Baudri de Bourgueil (archevêque de Dol). Baldrici, Dolensis archiepiscopi, opera omnia.

Accedunt Honorii II, Romani pontificis, epistolae et diplomata, necnon Cosmae Pragensis,
Alberici Aquensis chronica... Accurante J.-P. Migne,.... 1854.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

 PATROLOGIiE

CDRSUS COMPLETUS
SIVE
BIBLIOTBECA DNIVERSALIS, INTE(iRA,UNIFORMIS, COMMODA.OECONOMICA,

OMNIUM SS. PATRUM, DOGTOBUM SCRIPTORUMQUE ECGtESIASTIGORUM

QM
AB ^EVO APOSTOLICO AD INNOCENTII III TEMPORA
FLORUERUNT;
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUMQUJE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICE TRADITIONIS PER DUODEGIMPRIORA
ECCLESIyE SiECULA,
JUXTAEDITIONES ACCURATISSIMAS, INTERSE CDMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS.
PERQUAM DILIGENTEU CASTJGATA ;
DISSERTVTIONIBUS, COMMENTARHS LECT10NIBUSQl'E VARIANTIBUS CONT.NENTER ILLUSTRVTA ;
OMFIpUS OPERIBCS POSTAIWLISSIMAS EDITIONES OM5 TRIBUSNOVISSIMIS S/ECULISDEBENTUR ABSOLUTAS
DETECTIS, AUCTAJ
IXDICIBUSPARTICULARIBUS ANALVTICiS,SINGULOS SIVETOMOS, SIVEAUCTORES ALICCJUS MOMENTl
SUBSEQUENTIBUS, DONATA ;
CAPITUI.IS
INTRA11'SIM TEXTUH RITEDISPOSITIS,NECNON ETTITULIS SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPKRIOREU
DISTINGUENTIBUSSUBJECTAMQUE MATERIAM SIGKIFICANTIBUS, ADORNATA;
OPERIUUS CUMDUBIIS TUMAPOCRVPIIIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE 1NOftDINE ADTRADITIONEM
ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATAj
DUOHCS INDICIBUS GENERALIBUS LOCUPLETATA : ALTERO SCILICET RERUM, QUOCONSULTO, QUIDQMD
UNUSQUI8QUE PATRUM IN QUODLIBET TIIEMA SCRIPSERIT UNOINTUITU CONSPICUTUR; ALTEltO
SCltlPTUH.dE SACRiE, EX QUOLECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES
ET 1NQUIBUS ;OPERUM SUOKUM LOCIS' SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM
\ SCRIPTUR^; TEXTUS COMMENTATI SINT.
SDITIOACCUBATISSIMA,•CETERISQUE OMNIBUS FACILEANTEPONENDA, Sl PERPENDANrUR : CHARACTERUM MTIDITAS,
CIIART.EQIALITAS,INTEGRITAS TEXTUS, rEHFECTIOCORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUM^JhWWT^S
TUMNUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUEINTOTO OPERIS D ECURSUCONST"ANTKRi£jfoX
SIMILIS,PRETIlEXIGUITAS,PILESERTIMQUE ISTACOLLECTIO, UNA,METIIODICA ETCHRONOLOOICJ,,/gv^jA
'
SEXCENTOIUM FRAGMENTORUM OrUSCULORUMQUE IIACTENUS niC ILLIC SPARSOkUM , Z^ \^\
Pll BUMAUTEM 1N NOSTRABIBLIOTDECA, EX'OPERIBUS AD OMNES /ETATES, I JP yi>
LOCOS,LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUSJ, COADUNATCRCM. fcH t^. \-^
SERIES SECUNDA, O SK \C
IN (JUA ; RODEUNTPATRES, DOCTORESSCRrPTORESOUE ECCLESliELATINB~y, S- 1*
A GHEGORIOMAGNOAD INNOCENTIUM III. '=
\~\ £\
ACCURANTE J.-P. MIGNE, \\^!^
BIBUOTEBCS CLERI OMIVERBZE, «,"—^
'
SIVK.
CURSUUMCOMPLETORUM IN SINGULOSSCIENTI/E ECCLESIASTIC*:RAMOSEDITORE.
IATROLOGIABINA EDITIONETYPIS MANDATAEST, ALIA NEMPE LATINA, ALU GR.ECO-LATINA.—
ET
VENEUNTMII.I.E FRANCISDUCENTAVOLUMINAEDITIONISLATINJS; OCTINGENTIS
GUMO-LATIN^. — MEB.ELATINATJNIVERSOS
MILLE TRECI5NTA Tl M
TUMOCCIDENTALES,
AUCTOIIE.S
ORIENTALESEQUIDEMAMPLECTITUR ; HI AUTEM,IN EA, SOLAVERSIONELATINADONANTUU.

PATROLOGIJE TOMUS CLXVI.

BALDRICUS DOLENSIS ARCHIEP. HONORIUS II ROM. PONT. COSMAS PRAGENSIS. ALBERICUS
AQUENSIS. DROGO CARD. PETRUS LEONIS ET GREGORIUS S. R. E. LEGATI. FRIDERICUS
COLON.ARCHIEP. S. HUGOGRATIAN.,BRUNOARGENTIN.EPISCOPI. S. STEPHANUS CISTERC.IIl,
FRANCO AFFLIGEM., PONTIUS CLUNIAC, ABBAUDUS, RICHARDUSPRATEIL., G., ABBATES.
DOMNIZOPRESB. CANUS. JOANNES MON. VIVIANUS PR^MOKSa;. JOANNES MICHAELENSIS.
GUALTERUS TARV. ET GALBERTUS BRUG. HUGO DE RIBODiMONTE.

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,

13 VIADICTAPAMBOISE, PROPE PORTAMLUTETLE PARISIORUMVULGOVENFMR NOMINATAM,
SEU PETIT-MONTROUGE.
1854
 S$CULUM\XI'I -'

BALDRICI

DOLENSIS ARCHIEPISCOPI

OPERA OMNIA

ACCEDUNT

HOEHORII II EOnUI''PONTIFIGK

EPISTOLiE ET DIPLOMATA

NECNON

COSM PMGMSIS, AIBERICI AQUENSIS

CHROIVICA

INTERMISCENTUR

DROGONIS CARDINALIS, PETRI LEONIS ET GREGORII S. R. E. LEGATORUM, FRIDERICI COLO-

NIENSIS ARCHIEPISCOPI, S. HUGONIS GRATIANOPOLITANI, BRUNONTS ARGENTINENSIS,
EPISCOPORUM, S. STEPHANI ABBATIS CiSTERCIENSIS TERTII, FRANCONIS ABBATIS AFFLI-
GEMENSIS, PONTH ABBATIS CLUNIACENSIS, ABBAUDIABBATIS, RICHARDI ABBATISPRATEL-
LENSIS, G. ABBATIS, DOMNIZONIS PRESBYTERl CANUSINI, JOANNIS MONACHI, VIVIANI
PR.EMONSTRATENSIS , JOANNIS MICHtiELENSIS , GUALTERI TARVANENSIS ET GALBERTl
BRUGENSIS, HUGONIS DE RIBODIMONTE
OPUSCULA, EIPLOMATA. EPISTOL/E

ACCURANTEi.-P. MIGNE '\

CLERI
BlBLIOTHEC^E UNIVERSSE
SIVE \, f
IN SINGULOSSCIENTI.E ECCLESUSTIC/E.RAMOS, EplTOBE.
CCRSUUMCOMPLETORCM

TOMUS UNICUS

VENIT 8 FRANCIS GALLICIS

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM

IN VIADICTAPAMBOISE, PROPE PORTAM LUTETLE PARISIORUMVULGOPENFER NOMINATASl
SEU PETIT MONTROUGE
1824
 ELENCHUS

AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOO TOMO CLXVI COXTINENTUR.

COSMASPRAGENSIS.
Clironica Bohemorum. col. 9.
ALBERICUS AQUENSIS.
Historia Ilierosolymitana, col. 389.
FRANCO ABBAS AFFLIGEMENSIS.
De gralia Dei, col. 715. — Epislote, col. 807. — Appendix. — Chrouicon Affligemense, col. 813.
HTJGODE RIBODIMONTE.
Epistola ad G. Andegavensem, col. 833.
PONTIUS ABBAS CLUNIACENSIS.
Staluta, col. 839. — Donationes pise, col. 841.
PETRUS LEONIS ET GREGORIUS S. R. E. LEGATI.
EpisloUe, co„ 851,
JOANNES MICHAELENSIS.
Regula Templariorunr, col. 855.
GUALTERUS TARVANENSIS ECCLESLE CANONICUSET GALBERTUS BRUGENSIS.
De Vita et marlyrio B. Caroli Boni, Flandrise comitis, col. 873.
BALDRICUS DOLENSIS ARCHIEPISCOPUS.
:IIisloria Hierosolymitana, col. 10S7. — Acta Transjalionis capitis S. Valentini, col. 1151. — Vita
S. Hugonis Rothoufagensis archiepiscopi, col. 1163. — Itiuerarium, sive epistola ad Fiscannen-
ses, col. 1173. — VilaB. Roberli de Arbrissello, col. 1181. — Carmina, col. 1181. — Acta S.
Valeriani rnartyris, col. 1209. — De visitatione infirmorum. col. 1211. — Diploma, col. 1211.
HONORIUS II PONTIFEX ROMANUS.
Epistolse et privilegia, col. 1217.
VIVIANUS PRJEMONSTRATENSIS.
Ilarmonia, col. 1319.
G. ABBAS.
Epistola ad A.priorem S. Victoris Massiliensis, col. 133S.
DOMNIZOPRESBYTER CANUSINUS.
Vila Malhildis comitissje, col. 1539.
ABBAUDUSABBAS.
Traclalus de fraclione corporis Chrisli, col. 1341.
BRUNO ARGENTINENSIS EPISCOPUS.
Epistote. co„. i547.
FRIDERICUS COLONIENSIS ARCHIEPISCOPUS.
linistote et diplomala, col. 1349.
RICHARDUSABBAS PRATELLENSIS.
Prologus in Lcviticum, col. 1537.
S. STEPHANUS ABBAS CISTERIENSIS III.
Censura de aliquol Iocis—bibliorum, col. 1573. — Sermo —in obitu prsedecessons sui, cd. 1575. —
Epistote, col. 137S. Charta charilatis, col. 1177. Usus antiquiores ordinis Cislerciensis
col. 1585. — Exordium cceuobii et ordiuis Cisterciensis, col. 1501.
JOANNES MONACHUS.
Epistola ad Adelberonem Trevirensen archiepiscopum, col. 1509.
DROGO CARDINALIS.
Sermo oe passione Dominica, col. 1515. — Liber de crealione et redemplione primi hominis, col.
1547. — De septem donis sancli Spiritus, col. 15S3. — Liber de divinis offlciis, col. 1557." /
S. HUGO GRATIANOPOLITANUSEPISCOPUS
Exccrpla e charlulario Gralianopolitano, col. 156S. — Epistolse et diplomata, col. 1571,

Ex typis MIGNE, au retit-Montrouge.

 ANNODOSHNIMCXXV

COSMAS PRAGENSIS

COSMLE

CHRONICA ROHEMORUM

ph. D., apud PERTZ,Monum. Germ. hisl. Script. t. IX, p. 1)

KOEPKE
(Edidit D. RUDOLFUS

PROLEGOMENA

COSM7EPRAGENSIS ^ITAS, NATALES, RES GEST^E

Cosmas Pragensis, quem patris Bohemicaj hislo- J\ ulilissimum rerum scriplorem sibi popularem daluiu
rise Herodotique splendidissimis nominibus jure or- esse, nobis vero hanc alleram relinquant Cosmam,
narunt virit de perscrulandis Bohemorum rebus qnod ipse testatur, Germanorum eruditione et litle-
geslis optime meriti, inter Germanicarum etiam ris imbulum atque ad alliores sensus capessendos
reruni scriptores, sive rerum materiem quam libro excultum esse.
suo inclusit, sive viam et rationem quam in con- Sed alia est laus Bohemis minime eripienda.
scribenda historia ingressus est respicis, locum ob- Germanus quidem erat qui primus Cosmse chronicon
tinet non sane sua laude fraudandum. Et haud im- luce publica donavit, at Bohemorum erant vir;
merito nos quoque nostris euni videmur ascribere doctissimi qui in legendo eoque explicando summaiu
posse, qui, etsi Bohemica genle oriundus, el divina- operam alque diligentiam posuerunt eumque ilerum.
rum et humanarum rerum societale cum imperio iterumque novis curis perscrulanles, ita in inlerio-
Germanico erat conjunctus. Quanquam enim Slavi- res libri illius recessus penetrarunt ul Germanis
cus ejus sanguis odio magis quam amore efferbuit viampraeirenmobisquepene nihil relinquerenl, quae
erga Germanos, quos palriae harbebat inimicos atque nova proferri possent. Primus enim Dobnerus (2),
oppressores (1), lamen neque Germanici iniperaloris cui summa debet Bohemorum historia,sua docirina
summnm imperium, a Bohemis etiam servandum, K Cosmcevilam et librum illustravit, post Dobnerum
rejiccre, neque Moguniini archiepiscopi ecclesiasli- Dobrowskius (3), — cui viro de historia Cechica
cam disciplinam in dubium vocare audebat. Neque meritissimo, quod Monumentis Germanise promise-
Bohemorumjiisloriam componere licebat, Germa- rat (4), novam Cosmpe editionem, utinaui solvere
nicarum rerum ralione babita omnino nulla; nam licuissel! at fala obstabani;—post Dohrowskium
vix unam quidem alteramve pagellam complere qui in libro suo nova Bohemicsehistoriae fundamenla
poleral, quin in res a Germanis et geslas et conscri- ' posuitPalaickius (5). Post lol tanlosque virns de re-
plas incideret nominaque Germanica litteris man- bus Bohemicis summe merilos, vix saniori consilio
danda essent. Sit igiiur hsec Boliemorum gloria res noslra geri possit, quam si ea via quam tali
NOTA.
(1) II, 8, 14. tar. De scriplor. eccles., II, 766; Fabricius, Biblio-
(2) Ad Hajecii Annales Bohemorum I, 172, sqq, theca Lat. mediaeet infimse cotatis I, 531; Menkenius
(3) ln praifalione ad scriplores Rerum Bohemica- in praefalione ad tom. I Scripl. Rer. Germ.; Ceillier
ruml, p. vn, sqq. XXI, 576, Hambergerus zuverlassige Nachrichlen
(4) Archiv. IV, 35. IV, 104; Pubilschka Geschichte von Bolimen IV,
(5) Wiirdigung der alten Bobemischen Geschi- 225; Meinerlus in Commenialione.die Bohmischeii
cLtschreiber, pag. ,1. Minoris momenli sunt qua; Geschichlschreiber des ersten Zeilraums, Wiener
prioriiemporedeCosma dederunl Oudinus commen- Jahrbiicher XV,AnzeigebIalt., pag. 27.
PATROL.CLXVl. 1
41 COSMJE PRAGENSIS CHRONICA. 12
aucloritale pracmimilam videmus incedentes, illa. A raveril tesles sunt classicorum scriplorum lurifna
praeserlim adnolamus quae nobis aliter se habere quibus librum suum frequentavit ipsaque seribendi
videbanlur. ratio. Quantum litlerarum amorem ibi in viscera
Teslimonia quce nobis relicla sunt de vita Cosmse, receperit el ad senectutis usque terminum servave-
sunl quidem non ita pauca, sed, ut fere ubique ac- rit, ipsius docet justa ac plena laudatio, qua sub
cidere solet, in rerum scriploriuus qui non rebus finem libri Franconi magistro monumenfhm condere
gerendis, sed scribendis gloriam sibi comparare conalus est (9). Quorum studiorum spatio decurso
conati sunl, ex ipsius auctoris Iibro sunt illa peten- (10), in rerum publicarum luce eum videmus ver-
da; nam paucissima sunt qu?e, poslero tempore, santem. Vix dubitari potest qui in ducis aulam ad-
casu magis quam consilio ab aliis addita esse vide- scilussit; publicis enim negoliis implicabatur quse
mus. At de se ipse leslinionia largiore sane manu viro tantum a duce probato committi posse vide-
libro inseruit quam apud alios fieri solet. Ex ipsius renlnr. Cum, anno 1086, Moguntiaecongregala esset
igilur verbis Vita ejus conslituenda est. synodus, inlererat solemnibus illis quibuslleinricus
Cosnias, circiter annum 1045 (6) haud ignobili imperalor Wratislaum ducem Bohemiaeregem fecit,
loco (7) nalus, ex gente quadam e Polonia adducla, ipsumque vidil imperalorem, sua manu diploma
ni fallor, originem traxit. Nam alavus ejus (8), R signantem quo Pragensi dioecesi Moravia adjudica-
presbyter qui paucis annis antequam Cosmas hanc balur fincsque anliqui illius episcopatus confirma-
lucem adeptus esset, adbuc erat inter vjvos, a Bohe- banlur (11). Gebhardi enim Pragensis in hoc itinere
mis qui cum S. Adalbeili reliquiis in patriam viclo- comes in interiorem illins episcopi amieiliam videiur
res redibant, cum nobilium Polonorum lurma anno admissus esse, nam austerae sanclaeque ejus viise
1039 Pragam caplivus duclus est. Scholis Pragensi- imaginem ea aucloritate nobis depinxit ut se hucc
bus erudiendus tradiius esl Cosmas, ut mox clerico- omnia vidisse affnnicl (12). Anno 1091, miraculum
rum numero ascriberelur, et an. 1074 adhuc in pue- quoddam SS. Wenceslai et Adalbcrti vidil (15) et
rorum scholis deprehendimus eum haercntem. paulo post in Italiam profectus esl; anno enim!092,
Cum e lillerarum rudimenlis emersisset, Leodium in cohorle episcoporum Cosmae Pragensis (14) et
se cotitulit Cosmas, quod tunc proe cseleris Lotha- Andreae Olomucensis, qui ad invesliiuram capessen-
ringiae scholis laelissimis, auspiciisFranconismagi- dam in Italiam itgr faciebanl, Mantuam venit et
slri florebal, ibique grammaticae et dialccticseoperam Wralislaum regem mortuum esse Veronse audivit
assidue navavit. Quee doctrinae prsesidia sibi compa- (15). Neque minus cum anno 1094, iidem episcopi
NOTiE.
(6) Teslimonium quod de se ipse fecit Cosmas III, C aliunde c.ientes fuisse appellalos militum armige-
59, ubi se, an. 1125, oclogenarium fuisse dicit, se- ros; si igiliir Cosinse filius inler milues referendus
culi suntPclzelius,Do!)rowskius, Palackius ctomncs crat, ne pater quidem lam ignobili loco natus vide-
pene reliqui; quam sentenliam, ut non omni dubio lur esse posse.
remoto aitiplectar, his raiionibus adducor : Cum illo (8) Pelzelius et Dobrowskius, loco II,' 5, quo Iegi-
enim altermn quod II, 34, an. 1074, allulil testimo- mus : Inier quos, Iteu! mals captus, adduclus est
niu.ni conciiiari videtur non posse; nam vix patet meus.atavus, consors in clero, presbyler in ofjicio,
quomodo vir ille quem obvium lialiet Cosmas eo non natiiralem alavum, sed seniorem tantum illorum
looo, auctorem, virum juvenem, undetrigesiinum clericorum indicari voluerunt, quorum numero ipse
ani.iuinagenlem, salulatione bone puer alloqui potue- ascripius erat Cosmas; qtiam sententiam exemplis
iit. Neque auctor se alium ac puerum eodem loco non probarunl. Et sine dubio non do atavo, sed de
depinxit, ulsstis apparetex illis verbis: nobis'adhuc proavo suo loquitur auctor; eodem fere niodo ea-
positis in sclwlis, quod nonita ut videbatur Palackio dem voce utitur II, 13, ubi Bracizlaus dux proavos
inicrpretandiim, Cosmam magislri munere in illa suos S. Wenceslaum et fioleslaum appellat atavos.
scuola funcluit) essc. Qui, an. 1074, puer erat, euimie Cfr. quoque II, 26, ct quod de hoc loquendi usu
an. 1045, natum esse credas? Solvendse Imjus diffi- minus accurato obscrvayit Pubitschka Chronolo-
cultalis quam jam Dobnerus vidit ad Hajecium I, gische GeschiGhte von Bohmen III, 1S7, 541. Ita-
174, uuain viam videre mihi videor; non ila ur- qtie uihil repugnare videlur quin Cosmae proavum
genda est loeolil, 59, vox oclogenarius; ita forlasse illius caplivitatis memoriam posleris suis reliquisse
esl explicanda ul staluamus quod aliis exemplis me D credamus.
probare non posse Iibere fateor, auctorem indicare (9) ui, o».
voluisso septuagesiinum vitse annuin se egressum (10) Qtiod quo lempore factum sit non liquet.
jam octavum setatis decenniiim intrasse. At ni fallor Conjecerim intra annos 1075 et 1084, quos alto
iiictioribus cancellis hoc lemporis spatium circum- silentio in chronico praetermisit; valde quoque
scribi polest. Adelungius, in Glossario manuali, dolendum Franconis magistri morlis animm plane
exemplo qiiodam e diplomate petilo probavit bonos ignorari. Sigeberlus eum jam an. 1047 claruisse
pueros appellalosesse scholares. Itaque is sine dubio scribit.
appellandus erat puer qui nondum id setalis esset, (11) 11,37, quod ego vidi ipsum Cmsarem suis ma-
ul ordinem sacrum adipisci possei, qtio lioc effici nibus adnolanlem.
videlur quod, an. 1074, Cosmas vigesimum quin- (12) II, 47, fari libet hrnc qum vidimus ipsi.
tum oelatis aniium nondum attigeril. Quse omnia (13) II, 40, qum ipsi vidimus.
si lenemus nalalis annus neque ultra annum 1050 (14) Quodpriore tcmpore nonnu!Ii,e. g., Pontanus
rejiciendus, neque cilra annum 1054 promovendus in Bohemia pia, p. 5, sibi persuaserunt Cosmam
esl. episcopum etCosmam decanum unum eumdemque
(7) 111,51, adnotavit mortem Berlholdi clienlis esse, jara rehitavil Balbinus in Epitome rerum Bohe-
filii sui Heinrici, quod sane non fecissel, si cliens micarum, p. 211.
ille e vulgo quidam famulus fuissct. Palet ellam (15) II, 49, 50, rumor nuslras diverberal aures.
13 PROLEGOMENA. U
Mogunliain milt-erentur ut sacro ordine ab archiepi-1A gerendarum particeps egerat, Vitse suae quasi sum-
scopo Moguniinoinitiarentur, Cosmas eoscomitaba- mam chronicon Bohemiae confecit, quod, senex
lur, ul ipse iis indicavil quae de rcdilii in palriami demuni scribendum aggressus, seneclutis vigentis
lilleris mandavit (16). Deinde, anno 1099, iterutni maturum fruclum posleris reliquit. Satis accurate
sodalis faclus est Hermanni noviepiscopi Pragensis i leinpus indicavit quo calamum ad scribendum sum-
in adipiscendis sacris ordinibus; nam ambo et psit, quod in lilleris ad Gervasium ita circumscri-
Hermanntis el Cosmas a Seraphio archiepiscopo psit: ! Est autem hcecchronicacomposita, regnanle
Strigoniensi ad eumdem presbyleralus gradum in quarlo Heinrico Romano imperatore, el gubernanle
ipsa illius episeopi sede promoti sunt (17). Anno, sanctam Ecclesiam Dei pupa Calixto, sub temporibus
1100, intcrfuit Pragae consecrationi ecclesiseS.Petri ducis Boheinorum Wladizlai simul et praesulis Pra-
apostoti, et mirabili illi examini quo Hermannus i gensis Ecclesiae Hermanni. t Calixtus II vero ponti-
episcopus fidem reliquiarum S. Ludmillae probari ficalem sedcm adcptus est anno 1119, et obiit Her-
jussit (18), et, an. 1108, crudetissimse cladi, qua mannus episcopus, quod Cosmas ipse lilteris man-
gens Wrssowicorum delela esl, teslis inlerfuit (19). davit, anno 1122 (24), quod lemporis spatium
Ex quibtts locis salis patel eum inter illos sine dubio, Heinrici imperatoris ei Bohemiae ducis mentione
fuisse S. Viti Pragensis capituli clericos, quibtis ini " facta probatur. Quo cum bene eonvenit quotl uno
rebus Ecclesise administrandis summa esset auclo- loco libri primi res, anno 1110, geslas attigit (25).
ritas. Illorum numero, an. 1100, jam eral ascriplus. Tres quibus constat chronicon iibros non uno
Cmn enim Olto dux Moraviensis forum,- in Sc.kir lenore conscripsit, cerlc eos non uno eodemque
Kostel villa a parentibus canonicis Pragensibus da- tentpore in Iucem eniisil. Singulis enim singulos
tum, iis auferre conaretur, Cosmas legalus missus. libros quasi donum dedicavit. Primuni librum Ger-
esi ad Wladislaum ducem, ut suo labore et pruden- vasio magistro, quem archigerontae nomine ornai,
tia damnum repararet; quem conaltim ad felicissi- cum epislola dedicatoria transmisit,ut ejus judicium
mum exitum perduxit (20). Decani tandem dignita- subiret, ex quo se lotum pendere disertis verbis
tem eum inter annos 1119 et 1122 adeplum esse> prbbat; illius jussu ad reliqua scribenda velle se
ex iis apparcbit, quae de tempore quo librum com- praecingere aut gradum in calce libri primi sistere.
postierit paulo infra dicenius. Vidit igitur Cosmas. Quod scripsit tempore quo nondum decanalus hono-
illa tempora quibus et Ecclesia et Romanum impe- rem adeptus erut, nam modesto lilulo famuli sancti
rium vehemenlissiniis quasi procellis conquassa- Wenceslai famulantium se appellat. Secundum illi
bantur, virilique vigebat cetale cuni de sacerdolum{ f-, dedicavii nujus hortalu bunc librum scribendum
niatrimoniis acerbissima exorta esset quceslio; eo( aggressus erat; eidem Clementi Brevnovensi abbati
magis mirari subil eum hisce lempeslaiibus pene primum etiam librum quem c.olim » Gervasio trans-
intactum relinuisse domi uxorem, eique ut fidelissi- miserat, proposuil (26). At non ita longe posl pri-
mae conjugi et omnium rerum suarum indimolse mum composuit secuudum libriim, el, ni fallor,
comiti, ul ipsius verbis ular, anno 1117, post mor- ante mortem Herimanni episcopi, an. 1122. Tertii
lem versibus quibusdam in libro suo monumentum, libri, queni praefalione tantum, non epislola dedi-
condidisse (21). Anno 1123, filii sui Heinrici menlio- caloria munivil, ultimam parlem post Hermanni
nem fecil (22). Anno demum 1125, quo dux Sobe- obilum conscripsit (27), eumque usque ad an. 1125
slaus in thronum eveclus est, 21 Oclob., diem obiit, deduxit. In morte Wladislai ducis calamuin deponere
supremum Cosmas, ut alius in calce libri ejus adno- voluit ut probatur versu illo :
tavit, cum vitam hcnoribus niinime carentem adj Sit libri finis noslri ducis esl ubi finis (28);
oclogesimum fereaelatis annuns duxisset (23). sed postea nonnulla alia quae memoria digna vide-
Eorum quaeapud populares et exleras genles au- bantur addidit. Qua ex re apparel Cosmam verba
dierat Cosmas, vel viderat, vel denique ipse rerumi supra Iaudata de lempore quo chronicon composi-
NOTJl.
(16) III, 3, inmedio pemoclavimus campo. D Moravise I, pag. 264, in qua non quidem nomina,
(!7) III, 9, et me. . . promovil. at Cosmce et Bozelechse dies supremi reperiuntur,
(18) III, 11, uti ipsi vidimus. qui accurate consentiunt cum illis apud Cosmam III,
(19) III, 24, vidimus enim eos miserabililer tn fo- 45, 62. Quod sibi finxerunt de Heinrici origine
rum tralii. ducali Auguslinus, et post eum alii, nihil esse ab
(20) III, 35, ego missus ex parte fratrum. aliis jam salis probalum esl. Vid. Angustini series
(21)111, 43. episcoporum Olomucensium, ed. Richler Olomueii
(22) III, 51. Idem est Heinricus Zdik, qui poslea 1831, p. 22.
an. 1126-1150 Olomucensis episcopi munere sum- (25) III, 62. Consentit necrologium Bohcmicum
ma cuin laude suortim funclus, magna auctoritate apud Dobnerum in Monumentis histor. Bohem. III,
in rebus publicis administrandis apud duces Bohe- 1S, ubi legitur : xn Kal. Nov., Cosmas decanus Pra-
miae pollebat. Nomen ejus illis lemporibus fuisse gensis Ecclesim.
clarissimum ex haud paucis quae attulerunt Cosmse (24) III, 49.
conlinuatores testimoniis apparet. De hac Heinrici (25) I, 35; III, 32.
origine, quam proposuit Palackius I, 440, dubitari (26) II, prol.
noa posse episcopi docel labula donationis pro pa- (27) III, 49.
rentum animis faciss apud Boczekium cod. diplomat. (28) III, 58.
 13 COSMiE PRAGENSIS CIIRONICA. 10
lum sit, lilleris ad Gervasium non posl totum opus. A pluci (50), de Bohemorum clade anno 1124 (31), in
absoluliim addidisse (29); eodem sine dubio lem- hisloriola illa De lascivo prcsbytero (32). Quibuscum
pore quo liber primus ea conscripta sunt. Trcs om- testimoniis aliud hisloricae auctorilatis genus conjun-
nes denique Iibros Severo Melnicensi praeposito cum genduin esl, quo ssepissime usus est auclor. Sunt
lilteris dedicatoiiis transmisil, quas toli operi postea haec diversi generis monumenta vel reliquiae quae
prselixii. Sed tam timido animo erat ut hoc polissi- usque ad Cosmae lempora sive revera servabantur
mum a Severo peterel: c Sive enim vobis soli hce sive ab hominibus religiosa quadam superstitione ser-
seniles nugse placeaul sive displiceant, rogo, ne vata credebanlur. Talia monumenla sunl Crocconis
lerlius eas oculus videal. > Ilaque librum cum illo casirum (55), lumulus sepulcralis filiaeejus Kazi (34),
familiariler magis communicasse quam in Iucem cothurni principis Primisl (35), lumulus sepulcralis
publicain misisse videlur. Scripsit has litleras, ut Tyri fortissimi viri, qui Ncclanis ducis exercilui
illas secundum librum praecedentes, cum jam ad praeeral (56), alnus qua se laqueo suspendil Durin-
S. Viti decanatum pervenisset. Quod igitur intra gus (37), opus Romanum quo muniveral castellum
annos 1119 et 1122 factuni sit necesse est. Res igi- Bunzlau Boleslaus dux (38), paramenla Sancto
tur ipsas, dum gerebanlur, perscripsit, quod ad ex- Adaluerlo ab Ollone imperalore donala (39), catena
tremuin vitoe lempus, donec morienti calamus exci- " molendinaris quam Bracizlaus dux uno gladii ictu
derel, fecisse videtur. rupisse dicebalur (40), honores Dovoraeposlerisque"
Praesidiorum genera quibus in scribendo usus esl, ejus dati el usque ad Cosmse tempora servau (41),
diversa sunt: stinl enim scripla aut non scripta. calix cujus consecratione salvata est anima Hein-
Hcec eliam diversce sunl nalurae; sunl enim ea quae rici II imperaioris (42), denique Sancti Wenceslai
vel vidit auclor ipse, vel ab oculatis teslibus audi- monasterium ad Albim situm (43).
vit, vel denique quae ex fama populari et senum re- His scribendi praosidiis accedunt fabellae et fama
Ialione hausit. Scripta vero prasidia sunl labulae popularis, quse ex anliquis lemporibus tradita homi-
publicae, epislolae, libri. Ex ipsa rerum natura pa- num ore circumferebatur; laudatura Cosma modo
lct, prius fontium genus in fine libri, posterius in c senum fabulosa relatio (44), > modo i vero fide-
inilio ssepius adbibitum esse. Locis jam supra me- lium relatio (45), >modo quod «vulgo dicitur (46),»
ir.oraiis, quibus quae ipse viderit Cosinas diserlis modo quse c fama referenle (47) > audivil. Ex hisce
verbis indicavit, nihil esl addendum; quae vero po- fontibus quae de Bohemorum originibus, quse de pri-
stcrioribus quinquaginta annis Pragse gesta sunt, mis incolis, dc filiabus Crocconis, de Primislao prin-
eorum sive ipse lestis erat oculatus, sive tales au- cipe et de Libussa, de Praga urbe condita, de bello
ctores qui veras rerum causas el raliones cognosce- inter virgines et juvenes Bohemorum, de Wlalislawo
rent, facillime sibi parare poteral. Itaque paucis el Neclane, de Duringo falso paedagogo litteris tra-
hinc inde exceplis ab anno 1074 usque ad chronici didit, inde igitur, ex parte fortasse ex carminibus
finem ubique rertim aequalis el ssepissime teslis ocu- popularibus (48), hausil quce in priore parte primi
lalus scripsil. Quae ex teslium aliorum narralioni- libri perscripsit (49). Qua cum rerum maleria, ex
bus hauserit, minime silenlio texit; sub finem enim rumore populari desumpla, conjunxit Cosmas, ut
libri primi hsec scripsit : c Nunc auxiliante Deo et rerum ordo poscere videbatur, ea quae ex aliorum
sanclo Adalberto ea fert animus dicere quae ipsimet libris sibi comparaverat, quorum copia non est isla
vidimus, vel quce ab bis refercnlibus qui viderunt magna ul in doclo viro exspecles. Al cum in Bohe-
veracitcr audivimus. > Priora verba alleram parlem morum rebus describendis haberet nullum, cujus
libri secundi respicere videnlur; quae vero inde ab vestigia premerel, paucissima lantum ex libris pe-
anno 1039, quo incipit liber secundtis, gesta erant, lenda erant. Sunt haec prsesidia Reginonis et ejus
sine dubio ex iis qui res ipsas viderant exquirere contintiatoris chronicon (50), cujus unum locum
poleral. Laudat diserlis verbis teslium oculatorum accurate ad verbum descripsit, Gumpoldi Vila sancti
narrationes ad annum 1109, de morte ducis Sualo- .r. Wenceslai, quam laudavit potius quam exscri-
NOTJE.
(29) Ut videbatur Pelzelio et Dobrowskio, p. xiv. (41) I, 34, ex tunc et usque modo per generationes
(30) II, 27, ut post audivimus a referentibus. ejus possident nepotes.
(31) III, 56, solus presbijler evasil ei nuntiavit. (42j I, 37, qui usque hodie... habelur Bambcrk.
(52) III, 62, ipse enim clam milii narravit. (45) II, 7, in quo sicut et hodie cernitur.
(53) I, 3, ex cujus vocabulo caslrum jam arboribus (44) I, prol.
obsiium in silva.... silum esse dignosciiur. (45) I, 13.
(54) I, 4, usque hodie cemilur lumulus. (46) 1, 14.
(55) 1, 7, servanlur Wisegrad... usque Iwdie. (47) I, 10; 111,45.
(50) I, 12, el hodie nominalur... buslum Tyri. (48) Haec esl sententia Palackii et Safariki in li-
(57) I, 15, ahms illa... quiajuxla viam erat dicla bro Die alteslen Denkmale der Bohmisehen Sprache
esl, etc. p. 84|; p. 179.
(38) opere Romano, sicul hodie cernilur. I, 19. (49) 1, 1-15.
59) 1, 38, usque liodie in Pragensi Ecclesia hono- (50) Etsi Palackio Wurdigung, p. 22, aliter vide-
riftce habenlur, debatur, attamen sine dubio loci I, 1. III, 14 ex Re-
(40) 1, 40, qua usque hodie cernitur. ginone, I, 19, 20, ex continuatore peliti sunl.
17 PROLEGOMENA. 18
psit (51), sancli Adalberli vita prior (52), sancli A Alioque Ioco de iisdem addit lemporibus (62) •
Udalrici Vita, quam modo nominavit (55) et non- c Quia nonerat illo in lemporequi slylo acta eorum
nulla necrologia (54). Libris denique accedunt tabu- commendaret memoriae. > Itaque bene cavet ne quae
lae publicse et epistolae, quas parlim laudavit pauca- ante et paulo post Borivoii ducis baptismum gesta
<que ex iis desumpsit, parlim integr.as in textum sint ad certos annorum numeros revocel vel tem«
recepit. Sunt hae : Privilegium EcclesiceMoraviensis pus accuralius describal, quod fieri non posse pro-
et epilogus Moravice, quorum prcesidiorum, qtiae filetur. c Inler hos autem annos, scribit (65), quos
nuncdeperdita dolemus, modo mentionem fecil (55); infra subnotavimus, facta sunt haec quae supra prac-
in textum recepit falsam bullam, Joanni XIII ponti- Iibavimus: non enim scire poluimus quibus annis
fici supposilam, de condendo episcopalu Pragensi et sint gesta sive temporibus. > Quibus in describen-
de monasterio S. Georgii seque eondendo, quo di- disad senum reeurril fabulosam narralionem, quam
plomale auctor ipse deceplus est (56), Heinrici IV c non humanse Iaudis ambitione, sed ne omnino
imperatoris genuinum praeceptum de restauranda tradanlur relala oblivioni pro posse et nosse, et
Pragensis episcopalus dioecesi (57). Litterae vero prout scire licuerit (64), > litteris mandaturus esl,
sunt Boleslai 1 ducis ad Ottonem I imperatorem, de sancteque affirmat in his omnibus a se nihil fictum
Delhmaro episcopo Pragensi constituendo (58), Bo- B esse. Quam narrandi legem seculus hanc eliam ac-
Ieslai ducis Polonorum ad Wladislaum ducem Bohe- curratam in libro suo adhibuit curam, ne quid pro
morum (59). Quibus num addere possim Malhildae cerlo daret quod non salis experlum haberet, vel
coinitissae epistolam ad Welfonem ducem valde du- qtiac aliqua dubitatione convelli posse vidercnlur.
bilo (60), quia ex parte homceoleleuiis illis versi- Quod haud paucis locis disertis verbis expressit.
bus conscripla est, quibus Cosmas utilur saepissime. Modo i magis placuil lacere quam rem inexper-
Neque aliler videtur slaluendum de oralionibus lam dicere (65), > modo confilelur ipsi incerlum
quas frequentissime reges et' duces habentes fe- csse quomodo res se habuerint (66); quaeque explo-
cit. rare penitus non polerat, se nescire aperle di-
Jarn altera exorilur quaestio, quomodo Cosmas cit (67). At neque ex iis quse bene comperta habe-
tam amplam lamque uberem scribendi maleriam bat magnani rerum copiam qnasi sacco fundere
digesserit, et qiiomodo fide historica usus in lanla volebat, sed modeslo consilio nimiam rerum uber-
rerum copia criiicum judicium exercuerit. Neque tatem succidit. Ne jam dicta repeleret, mavult
hic sanum ejus consilium desiderabis, quo optime c prcetermiitere quam fastidium legenlibus ingerere,
declaret se inler vera falsaque discernere posse, ne- quia jam ab aliis scripta legimus (68), > el inter-
que eum latere quanlum aera Iupinis dislent. Om- " dum i ubi plura poterant dici relatu digna, > silen-
nem materiem satis apte in tres libros digessit, tio ea tegenda videntur (69). Conlra c nec transsi-
quorum primum usque ad Bracizlaum I ducem, al- liendum censet, quae ab aliis praetermissimum vi-
lerum ducalis domus et Bohemorum gloriae condi- del (70). >
torem deduxit, id est usque ad annum 1039; secun- Prudens hoc el modeslum scribendi consilium,
dum usque ad Bracizlaum II an. 1092, ita ut primo quod praecipue in duobtis prioribus libris seculus
Iibro ea continerentur lempora, in quibus scriben- est, in libro lertio paulo muiavit, vel, ut verius di-
dis famam popularem vel aliorum libros secutus cam, justo plus pressit. Nimis enim cautum et quod
esl; secundus liber quse ab oculaiis testibus audie- vix exspecles timidum in rebus sui temporis lilteris
rat vel ipse juvenis vidcrat; lertius vero ea quse vir mandandis satis aperle se praebet. Difiicillimum enim
et senex vel in palria vel apud exleras gentes com- ei videbatur de suis aequalibus maxinie, vero de re-
pererat. Bene scit anliquissima Bohemorum tempora cenUoribus Bohemiae ducibus ita referre, ul dupli-
ab omni scripla aucloritate esse destitula. Libere cem scoptrlum et adulationis et acerbilalis eviiaret.
scribit ad Gervasium (61) : c Annos aulem Domi- Hisce curis premitirr liber terti.us, ul in ipsoproos-
nicae Iticarnalionis idcirco a temporibus Borivoy _ mio latius exposuit his verbis ; c Nam de modernis
primi ducis catholici ordinare ccepi, quia in inilio hominibus sive temporibus utilius esl ut omnino
hujus libri nec fingere volui nec chronicam reperire laceamus quam loquendo verilatem, quia veritas
polui, ut quando vel quibus gesla sint lemporibus semper parit odium, alicujus rei incurramus dispen-
scirem quae ad praesens recitabis in sequenlibus. > dium. Si autem a veritate devianles aliler quam se
NOWG.
(51)1,15,17,111,55. (61) I, prol.
(52) I, 26, 29, 30. (62) I, 9. .
(53) 111,42. (63) 1,15.
(54) Quaefuissemonasleriorum S. Vili, S. Georgii, ((ii) I, prol.
Brewncvensis et Melnicensis conjecit Meinert 1.1. (65)1,1.
(55) I, 15. (66 1,12, 19, 36.
(56) I, 22. 34. (67) I, 15, 18; II, 12, 40; III, 24, 58.
(57) II, 37. (68) I, 15, 27, 30.
(58) I, 23. (69) II, 26.
(59) III, 41. (70) 1, 29.
(60) II, 32.
 '
19 COSMJEPRAGENSIS CHRONICA.
res naoeanl scripserimus, cum pene omnibus nolae A j lebat, ipse largiore narralionis fiumine quasi abre-
sint causae, nihilominus adulalionis et mendacii plus minus accurale arctos illos annorum terminos
notam incidimus. Horum nos si ad liquidum slylo servavit liberoque animo jucunda narratione res
exsequamiir acla, quia qtinedam non sunt eum Deo exposuil. In lcrtio amem libro, quo ne omijia quse
facta, procul dubio offftasam non effugiemus quo- scircl proderet limor vetabal, annorum seriem ac-
rumdam qui adhuc supsrsliies sunl bomines; — par curatius secutus, saepius res minime inier se cobae-
namque est vitium atque judicium seu tacuisse ve- rentes eodem calamo concepit, neque semel jeju-
ritatem, seu conccssisse falsilatenu » Ex hisomni- nam el aridam scribendi rationem iniit. Dilucidc
bus hanc sibi scribendi normam duxil, quse etsi hocapparet sub finem libri lerlii, quem puerili pcne
tuliorem reddal rerum scriplorem, lamen non aeque de presbytero libidinoso historiola, lali libro plane
salutaris est rebus qua: posteris tradendae sunt. indigna, conclusit (76).
c Unde videturnobis multo tiitius narraresomnium, At aliud reslat quod silentio prceteriri nequit.
cui ncmo porhibet tcsiimouium, quam prcesentium Non semper cnim aut ubique Cosmas, quem lam
gesta scriberc hominum, quapropter posteris latius providum scriptorem esse vidimus, ab erroriltus
explananda coriim rclinquamiis facta. > Aliis locis gcavioribus in rebus ipsis scribendis bene cavit, in
eoilein lintore occupatus narrationis filum interci- B' quo sanc venia ei danda est, cum in lam ampla
dil. De gentis Wrssowicorum interitu plura addere rerum copia nusquam labi humanam indolem pene
non audel, ne tragoediam scripsisse videatur (71); excedat. Saepius in eum quem maxime vilare stude-
de Wladislai ducis virliilibus et gloria libere loqui bat incidil errorem, in lemporibus enim accuratius
non vult, c dum in liac vila conversatur, ne aut describendis Iiaud semel lapsus esl, quod in anti-
adiilationis nolam incurral, aul dum mintis de lau- quissimis temporibus, ubi probato carebatduce, iion
dibussuis scribatderogationisoffensam incidal(72): > est sane mirandum, sed acciuit etiam ubi jain
Herimanni Pragensis episcopi virtutes inlaclas reli- clarior lux affulgebat. Falso, e. g., Borivoii ducis
liqtiit, eisi plures relalu dignas proferre posset, baptisma ad aiiuum 894, S. Wenceslai ducis, qui
e propler instanlis temporis bomines qui nihil boni obiitanno935,mortemad annum 929 revocavil(77);
ipsi operanles aliorum benefacta crederc audita re- Pragensis episcopatus non anno 967, sed non anle
miunt (75), > et cur dux Borivoius bis solio subli- annum 975 condilus est (78), Djlhmarus primus
malus elbis reprobalus sitei rimari non fas est(74). episcopus Pragensis, non anno 969, quod vull Co-
Quin eo usque adduclus esl, ul cum in primo libro smas,sed a. demum 982 diem obiil supremum (79);
se fingerc nolle scripsissel, conlraria pene de eodem „ tempora itinerum Romanorum S. Adalberli coufu-
Borivoio iu hoc versu edixit • dit (80); falso Ottonis II imperatoris mortem ad
Nunc, mea musa, luum digilo compescelabellum. annum 984, S. Adalberli anno 996 relulil (81);
Si bene docla sapis, caveas ne vera loquaris (7S). Jaromirum a fratre Udalrico regno expulsum csse
Qtiae gravissima verba ex ipsius Cosmceindole ita dicit anno 1002, quod demum anno 1012 faclum
videnlur interpretanda, ut neque falsa fingere ne- esse scimus (82) ; Juditliam anno !021 a Bracizlao
que veras rerum causas, quas bene noveral, apertc raptam esse scriliil, quod ante annum 1029 faclum
edicere vellet. A saluberrimo vero, quod prius in- esse nequil (83); non satis accurale descripsit tem-
gressus eral, consilio eum in libro lertio revera pus quo Heinricus III iinperator bellum comra
recessisse in eo eliam cernilur quod totius chronici Bohemos gessit (84), falso ad annum 1074 referl
naluram et indolem in allera parte illius libri mu- praelium, a Wralislao duce et Leopoldo Auslria?
tatam esse vix negabit quisquam. Si rationem qua marchione an. 1082 apud Meilberg commissum (85):
opus suuin conscripsit paulo accuratius examina- quibus si quaeris alia exempla slne ullo negolio ad
veris, vel sponle apparebit eum Bohemorum Anna- dere possis. Neque minus quam tempora coiifuili"
les, in quibus simpliciter singulis procederet annis, bomines; S. Adalbertum terlii Otlonis amicum faci
conscribere voluisse. Sed paulo aliter res in duobus D ] Ottonis II (86), Boleslaum ducem Poloniaj cunr
prioribus cecidit. Inlerjecil quidem hinc inde abru- Mescone paire confundit (87); Pragam a Jaromiit
ptas quasdam nolas, quae ex Annalium natura nullo an. 1002 expugnatam Udalrico fratri ejus falsc
vinculo interse continenlur; ubi vero rerum gesta- ascribit (88), Heinricum II filiumfacit Ottonis II! (89),
rum copiam plena manu fundere vel poterat vel vo- Judilham falso nominal filiam Ottonis marchiosn?,
NOT/E,
(71) III, 24. (81) I, 31.
(72) III, 28. (82) I, 56.
(73) III, 49. (85) 1, 40.
(74) III, 54. (84) II, 12.
(75) lil, 46. (85)11,55.
(76) III, 62. (86) 1, 28.
(77) 1,14,17. (87) I, 34.
(78) I, 22. (88) I, 50.
(79) I, 24. (89) I, 37.
(S0) I, 28, 29.
21 PROLEGOMENA. 22
cujus soror erat (90). ^Eque in errorem incidit in A , emendalus est, multaque insunt illis lempcrtLus
constiluenda genealogia Jaromiri el Udalrici, quos quibus non omnia ad grammatices normam revoca-
Boleslai II, filios Boleslai III fecil (91); Wladibojum renlur condonanda quidem, at nihilominus a judice
Polonum in serieductim Bohernorumsilentioprseier- eliam minus severo castiganda. Alias bene et dilu-
misit (92), et saepius inenarrandis his lemporibus Ia- cide res gestas enarravil hominesque haud raro ita
psusest. Minusaccurate exposuit bella Bracislai I ducis vivido coloredepinxit utepicuin quoddam carmenle-
cumPolonis ctUngaris (95). falsaqueretulit deCasi- gere tibi videaris, ideoque euniBobemorumHerodoti
miro diicePolonoru.m (94).Quod vero summopere in nomine non indignum censeas. Ipsumque haud raro
viro tam modesto tamque temperalo mirari subit, narrationis flumen ila abripuit ut hexametris, ver-
uno allerove loco in recentioribus describendis (em- sibus dactylicis, sermone rhythmico el homoeote-
poribus sine dubio erravil, quia aulira aut sludio leuto, quo sseculi dtiodeciini scriptores saepissime
se abripi passus est, quamvis (am bene sibi usos esse scimus, non mododucumet reguin ora-
cavisse videretur. Sumnie enim, in enarranda con- tiones, sed ipsam narrationem contexerel. Dequibus
lenlione de episcopalibus Pragensi et Olomucensi versibus ad Clementem Brevnovensem abbalem ita
pariibus, favet Gebhardi Pragensis episcopi, leme- scripsit : c Quod autem in quibusdam locis quasi
jarii el sane crudelis vir.i, et quod jam observarunt B ] metricos versus invenis, scias me scienler nescium
Dobnerus el Palackius,in Wralislaum, ducem fortem fecisse, dum feci versus (108). > At vero cum pene
acslrenuum, severiorem censuram ob id exercere totius operis dimidium sermone illo homdeoteleulo
videtur, quod hic Pragensibus episcopis in Olomu- composilum sit terminos nobis proposilos excedere
censibus aemylos excitaverit (95). Quod in Germanos videbamur, si eum, quotiescunque occurrit, in
acerbius invehilur, viro palriae amore plenq facilius lextu nostro significaremus; quod paucis lantuui
condonabis. In miraculis enarrandis modestum sa- locis fecisse sufiiciebal.
liumque se praebel, el quae ex illorurn temporum Non desunl posteriorum temporum scriptores,
indole nata lilteris mandavit, uno duobusvc fortasse qui in rebus enarrandis Cosmam sibi ducem sum-
cxceplis, nequc fidem neque sanam mentem exce- pserunl, ejusquc librum plus minusve expilarunt.
dunt (96). lnter quos num illos referam, quorum sunt carmina
tlaiid paucis doctrinse praesidiis inslruclum, Co- popularia codicis reginae Aulae,an polius lum car-
smam ad scribendum venisse velerum sciiptorum minum illorum auctores , lum Cosmas veleres
iuminibus satis probatur, quae ita heneanimo tene- fabellas in ore populi versantes, secuti sint dicere
ba'.ur calamo sponte exciderent. Poetas Latinos prae dubito, meque perilioribus libenter relinquo dijudi-
cseteris Iegit, Teienlium (97), Virgiiium (98), Hora- (C candum; hoc unum persuasum habeo, Cosmam
iium (99), Lucanum (100), Juvenalem (101), Sta- lianc quani nos habemus carminum recensionem
lium (102), Prudenlium (103); ex prosariis Sallu- secutum non esse (109). Reliquorum qui revera
slium (104) lantum el Boetium (105) deprehendere Cosmam exscripserunt nomina adnolavit in libro siio
potui. Rarius adhibuit auclores Cbrislians? anliqui- Palackius. Sunl vero annalisla Saxo ex quo exempla
talis, tamen Hieronymum (106) eiAugustinum (107) afferre supervacaneumpulo, Hildegardus Gradicen-
uno alteroveloco laudavit, neque ita saepeScriplurse Sis qui scripsit annis 1127, 1147 (110), Annales
sacrae locos altulit. Sefmo neque purus neque Pragenses (111), monachus Opalovicensis (112),
MKLE.
(90) I, 49, alleslen Denkmaler der Bohmischen Sprache ,
(91) I, 32. p. 179.
(92) I, 54. (110) Videquod dedit Boczek cod. dipl. Moraviae
(95) I, 40. I, 114 sqq.
(94) II, 2, qui errofes omnes a Palackio iii libro - (111). Annales Pragenses inter Cosmcefontes esse
siioWfli'disuna:,p.25,enarrati
0' 1 antique recensitisunt. habendos persuadere mihi non possum,quin iino eos
(95)II,ll. jD ex ipso Cosma promanasse credo. Ipse enim auctor
(96)1, 57; II, 4, 34,47; 111,11,57. diserlis afiirmat verhis chronicon, quO sit perscri-
(97) 1,13. IH, prol. ptum quibus temporibus Bohemorum resantiquissi-
(^) 1,1, 4, 10,11, 40 ; II, 8,12, 14, 33, 35, 39, mae sinl gestae, se nusquam poluisse reperire. Falsas
45; III, 5, 13, 17, 19, 20, 22, 23, 27, 29,151, 49, igitur nolas chronologicas non ex saecnli dccimi
58, 59. ahnalibus, in quibus vix essenl ferendce illa>,sed ex
(99) Odas I, 1, 4, 9, 55; II, 10,18, 55; sermones proprio edidit ingenio. Al iidem erroreschroiiologici,
I, pr. 54, II, 1; epislolas 1, prol. 9, 25; II, 14, 33 qui apud auctorem, unum alteriusque socculi dinii-
III, 29. dium post origines Bohemicas scribenlem, nemini
(100) II, 3, 10,12, 14, 35, 59, 45 ; III, 12, 29. sane scrupuluni movebiinl, et apud Cosinam et in
(101)1,9, 19 58. annalibus deprehendunlur, verbaque ipsa hinc inde
(102) I, 40. ila inler se consentiunl ut eorum, quae Cosmas
(105) III, 19. narravil, copiosissime annales videanlur esse argu-
(104) I, 9, 11; II, 55, 59. menlum
(105) I, 3, II, 23.
(106)1,42. (112)Indeab anno894; cf. eiiam annos 1028.
(i07)L 4, 1068, et alias; eum secutum esse codicem cuiis
«0S)Il,pr. interpolatione Sasavensi probavit Palackius, p. 68,
(109) I, 4,10,12, 13,56. Safarik und Palacki die exemplo an. 1091, quod etexlu inlerpolato petivit.
 23 COSMiE PRAGENSIS CHRONICA. 24
Marignola (113), Neplaeh Opatovicensis (114),^ A conscribendae indole ornatus, non sane miuore, cum
Pulkawa(115), Dalimilus et Hajecius (116). Quibus poslerorum gralia bistoriaeque utilitale parles ab
equidem alium addam, auctorem Vilce S. Adalberli illo reliclas excepil. Hic esl ille «Wissegradensis
versibus conscriptse, quam Dobnerus ex Cosmac canonicus i qui, primi Cosmceconlinuatoris nomine
codicc Pragensi edidil (117), quam idem et post salis amplo appellatus, Bohemiae Annales ab anno
eurn Dobrowskius el Palackius Cosmce ipsi auclori 1125 usque ad annum 1142 confecit, lemporaque et
ascribendam esse censuerunl.At exscripsil, quicun- res gestas Sobeslai l ducis, qui per quindecim annos
que est illius Vilse auctor, Cosmae chronicon, quem usque ad 1140 non sine gloria Bohemis prceerat,
ipsum auclorem esse vix mihi persuadeam. Dobne- libro suo inclusit. Cum hoc praecipue auctor ante
rus professus cst, neque Cosmae nomen illi libello oculos habuisse viderelur, ul summis laudibus eum-
praofixum esse, neque ullum in Vila ipsadeprehendi dem Sobeslaum cfferret, Palackius uno libelli
indicium quod Cosmam respiciat, nisi locos quos- Ioco (119) frelus hanc proposuit conjecturam, fuisse
dam e chronico desumplos versibusque adaptatos; Annalium scriptorera eumdem Vinccntium ducisca-
quod sane facili opera alius facere polerat, cum ipse pellanum, quern fidclissimum ei fuisse auclorem
, rhyihmictis illius sermo ut in jiisfos plenosque ver- toto pectore affirmantem audimus. Sentenlia etsi
sus transferretur invitare videretttr. Verba vero B 1 valde arridet, lamen in medio relinquenda. Ipse au-
• quibus Cosmas Dobnero indicasse videbalur Vilam ctor. nomen suum videtur lalere voluisse; nusquam
eliam S. Adalbeni se conscripsisse, se bis dicta enim neque in libro neque apud alios scriplores no-
dicere nolle (118), ad velustiores S. Adalberii Vitas men deprehenditur. Natione est Bohemus, quod
sine ullo negolio referri posse nemo non videt. At summo studio quo Bohemis conlra Germanos fa-
non lanli momenti est scribendi generis siniilitudo vet (120), neque niinus disertis verbis confiima-
quam in illis libris Dobnerus sibi investigasse vide- vit (121) Wissegradensem eum fuisse canonicum,
balur, ul Cosmam et chronicon et vitam composuisse conlra Pessinam (122) Dobrowskium (123) et Mei-
credam. Neque aliler slatui videlur posse de conli- nertum (124), qui Pragensem eum fnisse prohare
nuatione VitaeS. Wenceslai, quam in eodem codice conali sunt, ex ipso libro evicit Palackius (125). Fu-
repertam Pelzelius el Dobrowskius Cosmeeascriben- siusenimloquilur auclor de condito Wisscgradensi
dam esse censuerunt, at si codice ipso non iuspecloi monasterio, sacraque ornamenta, quibus Sobeslaus
talem sentenliam ferre licet, tiihil videlur esse nisi ecclesiam illam ornaverat, is tantum lam accurate
Cosmae chronici fragmenlum Vilocilli affixum. Haec: ' describere polerat qui ea suis oculis quolidie vide-
hactenus. • ret (126). Accedit denique sludium quo Wissegra-
Cum morienlis Cosmaede manibus, qui ad diemi ^ denses canonicos Pragensibus prselulit; acerbissime
supremum usque ad Bohemorum res gestas ani- enim nonnullos ex illis perstrinxit, quam in vitupe-
'
mum verlerat, calamus quasi excidisset, alius ex-• rationem fratres et collegas ab eo adduclos esse vix
slitit rerum scriplor, qui si non eadem felici historiaej censeas (127). Ideoque minime est dubilandum,
NOTJE.
mcnlum brevissimum. Sasavensem eliam conlinua- 166,169.
lionem, ut haee hoc loco absolvam, ab annalium (114) Cf. annos 894, 984, 994, etc. Ibid. IV.
Pragensium auctore esse exscriplam probalur locis (115) Cf. fabellas antiquissimas, annos 967,1002,
990 de Nemci urbe, 1053 de S. Procopio, 1130 de 1021, etc. Ibid. tom III.
Meinbardo episcopo Pragensi, 1152 dc Pribislava, (116) Yide Palackii Wiirdigung, p. 115. Hajecius
1154 de Joanne episcopo Pragensi undeciino (ab hoc ipse Cosmam laudat auclorern.
cnim loco Pragenses episcopi numero signanlur, ut (117) Monum. bist. Bohem. II, 1.
in conlinualione Sasavensi, quod antea neque apud (118) I, 30.
Cosmam neque iii annalibus faclum esl) 1159 de (119) 1140, noveral enim (Sobeslaus) referenlibus
Silvestro, abbale Sasavensi, 1143 de malrimoniis sibi collaleralibus suis capellanis B. JGregorium di-
clericorum. Annis 1160-1193 annalium scriplor xisse, elc. El paulo post : Advocant Vincenlium ca-
Geiiacum, abbatem Muhlhusanum, videlur ante rj \ pellanum, quo aller fidelior sibi non erat.
oculos habuisse, et ila ul nonnulla alia aiiunde pete- (120) E. g., 1126, in narrando bello Lotharii im-
rel quod etiam ex duplici de morle Friderici 1 im- peratoris et Sobeslai ducis.
peratoris narratione apparet, et ex Heinrici ducis (121) A. 1126 et 1136 recurrunl verba, nec palres
anno 1182 facla mentione, quem anno demum 1193 nostri nec avi nec atavi; anno 1126 sunl ei Germani
ducatum adeplum esse scimus. Cum eumdem domi- liostes Hosdi, et nos, nostra gens, 1157, sunl Bohemi.
num episcopum, suppresso nomine, appellet auclor, (122) ln glossa marginali ipsi codici melropolitano
annales anle Heinrici mortem in ipsis non adnolalam, ascripla; vid.PelzeliietDobrowskii!,praef.,p. XXXIII.
idest, annis 1195 et 1197 esse conscriptoseofacilius (123) L. 1.
oxoriltir conjectura, cum qui sequunlUf anni 1216- (124) Wiener Jahrbiicher XV Anzeigeblatt. p. 51.
1220 ab alia, atco;eva qiiidem manu siinl adjecta, Wiirdigung, p. 37.
:II ohservavit Perizius, vir ill. Quae omnta ideo hoc H25) A.
(126) 1129. lllum locuin, ubi verba quaedam
Locoapponenda censuimus, quia in examinanda se- falsi praecepti de Ecclesia Wissegradensi recurrunt
cuuda Cosmse coniinuatione, summi momenti, quod (vide Cosmam ad annum 1070), esse interpolatum
paulo infra palcbit, suni annales Pragense?.. argumentis nescio quibus sibi persuasit Meinert.I. I.
(115) Pene ubique Cosmam exscripsilin anliquis- (127) A. 1131 et 1153. Anno 1130, se suosque
simis fabeiiis. Cl. eliam locos de S. Adalberto, de (dicit nos) opponit Pragensibus cano.nicis, et an.
raptu Judilhqe, debello Heinrici III contra Rahemos, 1151 episcopum Monasleriensem in Wissegradeusi
in Dobneri Monumenl. bisl. Bohem. 11, 140, 157, ecclesia missam legisse lestatur.
23 PROLEGOMENA. 26
quin verbis c hujus Ecclesice faulor > quibus anno A denda quae de Heinrici episcopi Olomucensis itinere
1157 usus est de Wissegradensi cogilaverit. Pauca conlra Prussos leguntur 1141, deque ejus redilu.
tanlum sunt dicenda de fontibus ex quibus hausit; Sermone usus est salis puro et simplici; nonnulla,
pene ubiqtte enim ex latissimo et limpidissimo ipsa- ut conjurationem contra Sobeslaum, dilucide expo-
rum rerum geslarum flumine sua delibavit. Summco suit. Neque scribendi caret praesidiis; aiiliquarum
enim veritatis speciem prse se fert narratio, et An-' lilterarum cognitio non desideralur; ex annis 1134
nalium scriptor auctoritatem suam ipse diserlis ver- et 1156. Horatium et Virgilium eum legisse pa-
bis indicavit. In rebus enarrandis pene nusquam let.
quod equiilem sciam erravit, ordinisque cbronolo- Haud ita diu post canonicum Wissegradensem,
gici viam accuraiissime insecutus, modesto tempe- quinquaginla fere annis posl Cosmam, monacbus
ratoque incedit gradu, et si non naliva sua venu- Sasavensis quidam (153) ad annales conscribendos
slate, ul Cosmas, Iectorum animos allicit, minime animum attendil, cujus neque nomen posterilati
Jamen sua et diligenlioe elutililalis laude fraudandus mandatum esl, neque tempus quo librum composue-
est. Non uno loco ipsarum rerum se fuisse leslem rit accuratius circumscribi potest. Hoc unum ipsius
aperte docet, ul in ccelestibus prodigiis describendis verbis probalur eum illi monasierio S. Benedicti or-
annollSI hsecverba J qualiier vidi » et c videmibus dinis fuisse ascriptum (134), quod, a Sasavse praeter-
nobis > legimus. Neque minus oeulatorum lestium Ialienle fluvio qui in Moldavam eflundilur, nomen
narrationibus hisloriam suam munivit. De pugna traxit. Quod inter Boheniorum monasteria facile ce-
Chlumcnsi an. 1126 qui inlerfuerant sine dubio au- Ieberrimum vel ideo mentione est dignissimum,
divit narfantes (128), deque cceleslibus apparilioni- quia quem anno 1038 (155) condilorem el auctorem
bus quod alii viderint accurale refert (129). Quanla invenit, S. Procopius sacra ritu ordineque Slavonico
fueril grulia Sobeslai apud Lotharium imperaiorem, celebranda constiluil, quae usque ad sasculi unde-
quae dissensio fuerit inter Wiatislaum ducem Bruii- cimi finem, non sine summo monachorum periculo,
nenseinelHeinricum episcopuinOlomucensem ccom- ipso cbronographo leste, servala sunt. Idemque erat
perluin habet (130). > Ex i veridicorum relalu (131) > Procopius, quem ex Bohenionim genle primum in
alia liausit, et quee ipsi probata non erant se neseire sanciorum choruin ponlilices Romani recepe-
aperte faletur, vel verbis c.si famse creditur, ut fer- runt (156). Perduxit monachus Sasavensis cbroni-
tur (152), > suspicionis quasi nnta signavit. Et, ni con usque ad'annum 1162, sed minime hoc ipso
fallor, quod siimmse auctoritatis momenliim libro anno calamum deposuil, sed circa annum 1170, ni
addit, rebus ipsis currenlibus Aunales suos conscri- Q fallor, librum videlur conscripsisse : Sobeslaum II
psit, neque quse audierataut videral ullo modo qbli- enim anno 1161 vinculis c multo lempore maceran-
vioni obscurari passus esl. Testes sunl rerum nalu- dum > tradilum esse lestalnr. At ille non prius ex
ralium descriptiones accuratissimse ipsaque auctoris carcere quam ad solium vocatus est, quod anno de-
verba. Ut suppleret quse anno 1130 de duabus stel- mum 1173 faclum esse scimus. Utrum vero verba
lis in coelo visis scripserat, ad annum 1131 haec iila anle vel post hunc annum scripta sint, ex ipsis
verba addidit: c De ipsis poslea nullo inodo ser- elici nequit. Multos sine dubio annos anle annum
mone meo aliquid explicare polui, quia diverse 1175 apud Sasavenses monachus vitam degerai, Sil-
ibant. Sed interim dum ab aliis negotiis penitus vestri abbalis temporibus, qui 1134-1161 omnium
oiior — qualiter vidi explanabo. > Quo ex loco patet summa cum laude monaslerio praeerat. Cujus lati-
longius temporis spatium inter verba ilra ei IrsK ca- d-es ajuclor Lsm plenis manibus fudit u-l facile tibi
lamo concepla prjeleriisse. Procerum consilia paulo persuadeas clarissimum abbatem nonnisi ab illo
ante Sobeslai mortem an. 1140 capla chartae com- qui in consuetudinem ejus receplus fuerit , ita
mitterc non audet, c ne odium incurral; t preces celebrari potuisse (137). Praelerea quae ad an-
pro ejusdem ducis animse salule conscriptoe recen- num 1097 iegunlur non ante annum 1154 esse scri-
tissimse inorlis dolorem produnt; quibus suni ad- pla ipse docel auctor (158), eumque rebus anno
NOTiE.

(128) ATo/oautem vos lalere quod audivi. D1095; an. 1155 Iegitur fratres nostri, an. 1156 hoc
(129) A. 1128,1159. in comobio, apud nos.
(130) A. 1135, 1136. (155) Hunc annum ab ipso Sasavensi monacho
(131) A. 1157. tradilum in constituendo lempore quo monaslerium
(152) A. 1155. illud condilum sil excedere non possumus.
(153) Meinerti sententiam, 1. 1., p. 32, non ab (156) Quod factum est anno 1204; vide, infra,
uno auctore sed a plnribus hanc Sasavensem conti- Cosmse coniinuationem secundam et Vitam S. Pro.
nuationem conscriptam esse, jure sine dubio refu- copii in Act. SS. Jul. 2, 138, qtiae, etsi Severo
tavit Palackius Wiirdigung, p. 46. Eumdem auclo- Pragensi episcopo dedicala, post Sasavensem mona-
rem el scribendi ratio et ipsa verba produnt, cum chum videlur esse conscripta. Palacky Wiirdigung,
ad superius dicla vel inferius dicenda ssepius respi- p. 51, 297.
: ciat; aiino 1133 ad ea quae anno 1097 dixit, 1123 et (157) A. 1134.
. 1161-ad annum 1134. (158) Accurate circumscripsit annos per quos
.. (134) Reliquias sanclorum apud Sasavenses ser- Diethardus, qui obiit anno 1134, abbatis Sasavensis
valas locosnue sanctos accuratissime descripsil anno muuere functus sit.
27 COSM;E PUACENSIS CHRONICA. 28
1126 et U52 gesiis luisso acqualem satis apparet, A quo Sasavensis monasierii originem 1.038, Lolliarii
HhVenim loco de pace a Sobeslao et Otlone haud bellum ctim Sobeslao duce 1126, Friderici I impe-
diu servala his usus esl verbis : < Gaudia noslra raloris expeditionem Ilalicam 1158, vilam mores-
coiurarius excepit successus ; > alleroque Groz- que Silvestri abbatis 1154 descripsit, reliqua po-
nalae viduam, quae iiloanno obierat, se vidisse scri- steritati non tradiderit, sed pene ubique nimiae
bil. Ideoque eum eeque ac Cosmam librtim senectu- narrandi brevitali sludtieril. In schismate ecclesia:
lis fruclum nobis reliquisse, el rcs dimidio ferme slico, ne hoc praeteream, quod illis lemporibus
sceculo postquam gestae essent memoriae posleri- ingrueral, ul facere >olebant Bohenii, Frtdcrici I
la.lis commendasse conjicere licel. Ilaque non sane et Vicloris IV partes conlra Alexandrum III tuetur
hiiranduisi quod Iiinc inde, elsi rarissime factum (145). Eruditionis prsesidiis satis munilus est; ex.
esl, in errorem inciderit (159). Duplex consilium, Latinis poelis Juvenalis occurrit (144), ex Patri-
si quseris, in chronico conscribendo videlur iniisse : bus ecclcsiasticis Gregorius Magntis el Paler stu-
uiium ut Cosmae cltronico stipplemenla nonnulla pendus (145). Scribendi ratio est plana et dilucida,
adjiccret eaque adderet quae ab illo praetermissa ni forle boc viluperes, quod quidem ab illa laude
videret, alterum ut ad sua usque tempora Bohcmo- abhoirel, quod voces rariores el nescio quomodo
rum hisloriam dcduceret; quod duplex consilium gr obsoletas seclalus esl..
non ceque feliciler cessit. Interpolationum enim pars Longc majorem affert dubitationem magna illa
prior minimi est momenli, cum auclori ipsi usque el ampla rertimBohemicarum colieclio ab anno 1140-
ad annum 1058 debeamus prorsus nihil. Quie ad 1285, quam Cosmse conlinuationem secunilain ab
Sasavense monasleritim non spectant intcrpolatio- ediloribtis appeliatam « Pragensium canonicorum
nes ex Aniialibus Hersfeldensibus sibi petivil, quos coiilinuationis > communi nornine nos comprehen-
Qtiedlinburgensitim esse Fontem docuit Waitzius dimus. Nam vel diligenlissime excnsso huic libello
(140). Alii, si quid video, iibri ab auctore in auxi- multidnhscrent notli difficillime solvendi iili, et gra-
Iium vocati non sunl; uno forlasse excepto necrb- vissimce cxoriunlur quscstiones de singulisannalium
logio Sasavensi (141). Ex labulis Bracislai I funda- partibus, deque via et ratione, qua iila rerum con-
lionis prseceplum monaslcrii Sasavensis anle oculos geries composila, de auctoribus a quibus conscri-
liabuit ad annum 1038, tabulanique donationis Pri- pla sil, et quid unicuique sit tribuentlum. Qiiarum
bislavoe, feminae nobilis, ad annum 1152. Qua in difficnltalum tollendarum co minor nobis relicla est
altera parle, ubi, proprio marle, patriac hisloriam spes, cum uno lantum Pragensi codice metropoli-
monachus conscribere conatus est, virum cordalum tano inniiaiur hsee conlinuatio, neque hoc aulogra-
et erudituin haud uno loco loquentcm.audis, quem G ( pho, sed potius sseculi xiv medii apograpbo. Post
hand imparem Cosmae csse coniinuatorem vix ne- primani continuaiionem relicto unius linece spatio
gabis. Qnoe de origine monasterii litteris mandavit vacuo, ut teslatur Dobrowskius (146), amplior haec
ct rumori populari ctseniorum monacborum debet conlinualio secunda sinc ulla iuscriptione sequitur.
narralionibus, quos auctor verbis c ut fertur »et c ve- Jam diu salis vexali sutit hujus libelli origine om-
ridica fidelium relalioue » an. 1038 laudasse videtur. nes qui rebus Bohemicis operam suam navarunt.
Amplam eliam scribendi materiam prccbebant mo- Balbinus qui et vidil el legit hunc codicem, conli-
naclio Sasavensis monasterii loca sancla, quse di- nuationis inde ab amio 1126 usque 1200 auclorem
gilo quasi monstravit his eloculionibus : c,Ul hodie eumdem esse sibi persuasit ac suspectuni illum Ja-
cernitur, sicuti hodierno rlie apparet (142). > Quae roslaum, monachum Strahoviensem, quem Hajecius
inde ab an. 1126 legimus, omnia pene ex propriis in indice auctorum suo libro prcemisso inter fonles
hausit, in quibus fidem ejus probatam esse dieere se habuisse affirmal. Quaesequunlur usque ad an-
non dubito. Hoc unum doleas quod eodem modo num 1285, Jaroslai appendicem appellavit. Quam

NOTJI.
(159) Anno 1126, HS7. j) savenses cum Hiideshemensibus, in Queilliburgensi-
(140) Neque annales Hildeshemenses esse Sasa- bus desideralur autem; an. 960, in verbis paganico
vensium interpolalionum fontem cum Palackio, ne- ritu , ubi Quedlinburgenses exhibent paganismo ,
que esse Qiiedlinburgenses cum Wailzto Archiv. VI, an. 986, iri verbo venit cotitra Quedlinb. lectionem.
6i»0, mihi persuadere possum. Apud Sasavensem verrexil. At vero cum nemo facile opinetur mona-
cniin nonnulla legunlur quse in illis, e. g., an. 989, chum exscripsisse, el Hildeshemenses et Quediin-
996, 998, alia quae in his desiderantnr ; nam quce burgenses, boc unum reslare videtur, quod eiiin ex
desunt in nostro exeiiiplari annalium Quedlinbur- amborum fonle hausisse statuas.
gensium an. 965, 975, 975, apud Sasavensem liinc (141) Cujus vestigia mihi deprehendrsse videor
inde ad verbum cum annalibus Hildeshemensibus annis 1045, 1053, 1126, 1127,1130, 1152-1154,
conseiiiiunt. At quominus omnia ad Quedlinbur- 1139,1140, 1142, 1147, 1150, 1155.
genses re.vocemus, variae qusedam lecliones, minimi (142) Anno 1058. cf. etiam 1070, 109S, 1097,
quidem illse momenli, obstant, qiice cum Hildeslie- 1146.
mensibus concinenles in illis loeis deprehenduntur 143) A. 1159.
qui ad verbum in Quediinburgensibus rectirrum. E. (144) A. 1058.
g., anno 958, eadem leguiilur in annalibus Hil- (145) A. 1097, 1162.
deshemensibus, Quedlinburgensibus et Sasavensi- (146) I, p. xxxiv.
btis, at in varia leclione iliis uuiem consontiunl Sa-
 £9 PROLEGOMENA. 30
sentenliam et in ipsius codicis margine indicavit A compendium redactis ex Gerlaco abbate Muhllni-
(147), elbinc inde in Epitome rerum Bohemicarum sano (155), quod observarnni Pelzelius et Dobrow-
induil (148). Eamdem fere opinionem amplesus est skius, anuos 1140, 1171, 1176,1182 sibi petivil, ex
Pessina de Czechorod, ila lamen ut in ipso codice, Vincenlii, Daniclis Pragensis episcopi capellani, li-
ad aniium 1154, adnotarel reliqua a canonico Ec- bro rfe Fridcrici I expeditione Italica annos 1154
clesiaePragensis anonymo esse conscripla (149). At 1159, 1162(154), ex ohsciirioribus Pragensibus an»-
salis probarunl Pelzelius et Dobrowskius quse ex nnlibus aunos 1160, 1164, 1168, 1172-1178; 1182-
fabuloso Jaroslaoproposuerit Hajecius iiusqtiam re- 1IS6, 1189-1193 in suum usuni vertit, unum deni-
periri in hac conlinuatione, illamque Balbini conje- que loeuiri, in anno 1159, primo Cosmae conlinua-
cturam argumentis muniri posse plane nullis. Ipsis lori debere videtur. Anijilior eliam deprehenditur
hsec placuit senlentia, Pragensem canonicum rebus Iacuna;ab anno enim 1140 progreditur auctor ad
sequalem, ab an. 1249 usque 1285, res sui lemporis 1154, reliquosque quos snpra non memoravimus
scripsisse, quse prcecederent ex fontibus vetusliori- annos vacuos reliquit (1S5). Quibus omnibus saeculo
bus etnn hausisse (150). Quod a Meinerlo (151) ita decimo tertio vergente cum vixisse apparet, cum
esl circumscriplum, cosevo auclori illa lanium de- Gerlacum Chronicon suum posl 111)110111 1214 com-
beri quae ab anno 1260 legantur. Primus donique B posuisse consiet (156). Al accuratius examiiunli
qui vera acri ingenio perspexit est Palackius (152), restant niliilominus nonnulla, paucissima quidcm,
qui diversissima scfibendi ratione indoleque narra- quaeapud illos auclores non Ieguntur. In Vicenlio
lionum annos 1250-1285 a duobus Pragensibus describendo sine 11II0dubio melioris notse codice uli
canonicis esse conscriptos censuit et soeculo forlasse ei licebat, quam is est qnein tjpis reddidilDobnerus,
quarlo decimo a compiialore quodam in unum li- indeque haud paucse varia? lectiones originem duxe-
brum esse conflalos (152). rnnl; at alia ex alits fontibus Vincenlio adjecit,
Cum igitur in tanla rerum obscurilate ex codice .innos 1155, 1157, 1159. Longe majoris vero mo-
nulla pelenda sit lux, hsec uua ineunda esl via ul menti suiil quse Pragensi!)us annalibus interseruit,
ipsum librum examinemus, num ex sermone colo- quse de Sobeslao duce 1176 occurrunl, annos 1187,
reque narralionis singulisque quse aucloris indolem 1188, ei-a. 1192 de Wenceslao, Premislao elHein-
produnl sententiis originis indicia fortasse elici pos- rico ducibus paulo pleniorem narrationem. Hsec
'sint. Quse vero omnia in medii cevi scriplore quam vero omnia illud quod m annalibus Pragensibus
siht dubia, in quo rarius lantum certa quoedam si- habes redolent scribendi genus, et tam arclc cuin
bique constans reperiatur scribendi ratio , nemo ,-, illorum textu cobaerent, ut certa mihi exorialur
non videl; itaqne minime mc lenet haec opinio, ut persuasio ab uno eodemqueauctore utramque histo-
meamquam proponam in sequentibus sentenliam ab riae particulam esse conscriptam, et sic demum ex
omni dubitatione liberam aut minime esse eonvel- Cosniceconlinualore annales Pragenses integros esse
lendam pulem. reslituendos. El illud quidem annalium exemplar,
Unicuique lotam annalium colleclionem obiler quod desinebal in anno 1193, ante oculos videiur
inspicienli hoc unum vel sponle se offert, auctorem, habuisse, nam huc usque eos seculusest; quse vero
quicunque ille est, omnia quseab a. 1140 leguntur aunis 1216-1220 in Pragensibus leguntur frusira
proprio marte minime conscripsisse, quin imo ap- apud auctorem quseris. Quod si vera sunl quse pro-
paretpriorem partem, quam ab aliis mutualusest, posui, amplior qusedam annalium Pragensium exsta-
ab liac quaeslione prorsus esse removendam. Omnia bat recensio, quam quae in codice Casinensi exlii-
eniffi quae de annis 1140-1195 scripsit, ex fontibus belur, et hoc loco fragmenla nonnulla servata sunt
sibi derivavit qui el hodie adiri possunt, cum velus- eo minus contemnenda, cum haud ita multa historise
tioris Bohemorum historise scriplores claiissimos Bohemicse saeculi XII exeunlis prsesidia exstent.
sibi duces sumpserit. Paucissimis mtilatis v.el in Horum igitur ducum vesligia presso pede seculus
NOM.
(147) Hic videtur chronicon suum inchoare laro- D (153) Dobner, Monumenta histor. Bohem. I, 79
slaus Slrahoviensis. sqq.
(148) p. 221 sqq. (154) Ibid. I, 29 sqq.
(149) Pclzel el Dobrowski I, p. xxxvn. Cfr. pr:e- (155) Arridet conjectura quam Pelzelius et Do-
lerea Pessinse Mars Maravicus, Pragce 1677, f., pag. browskius I,p. xxxvn, proposuerunt, exslitissepriori
295 sqq. et ejusdem Phospborus septicornis, Prag. leinpore codices in quibus ex Viucentii cbronico
1673, 4, p. 37, 558. expleta erat annorum 1142-1154 lacuna. Legitur
(150) I, p. xxxvtii. At Pelzelius ipse pfiori tem- eniro, illis leslibus, in Lupacii el Weleslawinae Ca-
porecontiuualori Jaroslai nomen dederat, in com- - lendariis, Hroznatam comitem Hierosolyniis Al redu-
menlatione quae est iiiscripta Ob dem Konig Ottokar cem, Cosma auctore, 16 Oct. 1152 obiisse. in
die Kaiserkrone angeiragen uiorden in libro Bornii nulla conlinualionum, quas illi ipsius Cosmx no-
Abhandlungen einer Privalgesellschafl in Bohmen. mine compleclebantur, lale quid legitur quod revera
Prag. II, 74. apud Vincentium occurrit. llnde hoc efficiiur 110-
(151) Wiener Jahrbucher XV, Anz. p. 56. strum codicem vetustioribtis qui exstabani non re-
(152) Wurdigung p. 94, quod cerle confirmavit spondisse, sed in illo textum esse paulo mulalum,
in commentatione der Mongoleneinfati von 1-241, quod, ni fallor, illi quam piopositurus sum senlen-
in iibri Abhandlungen jder Koniglich Bohmischen tise (idem paulo majorem videtur afferre posse.
Gesellschaft der Wissenschaften ser. v , tom. II, (15b) Palacky Wurdigung p. 81.
387.
51 COSMJE PRAGENSIS CHRONICA. 52
descendit compilator usque ad annum 1193, ubijab A , scribendi ratione diversa auctorum ingenia mani-
illis eum desliiutum esse et finis Pragensium anna- feste elueenl.-Valde enim inter se differunl indole
anno 1196-1248, et quae annis 1149-1283
lium ipsaeque res sequentes lemere Uirbalse certo quaeab
narrantur; quinquaginta duo illi anni annalibus in-
cerlius probant. terdum brevissimis comprehenduntur , trigenla
At quae landem fuerunt in hac narratkmisparle quinque anni posteriores copiosissima narratione
conlinuatoris praesidia? Et haec esl quaestio difficil- pene totum libellum sibi poscunt.
lime explicanda. Qui amplissimam rerum annis At siTigulas annalium parles paulo accuratius
1196-1283 gestarum perluslraverit materiem, hsec examinemus. Ab anno 1212-1249, ul in hac parle
ab uno auctore scribi non poluisse facile apud ani- primum insislamus, auctoritatis non impugnandas
mum constiluel. Nam boc primum mirari subit eas- spcciem prsese ferunt annales, et in temporibus
dem res bis lerve recurrere, modo aliis verbis ex- (158) et in locis sanclis Pragensibus accurate de-
pressas, modo alios ad annos revocatas (157). Om- scriptis (159). A canonico quodam Pragensi eos esse
nia porro qua: ab anno 1279 legunttir lam lurpiter compositos ex annis 1235 et 1241 palet, quibus
disjecta sunt, ulviaquasi inexplicabili incedere tibi Vilum canonicum, dein decapum capiluli Pragensis
videaris. Quae maxima ex parte ita inler sc discre- B ] factum esse legimus, quod lum demum litleris
panl ut paucissima lanlum in librarii incuriam, mandatum esse potest, cum clarissimum nomen iu
minime quidem negandam illam, rejici possint. decanatu adminislrando sibi Vitus comparassel.
Quis enim credal auctorem, nisi lemerarius est et Ideoque hos annales ab illo auctore, cui sequcntes
iiiconsiilius compilator, Uno quasi spirilu easdem debemus, non conscriptos, sed in suum lantum
res diversissime potuisse narrare? Sed aliud accedit usum versoset Cum propriis esse conjunctos credi-
argumentiim, neque id levissimi momenti. In om- derim. In sequeniibus inde ab anno 1250, in quibus
nilius enim quse circiter inde ab anno 1212 usque longe uberius promanal narralionis copia, hoc nemi-
ad (inem legimus, lestis oculali vesligia certissima nem facile fugiel usque ad annum 1278 circiter, quot
neminem facile fugiiint. Quse, e. g., de excommu- qualesque singulis annis fuerinllempeslales, quando
nicaiione Pragensibus ab Andrea episcopo imposila ceciderit grando, quales fuerint messes, summa cum
an. 1216 et 1217 habemtis, leniporis descriptione diligenlia ab auclore lilteris esse mandatum. Nou
stint munila tam accnrala nlnemo, nisi sequalisjila facile unum praetermisitannum, quo de rebus his na-
scripsisse censendus sit. Verba quaead annum 1261 luralibus accuralissime et peneiisdem ubiqueverbis
legunlur c Cunigundam (reginam) recepimus > non reluleril (160). In iis quae ih adnolalione propo-
aperte produnt eum qui rebus ipsis inlerfuerat, et C < suimus exemplis, nemo, opinor, ejusdern scribendi
atrocissima anni 1285 famesabeo lanlum ita de- ralionis vestigia desideret manifestissima, quibus
pingi poluit, qui nefanda horrendaque facta suis usquead annum 1278, eumdem auclorem descen-
oculis viderat. Al qui per septuaginla annos rerum dere satis certo probari videlur. Et non niodo in
gestarum memoriam posleris leslis oculatus man- lempeslatibus el segetibus describendis eum sibi
dare polueril, profeclo nemo est. Id ipsum secun- conslanlem deprehendis, sed aliis eliam rebus, quse
dam eliam continualionis partem ex diversis parli- minoris sunt momenli in historia conscribenda, ma •
bus confectam esse cerlissime probal, et ex diversa jorem quam rerum scriptorem decebal operam dedit.
NOT.E.
(157) Duplex exslat nola de Heinrici episcopi criler tn plerisque partibus provenerunl, cestivaliafcre
morte annis 1196 et 1198, illic Heinricus, bic Bra- penilus defecerunt excepto milio. 1254 : Male prove-
cislaus appellalur; ad annos 1178 et 1199 Friderici nerunl annona autumnalis et fructus arborei, vinum
episcopi mors adnolatur, 1183el 1203 iisdem verbis penilus defecit. 1266 : Annona, fruclus arborei et
Pragam a Moraviseduce Conrado esse obsessam, titiiuttt male in Bohemia provenerunt propler grandinis
iteni iisdem verbis an. 1184 et 1204 Bohemos cum et siccilalis Uesionem.1270 : Periil lota annona lam
Moravis bellum commisisse, 1190 et 1210 Iegimus r.hiemalis quam vemalis fere per lolam Bohemiam,
Conradum in Apulia esse morluum. Uui hoc quo- fruclus arborum provenerunt mediocriler. An. 1251 :
que compilalorein prodil quod aimi singuli numeris Nix magna in plerisque partibus Bohemia; descen-
inter se differunl vicenis. Bis legilur Premislaum dit, qualem non meminil wlas noslra. 1252 : Nix
ducem esse regem faclum annis 1197 el 1199, Cy- inplerisque locis descendit. 1254 : Cujus (vini) de-
rinini camerarii exsilium an. 1211 et 1212 adnola- fectus quanlitalem mtas nostra non meminit. 1258:
lur; an. 1248 scribilur brevissime Weuceslaum Hoc anno gelu Imsit fructus arboreos el vineas.
regem esse solio pulsum, an.l249,eum in seditione 1260 : Hoc eliam anno sata lasa sunt el vinemel fru-
ab Otakaro (ilio mola minime solio esse pulsum, clus arborei, qumdam siccitale, qumdam grandine in
sed viclorem exslilisse copiosissime narratur; victo- plerisque partibus. 1262 : Sala aiversi seminis lam
ria Otakari de Ungaris reportata an. 1260 primura hiemalia quam mslivalia, inplerisque Bohemimparlibus
obiter lanium memoratur, dein uberrima narralione fere penilus perierunl, lum a grandine lum a sicci-
expoiiitur. Bis Ieguniur anni 1182, 1199, 1249, lale. 1251 : Orta esl magna vis venlornm... quorum
1256, 1264,1266, 1271, 1278, 1281, ter vero re- gravi impulsu mulla mdijicia ruerunl. 1256 : Magna
currunl an. 1258 et 1282. vis ventorum. 1264 : Magna vis ventorum orta est,
(158) A. 1216, 1217, 1227, 1228, 1230, 1256, quibus interpellenlibus mulla mdificia, mulla grana-
1240, 1248, 1249. ria corruerunt. 1250 : Mdificia el granaria plurima
(159) A. 1226-1228, 1252,1254, 1244, 1245. turbine diruta. 12S7 : Facta esl maxima inundalio
(1C0) Anno 1251 Iegifur : Annona male provenil aquarum qum gravia et grandia damna per tolam
ll prwcipue hiemalis. Anno 1252 : Hiemalia medio- Praqensem diacesem intulit. 1264 : Facla esl inun-
53 PROLEGOMENA.; U
—
Copose enimscribildeclericorum, de ecclesiarum et A lur rex Wenceslaus detrudi calenatos > neque cum
ararum consecrationibus (161), de ccclesiis suo prsecedenlibus, neque cum sequentibus ullo modo
tempore aedilicatis (162), de reliquiarum transla- conjungi possunt. Deducti erant annales usque ad an-
tione (163). A rebus publicis non avertit quidem num 1249, et jam usque ad primum Wenceslai annum,
animum , sed maxime in Romanorum ponlificum le- id esl 1228, rejicimur; et quae sequuntur tempora, non
gatorum in Bohemiam haerel itineribus (164); reli- Christi nati, sed Wenceslai regnantis indicantur annis
qua leviler tanlum tetigit. Nusquam enim hoc sibi lo, 16, 20,21; quamcomputandi rationem in loto
libro alias frustra quseres. Prxterea recurrunt in hac
proposuit, quod in quibusdam aliis annaliuth parli-
busfactum esse videbimus, ut hominum singulas; narralione nonnulla quee annis 1226 el 1231 jam
crani prolala. Est igilur liaec peculiaris qusedam
resgeslas eorumque mores ob oculos poneret. Est
Wenceslai I hisloria , conscripta ab auclore acquali
polius slylus ejus rudis, confusus alque demissus; ut
nescio quo, quae a reliquis continualionis partibus
singula paulo arctius inler se conjungat minime cu-
rat, sed omnia sine ordine quasi sacco fundit. Si sine ullo negotio segregari potesl. Auclorem ceque
quseris ad quem usque annum hic annalium scriptor capitulo Pragensi ascriptum ftiisse, iis qu:« de pri-
a canonicis dalo legunlur, probari vide-
per tanlam rerum molem viam nobis praeierit, ve- " vilegio rege
tur. Ne ipso anno 1249 hoecesse scripta conjiciamus
stigia ejus ultima in Pragensium aediflciorum enu-
meratione anno 1278 deprehendisse mihi videor, duplex illa vox c lunc > velat, qua utitur auctor,
inde ab jllis verbis: c Eodem anno hiems', > elc. sed ante regis obilum , mense Septembri 1253 Iilte-
Nam in amplissima quae sequitur narratione pene ris liaec sine dubio mandala sunt.
prorsus obmutescunt tandem conslantes illse de tem- Majorem nobis movent dubitalionem nonnulloe alise
peslalibus et de segetibus adnotationes. Tempesta- annalium partes. Ad annum enim 1260 , habes vi-
tum vero anni 1280 el famis anni 1282 descriptiones ctorise, quam de Ungaris Otakarus II reporlavit,
minime ciun prioribus illis consenliunt. Ex omnibus descriptionem dilucidam et accuratissimam. Vivido
quse proposui auclorem rebus fuisse aequalem luce quasi colore hic^depinguntur qusejejunisquibusdam
clarius palere facile mihi persuadeo. Quis, quaeso, verbis a primo canonico Pragensi paulo supra ad-
prodigia longioris lemporis spatio decurso posterilali notata sunt. Hoc proecipue auctor, cujus libellum ex
tam accurate tradendas curasset? Pragensis capiluli reliquorum annalium congerie annalium Olakaria-
erat canonicus auctor qui in publicam eliam lucem nortim nomine secernere conali sunius, ante oculos
se prodiisse disertis verbis ipse lestalus est (165), videtur habuisse, ut c lalem ac tantani victoriam
multaqtie alia legunlur quaenonnisi a canonico Pra- r. digne soli Deo el sanclis ejus cum condignis gra-
gensi coaevoscribi potuerunt (166). Accurale igitur tiarum actionibus et laudibus ascribendam > cele-
et vere eas potissimum res perscripsit, quoe ad Pra- braret, illumque, a quo victoria erat reportata,
gam urbem spectanl, ideoque librum ejus annalium Otakarum regem.Altioremeliam scribendi ralionem
Pragensium partem primam merito appellasse nobis seclatus est, nam servata quae debetur regise digni-
videmur. Hinc indc in chronologia conslituenda eum tati reverenlia pene ubique Otakarum vocat c do-
errasse qui mireiur nemo est; neque ubique liquet minum regni Bohemiae, > quem curialium, ut ita
utrum ipsi an librario errores sint ascribendi (167). dicam slylum in aliorum etiam mentione accurate
Inlra hos vero quos posuimus lerminos haud observat; sunl ei Karinthise et Silesiae duces c il-
pauca alia habenlur, quae indolem produnt ab illa luslres; > comites c spectabiles dignitate viri, >
tam alienam ut nemo sane hsec et lempestatum illos alii c inclyti bellatores. > Neque minus lnmiiiibus
annales uni auclori ascribere velit. Primum tene- vel suis vel aliunde petitis narrationem frequenla-
mus amplam Wenceslai I regis hisloriam, quce, vit, genioque suo scepius ita indulsit ut exclamaiio-
annis 1248 et 1249 auctorem demonstrat sequalem nibus et interjectionibus orationis cursum inlerrum-
qui res bene noveral beneque eas scribere callebat. pat. Qiiaj omnia prorsus abhorrent ab illa indole
Luculenta reruni narratio annales aridos et brevis- D quam apud auctorem primum deprehendimus. Idem
simos excipit, et quse leguntur inde a verbis : c I<"i- fere scribendi enus invenitur, ni fallor, an. 1264 ,
NOT/E.

datio magna aquarum per lolam Bohemiam, quarum 1261 de repndio Margaretnee reginse dicit: Quas ob
inundalione insolila facla sunt damna plurima wdifi- causas Deus noviu Quas pcenas Bariholomceus cano-
ciorum. Quibus niulla alia addi possunt exempla, e. e. nicus, anno 1251, solverit bene scit, et quanlum
an. 1250, 1252, 1259, 1260. pecunise a capitulo Pragensi Bernardo pontificis le-
(161) An. 1251. 1258, 1259, 1274. galb datum sit 1254, 1256. Capellas arasque in Pra-
(162) 1252, 1253, 1257, 1269, 1276, 1278. gensi Ecclesia singulis annis aedificatas vel obrutas
(163)1251,1235. accurate adnotavit, neque minus quando prsediis
(164) 1252-1254, 1256, 1267. capiluli dainnum sit illatum 1265.
(165) 1260 : Quem reverlenleni (Olakaruml ab ea- in (167) Librarius vel compilalor videtur esse lapsus
dem expeditionerecepimus. 1261. annis 1240, 1249, 1272; alias falsi annoium nu-
(166) .1255 : Quid cum rege fecerinl (episcopi) niori inveniuntur 1239, 1245, 1274, qui, quotl
manel incognilum. 1256 : Conradks archiepiscopus saepius factum est, justo numero omnes uno sunt
Coloniensis... venil — ul credimus — traclaturus, etc. G minores,
35 . COSM^EPRAGENSIS CHRONICA. S6
ubi non minus gloriose referlur de pace inter reges A monium pcrhibemus. > Alrocissima regis cladcs et
Boheiniee et Hungaritc facla, talesque occurrunt incxpngnabiles patrisa miseriae intimum ejiis pecios
Otakari regis laudos : c Quis aulem non possit mi- vehementissime movent. In narrandis rebus esl mo-
rari de tam magnifico rege, qui ah utero matris destus et providus, bencque sibi cavet ne forle veri
vocatus est rex aureus? > Eidcm auciori haud im- fines temere excedat, quod lalibus tndicavit locutio-
merito has conliiiuaiionis partes vindicare atisim, nibus : c ni fallor, utrum per industriani an per cr-
quibus sterilis angustique hisiorise coinpendii fines rorem nescio (174), ad enarranduni manet difficile
longe superat: quae, annis 1254 el 1255, de Otakari (175); de Olakari morte i nihil certi dieerc > po-:
expeditiqne contra Prulenos leguiilur, quod el du- lest, c qttia diversi diversa dicunl (176). > Et quan-
plici bujus belli mentione satis confirmari videtur, quam, quod rerum scriptore est dignissimum, bene
anno 1271 Viti decani Iaudes, quce plena manu cavet ne odii aul adulationis notam incurrat (177),
funduntur, 1272, narralioncm de Germanorum kn- lamen uno alterove loco Olakari sludio se abfipi
perio Otakaro oblalo (168), 1278, quce de moribus passus est, in eo quod regi Germanorum imperium
Joannis episcopi Pragensis habenlur, et ibidew in c pluries >oblatum esse dicit, eurnque, excepla clade
Otakarum panegyricum, el ut ita dicam thre- ultiiiia, ab bostibus nunqttain viclum esse affirmare
nodiam, qua atrox ejus mors posl magnilicam B austis est (178). In chronologia inlerdum lapsus esl;
vitam acerbe plangitur (169). Al liaud pafvam" nequeomnin qtiaede pace anni 1276 interreges consli-
scribendi geueris siinilitttdinem idemque fere lula profert, ad veritatis normam exigi possunt.
auctori ingenium in illis eliam partibus repcrisse lertius, ni fallor, auclor conscripsit annos 1278-
mihi videor, ubi eum in qtiibusdam Olakarum audi- 1281. Verum esl, hinc inde reperiuntur loculiones
mtis viluperanlem an. 1276, 1278 (170). Hic Rudol- quae in prioribus eliarn occurruut parlibus, at ni-
fum etiam regem nobis depingit« virum providum et hilominus aliud est scribendi genus, aliusque est
discretum, > longequc abest quin patriee hostem suo quem sibi proposuit auclor finis. Primus omnia quse
odio inseclelur, optime potius virum cautum sibique in notitiam venerant annalibus suis complecti cona-
constantem Olakaro, viro atidacissimo el splcndidis- lus esl, alter ad res publicas el ad Olakari inaxiinc
simo, opposuil. Est hic eliam ancior canonicus Pra- sorlem animum advertit, lertii, elsi suas habel lau-
gensis (171). Yiti cnim decani mores et vitam is des narralio, tamen a rebus publicis quse uberrimam
taniuin ita accttrate poleral exprimere, qui clarissimi proebebant materiem se avertit, el in hoc uno poiis-
viri collega decani lnumis per longum lempus eum simum videtur acquievisse auctor, ut Tobiso episcopi
viderat administrantem. In reliquis quoque rebus Pragcnsis clectionem posteris quam accurate tra-
'
scribendis fonles limpidiores ei atlire licebat. De derel, Ilic etiam singuiaris ejus est mos, qui apud
Hungarorum clade anno 1260 Olakari epistolam ad reliqtios misquam occurrit, ul Pragensium canonico-,
papam dalam habebai ante ocnlos, el caplorum rum menlionem facere non possit, quin honorilico
Hungarorum lestimonia vel ipse ex iis quoesivit vel qtiopiam lituloeos decoret (179), lalibusque vocib:is
ab aliis accepil (172). Quin imo Ol.ikarum regem c humiliter, dcvote, benigne, graliose > sermonem
babet testem (175). et demiraculis eodem die faciis suum cxornet. Non modo canonict Pragenses qtiid
Joanncin mililcm < virum omnimodis fidc dignum > fecerinl vel senserint conscripsit auetor, canonictis
mullosqiie alios attdivit. Saopius Olakarum vidil, ut ipse, imo quid edcrint vel biberinl posteritali tra-
tcstalur verbis de eo 1278 : c Haecvidimus et testi- didil. Eodcm fere tempore qtio res stint gesue eas
NOT^E.
(168) Iteruui summis Iaudibus effertur; esl rex (170) Anno 1272 : Talibus dicilur usus fuisse ser-
screnissitnus, rogalurabelecloribus qualenus dignare- monibus; 1276: Tale ferlur dedisse responsum; !2"8:
lur assumereapices imperalorimdignilalis; remunerat Sua fata hunc continuo nolenlem ducunl, volenlem
nunlios muneribus magnificis in auro , argenlo, elc. trakunl; 1260 : Fala nolenlem ducnnt, volentem Irq-
(169) Eodem anno, xn Kal. Nov., fiiit mensura. huiu; 1278 : E.t cecidit super inilitiam formido et
Ab uno eodemque haec scripta esse ipsis auctoris Dpgvor; ; 1260 : Timor et tremor super impios ccci-
verbis probari potest. De Vito decano 1271, scribit: dere.
Sed ne videar singularum virlutum ejus ipsi divinilus (171) A. 1260: Jarosius... coram episcopoPragensi
collalarum plenius facla prosequendo nolam adula- et prmposiloeidecano elcanonicis in capilulo Pragensi
lionis incurrere, siylo amoto malui posleris relin- retulit viva voce.
quere, etc; de Otakaro 1278 : stylo submoto, ne vi- (172) Aunol260 : Hiidem infideles el cwteri... sicut
dear adulalionis nolam incurrere •meritalem prose- ipsi poslnwdum retuierunt-
quendo,ejus facta... poslcris relinquo; 1276: qum ibi- (175) Nam sicut smpc diclus princeps BohemUeei
dem... acla sunt matui subiicere, ne fortc singula ul atii principes, barones et mitites communiler relule-
fuerunt prosequendo aliquorum odium incurram; runt. Auclorem ipsum prselio inlerfuisse ex vcrbis
1271, de Vito : Illuminabat enim mentes hominum intei nos et se Quviodicto Morawa elicere nolim, esl
ulpole lucerna lucens; 1278 de Joanne episcopo : Lu- sine dubio vividius loquendi genus.
cerna lucens... illuminabat corda hominum; 1271. (174) A. 1260.
de Vili veriiatis el justitim imitationeIoquitur; 1278, (175) A. 1277.
esl Joannesjusti/io; seclalor, veritalis imilator; Vilus (176) A. 1278.
dividebat eliam denarios pauperibus; 1278, Olakarus 177) A. 1271,1276,1278.
dividenscuilibel solidum dcnarium; 1271de Vito: Ele- (178) A. 1272, 1278.
mosynas illius enarrabil omnis Ecclesia; 1278: Quan- (179) Sunt ei 1278: Viri ulique honesli el providi;
tum largus fuerit mens humana nec enarrare potesl. 1279 : Viriprovidi el eminenlioris discretionis, eorum
 57 PROLEGOMENA. 58
calamo cxcepil, ut ex verbis apparet ad annum A modo nescio quo corripuit aptisque locis inseruit.
1279(180), deBrunone episcopo Olomucensi c nam Terminantur tandem annales in Cosmseprimisca-
moris ejus fuit semper et est, > qui, paulo post pitibus iterum repetitis, quae catalogus principum
18Febr. 1281, diem supremum obiit(181). Annalium Bohemorum inde a Primislao usque ad Wence-
Pragensium pariem secundam hanc conlinuationem slaumli regem excipit.Quse ab illo quem Ioco quarto
inscripsimus. posuimus auctore addita esse vix ac ne vix quidem
Unus tandem reslat auclor, itemque canonicus mihi persuadere possum, cum laxioribus vel pene
Pragensis, illum qui ad annum 1281 descenderat, nullis cum praecedenlib^is conjungantur vinculis,
excipiens; ilertim recurril usque ad annum 1279, verbaque ipsa compilaloris inganium prodere vide-
ui illius annales quasi suppleret calamitatum et pu- antur. Plenam quain nos habemus continuationem
biiearum miseriarum narratione, quibus illo lem- hujus, ut ita dicam, epilogi auctorem anle oculos
pore pene obruta est Bbhemia. Est heec annalium habuisse ex his apparet verbis se velle principum
Pragensiuin pars tertia. Talem infelieissimae lerrse calaloguin proponere, c ea lamen emendatione re-
nobis depinxit imaginem disertissimis et acerrimis lieta, nt ubicunque in hiis scriptis lectori nodus
verbis, quam'profecto non sine vera animi commo- diibietatis occurreril, ad depellendum errorem recur-
lione inspexeris. Vix igitur mireris enmdern aucto- B ral superius ad scripla, ibi enim plenius inveniet
rem stimmo peneque capituli Germanorum odio se adnotata. > Accedit ipse catalogus principum, qui
abripi passum esse (182), cujus apud priores vel le- tolam Bohemia! complectilurhisloriamquamCosmas
vissimum vel pene nullum invenilur vesligium. Vi- et continuatores ejus descripserunt, UHimis denique
detlir fuisse aucior inler legalos capiluli Pragensis verbis compilator tolam annalium molem paulo di-
ad episcopum Brandenburgensem missos, qui pete- lucidius digerere conalus est, Ex tribus enim quas
renl ne penitus bona ejus diriperentur. c Quod qui- fecit historise partibus prima usque ad morlem Wra-
cunque audivit,» sunl verba ejus, c tinniverunt aures lislai I regis 1092 deducta, Cosmse duos priores
ejus, > Alrocissimas patriae calamitates suis oculis libros comprehendit, aliera usqne ad Wladislaum II
vidit. c El plura, inquii, et varia tormenta his tesn- regem 1140, tertium Cosmaelibrum et primam coiir
poribus audivimus et vidimus quam in eodicibus linuationero compleclitur; tertia vero, usque ad
legimus (183). > Est igitur scribendi ejus genus ve- Weucesbium II regem 1283, amplissimae secundae
hementissimum et violentum, flagraique quasi illo continuaiioni accuratissime respondet. Cur lalis libro
hoslium patriae odio. El in hoc etiam suam ingressus finis sil impositus his indicatur verbis : c Quia ntul-
esl viam auelor quod seiilentias suas uberius expo- lorum hominum animos lurbat sollicitat.io de inve-
n.ere easque doctrina quadam ornare conatus est. G sliganda serie et descensione propaginis ducum ac
Cujusrei lestisesl longa illaexemplorumex Scriptura regum regni Bobemici qualiter, > elc. Al profeclo
sacra pelilarum series aliaque testimonia quse, quod non sine graviore causa erant horoinum animi sollir
apud priores scriptores fiuslra quceris, ex Romano- citati, nam aniiquissimee Premislidarum slirpis ullir
rum iioperalorum legibus sunt deprompla. Eum et mus erat Wenceslaus ille puer, cujus filjus Wence-
al.ias fuisse erudiium iillerisque imbuttim probalur slaus III, anno 1289 natus (185),-hominum animis
lioralii, Ovidii el'aliorum Romanorum poelarum curas illustrissimse regiee domus mox inlerituroe sine
luminibus, quee cuinam debeat me indagare non dubio pauloeximebal. Est igitur, si quid video, ca-
jvOtuisselibere confileor, locisqueex Gregorii Magni lalogus et lota, quamhabemus, annaliuro moles inter
et Ekkehardi Uraugiensis libris desumptis (184). annos 1285 et 1289 confecta. Adde denique prioruni
Restant denique pauca quaedam hisloriae Bohemi- annalium membra turpiter esse disjecta, novumque
coe fragmenia, quse ex parte a canonico Prageusi quasi rerum ordinem esse conslitutum, ita ut quse ex
videntur conscripla, haud sciq an ab uno illorum singulis annalibus sibi responderent, ea demum con-
guos supra censuimus. Sunt bi l.oci: c 1258, con- tinuo quasi calami ductuessentconscripta; quae qui
secratum est xvn Kal. Septembris, > et an. t 1266, secum reputaverit quin omnia illa a compilatore
iterum transeunles—siligiiiis perterunt. t Ex parle tantum tam misero modo potuerint conflari minime
tnonacho cuidam Slrahoviensi videntur originem de- dubitabit. Idemque sine dubio est, quod compilalo-
bere : an. d256, Doiniuus.Conradus—moiilis Sion, rem maxime convenil, qut magnam illam qnam,
1258, xivKal. Novemb.—consummavit; > qtias adno- annis 1142-1198, deprebendimus laeunam, laciniis
tationes is qui annalibus ullimam adjecit manum ex Vincentio, Gerlaco et annalibus Pragensibus cor-
NOM.
cmlusesl honorabilis; Moguntinus arcbiepiscopus est nimio smvirein Bohemos; 1281: Velut vesperlilionei
reBefentisstroii*, Olomucensis honorabilis , Tobias in aurora die lucescenlese abscondunl,iiaTheptonici,
divina favente clemenlia episeopus. tanquam fumus cvanescit, evanuerunl.
(180) Yide eliam vota de Tobta novo episcopo hiis(183) Anno 1279, ubi et haec leguntur: Hmc omnia
oblata 1279,'sine dubio paulopost electiouem scripla, temporibus efjluxerunt in Bohemot, etc. — Con-
el quce 1281de Spakmanno ejusque sociis narranlur. verlat jam luclum noslrum in gaudium ul viventes
(181) Richler, Ser. episcoporum Qlomuceusiiim, laudemusAnnis eum omni tempore.
p. 67. (184) 1279, 1282, 1283.
(182) Anno 1279 : Mos esl Theulonicoium zelo (185) Vide slemma apud Palacktum II, 2.
M COSM/E PRAGENSIS CHRONICA. 40
replis explevit. Quod eo l.anlum consilio faclum esl, A qualuor in favorem nosliae editionis vel contu»
ut prims conlinuatio quodam socielatis vinculo con- Ieruiil veljnspexerunl alii, reliquorum denique
jungeretur cum secunda, quod sane minime feliciler varias lectiones Pelzelii et Dobrowskii editio ex"
cessil. Eumdem denique sapiunt auclorem verba illa hibebat vel nolitiam saltem dabat Palackius. Qui-
posl annum 1260, sine ullo cum reliquo lextu vin- bus proesidiis si Cosmse lextus non plane novus
culo, lanquam glossa inserta, de rebus adversis constitui polerat, longe lamen propius accedit ad
post illum annum ingruentibus, quae verba postero genuinam chronici fbrmam, qua auctor ipse librum
demum lempore esse interjecta nemo non videt. Quse in lucem publicam emisit. Non quidem aulographum,
vero ille in unam rerum congeriem confudit, nos di- sed gravissimos duos codices adepli sumus,'qui
gerere et extricare, et cuique quod ei debetur au- singulari qttodam casu virorum doctorum notiliam
clori reslituere conali sumus. plane effugisse videbantur. Itaque quomodo Cosmss
Non deerant, ut hoc eliam paucis absolvam, po- liber paulalim quasi excreverit ante Iectorum oculos
sterorum temporum scriptores, qui has Cosmse con- ponere non possuinus; at eo usque codicum auxilio
linuationes quasi uberrimum Bohemorum historise pervenimus ut duplicem chronici recensionem fa-
fontem adirent, suaque ex iis ditcerent hauslibus ctam esse dicamus. Non ita quidem in rebus ipsis
plenissimis. Qnod mihi prius facile persuaseram, fore B ' differunt duseilloeeditiones,sed si scribendi rationem
ul ex his fortasse annales integra qua essent ab au- respicias, secundam paulo limatiorem esse vix ne-
ctoribus compositi forma, possent reslilui. hanc gabis. Haud raro enim ipse sine dubio auclor prioris
spem ad effectum perduci non posse jam salis patel; vocis loco aliam posuit quse sententise melius respon-
omnes enim quos scio rerum scriptores hanc quam dere videbatur.
habemus annalium compilationem et Iegerunl et in Duo codicum genera conslituimus, quorum unum
6uum usum verlerunt. Sunl hi Franciscus canonicus, A, priorem; alterum B, posteriorem (extus recen-
Pragensis (186), qui secundam lanlum continuatio- sionem exhibet.
nem exscripsil, Neplach abbas Opatovicensis, qui A genus uno tantum codice eoque anliquissimo
conlinuatores omnes duces secutus esl (187), Mari- conslat Lipsiensi, ssec. xn, ex. membr. 8(190),
gnola, qui continuationem Wissegradensem et Pra- quem nobis gratiose transmisit conferendum vir ill.
genses ante oculos habebat (188), neque minus Gersdorf, bibliothecae Lipsiensis prsefeclus. Codicem
Pulkava et anle et post annum 1250 (189). At in qui inscriptus est Liber bealm Marim virginis in Huy~-
parle priori nonnulla eliam alia apud hunc inveniun- sborg haud ita longe posl Cosmse obilum exaralura
tur, qiiECita arcte vidcntur cohoerere cum illis quse, esse indicia nobis palseograpbica persuadent, et qui
ex continualione Cosmae desumpta sunt, ut hic for-. C ^ f. 156adjeclusestponlificum Romanorum catalogus,
tasse genuinam annalium formam deprchendi conji- usque ad Adrianum IV, i. e. 1154 deductus. Ipsius
cias, si quid certi stalui posset de Pulkava ipso, auctoris mors ad annum 1125, ut in reliquis codici-
antequam chronicon quod sub ejus nomine circum- bus adnotala est. Codex plena et rotunda manu
ferlur, ad crilices normam aecuratius exigeretur. diligenter conscriptus est, lineae subfusco colore
Jam iVideamusqui sinl codices quibtis novo quasi ductse, haud raro manus coseva falsa correxit atit
firmoque fundamenlo hanc Cosmae edilionem super- verba quae librarium fugerant in margine apposuit.
slruere possumus. Longe sane majorem codicumi Nulli reliquorum hunc codicem fundamenlo fuisse,
messem habuimus,quam in priorumeditorum manusj Iacunoe nonnullse edocent (191) in reliquis minime
veneranl; duos codices babebant Freherus el Men- obvice, variaeque Iectiones qtiae in uno Lipsiensi oc-
kenius, sex codices Pelzelius et Dobrowskius, oclo, currunl satis probant (192). Neque ultimum accedit
enumeravit Palakius, nos tredecim noviinus codices, hoc argumentum, quod in eodem codice collocatio
ex quibus Ires, eosque antiquissimos, Lipsiensem, verborum lam saepetamque mullum a reliquis codi-
Budissinensem, Dresdensem , coiilulimus ipsi ,, cibus abhorret omnibus, uljam in hoc uno peculia-
NOTiE.
(186) Annis 1265, 1278', ride apud Pelzelium et D bum, neque rarius sex seplemve voces; e. g. I, 6.
Dobrowskium,II. verba -.Jamjamque appropinquabant villmad quam
(187) Canonicum Wissegradensem, annis 1129, ibant. Ibid. versus :
1130, monachum Sasavensem 1139, 1140, 1161, Et monstranl vestes-sternunlque caballum.
1162, canonicos Pragenses annis 1199-1271. Quibus I, 13, verba : Et vos
addere juvat ea verba quibus suum fontem ad annum ntura clade 'vestrosque posteros a ve~
1265 descripsit: Et usque ad hunc annum quw acla • quasi ex divino oraculo prmmonitus
I, 29, verba : Et hujus lerrm ex dominis ori-
fuerunt in chronica scribuntur, cmtera autem qum prolexi; ginem ducis.
sequunlur de quibusdam qualernis recollegi. Cum illis
confer Meinerli monachum Opatovicensem, Weiner (192) I, pr. A habet inbuto, reliqui delibuto; I, 2,
A dolores, reliqui laboKs; 1, 4, A rehabere, reliqui
Jahrbuchcr XLYHI. Anzeigebl. recuperare; ibid. A thoris, reliqui slralis; I, 7; kde-
(188) Annis 1126,1127,1130,1138,1142etannis dilos, reliqui commissos; I, 18, A reperire, reliqui
1141, 1283. percipere; 1, 26, A pastoralem curam, reliqui virgam;
(189) Yide, e. a., apud Pulkavam annos 1201, I, 33, A misericordiam, reliqui graiiam; 1, 38, kpe-
liO.4, 1214, 1216,^1224. clora, reliqui corpora; ibid. Lest, reliquiconstiluetur;
(190) Archiv. VIII, 282. II, 15, A uegolia, reliqui judicia; III, 51, A mansit,
(191) Haud raro.unum alterumve desideratur ver- rcliqui conversatus est.
 41 PIIOLEGOMENA. it
rem texlus recensidnera cognoscas. Codicis specimen A voce tlem niinio scripia sighata at non liumefaU
et Cosmse imaginem in iillimo folio salis rude deli- suni; in distinguendis capitibus certa quacdam lex
nealani dedimus. Cum hoc codice una lantum con- fruslra quacriluri In primo folio exstal tabula quce-
sentit auclorilas quam dam eodcm sine dubio lehipore qlio codex exarala»
A* signavimus : est annalisla Saxo, qui, paulo qua Lecho el Cecho salis nitide depicti videnlur.
post aniiuin 1157, ad verbum pene exscripsit Co- Librariussaepe erravit (194-5), el liocargtimentone-
smam, sed non lam accurate ut ad lextuni resti- gligenliae conviheilur, quodglossas quas binc inde
tusndum adhiberi possit. Sed certissima depreben- in exempio reperiebat, ita in textum recepil, ut
dunlur vestigia eum lextum recensiOnis A ante ocu- priorem leclionem cl -glossam uno calami ductii
los habuisse (193). Itaque paucis laiitum locis lectio- scribcret; Bohcmicae ciiam glossoe occurrunt manu
iiem ahnalistoe Saxonis apposiiimus, ut in aperlo sit paulo recentiori superscriptoe, quas suo loco appo-
qnombdo duo illi codices inter se cohsereanl. suimus. Sed illce ipsoe glossoe nobis persuadent
B siglo omncs reliquos signavimtis codices qui melioris nolse hunc esse codicem. Ilanc cnim sen-
inter se consentientes reccdunl a codice A, ex qui- tcntiam amplecti non dtibilamus, post confeclam
bus primo loco habendus est: codicis A recensiohem, ubi nOn leguntur, ab ipso
1) Godex Buuissinensis bibliothec. Gersdorf. msc. B auctore additas esse illas glossas. Qucc cjus sunt
7 mbr.i sacc. xni, formae allioris quam longiorisj natufoe, ut nemo unus dubilet qiiin ab ipso auclore,
75 foliis exaralus, quorum ultima putredine valde cum librum suum itcriirn iterumque limarct, sint
sunt eorrupta.. Neque quod niaxime dolendtira est apposilce; nam minime mterpfetatiohi inscrvitint,
inleger esl codex; excisum est folium primum in sed haerebat auctor num ila an aliter meliori stvlo
quo epistolae dedicatorioe legebanttir, dein post se- scriberct. In omncs pene reliquos codices transie-
ptimum umim et dimidium allerius dcsideralur; runlglossac illae, in uno codice A non legnntur(196);
dcsiint omnia quoe II, 46, a verbis quare jam cerli quid igitur clarius quam duas illas codicum fami-
de misericordia, etc, usque ad verba qiwrum suc- Iias csse constiluendas? Cum igilnr ex his omnibus
cenderat dnimum, elc, III, 15, Ieguntur. ManuS dubitare non posse nobis videremur, quin librarius
saec. xvu adnolavit ; Hic mulla dcsunl. Itertim de- B 1 codicem secutus sit, in quo scrvatae erant sc-
sunl duo folia in quatcruione octavo, duo alia in cundoe cursc, quibits auctor librum suum emenda-
latere exteriore squalore obsita vestigia manus bi- vil, textus qttasi fundamenlum C 1 posuimus; prce*
bliopegse produnl; invblucro alius libri ea jaua in- sidia accedunt codices reliqui, aiite omnes A, quem
hoesisse videnlur, el reliqua ejusdem quaterniouis Cosmae pene coaevum in scribendis nominibus ct
folia lurpiter disjecta sunt. Quse omnia hanc nobis 'C Teutonicis et Bobemicis seculi sumus, quoe rccen-
probare videnlur opinionem, codicem, jam sseculo liorum BohemorUm more in reliquis scripta sunt.
xvii dilaceralnm ct ,dein ul reparareiUr damnum Reliquorum codicum origo in B l quserenda non
forte fortima conqtiisitum esse. Scriplus est Iitteris esl; haud ila paucoe enim cxstani lectiones quce iu
minusciilis haudparvis, satis pulchris; alrameniuns hoc lino B 1 lantiim occurrunt (197). At proxime
csl subfuscum ; hatid ita frequenlia sunt scribendi accedit illi codici 1 alius qtiem signavimus numero.
compendia ; i litlcra sempcr carct linea supcriori, 2) Codex Pragcnsis mctropolitantis, socc. xiv,
al scribitur i i; ssepissime occurril e in fine ver- cujtis uberrimam descriplionem dederunl Pelzclius
borum : lure, appritv.e, curie, codem modo e loco ct Dobrowskius in praefatione (198), quam lioc loco
te, cesus, penilencia, c et cc pro t et cl : porcio, elec- repelere liceal:
cio; accentus a non desideratur. Hiuc indc capita c Codex membrariaccus intcr annos 1520 el 1313
NOT^E.
- (195) E. g., apud annalistam Saxoncm invenitur domini sui vitam; 1 addit vilam re/ necesse, pro qua
lcclio qtice in uno codice A occurril : I, 26, curam; jeclione sensu carenle omnes reliqui codices exhi-
1, 29, in utroque desunl verba el hujus-ducis; ibid. 0I benl vel necem ; 1,50, A, rapidis tupis; 1, rabidis
illi legunt, recedutil, reliqni redeuni; ibid. illis deesl vel cruenlis lupis, et reliqui omnes repetunt cruen-
tnaximo;II, 16, illi habentnepoitir;II, 49, consentiuut tis; 1, 57, A, ad venalionem swpe faciens, 1 perverse,
in leclione in posl suo lempore; III, 26, habenl co- venalum ire vellet ad venalionem smpe facicns; ibid.
adunalo iterum; III, 51, tnansil. A, urgentes; 1, urgentes impingentes; I, 57, A, iii
(194-5)E. g., I.lO.scripsil convincie pro condilione; cmlestem patriam vel habitalionem, 1 oroir.il verba
T, 12, mirabiles pro miserabiles; I, 21, sociuntur pro palriam vel; 1, 40, A, cupidinis; 1,. Veneris, sed
sortiunlur; I, 54, concilio pro condiclo;l, Z9,correcla manti coseva superscriptum telo laisa cupidinis; I, 41,
pro correpta; ibid. tttoWe pro more; I, 42, concius A, ecclesim injuriam ; 1 : damnum vel-injuriam; II,
pro terchts; II, pr. optari pro optasti, quibus acce- 5, A, iniranl; 1. adeunt intrant; ibid. A, ecctesim
dunl ulia. limina; 1, limina adita; II, 59, A, evenlu prospero;
(196) I, II, untis A legit magnus terror ingruerit, 1, propicio vel prospero.
B 1 habet magnus posl te vei fragor vel lerror ingrite- (197) E. g., babel B1,I, pr. placere cupio, reli-
til, cui reliqui aul consentiuiu aut solam vocem qui glisco; I, 14, 1, pariler, reliqui parlim; \, 30,
fragqr exhibeiit; I, 12, A habet vincendi conditio, 1, deprecor, reliqui deprecamur; I, 57, 1, fulguren,
BT et reliqui adduntDe/ raiio; ibidein leclio codicis reliqui sulfurea;l, 42, 1, rfecef, reliqui par esi; I,
A est maHsoleumin smcula noininalivum, B 1 eum 38, 1, fundant, reliqui sudanl; I, 57, candclabra au-
quibusdam aliis exhihel vel memoriale ;-I, 15, A, rea, reliqui argeniea; 1,42, 1, fcrenlibus, reliqui
cub glacie niiida; 1, sub glacie nova vel uitida ; ibid. referenlibus.
A, tradidil eam; 1, vel cioitatem eam; ibid. A, in (198) P. xv. .
PATROL. CLXVI. 2
43 COSMJEPRAGENSIS CHRONICA. 44
e exaratus grandiusculis characteribus, qui in bi- A j « dam memoriaa reccnttores saeculi xvit de archiepi-
< bliolheca cSpituli ecclesiae melropolitanse Pragen- « scopis Pragensibus coniinentur; reliqua usque ad
c sis servalur. In secundo folio; cui minio in infc- < finem codicis vacua sunt. >In inilio codicis lpgun-
c riori mafginc nunierus I ascriptus est, inter alia tur passiones sancli Adalberti el S. Wenceslai. Pro-
c primse lillerae variis coloribus atque auro decora- xime huric codicem aCcedere ad 1, ex haud paucis
i tae ornamenla duo conspiciunlur inslgnia, alte- locis palcre videtur, ubi cum hoc uno ct in veris et
« rum capituli Pragensis, alterum baronum de falsis consenlit lectionibus (199). Sed aliud quoddam
c Drazicz, ramum virentem exhibens, e quorum peculiate sui generis signum hic habet codex ; stint
c familia fuerunt Joannes III (f 1278), el Joannes brevissimse nonnullae notulae nullius sane momenti,
c IV (f 1345), episcopi Pragenses. Descriptum vero quas Pelzelius el Dobrowskius cum meliores non
« fuisse codicem pro Joanne IV, episcopo Pragensi, haberenl codices, Cosmse ascripserurit, sed jam nemo
« qui eliam Francisco canonico conscribendoe par- unus dubilabit quin, cum in duobus antiquissimis
« lis secundse chronici Pragensis auclor fuii, ex codicibus non reperiantur, abinterpolatore quodam
« adnoiaio ad finem conlinualionis secundoe obitu sseculi xiv ut videlur, insertae sint; ideoque inter
« Wilhelmi Leporis, an. 1520, certum est. Sunt varias lectiones eas recepimus ; legtinlur autem ad
« autem in codice melropolitano non levia indicia IBannos 1008, 1011, 1014, 1013, 1026, 1032, 1041,
« cum e duobus voluminibus compaclum esse. Nam 1035, 1061,1081, 1081, ex annalibus nescio quibus
« et scriplura, qua Francisci chronicon, quod se- descriptae. Iu quibus notulis rejiciendis Palaekium
« cnndam partem chronicse Pragensis appellat au- (200) minime fefellit judicium ; at omnes brevcs illas
« clor; in eodem codice exaratum est, diversa est nolas quibus largissimum narralionis flumen inter-
« ab ca, qua prima pars, id est Cosmas cuin con- ruplum videmus esse resecandas, vel ideo non cen-
« linualoribus Pragensibus, perscripta est. Folia semus, quia in codicibus leguntur antiquissimis,
« eliam membranoe aliter per lineas divisa sunt, quorum auctoritatem in tali argumento excedere
« ita ul quxvis columna primae parlis triginla octo, non licet. Quod eo minus fieri poleral, cum auctorcm
« secundae vero partis quadraginta quatuor Iineas: ipsum in libro suo componendo annalium viam in-
« conlineat. Fasciculi quoque seu membranarum gressum esse jam supra probare cor.ali sumus;
« colligala, quorum sexdecim in primse parte nu- ilaque ubi alia quce narraret non habebal brevissi-
« mcrantur, in secunda rtirsus a principio seu nu- mas nolas apponebat. Notulis illis supralaudalis
« mero 1 compittantur. Fttcre tandem haecduo vo- probatissimum sane signurn adepli sumus quo indi*
t Itiniina in untiro collecla, quod nunc cenlum 110- calur duos alios codices arctissime cum illo cohserere.
« naginta novem foliis minio notalis conslat. ," 2a) Codex Rudnicensis, ssec. xv, charl. in biblio-
« Cosmae chronicon legitur a fol. 48 usque ad iheca Lobkowitiana, quem anno 1826 in Iuceiri pro-
« fol. 105. Sequunlur deinde coiilinuatores ejusi traxil Palackius ; in eodem primi etiam conlinua-
« cadcm inanu el atramento usque ad fol. 148. toris lexlus Iegitur. Descriptionem et varias nonnul»
* ln hujus folii ulraque pagina manus priori re-. Ias leclionesdedil idem vir cl. in libro suo (201),
« centior, vclusla lamen, alio atramento aliisque1 quas suo loco in lextum nostrum recepimus. Hunc
« lilteris sefiem episcoporum Pragcnsium usque ad[ codicem pene ubique repetcre texlum codicis 2 jam
« Ariieslum primum archiepiscopum ascripserat. observavit Palackius ; al etsi notulse illse supradictce
« Poslhcec vcstigium fdlii serius excisi apparet, qtiod| omnes repelilee et eoedemIecliones in utroque codice
< erat ociavum decimi sexii colligati seu, ut typo- obvioe(202) sint, eum nihilominus ex illo 11011 fluxisse
* graphi vocant, quaternionis. Videntur "itaqUe nu- probatur verbis respondil — prmsulem quse an. 1140
« mcri in inferiori mafgine minio exarali, quibus1 iu hoc uno, minime vero in codice 2 legunlur.
« singula folia notala suntj serius apposili; nam, , 2b) Codex Brewnoviensis, in bibliotheca monasterii
« non computalo folio exciso, conlinua serie usque Brewnoviensis servalus, quem ila descripserunt
« ad finem progrediuntur. Folium, n. 149 notalum, , t) Pelzelius el Dobrowskius (205) : cEst in charla saec.
•« quod esl primum quaternionis primi secundse 1 xvi scriptus in-fol. Ilic codex, quamvis rcccnlior,
.« partis, vacutim relictum est. A fol. 150 usque ad c tamcn eo summe seslimandus est, quod plurimas
« fbl. 185, Francisci chronicon, seu secunda pars < bonas lectiones continet. Neque dubitamus eum e
«' chronicas Pragensis, diversis characteribiis alioquc « velustissimo optimae notai codice transumptum
« alraniento perscriptum est. Foliis 185 et 186, quce- c esse, quod cx antiqua nominum scriplione aliisque
NOTJE.
(199) 1,1, falsolegunt 1 et 2 historiaca pro hislo- 5>
(202) II, pr. ambo legunl arvis pro armis; hiII, sol 1
nca; I, 5, falso iidem Herecynihiam pro Berecyn- anibo falso Foromalas pro Soromatas; 11, 10,
thiam; ibid. iidem thalitarium pro thalarium; 1,15, legunt fluvium qum esl circa Belinam pro qum esl
ambo falso abscidens pro abscondens. In codd. 1 el 2 circa fluvium Belinam; III, 42, hi soli habenl corru
tantum legitur glossa telo lesa cupidinis; II, 4, ambo ptum sco pro rwmine; III, 60, ambo incertum pro
pdrtam pro paratam ; II, 39, ambo arripiunt pro cor- inceplum.
ripiunt. (205> P. xxni.
(200) Wiirdigung, p. 16.
(201) Wurdigung, p. 13-15.
IS ( PROLEGOSIENA. '46
« tmliciis cerlo cognovinius. Est qitoque cum alio A t nobis adhibiiis A el 1 anliqoiorem non esse. Fundalio
« quodam anliquiore eodice collaius a quodain dili- Wissegratlensis in hoc codice non legitur, ut lestalur
< gcnti liomine qni olim hde codice usus e.st. Prse- Dobrowskius. At desideraiur historia qtiinque fra-
< ter integros Ires chronici Cosmoelibros complecli- trum marlyrum in Polonia (206), et lasciva illa de
< -itir eliam codex iste Cosmaecontinuatorcm Pra- presbytero (207). Codicem nihilominus familioe B
* gensem primum, a principio usque ad verba : Iu ascribeiidum esse, quoe plerisque locis invcniunlur
< crastino auleiii Moraviensescutn profugis Bohemis glossae probant (208). In haud paucis vero locis
< et in margine infertort haec verba : In Vladislaum concinil ctim dtiobus codicibus sequenlibus, quos 4
« et fralrem, qnoc inilium seqneniis folii, quod cuin et i~ nominaviinus.
« omnibus reliqiiis desideratur, exhibent. Esl autem 51) CodexVindobonensis 739f, chart. soec.xvi est
« hoecCosmae conliimaiio ab alia mami, ea nempe apographum codicis 3 an. 1574 confectum, quod
« quoeIectiones varianles in Cosmoelibris apposue- Vindobonceinspexil ill. Pertz ; Iectioncs ubi lexlus
« rat, deseripla. Tilulum prsefixum habet < Parali- posccre videbatur lilieralissime nobiscum communi-
< pomena Cosmma monacltoquodam, ut apparet, con- cavit Imperialis bibliothecoc pracfectus, i11.Chme!.
« scripla.t Nolulaebrevissimsecodicis2 repetuntur ad 4) Codex DresdensisI,45,fol.membr. in bihliothcca
annos!015,1026,1032,1041,1052,1082,1084; itaque B Regia Dresdensi a3servaliir(209),quemiiispiciendum
in his non plane consentil cum 2-, ex quo eum deseri- nobisliberalissimetransmisitvirilKFalkenstein.lIimc
ptum non esse el|aliaecodicisprobant !ectioncs(204). codicem ante Menkenium qui varias dedil lcctioues
5) Codex Ilolmiensis, membr. saec. xm, quem (210) et Dobrowskium, qui eum ssec. xui, scriptum
splendidissime cxaralum — unam ulnam altcriusque csse opinati sunt, Jam viderant Lupacius, Georgius
dimidium alium giganleum codicem nomiuare solent -Fabricius et Albinius (211). At scriplus est ille co-
— descripsil Debrowskius (205), nonnullasqiie dedit dex soec. xn. Binis columnis lextus exaralus est
varias leclioncs. Est funtlamenlum Freheri editionis splendidissime.linese ductse sunt alramenio, liltercc
anni 1607; cujtis vcrba ex episiola dedicaloria ad minusculae pulcherrime scriptse, lilteroe iuitiales co-
Petrum Wok de Rosenberg hoc loco repelere liceat: loribus piclse. Cosmae texlus 7 quaterniones el 6 fo-
c Hunc quoque fructuin Bohemici et Polonici ilineris, lia complectitur. Breviationes neque frequentcs nc-
< lusifo superiore principis mei niissu suscepli, que insolitse sunt, frequenlissimusesl tisus e pro m,
c lulisse gaudeo, quod dum in regia urbe Praga rarior e., simplex i lineola non signatum , syllaba in
< diversor, memorabile istud monunienliim indige- flne lineoe rupla tali signo 1 notatur. Compactus cst
« n:c vetiislalis in mantis meas bona forttinadelulit; Cosmae.textus cum Solini libro eoque Theophili de
« idque integrtim, cujus antea paniculam cum C ( coloribus, qui eodem niodo cadem fere manu srr'.-
« Bohemicis msis vulgari in Iaude ponebam, ulinam pli sunt, elhic adnotalur mann cooevalitterisuncia-
« aeque mendis noevisque liberum ! Quamvis autem libuslibrumessft monaslerii Yeterocellensis, indeque
< unico exemplari nilendum esset, eoque non feli- conjici posse videtur Cosmoe cbronicon eodem loco
« cissima manu e veleribus membranis descripto; scriplum esse. In ligneo libri rnvorae-ro, lcgnniui'
< dedi tanien diligenli relcctione operam, ut detersis verba Gesta el qusedam alia exslincla quoe legiss<i
< maculis, quantum hoc quidem lempore licebat, mihi videor Corb. et nomen Cosmas Pragensis, siri-
< acqui lcclofis oculos qiiam minimum oflendere plum manu saec. xv , qtto lempore Iigneum eiiam il-
< posset daluriis eliam porro magis, si quis me pu- lud involucrum faclum videtur. At gravissimi mc-
« blicaeulilitatis studiosus, quod sperot aliis exem- mcnti est codex ob inlcrpolationes et continuationcni
< plaribus juvare volueril. > Codex poslea a Succis monacbi anonymi, qui in monaslerio ordinis S.
tleportatus bodic Holmiae asservalur. Lccliones Benedicti Sasaviensi lempore Sylvestri abbatis mc-
Freherianas. cnm ipsum codicem inspicere non con- dio saeculo duodecimo vivebat. Descripla est lioec
tingeret, siglo 3 signalas inter varias Iecliones reti- conlinuatio usque a*dannum 1162, quasi liberquar-
nuimus, sed non quidem omnibus locis, ctim soepis- tus cbronici Bohemorum, sed ila ut hic libei jam
sime ex erroribus librarii vel typographi falsa lectio D ab ipsius Cosmse verbis quoe leguntur m, 59. ini-
originem duxeril. De veris litijus codicis leclionibus lium sumat. Interpolationcs neque paucae, neque
senlentiam ferre non est ita facile, qtiod non valJe minoris sunt momenli; po^teriores inde ab iinno
est dolendum, cum satis constel eum codicibus a 1038, ubi fuse Sasavionsis monaslerii funtlalio nar-
NOT^E.

(204) I, 1, lcgit 2b. lerras, 2 et reliqui orbis; I, 3, (206) I, 58.

paitreriafts amabilitatem, 2 et reliqui paupertatem (207 III, 62.
amabilem ; 1, 5, cibis pro herbis ; 1, 6, prmscius pro (208 I, II, 12, 13.
tnsciiis ; 11,4, paratam, 2 pnrtam, 11,8, addil Fran- (209) Arcbiv. vi, 225.
iitv quoil deest in reliqnis, II, 40, el resitiens quod (210) Scriptores rcrum Germaiiic. III.
desiderainr in 2. (211) Pelzel. et Dobrowsk. in proef., p. xxvm ,
(205) Lillerarische Nachrichten von einer Reise Albinus in libro Neue Meissnische Chronik. Witten-
nach Schweden und Russland im J. 1792, p. 55. bcrg 1580, p. 757.
Palacki Wurdigung p. 7.
 11 COSMJE PRAGENSIS CHRONICA. 48
ralnr, ipsum monaslerium respiciunl; legunlnr A 1 « cmnia , quse ab a. 923 usque ad a, 994, et verba :
vero interpolationes ad annos 958 , 960, 962, 973, «... ttores fugio , pompas smculi despicio, etc.,
975,985,986-990,995,998, 1038, 1045,1053, c legunlur. Singulare in eo est, quod nomina pro-
1070,1088,1-089, 1093, 1097, 1116, 1122, 1123, c pria ducum aliarumque personarum superflue re-
1125; quocomnia e textu nostro removimus suoque c pelat. In plerisque enim locis, in quibus Cosmas
loco una cum conlinualione dabimus. Notulae bre- c pronomine aut appellativo nomine ducis, de quo
vissinioecodicum 2 in bis interpolationibus non in- c sermo est, utitur , ille proprium ducis nomen ad-
veniuntur, quo salis patet eum cum illis minime < jicere solct. > Nuperrime Vindobonse codicem ,
cohxrere. Ex alio codice interpolalo eum descri- qui praeler Cosmse lexlum vitam S. Elisabelhce et
pliim essevel inde apparet, quod quotiesoccurritvox quasdame pislolas continet, inspexif 111.Perlzius. In.
dux, rex, episcopus , nomen quod in suo exemplari omnibus pene lectionibus ita consenlit ctim codice
sinc dubio superscriptum legebat, Iibrarius in lextu 4, ul quod Pelzelius el Dobrowskius dicere dubila-
addidil. Nihil omisit nisi versum unum I, 6, duosque runt j eum exillo fluxissejam mihi persuasum sit.
illos vcrsus ad annuni 1117 , quibus Cosmas conj'u- Nova enim inslituta Dresdensis codicis collalione
gem suam plangit, quorum loco duos alios in Her- pene rejicienda suut exempla, quihus illi contra-
lnannum episcopum Pragensem apposuit. Texlus i B ' riam senlcntiam lueri possesibi videbanlur; nam ex
capita litleris rubris distincla, sed non numerata Menkcnii minus accurata collatione illa exempla
snnt, qtiie in noslra editione retinuimus; magnam[ originem duxerunt. Noslrse sententise exempla af-
partem concordanl cum illis capitibus quse ilem non ferre stipervacaneum putamus quse unicuique legenti
numerata dederunt Pelzelius el Dobrowskius, quos vel sponle se offerent;
secuti sumus iis locis ubi codex nos deseruit. Inler- C) Integris his Cosmoe codicibus accedunt nou-
polationibus recisis texlus satis purus est el emen- nulli alii niagna ex parte mutilati, ideoque non ubi-
tlalus, oplimasque inlerdum suppeditat lecliones; vis consullandi, at minime bane ob causam reji-
(212), e. g., II, 5, codex 4 et unus cum eo 4a habet ciendi, sunt enim ex parte antiquissimi.
verba atlavus meus, quoemale in omnibus codicibus 5) Codex Brunnensis chart. fol. sa3C xv, hodic
reliquis desiderata veruni demum verborum sensum asservalus in museo Franciscano, quem Tribavioe
•resliluunl. Ex quo uno exemplo jam satis patet ex in Moravia anno 1819 delexit Meinerttis (215), re-
nullo eorum quos recensuimus codicum hunc esse: liquis hujus notse integrior est. !n compendium m-
dcscriplum. Cum Holmiensi prae cseteris cohserere degit ille Cosmse chronicon qui hunc codicem con-
vidclur't213). Ex boc codice descriplus est scripsit; privilegia textui inserta pocnilus recidit
4")CodexVindobotiensis 1544-508, membr.,saec. aul fragmenia ex iis dedit, el alia quae suo loco dc-
siii, qui priori tempore Pragse in collegio Clemen- dimus penilus suppressit (216). Nonmillae ex glos-
tino apud Palres societalis Jesu asservabatur, qua sis manu recentiori superscriptse sunt (2i7).
solula a Pelro Wokaun de Wokaunio amio 1780 6) Codex Carlowiensis chart. saec. xv, his aj-
IjibliolhecoeCaesareaeVindobonensi oblalus est, ut numerandus est * quem contulit Bonaventura Pite-
referunt Pelzelius et Dobrowskius (214), qui varias rus, prseposi.lusmonasterii ftayhradensis in Moravia,
altulertinl lectiones ipsumque codicem ila descri- qui inler praesidia ad collectionem scriplorum rerum
pserunt: < Est hic in membrana forma quarla ni- Bohemicarum quinque velustissimos Cosmeecodices
< tidis characteribus sseculo xm , quanlum ex indi onluleral (218), probal littnc codicem canonicis
« ciis variis judicari potest, exaratus. Tractavimiis monasterii S. Augustini in Carlow anno 1465 do-
« et ipsi, quandiu Pragse erat, hoe exemplar. Con- natum esse (219). At oblivione obrums codex in
< linel oninia illa additamenta ; qusemonacho Saza- ncscio cujus monaslerii aut bibliothecse Ialebris in-
< viensi in descriptione Dresdensis codicis tribuen- venlorem exspectal. Sed non eslquod amissum hunc
« da esse diximus. Dolendum est aliquot folia in hoc cod;;em vabie doljamtts; crat enim nn.tilus. Refert
« proestantissimo codice desiderari. Desunt enim ea D 1 Palacinus (220) prseler alias nonnullas lacunas om-
NOTJl.
(212)1,30, addit vocem possideam, ubi unus 1, 5, vosipsos— lollat; I, 58, omitlilur hislcria
1 legil habeam , in reliquis omnibus deside- quiuque martyrum in Polonia.
ralur verbum; cum A et 1 supplet lacunam 11,1, (217) 1,12, 15.
moribus — placabiles. Rccle legit II, 16 , cum A ire (218) Dobnerad Hajecium I, 178.
properat. (219) Pelzel et Dobrowski praefat., p. xxxn.
(215) I, 41 , ambo legunt furnas pro furvas; I , (220) Vurdigung, p. 15, teslaltir eques de Schwa-
42, venlris , reliqui noctis, corporis, etc.; II, 39, bcnau in commentaiione qtiadam de Conrado II,
soli legunt 5 et 4 prospero sineglossa; 11,42, iu duce Znaymensi in Monatscbrift des Bohmischcn
ambobus desideralur vox damnum; II, 47, addunt Mtiseums, Jahrgang 1 Octob. p. 49, se vidisse Pi"
vocem regis. teri apparatum , variasque lectiones codicis Garlo-
(214) P. xxix. wiensis fuisse apposilas, codicein ex parte fuisse
(215) Descripsil variasque lectiones dedil in Hor- miililattim , ex parte iulerpolalum ex rcliquis quso
mayri archiv fur Geographie, Hislorie 1819, p. 65, referunlur salis patel. Nnm diploma Wisseiiradense
quod repeliit Palackius Yurdigiing, p. 11. quod ibidem se invenisse testalur in Pileri laniuui
(9.M3)E. g., I, 3 , verba ad stabula — habuere , appafatu an revera in codice ipso exsliierit, dici
non potest.
 PROLEGOMENA. 50
ri quse post annum 1091 leganlur, id est A (222). Conslal 14 tantum foliis, diligenter exara-
e libri dimidium omisit librarius. lus esl alramenlo subfusco , ilemque linese a(ra>
Argenlinensismembr.fol. saec. xu (221), 'mento ductse, minio scriplae sunt inscriptiones, bre-
prima Freheri editione in noslrum usum viationcs non ila frequenles. In folio primo hi lc-
ol825 conlulit vir clarissimus Engelhard guntur versus :

Bawariae gen- } ,.lls Dux Hainricus duode- )

Vite laben* j (223) Generoso cemate ple- - f .'
Nobilis ille pa- j ,vus Duce famoso gencra- j .
'
(224) Nobilis ex ma-j Regum de sanguine na- }
Eniicat eximi-. ) Posl illos nobilita- i .
Plaudit ob hoc palri-) Felix hujus probita- J '
\ „
Hic felix fue- \ lM. Olim de conjuge cla-'
Ea quam mors dempsit ama-)
(225)Filia regis e- )
Heredes palri- ) (226) Bis quatuor inde relic- j. '
Dux habet exihii- j Cullu probilatis amic- J
Incola Bawari- j Dominorum gaudel hono- >
Quas videt eggregi- j Mire pollere deco- {
Gaudet et ipse pa- ) .le Sobolem dum scit fore le- i .
Gaudeat et ma- j Vitam ducendo quie- )
Pulchrior ul vari- j . Rosa lloribus addita pa- I
Sic paler egrcgi- Pueris vinctus bene cla- '
J ' }
Et vita vete- j Nossel per scripta prio- 1„
slalum ru m Per mores sciret eo-
Alqtic mise-J f

Quos versus ad Heinricum Leonem scriptos esse B (abula textus mulilus verliluf, quairi falsarius q«
recle conjccisse videlur vir clarissimus Engelhard; dam YVissehradensis haud ita longe post Cosmani
quae si ita se habent codex paulo post annum 1189 intrusisse videtur eo consilio, ul vetustiori origiu
conscriptus est. Variarum leclionum messis lenuis- ecclesiae Wissehradensis Cosmam teslem vindica-
sima primam Freheri editionem non ila negligenter ret. Cui proposilo satis fecisse vidcbalur, si felum
faclam esse probat. Valde mutilavit Cosmae chroni- suum laciniis quibusdam e chronico lemere direplis
con librarius, nam vix decimam lotius operis par- misere vestiret et quasi exornaret.
lem servavil; leguntur capita I, pr. — 13, 21-25; Codices quos jam recensuimus et haud parvus
II, 57, 38; reliqua desideranlur omnia. Accedit vero numerus eorum qui in nolitiam Pelzelii et Do-
supposiiilia bulla Alexandri II papae de fundalione browskii venerant, sed ab iis inveniri non polerani,
ecclesioe Wissehradensis, quam genuinam esse nemo pfobant Cosmse chronicon diligentissime a posleris
sane putet, qui eam paulo altenlius legeril; inler leclum esse. Tres codices conscribi jussit Caro-
varias eam recepimus lectiones (227). Ubi 7 cqm lus IV imperalor, quod his verbis teslatur Neplac!»
reliquis codicibus conferri polest, textus non est ila ad annum H2S (228): « Eodem tempore migravit
rejiciendus, familise B eum annumerandum esse ad superos Cosmas Ecclesiaj Pragensis decanus, qui
probanl glossae 1,13. Ejusdem denique notae ultimus G scripsit chronicas de Rohemia, quas Plych decanus
esl quem habemus. Pragensis a; tineis el anliquitate putrefaclas illu-
7a Codex Monacensis chart. soec. xv, cujus de- strissimi regis Bohemorum Caroli inslanlia tribus
scriplionem debemus viro clarissimo Fbbringer. vicibus in membranis descripsit. > Quos codices
Esl hic eliam codex valde mutilus falsamque Ale- exteris principibus dono dalos esse, ideoque in Bo-
xandri II bullam exhibet. Sed hic exstant nonnullae hemia non latere conj'ecerunl Pelzelius et Dobrow-
aliae chronici laciniae quae desunl in codice Argen- skius. Porro codicem exslitisse in bibliolheca Bo-
loralensi. Continet codex Monacensis capita I, pr. huslai ab Hassenstein catalogus ejus docet, quam
—19, exceplis annorum 89S-929, I, 21-26, 29-31 anno 1570 incendio consumplani esse legimus.
usque ad verba vn Kal. Mai. dein sequitur bulla Editiones chronici Cosmse exslant quinqiie, qua-
Wissehradensis, reliqua desunl omnia. Itaque ne- rum duae priores a Marquardo Frehero in lucem
niini, opinor, communis horum codicum origo du- missae sunt:
bia videbilur. Et satis, ni fallor, apertum est illius . 1) In rerum Bohemicarum scriptoribus Hanoviaa,
consilitim qui Cosmse chronico mulilalo falsam 1602, p. 1-14, quae ut jam satis palet secundum,
Alexandri II bullam inseruit, In una hac supposita codicem Argentoratensem data est, quamque codicii
NOT^E.
(221) Archiv. i, 392, vm, 464. U89.
(222) Archiv. v, 700, 701. (226) Meibom. rer. German. III, 166.
(223) I. e. schemate, iioc loco idem quod slem- (227) II, 26.
niale. (228) Dobner monumenta hist. Bohem. t. IV.
(224) Heinrico Superbo duce Bavarioe et Ger- Qualis sit codex quem ante oculos habuit Simler in
truda (ilia Lotharii imperatoris. epitome bibliolhecae Conradi Gesneri Tiguri 1555
(225) Malhilda (ilia licnrici II, regis Anglicc, obiil nescio.
51 COSMJE PRAGENSIS CHRONICA.
inagis exeinplar quam veram chronici edilionem A ; gensi, ctii Brcwnovieiiseiii et Freheri li'
nomiiies. derunt edilores, qui etiam summa dilige =
2) Secundam edilionem dedit an- 1607, Hanoviss coiiqtiisierunt quoe ad Cosmam perlinert
typis Wechelianis p. 1-172, ex codice nunc Hol- lur. Quanto cum fructu variarum lectit'
inicnsi lunc Pragensi, quod satis probavit Do- lectionem quam illi dederunt in nostrain e^f
brows-kius. Sed ex Holmiensi codice priorem illam ascivimus, unicuique vel obiter inspicienti ''%
editionem supplevit magis quam novam secundum rebit. Ex illa eniin editione eorum codicum 1
intcgram aucloritalcm consliluit, falsaro eniin nes desumpsimus qui, cnm Pertzius v, ill. a
Alcxandri 11 bullam ex cydice Argenloratensi rcli- melropoliiani inspectione eam accuralissiniam
ntiil. Ut snpra vidimus, Freherus ipse inonuil libra- probassel, sine ullo fruclu denuo evolttli \
liuin non felicissima manu codicem descripsisse; bantur.
ilaque nomina propria lurpiter corrupta suni, et Pritnus, quod seiam , qui conlinuationem
scxceiilies, e. g., legilur tamen ubi codices exhi-r gmenia majora ex codice melropolilano publici
benl enim. Suis eliam conjecluris Freherus hinc feeil, erat Pessina de Czechorod, cui ad libros
inde indulsit, quod ipse in proefa lione editionis salis componendos htine cum aliis ex tabulario ca)
aperle indicavit. B Pragensis in lucetn proirabere licebal. Si ea q
5) Tertia editio nihil esl nisi secunda repetita, Phospboro septicorni(229) et in MarteMoravico
at in fronte libri legilur anni 1620 humerUs..' iypis expTimenda curavil, in uno.ioco colligis ju
4) Freberianum cbroriici lexlum in colleclionis : jam habes omnium conlinuationum partem;
scriplorum rcrum Saxonicarum tomo primo p. 1967- haud ilaaccur^te hoec edita sunt. Quod multo n
2132 repetivit an. 1728 Menkenius, qui postea ini factum est in prima quam habemus edilione int
tomo terlio varias lecliones el interpolaliones mo- quae in lucem prodiit hac inscripiione COHIMI
nachi Sasaviensis dedil es codice Dresdensi. Orna- Chronici Bohemici otim conscripli a Cosina nu
vi(, proelerea cdilionem suam adnolalionibus Chri- . codice munuscriplo Pragensi producla, ed. J
stiani Tbeophili Schwarzii, Altorfiensis professoris, , Krakovslti de Kollovrath, prmside Baptistd
ex quibus diligenler ex aliis chronicis conquisilis, , Viennm 1752. 4. Quarii negligenler hacc editio p
paucas repelivimus, aliaque quae explicandis rebus >. sit satis docuerunl Pelzelius et Dobrowskius,
inservire posse videbanlur exscripsimus, cum adno- fedissiriiorum errorum catalogum confecerunt (
lationes ipsoe noslrarum ct indolem el lerroinos ex-- Nos accuratam illorum virorum editionent s
cedercnt. • sumus, ascitis variis illis lectionibus qitas ex
5) Quintam editionem eamque optimam quae vel1 C cibus aliis dedil Palackius, el vel sic priorum e
bodic sua laude niinime fraudanda est dederunt t rucn repetenda est qusesiio, minime omnibus
Pragne 1785 Pelzelius et Dobrowskius in tomo p.rimo) vcfuin aticloris sensum elici neque omnia libr
scriplorum rerum Bohemicarum, p. 1-282, quam i rum vitia emendari posse, quse forlasse alio qu
fundamciilo critico et apparatui codicum satis am- codice in bibliolhecis adhuclatenle sanabunlur
plo supeistruxcrunl. Nilitur prxcipue codice Pra- Scribebani Berolini mense Maio 1847.

RUDOLPUUS
KOEPKE.

NOT>E.
(229) E. g., p. 536, an. 1140, p. 182, an. 1219, an. 12U1-120S, p. 570, an. 1271,
' ' ' 581
p.
p. 536, an. 1271, 1281—1283. 1278.
(250) P. 516, an. 1249, p 561, an. 12E4, p. 568, (251) I, p. xxxix.
53 PROLEGOMENA. 54

1. Codfx bibliqlheco}universilaUs LipsiensU.

6S COSMjE PRAGENSIS. I §6

INCIPIT PROLOGUS

AD SEYERUMMELNICENSEM(234) PRiEPOSITUM ',

Domno Meluicensis * ecclesioe proeposito Severo, A auctorilalis viro hoecmea senilia deliramenta offerre
tam litterali scientia a quam spirituali intelligeniia preesumpsissem. Quserens enim qtisesivi, quid joctinr
proedito, Cosmas Pragensis ecclesice solo iiomine dum, quid ociosum vobis offerrem : set nichil lam
decanus, post hujus yiloe stadium in celesti regno ridiculosum quam opusculum nieum inveni. Si enim
bravium. Qtianla menlis meoedevctione ac dilectione suaviter rideinus, cum aliquem offendi pede ad la-
vestrce fralernitati * stibsternor, Deum lestof, eloqui pidem videmus, quot 7 in hoc 8 opere meas offen-
nequco, Neque etiim esl magna dilectio, quam hu- siones. quql7- grammaticae arlis synalimphas vide»
inana comprehendit ratio. Dilectio enim vera nichil bilis; de quibus si per s singula ridere velitis, ultra
proprium, nichil secretum aut occultum habere niodum poleslis uli proprietate hominis 10. Sive
qaii", quod non ci promat, qucm sincero affectu enim vobis soli " bce seniles nugse placeant sive
tliligii. Ea mihi nisi affuisset 6, nequaqiiam lantce displiccant, rogo nc tercius cas oculusls videat *a.

ITEM

AD MAGISTRUMGERVASIUM PR^EFATIO OPERIS SUBSEQUENTIS '*,

Liberaliuni arcinm quibusque studiis pleniter in- b' Stacius jEacida, ita ipsi hoc meunfopus habeant
btilo, ct otnniinodse 1Sscientiae sapientia delibulo 15, pro maleria, quo et suam scientiam posleris notifi-
archigeronlae Gervasio (235), Cosmas, quod dicitur cent, el nomen sibi memoriale s9 in secula magnifi-:
haud " dici dignus, Deo tamen et sancto Wence- cent. Igilur hujus narralionis stimpsi exordium a
slao '* famulautium famulus.debilse orationis muntis primis incolis lerroe Boemorum "', et perpauca qu:o
et mtituse dilectionis pignus. Cum acceperis 19 hanc didici senum fabulosa relalione, non htimanae Iaudis
scedulam !°, scias " quod libi transmiserim Boemo- ambitione, set ne omnino tradantur relata oblivioni,
rum chipnicam, quam cgo nullo grammaticae artis pro posse et nosse pando omnium bonorum dile-
" et peritis semper placere
lepore polilam, set simpliciter et vix lacialiler djge- ctioui. Bonis cupio";
stam, luse prudencise singulari examinandam delibe- idiolis aulem et discolis displicere noh pertimesco.
ravi, qualinus tuo sagaci judicio aut onmino abjicia- Scio enim nonnullos affore semulos, et eos emori
tur ne a quoquam legatur : aut si legi adjudicatur, risu subsannalionis, cum viderint seema s' hujus
lima luaeexaminalionis ad unguem s2 pritis elimetur, qperationis; qui tanlummodo docti sunt aliis dero-
ant potius, quod magis rogo, per te ex integro gare, el ipsi per se nichil3a sapiunt erogare. De tali-
iacialius 8aenucleetur ". Nam id solum operse pre- C I bus canit propbeta : Sapientes sunl ul facianl mala,
cium duxi in mco opere, ul vel tu, cui a Deo collata bene aulem facere nesciunl (Jerem. IV,22). ilii nam-
est sapientia, vei !" alii pociores sapienlia vel " qtieea solummodo linceis oculis (25G)inspiciunt 34,
scienlia, sicut Virgilius habuit Trojae excidia ", et ct in corde suo, velul in adamante, figunl memori-
VARI.E LECTIONES,
1 Sic A. 1. deest Melnicensem 2. 4. &~, ad pf. Melnic. 2a. CosmoePragensis decani prologns in chroni-
cam Boemorum ad Severum prseposilum 3. Incipit probemium ain cronicam Bohemoruni 5. lncipit prologiis
iii cbronicam Boeiiiorimi 7. libri Boeniorum .7». Mylocensis 4a. 3 scientia omissum 5. 7.
* paterniiati excepl. A. et 1. prologus
ret. " quid corr. quit. A. 6afluissriil 4. 4«. ' quod corr. quol A. s ita A,
1. 2». 4. deesl rel. Bdeest 7. 10addunl hic 2. 2». \T quod iegendtim vale.sitie valete. \'el 2b. ll Vel sive
vobis eniro soli 7. ls ocnlus deesl4. i~. ,a Valele adduiil 4. 4a.'' '* op. stibseq. desunl 4. " omnino de
4. 4a. lcinbutoA. " aut corr. haud A. 18 Wencezlao 2b. 4. 4». ls accipi : : s A. !0 cedidam 2.
scliedulam 2b. 81 scito 2b. 5. 4". 7. ~2 unge addilo A. 2J latialitis A. " cniidetur A. sSet4a,
~" s. v. A. el 1. lanlum. aTeacidia A. "rno.rl.aleA. ~~ ~"
~~ boeinioruni A lioc loco. enim except. A el
1 add. reliq. M glisco excepl. A et 1. rcl. schenia 2b. scemata 4. 4«. aa boni cxccpt. Aei 1. add. reh
84aspiciunt 4.
NOT^;.
- D Dobnerum in Monumentis histc-ricis Bcemia: II,
(254) Melnek.'
(255) Sine dubio idem Gervasius canonicus ct ma- 12.
$!sier aui occurrit iu Nectologio Bohcmico apttd! (256) Hor. serm. I, % 90.
57 CIlRQXlCA: — LIB. I.
j Aiinos aiitcm domiiiicse incariialionis K*idcirco a
ier quae dieta suiit inproprie, atil tibi mcns mea dor-- A
inilaiis tilubavit. Quid niirum? Quandoque bonuss iiuiiporibus Borivoy 4Sprimi ducis catholici ordiaaro
dormital llomerus (257). Horum ergo ~" nec invi- co?pi, quia in initio hujus libri nec fingere volui, nec
diosis derogationibus perterreor "", nec yronicis adu- cronicain rcperire potui, ut, quando vcl quibus go-
laiioitibus permulceor : qui voliinl, legani, qui no- s(a sint temporibus scirem, quoe ad pra:sens recita^
liinl, abjiciaiii. Tu autem, frater karissime 37, si meo bis in seqtientibus. Yale et luo jnssu atit mc ad
luuin amicum diligis, si meis precihus (angeris,i, cetera evolvenda.prsecingam, aut ibi gradum sislam
proecinge lunibos nientis ei accipe in nianum raso- et mcis ineptis inodum figani cceptis.
rium ss, ealeem elcalanium, ul qnod superest radas,., Yive, valo, mea ne rennues optala, sel imple.
etquodnon esl desnperaddas, inproprie dicta pro- Estautem bcccchronicacoinposita regnanteqtiartO'
priciate inuta S9; ut sic raea inscientia 40tua subltv- Ileinrico Roniano H imperatore, el giibernante san-
vetur 41facecia. Non enim ab amico corrigi crube- eiam ecclesiam Dei papa Kalisto 4Ssub lcmporibus **
'~
sco, qui eliam ab amicis nimio affeclu emeiwlari •i ducis Boemcrum Wladizlay ~", simul et pracsulis
cxposco. Continel autem hic Iiber primtis Boemo- Pragensis ecclesioe Hermanni, ut iu seqtienlibus dar
rum gcsta, prout mihi scire ltcu.it, digosla usque add lur omnibus scire voleniibus, quibus sint acta annis
leinpora pritni Bracislavi 4a filii ducis Odalrici **. \ Christi vel indictionibus.

INGIPIT PRIMUS LIBELLUS

IN CHRONICAM BOEMORUM

QUAM COMPOSUITCOSMAS PRAGENSIS ECCLESIiE DECANUS "

1. Posl diluvii effusionem, post virorum maligna R fegio sub arctoo 8Saxe Thanaytenus " et usque ad
nicnte turrim oedificanlium confusionem, humanum oeciduum 60 sila, licel in ea singula propriis loca
genus, quod lum "~ fere conslabal~~
in 72 viris, pro nominibus nuncupenlur, generali lamen vocabulo
lam illicilis el temerariis ausis cuin divina ultione Germania vocilatur 6I. Ad hoc ista reiulimus, ut
quot ** capita virorum lot in diversa linguarttm noslroe intentionis melius exequi possimus proposH
-genera dividerenlur, sicut hislorica ~*relatione di- tum. Veruntamen inlerim, priusquam ad exordium
diciimis, unusqiiisque eorum vagus et profugus, narraliouis veniamus, situmterrae luijtis Boemicse6*,
longe Ialcquc dispersi, per diversa spacia, terraruni el unde nomen sit sorlita, breviter exponcre tem-
errabanl, ac de die in diem cprpore decrescentes, in plabimus.
generaliones et generationes mullipliciter cresce- 2. In divisione prbis 63 secundum geometricos
bant. Unde humanuni genus, Dci nulu oninia dispo- Asia nomiiie sub stto diiiiidimn mundi obtinnit, et
neiite, in tantum diffusum 6e est per orbem terrae, dimidiiim Europa el Affrica 64.In Europa sila est 6S
ul post niiilia secula tandem Ii,is etiom in paries Germauia, cujus in parlibus versus aquilonalem
"
devenircl Germaniai : cum enim (258) omnis illa ~7 piagam est locus latenimis diffusos 66, citiclus nn-

\M\IJE LECTIONES.
%"charissime 2b. 38 rosariuin 7. S9nnUamA. 40 insciiia exccpt. k el 1,
"g. 4IA. '^jifeorA.. '" ila k. i. 2. 2a. 2b. 7. amico 4. 4a. iniinicis Fr. *" ila k. 1. Brzio-
vel. subvehalur 4. 4a.
czislavi 2. Bracizlavi 2i>. 7a. Bracizlai 4. i~. Bratizlnvi 7. *4 Odaldrici A. Udaldrici 2b. 7. 46 Oalrici 5.
Odalrici apposito u super 0 4. 4a. Udahici 7a. 46./)oslincarnalionis 2b. Iiabel tres asteriscos. Borivoy
47
2b. Boiiwoi 4. Boriwoy 4a. Borivoii 7. Borivoi 7a. eo Bomanoruin 2b. 5. 4a. 7. 4S papa Kalislo omissa
in 4. 4». secundo add. 5. 49 Wladislai 2. ~' libellus in cronicam boemorum 1.
lempore 2b. 5. 4». 7.
lnci])il Iiber primus clironicoeBoemorum 5. Incipit primus libellus Cosme dccani Pragensis ecdesie ii^
dirouica Boemorum 4'. Incipit cbronica Boemorum, quam coinposnit Cosmas 7. 6! lameii2a. 8S ausibus
"~
i. i~. si quod 1. S5ysloricaA. hysloriaca 1. historiaca 2. Z^.delelo tamen a antec. difusuml. " illa
omissum i. i~. e~ arcto A. 2. 4. 4a. s~Thanaytenos 1. Tanayienus 2b. 60 occiduam 1. 4, 4a.6e 61vocalui;
A, 6SBoemise7. 63lerr3a pro orbis 2b. 64Africal. "" aquilouarem 4. el sic deinceps. difusus l.
6' cinclusque 2b.
NOT^E.

(257) Hor. ep. ad Pisones 559.

(258) Sitnt verba Pauli Diaco.nl Hisl. Langob. 1,1, ab auctpre ex Rcgitionis Chronico ad a. 889 dc-
suuipla., .
SQ COSMJE PRAGENSIS. 60
c8
ditpc monlibus per gyrum, qui mirum in nioduui A.sic A affatur: 0 socii non semel mecum graves lubo-
8V
cxienduntur lotius terrac co per circuitum, ul in res per devia nemorum perpessi (244), sislile gra-
aspectu oculorum qnasi unus~~ct continuus mons rfum(21S), veslris ~" penatibus
litate libamen graium,
"~
toiam illam lerram circueal el munial. llujtis quorum opem per mirificam hanc vobisolim falo
lerrac superficiem tunc lemporis vaslaelenebaiit sollr prmdestinatam landem venislis ad palriam. tlmcest
tudines nemorttmsine habilatore 71hominum ; niniisi illa, hmc est illa "7lerra, quatn smpe me vobis promi*
tanien sonoroe erant examinibus apum et diversa- sisse memini, lerra obnoxia nemini, feris et volatili-r
rum modulationibus volucrum. bus referta, neclare tnellis el laclis humida, el ut
Ferae silvarum innumerae ceu maris harenae ~~, ipsi8S perspicilis, ad habilandum aere jocunda. Aqnm
vcl (|iiol sunt slellae in aelhere , 3, nec ab ullo per ex omni parte copiosm, el ullra tnodum piscosm. Iiic
~"
teiritre crrabanl per devia lerrae, et besliarum gre- vobis nichil deerit, quia nullus vobis oberit ~~.Se(
gilius vix sufficiebal tellus. Ad numerum locustarumi cum hmc lalis, tatn pulchra ac lanta regioin manibus
asstate per arva saltautium, vix poterant acquipa- veslris sil, cogttale aptum terrm twinen quod sit. Qui
rare n armenta jumentorum. Aquae illic nimis per- mox quasi ex divino commoniti oraculo : Et unde,
spicuae el ad humanos usus sanae; simililer ctt inquiunl, melius vel aplius nomen inveniemus, quam,
pisces, suaves et ad comedendum salubres. Mira aB ] guia tu q paier diceris Boemus, dicalur 01 el lerra
~"
8 Boemia? Tunc senior molus sociorum augurio, cce-
res, el unde perpendere poles quam in allo aere
haec pendeat, 0 regio, cum nulla peregtina hanc in- pil lerram osculari prae gaudio, gaudens eam ex suo
fluat aqua (259), set quolquot amncs, parvi et im- nomine nuncupari; et surgens ac utrasque palmas
uiaiies ex diversis monlibus orti, a majqri aqua quse e lendens ad sidera t.246), sic orsus "~ esl loqui :
dicilur Labe recepti, usque aquilonale fluuni inn Salve, lerra falalis, mille vblis qumsila nobis, olim
mare. Et qtiia boec " rcgio tempore in illo intcm- dituvii lempore viduala homine, nunc, quasi moni-
ptata jacebat aralro, et homo qui templaret adhucc menla oahominum, tws conserva incolomes, el multi-
eam non iulrarat, de fertilitate sive sterilitate ejitsS plices noslram sobolema progenie in progenies.
magis placuit lacere, quam inexperlam 78 rcm dU ;» 5. 9*Quorum atiiem morum, quam honesiotum vel
~"
cere. Has solitudines quisquis fuil ille hominum — quantse simplicilalis 9Set quam adinirandae probi-
incerlum csl 70 quol in animabus — postquam intra-i- latis lunc lemporis fuerint homines, quamque iuler
vit, quaerens loca hunianis habilalionibus oportuna,i, se fldeles el in 97 semetipsos misericordes, cujus
nioiites, valles, lesqua, lempe visu sagaci perluslra- etiam modeslioe, sobrielalis, conlinenliae, si quis
vit, ct ut reor, circa moniein Rip 80(210), inler duos is bis modernis hominibus valde contraria imitantibus
fluvios, scilicet Ograni 61 (241) el Wlitavam ss (242), ), C pleno ore narrare lemptaverit, in magnum deveni-
primas posuit sedes, primas fundavit el oedes, ct :t rct faslidiura ss. Propterea hsec prselermittimus, et
quos in bunieris secum apportaral 8S(245), hunii li pauca, ac quae sunt vera, illius primoe oetaiis de
sisti penales gaudebat. Tunc scnior, quem alii quasi ii qualitale dicere cupimus. Felix (247) nimium erat
dominiim comiubanlur, inter celera suos scquaccs )s aetas illa,
modico contenta sumptu, nec lumido inflata fastu 9B.
Cereris et Bachi munera haud norant quia neque erant.
Sera prandia solvebant glande vel (erina carne.
lncorrupti 10°lalices hauslus dabant salubres.
Ut solis splcndor vel aquae humor, e
sic arva et nemora, quin etiam ct 101ipsa connubia erant illis communia
VARI^: LECTIONES.
*8 iiiim. 4. miruni dce~t 4a. C9 e. t. niundi (deletum) lerrsc 1. 70 circuiat A. '• habila-
lioiie 2b. 7S aienoe 1. 7Shcihere A. heterrap corr. helerse 1. 74 equippare coir. - i A. oequiparari 7.
75 anthere 2b. scripto superius aere. 76 pende:al7. 77 pendeat addit 5. 78 iiieptam 4. 4a. ~~esi addil
sicnnda munus A. "'80 Uip 1. Rzip 2. Rip coir. Rzip 2b. S1Ocrani 7. ~"ita A. 1. Wttltauani 5. Willavaui
5. Wltavani rel. aportaral A. "" El dolorcs A. 8Sope892b. 4. 86 faluni ~~ corr. fato A. 87 h. e. i. secunda
manu udd. A. semel omissa 2b. pspi corr. ipsi A. nibil 1. quia— obcrit omissa 4a. 91et d.
~~ ~'
corr. d. etA. ~'2 orlus I. inonuin corr. monim A. numeri capitum desunl in codicibus, quorum
loco 1. nonnunquam 1TEMscribit. ln capilibus adornandls cod. 4. seculi sumus, in quo singula capila noii
nttmeris at lilleris majusculis coloraiis perpeluo signata sunl. s" simpliciludinis corr. simplicilalis A.
96 amniir. A. 97 inter 1. 98fastigium corr. fastidium A. °9 festu corr. faslu 1. ' 100
— m incorruple 4. 4a.
iircorrupli sontnos desunl 5. quiti el ipsa 5. quin etiain ipsa 7.
NOT^E.
(259) Egram non ex eo queni noscimus fonle sed D infra II, 57, et Dobner II, 150.
a Tcplte origine deduxtt, qui paulo infra Ihermas (242) Moldau.
Carolinas in Egram cadit. Vid. Dobneri coiiiinent. (245) Virg., Mn. IV, S98.
ad 11-jecii Aunalf.s 11,129. (244) Hor., Od. I, 7, 51.
(240) Mons Sancti Geoigii inler oslia Egrae ct (245) Virg., JEII. VI, 4bS.
Moldavuafluvioruni situs. (246) Virg , ^n. V, 255, 2SG.
(211) Est fluvius Tepla et qu;e eum cxcipit Egroe (247) Felix — glande suul paucis mulatis versus
fiuvii pars, Ogra ob calidas aipias voce Slavica no- Boe:hii de cotisolationc philosophiae II, liieiruin 5.
ltiin.ita. llcliijuu Egra: pars Costna; cst Chtib. Conf.
f,| GHROMCA. — LIB. f. p3
Nam more pccudum siugulas ad nocles novos 111-A i non minorcs, qiiam solet viris, sapientioe dedit di-
etint 10> hymeneos 10a, et surgente aurora liium vitias.
graliarum copulaiii el secreta 104amoris rumpunt l,~" 4. Quarum major ualu nuncupala est Kazi. qtifc
vincula; el ubi nox quemque occuparatiU, ibi fusus MedeaeColchicaeherbis et carmine '"" nec Paconio ls*
per herbam, frondosoe arboris sub umbra dulces magistro arle medicinali cessit; quia soepeParcas
carpebal somnos. Lanse (248) vel lini eis usus ac m ccssare m iiilerminali ab opere
vestis ignolus, hieme fcrinis aul ovinis pellibus Ipsaque fata '"" sequi fecil sua carmine 1!7 jussa.
utunlur 108pro vesiibus. Nec quisquain meum dicere Unde et incolae hujus lerrae, quando aliquid esl per-
noral !09, set ad inslar monasticae vilse, quicquid ditum, et quod se posse rehabere m desperanl, tale
babebant, nostrum ore, corde et opere sonabant. Ad proverbium de ea ferunt: Illud nec ipsa potest recu-
slahula uo non erant repagula, nec portam inopi perare 12°Kazi.
clatidebant, quia neque ln fur, neque latro, neque Ad Cereris natam haec esl ubi rapta tyrannam 1S0,
inops qiiisquam erat; nulliim scelus apul eos furto ejus usque hodie cernilur luiiiuhis, ab incolis **'
gravius et lalrocinio. Ntillius gentis ll 2 arma videre, terrse ob niemoriam suoe dominse1S! nimisalte con-
lanlunimodo sagiltas, el.has propter feriendas feras geslus, super ripani flumiiiis Mse 133 (251), j'uxta
liabticre. Quid phira? Proh dolor! prospera in con- B I viam qua itur in partes provincioe ltK Becbih 13*,
traria, commuuia in propria cedunl; securam patt- per nionlem qui dicitur 1360sseca 13T(252).
pertatem olim aniabilem 113quasi ccenosam rolam Lattde fuil digna scl nalu Tetcka 138secunda,
Vilanl et fugiunl, quia amor habcndi ssevior ignibus Expers et maris, cmimctae fcmina naris 139,
„4ilhnae(249) in omnibus ardel. His ac lalibus malis qnae ex suo nomine Teihin 14°(255) caslrum naltira
eniergenlibus, de die in diem pejus et pejus inju- loci firinissiinum, praeruptoe rupis in culmine juxla
riani, quam nenio prius inferre noral, alter ab altero fluvium Msam 141ocdificavil.Ilaccslullo et insipienli
sibi iljalani palienter sufferebal, ct cui qiierinioniam populo Orcadas 142, Driadas 14S, Amadriadas 144
s lam applorarel, judicem ncc priiicipem habebat. adorare et colere, et oninem supersliliosam se-
Posl haec qutcunique in sua tribu vel generatione, ctam (254) ac sacrilegos rilus 1411 insliluil et doeuil;
pcrsona, moribus potioret opibus hoiioralior habe- sicut haclenus U6 multi villani velut pagani, hic
batur, sine cxactore, sine sigilio 114,spontanea vo- lalices seu lgnes colit, iste lucos '" et arbores autu 8
lunlate ad illura confluebani 115, et de "6 dubiis lapides adorat, ille monlibus sive "9 collibus litat,
causis ac sibi illatis itijuriis salva libertale disputa- alius quae ipse fecit ydola surda et mula rogal et
bant 117.{nler quos vir quidam oriundus extilil no- orat, ut domum suam 150et se ipsum regant. Tertia
MiincCrocco ''~, ex cujus vocabulo castrum (250) C ' nalu 1M niinor sel prudenlia major, vocitata esl
jam arboribus obsilum in silva, quaeadjacet pago Lubossa 1B!,quoe eliam tirbem tunc poleniissimam
Stibrcne ,19, situm esse dinoscilur. Yir fuit hic in juxta silvam qux lendit ad pagum Stebecnam U3
suis gcnerationibus ad unguem pcrfectus, rcrum construxit, et ex stio noniine eam 154 Lubossin "~
seculariiim opulenlia proedilus 120, judiciorum in vocitavit (25S). Haecfuit inter feminas una '"" pror-
dcliberatione discretus, ad quem tam de propriis sus femina in consilio provida, in sermone strennua,
tribubus quam ex lotius provincise plebibus velut corpore casla, moribus proba, ad dirimenda populi
apes ad alvearia, ita onines ad dirimenda convola- judicia nulli secunda, omnibus allabilis set plus
banl m judicia. Hic tantus vir ac lalis, expers virilis amabilis, feminei scxus decus el gloria, dictans
fuil prolis; genuil tatneu l"~ tres natas. quibus nattira negotia providenter virilia. Sel quia nemo cx oinni
VARL45 LECTIONES.
'" novas vel incu ; : bant imineos 1. ineuiit 4. 4a. loa ymneos corr. hymneos
104 iia k. fcrea 1. ferrea rel. probant,
'"" rumpebant 7. loc promebanl7. '~~ aclui i'.
A. ocup. 1. occupaverat 4. A.
108ulebantur 7. 10°noveral 4. 110 Ad stabula —babuere desunl 5. lu nec ler k. '' 5.
lls ''" ''~ generis
118
113pauperlalis amabilitateni 2b. - lUsygiIlo A. confluebal A. deesl \. dispulabat A. m Croh
5. Crecko 4. 4a. 119Ztibcne 1. 7. Ztbecne4. 4a. Stibcne 5. Zlibene 7a. 120 r. s. o. p. desunl 7. con-
volant 4a. '"'tm corr. lu A. ,aa graminc 4. 12t 4. 12S cassare 2. 1!6factal. 127 carmina 5.
129 iao ponio
131accolis 4. ab colis 4«. la! done 2. 13a
128habereA. rehabere A. tyranara A. Mzic 2.
Msae2b.Mse4. 4a. 5. 7a. Alsae 7. 134 deest k. ''" Behin 1. 4. 4a. 1S6 montes q. dicunlur A. 137Ossiek
2. 138Tetlika 1. 2b. 5. 7. Telnka 4. 4a. Thelka S. Thcchka 7a. 1S9 niariscoir. naris A. 140 Tliethiu
1. Thelin 2b. 4. i~. Tetliin 7. Thecbin 7". 141Mzam 2b. 4a. Osam7. lK~Oriadas 4. 4a. 14s deest 1.
,u Driadas, Ilamadr. omissa i. 4a. '*" ritus corr. usus 1. U6 actenus A. 147locus 1. ,48seu 7. "° et
A. 15°suam omissum2. 151deesl i. '"" ita k. 7. cl sic deinceps. Libussie 2. Libussa S. "3 Ztibecinaiu^
\. 2b. 5. Ztibccziiam 2. Zubecnam 5. Zlbecnam 4. 4a. Zilbccinam 7. Zcibccinam 7". 164deesl k. '"'' Lu-
bosin 1. Libossin 2. Lubossam 7. 7a. Lubossin rel. 1S6iiiira 1. 7.
NOTJE.
(248) Eloculiones cx Reginone 887 desumplic. D in Jalirbucher des Bobmischen Museums II, 442.
(249) Boeihiiis 1. 1. (255) Tetin haud procul ab urbc Beraun nmroruin
(250) Kiakow, baud procul ab urbe Rakonilz. reliquias se vidisse teslaiiir Dobncrll, 117.
(251) Mies qui ad Zhr.aslaw in Moldavam se prae- (254) I. c. vitoe rationcm.
cipital; vid. Dobucr ad Ilai. 11, 116. (255) Hanc urbem cssc Libossjn in dominio
(252) Wosek et' Brdy. Vide coiniiienlationem Kro- Sniecna conjedl Palackius in libro YYunligung,ete
p.fii; Die alics'.e Einthcilung dcs. Landcs Boluiieii, p 25.
G5 COSM.E PRAGENSIS. 64
parte bealus -~~(256), talis ac tanlae laudis femina, k. ideo parum sapere vobis videor, quia vos iton in virga
Iieii dira conditio humatia! fnit phitouissa " 8. El ferrea judico (258), el '~' qtionian sine limore '~~vivi-
quia populo mulla el certa prsedixil futura, omnis tis, merilo me despicilis. Nam ubi timor esl, ibi '~~
illa gens comniune consilium iniens 1S9, patris ejus et tSKhonor. Nunc aulem necesseesl valde, ttt habea-
post necem hanc sibi prscfecil in judiccm lco. Ea 16t lis '"" rectorem femina [oriiorem '~~. Sic el coliiinbm
tempestate inter duos cives, opibns et genere emi- olim atbiculum (2S9) milvum 1S7, quem 188sibi etegr-
neniiores ct qui videbaniur populi esse rectores, rant '~~ in rcgem, spreverunl, ut vos tne spernilis, et
orta est non niodica liligio agri contigui de ter- accipilrem mutlo forliorem '~~sibi ducem prmfecenm',
mino 16J. Qui in tanttttn proruperunt in multiam qui fingens citlpas tam nocenles quam innocentes cx-
riiam, ut alter allcrius spissam unguibus volarcl in pil necare el ex lunc usque hodie vescitur columbis
barham, el nudis convitiis semelipsos lurpilcr digito accipiler. lie nunc domum, ut quem vos cras eligalis
sub nasuin coiifuudentes, inirant bachantes curiam, in dominum, ego assutnam mihi '~' in maritum. In-
ac non sine magno strepitu adeunt dominam, el ut terea proediclas advocat sorores, quas non impares
raiione justitioe dubiam inter eos dirimallca causam agitabant furores, quartim magica arle el propria
suppliciter 16Vrogant. llla intetim, ut esl lasciva ludificabat populum per omnia; ipsa enim Lubossa
mollilies mtilieruni quando non habet 16Squem li- B fuit, sicut praediximus, pbitonissa, ul Chumaea Sy-
meal l66 virum, ctibito subnixa, ceu ptterum enixa, billa, altcra venefica ut Cliolchis 19! Medea, lertia
alle in piclis slralis 167nimis inolliter accubabatI 68. malefica ul JEx~&'~~Circes 194.Illa nocle quid con-
Cumque 169per callem jusliliae incedens 170,perso- silii inierinl illac tres Eumenides, aul quid secreli
nam Iiominum non respicicns 171,tolius coiitroversioe egcrint, quamvis ignotum fuerit, tamen omnibus
inter cos prlac causam ad stalum rectiludinis perdu- luce clarius mane patuit, cuni soror earum Lubossa
ceret, tunc is, cujus causa in judicio non 172obti- et locum ubi dux fiiturus laltiit, et qtiis esset, nomine
ntiit palmam, plus jtislo indignalus terque 17Squa- indicavit. Quis enim crederet quod de aralro sibi
lerqtiecaput concussit, el more suo terram ter ba- duceni praerogarenl? Aut quis scirel, ubi ararel qui
culo 174 percussil, ac barbain pleno ore saliva rector populi fierel? Quid enim phitonicus furor
conspergens 17Sexclamavit 176(2S7) : 0 injuria viris ncscit? Aut qtiid esl, quod magica ars non efficii 195?
haud loleranda! femina rimosa virilia judicia mente Potuil Sybilla Romano populo seriem fatorum fere
tractal dolosa. Scimus profeclo quia femina sive usque in diem j'udicii proedicere, qna; etiam, si fas
slans '~~ seu in solio residens '~e parum sapil '"~, esl credere, de Christo vaticinata est, sicul quidam
~
quanto minus cuin in slralis accubut Revera lunc doclor in sermone sttse praedicationis versus Virgi-
magis esl ad accessum tnarili apla, quam diclare C lii 196(260) ex persona Sibyllae de advenlu Domini
tniliiibus jura. Cerlum esl cnim, longos essc crines compositos introducit. Poluit Medca herbis m et
cmnibus sel brevessensus mulieribus. Salius est mori, carmine ssepe e ccelo Ilyperionem 198(et Bereciu-
quam viris talia pali. Nos sotos obprobium nalionibus thiain 19Sdeducere; potuit yinbres, fulgura et ,!*
et genlibus dcslituit nalura , quibus deesl rector et toiiilrua elicere !01 de nubibos; poluil regem Eia-
virilis censura, el quos premunl feminea jura. Ad haec cum 202de sene facere jttvenem. Carmitie Circess"
domina l8° illatam sibi contumeliam dissimulans, el socii Ulixis 204convcrsi sunt (261) iu diversas fera-
dolorem cordis feminco pudore celans, subrisit el : rum formas, ct rex Picus in volucrem, quoc !0Snunc
Ita est, inquil, ul ais; femina sum, femina vivo, set dicitur picus. Quid mirum? Quanta egerunt arlibu3

VARI^E LECTIONES.
1S7 et addit k. '"' fitonissa 2. phylouissa 2b. phitonissa 4a. ,C9 inigens delelo g A. lco El quia populo
— in judicem omissa in 4. 4a. 1G 1 Et 1. 16!conliiitii determinio A. ,6a diremit COJT,dirimat A. 1C 4 su-
16Sacubabat 1. 1C9 cum A. 170ila corr. al.
pliciter 1. lcs hf A. 1CCtimeal A. 1C
7 thoris A.
'~~
manus iii i. pro indecens; indecens 4a. 171aspiciens 2. 17! manu secunda k. ler 4. 4a. ,74 bacu-
lis 2. 17Sconspuens A. aspergens 4. 4a. 17Gexclamai2. 3. 4. 4a. 177slat 4. 4a. 178resideatcorr. al.
tnanus in 4. licet addunt 4. 4a. 179sopiat 4. 4a, 7. 180 dorana 1. Lubossa add. 4. 4'a. lsl sed 4.
182 sine dolore et limore 4. 4a. '~~manu secunda k. 184esl add. 5. 4a. JSSdeesl 1. 2. 18Cferocioretn
1.4.7. 18' milviuin 7. 18Sque 1. 189clegerunt 3. 190fer-ociorem1. 4. 7.- 191mihi deest k. 4. 4a.
192ClioIIiis A. Chcohisl. 193M M M 2. 2a i~. 194/(aA. 1. 19Ssufficit 2. 196Virgili 1. Vigilii 2.
197cibis 2b. 198 Yporionem A. 199Hercciiuhiam 1. 2. »00et deesl A. a01ducere 4. 4a. !0!
Egacum
1. 2. 4. 7. !03 Cirnis 4a. soi Ulixes 1.2. !0Squi 4. 4a.
WiM.
(256) Hor.,Od. II, 16,27. 1
(257) In carmine populari Judicium Libussae (cfr. Weh den Mannem, wenn ein Weib gebielel!
librum quem ediderunt viri clariss. Safarik el Pa- (258) In carmine populari p. 48 :
Jacky : Die allesten Dcnkmaler der Bolunischen Wahlt den Mann euch unler eures gleiclten,
Sprache. Prag 1840), de cujus fide inter sumroos Der euch lierrsche mil dem Eisen.
viros niaxiiiia exorta est contentio, hsec legunlur (259) Num legendum albidulum?
1. 1. p. 47 : v260) Cf.Auguslini exposit.ep.ad Roman.Opp.Iil,
Und vor Wuih crbcblm alle Glieder, 2, p. 629. et Virg., Eclog. IV ad Polliouera.
Schwingl dcn Arn und brullcl gleicltdem Ure. (261) Virg., Eclog. Vlll, 69, 70.
 '
CS C!!RONTCA.-- LIB. I. 00
suis magi in ^Egiplo? qu. pene lolidcm mira car- A que ad suum palalium ~-~ lollel. Omnia vcslra quco
niinibus suis fccerunt, quot Dei famulus Moyses cx sunl poliora ~-K,in villis, in campis, in agris, in pra-
virtule Dei exhibuisse S06perhibetur. Ilaclenus haee. lis, in vineis auferel, el in usus suos rediget. Quid
5. Poslera die, ul jussum fuerat, sine mora con- multis tnoror? Aul ad quid ~"shmc, quasi vos '~~ ut
vocant coetuni, congregant populum; conveniunt terream, loquor? Si persislitis in '"tincepio el non
simul omnes in unum, femina 207residens in sublimi fallilis volo, jam vobis et nomcn ducis el locum ubi
solio concionatur ad agrestes viros !08 : 0 plebs est indicabo. Ad haec vulgus ignobile confiiso exul-
miseranda nimis, qum libera vivere nescit, et quam tat 828clamore; omnes tino ore ducem sibi poscunt
nemo bonus nisi cum vila amittil, illam vos non inviti dari. Quibus illa : En, inquit, en ulira illos S2!l
~~~
libertalein fugitis, el insuelm serviiuli colla sponle monles — et monstravit digilo montes — esl flu-
submiltilis., Heu tarde fruslra vos pmnilebil, sicul vius non adeo magnus nomine Belina ~3' (262), cttjus
~'° !12sibi super ripam dinoscilur csse ~~*,villa, nomine Sladi-
pmnituit ranas ~~~, cum ydrus ~", quem ~~~
feceranl regem, eas necare cmpit. Aul si nescitis, ci (263). Hujus in lerritorio ~"K.esinovale unum, in
qum sunt ~'~ jura ducis, templabo vobis ea verbis longitudine el in laliludine ~~s22 2S6 passuum, quoa
dicerepaucis. Inprimis~'Kfacile est ducem ponerc, set mirum in modum, cum sit inler tol' 37 agios in medio
difficile esl positum deponere; nam qni ~'~ modo esl R positum, ad nullum lamen perlinet agrum (264). Ibi
sub veslra poleslale, ulrum eum conslilualis ducejn dux vesler duobus variis bubus aral; unus bos prm-
an non, poslquam vero conslilulus fueril, vos el om- cinclus est albcdine el aibo capile !S8jaller a fronle
~~~
niuveslra erunl ejus in poteslale. Hujus in conspectu post lergum albus, el pedes poslertores habens
vestra febricilabunt ~'~ genua, el tnula sicco palalo albos. Nunc, si vobis placet, mcuni accipite thala-
adltmrebillingua. Ad cujus vocem prm nimio pavore rium ~i0 el clamidem ac mulaloria (26S) duce digna,
vix respondebilis: <Ila domine, ila domine ~", >cuin et pergite ac mandala populi alque m uiea refeiie
ipse ~'~ solo suo nulv. sine vestro prmjudicio hunc viro, el adducile vobis ducem et mihi mariluin. Viro
dampnabii, el hunc oblruncabil, islum in carcerem nomen esl ~K"Prsmhl ~K~,qui super colla el capila
milli, itlum prwcipiet in palibulo suspendi. Vos veslra jura excogilabil plura — nam hoc nomen la-
ipsos ~'~, et ex vobis quos sibi libel, alios servos, alios line sonat prsemeditans vel superexcogitans (2C6;—
rusticos, alios tributarios, alios exaclores, alios tor- Hujus proles poslera ~KK hac "''" in omni lerra in mler-
~~~
tores, alios prmcones, alios cocos seu pislores ~~' num regnabil n~ el ullra.
aul "~ molendinarios faciel. Consliluet etiam sibi tri- 6. Interea destinanlur qui j'ussa doniinoe et ple-
bunos, cenluriones, villicos, culiores vincarum simul bis ad viruni pcrferant nuncii; quos ul vidit domina
el agrorum, messores segelum, fabros armorum, su- I2 quasi inscios de via cunclari : Quid, itiquil, cuncta-
tores pellium diversarum et coriorum. Filios veslros mini? Ite securi, meum eqnum sequinuni, ipse vos
el filias in obsequiis suis ponel; de bubus eliam el ducet ~i7 rccla via el rcducel, quia ab illo non semel
eqttis sive equabus seu peccoribusvestris oplima qum- illa via esl trila.
Vana volat fama, nec non el ~K~opinio falsa» quod ipsa domina
cquitalu phantasinatico semper in noclis conlicinlo
solita sit ire illo, el redire prae gallicinio :
quod Judoeuscredat "8 Apella (267). Quid lameti 5"1? quam ibant, lum !S2 illis pucr untis obviam curril,
Procedunl nuncii sapienter indocli, vadunl scienter quem !SSinterrogantcs aiunt ~"'' : Ileus bonm indo-
~" : aul si esl
nescii, vestigiasequentesequi. Jamque montes trans- lis puer, eslne villa isla ttomineSladici
icrant, j'atn m jamque ad'ropinquabant villae ad in illa vir nomine Premizl? — Ipsa esl, inquit, quum
VARIJE LECTIONES
"' hab. corr. exh. A. S07Lubossa add. 4. 20Sdicens add. 4. i~. ~~~s. p. r. desuni 7. 210que COIT.
cuin A. 2U ydrus corr. ydra A. !l! quam A. manu secttnda. !17 21ssint A. !l4 Inprimc con. liipiimo 1.
513namqtie 4. 216febricila habet 1. febricilata labenlur 5. 7. i. d. semel legit k. ~'~ ipse deest i. i~.
519deesl k. vos ipsos — lollet desunt 5. !S0 alios omissum 4. i~. ~%'piscatores 4. 4». !22alios7. !23pln-
cilum exceplis k. et 1. rel. ~~Kquxque sunt 4. 4a. !8Sad q. ad li. 1. 22Cvos uterreain 1. 2!7 iu
a!8 pecora
~~~vos A. s3° ubi 2. !S1 Belena 7. 23Sdeesi4. 4». !SSZtadiczi 1. 5. 7.
cepto 4. 4a. exaltante 4. i~.
Ztadici 2. 4. s34leriorio A. terilorio 1. !3Sin deest 2b. cl in lai. 24' dcsitnl 4. 4a. 23CXfl. 1. 2. 7. !37lan-
ios2. !SSeladd. k. !39 legrum 1. ~K~ ila k. ihalilnriiim 1. ~K" ac A. 2b.24c24!est dees!~" k. ~''~ita k.
Primizl alii exceplo 2. Przieniysl et sic porro. ~KK postea 2b. lisec. 1. deest A. addiicet
~"~ A.
0
dcducet 4. 4a. 24Sdeest4a. !49deesl 7. !S tamcn A. dum 7.2!S u> i. i. a. v. a. q. i. desunt k. tunc
4.4». dum 7. "3deesl4. 2S4 ad illura addunl 4. 4". ita k. Ztadici alii. Zladiczi 7a

NOT^;.

(262) Bilin in regione Liitomericciisi, qui apud D fpuIovocalur.Cf. PalackyGescbichtevonBohmenI,87.

indumeiita.
Kussig in Albiin exundat. (265; Scilicet
(263) Staditz. (266) Cf. Dobncr ad Haiecium II. 158.
• (207) Hor. serni. I, 5, 100.
(26i) Campusnostris etiam diebuslvonigsfeld a po
67 COSMJE PKAGENSIS. 68
qumritis villa, el eccevir Premizl prope iu agro bovcs A j lium doniinum familiarius !8s loqui auderei:!, si-t
~"~
slimulal, ut, quod 'agit, cilius opus peragat. Ad sicut columbac, si quando aliqua peregrina ad cas
quem nuncii acccdentcs inquiunt : accedit, inprimis eam pavescunt, el mox in ipso
Vir fortunate. dux nobis !S7 diis gcncrate! volatu cam assuefaciiint 2SCel 2S7 eam quasi pro-
2SS
Ei, sicut inoscsl rusticis, non suITieil seinel di- priani faciunt el diligunl; sic illi cum fabtilarenliir
xisse, scl inflata bucca ingeminant equitantcs et scrmocinaiionibus iler adbreviarcnt,
Salve dttx, salve -"', magna dignisshne laude, acjocando 28Spcr scurilia vcrba laborem fallerenl,
Solve boves, mula vestes, ascende caballum! unus, qui eral audacior et lingua protnplior : 0 do-
Et !C0 monstrant vcsles slernuiiiqiie cabalkim. mine, dic, inquit, nobis, ad quid~~~ Iws columos subere
Domina nostra Lubossa et plebs universi ~~'mandal, consutos et ad nichilum nisi ul projicianlur! 90
ut cilo veuias, et libi ac tuis nepolibus fatate rcgnitm aptos nos servare [ecisti, non salis possumus admi-
~~' iuquii eos
eccipias. Omnia noslra 'el nos ipsi in lua manu su- rari. Qttilus ille: Ad Iwc feci ct faciam
mus, te dttcem, le judicem, le reclorem, le proieclo- in mvuin servari, ul nostri posteri sciant; undesinl28J
rcm, le solum nobis in dominum eligimus. Ad quam oni, et ut sempcr vivanl pavidi et suspccti, nec '"' ho-
vocem vir prudcns S6S,quasi futurorum inscius 2C3, ' tnines a Deosibi commissos 29i injusle opprimanl ver
subslilit, et slimulum qucm mann geslabat in ler- B superbiam, quia facti sumiis omnes mquales per ~~~
M«-
ram fixit, et solvcns boves: Ite illuc inde venistis! turam. Nunc aulem et mihi liceal vos vicissim per-
dixit; qui slalitn cititts diclo ab oculis cvanuerunl, conluri utrum magis laudabile est, de paupertate ad
et litisquam amplius comparuerunt. Corilus au- dignitaiem provelti, an de dignitale in pauperlalem
~~~
tem !C\ quam humi fixit, trcs altas propagines, ct' redigi? Nimirum rcspondebilis mihi, melius esse
qr.od cst mirabilins, cum foliis el nucibusproduxil. provehi ad gtoriam, quam redigi ad iiwpiam. Alqui
Viri aulcm illi !6S videntcs hacc lalia ita SCGfieri, snnl nonnulti parenlela geniii ex nobili,'set post ad
stahant obslupefacli. Quos ille grata vice hospilumi lurpem inopiam redacli el miseri facli; cum suos pa-
iuvilat ad prandiiim, el de pera subere !CIconlexiai rentes gloriosos fuisse el potentes aliis prmdicnnt,
cxctitit2CSmucidum 2C0 panem et formatici partem,i haud ignoranl, quod semeiipsos inde plus confitndunt
et ipsam pcram in cespite pro mensa et supcr rudcs et delurpant, cum ipsi per suam hoc amiserunl ujn -
lcMum ponit el caetera !70. Interea dum prandiuini viam, qnod ilti habuerunl per industriam. Nan, ror-
stiuiiint "l, dutn aqtiam de aniphora bibunt, dutc luna semper hanc lud.l ateam sua rota, ut nunc lios
272virgulla duo arucrunt et cecide-
propagines sive erigal ad summa, nunc illos mergat in ~~7 infiinn.
runi, scl tcrtia niullo altius el lalius !7» accresce- Unde fil, ul dignilns terrena, qum eral dliquandc ad
bat. Uiide liospiiibus major excrevit admiratio 27V ' C
gloriiiin, antissa sil ad ignoininiam. Al verd pattpcrtas
cum liniore. El ille : Qtiid admiramini ? inqttit. Scia- per virtulem victa, non se cilal sub pelle lupina, set
tii ex noslra progenie ~7" mulios dominos nasci, setI victorcm suum toltil ad sydera, quem olini secum ira-
ttnum semper dominari. Alqui 27Csi domina~~~ veslrai xerat ad infera ~~e.
twn adeo de liac re ~~7 [esiinaret, sel ~"eper mo- 8. Postea vero quam !s9 iler emensi 'fuerant, et
~~~
dicum tempus currenlia fata expeclarel, ut pro' jam jamque prdpe ad uibem veneranl, Ol.viam cis
tns lam cilo ~~' noh milterel :quol natos Iteriles natuv-j1 doiiiina slipata suis salellilibus accelerat, et intcr
proferret, tot dominos lerra veslra haberel. se conserlis dcxlris cum riiagna Iaetitia lecla sub-
7. Post ha?Cindutus Veste priiidpali et calciatus5 etint, Iboris discumbunt, CcrCre et Bacho corpora
calciamcnlo regali, acrero asccndit equum aralor; ; reficiunt, cetera noclis spatia Vcneri 300el Hime-
lamen sr-aesortis non inmemor, lollit sectim suos5 naco 301iiidulgcnt. Ilic vir, qui vere ex virtutis mc-
colurnos ex omni parte suberc constttoSj quos fecitt rito dicendus est vir, hanc efferam genlem Icgibus
servari in posleruni, ct servanttir Wissegrad !82ini frenavit, et indomitum populum impeiio donmit, et
camera ducis usque hodie et in senipilcrnum. Fa- serviluti qua nuiic preniitur subjugavit, atque om-
cluiri est autcm, diim per compctidia 28a viartimi rj nia jura quibus hoec lerra uiiiur ct rcgiiu.r, solus
irent, nec lamen m adhtic illi nuncii ceu ad novi- cum sola Lubossa diclavit (-268).
VARI/E LECTIONES.
~~~
5S6opusomi((i(2. !57nobis deest 4. 4a. !S8 siifliciunt 1. !S9 dux repetunl 4. 4a.~~' Et—cahallum in mar-
gine codieis k.!CS scripta, desunl in 4. .4*. slernulanlemque omnes excepl.
'"" k. immensa 2. 2C2 Prhuizl
add. 4. 4a. proescius snbduclo inscius 2h. 26i aulem deest k. deesl k. 266ibiA. 2C7 siibure
4.. 2Cecculit A. '" ilii A. 1.2i> 5. nuciiluin tii margine muscidum manu autiqua 2. ninscidiint 4, i~,
mucidttin vel niusciduro 7. 2707'c A. 271diiro prandium sumunt oimssa 4, 4". ~~- scu 2b sive
virguila duo desuni S. 27a altius A. 274 amniir-consdiiKer A. 4. 27S propagine A. !7C at 2.
277re deest 4a. S7Ssi 7. p. m. t. desunt 7. !79 per deest 4, 4a. 2S0 dum adtlit 1. !81 nmuerel 1.
282WISSEGRAR. A. !8Scompita tn 2. !81 lanicn deest 4. nec ncin 4a.
280familiaris 7. Wisegrad
28casuefaciunl 1.1, 4,7. margine
!S7 ct e : lamquam A. 1. p. f. iu margine addita k. *' jocuiido
A. !89nisi omissum 2. !9° propicianltir 1. !9' haac. 1. 29!st. A. !9'3 corr. ne 1. ila 2, 4, neu 7.
!94de.iilos A. 20Bvos vicissitn desuiit 2 vos invicem pcrcunciari 4, 4->. !96 rcspor.detis 4, 4". S97atl
A. 2i'. ~8 infinia 2. inferna 5. s' 9 cuin 2b. "' vcri A. 301imineo 1.
NOTiE.
(23S) EaJjiii fabclla iu vetustissiinis eliamlcgnm Byhemicarum colleclionibus reperitur.
69 CHRONICA. — LIB. I. 70
9. Inter hsec primordia leguni quadam die prcedi- A tum fcnunea S30excrevit ^audacia, nt in quadam
cla ddminaj phitone concitata, pfrcsente viro suo rupe, non longe a prsedicla urbc, oppidum SS!natura
Premizi el aliis senioribus populi30* aslanlibtis, sic loci firmum sibi construcrcnt, cui a virginali voca-
est vaticinata 3"'~: bulo inditum est nomen Divin 333(2721 Quod viden-
Urbem conspicio fama qum sydera taiiget, tes juvenes; conlra eas nimio zclo indignantcs,
~~~
Esi tocus in slliid, villa ~°Kqui '"> dislal ab isia multo plures insimul conglobati non longius quain
Terdenis sladiis, quem Wlitava ~'7 terminat undisi nnius buccinae 3a4 in allera ass rupe inter arhnsta
Hunc 3~eexparte aqUilbnali3"' valde munil ~'0valle sl1 aedificant urbcm, quam moderni nuncnpant Wissc-
S3Carbuslis Iraxerat nomen
profunda rivulus Brusnka 31!; at australi ex iatere grad, lunc aulem ab
latus nwns nimis pelrosus, qui a peiris diciiur Pelrin Hraslcn ^337(275). Et quia ssepe virgines solcriiores
*'" (269), supereminel loca. Loci auiem nions curva- ad decipiendos juvenes SS8 fiebantS39, ssepc autem
tur in modum dctphini marini porci, tendens usqtie j'uvenes virginibus fortiores 34° exislebant, modo
in sn prmdictum amnem. Ad quem cum 31Spervene- bellum, modo pax inler eos agebatur. Et <!uminter-
ritis, tnvenietis liominem in media ~'~ silva limen posita pace poliutilur, placuit ulrisque partibus ut
domus operanlem. Et quia ad humile limen eliam componerenl 341cibisS4! etpolibus siinboluin, etper
ai7 urbetn **tres dies sine armis sollempnem insimul agerenl lu-
magni domini se inclinant, ex evenlu rei
quam mdificabilis, vocabiiis Pragam (270). Hac in dum in constilulo Ioco. Qtnd plura? Non aliler ju-
urbe olim in fulurum binm31*aurem ascendenl olivm, venes cum pttellis inetinl convivia, ac si lupi rapa-
~'~ penelrabunt ces quaerentes edulia S',s, ut s44 intrarent ovilia.
qum cacumine suo usque ad seplimum
emlum, et per tolum mundum signis el miraculis coru- Primum diem epulis el nimiis pttibus bylarem »''
scabunt. Ilas in hosliis el muneribus colent et adora- ducunt.
tunl omnes tribus lerrm Boemim naliones reliqum. Dumqne volunt scdare silinij silis altera crevit,
~~~ 7
Vna exliis vocabitur MajorGloria, allera 3!1Exer- L3etiiiamquesuamj'uvenesv:xnoct"u3',6adhoramSV
cilus Coiisolulio (271). Plura locutura eral, si non differunt :
fugissel 3!! spiritus peslilens et 3!3 prophetans a Nox erat et ccelo fulgebal luna sereno (274);
piasmate Dei. Continuo itur iu anliquam silvam, et Inflans lunc liluum, dedit tiiius eis ila signuin,
rcperto dalo signo in 3!4 prsediclo loco urbcm, lo- dicens :
lius Boemiaedominam, sedilicaiilS2SPragam. Et quia Lusislis satis, edislis salis aique 3K~bibistis;
ea icmpestaie virgines huj'us terroe sine jugo pube- Surgile, vos rauco clamal Venus aurea sislro ~''~.
3S0 singnli singnlas rapuere pticllas. Mane
scentes, veltiti Amazones militaria arma affectantes i^ Moxque
el sibi duclriees facienles, pari niodo uti lirones 32g J autem facto, jam pncis inilo pacto, snlilatis Ccrcre et
militabant, venalionibus per silvas viriliter insislc- Bacho ex earum oppido ssl, niuros Lemi.iaco vacuos
2
banl, non eas viri, set ipssemet 3!7 sibi viros, quos indtilgcnt Vulcano. Et3S ex illa lenipeslate, post
ct quando voluerunt, accipiebanl; el sicut gens obilum principis Lubossoe, suntssa mulieres nostia-
Scitica Plauci 328sive 329Picenalici, vir et feniina tes virorum sub polestale. Sed 3'4 quoiiiam om-
iii habilu niillum discrimen habcbant. Unde in lau- nibus
VARLE LECTIONES.
'"' 3<>avocilala 4, .4». ao4 willa 1. aos quac 4". S06 illa 2b. 307 ita k. [Willava 4».
popuiisl. 30s sl° niunitur 7. '" valde 2, 2b. 3,! ita
Wltava rel. Hanc 4, 4a. Nimc. 7. 309aquilonari 4,7.
k. Bruzinca 2. Brnznice 4, 4a. Bruznica ret. 31SPaetrin 1. Petrin 2b, 4, 4a, 5. Pelruii 7. 3U ad A.
31*dum 4, 4a» 31Cmedii 1. 317regi corr. rei A. 1. als columne addilum delel k. 3'~ sempiter-
num A. 3i0 vocabitur deest 4. Wiceslaw el~~' Woytiecb addit manus seculi XV in 1. Wechlava, Iatine 3~-
inserit
3. Weceslava3!3 5~. Weczlava corrigit D. Tressivnya, latine inserii 5. Tiessiwoya corr. D. fuisset
S2V
sed 7.~~~ deest k. 32S 7. 32C A. S27 semet A. 32S ita A. 1,
2, 2a, 7. sedificavilS, thyornes asl
2,4, 7» Planci alii. 33! seu superscr.3aa sive 2b. 330femiiia addito rum 1. in marg. manti
cxercuit 2. ~~~
anliqua excrevil. opidiim A. Devin 1, 7. Dewin 2b, 4, 4a. a3Vbucinae A. 1. al;a corr. aita
4. 336ab deest in 7. 337 Huasten corr. Ilrasten A. S. Iluraslen 1, 2, 2b, 7. Niuasten 5. Wrasten 4,4"..
838virgines corr. juvenes 1. SS9 f. s. a. i. in margine addiia k. ~''~ferociores 7. 341componerel 7. ~''~vt
cibis4a. a43edilia 2, ab anliqua mami u apposilum. 8U ul hi 2, erasum. 345 hilarem rfeesl 4,4".
***noctu A. 1, 2,'itoclu superscr. noctis 2b, noctis 4a. 34T ad horam deest k. 3Kesatisque 7. 3i9 silro
addilosk. 3S0 M. s. r. p. in margine addita k. 3S1 opldo 1.' SS! et A I, 2, 4. 3S3erani2b. 3S4et7.

WTM.

(269) Hodie mons S. Laurenlii; Dobner ad Ha- D415. IV, Devin 206.
jec. II, 119. (272) igitur Bohemice idcm esi quod apud
(270) Limen enim Bohemice sonat prag. cfr. Pa- nostrates Magdeburg i."e. Parllienopolis. lu Fulden-
lacky I, 88. Vid. eliam Pelzelii coiniiientatio Ueber sibus Annalihus 864. hsec legunlur : Basticen in
Ursprung und Namen der Sladt Prag. Neuere quadam civilate, qum lingua genlis illius Dewin , id
Abhandlungen der kouigl. Bohniisclien Gesellscliaft esl puella, dicilur, obsedil.
dcr Wissenscliafien II, 112. (273) A Bolteinico Chrast. DOBEOW.
(2"JI) liinuit SS. Wenseslavum el Adalberttim; (274) llor., Epod. 1S, 1.
cotif. de his elymologiis Dobncrum ad Hajec. 111,
 71 COSMiE PRAGENS15. 72
Irc quidem reslat, Numa quo devcnii css ei An- A d Neclan aal in campo qui S8Sdicilur Turzco aa3(279)
[cus (275), * conserlum csl inter Bocmos et Luczanos s54(280),
Picmizl jam plenus dierum, postquam jtira insliuiit qui ntinc a tiiodcrnis ab uiiie Satec 8SS(281) voci-
logum, quem coluit vivus 8S6 utdeinn, rapius esl ad lantur Salcenses s8f'.Unde aulem anti([uilus S87iitin-
Cercris generum (276). Cui Nezamizl 3B 7 successit cupetur 3S8 ea 3S9 natio Lnczano, nolumus prsclcr-
i:i rrgnum. Iltinc Ubi mors rapuil, Mnata principales ire 3S0 sub silcnlio. Quippe illa disiingnitur provin-
obtiiiuil fasecs. Quo deccdentc ab hac SSSvita, Vo- oia quinque regionibus locortim per Compendia.
gen a69 susecpit rerum giibernacula. Hujtis posl fa- Prima rcgio csl sita circa rivum nomine S91Gutna 8"
tuin Unezlau sco rexil ducalum. Ctijus vitam dum (282). Seciiiida ex utraque partc cst fluvii Uzka m
3C1 locatur sedis in (285). Tcrcia cxlenditur per ciicuilum torrentis
riunpunt Parcse, Crezomisl
arce 3C!.Iloc sublato e 3CS medio, Ncclan S64ducalus Bochica S94. Quatia, qtite et silvana dicilur, sila cst
S6Sdecessil S6e,Gostivit 367 infra lerminos fluminis Msa S8S.Quinla s96,
potilur solio. Hic uhi vila quoe in
tlirono successit. Ilorum igilur principuin de vita 36S niedio esl, dicitur 397Lnka 39S: pulcherrima visu ct
9 et morle siletur, liini 370quia venlri 371et ulillima S99iisu ac uberrima satis, nec non habiin-
aiquc a'"'
somno dediti, inculli et indocli assimilaii sunt pec- dantissima pratis, unde et nomen ipsa rcgio traxit,
cori, quibns profeclo conlra nattiram corpus voln- «fr quia luca Ia:inc pralum dicitur (284). El quoniam K~"
p:ali, r.n;ma fuiloneri (277); tum quia uon eral illo hsec regio primum, longe anlequam Satec 401urbs
in te.ipnie, qui stilo acia corum commendarclS 72 condita forcl, est inhabitata liominibus, recte ejus
incmorise. Sel sileamus de quibus silctur, el redca- iiicol.c sunl a 402regione Luczane 40Smincnpati 404.
mus iinde paUlodeviavimussrs. Ilis prjcfuit dux nomine Wlaztizlav 49S,vir bellico-
10. Gosiivit autem genuit Borwoy 374,qui prinuis sus cl in bellicis armis animosus 406,ac 40Jconsiliis
dtix baplizatus csl S7Sa venerabili Meludio 376epi- supra modum dolosus, satisqne in praellis felix po-
scopo in Moravia, sub lemporibiis Arnolfi 377impe- luisseldici, si sors suprema non clausissel etnn fine
valoris, et Zualopliik 378ejusdemMor.ivisercgis (278). infclici. Nam conlra Boemos frequentcr suscepcrat
Nec stiperfluiim esse judicavimus 379,qnod referente bcllum, el semper Marte secaudu atqtifi diis auspi-
fama audivimus, huic operi noslro lioc in loco sum- cibus proevaluerat, lerramque eortiin soepeingrcssus
malim literarum apicibus insercre helltim, quod- cedibus, incendiis ac rapiuis crudeliler devasta-
40S (285), el ipsos populi pfimates in tanlutn
que 3S0 olim antea rclro dierum* tcmpore ducis rat
VARI^E LECTIONES.
85Sveuil addilo al. manu de A. venit 2b, 5,4, nimia quo venil 4a, pervenit7; s" ila \, 2b, 5,
4, 7, invistim deiim A. liimis 2, iintis 4a. 5S7 Nezantil 1, Nezamys! 2. SS8 liac restiiuil alia manus 1.
'" Vnyn 1, 2a, 5, 5,7, Vogin 2, Moyen 4, i~, Voin 7a. M~ Unizlu 1, Winz!au'2b, Vilozlau 4,
4», Uuizlau S, 7. aci Crczomiil 1, 2b, 5, 7, Crezomysl 2, Kresomizl 4, 4a, Creczomiczl 7a. 8CSs.
i. ». I. A. 36Sin 2b. 8C4Neklan2. 3CS vira 1. sccdlscessil corr. decessit A. discessit 1. 867Hosli-
vit 2, Goztivil 4. 3CSde vila desunl S. 369aeque deest 2b, 3, 4, 4a, 7. 370 tuum 1. a71 Veneri i, i~.
3,9 corr. \. 37spanlo digressi sumus 4, 4d. S74ilak. Borivoy 1,3, 7, liorziwov 2, Boriwoy 4. 87Se. h. A.
376Metbodio 3, Methudio 4, 4a. 377Arnulfi 2b. 37Sita A. M, Zualoplik 1, 2b,' 7, Zwaloplk 2, Zvalopluc 4.
S79jii(iic:imus A. 7. as°quidcm 4, 4a. asl Neclam 7. SSIquod 4a. 38STurzko 1, 2, 2b, Jurzko7. S84Lu-
tzanos 7. S8Sita k. Salc 1, ita deinceps Sate 2, 2b, Satz 3, Salliec 4, 4a, Satx 7. 386 Salcenscs 5, 7,
SaUtcenses 4, 4a. ~~7 anliqtiius A. 38Siiiiticupeiiliir 7. aS9 Iiec A. 39°volumus proeteriri 4. 4a. ~'1deest
A. 392iia k. Biiniua 2a, G.unlna rel. 30SUzkca 1, Utkca 5, 7, Uzca 4, 4a, Uzika 5. ~9KBroczinka 2,
Brocnisa 2b, Briznica 4, 4a, Brocnice S. S9SMzie2. 306qiiincta 1. 397dicitur deest 4, 4a. S9SLuca 1,
2,4. S99utilissima 5, ultiina 7. 400quando 7. 401Satecb 4", reliqui 40S ut supra. K"~a deesll. 403 L. a.
r. A. 2, Luczene 1. 404 iuiiicupaloe 1, 4, 4", 7, iiuncii patere 2. Wlaztizlau 2b, Wratizlav 5, 7,
Wlatizlaus 4, 4a. 406et in — animosus desunl in 4, 4a, imbeciilisarmis animosus 7. 407hac 1. 40sdc-
vastavcrat7.
NOT.E.
(275) Ilor., Epp. I, 6, 27. G (281) Saaz urbs ad Egram in circulo Saazensi.
(276) Juvenal:, X, 112. (282) Vix certi aliqtiid de his rcgionibns et (luviis
(277) Sallust., Catil., c. 2. affeni pnssc viiletur; cf. laiiien Dobiiecad Haj'ecittm
(278) ln chronologia cotislilucnda crravit; obiil III, 78. Gutna vel Gunla fluvioliun Dobner iu proe-
Methoilius die 6 m. April. 885, Arnnlfus regnum ceplo_quodaiii;joannisiegis a.l352dato deprehendit.
ndeplus est a. 887, el Zuatopluk Marahensium dux (285) Si Dobneruin audis est Saa rivus qui paulo
morlutis esl a. 894, testibus Fuldens. Annalibtis. infra Satec in Egram exiindat.
Eorumdem aucloriiate, qua confirmaiiirBohemoriim (284) Wlaztizlavi terram in Sacensi, Raconicensi
dncis filiam a Marahensibus in malrimonium du- et Lutomericensi circulis quserendam csse conjicit
ctam esse a. 871, haud inmerito rerum Bohemica- Palacky.
rum scriplotibus edici videbaiur Borwoy ducem co- (2b5) Haud superfliium videlur hoc loco apponere
dem fere tcmpore baplizalum esse; etsi alitcr vide- quosdam versus ex cartnine populari, in codice re-
baiur Dobnero 111,252. Cf. Dobrowski libellum Ver- ginse aulae reperlo,:qno idem proelium Wlasluwi et
suciie die altcste Bohmische Gcsch., etc, p. 49. Ceslmiri (qui Cosnue est Tiro) lingua Bohemica de-
(279) Haud procul a Praga urbe septenlrionem scribilur; noniiulli enim versus cum vcrbis auctoris
versus Dolmcr ad H.jecium II, 68, htuic locum sibi nostrj uescio quomodo concinere videntur. In lau-
rrperisse visus cst. dandis vcrsibus sectitus snm librum : Kdiiiginhofcr
(280) E\- Cosmsc: opinione Luczani igitur non llandschrift aurgefuiiden und herausgegelieii von W:
orai.l Buhetiii. llank.t, verdcuiscli.t von Swoboda. Prug. 1829. Cum
 73 CHROMCA. — LIB. f. Tl
praesidus altenuaverat*" 5, ul parvo clausi u oppido, A ei vincite feliater. Lxo: ilur ciamor ad aalhera iSS(292)
qiiod dicitur Levigradec 410(286), hostium incursio- ulilis et inulilis 439,foiiis et vilis i4°, polens et inpo-
ties timereiit oppido.' Ilic condidit urbem, quain ap- tens, perstrepunt arma *", saltat scabiosa 44sequa,
pellavit noniine suo Wlazlizlav 4U, inter duos montes ut acer equus **3 <n pugna.
Meduez 4,! (287; et Pripek 4!3 (288), scilicet in con- 11. Interea qusedam mulier , una de numero
finio "* duarum provinciarum Belina (289) el41S Eumeuidum.vocans ad seprivinum444,quijam iturus
Luiomerici 416(290), et posuit in e.a viros.* 4' ioi- eral ad praelium. Quamvis, inquit, twn est nalurale
quos, ob iilsidias uliiiisque popnli, quia hii adjuva- novercis, ut benefitciant suis .privignis, lamen nou
banl paites Bocniortim. Et sicut in omni vicissitu- immemor consorlii tui palris, caulum le faciam, quo
diiie rerum prosperilas eleval, aJversiias humiliat 445possis vivere si vis. Scias Boemorum slrjgas sive
cor Iiomiiium, ex nimia quain seniper obliiiuil in 4,6 lemures noslras prmvaluisse votis Eumenides, unde
pfoeliis prosperitate 41S,exaltatuiu est cor ducis et uosiris usquc ad uiuan inlerfeclis, dabilur Boemiis
elevalum, ut mente feroci exardesceret omiieni Boe- uicloria **'.
miam ad obtinendum. Ah 419!mens honiinum ignara Hanc lu, quo landem valeas evadere cladem,
fuJuroruin ssepesuo fallitur augnrio, saepe fu, qupd quem in primo congressu inlerficies KK~ libi adversan-
ante ruinam 4!0 cor extollitur 4!1, sicul ante leiiliam 8 leni, ulramque sibi abscidens KK~aurem, mille in lutint
ssspe humiliatur. Mox luinido inflatus fastu 422su- oursttm, el iuler ulrosque pedes equi in modum cnic.s
perbiac, scire voiens virlus sua quanlae sit potentiae, evaginalo ense lerram limabis. Hoc euim fuciens iit-
tnittil gladiuiii per onines fmes locius provineiae, bac visibiles ligaturas luxabis, quibus iru deorum vestri
eonditionet!S principaSis senteneiae, utquieunque 424 equi obligaii W0„deficieni 4S1 et cadenl K"~,quasi ex
corporis stalura prsecellens gladii mensuiam segnius longo ilinere [atigati, moxque 4Sa insiliens equutn,
jusso *ssegredeielur ad pugnam, procul dubio pu- terga verles M4, et si magnus post te fragor 4as in-
tiirelur gladio. Quos 42Cciciiis 427diclo ut vidit 42S gruerit, nunquam retro aspiciai, fugam sed acceleres,
tn condicto coadunatos 429Ioco, stans in medio ag- atqlte ila lu solus vix 4SCeffugies'. Nam qui dii vo-
*87 comilabantur 4Ssin
gere, corona vulgi sepms, clippeo 4S0 subnixus, biscum prmlium, versi sunl iti
tuanu 4S1 ensem vibrans, sic est exorsus : 0 mUiies, auxilium inimicis vestris 4S9. A contra Boemis re*
quibus tttiima in manibus esl vicloriu 43S,olim tion sistcre non valentibus, hosiibus quippe jam tocien»
semel vicistis,jam aclum dgilis. Quid opus esl armis? triumphaniibus 4C 0, una
Arma adKizspeciemmililimportare faciatis. Quinpclitls Salus 4C1 eral viclis nulfam sperare salulem (295).
(atcones'3K,nisos,kerodios el omnet3"hujusmodi genus Sed sicut semper infideles hoinincs, et eo ad maitim
vftlatilium, quod magis aptum est ad jocundilatem et proniores4ca, ubi deficiunl vires et bonae artes, ilico
ludum, lcllite vobiscum, quibus cames 436inimkorum, ad deteriores-pravitatis vertuntur partes : haud K"~
si forie sufficienl, dabimus t37ad vescendum. Teste aliter gens isla vanis 464sacris dediia, plus menda-
Murle deo el mea domina Bellona, qum mihi fecit oni- cits credula, jam desperantes viribus ei artnis inili-
nia bona, per capulum ensis mei juro quem manu le- taribus, quajidam adeunt sorlilegam et consulunt
tieo, quod pro infuniibus eorum caiulos canum po- eam atque instant ut edicat46S,
nam adubera malrum, Levate siqna, lollile moras; Quidopus sit facto in tali discririiinc rerum,
semper nocuil differre )aratis (291). Ite jav.i veiocii"'- Aut attos eveiiius fuiurum obtineat bellum.

YkRlM LECTIONES
"*"attenueral corr. eadein manu allenuaverat 1, atenuaral 2, 7. 4I° Levigradek 2. 4l1 Wiaslislaw 2,
Wlalizlau 2b, i, 5, inserlo lamen s .ante l i~, Wlalzizlau 5, 7. 4l2 Meduiz 1. Meduel 2. 4la Przi -
4,4COIT.1, rubro alramenlo. 41Sdeesi \. *ir! Luthomirici 4, 4a. 417niuros corr.
pek 2, Pripec 4, 4a. 41S 421exallatur 4, i~.
alia manu viros 1. prosperiiatem 4a. 4IS Ah! ab ! 4, i~. 42°*"COIT.1, minio. 4!«
k~~fatu 4. 4!3convinciel. m qui 7. 42Sjussii4a. 4!6quol. lolius 4, 4a. ut vidit corr. aliu
tnanuk. K~~ corr. alia manu 1. 4S0 quae deestk. 431manol. 432v. i.m.e. A. 433etl. tS4con'.A. 4SS omnis 2.
436canes corr. carnes A. 4STdapibus 1. 7. eorr. A. *as hethera 1. ,K3~corr. uliumanu \. 44°f. et v.
desunti. 441arma repelunl 1. 5. 7. KK~ scahio 4. 4a. 44s u addil alia manus4V A. KiKila k. et con: 2.
**sul 4. 4a. ut sine 1. sive deest 4a. 447v. B. A. U8COIT.alia miinu I. 9 abscindens 2b. 5. 4a. 7.
480invisibiles —
obligati omissa 2. 4S1 invicienl 2. 4S!c. et d. A. 4SSque deesl 2b. 4S4 vertens COIT.
verles 1. *ts magnus iefror ingrueril A. m. p. t. vel fragor vel timor 1. timor 4SS
vel omissa in 2.2b. m. p.
t. limor vel fragor 3. 4. 7. ut fragor S. 45Gvix deesll. 4S7 liobiscum 7. coiiiitatiinr4. 4a. 4S9 no-
stris7. 460iiihupbaiilibiisl. 461soli alia manu salusl. 462proinciores COIT.alia maim 1. »63aiit
46Set d. 1. - superscr.
coir. haud A. i64valiisl.
NOT^.
hoc loco hi conferendi sunl versus p. 91 : 86.
Brach (scil. Wlaslaw) miJ Feuer und mil Schwert (288) Hodie Prisen; cf. ibio.
Ofl herein in Neklaus Land. (289) Bilin atl Bilam in circulo Lulonicricensi.
(286) Lewy Hradek castrum in sinistra ripa Mol- (290) Leitmeritz.
dav.-ufluvii, liaud procul a Praga urbe. Cfr. Dobrow- (291) Lucan., Phars. 1, 281.
ski Versuche p. 95. (292) Virg., ^En. II, 315, 558.
(287) Hodie Neiluk in circnlo L.utomericcnsi; (295) Virg., Mu. II, 554.
cfr. Schaller Topographie des Konigreichs Bohincn
PATBOL. CLXVI. 3
75 COSM..E PUAGENSIS 76
466non lenuil, k gloria, nos pro palria dimicanms et populi aique
llla, ut eral plena Philone, ainbigua
cos diu verboruni anibage :'Si vultis, inquil, trium- nosira liberiale (296) et saluie ullima ; illi ut rapia'nl
i~~ jussa
phutn viclorim consequi, oportel vOs pritis aliena, nos ul defendamuu dulcia pignera el cara
Deorutn exsequi. Ergo lilale 46Sdiis veslris asinum, connubia. Conforiamini hSK,el estole viri. Natn deos
w sint el ipsi vobis in asylum. Hoc voiuin fieri sum- vestros quos acienus habnislis offensos, placaslis volis
mus Jupitei; et ipse Mars sororque ejus Bellona, quibus placari votueruni. Ergo limorem eorum ne
487of-
alqtie gener Cereris jubet. Querittir iuterim tniscr limuerilis, quia 4SS,quibus in prmlio Ks~timor
asellus et 4'69 occiditur, et, tit jusstim ftieral, in ficit 48s animo, tnaximo 48s versaniur in periculo;
iuille millies frusia eOncidiltir, atque ab uuiverso audalia anlem hdbetur pro muro (297), audactbus et
exerciiu cicius dicto consumilur 47°.Quibus ita esu ipsi dii K~~auxiliaulur:\ Credile milti, ultra itla custra
aniinatis asinino *71—res similis prodigio—cernen si restro 491salus poiith est et gtoria. At si terga hosti-
Leias pbalanges etviros mori promptos ut silvaticos ; bus venitis, ntortem lamen non effugielis. Set ulinam
Kn aquosam nubem fil sol[ morlem! veruth pejus morte ugelur; conjuges vestras
porcos; et stcut posl
clarior el visu jocundior, ila post nimiaui iucrciam i in conspecluvestro violabnnl, el in sinu earum infan.es
exercilus ille fuit alacrior et ad pugnaui au- ferro trucidalunl, ei ad laclandum eis calulos tiu-
datior. B butit, quia victis iiua esl virlus, ricioribus nil denegar-.^
12. Inlerea dux eorum Neclan 4,s, tepore pavidior• litlerea dux Luceusis, ferocissitnus inente, cuiti su-
t-l pardo *74 fuga velocior, ptignam inmiiientem per- perbissima gente,quibus el liodie a malo iniialuni est
ilniuil, el ficlu infirniiiaie in castro supradicto i superbire49a, veuiens ex adverso, ut vidil hosles nofl
delituit. Quid facerenl meiiibra siuecapite, aul mi- ccdere loco, jubet suos paulisper siafe illico, et
lites iu pradio sine duce? Erat ea tempeslale quidauii quasi condolens super fala 493inimieorum, hts dictis
vir pi-ivcipuus lioncstate corporis, tclale et iioiuiiie; actiit aniinos suoruin 4S*: 0 miserabiles K~"limido*
K~~colles,
Tyro, et ipse post diicem seciuidus inperio 47S,quii rutn Iwminum manes, frustra prendunl
ad oceursiim uiille obpugnantium in pnelo iiulluiui qttibus desunt vires el bellicm arles, ncc juvat collis,
limere, nciniiii scivit cedere. Hunc dux clam ad se' si esl virius debilis. Cerniiis, quiainplanis vobis non
"voc.il et.praecipit ut arma sua indual, el paucis clien- audenl occurrere 497campis, nimirum si non fallor,
tibus id scicntibus Ki",herilem equum jubelulascen- jam fugere parani. Sed vos, priusquam fug'ani KS~,
'tlat, alque vice sui'w milites ad pugnam praece- irruite super eos inpelu repentino, el sub pedibus ve-
dal, qute non longe ab urbc, sed quasi diiobus> stris ceu [rivola slipularum ul conteranlur, facile
sladiis disf.ibat. Veiilum erat ad carapum ab ulrisque' nwre solilo. Parcile ne ignavorum sanguine polluaiis
exercitilms condictum; sed prius Boenii praeoccu- C forlia iela, "'" sed pocius submitliie K~~qum porlaiis
paitl colleni in medio campo eininentem, unde et:1 volatiiia, ul perlerrefacialis ""' falconibus pavulas
hosies piteviderent adventanles (294), el is qui4,s acies ut columbas. Quod ul factum csl, lanta fuit
aisiimabatur 47S dux, stans in eminenliori loco,, densilas diversarum s02 avium, ui sub pennis earum
coiicionarctur 4S0 ad mililes Tyro : Si fas, inquit,, obscuraretur aer velul sub aquosa nube, vel nigrse
eszet dttci verbis addere virlutem mititibus (295) mul- lempeslalis tempore. Hoc cernens inlrepidus Tyro,
K~'atnbagibus. SedI coeplum inlerrutnpens colloquium ad suos dixit *03:
'iptiiibus vos ienerem sermonum
quia hoslis ad oculum slal, el breve lempus ad exor- Si forte conligerit me tnori in prmlh, sepetile tne in
tandum K'~exlat hoc colliculo, et consiruile mausoleum mihi mK in
Fas milii sit vos vel paucis succendere dictis. seculasos memoriale. Unde et bodie nominalur mi-
Omnibus in-bello dimicandipar est devotio, sed int- litis acerrimi buslum Tyri (298). Moxque prosiliens
S06fulmine S07 rupta
par viuoendi; ratio *S3. Jlli..paucorum pugnaitt pro> ceu maxinia moles rupis, quse
' '" •*' '' VARI^E LECTIONES.
:.
Ki" autbigiiilate omissa vace ambage 7. 467prius deest 2b. 46slibate 4. i~. Ks~ et deesl k.
K7"..carr. 1. *7' asineo 7. 47s per 7. *73 Niclan 4. 4a. "K corr. alia munu k. parlho al. m,
superscr. 479 pardo 1. *7S i. s. A. "6 id scieulibiis desunt i. 4a. 477 stia A. 478 his omisso
480conciouatur corr. al. tnanu coiicionaretur A. 4S1 sermone 4. 4a. vcrbo-
qui 7. K~~corr. 1.
ruin 7. ad exhort. omissa 7. *83 condiiio vcl ratio addunl i. 5. 7. In 2. 5. snpra vocem con-
ditio alia mttnus anliqua adscripsit vel ratio. conditio A. el ret. KeK et nolile addit 1. 4B"quia deest 4. 4a.
486 i. i. pr. A. 487linioromi*.s«»i2. 48Bellicii. 2. *89 mox uno A. K~~deest 1. t91 veslra rfeesl 7.
~~~corr. ui. mam 1. 4*8 A. 494eoruin 7. l9S mirabiles 1. 496peiidmil4a. *97 occurre i~.
«wperscr.
498 corr. A. 499 snbmittiie xieest 4". 800 in 2. . ""' perire facialis A. M" deest A. "<•> d. a. s. A.
""' mibi deest 2. <">si. s. iioiiiinalivum A. yel inemoriale iiominativum 1. n. vel m. 2. 5'. 7. vel niciii.
dfsuiii ih. 4. 4a. uinnu receutiori adseripta in 5. noininalum 4. 4a. e06 rupisque 1. 607 corr. al. manu 1.
NOTiC
(294) ln carmine populari, p. 103 : (296) Sallusl., ibid.
Uort in weiter Flaclte hurrel iltrer (297) Sallusi., ibid.
^ (298) Oslenditur in lnmc diem erudi et abrupii
Kriegesfreudig Wlaslaw.
Et paulo infra verlia Ceslniiii : saxi moles super slerilibus campis ad TurSko, quae
llier vvm Berge kann uns-Wtas.mv selten ; iu busti hiijus memoriain huc advolula dicitur, quat»
liasclt hinab rings unfden Berg geiogen. et ipse spectavi oculis. DOBNER ad Hai. III, 108.
• -
(21.5) Sallust., Cat. 58.
 77 CHRONICA.— LIB. I. 78
• de summilare alti montis ferlur pcr abrupta loca, A mus heros !""'
Tyro in confertissimos Iiostiu.u cu-
sternens onuiia obstacula, haud aliter ruit forlissi- neos (299).
Ac vehiti, si quis rn horto "~~ tenera papavera succideret ferro,
ira obslantlum metit ense capita hostium;
donec plenus astiiibus, quasi herinalitis,
in media strage super magnam struem 61°occisorum cecidit.
Incerlum est, outs, a quo, vel quali vulnere qiiisqu e
ceciderit, nisi boc soluni scimtis pro cerlo, quia Sl1 belua crudelior. Quod titique SS6 faclum est omnium
Boemi potiti stuil S1! Iriumpho, Lucensibus Sla om- consilio comilum *37, ut popnlus *38qui disperstis
nibus sl4 inlerfeclis usque ad uiium s", prseter illum fueral ad filium herilem, suum quippe principem,
videlieet quem noverca olim prsemonueral enntem ceu apes ad suam materculam confluerenl; tum si
ad prselium. Isque dum j'ussa peregit novercse prae- quando resistere vellent in plano loco facile citpi
peli *16elapsus fuga, dumque51>7 concilus venerilad possent S39, tum quia cum viro alienigena non tam
domum, eccenxor sua plaiigebalur defuncla. Quam cito conspirarel plebs indigena s*°. His ita Bl1 dispo-
ut videret vir suus, dum discoopewiisset faciera ejus sitis repedant ad propria cum magna leticia, aique
—res similes ficlae — visum est ftmus habefe in fc- B ] victrices aquilas in sua referunt stacia ~'*~.Intetea
mineo pectore vulnus et ahscisas sls aures. Ttine sceleslus Zribin 64aillc, deterior infidefe, perpetrat
vir st 9 recolens quod facttim fueratS! 0 in praelio, sceltis crudele. Nam qtiadam die piscatores nunciant.
prolulit aures de btirsa cruenlis* 21 cura inauribus, slacionem piscium non modicam iu placida aqua
M~qucm sub glalie nitida S44; erat enim
atque recognovit hancfuisse in specie illius glacies perspicua,
adversantem occidit in bello. quani nec adhuc 54Saura corruperat, nec pulvis S4S
13. Post haec intrantes Boemi in terram illam"~~ commaculaverat. Tunc ille Judas secundiis5* 7 Du-
etnullo resistente devaslantes eam S!4 civitales de- rinch S4S,ralus esse congriinm lempus ad exercen-
slruxerunt, villas combusserunt, spolia mulla acce- dam suam nequiciam, quam dudura mala menle,
perunt (500). Inter quse fiiium sss herilem apud malo u~ aninio conceperal in domini suisso necem,
quandam vetulam mulierem inveniunt latitanlem. ail ad puerum : Eamusssl piscdri, quem fraude pa-
Quem dux ut 6S6 vidit, qtiamvis paganus, tamen ut rabatnecareS 52.Quo cum 6S3pervenissent, inquit58'':
calholicus bonus, misericordia super etim mottis O mi dominelte, perspice nalanies ecce sub
glalie pi-
setaiulae ejus 527el formoe pepercit, et novam urbem sces plus quam mille. At ille, sieut erat ptief, pueri.
in plano lococonstruens nomineDragus S2S(501) su- lilergenua flectens, dum inspicit sub glalie pisces,
per rjpam fluvii Ogre "~~ j'uxla paguin Poslolopirth C ( secuius sccurim lenero collo sss excepit et cui ho-
*3*(502), ubi nunc cernitur sanctse Marise coeno- stis suuseum pedagogus S66 inlerfecit ""'.
pepercit,
biuro, (radidil 631civitatem el puerum pedagogo, cui DifFiigiiint omnes a tali speclacnlo. At ille *3 plus
anlea "~~paler suus eum S33commiserat, nomine quam parricida, quod non potuit uno iclu securis
34
Duringo qui fuit de Sribia 6. genere (503), exce- . peragit cultello, caput suo doniinello abscidens ut
dens homiuem scclere. vir ucjor pessimo sss ct omni porceilo, quod abscondens ,69 sub clamide velul do-

VARl^E LECTIONES.
808 eres superscr. al. manu heros 1. S09 orlo 4. "" iin corr.k. A. slrugcm 1. s,t quod
"'- slragem
Sl3 Luccensibus 2. Luczensibus 2D. 614 hominibus 1. ei8'hu-
2b. 4. 4«. superscr. al. manu k.
lium corr. unnm 1. S16 praeceti corr. alia manu prse celeris 1. SiTdelelum queA. Sls abscissas 2.
2b. 3.7. st9rfeesM. 6S
0 eral 2b."~" *"' cnientas 4.~~~
4a. S!! ejus 1. S!SB. intr. I. i. A. 4.
B. t. i. inlr. reliq. "~Kdeesl 1. deest 4. 4a superscr. 1. S!7 omissum 2. sss
Vragus
2a. Oragus 7. S29Oggre 5. 7. sso Posloloprl 2. Postoloprith 2b. 7. Posioloporih 4. PosiolopVtl»
4*. Poslolopert 5. ssl vel civilalem eam 1. et civitatem eam 5 7. eandem civitatem omisso eam
4. 4a. S3Sante 4. 4a. S3S deest 1. S34 Zribia 1. 2. Zb. 3. 4a 7. Zurbia 4. Ztribia S. S3spes-
simus 1. sac itaque 1.. ~~7 deest 4. 4a. sas recenii tnanu superscr. 1. 8S9 tuin si quando — capi
possent, desunt in 3. 4. 4a. 7. 840corr. A. 841 hisque def. ita A. "'" stacia 2b. 4. 4a spalia 3^
7. S43 Zirbiu 4. 4a Zribni 7. , 8V*nitida A. nova vel nitida 1. s. g. nova 2, 3. 7. t» 2b. S. a corre-
elore addilum nilida. n. nova 4. 4' 54Sdeest 4. 4a 8ic pluvia subducto pulvis 2b. S47 seeleralus' corrl
secuhdus 2b. s»a Dtirinch 2b. S. Durincll 3. 7. During 4 Durinh 4a. 649que deesi in, I-. 2. 3. 7. sso vi-
tam A. vilam vel necesse 1. v. vel necem rel. SSl ddmne addunt 4. 4a. 5SSnecari 2b. 4.'4*- 8SSomnes
2. ss' inquiunt corr. e.-cinqiiit 2. ait4. 4a. sss securi lenerum cotlum 4. 4« SS6 psedagagus 4a. *" in-
terflcit 7. *"~Zkbin addunt 4. 4a 559 abscidens A. 1.2. 4.

NOT.45. .,.-...

C299)In carmine populari, p. 105. Blinkt vor Neklaus freudehellem Auge.

Tras. bricltl mit hervor aus Waldesschatteu, (301) Posiero lempofe Drahuss-noromata.
. Tras erfasst des Feinds zahllose Haufen. (5U2) Cfr. Dobner ad Haiec. II, 502.
(500) In carmine popuhiri, p. 107 : (505) Ex Soraborum, ut videtur, popuio OTiun-i
Vnddiereiche lieute dus.
.79 COSM/E PUAGENSIS
miui sui pro houorc, munda involvil sindone =co,ut A prolexi. Vos aulcm, qui eslis capiia terrm, lutic [acio
ad diicem, qni sibi euni comniiscrat, infelix n:a!;i nomcn invenite. Si esl mcriium, fucile ul omnes sciant,
suo defcrai. Ecr! sine mora funcsta dona, spci'aus quuntum merui; aul si dicilis esse scetus, plus mihi
prO tali facto SG 1 inmnnera S6! consequi muncra, el debetis,
quod vos ipsi non facilis scelus. An ideo de-
invenit duccii) in Prageusi palatio ciim oinnibus re- buislisinfanli parcere, quia puler ejus vesiros infan-
sidcnlcin cninilibus iu coiicilio ; alque oplimutu fa- Iks inlefficere.el valulosvoluit ponere ad sugendum ~*~
lus fote, ut in conspcclu oiiiiiium fueiiius suuiii re- vesiras conjuges? Cerle nec carnes suaves 871rabidi
fcrat iu mediiiiii, iniral ct salutat ducem, el resalti- nec suave lupi jus. Ecce palerni sanguinis ultor, vo-
tatii» stiiis cxspectal, ct ut data cst sibi copia faudi, bis quandoque 571
dixit : En 5GSego, en ego "~Ksolus mea effeci securi,' nocilwus jacet sine vestro sanguine victus '.",
ul vosoninesdormialisin ulramqueatirein seciiri (30 i). Quin ite poiius, accipile regnum Ocius, quod sine
Sarpe enimuna el minima sciniiila "~~,quam incaute mctu possidebitis in sempilernum felicius. Et slatim
cnsios domus reliquil sub tenui favilla, excilal igncs prolulil capul in disco lenelltim, in quoiiichil.adhuc
vutgnos, et non solum donium, scd etiain invotvilet vivi hominis fuit exterthinaUiin, nisi Ismiunvquod
contburil ipsos *"' domus dominos. Ilattc ego sciiilil,- eral voceprivatuni. Expavil dtix, cofda ifeniueiunt
lum prmcavens el prmvidens in fuluruni robis noei- B comilum, cohfusiim inhorruii muriiiur. Tuiic diis
uiram exiinxi, et B67vos B6Svestrosqne ~'~~posteros d torsil capui a munere nefando el solvil ora lalia
ventiira ctade, quasi ex divifw oracnlo pmmonhns, fandb :
Aufer ab aspecin nostro lua "7Kdona scelesle,
lua scelera excedunl modum cl veniam, nec dignam inveniunt vtnaiclam.
Ad Iwc fiagicitim nec polesl dignum cxcogilari prmjudicium, nec par suppiiciuin.
An pulas, qtiod facerenon poluissent quod fecisli, si voluissem?
Mirhi aulem fuit lieilum occidere ininiicum,- sed non tibi dominuttu
Hoc quod peccasli peccatum majus 578csl, quain dici polest peccukmn
Gcrle quicunque te occideril vel occiderc le judicaverit "7~,
nou solum pcccalum sed duplex incunil peccatuni;
quia el peccatnm quod occidaris S7r,
et peccotum qv.odpccidisli dominunij
pro ulroque peccalo liipticatuth poflabit peccalitm.
ferum si pro Iwc tam scetere iinmuni aliquod a C latio comtnendat, ttosler stnus, licel oDiusiis fa'-
nobis donaiivttm sperasli, scias tibi pro magno mu- men devolus, ad exarandum digna meniorise se
nerc hoc dari, ul nnam de tribns quam velis eligas acuat "~~.
moilem. Aul le prmcipites ex alta rupe, aul le mani- 14. Aimodominicoe incafnationis894, Borivoy SSi
bus luis suspendas. in quavis arbore, aul scelerosam bapttzattis est, primus dux 687sancta? iidei catholi-
vittnn iuo finias "~*ense. Ad haec vir B8° iiigciiiisc.cns cus(30S).Eodem aiino Zuatopuleh m, rex Moravise,
ail : lieu ssl'.' quam mate virum bs~habet, cmn prm- sicut vulgo dicitur, in medio exerCitu suorum deii-
ler sfem sibi evenil. El statim abietis in alla BSaalno luitelnusquam comparuit (506). Sed revera tum **•
s-e suspendit laqueo; uitde alutis iila quanidiu non in se ipsuin S90 reversus; cum recognovisselS9t quod;
cccidii, qnia juxla viaro eral, dicla est aliius Du- conlra dominuin suum imperalorem et compatrem
rinci S84. Eiquoniaiu liaec antiquis referuntur eve- Arnolpiiura S92 (507) injuste et quasi immemor be-
nisse lcmporibus, ulrum sinl facta an ficta, Ircloris neficii afma movissel—qui sibi non sohimBoemiam,
judicio relinauimus. Nunc ea qnse vera fidelium re- verum etiam alias regtones, hinc usque ad flumen5**

VARI^E LECTIONES.
~'~
corr. A. sbl cotr. al. tiVanu I "~~dee.si'" S6Sen cn 1. s6VseiHel4a. ~~~scinlillula corr. A scin-
"~~
li!la corr. alia manu 1. deesl k. S67el vos — prolcxi desuni k. B9Set vosque omisso vestroS 4v 4aV
5^9 iilrosque superscr. al. mauu veslrosque 1. s7° sugeudas 1. "7l deesl k. m'~ nobis quoque 3. 7.
573corr. A-. S74 deest 4. 4a. S7Scorr. A. ~~7~ k. ~7~occideris 7.
in sytiabo alia manu superscr. "~~
578corr. al. nt. A. C79 finies A. sso Zlrbiu- add. *. 4". "'* neu repelunt 4. 4a. vir- 4. 4». 583allo
4. 4a. Sli*Durinici 7. S8S"Htcin inferiori m'nro.2*. alia tnanu scripta tegunlur .•qnse lne desunt adscribe.
Eslauiemin clmiiula separata tmrratio de Borzivogii baptismo ex Chrislanuo adjeela aS86 verbis.: at vero-
liomines Rohemi
56' ipso sub, eic, usque ad verba popuium Christo Domini acquirentes
S8S
D. Borivy l.Bor-
wov 4. Bbliemia; in margine 2. s89
alia manu. Boeniorum addwit 4. 4a. Zuathopluk 1. Znatoplick 2b.
7 Zwatopbick 5. Zvaiopliic 5SS 4. 4a. tum linea confossum alio atrame.tlo in 2. dtun 7. referlur 5. 59fr
deest A. ssl cognov. A. Arnulfum 2. 2b. S9afluvium 7-.

WIM.

(304'l Tcrcnlii Heaulont.-II. 3, 101. futn regdn Radisbonam venisse. '

(50S) A:iiio895Roiivoy ducem in inter vivos nan (506) Nihil tale apud Reginonem aul FulJen^sm-
futsse probant A-nnales Fuldenses, quilnis legitur scfiptorem exslat.
SDiiiscneuiiietNVilizlainBoemorum duces ad Arnul- (507) Cf. Regino 890.
81 CimONlCA. — Lii). I.. 82
Ogrom ~r', el inde versus Ungariam usque ad ilit- A iuiinus G2! prapiermitterc qiiam fastidium legentibus
vium 59SGron (308) stihjugrtiatS9e,— peniieiilia du- ingerere, quia jam ab aliis seripla legimus : qun-
c.tns, medioenoctis per opaca, nemine sencienle ^97, dam in privilegio Moraviensis ecclesise, quaedam iti
~~~
ascendil cquum, et transiens sua caslra fugil ad cpilogo ejusdem 6saterrae alque Boemiae,quoedaui
locum in Iatere moniis Zober siliim S9S, ubi olim iu vita vcl passione sanclissimi uostrf palroni et
trcs hejjemilse inler magnam el inaccessibilem ho- marliris ~~K Wcncezlai''" (515)'; nanl et escae.exe-
69'
oiinibus silvam ejus ope et auxjliooedificaverant craiilur quse ssepius sumimttir. Inler 8!e hos.autetiv
e.cclesjain(309),. Quo ubi pervenit, ipsius silvse in annos qtios infra subnolavimus C!7 facta sunl hrtc,,
abdijO; loco. equuin inlerlicit 60°, el gladium siium quse supra 6!s praelibavinms : non enim scire por
Iiumfcondidil, el ut lucescenle die ad hercniiias tuimtis, qiiibus aiiuis sint gesla sive 619lempori-
a.scendii'.", quis sil illis ignorahlibus, esl lonsura- bns • 630.
tus et heremitico habitti induliis, etqtianidiu vixit Addil cod. 7 seqitentia : Interea deficiente no-
omuibus incognilus mansit; ubi 60! cum jaiu s.e 66S s.tra uiaieria, qtiam ncnio illius lemporibus honii-
nsoti cognovissel mK, monachis semetipsum, quis ruim, clericorum scu laicorttm memorise coiiimen-
sil, innotuil ct slalim obiit. Cujus (310) regimm lilii davit posterorum, riirstts ad nobilia facla lloniano-
R
ejus parvo G0Stempore sedminus feliiiier lenueiuni, rnm iinpcralorum reciirfanius.
606
patlim Uiigasis illud diripietilibus, parlitn Teu-r 1G. knno dominicaRincarnalionis 893.
ionicis e07 orientalibus, parlim Poionieiisibus soh> Anno dominicsc incarnaiionis 89(L
teiius bosliliter depopttiantibus. Anno dominicne incarnalionis 897.
13. Borivoy autem genuit duos lilios Spiti- Anno dominicse iucarnaiionis 898.
giienm ~oeet AVralizlaum 6°9 ex ea quse fuii lilia Aiiiio doisiinicaeiiicariiationis 899.
Zlavoboris Gt0 comilis de castello Psov 611 (311) Anno dominicae incariiationis 900.
noiuine Ludmila *," (512). Quo feliciter uniyersae Auijo dontinicse incariialioTtis901.
carnis viam ingresso, successit patenmm in princi- Anno dominicsc iiicarnalionis 902,
palum Spjtignev ei3; posl cujus obitum ohlinuit Aimo dominictc incarnalionis 905.
Wratizlav el4 ducalum (515), qui accepit uxorem Anno dominica; incarnationis 904.
lioniine Dragomir de durissima gente Lulicensi, et Atino (lominiese inearnalionisGOS,.
ipsam saxis duriorem ad credeiiduni, ex provin.ia Aniio (lominicae incaruationis 906.-
itominc Slqdor"? (514). Hsee peperit binos n.tios 61. 6, Aiuio dominicac iiicafnalionis 907.
Wencezl.ium 617Deo el hominibus accepiabilem , cl r. Anno dominicseincarnationis 908.
Rolezlainii 61S fralejwa cxle execrnbileiii. Qualiier Aiino dominicae incarnalionis 909.
aiHem gratia Dei scmptr pr;tveiiiciile et ubique Anno doininicsc incarnalioiiis 910.
subsequente, dux ~'~ Bothoy adeplus sil sacramen- Aniio dominieae incarnationis9ll.
lum bapiisiiii, aui quomodo per eju.s successores Itis Atino doniinicae.incarnaUonis 9'.2.
iii pariibus de die in diem sancla processeril °~~re- Anno.doniinicse incaj-nalionis 915.
ligio catliolicaa li.lei, vel qtii dux. quas aul quol prj- Anno domiutcae incarnalionis 914.
liiiius ecclesias credulus erexil ad laudem Dei, ma- Anno.dontinicse,incarnalionis 915,
VARI^E LECTIQNES.
694ila A.Odram rel. 59s flumen 4. 7. S9Ssubjugavcral. COIT,al. manu\. "~~
~~~ scientc con-.l. 5. 7. •*»&
Z. A. s?« fs/'.'a«(Beranta/. manu ' addjim l.ae<lificavefal 2. 4a. interfcQ.il4. 4a. Ii01 accessil 1. 2. 1.7..
~*~ita k. dcest \. iiisi rei. m~ snperscripl. alia manu k. deesl 1. addiiul i.~"~i~. ~~Kct addit. A.
605paucol 2'. 4. 606parilcrl. 607Tbetitonis 4. 608i.'aA. 2. Zpiliejneum rei. Wratizlaum &. i~. 7.
610Zlauboris 2«>. 5, 7. Ziaviboris 4, i~. ~" Psow 2, 2>\ i~, 5, 7. Pson. 5. G1! Litidmila 2i>. Ludmilhi
4,4-i. G13Zpiligneu 7. 5. 614 Wralislav 2, Wralislau 3, Wralizlatis 4, i~. ~'~ Stolor 7.
2i>, Zpilignen ~~~
el5 deesl 1. ' 61-tWienceslaum 2. ~'~. Boleslaum 2. ~'~'deest2">,3, 4, i~, proc.essil 2. es1,-majiimus
5. 62! 3 dero' addidil aiia manns k. «24Cliiisli adduttt i, i~. 62S>Wencezlavi1. 62Sinlr:i
ephilogo 1.'."'62.
7-. ~~7.iiacorr. al. maniis 1, subnolamus 2, 4, 7. Omissis verbis quos inf.6!8subnot tegit~~~ 2b, annum videlicet
ddm. incarn. 895, et anniim 929^.Inde annorum subnplationcin omittit. sciipla 3. sunl gesla vel 2V
*?".Deficiunl in 7, omnia qum leguntur usque ad.atmum 9,67. Scqucitiiuin annorum itumerj desunt 7».

KOT,-K.
(308) Gran, Vide DoJmeri cpmmentattonem Viiii iit ori'(!ilur, marlyjio obiii. Cf. Dobncr ad, llaiec
d.en Grenzen Allmabrens in Bomii Alihandluiigcn ci- i!l,fi4I,
tier Privatgesellschafl in Bohnien YI,1. cl Doltrows- (515)Tenehris. vix dispellentlis lioriim,priticipiim
kii.Bemerkungeh uberdas alte Mahrische Rcicb itt l^mpora premnnlur. Dobnei' Rl, S02, Spiligncvi
Monatsschrift des Bqhmischcn Museums I. Eehr., obilumada. 922, Wratislavi ad a. 92S revocavil,
p. ()4. tpiod vero. .conjeclura niagis quam cerlis argumenlis
(509)'Quo in nionle poslea conditnm est mona- iiiuiiitur.
fterium S. ilippolyti. De eodem monte ftisins disse- (514) Qum Hevellnn diciinr. Tliiclmarl IV, 20.
liiil notarins Belae,c. 57. Schw-andlrier I, 24. Coiif. quO<iueAdiiini BrciViensislocnni II, 18.
(510) Seqncntia sunt verba Regirionis. (515) Est Vila S. Wencezlavi quam consciip'iil
(o\i) Bssov. co loco siluinquo iiodie Melnik uibs Giimpoldus episcopus MaiittianuS
' MOtv Gerin. Ji.fi»
exstat. IV, "215.
(312) Jussu Dragomirsc nurus dic 15 Scp!. 927,
83 COSM.E PRAGENSIS - 84
Anuo dominicae incarnationis 916 . [i esset Jam puer docibilis el multum parentibus ama-
7' bilis, non ferens
Anno dominicae incarnationis 917 cal. paler ul suis discerel ~'*~prae ocu-
Anno dominicaeincarnationis 918 e~~. lis.misit eum Radisponain 6" tradens sub regulares
Anno dominicse incarnationis 919 caa alas abbali sancli Emmerammi marliris (519). Ibi
Anno dominicae incarnationis 920. ecclesiasticiset regularibus eso sanctionibus esl im-
Anno dominicse incarnationis 921.. bulus 6C1, ibi iiionachico babitu indutus, ibi usque
Anno dominicse incarnationis 922. ad viriie robur est enulrilus ; de caetcro ejus vitss
Anno dominicae incarnationis 923 "3\ cnrsu in sequenlibits sat manifestabilur. De actibus
Amto dominicse incarnationis 924» autem ducis Bolezlai nihil aliud dignum relalione-
Anno dominicae incarnalionis 925, percipere csapotui nisi ununt, quod vobis operse
Anno dominicae incarnationis 926. precium pandere duxi. Nani servus Dei Wencezlaus
Anno dominicaeijicarnaiionis 927. eeclesiam in melropoli Praga sub honore sancti 6tJ
Anno dominicae incarnationis 928. Viti mariyris constructam non lameri consecralam,
Anno dominicae incarnalionis 929.4 Kalend. OctOr- morie proevenlus, reliquit. Hanc ut consecrare di-
bris sancliis Wencezlaus, dux Boemiorum, fra- gnarctur, qui tunc prseeraiRaiisponensi ecclesioeprs^-
lerna fraude martirizatus Bolezlav (316) in ur- '*' su! nomine Micliael, dux ~~*Bolezlaus supplex, mis-
be eas, sis legatis cum magnis muneribus et majoribits pro-
intral perpetuam coeli feliciter aulam C3C (517). missionibus alque pollicitaiionibus, quo pelicionem
Nam Bolezlaus, haud e37dignus dici sancti. viri ger- suam adimpleret, vix impelravit. 6SS(320). Quoct
nianus, quam 6a' frauduleuler ffatrem suiim iuv.ita- utique csehaud C57'annuisset prsestil, nisi ob recor-
verit ad convivium, quem potius machinabalur63S dalioncm animse et salulem CSSWencezlai amici
ob regni relinendi gubernacula 639 necandum, aut sui jam interfecli id deliberasset fieri, quia vif Dei
6SS
qualiiercoram homitiibus sed non apttd Deum, dis- Wencezlaus. dum carne vigueral, nimio euiii
situulaverit fralricidii realum, suflicieiiler dictum affeclu coitierat_ ulpote patrem. spiritualem 6e0 et
pulo in passionis ejusdem sancli viri tripudio (518). beiiiguissimum praesuleni. Naui et ^81 praesul Mi-
Cujtis post vitae br.avium alier Cain Bolezlaus heu ! chael siiniliter bunc sibi adoplaverat in filium dile-
male adoplatum obtinuit ducatum.Hsec aulem inter ciissiinum, tum *62ssepe instruens limore el amore
convivia quse 640, ul supra relulimtts, fralerna csede 463Dei, lum stepe miltensei "~Ksua donaria, quibttS;
exccrabilia, nascilur proles eximia ducis Bolezlai maxime illo in leinpore indigebat nova ecclesia.
*" e'x conjuge egregia, cui ex ev.enlu rerutn nomen Chrisli, Mox ubi dux esl. factus compos voti, plebs
P
esl inditum Ztrabquaz 64S,quod nomen sonat ter- uuiversa etproceres atque clerici obviam advenienll
ribile convivium. Quod enim terribilius potest esse episcopo ruunt devoti, et cum magno honore et
convivium, quaro in q-uo 64a perpetratur fralrici- lseticia recipiunl eum ih ^66metropolis Pragae aedi-,
dium ? Ergo dux B.olezlaus, sceleris patrali ~KK con- ficia. Quid multa ? 10 Kalend. Octobris dedicat»
scius, liroens penas Taiiari, nienle se.mper recoleus: est6ee S. Viti marliris, 667 ecclesia, lsetus repedat
sagaci quoquo modo poss.it Deus super hoc crimine 668prsesul ad propria.
placari, volum vovit Doinino dicens : Si iste meus 19. [REG.J Anno dom, iuc. 6C9 930. Otto filius.
filius 'Ks, inquit, superstes fuerit, ex lolo corde meo Heinrici C7° imperaloris, Eggitl 671 iiliam Anglorum
neo eumvoveo,ul ctericus sit et serviat Chrislo om- regis, duxit ttxorem.
nibus diebus vilm sum, pro meo peccalo el liujus Anno dom. inc. 931. Heinricus. imperator re-
terrm pro C4Spoptdo. gem Abotridofum el regem Danorum efiecit Chri,-
18. Post 647hsec genilor voti non inmemor, cum slianos 67S
VABl^E LECTIONES.
631DCCCCXII,1. 63!DCCGCXUI.1. C33DCCCCXIY.1. C34Ab hoc loco desunt in codice 4«, aliquot folia
usqne ad verba : honores fugio, pompas seculi despicio, qum a. 994, /, 26, leguniur. 63Sin urbem, omisso
Boleslaw 3. 63Giu aulam 2. 637COJT.al. manu A. C3Smachiiiareliir. 1. 63S guberiiaculum 2b. 64°
omissum 5, ut deest i. ~KlBolezlavi 1. C4Sita A..1. Ztrahkwas 2. Slrahquaz aiii. ~K~i. q. superscr.
alia tnanu k. ~Kkc. sc. p. 1. 64SSlrahquaz addit i. ~K~ deest A.""' 647Pol 1. 648discederet 5. 649Ra-
lisbonam 2, hic et deinceps. ~s"disciplinis et addit collator 2b. ibi ecciesiasticis — inilnitus desunt i.
6S!!reperire A. 6Sa superscr. alia manu 1. 6S4 Boeniorum addit 4. 6SS 2b. 6S6 deest A. 6SI
impetral
corr. alia tnanu k. i. ~&~ beati additi. ~"~cum 2. e6° spiriialem 1, 4. 6C1 deest k. CG!lum — Dei
desunl 4. 663tiinorem et aroorcin A. cc4 per addunt k. 2. 66Sin deest2. ceeita A. deesl relK ~~7-deest
3. 66Scorr. al. manu 1, repedabat 5. 669incarnan. A. 67°Hetirici A. 671con. k. Edgid rel deesl 5.
679qum ad hunc et prmcedentem annum leguntur, desunt 4..
NOTJE.
(316) Bunzlau. anno 94.4. Conf. Annales S. Enimerami minoEes
(517) Cf. Giimpoldi Vita Vencezlavi c. 17^19. Moh. Germ. I, 94.
In consiitueiida clironclogia lo.ngea veritate aberra- (320) Giimpoldus ecclesiam lemporibus S. Wenr
vit Cosmas: S. Wenceslaus interfectus est a. 955. cezlai a Tutone consecratam esse tradit, c 15. Tulo
Conf. Jahrbucher des deutschen Reichs unter den vero obiit.non posl aimum 952, quo successor ej'us
Sachs. Kaisem. 1, 2, p. 7. Isengriinus inierfuit synodo Dingolvingae;vid. Mansi
^18) I. e. in libro quo mors ejns celebratur. XVllI, 561, Caeterum conf. quae de hac re dissetuit
pl^) Micbaeli, Raiisponensi episcopo et S. Em- Dobner ad Hai. III, 624.
Bieruuii «bbali, qui uiuncre suo luuctus esl iuJe ab
 83 C11R0NICA. — LIR. I, . S§
AnnO:dom, inc. 952 CM 4 074Nc-nasMartit trans- A J non eslts semiviri aul~'3Knon viliores m peripsitnnte
lalura estcorpus S. Wencezlay martlris de Bolezlay piri ~~~,factis dicta comprobate, el utrum gladio ar,
•M oppido in urbeinPragam invidi fralris odio(321).. servilulis ~~7jugo sil tevius '~~ colla submitteretem.
Siquidem fraterej'tts Bolezians de die in diem pejus piate. Erat res speclaculo digna el audacis procaci-.
faciehs el pejus C7C,nulla compunclus sui facinoris tale dueis ammiranda. Nam si mille dextras in tinrt
poenitentia, menienon 67' lulit 678lumida, quod per corpore 699armatas haberet, non in lanttim 700tanta
martiris sancli 679Wcncezlai merita Deus declaia»- lurma hominum trepidaret. Quos ul vidit dux m ;
rel inntiinera ad ejus tumbam es0 miracnla, clam buxo prae limore pallidiores, unum, qui fuit primus
sibi lidis clientibus mandat, quo eum in urbem inter seniores, apprehendens per cincinnos 70Sver-
Pragam transferenles, noctu in ecclesia sancli Witi licis ut fortius valuit, pcreiiciens amputavit7-03 ceti
humi eondant, quatenus, si quse Deus mira suis teneri papaveris caput, el inquit :
oslenderet ad gloriam sanclis, non ejus fralris, sed Sic volo, sic sil pro ratione volunlas (525).
faciam,
sancti Viti martiris asscriberetur meritis, Cselera
Cseteri hoc cernentes sero pcenilentia ducti, cccide-
ejus malefacta nec duxi relatione digna, nec pro rtint ad 704 veniain cum lacrimis
cerlo liabui cmnperta. Unum tamen ejus satis au- genua ducis postu-
lanles. Jam, inquiunt, domine, twslris parce culpis,
dax et meinorabiie facinus quod retro dierum in j. 1
sua jam peromnia tuis oblemperabimus jussis,jam uilro
juvenitite fecit, vestrae carilali referre cupimus. 70S-facimus quaicunque velis, ne sis nobis ullra cru-
Fuil enim iste dux Bolezlatts—si dicendus est dus,
detis. Et statim ad ducis voluntalem sedilicant civi-
qui fuit impitis atque lyraniius ssevior Herode, tru- 706altomuro, opere Romano, sicut
culentior Ncmne, Decium superans scelerum imma- lateui spisso et
hodie cernitur, quse ex nomitie sui condiioris Bq-
uitale, Diocletianum crudelitale, unde sibi agnomen 707dicitur 708.
s~l*ascivit smvus Boieziaus ut diceretur C82—tantse lezlav
enim fuit severitatis, ul niehil consilio, nichil ra- 20. [CO.NT. REGIN.]Anno dom. iitcarn. 953 Ujigari
tione regeret, sed omnia pro sua vokmtate alque orieiitales Francos et Alaniaiiuiam alque Galliam
709devastanles, pcr Ilaliam redierunt
impelii animi ageret. Unde faclum esl ut in menle
conciperet, quo sibi urbem Romano opere (522) Anno dom. inc,954, Heinrichus 710rex U.garos
conderet. Moxque populi primates CS 3 convocat in 711niulla csede
proslravit, pluresque 7ts ex iis conir
unum et usque ad unum, et deducens eos in lucum prehendit
6si-juxta Humen Labe 68S(525) alque desigiians lo- Anno dom. inc. 955. Heinricus rex paralysi per-
cum, aperil cis sui cordis secretum csc. Hic, in- cutitur.
qniens, colo el jubeo ul mihi 687opere Rotnano mdi- G Anno doin. inc. 956. obiit Ileinricus rex, eui suc»
ficelis murum urbis niinis allum per girusn. Ad hsec cessit 713filius ejus Otto imperator.
illi: Nos qui sutmts, inquiutit, populi fauces (524) et Anno doin. inc. 937,.Arnolfus. dux BavariQrum "•*
t.enemus dignitalum fasces, nos libi abrenuniiqmus,. obiit.
quia neque scimus neque volumtts facere quod prmci- Anno dom. inc. 938. Ungari it.eruro a Saxonibus
pis, neque enim paires noslri laie ~~~ quid- anlea fecerei mulla c*de devaslaniur, et71S filii ducis Arnolli ivgi
*8S.Ecce in luis conspectibus assislimus '"', el! -ebcllanl71G Ottoni.
potius luo gtadio quam importabili servitulis jugo Aiino dom. inc. 959. Luduieus rex Gerpirgam vi*
noslra colla submittimus. Fac quod velis, non enimi duam Gisalberli 717duxit uxorem 71S,
luif.obtemperabimus "n jussis. Tunc dux 6,s diranvi Aano dotn. inc. 940. [CONT. REGIN,] Heinrico,
exarsil in iram, etprosiliens sletit in "pulrido trun- fratri regis, Lothariensis ducatiis commiltilur, et
co, qui foiie tunc ibi jacuil in luco a9*^el evaginaloi eodem aniio inde expellitur.
gladio dixjt: 0 ignavi.el palrum ignavorutn filii. S" Anno dom. inc. 94.1 719. Hciuricus frater re«

\klilM LECTIONES. ^
673 DCCCCXXXI. i. ~7Kintra nonas 5. C7SBolezlau 1 , et.
658 inlulit 1. "~ sui A. 4. e~" tumuluni 5. 6S1 noinen 2, deinceps. ~n prius
e8s A- '". 68a
nam 4.
68t css- cognomen 21». 68C dr A. m ptiro.
pop^essA. „ ita i, locutn rel. A!be 1, atia manu adscriptum. Albim 2b. secreta 4. deest
4. corr. 1. 689 aspectibus 3, ~~~consislimtis 1. 691 oblemperamus 2, 2b. C9SBolezlaus addit i.
693 lulo 2, luco 2i>. posilo to co. C94non addttnl A. 1, 2b. i. C9Scultores 3. e96 pili corr. piri 2b.
607corr. k. super
~~elevi 1, C99 ac addit 4. 700-i. (. alia mam. 1. 701bolezlaus addil 4. 70i ita corr.
1,
cinninos A. circinos rel. 7"s araputat 1. 704Bolezlai addit 4. fos deest k. ~~~ superscr. A. 707 Bole-
slauni 3. 708Sequetiiia destint in cod. 7a, usqne ad annum 967. 709Calliam 2. 71°ita A. h. I. Heinriciis
711Ung. II. r. A. 71! plerosque 3. 7« in
5, et sic porro.
7lS 71c 717 regnum add. i.71Sm dux Bavariorum 2i>,re.v
Bavariae 3. deesl k. debellanl 2.. Gisalbum 5, Giselberli 4. Eodem anno cometes, ap[>:i«
ruit. addit 4. P~ dom. i. 941, desum 1
'NOTiK.
(52t)'Gumpolcli Vita S. Wencezlai, c. 23. Quod Tliielmar. I., 10,
a. 938 faclum sit necesse est, si revera tribus annis (525) Albis.
post niarlyrium S. Wenceslai ossa ejus Pragiut (524) l.e. caput, primalcs.
tr:inslala sunl. .(52S),IuveiiaL,.Si\l. VI, 225. .
^322) I. e. urbem niuris lapideis munilam, cfi'.
87 * COSM^E PRAGENSIS £j,
gis ™° cum quihusdam Saxonibus contra regem A agnomen 73Ssaevus Bolczlaus, male mercatttm fr«--
conspirat, sed nil nocere poluit. terno sanguine ducaluin cum vila amisit. Cui filiu*
Anno dom. inc. 942. sidus similc cometse pcr 14 ejus aeq>iivocusin principatum successit, roultum
nocles visura cst, et iiimensa morlalitas boum "i% dissimilis patri moribus boniset conversatione spi-
secuta esl. rituali 739.O mira Dei clenicncia 7i0 '. O quam in- .
Anno dom. inc. 945. Olto dux obiit, cui Con- comprehensibilia ejus sunt judicia ! ecce de rubo
radus filius 7S2 Werinheri 'sa in ducalum ,24siie- uva, de spinis rosa, de iribulis (icus gignitur 7i,s
cessit. ' generosa :'videlicet de fralricida prodit clirislieola.,
Anno dom. inc. 944. UngariaCaranianis 72SmtiIta de lupb agiius, de tyrauno 742modestus,' de impio
caede mactantur. Bolezlaopius nascitur secitndus Bolezlaus dux, nulli.
Anno dom. inc 945. Bertholdus 72e dtix Bawa- probitate secundus. Neque eum coiitaminat iniqut
liensis 72T obiit, cui Hcinricus fraler regis stic- patris aequivoc.atio,in quo verus 74aChrisli fervebat
cessit. amor et pura dilectio 744;nam sicut multi iioniina
~~'~
Annodom.inc. 940. Luduicus rex a suis" 8 regno sanclorum sorliuntur ns, nec tamen sanctilatem :
cxpellitur 729. assequuntur, qttontam neque sanetitas neque iniqui-
Anno dom. inc. C47. Domna Edgid ,3° rcgina v (as ex nomine, sed pro merito ha:c utraque dino-
obiit. scuntur m in homine , 48.
Anno dom. inc. 948. sinodus in Inglenlieim 731a 22. Erat aulem iste 7W princeps, secitndus Bo- ,
34 nuitiero 73!episcopis Itabila est. lezlaus, vir christianissiinus, lide catholicus, puter
Anno dom. inc. 949. Liudolfo filio regis Machtil- orphanorum "i0, defensor viduarum,gemenlium con-
<lis7S3 filia nascitttr. solalor, ciericprum et peregriiiorum piussus: ep:or,
Amio dom. iitc. 950. dux Roemornm Bolezlaus ccclcsiarum Dei prsecipuus fundator. Nam ut 751in
rcgi rebellabat T34,quem rex valida manu adiilsuae- privyegio ecclesise saticli Georii 75alegimus, 20 ec-
que pcr omnia dicioni subdidil 736. clesias chrislianae religioni credulus erexit, et eas'
Aimo dom. inc. 9SI. rcx Otto iu Italiam per- omnibus utilitatibus quse perlincnl ad ecclesiaslicos
rexit. ustis sulficienler ampliavil. Htijus fuit germana so-
Anno dom. inc. 952 7~~. ror nomine Mlada, virgo Deo devota, saeris lilteris
Antio dom. inc. 955. ertidita 7Sa,chrisltanEe religioni dedita, humilitate
Anno dom. inc. dSi. 754praedita, alloquio blanda, pauperibus et orphanis.
Anno dom. inc. 955. r fautrix Iarga, ac omni morum honestate dccorata.
Annodom. inc. 950. '' Quaedum causa orationis Romam veniret ,6S,beni-
Anno dotn. inc. 937. gne ab apostolico (526) suscipitur: ubi lempore
Anno dom. inc. 958. aliquanlo degens, monaslxis sat discipliiiis im-'
Anno dom. inc. 959. btiitur, el ad ultimum domnus papa suorum car-
Anno dom. inc. 960. dinalium consilio 786, immb volens novae ecclesiss
,ss snffragio , consccrat
Aniio dom. inc. 901. beuigno '" subvenire
Amio dom. inc. 962. cam abbalissam ,t 9, mutalo noinine Mariam 760,
Annodom. inc. 965. dans ci sancii Benedicli regiilam et abbaciaiem vir-
Anno dom. inc. 964. gain. Posl bsec nova abbatissa novam et sauctam
Annodom. inc. 905. illalura 5CIBoemiseterrae monachicam 762regttlam ,
Anno doni. inc. 908, accepta licentia el beriedictione apostolica, cquitat
21. Anno dom. inc. 967 737.Idus Julii dtix, cui in diilcem palriam cuni suo comitalu valde Isetift-
VARIiE LECTIONES.
"fc Oltonis addit snpra textutv 21'. 7S1 bovum 1. 722(ilins — sucretsit desttnl 5. ,23 Werinari
A. 'Vefneri 3. 72Vducatu 2^, 3. 728 Caiinlhiis 5. 7'c Bcrdoldus 1 ,-Bertoldus 2. "7 Bavariae
5. "3B a snis desuiit k. assuis suo 1, 4. 729cxp. r. A. 730Edid. omisso •domina 5, <lomnaHedgyd
4. 731Tngeien!ieini3, lnglinheim 4. 732numero deest k. XXXIV2", 2i>,'4-,sed in 2b, 4in margine : alii 30.
In 2, posl Inglenheim omnia omissa sunl, relicto rasurm vesligio. ,3S Mcclllildis 5. 7a rebellal A. rebel-
lavil 3. 7a-ssubjugavit 3. 736Solos annorum 952-966 numeros exhibent aniiquissimi duo codices k. i,
desunlprorsusir. reliquis. In cod. 2, verba qum sequunlur ad a. 307, de rtibo uva ^patris seqttivocalio
' perverse disiributa sunl per aiinos 952-957, quod miro errore induclus iu textum recepit Dobrowski.
AntiOdom. inc. 951i.repetit 4. 737DCCCCLXII.Seqttunlur ini, annidoni. inc. 968, 969;738 970, .971 et ad
ntinum 972 legitur tnors Bolezlai. Qum ad annum 967 narrantur, tegunlur eliam in 7, 7». cognomeii 2i>.
740
739spititali 7. , cl. .D.-.A. . 741corr. A. 74stirranno 1. 74sCOIT.A. 744dileccio 1. 74s sociunlur 1.
7,6 sanctitale 7. 747 0
dinoscittir A. 74snomine 4, 749corr. A. ,t ct addit k. 7C1 uti 2b ,£S Georgii I.'
VS3 s. I. e.. destinl 5. 751hiiiiiilita:i2, Iinmilitate — larga desnnt 5. ,BB ad limina sanclormn aposWi-
loruin Peiri et Pauli addit i. 7~~cx c. card. A 7" bcnigniss. 3. 7BR in marginek. apposilum. , 69corr. I.
760Maria 5. ,01alatural. 702inonalncam 1.
'
KOT^E.
(526) Joanne XIII.
 83 CHRONIGA.—LIB. f. 90
cato. Veiitum eral ad regiam urbem Prsgani, ctJ t A placitum eligas in hoc opus clericum, Latinisadprime
dux Bolezlaus diu desideralam honorifice recepitt litteris erudiium, qui vcrbi vomere novalia cordis
sororem amaniissimam, et tnterse manibus conser- genlilium scindere et triticum bonm operationis serere
tis subeunt regalia lecta; ubi simul residentes diu1 alque manipulos frugum veslrm fidei Chrislo reporlare
mtituis alternatlm sermonibus dum fruuntur, duraii sufficiai. Vaie. Et slalim , ut jussum fueral, consilio
inulta quse vidit Romae sive 76a audivit relaliouee ducis et abbatissae sancli Viti 786ecclesia 787decer-
digna et admiratione 7G 4, fralri suo refert7GB, insti- nilur futuro episcopo (529), ecclesia vero sancti
per litteras ex parte apostolici sibi directas obtulitt Georgii martiris (550) ad praisens dalur abbalissne,
766, quarum formnla luijiismodi fuil : Johannes 7"7,, ducis sorori, Marise.
servus servorum Dei 76S, lioteztao 7'~ callwticm fideii 23. Igttur qoidani de Saxonia vir mirse eloquenlise
alutnno aposlolicam benediclionem. Jiislum esl beni- et Iiteralis scientise, nomiiie Dethmarus 7ee, presbi-
volas aures juslis accommodare peiicionibus : quiai ter promotione, monachus professione, olim in
JJeus est"justicia, et qui diliguni Deum ~7~juslifica- antea diebus catisa orationis veneral Pragam : qui
buntur , ei omnia diligenlibus Dei ~""justiciam coope- dum ducis secttndi Bolezlai dcvenire 789 ad noti-
raniur in bonum. Filia nostra , tua relativa (527),, T ciam , in brevi lempore magiiam ejus graliam ade-
notnine Mlada , qum et Maria, inler cateras liaud77* 2 pttts fuerat et amiciciam. Et quoniam Sclavonicam
abnegandas pelicwnes cordi nosiro dulces inlutit exc perfecle ,90linguam sciebat, hunc per suos legalos
parle lui preces,sciliceiut,7anostrd. asscnsu 77Kin tuoj duxadvocat, clerum, primales lerrse et populum
principalu ad laudem el gloriam Dei77B ecclesimlice- convocat, atqtie suis precibus et monitis eflicit, ut
rel fieri episcopaium. Quod nds uiique Imto animoj etim sibi in episcopum omiies communi assensu , 91
suscipienles , Deo gralias 77~relulimus, quisuam ec- cliganl. Postera ,92autem die ul duci placuit, favo-
ctesfam semper et ubique dilalat el magnifical in om- rali ,9a acclamalion.e ab onmihiis in episcopum De-
nibus nalionibus. Unde aposlolica aucloritale el san- llui.arus eligitur , ad impcratorcm christianissimum
cti Pelri principis apostolorum potestate, cujus licet[ Otlonem (551), lilium Heinrici imperatoris ,94, ex
indigni., lamen suniusvicarii 777, annuimus et collau- pafte dttcis et tocius cleri atque plebis cum his
damus 77eatque incanonizamus ,'quo ad ~7~eccie;,inm i transiiiitliliir liilcris"".
sancli Vitiet Wencezlai marlirum 7S0 fiat sedes epi- 0 gloriosissime 79Cimperalor et Chrislianm reti-
tScopalis; ad ecclesiam vero sancti Georii marliris, gionis tnaxime cullor 797, suscipe noslras clemens et
sub regula sancii Benedicli etobedientia filim nostrm, tocitis cleri alque populi preces, el hunc virum per79S
abbalissm Marim, consliluatur congregalio sanctimo-. C r oinnia abprobalum , 99, nomineDelhmarum 800, quem
nialium 7S1. Verumtamen non J secundum rilus aut: noit* in pastorem etigimus 80t, tiesrra sanctissima
seclamBulgarim genlis vel7f~'Ruzim78a(328), aiit Sctd- coltaudatione ac e0~jussione, ul ordinetur in episco-
^onicm ' 84lingum, sed magis sequens 78liinslilulaet p-m, suppliciler exoramus.
iiecrela aposlotica, tinnm vociorem tbcius ecctesimad! Ttinc imperator, sicut erat divinae legis amalor
VARIJE-LECTIONES.
«3geu2b. 764digna et admir. desunt 4. 76Bcorr. al. mahu 1. 76e iradil 2»>. supra vero obtulil.
767 5. •7GSservoriim Dei scivns A. 7C9 duci addit i.,,a 7,° euin 7,
episcoptis addit l.epislola mutilala in
In 2*. notavit collalor : alius eum. m Dei dilig. A. 77a corr. k. aud. 1; non 7. in 1, corr.
,7B 7,e 7,Slattdamus 2. "9 quod
al.manu.tiL~~" ,74asensul. et addit 7. grales 1, 4, 7. 777v. s. A.
A 2b. iia k. 1, sancli V. W. fiat 2, sunclortiin Vili et Wenceslai inarlyrum ~V>. 5, 7, sanctorum Vil.
Wenc. Adalbeni i. •, 81 monialium A. 782et2t. 78SBnssia: 5. Ruscise 4. 7R»Slavonicaj 2*. '8a sequen-
tes 4. 7SG eccl. s. Viti A. ,S7 in margine k. apposilum. ,8S Dictniarus 2, D:clitmarus7. , 89 veniret 3,
7901.perf. A. perferre 1. 791 affcctu A. consensu 2b. '"ritli.i manu superscripl. 1. 79a favorabiii ~V>.
794primi regis tnanus rec. in margine 7. 79B eorr. 1. ,9C0 gioiiosissime—exoramus exctderunl 5.
797superscr.alia manu k. apposuit 798verba"per omnia — nobis desideraitlnr in A. quein alta manu superscnplnm. .
799probalum 5. 800Diethroaruin
I', et olias. 801elegimus V>.' s~-deest i
-'"'''- NOT/E.
(327) Cum Dobnero IV, 175. supplendum essct nj (529)Minimeanno96/, scdiionanteannum9/oope
filia, ita ut bulla non Bolezlaoll, sed Bolezlao pa- etcotisilio S. Wolfgangi, qui a. 972, sedem Ratispo-
tti missa videri posset, hisi seque ac Cosmas Dob- * nenseni arieplns esl, caihedra episcopalis Pragensis
nerus eiiam supposiia bae epistola deceplus cssct. constilutaest,cujtisreilestisestlleinricuslVindiplo-
Geiminam hitjus epislolseoriginem primus in duhiiim male ab ipsoCosma II , 57 transcriplo, quo legiutr
vocavit Asseinanus Ofig. eccles. Slud. t. III, p. n, Pragensem episcopatum ab Otlone primo el a Bene-
p. 169 , quod cum ille argumcnla sua non aitulisset diclo papa (scilicet VI, qui sedil annis 972-974)
salis milii proliasse videlur Pnbitschka Gesch. von confirmatum esse. Et large el acule de h»c re dissc-
Bohmen 111,7; Palacky'Wtirdigiii)g, p. 26, eoruni ruii DobnerlV, 215. Vide praMerea Piibitschka III,
senlenliam amplexus est, quibus - Cosinas verbis 18. Olltloni Vilain S. Wolfgangi, c. 29 Mon. Ger-
formula linjusmodi fuil indicasse videbaltir , se non man. SS. IV, et Ann. S. Einnterami Mon. Germ. I.
ex exemplari sed e memoria lantuin lextura reddt- (550) A Wralislawo 1 duce in arce .Pragensi con-
disse.. sliiuia.
(528) His verbis tenet falsatorcm Piibilscbka (531) Othlone teste 1. I. (emporc OKonis mcdii i.
nam lemporibiis Joaunis XIII papse Rulgari cailm- c. II, primus episcopns Pragcusis eleclus est, quod
licae Ecclesise addicti.orani ct Russi nomluni proii- Palackio I , 229, paschali festo a. 973, quod Olio l
iebantuf fidem Chrislianam. Quedliiibiirgi ccleliravit,'factuui csse vitlcbatur : clr.
Ami. Quedliub. Muu. Genn. SS. If|. . , .
 81 CQSM./EPRAGENSIS, 91
consilio ducum et principum sed prsectpue praesu-,A vittts episcoous vocaberis. Tua nobilitas , lui mores et
lum, consulens saluli el novitavi elirislianse plebis ,. aclus oplime concordanl cum honore poniificatus.
jussit Magunlinuia arcliiepiscopum (532) qui tunc Tu nobis tatos. a rerlice nolus. ad imos (557).
praeerat curti, ut eum ordinaret in 8oa episcopum. Tu bene scis. nobis pandere viam, qua itur ad cmie-
Tunc prsesule"' mitra redimilus novus novaiii redit stem patriatn. Jvssit tua nobis quam posse sequi, lam
hetus loeius Boeiniae in parrochiam , atque iuven- vetle necesse est. Te dignum omnis clerus, le uni-
tuin esl inetropolira Pragam , juxta aliare sancti versus idoneum episcopatu acclamal populus. Facta-
Viti inlronizatur ab omnibiis 80! clero modulanle : est. aiitein h.secelectio non longe ab urbe Praga Le-
Te. Deum lattdamus. Dux autem 80Cel ptimales reso- 1 vigradec in oppirio 11 Kal. Mati. eodem, quo ohiit
nabanl : Christe keinado'" 7, kirie eleison, und di Detliniartis episcopus anno 819.
hallicgen alle helfuenl unse, kirie eleison ei ca-lera; 26. Ea 820tempestate (558) rediens de Saraceno
simpliciores autem el idiotie claniabanl Kyrieleyson bello. adiilS2t Veronam urbem prsecellentissimus im-
808: elsic secumlum morem suuin tolam illam dieni jierator Otlo secundus, pacis amaior, justicise cul-
liylarem sumunl 8°9. lof, gloriosissimo patreprimo Oitone gloriosior 82S,
Anno dom. inc. 968 obiit Vok comes 610. qui in omnjbus praefiis exstilil vicloriosissiriius 82Sl
21. Post hatc prsesul Dethmarus ecclesias. a fide- B • victor. Ad quem Sclavonica 824 mainis Boemisectim
libus in muliis locis ad Dei laudem conslructas cou- electo pergit episcopo , ferens ex parte ducis lega-
se.crat, el popultun gentilem baptizans quain pluri- tionem et locitis clgri alqtie poptili peticioncm, quo
niiim facit Christo fidelem : nec post mulios dies, 628imperiali ntitu eorum commuiiem con&rmei 82G
anno scilicet dom, inc. 969 (553), 4 Non. Jan. (554) eleclionem. Igitur serenissimus 887imperator con 'e§
vinclis carnis absolutus, lalenltim sibi credjlum scendens eorum dignae 82Speticioni 5 Non . Juttii829-
Cliristo reportavit cetHuplicaium81». dat ei annulum 8,° el pastoralem virgam 8S1: et cujtis-
25. Inlerea rediens pliilosophise de caslris, ubi suffraganeus erat, Willigisus 83SMagnntinus arcbi-
(355) decem aut plus militaralSls annis (556) secum prsesul83aqui 834ibi ~~sforle aderat, jussti impera-
haud 8la modicam librorum copiam referens, aderat toris consecrat eum in episcopum nomine Adalber-
spectabilts heros, nomine Wogtechsl 4, adliuc ordine tum. Nam arcbiprsesulSal Adalbertus Magidburien-
subdiaconus ; qui velut lener agnus inier oves sui sis 836ecclesiae olim confir.inans.crismate, hec pro-
pastoris super 81Smorle mcerenles, sedulus exhibe- prio suo vocitaral83r euni noraine, Consecralus 838,
bal exequias funebres; orationibiis diurnis instans auiem 5 Kal. Julii 839(539) cutn suis sequacibus ~'*~
siniul el noclurnis, animam patris universaljs elc- equitat in 84t dulcem patriam, elut pervenit ad 84s
mosinis commenilabat Deo largis et precibus sacris. "• civitalem Pragam nudo pede el humili corde, clero
Quem dux Bolezlaus et ejus optimates 81Sin tam et omni plebe prae laelicia niodulaiite 843, episcopa-
bono opere devotum cernenles et iu fuiurum devo- lero obsedit kathedram. Hujus tam prseclari pastoris
tiorem (ore sperantes, gratia Spirittts sancti inspU Adalberti consilio et prsediclaj alque dilectae susa
rante, juvcnem sl" niniis reniteniein riipiunt et soioris abbatissse Mari:e84*inlerventu dux Boleziaus,.
aiWuciinl rn mediimi , alque inqniunl : A'o//'s, quicqujd prsesulPragensis usquehodieinsuopossidet
vetis, nosler episcopus eris, el Prageusis 8tBvel in- vel obtinct episcopio, vel quicquid abbalissa. optavit
VARI^E LECTIONES.
803deest k. ~"Kvenerandus Diethmarus addit 4. 80! hominibus 7. 80CBolezlaus addit 4. 807 Xpc-
keiuando kirie! unddi gallihccnalle helfuent unse kiriel. Hmc esl leclio anliquissimi cod. 1, Chiisle keinado
el.cetera habent 2, 2a, 3, Cliristc keinailo desunt 2, sed in89S margine 2b, Chrisle keynado. Christe kreynal
ct cetera i, C. keynado e. c. 7, Christo keynado 7«. krilesu A. krlessu 1, 2b, 4, kyrie eleyson 5,
kr.lcsii 7, krlesu 7". 809 In cod. l%sequilur [undalio ecclesim Wissegradensis a. 1070; reliqua desunt omnia
itsque ad II, 57. 8t0 Wok comes A. 2b, t'« Wolkomes 3, comes Wok 4. Stl ceutuplum A.
812 militaver.il 3, mililavil 4. 81acorr. k. eiKita k. margine.
Woyliech '2. Woylech. alii. 8" de A. A*. 81G obli-
817
mantes 1. ~~~ woytech addil 4. 818 deesl A. urbis addil i. st 0 temporeet anno, omisso episcopus 3. anno
ileesl i. veto addii 4. ssl abiit 1. 822 gloriosior 1. 823 deesl k. corr. al. man. 1. 8' 4 munifica 2.
e~" qui 2. ~~~ ita A. 1.5. confirmarel 2. rel. '" sereniinus 1. S2S deest k. ~~~ 0
deest 5. 8a an. dat ei
A. 831 curain A. A*. 83sWillegisus 2b. 833archiepiscopus 4. 834qui—arcliipra;sttl alia manu in margine
k. adscripta sum. 888(unc add. i. 83eMagburgensis 1. 3. 837vociiaver.il A. A". 838est aulem sanctus
Adalhertus addit i. S39 liattnusi. reliqui otnnes 5. Irius Junii. 840 sequenlibus 3. 841suam addil 3.
8,2 sanclam addit i. ~Ki 644 Marise ab. A,
kyrielcvson addit 4.
NQTM.
(552) Ruolbertum. nis Canaparii Viia S. Adalbcrti c. 3 Mon. Germ. " SS.
(555) Iterum erral ; Dellimarus episcopus usque IV, 582. |
ad annuin 982 vitam duxit, ut palet ex Vita S. (356) Quot annis sludueril incerlirn est. lbid.,
Adalberd c. 8, 1. I. quod pltiribus argumentis c 5
probavil Dobner ad Hai. IV , 284. Eumdem erro- '(537) Cfr. Hor., ep.II,2, i.
retn jam annalisla Saxo ad a. 982, Mon. Germ. SS. (338) Ea lempesiale -r- obsedit kathedram ex Vila '•
VI, in attclore nostro reprchendil. S..Adalberli c. 8 desumpla sunt, paucis ab auclore
(354) De die consenlil Necroiogium Roheniicum de suo addilis.
aputl Dobiierum Monumeiit. Bohem. II, 9. (339) Recte; consecralus est S. Adalberlus fesio
(555) Magdeburgi Olrico msgislro. Vid. «oati- SS. apostolorum Petri el Pauli i, c. m Kal. JuL
coufr. Viia Adalh., c. 8.
 93 CHRONICA.—LIB.I. U
dar; vvfiferi ulililatis insuo ccenobio, graluita utri- A ubi amnis Cydlina 8C1 (544) nomeii perdit sutini, in-
que *" concessitpietaleetcanonum sacra confirmavit trans liberioris aquae 86Sin fluviuro Labe. Habuit
auctorilate 846. autem sui principalus bos 86a terminos. Ad occi-
27. Anno dominicse incarnalionis 970.. dentalem plagam contra Boemiam rtvulum Stiri-
Ahno dominicae incarnationis 971. na 864 (345) el castrtim qttod est situm in monie
Anno dominicse iucarnationis 972 sanctus Ottdal- Oseca 8CBjtixta fliimen Msam 866. Similiter plagaia
ricus migravit a seculo. 847(540). ad auslraleni conlra Teutonicos orieniales has ur-
Anno dominicse incarnationis 975. bes habuil lerhiinales : Hliiov 667 (546), Dudle-
Anno dominicaeincarnationis 974. bi (547), Netolici 868(548) usque ad inedtam silvam.
Anno dominica; incarnationis 975. ltem solis ad ortutn contra Moravise regnum castruns.
Atino dominicse incarnationis 976. sub silva situm, nomine Liitbomisl86S (549), usque
Auno dominicaeincaiiialionis 977 848 obiit Du- ad rivulum Svilawa 870qui est in media silva.. Item
brauca, quse, quia nimis improba fuit, jam mtilier ad aquilonalem plagam coritra Poloniairi caslelluia
87t (550), situni j'uxta flumen nomine Ni-«
provectse aetalis eum tiupsisset Polnniensi duci (541), Cladzco
peplum capilis sui deposuil, et puellarem coronam zam S72(351). Hic dttx Slavnie, quamdiu vixit, feli--
sibi imposuit: quod erat magna dementia mulieris. B citer vixil.
Anno dominicse incarnationis 978. 28. Anno dominicaeincarnationis 982.
Anno dominicse incarnalidnis 979. Anno dominicae incarnalionis 983.
Anno dominicse iiicarnationis 980. Anno dominlcse incarnationis 984 obiit (552) Ro-
AiinodominicD3incarnalionis981 obiil Slavnic 849, mae Caesar Otto secundus. Huic imperatoriS 73 (555)
pater sancli Adalberti '"",- cuj'us de moribtis et vita Adalbertus. prsesul Pragensis adeo fuit familiaris et
licel piurima" eniteanl memoriae 8B1 digna, ex qui- carus obsequiis, ut in pascha Domini 874,quod cele-
bus lamen ut referamus SBSpauca, ccepta inler- bravit rex Aquisgrani in palatio coram oinnibus
miliimus hoslra. Erat enim 8sa vir lsetissimus ad episcopis, haceum 8"' officii celsitudine sublimaret,
omnes facie, in consiliis serenissimus mente "**, qtio sibi coronam imponeret et majorem missam,
alloquiis blandissimus 8B', locuples diviciis quam celebfaret, quod solum fas erat ut archiepiscoous
secularibus lam spiritualibus. In domo 85Cillius bo- faceret (354). Post fesliim vero, cum jam accipe-
nestas 8B7 fulgebat el sincera dileclio, jtidiciorum ret 876 a caesare licenliam redeundi ad palriam
rectitudo et procerum multitudo 86B. ln operibus sevocat 8" eum caesar iu secrelarium, et faciens
ejus eral legum cognitio, paupernm refectio, moe- suorum confessionem peccaminuin, comraendat se
renliuni consolatio. peregriiiorum receptio, vidua-' u piis recordalionibus ej'us oralionum. lnsuper dat ei
rum el orphanoruni SB 0 defensio (342). Hujus 860tain
paramenla, in quibus missam celebraraltrt in pa-
insignis ducis metropolis fuil Lubio (343), sita loco scha, scilicet albam, dalmalicam, casulam, cappam
VARIj: LECTIONES.
,4B ulrisque A. 816 Reliqua usque ad anntim 994 desunt in 7*. 6" Hmc verba desunt k. 2a. 5.
819Qum sequunlur, ad priorem\annum lequntur in Frehero. ~K~ Zlaunik 1. 2b. Slawnik 2. Zlaunik dux 4.
"° XV Kal. Apr. addit 4. S5t niemoria 2b. 85arefferamtts 1. ^3 deest A. SB 4 viise 5. S5Sa. b. desurH
5. eHein domo— defensio des-xnt 5. 8s7 hoiiesla 4. et cbrreclor 2b. 8BScorr. al. man. 1. 8S9 et orph.
desunt 4. 860hius1. 8el Cidliria 1. 5. Cidliuia 2. Cydlina 4. S6Salqtie 1. 863 os corr. al. manu lios 1.
864 Sirina corr. \. Surma 5, 86BOssieka 2. 86eMzie 2. S67Chinov. 1. 2b. 4. Hinou 3. se8 Netholici
1. Notoliczi 2. Notholici 2b. prius, sed correclum Netholici et delelo ultimo i supra scriptum e. Neiholici 5.
669Lutomisll. 4. Liutomysl 2. Lutomizl 2b. Lutoinis vel, omisso nomine 5. 87°Zuilava 1. 2b. Zuitawa 2.
SutlavaS. Zwilana4. 871Kladzchol. 2b." Klarisko 2. Kladsco 5. Glecz addil man. rec. 5. 87SNisam
corr. al. man. Nizam 1. Mzam 2. Nizzam 5. Nizau 4. 'X3 secundus addit- i. 874 deest -3. 87Scuni 2>
*M accepisset 3. S77clam vocat 4. 878celebravit 4. celebraret 3. cutn correctore 2b.

NOT.-E.
D
o40) Obiit die 4 mens. Julii 973- Cfr. Gerbardi (348) Nefolilz.
"VitaS. Udalrici, c. 27, Mon.¥Germ. SS. IV, p. 414. Leutoiiiischl.
(349)
(341) Miseconi; conf. quae apud Thietmariiiii IV, (350) Glatz.
55, 36. de Dubrauca illa, filia Bolezlavi I, ducis Bo-
hemorum, leguulur, el Roepell, Geschichte von Po- (351) Neisse.
leii I, 622. (352) Constat euro anno prsecedenii obiisse.
(542) Conf. Vila S. Adalberli c. .. (555) Potius Otloni terlio; cf. Vita S. Adalberti,
(343) Libicz in circulo Bidschowensi, cfr. Schal- c. 22.
lerXVI.ai. (554) Minime de coronalione Ottonis III, sed de
(544) Czidlina fluvius qui proue Libicz in Albim imposiiione coronae, quse in.diebus festis fieri sole-
cadit. lbid. bat, cogilanduin esse, ex.ipsis aucloris verbis satis
f (545) Rila" qui prope Aussig in Albim exundat. rion liquet.
apparel; quorl quo tenipore factum sitcelebrasse
Otldnem, a. 995, Pascha Aquisgrani la-
lbid., V, 14. bulae ejuS probanl ap. Boeiimer reg., n. 746; codetti
(546) Cheynow. fere tempore S. Adalberlum in Germania fuisse, aU-
(347) Daudleb. ctor Vitte ejus itintiere videtur c. 19, 20.
m COSM-JEPRAGENSIS 96
et facilcrium 879, qu.p ca balcat sui ob memoriam.. A d est, inqiiit, quod tu frater nosceris esse ducis, et hu-
Qnie usqtie hodie in Pragensi ecclesia honoriftce jus terrw ex S9adominis m originem ducis ~~~.. : te
896dotninari, el tibi inagis obedire
E-tbcnttir et dicuntur paramcnta sancli Adalbcrli. ptebs isla mavutl ~~~
Anno domioicse incarnaiionis 985 88°. quam mihi. Tu 897consilio et aitxilio tui fralris
Anno dominicseincarnalionis 986. superbos comprimere, negligenlesarguere, inobedien-
Aiino dominicaeincarnationis 987 obiit Strczizi- tes corrigere, infidetes increpare poteris. T.ua dignilas
I va 881(555), sanc.li Adalberti maier yencrabilis ct el scienlia, tui habitus sanclimonia tnitltum s??con.-
Dco acceptabilis malrona, laniae et lam sanclsa so- cordant, ~~~ ad ponlificatia regimina. Quod ut fial ego
bolis 88Sdici maler el esse digna. tibi cum Dei voluntale et mea polesiaie concedo,et.
Auno douiinicseincarnationis 988. ut liceat mc vivenleislic episcopus ul sjs, aput aposlo-
Anno dominicaeincarnalionis 989. licum omnibv.s votis interccdam ">'. Et qnein forle.
Anno dominicae incarnationis 990 (556) sanclnsi maiui tenebai episcopalem baculum, ponit sibi in
Arialberlus Romte ad sanctum Alcxium, inscip ab- sintim. Quem ille, quasi furibundtis, in tcrram~~~ pro-
Jiaie quis esset, faclus est nionaclms. jccit, el haec yerba insuper adjecit : Nolo ut ati-
Anno domiiiicaeincarnalionis 99.1J 90a in mundo 904,honcres
quam dignilalein habeam
Anno doniinicaniucarnatioiiis 902. " [ugio 9t", pompas secuti despicio : indigno me judico
Anno dominicse incarnaiionis 993. ipiscopali fasligio, nec lanlum pondus pasloratis
Anno dominicse incarnalionis 994. curm ferre sufficio. Monaclius sum, mortuus stnn :
29. Ncc 88atrnnssilienriiim censeo quod ab aliisj mortuos sepelire non pqssum. Ari hsec prassui 5Sre-
prseterinissum virioo. Nam pisesnl Arialberliis vidcns,, spondit: Scias, frater 907,scias, quod modo >w:i[aas
quod grex silii comntissiis seniper in pnrcipiciuiii'i' CHIM bono, [acies autem poslea, sed cum tuq tnaxi-
ircl, nec etint ad rectaro viam converlere qtiirct,, mp 90Smdo. Post hsec praesul 909, iit proposuerat,
linicns nc el ipse cuni perctinle 884plebe perirct,, Romam iter arripit, et gentem suis prseceptis ip.^
non atisus esl cnm cis ampliiis slare, nec passus estt obedienleni relinquil 910.Etquia fnnc lemporis dui
sunm ulterius incassum prsedicandi dperam dare8SB. non erat SUSRpotestalis, sed comilum 9tl, comi1.*!
Sed cum jam jamque 886Roniam iler arripere vel- versi in Dei odittm, patrnm iniquorum pcssimi liii,
JSI (357), forte forluna lempore in ipso Strah- y:\lde nialum operabanlur facinus ~'~ el iiiiquum.
quaz 887, rie qno supra relulimus, sui abhaiis ctimi Nam sub quadam festiya die 91a (360) furlim ir-
jisciitia veneral dc Radisbona 8B 8, post mitltos annoss rtittipnnl nrbem Lubic, in qua fralres sancli A'al-
visere patriani dulcem el cognatos atque fratrem~ berti et mililes urbis universi velut oves innocentss
suum Boemiaeduccm. Ctim qtio vir Dei priesul Adal-- assisiebant sacris missarum solempniis festa cele-
bertus secretum peciit et colloquium tenuil, multa* brantes. At illi ceu lupi immanos urbis moenia ir-
conqueslus de infidelilate et nequicia poptili, de in- rumpentes, masculum et feminam usque ad unu.ra,
ccsla coptila et super illicita discidia ~f (558) incon- inierficicnles, quatuor 914fralribus sancli Arialberli-
slantis conjugii, de iiiobedientia el negligenlia cleri,i, cum onmi prole anle ipsum altare decollatis, ur-
de arrogantia et intollerabili polencia comittim. Ad d bcm 91Bcomburtint, plateas sanguiiie perfundunl, et
iillimum omnem intencionem stii cordis sibi ape- ;- cruenlis spoliis ac crudeli prseda onerati9le hilares
ruitG90, qttod vellet Rotnam aposlolicum (359) con-i- ad proprias 917 redeunt 9,s lares. Interfecli sunt
snlttim ire, el ari geiilem apostatricem 89t niinquam n atitcni in urbe Lubic quinque fratres sancti Adal-
rcdiie. Inler haecet ad 89Sh:cc baecaddidii: Et bene \e bcrti 919anno dom. incarn. 995, quorum iiomina ^*,

VARI^E LECTIO^^S.
~7~ lacitcrsiuii) corrector 2 . faoitergjuni 3. 8a0 Numertts alia wann in. margin.e A. adscriptus. 68i Zre-
zzlava 1. 2b. 4. Strziczislawa 2. Zrczizlana 5. Ztrelizizlava 5. 882corr. 1. E83Hic ilehim incipilfiod. 7a.
884pciiicuiite 1. 8SBcon-.l. 88Sjatiioue deesti.7>. S87Zlrahquaz 1.4 S8S 1. 889ritssiilia2b.3.
~~~ Radisporia
4. 890aperit A. A*. S9taposiaiicain 5.
~~~ sttperscr. i. S9avi corr, cx 1. ~~Kriominis eorr. doniini 1.
*'" el bitjus—diicis desunl k.k'. rn.igisvnll 4. 897luconsiiio—poteris dcsiderantur ihi. 89sdeesl k A*.
830 multum deest 2. 900deest 3. 901iniendam 3. _902ita k, \. i. 90adeesUn omnibus cod., alia maim.
\. no4 possiricam 4. 90SA rcrbis nores fugio conlimtalur chrotiicon"in cod. i*. ~~~Arialbernls
superscr.
add. i, i~. ~~7 Zlraliquaz add. 4, i~.9la~m dcest k, A*. 909 Adelbertus addil 4. 910 reiiqnil 2. 911dii-'
cum A, ducis A'. °12 scelus 4, 4a. die festivo A, A\ fesiivitate 4, 4n. 9!4 universis ~~. ~'f. Lubit)
~'~ ai. manu 1. 9t7 ila k, 1. 9,s rccedunl A, A*. 91!l.pra'sulis addnni 4, i~_,
~~~ 4, i~.nominacorr.
iuld.
qiiorum deest 2. IKr vcrba : Aimo dom. incarn. 993 linca alio alramenio dnctaes'..
NOTM.
('6i~) Ex c.aro gencre Sclavorum nobrlissima; ilaque cttm Cosma minime ad anntim. 994- rcferrL
conf. Biunonis Vila S. Adalberli, c. 1. pOlOKl.
Jam Naliviialis a. (558) Vita S. Arialberli, c. 12.
(556) lempore Cbrisli, 988,
S. Adalliciius Romae commoralus esse videtur; (359) Joannem XVI aimis 985-996 sedenleni.
couf. Wilmans Oltolll. p. 92. (560) S. Weuccslai; cfr. Briiiioiiis-VitaS. Aihil-
licrti, c. 21; scri boc posi secuudum cjus itcr RQ~.
(3S7) Primum cral S. Adalbctii itcr Romanuin; inaiium facUim esl :mno99S.
 s>7 CIIROMCA. — LIB. I. o!g
sttiil li.ec : Subebor, -%itimir 911,Dubrezlav923',Po- A melrbpolila Maguntinus sollicitus ne papulus uii-
rey 923,Caslav 924. per 833 Christo adqnisittis, rehipsus iu aiiliquos
30. His ila 925peraclis, dux Bolezlaits inito con- percat sacrilegos ritiis, mittcns legatos ad aposto-
silio cum clericis, Maguntinum praisulein 926 his licum clainat ut aut vidualse Pragcnsi ecclesiae ma-
sollicitat verbis : Aut nosirum pastorem Adalbenum rittim remitlal (561), aui alium in loco sui ordinari" 1
ad nos revoces, quod magis volumus, aui alinm no- permitial. Et quoniaui servus Dei Adalbertus,
jussu
bis in loco sui ordines, quod inviti poscimus ~". apostolici faclus liber a cuslojia gregis dominici,
Nam ~~e Chrisii ovilia adhuc in hac gente fidei novi- in coenobio sancli Alexii 935ctitii seiiutoiibus eceli
cia., nisieis assil vigilans pasloris cuslodia, cruen- infra amoenam curiatn terreni conversabalnr 98S
lis °29lupis opima recla ~~~fiunt 931 edutia ~~~.Tunc Elisii,
Htinc domnus papa, suus et pius insimul abba (362),
Talibus alloquiis 937mossitiin solaulur amicis:
6 fili dulcissime el frater amanlissime 93S,
per caritalem Dei te deprecantur ~3Set per amorem proximi obteslamur,
ut ad tuatn parrochiam ~K" dignanler redeas
regimenque tuarum ovittm diligenter recipias.
Si le audierinl, Deo gralias : si le non audierinl, fugientes le 94' fugias,
ne cum pereuntibus pereas, el dd nationes exteras prmdicandi licenliain habeas.
Hac praesul,942valde exhylaralus 943sentenlia,
quod sibi sit9U dala docend' exleras geules licenlia,
non sine magna mceslicia fralrum dulcia linquil 948consortia.
Elcumvirosummaediscreiionispraesule(665),nomtiie R.urbis, in palatio rogat, qtio per ejus missos scire
Noihario9i 6, adiens 947 archiepiscopum Magimlinae posset, si se suus grox, 918recipere vellet n~'.
Quo faclo, quid sibi suus gt-ex responderit,
aut quam ob causam eum non receperit,
vel ad quas genles iiule Iransierit,
quanlse eliam frugalilatis otiiiiibus diebus sui episcopii fiietil,
quanta morum boneslate eniiueiit,
scire poterit, qui vitam ojus seu 9B 0 pissioutmi legcrit.
Nam mihi iam dicla bis 851 dicere noii placcl ista.
Tiinc Zlrahquaz 9B!Ifraler ducis, de quo supra rne- pravorum iiominuin iuvalescere poteniiam, sicul ii¥
niinimus, videns episcopum quasi jure et rcgiilari- Iiac inregiilitri9SCelectione ludicra 967praevaluere ~~~
lcr ~saa sua plebe repudialutn, lumido fastu exarsit Cereris genei i3BS(564), Nam fitit hic Zlrahquaz veste
in episcopatnro. Et quia facile cst volentem cogere, coiiiposilns , menle lumiriiis , actibus dissipatiH,
proiinus liuiic ydiolam el sicophanlam populus ne- bculis vagus, verbis vanus, ntori!)us ypocrila, ct
quani in episcopalem levat 954kathedram. Sic eiiim, tocius erroiis maiidrila, atque in omiiibus opeiibsis
sic Deus ssepe9"° permitlit per sui providenliain C malis iniquorum archigcronla 96°.
Plura referre pudef Ztrahquaz de praesule pseudo.

VARLE LECTIONES.
921olimSpilimur 2. Splimir 4, 4a. 92SBol>razIau1, 2b. Bobraslau olimi»2. mulalum vero atlerumhinb,
deletum ra et suprascriptum u, et ila conecttowBohuslau. Bohrazlau 92B
coltator 2b. Drohozlau 5. Pobrazlan i,
926deest k. s" possiimts-
i~. s23Poreii3. 9S4 Cazlav 1. rel. Czaslau 2, Chazlaw 5. itaque.2«.
COIT. alia manu poscimus 1. 9S8 naro —n3s edulia desunl 5. 9a9 rapidis vel rabiriis cruentis 1.
930recte 2b, 4, 4a. ^31 fient 2b, 3, 4, 4». edilia 2. correcium alia manu edulia. 933 a addii 2.
934 suo ordinare 4, 4a' 93Bconfessoris add.i, 4a. 936conversabauiiir corr. -batur 1. 937 aloquuiis
1. 93SAdalberte addit 4a. 939 deprecor 1. 940 litlera c. al. minu superscr. 1. 941 deesl 4, ia.
9,J Adalbertus add. i, 4a. ~Kiatia man. superscr. 1. ~KK est 1. 94Sliquil 2*. 946Volliarino correcor
2b. Notario i~. 9l7 deest i, 4a. '8kS.Verfwt grex — suus alia manu in tnargine k. apposita. 94° coir.
al.man. 1. 9S0 sive 2. ~v~biis I. 956 953Strahqnas 2 et sic deinceps. 96a regaliter 2a. 9B4locat-5. 95BDeus
sic ssepe 5, saepe deesl i, 4a, 5. sylluba in al. tntmu superser. A. r.egulari4, 4a. ~s~ludrica A- Intlici--
tns 3. 9BSpravalere corr. atia man. prajvaluere A. pravalere 4, 4». 9S9 genere corr. •<eiieiiA. 98li ar-
cbigeron 4
NOT.42.

(361) Yita S. Adalberli, c. 18. sed qtiod factnm est in sccundo itincre Boniario,
(362) Leo abbas nionaslerii S. Alexii. a. 996; auclor duo illa itincra in unum coufundiu
(365) Leodieusi; cfr. Vita S. Adalberti, e. 21; (564) 1. e. diaboll.
m COSMJE PRAGENSIS 100
Sitfliciuntsel pro muliis pauca. Veutum crat Magun- A laniam 964modulante, dum procumbit super lapccia
linae sedis ad96a archipraesuleni9ea : ubi peractis archipraesul infulalus ante allare, et post euni inier
omnibus quse ageitda cranl per ordinem, sicut fieri duos suffraganeos
solet, post examinationem episcopalem, choro Ie-
96Bprosternitur in medio,
qui ordinandus eral Zlrahquaz dum
heu dira condicio, arripitur atroci daemonio :
el quod servus 966Dei96T oliinsibi praedixeral clanculo,
palam fu coram clero et omni populo.
~~~
Ilactenus haec inseruisse sufficiat (565). ciesise recipilur, alque ctim magno gaudio ad cornu
31. Antto dom. inc. 996 (566) poslquam insiguis allar-is sancli Viti inlronisalur. Dux valrie congfa-
signifer Christi, prsesul Arialbertus, relibus fidei lulatur quia pastor bonus suo gregi.arridel, et
cepit Pannoniam simul et Poloniam, ad ullimuni, grex laeuis pasiori novo B8° alludit.
dmn in Pruzia 969seminal verbum Dei, hanc prse- „ 32. Rexit aulem iste excellentissimus princeps
seiitcm vitam pro Christo feliciter terminavit mar- Bolezlaus posl patrisobitum 52 annis ducatum, quia
liro 9 Kalendas Maii, feria 6 97°. Eo anno ftiit pascha quaejusliciae. quse catholicse 98tfidei.quae christian33
7 Kalendas 97t Maii (567). religionis sunl, erat ardenlissimus executor, apud
Anno dom. inc. 997 sa:pe memoralus dux Bolc- queni 8" nullus ecclesiasticam, nullus mundanam
zlaus videns Pragcnsem ecclesiam suo pastore vi- dignilalem oblinuil per pecuniam 98a.Fuil etiam 98i,
ilualam, dirigit legatos suos ad imperalorem lercium ut res probat, in prseliis victoriosissimris victor, sed
Ottonem, rogans 972,utBoemiensi ecclesisesponsum victis clenienlissinius indullor atque praeeipuus pacis
nieriiis dignum darel, ne 973 grex Chrisio noviter amator. Cui eranl maximse opes, bellica insirumenta
mancipalus redeal ad pristinos vanilatis ritus el ad el dulcia armorum studia. Nam pltts diligcbat9S*
iniquos aclus; quippe profiielur non haberi in lota ferri rigorem, quam auri fulgorem, in cujus ocults
Roemia lunc temporis clericum episcopatu dignum. netno uiilisdisplicuil, nunquaiii inulilis placuit, suis
Mox caasar 974augustus Otlo sicul 975erat in divinis milis, hoslibus lerribilis fuil. Habuit auiem hic glo-
986Ilemmam sibi in matrimonio
huroanisque rebus prudentissimtis, annuens peii- riosissiunis dux
cioni eorum coepit curiosius cogilare, quem de suis junctam, quae genere fuit caeleris nobilior (569),
polissimum in hoc tam arduum opus dirigerct cle- iQ sed, quod magis laudandum est, nobilitate nioriim
rieum. Forle aderat in regali euria (568) capellanus multo 987prseslancior. Ex qua duos (570) (ilios sus-
nomine Theadagus 97e, aclibus probis et moribus cepit elegantissimse indolis, scilicet Wencezlaum et
decoratus, liberalibus sludiis adprime erudilus, ge- Bolezlaum ; sed Wencezlaus ab ineunte setale hano
nere de Saxonia, Iingua perfecte 977 imbutus Scla- 988 fragilem vilam mulavit aelemitate. Bolezlaus
vonica 97S.Htiiic quia sors oblulerat, oinnis regise aulem post discesstim palris sedis suscepil gnberna-
aulv senalus et ipse caesar valde laelificatus in pon- cula principalis, ut in sequeniibus declarabilur98B.
tificem Pragensis ecclesiae eligit et collaudat, et mit- 33. Factum est auleni, cum appropinquarenl 99°
tens ad Maguniinum archiprsesitlem, qtio eum cele- dies supra memorali ducis 991 Bolezlay, quo jam
riter in episcoptim consecret, inandat. seternam commutaret morle vitam 992, vocat aequi-
Anno dom. inc. 998 Nonis Jiilii consecrattis est vocum suiim el supersiiiem' natum *93, et adstante
Teadagus, honesle a clero el populo,979Pragcnsis ec- coniuge Ilemma 994 (371), et multa procerum lur-
VARI.E LECTIONES.
061 suOficiant 2b, 3, 4. 96Ssnperscr. al.inanu. A. 963 episcopiiin 5. 964 laelamini corr. Iseta-
niam 2b. laelamina 5. 9es deesl. k. 9ee serus corr. al. tnan. servus 1. 967Atlalbertus addunt 4, 4'a.
S6SsuDiciant 5. haclcnus — sufliciat desunt 5. hacteniis — 996 desunt 7a. 969 Brttssia
2, 5. 97° Reliqua
hujus libri pars penilus desideratur in 7a. Sequitur fundalio ecctesim a. 1070. 971 VI Cal.
Wissegradensis
3. 97J deest 5. 973ul — nou redeat 2. 97i addid. al. man. k. 97Bdeest 2. 876 Thegdagus 1,
3 el deinceps; corr. Thedgadus 2b. 977 5. 97S Slavica 4a. S79 et
profcne 1, 4, populo omiltii 2b.
980suo2b. 98t chatolice 1. 98a chrislianae repetit 1. 98apro pecunia 2b. 5. 4. 4a. 884 et 2b. 3. 4. 4«.
885diligebant corr. — bat. 1. 98eBolezlaus addunt i. 4a. 987corr. al. man. 1. 98Shanc deest 2. 2b. 3.
889declaralur A. 990 appropiiuiuarct 3. s91ducis deest. 2. 2b. 5. 992coin. m. v. aet. A. 993nalu i.
i~. ~~KHemina 2.
NOTiE. '
(56a),.Meram hoc iabellam ^esse Fubitsclika pro- al> Otlone Theadagum sedem Pragensem regendam
bare conatus esl III, 224. accepisse.
(566) S. Adalberlus obiit anno 997 ; cff. Paiackv . (569) Dobner IV, 432, eam filiam Conradi regis
Wurdigimg, p. 28. Biirgundi:e fuisse conj'icit.
Quatuor polius; praeter tiotninaios Jaromi^
(367) Vita S. Arialberli, c. 30. Pastha aiini 996, - rus(370) et Udidricus, quos Bolezlavi 111filios fuisse falso
die 12 mensis Aprilis celebralitm est.
opinaturCosmas, erant filii Bolezlavi II, teste Thie-
(368) Non in imperatoris scri in BolezIauII riucis tm.tro V, 15.
aula versabatur Theadagus, qui monachus Novae (371) Valde vexavit Emmse bnjus origo salis ob-
Corbeiae arle medica peritus, dnci sanitnlem rest:- p.cu a rerum Bohemicarum indagatores. Vid. Pit-
tuerat; cfr. Thietmar VII, 41; qui vero confirmai bitsci.ka.111, 153; Palacky 1. .
 101 CHRONICA. — LH3.1. 162
ina '"*, jam interrumpenle 996singullu verba, proul 1k pestis, aut qum infernalis Herinis inclementius spo-
potuit, liis dulcem affatur filium dictis : Si fas essel liat, perdil et altenuat chrislicolas, quam fraus in
matri sui 997uleri infanli, ut laciis ubera, sic sapien- nummo herilis? Alqui10Saposl hmcsenescentejuslicia
tia: dare munera, non nalura, sed homo creatus do- el invalescenle nequicia surgenl non duces, sed fures,
minareiur in creatura. Atlamen nonnulta Deus stta non reclores populi Dei, sed nequam exactores, ava-
cOncessilhominibus dona, sicut Noe, Ysaac, ThobiiE rissimi sine misericordia homines, Deum omnia cer-
aique Maliiaiia;, ita duniaxai, ut quos illi- benedixe- nentem non limentes ~~~K, qui ler vel quater in auno
runt ~se, benedixil illis Dcus, el quos prmordinave- monelam mutando '~~serunt10se in laqueum 10!' dia-
~~~ bonm conveisalionis
runt ud vitam, conlulil et illis boli '~~e ud perdicionem populi Dei. Talibus enitn ne-
Deus perseveranliam. Sic el hodie, fili mi, si non quam artibus et per legum insotentiam coangustabunt
assit sancti Spiritus clementia, parum ptodest meorum hiijtis regni lerminos, quos ego dilalavi usque ad
verborum jaclancia. Ducem le, inquil Deiis, consli- tnonles, qui sunt ullra Krakov loss nomine Triii ">30
tui 100°:noliextoili, sed eslo quasi unus exillis ">'', per Dei gratiam loal el populi oppulentiam. Nam
id est ">~~,si le cmteris sublimiorein sencias, morla- Divicimptebis sunl taus ei gloria regis,
lem tamen looa te esse ,m cognoscas, nec ">u digni- Necsibi sed domino gravis esi, qum servil193Sege-
'
latis gloriam, qua in seculo sublimaris, aspicias. sed B ! [stas (372)
opus, quod lecum ad inferos deportcs, inlendas. Ilac Plura locuiurtis erat: sed extrema liora diriguerunt
1033principis ora, et cicius dicto obdormivit in Do-
prmcepla Dei in corde luo scribe, et hmc mandata
palris lui non omille. Ecclesim limina frequenler vi- mino, atque magnus super enro lactus est planctus;
sila, Deum adora, sacerdoles ejus Iwnora, ne sis sa- dies a.iiein sui obitus est 7 Idus Februarii anno
piens upud lemelipsum, sed consule plures, si sapiant Dom. inc. 999.
in id ipsum 109e.Pluribus ut placeas, sed quaiibus 34.. Eodeni anno Gaudentitts im, qui et Radint
slude. ">3S,fraler sancli Adalberti ordinalus est episcopus
Otnnia cum amicis, sed prius de ipsis iracla. 1036ad lilulum Gnezdensis 1037eccfesise
(575). Hie
Jusle judica, ssd non sine misericordia. Viduam et gloriosissimus dux secttndus Bolezlaus, vere el hodie
advenam ne despice ad luam to07 slanles januam. haud 103splangendits satis 1039,eujus memoria in
Dilige denarium, scd parce dilige formam. benediciione est, in quanlum ampliando dilataverit
Bes enim publica, licel sit 100«nimis adancta, 10,0 ferro sui terminos
ducatus, apostolica teslalur
per formam ">"' nummismais falsam rilo eril ad ni- aucioritas in privilegio ejusdem Pragensis episcopa-
hilum redacta. Est aliquid, fili mi, quod Karolus, tus (374). Posl cujus obitum filius ej'us, lercius Bo-
rex sapienlissimus et manu ">">,polenlissimus, haud C ' lezlaus (575), utsupra relatum est
">Kl,successit ia
*011wquiperandus ">'~nobis hominibus valde humiti- ducatum; sed non eisdero rerurn successibus, nec
bus, cum filium suum Pipinum post se in solio subli- paternis auspiciis terniinos adquisitos oblinuit. Nam
mandum disponerei, cttr lerribili eum 1013sacramento dn.v Poloniensis Mesco 104s(376), quo noti fuit alter
conslringercl, ne in regno suo subdola ""K el prava dolosior Iiomo, mox tirbein Kracov (577) abstulit
taxalio""" ponderis 101eaut nwnelm fieret. Certe nulla dolo, oninibus qiicrs ibi invenil Hoentiis 10i3 extinclis
clades "" 7, nulla pesiileiitia ""e nec mortalitas,necnon gladio. Fuerunl autem duci 1044Bolezlav ">'*"ex
si ""' hosles lolam lerram rapinis ">~~,incendiis deva- conjuge nobjiduo fralie; 104', fecinriae t0i7 matris
slaretu">'', magis populo Dei nocerenl, quam freqtiens gloria nati (578) scilicel Urialriciis 104Set Jaroroir.
mulacio ">~~et fraudulenla pejoralio nummi. Qttm Scd Jacoinir juvenis palris est nutritus in aula, Udal-
VARl^E LECTIONES.
995tnroa 2. 99e inlerriipente A. 997 suse utii infanlis 1. 99Sbenedixeril 2. corr. erunl3. 999prae-
ordinaverit 5. 100°aliatm inanus addit t. 2. "">' eis 4. 4a. """• i. A. 1003tarnen add. alia man, k.
dee&l.l'-. 5. 4. 4». esse deesl 4a. 100Bne 2. 2b. 5. ,006 sed — ipsuiii desunt k. ">"'corr.
al. tnun. 1. l00Sdeest i. 4a. 1009 autem miiito superscripsit recenlior manus 1. t01° deest 4. 4a
1011coir. A. Verbis baud — humilibtis supersctiptm sunl in 2. Iim glossm Bohemictu
10ts 1013 geslo mi liizizi hide
nemnozem si geczin wronolali. ilacorr. k. equipperandus 1. cum terribili enm 2. 2b. eum
terribili etiin 5. lm superscripla glossa1018 Bohemica chytra. 1015 Boh. czena. 10le
1017 1019 glossa glossa Boh.
promiena. gl. Roh. vvaliy zahuba. gl. Boh. mor. si 4, 4a, non a correclore~\~~,subductum.'
'"''eladdunl 2b, 3, gl. Boh. lupezem. 1021devastantes 5. l02!In 2 difflcilis leciio, ita ut potius invilatio
In margiue vero mutalio. 10aaaut 4a. 1024iiieiuenles 5. 102Bdeest 5. 10ao
quani irniniilatio legas. ">~ qui 4,
7 gl. lioh. kosidla. 102Sgl. Boh. diablowa.. 1029Crakov et sic
ruuuiS, eunt 4, 4a. I, deinceps. Krakou
3. 19aoTriliA, Trylri 1, Tryn 2, Tryti 2b, sed correctorlnnn. Triti 3, Trilri 4, 4a. 163t niisericordianr
A. 1032preniil superscr. recenlior tnanus 1, quem gravaiqui s. 5, 4. , 033dirigtierat 5. ,034arc|tiepi-
!scoptis addit 4». loa" Raduh 5. 103°episcopus deesl 4, 4a. 1037Genezdensis 1. 1038corr. k. ,03ssaiis deest
5, haud et satis desunt 2b. 104B
A, 1, 2, t~, 4, i~, 104a ^0''0 dilalando ampliaveril 2b. t04t reltiliuins 4a. ,94sMesko
1046 4,
,047
\,etjta porro. deest 3. 1044deeslA. Bolezlao 1. duse, omisso fratres 5. secunthc 2,4".
lu4JOodaldricus 1, Udalricus2b, Oalrilcus 3, ei sic deinceps. Odelricus 4, Oudalricus 4a, Dedalricus 5.
NOT^;.
(372) Ltlcan., Phars. III, 152. (075) Cognomeiilo Huhis, lcste Jiuetmiro V, 7.
IJ375) jani in tabula anni 999 Gaudenlii afchiepi- (576) Imo Bolezlaus cognoinine Chrabry, liims.
^scopiinentio fit; cfr. Wilmans Otto III, p. 113. Mesconis.
jsis(374) Dnbko nmii Costnas ex descriptione dioece- (577) Krakau.
Pragensis in privilegio ponlificis merito conjece- Hoc falsuni esse vide supra.
ferro lines (378;
/ii, Boleziavu.ii regni atnpltasse.
103 COS',:.E PRACENSIS 104
ricus ^04»autem a pueriia loso tradtus erat impera- )^ alga vilior (586), qui super nos debeat l067esse niujor
toiis Heinrici 10B 1 in curiam, quod addiscerct motts et dominus vocari? An non invenilur inter nos inelior,
1062el eoruin tosa astuciain ac Teutonicani lingtiam qui et dignior sit dominari? Ab! niala mens, malus
(579). Post haic transacio non longo leinpore (580) animus! Quod ruminant sobrii, palatn faciunt ebrii.
s.tpradictus nterque dux Mesco et Bolezlaus in con- Nam iniquitas eorum utloes incaluit el assumpsil cor-
diclo 10B 4 loco conveniitnt ad colloqtiiutn, et data nua mero, capiunl dominum suum et crudeliler li-
fide ac jurametito firmata inter se pace, dux Mesco gant, atque nudum et resupinum per brachia et pe-
invilal Bolezlaum, quo diguaretur venire ari suuin des ligneis 1069clavis afTigurithumi, et saltant saltu
105«convivium. At ille, sicut erat vir columbiuus et 1070lutlentes militari.saltantes in cquis tratts corpus
siue felle (581), suorum consilio familiarlum dixit se sui107t herit07S. Quod videns unus de conversis u~~
oninia facluruin velle. Scd quse peslis nocentior nomine Dovora 1074,velociler currens in Pragam,
non faclum fueral ducis 1076 nunciavit J07°
quam familiares inimici? Quorum quia potuit Quod
coiitraire dolosis consiliis , inimo jam suis fatis, bah [amicis :
liiens praesaga ducis ! vocal ad se nobiliores, el quos et eadem hora 1077deducit eos ad turpe bravium sine
relicturus eral in regno, qui videbantur sibi iidelio- mora. Quos 107iubi 1079viderunl iniquilalis operarii
res, et his eos affalur diclis : Si quid forte milti, f> armatos super se repenle trruere, diffugiunt ttt ve-
quod absit! alter el prmler fidein aique spem in Po- speniliones persilvarura latebras 108°.Al illi, ut
lonia evenerit, hunc ,0B6 meum nalutn Jaromir veslrm invenerunt10fit ducem male muscis laceratum, se-
^8* ut examen apum, sic ascende-
fidei commillo, et mei in loco ducem vobis relinquo. minecem, nam
Sicque disposilis regni negotiis it carilurus luniine, bat agmen muscarum super corpus nudum, solven-
etinlrat urbem Kracov sinislro omine 1057perfidi du- tes eum et vehiculo pohentes deferuut Wissegrad
cis Mesconisad 10!8 conviviutu. Nammox interpran- io83 m urDem. Servo atitetn Dovorae, omni laude
dendum pax, fides,jus hospiiale rumpiltir, dux Bolez- digno ducis amico, lalis gralia redditur 1084pro
laus capituralque oculis privatur (3b2), suosqueom- meriio. Nara voce 108Bpraeconica 1086- indicitur ubi-
nes alios lrucidantlos9,alios obtrtincant, alios carceri que per fora, ul quam ipse Dovora tam ejus proles
tradunt. Interea iducis Bolezlaidomestici etfamiliares 1087in seler-
postera, sit inter nobiles el ingenuos
inimici, gens invisa, generalio niala, Wrisovici 1060 lntiii et ultra. Insuper daul ei et dignitatem vena-
108S
(583) , operabantur locl abhoiuinabile lnaltim et toriani, qu:e pertinel ad curtem Stebecnam
antea relro scculis inauditum (38ij. Quoruiu prinms (587), quam ex tunc et usquc modo pergeneraliones
et quasi caput loeius iniquilatis crat Kochau 1062, ejus possideul nepoles.
vir sceleralissimus et omnium inaloruni lioiniiiuni 55 Dum baec geruuliir in Boemia, dux Mesco
pessiraus. Hic et sui propinqui, homines iniqui 1063, venicns cuni valida manu Polqnica invasit urbera
Uucis cum filio Jaromir venientes vettationis ad lo- Pragiin, el per duo spacia annorum, scilicet anno
cum, qui dicitur Weliz 1064 (385), postquam refe- dom. inc. 1000, aiino dom. iuc. 1001 obtinuit
renle fama perceperunt,06B quaefacta sunl de duce eaiu (388). Sed Wissegrad 1089urbs duci suo fide-
in Polonia : Quis isle est, inquiunl, homuncio ">"~ lis 1090mausilimperlerrita etinexpugnabilis.Hisdem

VARI^ LECTIONES
1049Odaldricus 1. toso a puerilia desunt k. 105tHenrici A. 10C 2 ila corr. 1, morem A, rel. I0Badeesl k.
1964concilio 1. 1CBB ad s. ven A. 105eerasKml. 10C 7 homine 1. 10BS ad deesl 4. 4a 10B9 alios truci-
danl desunl 4, 4a. ,oeo Wirsovici Wirssevici 2b, Versovici 5, Wrssovici 4, i~. ,oel operanlur 4, 4a.
'*'* c. superscr. al. tnan. k. Kohan I,1, 2b, 4, 4a. Cohan 5. 1063itoniines desunt k, 1. 1064Veliz 2,
106C iniqui
Weliz2b, 5. 106Bperceperat 3. h superscr al. manu 1. 1067riebet A, 2, 4. lff68superscr. k. ">"~ligueis
deesl 2b, 4, 4a. 107° deesl 4, 4a. 1071omittunt i, i~. '"7~ eri corr. lieii al. man.l . 107asuis addit. 3.
1074Ilovora 2a, et sic deinceps. Dowora 4. 107Sdtici 2. 107C nunciai A, 2, 2b, 3, 4, 4a. 1077ora corr.
hoia i. ,07S Qitotl 4. 1079 deest 2 108°tenebras A. losl viderutii i, i~. ">""deest 2. 108aWisegrad
1, Wissograd 2. ^084 deesl 2. 108B i. pro inerilo. 103epraeconia A, 5, 4, 4a. 10s7 ducis ami-
falso repetit
cos addit corr. 2b. t088Stebeeznain 2, Stbecnam 5, Stbeenam, 4. 4a. 1089Wissehrad 4, 4ai 1090fide-
liter 3.
NOT^E.
(379) Aufugeraiit in Germaniaro, quia Bolizlavus 1) 1 (385) Est patronynticum, filii, posteri Wrs; cfr.
Jaroniiruin evirari, Udalciciim in b:ilneis suffocaii Palacky Gesch. Bohniens, 1, 163. 563.
jusseral; cfr. Tbietmar. V, 15. Ex ipso rcruui or- (384) Quod quo leutpore factum sit non sati»
diue palel Heiiiriciim illo lcmporu miuiiiie iiuoera- .iquet. Dobner V, 57 ad annutn 1012 celus re-
torem, sed Bavarise diicctn liiisse. vocat.
(580) 1. e. aiino 1005; fugil Cosiuani, Bolezlauin (385) Postero fempore hoc logo praepositura cx-
:i. 1002Bolieinia expulsuin e( anuo 1005 a Bplezhivo stabal S. Joanni Baplistsc dedicata, quse haud pro-
Polono rcsiitutuni esse, ciim inedio teiiipoie Wla- cul a llakonicz sita in bello Hussitico dirula esl.
diboi Polonus et Jaroinir rcguuin paucos menses Cfr. Pubiisehka III, 205.
oblinuissenl. De bis omiiibiiscf. Thielroar. 1.1. (586) Hor.oserrn. H, 2, 8.
(581) Thictmaro V, 7, esl iminensae impietatis (587) Zbecna in circulo Sacensi.
auctor; et roerilo; confer quoil ideni narrat V, 18. (588) Aniiis 1003 et 1004 leiitiit Pragam dux Po-
(582) Obiil anno detnuni 1057, ut teslaiitur An- oniae, vid, Annal. Quedlinburgenses el Thiettnar.
nafes Prageuscs» VI, 9.
 105 CHRONICA. - IJB. I. 100
io9»ver0 diebus idem 109adux Mesco niittit legalos jA,fusi lurpiler,irruile, irruite ariuati Bocmi acriler. Att
ad imperaloreni, dans ei et promiltens 109aiiifinilam quam vocem irrruil stiper eos formido el pavor,
pccuniam, quo filium ducis Bolezlai, nomine Udal- quod erat mira Dei pcrmissio et sancli Wencezlai
ricum109*qui erat ej'usin obsequio, calenatum mil- inlercessio. Diffugiunt omnes, alius oblilus stti.,
leret ,09S in cuslodiam (589). 0 inviclissima fames et ltl4armorum , nudus nudiim insilit ttl 5 equum o:
auri! ubi est polentissimum jus Romani imperii? fugit, alius ul dortnivil, etiam llte sine bracislltT
Ecce possessor auri pressus ponderibus auri ducis accelerat fiigam. Fugienlesque iionnulli prsccipitan-
oblempenat jussis, et lortor fit ac carceris manci- lur de ponte, quia pons erat inierruplus ad insidias
t118prseruptani viaro,
palor auro corruplus imperator. Nec liiirum, si ille boslibtis : aliis (ugienlibus per
paruit duci t096 : cum nosiris tempnribus (590) viam, qiiol vulgo dicitur per caudam urbis, in aiia
Wacek 1097,sub mola rusticana nalus, lertium Hein- posterula prae angustia exitus ibi innumeris oppres-
rictim (591) regem polenlissinuiin — o indignum sis (598), vix ipse dux Mesco cum paucis cvasit.
"-098faclniis 1099!— calena auiea ut molossum tra- Sicque fuit, ut solel fieri, quando homines fugiunt
xit in Boemiam; etquod jubet faniulortini famtilus, 11,9 prse limore — etiam ad moliim attrse pa.vent, et
tl0° ducein ipse pavor limorem sibi auget, — ita, bos llso ne-
paret dominoriiin dominus, atque Borivoy
B
jtisli lenacem (592), virtim veracem, usque ad genua mine persequeiile 112t,videbantureis saxa el parie-
compedilum rex mitlit in custodiam, ceu iiiiqiiiim tes posl se tiamare et fugientes persequi. Poslera
1101bominem el mendacem. Sed haec in suo 1102loco Iuce dtix t,2SOudalricus lla3 intrat urbem Pragam,
exarabuntiir stilo. el isdem tl2f familiaribus inimicis, de quibus
plenius sttpra
36. Facltim ll0a est autem anno dom. ine 1002 retulimus, fraudulenler suggerenlibus (599), fra-
(393) j'am Christo Boemos respiciente no4, ctsancto trem suuro laroroir lercia die prival Iuiuine (100).
Wencezlao suis auxilianle, inceiium est nobis, Huic ex legiiimo malrimonio non est iiata sobo-
ulrum clain fuga elapsus an jiissu imperaloris di- lcs propter infecundiialem conjugis; sed cx quadant
missus, dnx Oudalricus (594) rediens in '">" patriam, femina nomine Bozena "-», quae fuit Cresinse 112e,
intral miiniiissimum lloecaslrum, noniine Drevic filium prseslanlissimse formse suscepit, qticm Bra«
1107(595),unde niililem millitllos sibi fidelem, el ani- cizlau 1127appellari fecit (401). Naro quadani die de
inonet, quo iulrans urbem Pragam per nocleiu cbn- venalu cum lls8 redirel per villain rtislicanam, hanc,
gore lt99 bucinae perterrefaciat incauliim hosleni. quam prsediximus, feminam ad puleum Iavantcm
Mox (idelis cliens j'ussa facit, et ascendens iioclu in pannos vidil, et inluilus eam a verlice usque ad
media urbe eniinenciorero locuin, qui dicitur ltt 0 ~ lalos, hausit peclore ignes amoris non modicos.
Zizi lm (596), tuba intonat et clara voce clainans Erat enim corporis ej'tis habitudo 1IS9 insignis, nive
ingeminal(597;: Fugiunt"", fttginiuPolonii "'3con- candidior, mollior cvgno, nitidior ebore aiitiquo.
VARIJE LECTIONES.
1091isdem 1. ,09s i, superscr. al. manu isriem A. ,093et promiltetts desunt k. ,094Oalriricuni 1.
1095filius ducis Boleslai — calenaiiis initlerettir 4, 4*. 1096ducis stiasionibus corr.
1097 ,09» 2b, e ,09S
superscr. «/.
tnan. Wacec 1, Wack 2, 2a, Wak 2b, Vecek 3. ob indignum 2, o dignum 4, 4a. scelus 4,
4a. <i°0 Udalricum corr. 2b deesl 5. 110tinimiciiro alia manu superscr. iniqtmm A. ,los al manu supe.r-
scr. k. 110a aclum 5. 1,04ss s-iperscr. ul manu i. i 106
1,07 Drevis 5, Drewic2b, ,,oa ,109 1105adA,,I102, 2b,3. invictissimnm 3.
4, 4a. mittit mil. A. clangorcm 2. qui dicitur deest 2. l,li Zizi
cum punclis super z utrumque 2. Sizi 2a, Zizi 2b. Corr. in margine addil: moilo Strahow vocilaiur. Ziris
4,4. ,,,s fugiunt semeli, i~. llls Poioni 2b, 3. ""> et deesl i, 4a. ""> in addit k.
11,7 braccis corr. 2b, 3. ,11Sper deesl i~. 1119prae l. f, A. lt2° ila ut hos eraso ui A, ut1,,6et2b5.
hos \, iu
homines 2, iia hos relt. "" 2, 2b 3. ,,2S dux 1, A. ilS3 Odaldicus 1. lts4 His 2b, 5.
1186Boziena 2. ,lae Kresine 1, proseqiiente 4a. 11S
7 Brzieczislaum 2, Bratizlau 2b, Brecis-
2, KrezraaeS,
lt!8 Krizine4,
i129
laiim 3, Brazizlau 4aj Bralislaw 5. deest i~.' abiludo COJT.albitudo 1, habitudo rell.
fiOTM.
(589) Aliter rem se liabiiisse narrat Thielmar. D Auf die Briicke trtll der Hirt, taul bldst cr, —
V, 19; non a Polonoruin parte sletil Heinricus, scd Tesle Tliietmaro campanis jWissegradousilius sedi-
cxsules Boliemoruin principes adjtivii. lionis signitm dalum est.
(590) Anno 1110; cfr. infra III, 52. (598) In carmine popolari, 1. 1.
(591) Quiiilus est Heinriciis. Schreck ergreift die Polenkrieger alle:
(592) Hor., od. III, 5, I. Ha, die Polen greifen nach den Waffen,
(595) Anno 1004. Ha, die Grafen fultren tnachCge Streiche!
(594) Thieiniaro tesle V, 9, Iaromirus erat qui Und die Polen sprenqen hierhin, dorlhin,
Pragam exptignavit. Bennen im Gedrdng" ztttn Tlwr ditrch Graben,
1395) Situtn eral inler Rocow el Kornhaus, Pala- Rennen, rennen vor den lapfern Streichen.
cky 1, 259. (599) Genle Wrissovici, cfr I, 54.
(596) Qui nunc Slralwvia dicilur. Pulkawa. (400) Oclo annos Iaroinirus Boheinise regniim
(597) In carmine populari Udalrich und Jarmir, tcnuit, anno demiiin 1012 a fratre. expulsus, luniiie
a 1034 privalus est. Thietmar. VI, 45, et Ann. Hil-
p. 155: deslieim.
Geht ein Hirl ais fruh der Morgen dammerl,
dass man das Thnr ihm (401) Cum Cosmse hoc post ducatum adcptum
Ruft hinauf, offne. factum essc videretur, Udalrici nuptiae cum Bozena
Hort des Birlen lauien Buf die Wache, sine dubio cum Dobnero post annum 1012 reji-
Oejfnel ihni das Thor am Moldaustrome. cieudas sunl. •
PATROL.CLXVl. k
107 COSMJE PRAGENSIS I0S
ptilchrior saphiro. Hanc continuo mit(ens dux tulit A in bonore 1148sanclacMariaeVirgiuis et s.irtcti Gcor-
in sua, nec tamen anliqua solvil conubia, quia lunc gii Chrisli marliris, quod sintiliter in tanlum ad-
teinporis, protil cuique placttit, binas vel lernas auxil dotalibus ecclesiacet ornalibus auri el argenti
conjiigcs- 1130 habere licuit : nec nefas fuit viro et coeleris regalibus 11Waparatibus, ul niihi videa-
rapere allerius uxorem, et uxori alterins nubcre tur de his lacere melius, quam dicere ininus, et
maiilo. Et quod nunc ascribitur pudori, hoc lunc quam habealur in re.
fuit magno dedecori t131,si vir una conjuge aut Ulile rie multis facluni rcferam tamen ltlB unum.
conjunx uiio viro conlenli viverent. Viveliant 113a Hauri tl4e longe ab urbe praedicta quidam eral aua-
enim quasi "3i brula animalia, conubia habenles chorela lt47, sanctarutn virlutum archiniandrita,
conrmunia. ad 1148quem imperator, ssepefingens quasi venattini
37. Eodcm anno ire vellct, saepe '}KSfaciens aliquam occasionem,
Caesarab hoc inundo migravil lercitisOtlo, clam cum solo clienle veniebat el se ejus oraliottibus
Vivat ut 1134in coelis, ubi vivit quisque fidelis. commendabal. Hunc cutn inlellexisset cacsar- itB0
Iluic successil filius ej'us ,135(402) Heiiiricus impe- quia 11B 1 causa orationis Ilierosolyniam 11B 2 ire vcl-
rator, qui inler caelcra 113cqtiaefecit in vita sua pro ' let, comroitlit ei dominici corporis et sanguinis
Cbtisli nOminc magnalia, conslruxit clanstrum 1137" calicem auretim, qui pro sui inagniludine, ul facile
in quodatn monte, non moriico sunipiii emplo a possit a quoquam levari, duas ex utroque lalere ha-
posscssore loci, nomine Pabo, unrie Iraxil nomen btiit ansas, quod nos vulgo dicimus aures, quem ut
1139Bamberk 11S 9, quod esl Pabonis mons. Ibi inlingal 1153sub trina ilB4 mersione in Jordane,
eliani conslituit 114°episcopatum, quem in lantum ubi11B6 Christus baplizatus esl a Johanne, pracci|it
iimpliavil facultalibus et dignilalibus pontificalibus, imperalorel rogat, dans ei pecuniaiti quanlum sulli--
nlin lola orienlali Francia non ultimum, sed secun- ceret ad viam. Quid mtilta ? Honio Dei vadil leroso-
dum posl priinum habealur cpiscopium 1141.MtiiR- limam, j'ussa facil ler ntergens calicem Jordanis in
cavit etiam 114sibi el templum mirse magniiudiiiis unda 11B 6.
Post rediens per Consianllnopollin, lransib3t U67 per Bulgartam.
I4)iquidam eral11B8 beremita, sancla degens vita 1,S9,
ad quem ille veniens Ilierosolimiia,
post multa et dulcia atque sancta colloqtiia,
stippliciter rogabat eum, ut pro incolomitate imperatoiis Ileinrici orarel Dettm lt6°.
Ad quein ille : iVon est, inquit, pro ineolomiiale C ibi malignos spirilus leterrimos, quorum ex ore et
oraiiduin, quia ex hac convallelacriinarum translaius naribus exibat sulfurea ""' flamtna, qui imperalorem
est jum in requiem beaiorum. At ille inslat cl rogat, Heinrichum per "~~ barbam invilum et quasi ad ju-
ut sibi dical, unde hoc scial. El ille : llac, inqnit, dicium "~3 trahebanl "~K: alii cotlum ejus~furcisfer-
proxima nocie, duin nec adeo viijilarem nec omnino rcis inpingenies 1166tmti clamabanlltee: < Nosler est,
dorinirem, sustutit tne alla visio ad magnum campvm nosler esl. t Quos a longe sequebalur sancla Maria
valde plunum el nimis lalum atquc jocundum; el vidi el "~7 sanctus Georgius, quasi trisles.et quasi eripere

\\~~UM LECTIONES.
1180al. tnanu in margine k, appositum t13' ilai, 2b, 5, 'riccorari corr. decori A. deeori 2, 4, 4»,
sed in poslerioribus de erasum. "3~ viriebant A. corr. al. man. vivebanl. lla3 1137 in margine k. alia
manu apposilum. "3K dcest i, i~. llss lilius ejus desuiit 2. 1,s6cuiicta 2. caslrum 1, 2,
2b, 5, 4, 4a. tl3S n. tr. A. 1139 Babenberk 1, Pabenbergk5, Babeuberg 4. 1140construxit 1. mi epi-
scopatum 2."''" lli 2 acriificavii etiam—monastcrio desuni 5. 1143bonorem 2b, 5. 1144ila 1. rega-
liier retl. deesl k. "Ke corr. k. >"'7 anachorila 1. tt4S :tt A. 1149ita additis verbis ad vena-
cionem 1. saepe ad venatioiiem faciens A. 2, 2b. enonee adventaiionem 2. ad venalionem i.ler 3. ad
venatuin ire vellet 4, 4°. 11B 0 Heinricus addil 4. 11B 1quod 2b. 11BS llierosolimam 1, 4a. lerozolymam 2. 4.
1163intingat 2b, 5. "SKterna 2b, 3, 4, A~. "~s Jesus addit 4. 11Be tindam 4, 4a. "" transiebai A. 4.
1158er. quidam A. 11B 9 sanctam gerens viiam A. sanctam degens vitam 5. llc0 dominuin A. liel ful-
1162ell. lt63cl—juilicium desunl k. lt64habebanl 3. 116B
gureal. lt6e 1167 urgentes A. 4, i~. inpingenles
urgentes 1. riicenles addunt corrector 2b, 4, i~. omitsum 2.

NOT^E.
(402) Quam longe Cosmas hic a veritate abcrra-
verit, neiniiiem latel. Unrie sequenlem fabellaiii
hatiserit nescio. Eaiiidein paulo ante Cosniam Leo
Ostiensis II, 47, non de S. Georgio sed de S. Lau-
renlio narravif, et posl eum Adalbertus in Vita
S. Heintici, c. 3a. Ambo eamdein fere reni longe
aliis expresscrunl verbis, ita ut iiullum societalis
vinculiitu inter tres ltos auctores inlercedere pos-
sit. Al eamdem narratiuiicitlam iisdem ttt apuri
Co^uiaut vcrbis legimus apud Crusium in Annali-
btis Suevicis II, 180, qui bsec leslalur : Hcectn illo
maijno voluinine, qtiibus ecclesiaslica el monaslica
gens non lanlum ~t:ro summa tiberalilale grala esse
erga beiiefacioremvoluil, sed eliam alios proceres et
diviles ad similem el parem beneficenliam invilare.
Scd inonasterium ttbi hic libellus scriplns sit tacot.
Al cuni Cosmae sermo rbyibmicus in eodem frag-
menlo legalur, sine riubio" non genuin.um s.6'1 c.x
ipsius Clironico esl desumplum.
 199 CHRONICA. — LiB. I. HO
ciiiB volenles el cum eis liliganles, donec suspensa est A terciiim rexit Romaiiiim imperiitm, in paiiibtis Polo-
in meiio campo trutina, ctijtis capaciias lacvor fttii nise qiiinque fucre monaclii ct heremiUe, veti ,ts'
quam duo mitliaria lles. Ad sinislram maligna par~ Israclitse, Beuedicius, Matheus, Jolianncs, Ysaac,
magna el immensa pondera el innumerabilia, qum Crisiinus lt9°, et sexttis Barnabas : qtiorum non es<
sunl 1169mala opera, inponebant. Al conlra sanclum invcntus in ore riohis nec in nianibiis pravum opus.
Georgium vidi monasterium maguum cum lolo clttu- Ilorum de vila patruin scripturus rotilta, iiialui
slro inponere, vidi aureas cruces preciosis lupidibus pauca, quia seinper dulcius sumilur quse parcius
graves, vidi lol plenaria gemmis el auro grandia, vidi apponilur esca (404). Erat enim eorum ,m conver-
candelabra t170aurea el iuribula alque pallia innu- satio laudabiiis", Deo acceplabilis, homitiibus arimi-
meit " 71, el quicquid boni rex in vila feceral. Scd rabilis et eam sectari volentibus imitabilis 119!.
adlitic maligna pars pt mponderabal el clamabat : Nam ad 1193hoc merila saiictorum l194 ammira-
t Nosler esl, nosler esl "7~. > Tunc sancla Maria mnr tl9S, ul eos imitando ipsi antniirabiles redda- »
accepit aureutn calicem magnum de manu sancli niur. Hos quippe viros quinque non lloe incongrue
Georgii, el concuiiens ler caput inquil : t Cerle 1173 seqtiipparare possumus sive quinquc porticibtts pro-
tion vei'er, sed nosler esi "7K; » ef cuia magna indi- balicse piscinse, sive qtiinque prudenlibus virginibus
gnilione projecit calicem ad parietem ecclesim, el "7S B oleo habundantibus misericordiae 1196,quia pauperes
fracla esl una lt,e ansa calicis. Ad cujus tinnilum u,r ipsi paupcribus Cbrisli, quos in suis confpvebanl
mox evanuil agmen ignitum U7~, el accepit sancla niansionibus lt97, prout polerant, subministrabanl
Maria per tnanum dexleram et sanctus Georgius per misericordise sumptibus. Ipsis aulcm virlus lalis erat
sinislram imperalorem "7~, et eduxerunl llso secum, abstineniise, ut alius bis, alius semel in sabbato,
ut credo, in cmlestem 1,sl habitaiionem. Al ille Hie- nulltis lanien dietim 1198sumeret cibum. Cibus au-
rosolimita corde revolvens ea quse dicla sunl, de- icni cis ll99 holtts propriis elaboratum manibus;
scendil ad sarcinas el invenit fractam calicis ansam, panem raro habuere, sed piscem t20°nunquam, legtt-
sicut praedixerat heremita. Qui usque hodie magni miiia aut 1201militim non '"' nisi in 1203pascha '''
miracuii pro leslimonio habelur Bamberk sancti sumere licuit, lympham incprrupiam, el hanc lihan*,
Georgii ^18' in monasterio ,,sa. ad mcnsuram, camis esca eis abhomiriabilis '~~~e',
Anno dominicse incarnalionis 1003. Ilic inlerfecti feminse visus exccrabilis. Vestis hyrta et aspera 1206,
sunl Wrissovici 1184(403). contexta de cauda et equinis 1!07jubis. ln leciuio
38. Anno dominica? incarnationis 1004 i18B.Bene- lapis pro sustentaculo capilis, el malta pro leclisler-
diclus cum sociis suis marlirizatus esi "S6. Tempo- nio, et baec velus nimis el singuinris
ribtis i,8THenrici118Simperaloris, qui post Otlonero C
Nec fuit ulla quies, sianl tota nocle lugentes
Tam proprium qtiani plebicular scelus atquc rcalttm.
Nunc sonant pectora crebris lunsionibus livitla,
nunc 1208sudant 1209corpora 1210 innumeris genuflexionibus 12tl fessa,
lttinc tnanibus expansis et oculis erectis,
vivat ul in coelis precibus unusquisque instal anhelis.
Nunquam loculi sunl ad invicem, nisi venientem ad bospitem,
et ad htinc paucis. Vere Iegis faciores, uon auriitores ex u,>
pecore a|iell0i sed ex c0l.p01.epropri0 ofie-
erani, vere semelipsos ctiin viciis et concupisceniiis rebant 1213,quia collidie vicissim vapulabanl. Talis
tatindi crucifigentes, et crucem Clnisti menie et enjm
corpore bajulantes, gratum Deo sacrificium nou
VARI^: LECTIONES
ii68milial. i169qua; siinl desunl 4, 4?. lt70t'(ol. canri. argenlea A. 2, 2b, 5, 4, i~. '"'c.orr.i.
,mnosterest detunli. "7~ sttperscr. i. ~'7Komissum i, i~. 117Subi5. lt76pars add. 2. 1177tremi-
lum3. il78 superscr. l.aliamanu. "7~ Ileiiriciiiii add. 4, i». "ea dnxerunt A. 2, 2b, 3,4,4".
1181patriani vel bab. A. 1182martiris 4. ltS3 in ecclesia S. Goorgit A. 1184Wrisevici 1. rell. ut supra.
1185sancliis add. i, i~. "ee quinque fratres martyrizati siint 5. 1187sequentia oiniiia usque aique Johan-
nes desunt 5. 118S Heinridi 1. ,!89 viri A. 2, 2b, 5. llso Crispinus 3. "~> in inargine k. appositiim.
1192qum.sequunlur, usque ad verba : Passi sunt autem desunl 5. Posl verba tamen seclari volemibus imita-
bilis addit: Hacienus htcc. 1193obA. i194eorttm A. 119B aniiratiiiir i~.' "~BIlunc locum ita dedit cod. k.
Hos qutppe vircs V prttdentibus virginibus oleo habundanlibus misericordia; et eos (expunclum) nou (aiia
manu superscriptum) incongrue equfpparare possuinus sive V portioiiibus superscr. tibas)
(onibus expunct.'~~~
ctc. ,197eis add 4, i~-. "~e dictim 1. lt99 erat addunt i, i~. pisces 4, i~-.
probaticte piscine qitia,
1201autem 1. 1202deest 2. 1203deest k. "">'*aut penlecosten addunt 4, 4". 190B 1206
habom. 1. el ad-
dit k. '~'7 dequinis 1. nos lunc corr. ntinc 1. 1209fundaut 1. 12t0 pectora k. '"" corr. alia manu k.
1212superscr. al. tnanu k. lsla offerrebant A.
NOTM.
(403) Sine dubio crudelissinia est illa clades Bo- (404) De iisaem vins sanclis egit Pelrus Damiani
leslavi III jttssu perpelrata, quam rettilit Thietnia- in Vita S. Romualdi sttpra SS. t. IV, p. 852.
rus V, 18.
Ml COSM^: PRAGENSIS 112
Mos cral tPorum simul unaquaque 18t4 dierum "", A et stans cuin (lagello respondit : Sicut
Post priinan. dorsuin mollirier 1216usque deorsum. Vis, fiat, Chrisiumaue rogal, fralremque flagellat,
ln faciemque cadens ad fralrem frater 1217aiebat :
Si parcis peccas, cum langis, ne michi parcas, dicens :
Ilmc per facla 12,spius soival lua crimtna tsl9 Chrislus,
Atqtte cadens iterum prsebet sua lerga vicissim.
Ncc Dotuit, fraier, dmn 122°fratrem verberal alter,
Sed Miserere mei Deus aut Benedicile canlal.
Nam sttlTerlleviter palitur quod quisque libenler.
Horum Deus ex alto prospectans pacienliam
el vitae innoceniiam, atque fidei et operis perseverantiam,
cum jain laborum sanclorum suorum i22t
mercedem reddere vellet et ut per viam mirabilem
eos aJ patriam reducerett22a exultabilem.
Dtix Mesco audiens bonam faniani eortim et conversationem sanctam, •
venit cum paucis, ut se conimendaret hominibus sanctis.
Et ttl corum 122scognovit inopiam, dat eis inagnam census copiam (405),
scilicel marsupium - cenlum marcis plenum
Et accipiens ab eis fralernilaleni, el orationum comniunilalem,
lselus abiit ad suam aulam 1224mullum 122Brogansel B quid nunquam habuerant. Slanl stupcfacti, el quia
cominendans se, ut-sui habeanl meinoriam. At illi jam per dimtdium annum nihil fuerant ad invrcem
nesciunl 1226,quid facianl lm de pecunia, quia tale lociili, iitius ex illis aperuit os, et ait:
Esl laqueus t228morlis argenli pondus el auri,
el quibus super '~~~habundat mordax crumcna,
'iis non facite palebunt loca elysey ammna,
sed Iwrrore t230plena infemalis pcena
illos cruciabit123tin Eiltna ''*'.
Nimirum hmc esl lemplatio humani generis inimici,
ul nos faciat inimicos Clirisli.
Nam qui amicus esl mundi, iniinicus constituetur ">3iDei "SK.
Deo namque 123B conlradicuiu, qiti ejus mandala non cuslodiunl.
Nam Dcus dixil: < Nemo potesl "~~ duobus dominis servire, >
et quusi exponens adjunxil: < ATOH potestis Deo seroire et mammonw(405*). i
Jam mammonm erimus servi, qui haclenus [uimus parsymonim liberi
An non ad inotum aurm porlans aurum pavebit?
An non cantabil vacuus coram lalrone vialor 1187(406).
Nonne miiliociensad nos lalrones veneiunl 113S.
el 15!"ob quam rem nos inlerficerenl non invenienles? C '*' potius ejiciatur cicius morlis '">' [omenium, tnati
aliquando plagis nobis imposiiis, aliquando benediclio- nulrimentum,animm delriinenlum,el referalur ad etmi
nibus acceptis abieruni? Cerlejam volalfama per mun- cujus est hoc argenlum. Et mittunt uiium de fralri-
dum nos diligeremundum el ea qum sunl mundi. Cla- bus, cui nonien Barnabas, qui semper exteriores
tnat conlra nos et hmc ipsa, qum nunquam scit lacere traclabal causas, ul haec i242ex parte frairuro rcfe-
pecunia,ei jamjamque uderil improba mamtslalronum ral duci : Liccl nos peccaiores el indigiti sumus m*,
injanua, quiaauod [aciutil domini sciunl plurimi,quiu tamen veslri memoriamin nostris orutionibtis habemus
VARLE LECT40NES.
,m unaquacque 1, 2, 2b, 3, 4. i218die A. l2te motlirier 2. in lexlu. Atia manus, ducla per vocem hanc
linea, in murgine adscripsil delegunl. Mollire 4, 4&. 1217frater fralri omisso ad 2. 12lsperfecta £b. pra1.-
fala 4, i~. '"' lorinina 2b. t220ctimA. 122iipsorum pro sanclorum stiorum 4, 4a. I222perrincerct
2b. t223ciim A. 12!Vaulain curiam 1. sed expuncla vox ciiriam. 122Braultis 2b. 122Cnescieiiles A.
1,27facerent A. 122Slaqueus esl A. 2. 1229sentper 4. i~. 1230horroris 4, 4>. 123t cruciabal 2.
1232Iletn.i 1. 1!33esl A. consiiiuilttr 4, i~. '~3Kloco era.ti verbi 1. 123Bauteni corr. nanique A.
1236Non potestis A. ,237cor. latr. viator A. 1!38vciiiiinl 4. 4». 1289deesl 2b. t24°cliam addii 2.
1141inortes A. 12,!!deesl 4. 4~. ma inriignissimi A. simus 4.
NOTJi
(405) Secundum Ronitialdum aitrum eis dniuin (405') Maiih. vi, 24.
erat, ul Romam profecli coronam regiam sibi a (400) Jtivenal., sat. X, 22.
6UI111HO pontilice inipelrarenl.
 113 CIIRONICA. -LIB. I. 114
conlinuam. Argentum nunquam habuimus, nec habere A Anno domiuicas iiicariialionis 1013,
volumus. Dominus enim nosler Jesus Christus a nobis Attno dominica? incarnationis 10li. ***
non argentum, sed bonm operationis dupiex exigit ta- *** Rex Henricus imperator consecratur. 2. 2«.
lentum Monachus si habet obulum, nonvalel obulum. Anno dominieae incarnalionis 1015. f
Ecce quod tuum esl accipe argenlum, nobis illicita (• Imperator Henricus Boleslauin Polonise du-
possidere non esl Ucilum "KK.lllo abeunle dticis ad cem subegit. 2. 2«. 2b.
curiarfl, mox in prima noctis vigilia affuit manus Anno dominicae incarnationis 1010.
iniroica, et irrumpenles valvas ,248doinus subilo, Anno dominicse incarnationis 1017. 4 Junii
inveniunt eos cantanles el psallenies Doroino. Quo- 1286(407) obiit Teadagus,. quaiitis episcopus ""
rum adaclis jugulo gladiis inquiunl: Pragensis ecclesiae. Fttil autem hic 12BSTeadagus
Vivere si vutlis cum pace botia, quod Itabetis sancti praesulis Adalberti successor ,2!9 idoneus,
Argenlum nobis dale nunc et parcile vobis. corpore virgineus, moribus aitreus, actibus purpu-
Scimus enim vere vos censum regis habere, reus, sui antecessoris sequens vestigia, commissae
At illi leste Deo juraiil, censumque neganl con- plebis persequens flagicia, el si non corpore, mente
staitler et aiunl: Pecunia, quam qumrilis, jam est tamen lulit marlirium : nec obiit more 12e0 homi-
in camera ducis, quia non fv.itnecessaria nobis. Quod nuni, sed secutus Doroinum in pace in idipsum dor-
si non creditis, ecce dotnus noslra, qumrile quaniutn mil120t et requiescit, cui 1262anno doin. inc. 1018
1263successit Heccardus 126'*
placei vobis, taniutnmodo noliie male facere nobis ,246. prsesul (408).
Al ilii rigidiores saxis : Non esi opus, iiiquiunl, ver- Anno dominicse incarnationis 1019 126S.
"K1 diratn
bis, aul nobis reddile ducis pecuniam, aul Auno dominicae iucarnaiionis 1020.
tnoriis subibitis senlenciam, et stalim crudeliter eos 40. Interea nattts ducis Bracizlaus, de puericia
ligaverunl et per lotam noclem diversis pcenis affe- Iranscendens in juvenlulem, ibat de virlute in vir-
cerunt, ad ultimum in ore gladii simul omnes inler- tulem;citi prse caeieris prosperilas operis 128e,pro-
fecerunt. Sicque furor impiorum transvexit eos ad ceiilas corporis el formae pulchriludine, ac virium
1867sapieniiseque magnitudo, in adversis fortitudo,
regna polorum. Passi sunt aulem hi fralres quinqiie,
Benediclus, Malbeus, Ysaac, Cristinus alque Johan- in prosperis temperala inerat mansueludo. Hisdem
lies 1248annodominicse incarnationis 1004, 5 m9ldus temporibus Teulhonicis in partibus fuit quidam co-
Novembris. mes valde potens, cognomine albus t2es Otto, san-
59. Anno dominicae incarnalionis 1005. guine de regio prodiens slemmale palrio. Unica huic
Anno dominicse incarnalionis 1006 12B
0 princeps Q. erat gnata la69, nomine Judita (409), pulrhi-iituliue
Ilemma, feminei sexus geinma, febre corropta mi, Sub Phebo cunclis quae suni prselata puellis:
a vinculis carnis cst 2
,2B erepta. Cuj'us epitspbium qtiam bonus paler et ejus oplinia maler, quo addisce-
his versiculis aut vidi, attt vidisse nie ma niemini ret psallerium, tradiderant in caenobiuni quod di-
editum 19B 4: cilur Zuinprod t270(410), loci silu et mcenibus mti-
Qnse fuit ut **"'gemma, vilis jacet en cinis Hemma. nilissimum. Sed quoe127iturres, quamvis allissimse,
Dic, precor, Huic animm da veniam, Domine. aul quse moenia firmissima i27aamori resistere et
Anno dominicse incarnaliouis 1007. amanlem possunt excludere 1!73?
Anno doroinicaeincarnaiionis 1008. *
* Siephanus rex Ungarorum claruit. 2. 2°. Oinniaviiicitamor(4H): rexel dux cedit amori.
Igilur t274Bracizlaus, juvenum pulcherrimus, heros
Anno dominicse incarnationis 1009. acerrimus, mullis referentibus audiens de nimia
Anno dominica?.incarnationis 1010. pulcliritudine et morum probitate ac generosilato
Anno dominicae incarnalionis 1011.'*"
** Dedicatio Bubinbergensis ecclesise 2. 2«. parentelsa supra dictae puellae, ullra non habebal spi-
ritiim cl intra semetipsuro coepitcogilare, ttirum eam
Anno dominicaeincarnalionis 1012. vi raoerc 127B lemotet. an dotalibus conubia naret.
VAHIiE LECTIONES.
11UlicetA. 14tlwalvas 1. ,146quicquam addit k. 1247superscr. al. manu 1. 124Squinque htec nomina
propria desunl 3. 1249II. .2. 2b.. Id. Nov. A. mo qum sequuntur, priori anno in i. 4a annexa sutit. im cor-
recta 1. '~"~ deesl i~-. "S3 nie sitperscr. al. manu 1. omisswm2. "SKomissum 5. """ in 1. 1266i/ol.
2. IV. Id Junii desunt 4. i~. iiS7 sancla; add. i i~-. i2BSdeesl 4 i2"9 in marqine \. al.man. 126°morle
1. 12eidormivit 4 4». 1!62anien pro ctti 2b. eodem anno 4. i~. 126aroill. XIX. 1. 12el Eccardus
\.i~.a recenliori manu correcttim Erbardus. Ekkardus 2. Eckardus 4. lses desideralur limc lin. 1.
1266opis5. ,267 virlutuin 1. 1268Albertus 5. li69naia A. 2, 4. i~. "~~ Zuinprid 1. Zumbrod 5. Zuin-
brod 4. 4». 1271deesl 5. I272lortissinia 4. 127aexlrudcre 2. 2b. 127iinlerea 4. 4». 127Bcapere A.

NOTJE.
(407) Consenlit Thietmarus VII, 41, et Necrolo- dedit Scbwarz in adnoiatione 108 ad Cosmam.Vid*
gium Bohemicuin. etiaui Pubilsclika III, 263.
(408) Aiiica abbas Nienburaensis. Consecratus est (410) I. e. Suinford, ubi sanctimonialium mona-
die6 0ct.Thieiiiiar.VII,48. sierium ab Eila, Judillise avia, condilum fuisse pro-
(409) Erat lilia Heinrici el soror Ottonis marchio- hal Ann. Saxo ad a. 1015.
nis de Suinford. Vide sleiiiina gencalogicutc quod (4U)Virg.,eclog. X,69.
115 COSMiE PRAGENSIS 116
Sed ntaluit viriliter agcre quain supplicundo colla I^ iu medio ecdesiue. Quam ut vidit audacissimus
subinillere. Perpendit eniin inmilam Teutonicis raptor, sui prae gaudio faclus 1296immemor, ceu
sttperbiam, et quod semper litmido fastti habeaiit lupus qui ex oecullo irruit el rapit agnam, el con-
(lespectui Sclavos et eoruni linguani. Sed quanio fit scius facli fugit stibmitiens cauriam 1297,petens
bcmper difficilis aditus ad aniorero, tanlo amanti ulteriorem latebram, sic et ilie rapla virgine fugil:
lilius Veneris ignem 1276incutit validiorem. FIu- et ttt venit ad porfam, invenit eam catena 1298mo-
cluat 1277meiis jiivciiis igne succensa Veneris lendinari ftine grossiori tS99 prseslriclam et viain
1278, velut ignibus aesluat Eiluia. Et hanc 1279 exeundi
praeclusam. Mox exempto gladio ut feslu-
aposlropham 1280eufonizal secum : Aut ego conjugio cam prsecidit acuto, qttse usqtie hodie cernilur sectio
fungaregregio,aut ego "">' ludibrio mergar perpetuo, forlissimi iclus pro lesiimoiiio. Cseteris autem sociis
fieri uon poleril "~~, ul mea non fuerit Juditha, no- id niiiiitue scientibus et adhuc in papilionibus ina-
bilibus edita nalalibus, virgo speclabilis, tnullutn neiilibus, ab irruentibus inimicis comprehensis,
amabilis, solis luee ma clarior, vila mihi carior; aliorum erulis oeulis el naribus abscisis, alioruni
vivat ul sttpersies taus Deo sit perpcs. Et statim quos matiibus el pedibus iruncalis, tlux ctini paucis et
iiiier 128isuos r.ovit manu promptior-es et sibi fide- virgine rapta per noclis vix evasil opaxa. Rapta esi
liores, jubel probalos el laboris pattentiores afiiaii " aitleni virgo Judila anno doniinicae iiicarnationis
cquos, et fitigit sc ari imperaiorem cito ilitrtim et 1021 (415). Et ne darelur iao° Teuthonicis justa
cicius rcdituruin. Jussa viri facitinl, sed quiri do- occasio caluiiipniaudi Boemos, quast, pro illala in-
ininus suus molialur nesciuttt. Miriiitur inter se juria, ilico heros 1301Bracizlaus cuni nova ta02 nti-
quod tam celeriter vadunl, et quasi septem dierum pla, patro salntalo duce Oudalrico laoa, recta via
iler agentes, vice hospiiuni ,28B intranl prseriicii proficiseilur in Moraviam (414). Nam anlca 1S0i
ccenobii alriiim. Inlerdixerat enini suis omnibus palcr sibi totain illatn lcrram tradideral in potesta-
ducis natus, ne slicui eum, quis vel12S6 tiiide cssel, lom, fugalis cunclis de civilaiibus la0DPoloniis t30e
iiinotescercnt, sed quasi iiiium ex ipsis se ipsuiii (515), ex quibus niullos comprehensos, centenos et
waberenl. Cedat Itbacus callitlo ingenio investigasse centeiios ordiiialim calenatos vendi 'jusserat in
nalum ThelhiJislm, (412) nec se jactett2SSIliacuspa- Ungariam el ullra; quia rcvera posl obitum secundi
stor Tyndaridem 1S89 rapuisse Amiclis, quia hic ju- Bolezlai sicut utbem Pragam, ila lotam Moraviam \"
vcnis Braciziaus nmbos il prae 1!90cl animositato et obtinueranl Polonii,
au.lacis facli iinmanilale.Nam postquain data cst eis Aniio doniinica?. iiicarnalionis 1022. in Polonia
ibi pernoelandi licenlht, sicul Itiptts, quando oliain- p facta csl pcrseculio clirislianortim la07(416).
bulat ovilia, quserens qua parle iirumpal ul niliriam Aimo riotniiiiose iucarnalionis 1023. 6. Idus Au-
130squarltis episcopus 1309Pragensls
japial agnam; sic ct t2S1 heros Braciziaus visu "9S gosti Occardtis
t3t0 ab hac luce victurus pe<|,dle
sagaci et animo illuslri lustraus clauslrum, vtill vi cctiesicC iraiisivil
t31t (417). Ftiil aulem hic 13t2 prsesul 1313conlra
irrtiinpere setl non audet, qttia sccum lanlam co- vila
niilitum 1293 tton habet. Forle Torluna affuil potenies crectus, humiles el mansuetos lat4
piam crga
dies fesla, et ecce ntille volis optata cuni suis coae- pius 13tBet modestus, facundisMmus prsedica.tor,
vulis de claustro cxiliS9Vvirgo Judil-ha, sicut puellse htrgus eleiitosiiiaruin dator, dominieae famHise iu
solebaiit t2?5 tenellse ad vesperas pulsare caropamts itiensura tritici fidelis dispensalor. Hic constiluit ut
\kl\lM LECTIONES.
,1276verba ignem—juvcnis desideranlur 2; maitu recenti in margine apposila siint. ,277fluctualque 2b. 3.
1278ciipidinis' A. in 1. verbis ig.ne s. Ven. manu coava superscripium esl liio lesa ciipidinis.'Iiorfem niodo
in 2.5.lelo igno4.leIoigiie,siiMiic/fl lamenvoce lclo, legil i~. 1286 "7~ ahnc.l. mo :ipostrapham.3. i~. 12Stdeesli.
"~~ polttitS.' 15S 3 vice 3. "~'deesl. 1. 128Bhospilii 5. el A. 2. la87 Tethidis 2b. Cheridis 5.
Tlicchidis 4. Tchechidis i~. i288jacet corr. recentiori manu jactel 1. t2S0 i. llelenani superscr. k. al.
manu. 1290praeit 3. 4. 4». 12Slsicut 2. sic omisso el 2b. i. "~~ nisu "~" 4. i~. "~~ deestZ. 1294exiil4.
i~. "'» corr. \. "~~omissum 4. 4=-. 1297catisam v 2. sed s erasum. deesl 5. 1299deesl 3. t300Et
ne jusla A. t30t deest 4. is02 deest 4. i~. "*~3 Odaldrico 1. et sic deinceps. ,30i ante 2b.1S0Bde civitali-
bus desuut 4. i~. ,a0ePolonis 1. 5. ,307chr. pers. A.,309 nihil ad hunc annum i. i~. '3"~ Oggardus 2. Ok-
kardus 2b. Ekardus 3. Eccardus 4. Heccar.dus i~.13t3 sanctae addiiul 4. i~. la,° transiit 4. 4«. 13tl
perpetua v. A. perpetem vitaro 3. 131ideesi 4. Ileccardus add. i. i~. 13'4 mansuetus omisso et 4.
i~. ''" ct dcest 2. 2b 5.
NOT^E.
(412) Cfr. Statii Achili. II, 44. cum [ormosa sua conieciaii coram cnoro lerrm sum
nobiiittm numeroso.
(415).llittic aniium a Cosroa falso prolalum csse
scqueniibiis ipse probabit, quilms apparet Jiitliihitiu (415) Non de Polonis soltim, sed de Ungaris, qui
Moraviam a Boheinis expiiguaiain rapiain csse. illis Moraviani eripuerant, Bracizlaum victoriam
post
Moravia vero sine dubio eodeni anno 1029 recepta reportasse, ipse leslatur princeps ille in tabula qua-
cst, quoCoiirarius 11imperator arroa conlra Polouos Boczek riani, qtta se ducem Moravienscm appellat apttd
niovebai, quod probavit Dobner V, 150, et post eutn cori. dipl. Moravise I, 112; sed desunt notse
acturo est Olomuci. Quo loco Braciz-
Roepell I, 166. De filio Bracizlai el Judithse anuo clironologicae;
laum a, 103! ctitn conjuge stta et flliolo Spiligneo
4051 nato cfr. infra.
habitasse probat alia tabula a. 1051 Boczek 1, 114
(414) Donalio qusedain apud Boczck cod. dipl. (416) Confifinat Necrolpgium Boheiuicum.
Moraviae I, 111, sine notis ciironologicis scripla est (417) Hoc factmn est aniio 1031. posl motium
tew.pore auo dominus nosler B. dux venil Olomucie Miseconis II; cfi'. Auiiales Hildeshcim.
117 CimONTCA.-LIB. I. 118
1316potens sive ;\ qui temporc juventtilis hiirsceiiiluil decore agilita-
pro decimatione unusquisqite, sive
dives sive pauper, laiilum qui de suo pheodo 1317 tis : qttia quotquol cranl in cttria ducis, omnes suis
vel allodio 13lsaraluram haberet, duos modios quin- praecellens obsequiis, sedultim suo dotnino et magis
133Bfidele, exhibebal servicium. Pri- ,
que palmarura et duorum digitorum, unum tritici et gralum, quia
alterum avense episcopo solveret. Nam anlea, sicut mus enini fuil officiis 1336clericorum, nec miiuts
prinio episcopo Dethmaro 131sconstilutum erat, pro deditus sludiis laicorum; semper aderat comes in-
decimatione duos messis acervos dabant; dicimus dividutts i337 duci in venationibus , primus enim
cniiu 13S 0 acervum quinquaginta 132i manipulos ha- affuit in oceisione silvatici apri, et abscidens ejus
bentem. Htijus post obitum Izo 1322oblinuil episco- 1338caudam, purgat et parat, ut ducem velle norat,
piumlsaa, qui ordinatuseslabeodemauno 13244.Kal. paralamque venienti domino ad vescendum donat,
Januarii ab archiepiscopo Maguntino ,32B(418). uiide dux Oudalricus saepe sibi ferlur dixisse :
41. Anno dominicae incarnaiionis 1024. 4. Idus O Severe, dico tibi vere, pro hoc lam dulci edulio di-
Julii obiil Heinrichus rex 132e. gnus es episcopio. His atqtie hujusmodi sttuliis ha-
Anno doinioicse incarnationis 1025. 15. Kal. Julii buit gratiam ducis el placuil universis.
obiil Boleslaus rex "" (419). Anno doininicse lncarnaiionis 1031 i339saiicloruut
Anno dominicse incar.iaiionii 1026'. ]
apostoloruin Petri cl Pauli in natalicio ordinaius esl
(* Conradus rex Romae consecratur. 2, 2a. 21). Severus episcopus a Maguntino archiepiscopo. Ro-
Anno dominicse incarnaliouis 1027. dem anno natus est Spiligneu i3V 0 filius Bracizlai
Anno dominicseincarnationis 1028. ducis.
Aiiuo domiiiicseincarnalionis 1029. '*
Anno dominicseincarnalionis 1030. Hoc anno dux Anno dominicse incarnalionis 1052.
Bracizlaus 1328magna csede prostravit Ungaros et ") Initium Sazaviensis ecclesise la,,i. 2. 2a
terram eoruni usqtte ad urbem Slrigoniam (420) Anno dominicae incarnationis 1053.
Anno doniinicse incarnationis 1034.
devaslavit. Eodem anno 3. Kal. i329 Februarii
Anno dominicse incarnationis 103'5.
Izo(421), quihlus episcopus Pragensis ecclesise,
Transil 1839ab hoc mundo bravio fruitur- Anno dominicse incarnationis 1056.
la3i Anno domitiicse incarnalionis 1057. obiit dux Bo-
[que jocundo. iezlaus Mesco 1343luniine orivaral 1SU.
Hic fuit nobilis genere, sed nobilior oi^ere, qui.prior 1342,quem
fecilquae facienda prsecepit. Natn nuHi magis est 42, Eodem anno .5. Idus Novembris '422\. dttx
itola propria sedes, quaro sibi carcer et "itlirniorum Oudalrieus,
erant sedes. Nec eum '"'» latuit quot hotuinuiii ca-' Iinqtiens terrena caplal ccelestia regna (125).
pila vitsesint reddita, limc Iaromir, de quo supra ineminiinus 13*5, Itniiine
Vel quot mors animas ad furvas 1333mitleret oibus, cui dttx Oudalrictts deslinaveratla 46, ut dege-
[timbras. rel 13'7 Liza 13M(424).in viculo la49, aiuliens quod
Praterea soliius erat cotlidie qualer denos pauperes fraler suus ab hoc migrasset seculo, surgit dilticulo,
pascere, quibus babunde procurans cibum et po(um et imperat ut se deducanl ad urbem Pragam veiculo,.
ipse benedixit et ipse hilariter 1334dislribuit. Erat Quo cum pervenit, jam fralrem suum ad ecclssiam
enim et corporis ej'us pulchritudo insignis, caput delalum >3"~sancli Georgii 13!i invenil, ad cujus
capillo albius cigno, unde cognomen obtinuil, ut funus slans juxia feretrum,omnium circa astantium
dicerelur albtts atque blandus episcopus Izo. Posl movit et concuss.il m'> corda. hujtismodi elogii la-
hunc monto :
Stverus prsesul successit in ordine sexlus,
VARl^: LECTIONES..
1316sive omissum4. 4«. t3t7 al. manu superscr. k. t3ls alliriio 4». 1319Diethuiaro I. >~~~_deest k. 4,
1321vel pro 3. videlur in suo codice fuisse L quod scriba legil \e\. 13~~ IzzoT. 2. 2b3.
quinqiiaginla
3 episcopatum A.2. 3. 132V i346 IV. II, t.
13* al. manu superscr. A. 132B ab arch. Mog. desunt i. i~.
— rex desunt 5. Theutonicoruni add. i. 4a. trunsposilis atiquaiilum reliquis vocibus. .">" XV. Kal. 1,— •
rsx desunt 5. In 2b. subduclo rex sttpra adscriplum est dux. Ini&. rexi3~~ recentius erasum. 132SBolezlaus 1.
1329iia 1. Kal. corr. Iri. A. 13aotransiit 4. i~. 1331frugilurque A. eiiim i~-. 1333ftirias A. furnas 5.
4.4". 1334hylaruin 1. ,33Bet pro quia 4. 4a. i33eiis al. tnanu superscr. 1. 1337inriivitluis.A. la38 dtest,
k. t3391052 4a. 13,,°Zp'.ligneu 1. 2b. Zpiligneus4. Spitigneus4a.et sicporro. 134iAd134B sequenlem annv.m
2b : Facluih est iiiitium e.c^ 134aBolezaus 1. 134aMesko 2. 4.a 1344privavit 4. 4a. iiiem. larotrir
A. 13*6 tiestitiaral 4. 4a. 1347expuncl. el al. tnari?superscr. darelur A. 13is Licza 1. Lisza 2. 4. Lizza 5. *
1349ila i. i"-. vinciilo rell. 1350liionasterium A. ecciesiam al. manu in margine apposilum. iu eccl. deswil
2. 2b. sed corr. addidit ad monasleriuni 13B 1 138!convertii 5
martyris adduni i. 4".
NOT^E.
1
(418) Probant Annales Quedlinburg. (422) De lurpi ejus roortevid. Annal. Ilildeshcim.
(419) Cfr. Roepeil Gesch. Polens I, 162. 1054.
(420) Gran, ubi Grana iu Danubium exundat. Illud (425) Exlrenia Udalrici fata non DCiienota fuisso
virietur bellum esse de quo vide supra nol. 17. Cosiroc rioceiit Annalcs Hiidcshcnienses.
(421) Coiisenlil Nccrologium Bolum'cu:n. (4241 Lvsa caslrum.
113 COSMiE PRAGENSIS 120
Ei mihHquid dicam, nisi smpius : Ileu tnihi! dicam !
Hei 13Ba tnihi! gennane, hey dira conditio morlis amarm !
Morluus ecce jaces, nec ego nec lu modo gaudes
Hujus terreni fugttivo 13B 4 citlmine regni.
Nudius lercius 13BB dux nobilis, hodie truncus inmobilis,
cras vermibus esca, post lenuis favilla 13B 6 et inanis eris fabetla.
Lumine privasii me, nec frairem ttt fraler atnasli,
Non fecisse modo quod fecisti milti matlcs.
Nunc scio, si posses, tnihi lumina reddere veiles,
cum tua sttnt m7 nuda et lacs aperla seu bene seu tnale facia.
Sed nunc ex tolo libi, fraler, corde remillo,
Ul pielale sua Deus omnipolens libi parcal,
Spirilus atque laB9 luus post hac in pace quiescul.
Post explelis 1360rile funebriis 136texequiis i36aac- A ut ccenosamrolam deviles el consortia eorum declincs»
cipit 136aBracizlaura •frairuelem, et ducil eum ad quia nobis nunauam ~uere fideles. Ecce tne innocen,
sedem principalem : et siculsemper in electione du- tem et suum principem mprttnis ligaverunl et diversis
cis faciiuu, per superioris 1564aulse canccllos decem affecerunl ludibriis, posl sibi innalis versuciis el frau-
inilia niimmorum aut plus per 136B pnpulum spargunl, dulentis consiiiis id egerunl, ul fraler fralrem me
ne ia6e ducem in solio comprimanl, sed potius spar- hisce privarel oculis. Uabeas, fili mi, semper in me-
sos nummos rapianl. Mox duce locato in solio et moria sancli Adalberli prmconia, qui eorum ob facta
faclo silcntio, tenens dextram sui fratruelis Jaromir crudelia ler ut fianl super eos excidia sanelo ore con-
dixit ad populum : Ecce dux vesler! Al ilii ,367suc- firmavit (426), et excommunicavil eos in 138tecclesia.
clamai t ter 136S:Krilessu i3"~, quod est Kyrieley- Qum nulu Dei jam bis sunt facia, tercio ul fiani.su-
scn !37°.Et :leruni Jaromir ad populuin : Accedani, per eos excidiu i38~, adhuc sunt sollicila fala la83.At
1384cordibus, et
inqttit, de genle Muncia i371.' accedant de genle illi audietiles hsec dissecabanlur
Tepca 187!.'(425); cl vocat eos noininaiiro, qtios no- fremebanl deniibus in cum ul leones : nec post mul-
rat armis DOtcntiores, fide meliores , militia fortio- los dies Kolian, de quo supra retttlimus, misso lic-
res ei diviliis emineiiliores. Quos ui sensit adesse, tore 138B suo, dum ille csecus purgat ventrem in ne-
dixil : Quoniam me tnea facfa non sinunt ut sim eessario noclis i3Sein hora, acutissima sica perforat
vesler dux ,37a, hunc assignamus vobisin ducem i31K euui in posteriora usqtie ad cordis 1887interiora.
ei collaudamus, quo ei obediatis, ul dignum est duci, Sicque juslus vir, vcltilt38S Dei marlir, dux Jaromir •
el debitam fidelilalem exhibcatis, ul decet 137Bsuo obiil anno doininicae incarnalionis 1038. pridie 13SS
137G Nonas Novembris (427).
priucipi. Tc aulem, ftti, tnoneo, el repetens berum
iterumque monebo, isios colas nl patres, Iws diligas Haclenus acta aniiquilus liber conlinet primus.
ut fratres, et in omnibns negoliis libi consiliarios Sed qiiia, sicut ait bealus llieronimtts (428), aliter
habeas. His urbes t377et poputum ad regendum com- visa, aliler audita *389, aliter narranlur ficla 1S90,
mittas, per hos enim Boemim regnum stal el sletit quae melius scimus, nielius el-im proferimus, nunc
1392auxiliante Deo el sancio Adalbetio ea fert ani-
atque stabit in sempiternum 137B.Ast illos, qui sunl 1393ab his
Wrissovici, iniquorum patrum nequam 1379filii, no- mus dicere, quae ipsimet vidimus, vel quae
sl'i generis ,380 hostes domeslici, familiares inimici, referentibus 1394qui viderunt, veraciter audivimus.

EXPLICiTLIBERFRIMUS
DE CUUONICIS
HOEMORUM.

\kR\M LECTIONES.
1383Ileri 5. iaB4 fritiluri 4. 4«. 136sconcius 1. 13B 6 el jaiii es inserunt 4. 4a. i3B7 sinl 4. i~. ''»*
nuda el omissn 2b. 9 ulqtie 2b.
13S 136°hexpl. corr. expl. A. tael funebriis A 4. i~-. funebris corr. fu-
neriisl. t362obsequiis 2b. 1363accepit 2b. 3. 4. 4a. ,36Vsuperiores 4a. 136B in 2b., 1366ul — non 2.
i3oj jsli 2b. 3. 136«subclamab.mt 4. 4«. 1369Kryelesu 1. Krlesu 2b. Kirlessu 3. Ktiessu 4. 4a. 137°de-
suni k. 137tMuncina i. i~. '37~Tepea 137G 2b 1373dticem corr. al. manu dux i378 A. 1374judiceui 5. la7Biia
i.manucomva in rasura. par csl rell. atque o.ddii k. i377corr. \. i. semp. desunt k. 1379
,3sa facla 1. 1384discalcea-
deest 2. 138°generi 1. ,asl ex corr. 2b. i3s~ ita \. desunlin rell. omnibus.l38B
lianltir 2. ab unliqua manu deleium ei in margine scriptum riissecabanliir. Iilore corr. liclore \. 13e6
nolis corr. al. man. noctis A. 13S 7 noctis A. 1. al. manu superscriplum A. corriis. deest 2. corporis 2b. ven-
i 889niandala recenli manu superscr.
Iris 3. 4. 4». ia8s vel el pririiesu/jetsci'. eadem man. pridie A. deest 1.
audila A. 139°alia mauus in 2. supra i apposuil k. i3~'deesl k i3~~nam. 1. ta9aquia 5. 1394feren-
tibus 1.
NOT^E.
(425) Ex Palackii scnlentia I, 108 scribendum (427) Conrirmat Necrologium Bohemicum
esl Muuici; sunt posleri Mmi el Tepta. (428) Opera Ilier., ed. Vallarsi II, 521.
(426) Cf. Brttnonis Vita S. Adalbetii, c. 21.
 121 CHRONICA.— LIB. II. m

INCIPIT PROEMIUW
AD CLEMENTEMBREUNOVENSIS 1S9» ECCLESIJE ABBATEM*a9«

' Spiritaii 1S97 Breunensis 139Scoenobii patri Cle- ** vasio 'K0Kscripseram, vcllcs viilere libenter. Hao
menli, sic ex re nomen habenti, sentper iheorise 1399 oblala occasione roboraltis, immo cari amici per-
inhserenti, Cosmas, haud dignus dici decanus, an- suasione conpulsus, non solum quod optasli ,40S,
gelici ,400consorcia 1,otsenatus. Cum niuita roecum verum eliani secundum ejusdctii narralionis, ul ita
revolvens supersederem, quid potissimuin carilatis dicam, libellum, quem similitcr prout scire licuit
viro lanlse sanclitalis transmilterem, qnippecui pon- 1406a tempore Bracizhti, filii ducis Oudaltici, ust|ue
dera auri el argenti sordent, solaque quae sun! spi- ad ejus sequtvocum filium regisWratizlay digeslum,
jiiualia placent, oplimum fore "li02 duxi lu;e lan- lurc paternilali pandcre prsesunto. Licel enim, paler
tummodo volunlali obsequi. Intcllexi enim per luum o venerande, divinas non cesses epotare scripturas,
1403clcricum
nomineDeocarum,qui mihi clam iiino- ei profundos philosophiae semper exbauria> fonlcs,
tuit familiariter, quod meas nsenias, quas olitn Gcr- tamen hoc tani lenui Iiquore
, Non dedigneris lua sacra proluere labra.
Sa-pe enim fit, ui posl fprlia vina el soporifera i407pocula,
naluralis quandoque homini incidat 140Ssilis,
fiique 1409hauslus puri 1410lalicis suavior ditlcibus poculis.
Ssepe fit ul Marlis utl miles qui sudat in armis t4t2,
Gaudeat 1413virgineis se commiscere i414choreis,
Aut juvat in circo 141B puerili '"• ludere throco 1417.
Sic lu, o sanclissime palcr, jam grandia et sillogislica volumina linqtie,
cl haec mea opuscuia sensn puerilia, slilo ruslicalia, perlege :
ubi nonnulla subsannatione el derisione 1418digna iuvenie
quae utique idcirco menioriae commendes,
ui ea libi a Deo collata sapientia quandoque ad tinguem 1419emendcs.
Quod autem in quibusdam locis quasi metricos versus invenis, scias me scienter neseium fecisse,
duni feci versus. Vale.

INCIPIT LIBEJ R SECUNDUS"".

1. Igilur dux Bracizlaus j'am in palerna sede vt- fi] occulit et ebetat 14l",, sic novus Aehilles, novus
goralus, qtiani Deo larn homiiiibtis beneplacitis ac- Thitides 1428Bracizlaus novis triumphis forlia acia
libus calcans vesligia i4sl palrum, et eos praecellciis et vicloriosissimas atavorum palmas atteiiuat ct
coniigua arce 142Svirluluni, sicul sol in li23 virtuie obscurat. Nam Deus lalem sibi graiiaro conlnlit, ul
sua sydcreum 1424luroen el Iunse nimio splendore quas singulis homiiiibus parliculariter, has quoque
liuic indeficientes viriutes largilus est generaliter.
Quippe hanc virluluro i
obtinuil accumulalionem,
ul in rebus rebellicis slrenntiitale prsecelleret Gedconeiu
corporis viribus exsuperaret Samsonem,
quadam speciali prserogativa sapientise prseiret Salomonem.
Unde faclum est, ut in omnibus prseliis < viclor existerel ceu Josue,
auro ct argento - locuplecior essct regibus Arabise,
el undique inexbaustis :
aflluens diviciis,
atque in largiendis i
muneribus non deficiens.
VARLE LECTIONES
la9T!reunensisl. 1396prohemium ad Clementem Rreunensem abbatem4. 4a. 1397Spiriiuali2b. 5, 4.4a.
1998Bremiovensis4. 139S theorice A. i490angelica5. 1401consorlii 4.4a. 1402om!ssum 4. 4a. 1403iyriini2.
1104ntagistroarfdimt 4.4«. i40Sopiari.1, U06 debitill. 1407sopifera4.4a. i408inciriil2.2b. 5. W0ssicqi<e
"•"> i4" morlis corr. fortis 1. t41!inis at. tnan. superscr. 1. arvis 2. 2". 4. 4a. ,ila ila
\. purse 4. 4a.
4. gaudet rell. 14ti coinmiscens 1. - •"" in'c. desunl k. idciro 4. 4a. 1416pucruli 4a. iil 7 troelio 5.
1418irrisione 2b. 14t9 uem al. man. superscr. k. '"" 1. I. s. iu chronica Boemoriim 4. 1U1 vesiigiuni 5.
u" arte 5. ll 23deest k. 142isyderuro 4. 4«. ,,2Bebelbat 1. bebeial 3. It26Tithides 2. TydWes2b.
Tychides 4. 4°. novus Tilh. omissa 5.
423 COSMiE PRAGENSIS 121
assiroilelur aqua', quse iiunquani ricficit anine.
Iluic coujunx Juditha nobili&simagenere, fecundissima prolis germine,
gciiuit quinque juvenes, corpore insignes
et stipereniincntes, ceu Ebeniatiae U27nionles,
Siipicnliasingtilarcs, probitate iiulli comparaliiles,
titoribus acceptabilcs, in delinquenies placabiles ,42S,
iu universa virtutum honestale laudabiles.
Fuii auteiii priniogenilus 1429noitiine Spitigtiev , A iutrat lerram Polonise suo viduatam principe et eairr
secundus nalu Wralizlav, lercius stemmale Conra- hoslililcr invasit, ac velut ingens tempestas furit,
dus 14ao,quartus genitura Jaromir 14S 1, qttinlus et saevit, slernit omnia; sic villas caedibus, rapinis,
ullimus Oito pulcherrimus. Horum i43ade vila et incendiis devasiavit, in 1449municiones irrupii. Kra-
gloria, protit allluel vcrborum copia, suflicienler1433 in kov autera eoriim melropolim ingressus a culmine
sttis locisexplicabitur. Qttos adliuc positos aniiis subvertit, el spolia ejus oblinuit UB0; insuper el ve-
in puerilibtis sed studiis pollere ual virilibus paler teres thesauros ab anliquis ducibus in serario ab-
valrie miralur : sconditos evolvil, scilicel aurum et argentum inft-
Cernens cgregiiitn decus el par nobile fralrutn (429) nitum nimis. Similiter et eseleras urbes igne suc-
Nec niinus angebaul matreni stta gaudia Ixtam U3S cendil et usque ad solum destruxit. Cumqtie perve-
de lanto proveclu 14aefiliorum el magnificaegloriae nissent ad caslrum Gedec (435) UB1, caslellani et
slatu. sinuil qui illuc confugerant villani 14B2, non valentes
2. Ea I437 lenipeslale (450) ILizimir U3S Polo- ferreinipetum ducis, exeunl ei obviam auream ge-
niensi uohilissimo duce ab hac subtracio luce, fi- siautes virgam, quod erat signum dedicionis, et ttt
liis ejus Bolezlao el Wladizlao (451) adbuc in infan- cos pacifice cum suispeccoribus el cseteris 'KS 3 re-
lia pnsitis atl ubera laclis t439,uua 1U0 eral spes B rum appenditiis transferat in Boemiam, suppliciler
salutis in iuisera fttga fugienlibus per diversa loca rogant. Quorum dux pelicionibus adquiescens, posi-
Pohmieiisilius. Qttod aiiimadvertens 144tdux Braciz- quam perduxil14B4 eos in 14BB Boemiani, dateis par-
Jaus, quarto anno sui ducatus (452), opliinum fore tcin silvse, quse vocaiur Crinin 145e(454), non roo-
ralus ne diflcrrel obtaiam occiisioiicm caliimpniandi dicam, cotislilueiis eis unum t4B7 ex ip-sis prsefe-
snis inimicis, iuiriio ttlciscenrii tle illatis injuriis, cliun ll6S ol judiceni, el decernit, ul sub Iege qtiatn
quas olim riux Mesco u4a inlulerat Boeuiis, quanto- in Polonia habtieranl, tani ipsi quam eoruro posleri
cius u' 8 potuit, iiiilo consilio cum suis, eos inva- in sempilcrnum vivani, alque noniine ab urbe de-
rio.re stattiit, stalinique 144V lerribilem dictal sen- rivato usque hodie nuncupanlur Gedcane UC9 (435).
te.nciam, locius Boemise per m" provinciam U4e mit- 5. Nec 1460longe a praedicta urbe venluni erat ad
tcns in signum sttaejussionis lorqueiii de subere1*47 li.etropoliin Gnezden (436), nalura Ioci et anletuu-
loriuiii, ut quicunque exierit in castra segnius dato rali (irmam, sed facilem uei capi ab hoslibus, ra-
U62eara inhabitanlibus civibus, ubi lun: lem-
siguarulo, scimt .proctil duhio taft torqtte se U4S ris
1463in basiiica sanctse Dei genitricis Mariae
siispciiriciiriuni in patibulo. Quibus in momcnio, in poiis
icltt oculi congrcgalis in unum ct usque atl iinuin, perpeluae Virginis prccibsissimus 1464qttiescebat
VARLE LECTIONES.
1427Ilenalise 1. Hemacie 4. U!8niori!ms— placabiles desuni 2, 2b, 3. 14!9 A. uao Cbonradus
ual 32 priinus
l,2b. Ctioiirariit.s 4, 4a. lanimir 4a. U quoriim A. 1433annis omissum 5. iK~K sludere A.
1436leta 1. 1',8° profecm 2b. li37 vcro addit 4. U3SCazimir 4, ia. iK~~deesti. >'K~nulla
14,1 igitur advciteus 4, 4a. U4SBracizlaus erasiun i. 144S U44 4, 4a.
'''" i446 u" quanlo cicius A. U4S dtix Bracizlaus'KK~ ad-
clttnt 4. 4a.
,V
deesl A.
50 provinciac A. sitbiire 2, 2b, 4, 4a, corr. 1.
UB1
se deesl i, i~. vi
/)i'o in 4, 4a. ti at.
superscr. UB! maii. k. in rasura 1. ita corr. k. pro Gnezden. Graclec 1. Gdcc 2,
2a- Giice 2b. Goec 4, 4a.' ni al. man. sujerscr. 2. uca corr. k. caetcrum 4, i~. iKSK duxit A.
,iM ari 2b. 14S 6 Ciruin 2. quamvis et lcgi possii Ciruin ; Cirnin 2°, 4. Ciruin 2b. 1',B 7 u. eis A. t4BSper-
fccliitn coir. prcef. 1. 145B Getleane 2b, 3. ,460 nou A. 1461facile 4, 4a, U62ratis at. manu superscr.
pattcis 1. "'»'deest k. U64ireciosissiino 1. .
NOT^E.
(429) llor., srrtn. II, 5, 243. (453) Qtiod ttbi siluni ftterit non salis liquet; con-
(450) M:tle confiindil Cosmas res Polonortim ; jecerunl iionuulli esse Giecz, quaro ducalem quon-
Ivazimir ohiil posl Bracizlaum a. 1058, ncqiio reli- tlaiii arcem inler Gnesnam el Posnaiiiam sitam esse
quil lilios pueros, sed ipse relieius est pucr a pa- scribil Dlugosz. Cfr. Roepell 1,177.
trc Misctoue 11; cir. Martiiius Gallus I, 48, eri.
Randtkie. (454) Qua? fuerit illa silva, non patet. Diverso-.
runi senletilias vide apud Pubitsphkam 1(1,301%
(431) Prsatcr hos duos alios habcbat filiosKazimir
Miseconcm cl Ollouem. Cfr. Marlin. Gall. 1,19. (455) Vel hotlie duas exslare villas in circulo Ba-
conicensi Hedecko et Hecdany observat Palacky
(452) i. e. ex ipsius Cosmaecompulatione a. 1041; 1, 280.
cfr. supra I, 42; sed hoc loco errat, ut. ex accura-
titiiilms nolis de iranslaliooe S. Adalbetii II, J, (456) Gnesen.
ltaict.
123 CIIHONICA. — LIB. II. 125
ihesaurus, scilicel beatissimi Adalberli maniris iK~sK.repelilis mala, quibus abreuunliastis in fome lig b"~
corpus. Qua mox Boemii sine Mnrle 1466poliiiutur piismatis 'K~~.Ilac manc cttm praesul U9° ninolesct;»
urbe, et ciiin magtia lselicia intrant li 67sanclaj ec- ret riuci et ejus eomitibtis, mox exhilarati iniran-
clesise adita ues, atque omni prada li 69 posthabila, les ecclesiam santtse Marise, et anle sepulclirum 149t
solani sibi poscunt dari pro Chrislo passam sacri sancti Arialherli l'u htimi li93 prostrati, diu fusa
corporis preciosam niassain. Quorum praesul Seve- comuni oratione stirgit dttx li94,el slans in iim-
itis ut vidit leineritatem, el 1470pronam in omne Lone t49B,hac rupit sileniia voce li96: Vultis prmva-.
fas i4,i nefasque (457) sensit voluiitaiem, lalibtis al- ricaiiones vestras etnendare, el a pravis operibus re-
loquiis temptat eos revocare ab illicitis ausis i472: sipiscere? At illi oliorlis claroant U97 cum laeri-
Fraires mei et filii ecclesim Dei, non latn ex facili rois t49S: Emendare parnti snmiis qtticquid in san-
constal', sicitt vos mslimalis, ut sacram corporis gle- clum Dei 'K~~pttlres twslri vel nos 1B0° prmvaricati
bam, Dei virlutibus plenam, quis morlaliitm lant le- sumus, el a pravo opere omni "*>' cessare. Tittic
mere prmsumat langere. Timeo eniin valde, ne per- dux 1B0aexlendens inanuro suam sttper sacram
cellamur aut meniis oblivione aiit cmcitale aut aliqua lunibani, sic orsus 1BOa esl ad populi lurbam 1B04:
membrorum debililale, si id iemere prmsumpseri- Exlendile, fralres's~~, simul "">' veslras ad Domi-
mus 1473agere. Quapropter 1,7i prius Iriduo jejunate, B iium 1607dextrasetadmcosatlendilescrnwnes,quosvoio
de peccalis veslris pmiiitenciam agite, et 'K7Sab om- ut veslrm fidei sacramenlo confirmelis. Ergo Iwc meutn
itibus abhominalionibus, qutis ipse abliotninatus esl in proximum ,B08e(primtim sil decreium, ut vestra conu-
vobis, abrenunciale, et li7e ex loto corde, quod eas bia, qum aclenus habuistis ul lupanaria, el ceu 1B 09 .
ullra non [acialis, promiilile. Spero eniminmisericor- brulis animalibus communia, amodo juxta canonum
dia Dei el noslri palroni sancli Adalberli, quod non scita situ legitima, sinl privala, sinl insohtbilia, ita
privabimur spe pelicionis noslrm, si persislimus fi- dunlaxat ul ">"> una vir conjuge el conjunx viro
dei t477in "'7e devotione el precum assidua oratione. uno contenli vivanl. Si autem conjunx virum. «HJ
Alillisvisa suiit prsesulis verba qttasi deliranienla, vir conjugem spreveiit, el rixa inler eos usque ad
ei conlinuo aures suas coniinenies U79 fecerunt discidium efferbuerit ml, qui ex eis 1B12 iu priorem
impeliim ut rapercnt sacrum corpus, et qitia post coputam legilime celebratam redire nolueril, nolo ut
aliare U8° juxla parieleni condiluro fueral, et aliter secundum riium noslrm lerrm liujiis rei violalor 1B 15
evelli non poterai, nisi altare 1481deslrueretur 14S 2, in serviiulem redigutur, sed polius nostri inmutabilis
nianus t4sainproba cum mente ferina operantur pro- decreli per angariam , qualiscunque sit persona , re-
fana; sed non defuit ultio diviua. Nam in ipso i48i digalur in Ungariam, ei ncquaquam liceal ut precio
•operestiae lemerilaiis sleterunt sensibus obstupefa- '> se redimat aut in hanc terram redeat, ne , unius con-
ctis lisB, uec eral vox nec sensus nec visus per lagio oviculmlotum Chrisli serpal per ovile. Severus
iriiini fere horarum spacia, donec iterum propi- episcopus dixit: Quicunque aliler feceril, anathema
ciatite Dei.gralia rehaliuere prislina offlcia. Moxque sit. Eadem sententia sint pleclendm virgines el vidum
IICTIsero prenilencia ducli faciunt jussa episcopi, el adulierm , qiim nomen bonum amisisse et pudorem
elquanto eranl divino nutti evidenlius casligati, eorrupisseac per scortum concepissedinoscunlur. Natr,
ttnto devotius perstabant precibus infatigati, tiiJuo cum liberum nubendi habeant arbilrium , cur comit-
iejimantcs et veniam poslulanies. tuut adullerium el conceptus suos aborlivant ">'K,
scelus scelerum ? Tunc dux 1!!S
4. Tei'cia nocte Severo episcopo post matuliiialcm quod esl pessimum
syitaxim quiescenti sanctus prsesul in visione appa- Subjiingcns inquil : Si vero mulier proctamuverit ".'"
reiis Adalljerlus u86: Dic, ail, isla duci t487el ejus pari vice npit amari, sed inclemenler a viro suo 1B 1'
comitibiis : Pa:er de cwlis dabil auod peliiis, si non affligiet profiigari 1B1S,detur inler eos jiidiciuin Dei,
VARUE LECTIONES.
urs deest 2. U66inorte I. ,46T adeuul intranl 1. supra inlranl manus alia scripsit adeunl 2.
1468liiuiiia aclila 1. adila alia manu sttprascripl. limina 2. ariyla 2b. liniina 4. 14e9 corr. al. manu 1.
1,70et rusum 2. U71 fasque 4. U72 corr, k. pro causis. 147a.pratsumamus 2. U74 karissiroi
ailduni i, i~ li75et poeiiiteiiliain agiie abomnibiis 4, 4a. ,476deesl 2. t477fetlcri 4, 4a. 147S deesl 2.
1479conlinueiiles A. couliuniciites 2. liso liiterm ar al. maiiu 1 u8t prius qdd 4, 4».
1152desti'tiei'eu2b, 5. li8i ila corr. k. pro inpio. sttperscr.
U85 obstupefacti 4, 4a. i^^san-
U83i/o!,2.
cltis-Adalbertus in visione apparensi, 4a. US7 Bracizlao add 4,4. U88 fronle eraso r A. i489in bapli-
smale A. A*. li9° Siiverus add. i, i~. "*'>superscr. \. iK~~marlyris add. i, i~. iKS 3 humo 4, 4«.
1494Bracizlaus pro d.ux 4, 4a. 149Btimbone 5. lioe diccns cdd. i, i~. |*97damanl repeliium 1. sed
erasum. li9S dic.en.tesadd. i, 4a, 149sAdallierlum 1Boi add. i, i~: >"~~peccatores add. 4, 4a. 1.'01i80Banimo i.
1302Bracizlans add. i,' i~. >s~3 exorsus A. A*. tiimbam corr. luibani 1. lurmam 4.,4a. karis-
simi (tddiitu i, i~. 1B 06 omissum 4, 4a. 1B07 Deiint add.i,i~, 1B0S 4, i~.
maxiniuni A. A". 2, 2b, 5,;t5ta
~-~~siuii iiiseniut 4, 4». iB1° al. maiiii superscr. k.: ">" al. man. svperscr. k. cfferuerit 2, 3. liis
A. A*. 1S13 praevaricalor4, i~. ""'' avorcivant A. 5. 1S1BBracizlaus add. i\ i~. 15t6 perclaroavi;-
ril 1. ts" stio dcesi. 5. 1B1S proalligari corr. A. 1 , 2.
miM.-
(iu7) I.iican.. Pbarsal, V, 515; VI, 147.
127 COSMiE PRAGENSIS 128
et qut invenlu- fuerit reus, solvat pmnas rei. Simi- .' , pertesus 1B4S,nos ">'" suas deseruit oves cl ad exleras
literet de liis, qui liomicidiis iiifamanlur arcliipre- maluii ire doclurus genles. Hmc ul ultra twn facia-
sbyter comili illius civitaiis noniina eorum ascribal, et mus, nostrm simul el vcslrm fldei sacramenlo confir-
comes eos conveniat; el st siinl ">'~rebelles, in car- mamus. Sic ail dux. El prsesul 1BS 0 sanclse Trinila-
cerem redigat , donec aul pwi.itenciam dignam agant, tis nomine iRvocaloel malleo assumplo, cseteris tssl
aul si negant, ignilo ferro sive adjurala aqua, utrum clcricis seplem 1BSapsalmos el alias buic saneto i5Ba
culpabiles sint exaiiiitientur; [rutricidas auletn el operi conipe.lentcs orationes ymnizanlibus, corpit
parricidas sive sacerdolum inlerfeclores et httjusmodi tnolbier deslruere suinma sepulchri, deslriiens eum
canitalibus criminibus irrclitos, archipresbiler assi- usqtie ad ima thcsauri sacri, el cuni aperuissent
gne. eos comiti vet duci, sive tB2° per manus et reii- sarcophaguni, omnes qui in ecclesia aderant tanla Ua-
trtiu (erratos de regno ejicial, ul ad inslqr Cain 1B2t grantia1BB 4 (458) suavissinii odoris sunl referti, ut per
tS22terram. Severtis episco- tres dies quasi opimis 186Bferculis referii oblivisce-
vagi et profugi circueanl
pus dixil: hla ducis deliberaliojusla sil anathemale renlttr cibo relici, quin eliam ettBBe infirmi sanati
firma. Nam ad hoc vobis ducibus ">~ 3 mucropendet in sunl eadem ora i6S7 quain plurimi. Tunc dux t6S8 el
1B2ilavelis peccato-
feiuore, ul manus veslras smpius episcopus 1559el pauci comiluni inspicienles , ut vi-
ris in satiguine. Iterum dux162B: Tabernam tca6, 1I deruut sanctuni Dei1Beoita vullu el habitu clarum, et
iuquit1B27, qum esl radix omnium malorum , unde sic corpore integruni per omnia , ac si eadem die
prodcunt furla , Iwmicidia tBS 8, adulteria tB29et cm- sacra missarutn cclebrasset solempnia, clerici Te
lera ntala , el qui parat et qui paralum 1B 3° compa- Deum
laudamus, laici Kyrielcyson t50t modulanlur,
rat , Severus episcopus dixil: Analhema sil. El dux el resonani voces eorum usqtte ad etbera 1B 62.His
1531: Qui, inqiiit, comprehensus [uerii Itttjus viola- ita
peractis dux prae gaudio faciem perfusus lacri-
tor decreti labernarius , in medio [oro ad patum su- mis, sic orat 1B63: O tB64Chri&timarlir, beale Atiul
spensus, et usque ad [astidium prmconis cmsusdepi- berte 1S6S,noslri semper el ttbique tniserale me,
lelur: res lamcit ejus non infiscenlur ">~~;sed pottts nunc solila nos respice pietate, el nobis peccatoribus
1033lanltim in terram projicialur ">3K,tie quis 153B 67luain sedem 1B6SPragensts
propiciare, atque ad 1B
execrabili hauslu ">30poliualur. Polatores aittcm, si ecclesim nos quamvis pcccatores referri non dedi-
per
deprehensi 1B 37fiierinl, non prius de carcere exeant,
gnare. Mira res el valde slupenda , cujiis luinbam
quam in fiscum ducis unusquisque 500 nummos com- nudius tcrcitis conlingere non polerant, conlinuo
ponal. Severus episcopus dixil: Qum dux judicai, dtix et episcopus sine impedimento corpus ejus sar-
noslra aucloritas firnuU. Adlmc dux 1S3S prosequilur cophago levanl et serico cooperientes in superiori
dicens: Fora auiem dominicis diebus omnino ne fianl allari
locant, utplehssua vola solvat ls69, quse Deo
inierdicimus, qum ideo tnaxime in Itis celcbranl re- el ejus sancto voveral, alque eadem die 1B 70com-
gionibus, ul cmteris diebus suis vacenl operibus. Si positse sunt 200 marcse altaris in arce 157t.
quis aiilem quam dominicis lam feslis ">3~diebus 1Bi0
publice ad ecclesiamferiari indictis in aliqito servili O Deus omnipotens, mundum pcr secla revolvens,
opere iuvenlus fuerit, ipsum optts el quod in opere est Qui seraper regnas, solus qui cuncta gubcrnas ,
inventum atchipresbiter tollal jumetuum 1SU, ei 500 Nil fit, nec fuil in mundo nec eril, bone Chrisie ,
ducis iS4ainfiscum solval itummos. Similitcr el qui in ttto sine nultt. Quisiiam morlalis hoc unquam cre-
agris sive in silvis suos sepetiutit moriuos, litijas rei riere posset, ut ad gentcs apostalrices jam in celesli
prmsumplores archidiacono 15i3 bovemet 300 in fi- regno Iaurealus corpus sunm referri sinerel, quarum
scum ducis "•'•Ksolvani ">''»nummos ,Bi6; morluum 1572aspcrnaius facinora aufugil 157aconsoiiia , cum
lamen in poliandro 18i7 fidclium liumi condant denuo. adluic viverei. Sed si majora Dei el anliqua miracula
Hmc sunt qum otlit Deus, hmc sanclus Adaibertus 1874perpendimus , quomodo populus Israelilicus sic-

\kK\M LECTIONES.
1519al manii superscr. k. t6!0 vcl — sive A. seit 2b. sive 3. 1B! 1 canum 5. 1B!!circueraiit'1, sed corr.
"~ 3 dulcibtis corr. ducibus A. 1B 24omissum 2. 1S2B ail addil. 4a. iS26 taberna A. tS27 deesi i, i~.
1528bunicidia 4a. 1S29fornicationes , ebrietates addur.t. 4, 4a. lS30partam A. 1, 2. 153titeriiin add. 4,
4». 1B3aconfiscentttr 2b. 1533polius A. ^ 34 seu polius — projiciitntur 3. ^63" <le inserunl 1Ba 4,9 i~.
1B'6 liauslu corr. 1, pro baslu. 1837de presensi 1. corr. a'. tnan. 'S3S Bracizlaus add. 4, 4". tani
feslivis 4, 4a. ^640 diebus t. f. A. t5il deesl k. k*. ">K~ duci 4, 4a. 15ia archi-
dontinicis, qtiami64i dqm.
diaconus 4". riuci 4, 4a. ">KSsolval 4. 1Bi6 o.w'ssi(in1, 2. 1B 47 r at. mahu superscr. k. 1 polyando
2,4. 41S4Spcrosus 2. 1S49vos 2b. 1SS 0 Severus add. 4, 4». lssl omiitunl i, i~. tsS2 VI, 4a. 'SS3 deest
5. 1SSfraglattcia 1, 4. ">ssoptimis A. 4, 4a. 15B 0 et dcesf 2. 1B57ila 1. die rell. 1BB 8 Bracizlatts add.
i, 4». 1BB 9 Severusarfrf. i, i~. 1B 6° Adalbertum tJd. 4, 4a. 1S6ikriies A.
kyrl 4. 1562heta 1. 1563di-
<-ensaddunt 4, 4«. a~' deest 1. 1E6SAdabetie 1. iS6emiserere 5. 1S67deest 5. i568sanctaj addunl. 4,
4". '*'' solvant coir. solvat A. 1870deesl 5. 1B7talt. in arcc desunt A. 1B7a ouorum 4, 4a- tl>
7 3aufu-
geral 2h. 1B7isuperscr. itl. manu k.
NOTiE.
(438) I. q. fragrantia.
 129 CHRONICA.—LIU. II. 150
co vestigio transivit mare , qualiter de sicca rnpe A castra nietati suntcirca rivulum Rokitnicam ""
(luxerunt 1B7B aquse, velqualiler factor orbis appa- (441), ubi lucescente die clerus el universa plebs
rttit in orbe naltis ex Maria Virginc, non ammirari, cttm processione occurrit, cuj'us Iongam seriem la-
sed potius Deo , qui fecit et facere polest quse vult, lus vix explicuil caropiis. Talis enini processio fuit
nos decet luimiliaii et ejus gratiae lolum assignare; Dux ipse et episcopus humeris subnixi dulce pon-
cujus gralia inspirante ascendit in cor ducis, ut dus porlanl marliris Chrisli Adalberli; post siinu
similiter transferret 1B 78 corpus archiprsesulis ejtts- abbates ferebanl reliquias quinque 1B 94 fratruro,
dem civitalis, nomine Gaudcucii (459) qui in eadem deinde arcbipresbiteri gaudenl onere Gatidcniii ar-
forte 1S77ecclesia quiescebat. Hicutique1S 78superjus chiepiscopi, qttos elecli 12 1S9Bpresbiteri, vix su-
relulimus, non soliim carnali veriim et spirituali 1579 slenlantes pondus 169eaurei crucifixi, sectiiilur —
conjunctioite 1B 8° fraler sancli Adalberti et comes nam dux Mesco ler 1697
semetipsum hoc apponde-
iiidividutis in omni labore et erumna fuit, el si cum raralauro,—quinto tB98 loco ferunl tabulas Ires
co non corpore marlirium 1S8i, mentis tamen com- graves auro quae circa akare , ubi sanclum corpus
passionc lulit. Nec enim fieri poterat ul 15SSgladius 1599quievit, posilae fuerant. Eral enim major tahtila
aniroam ejus non pelransirel, cum germanum sutim quinque ulnarum in longitudine el riecem palmarum
rompheis paganorum in frusta 15S 3 concidi videret, B
in lalitutlihe, valde adorr.ala lapidibus preclosis et
et ipse pariter occidi valdc oplarel 1584.Ilem 1S8B
crislallinis sachis (442). Cujus inscriplus fuit hic in
visum esti58S duci ,B 87et episcopo, ul1,8S quinque
margine versus :
fralrum reliquias sanclo corpori adjunclas, quortim
de vita ac passione saiis supra retulimus 1BS 9 (440), Ter centum libras apponderal hoc opus auri.
qui iB9°in eadem civitate sed in alia ecclesia quies- Poslremo plusqtiam cenluni plaustris diicunt inmen-
cebanl, pariier iB91cumsumma diligenlia transfe- sas campanas el omnes Polonise gazas, quas sequi-
ranl. Quid mulla? lur innumera iiobilium virorum turnia , asstricli
5. Venium erat cum omni sacra sarcina in pro- 1609nianicis ferreis el conlrili colla bagis 1601(445) ,
sperilaie et Iselitia Boemiam, et in vigilia 189'sane.li inter quos, beu! male capltis, adriuctusesl meus
Bartliolomei apostoli prope metropolium Pragam atlavus i602.
Consors in clero, presbiter offlcio.
0 dies illa, diesi69a Boemis bonorauda el per ssecula memorise comroendanoa ,
sacris mysteriis frequenlanda , dignis prseconiis celebranda,
laudibus devotissime 160i vencranda ,
divitibus IaRlabunda, debtlibus exoplanda,
pauperibus jocunda, datione clemosinarum decoranda,
et omnibus bonisieos sludiis excolenda, in qtta feslis fesla
refulgent accumulata. 0 nimiiim 1606felix melropolis Praga,
olim sacro dtice t607sublimala, ntinc beato praesule 160Sdecorala,
a Domino Deo libi coliata excipis gautlia geminala,
et per has binas misericordiae olivas
fama volas 1609ultra Soromalas 161°alqne Sarigas 16il.
"" Kal. Septembris 16ia.
Facla est autem bsec iranslatio beatissiroi Christi 1059. (444)
6. Sed his a Deo 16Uconccssis impro-
martiris Adalberli anno dominicse incarnaiionis prosperis
\k~~WMLECTIONES
1676fltixeiinl 2b. 1B7eIransrerat A. 2, 2\ 3, 4, 4a. 1677fere A. t878ita 1. uli rell. ">7~spirilali I.
i!8o oonjuncione 1. compunciioiie 4. 1S8i stistinuit uddunl 4, 4». iBS2 rfeesf1. tsS3 frustra erasa r ..'I-
1S86 nobilissimo inserunt 4, 4a. iS87
lcra A. 1. tB84oplaral corr. opiaret A. t58silernm 1. l6SS Brucizlao
>"»~
additnti i~. tBSSsancloruinntartyrum inseruni 4, 4a. Deodonante relaluri siimtis 5. ,B94 non al
manu superscr. k. ls9t A. 1B 92 vigiliis 4, 4a. ,593 Kocitnicam 2, Rokilniczam 2b. sanclo-
par. q.
ms XX, 4, 4». ,596 corptts 2. 1B 97rfeese1. ,698lo superscr. al. man. k. ,s99
vam inscruiu i,i~. posi-
lum inseril 2b, 1600astrictis 4, 4a. 160t 4. 160! in
nieus alavus desunt k. 1, 2, 2°, 2b, 5. legunl i,
'~'K bogisiC9S 16oe !607
4». 1603riics deest 4, i~. devolissirore 1. deesl 5. omniuro A. serf. corr. 2. Weucezlao
1609 16t0 ita 1. Solamatas A. Foramatas 2, 2a.
addutil 4, 4a. 160SAdalberlo addunt 4, 4». volal 4, 4a.
iel1 lazygas 5. tela
Sarroatas 2b, Saurouiatas 5. Soramatas 4, 4a. 1030. 9. K. Sept. 2b. VIII. i, 4a.
lcis regnanie Domino nostro Jesu Cbiisio, cui esl honoi'et iinpcrium in secula seculoruin. Ainen. addunt
4, 4°. leu Domiiio A.
NOT^E.
(459) Iliijus ossa loco reliqtiiarum S. Adalberli a XLYIII. Cf. Anz., p. 48.
Polonis pia fraude data et a Bolicrois translala esse (440) 1, 58.
probare conalus est Dlugoszaucior et post eum alii; sed e (441) Rokylnice.
p:trteCosmse Polonus stal Miirtinus Gallus (442)1. e. re.bus?
I, 19. Cfr. Balliiiii Epilome rer. Bohem. III, 4. Dob- (445) I. e. circulis ftrreis.
ncr ad Haiec. V. 255. Meincrl Wiener Jahrbucher (444) Consenliunl Amiales Pragenses.
4».} COSM>EPRAGENSIS 132
bus delalor non dcfni! lctB, qui apostolico uli gesia ,\\ sloltcus os apcruil sncrum, pontlerosis verbis et
Iiaeceranl relulit 1616,divinas sanciiones ct sancio- aucloritatc plciuun. Sicttl, iiiquit, perlinacibus in
rum palrum iradiliones violasse diicem Boeiniaeet impiclalis culpa t629esl smvior exerenda 16a0 iiindicla,
episcopum promulgavii; el. si hoc iimltiim doninus ita reaium situm recognoscenlibus el pceniieneiam
papa (445) praetermillere.t, jtira aposiolicai seriis per desideranlibus [acilem prmbemus assensum i63i, et ab
lotum muiiditm observanda imniinuercl. Coiilinuo hosle >~3~ inflklis vutneribns misericordim adltibemtts
Sttccr convcntus celebralur, canones rcciianltir, 1033antidoluin.
Magnum eniin peccalum est aliena
saciif Scripturse scrulaniur. Dux et episcopus, rapere, sed majus christianos non solitm spolitire,
qttamvis absens, de pracsumptioite arguittir : alii verum etiam capliuare ei captivos 1634ceu bruta ani-
dticem omni riigtiitalc privatum per tres aimos in malia vendcre, nimis esl abltominabile : quod vos
cxilitim rieceriiunl, alii episcopnm a!) onuii poniifi- perpelrasse in Polonia, nebis rclalum esl per veridica
cnli offltio stispensum, qtioari tisqne vival, in clati- nuncia. Quod auiem mdti liceal sine noslra pernis-
siro moiiachoritm degerc juriicaiit, alii ambos gladio sione. de tpco ad locnm sacrnm transferre ccrptis,
anallienialis feriendos clainant. tcslanlur canones, proliibenl '~3S palrum decrela, cl
7. Interca lcgati dticis cl cpiscopi Boeniorum ex prmsumptores hujuscemodi 1636ret divina jubenl elo-
parle tocitts populi et ipsorum Roman advpniiuii, B I 171«'«gladio analhemalis ut ferianlur. Sed qttia vos
ferenles manriata magis munerihus oblita tei7 quam sive pcr ignoraniiam sive bonm inteivionis ob graliam
facittidise verbis 1618polila. Quibiis tibi dsla est co- hanc rem fecislis, prmcipimus t637ul pro knc iam
1619apostolici et sacri concilii temeri163Sprasumpiione dux vesterel
pia fandi, in conspectu episcoptts cmno-
tali sermone causam stiae legalionis sunl prose- biutn omnibus ecclesiaslicis usibus el honoribns sttffi-
culi ,2!0.O fidei catlwlicm.el sedis aposlolicm sanclis- cienler amplificalum in compelenli ie~~loco constniant,
cime reclor, et o patres in libro vilm 162tconscripti, probalasque personns ac officia servienlium clericorum
qttibus a Deo collala esl polestas jiidicandi simul et ex more constiluanl, itbi Deo sedulum servicium lam
miserendi, miscremini peccasse confitenlibus, parcile pro vivis fidelibus quam pro de[unclis in sempileriiuin
pceniienlibus simtil el vcniam poslulantibus. Falemur exliibentur, ul satlem vcl sic in conspeclu Dei realus
enim qttod itiici a el contra canonttm statula egitnus, vcslri traiisgressio deleatur. Mov legati valtle 16i0
1622longinqitis parlibus ob tam breve
quia de lam exbylarati proliciscunliir et referuni duci jussa apo-
temporis spaciiim ad lam sanclum nego.inm vestrum, siolici. Qiiibtts dux, vclul riivinis jussis ohlempcrans,
1683nequivimtts habere nuncium. Sed quicquid esl il- sttb houore sancii Wencezlai martiris in urbe Bo-
lud,quod fecimus, scialis, o ptilres,scialis "'"', con- leslati 16il j'uxla (lttineii Labe (446), ubi idem san-
scripli, uos non ex lemerilaie, sed pro niagna uliii- C ct.ust642oliinfeliciler consuiitroavil marlirium,venu-
late Chrisiiaiue religionis alque bona. intenlione id slissiniiim fabricavit coenobium, in quo, sicut el
tacisse. Aul, si unqutim bona inlencio cadit in vi- hotlie ceruiiur, Deo servit caterva fralrum nuiiie-
liitnt, o sanclissimi palres, secundttm veslrum judi- rosa, el habcttir praposittira et basilica val.le rcli-
eium parati sttmus nostrum emendare flagicium. Ad giosa (447).
hsee apostolicus paucis : Si pmnilet, iuqtiil, Itaud 8. Auno doniin. incarn. 10-40.Fama, qua nullum
nocel error. Mox Iegali sunmioti a concilio 16iBpo- pcjus maluin vigcl in mtindo (448), cl'qu;e inenla-
liunlisr hospicio, sequenti die reddituri ralionem in ciis pinguescil, et misuens plura paucis, falsa verls,
jtidicio. llla auleiii nocle ducis utissi et episcopi, volanrio erestit, pcrfcrt ad aures impcratoris secttnrii
circueuntes 1626 coiruperunl peciinia cardinalium lleinrici (449) ccttcies plus, quam Viriun fuil, pou-
astuciam, auro subplaiitanl jusliciam , incrcanliir diis atiri el argenti Bocmos rie Pulonia asporiasso.
precio cleinentiain, inuneribus leniunt 1627judicialem Tttnc iniperator 16is coepit qmr.rere oceasiones ari-
siiittenciain. Postera aiiiero riie ileruni lcgatis sacri versus eos, quoquomotlo 1G4iab eis quori sibi (fclum
concilii in capitolio 162Spracsenlaiis, doniniis apo- fuerat ir,4Bcriperet atirttm. Et manrians per qttav

VARIiE LECTiONES.
. 161Sdcstilit 5. 16,6rfeest5. 1617
'~~~oblata A. 16,s facunriia veibonini 3. '~>~ conspci ttim " 4 i~
16,0 perseculi 3. 162t deest k. terra 1. t623omiUunl 4, i». '~~Kila l. deest in rell. >"~"l;aA a-.i
concilio 1. nego.io 2. concilio rell. 16z6 circuienles A, , 1C 27 ciniini corr. 1. ,62S '~. u-~ inipi-
elalibtis pro ciilpa 4, 4». 168° exercenda 2b, 4, 4a. 163t capitulo i,'
1632lioslibits 2b. it3i h. al. matiu
163i aseiisnm 1.
superscr. I. ut smpius. 2b, 5. 1635pcriiihenl 2b. 163ebiijusmotli 2bj 3. 1Ca
captivatos 1,,as 7' pcr san-
clam obediciiliani atlditnl 4, 4». lemera 5. 1639
1640deest 2. 16il Boleslaw 2. Boleslai, 5. Bolezlai 4a. 1642 compctui corr. al. nian. conipeleiiti A
Wencezlas adduni i ' i~ '~'3 lleti"ic:s
adduni 4, 4a. ieu 16*
6
quomorio 2, 2b, 5, 4. ut addil k.
NOT/E.

445) Benedictus qtti scdit a. 1053-1048. (418) Virg. Mn. IV, 174,175.
(446) Al-Bunz!au ad Albim. (449) lleinricos imperatores numerat Cosmas.
'4'<7^ Hsec res anno deiiium 10ib' diiudicata est.
 133 CHRONICA.— LIB. If. \U
slionarios,.ul argentum, quod in Polonia rapuerant, A singnlari sollctiia prscdilus ct rebtis bellieis a pite-
nisi in.fra staluliiiii lemiinum usque ad tinutn obu- ricia deiitus, sed niitiquain belli felices oblintiil suc-
liiro 1646sibi iniltant, minalur bellnm.Ad haicSclavi cesstts. Ipse autem cansar casira metatus est ex
inquiiinl: Sempcr salvo lenore noslrm legis fuimus el utraqtie parte flumiiiis Rczne 16Gt(455). Poslera au-
hodie sumits sub imperio Karoti regis el ejus sttcces- leniI 662die perlransiens castrum Kanb lee3 (45(5)cum
soribus, nostra gens nunquam exlilil rebellis, el tibi admoveret aquihis silvse qiiaodiriiiiit Bavvariamat-
inomnibus bellis niansil et semper tnanebit fidclis, si que Boeroiam (457), ut t66i cognovit quod obslrue-
jusliciam nobis lanlum 1647facere velis. Talem enim rent Boemii vias per silvam 166B,indignatus parum
twbis legem insliluit Pippinus (450), tnagni Karoli tacuii, coiiciiciensqiie capul ter coticipil iras (458)
,66edignas 1667,atque in hsccverba solvil ora:
regis filius, ul amiuatiin imperatorum successoribtts escsare
120 boveseleclos et 500 tnarcas solvamus—-marcam Licet exslruanl muros silvis 1668alliores, licet elevent
nostrm monelm 200 nummos dicimus (451) :— hoc turres sublintes usque ad nubes, uti fruslra jacilur
teslatur noslralum mlas in mlalem 16i8; hoc omni rele anle ocutos pennalorum, sic nichil valent conlra
anno sine refragalione 1649libi solvimus et tuis sitc- Teutonicos obpugnacuia Boemorum 1669.
cessqribits solvere volumus. At si aliqtto prmter soti- Aui-si ascendent super nnbila, aut si includanl '~7~,
tum legis ieso jugo nos aggravare volueris, mori U se inler sidera,
polius prompli sumus, quani insueium ferre oiius. verditam et miseram gentem nihil isla juvabunt.
Ad hscc imperalor respontlil 165i: Begibus hic mos Sic ait el jussii cunclos irrumpere silvam,
est semper aliquid twvi legi addere anteriori, neque el ipse 167i eos praecedens ascendil montem 167Sal-
enim omnis lex esl conslittita lempore in uno, sed per tmii in ntedia silva siltim, sedensque in tripode ddxit
successores regum crevit series legttm. Nam qui re- 1673ad astanles locius regni principes :
gunl leges non reguntur tegibus, quia lex, ul aiunt Hac in valle colwrs ignava latel Boemorum,
vulgo, cereum habel nasum 165s,el rex ferream ma- qttasi tnus agreslis in suis receplacutis
rumel longam, ul eam fteclere queat, quo sibiplaceal. anlrorum. Sed fefellit caesarein sua opinio t674,nam
1'ippiiiits rex 16S 3 fecil quod voiuil; vos autem nisi ultra allerum monlem fuit illorum munilio. Ttinc
quod volo facialis, oslendam vobis, quol iesKpiclos unumquemque caesar appellans nomine, prius mar-
liabeum clipeos aut quid bello valeain. chiones, dehinc quosque nobiliores armatos prseroit-
9. Et slatim mitletis litteras per lolum regnum, lens, jubel pedestrcs ire in pugnam, his verbis polli-
valdeforlem colligil exerciluni (452). Altcra via qua citans eis victoriam : Non esl, inquit, vobis opus
itur per 16SSZribiam 165e,el est exitus de silva in laborioso certamine; tanlum descendite, cerle ipsi
islam terr.im per castrum Ilhiniec t6S7 (455), jussit IL>fugienl 167"prm litnore, nequeunl enim veslrum itnpe-
Saxones intrare Boemiam, qnorum lunc lemporis, tumferre. Ile tnei, ite, fatcones, pavidas capilepa-
dux 16BS erat Occardus l6B9 (454), cui omnis Saxo- lumbes, el ul feroces leones, more luporum, qui dum
nia lanquani regi paruit per omnia. Fttil enim vir irrumounl ovilia ovium te,e, non cttrant de numero ,
magni consilii, el in ordinanriis •6C 0 regni ncgoliis et non nisi lolo grege maclalo pociunlur edulio.

VARLE LECTIONES.
1646oboium 1. 1647t. n. A. tanlummodo 2b. 164Snoslrarum etas elatum A. setate 2b, 3, 4, 4".
i 649 rellagratione A. 1. l6B0 regis 4. le51 respondens dixil 2b. 16S
2 quia ut — lex iiastim de-
sunl k. 1663Franciae addit 2b. 1664quori corr. quot A. 1. quot super qtiod 2b. i655ad2b. 16BS Zrbiam 5.
1667Hlyroecl. Hlymee2,2b. Hlumer5. teB8 princeps4,4a. 1G69Okkardtis 2. Okardus5. semper. 160°or-
dinandi 4, 4a. 166tRezene le6e 1. 1662vero A. lee3 ita corr. A. Kamb 1, 2, 2b. Kamba 4, 4a. 1664quod in-
seril 2. 166ssilvas 4, 4a. caesari i, 4a. i667hmc verba a correciore in k. ila muiaia : cepit irasci,
sare erasis, vox dignas expunclaesl. *ee8 corr. al. man. 1. i6f9 Bocniii pugnare A. 1670in-
syllabis con et i671
cludenlA. addil k. ">7~itiagiiuin et inseruni 4, 4a. 1673tlux 1. riixit corr. man. recenlior.
1674oppinio A. 167B snper
fugiunl 4, 4«. i67eomnium 4, 4a.
NOTJE.
(450) Carolus erat, Caroli Magni filius, qui a. 805 conjicit Dobncr V, 25G. Vide quoque commentatio-
expetlitionem in Boembs fecit teste Einharrio in neni Kropfii in Monatschrift rier Gcsellscbaft ries va-
Annalibus. teiiandischcn Museums in Bohnien I, Deceinb.,
(451) Dobner ad Huiec. II, 453, docet nunimtim p. 37.
iinuro illormu leniportim iriem valuisse quod noslris (434) Marchio Misnensis.
riiebus qualttor el, riimidimn iiiiiiiinos crtice signa- (455) Regen.
tos (Kreuzer), Bilieinicuin igittir censuiii fuisse
7500 florenos nostrse inonei.:». (456) Kamb in Bavaria.
(452) Priniani Bohemicam expeditionem Hein- (457) De loco quo haec Bohemorum vicloria re-
rici III, a. 1059, auctor silentio transiil, qua Bre- poriaia ~\' fusius disseruit Dobner 1. I. In limilibus
lislaus filitim primogeiiltum obsidsm dedit. Cfr, Bavariacet provincise Pilsensis, haud procul ab urbe
Ilerniiuin. Aug. a. 1039. Tauss, prsclium commisstim esse putat.
(453) Nomen sPivautm esse iu odieme KumlTS (458) Cf. Ovid., MelamorDh. II, 50- I 1G6;
. 181.
casliique rudera in mtrote Geyersberg superess.
133 COSM^; PRAGENSIS 136
10. Mox secundum jussttm rcgis rtittnt loricata A , ut vidit adesse cruentos, itisiliens tergo sonipedis
1677agmina; de primo loco pugnae certant proceres, t099,incunibil jubis et
Conspicuse *678nilent acies ut lucida glacics, Arimovet t700lunibis ralcar quadrupedis csesar;
ct ut sol refulsit eorum in arm.i, resplenrieni frondes quem nisi habiiisseiprompium, eadem hora descen-
silvarum ab eisel cacumina monlium. Descendentes disset in orcmn sine roora Romanus imperator (462).
aulem in vallem neininem inveniunl, quia hinc et 11. Dtim haec ibi gcruntur, Saxones cum duce
illinc spissa silva et inpenetrabilia sunt loca; et Okardo 170tde quo supra dixi, Boemiaro ingrediun-
sicut solet in omni cerlamine (ieri, subsequenles ttir et unatn parvam regionem, qttae est circa flu-
etiam invitos inpelluul ad pugnam praecedentes, sic vium17MBelinam 120a,hoslililer demoliunlur. Inlerea
jam fatigati proceres iterum conpellimtur t67t a dtix eorum famam ul percepit sinislram, Sclavos
siibsequentibus transcendere alterum monlcni. Sed de csesare babuisse victoriam, fixil 1704gradum ad
jam aeslu te8° et siti sicco 168tlingua adhseret palato; pontero Gnevin 170B(465) juxla fluviuro Belinain
vires deficiunt, dexterae languescunt, anhelhus i7oe,valde sollicitus utruin bello forlunam lemplaret,
1707tanto dedecore 170S
acgros de peclore Irahunl, nec lamen sistere qiieunl an cuin repatriaret. Maluit
1682gradum. Alii super scuta suas t68aloricas deji- tamcn prius experirit 709animum ducis, et per nun-
ciunt, alii siant appodiali arboribus, fruslra inanciu B cios lemplans etiui verbis suadet amicis : Qui le
auram captanles, alii jacuere ut irunci, homines modo pugiiando ""> vicisse gaudes, si supplicando vi-
crassi el insueli iiinere certaroine pcdcslri, cl cum cisses, melior multo t71t tiictor 1712fuisses; proptefea
applicuissent munilioiii, exoritur undiqtie ciamor, noli temelipsumsuper le inaniter exallare, quia durum
est libi conlra slimutum calcilrare. Nam qui modo ,
(459), ascendil ut nebula super silvam fatigato de
corpore vapor. Quod videntcs Boemi ad breve tetn- qitasi parcendo vobis el miserando, vestram lerram
pus haesitaverunt, moxque, ut inlellexerunl viribus cum paucis inlrabul, ejns interim gratiam nisi inve-
cos defecisse, audacter prosiliunti68i de nninilione. neritis i7i3, cito cum laula miilliliidiiie exerciluum
Aurialiam superveniet, quibus nec fonles veslri sufficient,el quos
Dabal eis invicta soror forttiuaeBellona vestra lerrula vix capiel; lunc erunt novissima pejora
0 fors 168Bforiuna! nunqiiam es perpotuo bona; prioribus. Unde ilerum admoneo te el consilium do,
ne lolum, quod possidere videris, amillas. Psginam
Inslabilique rota magnatos ntergis in ima. 1714pecuniam
Fortunatoruin en ora 1C8C verenria virorttm (464), qum omnia superal, iraios pla-
Ungula ferrata 1687sallantitim fostlat cqnorum, cat, inimicos reconcitial, per libi fideies amicos 1715
ctvcnii-es in deliciis ac liimbos baltheisbis le88cocco non modicam cmsari mitlas, qualenus pro te ipsa
1689linctis 169°pracinctos 1091runcimist 692(400) pede C inlercedat et ejus tibi 17,e graliam acquirul. Ad hsec
dux Bracizlaus ira commotus salubres sprevil moni-
rumpil, et distrahit inlestitia et exta ceu le93fasciam
aut liganiina cruris. tus, el iiinixus manuni capulo sic ail: Dicile veslro
1717Occardo l7'e: Consilii salis "'' esl tnihi, neve
Plura rcferre pudel de laulse le9i nobililalis
1720monendo profecisse putes. Audiant te ml Saxo-
Morle repcntina nec scriplis promeredigna.
Tanla enim nobilium ibi 160Sfacla esl sirages viro- nes saxis rigidiores, el si qui sunl inconsulli '7i~ ho-
ruin, quanla nec in campis Einaihiae 169e(401), nec mines, qui iesapere aliquid pulanl. Ego aulem, nisi
in tempore Sillse, nec aliqua 1697inorlalium pesle, his in tribus diebus hac de mea provincia sine omni
nec hoslili unqnatn glariio 169S,feiiur sinml Tctilo- violenlia exeas, Iwc t7aa ense caput tuum abscidam,
nicoruin inlerisse nobililas. lnlerea csesar sedens el lua ora ponam libi ad posleriora.
nioiitis in supercilio, suae inenlis fallitur aiigurio. Cmsaris in curle quid agatur, non mihi curm
Nam dum sttos vinci non aistiinal ab hoste, victores [est "»".
VklUM LECTIONES.
16,7 tn alia manu superscr. 1. iS7S A. i679ila corrA, cogunlur rell. 16S 0 deesl 3. '~~' sicca
prospicuce
2b. tC8Squeuni alia manu superscript. k. deesl 1, 2, 2b, 3; valent 4, 4a. leBSstia A. 1,8i unt al. manu
superscr. 1. 168Ssors 4, 4a. ,686opera A. alia manu superscr. l, ut sil operta. 16S7 ferrea 4, 4a.
1(188liis A. ,6R9 qq ; superscr. al manu. k. 1690lincius 2. 169t praecinctis i, i~. -~~~rancinus 2b.
1693rfeestA. i69i detentecoiT. al. man. delantacl. 160Somillunl 2b, 3. 1696Amalhiae 4, 4a. 1697aquila
2. 169Bdeesl 5. iC99seroiperiis A, 1, 2, 3. t700l alia manus minio snperscr. 1. "" Okarado 1.
17,2 omitlit i~. i7»3 (luviuin quse esl circa Belinam 2, 2a, fltiviuni, qui est circa Belinam 2b. i704fecit
corr. al. manu fixil A. 170BGnetim 3. Ghiievin 4, 4a. 17oeBilinam 4a. 1707de arfrfi(4. 1708dolore 2b.
1709experire corr. experiri A. 1. 1710 "" al.manu superscr. k. "" omissum 4, 4a. 1713ne
pugiiare 1.17ts repeiil fideles serf expunxit 1. 1716omitlunt 4, 4a.
syllaba al. mttn. snperscr. 1. 17Urcgina3.
1717viro 1. 171SOkardo 2, el Ockarrio 4, 4a. 1719snlis cons. A. 172°ne 2, ne me 4, 4". 17!1 se
deinctps.
172ainconsultu 4, 4a. 1723COIT.1. 1724
i. superscr. al. man. k.
WQTM
cfr. llermatin Aug. et Ann. Sang. majores.
i*59) Virg., ^n. XII, 750. (465) Gneiiin, Briix, ad Bilam in circulo Satzensi;
(460) Equus. if. Piibitschka III, 519.
(401) Ltican., Pharsal. 1,1. (464) Hor., cpp. 1, 6, 57.
(462) De lleinrici clade die?2 m.Aug. 1040 facla,
 CIIRONICA. - LIB. II. «33
137
Quamdiu in femore Bracizlai pendel ensis, nou lac J\ csesaris iiaia:
scd similis fluet sanguis ex latere cmsaris. Qtiaecttin Bttla yeris, cmsar, nullos habitura triuinphos(469).
"~~ duci t7'6 rclata fuissent, quamvis nimis segic iri •* Noslra 1747terra tua esl camera, nosque iui sumus,
27
tulisset, tainen invilus ceu luptis, qtti, 1' cum auiil- el esse tui"w cupimus. Nam qui suos in subjectos
lit prseriam et investigantibus canibus submittens smvil,
catidam repelit silvam, sic dux Occardus cum magno Hoste crudeli crudelior noscitur esse;
dedecore repedat in Saxoniam. Item relatum est si speetas ad robur lui exercilus, nos libi nec mo-
dtiCi Bracizlao 17asde Pricos 1,a9 comile, qui prse- ment rerum sumus. Cur oslendis polenliam luam
fuit " 30Beline 17S 1in urbe, quod corrupltis Saxonum
quasi *ontra folium, quod a vento rapilur ? Nam
pecunia non slelissel ex adverso munitionis in ctt- venlus defieil ubi nichil sibi officil. Quod vis t749ut
stodia; seri, ubi sitnt nemora hoslibus pervia, ibi sis, jam victor es,
posuisselt 73!prsesidia (465). Hunc eniro dux prae- Jam lua iam cinqe viclrkia mo ttimpora im lauro
feceral toli 1?33 coborli quse fuil de Moravia, el tri-
173i ,. [(470).
bus legioiiibiis quae fueraiii roissse in auxiliiim
de Llngaria (466). Quem stalim 17asdtix 1,3eiratus, Insuper ci promiliilmille et quingentas marcas ric-
crutis .oculis , nianibus et pedibus abscisis, jus-sit-R im nariorum, quod erat iributum iritim annonim jam
praeteritorum (471).
prsecipiiari i,a7 in abyssum i733fliiminis 1739,anno
dohiiiiicseincarnationis 1041; Mox velnl insignis cum flamrois a;stuat ignis,
nimiam fimdit "sa aquam, paulatim
Imperator Henricus pugnal cum duce Brzie- siquis desuper
czislao et lurpiter fitgatur. 2. 2a. 2\ impetum cjus confundil, el prsevaleniibus undis <le-
12. Anno dom. inc. 1042 (467). Heinricus impe- ficit ignis:
ralor, senlper magnificus triumphalor, volens ulcisci Haud sectts t7B3 extinxii regina pccunia caesaris
zuorum ruinam iiielilorum, intral iribus itineribus [iram.
terram Boemoruni, el eam fere lolam hostiliier de-. Natn qut olim banc terram inlraverat inmilis, acce-
vasial, ac nitiltas civilales, quas illi -defendere non pla pecunia revertilur milis, pacc inlerposila.
valenics deseruerant, igne sueceiiriil. Et nt pervenit 13. Anno dominicae incarnaiionis 1043 lanla fa-
ad tirbein Pragam, anlc ipsam ex adverso lixil aqul- mesfuit in Boemia, ut lercia pars populi interiiet
Itis Sibenica mo in niotiliculo (468). Ibi nichil acitim fame.
digniihl reiatu coroperi "Kl, nisi quod praesul Sc- Anno dominlese incamationis 1044.
Terus . ,r Anno dominicse incarnaliouis 1045. obiit Gunter
Csesarisad castra clam noctu fugilab tirtre, monacus 7 Idus Oclobris (472).
tiniens, ul seslimo, ne quasi domino suo rebeliispri- Anno dominicse iiicarnalionis 1016. dedicaliiro est
varetur sedis hOriOreponlificalis. Quod videns dux nionasterium in urbe Bolezlau 14 Kal. Jtinii '7iKa
Bracizlaus Seveto Pragensis 17SSecclesiae sexlo cpiscopo (475)
Nescil qtiid facial, meniem dolor undique turbat. Anno dominicse incarnationis 1047.
Jani poenitet eum olini pugnasse contra caesarem Anno dominicse incarnalionis 1€48.
1742jam poenilet eum sprevisse i743roonita ducis , Anno doroinicse incarnalionis 1049.
Occardi, jam mavtilt 174iprecibus pngnare, et ettra Anno dominicseincarnationis 1050.
17*»ppecihiissupcrare i746quem olim ptignando su- Anuo dominicae incarnaiionis 1051.
perarat; alqtie his verbis leinptat diraui defleclere Anno dom. inc. 1052. obiil Bozcua 17S 6 conjunx
VARl^: LECTIONES.
, 172Sdum2,3. 172edeest k. Ockardo addunl i, i~. "~7 deesl 4. 178SBracizlavo 1. i7» Prikos 1. Prycos
2, 2b. PicosS. "a0fuil4, 4a. 17alBelin 1, 2, 4. Bolin 3. 17aaposuissenll. ,733lote 4. 4«. l734fuerunt
4, 4a. 173Sdeesl 4, 4a. 1,a6 Bracizlaus addit 4a. i73J praecipilare 3. 1738abissum 1. i73sad hanc rem
perlinct annus dom. incarn. MXLI, add. 17i 4a. lri 0 Sibenice 1. Sybenice 4, 4a. i74i comperil 4, 4°. ma
jam pcetiitei — caesarem omissa i, i». 3 verba sprevisse — eum tn marg. k. atia manus i7KK
apposuil
inaluit2, 2b, 3. i74scxsuperare 4, 4a. "^ 6 nam 2, 2b, 3. i747deest k. 1I48 deest k. 17i9 vitrici 2b, 5.
»-'*0 iiinpora2, 2b, 4, 5. t7St deestZb, 3, 4, 4a. 1752fuitdal 2b, 5. i7e3sexu'scorr, secus A.
lempora 17SS i7S*
1754IV Calend. Jauuarii 3. a domino Severo sanclae Pragensis 4, 4a. Bona at. manu superscr.
ze A. Boziena 2.
". ' NOTJL
(46?) Anno 1043 Eppo esl pruifeclus Bilinensis; D (470) Virg., Mn. V, 559.
vide labulain Boczek I, 116. (471) Autumito in festivitate S. Michaelis Heinri-
(4(16)AJPelro Ungarorum rege Bracizlai socio. cum ad Pragam cum Bohemis pacem fecisse lesta-
Quse cuni Annales liildesli. ari annuni 1041 referaht, tur aroialisla Saxo a. 1012.
dubitari non polest quin proriilio comilis Pricos et (472) De Guntario eremila in silva Bohemica vide
nunierus aniii 1041 in textu ad H, 11 revocandus Herm. Aug. 1045 ; Vitam S. Godebardi ep. Hildesh.
sit. ap. Leibnitiuin I, 487, et praccepium Bratislai a.
(467) Aniio 1041 liaecgesta sunt; cfr. Herm. Aug. 1045, Boczek 1,120; Vitam S. Guiitheri Act. SS.
et Anii. Sang. Oct. IV, 1068.
(468) Mons Zizka poslea nominatus. (473) Vide sttpra II, 7, ct prseceptum Bratislat
(469)Lucan.,Phars. I, 12. Boczek 1, 125.
PATROL. CLXVl. 5
130 COSMiE PRAGENSIS 140
Uudalrici 17S 7 ducis, maler Bracizlait76S. A obtinenda regni gubernacula. Qua de re rogo vos per
Anno dominicsc incarnationis 1055. Dominum t7SS,el obleslor fidei veslrm per sacramen-
Sanclus Procopius abbas (474) obiil. 2. 2a. 2b. tum, quatinus inler meos nalos s'.ve nepoles semper
Anno dominicteinearnationis 1054.17B 9 urbs Wra- major 178'"natu stimmum jus et solium oblineal in
tizlav 17"°(475) et aliaecivilates a duee 176tBraciz- principalu, omnesque 178Sfratres sui, sive qui sunt
lao reddilse sunl Poloniis, ea condiiione ut quam si- orli herili de tribu, sinl sub ejus dominatu (477).
bi lam sttis successoribus quiugenlas roarcas argcnli Credile mihi, nisi nionarchos"~~hv.ncregal ducalum,
et 30 auri annuaiim solveretit. vobis principibus adjugulum, populo ad magnum de-
Antio dominicseincarnalionis 1055 176'. venieti7S7 daninum (478). Dixeral, et inter aslancium
Dux Bracizlaus 176avirtuluin culmiite clarus nianus corporeos arlus linquens pelit ethera flalus
Gemma Boemorum 176i,patrum lux clara stiorum, ejus 4 Irius Januarii 1788(479), ac magnus planctus
cum adjuvanle Dco lolam sibi subj'ugasset Poloniam, est dcsuper illico factus i789.Quantseauteiii dux iste
nec non bis viclor, j'am lercia vice propostteial in- Bracizlaus frugalilatis 1790,vel quanlse discretionis
i79i e( humanis judiciis, aut quam
vadere Pannoiiiam (47*.,, dumque prsecerienssuum in divinis legibus
17CS largusdalor 1792elemosinarum et quam pius faulor
exspectal exercitum, 'Hriidim in urbe acri ptil- D
satttr aegriludine; quam ut sensit magis magisque ecclesiarum sive viduarum fuerit, facundia Tullii
ingravesccre, el sui corporis vires evanescere, con- prius defecisset, quaiii singula ejus quseque merita
vocal eos qui forle aderant lerrse l766primates, explicuisseit 793.
14. Post ctijus obilum filiunt ejus primogenitum
quibus astantibus verbis fattir talibus : Quia tne
inea fala vocanl, et atra mors jam prm ocalis volat, nomineSpilignev 1794omnesBoemicaegenlis, magni
volovobisassignareelveslrmftdei commendare,qui 176' et parvi, comniuiti consilio et volunlale pari eligunt
sibi in ducem 179B,caiitanles kirieleison canlilenam
post medcbeal rem publicam gubernare. Vos scilis
quia noslra principalis 1768genealogia, parlim sleri- dulcem. Eral enini vir valtle speciosus, caesariaepice
179eprolixa, facie Iseta 1797,gente
liUtie,pariitn pereunlibus in 1769inmalura mlale, me nigrior atra, barlia
candiriiores nive, el parum rubenles per me-
nsque '-"'"'ad umtm lm fuit redacta. Nunc aulem, ejus
til ipsi cernitts, sutH miht a Deo dali .quinque nati, diiim. Quiri plttra?
inier quos dividcre regnum Boemimnon vidclur tnihi Yir bonus el lalos a vcrtice pulcher ad imos
i798die qua inlronizatus esl, hic
csse uiite, quia omne regnuitt in seipsum'77"'divisum eral (480). Prima
desolabitur. Quia t7,a vero ab origine '77Kmundi, et inagnum cl niirabile ac omnibus seclis memorabila
ab iniiio Romani imperii, el usque ad hmc lempora (_, fecit hoc sihi memoriale; nam quotquot inventi sunt
1799
fuerit fralrum 177B gralia rara, tesianiur nobis excm- de gente Teulonica, sive dives, sive pauper, sive
pia rata. Natn Cain 177C el Abei, Romulus el Remus, pcregrinus, omnes simul in iribus diebus jussit eli-
et me; atavi Boleziaus et sancius Wencezlaus, si ininari de lerra Boemia (481), quin eliam et geni-
spcclesquid fecerinl 1777fratres bini, quid facluri sitnt tricem non lulit remanere suam , de qua supra
quini 1778? Hqscrgq i77~quatttq poliores ac polencio- meroinimiis (482), Otlonis nalam, nomine Judilhani.
res intueor, lanto mente prmsaga pejorti augurior. Simililer et abbalissani (483) sancli Georgii, Bruno-
Hcu mens t780semper pavida genitorum de incerlis nis filiam, eliminal, quia hsecolim anlea eum verbis
salis natorum! Unde prmvidendum i75tcsl ne post mca ofienderal accrbis. Nam duni paler ejus Bracizlaus
fata '7~~aliqua inler eos oriatur discordia propler rcsedificaretiiiosnia locius urbis Pragse per giruiti,
VARLE LECTIONES.
1767Odalrici 2, Udalrici 2b. 17S 8 hmc ad 1050, A. 17B
9 in tnargine superiore k. alia tnanu ad-
scriplum serf falso MLIU. 17eoWralislaw 2, Wratislai 5, Wratislau 2b, 4a. 176tBoemico add. 2b,
4, 4». 1762Mill. LIH, al. tnanu superscr. k. 176sBoemoruni adt4. 4, 4a. t,e4 Sclavorum 4, 4a.
1,6SChnulini-2, Hrtidin 3. 1,66sui2. 1767erasum el supener. k. 1768deesi k. 1769deest 2, 3, 4,
4». 1770con. al. man. k. t77i iinum2. 1772i. s. ipso al. man. tn margineA. apposita. 177aquod
2b. li74orieiile 1. 177Bomissum k. 1,2, 2*, et in margine 2b. me Chain 1.
1,77 fueiinl pro fecerint 3. ,77Bquinterni 3. 4a, legunt 3, 4, i78° in al. man. superscr. 1.
1779ita 1, 4, ego rell.
1781providenduro A. t782facla corr. fala A. t783Deum
2b, 5. 17S 4 iiiinor 3. 178B et oniiies 4. 17semo-
nachos al. manu superscr. solus 1, nec motiaiehos 2b, si monarcha 3. 1787rieveniret erasn r 1. i78Sdeest
i~. >7e~ esl hoc loco superscr. k. 1790fragilitatis eoir. frugilitalis A. 179iregibus 1. 1792dator repetit 1.
1793explicuissenl A. ,794
Zpilignev 1, 179e
2b, Spitigueu 2, Zpiiignen 5, t797
Zpiligneum t79S 4, Spitigneuni 4a, et sic
l-orro.
i:~~seu 4. "'»judicem omisso in 4 4a. barbara corr. barba A. lala 4. autem inserunt 4, 4a.
NOT.fi.
(474) Sazaviensis. D (479) Consenlil Necrologium Bohemicum.
t475) Breslan. (48(1)lior., epp. II, 2, 4.
(4'7G)Dubilal Palacky 1,291, num Bratislaus re- (481) Sed noiiomnes Teulonicos expulit e liobe-
M:ra belluin contra Dngaros leinpore hiemali susci- mia, potius Vilum abbatem Sazaviensem Slavica
pere vohieril. natione oriundum munere privavil, et abbalem TCJI-
(477) Hanc legem Cosmas infra III, 13 vocatjH- loniciiin in monasterium induxil, ttl refert niona-
slitiam Rehemorum. clius Sazaviensis.
(478) Hunc reriim ordinem a Bratislao rion in (482) I, 40.
ipsa ittoiie consiiliiiuni esse, docet tabula quaedam (485) Dobner V, 529 ex diplomale quodam Olto-
a. 1S54 scripta, in qua menlio fil Wralislai, filii cari l eflecisse videlur ei nomen Adlaiiisefuisse
cjus, ducis Mor.tviensis; Boczek I, 130.
 141 CIIRONTCA.— LIB. II. fi?.
et bic i80°supradicliis heros a palre sibi concessain A laole27(487)partemalleramChcnradols.2S,el0tto:iitsJ 9
Saiec 180ihaberet 1SD 2 provinciam, forte i803exiit ut dederal; Jaromir aulem adhuc deditus studiis intcr
cum suis circa sancli Georgii claustrum compone- scolares versabalur alas. Prsemisit autem dttx Spi-
ret murum. El cum ntillo modo recte poni posset tignev illius lerrse 183°ad priniates lilteras, in qui-
murus, nisi destrtieretur fornax abbatissae qtti ibi bus nominatim vocat trecentos viros, quos ipse
1804forte slabat, jactata fune in media, tunc aliis novit i83tmeliores^et nobiliores 1832ex omnibus civi-
hoe facere cunctanlibus, accessil nattis herilis, et talibns, et ut sibi ad urbem Hrudim SS33 occurre-
quasi risum sibi faciens, cum magno cachinno i80S rent 1S34, per salutem capiiis sui mandai. Jussa viri
jussil eura dej'icere subilo in lorrenlem Bruzincam faciunt, et jam 183Bultra portam custodise in agris
1S0e,dicens: Hodie domina dbbatissa calidas noti gu- Gruiov '~~e(488) duct obviain veniunl, quos staiim
stabit placentas. Qttod agnoscens abbatissa exiit dux iS37, iralus quia non ad condiclura locum occuf-
irata de claustro, el valde moleste ejusdicla ferens, rerant, j'ussit comprehendere, et catenalos niisit ad
sic eum yrohicis aggreditur ei confundit tliclis : ctistodiciidum, dividens eos per singulas civitales
Nobilis, insignis, vir forlis el inclilus armis, Boemiae, eqnos aulem et arma eorum inter suos dis-
Quam magnas lurres nunc expugnavit et urbes, tribuit,' et lenuil viam in Moraviam. Quod auriiens
Et sibi famosum fert de fornace triumphum, » frater ej'us 13SSWralizlaus valtle eum limuit, et se-
Timpora jam lauro victricia >e~ cingat
7
et atim. cessil in parles Pannonise i8S9 (489), relicta conjuge
Cierusmutiimodascampanis
'~"~ personel >e~~odas, Olomuc 1840
Dux quia dejecil fornacem miraque feeit. (4S0) in urbe. Quem rex Andreas gra-
Ahie">'.pudeleffari '~"qum non pndel huncoperari. lanter suscepit,et quatidiu secum 1641fuit, honorifitc
Corpore diriguitislavir, vox et faucibus hmsil (484), eum habuil. Ergodux Spilignev, postfl,uain atl suttiii
Indignansque suani gemilu conip^scuit iram placilum 1842omnia ordinavit in Moravia, fratres
[ (485).
^ suosaccepit, ul essent securo incuria,Conradum 1843
Haec quoniam 18la abbatissae dicl* dux alta in praaficiens venatoribus, Oltonem vero posuil super
menle reposita (486) reservarat i3u, postquam est pistores alqne cocos 'magislrum 1S'4. Nurttm aulem
inlronizaius, priusquam ^818sancti Georgii ecclesiam suam coniprebensam misit in quoddam caslrum iSis
intrarati8le, abbalissam expellit i8t7 niandans sibi munilissimum nomine 18ieLescen18i7(491), comroil-
talia i8ls : Nunc polius convenit clerum resonare tens earo ad custodiendum coihiti nomiile 184s
odas el pulsare campanas, cutn abbatissa forasel is>~ Mstis 1649,quam ille, tion ul decuit lalem dominaro,
de lerraliaciejicitur '~">,quam cnmfornaxejus dejici- custodivit, nani omni nocle ejus pedem suo cum
tnr. Ecce vir forlis el inclilus armis non lurres, non „ pcde i8S0 munivit compede. •Quod vir ejus autliens
urbes expugnando, serfle abbatissam '"'', illius for- segre tulit, et quid mercedis comiti pro tam teineri
nacis m> dominam, hodie ejiciendo i82afen 1824fa- facto poslea reddiderii,in sequeniibus patebit
(492).
mosnm triumphum, el cingil limpora lattrd. Et ut 10. Post uiiiim vero mensem iSsl evolutum inter-
•jussum fueral, super bigam imposila ferlur velociler veirtu Severi episcopi et eomitum nurum suam di-
abbaiissa, et cicius diclo ejicitur hujus lerrae de mittit.eli8sa dans ei conductum, fecit eam lssa redire
«otifinio. , ad suum marilum. Quae quoniam le84vicina parlui
15. His ita 1823peraclis, vadit novus dux novum crat, dum ire properat18SS, matricem viciat, et infra
riisponereMoraviseregnum.quodolimpaler ojtisinler spacium trium dierum spiritum 18S 6 exalat
pulcher-
182e
(ilios stios dividens, parlem diroidiam Wratiz- rima mulierum 1SB 7, quia non poluit 1SB8 ttieri expo-

\AKIM LECTIONES.
1800haecl. 180iSatc 2. Satcz 2. Sale 2b, Sathcc4, 4a. ^ 02 h supe.rscr. ai. man. 1. 1803sotie 2. 4.
1804corr. k. omiitunt 4. 4a. 180Schachinno 1, 4a. i8oeBrusnicam 1, Bruztiicam 2b, 4, 4a Brticilucam
Z. tB07campanas corr. campanis A. catitpanas 4, 4a 1S08personat 3. 1809dejicit 4a. i81° Ach 4.
1811ea fari4,, 4. '*" n supevscr. 1, indignainque 3. 18ia quuni 2b, 3. 18t4 reservaret 1. 18lspq4.
1816inlrat A,'intrarel 4, 4a, ad addit \. 1817ila A. superscripsit aiia tnattus et comva iila ; deesi inrell.
18183. sic /efjii.-abbaiissae niandal lalia. i819omiiiunl i, i~. "~~ ejicilur d. t. A. 18alm superscr. al. manu
A. abbatissa 3. 1S22n superscr. 1. 1823ejici ipio 1. i824COIT.1. 182Bcorr. k. ilaque 1. iS26corr. k.
1627Wratizlavo 1. 182SConrado A. 2, Chunrado 2!>,4a, Ctinrado 4. 18a9 Otoni 1. it30 al. man. superscr.
k. lsal vidit 2. 1B32el nobiliores omissa i, 4a. 1S 33Gruriiin 1. 18a4 ita A. occurranl rell. i83Betiaui 4,
4a. 1S36Gruloti 2, 2b. Cbrtitoii 3. Grothou 4, 4a. 1837Spitigneus addunl 4, 4a. 1838suus A. ts39 Polo-
nsc 4, 4*. 1840Oloniucz 2, 4, 4a. iSil corr. k. iS'~ palatium 4, 4a. 1S4aConratum 1, Cunradum 4, 4a.
isii postiit pistortini atqtie cocoruin magisirum 4, 4a. 18is castellum A. 1846omitlil 5. 18i7 Lesczen 2.
1848oinitiii 4a. 18,aMzlis 1, 2, 4. 18S 0 cum perie desunt 2. 18B 1 messem, n superscr al. man. 1. 1SS 2 manu
aiia et coteva superscr. k; deest i« rell. 18Sadeest 4, 4a.18S 18Siqnia i, 4a. iess le al. man. corr. ire 1. duro
lc propeiat 2, 2b, duro properat 5. 18Bespiritus 2. 7 corr. 1. 18BSpoteral 3.
'
NQT^E.
(484VVirg., Mn. III, 48. JD Moravienses. Vtd. FumtsctiKa iti, 3t>y.
<485) Lticaii., Piiars. IX, 166. (489) Die20 mens. Apriiisl055, Wralizlaus adlutc
. (486) Virg.. Mn. I, 26. residebai Olomuci, ut probat ejus labula Boczek I,
(487J Wratislatts sedcm habebat Olomuci, Conra- 152.
dits Zttiiynii, Otto Bruniite; cfr. Boczek 1, 129. (490) Olmulz,
(*88) Campi Grutauvienses, uUr.i .Ciirudim oppi- (491) Lcslen. '
duiti siti; loiigius-ijtiam dux jtisserat itcr feceruni 492) II, 19
 COSMJE PRAGENSI3 144
U5
iiere pondus inmaturum. Cujus de morte rex 1SS 9 A siastica disponit18se negotia, posl prandium autem
1SS9
Andreas 1860cum videret suum hospilem usque adeo secularia tractat i8S7judicia i8S8. Pelliciam autera
rncerentem, episcopalem el tunicam clericalem, quam desuper
His juvenem dictis mcestum solatur amicis (495): induens i890in capite jejunii per lotaro quadragesi-
0 mi care Itospes, Deus faciat, ut sis sospes. De cm- mam gestabat, in ccena Domini suo capellano cubi-
i8el curam luam, el spera culario eam dabat, bene et religiose reputans, ut
tero, jacta super Dominum ie~~ver- qui lempore pcenilencise particeps laboris 189ifieret,
in eutn, et ipse factet, ul hic mmror cicius
1892non inmunis habirct.
taturin gaudium.Smpe enim fil ut, unde homo minus in die magnse festivitatis
186Ssperal, inde plus comnwdi 186i[crat. De 17. Anno dominicae incarnaiionis 1056.
proficui
obitu autem tum consorlis esto vir fitriis, nec dolendo Anno doininicse incarnalionis 1057.
excedas modum, quasi libi soli aliquid conlingerit Anno dominicae incarnationis 1058. 4 Nonas Au-
novtim, cum omnibus hominibus conslel nolum, gusli (496) Judita conjunx Bracizlavi, duclriv Boe-
Omne redire 186B suum humanumcorpus ad hortutn. morum, obiil, quam quia filius suus Spitigueus
Dixeratel tristem secum ducit186e ad mensam hos- ejeccrat de regno suo, cura non possel aliter ul-
1867atque niero cisci 1893injuriam suam in filio, ad conturoeliain ejus
pilero, uhi opimis ferculis reficiuntur
leni efliciunlur lseli. Forie fuii huic regii 868unica *869I ei omnium Boemorum nupserat Petro regi Ungaro-
1S7t(494), jam t872thoro rum (497). Hsecpostea 1894a filio suo Wratizlao tltice
gnala 1»70,nomine Adleyta
roaritalii87a lempestiva, valde formosa et mullis pro- inde translata el sepulla est 189B Pragse juxta virum
cis nimium spes invidiosa. Hanc hospes ut vidil mi- suuin Bracizlaum, sanclorum martyrum Vili, Wen-
1897
sere adamavit, quod rex bonus non recusavit, ceslai, AdalberliiS 96in ecclesia honorifice
aique t874post paucos dies mairimonio sibi eam co- Anno riorainicae incarnationis 1059.
pulavit. Quod cum audisset dux Spilignev, sagaci Anno dominieaeincarnalionislOOO. citm ad festtim
ingenio praecavens ne forte invaderet frater suus santi Wencezlai tlux Spilignev venisset Pragaro, VP
lolam tB7Bcum Ungaris Moraviam, mittens nuncios dens ecclesiam Saricti Vili non adeo iiiagnain nee
revocaleum deUngaria.el reddidit sibii8i6civitates, capessenlero populum concurreniem ari festivijaiem
quas ei ante'~~~ pater suus dederat in Moravia (495). sanctam, quahi videlicet ipse sanctus Wencezlaus
Erat enim dux iS78 Spilignev vir prudens 1879reruiii conslruxeral189S ad sihiililudinem 1899Roroanae ec-
in discrimine, scie.ns arcum situm lendere el litxare clesise rblundam, iii qu.i etiam ejusdem 190°c.orpDS
in oporluno1SB0 tcmpore. Cujus inter cacleras viiiu- sancii Wenceslai qtiiescebal; siiuiliter et aliaiii
tes hoc praecipuum sludium memoria digntim posle- , ecclesiolaml90',quse fuit coniiguaelquasi in porticit
' 1902
ris vero iraitabile exemplum proferimus 188tiu roe- sila ejusdem ecclesiae, cujus in medio iiimisin
dinm. Talis enim mos suus erat, semper quadrage- ario lbco erat mausoleum' 1903sahcii 1904Adalberii;
1S0Bet
simali temporetB8!lautmonachorum aut caiionieorum' oplimurii ratus! forti,' lit ainbas desirtteret
t 906 constriieret
degens in clauslro.elemosiiiis vacabal, divinis ofuciis uiiani iilrisque palioiiis; magnani
instabat, vigiliis et oracionibus t88Sinhaerebai, sic ecclesiam. Continuo per longnm gyrum riesignau 7
lamen, ut ante matulinalem melodiam aul cuni ecclesiseTocuro, jacit fundanienia, ferveti90- opns
extensione manuum aut cutn genuflexionibus lolam (498), surgil niurus; sed ejus felicia coepta in sub-
ruminaret psalmodiam. Post completorium vcro ad sequenli mox aiiiib'ihiercipil niors inepta. Ejusdem'
iiislar monachorum servat i8Si silenlium usque ad annt lempore, quo Iegiones proceriuut ari bolla (499),
primae slatium 18a".Et quamdiu jejunus fuit, eccle- cum jam levaiis signis miliciae tlux 1908quasi
'
VARIJE LECTIONES.
18,9 audiens add. 2. 18eodeest 2. i8elDeum 2b, 3, 1862tuus5. 18°3 profectus 3. 186icorr. 1. 1866reil-
dereA. 186eduxeral 3. i8e7 corr. 1. 1868regia A. i869deest k: 1870nata A. 187iAtllegia A, A*. 1872It
superscr. al. man. 1. 187Sdeest 4, 4a. iS74atque-copuIavit desunti. paucos omitluntk.~\. posi riies aliquot 5.
1 lotam terram M. c. U. A. 187C
187, redidit 1. rcdriii ei 4, 4a. 1877anlea 2b 3. 18'8 deest. 3. 1879prutleiiiis-
simus4, 4". lfiS0 imporluno 4. in portuno 4a. 1SS 1 proferemus 2, 2b,,5. 1882lempl 1. 4*88jejtfniis 4, 4a.
1884servabal 3. i6»sspacium A. 1886exponit A. disponebat 3. i887traclabaiS. 1S8Snegotia A. 1889deest
A. 189°indutus 3. i891rfeesl2.189si892resurrectionis Jesu Chrisli domini nosiri1897 ailduni 4, 4'a. 1893ulcirisci
A. sed corr. 1894post 4, 4a. omisso et ei est i, 4a. 1896V. W. A. 1. tt« A. deest rell. 1S9S cou-
strucxeratl. 18?9.sanctse orfrf. 4. ''<">deesl k. 190iecclesiam 2b, 5, 4,'4a. 1992iiiarto e. I. ra. A.
,903mauseolum 2b, 4, 4a. 1904beati 5. 190scoustrueret 1. i906deest A. 'f<> 7 corr. 1. accelerai 4, 4a.
1909Spiligneus add. 4, 4a '""'
NOT^l.
(493) Virg., Mn. V. 770. D 1046. Nuptias illas in dubium vocat Ptibitschka III,
(494) Erat soror Andreae I regis Hungarorum, fi- 530.
lia Ladislai,; cfr. Pubilschka III, 361. (498) Yirg., Georg. IV, 169.
(495) Tabula qusedam apud Boczek 1,155 probat (499) Ni fallor, Andrese regi Hungarorum ctim exer-
Wralizlaum anno 1059 Olomuci commoralum esse. citu Teiiloniconim adversus Belam ex consilio Hein-
(496) Probal Necrologium Bohemicum. rici regis auxilium lalurns erat, quod de duce qtto-
(497) Anno 1046 regno privato et caecato; s&d dam Boenioniro anonymo, ctijiis adventum Tetitonici
lunc vivebat prior ejus uxor; vid. Herra. Augiens. nonexspectaverinijliiterismandavilLamberiuslOlil.
.143 CIIRONICA. — LIB. II. 116
tinius 1909diei iferagcrel, obviam habuil19Wviriuam, \Mentiam 1936elegit l937te in sacerdolii grndum, pro--
qua: fiens el ejulans ac pedes ejus deosculans. cur- pierea et genitor nosler tradidil le ad titerarum exer-
rens 191,11pos).eum clamabal dicens: cicium, ul successor idoneus Severi episcopi luibearis,
- tantummodo Deo favenle si supersics fueris. Moxque
Dotiiine; vindicamededdmrsdrio ineo.
inlrante Marlio mense, prima sabbati die, qtiando
Ei ille, Faciam, itiquit,*c«wi4et'"".expeditione red- celebranlur i93Ssacri ordines, quamvis invilum et
<?<nB.;.Etilia : Quid si, ait i~'~,nonredibis, ctii tne coaclum alque nimis reniteniem totondil eum, et in
vhidicandam i914dimittts i2ts ? .Autcur tuqm merce- praeseulia ipsius ducis ordinatus est usque 19J9 ad
dem a Deo acceplurus omillisl Qui staiiui .imius cliacohatus blTicium, Iegiic.ue publice evangelium, et
viduaead pelicionem •inlermittit expedilionem, eam- pontifici missam celebranli 194°juxla morem mini-
quejusio judicio vindicavit de adversario. Quid ad stravit194t. Post haec nqvus diaconus, immo i94s
h;ec vos, o nioderni principes, dicitis, qui tot vidua- atiiiquus dicendus t043apostata Jtilianus, parma '~KK
rttm, lot pupillorum ad clamores non respicilis, sed ' sacrab miliclse non bene abj'ecta (503), el gratia m5
eos lumido fastu superbiendo despicilis? Talibus, ut quam per inpositionem manus acceperal neglecta
snpra diximus, misericordise visceribus dux Spilignev t94e,sumpsil mililarecinguluni, et cttfugit cum suis
lioc agnomen sibi ascivit, ut ab omnibus dicerelur B scquacibus ad ducem Poloriicum (504), mansilque
pater clericorum, defensor viduarum. Sed quia sac- . secum usque Severi 1947episcopi 194sad obituro.
pitts videmus occulto Dei judicio malos relinqui, 19. Ea tempeslale Mztis comes urbis Belinae.l949,
bonos snbtrahii9le de medio, hic vir tanlae 1917pro- ' filius Boris, vir magnseaudalise, majoriseloqueniioe,
bilatis esti9ts ab bac luce subtraclus 5 Kal. Februa- ncc minoris prudenlise, quamvis non inmemor quod
rii (500), anno sui ducatus 6, anno vero i519domi- suspecium ducem habueril19B0, quia ejus conjugem
nicse incarnat. 1061 ^920. sibi quandoque a domino suo comtnissara in cuslo-
Obiil Spiligneus dux Bohemoriim 2. 2a. dia lentieril 1»Bl(505), lamen 19Baaudacler palalium
18. Posl cujus ohitum fraler ejus t9ai Wralizlaus, ducis ingressus, rogaturus eum his verbis supplicitor
omnibus Boemis faventibus, sublimalur in solittm, esl aggressus : Fratris lui, inquit, per graliam in
qtti confestim 1922Moraviaeregntim inler fralres suos honore sancli Petri apostoli mdificaviecclesiam, cujus
dividit per medium, dans Ottoni orientalem plagam ad dedicalionis sollempnilalem quo dignemini adven-
(501), quam ipse prius obtinuerat, quse 192afuil aptior lare 19Sa,simul el urbem advenlu luo Imlificare, sup-
venatibus 1921el abundanlior piscibus, occidentalem plices meas ne despice isSKpreces. Ille quamvis non
vero (502), quse est192Bversus Teulonicos, dat Con- inmemor acceptae jnjurise, quam olim sibi feceral in
rado, qtti et ipse sciebat Teulonicam linguam. Regio 'G conjuge t9BS,lamenpropternovilaiem suam dissimu-
1926aulein illa est
planior et campestris atque ferti- lans in corde i9S6 qtiani babuit iram 19B 7, dixit tEgo
Iior frugibtts. Interea sole moratite in prima parte veniam, civilatem Imlificabomeam 19S 8, el quod res et
piscium, bonse indolis Jaromir juvenis, audita nece justitia postulai, faciam. Hoc verbum, quod locutus
fralris sui Spilignev, quem non i927minus qtiam i92S est princeps, non iniellexil comes 19B9,. et magnas
ut palrem timore et amore coluit, jam deposito duci agens grales19e0 laetus abiit, et parat quse sunt
puerili meiu rediit 19S 9 de sludio, sperans aliquam necessaria ad magna convivia. Venerat dux et epi-
portionem 1930se habiturum haereditalis in palrio scopus 196tet ecclesia, quse est sila 19e'in suburbio,
regno. Qtiem dux Wratizlaus fraler suus, ul seusit mox dedicala, ascendit dux in urbem ad prandium
magis affeclari 193ilaicalem quani, sacrse doclrinse 1963;episcopus vero et comes in sua curle, quae fuit
miliciam, his verbis castigat ej'us pertinaliam : Noli, anle ecclesiam, similiterposilis mensis epulis dis-
inqtiit, fraler '~3~, noli a capite, cujus effeclus es cumbunt. Et inter prandendum 1964venit nuncius
membrum, per apostasiam i933 abscidi '~3Ket 19as qui diceret in aure i9es comili: Ablata est libi urbis
projici in infernum. Olim divina gralia per sui provi- prwfeclura et dala esl Koyalm '»'", fitio Wssebo-
VARLE LECTIONES.
t90 COJT.ai. man. 1. M!0 qtiandam inserunt 4, 4a. 1911 superscr. al. man. k. "" super-
scr. 1. 19la deesl 2. 1914 miseram add. i, 4a 19t5 remittis 2b. 191e sublbai 1. "" lale
19t8 deesl 2b, 3. i9i9 iia k. deest rell. . 19S 0 LXl deest 1. i9al sutis 2b. "" sla-
c6rr. tante 1. t927superscr. al.
lim 4, 4«. 1923qui 2. 1924venialionibus 3. i92Bomissum 4, 4a. i9" corr. 1.
matiu.k. t928rfeeslA. 19S»redit A. ,930 partem A. 193icorr.i936 1 affectare A. 5, 4, 4». 193a fr. inq. A.
1837
1933aposiaciam 1. 1934abscindi 3. i93Ssupersc. al. man. 1. pro sui providentia 2b. eligit 1.
1938celebrabantur 2b. i939deesl. 3. i9l° cel. roiss. A. i94i celebravil 2. 194acorr. k. ""\omttiunli,
' 1944ita k ms graliani A. 2b, 3, 4, 4a. t946 negleciam 2b, 4».
i~, dict. ant. A. t9iS arma
per i949 retl.
0 habuil2b. 19S
19S 1 leuuit A. lenuerat 4, 4a. 3^,deest 2b,
omittunt 4, 4°, deest k. Relinai 2.
5. 19S 3 atlveuire 4, 4a. '~SKsuperscr. \. "ss sua add. k. i9Besuo odrf. A. 4, 4». i9B7 suam A.
deesti, 4a. 19S 9 Mztis nrfrf. 4, 4«-. i9eo gralias 2b. 196tSeverus add. 4, 4a. t0ea omissum 4, 4a. •
196°Kovale corr. Koyaie A. Coyalel.
prandenduro i, i~. '~~Kprandium 2b. t96Sin aurem A. 2b, 3.
Koieihe 4, Koietse i~. „„vm„
NOT^E.
(500) Consentil Necrologium Boheniicuin. (503) Hor., od. II, 7, 10.
(501) I. c. Olomiiceiiseiu. (504) Boleslaum 11.
lM~\) I. e. Biunnensem. (505) II, 15.
117 COSMJE PRAGENSIS 14-S
i.s 1967,qui tunc temporis primus eratinpalalioducis.. (V Migrat 198°ab hoc mtHido 19S 1, bravio; fruiiurqiie
Ad bsec comes rcspondil: Dux est et dominus, de Ijocondo (509).
rivitale sua faciat quod i96Ssibi placet. Quod autem Hic ulramque forlunam prosperam et adversam
mea ecclesia hodie habel, auferendi dux poteslalem salis expertus est; nam aliquando a duce Bracizlao-
von habel. Qui nisi illa nocte consilio prsesulis 1969et captus, calenalus, carceri mancipalus (510), utrutvi-
auxilio i97° aufugisset,. procul dubio 197t oculos et que simul in oeculto el in aperlo 1982mariirium litlit,
periem stium, quem olim compedivit cum pede con- Hic fere omni lempore sui prsesulalus sine aliqua
jugis ducis, ainisisseit97V refragalione 1983etsine omni conlradictioneBoemiae'
20. Anno dominicse incamationis 1062, 6 Kal. el Moraviae quasi unum et indiyiduiini episcopium-
Februarii obiil ductrix ma Adleyth 1974matcr Judi- 1984rexil, e( rexisset, si non post obilnm Zpiiigueu
ihai el Ludmilne, similiter el Bracizlai junioris et 198S,niroia devietus efflagitatione Wratizlai riucis ,
Wratizlai, qui iu '~7'J primo flore juvenlutis occidit coiiseusisset promoveri Johannem episcopum in
197615 Kal. Decembris. Evoluto autem fere unius Moravia (511). Prius lamen mullorum sub lestimo-
anni spatio (506) post obitum duclricis Adleythae, iii(i hujusmodi i98edeliberalo plieodo et alliodo sive
Wratizlaus dux accepit uxorem nomine Zualavam concambio i98T,scilicet ut Pragensis prsesul 12 villas-
1,77(507), Kasimir Poloniorum ducis nalam, Bolezlai r, quse sunt in omni Boemia potiores pro illo episcopiO'
vero el Uladizlai germanam, ex qua habuit qualuor 1988eligal, insuper et centum marcas argcnli aimua-
liberos, bonae indolis viros, Bolezlavum, Borivoy, tim de camera ducis accipiat; curlem aiitemquseest
Wlariizlaum i978,Sobezlavum i979 (508). De quibus in Moravia ad Sekircosleli 989cum suis appendiciis,
in suis locis,uli Deus dabit, saliscopiosetraclabilur. ul antea sic et in posterum, possideat, similiter 199(>
21. Anno dominicse incarnalionis 1063. et villam Sliunicam cum foro, atqtte castrum ibidem
Aimo doroihicse incarnalioHts 1064. situm in media aqua Zuratka 199i nomine, Podivin
Anno dominicne incarnalionis 1065. 1992(512) diclnni a conditore suo Podiva, Jndaeo sed
Anno dominiese"incarnationis 1066. postea calholico (515). Ferlur auleiii quod fuissel in
Anno dominicse incarnationis 1067. Idus Decembris Moravia ante lempora Severi quidam cpiscoptis, ut
Severus- sextus Pragensis ecclesise episcopus. reor, nomine Wracen 1993(514), Ds qua parrochia
VARLE LECTIONES.
1907vVseboTis 1, 4, 4a,Vseboris 2b, 3. 196Squid 2b, 3. 1969Severi add. 4. i970et auxi-
lio destiBt i. 197i procul dubio desunt \. 197a ita 1, pr. d. amisisset rell. i9Ta nomino A.
1974Adlegth l.Adleyta 5. 1S7«deest. k. i97eceeidil 3. i97J Svratavam 2. 1978et add. 4, 4a. 1979'
Zobzlavum 1. Sobieslaum 2. Zobezlaum 2b. 4. Sobeslaum 5. Zobislaum 4a. "e~ ita k. 3, 4, migravil relt.
1981de hoc seculo 4, 4a. i982repelil serf expunxit 1. 1983refraglatione A. 2, corr. reflagracione corr. 1,
1984episcopaiom 2. lb. 198SSpingnei 3, Spilignei 4, 4a. 1986deesl 1. i987ut expuncl. 4, add. i~. 19ss
episcopatti 2, 2b. 1989ad Sekirkostel — simililer desunt k. caslel 1, Sekirkostel 2, Sekir coslel 3, Sekyr-
coslel 4, 4a. 1990ita k. 1, 2b. Slivincam 2, ob defectum punclorum super i eliam aliter legi possil; Slinni-
cam 5. mi Zuarlka A. 1, 4, corr. Zuratka A. Zwarka addito c super r 2b, Zuracka. 3. 1S9ain 2, /e<ji
poiest Poduin el Podiun. Podium 3. 1993Wracen 1, 2b, 3, 4, 4a. Wraczen 2.
NOTJE.
(500) I.Anno 1063. (~\ (512) Observat Dobner superesse liodie Podivin-
(507) e. Swatislawa. locuni in Moravia, haud procul a Ludenburg, a qui-
(508) Cosroas praelerroisit coimnemorarc filiiini biisdam Kostel nominaluin.
Judiihiiin, ex eodera matriiiionio procrcalain, qute (Slo) Aul fallitur Cosraas aut sludio Pragensis
nupia fuil Viperlo.comiti Groicensi, qtii postca inar- Eci Icsisededuclus a veritate aberravil, quori videba^
chio Misriiseet Lusatiae fuit. Cum vero Jiniiilta Ittuc lur Palackto I. 1. Apparel enim ex Hildegardi Gradi-
uiiii cum' marito suo Viperto condidissel cclehrcm censis Chronico msc. Boczek 1,159 curtcni illam
abbatiam Pegaviensem, parenlum eiiani et fralruni Sekir-Kosiel et caslrum Podivin a Pragensi episcopo
Juriitbae anniversaria ibi celebrala stint. Sic enini in Oloroucensi revera traditum esse. Anrio demuni
KaleiidariO Pegaviensi legimus : 19 Kal. Febr. Fra- 1068, Otlo dux Moravieiisis restiluit (sunt verba alius
tislaus rex, pater fundalricis, mille talenta. El: Ka- tabttlae Boczek I, 140) eleclo Pragensi episcopo, pro
lentl. Sep. Zuialislawa regina, maler fundalricis no- denegatis eidem per ducem centum tnurcis annualim
strm. SCHWARZ. Cfr. infrall, 40. de camera solvendis, caslrutn Podivin in Moravia cum
(509) De riie el anno consentiiiiil iuonacbus Gra- [oro civilaiis Sekure adjacentis, qualiler tempore b.
riicensis, series episcoporuro Pragensium et Necro- Adalberii ex umone parochiarum cesserat in jus Pra-
logiuti) Bohetnicum. gensium.
(310) Forlasse quia, duce relicio, ad imperatorero (514) Duorum episcoporumOIoniucensiumservala
iraiisirtral, 11,12. cst inerooria anle Severi leropora. Joannis archiepi-
(511) I. e. Olomucensen. Haud immerito couje- scopi, qui roissusest in lerraro Moravorum, menlio
cissevirieturPalackyl, 501 consilitim deconsiitttendo rv facta est in litteris Theotmari archiepiscopi Salisbur-
Olointtcensi episcopio initum esse Oloniucistib fineui gensis ad Joaiinem IX papam a. 900 circiter datis.
anni 1052; apud Boczek eiiim I, 138 exstat labula Alius Silvester occurril circa annum 940 in codice
(|iiodain de concambio, in qtia haec legunltir : 1'ro:- qui nominatur Granum calalogi prmsulum Moruvim.
senlibus fralribus meis (Oltonis) Wralizlao elCunrado Aiino974episcopiisquidam Moravicnsis,cujtts nomen
illuslribus, venerabili episcopo Severo et pluribus co- non servalum esse dolemus, inlerfuit synodo a Wil-
milibus de Boemia el Moraviu. Aclum in Olomuc anno ligiso arcbiepiscopo Moguntino habitae (cfr. Gutleni
dom. inc. 1062,12 Kal. Jan.knno 1065; IVKJII.JIIL, coti. riipl. I, 352), quem episcopum Wraceu illiiin
ap. Boczek I, 159 Johannis pritni episcopi de Olotnuz foisseconjecit Dobner IV, 245. Vide Ricltter scikro
primum fucia esl mentio. episcoporum Olomucensium, p 5 sqq.
143 CHRONICA.— LIB. II. .15*
quanlum conflicluni cum, prsedicto praesule Johanne ™slat episcopalis elcctio. Hoc idco dux fccil, ul ibi
successor Severi Jaromir habuerit in loco suo decla- inter suos milites, seplus arrois, niunilus pracsiriiis,
rabitur. posset contraire 201Ssuoruni voluntati fralruni, et
22. Tunc Conradus et Otto audientes Pragensem huiic quem volebat Lanczonem 2016sublimarel iu
5017sinistra intencio dticls,
episcopum migrasse ad Christum, miiluntet revo- episcopum. Sed fruslratur
cant fralrem suum Jaromir de Poloniaj et discin- 8018quia omnis potestas a Deo est, et esse prsesui
gunl eum zona militari, et ilerum recipil 1994liabi- non potest ctii a Deo prsedestinalum attt !019per-
liim el lonsuram clericalem. lnterea dux Wratizlaus tuissum 2020non est.
prsecavens sibi in fulurum 1995,et t996liroens ne 23. Quid mulia !0St? Ventum crat ad cuslodiai
germanus suus, cum prsesul facitts forel, cum prae- portam qua itur in Poloniam, el in Ioco qui dicitur
dictis fratribus contra se conspirarentt 997,ccepil Dobenina !02a(517) dux convocat populum ct pro-
lacilus*secum traclare quoquo modo posset etitii ceres !023in ccetuni,*et fratribus suis 2024a ~~~sdcx-
cpiscopio defraudare. Erat auieiii tunc lcmporis in tris et a sinislris assistenlibus 2020, clericis vero et
curia ducis quidam Lanczo i998capellanus, de Sa- eomiiibus per longum gyrum considenlibus !0S7,
xonia nobili prosapia nalus, vir personalus (515) et et post eos cunctis miliiibus asstantihus, vocal Lan-
adinodutn lileratus, ac prsepositura Lutomericcnsis czonem, et slantem in medio laudat el commetidat
1999ecclesise sublimaltis, moribus et vita non conira- 8028eum
populo, sic ei clara voce, dicens : Egregia
dicens honori poniificalus; et quia duci semper lua fides tnihi spectala collidie exigil i0i" hoc et cogit
ftdelis mansit, omnibus modis dux eiaborabata 000 me ut faciain, quod facturus sum hodie, el nt pcr hoc
his Pragensis prtesul ul sit. Ititerim Conradus et Ollo discanl posteri, quanlum dominis suis debeanl fidelcs
veniunt de Moravia fratrem suuni Juromir secum fieri 2030.Accipe en anulum et bacuium, esto spousus
afferentes,00t el subnixe soosducem pro eo !00apo- Pragensis ecclesim el pastor sanctarum ovium. Fit
stuIanteSj quo sit *904memor germanitalis, memor liiurmur in populis s03i, nec resonat vox congralu-
paternse institucionis !0OB,memor sacramentorum, lationis, sicut semper solet in lempore episcopalis
quibus pater suus obligarat fidem comitum, quod electionis. Tunc Koyala !032,filius Wsebor 2033,pa-
post Severi praesulis obiium Jaromir sibi eligerent latiuus comes, hoc nirais inpatienter ferens, sieut
2006in episeopum. Al ille, sicul erat in simulandis erat verax in sermone el
simplex in verbo, stans a
et dissiraulandis rerum causis vir ingeniosus atque dexlris Oitonis frairis ducis, forlilcr inpittgit latus
dolosus, ut vulpecula quseuon 2"7 illuc fugit,,os quo- ejus, diceiis : Quid stas ? An 6W Mp«- ~**~(518)'
suam jactavit caudam !009, ila dux alitid clausum ,n Quare !03Bnon adjuvas fralrem inuin ? An non vides
relineris in peclore, aliud promitsoto suis fralribus quiq !036frater luus, filius ducis, repudiatur, el pro-
ore. Non esl, inquit, unius hominis traclare hoc ne- selilus 2037atque advena, qui in hanc terram sine fe-
golium, quod postulal communis ratio omnium. Sed moralibus 203Svenit, in solium sublimalur ? Alque si
~">il ~""~
quoniam nunc interim jam pars major populi et dux violal patris sui 204°sacratnentum, absit a
procerum milicimfrocessil in cqstra, nusquam tnelius, nobis 204t/ ut manes ~~Kinoslrorum parenlum apud
ut reor, hac traclabilur de causa quam islius '~"~ Deum pro Iwc °-~K~ sacrtiinenlo reddanl ralionem aut
lerrm ad cuslodim elauslra (516) : ibi omnes 20latna- supplicium luant. Scimus cnim !044,et ad hoc nilitnur
jores nalu hujus gentis, ibi proceres ~">iKet comiies, ibi ttl possumus, quod genilor vesler Rrqcizlaus nos et
qui sunt in clero meliores aderunl, quorum in arbilrio patres nostros sub fidei sacramento conslrinxii, quo
\kl\lM LECTIONES.
1994recepit 4. 4a. i99Sin f. sibi A. 1996deest2b. i997conspirarel3. l99SJanczo 2. i999Lucomiricen-
sis 3. Lulomiricensis 4. 4a. a000elaborat A.( !00tofferenles A. 1. 2b. 4. in 2. o correclum in a. a002sub-
nice corr. subnixe A. !00apro eo desunt k.' !°04sic 1. !00Binstructioiiis 5. 20l> 6 g snperscr. \. ~~~7 nisi
2b. 900Sfmgitl. !009caud. jact. A. s01°ita 1. 2. 4. proraisit rell. !011par.1.2. ~~>~illins2b. !01Snl.
manu superscr. k. ~~iKproceres 1. S0-1S contravenire 2b. 2016nsuperscr. 1. ~~>"corr. T. S0t8 thic. int.
A. !019elA.!0S0 promissuml. S0!1 quidplura4. 4a. ~~~~ Bobenina A. Dobevina2b. Debonina 4. 4a. 202S
5. S02V
proceres et populum S0S deest 4. 4». ,02Baddexlris A. 1. S0S6aslantibus4. 4». 2027cousedentibns 2.
residentibus 4. 4a. 8 commenlat corr. commendat 1. 2029erit expunclo alia manus superscr. exigii A.
so3oQer corr>a;# tnanu fleri 1. servi 4a. s031populo A. aoaaila corr. k. pro Koyala ; Coyata 1. Koyatba
4. Koyiha 4a. a033Vsebor 5. Swebor4. S034Ananocayapac A. ananoc aypac 1. A nanoeaypac 2b. anano-
caypac 5 Ana. noc aipac 4. 4°. S03SCur 2b. 5. 4. S03equod 2b. so37proselila A. proselytans 2a. A pr.
2b. «038femoribus alia manu superscr. al. 1. s039si deest k. ac quasi4a. so40deesl 4. 4a. S04tvobis 2b.
2043inanes 2. in lexlu, sed in margine ab atuiqua manu i. aie manes (id estaninise manes). nianus 3. S04abac
corr. hoc 1. ao441. 2. vro enim habent magnumN, quod alias iionien significaresolet.
NOTiE.
(515) I. e. ul videtur, vir corporis dignitate et D corrupta illa lectione Bohemica verlia sibi depre-
decore praedilus. hendisse videbatur. Cfr. commentatio ejus in Mo-
(516) Alias clusae, montium anguslise. natsschriftder Gesellschaft des vaterlandischen Ma-
(517) Ex conjecttira Palackii liodie Doberle, haud seums in Bohinen I, 48, K. Vide Diogeniani cent.
procul a Trautenau, in via qua itur in Silesiam. VII, 53 et Leutschii nolam inparoemiographis Gra>
f5l8) lta legenda atque petiia esse illa verba ex CiS, p. 291. GROTEFEND,
Boelhio I, i primus vidit Dobrowski, qui autea in
 ' 152
ili[ COSM.EPRAGENSTS
~"'~ 0'6 Ja- 11 filii !07° Wsebor magnitoquam tinqunm attl Ztnil
post obilum Scveri episcopi frater-vesters
rotnir prmsul sit. Aut si libi displket fraler tuus, cur filiumBozen, cujus esl in oremel el in corde fei, quo-
eordel noslratum cterus nbnmodieus, scientia wqtte ., f«»i pravis alque dqlosis cottsiliis quod factum esl
prmdilus ul isle Teutonicus ? 0 sitot habeas episco- _ feceram quos ego,
— si vixerb ! — Sed ~~7' reprimam
17'
patus quot cernis capeilanos hac ih lerra progenitos me'"7''; ver.utn" nunc matjis palernm tradiitonis
episcopio a047 dignos ! An putasquod alienigenaplus mempr, sacramenlorum ,ejus, quod jusiicia, quod
nos diligat el metius huie terrm cupial quatn indige- fralerna dilectio poscit, faciatn. Tanlummodo sequi-
na ? Humana quippe sie est natura ~~KS,ul unusquis- mini me i~7Kad urbem Prdgam. Qui advenienles ca-
que, quacunque sit lerrarum ~"Ka, plus suqmquam stra flxerunt in pratis juxta villam Goslivar !070
alienam non solum diligat genlem,: verum etiqtn, si (520) et mitliiiit ad ducem S076,si faclis dicla com-
quirel, peregrina flutninain
~~~~ palriatn verlerel. Malu- probare velil. Quosille paciflce suscipiens, fratrem
mus ergo, tnalumus caninam ~m cqudamqutfisini suutn, Jai;om]r eligit, 8077in episcopiim, Coriradum
merdam sosa,quatn Lanc»onemlo;carierS0S3'super sa-. , verci el Otlonem, datis et acceptis inler se sacra-
cram kathedrami Fraler tuus, bealm memoria}Spili-, mentis, di.millil cum pace in Moraviam. At vero
gneit, aliquid sapuil, qui una die omnes.Tenlonicos ;Zmj| ~»~~et Coyala, quamvis inler priricipes concio-
liac de lerra exlrusit. Vivit adhuc Bomanus jmpera- jB nali sinl vera et jiista, lamen, nisi noclu elapsi deli-
tor Heinricus, el vivat; quetntu lemelipsum^Xfqcis, tuissent; fuga !079,sine onini audientia dux eos ut
cum ejus polestalem usurpans das baculutn et auulum hosles S08° rei publicse S081punisset. Facta s08!est
5061'cpiscopatem famelieo canL Cerlenqn
inpune S0S 6 autem eleclio haec ;inno dom. inc. 1068. sole inlranie
1« et tuus episcOpus feret, si Koyata !0t7 filius soss vigesimam quiulam !0S3 parlein Geniinorum S0S 4
Wsebor vivel !0B9.
24. Tunc Zmil filius Bozeni !0,°, qui fuil prsefe- 25. Nec mora , dux Wratizlaus niitlit comitcs
ctus in urbe Satec, simul et Coyata !06iaccipienles Severum, Alexium, Marquardum Teutonicum curo
per dexlras Conradum !062, Ollonem et Jaromir fralre suo Jaromir jam electo ad imperalorem sectm-
,063: Eamits, inquit, el videamus utrum unius versu- dum Heinricum (522). Qui venienles in vigiiia sancti
cia elsimulata mquitas prmvaleal, anjusliciaet mira Johannis baptistse adeunl csesarem in S08sut be !0S6
cequilas prmcellal trium fralrum, quos par mlas, una Maguntia S087, iractantem cttm episcopis et princi-
votnnias, eadein potestas sociat, et major mililum pibus inperialia negotia, cl oflerrentes clectiim stiiiui
ecpiosiiasjuvat. Fit per caslra commotio non modi- rogant ex parte ducis el tocius populi, qtto sua au-
ca populi, Arma ~">eK, Arma clamant singuli, omnibus clorilate dignetur eoruni eleclionem confirmare.
ei-i.odio illa inconsulta episcopalis electio. Ideoque '" Quorum peticioni csesar annuens, lercia die, id est
nirfjor pars excercitus cessit ad illos tres dominos, 80886 Kal. Julii, feria s089secunda, dat ,09°ei anuluin
nieintique sunt castra oppidum Opocen !068(519) cl et pastoralem virgam, el in proximo die domitiico
iiifra. Et qnia jam allera pars mililum prsecesserat 6 Nonas Julii 20S 9 (525) a prsesule Maguntino Jaro-
in silvam, videns dux soesquasi sedeslittituniS 067, mir, nuiiato nomine Gebeardus S091, ordinaius est
nec satis fratrum ab inpelu fore tutum, fugil quain in episcopum. Eodem die transfretanles a09sRenum,
celerius poltiit, timens ne ipsi praeoccuparent Pra- cum posl prandium quidam suus miles Willalmus
gam aulS96SWissegrad !069urbem. Millit tamen de >093 super ripam s'94sederet !09Sderaissis S096pedi -
via ad fratres nuncium, dicens : Aronpropter Koyatm bus in alveura, accessit retro clam novus episcopus,
VAR1^2LECTIONES.
2048quori3. ""fratervesterrfesMtu: A. !0S7 2. !048nat.sic estA. ~"K~corr.
1. '<><">
deest
• 50l,s episcopalu repelitl. S0S3
A.!08t rati inseril 2b. a. asininani m. A. caninani merdam aut asininam caudam 4. 4". locari A.
4. 4«. !0S4 tu melipsura 2. m met te ipsuro 4a. aoss et anulum rfes«nr4. 4a. S0S 6 corr. al. manu
S0S
7 S0BS inipuie
impune 1. corr. k. deest 4a. !0B9 Cerle — vivet omissa 2. soeoftl B. Zmil A. Boren 1. Bozen 4.
5061corr. A. S06S Conrandum et A. 4. S06aJaromirum A. ~~~K deest. i. !06BOpoczen 2. Opecen 2b.
S060Wralizlaus addunl i. i~. !067destulum A. al. tnanus tu. !06Sel A. omissum i. 2069Wise-
superscr.
grari 1. so;0 filiuni 1. !07t superscr. al. tnanu k. 2072ne corr. al. man. roe A. reperiam 4. 4a. 207Sin
marqine A. at. manu adscriptum ; hmc omnia inrasura \. ~~~K at. man. superscr. A. 20,BGoztivar 1. i.
Goslivar2b. 3. Gostiwar 4a. S07Carincein 1. corr. al. tnan. ad d. !077elegit 4.4a. !07SKrovl 1. Smil 2.
,979rfeesiA. !030superscr* al. tnanu i. S08tpublice 4. 4a. S0SSActaA. 208aqttatiam A. *0R 4 geniorum
eorr. al. man. geminorum A. geniiorum corr. gemin. 1. S08Ssuperscr. \. *~~"corr. 1. 2087Magoncia 1.
Magonlina 2. Magonlia 2b. Maguntina 4.s09i208Sscilicet 2b. 2089feria — Julii alia manu, sed comvain mar-
gtne inferiore k. adscripta. s090dal. Gebeheardus 1. Gebhardus 2. Gebebarrius 2b, 5, 4, 4a. 209J
transferanies corr. i. S098Willehalinus 1, 2b 5. Wiilelinus 2. Wilehelinus 4, 4a et sic deinceps. S0S
4
fliiminis inserit 4". S09Sseriet 2b. 209edimissis 2, 4.
NOT;E.
(bia) Opocno. _ (523) Neque riies vi Kal. Jul. in.seciinthtm ieriam
(5201 Hostiwar in circulo Kaurzimensi. ncque vi Non. Jul. in diem Doiniiiicuro incidit, quod
i,i)21) Diem 15 esse roensis Junii, quo celchraba- observariint rerum Bohemicaruni indigatorcs Asse-
lurS. Viitts, eruit Dobner V, 394. mani, Pubilscbka, Dobner, qui cum Asseinanio fe-
(522) Ncque imperatorem fuisse [Icinricum neqtte riam secundam ct diem Dominicum secutus ntroque
Becundtim, inler omnes conslat. loco reslilucre voluit2 Kal. Jitt. cl 2 A'o«. Jul.
 153 CIIIIONICA — LIB. 15. 154
el nesciens qitod ibi latcret profmida aqua; dejccil!'!A rct. Dcciijns Deo placilis „aclijjtis,..pltira, poterant
cura S09' in Reni 2098fluenia, dicens : Denuo te Ra- dici S,1Srelatu !119digua, sed nielitisest utde fiis
ptizo, Willalme. Qui S0?9 diu submersus,: landem slleam quam; Videar e riiullis'dixisse pauca. Ilic
emersus, caput rotando et uhdas capfando dixil : beatse memoriai''pr^p6.sit.u,s,!1!0'"po^i.30'^hrios(525),
Si sic baptizas, valde deliras,.episcppe~i~~. IliC nisi quibtis hiijusecclesi^?-.r:e^iti.r#,r^qsjiiiir|ipj'j»!'i^i in
i bene natare scisset, una die et sumpsisset episco-.'.?; coelesij regho bea&ni iebmmissi-;ialeiili: recep.iurus
piuni!10i et amisisset prsesul Gebeardus. -.•': , ustiram48 linlciKl. Deceifibris. ''^' '' "" "• '; .
26. Qui!10s cum pervenisset Pragam, eo die: quO Migral!1!iab his teneliris ad.luclsaraftnaperhen-
y"'~ "' >> 1" *'
juxta morem obsedit episcopalem kalhedrsirii," dat; :>';•!. ,'<•'.'-/
/.V'^-.,''^''':-!:':-'^!^'
Marco capellano suo ejusdem S103.eecl.esiseiprseposir::'.' * Aniib"2t2ajibh^^^
turani, qui secundum hominis genituram npbili or- in nioribits Deo carits,'e'I hbihih'ibus| hee:non;in re-
lus erat aiiavorum prosapia, ducens origiiiem dfe"< -'';'biis"uellicis' miles' praeclariis," iiiSpiratipiie'; divina
,', commQniliis;, mw^
genie Teutonica, pollens sapiehlia prse cuhctis^quo^.", .,;"uiiie,'Wlssc|;rad
liinc habuit lerra Boeniica !i04.Naih in otnnruus U^:;'" civitaiuiiVquasimalei': e~tdomina est|I)eo^jiivanic,
1
beralibus artibus valde fuit Slosnotius scolasiicb§st0V< cujns.pro-
.;j..ccwis^-pii«ii;\<iit.i.ii':,Ti'irf;'raerite:^projsosVtlt.';A'd
dici et esse B^P^^0t^W^!^''i^,J,,>'t.Kft** medibcrJ'a''himo:cqnsilia;per-
qui potuil miilloriirii ftiagistrbnihi^tlida-;.- fraclaiis'""'jdjghhm^^ "'<3imi, quateniis smohasterhiiii,
scalus, in divina verb pagina ihlerpres mirificus, iii. '^qMod gratia ; DeJ coopferarile' cprificientlum, tlevole
fnle caiholica el in lege s107ecdesiastica 'doctof ma*. .;'proiiiisbrai, isancisftftomaiiaeefcclesiscpo'nlifici:regen-
.diiin omniqiie ab adversilalediiigeiiler.prbtegenriuni,
gnificus. Quicquid enim religiorils, quiequid regu- siriiurciim canonicis ejusdcm ecclesiaeconiniendarei.
laris 210Siiisiiititionis s109,quicquidlibiibriViiac est'.''.'.,Igiiur Petrus, ecclesiae.sancti Georii: prsoposittis,
in ecclesia, hic sua erudivit elordinavil pruden-..;'" Roni.im missiisdevbta riuncia sui diicisdoriimoapo-
tia att0. Prius eiiim eranl irregulares ei ~>"'iioinine ' slolico ftrieliier iiisinuaVit (827); Quo audilo, venc-
rabiiispapa Alexander II *nK Deo, graiias pro lain
lanium canonici, inculii !tt!, indoeti, et iii liubi.iu- fclici prasfatl principis desiderio relulit, rooxque
laicali in cboro servienles, velul acephali aut beslia- syiiodiiiii coiivocavit, in qna 72- episcopi' ftierunl.
les centauri !lla vivenles. Quos vir prudens Marciis Qtiibus postquam oninia prsedicti ducis verba rccita-
vit, cuiicti unanitni corrie el voce glorificantcs
suis verbis el exemplis instruens, el e multis melio- Deum, qtti sanctain suani ecclesiam in toto orb;
rcs, quasi de prato excerpens flores, ope divina co- terranini dilalare noncessal, rcsporiilerunt: Ainen.
Domintis Petrum prtcposilum doniino
opcrante 25 fralres ordinavit, dans eis religionis suo CIIIII ergo papa in hsec verba reinisit:
habilum et secundum regulam aequalem cibi et pb- privilcgio
< Alcxander servus servoruni Dei, urbis Roniae
lus mensuram. Sed cUm saepeatit negligentia mini-'-,_ episcopis et papis suis suecessoribtis (S28), nec nou
strorum aul occasione aliqua magisiroruniS 114ihier- " enlholicis episcopis sanciseqiie Romaiiae ccclesi;e
niiilereiur fralrum praebenda, el iiide.ssepe fralres subjectis cunciis, iitriusque vilse prosperilatcm et
slls apostolicam benediclioiiein a siimino Deo cuin otn-
ciim affligerenl sua quserimonia sl16, volcns pla- nibus sanctis. Ea, quae doniinus Deus suaro per cle-
cere eis.per omnia, decimalionis illorum quartam mentiani ad augiiientiim apostolicae sedis conrionaie
dignalns cst, adagnitionem omnigenaruro lingiiiiruiti
partem sibi asscribens, tres inler fratres divklit, ila lioc snb chirographo propagari volumus, piiuiuni
ut unusqiiisque fraler annualim 30 modios tritici et qutdem misericordiaro Dei supernos riiffiisamliquirie
lotiriem avenae, insuper el 4 denarios (524) ad anntincianiits. Boeiuoruni ritix VVraliziaus, vir cliri-
stianus, fldei integerrimus ainator, rcbus in bcllicis
sepiknanam pro carne S11T sine iniermisstbne babe-

vAm^:
LECTIONES.
,0" deest 2. S09' Rhein 2. primo nwmi 2b. 2099corr. k. ~"">deest 3. s101
*">' qua corr, qtii A-' aloa <femal. man. k. ~>~K '">" episcopalum 2, 4, i~.
Boemia 1. al. maiiu superscr. k. ~">e scolatriciis
al. atramento corr. scolast. I. sl07 in lege desuni i, 4». ! 108 i, i:>. 2109
~"° "" singularis
!tls quiriquid reg. inst. in
margine k. aliq tnanu adscripta. sapienlia 3. deest k. et add. i. sll'3ceu tauri 4,4».
81:4 atit — iiiagislrorum alia manu in margine k. adscripia. 2U3 eum fr. A atl6 ipse vero in Deo addunt
4,4". 21" riabatur add. 1. S11Spoteram oniisso riici 5. !I19 pclatu corr. rehttu 1. 2120Marcus add. 4,
4''. 212tmigravit 2, 4, 4a. S12Sad Iitcem amena perliemiis A. superscr. al. man. amenaque p. paradisi.
2,13Qum hic de fundalione Wissegradensis eccleshe
'"' numerus manu recenliori subscriplusl, sealtutilur, legunlur iu duobus tanlum codicibus 7,1~,
\-' . '" -
mrk.
(524) 4 denarios plus minus 20 erucifcros aeqitasse D observavit Dobner, siibsequenicm Alexaiiriri II bul-
observat Dobner. lam esse supposilarn, neqtie ab eo tale privilegitun
(523) i. e. 1098. riari posse satis apparere e$ iis quse Gregorius VII ad
(526) Num Wissehradensis ecclesia anno 1070 re- Wratislaum de ecdesia Wisseltradensia. 1074 scri-
vcra condila aut condi coepta sit, eo roajor exoritur pserit: De reliquiis el privilegiotinde nos rogasii, cum
(lubitalio, cum omnes posterioris setalis scriptores, tmticiiisluus finila el perfecia ecclesia consecrulionis
quibiis nulla ul Cosmse interpolalori inhserel suspi- consilium a nobis qumsierit, volunlati ium sulisfacere
cio, ecclesiam anno demum 1088 funriatam esse uno benigne procurabimus.
ore profiteantur, et ipstim Wrtitislai prtecejitum fun- (527) De vera (iausa Petri legationis vide quaeCos -
dationis apitd Boczek 1,183, etsi chronologicis signis mas infra II, 29, narral. Cfr. etiam Cosnisepriroam
«miiiiio caret, hoc eodem anno scriptum esse.episco- continuationem ad annutii 1129.
poruiu nomiiia, quoVuin mcnlio facta cst, probenl. (528) Qtiam Ionge lioc exordiiim recedal a gciuii-
Dc qtio vitl. Dobiicr ari Ilaj. V, 550. El hoc bcue njs jmnlilicuni Iloinaiiorum bttllis ncmo non virict.
tS3 COSMJJ PRAGENSIS 156
magnilicus Iriumphalor (529), quod serenissiine A quemlibel episcopum inveniat el accipial. Nemine
uliiqite lerrarum claruil, liniina aposlolornm Pelri autem praepedienie omnem injuriam in Romanam
cl Pattli honesio.! per nmicios cotidie visitans, nos synodo libere proclamet. Scripta isi.irum litlerarmii
c.Ttcrosque in Dei servitio rievotissimos oinni bcne- sigillo impresso supra venoranrium corpus beati
(icio non roinime prseterieus piae metilis rievoiione Peiri apostoli posuimus, niaxinieea pro causa, utsi
innotuit : Mulia ante lempora voium Deo vovi, quod quis Dei inimicus manrialorumque ejus coiiiemplor
adluic neqttaquam implevi. Ecclesiam in honorem boc viriere vOlueril, scial se ab omnipoieiiti Deo i<i
Satvatoris nostri, cujus ubiqite proiectione muniius, perpetuuin conriemnatum, ac cuin coaiibus sancto-
veslrm pielatis auxilio mdificare i.upio. Diclis lalibus riini nil coromune fore, sed cum diabolo inexlingui-
atiriilis, ponliftcalis apex ut adcresceret, sanciorum bili gehennse incendio selernaliterconcremari. Data
Palrtim (530) numero 72 commiiui consilio penitus haec in manus Pelri praepositi sancti Georgii in pa-
collaudavimus. Ig-itur ad hsec perficienda Johannem latio Laleranenst sub Henrico rege, lilio Henrici
cpiscopttm Tiisciilanenseiri fundamentuiii dare misi- gloriosissimi imperaloris, 7 Idus Maii sls6.
mus, cujus in praesenlia ipse praafalus dux cophi-
nos (531) terra onustalos 12 propriis humeris por- Sed eece!ts 6, diira nostrast 27traclamus stipendia,
iasse videbaliir (532). Locus ergo, in quo est ereria, longe digressi sumus ab incepto opere viaruni per
Wissegraria cognominaiiir, quod sonat litteraliter
iiliior civilaiibtts. Quam sacrosanctam ecclcsiain dispendia. Nunc autem s128ad ea quae supra proini-
lotitis provincite caput dici, venerari sanxinius, simus , 1!9 redeamus, el quae causa lanli conflictus
prsediis, mancipiis, auro, argenlo caeterisque orna- B inter duos angelicos viros efferbuerit videamus. O
incntis dccenier dilatam coniperimus. Episcopi ejus avarilia el ambilio seculi,
sub dominio suis de dccimis 300 hoinincs ad eandem peslis execrabilis ct ini-
ecclesiain segicgaverunt, praesul (533) Pragensis mica huinano geueri, quaeeliam appelis tuis aiiibus
200, Oloniucensis 100, fralrum suorum Conradi, sacerdoles Dei I
Oiionis consensu. Iluc itidcm asylum ttiUiminibeati Anno dominicse incarnalionis 1069 sl3°.
in
Petri, principis aposlolorum, cunclisque ejus sede
sessiiris firmiier comroendavil. Marcas 12 de eadem 27. Anno dominicse incarnalionis 1070. 6 Idus
eccjesia ad pedes universalis papse, quicunque eril, Junii pracsul Gebeardtts consecravit ecclesiara
omui aiino oflerendas sub Christi lesiinionio desti- stiani st31 in nova curle quae dicilur Zricinaves S13s.
navil. llnjus vero conriilionis gratia cunclis celsior
in eariem regione ut viderelur ccclesiis, quaiicunqiie Anno doroinicae incarnatioiiis 1071 (534).
iipparainento scplem cardinales allari sancli Petri Auno dominicse incamalionis 1072.
iniiiislrare sltid.cnt, ntilra, saudaliis, simili modo Anno dominicse incarnalionis 1073. Poslquam
ipsius ecclesise praeposiliim, presbytertini, diaco- Gebeardus s133 vidit quod labor suus cessil
ntiiii, subdiaconiiro incedere praecipinius. Laudes, pr.Tsul
s134nec precibus S13Snec muneri-
quas sttb dintleniate slnluiis diebus proclaroare so- in cassum, quia
lointis, soliininiodo in isla ecclesia astante dnce bus sl36nec per amicos fleclere quivit fratrem suiim
suroma diligentia Chrisiuin collaudare perroiilirous.
Chrisma baptizandi , consecraiioiiein clericorum ^ Wralizlaum, ul suitm reciperel concambium (555)
cpiscopus loci iliius invidia diaboli attacltts abnc- et Johaiinem eliminaret episcopum, alque iterum
gare si prsesmnpserit, nostri decreti judicio apud utrutnque 8137coadunaret episcopittm (536), vertit

VARIJE LECTIONES.
"~">Hic desinil codex 7". In 7. ab hoc loco usque ad annum 1086 omnia deficiunt. sl26 »'JI 4 : t^
2127 ~"~ margine
!129
de Wr"qualiler construxerit Wissegrat ecclesiaro. de uoslra A. 1, 2, 1~. deest 1. promisst-
2tso
nius \. prajinisimus 3.il3a ita k. 1. inrell. !lsl deest 3. !13S Serczinauez 2. Sereinaw 2b. Sremavez 3.
Scircinawcz 4, 4a. Gebardns 1. a134quod ~\~>.im necprecibus desunt i, 4a. 2136ncc nitiueribus
desunl 5. sl37iierumque 3.
NOT^;.
(529)- Redeunl in papse bulla verba interpolatoris niinus probatur teslimonio Hilricgarrii Gradicensis,
qiue wipra ad a. 1070 lcguultir. ciijtis fragnientum dedil Boczek I, 142, ubi servalus
(5'50) Verba Palrum — collaudavimus deseripta amii 1071 numerus, iniliuro contentionis illius revo-
stuit ex Cosmaeconlinualore primo ad a. 1129. canriuro esse ad annuin 1071. Cui accedit epislola
(531) Verba cophinos—videbalur indidem desum- Sigi-fridi archiepiscopi Moguntini, qitani ex codice
pta sunt. Udalrici derierunt Dobner el Boczek I, 145; ex liis
(532) Bene observavil Dobner ridiculam esse con- eiiini lilleris patet Alcxandrutii II paparo Gehharriimi
tradictionem, quod ecclesite poslero leinpore con- excoroniiinicasse. Hsecvero verba Sigefridi apponcre
dcndae licenlia dala, eiiam condiue ccclesiae funda- juvat : Denique eidem sanclissimo palri (Alexandro)
nicnli inentio facla sil in eodero riiploinale. f/<3f ratre el suffraganeo noslro episcopo Pragensi si-
(535) Verba prmsul — destinavil quibusdam nistra relatione suggeslum est, el me ignoranle ab
inutalis descripta sunt ex Wralislai fittidationis lit- inimicis apud enm accusatus esl; unum et haclenus
leris Wissehradensi ecclesise datis; cfr. Boczek I, insolitum ab eo exiil edictum, ut eundem fralrem et
183. coepiscopum noslrum, nec inler fralres suos prius
(534) Praetermisit ad hiinc aiinuni arinolare gravem '_^ canonice audilum, nec canonice ad se vocalum, nec
dissensionem, quse inier Poloniae et Boliemise duces obedienlim culpa denolaium, non solutn ab officiosuo
tuncexorla fuit; de qua vide Larobertuin ad h. a. snspenderit, sed eliatn rebus el redditibus sum eccle-
ScnwAnz. sim omnino spoliaverit et extruserii, ita ut missis
(535) i. e. ea quse dala erant Gebharrio ob pensan- nunciis publice nunliari feceril in clero el poputo, ut
duro damnum, quotl ex Olonuicensi episcopatu con- eum qui excommunicalum habenies, nihil quod epi-
dito acceperat Ecclesia Pragensis. scopi esset vel qumrerenl vel acciperent ab eo.— Nunc
(536) Servata est Alexandri II ad Wraiislauin autetn fralcr noster et coepiscopus a sede sua vagus
riucem epislola, qua eum ut concordiam cum fratre etprofugus, etc. Wratislaum fralri sno praiposilurani
stio ineat adhortatur, el se de lite illa compescenda cl castruro S. Vinizlai eripuisse ex Gregorii lilteris
iam saejiiusscripsisse leslalur, Boczck I, 141. INcquc anito 1074 dalis apparet.
»57 , CIIRONICA. — LIB. II. 153
se ul Proraelhetis in allerius lechnse formam : 1A agcre vidit; el velull si2t6i qttando miles acer noctu
Quoniamquidem, inqtiil, jam per qualuor annos aul hosliiim caslra irrumpil audacler si6S,et eos invadit
pius supplicando nequeo efficere quod volo, faciam dormienles hostiliier, ac ne capialur ab eis aufugit
quod queo, et teste Deo, aut utrumque coadunabo aut celeriler, ila praesul Jaromir, fratre si6a (539) dede-
tilroqtie carebo episcopio st3S. Nee mora, disponit.ire corato S16V et felle suse improbitatis dulcoralo st",
iti curtem suam, quse esl ad Zekir costels 139in Mo- relicla civitale sl66 it in curtem suatn s,6\ ad quam
ravia, et deflectens iter jam jamque palam nociturus olim condixerat ire si68.
et quasi fratrem suiirti (537) visitaturus, adiit sl4° 28. Haecfuit s169prima causa et !i7< 1 forries aique
Jobannem prsestilem Olomuc !14t in urbe. Quem ille iniciiim locius discordise.quse postsm inter duas•t,t
suscipiens grala vice hospiiis": 0 si, iiiquit, scissem columnas ecclesise orla est hujus ex occasione ca-
ttium advenlum, parassem libi episcopate pulmentum. lumpniae. Nam prsesul Johannes, lanta suscepta in-
Ille vero"letena quam exagilat fames 2142,jam dfirium juria, mox dirigit nuncium suum, sollicilans dticcm
scinlillans lorvis oculis in eum, respondit: Aliud Wratizlaum tali queriiiionia : Si contumeliam mihi
tempus esl, dum sumitur esca, nunc aliud negocii a fratre tuo Gebeardo inhumanilus illalam st78aquo
agitur. Sed eamus, inquit, opus esl, secrelum collo- animo spectas, fac periculum "'"'ut omnes scianl non
quiiS14a ineamus locum !144.Tunc prsesul!t4s nescius B ' meam hanc esse ~i7~> sed luam injuriam ~>~~.Quid
fulurorum ducil eum in cubile suum; non si''6 aliter enim ego deliqui aut quia merui, qui nil nisi quod
videres !t47, ac si milis agnus rabidum sl4s lupuni placuit libi ~"~' feci? Ecce ego licet indignus, tamen
duceret in slabulum, sponte semelipsum sl49offe- diclus per iuam graliam episcopus, flagellis cmstts
rens s150 ad maclandum. Ubi ante leclum ut vidit prmeonis usque ad faslidium, mallem nunquain alti-
Jarorair formaticam semcsam elserpilli parliculam, gisse poniificale fasligium. Cerle '"" aut me meo ab-
et cepe super sculellam. ac loslam panis buccellam, bali redde ~"~, quamvis tarde, aut mecuin cequanimi-
quae forte superaverant!18i prsesuli post hesternam ler hanc coiilumeliam comporlando divide, et me aut
genticulam ,16a, (anquam magna et cruce digna in- nuncium meum ad apqslolicam sedem dirige. His
venla sil culpa, nimis indigniins 2isa ail : Cttr vivis auditis dux Wratizlaus zelo accenditur magno, nec
parce? Aul ~iSKcui parcis, o miser el mendice? se conlinei a lacrimis in discrimine rerum lanto.
Me "ss hercle twn decet episcopum vivere parce. Quid Mox niitliiur mililum legio pro Johanne episcopo,
lum !166?Obfilus sacri ordinis, oblilus fralernilaiis, ul sine vitae suse dispensio posset adesse ducis in
2180ne frater suus Jaro-
immemor humanitalis, ceu Ieopardus lepusculum colloquio. Timiiii enim dux
aut leo agniculum rapit, ita ille furibundtis hospes mir per insitlias loileret eum de medio. Fuit auleni
anibabus manibus per capillos fralrem suum episco- " in capella Johannis episcopi clericus nornine Ha-
pellum S1S 7 alle suslulil, et ut
manipulutn projecit giio2>81,virTeuionicus,pliiIosopliiaedomesiicus(540),
in pavimcntum. Repente, qui ad hoc facinus parali Tullianae eloquenliae alumnus. Hunc dux seorsum
eianl, alius stiper colluro sedil, alius snper pedes, vocat et mullis promissis obligal, atque mulla sibi
tercius iltim flagellat episcoputn subridens aiebal: super fratre suo Gebeardo 218s, multa super illata
Disee pali, puer centum annorum, invasor ,aliena- injuria Johanni episcopo, multa super statu eccle-
rum ~>">~ ovium. Humilis al21S9 monachus dum vapu- siastico scriplis pariler el dictis, ut ea referat apo-
lnt, sicuti in (iaustro solilus erat, Miserere ~>~~mei, stolico, commendat. Qui cum iier ageret, transiens
!t84 bospitalus
Deus, cantat (538). Talia cernenti magnus eral risus per Ralisbonam !tsa sinislro omine
plaususqtie maligno, qui nulli risit nisi quem male est! 168apud quenidam civem nomine Kompoldum' 186,

VARI^ LECTIO.MES.
2,38 episcopalu 2. !139 Zekircaslel 1. Zekir Koslel 2i\ quae dicilur ad Sekir Coslel 5. Seki-
Tcozlcl 4, 4«. s140 COIT. 1. sl" Olomuce 1. Olomuz 4. S14! famas corr. fnmtis 1. 2t4a deesl
k. st44 secr. loc. in A. 2i4S Johannes inserunt i, i~. st46 nani 1. !t47 virielicet 3. !148r.i-
A. i~. "K~ semel 2h. S1S
0 off. sem. A. !1S1 superfuerant 2^. stss rerecliunculam 4,
jiitlum !15a 6 tuum 1. al" Johaimein add.
21S
i~. indignasl. siS4 l ai. manu adscriplum k. "sc le 4.
~ise aligenarum 2169liumiliattir A. S1C 0 miserere A. ! 161rte( A. S16sauda-
4, i~. g eraso k.
ciiiter A. S16asuo Joanne inserUnt 4, 4». 2164dccollato superscr. al. man. capillalo A. 2108 dulcoralus
corr. al. man. k. 2166Oloiniiz inserit 4. Olomtic 4=>. s167 ari sua inserunl 4, i~. superscr* k.
sl69suntl. 217°deest k. ~'7' prius A. 217aeos ac si inter columnas A. !17anon superscr. al. mun. k.
2174expunctum k. 217Scatisam A. 2176scianf hoc loco k. 2177«ibi ,1. 2178ecce 3. !179reritle a. A.
9180Wratizlaus inseruni 4, 4". !18i Hagiia 1. Ahna 5. !182mulla — — Gebearrio desunl 4, 4". 2183Kadt-
sponam A. 1. corr. Ralisbonam A. 218ihomine 1. !18Scum 2. !t86Komboltum 1. Karaboldum 3. Rom-
boldum 4. Compoldum rell.
NOTJE.
(537) Oltoncm. vienles ejusdem episcopi decapillari aut barbas eorum
(538) Gregorius VII in epislola adWralislauiii die abradi prmceperit. Vide Boczek 1,152.
16 in. Aprilis 1074 tlata Gebharduin Romae banc (559) i. e. Joanne.
protulissc excusalionem dicit : quod ipse Johannem (540) Scholae, ut videlur, prstfectus.
Moraviensem episcopum non percusserit, neque ser-
 m COSUM PRAGENSIS 160
'
qui fnit miles Gebeardis 187episcopi, habens anntia-i \ (his crat sessione, consitlens omnes qui aderant ESli
'' tiin "^beb" :beiiericTum"st88:30 hiarcas;
' argeriti. Ilic in contione, jhdicat tale scandalum ab eeclesia ex-
postcceriam iriler p"bciila,"utsolel hbspes ab hospile, siirpanduni aposlolica jtissiohe. Mox dirigiiur irt
•' inquiriens 'quis"!ai5iuhile-csseivi vehquae' causa' sit Boeroiam Roodolfus 2sla apocrisarius el consiliarius
"''"viaecallida a1> ut; fibgnovit : Gregorii papse ('541). quotJvsi.ita refc se habeat,: uli
eb"':mehl«'Mhve^tlgat.^-^Eb
<" qtiod' adverStis^praeSuleTii GeieaiKliirri'-agereiiegiitio- •' summbpontifici relata ftieral; viceipsius errata cor-
1 itenv nbh iiilii' liaiic'"iliferri !1S9 cohtra dbhiiiiunr rigat, iiinbedientes :argual, iiilideles inorepel." 14,
siium delalionem !19°, et hiiliil; posiniumjallera ^iiegligehles anaihcniale ferial; et si qua sint quae
(Iie !1'1 'latrtinctilbsv-ul'1^*'31hliqiia^fnolestia iiiipedi- iiiodii;ro,excedaiitcorrectionis, ea ,S1Sdifferat et com-
rent viae ejiis "ihleniibheui:"1Qiii: comprelieWdetiieS ' peHat ad majorem audientiam apostolicae seriis.
eum in via,-spbliaiil- ccpsit, idelrhncaht naso'! 193, oO.i Quo; cum perVetiissel missus aposlolici, in-
'-' et,»nisi
rrevbriatur,i--adaeiisi;fuguld: gladiis 1nibriem: -veiiit ducfem Wratizlaum in urbe Praga , cui offe-
'- miiiarilur:" '" ••'-:'i'- t""»-"^"- -'<;.'"'* ';.:.' s'"".';_ - '< rciis"
aposlolicam benedictioneni el universalis palrie
Qtii thneiisqtiamvisiuVperii amiitere-Vilarn, *adopiivaro" 16 filiationem. (542), lanta aucibrilate
' ' iistts est et
reversus csl ari pracsulerosiitinvsl 94 inMbr.iviaiii. 'poteslale, ac"si idein !alVsummus pon-
''
29.Mbxexhiagna roajbr crevit-indighaiioiiHcIs51190,-•lifex ipse praesens fuissel: Deniqiie jussit ducem
ciileriim decerniiurRomaiii [egatib, sed: caitciori" ; uissis ohines principes ierrse simitl et abbates ac
coiisilio ct tiiciori "~'~ viite'sdbsidib. Erat ehim dttcis- prsepositos ecclesiaitim 3419,nec iiiinel Jobannem
ih eapella qnidam Petiiis presbiler, patrfe geiiitus episcopum Moravienscm ari sinoduin convocarel
PbdiwaV pollens sancli Gfeorgii sl97 prseposilura, et: sacraro. Ad quam praesul Gebeardus seinel elbis ex
s199
'\ "caieros S198))rsecellehs 0
scjenliac iilteratiira:s!0Oj : uoiniiie vbcaiiis' i'enuiissa venire, eri ad ullimuiii
aiqne uiramque lirignaiii <sciehs sequc Teuioiiicanv lale feritir ricdissfe8221responsum : Juxia canonum
siraiil cl.Rqiifaiiarii. Hunc s!0t ilux ctim coihite no- scita, saha pontificali dignitate et juslicia, ad iua
iiiine'Pi'eria a!9!, filio Bys S!0a,non siiie grandi pe- non venio placila, nisi ubi adfueril ineus magisler
ctinia Roniani dirigit, prifrias et novissinias a fratre Magunlinus tnetropoHla~~~~(545) et aiiorum coepi-
suo 'stbi etsao 4 episCopb johaiiniillalas irijurias lite- scoporttm prmsens frequenlia. Seiebat cnim quod
rali compcridio inclusas insifiUalis eis SS05, quo eas ibi!S!ainciderel in laqtieum et in retribulioiies*" 4 et
ad apostolici aiires deferant. Qui ul lucius iter in scandaluro. Videns aulem Romantis missus se
ngere posscnt, commiltit eos Romani imperaloris esse despectitm eidehonestatum, ira mottis suspen-
palaliuo comiti noniine Rapolse sso°, rogans enin rv dil eum ab oroiii oflicio sacerdotali et dignilate pri-
"limlo stipplicalu, quosuiiegaii irenl Romam cl red- vat episcopali. Quod audienlessss 5 non sohim cano-
irent sub cjtts conduclu. Nam tanlse poteslalis liic nici, veruiii etiain per captilas clerici, omnes scide-
comcs crat, quod sm usqiie Rotiiam per continua runt sua oraria!SS6 (544) et denudaveruntS!iT ut in
loca proprias villas seu prsedia et per casiella mili- parasceve altaria. Matrissssa ecclesiae sulcatur
tes slbi devblos habebal; qui eliani ex parte ducis fronsssa9 ruga non modica, quiassa 0 silent sacerdo-
prsedicti 150 marcas argenli annttalim pro beneficio lalia officia, ei nisi pastori suo restitualur pristi-
iiccipiebat.Ciijusper coiiduclurii cum venissent!S0S nusssal honor et gradus, lolus clerus mavult in
Roroain legali, oflerunt aposlolico lileras 200 marcis perpeluum stios aniittere gradus. Videns autem car-
delibuias. Quae cnm a noiario coram omnibus reci- dinalis magis lumullutn iu populo fieri, necessilale
latae essenl a,°9, inlerrogal Romaiius ponlifex eos, compulsus reddidil!!3s episcopo lantumniodo saceir-
si vcrbis probaitl qttod lilerse sonanl. Aiunl legali dotale officium; et nisi episcopus uterqtie eodem
valde inconveniens fore, aliud literis, aliud ulS21Q annq de inductis causis reddats! 33 rationem ponli-
promamus ore. Tunc is aslt, qui posl papam secun- ftci Romano, ambos conslringit" 34 bairoo (545).
VARLE LECTIONES.
,1S7 Jaromir 5. et sic porro. S18sdeesl K sl89 dilTerri ~l~>- ! 190 deliberalionem "V~. sl91 dia
A. st9a elsuperscr, ul 1. S19anasu corr. naso 1. !194 Johannem inserunl 4, 4a. !t9S Wra-
tizlai addunl 4, 4«. s196lulioris 4, 4". !197roarlyris addunt i, i». S19S caeleros omittunl i, i~-.
~'~~cellens 4. !!90scienlia lilerarum 4,4». ssot nam corr. hunc A. 2!0SPotlivaet A. !s03Buz3. sa04sibi
ct desunl in 3 sibi otjiiHii2. sao!deest k. !s06 Rapollue 1, 4, i~. !!0' <|° 1. ss08 venissent A. ss09erant
1. S!t0 ul superscr. al manu k. !!11hisl. !ats erant 4, 4a. sat3 ita 1. Rudolfus A. 4. Rodolphus 5.
8214increpat 1. ssl5iia 2b 4, 4» illa 3 !5i6ad optiinam 3 S!1Teidem 2'' ~"»deest i S!19Dei addunt sss" i,
4» SIS0rennuil 1 S!S1dixisseA SS2!1 alia tnanu superscr. 1 S2S3deesi2 !S24relribulionem 4, 4a
~~~~
atiriiens corr. alia manu audientes 1 ~'~~ deest i~- sa27diinitliaveriinl 2 S!S,sanclaendd. 4, 4a SSS9fons
2 S230quodA. et 4, 4* ~~3'deestk. reririit A. 2, ~V~, 5, Gebeharrio inserunli, i~-. S233reddant 4»
2a84constrinxit A. corr. alia manu confringil 1
NOTJS.
(541) Imo ab Alexandro II tnisstis cstRudoIfus a. f (543) Qtiomodo Sigefridus archiepiscopus Mogun-
1072; Gregorii e.iiini legali quorum jam in epislola liniis se his rebus iiumiscuerit vide supra et Gre-
die 8 m. Julii 1075 roenlio fil, Bernarbus eranl et gorii VII ad eunidem lilteras, quibus valde eum in«
Gregorius. Boczek 1, 143. crepttit, vide Boczekl, 150.
(542) Alexander 11niitrani Wralislao misit. Vitle (544) Vestes sacerdolales.
Crcgorii cpist. Boczek 1, 144. (545) IIscc rcvocanria sunl ad annum 1074; Grs-
IGi CIIRONICA. — LIB. II. 102
Nec mora, proficiscuntur episcopi praedictiaa3SRo- A Grcgoriuni papam agenle Malitilda*s,! restitttfus est
mam, et olTerunl aposlolico suarum literarum for- prsestil Gebehardus in pristinumgradum et bonoreiti
mam; qtiibus recitatis, nec admissi nec repulsa atiito dominicse incarnalionis 1074. !!5asole inirante
nec discussa eorum causa , jussi stint ire ad hospi- 15 parlero Yirginis. Adhuc eiiam elss 54 hoc.cfli-
eia!S36sua, quoad usque revocarenlursa 37ad geue- cienie Mahlilda, doihnus papa" 55legaiisBoemorum
ralcm sinodum die couslituta. tradit 2556apices liierarum,. in qtiihus mandat et
31. Hisdem diebus venerat Romam Macluildis" 38 prsecipit duci!! 58, ut frairem suuui*755Jaroinir ho-
polentissima domina , quse posl obiluro patris stti oori/ice suscipiafet ei quasi pairi suo et pastori pcr
Bonifacii locius Longobardiae siinttl et Burgundise omnia obediat, alque in pace ciinl Dei benediclione
suscepil" 39 regni gubernacula, habens polestaiem vivant.
eligendi el intronizantli sive eliminandi 120 superss 4° 52. Sed quoniam incidit nobis mencio de Mah-
cpiscopos (546). Hujus quasi proprise dominse" 41ad lilda" 59, unum qtiod fecit feniina virililer, brevi-
nultim omnissa4s senatoritis ordo parebat, et ipse ter.S!6° referain,,iie,Iecipri fasiidjuih ihferaiiv. Igittir
Grcgorius papa per eam divina et humant» "<egoiia cum praedicta puella seriiperexislens victrixs:<!i
disponehat, quia erat sapienlissima consilia .'<x et inter inulla bella, patri.s (549) ."sufpost' niorleroS!6S
iu omnibus adversilalibus sive necessilatibus Ro- " vitam ducenscelibem (550), nihiisampium"" Lon-
manae ecclesiaemaxima faulrix. Cujus de genealo- gobardise" 64sola" 65regeretss 66reghum, vistiin est
gia !!4amalerno sanguine 2244praesul Gebeardus de- principibus lerrse et coniilibus atque episcopis, ut
srendens^^duxiiaffiniiaiem^TJ.Quo ipseS24criese eani" 67 persuaderenl quo sibi acciperet virtim, he
referenle, ut recognovit prsedicta domina quod suus sine herede-regaiis celsiludo siniul ciiiri prole defice-
esset consanguineus, coepit eum valde honorare -ef _ ret- Qnsess68adquiescens epruni cons.ilils, roisit ad
domno" 47aposlolico comniendare, ac quasi frairein , ducein Suevise ,nomioesa69 AVelpiium litefas mult;i
suuin proul potuit honorifice iraclare. Et!a; 8 certe , paucis coniinenlessv 70 verb.s(551) -~'Noncgo femi-
pnaesulGebehardus nomen boiium et honorcm cum; nea levitale aul lemeritateiVi,, sed tociiis regiii mei
gradu amisisset, siS!49liaec Romse non adfuisset; pro. comodilqiedirigq l(bi (las iitetgs, qtias ct«jisa7!
qua intefTenienle et iiiultis apostolicum precibus acceperis, meaccipe eljiocim regnuth.ss7>LpngObar-
faligante, facta est pax ititer praediclos episcopos dim^.-Daiio libi\ tof. civiiaies, (oi casiella, lot pa-
ca raiione, ul in pace quieti et propriis episcopali- lacia inclila, aimim.et.argenium tiimis infinitum"M;
bus conteuli vivanl; sin atitem, post 10 aimos ile- super otnnia htec. [fabebis nbihen prmclafuni~%~~, le si
rum adapostolicam sedem" 60 hac de eadem causa Jfacies tnihi carjitii''77., jtyeciamen hie iiotes audaciia-
judicitthi accepiuriss51- redeant (548). Et iia-.per- /!$sa7aelqgia, qitq^.titincq~grediqr\iepridftiltoquio~~™.
'
"' ' """'
VARf^ LECTIQNES. ,-,- .••;,'.,,-.:--^ •,,: ^.St--"':'
•'S58«• prsed. *p. ki J,?236 oSpicia.:1.. ~'37 corr. 1-J J>33e.Mahlildis: 2, T;"Ss* 1" suscip"it"^2b':'
I^
SS4°.supra- i~-. . as4i sttperscr. alia manu '' A., ,: ,!2VSdeesi \~ S24a'.iijalOgia'A: ''1--"''ss44i,niaterno,'5:ui-..
gii'nie.oiJH'«itti/-.4, 4".. : aS45i/e<7si"l ^48:'ipSrf ciiir. 'k\f^-'~''liv'~l'6RMh^i''^M^
alfuisvil •tia iiitiuu in tndrgiite adscriplak.fuissnli, i&' !s50fidem.,1 • ^^accepiiri, 1,:, as.6aMatiijI<la 1
ss5aLXX11I,2'; 2b quamiiis in hoc vestigia rusurie a fecenliori ma/iu apparea.nl;.qtim conataesl exUi efficere
IV. .""''deesl k. 4, 4" SJ05Gregoriusadd. 4, 4«; SS56irarif(!it2'\ 3.' S!571Vr3iizlio"'<7rfrf; 4,4? !S58
deesl 1 8289Machivlria 4 . ~~~~deest i s!6isenipei' -^ vitain a\eiuiUi, vi'ctrix:'rf<;<!,«*au,3.,S6'.o-bitiiiu,A. -,sa6;3s
ainpliavit,A. ss64iiiies
L etorfrf. A: ""rfeast-3. -"-«rexerai 1-: t~'?~7m£.,':i~, .^qa.id.A.-f^deesti^,
S2,0cbiitiiVeiileni2. -,t'n7,aiii'feiiierUaie-.d<|smi'ii.-.v,:y7StfIjar»i3_»i^ superscr^.k. ^2.,973teg^M.nci A., !!74flucs
suiierscripsit aliainaiiusk. -as76el-add.4 SS7?claruni2 !a77ciisumxorr.cariiro '
1 "!,78<5<)ti'!:A'.'''meloqliib3'
.-:. ..: - .-•• .NOT/K^ .„ ........ ''>' '«'«
gorius lilleris d. 31 m. Jan. 1074 scriplis Gebliar- situalijiie rimaid tdnta-atnbigtiitale'etpeffa
diim in ramis , Palroarutii apbsldlica ' liroiiia adire" iitiMiitri' iHdebdlHriiuladMn^ejwn veritalis el jusl.iliq!,
jttbet, BoczekI;149. • i-1 •"'''"\~".r..i'-;\..f\ escjilorationemper ea qum ium adliipita sunt judicid,
(546) Hoc ruinore populari . exaggeratum _esse perduci nqn popsel. Verum ne illoruih: allercaiio abs-;
neiito non videl. .que pacis. interventu diuiius ^atupaterna qdia hut
(547) Quale ftteril illud aJJiiiitaiis viriculuhi rioif aliqua p~ericitlosahinc vel illinc slttdia ascenderent,
satis liqUet; aliam viam in eo probando inilt cum cohsitio frqirupi iiqslrQrmii CBUsamjlqex.mjiio
Schwarz, aliain Pfeffel in coinnieiitatione su.i in.'. D dirimi eoiisliluitnus, ui'oii'nia, de quibus""iiiler eos
Abliandlungen rier Buyer. Acarieinie I, 1§5, alianr, conienljo foret^per^nediumdiyiderenlur, et hic unam,
Dobner; Palacky secutus est .Pfefreliuiii, :qui-_hoc \,Mle ajleram pai-jeu^
sibi reperisse Videbatur, Malbildis aviani, Jlathildem \ tehermi',"(ionet^ it\(liiia£sive'sct'iplq-Uiifi
et riiatrem°aiionymaiii Ju'dillise;i uxocts,,BracjzJai, ;..';MtigrMa~imtousiiM^
ducis, fuisse ftlias 'Herimaimi 11ducisSueeviae..,, ""iesligdrent.JMquodj&ieWiM^ iie-fqriesustiidiida
(548) Cosmas duo itinera Romaiia episcoporuiri- liiis infinilaaUeriilridqreluroccdsid, ieriniiiumqub-
illoruro in uiiiim confudil. Gehhardus jani anno 1074 que decein annorum prmfix\mits',~v.tqtti cettis approH
coram papa se ab accusalione illa defendere cona- balionibus ad jusiiliam se pertihgere posse cohfidii,
tus esl, cfr. supra annol. 35. ln alia quariam epistola intra prmlibalum lermiiiinn proclaniandi el conse-
Gregorii vi Non. Marl., ind. 15 (1075) dala liaec le- quendi jus ecclesim sum licenliam el poleslatem ha-
guntur : Hmc enim causa (Gebliardi et Joharoiis) beat, etc.Boczek 1,158. in Annalibus Prageiisibtis
cuiMin secundo pontificalus nostri anno, residenlibus Gebhardi resi-ilulio ad anmim^"1074refertur. ;
tim nobiscumin basilica S. Salvatoris mullis fratri- (5i9) Bonifacii tiiarcliionis .iiiscise. .....
bus, convocatis eliam el coram posiiis suprqdictis (550) Fugit Cosmam cani Gqzelpni. duci I.ptha
episcopis, ad audieiuiam noslram et toiius ibidein ringise nnpsisse. ;..,'.
congregaii conciiii perlaia sit, diu el muitum inqui- (551) Welfum juniprem a. 1089 dejiium"matrt:no-
165 COSMJE PRAGENSIS 104
Licel enim tam virili quam femineo sexuiS260tegiti- \J Si tnihi visus eris cras, morle mala morieris.
mum appelere conjugium. Nec dijferl™6' uirutn vir Taliter confusus dux Wetpho fugit et reportat om-
an femina primam ainoris lineam langat; iantummodo nibus suis confusionem in sempiternuin. Hsec sumciG
iudissolubile conlingat conubium. Quod aliter non fil, breviler dixisse, quse utinam non dixlsscrn ss96!
nisi ulrorumqueS28sper consensum. Vale. Quid aulem 53. Faclum est autem, poslquam prsesul Gebear-
ad hsec dux Welpho responderil, aut qua ralione ei
dus reverterelur ab urbe Roma, proceies quolquot
consenserit, aut quot milia armata domina Mahlil-
eranl sui clientes, de reditu ejus valde gratulanies,
dis ad suscipiendum ducem in fities Longobar- occurrunt ei obviam sub ipso exitu silvae. Quibus in
dia? prsemiseril, aut quam honoriflce ipsa etim 298quae gesla
jocundilate susceptis !S97, dum refertS
susceperit, vel quanlo sssa apparatu conviviuro fe- fuerant Romse, et qualiter sil ss99 frelus ope Mah-
cerit, si quis scire vellet" 84, prius Iux diurna tildss dominse, uni eorum, quem prae cseteris dilige-
deficerct quam hsec omnia perlegerils 285.Ccdal rex
bat, iiomine Belec 2300,alluriens ail: Vide quatem
Assucrus cum suis apparalibus, qui suis mililibus barbam reporio, et perinulcens eam manu: Certe,
fecit magniflcum per 120 dies" convivium;86 cesset
87 dixil, est cmsare digna. Al ille : Placel, inquil s301,
regina Saba admirari" mensaro et cibos regios omne !30s
nam illic bie centesima.] quod taudas, domine; sed plus laudarem,
Salomonis; quod lotum, si anitnum mulaium cum barba reportares S303;
3288
pars tiiajor fuit lolo. Quid multa? Nox aderat, 2304si tnuiasses,
cubiculum inlrant, super alta slrata se lo- Quem o posihac in pace fuisses.
gemini
canl, dux Welpho sine Yeuere cum Mahtilda virgine. 54. Nec lacere ctipio qtiod eodein anno nobis ad-
Ubi inter alia el posttalia inler tales qualia fiunt, huc posilis in scolis coniigit audire et vidcre. Qua-
dnx Uelpho ail: Q dotnina, quid tibi voluisli, quare dam vero S301i die, dumpsaliniculosruuiinarem staits
me vocasti, ul risum de me faceres , el me in sibilum in cripla sanctoruro marlirum Cosmoe et Damiani,
populis el in commoiionemcapilis (552) poneres ? venit qtiidam vir portaus cereum et iilum argenteum,
Plus te confundis, tu me confunderesi vis. qtto secundum jussum visionis metitus erats 306sui
Certe aut tuo jussu aul per luas pedissequas aliquod^ corporis artus, et accedeus ad me s307: Heus, inquii,
maleficium vel in luis vestimenlis vel in lectislerniis indicu mihi, bone puer, ubijacel sanclus Radim, san-
lalet. Crede mihi, si frigidm nalurm fuissem, ad luam cli Adalberii fraler. k\ quem ego dixi: Quem tu di-
volunlatem nunquam venissem. Hsec cura prinia el cis sanclum, adhuc non esl per qposlolicum incqnoni-
secunda nocte dux" 80 objiceret dominse, lercia die zalus !308,adhuc !309missam ejus ul pro defunctis
sola solum ducil in cubiculum, ponit in medio tri- celebramus. Et ilie : Talia ego, inquit, nescio, sed
podas et desuper mensalem locat tabulam, et exbi- C ' unttm scio, quia ~~">,cum essem Krakov ~3" in urbe
buitse sicut ab utero malris nudam el inquil: En per ires annos posilus in sublerraneo carcere, in qtto
qumcunque,""">lalent, libi otnnia patent, nec esl, ubi una fenestrula S31sdesuper eral, qua mihi panem raro
aliquod muleficittm lateat. kl ille stabat auribus et aquani porrigebant, hac in anguslia dum vita mea
omissis, ut iniquae menlis aseilus (555), aul carni- versabatur, quadam die asslitU vir coram me, cujus
fex, qui longam accueus uiac.ieram slal in macello vesles eranl sicitl nix aibw !313el fucies ejus ul sol
super pinguem, vaccam excorjatam, cupieits exen- fulgebat; lanlum memini, el slaiim fui in extasi, et
terare eam. Postquam vero dju sedil mulier super qtiasi de somno gravi evigitans anle urbem stare me
labtilam, et velul anser cum facil sibi nidum, huc sensi. El qui mihi sal4 in carcere !31B apparuit,
et illuc verlens caudam frustra, tandem indignata slans "'"juxta me dixit: iPerge Pragam, ne titneas
surgit femina nnda, el apprfihendii manu sinistra quenquam, et inlrans sanctt Vili a31Tecclesiam in
aniicipul"" semiviri, atqiieexspuensSS9Sin dexlram cripla sanctorum martirum Cosmm et Damiani, offer
palmam dat sibiS!9a maguam alapam, el exlrusil munus luutn admeamiumbam, ego sum Radim sancii
eum foras dicens : Adalberli frater. t Hmc tnihi dixit, el slalim ab S31s
/ " 94procul hinc, monslrum, regimm ne pollue no- .n oculis meis evanuit. Ecce isli crines el vultus mei ma-
[strum. cies leslanlur quia S819vera sunl qum libi referuniur.
Vilior es galbaSS95,projecta vilior alga (554). Praclerea ssepe in eadem cripla vident visiones cttsio-
VARLE LECTIONES.
S2S9sexuii- s~eisuperscr. aliamanusl !282viroriiroque1 S283quando 1 s,S4velit 4 2s86peiiegeret2b,
5,4,4« la86saperscr. 1 S28i2287admirali corr. adroirari 1 228smaxin,a add. 2 S289Welpho add. i, 4».
"" en quaec, desunl 1. 4«.
4,a296 S29a deest 3. 229Sei A, 2294 corr. A, iri est \zaeomisso i, 2.
!S951 superscr. alia manuk, "sinciput 1. Haec sufflcit — dixissem desunt i, i~. ss97 ita k,deest in retl.
glaba
SS99 fueralA. sao°Belecz 1,4. s30i inq. plaeel A. saoaoroen 3. s303
!298seritl. reportas 1. 2301deest
4, i~. im ita 1, deesl k, ergo relt. S306est 2, fiteral ~\~~. 2307atl me alia manu superscr. k. S30«cauo-
nizatus i~. ~'»~ deesl 3. S3i0 quia deesl k, 2, 2b. !au Krakow 2. S31sfetislrula corr. fenslrula 1.
s3i3alba3. !S14deest H~~. *»">in carc. m. A. !316corr. k. *'>' roarlyrisn<irf.4,4a. s318exA. 2319quod2i.
NOT^E.
iiium ciiro Mathilda iuiisse et a. 1095 divortiuro fe- (552) commotio est ludibrii et cavillationis
cisse afuiinauiem se eam nunquam letigisse leslis signum. Capitis
esl Beruoldtis. Cfr. monachus Weingarlensis p. 789;
Sienzel frank. Kaiser, I, 553. Longe iiaijite hoc loco (553) Hor., epp. I, 9,20.
LerraviiCosn^isa veiitaterutnore populari rieccpltts. (554) Virg.., eclog. VII, 42.
 iG3 CIIRONICA. — LIB. II. 166
des ccclesiae, dum visilanl candelam quse ibi accen- A qui sunt in lota Moravia hiilitibus. Quos ul vitlit
(littir nocle (555). marcbio Ionge in plano occurrero campo, prseordi-
5S. Nec praelercundum censeo quod dux Wra- nat suos lignei in modum cunei, el corroborat ani-
tizlaus el sui fratres Cbounradus atque Otto contra mos eorum hujusmodi monitis alloquii S34t: 0 mi-
orienlalein marchionem Lupoldum S3S 0, filium liles, quorum vircs per tnullas salis expertus sum for-
Lucz (556), commiserunt bellum (557); sed prius lunm pugnas, ne timeaiis illas fugilivas umbras, de
videndum est ttiide orlse sunl sasi taiil:e inimicicise quibus valde doleo quod eis palet S34scampus in fu-
inler Lupoldum sa" el Chonradum diarcham Mora- gam. Scio enim quia non audent vobiscum comiltere
vise, nain anlea semper fuerant amici ad invi- pugnam. An non videtis quoniam !34a»7/osarguil iner-
cem (538). Cum enim ulrarumque provinciarum lia virium, quos limor compulit in unum globum ?
lcrminos non silva, non monles, non aliqua obsta- Nulla speciesibi apparel armorum; ovessunl, ut reor,
cula dirimant, sed rivulus, nomine Dia sas3, fluens et esca luporum. Quid statis, o tupi rapaces el ca-
per plana a3S 4 Ioca vix eas distenninat, semper no- ttili leonum feroces ? Irruiie in greges ovium el diri-
ctibus inali homines alternatira lalrocinaiiles!3S'', pile corpora, qum stanl sine sanguine, prius casura
pecora a3a6 diripienles, villas vaslantes ex ulroque quam bellum visura, alque cito milvos tioslros el vul-
populo prsedam S3S 7 sibi faciebant. Et sicut ssepepar- B tures pascitura. 0 inferne, quanlas tibi hodie dabimus
vula sciniilla niagnum excital ignem, ila !3S8 isli, de viclimas! Relaxa luas officinasad suscipiendas Bohe-
quibus diximus, domini, quia noluerunt nocivum S3S 9 inorum animas. Scio i3KK enim s345quod Deo et san-
extinguere foroilem, ex his minimis rebus ad nia- clis ejus sunt odibiles sine misericordia homines,
gnani suorum s3aodeveniunt perniciem. Nam cum quis34s ad hoc huttc lerram inlrahl %3K 7; ttl non solum
freqiienter Chounradus ad marchionem !3S1 hujus- noslra bona, scd et uxores noslras el earum soboles
modi de s33!compescenda mitterel seditione S333,et diripiant, quod Deus procul avertal. Alqui si alicui
ille luniido fastu despicerel ejus verba, supplex atliit vestrum ponligeril nwri, una mors esl hm;a 348bealior
fralrem stium Wralizlaum ducem Boemorum, rogans omni tnorte, dulci pro patria nwriaa 49(560). Plura>
ctiin sibi in auxilium coiilra superbiam Teiitonico- loculuriis crai, sed ejtis verba impelus Boemoriuii
rtim. Qui suis a334quamvis non difUdens viribus, adbrcviat. Nam dux Wratizlaus ut vidil bostes non
lamen Ralisponensis episcopi (559) unam scaram ex cedere loco S380.
electis militibus, precio conducit s3assibi in auxi- Jussit Teutonicos saB1 dexirum irrumpere cornu,
liuin. Nec celat marcliionem dux advehtum suum, fralres vero suos Chounraduin et Ollonem ordinat
setls 336millens unum de salrapis quasi per anliphra- _ pugnare in sinislra ala s35s.Ipse autem ubi eral cou-
sin loquens ei mandat, ut sibi parel grande convi- ferlissima liostium acies (561), in ipsa fronte Mar-
viuin, seque ipsum polliceliir aleam Martis cito ve- lis (562) jubet exercilum suum tlescendere, el perie-
nire lustini. Ad haec marchio efficilnr laelus, et a stri congressione cum ariversariis deceiiarier !3C".
subulco usipie ad bubulciim S3> 7 armatos !338omni-
Qui cicius diclo ab equis dissilienles !354et clantore
gena specie ferri, a subtila tisque ad siimulum, om- exhortationis s366dato, sicut ignis in siccain stipularo
nesjubel paratos esse ad belluni. Venerat dux Wra- immissits furit (563) el in moinenlo cuncla cbmliti--
lizlaus cum Boheinis ,3a9 siiiiul el Tetitonicis qui ril, ila vires adversariortiin ferro conteruntsa 56 ler-
eranl praesulis Ratisponensis S34°;ast alia de parte raeque 8367eos prosiernunt, et de lanta multiiiidine
Ollo et Conradus adjungunt se cum suis omnibus vix residuus fuil, qui cum ipsu marchione aufugil.

VAR1.E LECTIONES.
!3!0 Leupoldum 2 Ludolphum 3. sm sint 2*, 5, deesl 4, 4». S3aaLuppoldum i. !3!3 2, 4, Dyia
~v>iKdeest \. S3S
6 S3S6 s327 Dya
3. latroiiizantes 4, 4". pecora—vaslanles desunl 1. deesl k, alia incinussti-
danipnum. S328alia tnanus superscr. k. S329novicium A, nocuuni 2, 2b, 4, 4». s33° deest 4, i*.
perscr.
8331superscr. alia manu 1. s,3! pro bujusroodi 4, 4°-., !a33vel sedicione vera 1, werra pro sedilione 4, 4».
~~~K deest k. S335conriucti 2, 2b, conduxit3. sa36deest 2b. !337publicum 4, 4*. S33Sarmatos — subula
desunt k. S339 Polnnis A. S3V 0 Radisperonensis 1. !3Vialloqueudo corr. alia manu A. !34! 1.
8343<juomodo2b. S34fsic alia manu superscr. cio 1. !845eteuini 4. s3i6 quod 2b. sa" inlraveranlparet 2, 4".
8348deest4. s349sua A. s35° loca corr. loco 1. S36iTeutonicis 4. S35Salia I, 2, 4, 5. !35adecetiare
S36i ~~"s S35C s357 A,
decertari4,4a. desilientes i~. exbortanrii 4, 4». vOiitler 1. coniburil add. i.
]>\01M.
(555) Recle observavit Schwarz bella a Bohemis D 1082 crr. etiam Dobner ad Haj. V, 495.
lleinrico auxilium laturis conira Saxones gest<i, quie (558) Vera causa Cosinam fugit; Leopoldus mar-
uberius narrant Bruno, Lumberlus, Bernoldus, a chio Iieinrici IV faulores expulerai, qtta de rc Wra-
Cosma silentio hocloco praetermissa esse. lislaus consilio regis arma in illum niovit, ut teslalur
(556) Imo eral filius Ernesli marchioiiis, qui in auctor Vitse Aliinanni episcopi Passaviensis.
praeho ad fluvium Unstrut anno 1078 commisso oc- (559) Otlonis.
cisuscst. (560) llor., ori. III, 2, 15.
(557) Hoc hellum anno demum 1082 commissum (501) Cfr. Sallnsl., Catii. 60.
esse testalur Cosmas infra ; vide Annales Ilildesln-i- (562) Lticait., Phais. VII, 220.
uien-ics el Cbrott. Clauslroneoburgense. De attno (565) Virg., Georg. Iil, 99.
107 COSMJE PRAGENSIS 168
catulos et in nomine sui ss°° Bo-
Sicquegreges ovium.lactaverunl leonum, _"
_ ejus post baptismate palrui
paucis ex suis amissis Boemi de plaga orientali fa- lezlav est vocatus M8i.
tnosum referunt sa58 triuiTiplittm. Hac in csede oc- 37. Anno dominicse incarnationis 10S6. jubente et
cisi sunt Ztan sa»9 cum fralre Radim S360, et Gri- peragente Roroanorum sa8! imperalore tertio Hein-
don !36i fiiius Zanek ,36S, el Dobrogosl! 363Glius Hi- rico augusto celebrata est sinodus magna in urbe
non adeo" 65 multi anno domi- 383(567), ubi 4 archiepiseopi et 12 prae-
nes! 364, etalii (564) Mogimiias
nicas incarnationis 1082, 4 Id. Mai. sules, quorum nomina posl docebiraus, simul cum
' Rex Henricus Romam obsedit biennio 2, 2«, 2b. abbatibus monasteriorum et ceteris ftdelibus resi-
56. Anno dominicae incarnationis 1083. denles, plurima decrela super slalu sancise S3S 4 cc-
Anno dominicae incarnalionis 1084. *' clesise scriplis roboraverunt. In quo convenlu idem
" Rcx Henricus fitiinperalor 2, 2a, 2b. caesar omnibiis sui regni optimatibus, ducibus, mar-
Anno dominicse incarnationis 1085. 8 Kal. Jan. chionibus, salrapis et episcopis assentientibus, et
obiit Judilha S366(565) conjunx Wladizlai ducis Po- collaudaniibus, ducem Bbemdrum Wratizlaum tam
loniorum s867,quae fuil filia Wralizlai ducisBoemo- Boemise quam Polonise (568) prst?fecit, et inponens
rum. Hxc cum esset sterilis, semetipsani setnper capiti ejus manu sua regalera circulum, jussit ar-
maclabat offerens!3*8 vivam hosliam Deocum Iacri- ]~\chiepiscopura Treverensem sa86 nomitie Egilbetium
mis, vacans elemosinis, viduis subveniebat et or- S386,ut eiini in sede sua melro{ioli Praga in regem
pliauis, auruin et argenlum niniis large dispartiens ungal etdiadema capili ejus inponat ,569). In eo-
2369per monasteria, commendabat se orationibtis dem concilio
Pragensis praesul Gebeardus S3S 7 scri-
sacerdolum, ut per suffragia sanclorum quam ,m pla suse anliquae querimonise repraeseiitat de Mora-
sialura negaverat ex divina gratia prolem obtineat. vicnse episcopo Jbhannesupra memoralo. Quiqiiani-
Prseterea!37i mittit capellanum suum nomine Pe- vis eodein anno jairi ab boc scculo migraral (570),
triim, qui ut ejus vota sancli Egidii!87s ad sepul- tameh valde prsecavens in futunim pracdiclus prse-
clirmn el alia munuscula abbati et fratribus suis sul, et agens per aroicos pulsat atires csesaris, ne
deferat S37a, quaienus per iniercessionem eorum iterum in eorieni joco alius snbrogeiur episcopus,
Deus exaudiat ejus peticionem (566). Qui mox, ut replical coram bmnibus privilegium olim a sancio
rioiiiiiiit»suse implevit jussa, cum jam repatriare Atlalberto episcopb, suo. aritecessore, eonfirmaluni
veilet, sic ei abbas quasi prophetico ore fertur tam S388papa Beriedfclb quam a primo Oitone im-
dixisse ; Vade.cum Dei benedictioneet dic lum do- peraiore. .Ajt ctijus justaih querinioniam iroperator
minm : < Spera in Deum et nichil in ficle haisites, rcotiis precibus ducis Wratizlai, fratris ejusdem
quia concipies et pariesfilium. >Nullus esls 874entm \C episcopt (Gebeardi, et consilio archiepiscopi Magun- •
qui i37Stwn oblinuit, quod sanclum Egidium fideliler lint Wezeloiiis !38°et aliorum bonoruhi, qni juslt-
'»'" pctivil: Sed limeo ne forle Deum offendamus, ciai favebaht.,; novuih aiiiiquo fere ejusdem lenoris
cum contrafala precibus eum fatigamus,. licet ipse addil prlvilejgiuhi et sighb impeiiali confiriital, ut
per merita hujusnqsiri palroni !3'7 nonnumquain iiirVequeniibus paiebit. Cujus privilegii formam si
pelintibus amiual quod nalura velat. Qu\, cum;do-; liujc operi s39,°hostro iiiseraniiis, non superfluinu
minse suse Iisee rej,ulisset, lempore suo concepit, et fqre aesiiiiaraus; cohtinet enim aut liunc aUl lnijiis-
posiquaiii peperitS 378filium, lercia die obiil in prima ipodi
" textuihr
S379
Ralli oa.ntu sqpra, pramolatse diei. Filitts auiem \In nbmiiie sdhcimet itidividum !asl Trihilatis. Ilein-

\kR\M LECTIONES.
M58fenmt 4,: s359Zdan 2-,-Zthan 4, i~. !3eoRadvim 1. ?3elGrydon l,2b,Grdon 5. S36SZanec l.Zauek
2b, Janek,3. :,! 363Dobrobosl2, filius Zanek et Dobrogost omissai, &<>. S364Hyhesl,:i2,:Hoii,es3.: !365 in
laninin 2, 2b, 3, et atii intilli 4"., !36*diictrix inseruni2b.'&'.*. s3<17Polonorum2, sa68 deest 2. s369dis-
4, i<-. S370quod
pensiins. A,riispertieiis2b3, i37K 2b. *',""'propterea 4,2». corr. praeter ea A. SS,! confessoris
inseni 4» ,!37ariefferat 1. deesli. sa75 deest i, i~, ~i7<> deest k. 'a77JEgidii add.i. i~. a3'8 con-
" 79 nolatae 3. *"8Bpatris corr. ql. man: pairui A. ~~~~-
cepil A- palris 1. deesl 3. vocilalus 2a,
2b, 3. Fiiiusautem ejus politusesl in baptisinate nomine sui patris Bolezlau 4, i~- S3S!omittii 2. Se-
S38a
queniia usque ad //,38. leguntur etiamin cod.1. . ~~~eMaguntina A. Maguntia 4. Magoncia 7.s38t dcest
A. ^»6;6.te/..A..Treyerieiisem -\:-->-
i.expmcio S390 Egelb'ertum-2bi--,S 387 Jaromir 3. "Gebehardus
!as8 - !389
ulii. deesik Wezzelbnls4. opere 1. -!S9t er indtviduse desuni A. _,; ..' ~'\"\'
, . HOTM.
i (564) Die 12 m. Maii 1082 apud Mouriberch i. e. D ebtleni -fere tempore, Wladisiaiis, dux Poloniae, Ju-
Mailberg; VitaStAilmanni. -diiham hiiperalorissororem inmairimoniuinduxcril.
'
(565) Eral filia Adleylhte, videsupra 11,20. Yid. RoepeHGesch. v. Polenl, 208."'.;"'
(566) Eodem fere modo Marlinus Gallus, p. 78 ; (569) MouachusLPegavensis narrat Wralislanm
Kadlubek, p. 17 dehac rereiuleruhi. regiam dignilaiem 4000 roarcis argenliab Heinrico
(567) Hanc synodum nunc ccnfundenriahi esso eiiiisse^eumqubWirzib.u_rgi.,_ahepiscopisMogunlino,
cum aliera ab Heinricianis episcopis Mbgiiiitiaeanno , Constantiensi et Wirziburgensi corbnaiiim^sse.";
1085 habila probavil bobher atl Hnj.V. 515. (570) VHKal.: Dec. leste anliquo calalogb eptsco-
(568) Non satis patet quomodo Ileiiiricus i|lo lein- porumOlomucensium in Richleri serie epp. Olomuc,
pore Wralislaum Polonise praeficofe potuerit, cum n.-H. ;::..;
 4C9 eilRONlCA — LIB. 11.
rirns lercius divma favenle clementia Romanorum k assensu taicorum, ducis Boeinorum Wralizlai, et
s406Friderici ~K~
itnperalor augustus. Begio nomini et imperalorim fralris ejus Clwunradi , ducis 7,
!89! ul ecclesiarum Dei ditcis Ltiloldi ~~~>~;
paluiini comilis Rapolonis ~Ka~,
dignilaii congrueie novimus,
tiiilitalibus s393ubique opilulatttes, dampna vel i3~K el omnium, qui ibidem conveneranl, primiiiva illa
injurias earum quacunqve necesse fuerit propulsemus. parochia cum otnni lerminorum suorum ambilu Pra-
Quapropter S395 universis °390 Dei nostrique regni gensi sedi est adjudicaia. Termini aulem ejus occi-
fidelibus, tam fuluris quam prmsehlibUs,nolum esse denlem versus hii sunl (571): Tugost iK">(572), qui
voiumus, qualiler fidelis noster Pragensis episcopus iK" tendit admedium fiutninis Chub (573), Zetza ~K"
Gebeardffs smpe confralribus !397suis el coepiscopis (574), Zedlica s413(575).e/ Liusena iK'K(57G)el Dasena
cmtensque principibus nosiris ac liouisstiKeiio6i'scon- 2415 (577) Lulomerici ~K"> (578), Lemtizi iK" (570)
questus est, quod Pragensis episcopatus, qui ab initio usque ad mediam silvam, qua Boemia liminatur.
per totum'3»' Boemim ac Moravim ducalum S399UHMS Deindead aquilonalem s41s hii sunl termini: Psovune
etiniegerconsiiluiusel-lam a papa Benediclo quam 2419(580), Ghrvvali iK~~et altera Chrowali!4St (581),
a prhno Oilone imperalore sic confirmalus est, post- Slasane 2l2! (582), Trebowane 2423'(583), Bobrane
ea anlecessqrum suorum consensu, sota dominanlium 2424(584), Dedosane S425
(585), usque ad mediam
polestale subintronizalo intra terminos ejus novo " silvam, qua Milcianorum s4s6(586)oc<:«rn<n/lermini.
eptscopo, divisus esset el inminutus.Qui cum Magun- Inde ad orienlem Iws fluvios habel lerminos : Bug
ctm comm legalis qposlolicm sedis, prmsenlibus nobis 2427(587) sc!7/c«/s428el Ztir s4!9 (588) cum Cracova
itc plerisque regni nostfi oplimatibus, eandem queri- 8430civitate provinciaque.cui Vag iK3' nomen est, cum
tnoniam inlulisset, ab archiepiscopis Wezlone Magun- omnibus rcgionibus ud prmdiciam urbewt perlinenti-
tino, Sigewino tK0~Coloniensi, Egilberto Treveriensi, bus, qum Cracova 243Sest. Inde Vngarorum s433limi-
L'emaro s49t Bremensi, ab episcopis quoque Tiedrico libus addiiis usque ad tnonles, quibus nomcn est
2W2 Yirdunensi, Chounrado iK~ 3 Trajeclensi, Oudal- TritriS43i
(589), dilalala iK3Sprocedit. Deinde in ea
rico sm Eislelensi s405, Ottone Ralisponensi, cum parle, qum meridiem respicil, addila regione Moravia

VARI^E LECTIONES.
8392al. HtflJi superscr. k. s393dignitalibus 2. s394dampnabiles injurias 4, 4» !39S
8396deesl 4. 2397cum fratribus 4. i~. S39Sper totum desunt 7. s399riticaUmm 7. quiapropter 1.
!400
401 Sigevino 2.
Sicevino 2">. s Lyemaro T 4. i~- !*9STTielrico1. Lierierico 3, Theoderico 4. Thyederieo i~>. Sl0a Ciin-
rario 4, Ciinrario 7." si04 Orialdrieo 1. Odalrico ia. !l06 Cisielensi A. Heystheleiisi i. i~- iK~~ Ch.
ducis, 1. s407 al. tnan. in thargine 1. adscriptuin. S40s Lulholrii 4, 4a., !409
!il° s411 Rapothonis 1, 'ib,
i, i~, 7. Hapotse 3. Tugast 1,2, 2^, Iugast 3, Tugozc 4, i~-, Cugasl 7. qua3 2a, H~~,5, 4,
4a, 7. '*" deest k. 3, Zeyza 4, 4a. S413 Zedlea 3, Zedlicane 4, 4a. Omissuml»- 7. Videnlurque hmc
dtio nomina Zelza et Zedlica unius vocis lectiones varianies esse Donit. legi potesl Liusena et
Luisena. Luisena 2b. Liusena 3, 7. Lucsane omisso et4, i~ 24ISiia A. 1, 2,s414/n2,
3, 7. 'arid. 1. Dacane, De-
2b,24ls
catte 2, ln ~\bcorrector in margine adnolavit : aliler Dacane. Daciane 4, 4a. Lititomerici 2, 3,7.
Ltilhomirici 4, 4a. !417 Lemuci 4. s4ts aquiloneni 5, i,> 4a, 7 s419 Psofane 2. s'20 Chrowati
1, 2b. Chowali3, Crouali 4. Chowali 7. ~K~>deesl A. 1, Cbrowati 2, 4, 4a. Hrouati3. ^422 Zlasane
1. 2, 4. s*23Trebouane 2, 3,4, 4a. Trewobaiie 7. 442t Boborane 1. Boborane 2, 2^,4, 4a, 7. Poborane 5.
2425Dedosesc 1, 2, ~~~> Dedossene 3, Dedosesi 4, 4a. S42SMilcanorum 4, i~.' !427Buo 7. 2VSS
3429Ziiz 2b. Zur 4a s4aoKrakova l.Krakovia 2. Krakoua 2i\ feliciter 1.
7, Cracoua 5. Cbracoua 4a. s43i iia
A. WagreH. s432Krakow 2, 2^, 3. s43aUngariorum 4, 4«. 2434Talri 2a 24ssdilata 4a.

NOT^E.

(571) De geographica hac descriplione Pragensis C (580) Num eadem regio dequa supra I, 15?
episcopaius vid. Dobner ad Ilaiec. IV, 217 —229; (58!) Chrowatia.
Palacky 1, 227.
(572) Est saltus, quivocatur Fichlelgebirge. (582) Silesia ad montem Zobten.
(573) Eger. (583) Dobnero viriebattir (er.rilorium Goerlicense.
(574) Dobner in hoc nomine fines episcopatus Ci- In noiiiine Truliouane lntere opinabatiir Drenow rio.
ticcnsis sibi depreliemlisse videbalur. Kropfin com- qtiocotilin. Cositiic ari 1131; quotl ntmi slarc pos-
meiitiitione sttpra lautlala regionem Pilsenensein. sit dtibiio. Kroplio esl Triehel in Lusatia inferioti.
(575) Elbogensis circuius. (584) Regio ari fluvium Bober.
(576) ldeniessevidebalurvirisdoctis,quodLuczane
vel Litczko, cujus saepitts mentioneni fecit Cosmas, (585) Inier Odcram et Boberam; cfr.' Thielmar
i. e. Satecensis regia, quod ego in mediorelinquo. IV, 28.
(577) Tetscheneusis circulus; Dobner dubitavit, (586) IiiLusaliasupetioii; cfr. Thictmar. I, 9.
nuni prseferal dux, qiiori veteribus erat Daxan, nte-
dio ittter Sateciuni et Lutomericitim sitttin. (587) Bttg.
(578) Leitmerilz. (588) Styr qui in fluvium Bipetz exnndat.
(579) Quitl sil, incertiim est; Dobner ntmi jure (589) Apnd Dlugossum ssepiusoccurrciis; tnonics
Ziliaiionsein rcgioiiem liic rcpercrit dubilu Karpalhici, Talra.
PATBOI.. CLXVI- 6
171 COSM.-EPRAGENSIS. ,n
IIM/IIC ad lluvium cut iwmcii\est Wag, el ad mediam A quod ego vidi Ipstim csesarem suis manibus
silvam cui nomcn cst Moure s496(590),el ejusdem si3T annolanlcm in privilegio Pragensis cpiscopuliis.
moniis, eadcm parrochia tendil, qua Bavaria limina- 58. Similiter eodem anno lleinrico iroperalore
iur SV3S.Medianlibus itaqtte twbis el communi prin- bemandanle el Maguniino archiepiscopo Wezlonc ~iS~
s489esl ul dux intervetiienie, per legatos !"57 aposiolici
cipium aspiranle sttffragio fuclum !46S, qui
BoctnimWratistans (591) eifratcr ejus Cltounradus eidem interfuerunl. concilio, domnus Clemens !4M
sitpradiclo Pragensi episcopo 2VV 0, fratri suo, parrn- papa secundum praedictos lerminos suo privilcgio
cliiam judiciario ordine 24V 1 reqttisilam ex integro et corroboral! 460
Pragen«em episcopaturo, id elllitgi-
svvsrcproftlcrenlur el redderenl. Proinde tws rogaiu lanleSV61et suggerente Gebebardo
episcopo pcr suuri)
s462
cjusdem episcopi racionabililer inducti, Pragensis capellanura iiotnine Albinum, quem cum legatis
avva nosirm imperiaii aposlolici ex Msguntia hacs'' 63 de eadcm causa mi-
episeopatus redinlegralionem
aucloritalis ediclo S4V 4 illi et successoribus ejus con- seral Romain. Eodem anno 5 Idus Junii! 464(582)
firmamus el sktbilimus, inviolabititcr decernentes, ne obiit Olto dux Moraviae,frater!466 Wratizlai ducis Boe-
ttlla poslltac cujuslibet condilionis persoua, vet ulta mise a465.Interea Egilberlus Treverensis archi-
socielas hominum, Pragensi ccctesim quicquam sui episcopus sv67 jussis obiemperans imperalotis S4CS
jnris in prmnolalis terminis alienare prmsttmat. Cujtis adveniens melropoliin Pragam, 17 Kal. Jttlii inter
rcdinleqrationis ct confirmalionis S4V 5 aucloriias, ut B sacra missarum sollempnia regalibus fascibus in-
omni mvostubilis el inconvulsa permaneat, hanc car- dtiium unxitS 409in s47°regera Wratizlaum, el inpo-
inin inde conscnbi, quam, sicul infra apparet, mann suil diadema super capttt lain ipsius quani ejus con-
proprialaborantes ~KK" inpressionesignitwslrijussimus jugis Zuatavse s471,ciclarie regia amiclse, clcricis el
insigniriiiK7. Dala S4483. Kal. Maii annoabil>Ksincar- universisiK~ satrapis ter S47Sacclamanlibus : Wralislao
ttaiione DotniniSV 501086, int/tc/tont! 9.SV51HHHO auietn regi lam 3 Boemicotam a,7VPolonico (593), inagni
,45!dominiUeinrici regniquidetn 52, imperii!V53vero3. fico ct pncifico, a Deo coronato, vita, salus s475 et
vicloria !476.Post haec tercia die archipraesul secuii-
dum rcgiam magiiificcnliam'immenso pondere auri
et argenli ditaius !477 et caeteris xeniis s4,s ac S479
roiiiieribus donalus, cum magno bonore Isetus SVS 0
itd propria remeal.
39. Anno dominicae incarnalionis 1087 rex Wra-
tizlaus cidicclo cxcrcilu intrat Zribiam !4S1 (594),
quaiit oliro imperalor lleinricus in pcrpeiutiin sihi
baliendam trariitlcrat, et dum !4aa quodriam casirum
liomine Gvozriek !4aa(595) prope urbeni Misscn !48''
reaedificavil548",aliis insistentibus operi, roittit duaj
VARLE LECTIONES.
!Va5 Mri're si<_fno conlraclionis apposiio sttper d. 2, ita ttl Md're legi possit Mndre. More 2«. Mriere
2'>. Mure 4, 4a. Mtire 7. aV 37 cjus A. More 2VSsliniiiamr 2, 4. Hoc loco
sequuntnr in 5. Qualilcr
autciii hec parochia dilalaln fttcril et coitfirniaia. qtii vull mclius scire, qucrat in privilegio ejusdem ec-
clcsie. Rcliqna desunt. iK3~ per erasum f.icnmi A, pcr factum 1, pactum 3, factutn 4, 4a,'7. s44°Gebe-
liarrio iHseritiU4, 4°. 2VV 1 Jttrc A. 9Vva ila k. 24'3 reiiilegrationeni 2, 4. SV 44 ariiclo 1. S4''5 el conf.
ttl. manu sttperscr. k. S4V 6 deest i. roboranles i~.
S451
iK"~ insignari 4. s44s datae ~2~~. !4V"deesl
4. !VS 0 doroinicic iiicarnatioitis 3, 4, 4a. VIII, 2, 7. !V5Sdeest 4, 4«. sv5>imperatorii 2. !V6V lleiu-
rici 1. s'56 In moiioqrammalis loco circulus flavo coiore descriptus el vncuus. Celerum monogrammatis
linem allernalim nigro, flavo,SV rubro colore descriptm sunt. A. 2V
66 Wczelone 1, 2. Wczolone 3. Wezzelone
i, i". SV 5 7 A. 58 ex Magoncia addil 1. sed expunxit. ~'ss deest 2. Si60corroborarat 4:, i».
pro legatis
'SV0Sn. 7. SV63acl. 2V6V
s46lflagilanlo2>'. Julii 4, 4a. !46BBoemorum 4, 4«. svceEilbertus 1. a467epi-
S468imperalori corr. k. Hcnrici add. 4, 4a. aV69rittxit A. 2470deest k. iV7tSuatavae 2.
soopus 1, 7. SV7S s473quam pro tam 1, 2b, 5. omillunl i, i~.
Ziiitlhave 4, 4a. Zunlawse 7. deesl 7. !47Vcorr. k.
»'7Slaus pro salus omisso sequenii et 7. 2V 76hic desinit 7. SV 77est al. man. stiperscr. k. SV78 exoimiis '.
9479xeniis ac desuni k. ac deesl 1. ~K~» deest 3. svsl Zrbiam 3. S4SS cum 1. s48aGuozriec 2, 2^, 4, 4».
Gnozdec 3. SV8V Misen 1. Misnam 4. Missn i~. 2V6Srediftcat 1.
NOTiE.
(590) Matra. D prseccpto de fundatione ccclesise Wissehradensis a
l59I)Dilficullas, quseindenascitur quodWratislaus 1088 apud Boczek 1,183 haeclegtinttir verba : (Confir-
pauloaiiiercgisnomiiiesaliilaltishocindiplomaledux malio) domini eliam Egilberli Trevirensis archiepiscopi
iioniinattir, Dobnero V,517ita solvi posse videbatur, a quo simul el unciionem regalis consecrationis accepi,
iilriiceietboefaclumesse obClemenlis p.ipaereveren- (594) I. e. marchiain Missenenseniqtiam Heinricus
tiani, qtti iiondum regalem Wralislai litnlum agno- lesteLainberto a. 1076 Ecberto niarcliioni arieiuerai
erat. Irient teslalur diplotiiati fundationis Wisselira- el Wratislao ob speclaiaro fitlein coniniiscral.
dcnsis tliiplicem sigillutn appenstim essc, in qtiorum (595) Guoz Burzwardiuiii in pago Niseni. Cfr.
allero Wralislaus sex, in allero riux appellciur. flitiiii comiiienlaiionem Pclzelii inscriptani : llelter
(592) Probal Necrologium Bobeinicuiii. die Heirscbaft derBoIinien in Meisten in collcctioiiu
(593) lla noniitiaiur qttia pars Poonitc Oderame <\b!iandlungeiider Bohtnischeii Gesellschaft der Wis-
i. e. Silesisein polcstate crat Wraiislai. In Wratislai soiischaficii 1787, p. 59
 175 CIIRONICA.— LIB. II. 17i
scaras ex eieclis niililibtis cuin filio sno Bracizislavoi _i_perseculi sunt hoslcs, cvasil cx nostris. Curoquc
iilium ire olim sibi illaise injuriae!4S6. Nam quo- hi qui remanserant in castris, vitlercnl in coeluin
danis 487retro dieruni iempore, dum rcdit impera- ascendere qttasi per lurbinem globum ptiheris, ct
toris de ctirle, casu conligit in qtiadam vjlla nomine licet repcntini et sttbilanei casus e:iam foiiissimos
Kileb S4SSvalde magna eum pernoctare, ubi noctu viros in bello conturbare s507 soleanl Si08, lameii
orta sedilione inler suos et cives, occisi sunl a villa- arnia qiiam !S09 cicius arripiunt25t 0, Iiostes virilitcr
nis duo fralres, primi inter primates, hujus patria; excipiunt, ptigna 25il suinma vi conseritur, fragor
inmanes columnse, viriutuin clari lumine s4a9, Naca- arniorum (597) el clamor virorum usque atl nubes
ral s49° et Bznala S49S filii Taz SV 95 comitis. Mox exoriiur (598), baslilia !61Sin piimo Sbla
congressu
secunduin regis jtissum qui roissi fucrani festinantes franguntur, res gladiis agitttr (599), donec Deo
3
die ct noclu, tercja die !^s summo diluculo invadunt opem 25'4 ferente Saxones versi sunl in fugaro, no-
cum magno impetu prsedictam villam, et dirripiunl slrates habuere 2516vicioriam sed nimis cruentam.
oninia bona illorum, ipsos quoqtie cl uxores eorum Quia vero secundi ordinis mililes cum prseda jam
usque ad corrigiam s494calciamenli spolianl, el fitn- prsecesserani'"'', in hac pugna soli lanlum nobiles
ditus scdilicia subverlunt igne comburentes, alqtte interierunl, Alexius s517, Ratibor gener suus !5IS,
cquis et pcccoribus siroul abduclis illsesi viam le- B Branis s519cum fralre Zlava et alii quam plurimi;
iiuerunt. Facla auleni meridie, dum transirenl quod- Preda comes amisso pede vix morlem evasit. Filius
dam fluiiien, filius beriiis naclus amoana Ioca flumi- vero ducis vulneratus est sub dexlro pollice, el nisi
nis, jussit cttni prscda scularios!V95 prsecedere, viros capulus ensis, quem manu tenuit, ictui obslitissct,
auiem bello forliorcs secum invilat ibi! 496prandium ex loto manum amisisset. Acla esl aulem lisec stra-
suroere a49T.El quia niagnus seslus erat, filitis ducis ges6 Nonas Julii.
niinio calorc exscsiuaiis, dtini posl prandium in 40. Anno dominicse incarnalionis 1088 SES 0.
aqua paulisper refrigerarelur nalans, miitila 498ad Histietn
euiii Alexius comes ila mandans : IVOHhic, ail, in leinpoiibus bacc acla quibus referuiilur,
Wiitavas*99 <7»(/in 2500 Ogra 'ua nalas. Tolle tno- Qtiitiam niiles erat qui Beneda nonien habebal,
r<;s(596), foriium porlas virorum gazas. Ad hsec ju- Miignaninuis2521 juvcnis praeslanli corpore talis,
Ileclor eral qualis ptilcher vcl Turnus in armis,
venis : Nalurale est, inqtiil, senibus ad aurats50t
Ex Jttrata 252Snaius, eui primus Taz 2S23 fuit avtis.
tnoliim semper irepidare,et quamvis sibi jam inmi-
tienlia, pltis lamen quam juveues, limcre fala. Quod Nescio qua de re lunc oiTonsoquoque rege Wralizlao,
cum relatiun essel Alexio, Deus, inquil, facial, sed fugiens in Poloniain fjctusesl ntiles doinnse Judilhae,
evenlu prospero S50S,ut talis assit nunc el inevilabilis C ' conjugis ducis Wladizlai (000); janique duobus annis
'fortunm occasio, ubi juvenes videanl ulrum senes an cvolutis ~~~Kremeans S525de Polonia, adiit Wigbcr-
ipsi magis faia limeanl. Dum haec loquilur prsetliclus inin generum regis (601) rogans S5S 6, ut per ejtis
comes, ecce plus quam 20 apparent equilcs ntissi sitffrngia pristinam domini stti 2527possil rcriire in
a Saxonibus, ut eos provocarent cinibello s603,sictil gratiaro. Sed qttia hic Wigberlus vir eral in rebus
muslela bosiem suiim aspidem slrangulare volens valde discrelus, nolens 2528ul in aliquo soccrum
provocal umbra caudae suse de anlio. Qnos ut 2504 suum offcnderet, dal ei consilium, nionens ul inte-
viderunl nostratcs, inconsulti homincs, plus auda- riro apud Missensem s529episcopum nomiiie Benno-
ces quiim perspicaccs, Alexio niiiiiiini rcfutante el nem (602) lueius s53° manercl, el etiro sibi simili-
prohiliente eos ac revocante, rnunl in sua fata pcr- ler S53t iulercessorem pararet. Iuterea conligil ut
sctiuutitesS605iiiimicos. Naro staliin ferrea lcgio iterum rex Wratizlaus Ziibiam cum suo exercitu
Saxonuni 2506prosilil ex. insidiis, el nec uinis, qui inlrarelS53S, qtto prsediclum caslrum Gvozdec in
VARIJE LECTIONES.
!V86 illalam mjuriam 4, i~. SVS7 qoodriam 1- 2V8SKyleb 1 , 2. SV 89 noniine 3. s''80 Kakarai,
2. Nacbaial 4, 4a. 2V 91 Wznala 2. SV9Slaz 3. Thaz 4, 4a. SV
93 ila corr. 1 luce rell. 2V9Vgi
alki manu sttperscr.k. !V95scrutarios 2,2". r eraso 2600 2i\ 5. SV 96 ad A. s497 deest k- s,9a misit 4,
4«. 2'99 Wiylava 1, 2i>.Witavia 2. Witava 5, 4, 4». 5. 4. 4a. s50iadure 1. s60spropicio vel
rf<?<?s/
in margine Alitts prospero. 26°3 ita k. cirop.dlo 1.
prospero 1, 2. prospero A. 3, 4, 4a. propilio 2a, 2\ s504
ctim bello 2, 2a, 2b. cuni riolo 3. cvmbello 4, 4a. expitnct. et al. manii superscr. ciini A. !505pro-
scquenles 2. s506Sacxomiin 1. ">6M luiiiare A. SB0S solenl 4, 4a. s509quanio 2i>. s510corripimil A.
2, 2b.'5. deinde correclum arripiunt. S5Udeesl 4. 2512aslilia 1. !513iinino 2b. !81Vsuperser. h 1.
fereitie deesl in margine al. manu enio Boemis. s515hab. n. A. '^516prieccsserunt 3. s617coincs inseruni
4, 4a. S51Sgener suus deesl k. a319Bravis 21'. Bratus 5. 25soanni iiumerus scc. k. I, 4. cum capile M.
viaetur coiijunijendus; hisdero A. 1, 4. II majuscula his 5. S5S 1 deesi 5. 282SItirzata 2. s5-3 laz
scriptum. 6 omis-
5. Thaz 4. 4a. 25!4 evoluttis corr. evolutis 1. s525remanens corr. alio atramenio rcineans A. S5S
sum 3. 25« Wralizlai add. 4, 4a. S5SS nollens 1. ,a29 Misnenseni 1, 2, 2b, 3, 4, 4a. 2"° lultts A.
!a3! siin. sibi A. !53Slal. tnauu adscriptum 1.
NOT.E.
(596) Lucan., Phars. I, 2SI. (601) Cfr. supra II, 21). yiiilius renus rootiis ir,
(597) Lticmi., Plnirs. I, 569. Bolicmiam vcnerit Wipertus uiarchio, narral atictor
(598) Viig., Mn. II, 515.r ViticWipcrli c. 2, in Hoimanni scriut. rerum Lusa-
(599) Salkist., Cuiil. 00.' lic.iriim.
.(000; Qua?obicrat a. 1085. Vide supra-ll, oo. 002) Scdi susc restiluttis anno I0S8.
{<-> COSMASPIUGENSIS 176
alium (iriniorem locum iransferrcl; etcognovit rex, /\ dormitat, sed seniper quietos itiquielat,
*saaessct, miltil pro eo, Non lulit ulleiius pacalos vivere fralres,
quod Bcneda in tirbe Misscn
mv veniat ad etini sub lidei! 535paclo. Quem regcm 2557scilicel Wralizlatim ct prsesulem S5SSGe-
quo
Klatim venicnlem rex ul vidit, qualilcr etim dolo beardum. Htinc vcxat vatta gloria et ambitio imil,
caperel cogilare ccepit. Ubi posl niiilta verba pro- illum exagilal arrogantia et litroido faslu snperbiae,
miscue dicta et quaedam convenicitler licta, accepil ita tiimeii ut nec ille littic cerierel nec bic illitro cxsu-
e.tim fraudulenler rex manti dexlra el ducit seorsum perare qttiret. Isle non vttli fratreni sibi25G0 habere
extra casira, quasi ibi secrela locuturus. Tunc vi- parein 2S6t,ille non vult niinor fratre haberi; iste
riens !5S6 capulum el capul 8"87 ensis aureum, qtto vnlt praeesse, ille non vttlt subesse; iste vult qttasi
eral miles S53Sprsecinclus, intra talia quserit ab eo, rcx domiiiati ct praecellere, ille non vull jussis stiis
(jtianli !53° valeat gladius suus. Et ille; Molam, in- obteinpcrare, sed solt iinperalori suum profitelur
S6V0 ^imul el servicitim, a quo acceperat episcopium 256S.Qui in
quil, st ponas sttpcr galeam, ulramque
caput alque corpus usque ad femur in uno iclu hoc (antiim virili animositaie inler sc aliquando dissirie-
ense dimidiabo. Miralur rex dolo, el laudal ensem, bani, ul ssepe feslis diebus rex episcopum uon ha'!e-
iilqtie rogal ul eum S5V 1 sibi oslendat. Al ille nihil rel,qui sibi coronam imponerel. Hac necessilaleS5GS
niali !BVSsuspicans, dal regis in nianuni cxent- B simul 2664et ambiiione rex compulsus, non ralione
plum 2545de vagina glariitim; quem rex arripieiis25''' sed sola dominaiione iterum subiniroiiizat capella-
el manu vibrans : Quid, inqiiil, ais2sVBnitiie, o fili num suum nomineS 505Wezlonera2566in lerrilorio
mulieris ultro 2646«jiratit appelcnlis ? Et astanli ca- Moraviensi cpiscopum (603). Quo in S5G 7 faclo S5GS
mcrario, qui solus erat eum eo, horao pejor pessimo, palain se- fecit notabilem u~~, non solum S57° spre-
Vito Seliboric 35'17ait: Rape hunc, rape subtitnem el visse quod ipse coram imperatore el ejus episcopts
liga quadrupedem. Sed quia seinper in audaces au- collaudaveral, ut unns forct uterque episcopaius,
riacia noii esl lula, audax miles 264Sinox arripiens verum cliam papse Clementis violasse privilegium.
de femore camerarii per capulitm ensem, prseciriit qiio 5571ejttsdem terminosepiscopii roboraverat!57!.
luiiibos cjus pcr medium, qtti calcilrans huinum !549 Ilanc ut apploraret S57aaposlolico illalam ecclesiie
jacuil semivivus. Nec fugit miles acer, quamvis injusliciam, praesul Gebhardus s574ituruscral Ro-
anfugere poterat, sed velut Ilercules circa Lerneam mom, sed consilio cum suis familiaribus inito, prius
2580 adit antiquum amicum Wladizlattm regem Panno-
ydram assiliens et resiliens
Ter vili regem s55tpaulisper vttlnerat ense, nicttm, et palcfaciens ei sttseecclesiae injuriam 8575,
poslulal ab eo ad Romanum iter 2576atixilium,
Ipse lamen nullum dextra ducis excipil ictum, C Inscitts heu falum sibi jam superesse propinquum.
rioncc ad clamorem de caslris ruunl.
Nam prima die qua rogem adiit, nimiam corporis'
Cucata sed primtts prse cunctis advolat unus,
incidit niolesiiam, cl qttia prope urbem erat Strigo-
et. ceu silvalictim porcum super se irrucnicm lalo
niain 25'7, illttc roittit eum rex navigio 257R,com-
excipit venabulos65s inililem. Ttinc rex S53S,quasi niiltens curani
iu nioriuos55Vpossit ulcisci, jussit eum SB 68eqtii ad ejus illius urbis episcopo.
Periuliiheu2579!qiialessex lucibus 25S0 ipsedolores
catidam per pedes ligari, et sic liuc et illuc per iri-
bulos trahi. Inperiior lacrymis nec possitm promere dictis 2681.
* Sepitiita die jam advesperascenle 2682,
41. Anno dominicseincarnalionis 1089. Sol Jttlii senas qua langit luce Kalemlas (604),
¥) Ereclio ecclesiae Vissegradensis'2i>. ~\~>. Geinnia sacerrioluin, cuiiclortim litx Roeinorum,
Anno dominicic incarnationis 1090. Antiqiius il!e Doginate prseclarus, pitts antistes Gebcarrius
chelidrus 2556humani generis ininiicus,qui nunquam Vivat ut in Chiislo muiido migravil ab islo (605).
VARI/E LECTIONES.
s533Misenl. S6avul A. 1. quod4. 4«. S535fitleli 4". 263Srex addit i. 2537et caput desunt k. 25asBe-
neda nrfrf.4. 4a. s639quanla 4. S6V 0 tiirumque 5. 26V 1 cam corr. ctini 1. 26V 2 omissttm 4. 4a. 25V 3rotr.
k. ~"KK dat regis arripiens omissa i. 4». qum lumen in inarqine 4a. supplere tenlavil manus reeenlibr
(palris Georgii Feri S.25V 7.) e.r 3. D. 26'5 I. 4. corr. ais 2. 25V 6 nltra 4. 4a. s5'" Vseborio 3. 25V 8 Be-r
agis
9 b superscr. al. inuna 2. 265°deest 2. 25S1 Wralizlatim add. i. 4a. . 2562ven.
iieria addunt i. 4».
cxc. 1. 2653Wralizlaus addunl 2. 2'>. 4. 4a. 256vcorr. 2. 2566deest 1. 26S 6 cbclydrus 2i>.3. ~~" 7 dcest
3. 4". !668 deest k. 2669ita 1. 4. 4«. amhitione rell. !6C0 c sibi 1. Scqueniia iisque virili »/i lextu 1. alia
"idenlur manu scripla. !66ipar.hab. A. ~'"' cpiscopatiiin 2. et sic porro. is~3 neccsulaie ccrr. al. mtinti 1.
8564deest i. 4a. s665deest 3. 2B06Wccloneni 1. 2. Wecelonero l. 4a. 2567erasam k. 256S 5. qui 4.
s5°9 naiabilero alia manii o superscr. 1. 2570 S571 pacto2572
s67a palam fccit!57Vnotabile 3. se addii 5.
!675 qui 4. 4a. corro-
lioraver.il 5. applorct A. approbarct 2. Jaroroir 5. ita k. dampnum vel iiijuriam 1. 2.
duiniuim 2a. i. In 2b. stipra riamnuin scripium esl iujuriam. S576 inixilitim 1. 4. In 2l>.SHIJIO
2577 pecuniam2S7S
iiusiliuni scriptum pccmiLim. pccuniam ct aux. 4*. Z.trigoniain 4. 25b! niagnigio A. reroigio uavis
4. 4a, °579 eu 2. 26B0 in rasura alia munuscriptum I. 238t vcrbis 5 advespcraulc 2.
NOT/E.
(603) Iloc (lisciriiutii jatii aroto 1088 faelurn csse (604) Consenlit Necrologiuni Bohomicttm, e_l iu
probat pr.vilcgitiro Ectiesiae NYisschratleiisis, quori caialogo cpiscopoiiini Olomuccnsitim lcgitur x Kal,
coiifirmaruiii Jaromir episeopus Pragensis ei Vccelo Jul.
cpiscopus Olonuicensis. Quori intlc potius faclttui (603) Palacky Grbhardi n.oiicm ad ann.uni 1083
csl, qiiia Wratislaus rcx Cleinenlis jiapae partibus rcvocavit.
relictis at! lirjjauuiu II liansioral.
 177 CHRONICA ,..—LIB.IL 178
Moribus et vtta de cujiis dicere iiiulla A episcopalero nunquani intogrum peraniuimportalral,
Fert aniinus inibi, sed desunt in25sa|iectore scnstis. scd tiiiam hiemalem S60Vin pasca, alleram sestiva-
Pauca lamen fari libel hiec, quce viditnus ipsi. lem 2605in festo sancli Wciicezlai suis capellanis
42. Tentpore quadragesiinali talis naos erat suus, donat; sic et in cseleris donalivis largum fuisse scias.
seinper ciliciiiin habens sublus, dcsnpcr veste episco- Post cujtis obiliiin anno doniinicse nicarnatio-
pali indutus, diebus pascit
2584huroanos obtutus, nis 1091, 4 2606Nonas Marcii Cosmas eleclus cst
noclibits vero sacco vesiitus, latenier ecclesiain in- in cpiscopiiin tam a rege Wralizlao qnam 2G 07 omni
gressus el super pavimeuiun. humi! 553proslratus, clero ac populo Bocniortitn, tercio Ileinrico impc-
laindiii perseveral iu precibns, quoadusque largo ranie S60Saugiisto, sed in Longobardia bisdem teni-
2687 poiibus imperialia Iraciatile negotia.
yinbre lacrimarura madida fuits6se cui incubuii
liuinus. Inde consurgens ad agapcn ,S88 facien- 43. Eoriem SG 09 antio, 15 Kal. Maii, 4 feria in
riam 25SS(606), et priusquam runiinet psaltnos, quot- , sectinda ebdomada paschse (008), combiisitim esl
quol ante ecclesiani invenit miseros, boni operis !59° nionaslerium sanclorum lnartirtim Viti Wencezlai
2610in urbe Praga. Eodem anno 261t
per copiam stipplet 2591eorum inopiam; finito psal- atque Adalberli
terio idem facit. Post liiatutiiias autem quadraginta rex Wralizlaus valde iralus esl 26ls conlra fra-
panis quadranles et totidera allecia, sive alicujus trem suum Chounradum, qttia bis, non inmemor
eriulii partes dividit inter pauperes. Quarta autem muluse dilectionis, favebal parti 26,a filiorura fra-
vice jaro adpropinquanle luce, ad numerum aposto- iris sui Ouonis, Zualojjluc 2C14 videlicet s616ct Ot-
lorum lavans s69!pedes 12 peregrinorum, lik S616 (609), quibus expulsis de palerna hx-re-
Dividit his forma.s bis senas denariortim. ditale, filio suo Bolezlaq rex urbem Olomttc et
Qttibns ad horam !59S prandii in abriita sluba vel alias civitales tradideial, ubi iion longo posl lcm-
casa positis habunde ipse necessaria apponit, et pore in pradicla urbe iuniatura prseveulus est
dexlra sua cibum et potum eis bened.icit, deinde ad morte 3 Idus Augusli (610). Et quoniam illi! 617
. publicam mensam S59V 618Jaroinir, OltoetSG 19Cboun-
vadil, el sectim 40269" egenos tres fratres, scilicet!
pavit. Similiter ad sedem suam Pragae constituit radus, quamdiu fuerunl viiales, ita erant unanitnes,
cotlidie 40 pauperes pascenrios, et bis in anno ut per nulla possel cos a620 rex divellere artes, —
vestiendos s696 a corrigia calcei usque atl masti- ct sicitt ferlttr leo perlimuisse tres juvencos inlcv
gam SS97 (607) pilei. Item nonnullos advenlanies se collatis cornibus stanles, ita nunquam ausus csl
hospites et pauperes clericos niniiis dationibus obli- rex iuvadere suos fralres 2021,— poslquam vero
gal, ut per lolam quadragesimam secum manenles (P vidil solum Chounradum posl obilum fralrum ex
iam pro vivisquam pro defunotis psalleria leganl 2598. omni parte fralerno aminiculo privalum, ingressus
Ad singula quseque 2699missarum sollempnia, quot- estcum exercitu Moraviaro, ut cum simililer expel-
quol in capclla quaque die fuerint celebrala , lerel de provincia, quse sibi sorte ac s62afuniculo
Trina dari 2G 00 fecit nummismata denariorum. baeiedilalis et per concessionem j'ure accideralS08S
Omnibus aulem diebus domiiiicis 12 nummos, feslis paternani. Veiilum erat ad urbem cui nomen Briien
vero aposlolicis et in aliis majoribus sollempnitali- 2624(611), ubi rex circumstantibus s625lerrse magna-
btis 200 offertS60t super pixidem sanctarum reli- libus 2626 disponens obsiilionem per girum, dtim
qtiiarum argenleos. Quatnque ftieril largus, si te designal loca ubi quisque comes lentoria figa.t,
delectat, o prudens scire leclor 260!, pelliciam 2G 03 Sderad 2627villicus, sicut erat honio versipellis, ex

VARLE LECTIONES.
2583deest 4. sssv pascis 1. S58Sumi 1. S68«niadita corr. al. man. madiria 1. 2587incumbil A. S58Sila
corr. 1. agape facieudum A. 2589variit add. 4. 4». S59C boni A. '"»' supplex 2. 259Slavat 4. 4°.
op.
*593oram 1. 259*liiissam A. 4. 4a. S595XII. A. s596
vestigenrios g eraso k. 1. 2697masligiam 2. 4. 4a.
S59sperleganl ps. A. i. 4a." 2599quoque 4. 4a. s60°corr. al. alramenlo k. 2G0tr. al. munu superscr. \.
S602Iect.sc.A. S603pellicinam 1. 05festivalero 2. 2606nonas omisso 1111.4. SG
!604genialein 1. 2G 07 a inseril 2.
2608iinperaiore 4. i~. ' S609Eodem — Praga in marqine inferiore k. adscripta. s61°inonaslerium hoc
loco k. S61iXV. Kal. Maii inseruni 4. 4a. !61sdeesl k. s613pati 1. !61VZualoplik A. 2619 ZvaloplTc 1. Zua-
2. s615rfees/4. 261°Otic 2. Otik 2i>. Orlik 5.' 2617Hi 4, 4a. ~~>~deest i, i~. omitiunt k, 3,
loplik
S6S0 S6S1 262! 2G24 Brineii
i. rex cos jtossel. A. IV. suos A. aut A, al. man. superscr. ac. 2G23con'.1.262S
1. Bruno 2. Bryncti 2>>.Briien 5. Briieu 4, in ras. Brnen 4a. 202Bcircuinasiantibus 5. priroatibus
3. 2627Zderad 1, 2i>,3, 4, 4*.
NOTiE.
(606) I. e. ad cleiiiosyham pauperibus prsebendam. D Bracizlaus, ut patel cx rionatione qtiariam Eupbemi;e
(607) 1. e. fibularo. matris, quam fecit Grariicensi el Raygradensi mo-
(608) Hatc signa clironologiea minime inter se nasleriis pro auitiia Ollouis in die sepullurm Boczek charis-
coliaerere observavil Palacky 1,521, irieoque rielen- simi mariii. Notae chroiiologicse desunt.
rium ptitavil numerum XV ante Kal. Mai. et S. Yiti 1, 176.
iucfiidiuin ad aiiiiumprsecedentetn refcrendinn esse, (OIOjBolezIaiim filium regisjam anno 1089obiisse
neque niirois ea qtiae sequuuiur dc Wratislai beilo lestis csl Hilriegarrius Grtulicensis apud Boczek 1,
Moravico. In Pragensibus anualibus S. Vili iiicen- 185. Monaclioruin litlcras consolatorias ad Wrati-
diuiii aniio 1091 adiiolatiir. slaiini daiasvidu ibitl., p, 181, 185".
(609) Qttibus addcndus esl leiiitts qttidam lilius (811) Biiimi.
179 COSM.-EPRAGEN31S 180
obliqtto itiiiuens regi oculis, juvenem Bracizlattm ,l\ sum en abreuuncio libi fulem mcain, et aveneus
ititer salrapas coram palrc sno stantem denotat car- equuni, projccit in faciem ejus ciroiecam s650.Nen
I)Otie!6ssconfusioiiis. Quoniam <-/«i'd<;m!629,inquieiis. aliter qtiain cuin ~""»iraltis leo ercxit jubas (614) et
t.ius, o domine rcx, naitts libenler mslale ludit in siibmitlcns caudam, nodo, qui est in exlremiiai3
tiumine et natat, si pkicet tum majeslali, juxta ftu- catidae percucieits frontem suain, et stimulo, qi.i
vilim (612) htic cx parle urbis cum suis papiliones est sub cautla stta, piingens 265a posteiiora S66a,
ponat. Hscc ideo dixil, quod 2630oliro S6S 1 in partt- fer:ur in omne quod obstat: ita prosiliuni ilico ex
btis Saxonise, duiii meririie naiat prsedictus jitvetiis agmine ardentes el armaii juvencs, Nozizlau !65Vet
in flumine, bosles ex adverso irriiunt el eos inva- frater ejus Drisikray 2635, lilii Lubomir, et tercius
dunt, ut supra rctulimus (6!3j. Hoc verbum nimis Borsa, filius Olen, atquc s656frustra fugicnlem SG 67
alte in corde juvenis S6S!sedil, ct non minus doluil Zderad lernis haslilibus allc in aera sustollitiil et
quam si toxicala sagilta cor ejus vulnerasset. Tristis ut manipuliim in terram deiciunl, et calcant eqtio-
abiil in 363acastra, cl3C3Vnon sumpsit cibtim usque rum pedibus, el ilerum atque iterum vuhieraul et
nociis S635atl astra. Nocte autem sub opaca, turma alfiguul corpus biimi 2658lelis. Tali moriesua: de
suortun advocata, pandil cordissui vtilnera, consu- Stiromitate rotse fallax forlnna dejecit
leus qualiter in villico nlcisci possil iniqtto !636.B amictim suum Zderad o Idus Julii. Coincs aitlem
Karicroeliain nocte c!am miltit atl palrtium suum Diisimir S659pallidus advolal in castra, ct r.uuciat
Clioiinradum, dedecus sibi etaS 37a quo sitillatum 2660regi!GG1, qure ftierant facta. Solus rex rooeret et
cxponens, qttid opus sil facto, quseril ab eo consi- jilorat, oinnes juvenenis 662 luudant S66S,qiiamvis
lium. Al ille, Si le, inqitil, quis sis cognoscis, ignem 2C6Vapertelaudare2666non audeaiii.liraeizlausaulem
ttie non minus quam te iirenlem exiinguere 263S;twli tion Ionge ultra ununi monticulum separalim sua
timere ; negligere laudabile iton est. Non eniin lalue- Iransfcrl 2G66castra, quem major pars exercitus et
ral Chounradum, qtiod rex hsec omnia ageret Zderad forlior s667bello 266Sesl.secuta.
per consilium. Cumqiie nuncius dicla palrui Bra- 43. Inlerea conjtuix Chonratli noinine Wirpirkae6S
cizlao reiulisset, favent oiiines et assenciunt, et (615), una mulierum de numero prudenltim, inscio
quasi a Deo sibi daiam lautlaiil ducis scnlcntiam, marito suo venit in caslra regis. Quae cum nunciala
qtioniam et ipsi irientidcm 2639prius consuliierant. essel regi, convocats 670 rex proceres in ccetum, ct
Quid roulta? Tota nocle illa agitur quod niano per- Jttssa venircslelit 2671coram rege, large perfusa! 6"1
agilur. faciero sC7alacrimis (t>-iOj, et singultibtts verba iu-
41. Nam lucescente die Bracizlaus millii ad prae- lerritmpeiitibus landein eluctala in vocem sic esl
dictiim villicum deinantlans ci, ul, ubisibi 2040pla- C locttta !G74 :
ccrct, sccreliim consilii 2C4tsinitil ineatil. Qtii nichil Ilaud i37Segojam digna dici tua, rex pie *67C,nitnis
mali suspicans, acccplo coniite Drisimir 26*2, tan- Supplex ad genua nunc non !677iemere lua vcni.
'iiinmodo solt !6V 3 duo procedunt. Quos ul2644vidit Et cecidit in faciem et adoravit regem.
a ionge iuvcnis, (anltini a stiis prosiliit2G45obviain Qusejussa surgere stetit el ait : Nultam S67S,domine
eis quanluin jacttts s64° esl lapidis; dederat eniin tni rex, his in partibus betli invenis maleriam, nullam
stiis militibus signuro, ul quaiido suam cirolccam de prailio hinc 2679reporias vicloriam, bellum plus
illius protcerct in sintiro, facerent qttod fncere qitam civitegeris (617). .4/ si nos et !68°nostra bona
spoponderant 26V 7. Ubi ~~Ke pauca exprobrans illiS649 tuis miiitibus prmdam esse decernis, in le lua verlis
1
quibtts saepe olfcnricrat etim -.Quani, inquil, pollicitus lela, cum fralrem luum, cui debeas!6S esse tulela,

VARLE LECTIONES.
sc58elogioA, 2,21!, 5, clogio ve! carbone l, elogio carbone 4, 4a. s6!9 qiiaiidoquidem 4». SS30quia 4, 4«.
~~~'corr.at.alraincnto'. ">3i.jtivensl. 2C33atI4,4a. S63V deesi k. 2635deest i~, 2636in aliquo 4,4a. s637et
— silflVsnjttA. s63Scxtingue4a. 2e39ilent'uk-in2,2^. S6V 0 dees/A.corr.i. 264tconsiliumo. S6V 2 Drysimir 1,
Drsiinir 5, Disimir 4, 4a. s643illi 4, 4». 26Hal. manusuperscr. k. 26V 5 prosilil A. !6V 6 ictus A. S6V 7a
verbis : a sttis prosilii pauio aliler 4, 4a : a suis tnililibus secessit, ut signtim possenl cognoscere, quotl
facere se spoponderat. SGV8UnA, in rasura alio atramento. !G49 ei A. 2650cyrotecam 1, i, cyrolliccani
2, 4a. s65t deest k, erexerit 4. 2G5S pttgnetis I. 2Gb'3 pectora A, sua nrfrf. 4, 4a. 265VNozizlaw2, 4a,
Nozislaus 3. 2C5B Drysimir 1, Dyrzkray 2, Drsikrai 4, 4a. S65C at 4. s667fugienle 5. S65Sdeest 4. 4a.
2659Dyrzimir 2, Drismir2b, Drsiinir 3, Disituir 4, Drziniir4a. 2060nunciaiit 1, n expuncto. !6G 1 deesl k.
3 et glorilicant inserunt i, 4a. !664vis al. manu superscr. k. ~~~~lau-
S6CS Bracizlattm addunl 4, 4a. SGG
rianl 1. S66Ctransferel 1. !6C 7 fcrocior 2b. S6GS decst3. S66D Wirbirk 3. S77°convocat— rege desunl 1.
9671et jussil eani venire. Slctiique 4, 4a. SG7Jproliisa 3. s673facie A, 4, 4«. s674rlicenscidduuii, i~.
5576attl corr. al. atram. baiiri A. 2C7S pie omissam 4. 2677nec non 2b. 267Snulla 4. SG 79hic. 1. 26Mnos
0'i.desuui 1. SC8tdcbcbas 3.
N0T^5.
(612) Swilawa. (615) Nomen oi erat Ilillmrg. ttl patcl ex diph-
(613) II, 59. mate Conradi dttcis, Boczck I, 188.
(614) Mox tibi se smvmsiimulavil verbere caudm (616) Virg., Mn. XII, 1)4, 05.
Ercxitquejiibain(\vo). (6!7) Lucan., 1'hats. !, 1.
(Luran.,Phars. 1,508.)
181 CURONiCA, — LIB. II. Uh
tpolias rapina cruenta. In Deum vadil, qui suos inva- A paiics uibis S70!lGrariec (C20), el ilii morabauir
dit. Nam qumcunque hic longe in tuis finibus spotia frustra expectans incertani fbittinae vicissiltiditiem.
quaris habenda, ostendam tibi pociora in tnedio lui Quotquot eniin scculi euni fuerant, milltts ausus cst
regniposila. Nusquam enim melius scss ditaberis'~~~, proprios reviscrc 270°lares, quia rcgero, quem offen-
nec amplius magnificaberis s684, quam in suburbio deranl, valde roetuebant, ne caplos atit 2707in vin-
Pragensi et vico Wissegradensi '"'». Ibi!C 86 Judei eula mitlerel aul capitali senteiicia dampnarci.
auro et argento plenissimi, ibi S687ex omni genle ne- Viriens aulein rex, quod non possel, uti voluhui,
gocialores diiissimi, ibi monelarii opulentissimi, ibi iram suam ulcisci in filio nec in ejtts sequacihiis" 709,
forum, in quo prmda habundans siiperhabundal luis arivocat fratrem suum Cliounrarium, et cougregat
militibus. Aut si le deleclat, qualiier Troja arseril lerrse majores S709natu, alijue corroborat oinnium
(618) videre, nusqnam magis Vulcanum videbis fu- sacramenlo cotniluni s7t0, qttod !7tl posl suttm ob-
reiitem (619), quam cum !9S8 utramque urbem prm- ilum S71Sfrater ejus Chounradus obtiiifat solitiro ac
diciam videus ardentem. Alqui: < Illa mea sunt, > Boemise ducalum. Tunc rex roborattts fratris Gtii
dicas. Ista aulem qum Iwstililer devaslas, cujus esse 1713consilio simul el auxilio, coepil apctie inachinari,
putas ? Nonne nos el noslra lua sunt ? Sin aulem so- qualiler ulciscalur in filio. Mcc S7t4 boc 2715laluit
Itimmado lua fulmina acuis in jugulum tui fralris, " Bracizlaum filiura ejtts !71G,et sine mora congrcgali
absit ut alterKain SC 89habearis. Salva tui S690gratia suut atl eum plus quam tria milia fortium viroriini,
fratri tuo palet Grecia, palel Dalntalia, ipse mavult el acceleranles metali sunt castra circa Rokilnicani
peregrinari quam le fralricidio criininari. Quin po- 2717rivulum (621), in craslinum parati contra regent
cius accipe qum libi miltii, jatn non frater, sed quasi committere prxiium. Pracmiserat enini ad palrero
tuuss69t servus; et protulit de sinu forcipes S69S et suum nuncium dicens : En ego, enassum tongequem
fascem ex virgullis. Et si. quid !69S, inquit !69V, qumsilurus !718eras,quod facturus es poslhac, hodie,
fralerin fralrcm peccavil, emenda; terratn aulem S69S fac. Nec !719prselereundum est sub silentio, quod
qttmluaesl, cui mavis commenda. Dixerat, et ita cjusdeni noctis in conticinio 2720divina operari di-
cor regis leligil et movit corda principum, ut nullus gnala esl revelatio. Nam si. acta liommuin noslrse
secontinere posset 2696a lacrimis. Quam rex !697ad scientiae pro modulo paiidirous, inriigiiiiin est, ut ea
latus suuni jubel tit sedeat, sed priusquam sederet : quse ipsi !72tvidimus magnalia Dei taceamus.
Quandoquidem, inqtiil, inveni graliam in oculis tuis, 47. Igitur nocte praefata dum iuter principes ea
adhuc unam peticionem posco, ne confundas facietn quae prsediximus geruntur, uostri palroni. vidclicct
tneam qumso. Pro tnagno peccalo filii paululum sup- sanctus Wencezlaus el sanclus Arialbeiius, visilant
plicii satis esl palri. Ttinc rex : Scio, ait, quo pergis. ^ in carcere positos, eleos niroia aflltciione contritos
Sed perge polius, et adhuc ocius fratrem meum el fi- sua sanclissiina dignalione taliler liberanl. Postibus
liiim S69Sad me s699in osculo sunclo cl in S76°vinculo inprirais antcrioribus siinul cum janua crutis, .tiox
pacis. Et osculatus est cam. Timuerat enim rex ipsitts carceris velul ferream posicrulam S7S!cnm
valrie S701ne frater suus et filiius conspirarent conlra suis vectibus frangunt, nec non cl cijipum, in :|iio.
euni. Qui cum venissenl !70«per conductum doroinse dampnalorum pedes cruddiler coiisiringiintur, fra-
Wirpirk 2703atl regem, dans eis pacis osculum, rex ctuni forinsecus proiciunl 2723, slaiiinque atiribus
ail ad filiuin suuni : Fili mi, si bene egisli, nulli me- daropnatcruni vox pia insonuit dicens : Ilacienus
lius quam libi eril: sin aulem male, peccatum tuum vobis et huic palrim noslra sttffragia defuere, qttia
in foribus aderil "»K. gralia Dei indigni S7SVexstitislis "u, cx quo belltim
46. Post hscc Bracizlaus intelligens. suuro palrcm hoc plus quam civiie inler Boemiam cl Moraviam
non ex corde sed pro necessitate fecisse paccra, cum principes isli habuere. Sed quoniam s7segratia Dci et
omnibus qui suaui transicruni iu aciem, secessit in misericordia et rcspecttis esl in sanctos Dei !7S7 et

\kR\M LECTIONES.
iS6SSdeest 1. !Csadicaberis corr. riilaberis 1. s*svnee amp. magnif. 4, desunl i~.~ SGS 5 Uisegr. 1, Wisso-
gratlensi 2. »686coir.A.al. mnnii. US7deesli~. 2GSS deesl 3. S689Cain 1. s690ltia4,4a. s691omiituntiM.
A. 2G9a
i682ft)r|)icfis exiqiiid sitperscriplo s. 1. S6,vomiititi^. S695itiamaddit 1. s696se at. man.superscr. Iiot
loco k. 2697VYTadttil 4. 2C9S el liliutn desutil 4", et filiunt metiin 4. 269°ari me desunl 1, 3. ~"'~» omillii
i. s70t uldc 1. S702convenisseiit corr.al manu cum ven. 1. S703 —
s,os per
S706 Wirpirk clesunl
S707
A. Wirpyrkl,
Wirbik3. s70Vsinatilem arierit desunt i, '•>. omiiih 2. visilare A. aiqtie 2, deesl 3,
S708sei|iiatibus A. 2709majores lerrae A. !71°communi 2b, lidem 4, 4a. !7U (|tto 4, 4a. !71Sob, stttim A.
57,3 rfees/A. S71V hec A. i7>»deest k. 27t6regis4. 271TRokytniczam 2, Rokilincam 3. S7lsquae in mar~
gine \. S7la deesi 4a. S7S 0 concilio 1. S72tilii A. S7Sa|)oriiihiin A. S7S 3 ptolciuiil i~. S7SV al. tnanu s»>
s725existilis 2b. 27SC S72T
perscr. k. qtiia 2b. deesl k, 5, 4, 4a

-OTM.
(618) Vir., Mu. H, 581. (620) Ktmiggriilz. ~
(619) Ibitl., Y,662. (621) ilaud ptocul rrajjaurbo.'
183 COSM/E PIUGENSIS 184
eleclos iltius, nosque eo dirigimur qito ipsa respexeril,' A ollicio caret, sic dttx sinc militibus nec nomen dticis
pro certo nusquam twslri prmscntia suffragnndo ad- habet, mavtdt cum eis exirancttm qusarere panem,
esse poleril, ubi illa prius miserando non affueritS72n. quain soltts sine. milile S74scum paire domcsticam
Quare jum cerli de misericordia Dei exsitrgite S729,ad habere pacem. Nec mora,- congregatis omnibus tani
ecclesiittn Dei~~3» properule, nosqiieuominatiin san- peccoribus quam innncipiis, pltts quam duo milia
cliim Wencezlaum el sanclum Adalberlum vos absol- miliium cum Bracizlao duce proficiscunltir ari regeni
visse el pacem aportasse omnibus nunciale. Qui mox Pannoiticuin S749.Quem rcx Wladizlaus S750 reco-
quasi de gravi sotnno excilati et 273ta 273Svinculis ghoscens cognatum sibi S7S 1 benigiie suscepit, et
absoluii, adhuc custodibus dormiiantibusS73S liberi cottcessit militibus ejtis inhabilare locuro qtii dicilur
cxcunt jiissaque perficiunl. Hac ctiam ipsa die aliud Banoy S75Sjuxta caslrum noinine Trencin ,75S(622);
item miraculuin enituit, quia 2734,ut sttpra sancto- lociis iri mediis silvis alque in moniibus esl situs
rtim mariirum revclalio relulil, Chotinradus frater S75v,et niiniura 2755aplus atque opinius 276Syenalio-
rcgis pacem intcr ipsuni regem et filium cjus cow- hibus. Victualia sm aiiiero el caeiera nalurse ariroi-
posuit. Nam antea jn lanttim discordabanl S735, ut iiicula per proeceplum regis (625) ab arijaceniibus
ulerque ab ulrimque S736suspecti, isle ne solio pri- subministrabantur eis regionibus, ipsittn aiitein
varclur, ille ne a patre caperctur, vahle inviceni B Bracizlaum cum paucis secum vex hahuit in deliciis
tinierenl. Sed illum par sctas juvenum et major pars aulse regalis 275S.
procerum, manu quidem promptiores et bello for- 49. Anito eodero rege Wralizlao disponerite Co-
eiores comitabanltir s737, istum vcro episcopus smas eleclus S769ad Pragensein ecclesiam et An-
Cosmas et prsepositi ecclesiarum omnesqiie terrse dreas similitcr ad Oloinncensem sedem (024) per
magnates setateque !738provecliores el consilio uti- conducuuii palalini comitis Rapotliae (625) veniunl
liorcs cum omni milicia plebis favebants73a et nimio MiMituaro(626), cl prsesentantur imperalori tercio
alTeciu venerabaniur. Et profccto illa tempestate Heinrico atigtisto, inchoanie anno dominicse isiear-
post condilam urbem Pragam pessimum facinus pa- naiionis 1092 in Kal. 87C 0 Januarii. Secttnda 276t
tratum fuisset, si non *740ad volum omnem princi- atitcm Noiias ejttsdem mensis, niedianie prsedicio
ptim et populi motum 274isancla dignatio beatissimi comite Rapollia, sedens in palalio ManluanG, epi-
Wencezlny et magna miseralio omiiipotentis Dei scoporum atque comilum .ordine uon rooriico ex
composuisset. utroque lalere collocalo27CS,el eleclis jam prseuietis
48. Quod videnles qui in castris remanserant s742 episcopis positis in medio, diu tacita pulcber csesar
coitiites, miilunt -ad Bracizlaum ilicentes : Si lu pttlcbra labia apeiit 2763dicens : Hos fralres ad nos
credulus palri luo prislinath cum eo redis in graliam, iC misil noster (idelis amicus Wratiztaus rex Boeinicus,
nof "lequaquam credimus ei, quia catlidam ejtts sat ul secundum canonicam el aposlolicam inslilucivnein
S7iSncvimus asluciam. Plus enim
ejtts amicirias ii- uostra auctoritate eorum i7~Kconfirmemus eieclionem,
menius quam inimicicias. Nam veluli ursus nec tnini- quam sine vestro consensu nolumus S765facere diffini-
mum i7KKictum palilur iimllum, ila ilie nunquam cionem. Tunc praesul Monasler-iensis (627), qui isriem
cessabil a vindicla, donec omnia quibus eum offendi- teinporibus veneral rie Ilierosoliniis, surgit et apo-
mus, nsque ad unum iotha non dimillel inulla. Qita diatis se mensae, in qua baculi, anuli episcopales atque
de re S745aul nos quovis lerrarum abire dimitlas i7K~ reliquise sanctortim crant positsc, ait: Periculosum
cv.m lui gralia , aul nobiscum ubicunque lerrarum esl valde a paucis destrui, quod mullorum sunciione
alciora qumras palacia. Nulli enim magis S7V 7 <7Mrvw cunfirinalum esl. Mulli enitn inlerfuimus episcopi,
libi nostro parati sumus servire domino. Yidens att- mulii el ptincipes imperii Roinani alqlie aposlolicm
tem Bracizlaus, quia sicul miles sine arinis stio .sedis inlerfuere tegali, quando veslro privilegio con-
YARLE LECTIONES.
8728Desideranlur in .. exlrema ttbri secundi el iniliitm tibri leriii
usqtte ad verba quortim succenderat
aiiinium elc; untts, ni fallor, qualernio excidil el 4 folia, jatu smculo XVII, til videlur, nmissa; adscripsit
cnhn in margine sec. illius inanus : hie mulla tlesunt. 2729ct additnl 4, i~. 273°ita A, deest retl.
2731»'/« corr. k, etiam a 2,2b, 4. 2732auctoribus 5. 2' 33donnienlibus 3, 4, 4a. 273i quod 2.
8735disrordabatitur 3, 4a, corr. 4. 273° 5. 2737deesl i. 2738setaue 2, setale i. s739faciebiiiil
ittroqiie
3. !7V 0 regis addunt 2b, 3, 4. 27V 1 votttm 2. 2742deest 2. 274asalis 2, 2b, 4, 4a. 2744niinium A, expttn-
ctum al. manu superscr. miniinum. 274Squa rie rc desunt k. 2746omissum 2. 27v7 deest k. S74Smiliti-
juis 5. 2749Wlariizlaiiin inserunt 4, 4a. 0 Wratislaus 3.
S7B 276t siiiiin 2, 2b, 4. S75aBanow 2 ,
Bnnoit 2b, Baiion 3, Banov 4, 4a. 2763Trenczin.2, Orcnem 5. 275''cohsilus 3. i7SSal iiiroiitmi 5.
2756locus in insiriiis silvarum et nimiuiii aplus atque oplimus 4, 4a. 27E 7 vi-
(et i~-\, iit monlibus esl sitns
~~"~ 27B9 esl inserunt 5, 4, 4a. s"66 lertia
ciualia iiiiiiislrabaiilur eis regionibus ipstim,e(c, 4. dcest i*.
Kiii. 2b, lil Kal. pro in Kal. 3. 27C 1 pridic 4. 27C 2 collalo 4 4a. 2763aocril lab. A, apcruil iabra 3,
ajicruil 4. a7C"d st 2 4a. » 05 noluinitis 2b, 3.
NQTJE.
(622) Trcr.cin. (625) Cfr." Eftkcliardi et Bcrnolrii Cliroiiico.i 109!).
(623) Lariiskii. (626) Vide Ileiiiiici IV diplouia apud Boehine.'
(G2i) V.rcccloitisullra nuila fil ineiitio apud scri- 1341.
VVres. (C27) Erpo.
 1SS CHRONICA.— LIB. II. 180
firmaslis, ut ulerque episcopalus, Pragensis mmul et A diversa cornpita disposili-s lam puellarum quam jti-
Moraviensis, sicut fuit ab inicio, ila unus et inieger veniim modtilanlium S785tibiis ct timpanis, ct jier
permaneat. Ad hsec cacsar ait : Sine modo, ul quod ecclesias pulsantibus campanis, plebs Isetabunria sus-
tne S76G nieus rogavilS767amictts faciam; de his au- cepil !78S. Ijise autein Cosmas episcoptts !7STcuta
tem postea suo lempore in suo 2,G8 discuiiam. El sla- clero ct roagnifica processione suscipiehs eum in
tim desponsal eos anulis ad singulas ecclesias, porta civitatis ante teniplum sanclse Mariae (654),
dans eis paslorales virgas. His ita peraclis, jussi dedticil !78Sad solium , ct secuiidum rituro liiijng
stinl ambo episcopi reriire W7eronam (628) et ibi lerrseab universis eomitlbus el salrapis esi introni-
cxpeclare, rionec palratis S769 rcgalibus ncgociis zaltis riux junior Bracizlatts 18 Kal. Octobris.
jiitlatinus contes Rapotha iterum reducerel eos se- ''51. Eodem anno faela est eclipsis solis 12 Kal.
cuni S770ad palriam. Octobris , 6 feria post meritliem (635). Ejiis iti
50. lnterea sinister rumor nostras diverberat au- Kal. 2769Octobris quidam pscudoepiscoptts nomine
res, rcgem Wralizlauro 19s 771Kal. Febrttarii (629) Roulpertus 2'90,veniens in hanc terram relcrebat sc
roigrasse ad Chrislum (630), el ejtts fratrero Choun- in Vasconia provincia Kavellonam (658)s79t multis
radum successisse in principatuin. Qui slatiro cur- annis rexisse ecclesiam; et quoniain recognovit
sorem mittit ad imperatorem, el promitlens ei pe- B eum S79Sfrater noster Ozel!79a, qui. cl Asintis, et
ctiniam rogat cassariS77S episcoporutn electionem, euin olim episcopizasse perhibnit !79V,quaiido de
qnoruin supra fecimus menlionem. Sed caesar magis Ungaria secum iler agerel! 795ilierosolimam, dux
consuleiis juslicise quam iniquitatis consentiens pe- Bracizlaus el Cosmas electus gratanter eum reci-
ciinise : Quod feci, inquit, feci, nec possum meum piunt, et diyinum olTiciumsive cursitm episcopaii-
tmitare faclutn. TristiS abiit legalus noniine Woclin tcrpgere permiilunt. Quid mulla? Multas ecclcsias
!773,quia non oblinuit qtiod peciit ex parle ducis. consecrat, multos mense Marcio clericos ordi-
,E|)iscopi vcro secundum jussa csesaris tnorali stint nat (657), 'et in coetia Domini sacrosanclum S79S
\eronae usque ad iniciura quadragesimse (Febr. 7), crismaexorcizal 5797.Ad quem quidam iii paseha vcnit
expectanles redilum el conductum praedicti comiiis clericus, nimirum sui erroris conscius, el ncscio
R.ipotaeS774.Post hsec adveiiientes Pragam in ipsa quid sibi clam innottiit. Mira res, nec dux, nec
di.e palmaruni (Marl. 21), suscepli sunt S775a clero eleclus impetrare potuit, ut sallem parvo lempore
et populo honorifice, et adeunl riucem Cboiinradum ij.i staret, quin in ipsa ebdomada pasclise cuni festi-
in uriie Bolezlau s776tercia feria ejtisdem ebdomadse. natione S798letiuisset viam versus Saxoniam. Postea
Qtios dtixs777jam mutalo animo benigne suscepit, vero cum innoluissel quod pseudoepiscopus fuissci,
et celebravit cum eis pascha (631) iu urbe Wisse- <^ mittiinl S799 unum ex Lalinis iioroine Conslan-
grad. Et in ipsa pasclue ebriomada circa Kalenil. cium s890in Vascontam , pef quem Kawallonae cc-
Aprilis descendit maxima nix, et lanlitm inhorruit clesiae noinine Dcsiderius prscsul demandal litteris,
frigits raixluin cuni glalie, quanlum raro in media quod illa ecclesiar nunquam habuissel episcoputu
conligilS77Shienie. Gesla aulcni liujus a779tlucis s780 no.mine Roulpertum. Miserunt etiam ad papam
non habemus plurima ad scribendum S7S 1, sjtiia post nomine !S0i Clemenlcm, ejus consulentes aucto-
7 nienses et dies 17 S78! eodcm anno quo suscepit ritalem,,
ducatuiii 8 Idtis Septembris cuin vita amisil (632). Quid sit opus faclo ^809 rerum in discrimine tanlo ?
Cui successil junior (655) Bracizlaus s-783,qiiem ad- Quibus ille rcmandans jussil ecclesias cx iiitegt»
venientem in urbeiii Pragam laelis cboreis S78V per reeonsecrare, bapiizatos crisraate pseudoepiscopi uon
' •
VARI/E LECTIONES.
9766deesl4. S767rogal 2, 3, 4, 4a, nimis atnicus 2i>. S76Sposl suo tempore disc. A, A', poslea 1. in
9
27G rog.il
s. rell. peractis 4«. 2770deest k. i7~' XVIII, 2. 277!ccssari. c.orr. al. manu cassari A. i77i al.
inanu superscr. k, Wiclin 2. Wiczlin 4, 4a. S774deest k. i77~'deesl 3. s7'6 Boleslai 3. S777Ciinradus
iiiserit 4, Clniiiradus 4a. 2778cont. i. ni. A, H~>. 2779deest k, 5. S7S
0 Conradi add. W>,
conliugil
Cunradi orfrf. 4, 4a s78i ad scr. p. A S7SaXVI, 4, 4». s78a successil al. tnanu superscr. hoc toco
A, Breci.slaus3. 278V choris 3. 2785in addunt 2, 4, 4a. S7S
6 suscipit 2. S787elecltts, 2 otnissum V>.
8788doduxit 2'', riucil 4. 2789ciusricm anni
S790 iu Kal. i, i~, ejus lerliis Calend. 2^, 3. Sed in illo delcio
lerliis supra adscripiutn in. Rd'pcrlus, contractionis super d apposilo, 2. Rupe.rtusS2b, Rutper-
lus 3, 4, 4a, et deittceps. sm Kawalone 2a,signo Cavelloiiam 3. S79a al. manu snperscr. k. 3
7» Ossel 2,
Ozzel 3, 4, 4». S794proliibuil 5. S795perageret 2b. S796sacrosacrum 2^. S797 conlicil et exorc. i, i~.
S7Wfeslivitate corr. ulia tnaiiu fesiinalione A. S799mittil sso° Coiislaiuinuni 4, 4a. 2S0iita k.
4. 4a.
deesl in rell. is~~ lactu 2^, 5.
NOTJ5.
(628) De hoc convenlu vtde Annales Augustanos D (652) Probat Nccrologiuin Boliemicum. '
1091. (055) I. e. scctindus.
(629) Gonsentimil Necrologium Boheniicuin et (634) Esl ecciesia in Teyn.
Kalendiirium P.egaviense. . (635) Errat; eclypsis facta esl dic 23 Scpl. 1093_.
(650) Ettm in vcnatione ex etjuo lapsum essc, le- tcsie Bernoldo.
stantur nionacbus Pegaviensis ct Aniialcs llildcshei- (J5i5ii)C*vaillon in Provincia siltim.
tnenses. (637) Quod facluro esl ut e superioribus paiet
(631) Imidit in diiui. 28 mensis Marlii. anno lOua
!87 COSMyE PRAGENSIS 188
rebaptizari **", sed tanlum confirmarc, siroililer A gente s806 papa tercio Clemenle, Jesu Christo do-
ordinalos non reordinari, sed solumroodo intcr or- utino uostro cuni Patre el Spirittt sancto regnante
diuandos stare ad ordinalioneroS80V, el per solara perSS06 oinnia S807seoula seculorum. Anien !808.
manits inpositionem recipcre bencdiciionem. Sic- Sislc
graduro, Musa, chronicis es jaro saiis usa.
que tnflicla ab liosie vulnera matri ecclcsiae curata Carniine coroplelo dic lector amice 1809valelo 2"0
stinl antidolo jiislicise, slaium fidei catholicae re-
EXPLICITs8tl LIBERSECUNDUS DE CUliONICIS BOHEMORUM.

INCIPIT APOLOGIA

EJUSDEM DECANI SUPRA!81SPR/ETITULATI!Sta IN TERCIUM LIBRUM ITENTlbEM,8i4OPERIS,81«

]B landes, etmiod illis exlitit pudori, boc istis habe-
Jam pieiaie Dei proroissa favenle peregi
tur lionori. . Horuni nos si ad liquidum!83S slilo
Me qusecunquc jeor fore pollicilum libi"", leclor.
exequamur ,83a acta, quia qusedam non sunt citni
Jam de relro aclis catisis sive transcursis, 81' lem- Deo facta, procul dubio ollensam non effugieinus
poribus pauca ex rnullis commemorans, ysloriam quorundam, qtit adliuc stiperstiles sunt honiines
incse narrationis usque ad tempora ,S1Sducis Bra- neo.phiti*834atque itacissss (659), qui ad vocero du-
cizlai junioris pcrduxi. Quare aulem operse 5819 cis nichil aliud lam promptum in ore habenl quam
precium dnxi jam ab instanli opere cessare, non lla, Domine, alius a836Ita esl, Domine, lercitis Ita
esl ah re! 8!0. Nam de modernis boniinibus sive fac, Domine. At nori ita olini fuit. lllum eirim s837
temporibus utilius est ul omnino laceamus, quaiti dux maxime coluit, qui ratione juslicix ex adverso
loquendo veritalem, quia verilas sempers8sl parit clipeum iniquitati oppostiit, el qui malos consilia-
oriiuni (658), alictijtts'rci incurramus "" dispen- rios el a iramile devianles sequitatis uno compesctiit
dium '8SS.Si autein a verilale deviantes aliler quam vcrbo verilalis. Tales tiunc aui ntilli aut pauci sunt:
se res Iiaheanla 8!4 scripserimus, cum pene omnibus cl si sunt, dum lacent, quasi non sttiii. Par namque
liotsc sint causae, iiichilominus adulaiionis ef men- est vicittm alque jttdicium, seu lactiisse verilaiem
dacii notam incidimus. Siquidem hujus temporis seu concessissc falsitatem. Unde videiur nobis
liomines virlulibiis nudi solis laudibus gcsliunt mullo tucius narrare somnium, cui nemo perhibet
vesliri18", quorum ea esl maxirtiaS8S6 demenliaS8S7, testimonium, qiiam prsesenlium gesta scribcre ho-
favoribus velle decorariS8SS, el quae sunl favore miiitiin. Quapropter posieris lacius explananda eo-
digna miiiinieS 829 operari. Atqui non ita erat rum !83Srelitiquimns facla; sed tamen ne ab aliquo
oput,B" veleres, qui quamvis dignissiini laude fuis- culpemur praeterisse intaeta, stimroaiini annoiare
sent, tamcn fugiebaut, quas !83t moderni appetunt curabimus pauca.

INGIPIT LIBER TERGIUS EJUSDEM OPERIS "w.

1. Ergo novtis ddx Bracizlaus junior, sed malu-
rus S8V 0 selate, sensu niaturior, pdstqiiam
huj'us
lcrrse secundum rilum debiiis obsequiis digne saucli
Wcncezlai sui palroni in urbe Praga celebrayil 2841
uatalicium \Sept. 28), et omnibus salrapis alqtte
coroitibus magiiificum per tres dies exhiliuii convi-
viuro ; ubi pro noviiaie2S4! sui quaiitum valuitqtiac-
dam ad ulililalcm ecclesise decernens, qiisediini ob
comoditatem liujus terrae iiisiitiiens, sicut olim ab
ipso suse xlalis lyrociuio omnem spem habuil in

\k~MM LECTIONES.
1803 rebaplizare 3. !S04 ordinem 4, 4a. ie»~>regnante corr. at. man. regenle A, 4. S306 in
A. S807deest k. S80Sdeest 5. ' SS09 amico 4, 4a. s810totits hic versus deest in 5, sm cxjriicit
— operis niinio scripta k. i. ie" deesl ~~,~>. s8,a litulati 4a. 2814 itienriirieni A. btijiis 2b,
ejiisriein 4a. SS1Bapollogia ej'usrieni riecaui in lertiura libruni clironicoruin 4 apologia ad lucKirem 3.
58,6 tilii pollicilum pie lcctor, scripio super pie, bone, pro fore poll. tibi lcctor 2b. 2817transaclis 4, 4».
S81Sipia corr. nlmanu lempora A. 2819opere A. S8S 0 abs rc 2b, 4a. s82t snperscripla duo vel Itia verba
sed erasa k. ssss igiiorainus A. expitncium in tnargine inctirramtis. S8Saslipeiidiuin A; 2, 2a, 5. s<?rfin
2, ab antiqua manu correclum dispcnriiuiii. !S2Vhabenl 2, 4. ieis riitari 4, 4". s826decst i, 4a. !S27 cle-
meiilia 4. !8,s dicorari 5, 4". !3S9 corr. k. SS30eraul jiro erat aptid 4, 4a. ssal qtiasi corr. quas A. S83' ali
qui duin 2, aliquideiii 2a, aliquando 5. 28sl exeqiiimur 2b. S83Vneophytici 5. SS36 ylaci 4, veriaci 4a.
»' 36 deesl k. !837deesl A. alius i. e. d. des. 4. s838deest 4. SB39 utijiio scripia k. unrie stqira 2, chro-
iiicae2b. Incipil liber tertius 3. Incipit liber tcrtiiis chrouicorimi 4, 4a S8V 0 maturis 2. SB 41 suiiui add. 2.
"''' iialivititte 5,
NOT^E.
(638) Tcrcnl. Amhial, !, U. (i,o'Y)Qttit! bit ilacus ipsc Cosiuas dcclarat,
189 CHRONICA. — LIB. III m
solo Dei patrocinio, ila modo principaius stti in A 2. Annodom. inc. 1094, adliuc iroperatorc lcrcio
exordio christianse religionis zelo sitcccnsus iiiroio, Ilenrico ullra nionles in Longobardia iss» iractante
omr.es magosssv> ario!osS8VV el sortilegos exirusit imperialia s860nego;ia, indicta cstgeneralis synodtis
reghi sui e medio, siroililer et lttcos sive arborcs, ab universis episcopis et principibus Routani iropcrii
quas in mullis locis colebat vulgus ignobile, exlir- infra mediam quadrages.iiiiain in urbe Maguniina
pavit et ignc creroavil. lleni et sttpersticiosas insli- 9861, ad quain dtix Bracizlaus Iransniillit cleclos
luciones, quas villani adliuc seroipagani in peule- Cosmain et Andream episcopos, coromitlcns cos et
coslen lerlia sive quaiiaferia observabanl, offc- Iradens per maniis palatino comiti jaiii stcpc riicto
rentes libamina supcr fanles mactabanl vicliroas et SS6SRajiotaj, rogaus ul eos offerat Magiiiiiino archi-.
demonibus immolabanl, ilem sepuliuras, qnse fie- episcopo s863ordinandos. Quo pro e.is iutervenienie,
bant in sylvis el in campis, alque scenas !S45(640), et coram archie|)iscopo el universali synodo testi-
quas3Svt cx genlili rilu faciebant in biviis el iu !S47 monitim perhibenle, quod oliin per imperaiorem in
triviis, quasi ob S8VS animarum pausalionem (641), urbe Mautua ss64 corroborata sita 866eorum elcclio,
itemS8Wjocos profiinos,quos snper mortuos suos,in- omnibus siiffraganeis-collaudanlibus orriinali sunt
anes cientesmanesS860acinduiifaciem larvis bitclianrio Cosmas !866el Andreas episcopi 4 ldus Mttrcii ab
exercebant; has abhominationes et alias sacrilegas arcbiejiiscopo Mogiintiiio nomiiie Roulardo s867.
adinventioncs dux bonus.ne ullra fierenl in po- 5. Eodem anno fuit mortaiilas hominuro SS68,sed,
pulo Dei, exterminavil!85t. Et quia semper soltim maxima SS69 in Teulbonicis parlibus (645). Nani re-
Deum et veriini puro corrie coluit et ejus zelum detiniibus prsedictis episcopis de Maguntia S87°,dunt
habuit, universis Dei amaloribus placuit. Erat Iransirenl per quandam villam noiiiiue Amberk !S7i,
enim princcps spectabilis, dux in castris acceplabi- S87Squamvis satis ainplain,
parrocbiain ecclcsiam
lis,s5s, miles in arniis inexpugnabilis. Ilic quociens- qtite esl sila extra villaro, uon potucrunl inlrare, tit
cunqiie Poloniam invasit, semper cum niagtio atidirent missam, quia tolttm ejus ,S7a pavintentum
triumpho remeavil. Quam ulique anno dominica? usque ad uiiuro ptiiicturo crat cadavere plenum. Sj-
incarnationis 1093, sui vero ducaius primo, ila a853 mililer in urbeKitker non fuittloinus, ubi uou essent
crebris incursionibus demolilus esl; ul ex isla parle Iria aut qualuor cadavera hoiiiiiium, quam praeter-
fluminis Odrse a caslro Recen tisque ad urbem euntes non longe ab.urbe in mcdio periioctavtrous
Glogov !854 (642) praeler solum Nemci (643) oppi- canipo. Eodein anno dux Bracizlaus in meiisc Se-
duin, nullus liabitaret hominum. Nec tamen cessa- plcrobri Cjuaudam inalronam de Bavaria nomine Lu-
vit ab ejtts vasiacionc, donec princeps Polonise „ karth ''-"• (646). Alberli comilis sororem !87B,duxit
7/'adizlaus cum magna supplicalione prseteriti et in uiorem. Iiero ccdem aniio et eodem duce jubenie
prsesenlis anni iributum usque ad unum solveret Cosmas episcopus 5 Kal. Ociobris cousccravi.t al-
obuluin; cujus census hoecsumma fuit: 1000 roarcse lare sancii Viti marliris !S76, quia nioiiaslcrium
argenli et60 !865auri (644). Qui eliam dux idcirco adliuc i'.onerat perductiiin ad ulliniain roaiiuni.
civilales, quse perlinent ad provinciam Kladsco !bB6 4. AniiO doniinicsc incariiaiionis 1093, aquilonaiis
nomine dictam, tradens lilio!s 57 suo Bolezlavo, , 8'7 plaga per mulius uoctcs in ccolo ajiparttit rubi-
commillit eum per manus Iradilionem et fidei cunda, .
sponsionem duci Bracizlao, quateims obscqtiendo Aiuio doininicse incarnatioiiis 1096, 18 Kal. Maii
suo avunculo a patte sibi credilam cum pace S858 ,87Sjubenle gloriosissitnoduce Boeiiiortim Bracizlap,
possideret provinciam. Ipse aulem dux Wladizlaus a venerabili episcopo Cosnia consecraiuin csl n.p-
<iat sacrainentum, quod tributuin oliro duce Bra- nastcritiin sanciorum martirum Vili Wencezlai
cizlao conslitultim, 500 marcas argenli el 50 auri atque Adalberti. Eodem anno tanta ftiil coinuioiio
anntiatim sibi pro concessa pace solverel delermi- ,879,immo divina compunclio in popnlo Ilierosoli-
nalo tempore. mam proficiscendi, ul perpauci in Teuihonicis par-
VARI^; LECTIONES. ,847 omis^tim 4».
8843et arfrf. 3. 4». ,S44 corr. k. S845 cenas 4. 4a. ss4a quas deest 3.
1,48 ad 4, 4a. ,8V9 ul est 4. ,S5° inanescentes manes 3, inanes cienles roanes ac desunt i, i~. ">»' ex-
termhiat 2b. S852speclabilis A. expunct. al. manu superscriplum ao.ceptabilis. SS63,857 in 4. S854Glogou
2b. s^ 4. s88s quadraginta 1, 4a. s856 Klarisko 2, Kladzko 5, Kladzco 4, 4a. in margine k.
S86S
!859 280° 286t 2b, 4, 4». al. tnan. in
!ses|ialre2. s86a posilo A. sex expunclum. nupiialia 5. Magonlia 2,
margine A. episcojio 5, 4a. 286V Mantoua 2, 4. a8E 6 essel 4, 4a. 286G episc. C. et Aiul'. A. Cosroa 2b,
4a. S867Rd'tliartlo 2. aS68in Boheinia uddunl 4, i~. s869inaxime 4. s870 Magnlia A, s87t Ainbeck
5, Hamberk 4, Baroberk i~. !87Sdeest 4, 4a. s873erat A. cxputict. s874Lukardam 2, 2b, 4, i*.
1875omksum 3, 4. s876in urbe Praga addunl 4, 4a. SS77aquilonaris 4. ,87SKal. Maii 3, desunt 4_-4a.
1879cbristianorum addunt i,i~.
NfiT*.
t.640) I. e. apparatus, pompas; cfr. quae legunlur D lit Marlinus Gallus, p. 82. Cfr. Paliicky I, 340 et
apiid Stteloiiiiim in Cnlignla, c. 15. Roepell I, 217.
(641) 1. e. requiem. (645) Cfr. Bernoldi chionicon ad annuro 1094.
(643) Glogau. Moii. Gcrin. SS. V.
/6io) Nimisch. (64(1) Do ejtts origine satis oLscuro, vid. Pubit-
(614) Vide supra II, 13 Alitcr de oatloni rc relu- scliiu IV, 72.
 191 • COSM.E PRAGENSIS 192
libus ei aiaxime in orlcnlali Francia per iirbes el \ Anno dominicac incarnalionis 1098, rielatuui SS9a
villas remanerenl S8S 0 coloni. Qui qtioniaro propter est duci Bracizlao, qnod quidatn ex Jutleis lapsi
muliiuidinem exercittis una via simtil ire non pole- fttga, nonnulli furlim riivicias stias stibtraberent
rant, quidain ex efs pcr banc noslrain terram dtiin partiin in Poloniaiii, parlim in Paiinoniain. Unde
transirent, pefniitlenle Deo, irruertmi super Judeos, dux valrie iraws, roisit camerariuin snum ctim ali-
et eos invitos baplizabant, coiHradicerilcs vero Iru- qitibus mililibns, ul eos a vertice usque s899ad talos
cidabant. Videns autem Cosnias episcopus contra a»ooexpoliarenl. Qui venicns convocat !90t ad se
staltita canonum bsec iia fieri, zelo justilise dtictus niiijores nalii Judcos, el sic exorsus est ad eos :
fruslra lemplavil prohibere ne eos invitos bspliza- 0 gens progenita manzeribus !90S(6S0) Ismaheliia,
rent, quia uon habuit quieum adjtivarenl. Nam dux Ul sibi dicatis dux mandal, cur fugialis
Btaeizlaus co tempore cum omtii exercitu suo in Et parlis 290agralis cur gazas allenualis ?
Polonia super ripam Quroiuis noniine Nizam S8S 1, ca- Interea qumcuuque mea sunt, sunl mea cuncla.
slro eorum desirticto nomine Brido s88s (847), longe Nullas de Solimis res diviciasve tulistis.
inferiiis ejusdem fluvii similiter aedificabat firmissi- Uno pro niimmo ler deni Vespasiano
niuni castrum super altum scopulum, unde noiuen Cmsare proscripti, sparsi sic eslis in orbe.
traxit Karoenec !88a (648). Qiiod autem Judei non B Macri vetiisiis, tnacri quo S904vultis ealis.
post mullos dies rejecerunt a se jugum Chrisli, el Quod baptizali sitis, Deus est mihi leslis.
!884
spreveruul gratiam baplismi alque salulem Non me '»»»sed domino sunt ista jubente "»» pa-
ftriel calholicae, et ilerum submiserunl colia jugo ,
~~~" [trata.
legis Mosaicqe, sed episcopi et praelatorum ec- Quod autem ilerum relapsi estis in Judaismum,
clesise poterai hoc asscribi negligentise. Jamque con- Cosmas episcopus videat, quid inde agere debeat
, dilo praedictp casiro Kamenec, priusquam inde ab-
irel dux Bracizlaus, Muliriam filium Bosa SSS 6 suum Dixeral hsec ex parle ducis, el stalim irriimpcnles
collateralem et secrelarium !887apprebendens seor- everterunt domos, acceperunt thesauros et qtiicquid
sum et niulla exprobrans sibi, quibus SS6Ssaepe eum sttppeileclilis optimum invenerunt. Nibil nisi s907
oftenderat, dixit : Ego si non Deum offendere me- quod solum soosperlinet ad vicltiin granum fiuiiienii
tuerem ,889, uti merilus es, profeclo oculos !890-/iii eis reliquerunt. 0 qiiantum recuniae cis miseris Ju-
ernerem '»»'; sed nolo, quia grande nefas cst corrum- deis illa die !909est sublalum, nec ex succensa Troja
pere quod Dei digilus operalus esl in homine. Et lanlum diviciarum in Euboyco lillore fuit colla-
permiltens secum duos mililes tanlum ab aspeclu lum.
suo et lalere amovit eum, et initlens in Boeroiam G 6. Eodem anno 4 I.lus Decembris (651) Cosmas
omnem ejus jussit infiscari substanciam. Nec mora, episcopus niigravit ad Chiisliim. Fuit aulem iste
tlum rediret, misil dtixs89s niaiius, ut apprchcnde- praesul httmilis, simjilex, paiiens el mulium miseri-
rent ss" Bosey ,894, filitini Cac, cognaluro Mutinse; cors el illalas a quovis liomine injurias sequaniniiter
eeinper enim iliam iiationeih Wrissovici i3»s babuil sustineiis, rccognosccnlibns suas culpas pius indtil-
exosam, quia sciebateam superbam esse valde ct do- tor, viduarum nori surdus attdilor, orphanorum non
losam. Qttem cum apprehendissenl slatim, ui jttssum lardus atljtttor 2910,infirinanlium sedtilus visilalor.
fuerat, inposilus puppi ctiin uxdre el tluobus filiis ultiuise sortis nou inmemor, cxequiarttm protnptus
relegatus!8S 6 esl in Zribiam !897,cl exiude pcrroxit exiitil executor.
in Poloniam, et i!)i invenil frairem stium Muiinani, 7. Post ctqus obitum dux Bracizlaus babens cu-
quos dux Polonise satis reccpil beiiigne. ram animariiro, el perpendens collalam sibia Deo
5. Anno domiiiicse incarnatiouis 1097, dux Bra- potestalem eligendi ecclesise sponsum, coepit sollici-
cizlaus vocans ad se Oudalricuin lilium Chonratli ttis cl291t pervigil secum lacita meute stiornm in-
(649) j"ussit eiim capere el roisit in caslium Cladsco spicere morcs clericorum S91S,vilam etGonvcrsalio-
ad custodienduni. nem discutere singulorum, queni ex cis potissiinuui
VARIyE LECTIONES,
s38oPennaneretrt 3. S8S 1 Nizzani 5. SS8iBrydo 2b. Byrdo 5. Bryd 4, 4a. SSS3 Kamenez 2. Ka-
mene 2b. Camencr 3. 2S8Vbcalissimi corr. al., tnan. bapiisroi A. s885 sed omiltum A. 2b, 3, 4, 4a.
ss" Boza 2b. 7 consecrariuro 4, 4a.
S-8S SS3Sqttia 2b. ~~~»si uon— liincrein A. 2S90oculos prof. A.
.ssitienierein tuos A. SR9Srev 2. !89aapprehcnderel. 5. !S9VBoziey 2, Bosen 4, 4a. s896,Vt:.ssetticz
2, Wryssouic 2b, Versouiaj 3, Wirssowic 4, 4a. SS9S806 rcvelatns corr. al. man. revectus A. , 897Zliriam
3, Zirbiam 4, Zrbiam 4a. SS9Srelatuin 4, 4a. 9 in margine k. al. man. s99°platttas 4. i~. S90t,ve-
nientes vocat 4. S90!manseribus 2, niansoribiis 5. 2903[iurtas 4, 4a, ei correcior~\~>. 290V quof|iic 5.
sootine ^. 8906jujjenic sl|lU ista 2. ~~~ideesi 5. ~~~~ s9i'°
deesl 2b. 2909al. mau. in margine k. ari-
julor covr. al. airamenlo k. or|)lianortim 11.t. a. desutu 5. In i, 4". posl verba sedulus visilator inserla
s91t deesl 2.
sunt.Prb atljutor-4* legit audilor. 2"12elarfd. 3-
&QTM.
(647) 'Warlba in confiniis comltatus Glacensis et orriinis Cislcrcicnsis. Scav».'ARZ.
Silesise. (littl) Ducis Briiiinoiisis.
(648) Ari fluviuro Nissain 11011piooul a r.oiiiiiaiii (0."t0) I. e. liliis scoiti.
Glacensi eastelliini Caineiiciuui, |)ostca couuobium (051) Probaulc Necrologio Bobemico.
 193 CIIROMCA. — LIB. III. 14)4
S98B
provelicrei ad 2913sunuiium 2914saocrdotii gradum. _\ !938ducis, collaudanic clero cuncto populoqua
Elquainvis ipse nosset iiiler suos 29t5, qititl essel in f.ivenle, Hermanus promolionc diaconus, prseposi-
916
quoqiiam s clerico S9t7..lamenrecolens illud Salo- lura Bo.ezlavensi stiblimaius, subliniiorero inviius
moiiis dictuin : Omnia,. fili S91S,fuc cum consitio ""» subrogalur S9V 0 ad episcopatus honoreni. Facla est
(Eccli. xxxti, 24), advocal Wigbeiium, suuro per atitero baec electio aiino doro. inc. 1099 pridie Ka-
sororctn generuro, viriiui sapieiilem et in talibus Ieitd. s94tMarcii.
S92° ' 8. Et quia eodem anno
negotiis ertidiium valde et persuicacem, cui el (Apr. 10) imperaUir ter-
ail : Tu lempore palristnei regis 2921Wralizlaisemper cius 194s Henricus celebravit pascha Ralisponse
in curia primus inter atfiicqs fuisli, tu mores el vilam (653), jussus est dux Bracizlaus cum eleclo suo illuc
Bocmorum perspexisti, tu iwn solutn laicos, verum venire, qui celebrato pascha in urbe Wissegrad,
etiam. clericos omnes 292Sinlus et in cute nosli, luo lercia die post octavain pascbse (Apr. 19) venii
consilio nunc episcopum eligere voto. Ad haee s923he- 2943Ralisbonani. Qui quia anle fesium caritaliva
ros in propria verba nou iupropr.ie respondil : Olim, prsemiserat ^044donaria laiii cscsaii quain ejus sa-
inquieiis, dum rex pater luus viguit, meum consilium trapis s945, quoiquot eraiit de ejus atnicis in curia,
valuit; iiunc horum vivunt homines inorum 2924,qui obviam ei veniunt ad tria fcre S946miliaria, et ita
semelipsospulanl aliquid esse, cum nichil siiu, el 15deducunt cuni in s947civilalem cum !948magna ho-
quibus nullius nisi quod 292°ipsi sapiunt ptacet S9!S norificentia. Cujus ad primam S9V 9 peticionem caesar
consiliiim. Sed vos melius scilis, quod in tam sanclo confirmal Boemorum eleciioncm, dans Hermanno
negtiiio, qui consulunl sanclm 2927ecclesim tiiiliiati, anuluni ct virgam episcopalem. Hem et hoc »»»*
vacnos decel csse ab ira el odio, u misericordia el ohlinuit precibtts s95t apud csesarcm, ttl ejus fratri
amiciiia S9SS,nam ubi isla officiunl animo, huinanq Borjvoy vexillum daret el eum Boeniis omnibus qui
2929 fuililur opinio (652); me auiem nec alictijiis cum eo
vcnerant, assignarel , quo post obilum
amkicia obligat, nec inisericordia ^snpplanlat, nec siuim fralrem ejtis s96sBorivoy subliniarenl ,05S in
odium exagilat, necira inflammat, quo minus corant 9984snliuni (654).-
vqbis eloquar jusliiim quod poslulal ordo. Est patris 9. Eoriem anno idem ,9S6 dux Bracizlaus veniens
tui el nunc tuus capellanus, quem vos melius nostis, cuni excrciiu in Moraviam, rescdifical caslrum Po-
notnine Hermanus. Hic semper fuil regis in servicio divin 2956,el reddil id S95T,sicut anlea fueral, in po-
2930constans, (n commisso fidclis, in legaiianibus teslatem Hermanni episcopi, atque ibidero in villii
agendis fidus executor, castus, sobrius, iiumilis el Zlaunica S958 pcnlecosten (Mai. 29) celcbravit.
s959
modestus, non 293t vinolentus 293!, non ambiliosus, ' , Deinrie occurrens Pannonico regi Cholomaniio
non elalus, et qum primq est in clerico virtus, ad- - in c.anipo qui riicilur Luczko !960, riiulia snnt !96i
S96! ad "placiluni
pritne liieralus, el quanlum spectal ad humanain inviccro concionaii, placilantes
S9M
op.nionem, cernilur esse bonus vir et perfeclus ad ulrarumque !963parcium. Ac inler se inmensis
uiiguem s933,si solumnwdo ~»SK non obsit quod Iw- muiualini riatis iiiiineribus, reiiovanl anliqua amici-
spes sii. Tuuc dux 2933ammirans suam el ejus una- cise et pacis S96bfoericra et ea sacraroeiilis confir-
nimeni vobinlalem, ait : Haud s°36 aliter cor tuum mant. lbi ilux Bracizlaus siiuni electum llermari-
alque meum sapil. Et quia hospes est, plus ecclesim nuiii diaconum S968 coniittit Seraphim S967 archi-
prodest; non eum parenlela exhauriet, non iiberorum episcopo ordinanduni. Qui venicns ad sedem suain
cura aggravabil, non cognatorutn turma despoliabit nrbis Slrigonise temjiore quo sacri ordines celc-
2937quicquid sibi undecunque veniel, lolum sponsa branlur, 3 Idus Jiinii ordinal euin presbilcrum, ct
ejus ettnater ecclesia habebit. mc, quanivis inriignuro, siroililer ad eunileni pro-
Ilic ergo faciam Pragensis cptscopus ul sit. movil gradum. Dux aulem, post habilum conciliuni
Nec mora, convocalis primalibtts terrse simui et reriiens, castra melalus est justa urbem Brnen
2968; eral enim valde iratus filiis patrui sui Con-
prsepositis ecclesise Boleslau in urbe ad placitum
\k~~X\MLECTIONES.
!913At. manu superscr. k. ~>»'K deesl k. !9le inter suos alia manu in margine A. !916 quoque
2b. !917hoctoco esset ul. manu A. *»>edeesl 3. s919 et post facluin non peniteberis
S9S superscr.
1 deesl 2b, »92sdeesl k. S9SSquem A. s9!4 horoinuin mores 3. !92B
«rfrf.'4. 4a. S9S 0 deest 2b.
in niargine A. s926 corr. k. S9S7 deest k. S9S8 a mis. el_ amicitia desunt A. S92* deest k.
2930in tnargine k. s°31 nec 2b. ,93Sviolenltts corr. viiiolenlus A. viol. 2b. S93Scorr. k. S9JVsoltini
Bracizlaus addit 4a s986aul cor,i\ baud A. S9S 7 ila corr. k. et 2b riespoliet rell. !938
A.2b,3, 4. !936 s94sdeest 2b. S94Sin ad-
4a S9S9
palatiiiro 4, S944 cunctoque poptilo 2b. s9"°. rogaiitr 3. !94tTI, 3, 4, 4a
duni 4, 4a. praeroisil 2b. S9VS corr. k. 294Gonit//»nn i, i~. S947ad 2b. 2948al. man. superscr. 4.
2949imroain 2b. s93°bic 2b. s96t deesl k. S95SCOIT.A. suuin. s053sublevarent 2, 2b, 3, 4, i~. s9»4
atl 2b. 295Sibidem 5. 2956Podwin 2, Podiwin 2b, 4a. S957 euni A. 2, deesl 4. s368. Zliunica 2, 2b, Zlui-
nica 3, Slivnica 4, Slaunica 4a. 2969Chlomaniio 2a, Colomanno 3, Colroanno 4. !9e
0 Luczo 4. 296tsibi
in 2b. 2962deest k. 2963utrumque 4. 2964deesl 2, 2b, 5. 2966el pacis omillunl 4, 4». S966 ejiiscopum
A. diaconum rell.,, s967 SeraDhyu 4. s 968 Briiieii 2b, Brucn 5.
flOT.E.
(6S2) Sallust., Catilinac. 47. (651) Quoa laciiim cst conlra lcgem ne rcghi
(655) VirieIleinrici IV diploma Ralisbontc dalum sticccssione a Bracizlao 1 coiisiitulani, cfr. stiura
apud Boehmerittn 1959. 11,15.
193 COSMiE PRAGENSIS 198
radi, TJdalrico el Luloldo S96*.Qui fugieHles a facie \. pandimus. Nam domna abbatissa.(658) Windelmulh,
!970munilis oppidis, el niil- faniula Deo devota, ecclesiam sancli Pelri aposloli,
ejus oppilaverunl se in
tenies tradunt ei cselcras civitales, liroentes ne sitam in lerrilorio ejusdem monaslerii cui praeeral,
bosliliier devastarct terram. Interea dux Bracizlaus ex velustale a funclamenio dirutani usque ad per-
dispos"uis:praesidiis per civiiates quas sibi tradide- fectioneni dedttcens reaedificavit. Quam ut coitse-
ranl, et eas fratri suo Boriwoy coihittcns, reversus crarel prsesul29S6 cum impelrasset abbaiissa, dum
est in Boemiam, Oltonis (655) autein filii Suato- ex more reliquias sanclorum col.ocat in pixide,
lopjtic !97tei Olto !97Sctiin inatrc sua Eufcmia (656) inter alia oblulii domiria prsesuli pannum unius
niulluin obedienies duci craitl el ftdeles. ltctn eo- palmse latum, quem acceperal de peplo sanclse Lud-
dcm anno (Dec. 25) dux Bracizlaus in naiivilale inilae, rogaus ul siroiliier inter reliqttias sanctas
Dbroiiii Boiezlauni per sororem sibi propinquiim pon.il eiiin in pixide. Tunc prsesul quasi indignans
invilat ad convivium quod crat in urbeSatec dispo- ait: Tace, domina, de ejus sanctiiaie! dimitle anuin
5987aciam S9SS S9SS
silum, ubi in ipso feslo, conscntienlibus omnibus quiescere in pace. Ad Inv-c abba-
eomiiibus Bohcroise, factiis cst Bolezlans eitsifcr» lissa, Noli, inqiiit "»», domine, noli 299tlalia dicerc;
aviinculi sui. Quein posl fcsluni dux rcroillens ad mtilta enim Deus per ejus merita cottidie operatur
^98'
pr-bprla, dono ,m dal sibi et conslituit qualentis I magnatia. Mox jiissu praesulis sartago afleiiur
cnsiferse dignitatis pro ininisleiio S97V ex tributo, iiiagna, prttnis ardenlibus plena, ubi invocalo san-
(juod pater sttus Wladizlaus solvebat aniitialim sem- ctse Trinilalis nomine, prsesul injccil pannum super
pcr, 100 maicas iirgenii et 10 auri lalenla ha- flammivomos carbones. Mira res, rumiculus el flam-
beats» 75. roicula circa pamium enilcuil, sed minime nocnit.
10. Aiino dominicse incarnationis 1100. dux Bra- El hoc etiam magni fuit in aughietitum miraculi,
cizlaus quibusdam referentibus habens coiiiperium quod propter niniium ardorem diu non poluit
pro ccrlo, quod imperalor in tirbe Maguntia pascha pannus de flammis eripi, et landem ereplus sic
(Apr. 2) celebrare vellet, opiimuiii ralus fore ut visus est inleger et firmus, ac si eadem die foret
illuc clcctutn suuro S97fillernianiiuni milteret, qui textus. Quo lam evidenii praesul et omnes nos per-
et ntunera sua cacsari deferrel el quam expcctabat culsi miraculo, lacrimas fundimiis !99Sprse gaudio,
a magistro suo bciiedictioiiein acciperel, el com- et gratias relulinius Chrislo. Dedicata est aulem
iiiiliens eitm Wibertn, qui siroiliter debuit inleresse ecciesia in hoiiore sancli Pelri aposloli S9SV5 Non.
cs&Saiis palalio, rogal ui in S077omui stto faveret Oclobris.
ncgotio teropore oporluno. Sod quoniam archiprse- ~ 12. Item ejusdem anni 15 Kalend. Novembra
sul Routhardus siiiiouiaca hscresi infaroalus, reiicta i Borivoy, frater ducis Bracizlai, in urbe Zhogem
M.igtinlia hisdein leniporibus S97S morabalur in 2995(659) faciens permagnificum convivium , dtixit
Saxonia, jubenie iroperatore et collaudantibus tixorem nomiiie Helbirk !S96(660), orientalis mar^
oinnibus suffragancis Maguniinse s979 ecclesiac , a chionis Lupoldi (661) sororem. Et quia liisdem
cardinali Rouperto, Clemciitis papse apocrisario, diebus filiits Conradi Lutbldtis S99Jj>er concessum
qui forie ibi aderat, orditiatus cst S9S 0 lierman- Golfridi S998 (C62) admissus in caslrum Ra-
iitis S9S
1
episcopus in oclavis paschae 6 S88s Idus kouz (665), multas Borivoy inferebal injurias, sin-
Aprilis. gulis noctibus devastans ejtts villas, et reliigium
11. Eodem (657) anuo admirabile el seclis com- habens in prsediclum caslrum, utide riux Bracizlaus
ni.cmorabile quotl divina gratia per merila sanctis- valde iralus ilerum coadunato excrcitu movit castra
siimc S9S 3 nialris,s984Ludiiiilse !985dignata est reve- in Moraviam, volens ulcisci fratris injuriam. Setl
Jarc miraculum, uti ipsi vidimus, veslrse carilaii prius millil ad Gotfridura oblesiaus eum per anii-

VARI^: LECTIONES.
s969 Luitoldo 2b, 3. S970 deesl 3. ,97i Zwaloplik 2, Znatojilyk 2b, Zuaiopluk rell. !97! ita
A. Oltck 3, Ollik rell. ,97a dona 2b, 3, 4, 4a. s974ni superscr. al. man. k. ,976habebat corr. habea! A.
0 dominus itiseruui 4,-
9976sttum el. A. ,977deesl 4, i~. S97Sdiebus 2, 2b 3, 4, 4a 9979Maguncie A. 29B
4". SBSterntaimus A. S98!VII, A. s983sanctissima 3.. !9S4 inHi 1. Si'85Luiriinilke 3. s986 deest 4. 9987
avum 3, rioininani 4a, deesl i. 2988 deest k. ,9S9 desunt k. '-»»»abbalissa h. I. k. S99itioli dom. A.
*»»*offertur 2b. S993iacryrois fiindimur 2, fudimtis 4. !99VVI, 5. s995Znoyeni 3. s99s llelbyrka,
lielluck 5, Kerberk 4, 4a. S997Luiloldus "V~,Lutholdus 4a. S99SGodfridi 3.
KOTM.
(655) Dttcis Olomncensis. D (660) Cfr. Chron. Clauslroiicoburgense apud
(636) Eral filiaeBclac1 regis Hungarise. . Peziuni.
Patet ex Ltidmillam a. 1100 (661) Sancti, filia Leopoldi Pulciiri.
(657) scqueutibus (662) Frater, ui videlur, Atlalberonis episcoj i
iionriutii iuier saiicliirimi tiuinetuiii sine ulla coti- Wirtiburgensis, lilitis Arnoldt cotnilis qui casirum
trariictione receptam fuisse. Lanibaccnse ad Trunani teuebal. Cfr. Vita Atlalbe-
(658) Monaslerii S. Georgii. 1'QiiisPez. II, 7.
(659) Ziiavm. (665) Reu iii Auslria.
197 CIIRONICA — LIB. III. 19S
30" higubris
qtiae amiciliae s999foeriera, quo 8000sibi Luiholdum A Arivolat exlemplo turmasuorum,
aut viiicuiin iiiitlalaooi, sine mora, aul decastello elextracla hasta am seminecera levant ducero. Ille
suo ctim expellal e:triem bora. Quod curo non lale- aulem minisler Satanse, dum accelerat fugam per
rct Luloldutn, castellanis per fraudem foras ex- nociem qpacaro, praecipitatur curo cquo iu cister-
cliisis, ipse cum suis ntilitibus vi obtinuit caslrtiin. nain,
Tuiic Godfridus 309S curo legalis, qui atl eum missi . Quara prseceps lorrens decurrens feceratymbre.
fueranl, occurrit duri juxta oppidum Wranov, ct Iiicertum esl ntrum ipse maiiu sua an gladius lapsus
corani oroiiibtis clainat Luloldum perfiduni esse et de vagina ita eum pnecidit per soss nicdium alvum,
reipublicse ininiicuni; caslruni vero sibi aooasub fi.de utomnia sibi eflluercnt exla.Fii tiiiiinlliis pervillnm,
amieabiliier 3004 pnestiliim, jam hoslililer ad cx- alii iusiliunt equos , alii cttm armis buc et illuc
095 auxilium. Cujus 3029
pugnanditm poslulal duais ' discurruiit, invesliganles lanti inali machlna-
pclicioni dux non ahnucns admovil exercittim urbis lorem. Mox quidam invenii eum semivivuro, et
per circuiiuni, ubi per sex ebdomatlas vi summa quarovis satis. ad moriem habuit 30a0 vulnus, lamen
nocle et die conserilur pugua, donec fames, quse aniputat ense captil ejus dicens :
firnias expugnat urbcs (661), prsevaluit in castro. 303i non insons ibis ad umbras,
htferni furvas
Ea 300eviclus Luloldtis ei bello fractus rioclu elam " Et Cereris 303s genero mea fucia
800T 3908 referre memen-
eltipsus vix solns aufugit, omissis ibi sttis
[/o(665)
milLlibiis3009,qui facto niane semelipsos el caslrum Dttx autem a033,licet in tantodolore sit positus et
trariunl in roanum ducis. Interea diim hsee pugna moarore, illa nocle el insequentt die no.n relaxab.il
geritur Paulic 301°,filius Marquardi30il, psedagogus spirilum et ora a Iaude Dei, nunc lacriinosam poeui-
Wlndizlai, sagiltalus moritur, iiem Dobes,»012,filius tenciam offerendo, nunc a034sua peccaia con.filenda
Lslintir 30ia, dum lam episcopo Hermanno quam aliis sacerdolibus
Pcr vicem suam serval vigilias noclis, Dei. Tributum autem quod eo lempore fuit de Po-
occiditur. His dttobus amissis et reddita urbe Go- Ionia allaturo, el quicquid in sua invenila035camera,
tfrido, cluxviclor cum stiis remeat in Boeroiam. 6
per manus episcopi fecit dari ao» per monasteria. Et
15. Janique Chrisli nalivitate adpropinquante, et cum disposuissel omnia quse eraul disponenda prq
•,
0 14 duce mo- amma : Dale,
proplcr vcnucionem in vilki Stibecna inquit, filiolo meo lii.uum mcum el
rante, quadam die inter prandendum ferlur dixisse jaculum, cmtera twn esl meum sibi dare, qum Deus
dux 3015ad qucndam venatorem a01G,qui non longe
posuit »'iisua potestate. El ila ao37 in sequcnii nocle
ab eo ad quarlam sedcbat niensam : Heus Cucala! inter nianus sacerdolum 11 Kul.
3017 jiost gallioiuiuni
pulas tne nescire, quis sil inler vos qui me qum-
Januarii, velud bonus Dei,30SS atlilela, ulramque
ril inicrficere ? El ille, sicul homo erat vehemeiis, in honiinis subsianciaro in sua divisil exordia, qucm
verbis, clamat S018: Procul Deus Iwc averlal nec luus procul dubio erediinus aut jam 3039accepisse aul
octtlus parcal, quin ipse cicius occidalur qui lalia ^04" accepturuni cceleslia consorlia. Ctijus fere-
jam
tnacltinalur. Ad baec dux : Ah 3019.'bone vir, ait, -trttm unus ex clero
seqiiens usque ad seputchrunr,
ttulti fas esl evilare iiuvitabile falum. Poslera aulem ao41 iterabat dicens : Anima
die (Dec. 21), quia sancli Thoinse aposloli erat vigi- hujusmodi planclum
. .T - . . . T1 *
, .
li;i, niaiie attdila roissa il venaiuin, ei cum in nocte Brucizlai sabaolh adondy vival expers thanalon ura-
ei ante villaro cislaus 304s(666). Mira res, sic flciu suo cle-
jam rcdircl, occiirr.unt tipparilorcs yskiroi.
ciiin latcruis ct fiicibus 3°20. Moxque Lorck "", im- rum et populuni concitabal S04aad fleluin, ul dum
pius liilro ntissus a diabolo, prosilit ex lalibulo prac- fleres roagis flere vclles. Sepulius est aulcm cum
aov4 sancti
cinclus glariio, et ul fortitis valuil, inter ipsa ilia maximo planctu suornm in polyandro
dticem 302!percussit vcnabulo 30S 5. Non aliter dux Wencezlai ecclesiaeforinsecusanle portamasinislris,
SOiV cariit in medio luco sos6, ;tc, uli ipse disposuerat. Ubi soror ej'us LudmiJa, Dco
Si clarus Lucifer coelo cccidisset ab allo. devota famula '»Kl>,supra lesltidines conslruxit ar-
VAR1.E LECTIONES.
,999FideiA. aoo[lquod4. S00icorr. A. a00!007 Golhfridus i. *»»3deesl3. a004amic. sub fide A. ,006in
addit%. 3006victa orfrf, i victoria add. 4a a antissis 5. 300Somnibus corr. ibi A. "»' mil. suis A.
30,0 Paulik 2. 2b. 5. 4. 4a. 30li Markwardi 2. 301!Doles 3. 301*Lyzliuiir 2. Isliniir 5- Lztiiiiir 4. 4a.
301VStbeczna 2. Stebna 2b. Sebecna 5. Sbencna 4.4a. S016riux dtixisse A. 3016deest i. 4a. 5017qui
inler vos A. 30ls proclaroal 4. 4.a. 3019Acli ach 4. ,oao 3623fascibus con. fac.btis A. et arrois <irf</«n/4. aos
4».
5
3021Lork 2. Lark 4. 4a.. 302SBracizlaum add. 4. 4a. corr. k. 30!4 Bracizlaus arfrf.30304. 4a.
lulo A. 2. 2b. 4. 3026cxliniplo A. 3027astaA. 302Sin 2. a629et hoc loco k. 3033 i iticque 4. babucril
2b. S031furiasA. fiirnas 4. 4a. 303s ceris A. al. man. susperscr. Cereris. 3036 Biacizlaus nrfrf. a057
4. 4».
30sviimic — confiteitrio al. manu in tnargine k. 3035invenii in sua A. dare 3. 4a. Sic 5
3038tlei boiitls A. S03' deesl 3. 30V 0 oinilluni k. 4. 4a. 30vlplanctu 5. 304! 3. yscliyros i. 4*.
30V yskyros
5 fain. Deo dev. A.
3043ciebat2. 2b. 5. 4. 4a. S0VV podi.mdro A. polyaiuirio 5. .
'
NOT.-E
(664) Cfr. Lucan., Piiars. IV, 410. 666) ia-/yp-;.
(665) Yirg., Mu. 11,549.
4<J<J COS.M.E PRAGENSIS 200
S0E9 sublatura per fralrem jtmiorcm (668)
cualani in hoiiorc sancli Thohiae aposloli capellam, J _.ityuslo
et coiislituit ul cotliriie ibi cclebrarctur missa pro poscil principalis sedis hoiiorem. 'Qui quamvis
defiinctis. El quoniam stalim percrebnit fama in juslam causam habeal 807<l, tamen lrusira caudam
diicem »0V6 esse inlerfecttim Bosey 8047et caplat 8071,cum cornua ^07*amitiata07i. Sic Udal-
populo, 8 de ricus fralreiu S07Ssuum Borivoy j'am 8074confirma-
Mutinae coiisilio, quos anlca expuleral dux S0V
regito suo, dubilari a quibusdam solet ulrum son- lum in solio lanleniiitur pellere de regno.Postr|tiam
cior 30V 9 sit qui consiliuro dal, an qui consenlit ut vero suo relerenle legalo aniroariveriit Urialricus,
faeial'; scd revera ulerquc reus, veruiilamensoncior nec fratrcm suum cedere solio, nec comiles acqui-
is est qtti homicidium cousiliaiur, qtiia et se ipsum escere stto consilio, hoc solttm obtinttil precibus, ut
de alium [sic] criminatur. Ergo vos Bracizlaum occi- csesaris per licentiam liceat S07Ssibi debilam vi
disiis, qui ttl occideretur, consiliuiii dedislis. Miltunt invadere S076provinciam ; cnjtis 3677mox associan-
ilico prsesul et coinites cum feslinaiione in Mora- tur in contubernium viri in rebus bellicis slrcnui,
viain ad Borivoy legalunt 3050,quo accelerel sibi a Sigardus comes de oppido Sala, el ejus fraier Fri-
caesare olim S061 dalum tolius Bocmiae accipere sensis 807Sepiscopus nomine 3079Udalricus (669),
ducaium. Qui festinus veniens in ipsa die (Dec. 25) alque suus per sororem gener nomine Fridricus.
nativitalis Cbrisli omnibus siinul faveulibus intro- '^ Quorum sttccenderat aninium ad belli sludium pio-
nizatur. Tuuc Cillenia306Sdelet805a omnino sua 3064 lhitlens cis aureos monles, et pollicitans subs esse
308°
vesligia, quscvix inpressa reliqueralS 055iti Boemia, faulores omnes Boemiaenaiu majores. Praelerea
cuni exosa terras peterel coelcslia. Jusiitia enim uiidecuhque poluit, non paucos sibi in atixilium ac-
cral Boemorum, ut semper iuler principes eorum quiril Teutonicos, qui prosui stullicia sRstiniabnitt
major tiatti solio potireiur in principalu. iti Boemia auri et argenti pondera fore in plaleis
14. Anno dominicae incarnaiioiiis S0561101 S0S7_ sparsa el exposita. Quibus insimul coadunatis, Ou-
Uodalricns et Luloldus, filii €onradi, cxpulsis prae- dalricus cum fraire stisl Luloldo S08SAugusto niense
s'tdi:« de 305SMoravia, quae ibi Borivoy abicns reli- intrant parles Boemise, sed sinistro homine. Nam
qreral ob cuslodiam, rehabuerunt civitates suas, Borivoy collectoexercituoccurrenseis castramelatus
simililer Tosey et Mulina rcdeuni dePoIonia.quibtts esl308a gUpra (juos colles juxla oppiduro Malin (670)
duce Borivpy non ex corde, sed pronecessitate tem- 3084, paratus in crasliiium cum cis S0S 6 comiitere
poris concedenle graliam suain, 8069,reci|)iunl civi- bellum. Teutonici vero non longecx allera 3086parle
talcs suas quas antea habuerant, Bosey Salec, ei rivult Vysplisa ao87 applicuertiiit ciistra, ita ut titer-
Mutina Lutomerice soco. -, que ab utrisque possil80s8 videri exercitus. Qtti post-
15. Eodem anno Oudalricus adit306i imperalorem J quam animadvertcrunl iinnninicni esse cuin 3039duce
in urbe Ralisbona, et eum per amicos sollicital»»»' Borivoy, »"'» consianciain Boeroorum , inquiunl
precibus et faligat inmensis promissionibus, quo silii Udalrico : Ubi sunt illi Boemim naiu majores, quos
restituat injuste S96Sprsereptum a°64 a fraire stio dicebas luos esse faulores 1 Recle menlilus es in caput
juniore (667) Borivoy Bobemise ducalum. A quo cac- tuum, el nos decepisli aique in magnum deduxisti
sar accepla pecunia da.l sibiS06S dncattis insignia et periculum. Reverli voltinl, seri liequeunt, quia e;idem
vexilltim; sed in ducem eligendi obtenlum ponit in via posl illos Sualopltik 309tcum fralre stto Onoiie
acbilrio Boemorum. Tunc Uodalricus mitlens lega- ducens secuni dtias scaras veniebal dtici Borivoy in
luni valde diseiium 30'6 virum, Neusse 3067.iiomine, auxiliuni. Quid facerent? Msgna undiquc S09!coar-
filittm 3068Dobremil, argttit fratrem stium Borivoy, lati 30!IS angiislia, per angiistaiii viain el niinisarlam
increpat coniiles et niinatur eis, jactal se esse sctale semilam, qua ilur tians silvam ad Gabr S09V(G7I),
majorcm, el sccundum patrise morem Jebilum, sibi liirpem noctu maturaveiuiit fugatn. Ibi episcopus
VARLE LECTIONES.
3646Bracizlaum 4. 304'
Bozsey 2. el sic dcinceps. J0VS dttx exp. A. deesl 5. sov9 sanclior 2. in
lextu, sed in margine 305s mann antiqua correcium sonlior. S060 legatos 4. 4a. 306t olitn sibi a csesare
A, 2b. 5. 4. 4a. Cyilenia 2b. 5. 4. 4a. 306a dolet A. S05Vrielcla al. manu stiperscr. k.
3065 liqiierat A. S06° Christi 2. S067 Mill. CIl.A. 3668in A. 3069 deest 4. 4". 306°
806iadiit-4. 4a. fatso.
3062sahital 2. S06Somissum 2. S06Vjirse-
Liutoinierziczie 2. Lutomiricse 5. 4a.
erepluni corr.a06c prsereptum A. prseereplum 2. 2a. 2b. 4a. S066 sibi iradnt in margine ~~~~al. man. corr.
trariit A. diserluni valde omisso Icgniuui 4. 4a. soe7 _\ieussa 4. 4a. deesl i.\ i~.
s'»» 'projusle 2. 30'° habeas 2b. 3. 4. 307t— uts retl. et k. corr. — lal. a072 coriiu 5. 3073 al. nianu k.
8074deesi 3. 3075deesi 4. i~. S076 invadercl omisso vi 4. 4a. S077cui 307sFri.-iensis 2. 3079el. 5.
3080proptcrea 4. 4a. 308tsuo add. 2b. S08sLulliolto 1. 2b.
»083melitii suiil 4. ao84 M.ilyn 1. 30SSillis
4*. 3086 alia 2.-2b. 4. 4». 3087Wyzplisa I. 2b. Wyzpliza 2. Wzalsa 3. Wzlipsa 4. Wzlypsa 4a. S0BS pos-
setA. 3089rf<;es/l. S09°Boryvoy I. 303t Zualoplik 1. S09! unde 3. 3093coartari A. S09VADGABK 1.
NOT^E.
(667) Eos fratres iton fuisse iiemb non videt. De 1157, qui oral Fririerici comilis de Pilsiein fraio"-,
quo loquendi usu vid. Pitbilsclika IV, 101. probat labtila quadam apud Meichelbeck llisl. Fri
(668) 1. e. hoc loco jiiuioreui filiunt pairui. sing. I, 2 n. 1282.
(0691 Inler Frisingenses episcopos illitis temporis (670) [jlii Iioriie^ila esl urbs Kuttcnbcrg.
Uliiliicu.n non inveiiiii observavil Scliwarz; illo 671) Habcrn quo ilur iu Moraviam.
mujiere lleiiitictiin fuiiclnm cs e anuis 169^ usque
 201 CIIRONICA.— LIB. III. »202
Frisensis 8095amisit capellam suam (672), ibi pro A (077) eleclus est in episcopum Moravise. Eo.lcm
3696exercitus cum rebu
pier difficilemviam omnem anno miltit Sualopluk in Bocmiam imlagatores ne-
usualibus projecit sareitiam. Mane atitem faclo adve quitiae, delatores j'ustici;e, scminatorcs 31ls discor-
nientes Boemi, hoste carentia S097diripiunl spolia diae et otiiniura malarum arcium invenlores,
Eranl autem illo leinpore Borivoy el Suatopluk con- qui 3il9
corries ei ad invicem unanimes, sed unde orta si Possent unaninies armare in prariia fratres (078).
inler eos discordia, parum supriora repeiem Hii fere universas Boetniaecivitatescircuientes alios
exordia, referam paitca. alios muneribus , alios pro-
' 16. Atino dominicse incarnalionis 1102 3098,Wla- pecunia corrumpunt,
missionibus obliganl, et quos scicbanl novarum
dizlaus dux Polonise babens duos filios , unum dc rertiin avidos , aut digr.ilatibus privatos, aul ver-
concubina progcnitum, noinine Sbignev 3099, alte' saliles et animo incoiislanies, onincs 312° stiis vcr-
rum ex Juditha Wralizlai regis filia editum, nomine suciis asciscunt S12tin partes Sttalopltik dttcis. His
Bolezlaum , hos inler 3100suum reguum 310t dividit ila patralis 312a,anno riominicaiincarnalionis 1105,
per mediuni (675); sed quoniam juxtaSl0voce.ro doroi- sole lnoranle in decima parle Librse, inlra Zuaio-
nicam , oimie regnum in se ipsum 2divisum de-
,-v pluk cum suoconiitalu3123Boeroiain,et occurruulsibi
solabitur (Luc xi, 17), et domus supradomiim ca- jiciiidorura aginina, qutdaro vero ex eis expectant
sl03
del, el sicul vulgo dicilur, duo catli uno sacco ut eum aperla janua urbis Pragse recipianl infra
capti 3104insimul esse tion possuul, anno dominicae rocenia. Sed prius eadem die dttx Borivoy valde di-
incariialionis 1105 Sbignev posl obituni patris niox luculo veniens prseoccupat urbem.el ponil in ea
contra fratrem suum suniit arma, el proroillens pe- forlia prscsidia atque episcopo Hermatuio eam Slav
cuniani associat dticero Borivoy sibi 3105in aiixilium. coiititlens, se cum suis ad Vissegrad contulit. Et
3106in Moraviam, et ecce
Qui staliui misil posl Zttatopluk Zuatopluk 312Sordinalim 3126pulchre instrtictis
convenientes simtil caslra tnetati sunt juxla oppi- cum sex legionibus apparet in cs^ipo, ct qtiia nul-
dum Recen (674). Quod audiens Bolezlaus niillil 3107 lus obviam sibi venit ab urbe, incertus et djriiius
st08suum Skrihimir sl09 (675), cl rogat et mox transvadaiiles sl27fluvium
pedagogum pariim subslitit,
3110sibi per
ducemBorivoyul silniemorafiinilalis, se Wlilavam infra villam quae dicitur Bubni 31!8 (679)
Judi!am,e_us sororem, riicit propinquiorem; el insu- applicuerunt urbi, sed inveniunt clausas porlas et •
311tad liianum 10 marsupia 1000 mar-
per offetiei super inuros fortiter resistentes milites. lbi a quadani
31ls
cis plena. O ipecuniatocius roali regina, fraudis ancilla super muros astanli tttrpitc confusi, eadeut
amica, fnlei hosti.s el inimica! Tu jusliciam coni- r, via repedantes figunt lentoria inl^.r utrasque ttrbes,
prirois , recla judicia subvertis. Te corrupli Gra- in loco ubi sabbato fiunt mercimonia (680), a;sli-
hissa et Protiven 3113,ducis Borivoy consiliarii, cont- mantes quod cx ulraque urbe sui conjuralores illa
3114
pellunt ipsuro ducem fideni slllsSbignev proniissaro nocie confluerent adeos. Quod cutn niinime fecis-
abnuere. Qui staiini accepta pectinia reversus sent, mane facto ccetu eonvocato Sualopluk sic
est ad propria 3116,et quia nec unum obuluui dedit orsus estad eos : Quamvts iwn vacel tuodo ul prolixo
Zuatopltik, indignalus valdc el succensus ira disce- ular alloquio , pro re lamen pauca loquar, ne morlis
dens ferlur dixisse: Incendiuin meum ruina 3tlT occasionem limere alicui videar. Timidis enim el iryna-
extinguam (676). vis, quibus misera vila S1S 9 habelur ai3° suavis, aptis-
17. Anno dominicae incaitiatibnis 1104, Johaimes simu mors est, forti aulem 3131viro tnorlem subire in
\kR\M LECTIONES.
» 95 Oudalricus inserunl 4. 4a. *m omnis 5. 4. 4a. 3097carentes 2b. S09sMill. C. III. A. 3099Izbi-
gneu 1, ila et deinceps ; Zbingnen 5, Zpiligneu 4, 4a. S10°inter hos A. sl01 regnum s. A. sl02ipso 2b.
o»<i//»< 4a. 8103inuiio A. 8104positiA. sl05al.manu superscr. A. 3106 Zualoplucl. m7 ~c\inserunt %
i~. 3'08legatum A. 3109slt! Ziibimir 1, Zkrybiinir2, Zkribiniir 2b, Zkarbimir 3, Zkrbiroir 4, 4». 311°sui
corr. seA. 31tl sibi3116 2b. mundi 5. S,1SProtyven 1, Proliweu 2,2b, 5, 4,4». ,m lidei 2. 3tl»
lide 1, expunclum. patriam A. 3117rugina corr. ruina A. 31ls nequiliae el erasa k. 3119quiqiie 1.
3190omnibus corr. oinnes 1. 31!1 afliciunt 1. 312SZtiatoplik repetit 1. si2Sexercilu 4 , 4a. S124ea2,2b,
3, 4, 4a. 3125Iiic destinl notmulla annolavil smc. XVII manus in margine 1, desiderantur S126duo, ul vi-
delur., folia qum continebanl sequentia usque cap. 21, ad verba »"» corruplus et avarus etc. ornalim A.
3127transuadenles 3. 3t2SBubin 2, 2b, 5. Burni 4, i'. capius oculis et tnentula est privatus, hmc
3lal
verba in lextu k. sed expuncta. sl8° videiur 4, 4a. atia manu superscr. k.
miM.
(672) Vasa et ornamenta sacra quibus sacerrioles D linus. (675) Apud Marlinum Gallum Skarbimirus pala-
ad sacra peragenda uluntur, ilemque capsula qua
rdiquise sancioruro asservantur. SCHWARZ. (676) Sallust. , Catil. 51.
a dala erat Masovia, Bolezlao (677) Tertius.
(675) Sbigneo palre
regni sedes principales in Cracovia , Sandomiria et (678) Virg., Mn. VII, 555.
Wratislavia, ut referl Martintis Gallus II, 8. De (679) Buben.
dissensione fralrum cfr. ibidem II, 24. (680) In dextra ripa Moldavse, in ea Pragse urliis
in parte ubi hodie sunl sepulcra Judacorum. Palacky
(674) Rulzen, regione Troppaviensi. I. 555.
PiTRO- CLXVI. k
•203 COSM^E PRAGENSIS 204
prmlioduleitts esl neclareliquido.Namegoolimmecum 4>Henrici junioris. Videntes autem Boemi se undique
dcliberavi aui poliri pane et lionore poiiori, aul pu- esse destittitos, nichiloroiiuts celeritts nt potuerunt,
gnando honeslm succumbere morti. Sed (6S1) vobis siiuul noclu maturaverunl 3163fugam. Quod videns
sola nunc csl mors isla cavenda, ne qtiis veslrum ca- imperatordeserit 3154Raiisponam, et transiens per
S13aligatus 31S
3, alqtie spe- australem plagam via qua ilur ad Netolic 3165(G85),
pius el manibtts post terga
ciaculumhosiibus facius, velulibosad viciimamductu?, iulrat Boetniam, quem dux Borivoy honorifice sus-
cadat secriri peremptus. Viclis enim una ~»3K est vicio- cipiens 3t56, siciiii ipse caesar disponebal, versus
ria el digna luude memoria, ne incruenla hoslibuscon- Saxoniam dat sibi condiiclum per lerram suam
lingal vicioria 313C.Dixerat, et conlinuo cum suo co- csesare dignum, deducens eum usque ad gciierum
mitalu vcrtens iler 313CMoraviam , sic falur Waeek sttum Wicbertum 3167(686). Inde per Saxohiam
3137ad comitem : 0 miserabilis foriunm conditio , transiens et Renuro perrexit Leodium, ubt non post
S1S8 nunc cogor st39humi residere ut noclua, qui multos dies cum vita amisil
qua imperium 7 3168 Idtis
visus 3140eram veluli agilis aquila ascendisse 314tfere Aiigusti.
usque ad nubila. Cui Vacko : A'on 31V»/e,inquit, 19. Eodero anno Sualopluk convocans eos aui
dotnine 314Smi, frangal isla adversitas, quam cicius secuti eum fiierantde Boemia, quid opus sil faclo
felicior sequelur ~'KKprosperilas, quia et solis post '5 jam in inceplo negotioquaerilconsilia. TuncBudivov
aqum ~>KSnubem magis nitel claritas. Talis enim 3159Dlius Ilren 3160,cseteris setate senior liuguaquo
vicissiludo omnitim rerum esl inmundo. Quos abeiin- disercior 316t,in adversis ct prosperis vir sequaniinis
tes duxBorivoy cuin suis prosequilur Stv6, el quamvis 3162, el in talibus negotiis ab ineuute setale vir
septics plus rie militibus babebat, tanien non atidet eruditus ac plenus versuciis, his usus esl alloquiis :
tum eis cominillcre prselium , quia timuit sttorum Varius est evenlus in prmlio, et 316atiunc hi, nunc
~>K7 perftdiam, ne sua castra deserenles ad hosliuro ilti prmvaluere bello. Nos aulem,
fralres, nondum
se transferaul miliciatn. Proseculus est autem cos a usque ad sanguinem pugnavimus, nonduin fecimus
Ionge usque ad iniroilum silvse (682). capitibus noslris st64ponlem , quo 3t65iturad soiiutf ,
18. Anno tloniinicae incarnationis 1106, inventore quem3i~~uliqueel facturi sumus, si sors [acerecompi-
discordianim diabolo seminaiite discordias per uiii- lerit. Sed quoniam non semper armis, sed smpifs
versttm ai48orbem lerrarum, quidam sui cooperalo- dolis ad ardua Iwnoris venilur fasligia, nunc posilis
rcs cxlitertint ex Tctilonicis proccres S1V°,qui se- armis ulamur dolis. Talibus enitn ariibus Troya ab
ducenles liliiitii imjicratoris, regem videlicel Ilen- Argis sl67esl in decimo anno capla, el Prudenlius
ricum quarium , pcrsuaserunt ttt contra genitorem referl in Psihomahia 3'~~dicens:
suuin arnia stimcrel. Qui filii sui a facie fttgiens, in ' Nil differl armis coniingal palma dotisve (687).
urbe Ratisbona cum paucis mttnivit se arniis, et
miltil pro duce Borivoy, ul sibi in auxiliuro cum Necmora, mittilttr alter, ul ila dixeriro, vcrsipellis
cxercitu suo veniat. Necmora, vcnienles Boemi nou Sinon sl69 in Boemiaui, iiiuliimodis instructus dolis,
S17t uiramqre
longe a Ratisbona meiaii stinl castra juxta fluviuro nepos Gapatae sl70, qui paratus in
Reznam ; ex alicra aulein parte ejusdem fltimiiiis fortunam (688), casus 8t7S non limtiil mortis , citi
crant caslra filii imperaloris. Tuncqui videbaiitur apie sonat nonien virilis , quia viriliter egit. Nani
•esse fatitores cacsaris , primus Lupoldus marchio sicul olim Sinon Argivos arroatos equo intiusos per
orienlalis lapsus fuga noctu repalriat cuni suis, sua mendacia traxil Troyse in moenia, ila per islius
- Depoldus steo (683) autem et Berengerus sl51 (684) falsidica commenla duci Suaiopluk victa patuii
ntarchiones 315s transferunl se ad castra regis Boemia. Hic ut pervenit adducera Borivoy, genibus
\k~~~\M LECTIONES.
3132post lerga manib. A. S1SS decst A. 3134deest 4, 4a. sl35 corr. k. st36 versus inserunl 4, 4a. st37
Waczek 2,Vecek 5. 3138quiaA.4. 31VV sl39color corr. al. tnanu cogor A. 8tV0 usus A. 2,4,4a- 3tvlascendere
A. 31VS omissum 4a. 314Sriux 2b. sequilur 2b. 3t4Bcorr. k. aquaro 2, yque;tm2b, aquosam 5, aqtiani
et 4, i~. ~iK~perscquitur 2b, 4. au 7 deesl 2, 2b, 5. 314Sita k. deesl reii. ~'K»proceris 4a. 3150I)u-
poltlus 2b, Diepoldus 4. S16tRerengcrus 2, 2b, Regnerus 3. 3162deest k. 315Sniatur. siiiuil noctu A.
3164iirbein arfrf.4a. s166Nelolicz 2b, Necholic 5, Neiholic 4, 4a. 3156suscepit A. corr. al. man. suscipiens.
."«' Wigberltim 2. 316SVI, 4, i~. S!!9 Borivoy 3. 3160Cbren 4, 4a, al6t discretior2. 3162aeqtianimus
2, 2b, 3, 4. 316Somillil i~. 3leKveslris2. S165viam qua4, 4a. 3166quani 4a. 3167Agris sl68 2, ab Ar. est
al. mun. in margine k. falso in lexlu ab agris talibtis enim. lalibus esl — Argis in rell. Psicomacbia 4.
1169Symon 4. '8170Gapali 2b, Sapacae5, Gajmhe 4, 4a. sl71 ut 2. 3,7Scasum2b.
NOT^E.
(681) In sequentibus iterum Sallustium in oratione D in Chronico 1106.
Catilinse, c. 53, imitatus est. (685) Netoliz.
(682) Ilocjam anno, 1104, faelum essc probant (686) Usque ad niontes Wissechore i. e. montcs
Ann. Hisdesheim. et Ann. Saxo. Saxonisemelallifcros. Cfr. monachuni Opatoviceiiseui
'
(6s5) Cotnes rie Vohburg, marcbio Nordgaviaa, ad a. 1105 in Palacky Wiitdigung , p. 55.
qui jam priori temporc ad Hcinricuiii juuioretti (687) V. 550.
irausier.il. Cfr. Ann. Hildesbeim. 1104. (688) Virg-, ^En. II, 61.
(684) Sulzbacensis. Consenlit de his Ekkehardus
m CIIRONICA.— LIB. III. ,203
piovohttus, ficlis lacrimis rigat peries riucis , et A < cius natu posl-Borivoy 3190,j'am bonae indolis jtive-
tandernsurgcre jtisstis taliafatur: 0 me miserum vix, nis, secutus est fralrem sl91in Poloniam. Hisdem
Delituisse fuga, el 31,avix evasissesceleslas lemporibus rex Heinricus quaiius forte iiderat iu
manus impii Sttatopltik, qui si me cepisset, procut Saxonia (692), ad quem Borivoy accelerat elillatani
dubio hosce oculos mihi erttissel. In quo quoniam me sibi injuriam applorat, et ut ei injtiste sublatuin
aliter ulcisci nequeo, o Deus oiiinipolens, fas mihi resliluat Boemise ducatum, inmensa auri et argenli
sil ejus secrela delegere, fas mihi sH omnes qui sunt in ponriera promiltit se dalurum (693). Protinus rex
hac terra e.jus famitiares prodere. Sicque miscens miltens unum de salrapis, sic mandal Sttatopluk
vera falsis inullis crimiiiatur Stialojiiuk flagiciiis, et paucis : Per coronam capilis mei mando libi et prm-
ul sibi magis credalur, dicta sna confirtnat sacra- cipio »>»»,ut sine dilalione ad tne venias, aul si venire
mentis. Talibus artibus atque insidiis vir bontis el tardaveris, procul dubio ego 3193in justicia 3i,Kle et
simplex dux 3174Borivoy rieceptus el niulium men- luam Pragam celeriler "»» visilabo. Qui mox coadu-
daciis credulus, ramos robuslos quibus et ipse inni- nato exercitu veniens, snb ipso intrnilu silvaejitxia
xus sedit et bonorem suus pependitS17S, incaule oppidum Illumec sl96convocat proceres et satrapas,
prsecidit, et ab alto culmine cecidil 3176.Nam ami-. et proponil eis fratrem suum Ollonem dicens : Ego
cos suos fidelesBoscy et Mtilinam sscpe capere et ut '" solus ibo, et mei capilis periculo scrutabor ancipiles
hosles rei pulilicse punire volttit, sed qttia consilia- 3197amicos regis. Vos hic expectate dubios 319Scasiis
rios suos Giabisatn el Protiven 3177plenos rimarum incerti ittventus; de cmlero Deus omnipolens sl99no-
habtiit, velle suum prsediclos comiles non lattiit. Qui stros S200prwvcnial el subsequalur aclus. Et assum-
sliilim transferunl se ad fratrem ejtis Wladizlaum ptis secum pattcis, il iemere in 3S0iapertttm rttitti-
et j'aro 3,7Sfrementi et saevienli 3179adriunt slimulos, rus laquettm. 0 stulta sapienlia viri, imnio audax
ut magis sseviat contra germanum suiim Borivoy, audacia ducis ! Variit 3202haud 3203ignarus, quid sibi
cui jani abrenunliaverat firielilalem et fraleriiilaiem faclurus rex auro corruptus 320V etavarus 3206ul in-
suatn ct amiciciam, el palam miserat. ari 3180Sualo- fernus. Quem advenientem, sine oiuni audientia rex
pluk in Moraviam Yilalmi si 81fralrem nomine Pti- jussit relrudi in custodiam, et convocans eos qui
Ionem 3182.Quein advenieniem Wladizlaus ei caeteri secum veneranl, iradtteis Borivoy ducem, ut redtt-
comites 318S,heu insensati! et quasi suimet hostes cenies cum in urbem Pragam iteriim relevent 3206in
cl palrise inimici, ad suam perniciem trahtini rabi- principalem caihedram. Qtti remeanles cttm eo,
dtim lupum in ovile S1SV ovium, qui non soltim oves, tercia die metali sunl caslra juxla castellum 8!"
verum etiam ipsos dilaniarei stss oppiliones. Ergo Donin (694). Audiens hsec Otto S20S,ait ad suos :
Borivoy mitis ut agnus, regno privaltir, el Suato- Quid expectamus hic ? jam quod limebamus evenit, et
pluk ssevior ligride, ferocior leone, intronizatur anno quod verebamur accidit. Eamus el videamus novum
dominicse incarnalioiiis 1107 (689) pridie Idus at8° ducem, s'i regis dexlra eum noslra 3!0Sdefendat ab
Maii. asta 32t0 (695). Et ordinans ex electis militibus sex
20. Iloc novum nec prius in Boemia factum circa iegioties sslt, noctu iransecndens monles, manedilu-
8187adjacentesmiranlurgentes, elpejorain fulurum culo irruit in caslra Borivoy. Sed ille S21sprsescius
Boemis vanae menlis per praesagia augnriantur 3188. jam lapsus fuga deliluerat, quia quidam profugus ex
Ilinc filii Pannoniae Cassandri Isetantur, inde Polo- castris Oltonts causam sibi clani innotuerat.
nise nequam trapi (690) incircumcisis labiis gralu- 21.. Praesul autero Hermanus, vir prudens et j'u-
lantur, quia, rium isli principes semelipsos inqtiie- slus, inter varios casus utriusque ducis quasi inter
tant, illi quielepotiunlur. Multi aulem ex comitibus, Scillam et Caribtiim positus, ne videretur utramvis
quos ipse Borivoy de.proselilis (691) feceral comiles, parlem eorum incerlam sectttus, secessiladamicum
coroilabantur eiimetsecum in Poloniamproficiscun- siium Ottonem Babenbergensis ssla ecclesise episco-
ttir. Videns auteni qtise fiebant Sobezlaus 31S 9, ler- pum. Borivoy autem, licet quod pecieral non obli-
VARI.1ELECTIONES.
»17Sdeesl k. 3m deest 3. al76honorem suspcndit A- 3t76excidit 2. S17'Prolucen 3. 317Setiam
2. S179silienli 3. sls0 i(<i A. per 5. pro rell. S1S 1 Willtelmi 2. Willehalmi 2b. 5. Willalmi 4. i~.
3182Polonero 2. 818Somissum 4. 4a. atsv suaruro addunt 4. 4a. 3186dilaniaverunt 4. 4a. 3186II.
Idus 2b. 3. 4. 4a. sl90 8187ila 5. 31SS augiirantur 2b. 3. 3,9i 3189Sobieshius 2. Zobezlaus2b. 4. 4*. Zobeslaus 3.
ct sic deinceps. lercius—Borivoy desnnt k.sl96 suiim inserunl i. 4a. 319set praecipio omissa 5.
3193deest 5. 3,9vet judicio arfrfuu/ 4. 4a. »"» deest 3. 3196lllimecz 2. Hlvmec 2b. sl97ancipes
corr. al. man. A. S19sexpeciai dttbius 4. deest k. 3S0° vesiros 2b. 3. 4. 4a. 3sot deest 3. 820s
omtssttm2. as03con-.A. sioKbibliopegierroresequenliafoliainl.disjeclasunl. a'-05 aversus 1. 82<"
reievant corr. al. airam. 1. eum arfrf.4. 3207nomine inserit 5. 3S0Saudiens repetit 1. SS09 vestra 2b,
3210ista 2. 2b. 5. Iiasla4. 4a. sslt ordinatis — legionibus 3. 3S12 ille a2ts
jam'A. horitm inseril 4.
bbbg A. Banibeiiensis 2. Bainbergensis 2. 3.
NOT/E.
(689) Coriseniiiint Annales Pragenses; cfr. quo- D (692) Mense Ju!io'Goslarise r^sidebat Heinricus,,
quedipLuma apud Boizek 1, 191. cfr; Bneiimer n, 1981.
(690) Trajius est pauiius, igitar hoc Ioco homines (6951 VirieAnnales Hildcsheimcnses H07
shjcclis.simi. (694) Doiuia.
/691.) Advenis. (695) I. e, hasla-. •
9/i7 COSM.iEPRAGENSIS 2CJS
nttil, tatncn qtiam promiserat rcgi pecuniain pcrsol- A patrero325S,omneilebitum, scilicet 3000 lalentoruro,
vil SS14. Quia vero otiincs homincs, uti rcs se ha- coinpalri suo Suatoplttk riimisit, et praecipil ut para-
bent, ita 32'6 niagni atque parvi suinus, ecce dtix ius sil sectini in expcdiiionetn conlra sseviciam Un-
(696) roagni tioniinis positus in custodia cujuslibet garorum (699); qttia rogatu quoruiidam Teuloni-
parvissinii liouiiuis oblemperat jussis, et a inintis eortim illttc propositerat ulttitn ire necetn Hierosoli-
6 suam
8216dignis laceralur 3S'7 obprobriis. jiiitanoruro, quos iila gens ob crudelitatem S2S
kch ! scciim quanlasctiras in pectore versat (697), alios gladio inleremit, alios in servittttem as37 rede-
quoiiens pcr primos palacii iratn regis flectere tem- git. Jamqtie mense Seplembri, dttm rooratur Sua-
jttal ? Sed quoniam manu vacua fnistra pulsalur lopluk dttx cuni rege in Pannonia juxta civitatem
reguin janua, nianus vero uncta fraiigil adainanla, Possen (700), Borivoy cum Polonis hosliliter inlrat
323Sel Mulina in fugam versis
proniittil regi 32lsdecies mille marcas argcnti. Ah ! Boemiam, Wackonc
ctiid non rialiil hoiiio immiiieiile.32t9 ceivicibus S2S
0 cttin suis prsesidiis 32S 9 de municione, qttse fuil lir-
SS2tnon liben- miter
gladio ? Quis in angustia constiliilus posila versus terminos Polonisc; nani dttx
ler daret pro se 32SSquicquid haberel ? Alqui 3223si Suatopluk abiens riuobus bis oninero curaro suain
rcx ab eo ceucies mille lalenia exigerel, nichilo comiserat, et ut essent in luleiam Boeinisecunctis
stulcius esset, si pro viia stia etiam montes atireos ^ eos prsefeceral. Cumque Wacko socitim S240Muti-
non promitterel ? Hujus gralia rei accipiens- 3224ab nam vidisset non acrilerpugnare, nec virililer hosti-
eo rex »!!" sacrameulum S22ifidci, dimitiil eum et bus resistere super municionero, ex bac occasione
ttiiltil secum ex clienlibus ununi, qui acciperel ccn- ratus quod consilio ejtts Borivoy Boeiuiam intraret,
sum deiioroinalum. Qui cum veuissei Pragam, con- mox unum ex militibus clam misit, qui liaec omnia
tinuo sacra spolial delubra, ornamenia conlraliit duci Suatopluk intimaret. Similiter alium militem
muliebria, et quicquid micabat auri el argenti in instruxit dolis, el misit in casira Borivoy ducis; qui
Boemia corrasil, el vix collegit 7 niarearum milia; paratus in utruinque
de caelero fralrero suuiii 322°Ollonem dat regi obsi- Et vcrsare dolos simulatiisuccumbereniorli(70I),
dem. Similiter et prsesul Herinannus adveuietis 3227, veniens ad prsedictuin dttcem Borivoy finxii se
de dote sancise ecclesiae praestitit duci 322870 marcas fugisse S24t de castris Ziiatopluk ducis, et nun-
obrizi auri; item ejitsdem ecclesia» 5 pallia cum litn- ciat jam S242 de Ungaria euin redisse, atque in
bis Ralisbonse apud Judeos sunl posila in vadimo- crasiinum S24S cum eis piignaturum confirniat 3avvper
nio pro 500 niarcis argenti. Cerle nou alibas S229, sttaefidei sacramenlum. His inendaciis illi S216per-
non pra?posittts, non clericus, non laictis a23°,non territi, eadetn nocle in Poloniam sunt reversi. Qui-
JiuLus, non roercator, non trapezela 323t,non cita- ^1 bus auditis rex lleinricus ferlur dixisse compatti
risla fuit, qui non conferrel invittis aliquid duci S23s Zualopluk : Nisi luas injurias in Poloniis utciscar,
projecla vilior atga 3SV
ae sua apoteca. Post paucos vero dies Ono elapsus 6 (702) semper habear. Inlerea
ftiga, regressus 3S3Sest ad fratretn suum de ctirte Zuatopluk inflamniaius ira, absens in absetilern Mttli-
regia, quod valde regi displicuit. namdentibtisstririet, octtlisscinlillat, et alte sttspiral.
22. Anno doroinicseincarnationis 1108, sieut ssepe Vix tliem cxpcctat quo in illtim suam efTundaliram ..
fil, ubi nias el femina uno lecto cubant duo, pro nichilo repulal,*si unum Mutinam putiial, jara
- diris promissis ss47 cum juramenlo se obligal, quoot
Gignitur exiimplo tercius ul sit Iiomo,
ila conjunx nobilis (698) Zuatopluc ducis illam tolani generalionem ul lucernam gladio extin-
Edidit et lcnerum suspendit ad uhera natum 3i3K. guat, et quia quosriam cx illis in obseqttio stio 3S4a
Pro quo rex Heinricus post quinque menses inisit, prse oculis habel, corde dolet, vultu aulem ad orones
el de sacro fojite baplisniatis eum leval, alqueno- se hylarera 3249exhibel. Cui posl advenienti sub ipso
mine suo Heinricum vocat. Quem remittens ad exitu silvae, juxla oppidura Lutomisl 32S 0, Wacek
VARI^E LECTIONES.
3214solvit 4. 32ls ul inserunt i. i~. ~~">iia 1. superscr. al. man. in illo a miiiimis. animus A. 2. 2b.
4. 4<i. s217lac. tlig. A. S218deest k. 3219inmitenle 1. S22°ccrvici 4a. 322t
jmsitus 4. SS2S
se desuni 5. S223aut qui 1. aique 5. 3224accepiis — sacranienlis 3. 4. 3s2Srex deesl k. 2. 2b. pro4a.
3226rf<:es/A. S2!7 arivcri.ienles4. 3228Zwatopluk addunl 4. 4a. «!9Iiabbasl. 3230non laictts omillit 3.
S2Sttrapezita 1. 32S 2 regi 1. deesti. 8233ita I. revcrsus rell. 32SVnoniine Wacezlaum addunt i. i~.
3235suum addunl 4. 4*. SS36 crediiliiaiem corr. crudel. A. 3S37 suam addit 4. 32S8 Waczkone 2.
Veckone 5. et deinceps. 32S 9 praedictis A. 3240stium addit 3. 324t
aufugisse 4. 2 eum
3SV jani A. 32va
in castruni 5. 32VV confirmans 4. deesl per. 8245deest ,4. a246deesi 2, 2b. 3247pracmissis 4a. 82VR al.
man. in margine k. se 2. se supra pesito sibi, addiio in margine forte suo 2b. sibi 3. suo 4, 4«. 82V 0
ylarem 1. hila-' 2b. as5° Liuiomysl 2. Lucouis 3. Luiomizl 4, 4a.
NOTM.
(696) Swatopluk. D auxilium pelierat ab Heinrico V; cfr. Ekkehard.
(697 Vir.g.,^n. V, 702. Urattg.
(698) Ex annalista Saxone iionnulli sibi persua- (70U) Presburg, vide diploma Heinrici V die 29
serunt uxori Zuatopluci nomen fuisse Itse, sed sine mensis Sepiembris 1108 eodem loco datitm, Boeh-
dubio annalistani in errorem duxil vocula ila, quara mer 1991. Ekkeltardo esl Bresburg castrura, Ottciii
hoc Ioco apud Cosmam leginius, qua illenomen in- Frisingensi VII, 15, Posoiiium.
dic.ari falsc opinalus esl. (701) Virg., ^Eu. II, 62.
(699) Almus a fraire Colomaniio rege expttlsus (7021 Virg.,Eclog. VII, 42
 209 CHRONTCAr-LlB. III. 218
ctim Mutina occurrtint. Nunciatumqtte cst illa die A Tunc dux 3267asstanti ct conscio sui conatus iiclori
3a6Sinnuens, exiil 3!69foras. Qui stalim
ler ab amicis suis Mutinae, quod nisi aufugeret, pro- ex obliquo
cul dubio aut vilam aut oculos amitleret. Sed quia super Mulinam nichil tale metuenlem irruit. O mira
jam eum premebant sna fata, visa sunt sibi verba pacienlia comilis! Ad duos ictus sedil immobilts,
amicorum suorum quasi deliramenta 325t.Neque esl, ad tercium vero cum surgere 327°conalur 327i,ca-
inquit, uir forlis, falum qui tiinet morlis. pite plectilur. Eadem hora et in eadem stuba capli
25. Ut aulem intraverunt caslrum Wrali- stinl Unezlav SS7S,Doroasa 3273el dtio filii Muiinae.
zlau 326i(705), poslera luce sumnio mane convocat Unus antem Neusa 3!74,qui erat ex allera natione,
omnes proceres in ccetum; quibus congregatis in valde tamen familiaris Mutinse, viriens qtioe fiebant
S276jam 3277extra urbcm. fu-
uniim, sicut Ieo de sua eroissus cavca in teatrum fugit; et S27B aufugeret
slat rugiens et erectis j'ubis expectat edulium, sic giens S27Sper arbusla, si non etim notabilem redrie-
Znalopliik intrans slubam, sedit in medio super rel rubra lutiica; qui ilico captus, oculis et roenttila
truncum fornacis, plus succensus ira est privalus 3279.El sicut ssepe lit cnro irrumpit
3280Iupus in ovile ovitim, saevit, maclat.
Quaro fornax, qui 326Sspecies succendiliir flamma, cruentiis
et circumspectis omnibus, iniuens torvis oculis Mu- " nec prius rabiem suam S28tplacat aut a cscde ces-
linam, taliter indignanlia solviiora (704) : sat, quam 3282otnnibus maclalis ovibtis : ita Zua-
0 gens invisa propagoque Diis odiosa ' lopltik oblitus unius csede bominis, exarsil in iram
o nequam filii Vrisovici325V,noslri generis familiares ci jttssit ut omnis illa natio sine setatis discrelione
inimici! An unquam 3255tnihi excidel de memoria, el sine temporis dilatione plecterelur eapite, e*
quod super alavum 8266meum Jaromir in monte Ve- astanle comilttm agmine dixit: Qui non aborrel mea
liz 3iS7'vobisquidem ludicra, nobis aulem 3!6Sfecislis imptere jussa, dabitur ei crassa auri massa. Qui au-
sempilerna ludibria (705)? An iitmemor ero, quod lem Bosey el ejus filium inierficiet, cenluplum accipiet
fralrem tneum 3iS»Bracizlaum 3~>~», quasi eximium et hmredilalem illorum possidebil. Non ocitts evolant
S283 rex eorum Heolus 3284pcrforat
sydus in lolo orbe ducum, tu el fraler lutis Bosey vcnti, qtiando
as85 te-
frande maligna 326tnecaslis (706)? Quid aulem me- cttspide latera monlis (708) stib quo inclusi
rnit fraier meus Borivoy, qui sub veslra potestate re- nenlur, quam 328sproceres Vacula 3287,Ilermannus,
gnabat, et per omnia vobis ul proprius emplicius pa- Kirassa a28Sel alii quain plurimi insiliunl equos328',
rcbal? Atqui per innatam vobis superbiam ducis noti et volanl praepeli 3290cursu in fata Bosey el filii
suslinuislis modestiam, el me quanlum solitis versuciis ejus; cseleri per lerram discurrunt el investigant,
inquietaslis, donee veslris pravis acquiescens consiliis, ut lotam S29igentem illam de medio tollant.
peccans in fralrem meum Borivoy, valde peccavi, C 24. Interea Bosey in villa Lubic licu! ignarus
quia SS6Ssolio eum privavi! Et lioc es.l unum tnihi faiorum diim se locat cum filio et uxore ad pran-
quod dotel alque dolebil in mvum. Adlittc eliam elque dium 3292,astitil ptter qui diceret : Ecce, domine,
etiam audile, o mei proceres, quid fitiiis iniquilalis el mutli sine ordine accurrunt per campum feslinando.
caput tocius impielalis feceril isle Mulina, quem ego Al ille : Veniunt, iuquit, de expedilione; venianl ad
nttper, cum vobiscum irem a26ai»i expedilionem, post nos cum Dei benediciione S29S.Dtitn hsec loquilur,
tne secundutn reliqui Imjus lerrm prmsidem et prmce- ecee trticiilentus 3!94Kyrasa S298aperit ostia, el ful-
plorem.Ille auiembonus vir fingensse ire3i6Kvenatutn, gurans evaginaio gladio clamal S296: Exi, sceleste,
non perlimuit noclu ire in Poloniam Zvini ^ 6» (707) exi, male conciliale, qtti meum cognalum Thomti.i
ad oppidum, ul cum suo pairuo Nemoy ageret consi- occidisti sine causa in lempore quadragesimm. Et sur-
lio, quo me pelleret de solio. Fit murmur conrtt- gens filius ejus Boruth S297: Quid, inquit, fralres,
sum 3!65, el ardenlem ira ducis animuro magis ma- agitis ? Si jussi sumus ul capiamur, sine armis et
gisque ut ardeal per suum succenduni asscnsum. tumtiliu capi possumus, et excipil incautus gladiutn
VARLE LECTIONES.
3851liramenta 3. 325! Vralizlu 1. Wralislai 3. S253 quse 3. 326VWrisowici 1. Wrissevici 2b. Wer-
sovici 5. Wrssowic 4, 4a. ~iSScorr. k. 3iS6 repelit et detet 1. 9257Weliz 1, 2. 325Sqtiiriem 2. 3!69
deesl 5. 326°snperscr. al. tnaniis k. loco Bolezlau. a!6i malicia 1.« 3262quod 2b. 32(!*veni 3. S264se
deest 5 ire deesl k. 2, 2b. 4. S263Swirinicz 2. Zwini 2b, 4. Swini repetilo noetu iro ante vocem Swini 4a.
8268confissum A. S267Zwatopluk addtiiu 4, 4a. S!6Sex obl. desunt 2b. 3269exit 2, 5, 4. 3270
3271repelit el detet k. 327SUnislaw 2, Uinzlau 2b. Unislau 5. Unizlau 4. Unizlaw 4a. SS7SDomassa fugcre 5.
3274 327S S276 2, 4.
Damassa 3. Neussa 1, 4. Nettsse 3. el corr. al. manu ut A. ut imerunt 2, 4a. aufugerat
4a. 3277
2b, 3, 8SSS jamque A. 827Sfugeral A. S279 qui — privalus desunl k. 32S
0 omillunl i~. 32S
1 deesl
i,
2, 4a.- quomorio 4, 3s8actim3288 2b. 3S8V eolus 1. S28Sdeesl 3. 3286dcesl 2, 4a. 3287VacPa quod le-
gendum Vacula 2. Wacula rell. Kyrassa I, 2. Kraissa 4, 4a. 3'89 eos 2. 3290perpeti 3, 4, i~.
'*'»' deest k. S292prandentlum i. 3S9Sveniant — benediciione desunl ~V~. 3294irunculentus 2 4« S395
Kirassa 1, 4. 3296dicens addunt 4, 4a. ss97 Borucli 5.
NOT^:.
(705) Wratislaw haud procul ab ttrbe Hohen- D (706) III, 15.
mt«ut. Schweidtiitz.
Cf. Mel. 190. (707)
(704) Ovid., VII, (708) Virg., Mn. I, 81.
(705) !, 54.
iil . COSM.E PRAGENSIS tlt
oapulolenus 329Sper mcdiani 3299alvum. Nec ntora, A ' nicbil reliqueral incomltuslum. Saepe eliam specuia-;
ei adhuc naii lores S32S sive exploralores a rege Pannonico inissos
Sanguiiie inatlenlem 330°jttgulo paier excipit ensem. iricm dux compreliensos naso privaveral et visu.
At illi invasores, velut urbium a30texptignalores S30\ Qiiadiim similiter die plus qtiaro mille viros ex 33ai
immensas diripiunt gaz.ts, ct, sicittait Cato : eleciis SSSS mililibus a prae Mclo rege ad hoc 3326di-
. Labitur exiguoquod parlum esl leinpare longo; rcctos, quatenus per insidias atit pabulantes scuta-
naniqiic S30Sde lantis diviciis nec unus superfuit rios 3327caperenl, attt super incaulos Teutonicos
pannus quo eortim legerettir corpus. Sed sine sarchn- noctu irruerent, dtto Zualopltik prsegnoscens ubi in-
phago et obsequio funebri Bosey SSIV et ejus filiusS30S ler paludes S32S Iatilabaiit, repente irruens, omnes
Bortitb, velul jtimenla sunt niirii in fossaro pvsecipi- uscjue ad unum, velut pisces missa sagena capios,
tali 6 K:i!. Norembris (709). Scirc r.iilii non lictiil, alios interfici, alios in eculeo suspendi jusseralSS2S,
qttoi caoita ex gente 3306illa lclo sunt dedita, qttia paticis vero, accepla magna pecunia, vilam conces-
nee iu uua die nec uiio in loco siiui perempli. Alii seral. Talia ob facla ct alia hujusmodi, qttibus Un-
naniqiie in fortint dutti, ccu britla animalia sitnl ma- garos afflixerat33S0 dux Zualopltik, ut audivil regem
ctati, alii in nionle Petrin 3S07 (710) decollaii, multi r., vidclicetColoroanniini invasisse Moravhim, confeslim
iu lectis sive in plateis stinlS30Siruciriali. Qttid atitem coariunavii 333tutrunique excrcilum Boetnise atque
refcram de morle natorum Mutinse, qtiorum roors Moravise; cumque feslinasset in opaca nocte per
visa esl omni 3309crudelior morte? Eranl eniui bonse silvam, ardens Iatenler subire initiiicum el cuni eo
indolis pueruli, vullti speclabiles, visu 3310amabiles, in craslinum commiiere pugnara, inter lol roilia ini-
qusies nec sagax artifcx in alboebore nec piclor in liltim S3SSsecuin festinanlium : mira res, ipsius du-
pariete valet exprimere. Vidiinus enim eos misera- cis in pupilla 3SSSoculi malc prominens ptascisus
biliter in forum trabi et saepius clamantes 83tl, Maier ramtis tam fortiler fixus est, tit, surculo vix erulo
mi! Maler mi! cum cruentus camifex 3312ambos ceu sinml el oculo, seroinecem tollenlesdiicem, reversus
porccllos sub ascella inieiftceret cultello 331S. csi exercitus ad propria moestus pridie Idus Novem-
DiiTugiuiiiomnes sua peetora percutiontes, bris.
ne viderent33lv carnificem lam cruricle facinus ope- 26. Anno domiitic3i iiicarnalionis 1109, 10 .una
lanteni. Caeteri vero qui stiperslites fucrunt ex genlo ineitsis Februarii, quia grande inborruerat frigus et
illa, delituerunt fuga; alii in Poloniam, alii fugicntes omnes aquae erant congebttaevalde, riux Suatopluc
in Paiinoniain, de quoritm excidio simul et disci- jam eruli sanato vulnere oculi, continuo iterum coa-
dio 3315licet amplani 3316habeanius ad scribendum lC dtinato S3sVexercitu, tribtts riiebus el tribus nocti-
materiam, sed ne videamur velul hirciuo 3317cantu bus coitlinuo festinans, intrai Ungariam, ct neniiiie
explicuisse tragcdiam, redeamus unde patilo digressi coruni prsescieiite, ex inproviso applicuit ctitn exer-
suifius, ad chronicam (711). citu ad tirbein Nitrain (715) ; et irrupisset 3335in
25. Faclum est autem, poslquain rex IMnriciis eam, si uon vigiles qui semper ibi suni ctisloriien-
revcrterelur solula obsidione a civitale Possen, Col- lcs clausissent poiiam. Depopulato igitttr el suc-
lnannus S318rex Ungariae non longo posl lenipore censo ejus suburbio, redeuntibus occmrtirit eis
vole/is sibi illatas a Zuatopluc duce ulcisci injurias, agniina mullorum in ctirribus et in eqtiis fugieniium
inlral Moraviam ct eam liosliliter devastare coepit. ad praedictara urbetn. Quibus insinrol, quasi mani-
Nain ctini rex Heinrictis intenlus bellicis arinis ex pulis in agro SSSG collectis, villis eortim combustis,
oiniii parte cingeret obsidione 3319urbem Possen, omni illa regione SS37 devaslata, inaxima onustali
Jux prseiliclus cum suis Boerois, quicqtiid erat ex jumentorum el caeterarum rerum copia S3S 8, hylares
liac parle Vag 33!
0 fliimiiiis a Trencinopoli3S2t (712) ad propvios reversi sunt lares.
quoad usqtie prsedictus auiriis influat3S22Datiubiuin, 27. Eodem anno excellentissimus rcx SS39 Hein-

\kl\\M LECTIONES.
8290decst 2b. S299meriium 4. 3S00 madanlem 2. madenie nali 4a. S301 in add. 1. 33»~
sanguine
impugnatores 33092. S30aita \. jamqiie rell. s304Bosei 1. 3305fil. ejus A. 3306genteex A. 3307Pelrzin 2.
~~»\deesi k. omnium 2b. S310jtisti2. S311ac plorantes adduni 4, 4». 3312arlirexA. 1. 331Scutello
A. 331V virieant k. 2, 2b, 5, 4, 4a. 3316dissidio 2b. S316aposiolicam 1.. 3317yrcino 1. S31S Colomaniius
1, 2b,'Cholomaiinus5, Colmannus 4. 3319obsidionem 4. 33a0 Wag 2. 3321Atrentinopoliin 2, a Trentino-
polim 2b, Airenetnopolim
5386electos 3326 5, a Trencinopolim 4. 3S22infliiii2, 5, 4, 4a. SS23faculatores 2. 33~K deesl?..
2. ari haec 2. S327 »'/<7corr. k. scurariosl, ia scrutarios 2, 2b, 3,4. 3S2S
3329interfici jussit, alios 3SS
0 S331 palludes 1.
3332
in eculeo suspensos 3. afllicxerat 1. coadunat 2b, 3. , milium 1.
3333pnplla 1.' S234c.oari.ilerum A.A*. S335 irruisset 5. 3336 4. 8337 illa A. 3338 coir. al.
S389 agris reg. capia
man, copia 1. rex exc. A,
NOTiE.
(700) Probat Necrologium Bohemicum. D viensis qui hoc consilio Heinrici V faclum esse
(71(J) Mons S. Laurenlii prope Pragam. vult.
(711) Cfr. quae de ejusdem gentis crudelissima (712) Trenczin.
e!adefreluleruni Dodcchinus ad 1108, quiiria millia (715) Neitra.
vtioruii] occisos esse teslalur, et monachus Pega-
213 CHRONICA. — LIB. III. 214
ricus 8SV 0, memor irse suse et indignalionis conlra -^ ne, devastat eam 3SVB ex ulraque parte fluiiiinis Od-
ducem Polonise nomineBoIezlaum meraor pollicita- rse, a prsediclo ojipido usque ad caslrum Reccn
lionis quam pollicitus eral compalri suo Zualopluc (716), clilerum cuni magna prseda reversus esl ad
3341juxla urbem Possen 33V!,uti supra reiulimus, castra. Ibi cum ja.m disposuissel, uli in crastinum
iler agens per Saxoniam, duxit secutn Bawaros 3SV 3 ducern
Zualopluk et ejtts dimitlcrel exercitum, lo-
simul et Alamannos 3S4V alque Francos orienlales, latn in regalibus negociis usque ad noclem dedj-
el eos qui sunt circa Renuni infra Agripinam Colo- xerunl ^349diem. Affuil inlerim 336°in caslris qui-
niam usque ad occidenlales sui imperii lerminos ; dam miles audacissimis 335t audacior, et, ul post
nec defuerunt3S 45Saxones saxis rigidiores cum lon- a referenlibus audivimus, missus a Jolianne filio
gis haslis 3348.Quibus etiam Boemiis adjunctismense Csla 335! de gente Wrissovici s353 (717), qui, in
Septembri (714) intrat Poloniam (715), et clrca ulrumque 3354paratus
primum ejus oppidum Glogov SS47disposila obsidio-
Aut parlam 3355magnis ausibus SS6S acquirere famam,
Aul cum.morte ducisS 357simul hanc amitlere vilam,
stetit sub palula fago (718) jtixta viam qua ilur ad regalem curiam,
observans redilum ducis, dum rediret decnrle regis.
Quem ul vidit primo jam noctis in crepusculo
siipalum ingenti 3367calerva mililum obsequentiiini,
insiluitequum, etpaulisper se inmiscuiiagmen inmediuni.
el loto annisu virium inter scaftulas ducis 3358vibrans3359j'aculum,
«<..... Iiiiima falifero rupit prsecordia (719) ferro.
t- Qttt cicius quam langerel humutn exalavit spirilum,
Sr.ilicel undenis Oclobri mense Kalendis.
Cc-rptis el examine SS6° sua non sine lurma moerore
Sublevat el plorat, flens ad stta caslra reportai,
In caslris multus per noctetn fitque tumultus.
Kam Iurc etiiiuc palantes S361diffugicbant et ilerum B Boemorum et episcopi efficere conabanltir, fruslra-
redibant, donec a rege missus Purcardus S362incer- lureorum temerilas, et sacramenla olini exhibita
los motus plebis vix compescuit. Mane autem facto in medio concilio recilanlur. Nam cum Zualoplui
vetiit rexsa,s ut lugerel super compatre suo 3364,et ducem inlhronizarenlSS7S, cuncti Boemi sacramen-
aslantibus universis Sj66Boemis concessil, ut quem- lis confirmaveranl, ut post ejus obilum Wladizlau?,
cunque voluisfeent S366 suorum ex filiis principuni si superstcs esset, proveheretur ad solium.
sibi in duceni eligerent. Tunc Wacko, sicut erat 28. Hos inter tantos populi motus Hermannus
368
lagubris, rogatS 367obortis S lacrimis, ut fratrem praesul el Fabtanus comes, qui habuil in urbe Wis-
interfecli principis Otlonem decernat 3S69 eis du- segrad praefecturam — hii quia cseteros sicut d."-
cem. Quem ilico rex collaudal, et populus insipiens gniiate , ita el sapiencia prseminebant — consilio
per castra ler Kirieleison clamat.- Nec mora, pattcis praevaluerunl el loto annisu effecerttnl, ul et sa-
scientibus filius Bugsa 337°nomine Delrih SS7tcurrit cramenla fierenl S376 inviolala, et Wladizlaus jura
cttrriculo 3S7!, atque quaria die summo diluculo principattts jure adoplata omnibus assenlienlibus
adducit Pragam Ottonem, quem Vacko as73et 3374 obtinerel; elevatus est aulem in solium sole roo-
universi qui erant de Moravia salagebanl principalis rante in nona parle Librse (Oct. 2). Cujusde virtuli-
sedis provehere ad fastigia. Quod quia sine consensu ([] bus et gloria mihi videlur ul interim silealur, duiro
\kKlM LECTIONES.
3340Heinricus deest 3, rex deest i~. S341Zuatoplyk 1. 334sBossen. 3. 33VS Bavanos 1, 2b, 3. SS4V
Alaninnos, 3347a superscr. al. man. k, Almannos 2, Aleroannos 2b. SS45 defuere 4, 4a. SS
46auslis corr.
hastisl. Glogow 2, Glogou 4 S34sdeest 2, 4a. S3V 9 duxerunt 2, 2b, 5, 4a. 3360deest 4, i~. a361
audacissimus 1. 336!Cysta 1, 2, 2b. 335SWrissovic 1, Vrssevicz 2, Wcrssevic 2b. Warsovici 5, Wrssowic
4. S364~~~~u!roque4, 4»." 33SS attl partam desunt k. S356ausis 2b,»'» margine. S367Zwatopluk inseruni i,
4a. 4a. s369ila corr. k, et 3, 4, librans rell. 3360exaiiimetn 2, exaiiimum 2b, exanime,
ingenle 3, S36t
o»K»'ssoet3,i, i~. balanles 4. 3S6SPtirchardus 1. 3363Heinricus add. 4. 3364Zwatopluk inseruni 4,
4a. 336Biminettsis 3. a366voluisset 1. 3S67 t alia tnann 1. 3S6Sexortis A, abortis 2. 3369decetiat cori:
al. man. decerriat 1. 3370Bosa 1, Busa 2, 2b, 4, 4a, Bussse filius 5. 3371Detrisek 1, 2b, 4, 4a, Dietrzisek
2, Detrissik 3. 3372clanculo tuperscr. al. man. 1. S37SUacekl. 337Kexciderunl folia duo vei tria cod.
i, cum iis, de quibus'supra, conjuncla; desunt omnia nsque ad 111,32, frater ejus Wladizlaus. 3S7Sdeest
A. 3376essent 5.
NOTJL
(714) Annales Hildeshem, 1109. At jaro die S. D j (716) Ritschen.
Barihclomsei aoostoli i. e. d. 24Aug. Oderam trans- (717) Eum a Wiporto coroite Groicensi misstim
lilHeinricus 'este Martino Gallo. esse Icsitur in Chronico Pegaviensi.
(715) Vide Martini Galli Cbron. III, 82, et de er- (71«) Virg., Eclog. 1,1.
periitioneHeinrici V in roloniam excursun) 10 apud (719) Yirg., Mn. VII, 547.
Roepell I, 669.
213 COSMJE PRAGENSIS 21G
iti hac vtla conversatur, ne aut adtilationis noliim A fortunse suspensus ambiguilale,
3S77
inciirramtts, aut dum minus de laudibus suis Ocior inlerea ventis el ftilminefama (722)
sciibamus, derogalionis offensam incidamus. Unde Diversis omnes implet rumoribus urbes ^725),
qtttdam admonel dicens : Lauda virlutem ducis, sed In populo mullus per terram lilque tumullus.
posl hujiis bravium lucis. Ut autem audivit Borivoy, Multi enim, quibus bonae desunl artes, rerum no-
qttod fraler ejus junior Wlariizlaus post obilum vitale gaudentes, huc et illtic per villas palanles 3388
Zuatopluk regni polirelnr solio, continuo descen- el eas devaslaiiles, expeclabanl ambiguos fortunie
dens a Polonia, perrexil in Zribiam ad Wigherltira casus; asl alii, quibus mens eral allior el ftdes
suuni per sororem gciierum. Cnjus consilio fretus purlor, tendunt ad principalem sedem in urbem
elauxilio, nec non el quorundam perfidorum ex Pragam. Quid facerenl? Haut inscii in aperlam ruunt
noslris promisso confistis adminiculo, in vigilia na- foveam, elS389 nolenles volenlcsque 3390accedunt
tivitalis Domini (Dec. 24) mane diluculo nemine ducis Borivoy ad fatorum aleam (724). Quos ille
rcsislenie urbem 337Singresstts esl Pragam, heu ! benigne suscipiens, obligat saeramenlis el promis-
ari perniciem el exhauricndam multorum crunie- sionibtis multis, et comiiiittcns eos Gabrissse 3391
nam. comiti, eadem die transfert. se cum aliis ad tuciora
JJ
29. Hoc inoppino rerum cvenltt urbani valrie lur- urbis Wissegrad moenia. Inde mane ad horam pri-
baii irepidanl 3S79 incerti, qttas partes intcr repen- niatn in ipso fcslo die (Dec. 25) regredilur Pragam,
linos foriunse casus seqni debeant. Mullieoruni 3380, ct cum
magna clcri processione suscipitur, atque ibi
quoruin sors fortunalior eral, andila missa iieruro reversus esl ad praediclam
Rebus in urbe suis cara cttro prole reliclis, urbem.
Aufugiunt, ncc scirc queunt qitse castra seqtiantur. 50. Eadem nocte Otto, frater Suatopluc, et
Mulli novarum rerum cupidi gaudent et extiltatil Wacek comes, venientes de castro GradecSS9Scum
fugienlibusque S38iinsultant, quia bona eorum duce tribus scaris milituni, casira metali sunl circa
Dorivoy peniiiltente diripiebanl. Prsesul aulem Her- Rokitnieam 3393rivulum. Mane atitem facto Wisse-
roannus in suo palatio rieprehensiis, quasi hosiibus grad oppido applicuerunl, et omnes vias ciretim-
septus, ita a sttis pacificis servabatur obclusus; qtiaque cuslodibus oppilaverunl 3394, ila ut ucc
sciebanl enim quod libcnler aufugeret, si aufugere egredi possel nec iiigrerii quisquam 3395in anxilium
quiret. IIos inler ancipiies populi meius, Fabianus Bori.voy. Dispostierat enim anlea dux Wladizlaus,
iirbis Wissegrad prsefeelusSS8S,quo se verteret33SS quod in praedicla urbe Graricc ipse natale Doiniiii
incertits, C celebrarel. Sed quia interim regis Henrici voca-
Maluil habire aa64 qiiam prsesto nefanda viderc, li.tiie 3396(Jebuit in oclavis 3387Domini (J;tn. 1) inier-
Et sibi coroissa discedcns urbe relicla, esse regali synodo Ralisbonae (725), praecepera
Dc re comniuni curse sibi quse fuit uni Wacek comili, ul quam studiosius possel, Oltoni,
Plurima conquestus, stans falur lalia moeslus : quem invilarai ad festuro, amiiiinisiraret convivium.
Vm libi Boemia, qum noit adeo nimis ampta, lpse atitero propter jussum regis accelerans, in
Cit.» 5Ss5 sis. communis dominis subjeclaque miults, civilate Plizen 3398cuin oseteris coniitibus festis die-
Ilerili de slirpe sali sexuque virili hus mansit duobus, lercia autem die, ul cognovit
Jam sunt bis deni, nisi fallor cgo, dominelli. ea quse gerebantur in urbe Praga, dislulit et post-
Unde poeia calus feriur dixisse Lucanus (720), posuit regis jussa, el in feslo sancli Johannis apo
Non sibi sed populo gravis est nimis aitcta poleslas, stoli el evangelislse (Dec. 27), cuni his 3399qui secum
N;am quidainque 33»~'duces deliranl, pteciilur hoc fuerant in curle 3400,ad moenia praediclse urbis ad^
[plebs (721). volat,.sed clausas invenil portas,
Dixeral et, ui supra dicttim est, relicla SSS 7 Wis- Vidii et armalos secum pttgnare paratos.
[scgrad civilale, D Ad quos excelsa per propugnacula slantes
morab.tlttr pcr villas i.n cj'us vicinilate, sic otsusesl dicens : Pacificus ad vos venio, reco-
\kl\\& LECTIONES.
3377ejiis 3, 4a. a378omiitii 2b. a379irepiriahani {., 4a. 33S 0 !/<i A, deest retl. a3S1 ftigenlibusque A.
8382prsef. W. A. 3Z~ 3 ita curr. k verlat rell. 338vauriirc corr. babire A, audire relL a3s5 Heu 4. s386qttod-
cunque 2, 4. 3S87deest 4. "a''sbaliiiiies 4. 33ao(idepttriores add. A. deest. retl. S390volanles nolantesque
A. 339,Grabissi 4, 4a 3392Gratlcck3. sa93Rokyiniczam2. Bruznicam 5. 3S9Voppittilaverunl, eraso tit A.
eioniues.— oppilaverunt omissa 4, 4>. 3396nec egrerii nec ingredi possct quisque 5 nec ogredi qttis-
qiiain jiosset, nec ingrerii quisquam 4, 4a. a396nalione2. 3397nativitatis inserit 2b. 339sPlzen 2, Pihcn
5 Plrzeii 4, 4a, 33t9cis4a. SV00urbe2D.
NOT^.
(720) Piiarsal. III, 152 : (724) Lucan., Phars. V, 7.
Non sibi.sed dotnino qravisesl, qum servii, egestas. (725) In Epipliania Dotnini Heinricum cum prin-
(721) Hor., ejip. I, 2, 14. cipibus colloqtiiiitn Rariisponse habuisse testatur
(722) Virg.,^u. V, 519. Ekkeli.ardtis,.
•(723), Virg., Mn. VII, 549.
 217 CHRONICA.— LIB. III. 218
3V01januas domino. Ad A Res siroilis prodigio,
gnoscile me, el aperile veslro quoiquot vnlnerati fuerunl,
lisec vcrba ducis cttm nullus responriisset, valrie oinnes inlerierunl. Quid admiramur 3432si propler
iratus 3162et nnillum eis minalus, lleclii 8403iter iraris iinum scelus filiorum Pclonis 3433sol suos oculuil et
lorrentem Bruznicatn3V04, et ttt ascendit superciliuin obtimbravit radios snper civilatem Argos, cnni
montis, vidil a longe3V05 in catnpo Iongam scriero inter has contiguas urhes lot pejora sunl patrata
armorum, in quibtis Wacezlau3V06 (726), filius scelera? Crudelitts eiiim civili gerilur bello, ubi
3434cl paler filium provocat
Wigberli, veniebat in auxilium Borivoy. Et millens filius palrem cimbello
nnum de salrapis 3407explorat, utrum ex adverso an duello, alius cit aV 35 suum germanum ad nionoma-
3408 cliiain, alius fratrem ceu hostem
pacifici veniant. Ut auicm per iiiteriiuiiciuin captuni ligai ei expo--
utriqtie recpgnoveriint se adjnvicem, pracdiclus lial, alius cognalum sutim obtruncai, alius amictim
09
juvenis expavit, el non aliter retorsit3'' gradum qttasi inimicum irnciriat, ubiqtte fcoda res agilur 3436
ac si duruin in vepribus lalenlem calcaret ydrum, etabhominabilesceluspairalur.OJesii.bone Domine!
et convocans suos iu ununt raanipuluin 3410dixil : qnse paieris in honiine? Quam pacienler expecias
Nullus nobis palel locus fugm, nec latel nos invitos3K" quo miniis habeas 3437qtios pro merilo punire de-
sitbire aleam pugnm. Hoc solum faciie , ne hanc pu- beasS43R?
3
gnam illi~K" iinpune feranl. Dixil, et cxpanriuntavi " 32. Interea dux Wladizlaus jam riurium praemise-
vcxilliim , atqtie 3414clamanl sanclam Mariam svl5 ralS4S9 Ilerinanmim el Zezentat>svvocoroiies ari re-
sibi in auxilittm. Dux autem 3416per innalain 3417sibi gem Hcnricum, qtti forte in urbe Bambeik jiroxi-
pvobilalem semper exosus civilia bella, clamorem mum lcelebrabat 3441natale Domini (Dec. 25), et
eoruroetipsosparvipentlens,volobal34tspr;eterireeos. promiltens ei 5003442marcas argenli (729;, rogat
51. Ttinc Delrisek, filius Bttsa 3419,foroes inali, suplex quo dignareltir, aulper se aul per suos nun-
incentor 8420seeleris, Si te, inqttit, non mordei nec cios , a fratre Borivoy inslinctu Wicbetii suhlaliim
langil lua injuria a tninus dignis tibi illata, sallem sibi resliluere 3443ducatnm. Bcx autem, Iicel,SH eo
nobis ignoscas, ul cognoscas uirum3V!1 tiitxtan morlua lempore valde iratus esset Wicberlo, magts latnen
caro sitnus. Ari bsecWiadizlaus dux, Si, inquil, non succensus amore denoniinati census, eoniinuo exer-
gratimsed ignavimhoc asscribilurjiac hora videbis3K~~ cilu' concilalo, inchoante dominicai incainalionis
Illic quol vicibus mens hic ilerabilur ensis. 1110 anno, in Kalendis 3445Januaiii ingressus esl34va
Et cieitis riicto3Vsa,arrepto clypeoSVS 4, primtis longe Boemiam. Et pracmiilens duos roarchiones Dcpol-
3447et Berngerumsvvs, mandat ttl intcrposiia
prosiliil ex agmine, pritnus in adversa fulminat duin
acie, et veluti seliger stts turba canum septus, ita ,J pace Borivoy et fraler ejus Wiadizlatis, siinul
dux inimicis circumvenlus hos proieril, illos pro- Ilermannus prsesul alque filitts Wicberti 3'49 csete-
slernil, rique Boeroise maj'ores nalu. occtirranl sibi ad cur-
Donec humano perfusus sanguine totus, lem episcopi in villa Rokican 3450.Quo ctim secun-
uno amisso comite Wacena 3425,victor vcnit in sua dtim regis jussum advenisscnl, stnc „mni audicntia
castra j'am ad radicem urbis Wissegrad posila. Fit Borivoyetfilius Wicberli capitur 3461,pncsulis auleni
3452regis auro uncla.
ingcns clamor in castris prse gaudio , quia salvum causa probatur esse jusla, roanu
ducent receperunl de prariio. Filius aulem H26Wi- Post haec omnes faulores Bnrivoy, jubente tluce
gberli,velut anguis3427quem pastorav28sua peda (727) Wladizlao3V6S, alii visu privanlur et censu, alii
mcdium fregil, illeavs9 atiollens caputamissa cauda laiiluro345''rebus substancialihiis expoliantur, caeleri
vixscrp'(, iia prsedictus puer qoibusdam amissis, qui hanc cladem evadere valucrtinl, ad Zoblezlaum
quibusdarn vero 3430graviter vulneralis, filium rcgis in Poloniani fugierunl. Inter quos Jo-
Corde rooereiisvahie subit SV3tardua rooenia (728) bannes, filius Csta, de gente Wrissovic captus, rie
fPragse. quo supra relulimus (750) jubenle Vacck 3455visit
VARl^ LECTIONES.
^4"1vestros 4a. SV 0! Bnrivoy inscrutit 4 4a. 3'03verlit 2b. svov Brtizincim 2. SV 05 a longe destinl 5.
3io6Waczhtw 2. Waceslaus 5. 3V 07 rie satrapis desunt k. 3Koe nunciitm A. 3V 09relrorsil A. 1, 2. 3vt0nia.
a4ls deest 2. 3V13expeiiritiiil 5, SV1V nimis inseril 5. a415etS. Wencezlauin add.
Iiipltim 2.3V163K"deest k. 3K> 7 8V1S
i, 4a. deesl k. ignalam corr. al. inan. inn. A. nolehat3. S419Bussse 5. 34S 0 invenlor 5.
n!1iilram. 5. 342!videhilis A. SV!arinxWladizlaus tuserim/ 4, i~. svsvgladio 2»'« texiu. in margine clypco.
»V25Waczena2 Wecena 5. 3V 26deesl 4 , 4a. S4S7i)gmts A. 3. 3VS8qtiempasior desunt 2. ~Ki»omissumi~.
3430deesl ~\~>.3431sttl)iil4. a''asan)mir.i!iius 4a. ,l3S Pelei super Pclonis 2b Pelopis 4. SV34inbeHoA. cum
bello 2b bello 5 oinissum 4a. 3435scit, eraso s A. ciiat 4». ~K36deest 2, 2b,5. SV 37habebas corr. habeas A.
*138dcbebas corr. riebeas A. 3,3»ita superscr. at. man. k. expunclo proposuerat. 3440Sazemam2b, 3,4«.
aVvlceIebrarai2, 2b, 5, 4, 4«. 34V2XA. 3VV3rt'gnnmvel addunt 4, 4a. 3W'superscr.ai. tnan. k. a4veHI
Calenri. 5, 3V46r<.'x Ilenricus add. 4, 4a. 3U7DiepnIrium2, i, 4a Diepitlriuro2b Dipolrium 5. avv8Perngerum
t-orr. Bemg. A. Bereng. 2 Beringeruni 4, 4a. 3VV9Wigherti 1. 3V60Rokyczan2. Uokizan 3. 3451capiuiitur
4,4a. 3V52nianusA.3453WIatlisslu 1, Wlariislaw 2,Wladislao5. S45VantuniA. a,63Wack superscr.ealiamanui
NOTiE.
(72G) In Vita AViperli et in Kalendario Pegavicnsi D (727) I. c. vestigio buniani pedis, pede.
duolaninmWiperli filii occiirninl,WiperiusctHcinri- (728) Virg., Mn. XII, 715.
cns,. itl observat Scliwarz, qui conjicit Bohemorum .729) Cfr. sttpra 1, 55.
Waceslaitm Misiieusiims fuiase Wipertum Juniprein, (750) III, 27.
g'i9 COSMJE PRAGENSIS . <m
3456quoqtte simililer -> ^ jam definiiis omnibus aV 78 negoltis, mane surgens
privatus est el naso. Privilan
in eadcm cotnprehensus sediiione, qui videbatur Otlo in castris prsecipit S479quseslionariis, ut sint
senioresse in urbe Praga, cujus super humeros al- parali cum suis necessariis ad repetendam viam.
ligato 3457maximo cane scabioso et besterno jure Ipsevero ascendit m curiam 8480,accepturus a fra.tre
crapulato34liS, raptus per barbam ler circa fortim suo licenliam. Quid roultis moror? Cur 1non cicius
ducius esl, cane reboante et suum demerdante3V69 qttod sine mora faclum est eloquor a4S ? llico ceu
S482leo capitttr 348S.Ottovelul a mitis-
bajulum, fil prsecotte acclamanle : Talem honorem ferocissimus
porlal, oui Wladizlao duci promissam fidem derogal; simo agno duce Wladizlao. Cui cum sui consiliarii
Alque omni foro spectante, prsectsa super labulam jnsiarent, ut eum ltimine privaret: Nequaquam,
est versus Poloniam in exilium. inquil 3484, a ssimilubo/ SV8B duci Poloniensi Bolextao,
ejus barba relegattts 86
33. Nec lamen idcirco defueruni infirieles et qui fratrem suum Sbigneu 3V sub fidei sacramentis
discordise seminatores, qui inler unanimes fralres advocavit dolis, et eum tercia die privavit oculis.
(751), Wladizlaum scilicet 3460et Oltonem", lantas Ego autem nolo cum fralre meo perpeluas inire aiscor-
discordiarum seminaverunt spinas346t, ul ad invicem dias, sed voto castigare eum, ul casligatus resipiscat
muluas pertimescerent insidias. Unde Olto invitattis . et cognoscat, alque sui posieri discanl, quod ierra
a fralre 3162 perlimuit venire ad fesluni paschse Moravia el ejus dominalores semper Boemorum orin-
(Apr. 10). Post pascha.vero in Kal.SV6S Maii ad ler- cipis sint sub poteslate, sicut avus noster pim memorim
ciaui vocationem Otlo, stiorum mililum munitus Bracizlaus ordinavil, qui eam primus dominio suo
praesidiis, veuit ad fralrem suuni Wladizliium in subjugavil (755). Sed quid forlius forli viro? Ecce
condiclam villam, quae dicilur Tinec 3464(752) super vir fortis inter armatas manus Olto tripudiat, et
moiiliculos.Ibi lota die de diversis causis coneionati, vinculis mancipalus laeta SV 87facie e- jocundo vultu,
daiis et acceptis inler se sacramentis, uli visum esl, quasi ad epulas invitatus ibals 488,usqtte dum relru-.
suiit reconciliati. Scd quoniam idem OttO nobis dittir urbis Vissegrad in cuslodiam 34S 9. Ibi ferUu-
inlerdixerat forum iu villa Sekir Koslel 3" 5, quod dixisse ad eos qui erant eum observantes per vigilias
pater sutis el maier pro remedio animarum suarum mililes:
Deo el sancto Wencezlao nobis famulaniibus 8466 Asiimilantur 3K»»
- api lingitm mendacis attlici,
perpetuo habendum tradideranl, ego niissus ex Cujus ab ore fluil mel, cauda sed s49t utiima pun-
parte fralrum. coram dttce et cjus contilibus con- [git3K»~;
(juestus sum super Ottone 8467,quod 3468lucernaro Me fore per lalem deeeplum credile fraudem,
parenttim suorum, quam debiierat accendere exlin- C Sed casus varim forlunm ferre necesse esi.
guebat. Et ille, Ego , inquil, lucernom genilorum Nec fucit isia meiis frtiter mihiS49S,sed vir tntquus
meorum non exlinguo, sed nolo 3K~»ut in poleslale Sic vohiit Wacek, agitur sic
judice Prosletj S494.
episcopi sit,quod vobis specialiler daium esse scio. Quos ego! si vivam; tne modo sed reprimam.
1»
El nunc non episcopo, non3K' alicui personm, sed
Deo ei sancto Wenceslao vobis famulaniibus 3K7iprm- Posl haec lempore non iongo, reseaincaio firmis-
dicium forum resliiuo. El-ita coram ducea 47! et ejus simo caslro Krivoplat 3496(754) in silva juxla fluvium
comilibus restiiuto 3473 nobis 3474foro, post dieni Msani3V98 iradilus esi ibi Otlo arnialis mililibus ad
alierain Otto revcrsus esi iu Moraviam. cuslodiendum annis fcre tribus.
34. Iieni ejusdem anni 3 Idtis Julii indicla esl ge- 55. Eodem anno duce Wladiziao el universa plebe
neralis sinodtis cunclis piincipibus lerrse Boemoruni Boeniorum cum jocundilate et laelicia sui patronia 497
SV 75 ad ctirlem Saczcam 3V 76, quse sila est in medio Wencezlai celebranlibus natalicia (Sepl. 28),nunei-js
pralorutn. Ad quam similiter Otto vocatus, venit affuit duci qui talia relulit: Vobis hic in iranquilli-
incaule cuin pattcis, confisus valde de nuper daiis tale et securitale convivanlibus, sed fralre tuo av''
inler se et acceptis 3V 77sacraroenlis; ubi tercia die, Sobezlao 3499et duce Poloniorum Bolezlao terram

\kKlM LECTIONES.
sv66pr;wii;_n _j Priwilhah 4 Priuillian 4a. s467 allilo 1 SV 68. maxinio— crapulato desunt 1, seo
mmw recenti in raargine adscripia. 34II9demerdarecorr. demerdanie A. immundante i, i~- sed in illo ab
atia manu, qum velus vocabulum, ut videiur, pudoris causa erasil. swosCiIicet W. A, 3V61sp.s. A
seminaverniU. discordias omisso spinas 5. 3V62Wlariizlao inserunt 4 , 4a. a46aIH Cal. 2b 3. 3K6K Tinecn 9
Teyn.eczna Hurkach in margine addit explicalionis causa 2b Tynec 4, 4a. 3466 Costel 1. 3460familiaribus 1
8467Oltonem A. 3V 68 quia 4a. 3V 69volo 3. S470nec episcojio, nec 4a. 3V 71 fatuiliaribiis 1. s472Wladizlac
inserunt i, 4a. 3V 73 restiluo 1. 3V,Vnobis rest. A. vobis 1. 347SBoemie A. a476Saczkam 1, 2b, 4, 4"
Saczskam 2, Sacskam 3. 3V 77 el acceptis desunt A. aV7S omiltil 2. 3179prsecepit 2b. 848°curtem 4, 4a
8481cur — eloqtior desunl ~V>>.3:'e"- forlissiitnis A. a48Sdominus inserunt i, 4a. 3VS* deest k. SV8B assim
ait A. assimulabor 2b, 5, 4, 4a. 3486 1, 2, Zpigneum 4a. 3'B7 el a 3. SV!8 add. 4, 4a
9 S490 Izbignei?
3Vsl SV9S 3V
93 gaudens
3V9V
,3VScustoriia A. assimulanlur 2b, 5.' cjus 4. pungat 1. deest 4. Rosctbcy 1, 4.
3V36 s496 3497
Rostiey 5, Wseihey 4a. SV9S
Krziwoklat 2, Krivoklat 2b„ 4a.
8V99
Mzam 2. deest A.l, sancli 2, 2b, 3,
sanctissimi 4, 4a. vcstro A. Sobieslao 2, Zobeslao 2b, 3, Zobezlao 4.
NOT.E. •
(731) Palrtteles eranl. D (733) Cfr. Marlini Gnlli Chronicon et Rocpel I
(752) Teynec ad Albim. 260.
(734) Biirglitz.
 221 . CHRONICA.— LIB. 111. 222
hanc depopulantibus, et populum quasi viles messis A amnis Cydlina a505jux:a pagtim qni dicitur Lticica
acervos diripienlibus, ego vix soltis aufugiS600,ul Itmc 3506(755). Ast S607aliade parle ejusdem amnis sine
nunciarem libi. Accelerale 3S»> viatn, jatn 350Sctaudite rapinis et sijie incendiis ibant iucedenlcs 3508Polo-
veslra prompluaria, linquile cunvivia. Mflis vocal vos niorum phalanges, quoad usque pervenientes juxta
ad prmlia, cras aderunl hoslium armala s50smilte3S0K eppidum Oldris 3609applicuerunt ad uudam Labe
milia. Qui coiilinuo surgenles de convivio, el celeri- fiuroinis; inde mitttint ad ducem Wladizlaum dolo
ler exercitu colleclo, occurrunt eis ex isia parle 8510dicenles :
Non nos hostilia porlamus astitia 3~»',
nec venimuspugnare, sed le fralre 3S"cumluo pacificare.
Sin autem noslris monitis aiiquiescerenon vis,
cras transibimus flumen, el cmlera posl hmc. Amen.
Ad hsec dux Wladizlaus paucis respondit:
l\on ertt Iwc anno puto S51Spax stne sanguine magno,
Ad fosduspacis ~siKquia nemo venitin armis.
Transibis 3SiSflumen, post cmtera non eril Amen;
lumen transibis, sed non inpune redibis S5la.
Cmlera qum dicis fticiam, fac cceleraqum vis.
Et stalim male credulus verbis hostiuin dolosis,
cum suis nocte illa transvadantes fluvium ante ortiim solis,
ex adverso applicueruiil ripis 3617 eiusdem lltiminis.
Poloni S51B auiem ut vidertinl dolos suos a519profe- B Quis lacleniiutn 363tsingnllus aut prmgnaniis 313Sge-
cisse S5S0, fecerunl inipelum super terram, el eam mitus sive uxoris raplm a paganis uon amaro corae
devastantes incendiiset rapinis, imniensa 3621praeda percipit? Quis temperel3»33se a lacrimis, cutn infantes
oneraii jtixta pontes Criticy 352ssunl caslra metati. suos seu agnellos S534vagienleslszsinlerfici „sti/jjia.ns
Nostrales autem, qnia illa nocie nimis fatigaii fue- 3636ab ubere videril abjici? Alqui iniims dolendum
ranl, nec lam cito relransvadare 362Spolerant, sla- essct, si non a minus 3537dignis illalits dolor iiit
bant stupefacli. fuissei. Cerle si tria lanlummodo sctita httbeam,-nqn
56. Ut autem dux S524Wladizlaus se dolo dece- iiUermillam hodie ancipilem forlunam beili intempta-
3538dux 3639et totus siinul exer-
pttim inlellexil, el suoritm quortindam desiries ani- lant. Moxque ipse
inos ad pugnandum sensit, ira el indignatio el con- citus, sicut uniisqnisque slabat in ripa, jam iion
scia virtus in duce 3626exarsit, el qttasi luba S626 quacruiu vada, sed sine ordine prosiliun; et Irans-
veheiuens, quse ad bella mililes concitat, iia ejus natant aquain 35V 0, optant mori pro patria. Virts
oralio torpentes suorum menles excilat: 0 Boemi, dabal eis dolor et illala injuria, feslinanl quoquo
inquil, oiim fama lerra marique inclili, virlutibus egre- roodo possenl, etiam vilac stiae per dispcntliiim, ini-
gii, iriutnpliis exhiiniij Nunc veslri liibutarii, qui- lnicorum laelnni disturbare iriiinipluun. Setl riux
bus semper fuislis liiuori, vobis adhuc spirantibus saepe riiclus Polonist'posfera die transieus rivulura
insullanl el lerram veslram devaslattl. An vobis liiien- < Q Trulinain (737), quia bis non ubique cst pervius,
ses3B27(756) pendent in femoreenses? An soli Polonien- jussil cum praeda suos et quosque debiles pravie-
ses liabenl ferreos enses? Quo vobis ~Si~adltuc vivere? dere. Ipse vero in loco ad pugiiaro sibi aplo 364icuiu
0 sempilcriiiimnobis el nostris posteris dedecus! Ecce cxpeditis cquitibiis pro defensione suorum stetit
Ceres veslra 3529favillal, Lares vestri usqtie ad itubila repugnare 35V 2 paiaius. Hoec ita fieri cernens De-
fumiganl, Vutcanus lola lertm in superficie furit, el trich 354S,filius Bttsa 35VV, cujus supra ssepe 35'°
tatnen adhuc cordu veslrti gelidiora glacie iwn uril? ineiilioneiii fecimtts, secedens in umim locuiu cum
Aut stcor veslrum tabescil, sallem slomacltus,qui zelo bis qtti suo latcriatllixTebanl inililibus, dixit ad eus :
jam fame languescilS5S 0, cur zelo juslicim non exarde- Fratres mei el cotnmilitones,quicunque pavidam aul
scil ? An non nwvet vos feinineusplanclus el ululalus, mori timidam habel aliquam in Suo cariincutnm cor-
Qui raucis clamoribus ardua sydera langii ? pore S5V 6, necesse esl ul eam prius aul abscidat, aut
VARLE LECTIONES.
3506efusi 2b. 3i,0tacceleral 4, S502rf<;es/A. 3003deest 2, 2b. 3"»K deesl k. sm Cidlma 1, 2. a606
Luczica H". 3607est 2. 3508incendentes A. S509 Olokis i, 4a. 3510deesl i. 3S>> arma 4, a. S61Sfr. le
A. fralrein 2. S51Sdeesl 5. S51Vsuperscr. A, s615transihitis 4a. 3516abibis A. redibis superscr. abibisl.
3617rupis 2. asls Polonii 1. 3619non inseritnt 4, i~. 3520perfecisse 2b. 31TSt universa 5. s52!Criuicil,
5, Cryuczi 2, Criuci b, 2 Kruici 4, 4a. 3623Irausvadare l,2b, transvadere 3. 3624omissum 5. 362tducis
4, i~' 3Si6al. man. in margine k. 3a?7 tylienses 4. a528nobis A, 2, 5, 4, 4a. 35!9 noslra 4, 4a. 8630lan-
i,'tiescel 1, 2. s631laciauiiuin 4, 4a. 35S 2 prsegnanlium 3. S63Steinperlet A. 353V angellos 1',0 angelos 2.
»«36vaginanles A. S536matres 1.- 3637ininis 4a. 353Sdees/A. 3539Wlariizlausadd. 4, i~. 35V orfrf.
»»~' 354S S5VS 3544 alque
a5VS
ih. aperto4,4a.S5VS ptignare A, Detrisek 1, 4. Bosa 1, Bussae 3, Buza 4, 4a. sae-
pius 5, deest i~ ila 5, al. man. superscr. k. deesl \, 2, 2b, 4, 4a.
NOT^E.
(755) In regione Chlumec. 0 acie carentes.
(756) Tiiiacei s. lili.tginei, i. e. strcpenles latilum, (7571 Traulenau
223 COSM^E PRAGENSIS 224
nune n6 agmine nestro discedat 35V'.Nam vilior est .A puli et cleri favorabili acclamalione imperator a57t
alga maris, qtti nescil quam pulchrum sit s5*8 moriin anguslus vocalur et ordinaiur (741). Altera autem
nrmis. Quoruro ttt vitlit aniroos ad pugnam alacres, die iiovits imperalor lanla mittit aposlolico dona
erant enim fere centum milites, vclut lupiis qui s572,ul pro stii magniludine humanse eredereniiir
quserii clain cx lalibulo irritmpere 35V 9 gregem, ila sulficere cupiditati. His ita peractis reversus est
ille rie 3I!5Cinproviso impelu ciim magno ex nudo ini|ieralor in Bawariam, el nostrales ad siiam inco-
latere irruit in hosles. Uhi fere mille proslratis ad- lomes rediere patriaro.
versatiis, feriur ul rabiria ligris prseriictus roiles in 59. Anno dominicae incarnalionis 1115 ^57"qui-
confertissiinos S551lioslittm cuneos, el eos a 3552riex- busdam hominibtis qtii vana et incerta libenlius
liis ei asinistris obslanies, quasi spicss S56Slenerae referunt, relalum esl Sobezlao, quod frater sims,
segelis, acttio roelit S65V glariio, tionec immani 3565vi dux Wladizlatis, vellel eum capere, id .suggerenle
teloruro obrulus cecidit super ingenleni occisorurii et consiliante conlra eum Wacek comite. Qtiibus
struem. Boeroi vero, qtii in advcrsa fronle Martis ille responriit: Aut ego moriar, aut qui talia tnglilur .
puguaverunl, lieu! insiietalapsi fuga, terga derierunt. prius morietur quam ego capiar. Et unde reni re-
Sobezlau S566cum Polonis infausta, quia plus quam Iaiam magis opinaretur 357"veram esse, eadem hora
civili, politus est victoria. Facla est autem haec 3S57 3575venj_ nuncius vocans eiim fralris ad curiam.
stiages S Iilus Octobris, iu qua Nosizlav 3658el Dri- Qui aceipiens fere trecenlos milites, adit 3576fralris
sicray 3559fralres 3660,filii Lubomir856t, et alii quam cutiem 3m cum paucis, cacteros non longius qnani
plurimi ceciricrunt. tinitis stadii spacio fecit stare cum armis. Dbi fra-
57. Anno dominicae incarnalionis 1111 regina Ire salulalo el prandio stimpto dux praecessil, prse-
Svalava S562inter natos suos satagenle, el episcopo cipiens fratri suo tit eum sequeretur ad civitalem
Hermanno medianle, alqtte Wacek palalino comi- Wissegrad. Non enim longe, sed qttasi 10 sladiis
le, licct contra suam salulein id favente 3S6a,dux riistabanlS67S ab urbe. Tunc Sobezlaus niittens ro-
Wladizlaus fralrcm stittin 356VSobieslaw S605rcvo- gai Wacek coniilem, qtto per viam simul S679 gra-
cavil de Polonia, etdedit. ei civitatem Salec ctim dienles serniociiiarentur adinvicero. Quo faclo ,
parum per viam S6S
omni adcam peitinenle provincia. 0 serroone commuuicalo, ex
58. Anno dominicse incarnaiionis 1112 regnm ulroque lalerc alque posl lergum Wacek comili in-
antiquorum jtixta staliilum S566, regis Heinrici caulo et iniiocenti
quarli ad riiititm dux Wlariizlaiis nepolein suiim,
Bracizlai filium ct sequivocum, cum antiala 500 Rumpunt falifero pracordia viiiiicre terno,
S567 C Mense qualer denas Quinlili inirante Kalendas
clypeis legione misit Romam (758). Sed qtio-
niam jain rex longe anlca praccesserat, praeriicltis Stalimqtie Sobeslau reversus ad suos, tentiit viam
puer ctiin suis transiens Bawarise alpes, invenil re- volens per Zribiam iransire in Poloniaro, valde
gem in urhe Wcrona, ibique cum eo celebravit pen- euim limuit frniris siti prsesentiam.Cumque transis-
lccoslen (759) (Mai. 21). In Attgusto aulein inense set silvam, occurrilei Eikembeiius S6Sl,praefectus
intravil rex Roraara cum S668 ingenti nuiltiludine de castro Doniu, fallacis S5SSSribiae pleutts ver-
diversarum nationutn atqtie lingtiaruin, acccplurtts suliis, fingens multa amicabiliter pollicelur 358Sei,
inperiales fasces juxta roorem regum (740). Et quia quod csesaris per graliam omnein suaiii obtinetet
idcm rex oliin surrexcrat in siuira patrein, idcirco 3684jusliciani, si ad ejus pervenirel prsesentiam,
Paschalis S50D papa jtidlcans etim infamera, nolebat alque supplex invitaleum dolis, qtialrntis cum pati-
cjits implere voluntatem ; qiieni rex ilico jtissii ca- cis seeuin ad convescondum 3sesascenderet in oppi-
pi, el adaclo ense S57°j'uguIo coe|)il roorleni minari. dum ; erat enini ea tempestale prscdiclum casiruin
Al ille tiroens mori, coiiscusil cjus voluuiali, alque csesaris sub potestale. Mox iuter praiideiiduro, ar-
tertia die adinvicem pacificati, tocitts Romani uo- mata tnauti adhibila, super hospitein clausil 3686

\kWiM, LECTIONES.
86« abscedal 5. 85V8 est A. 36V 9 in addn i. 355°ex A. 3, 4a. 855' confortissimos 4. S55!
ari 1. SB63 deesi 2, 3664mittit 2. 8666iiimia 3. S566 Zobezlav 1, el deinceps. S667o>)i<7/»7 4a.
8658 Nozizlav 1, 4, Nozislaw 2, Nozzislau 2b. Nozislau 5. S669 Drisykray 1,
Driskray 2b, Driskray
omisso et 3, Drsicray 4, 4a. 6560deist k. 3561Liuboroir 2, Labotnir 3. S56! Zuaiava 1, Swa-
litva 2. S50S ila k 1, 4, fncienlc rell. 3I6V frai.rein s. W. A. dux inserit 2. 356B Sobeslaum 5. So-
liczlanm 4, 4a. 3e6~tiitn al. man. superscr. k. s567 366S 3S69
a570 3671 regione 2. »7aA. in rell.
a67!
Pasclialus corr. al.
tnatt. 1, deesl 5. ensis corr. al. man. 1. eXadd. 1, 4. »7«1, donaria reil. a573 a arfd. 4a.
''"'' cretlerol A. crederetiir 4, 4a. 3675ora 1. 3576adiit A. aS7r euriara 4, 4a. s678 riistabat A. 4, i~.
8679secum A. 358°per viatn desunt 4, 4a. 368iEikembertus 4. 3seiila corr. \, pelhicis A. 2, 4- 3S8S
pollicilus 4, 4a, 35svconlinerei corr. obl. A. 3585vestendum A. 2. 3586clausum 2, 4a.
JSOT/E.
(758) Hoc jam anno 1110 facltim esse constat ; O (740) Die 15 Aprilis Heinricus coronatus est int-
cfr. Stenzii Frank. Kaiser I, 650. pcrator.
(759) Amio 1111 ul Annales Hilriesheni. el tria (741) Jam rocnse Februnrio amii 1111 hoc fa-
Heinrici V prscccpta probant, riala Veronae dicbtis eliitn cst. Viri. Auiialcs Romatii Mon. Gciui, SS. V,
19- 22Maii 1111. Cfr. Boeiiincr 1999 — 2001. 474.
223 CHRONICA. — LIB. III. 226
oslium, et post paucos aies vinculatum miltit versus A Januario dux Poloniortim Bolezlaus 3606avuuculo
Saxoniani in quoddam firmissimum caslrum, no- suo Wladizlao praccarias S607miitit litieras, scri-
mine.... mi, tradens eum suo clerico , nomine plas in ha'c verlta : Si vatuerint penes te preces
Woudalrico 36s8, ad cuslodiendum. Videutes auleiii mem, et oblimterinl fralri luo germano Sobeslao to-
milicise 3589contubernales dominum suum fraude cum indulgeniim, credo quod firmum sit ci slubile
capttira, diffugiunt alii in Poloniatn, alii reversi sunt noslrm pacis.vincuium el amicicim. Namsipro ini»
in Boemiam. tnicis te 3608exorarem, cerle deberes fatere, quanlo
Posl untim mensem, sed 3690Chiisli per pietalem, aco9magis nunc ticeat mihi iniercedere, ul silis con-
Sobeslati ab eoriem clerico noctu sic absolvitur. cordes, quos maler sub uiw corde portaril ventre?
Snperioris doinus inter cancellos ad columnatn Equidem 3~>»sanclo Pelro sciscilanli 36i>ulrum fra-
fune ligata 859tdiinissus esl per rourum in sporla, tri ditnillal seplies in die peccunli, diclum esl a Do-
alqueper eandem 369Sfunem prsedictns clericus si- tniiio : < Nonusque sepcies, sed usque 3~>~ sepuugies
militer 36sadilapsus, Cura quodam milite Counrado, sepcies (Mallh. xvitt, 22). i JErtiohoc exemplo inbui-
ftlio Rivin 3694,qui eiiam el ipse conscius facli ea- niur, ul fratribus nostris lociens indulgeamus quot
dem nocte sub muruni adliihuerat equos, et, sicut iili in nos non a6la possinl 3~'Kpeccure 3~>svicibus-
avicula emissa de cavea fttgil et repeiil silvani, B His exeroplis el preeibus dux Wladizlaus compulsiis,
ila illi lapsi celeri 3S95fuga lendunl in Poloniam. iniino innata sibi stiper fratre suo 3616coinniotiis 3617
Eodem anno mense Decembri dux Wladizlaus pielate, niense Marcio iiertun prislinam rcvocal enm
fralrem sttum Olloneni solvil a vinculis, et quam 36i3a(| 3619graiiam, et dat ei civilaiein Grariec et
olim.post obiluin frairis stti Ziialopluk babuerai, lolani circa adjacenlem S6S 0 cum quattior caslellis
redditlit ei diiniiliam tocius Moraviaecum suis civi- provinciam. Ejusriem anni mense Julio tlux Whuli-
tatibtis provinciain. zlatts el fralres ejus Olto et Sobezlau juxta ftiienla
40. Anno doroinicae incarnalionis 1114 mense aranis Nizam S621 curo duce Polonioriiiii Bolczlatt
Maio, juhenle donino Ottone, Prostcy S596 et ejus indictiiin S62Sconvcuiunl sess ad placilum, aique
gener, qui cognominabalur 3597lenis Wacek, de inler se rialis el acceplis sacranteiitts coi;firmant
quibussupra diximus (742), atitbo privali sutit ht- fcedera pacis. Altera aulero riie inineiisis muneribus
raine S59S muluaiiin ailinviceiu oblalis, liylares ad proprios
Eodem anno Sobezlau qtiibtisriam Polonis secum rCHieanl lares. lnlcrea Wdalrico 36!V,dttcis Guon-
assumplis veniens ad castrum Kladsco 3699,temptat radi """>filio, inevitabili fato e meJio sublalo (743),
precibus el promissionibus rotiltis, quo S66° sibi fralre vero ejus juniore Lutoldo oliro anlo.a siroili-
cives aperirent portas ttrbis. Quibus non consen- 'C tcr ab hac Iuce sublracio, filiis aulein illorum t6i'
tienliltHS, sed viriliicr resisteniibus, juvenis prae- adbuc setate parvulis, dux Wladizlaus germano suo
dicius 360iira itiflatninalus succendit palacium quod Sobezlao dal tolam illam 3627cum suis civitatibus
prope niurum situni erat. Vento aiilem incunibenie provinciam (744), quam quondam pater prsediclo-
ex adverso, iiiflaminata sunl propiignacula in sum- rum fralrum Cuouradus habuerat.
milale turris, quae fotie iu aulenmrali stabant360S 42. Anno doniinicae incarnalionis 1110, 1'ngara
propinqtta muris. Unde urbani valde S603 lurbati, gens viribus ingeiis, opibus pollens, arrois bellicis
jam desperantes saluli, rogant pacificam dari tiex- prsepolens a6s8, d cum quovis rege terrarum pu-
tram pro vita lantummodo incoloroi et singulari. gnare sufficietis, regis sui Colotuanni posl obilum
Quibus concessa pace vix periculum a604mortiseva- (745) principes cjus mitlunt aes9 ad duceni Wladi-
05ci-vi- zlaum, qiiatenus cum rege novello nomiiie 36S
3C' 0 Ste-
dentibus, coriibusta el fundilus esl eversa
tas tota. S63t(746) renovaret et corroborarel anliquam
pbano
41. Anno dominicae incarnalionis 1115, mense pacem etaniiciciam. Quoruni dttx voltu.taii adqttie-

VARL^ LECTIONES.
3587noroine deest k. 3, 4, reliclum vero esl spattum vacutun in 1, 2, 2a, 2b, la. 3688Orialdrido 1. a589.im-
licre2. S5s0 deesl 4, 4a.S695 3691ligaiani3, ligato 4a. 369Sciiroletii 3, 4a. 359Sdeest k. S694Rilan 2, spatium
vacuum 2a, Kram 2b. clerici erasum superscr. celeti A. 3696Rosctey 1, Rosetey 2b, Roseihey 4, Ro-
seihey4a. 3597cognominalur 1. 8598octtIis4, 4a. a699Kladzko 1. 360°quod3606 ~~. 36»> Sobezlaus add. 4, 4a.
360Sstabal2~,2 b,4, 4a. 3603deest k. 360V pro viia—periculuirt desunt 2b. eversa esl'A. 360SBelez-
laus 1. 3607precatorias36ts4, 4a. S608le3613pro A. 3609non add. k. 2, 2b, 3, 4. S6t0 et quiriem 1, COIT.4. sa61tt0
A. 4a. deesl k. deest i~. SsU 2b, 3. 361Sal. manu superscr. A.
sciscilanle 3, S6t
9 possunt s6!1 Nizzaro
ita 1, 4. deest rell. s617deesl k. S61Sdeesl A. ita 1, in rell. a6s0 circumjaceniem 4.a625
3. a6ss incondictum A. in dictum locum 4, 4a. 362Sveniunt A. 8624Odaldrico S6!9 1. Conradi A.
6626eorum 2b. 3627tot. illam prov. A. 3628prseponens coir. al. man. prsepol. 1. intranl 3. a630»/a
A, 1, 4a,sco id esl sanclo 2, 2a, scilicet 3. S63tet add. A.
WTM.

(742) III, 54. r» (744) Brunnensera el Znaymenscm.

(745) Nonis «anuariis, ut probatur Kalendario (745) Obiilanno 1114.
Pcgavieusi. (746) Stcphanus secundus,
227 COSMJE PRAGENSIS 22?»
ea- stuil se faclurum spopoiulit36SS; ^1 proslratos ctiiostes in caslris tripudiantes S6C 0, tur-
scens, qure pacis S66t
Ventuin erat.Olzavam 363Sad rivulum. qui lam Pan- pero itiierutrt fugam. Quos ut a longe aspexere
S60sregis —jani eniin ultra pontem Belim
noniae quam Moravise dirimit regnum. Et jam On- in Ciislris
velut barena maris aul363V 3663pcjsil?.eranl caslra 366Sir, campis,--33stimantes
gara gens innumerabilis,
pluvisesiillseaca>,incampo Luesco3636(747)tolamstt- liostjles acies arihuc se msequi, multo plures sub-
perficiem terrse coojieruerant sicul Iocustse; dux mersi sur.t in flumirie Wag prae iimore fugientes.
aulem alia ex parte prsedicti amnis S637iiietalus est Nostratcs atilem potiti vicloria, in caslris eorum
castra.Sed, 3C3«siculail scripiura,!^/err<t', cujttsesl iioele illa figutit tentoria, diripiunt miiites Ungatieas
3C39 ejus per tn- gazas, sciltcel.amhiciaaom in vasisaureis el argen*
puer rex (Eccle. x, 10), principes
nalam sibi siiperbiain aberrantes, ad pacifica ducis teisliabundaiiliam,
verba remittunta6V0 responsa magis rixatn provocan- Inqtie stios vnlgus bona cselera riistrahil usus.
lia quatn pacis osculum ferenlia; unde dux illa die 45. Anno dominicse incarnalionis 1117, 5 Nonas
ad placitum dislulil ire. llii aulem hoc indigne Januarii (750), quinla existenle feria, hora jam ve-
ferenles et aliter fieri suspicantes, tres armatas ' spertinali, lerrae moius facius est magnus , sed
quas vocant hospitum legiones jubenl extra castra ' mtilio major in parlibus Longobardiae. Nam uti, fama
ire cl pro defensione sua 36vlslare ex adversa parte * roferenle percepimus, mulia ibi aedificiacccideruni,
amtiis. Dttx autctn 36V!aesiimaiis 364Seos ad pugnaro iiutlta castella sunl dirula, multa monasteria sive
prorumpere, jussil suos arroa capere a64v,et cicius dclubra corrueruni366V el mulios homines oppresse-
diclo conlra eos termirialeni traiisiliunl amnem. runt. •
Mox inopina el inprosperala 3645nec praecogitata Eodcm anno,
atrox el cruenla coiiseritur pttgna, in qua filitis Rpriim 3S6Scunctarum comes indimota mearum.
Srian S6VG,oujtts supra meminiiiius, nontine Iurik Bis366CFebrui quiuisobiil Bozeteclia 3667Kalendis.
a6V7, pratfecius urliis Salec, miles acerrimus, cuni Siroiliter a66seodem anno 3669et semper regnatate
aliis ejusdem civitatis proceribus acriter pugnanrio domiiio noslro Jesu Christo, (iijus in nianu corria
occubuil 3 Idus mense Maio S6V 8. Asi aliis lerga siint reguin, quo 3670etiam clemeuier inspiranle, dux
verlentibus eliam ipse 3649tlux est in fugam com- Wladizlaus recordatus esl fralris stii Borivoy (751),
3671prospectans 367S
pulsus 366°.Otio autem et Sobezlau, habenles robu- cujus humiliiateni jam Doininus
stas quatuor phalangas 866i, el lotidem de Boerois arcis de throno ethere 367S,misertits erat afTiiclionis
674 s675uiiseretur
fortes SC5S accipientes coborles 365a,cireuiertint S654 cjus el miserise, et quia cuiS Deus
Bionticulum qui eos forte dirimebat, et repenle __Jionio nonpoiesl non misereri, slalim praedictus dnx
irriierunt magno iropelu super Utigarorum caslra, J jam nutu instinclus riivino et Hermanni episcopi fa-
ubi rcx et sui proceres cum episcopis, nihil scientes cicns omnia consilio 3G 76, miliit et revocat mense
depugna 36!Squse facla fuerat, sedebantet bibebanl Decembri fratrero siuim Borivoy de exilio, et satis-
et epulabantur splendide. Quid mulla? Nisi archi- faciens sibi ac semeiipsuni S677ejus subuiittns rio-
366Gau-
episcopus Laurenlius (748) ciim rege cicius lninio, iterum collocal eum in principali solio. 0
fugissel, nec ipse pericultnn mortis evasisset. Certe niira ducis benignitas, seri tnagis admiranria sequa-
tol nobiles et ignobiles ibi interierunt Ungari 36'7, nimitas, quern nec secularis deleclat dignitas, nec
quot nec tempore sancti Oudalrici juxla fluvium conlristat posita honoris sublimitas!
Leh S668inierisse referuntur (749). Hlseautem qtias Juvil sunipta ducem, juvit diniissa potestas.
prsediximus hospitum 3669legiones, quae ctiam conlra Talia quis unquam 3678audivit, dic rogo, facta?
nostrum ducem bello praevaluerant, reverlenles a Utinani haec audiret Colomannus 3C7Srex Pannoni-
caede, ut viderunt suos profugatos, alios coacervatim cus, si vtverel! qui meluens ne germanus suus Almus
\kW\M LECTIONES.
4a. *633Olzawam 1,2, Olzavam 5,01zanam4, 4a. a63Vutl.
•63!respondit2,' a637
3635deesl 5. 5636Luzkol,
Luzko 2b. annis corr. al. man. amnis 1. 363sinmarginek. 36~~corr. 1. a6'° rem. verba
Q, 4, 5 inprospera A. inopinnla etresp.A.
36Ucorr_ i, 36u Wladizlaus <tdd. 4. 4a. 8643esl. eos A. 3o44rapere4. a6V inspe-
rala4.4a. 3<)v
8 St.an 1. 2. Scan 3. Szlhan 4. 4a. 86V
7 lurzik 2. Turicko. 36V
8 Junio 5: S6V9 Wladizlaus in-
serunt i.i<>-. 8660 1. a6S
1 2b. 3. ''-'superscal.manuk. a66a choortes 1. 3C5V cir-
compunclus phalanges ^667
cumierunlS. S65Sriepuna corr. depugnal. S!56rfees/A.
0
Pannones A. Pan. superscr. vel Ungari 1.
Pannones rell. 36S»Lech 4. 4a. 3659deesl k. hospitae 5. 36G — castris desunl 2b. 366ttip-
tripudiantes
acospontem Belin al. man. superscr. k Belun corr. Belin 1. Bebin 3. Belin 4. i~. a663regis
paruere A. S664corr. 1. S665Iti duo versus desiinl in 5. S66° al. man. superscr. in 1. S6C 7 Bozetcha 1. Bo-
add.k.
selehc4 3. 3668deest 4. 4a. SC 69 volenle omnipolenie inserunt i. 4a. 3670qui2. 367iDeus 3. ~~7isu-
perscr. al. man. 1. 367Sele 1. 3S74 cujus 4. 4a. a67Jimisertus — Deus desunt 3. 3676ctiin cons. A.
ae" semel4.. 8678deest k. U7» Cholomannus 1. Kolmannus 4. Colmannus relt.
UOTM.
(747) Ul Palacky I, 3S0 conjicit, apud Hluk inler O erat eria qtiarla, nisi slniuas Cosmam more Bobe-
locos Brod Htiiigariciiiii el Oslrau. mico horain snlis carientis priroam riici horam ha-
(748) Graneiisis. buisse; cfr. infta c. 49 <:lPubiischka IV, 187.
(749) Vita S. Udalrici c. 12 Mon. Germ. SS. (751) ln vinculis detincbatur iu caslro Ilammer-
«Y, 400. stein usqtie ad annuiii liiO.
(750) De lerrxmolu consenlii Dodecbinus; sed
 220 CHRONICA.— LIB. III. 230
post ciim regnarel, ipsum et filium ejiis meniula A oppiditm Donin S7M,similileretPodwin 3'rT'' astrum,
privavil et lumine (752). Borivoy autero S6S 0 non quod est in 370SMoravia S709silum infra Ii-jvitim
imroeinor accepti beneficii, dat fratri suo dimidiain Zuratka 3710.
sui ducalus partem, quse sita 308t ultra fltiviuro 48. Eodem antio quidam ex Teulonicis S71! infra
Labe S68stendit ad aquilonem, eratque fratri suo terminos Boemorum in silva, ad quam ilur per vil-
licet junioii S68ain oinnibus oberiiens, et semper 368V lara Bela, in praerupla S71srupe aedificant S7la ca-
eum prseveniens nichil sine suo 3685 consilio sirum. Quod s714audiens dux Wladizlaus 371sacce-
gessit. plis tribus scaris ex electis militibus, repenle ex
44. Anno doroinicse incarnalionis 1118, mense iraproviso irruens oblinttit castrum 8714,ubi in priroo
Seplembri lanta fuit inundatio aquarura 3686,quan- accessu missis de muro sagittis vulne.rali sunl, non
tam non reor fuisse post dihivium in orbe lerrarum. tamen ad inorleni, duo milites ducis, Oudalricus 3716
Nam nosier ille 8687fluvius Wlitava repenie praeceps filius Wacemil 3717et Olen filius Borsa. Illos autem
erumpens de alveo, ah!36S8quot villas, qtiolinhoc Teulonicos, qui erant in castro capti, nisi comes
suburbio domus a689,casas et ecclesias suo impetu Albertus 37ls siiperveniens muliis precibus el innata
rapuil! Aliis namque temporibus lametsi hoc raro , sibi sagacitate liberasset, procul dubio jam dttx 3719
evenit ut unda alluens 8690vix labulala ponlis lan- " in eadem silva oinnes suspcndi jtisserat.
gerel, hsec aulem inundatio allius quam 10 ulnis Ejtisriem anni 37S 0 fuit
hieinps nimis venlosa S7!1
superponlem excrevit. el calida et aquaruni inundalio niagna.
45. Anno dominicse incarnationis 1119, 3. Kal. 49. Anno dominicse iiicarnationis 1122, 9 Kal.
8722Aprilis, fuil eclipsis lttnsemedia noele,
Augusli, feriaivero quarla, cum esset jara inclinata qua Ju-
3691dies, ventus 369!vehemens, iromo ipse Satan in daicum eral pascha 37!a.Eodem anno
turbine ab australi plaga repenie irruens super sola- Vir sacer Herntaniis, doclrinse lumine elarus,
rium ducis in urbe Wissegrad, anliquum murum et Ter subiil qtiinis Octobris fata Kalcndis (755),
eo firmissimum fundilus snbverlit. Et inde magis esi dominica jam illucescenle 37SV die in 3'25festo sancli
adiiiirandum, ex a69aulraque parte anteriori et po- Lanlberti 3»26 episcopi et marliris, cuj"us dum vixil
steriori integra et inconcussa manente, medielas festum devotissinie coltiit, quia Trajectensi vico et
palacii solotenus est eruta, et cicius quam tu festtt- ex eadem Loihriiiia 3727ortus fuit prosapia. Hic
cam frangeres, trabes inferiores et superiores si- nonam vicem sedis poniificalis gerens, rexit hanc
mul 8C9V cum ipsa domo impetns venli fregit in ecclesiara annis 22, mensibus 6, diebus 17 S728. Erat
frtisla et dispersit 3696.Fuit aulem hsec leriipestas /r, enim speetabilis, incognilis foniiiJabilis, domesticis
sdeo valida.ut quacunque parle incubtiit, hujus ler- affabilis, moruin qnalitaie incomparabilis, lucerna
rsc silvas el arbores planlalas se' 6 et caelera sibi lucens in mundo el ardens, nec sub modio sed super
obstantia suo s697itnpeiu prostravit. candelabrum posila, illuminabat corda non 3729cre-
46. Anno dominicse incarnationis 1120. denlium verbo doclrinae el exemplo, de cujus et aliis
Nunc, mea Musa, luum digito compesce iabellum. probis actibus, licet plura relalu digna eniteant,
Si bene docta sapts, caveas ne vera s698 loquaris, tamen ea intacta relinquimus propter insianlis lem-
Ut mecum sapias, breviter solummodo dicas : poris homines, qui nichil boni ijisi operantes, alio-
Est Borivoy rursus regni369S de culriiine pulsus. rum benefacta credere audita renuunt. Verumiameii
Augusti quarta , 760posl ldus sunt ea facla. non videatur esse absurdum,si prjeposteroa7S0 ordine
47. Anno dominicae incarnalionis 1121, nimis 3701 referamus, quae antea referre debuimus. Nam prse-
allenuatse suut segetes propier nimiam siccitatem, dictus prsesul373tciim suam segriludinem invalescere
S7SS
quae luit per tres S76Sconlinuos S70amenses, Mar- sentirel, et paucos familiares circa lectuin
cium scilicet et Aprilem alque Maium. asiare S7S 3 videret 37S4, ingemuit el ait: Secretupi
Eodem S704 anno dux Wladizlaus -resedificavil 3705 meum mihi, secretum mihi, ve mihi 373S!et ohlicuit.
\k~MM LECTIONES.
3680deesl k. S68test at. man. \. ~6~~et superscr. al. alram. 1. 368SWladizlaus insernnt 4. i~. 36svbo-
nore ndrf. 4. 4a. 3essdeest .3. S686in Bohemia inserunl i. i~. 3687»'/<x 1. isle retl. 868Sach ach 4. " 8689
domos 3. domos 4. 369°ex margine anliquioris a69t codicis add. 2. i. invadens; errore scribm pro i. (id esl)
inundans; legit etiam iiiiindans 2b in margine. inclita A. ~~»~ deest i. 36~~delel k. 3~~K ila k.deest
rell. S695 4. 4a. SC
96 2b. 3C97 deesl 5. 369Sfalsa in margine ab alia manu 2. 3C99regis
discerpsit planlas S70Sconliguosl. 3764ab hoc loco usque ad vocem Zu-
gb. ~7~oquarlo 5. a70i nimio3. 376!deest k.3706
ratka omnia desunt 4. M. SS70<l resedificat 2b.871i Douin 3. S707Podwin 2. Poriiwin 2b. Poriiuin 3. S70S
deeslk. 3709Moravie A. 710Zuracka 5. Theuloni. 2. 371sinterrupla 5. 371Saedificavit 2. 2b. 5.
8714Quod audiens — castrum desunt 4. 37's corr. k. 37">Otlalriicus 2. 8717Waczemil, 2. Wacemi 2b.
Vecenul omisso sequenli et 5. 37i8 Adalbertus 4. 4a. 37i9 jam dux desunt 2. Wladizlaus inserunt i. i~.
3720eodem anno 4 4a. 3721venluosa 2. 4. 4a. 372Sdeesl k. \. 2. 2b. 3. 3723phase 1. 2. 4. pascbe 2b.
5724illucenle corr. al. man. illucescenle A. 37isdcesi-% 3726Laroheiii 1. 2. 4. 3727ila k. \. corr. rec.
manuk. Lotharingia 4. de Loihrimia 4». 37'2S 3729deesl,~5. 3730pre al. man. superscr. 1. 373tHer-
VII, 5. 37S
mannus 4. S732stttim arfrf. 4, 4a. S73aassislcre A. 4 viderat corr. al. man. viderell, 373s.ilak. v. m.
desmt rcll.
HQTM.
(752) Cfr. Vila S. Ollonis ep. Bamberg, III, 42. (755) Confirmat Nccrologium Bohemicum.
 251 COSMJEPRAGENSIS 232
IHi autem stabanl slupefacli a7S6, el iiiluebanlur vul- .A nuin non redundavit. Himcannumsec-itaestbycmps
lus suos adinvicem taeili. El paulo posi iterum calida, uude in sequenli seslate caruimus cuslodiia
praisul apeiuil os suuin et inquit : Olim debueram, _/iacie.
cum sanus fueram, limc fari slando in antbone qum 51. Anno dominicse incarnationis 1125, niense
nunc compellor fuleri jatn spirilus mei in agone. Fa- Marcio coroes DlugomilS75vet Gumprehl 3765elGil-
teor enitn quia 3737ego peccator 373Scompeccanles de bertus 3756el lleinricus qui el Stlic 3767,etS76Scum
peccalo suo tion redargui, ei petenies inique agenles eis alii Ilierosolimam perrexerunt S759, ex quibns
el delinquenles tton solum twtwravi, verutn eliam quitlam mense Noveinbri S7eoredierunt, quidam Lbi
amavi, quos increpare, et si non obedireni, excom- inlciieiunl. Nam comes Dlugomil 3701jam 37eaiua7i3
municare debui. Postquam eniin occubuit Bra- rcvertendo 8 Idus Julii obiit; similiter el Beilhol-
8764cliens Heinrici, filii mei, 8 Idus Augusli
cizlaus 371>»junior (755 '), quo nec fitit nec eril dux dus
melior, hac in lerra fioruit iniquittts, germinavit su- roofitur a765.
perbia, putulavit fraus, dolus el iujuslicia, et ego Intpedior lacrimis nec possum prqmere scriptis,
semper dolens dolui, qnod tnihi cum bono duce non Qttis furor tinanimes nul qusu discordiu fratres
licuil tnori. Vm inihi »"''*» \ quia 37Klsilui, quia 3742 Ceu geniinos apros 37CCin diram compulil iram,
B
apnstalricem gentem non revocavi, nee in gladio ana- Nam dux Wladizlaus inmani niotus ira, contra fra-
thematis pro Christo diinicuvi; sed me ipsitm el popu- trein suuiii Sobezlauin inense Marcio inovit aritia,
Ititn chrislianum passus suni per lacttim maiius cttut eteuin 37C 7 ctim suis oronibus expulit de Moravia, et
gente uon sancta polltti, sicui scripium esl: < Qui tangii retltlidilCoiir.tdofilioLuloIdilisereditalerosuain(755).
iiimunda37''3 inmnndus eril(Levil. xxn,4),<;/< quileli- Partem aulein quariam illius regui. quaui habtiit
geril picem,inquinabilur 3744abca(Eccli.\m,i), >aul lelrarcha Oudalricus (75G),frater supradicti Lutoldi,
t qum conveniioChrisli ad Belial ? i (/-/ Cor. vi, 15.) aririidil Olloni, Stiatopluk ducis fratri. Sobizlav au-
Aposlalricem genlein dico Judeos, qui per noslram lein fugicns a facie sui germani, adiil imperalorem
ncgligenlium post baplismum relapsi sunl in judai- in Maguntia urbe 3768,sed parum sua S7C 9 profece-
smum. Uude valde limeo ue Chrislus milii 37''5 hoc 37K» runt negotia, quia sine peeunia aptid omnes reges
objicial,el iuferiorem nte projiciat in orcum. Nam hu- vanae sunt cujuspiam preces, et legttni obmulescit
jus inlempesla nociis vox mihi audila est dicens: <Tu jusiicia. Tunc veluti lupus, qui inhians invadit S778
jiow ascendisli ex advcrso, nec obposuisli murum pro gregem, et frustra caplans cum nil prehendit 377t,
domo Israel, ul siares in prmlio in die 3747Domiiti; subinilietis caudam rejietil silvaro 37'2, sic SobezIa'is
et greaem dominicum twn uuro, non argenlo, verutn P apud caesarero infecta causa lendit377Sad Wicper-
Chrisli precioso 374ssanguine redetnplum, per unatn luin, et apud eum 877V per septeni nieitses cotiver-
morbidam oviculam passus es conlaminari el a cmlesti saius est 3775.Deinde mense Novembri iransiil377t
regno exierminari. i Beu mihi misero! qualein me in Poloniam; qttero dux Bolezlaus honesle in sua
esse vellem, quam diversum ab illo qualis olim eram, recepil, conjugem (757) aulem ejus Almuse, dttcis
et nunc ipsemel mihi dkpiweo, quia parum boni me gnaiam 3777,Slephanits rex .Panupnicus gratauter
fccisse video. Dixerat, et stalim, ut supta relu- recepil, recognoscens cognatam suam.
limus, ltem in quadragesima fere per universuni or-
Spirilus in vacuas fugiens evanuit aurns (754). bein 3778aerise polestales quasi plurimse slellae, etsi
PoslhuncMegnardus3749filprsesul in ordinedenus. non ceciderunt, visae sunt lanien cecidisse S779 in
50. Eodem anno roense Marcio comes Bznata s' 50 lerram, huic simile Domiiins dicil in evangelio :
dc Jerosoliniis S75i simiil et de Galicia rediit, ei Videbam Salanam, quasi fulgur de cmlo cadenlem
ejiisdero amii 17 Kal. Novembris obiit. Itetn in 3'5S (Luc. x, 18).
eodem anno inel el vindemia pleno corntt habunda- 52. Eodem anno niaxima fuit ubertas lam auturono
vi' et segetes salis creverant, sed in aristis 375Sgra- quam vere seminalis in frugibus, nisi quod grando

\kW\M LECTIONES.
,7a6obslupefacti 5. 8737quod 2b. 3738ct indignus inserunt 4, 4». 3739dux add. 4. a7V 0 vae mihi repe-
tunt 4, 4a. S7V 1 iia corr. k, quod 2b. 37V!quod 2b. 3743immundam 2, iinmimdum 2b, 5, 4, 4a. S744
iiiqttinalur 5. 8746roili 1. 37K 6 deesli. 3747in riie desunt k, rioroo 2. 37VSdeesi 5. 3749ita k, 4 , Mey-
'iiardus 1, 2, et rell. 376l>Wznala 2, 4, 4a. a75tIlieros. 1. 3782a verbis Eoriem anno usque ad hunc iocum
omnia desunl 4, 4a. 8753iia corr. al. man. pro aslrisA. 37£4 Dlygomil. 1, 2b, Dlubonui. 2. S755Guro-
perht 1, Gumpreih 3. S75sGisilberltis 4, 4a. S757Zdik 2, Sdik 5, 4, 4«. 8758atqtte A. 3759 Hier. A.
8760Septeinbri 2, in per
quo rerenlissiina manus delelo Sepl. stipra scripsit Nov. 376t Dlygomil 1, 2, Dligomil
2b. 376s deesl 4, 4a. 37'~ deest k. 376VBertolrius 1, 2, 4. 3765obiit 5. S766ila k, tauros superscr. vel
1, tauros rell. 3767deesl 3, 4a. ^7^ ila 1, in urbc Magunlina 4, deest retl. S7C
apros877i 9 deest A. S77° deesl
4. comprehendil 2, 4a, prendit 3, 4. 8,7Srepetil silvam subro. caud. cum nil preh. A. aC7aleiendit
4,4". 3'74 niansit A, A*. hoc loco. 377»deest A. 377GIransit 2, 2b, 5. 3777nalani corr. k. S77Surbem
1. 37'9 recidisse 5.
KOTM.
(753 ') Cfr. stipra III, 13. D (750) Provinciam Brunnensem.
(754) Virg., Mn. IV, 278. (757) Nomen ei erat Adelheidse. Slephanus rex
(7a,5) Proviiiciaui Ziiayiiteiisem. eral filius Colomaimi, fratris Almi ducts.
255 CHRONICA. — LIB. III. 254
locis nocttit in pluribus; mel atitem in campcstribus A Sed luc.tis esi a longe expeciare, quam tnanu cotn-
fuil habunde, in silvestribus locis minime. Hiemps tnittere bellum , el alterius incommodo 3805 SMKHI
aspera fuit nimis 8,S0 et nivosa. Janiqtte eodem ver- comparare8S66commodum. Cerle, quivis 3m lippis SS0S
3783(758) ex-
gente S78tanno S78s,marchionis Dedii 09
potest perspieere 3S oculis (765) , quid 38,° »';jsi
trema slirpe fato exlirpala (759), imperalor qtiarlus tiiuchinaiuur suis dolis. Sciunt enim cl bene sapluir,
Heinrictis prsedicti Dedii marchionalum 3784ptilans quia, si. vos vincilis, quod twn 38il sine magno veslri
hajrCde desolatuin, dederat Wicperli sub potehciam. dampno 3S" dabiiur vincere Saxones 381S;siu aulem
Sed erat in Saxonia quidam 878Snomine Conra- vobis 3biKpolenler ssis prmvalerepolerimus, Boemiam
dus (760), ex trifju ej'usdem Dedii naitis, ad cuj'us, suis defensoribus S816viduaiam facilius invadere s8tI
manus jure periinebat ille marcbionatus ; unde quibunt. Hoc vitlt intperalor, Iwc prmsul Magnntinus
dus Ltttera 3786et alii Saxones valde indignantes consilialur 3Sie. Sic semper vester gener Wicpertus
contra iinperaiorem, suscepcrunt bellum adverstts Boetnisamicatur. Nam germanus suus 3819Sobezlatis,
S820volunialem luam 382t
Wricpertum. quem nuper Wicperiiis ob
55. Ilisdem diebus dux Wladizlaus el Otlo, sicut dolo abegil in Poloniam, nisi cito ad eundem Wicper-
prseceperat eis imperator, tam Boemise quam Mora- tum reverlalui, amplius milti non credalur. Nos auicin
visc coatliinalo cxercilu iranseunles silvam, metali B sciaiis magis paralos congredi prcvlio quam vobis
sunt casira ultra 3787oppidum Guozdec 3768ex ad- cedere loco. His auditis male creduli verbis dolo
vcrso prscdicti ducis. Prsesul autem Maguntintts et compositis Boetni, depopulata regione quae esl circa
comes Wicperlus citra a7S9 fluviuinMlidava 879°(761) urbem Misen, reversi sunl ad propria, sole rooraiite
siabanl gravi ctim 3'9t rouliituriine arimla ; Saxones in 15 Sagittarii parte 3822(Nov_.24).
aulem posiii castra in medio diriraebant eos, nec 54. Amio rioniinicae incarnationis 1124, 2. Iritts
sinebant 379sinsiraul coire adversarios suos 379S. Februarii Hermanniis, frater Willalmi, e\ Lttto-
Ttinc dux Boemise et Otlo miserunt ad Saxones hor 3S23, filitts Marlini, jicrrexerunl Hierosolimam.
dicentes : Non nos per superbinm contra vos sumpsi- Eodeiii ar.no 382V.
mus arma, sedjussu imperatdris venimus in auxiliutn
3m Dttx 8825Borivoy Nonis bis binis mense Plulonis (764).
Magtinlinoarchiepiscopo (762) el Wicperlo comi:i. S8S6 solula 3827,
Exul in Ungaria carnis compage
Sed, quoniam hii non assunl, qui adcsse el primam
commiilere pitgnain debueraul, vos S795lantuinmodo Ad Chrisluni tnigrat pura quem menle colebal,
cedile. nobis loco, ul habeamus occasionem rever- Cuiii quo iitinc ampla coeli lsetalur in aula.
3797 Hujiis orones S828vilae mundique labores,
lendi 3796, v ideliceiet vos cessisse, et nos slelisse post
3829degens perlulit annis,
el expeclasse eos 379Sin condicto loco. Ari hsec Lu- r< Exul ter quinis qttos ssaocarcere clattsits,
lcra 3789riux respondit dicens : Miror vos prudenies El qtiibus cst passus bis teruos
a80° Bis sublimalws solio, cur bis sssl reprobatus S83S
virosaperlos non deprchendere am'tiio dolos, qui- S8S3 fas est vel talia fari;
bus inducli frustra conlra nos movisiisarma innocuor,. Non mihi rimari
An ulla s80tpulalis carere dolis consilia Maguniitii Scii, qui ciincla crcat Deus atque creala gubernat.
archiprmsulis Adalbeni ? An nondum ejus Atticam Est Qui legit hasc dicat: Borivoy dux nunc ibi vivai3»3',
ubi sanclarum S8S5 el requies animarum asa"
?
prudenliam satis experli estis Sic 380S,sic notus esl pars
vobis Wicperlus, aller Ulixes 380S,qui circa ejusdem Sepultus esl autem in Praga metropoli, anno lunc
37
prmsulis caHipodium informatns esl. Cur ipsi non labenti3S bissexiilias3S pridie Idus Marcii, ad prin-
veniunl, nos3S6K itl salutenl qui libentereos resalulaiil ? cipalem ecclesiani sanclorum martirum Viti, Wen-
\k\WM LECTIONES.
3780deesl i, i~. 378turgenle 2, 3, vigente 2b. S78!an. verg. A. 3783Deda 3. 378V lum al. man. 1.
in Sax. 1. 37s6 Ludera corr. Ltitera A. S7S7 circa 2. 376S Guozdecz 2. 37S9 circa 5, 4.
878Bquid
3790Muliaua 3, Mildeua 4, 4a. 37»>deest 3. 3792vidcbanl 4, 4a. 3793nec — suos in margine 1. 379V ita
3795 deest 1. S 796referendi 3. 379? et- nos slctisse desunt 1. 379S vos 4, 4a.
1, arcbipraesuli rell. 380t S80s a8oa
a'9»co)T. A, Ludera 2, 4. s800reprehenriere 1.380S nulla 4 , 4a. si sic 5.
3806
Ultres 2,
2b. 380V nos corr. hos A, nos 1, »'<?//. incommothini corr. al. m. 1. parare 2b.
Ulysses
3807ita k, corr. al. man. quis 1, rell. 389S 3S09 381°
lippus esl 4, 4". |irospicere 5. quod 2>>.
3811deesl k. 3S" lioii A. h. I. 3813Sacxones 1.' ~~'K ila corr. 1, nos A. et rell. '~'~ [loler 1.
1
»~'~corr. k. 3S" inquirere 2. 3818consiliator 1. 3819luus4. a8s0 ad A. 38S suam 2, 2b, 5. a825 arce 1. S82S
s8saLiulober2, 2a, 4, 4a. S824c verbis II. Idus usque ad hunc locum om.nia desunt i, i~. Boeroo-
s827
moruin inserunl 4, 4a. 8S2ecompaga corr. al. man. compage I.. saluta corr. al. man. solutol.
SS2S omnis 4a. 3S 29 1. 38S0 ila 1, 4. 4a. supersc. eadein. m. 1. in textu sex annos; ila qiwqtte k. et
quo
rell. 3S3> itirbis 2b. bis o. S832reprobaiur 5. a83Sita k. scrutari superscr.3S3S vel rimari 1. cadem manit
scrulari rell. 383vita 1. supencr. ead. tnan. loco requiescal, A. el rell.
<7<<orf supervocem pars «rfscri-
))/M»!pax 2b. s~3~deestliic versus A. 3837 habenti 2. a83S sexlali A.
NOT^:.
(758) De Iribu Buzici cfr. Tbietmar. VI, 51. (762) Albcrlo.
(759) Ullimus erai Heiiiricus junior marcbio Mis- (763; Hor., serm. I, 5, 25.
suensis. Cfr. Vita Wiperli, c. 11. (764) 4. Non. Febr. testibus Kalcndario —
Pega-
(760) Comes Wetlincnsis. viensi ei Nccrologio Bobetiiico. K. Macrob. Sa-
(761) Mulde. turn. I, 15:SrrH»f'ani (mensem) dicavil Februo deo,
'
PATROI.. CLXVl. 8
255 COSM.E. PRAGENSIS. 256
cozlay atque s,a9.AdaIberti in cripla sancli Mar-. A alienas ulcisci injurias,cur non priits utciscar meas?
lini episcopi et confessoris 38V 0. Aut qumnam major polesl esse injuria, quam quod
55. Iiem ejusdem anui in quadragesima, 9 "S8Vl ipse vocalus nqn vehil ad nqslra concilia? Ergo quem-
Kal. Aprilis, praesul s8V 2 Megnardus 3sVacasu repe- cunque 8S62 zelus jusiicim et hmc mordel injuria,
rieiis in sacrario ossa Podiwin 38VV condit bumi in spondeat nunc fidem super sacra plenaria, quod sua
capella, quse csl sub turre inler allare sancli Nico- tollat arma, et sequqlur me posl feslum sancli Jacobi
S8's et liiroiilimi Gebeardi apostoli (Jul. 25) in Saxoniam. Assenciunt omn.cs
lay ejdscopi el confessoris
cpiscopi. Hic fuil cliens et iudividuus comes in la- et collaudant principes, alque coojuranl bellum ad-
bore cl aerumpna sancli W7encezlai martiris, de versus Saxones secundum edictum csesaris. Hisdem
S8VC diebtis (766) moritur gener Wrralizlai regis Wic-
ctijtis actibus in vila ipsius sancti salis declara-
7 suo Seve- bertus, de qtto supra satis meminimus 3863.Videns
(ur scire volenlibus. Teroporc enim S8V
rtis sexlus liujus sedis episcopus ampliorem dila- aulem Sobezlav, quia fortuna etregis 3se4 censlIm3,';,
tans 3SVR capellam, circa sacram praedicli patroni magis juvat fralrem sttum majorein nalu, vertit iier
lumbani ossa prscdicli clientis effodiens, quia aliter ad Wiperti tiatum (767), quo consolarelur 3866de
noii polerat fundari rourus,,et collocans ea in sar- obitu sui patris38C' suuni per sororem cognatuui,
cophago, posueral in camera, ubi ecclesiastica scr- B 1 et 386s exinde misit ad Polonise principero SS68
vabantur xcnia, Item 8. Idus Aprilis in die paschae Stephanura comilem : per bunc enim sua omnia
caesar lleinricus quaritis mitlens epislolas acl omnes disponebal consilia. Qui, cttm transiret silvam quse
regnt sui principes ei. episcopos, praecepil, qitalenus eslinler Saxoniam el Poloniam,.incidit in armalas
omni occasiotie postposila 4 Non. Maii in urbe Iaironum maniis. Qui a longe stantes inquiunl ad
Baniberch 3SV 9 ad suani coariunarentur ctiriain (765). eos : Parcimus el miserescimus vobis atque concedi-
56. Inlerca Sobezlatt, nostri dttcis fraier, lin- mus vitam, ite veslram cum pace viam; equos aulem
quens P.oloniam, leiuiit cum suis oinnibiis 385°viaro el omnia qum porlalis linquile nobis, neqtie enini
ad ducem Saxonise Lutcram 386t,sperans lanli viri pauci mullis resislere aul fugere quiiis. Quibus Ste-
consilio siintil ct auxilio poliri. A quo honorilico sus- phanus imperlerrilus : PariiMm, inquit, date no-
cipitur liospicio , et oplato S8C 2 suae spei potilur bis 3870spacium inire consilium. Illis aulem conce-
solalio. Nam prsedictus dttx, ul cognovil principeni denlibus, dixit comes: 0 fratres et o socii, ultitnm
Boemiae386Sregali inleresse curiae 3864,misil lega- jam 387t sorlis ne limealis casutn forlunm morlis,
tuiii cum hospile stto ad csesarem dicens : Begim quisnam nobis suuin S87sfranget panem versis 3S7Sin
potestati el imperalorim dignitati congruit, palienlibus fugam lurpetn ? Aut posl continualam lurpiter vitam
injuriam clemcnler subvenire, et eam facientibus jus- ^- quis nobis Iribuet necessaria vitm?Et 3S7K ulrum hanc
ticim rigore regaliler obviare 3S55. CtyMsgralice ex- barbari3S7Snobis S876concedanl ignoramus. Heu frtt-
perimentiim el principalis censurm nobis el cunclis3SS~ stra sero pxnilebita 877 nos non occubuisse virililer,
genlibus dabilis 3~"7 documenlum, si huic innocenti cum diversis pmnis affectos, hunc naribus truncatum,
viro et injuriam pacienti Sobezlao jusliciam faciens, alterum oculis privalum, dabunt nos ~~7~ in parabolam
fratri stto eum reconcities. Unde csesar valdc indi- el fabulam cunclis genlibus. At illi unantmiler in-
gnalus, respiciens ad oinneni coelum suum S868 quiunl: Moriamur, moriamur; sed videamus tw
dixila 859: Salis pro imperio isle 38C 0 loculus esl mar- iiiulli moriamur. Quos ut viderunt pagani magis ad
cliio; ipse nobis facit injuriam, el ulcisci poscit inju- pugnam quam in fugam aptare a979arma, repenle
riam. Nam si mihi. congruil, ul38C1 ipse falelur, irruuiilS8S0 super eos. Fit monstruosa pugna inler

YARI/E LECTIONES.
3889deesl 5,4«. 0 episcopi et confessoris desunt k. 3SV
3SV 1 VIII. A. 2,4. a8vsdeesl 3. m!Mci-
iiardus 1. Meynhardus 2. Megiiiharrius 2b. S8'4 Poriiuen 1. 2b, 4, 4a. Pediuen 3. S8V 6 et confessoris
desutit k. '~''~deest k. 5, 4a. aSV 7 aulcm A. 3SKe recentiori man. superscr. fabricans 1. S84Siu
margine A. Bamberk 1. Babenberch 4. 3S60oinn. suis A. 385tita 1. Lurierain A. 3852el op. erasa 1.
~~"3 deest k. ^ 54Wlariizlai addit k. deest in reli. ss~scorr.\. asccoiniiibiis 4. S957dabis 2b. S858suum
coet. A. 3859dicens corr. dixit A. 1. dicens 2. 38eodeesl 2b. S86tuti 2, 2b, 4. 3862quaicunque 4, 4a.
6863niemini 5. S86Vcorr. al. manu k. 3SC5 census 2b. censura 5. a8e6euui superscr. al. man. 1.
oso7f|.ai,.js C0)Ti aija jj.ai._j in A. 3S68rf<!«si A. S86' princ. Pol. A. 3870deest 5.
SS7>deest k. S872deesi 4, 4a. 387S margine patris
inversis 1. sed corr. 5. SS74enl. S876babati 1. S876nobis hanc A
^677poenitcbil 1. 3878vos 2. SS79 aptarier 1. corr. aplarier 2. aptari 4. assocorr. A

NOT/E.

r/tii lustralionum potens credilur; luslrari autem eo (765) Cfr. Ekkeharrii Chronicon-.
vieitse civilalem necesse eral. qtto stalitit, tu justa (766) X!Kal. Jiin. Consenliuni Vita Wiperii, c.
diis Manibus solverenlur. Cf. Oviri., Fast. II, 55, sq.; 12, et Kalendaritim Pegaviense.
Plttt.Nuroa20, JoaniieLytloauclore(de mens.p. 68.) (767) Heinricum. Wipertus Rlius major natu ante
F.ebruus aptitl vetercs Eirtiscosdcus itifciioruin eral, palrein obierat.
aut pater Plutouis, aut-ideni qtti PIuio. GnoTTEFEKD,
«237- CMtONlCA. — LIB. III. 238
quinque ancilia et aa8t quinquaginla fortiuro scuta. A . mus homo post ducem vicedomini '">' fungereitir
Prcsbiler autem ex eis, cui animas suas commenda- oflicio; quod erat niagnum cahos cbristiano populo.
ve.-ant, habens arcum et faretram, ftigit; qtiem Hic idem 3904posl baptisma factus aposlata, altare
unusex latronibus, videns virtim 3882inhermem, in- quod erat aidificalum el consecralum in sinagoga
sequitur fugienlem. At ille S8S 3 non valens evadere, conim in nocte deslruxit, et suniens sacras reli-
misit retro sagittam, el percussit equum ih mediam quias, non est veritus eas in stiam millere cloacam.
frontem, cecidilque equus el ascensor ej'us relro. Hunc lalem 39°5 sacrilegum atqite maleftcium dux
Sicque soltis presbiter evasit, et nunciavit in urbe Deo plenus Wladizlaus, zelum Chrisli zelansS90e,
Glogov a8S 4 quse fada fuorant. Praefeclus aulem il- 11 K-.il.Augusti lenuit atqtte sub arla jussit eum
lius urbis nomine Nozizlav 38SB,cum 888emullis 3887 constritigi cuslodia. Ah 3907! qi.ianlum.de roarn-
accelerans illuc armatis, invenit Slephanum semi- mona iniquilatis cx .domo ejusdem subplanialoris
vivjumin media aqua Bobr 88'8 (768) super frutices sublatum estet in fiscum ducis 3908redacluiii! Prse-
bsereniem — nam barbari, ut viderunt multos de terea sui compares in scelere Judei, ne praediclus
suis interfeclos el alios vulneratos, irati valde prae- manzer capile plecterelur, tria milia argenti et
cipilaverunt eum in SS89 praedictum fluvium —; " centum auri libras composuerunl duci S909.Quod
quem prsefatus praefeclus suscipiens S89°et ejus so- autem 39t0 dux, gratia Dei inslincltis, cbisliana man-
cios adhuc semivivos tulii in castrum sutim, ibi- cipia ab omnibus Judeis redemit, el ut nullus ulira
que 3891Slephanus in sa9SKal. Jttnii dominica die christianus serviret eis3911,interriixit, amen, anten,
moritur. Sobezlau autem bisdem lemporibus apud inquam ; quicquid unquam deliquil, lotuin in hoc
Wicperli fllium morabalur, quia post obitiim palris laudabili facto delevitet nomen sibi aeternum ascivil,
sui prtediclus puer (769) atrociler ab inimicis uiitli- 0 3912Christi faniula pia Magdalena Maria,
que 389S coarlabatur. Semper devota libi promit plebs sua vota,
Eodem anno mense Julio dux Wladrzlaus natam quoniam in tuo festo erula e$t ab hoste infesto.
suatn primogenilam nomine Sualavam (770), cum ltem eodem anno 3 Idus Augusii 11 hora diei solis
magno muliebri cullu et nimio census apparatu, dat eclypsis fuit, et secttla esl maxima peslilentia bouni
niiplum cuidam inter Bavaros 3894primates famo- ovium atquea913suum; apes mullse interierunt, pe-
sissimo viro nomine Fridrico (771). nuria mellis fuit nimia. Segeics 3914auiumnales de-
57. Eodem anno ChristiS 896Dei virtus et Dei 389° fuerunl simul et vernales, prseter solum roilium et
sapientia, cuncia suo 8897nutu gubernans snbsi- pisain.
slencia, hanc lerrulam dignatus est sua eruere cle- (P Eodem anno dux Wladizlaus, vir39ls prseclaruset
mencia a Iaqueo Satanai389Bet ejtts filii Jacobi Apel- venerandus, natale Domii i (Dec. 25) et epiphaniam
Ia3 3899(772). Cnjus picea dextra quaecunque S90° (Jan. 6) in villa Stebecna celebravit. Deinde, quo-
leligerit, inquinat, ct oris anelitus, ceu basilisci niam S9tBinfirmabalur, transferl se 8917in urbem
fcatidus, quos afflat, necat 3901;de quo etiam plu- Wissegrad, ibique 39,sad suum obitum mansit. Ejns-
rimi testanlur veridici homines, quod saepe vistis dem hiemis jintrante vere vehemenlissimi incubiie-
sit390S Sathan in httmana effigle ejus laleri adhse- runt venti per totaro lunatioiiem mensis MarciiS0t9.
rere atque sua obsequia exhibere. Unde eum in lan- 58. Anno dominicso incarnationis 1125. Sobezlau
lam suis arlibus extulit audaciam, immo demen- audiens fralrem stium 39s0 graviter iniirmari, inito
ciam ut excedens suum modum tam sceleralissi- consilio amicoritm salubri, ininio sicjam disponente

VAUI/E LECTIONES.
J8S1 interarfrf. 5. 3SUvirumvid. A. 3889rf<>esi4. 4. 8886Voyzlav 1. Yoyzlau 2b, 3. Woyzlaus
3S8v"Gloglou
4,4a. 38s6 al. tnanu superscr. k. 3Se7 deest k. 38R8 Boler 5. Borb 4, 4a. as89ipstim A. SS9° suspiciens
COIT.al. m. suscip. 1. a891ubi i, 4a. 389!tertio 2b. III. 5. 389Sundique ab in. A. 389V Bavaricosl. in turba
varios2. 3S96ita 1. X.A. S89S
deest 3. 3897sub 4. 389S 3899
390° satanseae1. ocroicnica vet talequid super-
scr. at. man. \. queincunque i, 4a. 3S
01 afflavcrat otnisso necat 5. 390Sest 2. 390Svice Deuiii 3.
viceriomni 4, 4a. 3904Jacobus inserunt i, 4a. 3906Judo3um inserunt 4, 4a. 3906zelalus 4, 4a. 8907aii
repetuni i, 4a. 3908Wladizlat add. i, i~. '»»»deesl i, i~. 89t0 quod accipiens 4, 4". 39tlJudseis 4, 4a..
3915o pia Chr. A. »~i3 deesti, i~. a914 desunt A. 39lsdux 5, omitlunt 4, 4a. 89te qiian-
Segeles pisam
doquidero 2b, quia 5. 3917transferri se juhel 4, 4a. 3918usque add. 2b, 4, 4a. 39,° Marci 1. In eod.
A. sequuntur hi versus uncis inclusi, qui desunt in rell.
Anno milleno sexageno quo deno,
Anglorum mele crinein sensere comelc.
Anno milleno ccntcno quo minus ttno
3919Wladizlatini add. i, i~. Hierosolima Franci capiunt virlute uoienii.
IKOTM.
(768) Bober. (770) Germanis Luitgarda.
(769) I. e. jnvGiiis, ut observat Schwarz; inler- (771) Comiti Bogensi.
fuit eiiiro jam anno 1115 praelio Wolfesholzensi, clr. (772) I. e. Juriaei, cx Horaliano : Credat Judfcus
Vila Wiperti, c. 11. Apella.
230 COSM^EPRAGENSIS. 240
Ilei-iiulTLcum
, „ omni
_ suo
— cnmitatu
__ — de Saxonia rediit. , tiLfljiam
' iunica ? Nalura auivve
........ aum fecil vrotnnauiorem
cl '4 Nonas Februarii prope urbem a9sl Pragam in genitura, facit ul sit suis propicior el in omni rerttm
silva, quae esl circa ccenobium Brevnov 392S,noclu procurata. Ille aitlem, itle a94> quem libi fralrem facis,
applicuerat. Lalet causa, quid ipse hac in re facien- et cui tnodo lum soboliset carm conjugis curam injun-
dum disposueral; neque eniin lantae indolis heros gis et in tulelam commillis, crede mihi malri, ipsepri-
tam temere hanc terram intrasset, si non aliqui S9SS mus eril eis in laqueum elin foveam et in scandaltim.
ex comitibus extilissent, quoruih consilioid, ul reor, Iste aulem quem a te elongas et quasi alienum repulas,
ogeral. Namque eadem nocte retro pedem lorquens, cum sil luus germanus, mulio clemencior in tuos a9va
liuc el illuc, nunc S99V per silvas, modo per villas erit, quam lui palrui nalus, cuipost ledecernispaterni
latenter circuibal lerram, nemini vim inferens ali- solium ducatus. Dixerat,
392Sgra-
tjtiatn, sed semper 8925fralris sui qnaeritans El flebat natumque394Vsuossi!l angebat ploratu.
liatu. Omnes qtiidem Boemi pritni el secundi ordi- Quem ut vidit simul collacrimaniem, lisec adjecit
nis S9S 7 eum diligebanl el ejus parliS92S favebanl, dicens : A'o»itua, fili mi, inevitanda homini deptoro
sola aulem ductrix (773) el pauci cum ea adjuvabant fata s946,verwn fralris lui miserabiiwrem morle vilani
Ottonem. Qui, quoniam sororem ejus (774) sibi co- defleo, qui proftigus, vagus et exul matlelS9V 7 JiwiCfe-
puIaralS929,omnibus modis nitebalur, quopost virum ]3 licitermori quam infelicilcr vivere. Cui naluss'''8per-
sttum Otlo polirelur solio. Ducis autem magis magis- fusus faciein Iacrimis, Faciam, inquil, maler mea, fa-
que invalescens morbus nimis ejus exhauriebat ciam quod hortaris, non ~»'9sumadamaiitevelexecrabili
S9S
0 3960genilus Caribdi, til non reminiscar ulerini fratris
corpus. Ittler hsec primales terrae conlurbati
ceu pisces in lurbida aqua, incerli dum nienle lilu- 395t, Interea redier.s prsesul S952Bambergensis S95S
barent393t consternali, regina Sualava S9S 2 maler ecclesise Otto, miles Chrisli indolis S95V, victis et de-
ditcis praemonila etinslructa Sobezlai S9SS ab amicis slructis Pomoranorum idolis, visilat ducem jam
vcnit, ut visitaret fllium sutim, et sic locuta est ad viribus prse infirmilaie delicientem. Cui QUX3955cura
cuiii : Mater ego lua cum sim el regina, supplex el sese ct animain suam per sanctam coniessionem
litnida ad lua venio genua, et quibus te lenerum ex- commisissel, non pritts posse dari aul consequi in
cepi, pro S934fraire tuo 89ascoram le jam tremulis duigenlia prsesul 3966spopondil, quam fralri suo pa-
3967graliam.
procumbo genibus. Nec enim ea qum jure possint ne- cem veram ct firmain prouiisissel el
gari pelo, sed qum sunl et S936Deo placila el homini- Moxque praesul prsedictus curam anim.se ejus et
bus accepla. Placet enim Deo, sicut ipse dixil: < Ho- causam perficiendae 3968pacis Megnardo 3959iiijiin-
nora palrem luum et tnatrem t, ut meas aniles placide gens episcopo , juxla principalem muniliceniiam
suscipias preces, et hanc rugosam tacrimisque obor- *J valde donis bonustatus tenuii viam; festinabaleniro,
tam 3937precor ne confundas faciem. Liceal mihi ul anle Domini coeiiani/8960perveniret ad sedern
vetulm matri apud filium suum S93simpelrare quod suam (776). Miililur ilico pro Sobezlao 3961,jamqne
rogat et postulat prostratus labn universus Boemim, palam in populo agitatur, quod olim clanculo machi-
liceat niihi decrepilm vos videre pacatos, quos pari nabatur.
condilione ex pieo uiero generatos video, graiia 89S 9 Talia ut sensit princeps MoraviaeOilo
Dei, bens educalos. Contingal milti aniculm cito mori- fieri, qui semper adhterebal ducis laleri396S, limens
turm non prius mori39vo, quam huic incomparabili ne forsan 3963caperetur, tristis reverlitttr in Mora-
meo Deus conferat solanien mcerori. Meriio quidem viam. Pacificaius eslautem Wladizlaus cum fratre
meereo a9Vt,quia fera Ilerinis hac in terra regnal, et 3964quarta feria majoris ebdomarise (Marl. 25). Post
vos fratres, olim unanimes, nunc in prmlia armat (775). octavas aulem 3965paschac 2. lrius Aprilis (777),
Quis ettim ignorat, qtiod camisia propior sil corpori dominica die, quse ttmc fuit Misericortlia Domini,

VARLE LECTIONES.
wal deest k. 3922Brzewnow 2, Breunen 2b, Breunou 5, Breunev 4, i~. 89saalii 2. a9svdeest
k. "»~"deest 39aok. 3926deest k. 39s7 ordincs 1. 392Sal. man. in margine k. in lextu pairi. a9S9 co-
pulaveiat A. titrbali A. 3931litiibarunt 5. 393sZuatava 1, Zwatava 4. 393aSob. ab am. A
3934cum A. m5 Zobezlao inserunl 4, 4a. S93eex 1. 39S 7 aborlam 2, obrutam 2b. S938si non 5.
3939corr. k. »»''»corr. k. 39V1 mereor 1, morior 4, 4a. ~»K~
deest 4, 4a. 394ainler vos i, i~.
6 suuin 5. a9VC facla 1. 39V 7 valet al. man.
S9VV iiaunique 1. 39V superscr. vellet 1, malit 3. 39V8 Wla-
riizlaus inserunt 4, 4a. 89V 9 nec 3, 4. 395°ila k. ex Caribtli rell. ex deest 3, 4a. 395tmei add.
i,
4<_. 395*pr_esul red. A. 3°63Bamberiensis 1, Babenbergensis 4. S954 inclytus 3, 4a. 3956Wla-
riizlaus inserunt i, i~. »»»»Otto add. 4. b9Ct 3967deest k. 2b, 5, 4, 4a. 3958
perflciente corr. perficiende 1.
sw Meginardo 1. S9C 0 coen. Dom. A. Boleslao 2. 3»6i lat. duc. A. 396a forte 2, forsilan 4 4a.
S96V suo Sobezlao add. 4, 4a. 3965deest k.
NOTJE.
(775) Richsa lilia Heinrici coniilisBer ensis. Vide (776) Reriiit in ipso sacros„ncto pasclise Sabbalo,
Pubiischka IV, 157. ut iratlit Ekkebarrius 1125.
(774) Sophiam. (777) Probat Necrologium Bohemicum.
(775) Virg., ^En. VII, 335.
211 CtlftONlCA. — LIB. 111. 24t
pius el uiiserieors dux Wladizlaus uon sinc magno A-peria, sine senes, pcte juvenes lui similes, ingenia
suorum planctu migravit ad Chrislum , et quam acutos et in arcium artibus argutos, qui nuper ad
semper pro nomine Christi in pauperes exhibuit, magnam mensam dominse S987philosoflhiae S988 deli-
nimirum jam ab ipso misericordi Domiuo conseculus ciosis pasli epulis, el exhauslis locius Franciae llie-
esl misericordiam. Sepulius est autem in ecclesia sauris, novi pbilosophi redeunl! Tales oralores
sancise Mariaevirginis, quam ipse aedificans Christo inclila virlus ducis Sobezlai expeclal, qui ejiismirifica
et ejus matri oinnibus ecclesiasticis veniis sufficien- gesta stilo aureo mirifice deaurare queanlS 989;quibus
ler auxit, cl satis honorilicam monacborum ibidem et egosenex, quicquid ineptedeliro.usque ad unguem
3966constituil abbaciam ; loci nomen est Cladoru- eliinandum 3990supplex comitlo. Horuni et omniuni
bi S967(778) ista legencium cum licenlia, liceal mihi pracfaii
ducis.
Dttxfuil hic quanltisS 968,rexit dum spiritus artus,
Plurihus ex gestis aliquid coniingere scriplis.
Ex ejus geslis jam scriplis sclre poleslis,
Et qui me senetn viiuperas, ipse curo sis sapiens,
Qua dignus laude sit, quove colendus honore.
Sit libri finis, noslri ducis est ubi finisS969. ihesaurum luse scienliae in lucem proferas, et hunc
rudem lexlum pro maleria habeas 399t.
59. Quoniam quidem primiS 970in exordio Iibri B 60. Regnanle domitio nostro Jesu Chrisio, Irino
memini medixisse, banc chronicam sub lempori.bus et uno omnipolenie Deo, uli supra relulimus, duce
Wladizlai ducis el Hermanni prsesulis editam esse Wladizlao ex bac luce subtracto, fraler ejus Sobe-
S97t,qnibus jam ex liac convalle397sIacrimosa 3S7S zlau, setalequidem 399sjunior, sed maturis ~H~ sa-
fato iransvectis ad loca forsan deliciosa, sed adhuc piencia maturior, manu largus, civibus acceptus,
gestarum teruin exuberante maleria, utrum ibi 3974 plebi utriusque sexus el setalis gralus, oronibus Boe-
5 anchoram, an etiam
figam litlori 39_. mis insimul faventibus, 16 Kal. Maiij'ure hseredilario
Nunc ftirentibuseurisS97Sinallum carbasalendam, in principatus solio 3994elevalus esl avito.
Consule formosa mea doctrix nunc mihi Musa. 0 qui perpelua mundum ralione gubernas,
Qtiisnam 8996speraret vel quisnam credere posset,
Tu enim, quse nunquam senescis, mc senera ad jtt-
hoca99*anno lierel sine sanguine magno,
venilla sludia a977inquietare non quiescis, haud 3978 Quod pax
cum domrois Otlo, quorundam instru-
ignoras, quod in uno 3979quocunque 3980sene, sicut prsesertim 3997consilio, tali se obligaverat sacramento 899a,
in me, piierilis esl sensus et debilis animus. 0 si ctus
liiihi jam octogenario praeleritos Deus referat annos quod non prius ab urbe Wissegrad cederet, quatn
1 Leodii sub Francone898s ma-' C aul viclus plecteretur capite , ant victor poliretur
(779), quibus olim S9S
gistro tum graromalicae ttim dialeclicse arlis in vire- principalis sedis culmine. Sed dominus nosier Jestts
tis 3983praiis inecum Iusisli satis! Oniinium 39S4ama- Cbrislus, qui dissipat ei reprobat consilia principum,
sanciissimi Wencezlai 3999per merilum ita
biiisjuvenibuset snavis, semperpiiriica.seri nunquani marlyris
veltila, cur nie repelis seneni? Cur hebetem incilas misericorditer disposuit, uli me supra referente
iiientero? Jam mihi annosa aetas dorsum incurval, salis carilas veslra novit. Quapropler jam bonus
jaro rugosa 39"5 culis faciem delurpat, jam peclus dux4900 desinat super fralre stio simul et Ottone irasci
400tgu-
velul sonipes fessusanhelal, j'am vox rauca ceu anser el indignari, credal oronia ratione Dei
sibilal, et morbida seneclus meos enerval sensus. bernari. et nicbil sine ipso posse fieri. Sed, quoniam,
Ccrte pltts me deleclat3S 86mollis panis el tosta buc- Salomone testante, ira in sinu stulti quiescil (Eccle..
absit hoc a reverentissimo *oosduce, ut per
cella, quam iua sophismala, quae quondam sub ve- vii, 10),
slra mollilercubantes asscella, suaviterex lua lenera iram el indignationem suas virlutes eximias coin-
suximus papilla. 0 sophislica cornupeta, ultro viris maculet, aut per inpacienliam 400Sprobabiles suos
syllogislicis appelenda, nobis aulem jam salisex- conlaminet actus. Quos revera si quis 490Vob laus-

VARLE LF.CTIONES.
3880ibi 3. 3967 3»6» Ilic sequunltir in 2a verba : ln-
Kladruby 2, Kladaruby 3. 3968quinttis 3.
cipil prologus in quartum librum. Ini legitur: Explicit libcr IIIus. Incipit Boemo-
HIIus de chronica 397S
i-uin, 397S4a in margine a manu tamen recentiori adscripla sunt 3970deest 3.
<7»«7j 397tesse ed. A. valle
A. lacrimarura A. S974sibi 2. S97Slectori 2a. 3976curis 4. S977sladia corr. al. man. sludia
1. 3978aut corr. hatid A. S979 viro 5. a980unoquoque 2b. 39R 1 enira 2. S98°-Francorum i, 4a
3988virentibus A. virectis I, 4. a9S4omnium 2. 398S 3. 39S 6 deleclant 2b. 3987deonse 4. 898sphil-
rugosae SS9tIn
osopltye 1. a989quenl corr. al. man. queunl 1. S99°ila corr. al. man. 1. eliminanduro 5.
2a. sequunlur verba : Incipit liber quarlus de subliraalione Sebeslay in ducem Boheniorum. S99Sdeest
2. 3893deesl 2. a994in pr. solio A. 3995omissum 4a. 399eeo 4. 4a. 3997ila corr. 1. instinctus A. 2.
2b. 4. 4a. 3998juramento 2b. 3999W. mart. A. 400°non 4. 400t Dei ral. A. Dei tmiissum 4. 4".
40,2 reverendissimo 5. 4003
patienliam 3. 4004si quis al. man. in marginek.

NOT./E.
(778j Kladrau. (770) Vig., Mn. VIII, 560.
1~Z COSMiE PRAGENSIS CIIRONICA 244
riem 4'"> 1,sui400Csingillalim 4007expiimere salageret, ^; oblilus quod Deo voverat, viclus libidine in laqueum
4027 cecideral. Quid enim agerel? ali-
prius diurna#Iux cl pagina deficcret, qttani ince- diaboli fere
ptum 4008opus perftcerel. Verumiamen nos uiiiim ct quando legerat in dialogo, qiialiter sanclus Benedi-
ct prsccipuuro ejus nieinoriale veslrae caritali pandi- clus per incendium 402Surticae contpescuii ardorem'
rous, in quo niniirtini omnibus peue prseferendus est carnis inimicse. CUm subilo superna gralia respectus
'actu, quod tanise polestaiis dux nunqiiam et ad seraetipsum reversus, quaerens *029ad simile
Mentis prjcdone poluilV009sua labra medone(780). opus, et non inveniens secrelura locum, furtira col-
legit de urticis manipulum. clara peciit cubiculum
Certe non roodica esl virlus cuippiam potenii viro
et super se clausit oslioluro, atque omue siiuni usque
os stium refrenare, el naluralis potus non arourcam,
ad unuin filuin abjecil vestiinentum. Ahlsiqttis
sed ejus illocebras spernere.
voto lunt voaopresbylerum sanuro insanienlem vidisset,
61. Eodem anno 13 Kal. Junii, 4 existenle etiarosi 40S1 eadem die
carum parenlem sepelisset,
feria, in hebdomada sacrosancta pentecoslen (781), vellet nollet,
in locis utique riderel403J. Cerle non lanluni
inagna nix quibusdaro silveslribus desceiir-
ssevus magister in discipulum, aut dominus iratus
dit, el seqtienlibus diebus grande frigus inhorruit, in servum saevit, quanltiin presbiier in se et contra
aique omnigenis et maxime in autumno seminatis ; se inflammalus, atque prse ira insensibilis faclus,
frugibus, simul 4011et vineis, nec non et 4012arbo-
ribus roultura nocuil, ila ut40ta in multis locis ar- per genitalia sua simul et posleriora urticis saevivit.
Exinrie 4033reriit ad cor, el iniilto crudelius circa
busta radicitus exaruisseni, et roiiiores gelu rige-
sseviens, aiebal : Tu me, lu, pessimum
scerenl 4014aroues. Ejus liebdoroadae in sabbatho praccordia sic V036modo cru-
cor 493V, semper crucias 40S8 , ego le
5 4015Kal. Jtinii (7s2) imperator Heinricus quartus
ciabo. Ex le enim exeunt cogitaliones malm, adulter
oiiiil, ibique ejus etV0,citnperialis genealogia desiil, ria 4oa7, foruicaliones el tibidines. Sicque saiisfaciens
4elr
partitn sterilitaie feroiuei sexus, partiin ab in- suo furori presbiler furibundus 4038,lantis alrecla-
euiile setale oiniii virili 401Sstirpe regali fato con- lus 4039
doloribus, per tres dies jacttit moribundus;
clusa exiciali. nec satis se 4040fecisse reputans animsc remediis,
62. Inlerea per Dei graliara inclilo duce-Sobezlao colligens 40V 1 fasciculutn de urticis, siispei.dil in siia
iu lolo suo composila pace regno, dttm 4019beroycis camera, quatenus eas V042seroper haberet prae ocu-
ccssamusa chronicis 40SO,referamusqtialiier presbi- lis, quas quolienscunque seu pendentes seu succisas
ter quidain crudi per incendium holeris incentivas sive juxta viam pollentes conspexil, cor ejus intre-
cxiiiixerii 4021 flammas pectoris; ipse enim clam muit raemor 4043evanuit.
Q mensque roala ma.i penitus
iiiihi narravii familiariler, ei ut iiulli eum tiomine Nos atilem huj'us presbiteri imitabilem sseviciam
prodereni per Christum me rogavil amicabililer, cui verlamus ad virlutum 40VV custodiam, et quod ipsc
iu e.gouti mihi credo, quiavila ejus lattdabilis litlein operatus est in corpore, nos operemur V0V 5 nienic.
jnsebel verbis. Aiebat40SSenini quod, postquam sibi Sunl enini eloquia Domini eloquia veridica, quibtts
jiresbiterain 4023Dominus tulerat, devota menle Deo ait : Pater meus usque modo operalur, et ego opervr
6 presbiter, dum foris
voveral, quod nullam ultra cognoscerel feminam. (Joan. v, 17). Ecce enira 40V
Sed, quoniam valde difltGileesl assueta 46svfumlilus poenaliier 40V 7 arsit, quod illicite ardebal40VSinlus
a menle K»iSevolvere, nescio quol vos6 post annos per Dei gratiaro exlinxil, vicil peccalum, quia iitu-
lanja eum lemplacio carnis iiivaserat, ul pene voii lavil inccndium 40V 0.
Noverinl omnes in Cliristo fideles, htijiis cluonicse compositorem, scilicet V05°Cosmam reverentissimum
Pragensis eiclesise decanuin, 12Kal. Noverobris qbisse eodem anno, quo ducem Sobezlaum constat iulra-
iiiziiiuin fuisse 4061.Ameu. Valele fratres V052.
\kl\\M LECTIONES.
»005iau_ \ IOOG 0i, iau(ieni sui otnissa 2b. 4007singulaliin 3. 4008incerlum A. 4013 2. 2a. 4009jjoiluit A
prolttit 2. 40toila i~. XVI. 4. VI. rell. K»"similiier 2b. 4012deest 3. 4. 4a. ita ut superscr. k.
4014g. »t/.man. superscr.i. el roinores gelu rigcscerenl desunl 2. 401BX. 4a. 40lcejusdem 40!5. ejus omisso
K»'s 0 codices i
et 4. 4a. V617feininei— inetmle desunl 1.' 401811al. man. superscr. k. deesl 5.
4a. omissis qmnibus a verbis. Inlerea elc. usqtte ud liunc locum hmc inserunt: lioc iu loto licelexlra
402t
ordinem
nosirse sit uarraiionis, asdificationi fidelium convenire credirous eic.
quoniam laraen 402S extinxerai 1.
40sv
extinxit 2. 4022aigebai eraso A. presbiieruram sed corr. k. preshyteralum 2b. 40ao asueta A.
g
4026deesl 2. 4026quod 1. 2. 4027 vere 2b. 40'
28 incenlivum i. 4a. 4029coherens A. liium corr.
iiini 1. 403tetsi 4a. V0SS rediret 2. "03sexin 2b. 4034pessime cur 2b. 403i/pess. cor s. cruc. spatio
vacuo reliclo desunl 5. 4036 si corr. al. man. sic 1. 4037 superbia add. 4. 4a. 4oa8 deesl 5. 40S'Jatie-
nualis 2b. allroctus 4. 4a. V0V V040 me corr. se 1. '»'> corr. 1. vovscorr. al. man. k. 404sdeesl 2b.
wu acj yjrl, veriantus A. 6 in add. 4. 4a. V04Comttiunt 4. 4a. 40V 7 peccaliler 2b. 4048ardehit
corr. ardebal 1. 40VS Desinit cod. 3- lits verbis : Hucusque Cosnia> decani Piagensis editio. V06° deest
p>4 »otii/jj 2. recentior manus addidit M. C- XXV. --4. 4a ita: Hoc oodeiuxnanno exeiiipltts est vita
Jial. Nov. V05s ilu 1.
JKI.USchronipae composilor Cosmas revereulissinius Pragensis ecclesitc decauus
ameu A,
~\OTM
(780) Polio melle misla. Saxo 1125 ; qtti dies tnciait in Sabliaium hebdomariae
("8) .ncidit in dietn 17 mensis Maii. Pentecosies. Non Cosniaevidetur esse error, sed out-
(782) Obiit 25 Mat; cfr. Ekkehardus et annalisia itium noslrorum codicum menriuiu.
245 CANONICIWISSEGRAD. GONTINUATIO. 24S

CANONICIWISSEGRADENSIS CONTINUATIOCOSMJ;.

Anno dominicse iiicarnalionis'' 1126. Sobezlaus ,A bus ls el prepositiset capellanis pette centum haslam
diclus venit in Moraviam, et ablala Oiloni provincia sancti Wenceslai, inter quos unus capellanits, pro-
Dedalrici (1) restituit filiura ejus Wralizlaum inpater- bus, nobiii genere, nomine Vitus, qui lenebal ba-
nam s sedem. Olto dux Moraviseconvenil Lulerum 3 slam ejusdem sancti prememorali 16, ut mos est,
in Ratispona (2). Sobezlaus vaslavil * Moraviam, indutus lorica et galea, ul Achilles, lacrimans ptse
partem Ottonis. gaudio clamavit t7 ad suos : < 0 socii et Tralres,
Eodero anno 4. Non. Jaroiarii lucescente die si- conslantes eslole: video enim sancium Wenceslaum
gnum visum esl fulguris 5. Sed quibtisilam visum sedenlem in equo albo et itidulum candida vesie
est anle natale Doniini, quibusdam in vigilia nativi- super cacumen IS sacrse.liaslse, pugtianlem pro uo-
latis Domini, sed plane visum est in nocte gancti bis, etiam et vos videle. t Uli autem slupefacti 1»
Slephani prolomartyris. Eadembyertie tarita roa- aspicienles hac et illac nichilque videntes—quia.
gniludo nivis fuit, qualem nuUus hominum se vi- iion omnibus, nisi dignis dalum est a Deo illuri
disse dicebat, in qua niulli homines morlui sunt. miraculum videre — trislanlibus el lacrimanlibtis
14 Kalendas Marlii inundatio aquse; glacies muliis et ex loto corde gementibus ad Deuni, et oculis et
rebus nociiit. HicLulerus 8 rex Saxoiium 7, seduclus manibus expandentibus ad so ccelum, el lamiliu
ab Ottone duce Moravise, inflalus magna superbia " clamanlibus liyrie elcison sl, dum Deas omnipotens
etavariiia pecuniae atque malitia el iniquitale, cum sua niisericordia et suo sancto nuncio Wenceslao,
suo exercilu venit contra Bohemos juxta oppidiim noslro protcclore,vicit nostros hosles. AmeH2s.Haee
liomine Chlumec, ubi Sobezlatts dux cum Dei adju- duco Sobezlao omnia agenle, misit suutn capella-
lorio et suo comitalu 128 Kalendas Martii prostravit nuni in villam qttse vocatur horoine Wirbcane 2S,cui
quingenlos primates illontm, exceptis scutiferis ", fuit nola res; qui invenil in pariete ecclesiae vexil-
inler quos ruit Otlo dux memoratus. El in tanto Itim sancli Adalberti pontificis, et suspensum est in
bello tres lanlum Sclavi perierunt; regl aulem Sa- hasta sancti Wenceslai martyris in lenipore belli
xonum cum ceteris pepercit diinisiiqueeuni in pace. cdntra Saxones, ubi Deus 2Vvicit cos. Amen 2S.
Et sic dominus Sobezlaus et Bohemi cum magno Eodero anno S Nonas Oclobns Zdik 2a ad scdem
lionore et gloria illesi redierunl. FaclUm est autem Olomucensem episcopus 27 secundum inslituia cano-
inenarrabile 10gaudium tam clericis quam laicis pcr numelectus, ab archiepiscopo suo Magontino (5)
lotam familiam sancli Wenceslai, quia " nec patres ordinatur, et in ordinatione, ablato S8 nomiiie bar-
nostri nec avi nec atavi habuerttnt lalem honorein, baro, Henricus appellatur.
qualem omnipolens Deus sua gratia concessit nobis, p Eodem anno Sobezlaus dux et Ungaroriim rex
suaque dexlera el juslo judicio vicit eos. Ameii. Slephanus (4) eonvenerunl ad colIoquium,et niunera
Nolo aulemls vos latere patres et matres quod au- dederuntad invicem; rediens Sobezlaus ad sua, ce»
divi, annuncio vobis veritatem auxilii oainipoleniis pit Bracizlaum s9 (5), kallienalumque duxit in "*
Del, quse visa esl pene ab utroqtte cxercitu, quod castellum noraine " Donin (6).
aquila volans ea die, antequam bellum fieret inter Eodem anno multi homines perierunt fame per
Saxones et Bohemos, sua voce clamabal super Sa- totum niundurii. Deinde transactis tribus mensibuR
xones, prsesciens nutu Dei cadavera eorum,etcam- Bracizlaus in arce Jaromir (7) retrusus est. Eodero,
panam sonanlem auditum est. Iterum circum asian- lempore ss quasdam munitiones Bohemi resedifica-
tibus ta et custodientibus 1VprimalibusBohemiensi- verunt, quas Sclavice 33Primdasv (8), Yzcorelik3S(9),
VARI^E LECTIONES.
1 Anno Domini 2b. et sic deinceps. ' patriam 2a. 3 Luderiuin 2. 2\ v vastabal. 2b. B visuro est
6 Lolharius 2b. 7 Saxoniae 2b. 8 XVI, 2b. 9 seuriferis 2. 10 mirabile 2b. " qua 2.
fulgur 2b. ls deesl 2. 2a. la a circumslanlibus 2b. 14custodibtis 2. 2a.
sanclus Wenceslaus quam 2a. quod 2b. 17elamabai 2b. 1S cacuroina 2b. 19 et add. 2b.
15Boemoruni 2b. lc praenominaii 2b. soin2a.
ss deest 2b. sa ila 2°. Wrbczane 2. in villam Wrbczany 2b. s4 Dominus 2b. iS deest
2b. 21kyr. 2. 2'8 deesl 2b. • 2SBrzecislaum 2b.
2b. *6 Zdiko 2b. el sic deinceps. S7Olomucensis episcopatus 2. 2a.
so a(j ^b. 3>diclum 2b. as anno 2b. 3aSclavonice 2b. 34Przimda 2. Przinda 2b. 35 Yzcorzelik
2b.
NOT^;.
(1) 1. e. Udalrici, cfr. Cosm. III, 41. fectus est.
(2) V. infraconl. Sazav. 1126. (6) Dohna.
(3) Adalberto. (7) Jaromie.rz in circulo Kbniggralz
(4) secundtts. (8) Frauenberg in circulo Gzaslaviensi.
(5) lilium Bracizlai II ducis qui anno 1100 iiiler- .. (9) Gorlitz.
 S47 COSMJEPRAGENSIS CIIRONICA. 258
Aacliow (10) appeiianlur. lijttsdem etiani tero- jA altera projecit se ad aqiiilonem. Transaclts decctn
poris curriculo capella se in monle Rzip nnnciipa- diebus ad noclem rttbea signa apparuerunl in coalo
tur. Sobezlaus dux screnissiriius deslructam re- ab aquilone "s.
conslruxit, quam Zdik, sanclse Olomucensis ccclesiae Anno dominicae incarnaiionis 1129. Wralislatis
vcnerabilis 37 cpiscopus, prislino 38dotis jttri restau- filius Dedalrici caplus esl a Sobezlao, posl bsec 53
ratam curo suroma reverenlia consecravil. iu exiliura missus est. Kladsko caslrum renovatum
Antto dominicae incarnationis 1127, 7 Kalend. est atque firmattim a Sobezlao.
Marlii, capuis 9 sancti Adalberti martyris et poniifi- Eodem anno dux Sobieslaus renovavit Wissegra-
cis in civilale Gnezden 40 reperluin est, eo quidem dense monasterium, quod.pater ejus bealse menio-
loco ubi mariyr idem marlyrio 41 fuit coronatus et rise rex 5VWratislaus sedificavit pro aninia sua et
lumtilatus.4S Sobezlaus vero dux Bohemorum tunc uxoris suoe prolisque suse, collaudatiie etauthorilate
temporis Lotario regi Teutonicorum fuit reconcilia- gloriosissiini papacAlexandri alqtie 72 palrura. Qui
lus (H), ejusque gratia el dileclione iuduclus, ca- sanctsc Romanse ecclesise prsenoniinatus pontifex ad
struin Normberk Kt>cutn magua manu obsedil, el corroborandam ejusdem sacrse insiilutionis digna-
B.twariam fere 44 usque ad Danubiuni vaslavit elis tus (19) pcr Joliannem Tuscolanenseui episcoptim et
inceudil. Decem liebdomadis explelis (12), perfecto 'C |jer Peirum praepositum sancli Georgii martyris
negolio cum roagna pompa et triumpbo ad propria prsediclae ccclcsise ministris, videlicet presbylero. 68,
rcmeavil. Bawari vero et Swevi furore et indigna- diacono, subdiacono et etiam prseposilo 56traiismi-
lionc accensi, ducem (13) Conradum sibi in regem sit, et 57 ad itisigne aposlohete autliorilalis eis per-
constituerunt, sicque novissimiiro errorem priore petuo hiis uti concessit, sandaliaet milras. Hiisvero
pejorem, proh dolor! in regno effecerunl. iia disposilis et ordinatis, idem rex supra memora-
Anno dominicse incarnationis 1128. Lulherius rex lus hoc pra;dictum monaslerium subdidit sanctae
in die paschae (Apr. 22) levavil de fonle baplismaiis Ronianse ecclesise, quod 58 tali inodo fundavil, por-
jilium ducis Sobezlji, faclique sunt inlimi amici. lans propriis bumeris 12 cophinos plenos lapidibus
Cui parvulo posl confirroationem ftlius (14) Wigber- ia honore Salvatoris, ut Constantinus imperator
li (15) in exitu vilse suse promisit lolum pheodtim fuaidavil Romanam ecclesiam. lrieo fecil eam libe-
siitim, aslantibus ibidem primalibus Saxonuru. ram esse, quam Sobezlaus, ul diximus, renovavit,
Eodem anno expeditio facla est a Sobezlao in et renovalam iu melius auxil, quia parieles depingi
anxilium compatri suo Lulherio regi (16) conlra fccil, coronam auream in ea suspendit, quae poude-
regem Conrarium, sequenli vero die rediit ad pro- „"' rat 12 marcas auri, argenti vero 80, ses et ferrum
jiria cttm graliarum actione. Non post multum vero sine nutnero, pavinienluni politis lapidibus exorna-
lemporis 40Conrarius filius Liutoldi (17) caplus cst vit, porticus in circuilu addidit, laqttearia in laleri-
a Sobezlao, el inclusus est in claustro Wissegradeti- bus duobus affixil, tegulis sumtnilalem lolam cum
sis ecclesise 47. ^Sstas sicca. teciis cooperuil, clauslrum ei omnes oflieinas coo-
Eodem anno multi principes 48 Bohemorum capti jieriri jussit; insuper elcauonicosejusdem ecclesiae
et calenati atque iuclusi sunl in custodia a duce So- imiliiplicavit, slipendiis, praediis, aliisque bonisau-
bczlao. Bracizlaus ductus est in caslelluro Dacin 49 gmenlavii.
(18), et Conradus ad Henrictim (ilium Wigberli. Eodemque anno dorainus Meynhardus episcopus
Eodem anno S. Idus Novembris ei Sclavonice Pragensis ecclesisc renoval 5S sepulcrum sancti
Prosince 50 eclipsis lunse rubea; dicam quori quiriam Adalberti ponlificis auro el argento et crislallo.
viderunt particulam quae remauseral jactantcm se Eodcm 60annoWencezIaus (20) filius Suatopluk 61
huc el illuc, donec defecit, el multae slellse circum- missus est in Ungariam a duce Subezlao in auxilium
dederuiit cam, quarum 5t una circumvolavil lunam, regics Slephano contra Graecos, sicque cum pace

VABI^E LECTIONES.
36 Capellam — appellataro 2b. 37deest 2b. a8 pristini 2. 2a. pristinojun, omisso dotis2b. S9corpus
9)>. 40Gnizno 2b. 4t id. marl. desunt 2a. 42 7 Kal. — Itimulalus leni ductu calami iratisfixa sunl in 2.
43 Nureroberk2b. 44rf6>cs/2b. 45deesl 2. 4Cspatium add. 2b. 47 caslro Wissegraricnsi 2b. 48pri-
inales^ 11.2b. V9Daczin 2. Dieczin 2b. 60el Sclav. Prosince omissa 2b. 51ex quaruin 2. 2a. 5S ad
2a. ss posthac2b. 5Vdux 2b. 55et«rfrf. 2b. 56 et etiam prsepoliso otnissa 2b. 57et
itquilonero 58 ^9 rcnovavil 2a. 2b. 60enint «rfrf.2. 61 Zuatoplik 2a 2b. cs tiuci 2b.
deest 2b. ita 2b. qui 2. 2a.

NOT^E.
(10) Dachau. (15) Groicensis.
22 Maii Marlisburgii;
(11. die fesio PeulecostesDeulschen (16) qui obsidebat Spirant.
cfr. Jaffe Gescltichte des Reichs unter (17) Cfr. Cosmas 111,41.
Lothar, pag. 58. (18) Telschen.
(12) Die 18 Atig. 1127 Lolharius Balieubergre (19) Legenduro videtur dignitaiem. De liac 1'nntia-
coinniorabaiur. Bolimer 2100. tione cfr. Cosmas ad annuin 1070.
(13) FranconiiB, Staufenseni. (20) dux Olomucensis.
(14) Heinricus.
219 CANONiClWISSEGRAD. CONTINUATIO. 250
rediil, sed vivens per qiialuor roetises quartanis A professus cst. Ilsec autem verba fuerunt exordium
febribus excoclus pridie Kalonrias Marlii expira- malediclae oralionis : « 0 bone et pie princeps, si
vit (21). causam quaeris el ordinem, omni. nube mendacii
Aniio (lominicse incarnatinhis 1130. ipsa nalivitr- remota.hsec esl: Miroslausnos infelices misit ao
tis die (De.c.25) surgente attrora Lucifer ortus est, )ierdendani vilam inclylam luam. t AlMirosIaus, qui
quod nunquam visum vel audituni fuii. Ilic doini- in 'eoriein itinere erat, vinctilis durissimis est cott-
iius Megnardus episcopus Pragensis ecclesioe profe- slriclus, Sirezimir vero iniio consilio cum fralre
ctus est Jerozolymam causa orationis. fmxii matrem suain valde infirmam, licentiam do-
Eodem eliam anno dux Sobezlaus proficiscens liiuni eundi a duce de expeditione quacsivit. Qtti si-
Ralispoiiam ad colloqiiium Lutheri regis, in quodam railiter in quadam villa caplus est, atque aniho cum
rivulo nomine Regeu 6SDoi gratia evasit mersionem, fratre ducti sunt in Wissegrad. Hiis ila iransscsls
in illaque urbe manens pcr septimanani destruxil 20 dominus Sobezlaus proficiscitur in urbem Pragam
niuniliones, sicque sanus et laetus rediil atl sua. meiropolilanam causa oralionis, discalcialis pedibus
Hsecdomino duce Sobezlao agente, et ante el adhuc el vestibus mulatis, ut rex Ninivitarum, et ingre-
per omnia incolomi existente, pervenil in caslrum dientem omnes laetanler7a cum ingenti triumpho et
Cladsko 6Vcum multo comitalu, quo solerlius quam " honore eum suscijiiunl, de ejus salute quidein ut
anlca et robustius munito, in Moraviam proficisci merito gaudentes, hymnumque angelicum canentes,
disposoeral. Sed Dei misericordia revelante, ul ipse nec non et campanis sonanles. Faclaque ibi ora-
ail: « Nihil operlum, qiiori 6Snon revelelur, neque tione discessit in Wissegrad, ibique a canonicis pa-
abscondilum, qttod non sciatur (Mallh. x, 26) el cae- tris sui, scilicel regis Wratizlai, ctiin inenarrabili
tera, insidiaeet tradilioncsquse longe anle in eum gaudio susceplus est. Altera vero die, quemadmo-
machinalse erant, lunc in ipsa via paluerunl, sicque dum apes convolare solenl ad ducem et ad matrem
incepiuni ilerMoraviaead lemptis impediverunt. Pro- suam, ita Bohemienses primales rescienies suum
xima ilaque die dominica 17 Kalendas Julii in ipso ili- principem evasisse laitta pericula, convenertmt in
nere cognoscens duos salelliles vilse ejus insidianles, alliorem urbem Wissegrad, ibique hivenienles 74
vocavit comites suos, Zdeslaum 66 filiumBlahonis 67, etmi, gaudent de ejus salute, ut mater de unico filio.
alterura Divis, rogans ab eis fideiti, ne volunlali suse Sequenli vero die dux Sobezlaus congregavit nobilcs
iti qtiodam secrelo conlradicerent. Illi vero duci ei iguobiles in palatium Wissegradense, etiam Pra
fidem pro velle dedeiunt. Quibus sub oculis tradito- genses canonicos; alque nos ibideni fuimus. Fuit
res rnanifeslans ait : « Hii sunt vitse mese tradito- multitudo niagna viroruro in concilio illo pene tria
res68,iusidialores el inleremplores. Sicul mibi paulo millia. Ipseqtte monarcha Boemorum, stans in meriio
anle C9promisislis, impunilos usque ad prsesenliam oiiiniIIin noslrum, sicut filius supplicans patri de
ltostram ducatis, quatenus oninis tradilionis lam omni inobedieritia sua, ila elevans vocera sttam, sic
suspeclae quam manifeslae veritatem plenius et luci- cum lacrymis ait : « 0 Boheniienses proceres et
dius cognoscamus. > Quoruni alter cum hasta et scutum Buhenticae lerrse! non laudo neque extollb
sicca loxicata deprehensus fuil fernie duorum cubi- me, sed veritaleni dico, qttando fui profugus, Dei
lorutn longitudine, aller vero fuga elapstts est. Tunc gralia ubique felix fui, et habui de biis sufficienter
doroiuus Sobezlaus per Dei sapienliam 70, ul Salo- quae mihi necessaria fuerunt; nunc auiein fiens dico,
mon prsenionilus, quibusdam venatoribus suis advo- vivente fratre meo el duce Wladizlao, ueque scuto
calis rem lamen dissimulans ait: « Cuidam ex meis neque alia vi istum ducatum et honorero percepi,
armigeris furata est manlica (22), millite indagalores sed Dei niisericordia el eleclione 1'ralrisque mei ad-
canes, ul sequanlur vesligia praedonis. > Illi non huc viveulis veslrique oronium sum adeptus, liacque
spernenles jussa domini, velociter inseculi sttnt, ratione et jtistiiia me juste el rationabiliter arbitror
7" nobi-
aiqtte in quadam villa ceperunt euift, vinctumqtie ad jiossedisse. Quidam vero ex hujtis provincia
ducem adduxerunt habenlem gladium infectum ve- ,r, liores instiiiciu Sathansc commoti 7", me, proli do-
neno. Qui prsesentibus primalibus Bohemiae inter- lor! perimere volueruni, velitti qnondam ilIorv;«l
rogavit nefandos latrones dicens :< Quani ob eausam antecessores fratrcm meuin Bracizlauro duceni pru-
ct cnjus consilio lale el lam 71 nefarium scelus per- denlissinittm occirierunt. Suatopluk quoquc sioe
petrare voluislis? cujusve mililes eslis? s Qui filii causa perimerunl. Me vero, qui ad utililalem jialrise
iuiquiiatis tam nefaudam rcm celare non polucriint, pariterque ad veslruni bonorem enisus suni, nescio
s-'cque alter se miliiem esse Miroslai, filii Joliaiinis ob quaiii causam me perriere voltierunt, scri, Dei
72 gratia auxiliante, perficere non valueruiil. Nouiie
coutiiis, alteruue fratris ejus iunioris Strezimir
\kW\M LECTIONES.
3 Oiiiissioit2. 2a. teqtt 2b. 6VKlarisk 2. 65 ul 2b. °6 Sdeslaum 2. 67Blagonis 2. 68 omissum 2, 2a.
'•~ paulo iiiile desunl 2a. 70gratiam2b. 71 taultim 2 , 2". 7Sita 2". 78 omncs ecclesia; Isetanlur 2.
74convenientes 2b. 76provinciae 2a. ,6 commoniti 2, 2b.
NOTiE.
(2!) vin Kal. Marl. legitur apud anonyniuii) Gra- (22) Ycslis species.
dicenseui; Kchter, serics ejip. Olomucens., pag.23.
231 COSMJ; PRAGENSI5 CHRONICA. 252
8! (23); quodcunque elegeris,
videlis, quanla durilia qiianlaque impielas cordis }i < sam et agazoniam
eorum fuil? Quibus etenim uberiora dona meae gra- < me promiltenle duceque Bracizlao donante, sine
tiae imperliebar, et quos prae aliis cariori affectu « dubio cum honore possidebis. » Deinde, postquam
venerabar, alque laleri meo dccenter assidere facie- se ipsum cum aliis proprio ore accusavit, de consilio
bam, horum maligna voluntas mihi exiiium molila cum sociis educlus esl, sequenlique die cum fratre
est. CKterum ne vel ambitiose vcl pro invidia eos Strezimiro et cum quodam medico omnibus membris
dampnare videar, proprii oris eorum alloquio dir in foro privali sunt. Duo autem praedicli filii Sa-
gnilaii vestrx audire complaceat. » Posl haec aulem llianae inauditum lormentum subierunt, scilicel in
pisedicli filii Sathana; praesenlali sunl prmcipi si- rolam slrictius implexi, Oculis erutis, manibus cum
niulque discumbenlibus; illi vero qui vitam ducis a Iingua ampulatis, cruribusque confractis super co-
83 eorum apparaise
niajoribus suis quacrereipjussifuerant, nefandam rem lumpnas positi quae interitui
celare non poiuerunl, sed Miroslaum lilium Johan- fueranl, miseram vitam finierunl. Kriwosud vero,
nis in biis omnibus accusaverunt, jussu cujusomnia qui palruus Miroslai fuerat, atque alii duo, quorum
quae ,7 facere volueranl sibi injuncla esse dicebant, unus Wacemil e4 alter Henricus vocabatur — isti
jiam el servientes ejus fuerant. Miroslaus autem quidem qui a proefaio Miroslao .coram duce alque
conspeclui ducis astare jussus est, praeceptumque 1S praedicto conventu accusati fuerant — ad judicium
est ul unus de primalibusab eo hanc causam inqui- destinati Pragae per ferrum incesserunt, et sic ab
i-cri.1, suana malilia an aiiorum suggeslione lale omnipotenle Deo damnati, veraciler rei reperli sunt,
crimen excogiiare ausus essct, quisve hujus conju- ac proinde quatenus capitalem subeant sententiam
raiionis magister fuisset. Ipse vero ad hcec respon- decretum est. Tandem ducti ad forum 9 Kal. Julii
dil :« Princeps piissime, nullalenus grande pecca- cum securi decollati sunt. Bosik capellanus 85inler
lum meum celare possum, quod per maximum caelera populi mulliiudine quasi ad speetaculum
infortunium prsemedilalus sum , sed in praesentia affuil. lllud autem nescio, an ad abolendum sibimet
veslri atque simul discumbentium manifestare volo. scelus impositum venerit, an sicul diabolus invenlor
Nam quodam lempore unus de mililibus Bracizlai hujus negolii fuit, atque duclor ipsius per omnia
nominc Bolesa causa luijus mihi injungcndi peccali exliiit, ita ad speclandum interitum sodalium suo-
ler ine visilavil, cujus ego consilio consenlire nolui. rum eum adduxit, volendo agonistam sunm non diu-
Ad ultimum vero venil ad me Bosik 7S, nosi,er " lius a consorlio sociorum vagari. Nam, qui antea
capellanus, alque tali ]modo me monere ecfipil: conscius sibimel vagus et exul exlilerat, modo per
« Nonne, cbarissiine fili, patre tuo in hac provincia Dei graliam manifesliis omnibus apparuil; quem
« nullus nobilior nullusque sapientior fuil? tu autem '- videns unus de primalibus lenlum perduxit ad du-
« inter alios hujus lerrse primates pro minimo ha- cem, et inlerrogalus de causa, sermoni sociorum
« beris, insuper et germanuin luum lamdiu in vin- in nullo discrepuit, sicque cathena ferrea constrictiis
« culis pro nihilo mulla mala perferre paleris. Ergo ad cuslodiam villico 8<sregis deputaliis est. Sequenli
« inelius esl, ut hoc duce superbissinio peremplo, vero seplimana 2KaI. Jnlii 87Bracizlaus obccecatus
< lalem inlhronizemus, a quo sine dubio cuncla esl.
< quae nobis placuerint habere poterimus. Quod si Eodem anno 8 Idus Oclobris quoddam monstrum
« mihi non credis, ad lalem te deducam cui indu- ad simiiiludinem serpentis uno moineiilo, scjlicet
< bilanter credere poleris. > IIoc scrmone fiiiiio circa occasum solis, visum est volare per lotaiu
ego pro peccato meo admonilioui ejus acquievi, et Bobemiam et per plurima alia loca. Posl hsac autem
ila perduxil me ad episcopum Megnardnm, qui in aiiiul signum visum esl a quibusdam nimis lucidum
quadam villa manebat qua; Selavice 80Zircinaves ^1 unalutinali hora. Wratizlaus filius Dcdaliici reduclus
appellalur. Iloc auleiii fecit ceu prsesuli me cupiens esl de exilip.
in luinislerium coinmendare, iuique toluin initium Anno domiuica; incarnalionis 113!, 4 Kal. Apri-
bujus conjurationis factum est. » Deinde a duce Q lis (24), id esl in dominica qua cantatur Lxtare,
interrogalus de pvaidicta conjuralione, episcopum Lutherius rex cum multo comiiatu tam clericorum
graviter in omnihus ila dicens accusavit: « Proesul quam laicorum iu civitate quae Leodium vocalur
Megnardus ob hanc causam, ul nos in hoc negoiio convenit. In qno conventu Innocenlium (25) profu-
consiantes haheret, duos digilos super reliquias gum papam elegerunt, illum videlicet quem Pe-
sanclorum posuil, verba hujiiscemodi mecum habuit: trus (26) Leonis filius cum clero el populo Romame
< Si vitain ducis perdideiis, inler isla quiuque, sci- ecclesia3 de pontilicali sede pepulit. Quamobrem
< licel Satec, Lutomerici et inter cameram et men- episcopum Monasleriensis ecclesiae (27) miserunl8S,
VARI^: LECTIONES.
" Deesl 2, 2a. vs Bozik 2 , 2i>. « veslor 2^. s° omhsum 2b. 81 Zerzinawes 2>>. Ei
agosoniam 2,
gosinama1». e3 inleritu 2. 8* Yicemil 2b. S6 quoque inserit 2b. 86 illico 2b. S7Jtinii 2. S8rfeesl2a.
NOTJE.
(23) Marescalci munus. (25) Secundum.
(24) Aliis leslibus papa jaiu die 22 Mail. Leo- (26) Anaclelus II,
dium venerat. Jaffe, p. 97. (27) Ekberlum. ,
 253 CANONICIWISSEGRAD. CONTINUATIO 254
qui Petro papaa "9 oinnihnsquc Romanis regem Teu- A videutibus nobis facla suul, de quibus quaedam su-
tonicorum cum exercitu post quinque menses ad perius prsenotavi 101,ipse scit. Eclypsis Iunae, scd
eos venturum nunciaret 90. Qui ob melum falsi regis parva pars remansil, donec tola impleta 102est.
Conradi una a recla via deviaudo venit in Boiie- Redeamus ad superiora. 4 Kal. Oclobris pracsul
miam, et in Wissegrad melropolitana civiiaie mis- Bamberiensis (30) et anlisles Olomucensis (31) cum
sam de inventione sanctae crucis (Mai. 5) magno septem Bohemiensibus abbalibus, astanle duce So-
cum honore nec non cum canonicis ejusdem eccie- bezlao, cum populo et clero Megnardum sanclae
sise celebravit; tandem a duce Sobezlao decenter Pragensis ecclesiae episcopum ab omni culpa, quae
donalus, per regionem Racudsis 81 marchionis prius illata sibi fuerat, per depositionem suarum
transiit, sicque per multas provincias transiens stolarum expurgaverunl, profitcndo videlicet Me-
rediit ad sua. Sed illa res 9aad nichilum redacla, gnardum episeopum nihil adversi duci Sobezlao
quasi pulvis a vento raplus, deperiit. cogitasse, nisi ad hoc solnmmodo elaborasse, quo-
Inlerea transcurrente lempore dux Sobezlaus ad modo Bracizlaus a vinculis 103possit liberari. Me-
radicem cujusdam villae nomine Tachow in finibus gnardus episeopus remissa causa ad concilium 10i
Mesko caslrum aedificavil, quod ex nomine adjaceu- perrexit, in qua synodo (32) lnnoccnlius papa i08
lis villae appellavit; aliud quoque aedificavit in par- ]B profugus supra memoralus cum quinquaginta epi-
libus Mileskojuxia flumen Niza, appellavitqae nq- scopis prseler abbates fuit, ibique Petrum papam,
inine Yzhorelik, quod antea et Drenow 93 voca- qui ttinc Romanae ecclesiae praeerat, et 106Conra-
batur. Hic dominus Megnardus episcopus sanus et dum regem extinguendo lumina excommunicave-
incolumis ad sedem episcopatus sui remeavit, se runt.
duci Sobezlao cum omnibus 9i primatibus Boheniioe Anno dominicoe incarnalionis 1152. 19. Kal. Fe-
causa expurgandi sibi impositi sceleris ad omnia bruarii rubea signa varie •"" in ccelo apparuerunt
judicia tradidit. Quam ob rem duo de canonicis ad septemlrionalem plagam. 14 Kal. Pebruarii
Pragcnsis ecclesiae, unus ex parle domini episcopi, doinino Megnardo- in quadam villa Chuchel (33)
videlicel ydiota qui vocabatur Heroldus, qui vica- manenle, in cujusdam diei crepusculo inaudilum
rius et capellanus Bambergensis episcopi et archi- borrendumque nimis accidit porlenium. Cum enihi
presbyler9BPilznensis,quod nondecebat, fuit—quem jam sopore gravatus lectum consceiuieret, et ser-
Miroslaus filius Johannis in capella Zircinewsi, ubi vientes sui coram eo starent, subito strepitus hor-
juramenlum inler episcopum Megnardum el Bozik ribilis, quasi de spelunca veniens,domui in qua erat
ct Miroslaum factum esi, affuisse dicebat, — alter imminebat, auribus eorum insonuit; quo strepitu
Tutha ex parte ducis; hi duo ad archiepiscopum ' j perterrili solo domino reliclo los fugierunt, ipse vero
Magontinum et episcopum Bambergensem (28) inissi nesciuS quid facerel, saliens de leclo, velut iu ex-
sunt, ut qualecunque judicium Megnardo episcopo tasi posilus, juxla murum camini constiiil. El ecce,
imponerenl 86, ipse acquauimiier susciperel. lapis mirae magnitudinis de .nionic veniens, duos
De duabus slellis vobis, 97 o Bohemi, anle H an parietes simul cum lecto episcopi conlrivit ibique
nos 9S (29) memoralis, de ipsis postea nullo mo.io resedit; et iia doniiuus cpiscopus illaisus evasit.
sermone meo aliquid explicare poiui, quia diverse Amen.
ibanf. Sed interim dum ab aliis negoliis peuitus Eodem anno 4 Nonas Martii eclipsis lunae, cl lola
otior, quantum Spirilus sancti gratia sensui meo sanguinea fuit ,109. Dux Sohezlaus ad concilium
adminislraverit et qualiler vidi, explanabo. Stella, regis Lolari Bamberk (34) prufeclus esl. Cumque
quae surgente aurora 8 Kal, Marlii inslanle vere convenlus lotius concilii in regale palatium conve-
orla est, quam vos, Boheini, Luciferum esse dice- nisset, el rex Lolarius cum Sobezlao duce privaiim
balis, quoe 7 Kal. Januaiii in hyeinali occasu 99so- in quadam camerula juxla palalium posita sedisset,
lis adyenicnte die occubuit. ecce, nescio si vetustate loci vel aliquo taalo ho-
Eodem aulem anno allera slella lucidior 8 Kal. mine, regii uo pavimentum palatii cum omnibus
Augusli in ortu solis apparuit, quae paulatim infe- "' initis mancntihus corruil, in qna ruina mulli Thca-
rius descendendo 2 Idus Januarii non apparuit. lonicorum vulnerati sunl, alii graviter laesi interi-
Quae igitur inter illas Lucifer dicereiur 10°, non tum mortis vix evaseruni, Iioiiemi vero omnes in-
credo homines esse qui sciant, sed Deus qui est colomes exiilerunl. Non multo post tempore rex
creator omnium, per quem niulta signa et prodigia Lotarius causa concilii in caslro Plysn "' cum mul-
VARI.E LECTIONES.
89 Propter 2a. 90 Nunciare. sl Racd'sis 2. Yacilsis 2a. 2b. 9J illa re 2*,2b. 9SOrenow 2».
Riedep
Dizewniow 2b. 9l deesl 2a. 9" archipresbyteri 2a. 86 imponeretur 2b. 97 deestl, 2b. 9S annis 2:
91 occasione 2, 2a. 10°diccbatur 2, 2b. 10i notavi 2*. 10a 2b. 103 avuiiculus 2». 101concilii 2,
rcpleta
2". 105 ila 2". ppier legiiur in 2. napa deesl 2b. 106deest 2. 107varia 2b. 108rclicii 2. I09deesl 2,
2-'. ,10regis 2, 2a. '" Plizn 2b
. NOTJE.
(28) S. Ollonem. (51) lleinricus.
(29) Legendum videlnr meuses, nam sine dnbio (52) Remis habita.
haec respiciuni ad anniim 1150. (55) Kuchel in eirculo Beraunensi.
(50) Litleras ab Oiione de hac re ad Meinhardum (34) Ubi rex, teste annalisla Saxone, die feslo
dataj vide Boczek I, 203 JMuriaePurificalionis i. e. 2 Feb. commorabalur.
255 COSM.E PRAGENSIS CHRONICA. 256
lis Thculonicis convenil, rurstim lla palalium in A fugam iniil; quem Ungari insecuii, Deo auxili.inte
quo convenerat cum omnibus corruit, sed gralia niultos in ipsa fuga iiiterfecerunl. Inierea dux 8o-
Dei omnes sani evaserunl. hezlaus (43) Dei misericordia prccibusque sar.cli
Eodem tempore Goslarii concilium a rege faclum W>nccslai munilus i17, Poluuiam cum exercitu suo
est, ubi cum palalium cum omnihus ruissel, nullum 15 Kal. Novembris inlravit, totamque partem illius
Dei gralia vulneravil. Sequenli seplimana post re- regionis quae Slezsko 11Svocatur penitus igne con-
surrectionem dominicam (Apr. 10) ,13 thonilrua sumpsit. Mullos eliam captivos cum inmimera pecu-
horribilia el inaudila fulmina apparuerum, ex qui- nia nec non indomilarum eqiiarum greges non pau-
bus turris sancli Wcnceslai succensa est, scd Dei cos inde secum abduxiti 19,et ita Dei gralia favenle
gratia proiegenie, et sanclorum martyrum Wen- cum ingenti triumpho alque Iripudio repalriavit.
ceslai, Adalberli oratione juvante, sola turris tan- Anno dominicae incarnalionis 1135, 8 Kal.Marlii
liimmodo combusla est, ecclesia aulem luta ab igne luna passa est eclypsim, sed quarla pars ejus deni-
permansil. Beatus Gothardus confessorctepiscopus grata fuit, et ila imminente ortti solisoccidit; hanc
insignibus virlulum miraculis, quae per merila ejus eclypsim nimia mortalitas hominum seeuta est.
in Hyldensi m urbe operata suut, clariiit (35). Quo 17 1!0 Kal. Fcbruarii acer dux Sobezlaus secundo
faclo per multas lidelium genles diffuso, plures B Poloniam invasit, eamque insigni trophoeo devasta-
propter videnda ejus miracula, el maxime ut ejus vii, mullos inde caplivos abduxil, villas fere trecen-
mcrilis et precibus universis criminum nexibus las succendil, landem cum victoria Deo praeslante
relaxatis, inlcr filios Dei compulari mererentur, ad propria remeavit.
Hyldensells castrum peticrunt. Eodem tempore legalus aposlolici veniens, Mc-
Eodem lempore Ratispona civitas poleniissima gnardum episcopum in mtillis detestandis criminibus
fere tola coinbusta est, praeier qnadraginla domos, accusavit, etaccusalum ad audientiam aposiolici, ut
qnae vix evaserunt. Multis eliam HI locis ipso anuo de imposito sibi crimine se expiaret venire jussil,
ignis maxime nocuit. Dux Sobezlaus regi Lotario conjuraverant euim quidam ex ejus monaslerio
Romam proficiscenti 300 milites in auxilium misit, perversi fratres contra eum, quatenus privalum sua
Jaromirum filiuin Borivoy ducem (36) procfecit; qui dignilate turpiter pellerent a sede. Horum execra-
de terra sua egressi, dum ad quendam locum Oin- bile iniquumque molimen gratia Doi ad effeclum
berk (57) vocatum venirenl, ibi cum Theutonicis venire non permisii.Dux Sobezlaus Ungariam leviro
foro praedicti loci pugnaverunl, quos Deo juvanie suo regi Ungarorum proficiscens, cis pagum nomine
deviccrunl. Wralizlaus dux de parte Moravioequae Vag caslra meialus est, ibique multo lempore mo-
vocalur Brninzco, filius Dedalrici, duxit uxorem de " ratus, landem perfecto lsl negolio suo ad propria
Rusia, pulchriludine sua Helenam Groccorum regi- rediit.
nam superanlem, quae qiioque 116alhi coloris specie 4 Nonas Augusli eclipsis solis mirum in niodum
nimium splendebal, ul rulilus fulgor auri albedinem apparuil, qui paulatim deficiens in tantum dimiuu-
corporis ejus.quibusdam rubeis notis inficerel. lus est, ut corona quasi crescentis Iunoe admeri-
Eodem anno dux Polonorum cum infinito exercitu dianam plagam perrexeril, quae poslea in oriemem
in Ungariam profeclus est, volens filium (38) Col- converlit, dehinc in occidenlem, tandem in pristi-
nianni, expulso rege coeco qui vocatur Bela (39), num stalum reformalus est. Per mulla loca ciiam in
invitis Ungaris intronizare. Maler enim praefati Theulonicis parlibus, si famoe creditur, sanguis in
juvenis amarilosuo, rege videlicel Colmaiino, re- hoc ipso die quasi imber defluere "a visus cst.
pudiata, dum essel praegnans, rediit ad patrem (40), Ferlur quoque in quodam loco Theulonicarum
atque ihi pueruinpeperit. Hunc ergo dux Polono- partium in eadem hora particula ,23carnea siinul
rum regem Ungaris prseponere cupiebat, sed ejus cum sanguineo imbre descendisse, qnoe tantoe ma-
proposilum divina providentia destruxit; nam cce- gniludinis fuit, ut vix 12 viri eam {evare quivis-
cus rex cum execcilu suo ei occurrit (41), et Bo- D senl.
leziaus (42) cum suis pcrierrilus, expectaia nocte Post haec priosul Megnardus, sanclae pielatis alum-

VARLE LECTIONES.
111Riirsumque 2b. »1Sdomini lam 2b. m Wildensi 2b. 115Hildessense 2b. ,18ita legendum vi-
2,
delnr P. quoniam ed. l" ila 2», 2b. inviius 2. in margine inunitiis. 118Slansko 2«. Slazko2b. u9 adduxit
2. "» XVIII. 2b. ,sl profeclo 2. laipluere2b. 1S3palula, 2, 2b.
NOT^;.
(55) Facta csl hocanno translalio S. Godchardi. lonte Historia criiic. regum Htingarise lom. III.
Cfr. Annal. Hildeshem. 1132. (59) Secundus filius Almi.
(56) Olomucensem. (40) Wladimirum monomachum Russorum prin-
(37) Augsburg. Haecclades facta die 28 Aug. cipem.
(58) Borich filium Anaslasiae, qua? e genle princi- (41) Ad fliivium Saio.
pum Russorum oriunda et a Colomanno in matrimo- (42) Tenitis.
nium ducta, ob perfidioe suspicionem a rege repu- (43) Qui Adelheidam sororem Beioc rcgis in ma
diata ^rai. Obiit Colomanuus anno 1114. Cfr. Ka- Irimoniuin duxerat.
257 CANONICIWISSEGIUD. CONTINUATIO. 258
ntis, Maguntiam causa cxcusationis ad archiepisco- A ' plurima. Proedictus ergo Petrus Alhoe civilalis
epi-
pum suum profectus est, ubi eliam plures episcopi seopus oplala legalione politus, insuper ab impera-
convenerant, in quorum audientia de imposilo sibi tbre ac ab ejus contectali1S 0 (47) mullis muneribiis
crimine se dccenlcr expurgavil lai, et accusatoribus preiiosisdonatus, Ioelus repatriavil.
suis omne lat facinus, quo in se insurgere proe- Interea Bohemi, quieli subjacere nescii, 4 Ral.
sumpserant, misericorditer condonavit. Martii, et forle quinquagesimoe i3i feria secunda
Eodem anno (Jun. 4) rex Lolarius imperatoria
evenerat, Poloniam inlraverunt. Poloni vero jam
a
insignia adeplus, papa Innocenlio esl in Laterano propinquanle initio quadragesimoe ntillum hostein
saneli Johannis Baplisloe in monaslerio consecratus.
jam venlurum oestimantes, de caslris diversisque
Non enim ad ecclesiam sancti Petri aposloli perve- mnniiionibus exierant
nire proesumpsil, limens Pelrum Leonis filium, qui bantiir. Cum atque in villis suis mora-
tunc sanclocRomanaeecclesioepraesidebat. ergo quasi securi ab hoslium incursu
secunda i32cuperent ducere lempora pacis, subiio ,53
Eodem anno effroenae indolis lyro Wladizlaus, ac impraemeditale hosles superveniunl, et velut oves
egregii patris (44) ocquivocus, muliis Bohemicae de caulis nullo luiante
lerrse inclylis cum tyronihus Bavarioe in partes diripitinl. El licel Bohemi
g sine duce Sobezlao lerram Iiosiilem introisseni,
fugam iniil. proedam tamen inde tanlam reduxerunl.quae om.iium
Anno dominicaeiiicarnaiioiiis 1134, Polonia male Bohemiae ducum
fortunata improvidi1U ducis Bolezlai sub munimine procdas, quas in Poloiiia fecerunt,
exsuperat. 0 miserabilis regio duci suhdita fatuo!
consiituta, jam saepius a Bohemis nec non Moravis
hostiliter depopulala, rursus depopulanda 'ulrisque Quidquid enim deliranl reges pleclunlur Acliivi (48).
supradictis ab exercilibus, Bohemis videlicet et Mo- Saepe diclus rex Pannonioriim m Bela, impietate
ravis aditur alque hoslili manu diripilur, penilus- ccecatus fraterna (49), a genero suo duce scilicel
que igne el ferro usqtie ad flumen quod dicilur Odra Sobezlao petivit, ut infanlem ejus de fonte sanctae
devastatur; sed de Bohemis pratter Gradicenses, regenerationis levaret. Ob hoc autem mirari qui-
Chrudimenses, Boleslavienses, Czaslavienses, Glad- spiam non debet, cum hujusmodi coinpaterniias
censes, piures non fuerunt. lnclytus princeps Sohez- inler lcvirum et generum ejus, inter germanam ei;
laus tam viiiule animi qiiam vi corporis conspicuus germanum componitur; adhuc enirii posleri noslri
et quo frequeniibus prsedieandus, in civitate quoe mirabilius immo miscrabilius secula procedere vida-
Plzen (45) vocaiur, cum imperatore Lolario pro bunt, dum, ut i38 jam in mullis rerum eventibus
colloquio convenit, cujus rei causa quidem talis clarel, genitor naii sui compaler efficitiir. Nunc
fuil. Rex "7 Pannoniorum ccecus cpiscopum Alboe'C etenim alma fides, Iicet reliclis mundialibus proesi-
civilatis (4<j) nomine Peirum ad imperalorem ma- diis astra peiierit, aliquanlulum lamen de supernis
gnis cum munerihus, et ul injurias a Polonico duce lerrena contuetur, sed posl haec, dum calamiiiosior
sibi illalas coram audientia imperatoris ejusque perfidioe 136 peslis magis inoleverit; tunc alliora
prineipum proulamarel, miserat. Sed quia, ut solct pelens latihula, ne visum quidem ad nos 137conver-
in talibus negoliis fieri, parum aui nihil legaiio terc volueril. Rex vero Bela generum suum de in-
minoris apud majorem proficit nisi medialor inier- fante sollicilavit, cujus pelitioni dux Sobezlaus non
i£S ecclesias praa-
sil, praefatus episcopus ad Sobezlaum ducem in abnuens, venerandum Pragensis
Boheiniam venii, qualenus eo medialore ac inler- sulem Megnardnm coelerosque primates quam phui-
cessore legatio sua proficua fierel. Hanc igiiur ob mos cum infanle in Ungariam misil. Quo postquam
causam dux Sobezlaus pr.ofectus est ad imperaio- vehlum esi, non ininori honorificentia praesul Me-
rem. Quo poslquam perven.it benivole ac honorilice gnardus a rege Ungarorum susccpliis esl, quam cum
ah imperatore susceptus est, oinnemque peiiiionem priiimm ponlificalibiis inftilis decoralus ad princi-
benigue consectitus est, videlicet ul de rege Ungaro- palem episcopatus sui sedem venissel. Baptizaio
rum et duce Polonorum secundum voluniatem dticis _. iiaque iu . die penthecostes (Jun. 3) infanlc, cum
Sobezlai imperatoria volunias ias procederet. Dona pncdicius pontifcx plurimis preiiosis munerihus a
antem Ungarorum imperatori oblata haue stini: regc remuneralus ad propria remearetlM, dumque
duo albi la9 equi deeenter fallerali, quorum sellac servorum benigntis reniunerator lidelium Deus, im-
20 marcas auri in sc confmebant, et alia quam niinenie dic, qua familiae suae fidelem ac idoneum
YARLE LECTIONES.
ia» Excusabatet purgahat 2b. "'decstQ. "s impavidi 2». '•" aiilem iuserunt 2, 2". .la8 dignitas 2b.
"9 dcesi 2a. 130conihorali 2a, 2b. i3i <[iiadragesimoe2b. 13asecura2b. 133 deeslfy. ,sl Pannoniic 2a.
,ZBdeesti». 136per(ide2. i37ad iras.2,2a. ''3SPragensem 2a. ,aBremeal 2, 2b.

NOT;E.
(44) Wladislai I, fratris Sobeslai. (46) Siuhlweissenhurg.
(45) Numliic locus Pilsen sit in Bohemia, ut qui- (47) Richenza.
dam voluerunl, dubiialur; nam eodem fere tempore (48) Horalii, epp. I, 2, 14.
commorabalur Lotharius apud Saxones. Yid. Jaife^ (49) I. e. a Colomanno, qui crat fraier palruelis
pag. 153. Alini, palris Beloe.
2S9 COSMiE PRAGENSIS CHROMCA. 2C«
dispcnsalorem Megnardum hujus viloe de angusliis iA simus, occuliorum vota destruendo injusta •", cujus
cduccns, in gaudium transferre disposuerat perpe- providentia in sui dispositione non fallilur, cujus
luum, in boc ipso redilu infirmitale aslrictus H0es'l. ccrta prsedeslinatio minime in quibtislibet frusira-
Invalescente vero aegritudine longius progredi ne- tur, ducem Sobezlaum ab eorum molimine procu!
quiens, in villa ad cpiscopatum sutim pertinente avertii, el ut suis fidelibus idoneum paslorem exqui-
quae Sekyr vocalur in leclo se deposuit. reret, suae potenlia deilatis compulit. Ilaque proedi-
Interca dux Sohezlaus levirum suum regem Ungn- ctus princeps discretionis spiritu refcrlus iu, ne
rorum rogabai, qualcnus sororem conjugis suoe(50), ultra suo ponlifice proprio carerel, 5 Kal. Octobris
yidelicet reginae(51), principi Conrado Znoymensi in sna metropoli Pragacon/ilium facit, inquocuncli
in conjugium traderet, quo percussum foedus invi- Bohemiaeoplimates tam clerici quam laiei fuertinl;
cem bujusmodi causis corroboraltim firmius perdu- nam fbrteproplerfestum beati palroni noslri Wence-
raret. Qua desponsala, et audito anlistile languore slai martyris, ibidem convencranl. Cum ergo rumor
delento, primum quidem utpote visceribus pielatis divitiae'** contrarius ralioni perconcilium curreret,
rediindans coiidoluil, dehinc quantocius redire fesii- ul illi illum et illi illum pontificatti dignum clamila-
navit, qualeniis eum, quem intimo diligebat affeciu, renl, nullus ex hiis idoneum invcniret, tandem ante
vivum invenire poluissel. Rediens igitur jam dictus IB secula eleclus a Deo advocatur Johannes. Ilic GO
princeps de Ungaria, venit ad episcopum suum, tempore sancloe Wissegradensis ecclesiae praeposilu-
cui Ul ihfirmitate laboranli solatia pictalis, proul ram regebat, in persona cunctos praecellens, omni-
compelenscral, impendil. At episcopus imminentem bus affabiiitate complaccns, et in cseteris moribus
sui corporis dissolulionem praesenliens, cuncta quaa Deo acceplus et hominibus; merito ilaque in culmcn
a rege Ungarico susceperat dona suo duci tradidii, ponlificalus eligi, atque subditorum paslor rector-
quibus acceplis et visilalo suo paslore dtix ad sua que institui promeruit.
rediit. Posl lmjus discessum venerahilis anlisles Hyems instabilis, ila ul nunc gelarel, nunc ver-
Megnardus, pio amore semper recolendus, lalenti nalis more temporis terra resolverelur, adeo ut
sihi commissi lucra duplicato fructu cumulala stimmo Albis fluvitis bis glacie aslringerelur bisque lique-
creditori referens, de periculosis humanoevitae per- fierel. Flumen vero WHlawa, quod metropolitanas
tiirhaiionihus ad felices bealorum mansiones prae- nostras urbes Pragam et Wissegrad alveo suo dhi-
mio Isetaiurus aeterno migravit. Cujiis venerandum dit, quaier gelatuni est, el quater glacies ejus disso-
fuiiiis postquam metropolim poiuificalus sui addu- lula esl; nivis autem penuria fuit. Ha?cinlemperies
cltun est, Henricus Olomucensis episcopus, qui exe- aeris a mense Novcmhri incipiens, per totum circu-
quiisejus debilum cxhibehal ofiicium, lacrymabiliter C( lum sequentis anni nulliim mensem praeterivit, quih
obieslatus est ducem Sobezlaum omnesque ibi astain aul intrante aul exeuule unoqnoque mense niagno
tes lam clericosquam laicos, ut si aliquid maligno impetu sseviret. Taiulcm in altero anno 5 Kal. No-
potins inslinclu quam aliquo jure veritatis com- vemhris vesperlina hora per lolum mundum saevis-
moli, cum misero alienigena, dum vixit, quamlibel sima lempeslas ventorum orta esl, quse ita saeviens
disscnsionem habuissenl, saltem miserando funeri usque ad noctem, in primo crepusculo noclis eccle-
indulgerenl. Expleto ilaqtie funeris obsequio, in sias tam lapideas quam ligneas, nec non aedificia,
ecclesia sanclorum marlyrum Viti, Wenceslai alque sepes, cumulosin horreis, iiautnecmanipulnssuper
Adalbcrli dccentcr sepelivit eum. Hujus vitae seriem manipulum remanerel, dexlruxil. arbores per sylvas
et multiplices adversilates, quas, machinante gene- funditus eradicavit.
ris humani adversario bonorumque omniitin deslru- Anfio dominicoeincarnalionis 1155 eleclus sanctae
ctore diaholo, in episfopaiu suo pertulit, si quis rragensis ccclesioe Johannes ad imperatorem (52)
cognoscere desiderai, ad superiora recurrat. profectus esl, quatenus eleclio sua imperiali assensu
Inlerea praesule Mcgnardo, uljam dicium est, de el approbalii ne corroborarelur. Quo postquam
eeculomortislegesublaio.perplures exlitere, occtiki venliim est, lanto culmine honoris honoralus est,
tamen, quorum quidam familiarium ac propinquo- D ' ut imperator cum processione fecerit eum suscipi,
rum inlcrvenlu, quidam vero censu etiam sanctos dchinc ipse ei obviam exierit. Postquam veroponti-
corrumpente, ducem Sobezlaum el Lotarium impe- ficales dignitates, id est baculum et annulum sibi
ralorem sollicilavere, eorum concessu divina sine tradidit (55), ad archiepiscopum Magonlinum misit
voluntalesancli martyrisAdalberii sedem aesliinanles illum, ut Dco dignum proesulem 14sordinaret. Ilaque
obtinere. Horum omnium iniquos Deoque odibiles pnesul Johannes 15 Kal. Marlii ab archiepiscopo
afleclus Judex supernus, cuncloriim inspecior vcris- suo ordinatus cure laclilia el gaudio magno remeavit.
Y7ARI^; LECTIONES.
I lk0 Conslriclus 2b. ul in addxl 2, jam addil 2b. lta quippe addit 2". iw ila corrigo P. refert edd. iu
diversoe 2b. u" dignum praesulem desunt 2a.
NOTJ5.
(50) I. e. Cokmmani; erat Maria de Serbia nala. erat. Jaffe, p.277.
(51) Helenoe. (55) Quod erat contra concordala Calixlina a.
(52) Qui ineunle mense Fehruario Quedlinburgi 1122.
iUSl CANONICI WISSEGRAD. CONTINUATIO. 262
Sed, anlequam melropoliin episcopalussui venisset, J^ Eodem tcmpore legati regis Grorciae(57) ad impe-
cnjtisdam de primatibus ecclesiam consecravit U6, ralorem venerunt, multa et magna ferenles dona,
quae venieuti forle in via erat. Peragente aulem eo hanc videlicei ob causam. Quidam enim dux nomine
ex more myslica dedicationis offlcia, NonisU7Marlii Rocherius (58), manens tilira Siciliam,partes Grae-
signum in sole apparuit; eranl enim qualuor 14scir- corum infestabat, et ut hunc imperator compesce-
culi quibusdam complexionibus invicem colligati, rel, rex Groecorum postulabat. Apud Duringiam,
nnus in medio, qui erat aliis major, secundus ad in quotlam plano campo lapismirae magniludinis, ad
orienlem, lertius ad occidcntemj quarlus ad aqui- modum magnae domus, per aera descendit, cnjus
lonem, infra quos multa signa quasi falsi soles circa sonitus praecedenlium trium dierum spalio ab adja-
verum solem apparebant, et ita fere trium horarum ccnlibiis ciica locnm illum hominibus audilus esl;
spalio permanserunt; vesligia quoque sigiii usque liic, postquam deorsum decidit, dimidia pars sui in
ad undecimam horam diei visa sunl. Prsesul autem jma lerrae descendit, alque triduo fervidus tanquam
Johannes proedicla eeclesia dedicala, dum ad sedem chalebs ex igne retracttis jacuil.
sui ponlificatus venit, cum magno cleri plebisque Anr.o dominicae incarnalionis 1156, fcstum sancti
iripudio susceplus esl. n, 1'enedicli (Mart. 21) confessoris in die magno sah-
Eodem anno metropolis Bohemiae Praga more bati, hoc esl in vigilia resurrectionis Domini cele-
Lalinarum (54) civiiaium ccepit renovari. Perma- brandum evenit, quod raro evenire solet. Rem de-
neniibus itaque duce Sobezlao atque Bolezlao iW in leslabilem et raro audilam dicam, prout compertum
discordia, qua, machinanle humani generis ininiico, habeo. Quodam lempore episcopus Olomucensis
invicem dissidere cceperanl, curn nemo de compa- Henricus in villa quae Blansko (59) vocatur ecclesiam
ribus eorum inler eos congrue mediando pacem re- constructurus erat — haec enim villa miillo anle
formare potuisset, imperalor Loiarius, utique Deo tempore sub poteslate proedecessorum ejus fuerat —
inspiranle compulsus, ulrumque ad curiam suam Wratizlaus aiilem, tinus de ducibus Moraviae(60),
(55) venire staiuto tempore fecil. Dum aulem impe- bonum proposilum boni pontificis ul cognovit, cu-
ratoria jtissa. peracturi, fesiino cursu unusquisque riose pcrtractare coepil qualiier hoc propositum
suo cum dticatu pergeret, imperator mullos per destruere posset. Hoc aulem maxime moliebaiur,
legaios adhortalus est compatrem sutim Sobeziaum quia plurima bona in apoiheca sui pontifieis in ea-
et fidelissimum regni faulorem, quatenus prius dem villa reposita esse cognoveral, quoe si quoquo
quam Bolezlaus veniret. Id vero gratia litijus rei moilo rapere quiret avidissime curabat. Facltim esl
prsecipue faciebal, ut compertum habuimus, in suo (C iiaque ut praefatus praesul nec non dux Conradus et
arbilrio ponere volens, quo vel quali honore dticeni dux Wratizlaus in quodam ccenobio, quod Reyhrad
Bolezlaum rcciperel. Venienle itaque duce Bolezlao, vocalur, quoelibet concilia coiUraclaturi i6S, conve-
cum consilium de praedicia re ab iinperatore ac iiirenl. Pcractis aulem negotiis dux Wralizlaus prae-
principibtis ejtis fieret, assurgens.dux Sobezlaus ,B0 suli Henrico interdixit, ne ecclesiam in snpradicta
cunclis qui aderant audientibus dixit: « Quia duci villa construeret, asserens eam sibi magis quaiji
Boleslao 15inullus honor a Deo congruit, quam u.t pontifici atliuere ; tandem, post mulia concilia ib.'
lictorimperalorisefiicialur m (36). > Haeccum dixis- habita, posilis induciis imperfecta pace unusquisqiie
set, cuncli principes Theulonici unanimiler respon- ad propria redierunt;
derunt, nullum imperalori adeo fidelem et familia- Imperalor Lotarius Romam iturus auxilium a So-
rem ul ducem Sobezlauiu, et cum prius pro infideli bezlao duce petiit. Illo imperatoriae petitioni ao
ci inimico coram imperalore repulalus fuerit, in hoC nuens, congregato exercilui Wladizlaw paulo anle
proeseiui negotio amicissimus et fidelissimus ejus de exilio reductum praefecit, ciimque donativum nii-
faulor liquido patuerit. Venil ergo Bolezlaus, cum- litibus erogaret, Wladislao nongenlas marcas dena-
que in concilio sessmn fuisset, dux Sobezlaus a dex- riorum tradidil, quibus ille acceplis cum suis com-
tris imperatoris sedil, ac '»3 ex allera parte alii prin- D plicibus fugam lalCnter iniil.
cipes, Bolezlao autem anle coiispeclum cjus sedes Eodem anno 17 Kal. Augusti (61) slella, quoe Lu-
posita est lamquain lictori; tandem de mulliscausis cifer vocatur, ad hiemalem ortum solis apparuil,
mtiliis consiliis lc4 ihi periraclatis, iiuperfecla pace, quse superius cursum lenens ad euni locum landem
sed positis induciis, unusqtiisque ad propria re- pervenit, quo sol 8 Kal. Julii oriri solel, ipso vide-
meavit. licet die auo dies decrcscere. nocles iiicipiunt au-
VARLE LECTIONES.
146dedicavii 2a. 2b. iH nono 2a. 148minores 2b. ,49Polonise addil 2b. ,60 Boieslaus 2b. ,51Sobic-
slao 2b. "* efficiebatur 2. ,8S at 2. 2b. "4 conciliis 2. 2a. n* tractaitiri 2». 2b.
NOTJl. -
(54) I. e. Iialicarum. (58) Secundus, filius Rogeni I, primus Siciliae
(55) Martishurgii, ubi concilium habiium est inde rex.
a die 15 Augtisii; cfr. jaff, p. 164. (59) Blankenstein in circulo Leilmcricensi.
(56) Boleslaus imperatoii fccit homiuiiim, enm- (60) Dux Briiniiensis, lilius Udalrici dticis qui
que gladium lerens in ponipa proccessil, lcslibiis obierat a. 1115. Cfr. Cosnias III, 41.
Ann. et Chron. Saxone. (61) Die 17 Aiignsti Wirciburgi adhuc haerebal.
(57) Joaunis 1 Comneni. Bohmer rcg. 2159.
9<r, COSMiE PRAGENSIS CHROMCA. 961
geri. Cum aulcm per aliqiianlum lenipoiis in eo loco A j quasi campana in domo ejus suspensa Tesonahat.
morarelur, quaedam nova stella posl cain apparuii, Unde pavefacfa cum ad oslium respiceret, vidit
qtioe nec nobis nec patribus noslris immo nec atavis duos viros nobiles pontificali vultu el habitu induios
noslris visa est, et in hrevi spatio temporis priorem astare, quorum tinus tangcns eam baculoquem lcne-
praecessit, el non multo posl prioreodem itinere ad bat, < Surge,inquit, dagloiiam Deo, ego sum Johan-
locum stium regressa est ibique occidil, hoec vero nes Evangelista, cujus solemnia per orbem lerrarum
rccto tramite ad partes occidenlis perrexit. Hoc a fidelibtis in craslinum celebranda sunl. Hic csl
ideo maxime tam modernis quaiii posteris recitan- fralcr meus sanctus Cotlhardus. Scias te nostra prece
dum praenolo, quatenus qui minus sludiosi 166sunt, sanalam; i et elevanles eam eduxerunt, assum-
novam slellam apparuisse noverint; si quo vero id ptamqtie deduxerunt, ut divina virlus voluil, in
ipsum pervigili siuriio notaverint, noverint Deum villam quoevoeatur Zlapi, in qua quidam nobilis et
mirabilem in operibus suis et gloriosum pnedicari 1, polens nomine Mladola basilicam in honore heali
simulque orent ut cuncta quoe visibiliter operatur, Gotthardi episcopi et confessoris construxeral. Qtio
sic ordinaredignetur, quatenus in omnibus omnipo- postquam ventiim est, deposuerunl eam ante lem-
lonliam ejus laudantes, promissae ab eo salulis dona plum, quoeiia lirmo gradu slelit, ac si nunquam ab
pfr,cipere mereantur. IpsLus enim hoecopera sunt, B infirmitale tacta fuerit. Tenenles itaque ipsam per
ik. quo ille egregius auctor dicit : Baanum inlroduxerunt intus, et ecce, viri praeclara
Qui slellas numeras quarum lu nomina solus, facie candidis veslibus amicti Deo laudes canentes
Signa, polestales, cursus, loca, lempora nosli. dicebanl. Sed quantum odorem qiianlumve splendo-
Anno dominicse incarnalionis 1037. Libet supra rem ipsa dixerit se ibidem sensisse, humana Iingua
IS7 diclis paulisper omissis quoddam novum miran- ellari nequit. Dum hsee gerunlur, maritus sutis ve-
duni divinoe pielalis acpoteulioe opus inserere.qtiod niens de convenlu vicinorum, non inventa uxore,
relalu veridicorum cognovi. Iu partibus Cazlau lm aliqua maligni lemptalione seduclam aeslimavit, et
est qiioedani villa Beztuina 1M(62) vocata. In hac convocatis vicinis omnem circa villam per paludes
in.ilier quscdam a virginitale sua per plures annos el frulices quserebant eam. Sed non invenientes,
cam marilo suo vixcrat, fidem ei ct dilectionesa congregati domum lamenlabanlur sedentes. Interea
proul decel ohservans; longo autem posl lempore, illa oratione facla acceptas inaures super altare
a'late videlicet sua jam in seneclute 160vergenle, oblatura eral , quod sanctus Johannes Evangelisla
niorho invasa esladeo gravi, ut nullo modb erecla prohibuil dicens : « Cras populo conveniente ad mis-
procedere vel stare potuissel, scd uianihus aliorum sain in loco 1M,lunc 163offer has inaures stiper altare
efferehaiur el rcferehaiur iu grabato. Quid miilta? C i in ecclesia lua, et narra magnalia Dei, quae per nos
Deleiita csl ab hac infirinitate per aliquot annos. gratia Dei in te operata est, nec ulierius cum viro
Factum est autem, ul solemnia dominicoe uativilatis, inaueas. » Hiis ila gestis iidcm sancli reduxerunt
atque itti inoris nostrae gentis est communibus va- eam, et ante portam domus sute suttierant, stalim-
care conviviis, proedicla mulier oflieio destituta, sola que evanueriinl. Illa vero loetadomumsuam ingressa
domi jacehal. Igitur vicinoe mulieres convenienles invenit piorantes, narransque eis potenliam Dei,
ad eam, rogaverunl ul delata ah eis, elsi sedere oslendit quae et qiianla Deus in illa operalus fuisset.
nequiret, saiiem in conveniii eorum utcunque 16i At i111mutala vice 164non lanlum de reditu suo,
accumberct. Ipsa vcro petitioni eorum non abnuens quantum de sanatione gaudenles fleverunt. Cum-
spopoiutil. Deportata ergo inter convivantes lamdiu que craslina dies illuxissel, et tola vicinia myste-
jacuit, donec miirmur lnultus et slrepitus, uti inter ria inissariim audilura concurreret, proedicta mti-
convivas fieri solel, oriri cccpit. Advocans iiaque lier, ul sihi a sanclis jussum fuerat, inaures
qijcndam sibi fainiliareni, petiil qualcnus doinum suas coram omnibus illie astanlibus super altare
deporlarelur, quod cl factuin esl. Ipsa die fesium posuil, alque cuncla ordine quaein ea divinitu.s gesta
eral beati Slephani (Dec. 26) protomartyris et dies ftieranl enarravit. Qui haec audienles, illainque
sabbati, ciimque sola domi sederet, nec aliquisalius 0 sanam videnles, immensas Deo et sanciis gratias
cum ea, suhilo suavem sonum audivit quasi soiuun egeruiit.
campanoe, eialiquantulum indignans, < Heu, inquil, Vcnerabilis antisles Henricus 1ESad sepulcriim
ijuaiitiiin, frnler meus comessalionibus iuliiavii, quia Domini ire disposuii., sed lc6acceplaa duce Sohez-
laiu intempeslive oliiciiun divinum peragit! > Nam Iao licentia fesium nalalis Domini (Dec. 25) Pragoe
g.Tiinmis smis parochianus ccclesiae ihidem con- cum fiatrc suo proesule Johanne celehravit. Quo
s nxla: erai. lloccdtim dixissel,eccc, ostium domus in peraclo ulerque eortiin Moraviam adiertint, ibique
qiia seilebiil apertum cst, sonus auiemquem autlierat Olomucin scdepontificatus festum epiphauiae (Jan. 6)
VARLE LECTIONES.
-1M Cuslodiosi 2a. 1C7 supcr 2. 1C8 ila 2a. 1S9 ita 2a. 160 seneciulem ? 1CIutiaue ih- ui luo
adlit 2b. lr'3 deesl 2a-. ,64voce 2b. 16squi et Zdiko add. 2b. ,66 scilicet 2, 2a.
NOTyl!:.
fl.) Hodie Bestw.inin circulo CzasHiviensi.
2S5 CANONIGIWISSEGRAD. CONTINUATIO. 26B
egertinl. Johannes quidem rcpatriavil, Henricusvero A esl similiter ante crepiisctiium diei; lerlia, (|uae
i.ter arripuit, cum quo pariter mulli de ulraque re- priori anno visa fuerat, cum islis non apparuit. Im-
gione profecti sunt, inter (|tios el familiaris noster peralor Lothaiius principi nostro Sohezlao compa-
el fidelissimus hujiis ecclesioefauior eral Bolecay 167. lernilate junclus, mortis jurc de medio sublaliis, in
Verum, quia Conslantinopoli diju detenli sunt, nam castello Rodburk (63) migravit ad superos ,73, se-
forle imperalorin longinquis parlibus beila perage- pultusque in castello quodam nomine Brunsvik.
ijal, anle sabbatum sanctum paschse (Apr. H) Je- \nno dominicoeincarnalionis 1158, 4 Kal. Martii
rozolimam venire non potiierunl. Sed poslqtiam quoddam signum ad tnodtim serpcmis post occasum
venlum est, proesul quidem ibidem remansit, aliud soiis per lolam Bohcmiam volare ad oceidenlalem
feslum paschoe expectaliirus. Porro socii ilineris plagam visum est, ipsumque stihiio evanescens,
adorato sepulcro Domini remearuiil, mulia pericula signa quasi ruhea post se reliquil. Infra festum pa-
in mari proplcr lempeslales passi sunl. Unde plures sclioe5 Idus Maii in aquilonali piaga rubea signa in
eorum per mare erranles obierunt, inier quos proe- ccelo in modum coltimnarum appaiMierun!, qmc in
dictus Bolecay 168 delunclus, in qtiadam deserla diias partes divisa, quasi cerlaniia moilo concurrere
insula tumtilaius esl, reliqui cummagno laboreeva- modo reftigere videbantur.
serunl. B Eieclo itaque rege Courado omnes principcs et
Eodem anno dux Sobezlaus in quadragesima quique primales ac familiares regni sni slaluerunt,
(Febr. 28) levirum suiim regem Ungarise convenit, quatenus in sancta sollemnitate penlhecosles, qtiod
cumquo, multis causis diversisque perlractatis, san- erat U Kal. Junii 174,curiamet concilium Bamberk
ctum pascha in caslro Olonuic celebravil, non enim in civitale facerent, et ut omnes ad regnuin suum
in metropolim suam Wissegrad anle pascha veilire speciantes ibidem in praedicla tempore conve-
poluit. Egregia duelrix Adleyta 1C 9 ardenler cupiens niant
(64), et ut electio sua pariter corrohoretur ab
festo beati Siephani (Sept. 2) regis et confessoris omnibus, et insignia regalia coram ctinctis principi-
adesse, Pannoniam peiiil, sed ibi diutius a fratre bus a Ralisponense duce (65) reciperentur. Cumque,
relenta esl, donec patrem stium Almum sepelivil. ul slatulum erat, cuncli simul convenirenl, Ralispo-
Ilic enim Almus a fratre suo Colmanno ccecaius, m nensis dux inesse conventui neeipse voluit ncc rega-
partibus Graeciaeexulando vilam finivit, sicque inlu- lia insignia reddidit. Ilabito igilurconcilio muUisque
mulatum funus ejus per decennium mansil, dpnec negoliis pertracialis, cuin iiinisqiiisquc ad propria
rex Bela filius stius, ah codem praedicto lyfannp rcpedaiet, regcm adhuc in eodem loco moranlem,
luminibus orhatiis, in regnum siiiini illu.i asporiavil. nosier dux Sobezlaus infra jam diclum festum adiil
Sepulto aulem palre 17° Adleyt ductrix, quia ad C eum, recepmsqiie a rege niagno cum honore per
fesluni sancti martyris Wenceslai (Sept. 29) repa- aliquot dies ihidem stelit. Gratia quoque regis sibi
triare nequivit, in praefalo castro Olomucz ejus fc- favenle id ohliuuil, ul filius suus Wladizlaus irt
Etum egit. Princeps Sobezlaus el dux Bolezlaus in regimen diicatus ei succederet. Cui licet puero vexil-
casiro Kladsko, quod est in confinio Bohemioe, in ltim prsesenle patro a rcge traditum est, ad quod
feslo peniecosten (Mai. 30) coiiveneruut, ibique foc- confirniandum omnes Boliemi proe.eres super reli-
dus pacis inierunt, quo peraclo ad propria redie- quias sanctorum coram rege sacramenta fecenmt.
runt. Posl festum autem iilius Bolczlai Wladiz- Iliis ilo peraclis, dux Sobczlaus gaudio pro velle
law 171 infantem filitim ducis Sobezlai in castro repletus, cum suis repatriavit. Cuiii atilem sollem-
Nemci de fonle susceperunl, cui Wencezlaus nomen nitas apostolorum Petri el Pauli (Jun. 29) cele-
'
indidit 172. brantla fidelibus advenlassel, dux Sohezlaus priml
Sed dum causas mortalium rerum seriatim descri- et secundi ordinis mililibus suis cdicit, ul quanlo-
bimus, restat ut de supernis aliquantisper subjunga- cius Saczka ad se conveniant; quod cum faclum
mus. Et quia praecedenti aiino de duabus stellis fuisset, dux ipse partim rogat partimque imperat,
diximus, ntinc etiam de tribus dicemus. Nain tertia quatenus (idem, quam filio suo posl morlem ejus
stella claritale similis duabus prsedictis 5 Idus Se- D servare velint, se prsesente sub sacramenlo confir-
plembris apparuif, qtise ante crepusculum diei orta marenl; quod el faclum est.
est eo loco, quo sol in Leonis signo graditur. Se- Eodem anno imminente festo beati palroni noslri
cunda quoeLucifer dicebalur 5 Kal. Januarii orla Wencezlai (Sepl. 29), dux Sobezlaus filiam suain

VARLE LECTIONES.
,67ilflvidetur legendum; Boleslai 1, Boleslaus 2b. 168Boleslaus 2b. lM Adelheit 2b. 17°fratre in2 pri*
mum scriptum erai, sed ob eadem aniiqua manu conecium patre. 171Wladislai 2a, 2b i,a in casiro —
iudidil desunl in 2, legit aulem 2b. i73superis 2, 2a. 174Julii 2b.
NOTJE.
(65) Apud Breilenwang villam obiit; cfr. Mascov. venerint, vide m proecepto quod Conradus.ibidem
commeni. de Lothario, p. 540. Alia nomina ab aliis scrihi jussit, apud Herrgblt geneal. gent. Habsb. II,
proferuntiir. Cfr. Jaffe, p. 225. 158.
(04) Qui ruerini principes, inter quos etiam So- (65) I. e. Henricus Superbus dux Bavarioe et Sa-
bezlauslegilur, qui Com-adi partibus faveiiles con- xonia',-gener Lotharii.
PATROL.CLXVI. 9
 207 CQSM/E PRAGENSIS CIIRON.CA. 268
nomine Mariam filio (66) Lcupoldi (67) orienlalis A Repugnantibus regi Conrado Suxonibus, suseq.ue
marchionis legilimo conjugio conjunxil, quam quin- elcclioni assensum et favoreni proebere recusanti-
gontis marcis argenti donavit. Faclse sunt autem hse hus, proposuit bellis tenipiatos regno stio subji-
niiplioc in Moravia in Oloniucensi parle. Pridie Idus ccre (75). Cumque per plures familiares supple-
Oetobris pi imo crepusculo noctis rubea signa ad meiita exercitus colligeret, inter.reliquos dticem
aqnilonein apparuerunt. Secunda nocte Idus videli- nostrum Sobezlaum cxpetivit, ut cum suis proedi-
cct eadcm hora similiter faclinn esl. Tertia nocte 17 cto bello inleressel; plurimum enim spei de victoria
Kal. Novembris circa auroram eodem modo appa- in forliludine pugnatorum ejus reponebat. Congre-
riieriini. Dux Bolezlaus obiil (68). galis (74) igitur rex et dux Sobezlaus diversis adi-
Auno doniinicoeincarnalionis 1159, dux Sobezlaus libus Saxoniam cum inlrareiil, illi vim advenlan-
ab uxoie Wigberti aliquol caslra 700 marcis argenti lium non ferentes ad caslra conftigierunl, nec prius
rcdemit. Addidit ei praelerca terliuiu denarium in vullui regis apparere prsesumpserunt, quam me-
castro Donin. Confirmalis 17S igitur miliiibus qui dianle duce Sobezlao se ditioni regis suhdenles,
castra custodierunl 176,redeunte duce Sobezlao cuni peromnia pacem ejus adcpli sunl. Sic salvo regis
exercitti suq quodam die, cum essel in introilti terra? lionore victoria sine armis peracla, inde redeuntes
suoe in media sylva, vehementissimus flavit ventus, B quendam locum vastaverunt el magnam praedam
qui non solum aedificia seu quselibet obstacula, reiiuxerunt.
sed 17Tetiam grandes sylvarum arbores radicitus Ea tempestate JohaniiesPrageiisis episcopus longa
eruehat. Interca in 17Smagno periculo Bolicmi con- niaceralus aegritudiiie, 6 Idus Augusli migravit ad
stittiti, adeo lerriti fueruni, ut unus de caslellanis supcros i79.Hic mense Martio languore tactus us-
appropiiiquans duci diceret: « Ecce, domine dux, que ad 6 Idus Augusti, ul diximus, infirmilale de-
cprain Deoet sanclisejiis,vestra quoquc gratia lesle, tenlus esl. Sepultus est aulem in capella sancti
proinitto, si omuipoteiUia Dci ab hoe periculo vita Gothardi cpiscopi et confessoris, qtiam ipse perfo-
coniite eripere dignabitur, quantocius inonasticoe rato pariele ecclesiae sancli W7encczlai ad aquilo-
professionis habilum me suhiturum noveritis. » Scd nem conslrui jusserat. Cui Silvester, abbas Saza-
Deo prolegenle non nisi seplem homines de tolo viensis, infjtusio omine successil. Hujus electio
exereitu casu arborum inlerierunt, cocteris cum in- 3 Kal. Oclobris facta esl, sed quia consecratus non
columitate remeantibus. Septimo (69) Nonas Marlii est prius quem dux vilam finiret, ctijus volunlale
rubea signa insueto loco a principio noctis usquead fueral eleclus, electio sua breviler duravil, ut in
finem visa sunt. IIoc anno solemnia saiictorum mar- sequenlibus clarebit. Post haec Sobezlaus dux cur-
lso
lyrum Adalberli alque Georgii 9 Kal. Maii a fideli- 'C lem suam adiitquae Chuoyno (75) dicitur, ibique
hus celehrala sunt (70). Ipsa dies resurieclionis do- manens castrum renovare ccepit quod Hoslin Hra-
minicoe soilemnitate clarebat. dec18i (76) dicitur. Cogitabal enim si Deus voluis-
Eodem lempore dux Sobezlaus leviium sutim, set inter se el duces Polonise dissensionem facere,
Belam regcm Pannouioe, convenit, nam idem rex et foitasse ex aliqua parte ul18a suo dominio eos
Bela filiam suam (71) filio (72) regis Tlieuioiiicoriim subjugare posset, et ob hoc castra quae sunt ex parte
Conradi tradebat. Ilje miplioein festo pentbecosleii illorum ftrmabat. Scd aliter conveuire provideotia
(Jun. 11) celebraloe stinl. divina disposuerat, nam prius quam praediclum ca-
Quarlo decimo Kal. Augusti obscuritas aeris sirum ad perfectionem duxisset, proxima dominica
facla esl, fumus enim inusilali fceloris quasi nebula ante nalalem 183Domini (Dec. 17) infirmitale tactus
exhalalial. sed neque die neque nocle fumigare lelifera, Iecto prosternilur.
cessabat ea obscuritale sic per seplimanam du- Anno dominicae incarnalionis 1140, dum gravius
rante. 9 Kal. ejusdem mensis nigredo densior so- graviusqueinfirmitasinvalesceret.sublalusdeChuoy-
lilo circa meridiein aerem obfuscavit putridissimo now i84portalus est in caslrum jam supra diclum.
fuetore, efvelut ab inferis exeunte odoratus homi- D Interea quanti rumores, qiiauia consilia Bohemiae
niim persufflaiue. Fuerunt eliam noiinulli qui dice- proceres actitarent, silenlio praeterire sanioris con-
bant se quasi fissuram in soie vidisse. silii seslimavi, ne forte singttla ul fuerunt prose-
VARI^E LECTIONES.
1,5 confirmans 2, 2a. "6 custodirenl 2. 2a. n7 et 2. "* deesi 2. "9 a superis 2, 2a. 180Chwoyno
2. m Goscin 2a. Hosczin Hradek 2b. 18!el 2, 2a. ,83 natale 2. 184Chwoyna 2b.
NOTJE.
(66) Obiit 28 Ocl. 1159. Cfr. Roepell, I, 297. lorali die 28 Mai. habito constitula est. Cfr. Jartie,
(67) Leopoldo. Conrad III, p. 25. Ipsa expediiio coepta est <h'e25
(68) Quarti. Jul. lesle chronico S. Pantaleonis.
(69) Legemlum fortasse sexlo. (74) Neque minus medianle Alberone archiepi-
(70) QU:Kinciduut in diem 25 Aprilis. scopo Trcvirensi.
(71) Sophiam. (75) Ex conjectura Palackii I. 415. Koniginhof.
(72; Heinrico i|iii anle patrem ohiii. (70) Arnau.
(75) Qnoecxpcditio in concilio priuripum Argen-
 •209 CANONICIWISSEGRAD. CONTINUATIO. m
quendo odium fortasse aliciijus incurram. Confluxe- A ruin sanctse Wissegradensis et Pragensis ccclcsise_
rani enim cuncli primates Bohemi jn urbem iSn eanonicos, nec non commilitones sancii Benedieti,
Wissegrad, et die iiooluqtie consilia tractanles, illi moniales quoqiie rogaret cum oninl clero inlra ur-
illiim et ilii illum eligere eLinlhronizare contende- bem commoranle, ut, sicut mos est, pro defunctis
baiU, Omnis lamen ille coiiventus soltim Naceral 18« ofiicia peragerent, sciiicet prima et secunda el tertia
iiUendebant, tit cuicunque ipse faveret, huic omnes et septima 194dic, et cselera usque ad anniversarium
pariter unanimiter subjacerent. Duni haec ageren- sic commemoraliones facerent pro ipsis; alii missas
tur, hii qui circa ducem Sobeziaum erant, pariter pro saltite vivorum, alii pro peccalis, alii pro fide-
cnm domina conjuge ejus niiilum signum recupo- Iilus deftinctis. Placuil ilaque primtim diein in feslo
randa'. sanitaiis in co notanles, oleo perunxerunt ODiiimm sanctorum (Nov. 1) stalui. Ad compro
etini. Deinde magis magisque debiliiate corporis bandum orgo quam aifectuose quamque devote hanc
invalescente, perceplo viatico 16 Kal. Martii migra- eleemosynam Iaudabilis dux Sobeziaus faceret, ve-
vil a seculo. Proh dolor! quanla anxietale, quanla niente anniversario, ipsemet in claustro Wissegra-
commoiione Bohemia fuerit lunc agitata, ad enar- densi eurn canonicis ejusdem monaslerii et cum
randum diCflcilemanet. Merilo quidem angebaltir oinni clero devolo ,9S e suburbio collecto refectio-
amisso lanlo delensore et palre, quippe lanto pa- B i iieni habuit, ibique in divite apparatu divitem 19G
trioe amore constriclus erat, ul oinnium gerens cu- voluntalem oslendit. Idem egregius dux Sobezlaus
ram paratissimuseraimori pro liberlate suhditorum inler caetera geslorum suorum magnalia Lotario im-
et honore. Unde el Iasciviam carnis omnibus mo- peratori et rcgi Conrado Saxones et Bavaros nec
dis 187devilabat, qtiacpluriinos virorum enervare 188 non caeteros Romano imperio aliquando contrarios
solet. Sobezlans acer dux 1S9 prce omnibtis in per- suhjiigavil. Iliis et plurihus hujusmodi 197honoribtis
soiia egregius, in Ioquela amabilis, in niilitia stre- circunifiiltus, 16 Kal. Martii dux praediclus est
nuus, in consilio proviilus; in eleemosyiia Iargus — morle proevenius. Retributor ergo omnium bono-
novcrat enim referenlibtts sihi collaleralibiis suis rum Deus, pro cujus amore hoc boiium optts praedi-
capellanis heatum Gregorium dixisse : < Ad Uibuen- clus dux operattis est, sectindum largam hilaris da-
dum ergo cur pigri estis, quando hoc quod jacenti in loris voluntatem nunc aniniam ejus confovere di-
lerra porrigitis, sedenli in ccelo datis? > —paupe- gnetur. Amen ,as. Cui Wladizlaus (77) successit.
rum quoque ciiram sollicile et diligenter gerebat, Silvcsler ahhas amisit episcopawm. Wladizlaus cum
quippe noii surdus evangclici prsecepti atiditor erat: stiis convenit regem Conradimi levirum siium (78)
, <Qiioduni ex minimis meis fecistis, mihi fecistis in urbe Bamberk (79), et ibi accepto vexillo-a roge
(Matih. xxv, 40). » Nam licet magna sollieiludine Q C rediit ad sua.
non solum sui principalus esset occupalus, verum Eodem anno Otlo processit ad ordinaiionem epi-
etiani curani Moravieeel Sirhiae 190impenderet, regi scopalus, quo acceplo 5 Kal. Junii in melropolitana
quoque Pannoniorum, sicut supra satis ostendi, in urbe Magontia ab£archiepiscopo Alberto, ciim ma-
pluriniis consiliuin suum proestaret, soepius tamcn in gno honore et Iaclilia rediit ad sua.
semetipso relractabal, ne hujtismodi occiipationihus Eoiiem anno ducirix Adleyta nioribns honesta et
anima irretita improvide i91 periret : Quapropler, proeclara, non post mullos hujus viloe currieulos
velul insiruclus verhis sapientis cujusdam dicenlis: lacta cordis sui dolorihus, siquidem vivens post
Muneraquai donal moriens, limc munera nonsuiil, obitum inarili sui seplem mensihus, 17 Kal. Octo-
cum conteclali lM sua domina Adleyta salutiferum hris migravil de hoc seculo.
aggreditur consilium, quatenus ante diem exiius sui Fitimen Sazava 15 Kal. Decembris, quod vadit
summum judicem et inspectorem conscientiarum juxta coenobium ejusdem nominis Sazawa, discer-
placare festinaret, praecipue repuiantes posl mortem ptionem 199passum est, plus quam 20 stadioruin
suam nullum adeo fidelem, adeo familiarem sihi '.; longitudine a summo usque deorsum; molendinum
ftiturum, qui sic bona e.orum pauperibtis el Deo ejusdem coenobii, quod ab antiquo nunquam defe-
servientibus erogaret, ut ipsi vivenles fecerunt. Qtiid E D cerat aquis, lunc stetil in sicco. Ahbas el fratres
plura? advocant ,93 Vincemiiim capellanum, quo illius ccenobii et servientes venerunt ad Iitlus, et
aller lidelior sibi non erat, cui sancloe cogitalionis miraculum considerantes , ad majorem notitiam
omne consilium ordine manifestant, et sknul euu- ejusdem miraciili, contra morem solitum magnos
dem jubent alque roganl, quatenus ex partc ipso- pisccs et cancros in sicco fundo collegerunt. A

VARIJE LECTIONES.
"* urbe 2, 2«. 186ita 4. Naczeralh 2b. ,87omnimodis 2. 2a. lss ila 2b. enarrare 2. i89vir
2, 2«,
eidux sacer2b. 190Scribiae 2. 2". 191improvida 2. 19aconlhorali 2b. )93 advocal 2b. 194sexta 2b,.
198deest 2, 2» i96diviti 2. 197
hujus mundi 2. 2a. 198digneris Domine 2b s,!!9 disruptionem 2b.
NOT^:.
(77) Secundus. Conradi III. regis.
(78) Wladizlai nxor erat Gerlrtdis, filia Leo- (79) Mense Aprili, ut videtur. Cfr., Jaffe, Coft»
poldi IV marchionis Atistrioe, cx malre Agneie soror rad III, p. 47.
fifl C0SM/E PRAGENSIS CHRONICA. 279
prima aulem liora usque ad sexlarii hac in muta- A cecideninl (85). Tunc Bohemi vidcnles Moravos
tione ao°praediclum flumen divina disposiiione con- invalescere seque auxilio Dei carere, oiunes in eva-
linebaiur. sionefugierunt, Pragam vero metropoliin civitatem
Auno doniinicoe incarnationis (Dec. 25) 1141 ingressi cum Theobaldo , muniiiones firmaverunt,
Wladizlaus dux babnit festum naialis Domini in Wladizlaum propere ad regem Theulonicoruni pro
villa qu;c vocatur Siwohost soi, uhi puer Wla- auxilio adipiscendo direxerunt. Igitur Conradus du-
dizlaus (SO) ipso fcsto dic, duin nox occupaverat catus concupisceiitia accensus, fugilivos prosequens,
toluni mundtiiii, iniit fugam ad avunculum suum Pragam obsidet, armatos circumquaque adhibet,
nomiiie Bela , qui lunc regnabat in Ungaria. machinas, balistas, sagitlarios inslruit, ad ullimum
Hyems tuuc varia fuit. Bela rex Uiigarorum obiit, in monasleria, in clatistra, in oedificia ignes mittit.
et noslraies profugi submissis capitihus doluerunt. Proh dolor! ncfas invisum, inaudita angustia, trisll-
Hoc anno in quadragesima per lolam regionem tia insolita, curoe, limoret iremor cives suhurbanos
Bohemiaenitilti suspensi siint in palibulo, prsecipui affinesque eorum invaserunt, etmonialesdilecise Deo
autem in monte Sihenica (81), ex quihus plures eva- et hominibus de coenobio sancli Georgii martyris
serimt el fiigam inieriint. 17 Kal. Maii inundatio sancteeque Ludmiloe martyris, omnia sacraria et
fluininis Wlatava, quce fluil inter urbes Wissegrad B habitacula sua combusla videnles, lerrilse cum ge-
el Pragam, iiimia facta fuit, et vicinis rebus mullum mitu gravique suspirio semivivse, vix valentes oculos
nociiit. 9 Kal. Maii novus Lucifer orlus est, sed et manus ad coalum levare clamaverunl: « Domine,
dissimdis varielalibus priori Lncifero quem ante miserere nostri et respice nos. > El subiio invento
meinoravi: ille 17 Kal. Augtisli ortus est, iste 9. exitu de civilalc fugientes, in locum unum sub Pe-
Kal. Maii visus est, el sic varios cursus peragit. Vrzin monte secesserunt, ac in ecclesia sancli Johan-
Ilic praesul Zdico Olomucensis ecclesise accipiens nis Baplistae, quoad reslauralionem proprii loci
crucem de sancto altari sahcti Pelri, lacrymans prse viderent, quasi exules, trisles el ffebiles mansertml.
gaudio el cantans hanc antiphonam : < Qui vult Evolulis igilur paucis diebus pro dolore et affli-
venirepost me, abnegel seniel ipsum el lollalcru- ctione non compulalis, regisTlieulonicorum Conradi
cem suam (MHIT.II,51),» etc, ascendit equum curn conductorumque ejus Wladizlai ducis et episcopi
suis conlra paganos qui vocantur Pruzi, ul fidem Zdiconis, venerabilis et sanclae memorise viri, adven-
sancloe Trinitatiseis insinuaret el baplizareteos(82); tus cum forli manu inlonuit. Quo audito Conradiis
S03in lelrarcha cum suis
quod lamen soamelius est silere deejus itinere sequacibus in terram suam la-
vanum lahoravit, et de ejus rediui gaudere. lenler effiigit, et amplius coniparuit. Veniens ergo
Anno dominicoc incarnationis 1142, regiianle Con- C rex Conradus duceni resliluit firma pace (86), sum-
rado necdiim imperalore Romano, inthronizato au- ta promissa pecunia in propria profectus csl. Tuuc
tem principe Bohemorum Wladizlao, qui patruo suo omnes qui in trislilia fuerant, quasi de gravisomno
successerat illuslri viro Sobezlao» oritur inlerBohe- cxcilati, lsetati sunt, coeperunt quae violata erant
mos vesana setlitio, qtiaeeos perfidiae siimulo lurba- resedilicare, quae vero omnino consumpta, renovare.
los in duas turmas divisit, cl melior nohiliorqne pars Itaque domince moniales, sanclse et lidei catbolicce
ad Conradtim diicem Moraviaeperrexil (85), inferior filiae, in loco prsedicto conversantes, die riocruque
vero et junior ctim Wladizlao remansit. Hiis ita flebili voce secundum desiderium justi Piineonis
geslis suhito pax abicitur, bellumque festinum indi- dicebanl: < Quando binc exibimus? quando in clau-
citur; in condiclo loco conveniuiit, de Wladizlai stro manebimtis ? quando cum pleno gaudio Detim
depnlsioiie et Conradi electione armali consulunt, orabimus? > Mox exaudiloe a Domino audierunt
et nulliim concordise pacisque flrmilatem slaltiunl. relalione custodum murorum piscalorumque el pati-
In crastiuo aulem Moravienses cum profugis Bohemis perum in noctibus lahoranlium, vidisse flammas dc
in Wladizlaum et fralrema 04Theohahlum el Henri- earum! 06ecclesia exiisse el usque in coelum se pro-
cum (84) ex improviso insurglmt, in fugamque cum tendisse. Hac audilione per Spirilum sanclumcom-
omni exercitu cornpellunt. Quihtis resisteniibus '" monitoeclaustrum visilanl, ecclesiamlustrant,altaria
quanlum valuerunl, majores belli ductores Naceral, inspeclant, et maxime reliquias sanctoe Ludmilce
Smil, Ben a!" et alii quam plures ex ulraque parle palronoe suae cum lacrymis quseritant, accersito

VARLE LECTIONES.
500 immulalione 2, 2b. a01Czijhos.st' 2b. in margine. 202qui tum. 2. SOT quam 2. ,04 Omnia quce se-
aos Beneda 2. Bcn. 2a. 20Seorum 2. 2b.
quuntur, in 2b. derideranlur.
NOT/E.
(80). filius Sobezlai I defuncti ducis. (84) iEque fratrem Wladizlai II.
(81) Hodie mons Zizka. (85) Quod factiim esl in pugna ad montem Wiss
(82) Yide de hac re litteras ab Innocenlio II papa kam, in circulo Czaslaviensi iiiler Suchdol etMale-
ad Henricum episcopum datas anno 1141; Boczek schau, die 25 April. Vid. Yinccnlium Pragensem I.
J, 212. .. . 1. el Pulackium I, 419.
(85) Cui favebant reliqui Moravioe ducis, Ollo (86) Pragam inlravit die feslo Penleco&tes, i. e. 7
Olamucensis, Wralizlaus Bruniiensis et alii. Cfr. Jun., lcste Vincentio.
Vincenlius Pragcnsis ad h. a.
 273 MONACHISAZAYENSIS CONTINUATIO. 274
Wernhero lapicida et coemeniario, tit inlcr saxa el A nisi prius mittat Romam. Iterum autem praisulem
liiiones requirat, sollicitant. Ecce volente Deo Wer- 808MoraviaeZdiconem implorant, ut desiderium
ipsa-
nherus sarcophagum incorruplum nec igne taclum rum impleal 209.Qui sefacturum promittit, si anti-
reperit, ad dominas lcelus rediii, et prae gaudio stitis earum licenliam inveniat. Non cessanles ergo
reniuneralienem poslulans , Iselitiam niinliavit. 0 claustricolse a proposito, doinini decani Pragensis
sancle Deus! o mirabilis in sanctis suis! o benedicte Henrici Pelrique archidiaconi caeterorumque de
in operibus luis ! quanta exultatione famulas a07luas convenlu consilio sarcofagum relevant, aperiunl, et
dignalus. es replere; quali visitationis solalio per- pricvisum juxla altare Isetanter recondunt. Nec hoc
fundere, quam magno gaudio prscsentalionis laelifi- quoque prsetereundum esl, quod mirabile el in se-
eare! lnterram Deo gratificanles corruuni,lacrymis cuiis prsedicandum furtum Wernheri declaratur, qui
loca perfundunl, et oblitac tristilice ad levandam ahiata latenler parle corporis beatoe Ludmilce,
thecam currunt, sed quasi slupefactoe praesumplio- athlelse Christi, repalriat; ad conslruendum lempliim
nem reprimunt, el vocato sacerdote Pudone, cujus Deo duos conducil, qui ccepto opere moriui sunlj in
consilio el auxilio foras lemptant eflerre, el exeunles sequenli enim alii duo, iu lerlio ipsemct defunclus
ad portam civiiaiis inveniuni obstructam, seralam est. Hiis visis lilius ejus jussu vicinorum propinquo-
et quasi exitui opposilam, quam mullo conaninie :R riimque Bohemiam inlrat, Gervasio cancellario,
quassalam nimiisque laborihus templatam nullo coiisanguineo suo, gesta replical, per quem animo-
modo aperiunt. Et hoc miraculo compuncloe in lo- nilus ablata ecclesioe reddidit, in nomine domini no-
cuni unde exierant regressse sunt, missoque nuncio tri Jesu Chrisli, cui est honor et gloria in secula
adcpiscopumOttonemsupplicantutveniat, quid agen- seculorum. Amen.
dumsit,decernal. Qui respondit, senouauderefacere,

MONAGHI SAZAVENSIS CONTINUATIO COSM.E.

De chronka sancli Iheronimi el composkione , ludine episcoporum, abbatum, monachoriim, prsa-

annorar.i. positorum, clericorum, illicque dejectus est Bene-
Beatus Ieronimus in chronica.quam propriis ma- diclus papa ab apostolica sedc, et Adaldago episcopo
nibus conlexuit, ita commemorat :,Ab Adam usque commissus, in Saxoniamque esl deductiis, illicquc
ad diluvium anni 2242. A diluvio usque ad Abraham vitam finivit. El ipso in anno mortalitasinvasit exer-
aiiui 942. Ab Abraliam usque ad naiivitatem Domini cittim Ottonis imperatoris.
anni 2015. In quorum summa inveniunlur quinque 972. Sanctus Oudalricus episcopus Auguslensis
milia el insuper cenlum nonagiiila novem. Anni ab ecclesioe migravit ab hoc sseculo 4. Non. Julii ctijtis
incarnalioiie Domiiii : corpus sepelivit sanclus Wolfrangus episcopus Ra-
952. [Ann. Qucdl.] Eodem anno Hinricus rex lisponensis.
Aboltrilos subegit. 975. Otlo imperator primus Tlieulouicorifm pias,
958. Signum crucis in veslimeiitis hoininum ap- hcn! proh dolor ! Non. Maii obiil, cui Olto filius ejus
paruil, illis autem qui derisui illud habebanl, mor- successit.
tem inferens, illis auiem qui pie ei religiose illud 975. Hyems durissima el imporlune longa. Et
venerahantur, nil mali inltilit. Idus Mai nix magna noviter lapsa terram operie-
960. Isto anno venerunl legati Rusciae gentis ad bat.
regem Otlonem, el deprecali sunl eurn, ut aliqiiem Eodem anno Rudhertus archiepiscopus obiit, cui
suorum episcoporum transmitierei, qui eis osten- Willigisus succcssit.
deret viam veritatis, el professi stinl se velle rece- 8S5. [Atm.' Quedi.] Saxones Scliivoniam inva-
dere a paganico ritu et accipcre nomen et religionem '.D serunt, quibus ad supplemeiilum Misacho dux cum
elirislianitalis. Et ille conscnsit petitioni eorum, et magno exercilu venit, qui lolam lerram Sclavonicam
transmisil Adelberltim episcopum in iide catholicum. incendiis et caedibus devastartint.
Illi per oninia mentiti sunt, sicut postea evenlusrei 986. Otto rex adhuc pueruius cum magno excr-
probavit, quia ille prcediclus episcopus non evasit citu Saxomim venilin Sclaviam, el multis incendiis
lelale periculum abinsidiis illorum. et csPilibusdevastaruni.
962. [Ann. Quedl.?] Tuto episcopus Ratisponensis 987. Eodem anno Saxones ilerum Sclaviam in >
ecclesiacohiit. vaseruiil, et nd uilimum ipsi Sclavi regis ditioni
963. Mngnuni synodale concjliiim factum est subduntjr, et caslella juxta Alhim flnmen dcnuo
Romae in ecclesia sancli Peiri aposloli, ibique prae- reslaurata sunt. Et venttis ingens oedificia muUa
sidebal Ollo iinperalor augustus cum magna multi- slravil.

VARIJE LECTIONES.
"7 Familias2. 2b. sos respondil — praesulem in «no'2n. legunlur. "8 imptcaiU 2.
273 COSMiE PIUGENSIS CHRONICA. 276.
988. Isto anno cstatis fervor immanis pene cun- ,\\ imbutus; in seculo prcsbyter eximius, honeslse vilse
clos frucliis consumpsit, et mox grandis morlalilas el casta mysteria celebrans, poslmodum infula mo-
hominum subsecuta est. naslicse parmatus (90) professionis, solus ctun solo
989. [COSHAS.J Eodem anno comete apparuerunl, Deo in fidei pignore inconvulsus deguit. Hic qnippe
quos peslileniia subsecuta grandis hominum et ju- pro amore Jesu Christi toto spiritus sui ardore fer-
menlorum, maxime boum. vens, vanitaiem neqiiam hiijus mtindi conlempsit, et
990. Eclipsis solis facla est 12 Kal. Novembris, domum uxorcmque, agros, cognalos alque amicos,
qiiinta hora diei. Eodem anno sanctuS Adelhertus, immo semelipsuin sibi abnegans, versuciali seculo
episcopus Pragensis ecclesice sancioe, Romoe ad el pompis suis miserabilibus valedixil, a cujus tu-
sanclum Alexium confessorem el ad siinclum Boni- multuoso turhine fugiens, secreia soliludinis peliit,
facium, inscio ahbaie quis esset, factus est mona- alque superciolo ctijusdam deserlce speluncae (91),
chus. Item eodem anno Nemci perdita est (87). quam mille demonia, ut ferlur, inhabiiabaiu, ce-
995. Alque in ecclcsia sancti Bonifacii marlyris Ieslibus armis loricatus, consedil, ibique quihtis se
sepiilii sunt 6. ldus Octohris (88). posset tueri obstaculis (92) virtiitum conslruclis
[Ann. Quedl.] Anno dominicoe incarnalionis 996 conlra canes viciorum et impelum spiiiliialiiim ne-
sanctus Adalberlus, episcopus Boeinorum secundus B 1 quiiiartim ac suggesiionum sagitlas, ad pelram quse
de Praga civitate, a Pruzis glorioso martyrio 9 Christus est orationibus, vigiliis, jejuniis allidens,
Kal. Maii coroiialur, cui Theadagus successit. virililer pugnare cepit. Dum igitur in diler.ta sibi
998. Eodemanno, mense Julio terrae motus factus solitudinea naufragio secularis lumullns liber ac ab
cst horribilis per lotam Saxoniam, duoque lapides omnibus occukus, per mtilium tempus Deo iudefes-r
igniti ex tonitru ceciderunl, unus in ipsa civitatc sus agonizarel, pia divinitatis dispositio civitateni
Magdebiirgensi, aller ultra Alhiam fluviuin. in monte posilani lateie et Iucernam sub modio au-
999. Eodem anno obiit Bruno papa, qui Romaiio scondi minime voluii, scd ad laudem et gloriam no-
more Gregorius vocabalur. minis sui in propatulo exemplo niullorum lideliuiu
1000. Ccosarvero Otlo anlcqtiam patriam visila- lucere. Celesli namque gralia diclante, duin idem
ret, hiiiuili devotione in Polunia sanctum Adalber- dux consueto more illum locurn, quem ad venandum
luni episcopum el martyrcm nnper Christo laurea- specialim elegeral, qiiodaiu tempore venandi gralu
lum adiil, ejus intcrvenluin ohnixius petiit, ibique adisset, inlerim dum venalioni darel operjm, unum
summo conanime a duce Sciavonico Bolezlavone ex mullitudine cervum ad secretiora Jicinoris prbfu-
susceptus, xeniis omnigeni census obsequialiter ho- gieiUcm inseculus usque iu verticem praedicke
noralur. Dehinc in patriam imperator Otto reverli- speluncse, reperit exili tugurio Procopium viruiii
lur, ac Quidilinburgensi a,° loco doniinicam resur- moiiachili sub hahilti heremilicam excolcre vitam.
rcctionis dieiu debiice venerationis obsequiis fesiive Primo igiturrei novitatem principalis celsiludinis
percgit. modificato tenore, menlis alacrilate, dulci verborura
1001. Dux Mescp Poioniensis obthiiiit civilatem affaltilitate singnla ex ordine percunctalur, quis et
Pragam. quihus ab oris venerit, vel qua de causa vir lalis
De exordio Zazovensis monaslerii. tamque riirtis eas soliludines incolere voluerit. Cujus
Hoc in loco congruum vidctur non debere prse- ad interrogala Procopius breviler ac humiliter re-
termitli, qualiler cenobium Zazavense divincedispo- spondens, omnem sicul res eral verilalem seiiatim
sitionis gralia exordiiiin suinpserit, sub quibiis prin- exposuit, el ad ultimum subjunxii, se pro amore Dei
cipibus el qualiter ex tenui origine auclore Deo in et spe supernoo relrihultonis mundo fundiius renun-
tantam, ulhodie cernilur, aniplitiidiiiem excreverii, ciasse, et in eodem deserto,.si Deo placeret, finete-
ul et in hoc, sicul in celeris pietaiis sme opcrilius, nus velle persistere.
divince bonitalis magnificenlia ab oimiibus filelibus Princeps igitur prudens in Domino ammirans viri
laudelur. Tempore siqiiidcm prcefali ducis Oudalrici, lam arduum proposittim , et adtendens vultum
in divino ctikit viri magnifici, fuit heremila Proco- sauctae religionis gratia proeditum, utrasque manus
pius iioiniiie.naiioiie Boemicus dc villa Ghoiun (89), ccclis teteiuiil, Dcuin lacrimis perfusus benedixit,
Sclavonicis lillcris a sanctissirno Quirillo episcopo deinde orationibus ejus sese attentius commendat,
quondam invenlis et statutis canonjce admodum el in spirilualem patrem siiii atloplat, el larga mauu

VABI^; LECTIONES..
,i 0 Quidiligerisi 4«.
NOT/E.
(87) Nimlsch in Silesia. Cfr. Annales Pragenses
et Wilmans Otto III, Exc. VIII, p. 219.
(88) Scil. quiiiqtie fralres sancti Adalberti; est
glossaad Cosm. 1, 29.
(89) In circulo Kaurzimensi. Viiam sancii Pro-
copii versibus Bohemicis descriptam, .quain ex fon-
tibus perveluslis fluxissc conjiciebat Dobner ad
Hajec. IV, 216 ex Chronico Sazavensi esse derivalam
docuil Palaeky Wiirdigung, p. 51.
(90) I. e. miiiiiius.
(91) Haud procul a Kaiirzim ad fiuvium Sazavau!,
qui in Moldavam exundat.
(92) I. e. propugnaculis.
277 MONACHISAZAVENSIS CONTiNUATlO. 27.5
subsidium exhibens, ad miiitum stalioiicm regredi- 1Aligens; opus, quod pater ,suus imperfecliim relique-
tur gaudens. Exinde igitur coelesti dietante gratia rat, omni sagacitalis diligenlia ad perfectum con«
crescebal adeo Ionge lateque per cuncla compita summare decrevil. Audiens namque heati virisan-
fama virluttim illius, mulliplici sermone diseurrens, clam opinionem, immenso tripudio ullra quam credi
ul ad ejus opinionem catervatim provincice ejusdem possel, cum optimatibus suis gavisus est, cujus sese
lioniines xenia oflerreiil ipsiusque orationibus sese gralulabundus commendans oralionibus , seorsim
dcvote liiancipareul; qui carilalis flagrantia plenus, assumpsit, et de suscipienda abbatiae infula commo-
hospitalilale pie pracditus, prudenlia sancla decen- nuit; deinde iterata vicein praesenlia omnis curialis
ler ornatus, caslimonia purus, humilitatis miseri- dignilalis verbis persuasoriis aggreditur, et, licet
cordia providus, lemperanlia clarus, liabuiidanlia velit nolil, pastoralis ctirse moderamina suscippre
zeli fidei plenus, qui sermone praedicaiiouis sanclse deberet. Sed vir Dei in sibi solila perdurans perti-r
pectora audienlium, ut iinber lemporaneus oportuuo nacia, omnino sese asserens indignuni, nullaienus
lempore infusus irrigabat,, ac doclrinae suaevomere ad consensum ducis flecti poluit. Sed divinoe ordi-
menles ulillime reformabat. Pauperes denique tanla nalioni quis est qui contradicat? Viclus namqiie
pietatis largicione sibi divinitns ingenita suscipiebat, omni instanlia precuin omniqtie dilectionis ammo-
lamque prona et leta famuiaius sollieiludine mini- 1B mtionealqtie aflabililale optimalum, violenter abbas
strabal, ac si manifestissime Chrislus adesset, ut ordinalur. Facla ergo celebri promotione, duv
omnis territorii ejus induslria mendici atque pi- Bracizlaus primo quidem donationem, quam palcf
faudi (95) pascerentur. Properabal equidem ad eum suus eidem patri adhuc anlc susceptionem abbaliot,
mullitudo fidelium, liabenles in desiderio animi sui fecerat, flumen videlicet sublerfluens Amilobuz (95)
seculi lucris renunciare, secum finetenus comma- usque ad speluncam, quoe vulgo Zacolnica dicitur,
nere, qnos benigne ampleclans fovebat, sicul gallina cum pralis el silva circumjacente, principali corro-
pullos suos sub alis. Brevi itaque temporis dilapso boravit aucloritate (96); dein eliam hanc eandem
interstitio, felixpater Proeopius, coadunatis quibus donalionem supervciiienlibus heredibus ai". et eam
poiuit stinipiihiis, jecil ftiiidamentuni in nomine Do- ,suo juri usurpative vendicare molienlibiis, nolens
mini, et hasilieam in honore sanctissimse Dei ge- paterna cassare statuta, semet opposuil, litem dire-
nilricis Mar-iceet sancli ioannis baplistaeconstruxit, mil, el eidem patri Procopio oinnem ulililatem in
et aggregavit quosdam fralres vila et moribus reli- aqua el silva a prcediclis terminis redonavit, agros
giosos, quihus spirilualiter concordantibus unanimi vero ai3 et prata ex utraque parte adjaceutia su.b
cariiate monastica fieri moderamina et mysleria tesiimonio et conGrmalione filii stti Wratizlai et
«livina juxla exemplar almifici palris Benedicli con- principum stionim 600 denariorum precio redemit,
s iluit, ipse verominimus in minimis effeclus. Cnjus et abhali procopio scriptis ct legkimis testibus re-
quantum prudens et efficax diligenlia inentis iiuiu- consignavit. Ad extienuim quoque ex propria Iar-
Slriaqne ac solliciludo, et quam pia caritalis aflltien- gilione terrani quse circa est usque ad silvain
lia erga fralres exlilerit, nullius facundia digne suf- Strnounic, nec non viliam Zcramnik et unum sta-
ficit enarrare. Dux igilur proedictus et primatus cu- gnum et slructuram lignorum ad piscandum cenlum
risdis(94) patrem vocitare usui suocommendaverunt, denariis comparatam eidem abbati et suis succes-
quem etiam palerna veneratione diligere decenter soribus pro remedio animse suie in perpetuum pos-
affectabant. U.nde idem dux maguanimiter cum sa- sidenda conlradidit.
traparum suorum ingenioskate perspicaci pruden- Tain igitur felici processu jam factus abbas, non
lique consilio discretionis inito 21i, eum ad abhalise se super se exlulit, sed firmiori virltitum solidilate
investkuram debere promoveri decrevit, qusedam fundatus, humilitatis quoque ac carilatis conslanti
cenohiali ustii necessaria decenter coaplans, quoedam excelientia slabilkus, lain liylaris et affectione bene-
pollicens, quoe tandem-decenter complevil. Ille vero voleniisa conlinens exliiit, ut a suhjcciis sihi plus
sese ceteris prseferre perlimescens, sumino mansue- ., amori habereltir quani timoii, quibus lam ptiblice
tudinis humiliiaiisque emolumenlo omnino recusa- qiiam singillatim saltilaria minislrare monita nuilta-
bat, semel asserens imperitum hominemel indignum que exemplis priscorum dogmala piguientala (97)
operam obedienlije minime subjectis impendere va- non desislebal. In lempore siquidem suo omnium
lere, Detun, qui omnium occultorum solus coguitor rerum opulentia.non defuil, qui (amen exercitio la-
est, intimae stiaeinspeclionis leslem proeponens. boris manuum suarum snslenlabalur, ct pauperum
Inlerim piae memoriae duce Oudalrico ex hac lnce inopiam relocillabat, alque in trislicia positorum
sublracto, Bracizlaus, filius ejus, regni principalum curam supportans cuunloriim, eos uli prudens ine-
optinuii, virper omnia divinoe religionis cultuin di- dicus infirmos anlidolo palcrno elsolatio recreabat.
VARIiE LECTIONES.
211inilio4, 4a. 212heresibus erronee 4. 213verodeest. 4.
miM.
(93) Idem videlur quod Gallprum pifre, i. e. gu- (96) Quoe desideratur.
losus, famelicus.
(94) I. e. opiimainm cohors. (97) I. e. ornala, nam ita videiur icgendiim, pro
(95) Schallero X, 128, est Sazava fluvius.. piqmenla qtiod code\ exliibel.
279 - COSMiE PRAGENSIS CHRONICA. 280
qui dum tam beatam vilatii et illustrem duxit, vir- A , scopo in ecclesia sanelse Deigenkricis Mariae, quam
tutum signis in lemplo Dei ceu sol usque ad consum- ipseconslruXil,hoitori!ice eiscpulluraicommendatcs.
mationem viloerefulsit, quin immo sancti Pneumatis Post discessum igilur beatissimi patris Procopii
instinctu propheliae mysterio claruit praesagus futti- consors soeielas propiia voluulate de eongregalione
rorum. Ante biduuni siquidem suee lerminationem Yitiim-nepotem ejus clegit, qui electus sine dokv
resoluiionis, revelante divinilalis gratia, proescivit, sine venalkaieordinalus est: vir in hunianis el divi.
qui accersito bonoequalitalis ncpote Yiio ut filio suo nis I'ehus itloneus, scctili hujus iniinicus, inclke
piae indolis Emmerammo, scriatim exposuk eis morigeratus, sspienlia pervigil, reverendus in vullu,
fulura, siculi et poslea rei comprobavil successus, afiahilis alloquio, lenitate placabilis. Quo in abbalia
singuliuose lali verhi nobilkate inquiens : < Karis- expedihiliter degei.te, Bracizlaus dux uliinium imni-
simi mei filioli, quos ulpote gailina pullos educavi, do valedixk, ciijus Joeo Zjiiligneus nionarchiee gu-
perpendite quia tempus mece resoliitionis adcsl; bernacula stiscepit. Quo lempore sancti palris Pro-
tercia ceitissime die Doinino amiueiue de htijus copii vaticinii ordo complelur. Insliganie namqtie
carnis laheinaculo migrabo, vos coinnicndans Deo, zelo Diaboli, multi emuli ficticia venenosa detraclio-
sed vestrce circumspeclioni innotesco quoi posl nuni conspirantes, Iaqueos cavillalionum in ciiri.t
discessuin meum ffuctivagorum detractionum v^rie- B ducis coiiira Vitum abbalcm et fratres cjus astruere
lale impetuosa quassabimini, ac pestifero persecu- ceperunt, alque aures piiucipis favorabiliter coinpo:-
ikmum tribulabiniini naufragio, atque exlorres silis mendaciis obruscantes, eos multiphariis viuipe-
efliciemiiii sex annis in terra aliena, et iste locus riis publicahani; scilicet dicenles, per Sclavonicas
potestativa nianu ducis tradelur possibilitali (98) litteras heresis secia ypochrisisque esse aperte ir-
alienigenarum. Yos aulem, dilectissimi filiuli, id- retilos ac omnino perversos; quam oh rem ejectis
circo nolile a fide naufragare, fratres veslros con- eis, in loco eorum Latinoe auclorilatis abhaieni et
lirmate, Deum expedibiliter(99)laudaie, in prosperis fralres consliluereomnino esse honesliimconsianter
benedicile, in adversis supplicate, in letis gratias alfirmahant. 0 indivia, inextricabilis malicioe zelusl
iigite, iu trislibus queriie eventibus, cujus pieiatis 0 invidia detestanda, omnimoda malicia conglobata,
magnificenlia landcm consolabimini. Nam revoiulis iguis inexlinguibilis I Sed revera sicul linea ve>'*;-
scx amiis exilii voslri misertus, tranqtiiiitalis repa- mentum consumitur, sic is qui iilam zelatur, eui
rabil vobisslauiin, ac delracloribus vestris lalionem auiem invidel, clariorem reddet. Vitus itaqtie abbiis
merilo reddet, yosque ad portiim consolaiionis rc- assumptis fralrihus suis, quos uniins caritatis coiir
ducet. Defuiiclo nainque pracsenle principe pio Bra- ,, cordavcrat, peregreprofccius est in tcrram Hunonim.
sizlao succedet Zpiligiicus , qui vos perscquelur; Nuncopere prccium diixiiiius ununi ex muliis I enit
quomorl-uo WYaiizlaus regimen principatus Boemise viri miiaculis compendio slili ac vcridica relatione-
suscipiel, vir timoratus (100), benivolus. Hic reducel fidelium memoriae carilativae tradere, quod Domini
vos de exilio, et dabit vobis Jesus Christus dominus naslri magnificentia per merila ejus posl morlem
nosler in loro pacem el securitatem omnibus diebus declarare dignita est. Memoratus namque dux, Viia
\ilce veslra; Anieii. » Jam vero decedente die se- ahbate cum nepote suo Emmerammo el fratribus,
qtienle, dmii finita canonice vesperlinali sinaxi et quos unilas caritalis concordaverat, in leiram Hu-
completorio resideret in leclulo, infirmitale velie- noruni peregre proficiscenlibus, propria fauloriun
meiiii currcplus est, qui in ariiculo morlis positus, suorum consiliaria diffiniiioiie utciis, in ioco illo ah-
quauquam uliiiiiuin anhelkilm trahcrci, lamen an- baiem geriereTeutonicum consliluil (102), hoiiiinem
tiquum hostem oralionis mucrone viriliter biachio lurhida itidignaiione plemim. Ubi dum noete piima
cxtenso jaetilari non cessabat. Adesse exlemplo fra- adventus sui ex more ad mattiliualem sinaxin per-
tres juhol, qtios in meroris (101) affliciioncm fle- gens foribus ecclesiae apprnpinqtiarel, apparuil vir
lumque iiiconsolabilem conversos palernse informa- sanclus Proeopius infra januam oratorii appodians
lione consolationis corroborai, commonensipie eos D et dicens ei: « Unde tibi poteslas liic dcgendi?
de corpore suo, de inuudi hujus naufragio, migra- Quid quaeris? i Al ilie : < Potestaliva, inqtiit, dtteis
vit ad Domimim, tle servitio ad regnuin, de laiiorc liiajestas elejus primalum inconvulsa siiblimitnsmeoe
ad requiem, dc morie ad vitam sempiternam, prse- possihiiitalis rcgi-mini hoc cenobiuni usque ad finem
slanle domino noslro Jesu Chrislo, qui in Triniiale viioe meoe tradidit. » Cui sanclus paier: < Cilissime,
perfecta vivit et gloriatur Deus uiiiis per infinila inquit, sine confusionis verecundia discede, qtiod si
secula scculorum. Amen.Coiisummavil aiilein beatus non feceiis, ultio divinitus veniet super te. > Et hsec
iibba Procopius cursum viloe suoe feliciter in Do- dicens evanuit. At ille esiiinaiis esiSedelusionem Sa-
mino anno ab incarnaiione Domiui 1055, etejusdcm ihanse, oinnino nichili pendeb;it. Qui dum seqtienti
anni 8. Kal. Aprilis; procseiile Severo Pragensi epi- ct tercia nocte ininaceiu parvipendeiel, quarla noete

NOT^E
I. e. potesiaii.
(98J I. (101) Ita iegendum pro meinoris codicis leclione.
(99) e. aiumo ad laudcs Dei seinper expedito. (102) Qui fuerit Spitignei crga Germanos animus
(100) Dei Umidtis. \'ide apud Gosmaia II, 14*
281 MONACHlSAZAVENSIS CONTINUATIO. ,282
apparuil ei ad malulinum obsequium eunti sanctus A conversalionis prsedicaretur, el affectione jusli arno-
vir, dicens : < Cur meis monilis amicabilibus oblem- ris peroplime polleret—quia secundum Veritatem
perare recusasti? Filiis meis spirilalibus a domino nec civitas in monie posita, ncc lucerna snb modio
impelravi bunc locum, non libi qui supplantalim lalere' potest (Matth. v, 14) — misil divinitatis dis-
intrasli. Et si a domino tuo lihi duce hsec hacienus pensatio iiifirmitattim castigaliones in omnia mem-
polestas fuit inhibila, a nic sit amodo probibita. > bra ejtis, ne laudantium exlolienliam ei ingereret
El Iiaecdicens, impetuose fortissimis ictibtis cam- adulatio, ne mens ejus elationes per humanas lau-
butla (105),quam manti gestabat, illum ferire cepit, dationes incurreret, donec posi pcriculumnaviga-
qui mox quasi Bellonse' percussus cestro (104) sine tionis hoc mari magrio el spacioso securus ad feli-
dilalione locum mutavit, et volatili cursu ad ducem citalis portum pervcniret. Is ergo longo teinpore,
lerrse pervenit, ac omnem rei eventum illi patefecit. sicul Dominus nosler voluil, multis calamilattim
At ille ati.onilus vehemenli ammiralione vacillare passionibus usquequaque afflictus, rebus hunianis
cepil, et amhiguilatis laqueo irrelilus iisque ad fi- exemptus esl, mullis suis successorilius, quia disces-
iiein vitse suoe permansil. sit, flendus, sed quia ad regna coeleslia pervenii,
Defunclo igilnr Zpkigneo duce, divinitas lideli suo omni gaudio prosequendus. Iliinc equidem frairum
"
servo Wratizlao memoraii tiiulo ducalus guberiia- unanimitas dexlra parle ingressus jauuae supradictse
culum tradidit, qui ciim divinum ecclesioe diligeret ccclesia: sepelivil.
unice cultum, etiam illum loto cordis affeclu locum Hoc ita tempore rex Wratizlaus, pise memorice
dilexit. Qui missis legalis Hunortim ad regem (105), commendandus, qui jam dicti claustri ecclesiam li-
de exilio Viltim abbatem el fralres ejus cum honore heuter dilabat, Boemiensis monarcliise arcein 21Bre-
reduxit et in loco suo decenter resliluit. Quibus per gehat. Hujus pia volunlate cum fralrum eleciione in
merita el orationes heali palroni Procopii omnipo- loco patris Emmerammi Bozcthecus abbatioe nacttis
tentis Dei propicia consolatio affuit, qtioe ipsum lo- est digniiatem, homo niniium circa onines comniunis,
cumoninitim rerum profectihus abundantem redun- liberalis in cunctos. Hic pingere venuslissiine me-
dantemqne in prislhitim,ininioin ampliorem, hono- minil, fingere vel sculpere ligno lapideque ac osse
rem enceniavit (106). Felix igitur ahba Vittis, rvir lornare peroplime novit. Yir ingentis facimdise et
ingentis industrioe consiliique , consensu fratrum prompiie memorioe, sed glorioe popularis avidus,
appropinquaiiteviisesuseleimiiio, arcisterii (107) sui praesumpiuosus, iracuntins, aliquaiutilum vitiis d.e-
comuiisit jtis regiminis alibalialis Emmerammo con- ditus. Ipse siquidem Iocum illum laudabiliter oinni.
saivnineo suo, viro sanclilale conspicuo, in placito ornatu, sicut hodiema die apparel, «Jecoravit; cccle-
dneis (108) satrapumque ejus. Ipse denique postea, siam longkudiiie, lalitudine, aliitudine venustissime
Ltcvi transaclo dierum spacio, diem climsit exlre- ampliando fundavil, imo palliis, campanis, crucihus
inun , cum Doniino victurus in eleruum. Cujtis et omnibus monaslicis rebus adornavit, cenobium
corpus juxta fores in sinislra parte, in ingressu ec- lotum omni ex parte edificiis el omni suppellectili
clesiaesanctse Dei geuilricis Marise bumalum esl. renovavit. Hujus siquideni studium ad omnia neces-
Post discessum igilur ejus, Emmerammus 21tabba saria monaslicae utilitalis vigilabal, unde' inagnus
benignus, homo simplieilatis coltimhinoe, sancloe discordiarum fomes, Diaboli invidia insliganle et
vilae merilis et virluliim gemmis effulsil; qui nequa- famulanle, inter fralres moiiasterii contra euni ori-
tpiam serpentinae prudentiae animmn admitiens, fidei lur, cl lainenlabilis ira scalurire cepii, scilicet per
catholicoe inconcussam dumvixil conslanliam lenuit, miseros fralres Demelrium et Caiianum cl Golisso-
ac miiltorum dubia corda in fide Chrisli slabilker nem pretbyteros, homines lunc ineptos et injuriosos,
solidavit, vir pcr.omnia pcrspiciise felicilatis in om- el alios complices el fautorcs coruni, qui hachantes
iies et liberalilatis. Hic denique non aliter nisi nia- bachahanlur, opcre et sermone lurpi conlra etim
lum nominabat pecuniam, qtiani ex loto nichili pen- truces existenles. Rex autem supradictus, homo
dens nec nianu langere volebat, iinino gressibus _ christianissimus, unice diligehat eiini, cujus gratia
calcaiidani adjudicabal, sanctorum aposiolorum ve- idem abbas in lantum sublimatus eral, ut fere qnines
stigia scculus, qui precia eoriiiu quse vendehanlur Boemienses abbates dignilate proecellere videretur.
sacris tangere dexlris vilabant, sed peilibus gazam Quam oh rem idem abbas pricsumptuose agens,
ul hituiii calcandam fore nohis exempla reliquerunt. episcopo suo ofiieium praeripuil quadam summa
Igilur beaius ahba cum jam nlonachilis militiae or- festivitale. Nani rcgis supra noniinali capiti co-
diue apud homines paier egregiaeperfeclionis sanctoe ronam imposuil, quod praesul suus Comas sl?

VARIiE LECTIONES.
51*Hemmeriunmus 4a. a16aciem 4a. a16ita legunt 4, 4a.
NOT^;.
(105) Yirga pastoralis. (106) I. e. initiavit, restauravit.
(104) Jtivenal., sai. -IV, 125. (107) l. e. asceterii, monasterii.
(105) Salomonem, ut videbatur DobiierolV, 582, (108) Itaque Vitus anle annum 1086, quo Wraiis
«jui monachos a. 1064 revocatos esse censel. laus regnum adeptus est, obiil.
283 COSM.E PRAGENSIS CHRONICA. 284
(109)faceredebuil.IgiluriralusestepiscopusComasei .A.menlo sanetse Mariae, sancti Petri apostoli, sancti
l'uroreinextii!guibili,quaresibicalumpniis iiliitis,eum Stephani prolhomarlyrissaneiiqueGeorgii marlyris.
degradare conabalur, sed oplimalum regalium pre- 1088, Sicque (110) justus vir, veluli Dei marlyr,
cibus continu.is resistere non valens, vix debitori suo miles Beneda, obiit 5 Indus Julii, et sepultus cst in
Bozeibco abbati debilum iraciiniliselicelnon ex loio urbe Missin anle porlam monaslerii saucti s" Joan-
cordedimisit, eo lamen lenore, uli respondit ei.idem nis aposloli et evangelislse.
ad ultinium episcopus : i Sed quia tu, abba, bene no- 1089. Ohiit doniiniis Megnhardus, abhas sancti
sti sculpereet tomare, per sanclse obedientiaenoslrce Adalberii monaslerii Breunovciisis, a quo constru-
prseceptum ob diluendam ctilpam luam, quam ex ctum est, cui successit Adalbertus.
conlumacia lua prsesunipluose perpetrasli, lihi prse 1091. Et in hieme neque nix neque pluvia ftiit.
cipinius, quatenus luoe Iongitudinis et latitudinisma- 1095. Eodem anno 2 Idus Oclobris consecralum
giium mensuram crucifixum faclum, cum cruce in est oratoriuni in Zazoa a venerahili sancise Pragen-
dorso tuo usque Roinam deferas, et in ecclesia me- sis ecclesice oclavo episcopo Cosma, quod Bozetecb
tropolilana sancti Petri aposloli ponas. > Haec ipse ejusdem loci abbas, cujus supra meininimus, sui rc-
abbas lubenli animo cuni cordis conlrilioneperficere giminis tempore conslruxil, habens inicium a tiexiris
non lardavil et majeslaii praesulari satisfecii. Posl B ab altari sancti Martini, a sinistris ab ara sancii
aliqtianluni lempus qtianlum cenobii fratres, de qui- Slephani prolhomartyris usque in finem criptse. In
bus superius prcemisimus, contra eum zelolipioeve- medio vero oratorii, quo situm est allare, conlinet
nenum, velul morliferi serpentes, conspiravere nullo reliquias sancti Petri, sancii Pauli, sancti Andrese,
niore dicendum, nam unusquisque eorum accusa- sancii Barlholomei, sancti Thomse, sancli Jacobi,
tiones quereba' adversus eum, sed convenieniia testi- sancti Philippi, sancli Lucse evangelistse, sancti
monia non inveniebantur. Nam idem fralres, mem- Barnabae et oiiinium apostolorum. Sequenti vero die,
bra Sathanse, existimabant, si abbasjam nominalus quod est Idus Oclobris, consecrata sunt tria allaria,
quoquo modo expelierelur, sperabant aliquem ex eis unum super criptam, in quo conlineniur reliquise de
eorum errorum coiuplicem abbatice jura susceplu- sudario Domini, de spinea coiona ejus, <lesepulchro
rum. Rex atitem Wratizlaus jam migraverat ad Do- ejnsdem, de sancta cruce, sanclse Mariae, saucli
niinum, cujus lunc snccessor Bracizlaus sublimilale Johannis Babtislse, sancli Johannis aposloli el evan-
ducatus Boeinioepollehat. IIujus aures cum suprano- gelisloe; aliud allare sub cripla, in quo conlineiUur
lati fratres per se et per amicos ninliis ficticiis et reliquise sanctorum Cosmce fratrumque ejus; item in
innumeris viluperiis conlra abbatem suiim Bozeth- capella, quse est a siiiislra parte ecclosice, allare iii
'
cumcompositisohpulsandomulliplicarent, idem dux quo continenlur relituiise sanct;e ciucis,. sancli Laur
lioininaium abbalem de loco superius dicto extirpa- renlii niarliris, sancli Blasii episcopi et mariiris,
vit ct fraires ejeck. Ibi impleta sunl vcrba Veritaiis: sancli Mauritii marliris, sancti Pancratii marliris.
< Percutiam pastorem , el dispergentur ovcs gregis Deinde lercia die, quod esl 17 Kal. Novembris,
(Malili. xxvi, 3.1). > Abbate itaque ejeclo, ejus fra- consecrata stint duo altaria, unum a dexlris, in quo
tres, qui proditionisauclores conlra eum extilerani, conlinentur reliquise sancti Marlini, sanclorum Jo-
ex lunc erraverunl usquequaque per inceria loca hannis et Pauli, sancli Tvburcii martiris, sancti
girovagi, donec ad ultimum aliqui corde conipuncii Glebii et socii ejus, sanctorum Benedicti, Johan.uis,
vix in loco proprio recepti, eidcm loco inepti vitam (i - Ysaac, Malthei, Chrisliani, sancii Nykolai, sancti
nierunl, et libri linguoeeorum deleti omnino eidisper- Jeronimi, sancli Uodalrici, sancti Fortunati 218,
diti, nequaquaniulleriusjiiieodem. loco recilahuntur. sancti Odolphii, sancti Lazarii; aliud altare a sini-
1045. Ohiil Guiitherus monachus et heremiia 7 slris, in quo continenlur reliquise sancli Stephani
Idiis Oclob., el sepultus est in monasterio sancloium prolomarlyris, s;mc;i Andreoe, sancli Thoniae apo-
Adalherli atque Benedicii ante altare sancli Sle- stolorum, sancli Clemenlis papie et marliris, saucti
phani prolhomarlyris. „ Georgii marliris, sancli Panialeonis marliris.
1055. Procopius primus abbas Zazovensis mona- 1097. Dux Bracizlaus cunctoruin priinaium terne
slerii felici fine cursum vitoe suoe cousuinmaiis, 8 collaudatione et ponlificis Cosrnce elcclione ciim
Kal. Aprilis htijus mundi exivit stadium, aeiernaefe- magno gaudio titulum Zazovensis abbalice Dielhar-
Iicilatis percepturus bravium. do 2iflBreunoveiisi 22°praeposito 5. Nou. Jan. impo-
- 1070. Iudiciione 4. epacta 6. concurrente 2, suil, viro Latinis lilteris sufflcienter imhtito,
qui
lcrtio Kal. Julii pncsul Gebehardus consecravit ec- lunc in religione monachismi proeclarus habebalur,
clesiam in Zazoa in honore sanctae crucis, in cujus Homo egregius, vullu decens, sollers ingenio, animo
ara conlinentur reliquioe sancttc crucis, de vesti- gravis, moribus gralus, sermone; cultissimus, ad lo-

VARI^i LECTIONES.
*"sanclirfeesl4a. SISForlunati 4. !19Dethardo 4». 2!0 Breunovensis 4.
NOTJE.
(109) f>i anno 1C9I episcopus eleclus est. Cfr. (110) Cfr. Cosmas II, 40.
Cosmas II, 12,
 285 MONACHISAZAYENSfS CONTLNUATIO. 286
quendumpafcus,iiifeslusviciTs, iranqiiilissimusadeo, A 1125. Eodem anno 12. Ka.. Aprilis, Silvester, di-
ut nec vultum ex gaudio uee ex meerore mulaverit. vina diete.nle miseratione, cenobialis vitse succensus
A prsesule igitur Pragensi Cosma abbas 8. ldusi ardore, exic/alibus niundi reniinciavit versutiis, ei
Marcii ordinatus esl. Ad loetim igitur, ad qiiem in monaslerio Zazovensi sub regimine bonai mcmo-
abbas atlitulatus extilil, dum primitus advenit, re- riceDietbardi22s abbfllis muialo soeculari habilu, to-
lius monasticse suppelleclilis oinnimodis adniehilatis, tum se penilus divinis niiincipavit studiis, post am-
incommodum invenil in tanlum, ut nec uno mense plexus videlicet lippientis Ly;« Rachelis deleclntiis
eo victu quem illic invenil, cum fratribus sustenlari pulchritudirie, et post Marthse I;;boran Maria; con-
potuerit, nisi supra nominatus dux adjumentum ex sequi desiderans consolalioncni. Ciijtis qiianla fue-
propria camera sua prsehuissel. Divina aulem pieias, rit diligentia in diviniset ecclesiaslicis rebusampli-
eodem abbate vivente, in eodem loeo non defuit, ficandis, loco suo dicelur.
per quem eidem loco adjutoria adaugendo bonis om- 1125. 12. Kal. Aprilis, in festo scilicet sancti Be-
nihus eum abundareredundarequefecit. Idem abbas nedicti abbalis, Sylvester fecit professionem, el mo-
lihros, quos nou invenil Ioco sibi commisso, praeier nachus effectus, in divinae religionis exercitio in
Sclavonicos ipsemet nocte et die immenso labore tanluni auctore Deo profecit, ut merilo cunctis tam
conscripsit, quosdam emit, quosdam scriplores scri- " honorahilis quam amabilis liaberetur. Unde postea
bere conduxit el oinnibus modis acquisivil. Orato- factum est, ul tanquam secundus patcr in congrc-
rium tegulis et aliis ornaiibus renovavit. Proedeces- gatione decauice sublimaretur honore.
sorum stiorum auctoritale dolalicia acquisita per 1126. lgitur giorioso duce Sobezlao (112) in so-
ilucum lerraepraecepla elinconvulsa decrela roboran- lium paternse glorisecum omiiium Boemiaeprincipum
do in perpeluum conflrmavit, el per se aucta, scilicet exultatione sublinialo, lit ingens omnitim leticia ,
mansiones, possessiones, mancipia, cartulatos, offer- eo quod boni ducis principia superna, sicttt cernere
los (111), servos el ahcillas, lerras et vineas, silvas erat, couiitabatur gratia, et quod eo anno, quod
cuin moiUibus et planiciebus, aquis et aquarum dis- diflicile credi poiuit, iuler ipsum ducem et Ottonem
cursibus atque piscariis. Hic siquidem opere ma- ntilla fuit facla sanguinis effusio (115). Sed proh
nuum eliainultra virespraesumebat laborans, maxime dolor! urgenle vesania anliqiii hoslis discordiam
piantasise inlenttis et ctillui vinearum, el ad omnes ct iutestina bella uhique seminaniis, gaudia noslra
rnonasterii res omnino pervigil, meiile semper revol- conlrarius excepit successus. Succedcnle enim anno
vens scripta patris slupendi:« Otiosilas esl inimica dux prcelilulalus Otto ultra inodum anxiatus, quia
aniinae. >Tota vita sua ingralum habuit eum fratrem, spei suee volo fueral fiustraliis, oplimum ratus fora
qui atl injunctum opus se impolem et pigritia bebe- consilitini, sed minus catite sibi providensiiifuliiriiin
lem fecit, dicens, esse qtiasi scelus ariolandi nolle acceleral yiam cum snis ad regem Lotharium el ad
ohedienliae succumbere. Hic quamdiu vixit, omnes tolius Saxonice principes. Honore igilur condigno
fratres in hona volunlale compleclens consolabalur, receplus (114), nsfcta loci temporisque oporlu-
in eis pie vivendo, ut pater iu filiis, eos ad ccelestia nilate, catisam sui itineris coram omnibus expo-
regna, sicut aquila provocans ad volandum pullos suil, Sobezlaum scilicet ducem Boemiam furlivis
suos voliliTns, provocahat. In quo revera mutalio intrasse vesligiis, et principalem ironum sibi
dextrae Excelsi est completa, duni vixit. Taiidem heredilario jure dehitum et ab omnibus Boemicepri-
ipso malurani jam aetalein suheunte misil Deus ca- malibus designalum etsacramento confirmalum oe-
siigationem Ianguoris i'n membra ejus, prout ipse cupasse per violentiam; cl ad ultimum hsec breviter
postularat, quia quem Dominus diligil corripit, unde stib intulit: « Veslrse ergo dignalionis 224,optime iin-
latigabalur in visceribus vexalione nimia nocle el perator, super haccausa pielasprovidere non abiiual,
die, donec universce carnis viam ingressus est 15. vos e*xomnibus tolius regni principibus divince dis-
Kal. Jan. Rexit auiem locuiri eundem annis37, men- positionis gratia imperalorice dignitalis ad hoc subU-
sibus 9, diebus 11 221. rj mavitexceilentia, quatinus a henignitate vestra om-
1116. Eodem anno nihus pro quibuslihet suis incommodis re^uiremibus
Dum viget Hermannus Pragensi ponlificaiu, misericordia exhibeatur et juslilia. Scimus equideni
Esl sublimatiis Silvesler preshyteratu 222. nosvestrce majestatis imperiis in omnihiis suhja-
H22. Eodem anno 5. Non. Jan. ccre debere, ideoque nichilominus jtislicioe ratio-
Pater exiriiius et Christi cultor lioiieslus, nem nobis ex vestra dignalione non esse denegan-
Koyatha mortalis subiit jus conditionis. dam. > Ad hoec rex benigna responsione mitigal
VARI^E LECTIONES.
221con(inttan( 4, la. Eodem anno dux, etc. a2a Uxoris Cosme; memoriam detere voluil monachus Saza-
vensis , et versuum loco quos in eam Cosmas III, 45 , composuit hos adscripsit. !a3 Dethardi 4a. S2tindi-
giiaiionis 4.
NOT^E.
(111) Qm se suaqueomnia monasterio obtuleranl viam bellica expedilione devastaverat.
Vel subdiilerant. (114) Radisbonae ubi Lotharius die 27 mcns.
(112) qui Otloni Frisingensi aliisque est Uldari- Nov. 1125 comniorabatur; Bohmer Reg. 2095. Ol.o
c.is. regem jam anno pnecedenle convcncrat.
(115) Errai; anno 1125 exeiinte Sobezlaus Mora-
287 COSMJK PRAGENSIS CHRONICA: . 288.
ducis animum , e.l coram omnihus Saxonioc princi- & \ constitit arbitrio, in tua vero poteslate Boeraicse
pibus his verbis dicitur usus : « Boemise ducatus , electionis sola confirmalio. Sine causa novse legis
sicut ab anlecessoribus noslris didicrmus, in po- jugo nos constringere connris. Scias, nos nullaienus
leslale Roir.ani imperatoris ah inicio constitit, nec ad id consentire, magisqtie pro justilia pie velle oe-
fas fuil unquani electionem aul proinolionem ciijus- cumbere, quum injuslis decretis cedere, et revera,
quam ducis iu lerra illa fieri , uisi quam inipe- nisi ab hac molilione desistas, in proximo esl, om-
rialis majeslas stioe auctoritatis gralia iuiciaret, iiipolentis Dei judicium inter nos inposlerum me-
coiisinnmaret et confirmnret; unde qui contra lianc morabile seculis ostendai prodigium. > Yisa sunt
conslittiiionem praesiiinere nisus est, noslrse inaje- autein beec dicla regi et omni exerckui ejus quasi
sialis contemplorem esse saiisevidens est, ncc libi deliramenta. Dux siquidem Olto regi omnem spon-
soli sed el nobis lotique reguo conliimeliam non debat securilaiem, eo quod omnes sublimiores
inodicani esse irrogalam, quod miiiime equanimiler Boemiie fidei suse firniain ei fecissent spoiisionem ,
fereiiduin esl. > Quid plura? Rex et omues principes nec dicebat armis opus esse, sed magis qui vellent
ct prinii quique Saxonise duci Ottoni dant et con^ cum falconibus el accipilribus (115) lerram ifigredi
firniant lidem, quod non alias proeter ipsum in Boe- absqqe ullo offendiculo possenl. Ergo 12.Kal. Mar-r
inia sil regnaltirus. Interiiu callidus immo impiOT 'R cii procediint Saxonum male securi inler duos
vitlus niiniiim dux singillaiim quemque ex Saxonioc monies cuneorum glohi (116), el quia densissima
optimaiihiis conveiiire salagii, dona iiifiuila et, ut nix vise difficultalem fecerat, plurimi armis deposi-
diciiur, aureos montes promiltit quatenus omniuioi lis pediles incedebanl. Sed cum inter angusla fau-
animos ad ferenduni sibi praesidium potuissel ha- cium ulriusqtie monlis devenissent, ubi velutcelilus
bere promptissimos. eis inclusis omnis fugiendi sublata eral facultas,
Relatuni est igilur duci Sohezlao, regem Lotha- dux Sobezlaus dividens sups in tres scaras, subitp
rium minari Boemiis bella parare, regni devasla- impetu in eos proruit, et quotquolex adversa parle
tionem machinari, nisi citius Sobezlao depulso Ol- constiterant, omnes in ore gladii excepit. Ibi dux
tonem sihi ducem inlronizari consenliant. Sed dux Otlo hnjiis mali minister corruit (117), i ibi plurimi
Sohezlaus nichil penitus his motus rumoribus, Saxonise optimales proslrati sunl (118), el vix
modificala voce hreviler respondit: < Spero in Dei quisquam elabi poluit, nisi forte qui ad sarcinas
lnisericordiaelinmcrilissanclorum marlirum Ciiristi tuendas emiims vel circa latus regis eonstilerant.
Wencezlai atque Adalberli, quia non tradelur terra Peracta ergo illa die tam miserahili cede, dirigit
noslra in nianus alienigeiiarum. t Ex hinc ergo pru- rex nuncios (119) pro Sobezlao duce, mandans ct
deikissimtis dux jactans toluni cogitatum suum iu C * rogans ul veniat ad se. Qui nichil adversi verilus,
I/oniino, circuivit omnia monasteria , divina implo- assuniptis secum pancis ex primatibus regem adiit;
rans in adversis eventibus sibi adminiciilari proesid<ia. et stans (120) prior his eum verbis affaiur : < Non
Poslqtiam auieni cognovit regem Lolbarinm cura nostrae temerilatis insolentia nos, oplime rex,ad
valida Saxoiiuni manu Boemicis appropiare termi- tuas imptilit injurias, non stiperba nos presumptio
nis, festinavit ei occurrere adcaslrum quod Illumec ad effusionem sanguinis luorum eommovit proce-
aSBdieilur.
Sequciui die consedente duce Sobezlao rum. Ntillum saue dampnum vel dedecus-tuse m;ije-
cum suis ad jirandendtim , venerniit qui dicerewl: stali molili fuimus, sed sicut ssepius anle tibi per
« Oplime dux, tu deliciis cihorum intendis elininus legatos nostros innoluimus , novae legis jugo , quod
catite agis, quia jam ecce , nisi ocius ohvieseis, nec patreo noslri porlare potuerunl, noslras cer-
Iioslium cnses cervicihus nostris dominabunlur. > vices subdere noluimus, et ecce, divinum judicium
Mox ergo fil clamor in castris,ul sit tinusquisqne ulriusque. noslrum juslicise manifestum dedil indi-
paratus. Premittit interim dux Sobezlaus l#galos cium , el indebilse dissensionis omnemque utrarum-
Nazceral, Mirozlaum , Zinilonem ei alios ex prima- que partium ademit occasionem. Cessenl ergo vel
libus suis ad regem haec verha deferentes : i Haec . jam causseomnis discordice, redeat unitas concordise.
dicit Sohezlaus : Discretionem luam , bone itnpera- Omnis jusliciee debitum, quam anlecessores noslri
lor, scireconvenit, quod eleclio ducis Boemioesicut regioe majestati exhibuerunt, nos quoqiie nichiloiiii-
ab anieccssoribus nostris accepimus , nunquam in nus rebus el
persona noslra, loco et leippore inipen-
imperatoris, semper aulem in Boemioeprincipum dere paralisumus. > Ad lisec rex : < Nisi, inquit,
VARLE LECTIONES.
226Chlumec 4a.
NOTJE.
(115) Imitalus videlur esse Cosmam in I 12 et prelio peremlus est. De die cfr. Jaffe Geschichle dcs
11,9. deutschen Reichs unlerLothar., p. 50.
(116) In AnnalibusHildeshemensibus H26 legilur: (118) quos enumerat annalista Saxo.
Sylvw qum Bohemiam a Sa.vonia disterminanl. (119) lienricum de Groilzsch , nepotem Sobezlai,
(117) In proeceplo quodam anno 1126 scriplo ut lra'dk Otto Frising.
spud Boczek 1, 200 hoec leguiilur: Kal. Martii 12. (120) ad Lolharfi pedes provolulus, referente eo-
OUo dux Moruviai paterno nomine nuncupalus u\ dem Otioiie.
289 MONACHISAZAVENSIS CONTINUATIO. 293
dux Otlo summa vi precum tuo proposilo nos ob- k virtutis speculum constilisse vidimus. Tolius nam-
viare compulisset, niilla prorsus ratione cogenle que vilee suse tempore familiare sludium habuit
animus noster ad boc flecli potuissel, ul cuiquam cullum Dei intime diligere, nicbil amori ejus prepo-
principum nec digilum conlra te extendere licuissel. nero, pauperiim Chrisli ex viscerihus piclatis niulrem
Annuente ergo et favenle Dco, dueatus honore el se exhihere, personis qnoque Dei servitio mancipaiis
solio fruere paleriio, miiluce diiectionis et amicicise tota meniis sinceritale ac 231deyolione hoiiorcm et
vinciiliim nohis et loti regno conserves inconvul- adjulorium, prout res exegisset, offerre. Bona qui-
siim. > Et hsec diccns transdidii 226ei per manum dcm Iegali juncla mariio fuit, inelior dcindc. in vi-
insighc diicaius vexiilum, et ita datis inviceni os- duilate permansil, oplima post lacrimahilem dilecti
culis Sobezlaus c.im maxima gloria et bonore suo- el unici filii sui Severi humationein efftilsit. Hacc
rumqtie ingenti tripudio ad dulcem suam rediens dcsiderio videndi sepulchrum Domini flagraiis, ciiin
meiropolim annis 16 optato polituscst solio. domno Mcgnhardo episcopo et cum aliis Jerosoii-
Eodem anno 11 Kal. Marcii Johannes (121), epi- mam adiit, el prospero successu ad stia rediii. Post-
scopus sexlus sanctie Olomucensis ecclesise, viuculis qtiam vero lcmpus deeessionis suae ex hac vita
carnis iilisohtlus, lalenlutii sibi crediium Christo " apprnpinquavii, el virihtis corporis se desiilui per-
Posl liunc Sdico 22' pre- sensil, convocatis ad se cunclis stiae cognaiionis natii
reporlavil cenluplicaium.
snl successit in ordine septimus, el codem anno et honore prioribus, viliam Goztivar cuni silva adja-
brdiiialus esl 6 Non. Oclobris. ccnle, agris et pralis el omni proprielale sua quaui
Emlem aiuio obiii Zvatava regina, maler Sobezlai inibi possidehat, necnon et oinuem familiam siuini,
ducisKal. Scplembiis. villani etiam Bosakonic ad hospitale Deo et sancto
1127. Obiit doninus Clemens abbas sanclnrum Johanni Baplisiae in Ziizou, omnibiis suis aflinibus
Adalherli alqne Benedicli monasterii BreunOvensi--, in id ipsum consenijeiUJbus, obtulit el sub Icgiiiinis
cui successit Uodalriciis. leslibiis coiifirmavil. El sic paucis iulciposilis die-
Eodem anno Mileysi Deo dcvola famula, nulH pie- bns in eodein cenobio generulis resnrreclionis diem
lale secunda, placilis Dei morihus cordelemis in- expeciatura, felici requie fruitura, 5 Non. Maii exiit
tcnta, quatenus ex divina gratia exfiessuum suorum ex muiidi hujus pressura.
sihi darelur indulgeiilia, Romse sanclorum apostolo- 1155. Dieihardus 23aabhas, c.ujus superius men •
rum adiil Iimina, el eodem anno reversa, felici con- tiouein fccimus(125), in seneclute bona 15 Kal. Jan.
sumniatioiie hujus viloe stadium esl egressa 4 Idus felicem aniniam Doniiuo commciidavii. Eodem anno
Julii. ^ Boemii vaslaverunt Poloniaro. Eodem anno eclypsis
1128. solis fuit media die.
1129. H54.0biilBogudar Kal. Februarii. Silvesler pripr
1150. Mcginharlus ,2Sepiscopus Boemorum adiit Znzoveiisis monasterii posl dcpositionem pii patris
Jerosolymam. Itcni hoc anuo Kal. Marcii obiit Wa- Djethardi unanimi fratrnm consilio, et concordi volo
cezlaus dux Moraviensis (122), lotius clirislranilatis 9 Kal, Maii in abbatem ejusdem monaslerii electus
pater et clericoriini amalor. Eodem anno 7 Kal. est; vlrmorum honeslale cunclis amabilis, colloquio
Maii immeiisiim sigimm apparuit, et lonilruum hor- phirimum affabilis, in abslineiitia singularis, amicus
ribile audiliim cst. Eodem aiino 11 Kal. Julii Sobez- humiliiatis, inlimus verse xaritatis alumnus, loti
laus dux Boemortim insidialores vitse suae quosdam fralrum congregationi adeo cum viuculo famfliari-
decollavit in foro Pragensi publice, quosdam pedihus latis et dileclionis sese astringeus, ul omnibus plus
a.c manibus ac linguis cl visu privavit. Bracizlaus, amori qtiam limori haberelur. Revoluto ergo ejus-
filius Bracizlai dticis, privalus est oculis. dem anni eirculo, item 9 Kal. Maii, metropoli23S per
1131. Elevalae stint reliquire sancli Godehardi ,29 nianum Sobezlai ducis abhatili suscepio bactilo, a
episcopi et confessoris, mirae sanctitalis viri. Eodem Johanne venerahili episcopo ordinalus est. Divinilus
anno Sylvester prior Zazovensis monasleiii adiit U igilur lam decenli sublimatus honore, honus pastdr
Romam. ad suo moderamini commissa dulcia cum omnium
1132. Pribizlawa a30, conjux Groznalse, suoe fecit suorum exultatione reverlitur ovilia. Hic locus scso
terminum vitoe. De cujus pia conversatione qtiaedam obtulit quod superius promisimus absolvere (124),
fidelium memorice slili oflicio summatim commen- quanlo scilicel in sauclse religionis sludio flagrpverit
dare salis ad renVarbitramur pertinere. In cujus amore, et quam diligens cura sibi fuerit in melioran-
moribus, dum iii carne vivit, et Deoplacuisse confi- dis et amplificandis rehus monaslerii. ln quaii.liim
dimus, et homiriibus Deum diligentibus omnigenoe siquidem prevaluit et novit, omnem monasticam
VARIiE. LECTIONES.
5,6 lradidit4a. 22'Zdiro 4a. sss Meginberlus 4. »9 Golbardi 4a. "° Pbrzlava 4a. "' ad 4.
a3SDetliardtis 4. S33metropolim 4.
NOTM.
(121) Tertius; secundum Necrologiuni Bohemi- in anni numero scrlDendo errasse; obiil Diethardus
cum obiil ix Knl. Marl. a. H54.
(122) Consenlil Necrologium Boliemieiiiu. (124) Adannum 1123.
(123) Anno 1097 quo apparel auclorem hoc loco
 OQI GOSM4S PRAGENSIS CHRONICA, • 292

disciplmam fralrnm suorum cordihus sepius incul- A 1139. Domnns Heinricus, episcopus Olomucensis
care solilus fuil. Res superfluas privalas conlra lici- reverenlissimus, Roniani causa orationis profeclus
tiim possidere gravissimnm crimen esse docebat, cst. Eodem aimo domnus Johannes, episcopus un-
dicens lnonachuin victum et veslkuin habentem his decinms sanctae Pragensis ecclesise, clericorum et
debere esse contentum. Specialiter quoque humili- monachorum verus amator, pauperum et peregrino-
latiscl paiifiiilice omnibus in se praetendebat exem- rtim pitis consolator, 6 Idus Augusli (129) migravit
illud revolvens : « Quanto es, ab hoc seculo, cui eotlem anno Silvesler, Zazovensis
pliim, semper magnus
successit in epi-
biimilia te in Oiiinihiis. > Hic lempore sui regiminis ecclesiae abbas, vir vere lsraelila,
sanclce Dei monaste- scopatum. Sed inseqiienli anno, Deo, a quo omnia
capellam genitrici conslruxit,
rium sancii Jobannis Baptislse piclnrce veimslate hona procedunl, inspiranle, sano usus consilio,
secnm sepius relracians, seme.tipsum minus sufficere
decoravil, iiuiros cum absidibus in medfo oratorii
ab aliaribus sancli Stephani el sancli Martini inler- posse ad lam grande pondtis episcopalis regiminis,
ecclesiae de et illud apostoliciim : « Nemo militans Deo implicat
posnil, pavinieniiim lapidihus politis
Petrino ltionie advectis adornavit, dormitorium, re- se negociis secularibiis (II Tim. n, 4), > el celera,
eundem episcopatum cum bona voluntale dimisil,
fectorium, cellarimn et coqiiinam atriumqiie clau- B
stri per circuitum ciuri columpnellis et ahsidiculis suamque ahbaliam recepit.
venuslissime conslrnvit. In villa Mnichovici (125) 1140. Sobezlaus dux Boemicus 16 Kal. Marcii
exulus artubus viam universae carnis ingressus,
uuucupata basilicam in honorem sancli Michaelis cui eodem anno,. 13 Kal. Marcii
cl oiniiiiim celeslium virtiilum edificavil. Quid plnra? Wladizlaus, filius
Omnis ejus intenlio, omiie sludium, omnis sollici- Wladizlai ducis, successit in principatu. Eademque
tempeslale renuent.e domno ahbaie Silvestro episco-
nido, quoad vixil, in hoc precipue perslilil, quatemis
doniui Dei in omnibus uiilcm se exhiberet. Eodem paltnn Boemicum, Otlo, Pragensis ecclesise canoni-
anno obiit dominus Megnhardus, decimus episcopus cus el prepositus, electus est in episcopuni, et eodem
saneloe Pragensis secciesiae,5 Non. Julii (126), nio- anno. ordinatus esl 7 Kal. Junii (150). Eodem anno
nachoriim et clericorum vcrus amator, p:uiperum et 17 Kal. Oclobris obiil Adleyth ductrix (151).
cui successit Johan- 114"l. Spiiigneus, filius Boriwoy (152) ducis, Mi-
peregrinorum pius consolator,
nes. rozlau, Mukar causa orationis Jerosolymam perexe-
mense Januario. Eodem anno fuit inundalio
1135. 5 Kai. Marcii facta est ordinatio domni runt
Johannis undecimi episcopi Pragensis. Eodem anno aquarum in Boemia
1142. Naceral 237comes et alii primates Boemise
facta est confirmatio ordinis sancli Augustini ad . *
durem Wladiziaum conspiraverunt, et
Prenionslraiam ecclcsiam per lnnocenliuiii papana adversus
uniti Moraviensibiis Boemiam magna manu hostili-
jn civilale Pysis 5 Non. Maii.
ter intraverunt. Deinde belIo:congressi, Boemis ce-
1156.
1137. Silvester abbas una cum domno Hein- denlibus, Pragam obsederuiU et monasleria sanclo-
rnm Yiti Wencezlai alque Adalherii sanclique Geor-
rico 53t Olomucense episcopo el cum aliis instinclu
divinai inspirationis, orationis causa Jerosolymam gii incendio vaslaveruni. Tandem siipervenienle rege
Romanorum Cuonrado (135) depulsi ab ohsidione
pCrrexit, interim cenobii sui gubcrnacula domino uibis recesserunt el Moraviam-redierunt, et inter-
Beroni, ejusdem loei decano, procuranda commil- venlu cardinalis W7idonis(154) et episcoporum Otlo-
tens. In eodem anno 9 Kal. Jali. prospetis austri
nis, Heiurici atque abbalum digna satisfactione in
flalibus rediil, in quo ilincre miles Deo devotus Ru-
pacis fedus convenerunt. Eodem anno synagoga Ju-
zin defunclus esl,3 Idus Octohris. Eodem anno 2 deorum et mtilia edificia combusta sunt 23S.Tnsub-
Non. Decembris (127) Loiharius Romanorum impe- urbio Pragensi visus est
serpens volare. Eodem anno
ralor, pauperuin et peregrinorum pius consolator, 5 Idtis Julii obiit Kerberk 239(135), conjunx Boriwoy.
migravit ab hoc mundo, cui successit Cuonradus 23B. 1145. Wladislaus dux Boemorum Moraviam iri-
Lupoldus "30 dux (128) pulsus est de Moravia. " cendio vastavit
(156). Eodem anno legalus aposto-
1158. lici scparavit sacerdotes ab uxoribus (157). Eodem
VARLE LECTIONES.
a3MIenrico 4a. 33B Cluinradus 4a 23CLeipoldus 4a. a37 Nazerat 4. 2SSiuterpiinclionem 4a se-
qidmur; 4. verba in suburbio Pragensi ad anlecedeniia relutil. 23S Kerbek 4a.
NOT/E.
(125) Miechnow in circulo Kaiirzimensi. (133) die Peiilecostes, probante Vincenlio Pra-
(126)Probal Necrologium Bobemicum. gensi.
(127) Nuni die 5 ati. 4 mensis Decernbris morlutis (154) Guidonem diaconum cardinalem—quem pro
sil diibilalur. Vide Jaffe, p. 224. enormilalibus corrigendis ad parles iilas de latere
(128) Olomuccnsis, filiuslioiivoyi 11. nostro destinamus, scribit Innocentius Hpapadie21
(129) Probante Necroiogio Bohemico. Aug. 1142; Boczek 1, 215.
(150) Ita videtur corrigendnm pro Julii ex Cosmse (155) Necrologio, in quo legitur 4 Id. Julii, est
. cpnliiiuatione prima ad a. 1140; vid. sup., p. 146. Gerlrud; cf. Cosmas III, 12.
(151) Necrologium exhibet xv Kai. Ocl. (156) Cfr. Vincentiiim ad h. a.
(137) Vide litteras a Guidone de hac re scriptas
(132) Sccundi, qui obiitlI24. Boczek 1,1,223.
293 MONACHISAZAVENSIS CONTINUATIO. 291
anno invenlio capilis sancti Adalherti episcopi et .A H53. Obiitpapa Eugenius (145), virvila niagni-
martyris in urbe Praga in ecclesia sancti Vili mar- ficus, cui successil Anastasius (146).
tyris, el cilicinni sancti Wencezlai inventum esl. 1154. Jam die deficienle, crepusculoque nociis
Eodem anno venerabilis dedicatio monaslcrii san- imminere incipiente, eclypsim Iunapassa est. Post
etorum Viti Wencczlai alque Adalbeni 2 Kal. Octo- bsec maxima morlalitas in Iiomines irrcpsil.
bris a tribus episcopis Oitone Pragensi et Ilcinrico 1155. Fratres noslri Arsenius, Sizna , Radosta,
Olomuccnsi ct Babenbergense cpiscopo. Eodem hac vitaexempti sunt.
aniio religiosiis papa Innocentius migravii ad Do- 1156. Bero Poslolnpertensis ahbas 5. ldus Maii,
miniim. Ueu! immalura niorle diem clausit exircinum. Hic
1144. Gwido cardinalis et legattis apostolicoesc- siquidein secunda etatis suce vigilia, Dnmini .ispi-
dis, cassis quortindam incilalus delnlioiiibns, Sil- rante gralia, semetipsuni in ara crucis Christi hoc
vestrum*abbatem suspendilab oflicio, sed sequcnli inceiiobio ohlulit liolocaustum Deo. Vir cariiatis
anno perdomniim Heinricum Olomucensem episco- virtiite plcnus, simplex elcaslus in moribus, voliui-
pum redeuntem restiluii. larioe paupertatis specialis amicns, qui ob merituiii
1145. sancioe religionis primo apud nos honore decanioe,
1146. Dedicatio capellee sanctceMarioe in Zazoa a B deiiule Poslolopertensis in monaslerio per (fomniiiii
venerabili episcopo Otione, quam construxit doinmis Otioneni cpiscopum abbati;eest ciilmiiiesiiblimalus.
Silvester ahbas. Prefuit atitem eidcm ccclesiaeannis 8, mensibus 4,
1147. Yencrabiiis abbas Clarevallensis Beruhar- diebus 55.
dus, Deoel hominibus carus, atidiens invasionem 1157. 5. Idus Januarii Spitigneiis dux, immoflos
el persecutionem quam Sanguin (158) paganus fecil el honor duciim, proh dolor! nimis inlcnipesliva
in confinio Jerusalem, sicuti Mathalhias adhortaha- morie viloe preseulis accepit termiimm, vir prse
lur filios suos (159), sic adhorlaius est regem Fran- caHerisdivinae pietatis dote maguifice preditus, el,
cise Luodewicum !'t0 omnesque Francigenas gentcs ulpace oninium dictum sit, loius ex onini virtulum
armata manu iu expeditione Dei ire Jerusalcm, ani- elegantia compositus, cujus qui digne uiemiiiil,
rnasqtie pro fiairibits ponere, nec non christianam dolore et lacriinis neqiiaquam caiere poleril. Cecidii
gentem tle gladio paganorum auxilio Dei liberare. quippe aureus ecclesia: Dei clypeus, clcricorum pa-
Cujus adriioniiione Franciis genlesFraiicianse, An- ler, pupillorum mater, mcrentiiun intimus conso-
glicse, Lotharingioe, Saxoiies, Boemienses, Suevien- lalor, lolius honesliuis el bonitatis solerlissimus
ses, Bawarienses cum ferocibus Francis ad expedi- „ indagator, cui virtus amor, vitium fuithorrori, cujus
tionem Domiiii sunl paratse. Commoiio chrisliano- in judicio arcem vicloriae misericordia ei verilas
rum faclaesl in paganos. Eadem lempestale verbiger semper obtinuit. Ad miserendum deniqae nullus eo
Sdieo episcopus Moraviensis adiil Pruzos (140) cum facilior, adirascendum etvindicanduni in reos nemo
Hcinrico decano Pragensis ecclesioead p redicalio- difficilior. Quem eliam Deus virga benignae suaecor-
nein, el eodem anno est reversus. Eodem anno 2 reclionis mullo lempore iu presenti flagellavit, sed
Idus Junii obiil Izcizlaus*", quinitis abbas Posto- hacultim consolationis ad percipienda vitae fulurse
lopertensis eeclesise, cui successit Bero Zazovensis premia reservavil. Longa siipuidemet difiQciltaapud
inonasierii decanus, et eodem anno ordinatus esl 7 exteras nationes passus exilia, tandem lam prcce-
Idus Decembris. ptione quampeliiioneFridcrici Roniani impcraloris
1148. 6. ldus Julii Otlo duodecimus episcoptis a Wladislao duce recipilur in palria, sed brevi tem-
sanctse Pragensis ecclesioeobiil (141), cui successit poris intersticio, fatis tirgeniibus, migral ab hoc
Daniel prepositus ejusdem ecclesioe. scculo, pro lcmporali dispendio fclicilalis elerme
J149. Ordinatus esl Daniel episcopus a Magun- beandus solalio.
lino archipresule. Eodem aniio 13. Kal. Febr. Fridericus abbas
1150. Vir clarus vila Sdico, seplimus episcopus D Postolopertensis, vir in divlniset humanis rebiis
Olomucensis ecclesiae, stiblrahiiiir ab hoc niiin- sijmmcediscrelionis, erga Deum et homines devolae
do (142), victurus perpete vita, cui successil Jo- sinceritatis, inlimce ad omnes affabililalis, peraclo
hannes (143) canonicus de monte Zlragov '". itinere cum domno Danielepontifice in terram Hu-
Eodem anno obiit Gerlrudis ducissa Boemioc(144). norum abieral, quoniam videlicel idem anlisles ct
1152. *- Heinriciis, fralerWladislai ducis, cum aliis Boemicce
VARI.E LECTIONES.
240Ludwicum 4». 2" Czcislaus 4». 2lsZragor 4a.
NOTJE.
(138) Zengbi Mosnliaeprinceps. (142) vuKal. Jul. prohante Necrologioet catalogo
(139) Exeinpluin ex litteris Engenii III papce de epp. Olomuc. apud Ricluer, p. 24. ^
auxilio terrse sanctse ferendo datis desumplum esl; (143) qiurtiis.
Boczek I, 241; ibid. 255 vide epislolam S. Ber- (144) uxor Wladislai H, filia Leopoldi IV, ducis
nhardi ad ducem Wladislanm. Atislrise.
(140) Pomeranos, teste Yincentio. (145) lerlius.
(141) Conseniiuni Necrologium et Vincentius. (146) quarlus.
295 COSM^PRAGENSIS CHRONICA. m
lerrse primatibus filiam (147) Ungarici regis (148) ^^ liberiori usus consilio, ducem ad se accersilum
Friderico, filio ejusdem.ducis desponsaudam detu- hujus verbi nobilitaie alloqtiitur : < Virtutis luae
leriint. Ii>reditu in quandam villam suam pausandi conslantia nobis optime complacuit, nam et fidelilalis
gra',!a iievenieiis, post irium dierum egritudinein luoe erga.nossincerkas loti regnoevidenler innoluit,
uliimum cxaiavit spirilum. quam fideliler, quam devole, et quam iiilime no-
Ejusdem quoque anni 11. Marcii Kalendis Jo- slrnm, immo totiusregni integrum secundum Deum
hannes Olomucensis ecclesiae episcopns , qui de diligas sialum, cum in nostris necessilalibus etlotius
monasterio sancli Augtislini Ztragov assumptus regni rei publiccc lui ipsius luornmquevitampericulp
fucrat, vilam lerniinavit presentem, medio saue ohjicere nunquam hesilaveris. Hanc igilur egregiam
juventuiis constittuiis flore, sed maturtis morum virlutem in le considerantes ae diligenles, et de
nobiliiaie. Hic pro defensione justitiic et statu ac cetero te erga nosiram imperatoriam serenilalem
bonoie sanclac Dei ecclesise semper , quanium in fidelem et incoinmutabilem haheri ciipienlcs, honore
ipso fuit, inconvulstisprclialor perslitit, difficilis in- quo ipsevolueris te secundum noslram liberalitatem
oheilieniihus, faciiis ac promtus et affabilis Deum lionorare decrevinius. Attamen quia lerram luam
(liligentibtis. Cui ex quo cpiscopalem susccpit in- *" auro et argento et omniumpreciosarum rerum copia
fiilam in corde, in habitu ct sennone precipua scimus redundare, el nihil in lalibus libi rarum
semper extilit biiinililaiis cusiodia, adeo ul ple- cxislere, accipeex Deigratia el nostra benevolentia
rumqtie eliam ah hiimiliorihus personis venerari tibi quani Iradimus rcgui coronam el regice pote-
refngerct, dicens, uon oporlere se exigere honorem siiitis et honoris dignkatem in regno tno. > El lucc
ah homiiiihus, utpolc qui de eodein Iuto conditus dicens, jussit proferri coronam auream gemniis,
esset. preciosis lapidihus mire adornalam, qua videlice.t
De probilate Wladislai regis et [ralris ejus ipse imperator in summis fesiivitalibus uti fereba-
Tlteobaldi ducis. iur (155). Tali igitur divinitus hoiiore suhlimatus,
Anno sub eodcm Fridericus imperalor, jnnclo gloriosus dtix Wladislaus cum ingenli tripudio et
silii duce Wladislao et frairc ejus Theobaldo, Polo- leticia siiorum rediit ad sua.
niam exercitu valido intr;tvii (149), principes ejus D.:ini!c ejusilem aimi mense Maio (156) profecti
Boleszbuim (150) et Mesconem (151) suoc diiioui siinl rex et fraler ejus dux Theobaldus cum cesare
siihjugavii, iiilinitam pecuniam in auro el argento Friderico in Italiam adversus Mediolanetises, qui
nccrpit, et pro confirmaiione etstabililate deinceps lnnc imperatorem pro qiindani seditione contra
p;icis filios (152) eoruin obsides suscipiens, vicioria -, Laudunenses ac Nolanoeurhis cives (157) facta, sibi
pro volo poliius rediil. Pro cujus sane pacis com- graviter offensum habebanl. Decreveral siquidem
'posiliune piiccipue ducis Wladislai insiilil illuslris imperator non prius se cum exercitu ab urbe dis-
intluslria; lanltim euim iniperaloriae volunlali se cessurum (158), quam hostibus suis igne el ferro
Innc henivolum exhibuit, ul per se lanltim et suos meritam rependeret uliionein. Ihi gloriosus rex. et
vel ad deditionem prefatos principes flectere vellet, vere glorificandtis Wladislaus cum suis optiniatihus,
vel, si iiecessilns rei poposcisset, ipse prinuis cnm vcluti quondam Judas Machabeus, modo frontes
illis pugnam ariticiparet. Iniperator vero (155), ut adversariorum conlerendo, modo a lergo iiiscqinmdo,
rtictum est, cupiti) potiltis lioaore, atl scdem suam modo eliam a dextrisela sinislris aciiterinsislendp,
reversus est. Jam, scilicet auno ab anno incarnat. quot prelia laudabililer ac vietoriose percgerit,
1158. initiato, quid Boemico duci pro labore suo diclu longumesl. Altamen quia in bellicis cerlami-
recompensationis exhiberc debuisset, cum princi- nibus victorise proventiis plerumque fil incerlus, et
pibus regni consilium babuit (154). Dum ergo plures varii casus vices diversas et difficiles in lalibus
eortim assererent, dignum sibi videri opliuiis nm- ludunt, fieri non poluit quin et ipse quosdam ex
neribus auriet argenlijuxla imperaloriam muuifi- suis primalibus illic amkteret. Mediolani igitur cives
centiam ipsum remunerari debere, imperalor U egregiam ejtis virlulemel industriam considerantes.

NOT^.
(147) Elisabetham. (I55)Errat; lioc Friderici praecepto Wladisfao
, <148) Geisae II, permissum est, ut iisdem diebus festis quibus irripe-
(149) Die 22 mensis Augusli Fridericus Oderam rator corona^ Circulo ab episeopis Pragensi el Olo-
: Iransiii, lesle Riidevico, qui, ut Vincenlius Pra- muceusi publice ornarelur; sibi' enim coronani vel
gensis, de hac expeditione fusius egil. diadema, Wladislao circulum vindical. Hunc cir-
(150) quarium. culum veram fuisse coronam Dohnerus pecuhari
(181) lerlium; siint filii Boleslai III. commenlalione prohare conalus est in libro Born
(152) Imo frutrem Casimirum aliosque nohiles, Abiiandlungen einer Privalgesellschaft in Boh-
pr.obanie Radevico. inen V, 1.
(155) Mense Octbbri Biziintii commorabalur. Cfr. (156) Die 14Jun. 115SFridericus adhuc comriio-
Bohmer reg. 2576. rabatur Atiguslse; Bohmer 2402.
(I5t) Ratisbonse
' Friderici mensis Januarii die 16 dala est (157) Nola est urbs Cainpanlce; de urbe Como
I tabula de circulo aureo Wladislao et cogiiasse videlur.
oinnihiis ejus successoribus concesso, quam vide (158) lnde a die 6 Augusti 1158 obsessum est
aptul Boczek I, 267. Mediolanum, teste Radevico.
 '
297 MONACHISAZAYENSIS CONTINUATIO. 298
ei quia cesari foret aceeptissimus, legatis a_dipsum A ftierintci erga divini cultus honorem sUidia, evi-
et precibus directis, mediatorem eum inler se et denter extant leslimonia perhibentia, boc in loco
cesarem esse pro offerenda digna satisfactione et ista sufliciant. Hoc tanlum, salvaomnium gratia,
pacis composilione deprccali sunl (159). Ipsius dixerim,
orgo annuente prudenti consilio el scdulitatc, pre- Quod Iocus ille patrem vix invenit sibi lalem
fata; cives urbis politi sunl pace. Moribusel vita, ceu Silvesler fuil abba.
1159. Danicl episeopus Mediolanum ad ccsarem
a et Hiijus post obilum Bozala, ejusdem loci prior, eo-
Fridericum profeclus est (160), quo benigne et episcopi Danielis
honorifice susceplus est, quem in obsoquio suo suis dem anno per Wladislai regis
abbaliam successit, qui brevi tem-
et regni negociis biennio implicalum reiinuit. Inte- eleclionem in
anni spacio, sui regi-
rim Romae defunclo Anastasio apostolicae sedis pore, exacto unius videlicet
exorta duo ex contrariis miniscuram propria voluntate deposuil. Hic namque
ponlilice, gravi sedilione,
in cenobialijconversaiione jam 50 compleverat
parlibus aposlolicse sedi preficiendi electi sunt,
Alexander (161) elYiclor (162). Pro qua dirimenda sainos, ac a lnmultu secularium aclionum adeo se
alienum effecerat, ut nulla penitus ratione quid in
sedicione Daniel presul Romam dirigitur, ul vide-
B seculo ageretur sese vel scire modicum palerelur,
licel utraque persona cesaris et tolius regni concilio
ad disponendas exleriores monaslerii ulili-
inleresse debeat, el juxla publicam et canoiiicam ideoque
vel ad populaiium questionum exaininanda
sanccionem*ea quae-niagis competeret apostolica: lales,
sedis principalum oblineret. In 2V 3 co sane con- judicia prorsus exlitil ignarus. Preterea tot el tam
inflrmilatum detinebatur molesiiis, utvix
cilio (163) coram cunctis regni principibus et 150 gravium
aliquando quantacunque necessitas exegissel, pro
episcopis Yiclor justicise vicloriam oblinuil, el con-
utiliiale ecclesiae extra monasterii septa proeedere
cordi omnium voto et acclamatione archisterium
poluisset. His igitur et simiiibus deviclus incom-
apostolicaesedis suscepil. His igitur rite terminatis, anni circulum onus deposuit suscepli
Daniel presul acesareel aposlolico mullo sublimatus eaodis, post
regiminis.
honore, excellcniia quoque funclus legalionis aps- Eodem anno ducellus Sobezlaus (165) noclu fecit
stolicse, proficiscitur ad regem Hunorum (164), et
irruplioncm cum 60 armalis militibus <in urbem
exinde ad propriam Pragensis poniificatus sedc»i
Olomucz; omnes fere quos ui ea rcperit divorsis
anno domiuicae iiicarnationis 1160, in omnibus
auciore Deo prospere agens, regreditur. obprobriis dehonestari fecit. Quae mox
Fama volans Wladizlai regis perculit aures,
1161. 4. Idtis Februarii Sylvesler Zazavensis C
qiii eollecto cxercitu diclam circumdedil urbem;
abbas reginiinis sui 28. anno exiit a tenehris hujus
sed cum cerneret forti cuslodia mililum inaccessi-
corporese regionis ad palriam perpeluae mansionis, bilem sibi suisque fore urbis adilum, caulius arbi-
pro Iabore presenlis vilae reccpltirus braviuin beatae traitis esl magis ex ingenio quam bello juvenilem
remuneralioiiis. Yir omnium virlutuin disciplina el
principis animum aitemplare. Per iniernuncios
elcganlia decenler insignitus, atqtie adco praclicae ducem invilat ad pacem, immo spondet et firmat
exerciciis ac thcorise amori deditus, ul evidenter velit pacis accipere conditionem. Prineeps
quam
adverti poluisset, lioniinem licet adhuc in carne
igilur, u' simplicissimus agnus, nil adversi ratus,
oosilum, totum lamen spirilus sui fervore jam in itregis in manus, pax et pacis cendilio juramenli
celesiihus eonslilulum. Specialis enim erat amicus confirmatur sacramenlo. Ibi Johannes episcopus
parsimoniae, qui lauciores dapes vel vini pocula ceu Moraviae,illic jurat omnis prirnatiis Boemiae, sicut
quasdam moroorum materias abhorrebat, sed cibo rex dictat pro pacis et fidei confirmalione. Sed ubi
simplici et pura fluminis unda delectabatur, con- fides? Sacramenla \'io!antur, pactio pacis exinani-
vivia poientum et quarumlibet secularium persona- tur, rapitur, cathenalnr princeps egregiseprohitatis,
ruin deleslabalur, propter quod eliam a plurihus et.in caslro munitissimo Prinda (166) suh dislrictis-
niiiius diligehatur, quia intalibus nnlli se communem D tissima custodia multo tempore (167) macerandus
exhibebat. De cujus vitoe Iaudahili qualitate mulla relrudilur.
quidem ad exemplum pie viveudi et honestatis II62. Divina annuenlepietale,regisque Wiadislai
formam diei possenl, sed quia snperius jam inde me . ac etiam domni Danielis ponlificis induslria procu-
ex parte dixisse memini, et maxime quomodo ope- rante, Regnardus ahbas Zazovensis monasterii gu-
rum ejus in eodem monaslerio magnalia, quania bernacula suscepil. Hic primo Syloense ceno-
VARLE LECTIONES.
213In codice 4. in
margineloci In eo — suscepit manus coa-va adscripsil verbum menliris, lillera vna
sub altera posila,
NOT;E.
(159) Consliliila est pax die 3 mens. Sepicmb., (162) quartus.
de qua vide Vincentii Pragensis cooiosam narra- (163) quod Ticini liahituni eslanno ineiiiile 1160.
lioieni. (164) Geisam II.
(160)Anno orseccdenti cum rege in Italiam ve- (165) filius Sohezlai I.
nerat. (166) Frauenberg in Pilsensi circulo.
(161) tertius. (167) usque ad annum 1175.
PATIHH. CLXVI 10
 299 COSM.-EPRAGENSISCHRONICA. 300
• bium
(168) admodum honesle rexil, proprioque iA minis anuo, tribulaliones ejus et patienliam Doniino
labore in possCssionibus diversi generis magnifice misericordiler respiciente, Zazovensis cenobii abba
ampliavit. Primo autem anno oidinalionis domni coiislituilur, Metensis genere, discretissimus mode-
Danielis episcopi insurrexerunl quidam viri iniqni- rator vitae monaslicae, dilectionis et aflabilkatis
latis conlra eundem abbalem, virum venerandum, et gralia predilus, hmnititalis et maiisuettidiiiisvirlute
qusecunque criminosa deipso poluerunt confingere, constanlissimiis, omui mornm cieganlia nieliorihus
auribus ponlificis crebra et importuna delatioue per omnia coniparandus. Cui pro homiiium suortin»
verili non snnl inculcarc, el quia, sicut beatusdicit defensione stafe vigilantissima semper cura fuit,
Gregorius : Aitimoin mullis occupalo facite ab adu- cui pro assertione veritatis nec rcgia majestas nee
laloribus subripilur, rem ita ut conficla erat, episcopus principum potestas terrorem vel ruborem unquam
esse credidil. Yix ila venerabilis Regnardus sine iiiculere valuit, cujtis aiiimum nec prosperiias ad
canonica audieulia, nec accusatoribus seu testihus inanem unquam emollivit lciiciam, nec adversitas
legiiimis convictus, vel confessus de objectione ad perniciosam dejecit mestitiam; vir in cuneiis
criminis, abhatiae privalur lionore, rejicitur de suis evenlibus eundem leliciae semper preferens
inonasterio cum univcrsa sibi dilecta congregalione. vullum. Universae congregalioni plus amore quam
Mirum sanede lanlo viro, domno videlicel episcopo, B 1 terrore sludebat preesse, lanlum namquehumililali
quod lam crudelem et lam precipilem in paslorcm se subdideral, ut cum essel omnium in congrega-
simui el ovile poluit dare senlentiam, el quod nulli lione dignior et sublimior, in omnihus suis aclibtis
prorsus parcendum ob unius accusationem judicavit, suhjectioneseexbiberel. Ad humilia eliam quoeque
nisi forte, ut qtiidam lunc conjiciebanl, sicut et opera nulltis eo promplior, nullus agilior, iiuHtis
postmpdum rerum probavit evcnliis, hac occasione efficacior; fuil in eo peritia pingere vel sculpere
id cutn fecisse, ut quibusdam Augustiniani ordinis quas-libct imagines ligno vel osse vel etiam diversi
regularibus, de exteris ascitis nationibus, enndem generis metallo, fabrilis quoque non ignarus fuit
locum commendaret. Predictus vero domnus Rcgi- artis, et omnis quae ex vilro fieri selet composi-
nhardus qnarlo decimo posl deposilionem sui regi- lionis24*

CANONICORUM PRAGENSIUM

CONTINUATIONES COSRLE.

In diebus illis regnanle in regno Roma- C tres, quibus et praefecit inprimis quendam BlasitiBU
| GEIU,A.CII.]
norum regeConrado, et in Bohemia principante duce Postquam vero liquido comperi.t de instiuuione
Sobieslao, Zdico qui et Henricus, bonae niemorise Prasmonstratensis ecciesise, qupd inde esset initium
Olomucencis episcopus, habitum nostrum, quem ordinis et magisterium vitce regularis, iliico liahita
Iherozolimis viderat, super sepulcrum viloesuscepe- deliheratione cum ipsis fundaloribus, unanimi voto
rat cum niullo, sicul tradunl, ymbre lacrymarum, miserunt, et de Slenveldensi domo convenltim po-
ct abdicatis ihi lam esu carnium quam ceeteris vitoe stulavernnt. El quidem tunc temporis ordo nosier,
blandimenlis, reportabat memorato duci el Bohemis licet necdum dilaiatus, magno tamen fervebat zelo,
sicul novum liominem ila et novum ordinem. Quo tum iu Procmonslralo tum in omnibus ecclesiis nostri
duce in brevi defunclo, successor ipsius illustris ordinis, et maxime in Stenveldensi ecciesia, quae
AYIadislaus, ncc non el uxor sua nobilissima Ge- ntillam habuit vel habel in religione secundam. Cu-
drudis, soror praedicti regis Conradi, succensi exeni- justunc suavissimo tracti odore principes terrarum,
plo el hortationeproefati episcopi, novam ecclesiam undecunque gaudebant ecclesias fundare novas, et
novo condunl ordini, erigentes fabricam venuslissi- personas ordinis evocare ad illustrationem provin-
mani in nionle Slrahow, mutato nomine ipsius in ciarum suarum. Inter quos et isti iundalorcs, de
iuonte Syon, anno Domirii 1140, quibus optime D qnibus modo sermo est, porrigeiilespelitionemsuam
cooperabatur idem episr.opus, maxime in spiriluali- prius capitulo, deinde Sieiiveldcnsi ecclesiie, qtiod
bus, coadunando undecunque posset religiosos fia- pie postulanl pleno coiiiprehendunl cffectu. Nain.
VARI^E LECTIONES.
!4i Fiiiitar hic in ulroque codice 4. 4». supplementummonaclii Sazavensis. hi 4.
Ludmilm brevissima a Menkenio edita in cujus demum fine legunlur verba : Explicit sequitur vila suncim
liber JlUus in
chronica Bocmorum.
NOT^;.
(168) Selau in circulo Ciaslaviensi.
 501 CONTINUAT. CANONiC.PRAG. 50?
commitlilur Stenveldensi praeposito, ut negolium A Romam ad papam Adrianum, ul eum ad caesarem
eorum promoveal et desiderata concedat. Porro jure dehilo consecret, iler cum forli manti niilitum
proepositus, vir Deo plenus, non tardat in hiis quse arripit. Cum autem in exitu Alpium ante Veronaia
in mandalis acceperal, sed assumptis secum fralribus civitalem ad Gervardam castellum inexpugnabile
et domino Godeskalco, qui postea abhas in Syloa perveniunt, Veronenses tanquam de suojure irans*
factus esi, proikiscilur in Bobemiam. Pragamvenit, ilum sibi et suis prohibenl, dicenles eum nou esse
devole suscipilur, obligat se ad stisceptioiieni loci, in caesarem consecralufn, propter hoc eum ex eorum
landemque rcpalrians, dimitlit ibi memoratiim Go- jureeisdebere pecuniam persolvere, si iude Romam
deskalcum a latere suo cum fratrihus, qui convenlui Iransire velil; postquam autem cum in cscsarem
hahitacula proepararenl inlerim lignea. Quibus pa- consecralum receperinl, ei'tunc honorem tit caesari
ratis, ileruni post anni circulurn idem pra'posilus debitum persolverent, non ante. Hscc rex Fridrictis
rcvertitur, adducens sectim conventum clericorum audiens iram reprimit, et eam dissimulans, verba
una cuni abbate quem elegeranl, cui nomen Gezp, dans hona, pecuniam quam exquiruiileispromillit,
qui dominum Godeskalcuni libenler apud se reti- el tanquam super hoc secttritate dala, Veronam
niiissel, sed praeposilus suus jubet eum redire in illoesis exercitibus suis transil. Regalibus itaque
Stenvelt ad id exspeclaiidum quod ei divinitus II J ultra positis exercitibus, mandat Veroniensibus ut
fuerat prseordinatum. pro debila pecunia venianl; qui verbis ejus creden-
Nec absurdum pulo, si paucis exprimam qualiler les, 15 nobiliores, plurimis nobilihus eis adjunctis,
idem Gezo, primi>s abbas Slrahoviensis, prinium in pro pecunia eis promissa ad regem dirigunt. Quos
Stenvelt ad conversionem venerit, in lmc enim rex hilan vullu suscipiens, de promissa pecunia
confilebuntur Domino inisericprdioe ejus, qui miris verbis dalis oplimis, eos capi proecipit. Et cuni
modis praedeslinalos suos vocat. Cum essel ipse in quidam ex eis de propinquiori linea cognatum ejus
Colonia canonum custos et majoris ecclesise, vir se esse diceret, et hoc leslimonio comprobaret,
dives et delicatus, quadam nocle per somnium pu- propter boc eum aliius tanquam nobiliorem sus-
labat fralres suos concanonicos tanquam in gyro pendi praecipit, postcris suis hoc reliiiquens exem-
consedere, seque iu medio eorum, cum ecce adslitit plum, et caeleris timoreni incutieris, ne lalia contra
ante eos qiiidam Iiorribilis aspeclu, qui virga quam dominos suos agere praesumant.
inanii gerehat percussit primum in capite, deinde [VINCENT.] Inlerea Papienses.Cremonenses ei ian-
allerum, lertio tertium, el ila flagellavil omnes hinc quam domino suo carissimo cum mulia electa mi-
et inde a dextris ejns et a sinistris; postremo, ctim lilia occurrunt, et in servilium ejus regiam viani
vellet percutere el islttm , declinavil ictum, et sic "' proficiscuntur. Tandem rex oplatam ingredilur Ro-
evigilavit. Quam visionem secula esl mors ipsorum, mam, el in consliluto lempore a domino papa
et omnes in hrcvi ex hac luce sunt subtracli, eo Adriano in imperatorem consecratur. Ciimque con-
videlicel ordine, quo visione fueranl percussi; quod secralione peracta in slatio.nibus regalibus, in ph-
ille videns et mori limens, fugit lanquam unicornis, nitie pulcherrima anle regiam urhem Romampositis,
el confugit in Stervwell ad portum monaslerii, con- de eorum jure cibos sumerenl, Romani antiqmim
versatus ibi jusle alque regulariter usque in diem fastum somnianles, de domini imperatoris conse-
quo assumplus est in abbatem. Sane idem Gezo vir cralione tanquam contra eorum voluntatem facia
erat tolius probitatis el industriie, providus dispen- indignali, forli manu conlra ipsum armanlur. Quid
sator tam in spirkualibus quam leinporalibus, ma- plura? Armatoe acies conlra Tyberim progrediunltir.
gnus zelalor disciplinoe, cujiis inslilulione viget Hsec dum imperator audit, contra arnval exercilus,
atlhuc et regitur Strahowiensisecclesia. Ita memoria el nullum in eos insukum fieri prcecipii, quo usque
ejus in beueduaione csl, cum post mortem non mo- in pianum progredianlnr. Laleranenses conira im-
ritur, et opcra ejus rediviva sempereum vivere pro- peratoris exercitus in planum campum egrediuntur.
lestaiuur. ... a primis acieb.us congrediunlur, fit pugna; vcruni-
[YiKCENT.JAnnodominicse incariialionis 1154. rex tainen cum imperator Fridricus cum filio rcgis
Conradus viam universae carnis ingreditur, pro quo Conradi el aliis principibns eos in fronte viriliier
Fridricus suus palruelis, dux Swevioe, miles armis csedercl, Henricus dux Saxonioe eos a ponte Tyheris
slrcnutis, in regein eligitur, qui totitis orbis guber- a lei.go, ulvir bellicosus, armis fortiter invadil, el
nacula regere coepit. cum jam ad ferream porlam, quce in niedio ponlis
Aimo dominicoe iiicarnationis 1155. du.x W7Iadi- esl, fere pervenissent, Lateranenses hoc conspicien-
slans a rege Fridiico in maximain recipitur graiiam. tes, el inter duo mala minus malum eligentes, lam
Filii aulem Sobieslai extiles domino regi Fridrico ab hostibiis quam a suis ferream porlam clandunl,
sdhserenl fideliter, el ab ipso et prinpipibus ejus el sic miscra'bililerprostrati,quidam gladio, quidani
honbrifice tractantur. naufragio interieruiil, reliqui capti, domino impe-
Amio dominicce incarnationis 1156. rex Fridricus ratori numero 400 siinl proeseiuaii. Quos domiims
collecla plurima principiim el aliorum mililiim mul- imperator Pelro, Romanse urbis prsefecto, qui ei
liUidine, Henrico duce Saxoniie et Fridrico, lilio fideliter adhseseral, iradidil, ctijus ipsi lam Romse
regis Conradi, aliisque prifcipibus sibi aditinciis, palalia quam alias munitiones destruxeranl, ex
503 COSJIJE PRAGENSIS CHRONICA 304
quibus praefeclus urbis quosdam pro lanlo ausu A' niiltmit. Wladislaus quoque dux Bobemiaa tantos et
punivit siispendio, a quibusdam ad deslructa sua tot principcs contra Mediolanum in arma jam para-
resedificanda palatia plurimam accepit pecmiiam, et tos esse eonsiderans, in persona sua cum sua mililia
sic imperalor in planissimis campis oplala politns ei in adjtitorium se venire promiltit. Domiaus quo-
est victoria. Post hanc itaque imperator victoriam, que Daniel Pragensis episcopus cum suo duce hunc
cum domino papa Adriano fccdere et paclo inilo, lahorem conlra Mediolanum susciperenon recusavit.
quod Romanos, qui hosles imperii se fecerant, nec Ob.tantum laborem imperalor Wladislaum ducem
ipsum regem Sicilise, qui imperio non obaudiebal, Bohemise regio exornal dyadcmate, de duce regem
sine consilio el volunlate domini papoe, uec e con- c usQuens. Fridrici imperialis finilur curia, conlra
verso dominus papa sine consilio et voluntate do- Mediolanum paranlur arma , undique Mediolani
mini imperaloris in gratiam eos reciperet, feliciter sonat ohsessio. In condicto lempore ad obsidendunr
in Lombardiam revertilur. Mediolanensium itaque Mcdiolanum de diversis panibus mundi movenlur
nnn immemor oflensoe, Terdonam civilatem, Spo- cxercilus; Fridricus imperalor et sui duces, mar-
Ieto non longe ab urbe Roma jam destruclo, quoe cbiones et alii principes conlra Mediolanuni piofici-
•conlra imperalorem cumMedioIanensibus juraverat, scuntur. Wladislaus rex Bohemioe, prior AIpcs su-
obsedit, et forti militia eam cingens, Papiensibus, 1B perat, et Veronam fclieiter transiens, anle Brixiara
Cremonensibus et aliis Lombardiie civilatibus ei civkalem regiam suos ponil exercitus. Brixenses
auxilium prcebenlibus, plurimis ex ulraque parte conlra eos exire nec tanloe niilitise se commiltere
peremptis, ftindilus destruil, viclis solam salutem prsesumenles, solummodo muros suos costodiunl. A.
tribuens. Hsec ista regalis el forlissima civitas Ter- Bohemis tola Brixiensis devaslalur provincia. Post
donae vicina, quttcumeajuramenlisMedioIanensibus pauco tempore imperiales exercilus adveniunl, pra
assibtlaverat, considerans, ad dominum imperato- adventu imperatoris omnes exercitus tripudiant
rem confugit, el secundum volunlatem ejus omnes gaudio. Super Oleam fl imen regium imperiales po-
turres el nuinitiones suas deslruens, eum suo placat nunlur exercktis. Ad Aduani flumen vehemeiilissi-
servilio. mum perveniunt, ubi pontes fractos inveiiiunt, et
Anno doniiuicoeincarnalionis 1157. Fridricus im- Mediolanensis provincise maximam muliiUidinem
peralor generalem curiam Wirczburk in festo pen- liominum, transitum aquoe eis prohihenlium. Supra
tecoslen prineipibtis suis indicii, ubi dominam Bea- ripam juxia prooruptum pontem imperialia ponunlnr
iricem, filiiim ducis Burgtmdioe, specie et decore lentoria, quibus undique replentur campi; in'ra
qiiodammodo quasi humanas formas superanlem, aulem has stationes fere per milliare domini Wla-
C dislai regis Bohemiaeet domini Danielis Pragensis
lanquam divinam sobolem sibi jungit matrimonio.
Hiis nupliis intcr alios principes dux Wladislaus cum episcopi el aliorum principum Bohcmiae ponunlur
domino Dauiele Pragensi episcopo affuit; sicut laiiti tenloria, post lot labores dulccs capitinliir ci.bi.
imperatoris decet, nnpliae celebrantur feliciter. Ubi Inlerea Odolen filius Zris, miles strenuus, cum duo-
dominus imperaior iiilolerahilem snperbiam Mcdio- hus mililibus vadum inveniie prsetempial, quod nou
lanensiumaperil suis principibus, qui, hoc audito, ut inveniens mediis fluctibus se commiltit, uno tantiim
tanquam hosles imperii digna corriganlur poena, socio eum sequenle, quos mediis fluclibus sic rolari
dant consilium. vidimus, quod nunc ipsi super equos, nunc equi
Anno dominicse incarnalionis 1158. Fridricus supcr eos rotari videbanlnr. Tandem Dco eos adju-
impcrator ducis Wladislai exulis Poloniac et sororis vante incolomes fltimen trnnseunl, leitius vcro
siisc, quae ei matriniouio juncta fueral, misertus, ad eoruni socius, vel quia eqiiiiin vel quia cor dehile
eum ducalui suo restitiiendum in Poloniam parat liabuil, ad ripam revertitur. Haecduni rcgi Bohemise
exercitus, qtiam cum plurin.is inlrans excrcitihiis referiintur, videlicel duos mililes vadum invenisse,
crudeliler devaslal. Principes autem Poloni;e lautae ahjiciuiilur labuloe, el tympanum, signum bellicum,
forlitudini ejus resistere non valenlcs, mediante Q perculitur, armanlur milites, ipso Wladislao rege
duce Wladislao Bohemiae, ad gratiam ejus vcniiint, Bohemiae, strenuo et illuslri milite, eos praecedenle,
sic lamen, quod nudos gladios supra colia sua ppr- inter medios proeeipiies fluctiis suos iinpelliinl dex-
lantes, imperiali reprsesentanlur majeslaii; in gra» trarios, el sic divina pictale eos conserviinte, tam
tiam dcmini imperatoris recipiunlur, pro satisfa- duros, lam proccipiles siiperanl flucltis, plurimis ibi
ctione datis obsidibus, et juramenlis rcccplis, quod militibiis naiifiagio pcrditis. Sic rex Bohcmiae su-
conlra Mediolanum 500 armalos mililes \r auxilium peratis fluclibus sua forli arinaia mililia suos irruil
domino imperatori millere deheant. in hosies, eos ex onini parte armata niililia circnni-
1 Anno dominiese incarnalionis 1159, dominus im- .dans, cacdunliir, ligantur, capiuntur plurimi. Ex
perator solemnem curiam suis principibus in naiali utraque parte ad ccelum levantur clamores, Bohe-
Domini Magdeburk indicil, ubi porlalis regalibus et morum lscti de vicloria , Mediolanensium funesti
solcmiiilate feliciler peracta, ut regii sanguinis sui de inopinata miseria. Imperatoris autem exercittis
niemoresadconlerendamMediolanensiumsuperbiam, primo Mediolaneiises putaul suis in adjutorium vc-
ei suum prsebeant auxilium, eos commonei et exorat. nisse, verumlanien cum Bohemos suos adversarios
Quod principes ejus unanimi voto ei fideliter pro- viriliter caedere consideranl, lacli de tanla vicloria
 305 CONTINUAT. CANONIC.PRAG. 300
Iaelos ad coelum clamores levanles, qtiomodo vel A militia, Papiensium et Cremoniensium, qui hujus
fabricalores exsliteranl, sibi miliiia
qua arle lam prsecipites fluctus superaverint, mi- expeditionis
ranlur. [VINCENT.] Bohemi sic eis superatts caslella, adhibita, in campestria progreditur. Secundum lo-
villas, proedam capientes, plurima quse ppssunl igni cum Fridricus, filius regis Conradi, in annis juve-
dux de Rolmbuk "s, cumsua forti mililia
cpmmitlunl. Rex interea ad pontem imperaloris se nilibus,
transfert, prp reparando ponle sollicilus, ex utraque possidet. Ad hunc exercilum augendum Hugo mar-
chio Monlis Ferrali curn Yeronensium, Brixensium,
parle, tam imperaloris quam regis, trabes compor-
tanlur ponli utiles. Inlerea laiilum laborem nox Mantuanensium forti militia accedit. Tertium loctim
dirimit. Suninio diluculo nuncius venil, Mediolauen- obtinet Wladislaus rex Bohemise cum suo exercilu,
ses ad defendendum vadum suis in auxilium qnem de lota militia sua in unum collecla college-
venisse. rat, valde magno, forli possidet. Quarto loco Hen-
Non fit mora, armalur militia, pugnatur acriter, ricus dux Auslrise cum suo maximo exercilu poni-
Mediolanenses vicli fugam ineunt ; nec niirum, tur. Quinlo loco Olto palatinus comesde Ratispona
morsclenim in tali re vel ferro vel pedibus viianda el cum Fridrico et Ottone, fratribus suis, el pluri-
est. Bohemi, ex eis plurimis interfeclis, 80 nohilio- ma Bavarorum mililia. Sexto loco ipse imperalor
res de mililia MeJiolanensium capiunt, et eos re- I» Fridricus cum suo exercitu, eujus longiludinem et
latitudinem comprchendere difficillimum erat. Se-
giae tradunt polestali, quos rcx Bohemise imperalo-
rise ad ejus bonorem tradidit majestali. Domiuus piimo loco Fridericus Coloniensis archiepiscopus,
el exercitus Theutonicorum et Lombardioe princi-
imperator per reparatos ponles cum suis exerciti-
bus flumen Aduam felicifer transit. Trenez flrmis- ptini procedit, magna fortitudine colleclus [CONTI;
simum caslruni Mediolanensium obsidet, quod in Cosii/E 1130] Post hsec mullitudo principum, quafii
brevi capit. Inde venitur ad Laudam civilatem quan- dinumerare nemo poterat, qtiorum tu, Deus,
dam valde nobilem, quam Mediolanenses fundiius Signa, poleslates, cursus, loca, lempora noslf;
deslruxeranl. In medio civilalis deslruclee imperia- [VINCENT.] Sic tanli et tot exercitus, candore fcrri
lia ponuntur lenloria, cujus imperator deslruclionein horriblles, versum porlam Mediolanensem — Ro-
considerans, magis ad destruclionem lahorat Mc- mana porla dicitur — proeedunt, el sic nullo impe-
diolani. Dum boec gerupiur, Mediolanenses adcu- dienle ad urhem diu optalam perveniunt. Mediola-
riam domini imperatoris cum ejus conduclu ve- nenses aulem in campis conira tot et tantos e.xer-
niunl, de suis excessibus condignain salisfactionem titus bello se committere non praesumenles, fossata
domino imperalori offercntes. Principes liaec au- n sua et miinitioues muniunt, quas circa muros fe-
dienies, ul dominus imperator in graliam suam eos ceranl, armala manu cuslodlunl. Dominus autem
recipiat, consulunl. Surgens aulem Anselinus, Ra- knperator videns eos exlra munitiones non audere
venatensis ecclesiae archiepiscopus, conlra hocc procedere, anle procdiclam poriam, quse Romana
respondit: < Non est, inquicns, vobis nola astulia dicitur, noniine et re mujor, sua figi praecipil len-
Mediolanensium ; dulcia quidem vobis verba et loria. Et ut circa alias porias Mediolanenses alio-
humilia offerunt, sed aslutam vulpem sub pcctore rum principum ligantur tentoria praccipit, el in
servant, mensura. qua aliis mensi sunt remeliatur brevi fit quod praecipit, ad diversas porlas diverso-
eis. Ecclesias Dei, civilaies liberas imperatoris runi principum figunturlentoria. Mediolanenses vc-r.o
destruxerunl , et eoruni destrualur Mediolanum ; ex qua parle cos invadere possinl eonsiderant, et
nullam in eis fecerunt misericordiam, nec eam con- , in prima militia exercittim Ludovici fratris impera-
sequanlur. toris invadendum, qtii ad porlamsancti Dionisii.suos
Hoc dominus imperalor cum suis principibusau- posuerat exercilus, Suum ponunt stndium, et circa
diens, ejus acquievit consilio, et per suoe abjectio- horam vesperiinam armata manu ul fortius possunt
nem cyrothecoe, ex more antiquorum imperatorum, ad bc-fluin progrediuntur. Quibus pKcdictus. prin-
eos publice in suum haniium mitlit, per hoec eos D ceps ut slrcnuus miles cum sua forti mililia occur-
ostendens esse manifeslos hosles imperii.Hsee con- ril. Fil pugnaex ulraque parte, fortissimi cscdunlur
siderans lseta juvenius fremil in arma. VcrsusMe- miliies, nuno hi vincuni,. nunc illi. Hoec audiens
diolanum armala progrcdilur militia, ut in arma Wladislaus rex Bohemise, tympanum, signum bel-
ad signum domini impcratoris tota militia sil prce- licum, percuti prsccipil. Non fil niora, amialur mi-
parata, indiciliir. Diesoritur, niuliis ntortem, multis litia, pugnanlibus in auxilium progreditur. Ludvicus
victoriam imporlans. In campis pianissiinis, jam fratcr imperatoris Medioianenses a se- repellere for-
snte Mediolanum exercilibus aplissimis, imperiales tius instal.
armanlur exereilus. Iri prima itaque fronte milkiaa Inlerea; Wladislaus rex Bohemicein suis splendi-
Ludovicus fraler imperatoris, palaiinus comes de dus armis, ctiin sua mililia primam mililiam Medio-
Reno, in primo flore jtiveniutis suse, ex antiquorum Ianehsium aggreditur, ipsum principem eorum et
suorum prsecessorum 245dignkate Suevorum armata vexilliferum, Dacium, medium lancea perfodit, «ni»
VARIiE LECTIONES.
M succcssorum Dobf. n* TVoleniiburg.Vinc.
507 COSM^ PRAGENSISCHRONICA. 508
ibi perfossus occubuil. Cseleri vero milites tam Bo- A\ 1177. [Ann. Prag.] Odalricus dux a fratre So-
Iiemise quam Theulonise, qua qui possunt, irruunt hieslao capitur. Ipse Sobieslaus a Bohemis de solio
in hosles. Umbo umboni allidilur, pes pede lerilur, pellitur (174). Fridricus filitis regis Wladislai in-
forlium virorum fortissimi resonant iclus. Ex ulra- thronizatur. Sobieslaus in exillo obiit (175).
que parle fortissimi caeduntur milites, a vespertina 1178. Fridricus episcopus obiit (176), cuiValen-
hora usque ad crepusculum dural praelium. Medio- linus quintus decimus successil.
lanenses vicli, plurimis interfeclis et caplis, intra 1179.
nmros se relrahunl. Tali a choraea militum Medio- 1180.
lanenses undique cinguntur. Dominus autcm impe- 1181.
rator singulis diehus cura exercilibus, ne aliqui [GERLACH.] Anno Domini 1132. Strahoviensis ec-
inde exire possint, Mediolanum circuire non ces- clesia secundario dedicata est, videlicel 7. !M Kal.
siil, singulis diebus diversi in eos fiunl insultus ; Maii a venerabili domino Adalberto, Salceburgensi
interfeciionihus, caplionibiis arlanlur plufimis, quos archiepiscopo, et hoc hac de causa, quia roaius
i:ittis pavor, foris vastabal gladius. aliaremotum 2t8, el chorus fuerat siiblevatus. Prae-
[Ann. Prag.] Aiino dominicae incarnationis 1160. seiiles erant canonici Pragensis ecclesice fere omnes
Iloc Mediolano Daniel praesul redil anno; et abbates mulli, quorum unus ct prsecipuus, Iicet
Anno doriiinicaeincarnalionis 1161. suo judicio humillimus-, afebas Godcscalcus, lanlam
[YINCENT.]Anno dominiete incarnalionis 1162. sollemnitatem sermone suo adornans. lnier alia
Theohaldus profeclus esl cum fllio regis in auxi- quae loculus esl hoee quoquc dixit : < Assum, in-
lium iniperatori, el Sobieslaus captus esl (169). qtiit, o fratrcs karissimi, cn altcri dedieatior.i ve-
Anno Domini 1163. stroe, qui primoeqtioqtie inlerftii, et videor mlhi vi-
1164. [Ann. Prag.] Wladislatis rex terram Hun- dere stalum domus biijus valde diversum ab eo qui
liorum intravit, regem Graecorum ex ea perlurba- lunc erat. Tunc enim rebus pauper et meriiis fuit
vit, Ungarorum optimales pacificavil. dives, modo versa vice febus crevil, et disciplina
1165. deperiil. > Alque in hunc modum reprehendenda
4166. roprehendcns et ad' honesla provocaus, monita
1167. salutis porrigebal eis.
11G8. [Ann. Prag.] Theobaldus dux, el Daniel 1182. [Ann. Prag.] Valentinus episcopus obiit.
episcopus in Ilalia obiit, cui Fridcricus quartus de- Henricus sextus decimussuccessit, qui inepiscopalu
«imiis episcopus successit (170). <_ ducatuni obliiiuil postea.
11(59... 1183. Conradus dux Moraviae Pragam ojse-
1170. dit(I77).
[GERLACH.] Anno dominicoe incarnalionis 1171. 1184. Bohemi cum Moravis bellum commisti-
sauctus Thomas archiepiscopus Canturiensis niar- runl (178).
tyrizalus est. 1185. Wenceslaus dux Pragam coaclus obsedit,
1172. ^[Aiin. Prag. Wladislaus rex cum caesare elspe fraudatus recessit (179,
Poloniam inlravii (171). 1186. Eclipsis solis fuii.Mortalitas hominumfacta
1175. est.
1174. Sobicslaus a vinculis dimiliitur (172), ct 1187. Fridricus dux cum omnibus prinialibus
dux constiluitur. terraesuae, similitcr et dominus episcopus Henricus
1175. Odalricus dux, frater Sobieslai, profcclus (180) cum abbatibus el universo clero vocati sunt
est Mediolanum. ad curiam csesaris, et magna synodus habita es'.
. 1176. Sobieslaus dux vaslavit inccndio Austriam. (181). Ipso quoquc anno Theobaldus a fratre suo
Nimia sicciiasattenuavii fruges. Sohieslaus pugna- (182) Fridrico jussus esl capi, sed a quibusdtfm
vil cpntra Fridricum iu Bohemia. [GERLACII.] " fauloribiis prsemonitus, fuga lapsus est.
lpso
anno 15. Kal. Februarii obiit rex Wladislaus, fun- 1188. Iherosolima a paganis obsessa est et tra-
dalor Slrahoviensis (173). dita Saladino.

VAR1.E LECTIONES.
*" VI. Gerl. --8 novum pro motuin Gerl.
NOTJ;.
(169) Hoc factum esse a. 1161 vide apud mona- (178) Quod Gerlacus anno 1185 fuse narrat.
chum Sazavensem.
(170) a. 1167, tesle Gerlaco. (179) Anno 1184.
(171) Imo a. 1157 cfr. conlinuatio Sazavensis. (180) Henricus cpiscopus, filius Henrici, ut Fr.i-
(172) Dimissusesl a. 1175. dricus dux, nepos erat Wladislai I ducis Bohemiae.
(175) Moi-tuus est a. 1174. (181) Ralisbonae tempore quadragesimali, leste
(174) Teste Gerlaco, anno 1177. Geriaco.
(175) Eodemtestell80. (182) Palrueli ; Theobaldus filius erat Theobaldi
(176) Eodem leslell79. I el nepos Wladislai I,
(177) Anno ll82factum est.
509 CONTINUAT. CANONTC,PRAG. 310
1189. Fridricus dux obiit.. Conradus, .Moravice A duee Wenceslao permillenle, per internuncium ins-
laudabilis dux, successit. Theobaldtis recepit pro- peraloris nuncialur, in manus dopiini episcopi tra-
vincias suas. Romanus quoque.imperator cum in- ditur. Dux aulem Wenceslaus, dum in confinibus
numerabili multitudine chrislianorum conlra paga- Zrihiae iter ageret, per insidias versipellis "6 mats-
nos piignalurus, ullra mare viam tenuit, et ibi in chionis (184) ejusdem provinciae capilur, etintnu-
naufragio vilam finivit, et in Anliochia sepultus nkissinia cuslodia clauditur, solo Spitigneo (185)
qniescit. Qnem etiam mulli nobiles Boliemicae lerrae evadenle. Eodem anno dux Przieinysl (186) quo-
primate.s cum duce Theobaldo seculi inopinala rumdam theulonum (187) provineiam vastavii, et
morle sunl proeventi. imperalorem (188) ex hoc in iram concitavit. Doini-
1190. Dux autem Conradus cum filio imperalo- nus quoque episcopus ad limina sancli Jacobi apo-
ris in Apuliani. est profeclus , ubi famosissimum sloli causa orationis viam lenuit, quem imperator,
desereferens triumphum, heu! immalura morte propter pecuniam sibi pollicilam detinuit, et sic
ost praivcntus, impedilus, reversus est in Bohemiam.
delata sua sunl 1195. Inlranle Marlio dominus episcopus Henri-
Ossaque Pragae lumulata,
flentes hune et corde dolentes: cus a6° ad imperaloris curiam regreditur, et in-
Quique gemant super ** trante Augusto cum
< Ach ! ach ! Conrade dux crebro commemoraude, magna gloria et honore in Bo-
Vivas in Christo mundo translatus ab isto ! > hemiam cum ducello Spitigneo reverlilur, gestans
ab imperatore sibi tradita vexilla ducatus, non la-
1191. Wenceslaus dux in solio palerno (183) men obmillens nomen et dignilatem sui episco,-
consedil, quod vix in tribus mensibus possedit. paius.
1192. Wenceslaus dux de solio pellilur. Przie- 1194.
mysl dux efficitur. Civitas Praga obsidione circum- 1195.
dalur, nec capitur. Tandern post Ires menses, ipso

WENCESLAl I REGIS HISTORIA.

C religipsorum fabricatse sunt in civitale Pragensi,
Igitur rex Wenceslaus anrio primo et pluribus
annis regni sui clerum secularem e.l religiosum mul- videlicel fralrum praedicatorum ad sanctum Clemen-
lum dilexit, et ecclesias Dei ac minislros earum li- lem, fratrum. minorum ad sanclum Jacobum, pau-
bentius honoravit. Procedente autem tempore, patre perum dominarum ad sanclum Franciscum, lem-
suo jam viam universse carnis ingresso, civilatem plariorum ad sanclum Laurenlium, liospitaliorura
Pragensem fecit murari, etalias villas forenses, quae vel slellariorum ad sanctum Pelrum in, vico Theuto-
juxta vulgare nostrum dicunlur civitates, muniri nicorum, et plures domus earundem religionum iiv
praecepil lignis vel lapidibus, compellens religiosos regno Bohemiae, rege pradicto annuenle, suntfa-
el seculares clericos ad earumdem civitalum muni- bricatae.
tiones vel fossata constituenda. Quo regnantepluribus Anno dominicse incarnationis 1219 (189) regni
annis pax hona viguit. Praedones et lalrones eccle- aulem Wenceslai regis 20, 2 Kal. Augusli nobiles
siarumque infeslalores et alii quam plures malivoli terroe Bohemioeel nalu majores filium ejusdem regis-
gravamina vel molestias inferre cessaverunt, vel Wenceslai nomine Premisl sihi in ducem vel in re-
qui inferehant, deprehensi sententiam capitis sub- gem acceperunt, el sibi fidelilalem in clauslro Pra-
ierunl. Sub eius etiain temporibus adinvenlus est _ gensis ecclesios! juraverunt, palre penitus igno-
in Bohemia ludus lornamenlorum, 1245, regni rante (190). Quod dum pater audivit, segre lulit„
aulem regis Wenceslai 15"' — vel 16. Idem rex sed sibi innala discrelione dissimulavit. Anno vero
voluniali suse carnis dedilus, coepit solitariam vitam fegis Wenceslai regni sui 21, proediclus rex cum
amare, et caslella vel domos ad hoc fabricalas Cum copioso exercilu Bohemorum et Auslralium et Un-
paucis solus inhabiiare, pace tamen bona el quiele garorum Bohemiam inlravil, et in Wissegrad
per lolum adhtic regnum ejus vigente. caslro suo cum exercitu resedit Idus Februarii,
Sub ejus etiam regni lemporibtis plures domus Octava autem die inde recessit, et flumen Wltavam
VARI^ LECTIONES.
s*9 vrsipellis 2. "'manu anliqua, non lamen coaiva, supra scriptum est Brzyeczizlaus. mquinlo2
NOT^E.
(183) Filiuserat Sobezlai I. narratione apparet.
084) Misnensis Ottonis. . (190) De hjs temporibus Otakarus in labula qna-
(185) Buce Brunnensi. dam scripta a. 1256, quam Iaudat Palackius II, 131
(186) Wladisiai II regis fliius. hsec referl: Tempore affliclionis noslras el miseria;,
(187) Bavarorum. quando videlicel dira et crudelis persecutio parenlum
nostrorum nos extra lerminos lerrm noslrie despecta
(188) Heinricum VI. a. 1248
(189) Quae sequunlur gesta essc ex ipsa, pietale el sine culpa noslmvoluit effugare, etc.
 511 COSJLE PRAGENSIS CIIRONICA. 312
sub villa Buben cum omni exercitu suosecure irans- A-noctes, quibus plurima gravamina paiiperibtis sunt
illata, et pltires villse omnibus rebus spoliatse, ac
' vadavit; etveniensinclauslruminmonteSyon(191),
aliquot diebus ibi mansil, exercitu suo circa et ultra varia et inaudita commissa sunt facinora. Tandem
monlein el in clauslro Brzewnow commorante. perveniens Saczska in sua pausavit nninitione,
Uude sexto die profectus, ad civitatem Zalecz dicens se processurum versus Moraviam, deinde
.acccssit, et eam suo dominio sine Marte subjugavit, versus Ungariam; sed aliter rei probavit evenlus.
alias autem plures villas vaslavit, prsedavil, in- Imminente siquidem festo assumplionis gloriosoe
ceridit. Circa finem anni praedicli el initio anni Virginis (Aug. 15), filio regis interea in caslro
sequeniis, in hyeme lamen, mulla facta sunt Pragie commoranle, rex missis militibus suis Nonas
incendia in regno Bohemiae. Augtisli civitatem (194) coepit, ut creditur, quibus-
Coniposita itaque pace et firmala jurameniis dam civibus eam sibi tradenlibus, el eodem die
concordia, ac confeclis superhoc inslrumentis, rex post meridiem eamdem cum suis inlravit. Cui epi-
viam tenuit versus Liutomierzicz, mandans uni- scnpus Nicolaus cum fratribus minoribus solemniler
versis ecclesioe Pragensis dicecesis praelalis et cano- occurrit, ac eum cum processione et magna utriusqtie
nicis, ul infra octo dies sibi occurrant, pro virihus sexus turba, signis per omnes ecclesias civitalis
suis sibi assistcre non ohmiltant, dalo super eodem B sonantibus, honorifice suscepit, et in ecclesiam
negotio a domino papa Innocenlio IV exsecutore sancli Francisci cum magno populi gaudio dedu.vit.
domino Misnensi episcopo (192), qtiod si proeluli Filitis auiem regis, qui lunc mancbal in castro,
ecclesiarum Boliemise et canonici non ctirassent intelligcns placitum palris sui penilus violalum, et
regi occturere, ei c^dem pro virihus suis assislere, civitatem videns esse caplam contra suam volunia-
excommunicaiione pleclerentur el suis beneficiis tem, castro Pragensi fidelibtis suis ad cuslpdiendiim
tandem privarenlur. Stipcr eodem eliam negotio commisso, se ad Ioca translulit tuliora. Quidar?
lilera novi regis Alnianotum (195) similem pcenaiu vero de fidelioribus suis, quibus episcopalis ct>-
conlinens fuit oblata, et canonicis et aliis clericis riae (195) defensio erat commendata, videnles
in ecclesia Piagensi publice fuit recitala. Filius vires suas ad ejus lulelam non posse sufficere,
autcm regis credens illam pacem esse veram et non oniuibiis in ea rebus noclu sublatis, eadem nocw
simulaloriam , veniens cuni suis Pragae hahitavit, cain incenderunl, el onusti variis rehus ad castram
urbi el civilati finnissimam adliibensctistodiam, ac confiigeriinl. Sequenti vero die (Aug. 6) rex missis
deinde ad alia qux sibi in sorlcm cvencrant Iransivit roilitibus suis turrim, quse sita est circa pedem
cppida et caslella. p pontis, et curiam episcopalem adhuc fumantem
Inlerea rex moram faciendoin Liulomierzicz infra cepit nullo resistenle, et in cis praesidium foriium
Sliquol septimanas copiosum congregavit exercikim, virorum. Inde cum suis consilio habito ct placilo
ubi plures praelatorum ecclesiarum etquidam cano- stiojam secundario violalo, quod filio suo et nobi-
niCorum eidem occurrerunt, ac suas eidem perso- libus lerrse bona fide promiserat, ordinavit exerci-
nas et xenia rerum varia cuni servitio fideli prae- liiin ad expugnandam urbem (196) Pragensem,
senlavefunt.'Rege inlerim snam cum suis fidelihus disponens viros bellicosos versus orienlem, versus
curiam in eadem civitate celebrante , millilur edi- occidenlem ct versns aquilonem, qui prsedictani
clumctper omnia fora vicina proclamalur srib ob- urbem impugnarenl 282,acnemincni urbem inlrare
lenlu gralioe regalis ac poena scntentiae capitalis vcl cxire permiiterent. Viros el.iam impios de Gih-
evilanda, quatenus omnes injuriarum molestiae, law (197) duxit, et machinas piures contra urhem
spolia villarum el rapinae cessare debeant, et omnes erexil; dominas etiam de clauslro -(198) exire man-
tam nobiles quam patiperespace tranquilla gaudeant. davit. Nobiles autem quidam cum suis ministeriali-
Celebrata igitur curia et consilio valde secreto bus, qui ad cuslodiam urbis prsedicloefperant relicli,
hahilo, rex cum suo exercitu iter arripuit procedens modis omnibus resistebant, et muros urhis viriliter
versus Saczska, in qua processionc plures peregil |) defendcbant arcubus el balistis. Supervenienle au-
VARI^E LECTIONES
252impugnarant 2
NOT.-E.
(191) Id est Slrahovicnse. ejusdem regni dicitur esse manus. Quibuscum con-
(192) Innoceritii IV lillerse |ad Conradtim episco- jungenda epislola sequens Je rege absolvendo a
datai die 22 exstant.
• pum Misnensem,
Boczek
April. 1249, jtirejurando quod filio de regni cessione fecerat.
apud 111,106, in quibus haec Iegimiiir : Sed (195) Willelmi.
' idem (Otakarus) quorundam baronum regni Boemiai
—duclus iniquis persuasionibus et seduclus una cum
(194) Veterem, die Altsladt.
(195) Ea urhis pars quse appellalur hodie Klein.
ipsis — crudeliler praidictum regem persequitur et seite.
hbslili perseculione impugnal,in detrimentum personai (196) Arcem.
ac slalus ipsius regni cum Conrado , nato Vriderici (197) Sunt melallici qui Iglavise fodinis operam
quondam imperaloris, duce Bavarim, el aliis ecclesiai dabaiil, qui niachiiiarum exslruendarum eraut
persecutoribus fedus amicitim ac societatis clampna- pefiti.
'• bililer intendo, in quibus omnibus episcopi Pragensis
el quarundam aliarum versonarum ecclesiaslicarum (198) S. Georgii.
315 CONTINIIAT. rANfiNir. PRAG. RU
tem gloriosse Yirginis assumplione, rex militibus A patri cum suis omnibus suse gralice commendavit,
suis el caslri defensoribus treugas imposuit, ut dicens se libentissime fore contenlum, quibus largi-
niillus de suis vel adversariis tam solemni die aliquid las ipsius ipsum esse contentum voluisset. Super
molesliae vel alicuius dolorem lsesionis pateretur. quo rex multo traclatu bahilo, marchiam Moravioe
Kemini tameii de liahitatoribus casiri ad civitatem cum omnibus allineniiis filio concedit, media dun-
veniendi licentiam indulsit. Fuit itaque nimia aquse laxat moneta Giglaviae sibi relenta, et sic eum a se
penuria hominibus in castro obsessis, et pabuli recedere graluita licentia permisit. Postea rex cum
defeclus eqtiis el pecoribus in lanlum , ut si plurcs suis fidelibus salubri inito consilio, feria sexla circa
dies ohsessio caslri protraheretur, homines et equi crepusculum diei, quae lunc occurrebat 13 Kal.
ac pecora simul pra> nimia aqucc carenlia ac pabuli Septembris, castnim Pragae pedester inlravii, ejeciis
defeclu mori cogerentur.Transacla igitur solemnitate tamen prius omnibus, qui fuerant ejusdem castri
beatce Virginis secure et pacifice rex seq\uenti die cuslodes, ubi in porla castri a praelatis et clero ec-
(Aug.16) suam feslivilatem celebravit.etmagniflcum clesiae cum processione receptus est, el honorifice
suis 253principibus, clericis ac laicis praeparare fecil ad ecclesiam dednclus cum hymnis et laudibus,-
convivium. Quoniam ipso die omnibus indulus or- n sighis majoribus ecclesioe majoris resonantibus, ac
namentis regalibus ad ecclesiam sancli Francisci populo et nobilibus terrae qui tunc-aderanl Hospodin
venit, et coronam regalem per manus episcoporum, promiluij ny resonaniibus. Rege tunc lemporis infra
Pragensis videlicet et Olomucensis, capiti suo impo- caslrum commoranle, privilegium de omni lihertale
sitam suscepit; el sic clamide regali indutus ac quam petierant domino episcopo et canonicis ms-
pomum et sceptrum in manibus geslando, sacra joris ecclesiae concedkur, et scriptum ac sigillis
rriissarum solemnia ecclesiam intravil auditurus, et regalibus confirmatum, in manus epi.;copi donatur
audivitdevotiusquam missaniOIomiicensisepiscopus dtiplicatum. Rex autem tribus diebus in castro com-
eelebravit,eladejusofiiciumplurimos cereosprogra- moratus, et ad suce beneplacila volunlalis rebus
lia vel favore regis procuravit. Quibus (initis, venium ordinalis, quarto die, quce tunc occurrebat 9 Kal.
estadconvivium,quoderalsecundunimagnificenliam Sepiembris, pfimo mane caslrum est egressus, et
regiam prseparalum, cui episcopi supradicii et alia- ad caslella sua viam arripuit, in quibus prius solilus
rttm ecclesiarum praelati interfuerunl. Nobiles vero fuerat habilare. Post evolutionem vero quatuor
Bohemise, secundum suorum ofBcia beneficiorum, seplimanarum rege in quodam castcllo Tyrow (199)
diverso glorise apparatu ornati, decenler ad illud nominalo commoranle, lilius ejus ctim quibusdam
ministraverunt. Missum est eiiam a rege pro filio C nobilibus ad eum accessit, pelilurus sibi el .fidelibus
suo et baronibus sibi adhaereiitibus, ul ad ejus prae- suis gratiam ampliorem, quam per plures nuncios
sentiam quantocius venirent, ac de reformatione eidem filio et nobilibus promiserat, si ad ejus in
paciset statu terrse melioresecum tractarent. Filius prcefato caslello veniret pracsenliam. Tune rex nacia
denique ad patrem veniens, se per oniiiia palri sub- opportunitate, quam animo suo diu conceperat, fi-
didit, et pro omnibus nohilibtis, qtii se offenderant, lium suum et quosdam nobiles in eodem castello
supplicavit. Ad ctijus precum humilitalem fiiium et detinuil, ac penilus immemor suce promissionis ,
nobiles in plenitudinem suse gratioe suscepk, ac ipso filium stium in quandam munitionem firmissi-
die omnibus ctim lacrymis oscula pacis porrexit. mam (200) transmisit custodiendum. Nobiles autem
Inlerea filius ex ammonkione suorum, vel ul melius terrae remisit ad caslrum Pragae dislriclissime prse-
dicam, necessitate, castrum Pragense et alia caslra cipiens eos binos et binos in singulis carceribus de>
in manus patris resignavit, et se penitus subdendo trudi calhenatos.

II.
ANNALIUMPRAGENSIUM PARS L

1196. 17 Kal. Julii ohiit HenriCus 2St episco- 1197. Dux Spilignetis superavit Prziemysl ducem.
pus (201), qui fuit dux Boliemiae. Eodem anno caecattis est. Hic Prziemysl a Philippo
iniperalore coronatus est.
VARI^: LECTIONES.
S5' ila 2 posilo erronee super u signo conlraclionis er, quasi legendum sil servis. S61 eadem manu liic
supra scriplum Brzieczislaus
NOTiE.
dum curam dueatus Bblie-
(199) in circulo Pilsensi sitiim, qiiindecim mil- ricus Prugensis episcopus mentionein
liaria a Praga distans, Pubilschka IV, 2, p. 238. »it> gereret. Cujus bullce fecit contintia-
(200) Frauenberg. loris editor Yiennensis, p. 62. Diem 14 Junii Henri-
(201)Obiit a. 1197, tesle Gerlaco el bulla confir- ci supremum exhibet Kalendariuni DoxahenSe Bal-
mationis a Coelestiuo 111pontilice ccenobio Teplensi bin., Epil. hisU Boh., p. 247
7 Aug. 1197 dala, ubi legilur : Bonai memorio; Ileu-
315 COSMyEPRAGENSIS CHRONIGA. 316
1199. rex *" Prziemysl sublimaturin regem (202)» A 1198. Brzieczislaus dux elepiscoptis ab hocsecu-
el dimissa uxore sua (203) duxil Conslanliam soro- Io migravit (205).
rem regis Ungariae (204). 1199. Fridricus episcopus quartus decimus ohiit.
Daniel secundus eligitur in episcopum. Wladislaus" 8
de ducalu cedit fratriPrziemysl, et hic ibidem sus-
cepit ducatum (206).
1200.
1201. lerroe motus fuil ubique.
1202.
1203. Conradns dux MoravicePragam obsedit " 7. Rex Prziemysl rebellans Philippo regi, Ottoni impera-
lori fecil honiinium (207).
1204. sancliis Procopius canonizatus est. Eodem anno Bohemi cnm Moravis bellum commiseruut.
1205. rcx Prziemysl in gratiam Pliilippi rediit, et ohsides pro 7000 marcarum dedil. .
1206. dux Lesiko (208) cuin fratre Conrado (209) occiderunt Romanum regem Prulenorum (210). Philip-
pus cepit Coloniensem episcopum (211), et Ollonem fugavil.
1207. sol eclipsim passus esl. Eodem anno Gunegundis, filia regis Philippi, data est in matrimon'ua
Wenceslao (212) filio regis Prziemysl.
1208 Philippus occisus esl imperator ab Otlone palatino.
1209. Olto Roniae imperalor effickur.
1210. Conradus dux in Apulia obiit. Otlo excommunicalur.
1212. allatio reliquiarum Thomae, Jacobi , el B 1211. rex Prziemysl rebellat imperatori, el Chyr-
Thaddici aposlolorum, el saneti Maurilii de Theulo- ninus ejicilur dc Bohemia.
nia in Pragam. Cyrininus (215), camerarius regis
Bohemise, pellilur de provincia a rege et ab uni-
versis primatibus. Fridricus rcx Siciliae venil in
Theuloniam.
1215. rcgina Ungarioe inlerfecla est (214).
1214. Daniel secundus, Pragensis ecclesiee episcopus, obiit; ctii Andreas succedil.
1215. Andreas ordinatus in episcopum Pragensem Romoein die sanctoeCceciliae(Nov. 22) concilium Ro-
nice celebralur.
1216. fratres sancti Adalberli portati sunt in Pragam. Eodem anno 4 Idus Aprilis Andrcas episcoptis
posuil intcrdiclum in Bohcmia a divinis et a sepultura (215), deindeRomam dcclinavit (216).
1217. 4 Kal. Junii archicpiscoptis Magontintis (217) Bohemise inlerdictum rclaxavit (218). Eodcm aimo
mulliludo chrislianorum ullra mare profecla est.
1218. episcopus Wratislaviensis Laurenlius cum Theobaldo (219) duce Bohemioe in Prussiam profe-
cti suiil.
1219. hyems calida fuit el pluviosa. Eodem anno episcopus Andreas Pragensis secunda vice posuit.Bohe-
miam suh inierdiclo
VARLE LECTIONES.
"" in margine 2. manu paulum recenliori dux. "6 Wadislaus 2. *"-, Verba [Conradus — ob3edil lem
calami ductu transfixa sunt in 2.
NOT^E.
(2(12) Mngtinticeeodem lempore quo Philippus rev C domir fugarunt; de quo fusius disseruit Roepell I,
cnronatus esi, vide Gerlaci ultima verba. 407.
(205) Adela filia Ollonis marchionis Misnensis ; (211) Brunonem, de quo Amoldus Ltibec. VII, 5.
de quodivoilio lnnoceniiiis 111papa lilteras dedit,ad (212) Qui nattis eral 1205.
archiepiscopiim Magdeburgensem d. 1 Oct. 1199 , (215) Ceriiin qui Wraiislai, Otakari filii majoris,
Boczck II, 555. parlibns favisse videlur, quem Olto IV aimo 1212
(204) Andreae. Norimhergae regem Bohemiso fecerat; Palacki II,
(205) De diiplice hoc Heinrici nomine ex lamilis 73.
tcsiimonia attulii edilor Vienncnsis, p. 61. (21.4) Gertrud, a Benediclo bano Croatise.
(206) Imo anno 1197'haec facla sunt (215) Ob liherlatem ecclesiac negalam el invesli-
(207) De quo vide lilteras Innoceiilii IMdatas H luram a laicis factam.
Dec. 1203 ; Boczek III, 19 el Oltonis IV epistolam (216) Quam inlravit mense Marlio 1217. Cfr-
ad poniificeni Rom. ibid., et nomen regale Bohemis Ann. Pragens.
papa codem anno 1204 coiifirmavil; vide Palacki (217) Sigefridus.
II, 67. (218) Cfr. Iitterae Honorii III, xm Kal. August.
(208; I. e. Lcszeck dux Cracovisc el Sendomirise. 1214 scriptoe, Boczek II, 93 et sequenles annis 1218,
(209) Duce Masovisc, 1219 datse.
(210) Errai; legendum est Rulhenorum ; Roma- (219) Tertio. Vid. Voigl Gescliichle von Preus-
nus esl dux Wladimirice et Halicioe, quem fralres scn I, 443.
illi anno 1205 apud Zawichost haud procul a Sen-
 517 CONTINUAT. CANONTC.PRAG. 318
1220. Poloni a Pruzis occisi sunl, et a Ruthenis furore gladii inlerfecli, el a fossoribus auri mactati mi-
serabiliter interierunl.
1221. Gregorius cardinalis (220) a rege Przieinysl et ab universo clero honorifice susceplus, ecclesias
aperuit et inierdictum relaxavit. Honorius (221) papa confirmavit ordinem prsedicalorum.
1222. Wladislaus dux Moravise,fraler regis Prziemysl, obiit (222). Eodem anno stella insolitse clarilatis
in occidente mundo apparuit.
1225.
1224. Andreas episcopus Pragensis Romae existens in exilio obiil. Eodem anno Peregrinus eleclus est in
cpiscopum Pragensem.
1225. Conradus cardinalis (225) Bohemiam intravit. Wladislaus marcbio Moraviac (224), frater regis
Wenceslai, obiit.
1226. Praedicatores receperunt domum in eivilale Pragensi.
1227. 14 2S8 Kal. Januarii Johannes (225) episcopus consecratus cst (226). 17 Kal. Septembris conse-
cramm est altare sanclse Kalherinse virginis.
1228. Wenceslaus rex consecratus est cum uxore sua Cunegunde regina in ecclesia Pragensi a venerabiii
Ziffrido MaguiUinoarchiepiscopo in dominica qua canlalur : Esto milii. 16 Kal. Julii consecrata esl ca-
pella sancti Thomse (227).
1229. Legalus apostolici, Symon dicltis, omnium proventuum decimam qusesivit ab ecclesia. Idem Symon
omnes conventuales ccclesias a divino suspendit oflicio.
1250. Prziemysl dux obiit 18 Kal. Januarii.
1251.
1252. fratres minores receperunt domum Prngee. Sancta Elyzabeth canonizata est.
1255. Agnes, filia regis Prziemysl, assumpsil habitum pauperam dominarum.
1254. claustrum ecclesiae Pragensis reparatum estde lapidibus et tesludinatum
1255. Vilus faclus esl canonicus ecclesioe Pragensis 2 Kal. Januani.
1236. Johafines episcopus Pragensis 21, obiit 16 Kal. Seplembris, cui Bernhardus successit
1257.
1258. •
1259. Bernhardhus episcopus Pragensis obiit (228), cui Nicolaus successit.
1240. limor Tartarorum magnus irruil super Bohemos. Eodem anno Nicolaus episcopus Romse conse
cralus rediit, in sede sua receptus 5 Kal. Augusti (229). Constantia regina obiit Idus Decembris (250).
1241. pagani qui Tartari dicunlur multa regna christianorUm destruxerunt (251); el Vitus decanus eleclin
esl in ecclesia Pragensi 10 Kal. Octobris. Hiidem Colmannum, fralremregis Ungarioc, sagjtlaverunt et
Ungariam lotam depopulaverunl, el-Henricum ducem (252) Polonice in bello occiderunt cum exercitu ejus
in ipsa Polonia (255) 3 Nonas Octobris eclipsis solis facta est post meridiem, ila ut puiaretur crcpusculum
ab hominibiis.
1212. Fridricus dux Austriae Moraviam vastavit, el eam cum magno damno confusus exivil, intrantc
Wenceslao rcge BoheniioL'in ipsam Moraviam causa experiendi belli fo.rlunani (234),
VARI^ LECTIONES.
"s Scriptum hieral 25, sed correclum a coava manu 14.
NOT,£.
(220) Gregorius de Crescentio S. Theodori diaco- (228) anno 1240. Cfr. Palacki Ilalicnische Reise,
nus ordinaius, qiii-iegalus in lerfas septenlrionalas p. 28.
missus est. Vide Honorii III litleras annis 1220 et
1221 datas; Boczek II, 119. (229) quod factum esl a. 1241.
(221)Tertius. (250) Excidisse videlur numerus ; nam Nonis De-
cemb. 1240 scripliim esl Conslanliae lesliimeulum,
(222) in procceplo vn Kal. Sept. 1222 dato memi- et vn Idus Dec.
nit rex fratris YVIadislaipiae recordaiionis; Boczek universoe camis dicil Wcnceslaus rex, maireiH iier
II, 142. ingressam esse. Cfr. Boczek 11,580,
381.
(225) Porluensis episcopus el S. Rufinoecardina-
Iis, qui meiise Maio Pragse commorahirlur. Ibid., II, ..(251) De clade a Tariaris confccta cfr. lillcras
165. Wenceslai regis et Gregorii IX papse apud Boczek
(224) fiiius Olakari regis.succesorilliusWladislai, III, 8-29 el Palackii comniciilationem UebCr den
de quo supra. Moiigoleneinfall von 1241 in Abhaiidlungeii d. ko
(225) sectmdus. nigl. Bffhm. Gesellschafl der Wissenchallen V, 2,
(226J Percgrinus,quem Andreas episcopus excom- p. 571.
miinicaveral, Honorii III jussu anno 1225 muiiere se (252) Vralislaviae.
abdicaverat. (255) baud procul a Lignitia in campis Wahlsta-
(227) De coronalione Otakarus el Wenceslaus re- densibus."
ges anno 1228 prceceplum scribi jusserunt^puod vide (254) Cfr. Chronic.Carslense ad h. a. ap. Raucli.
Boczek II, 186. SS. rerum Austriae. I, 52.
519 COSMiE PRAGENSIS CHRONICA. 329
1245. soldanus Babylonise cum maxima multiludine paganorum qui Corozini dicuntur terram sauctam
intravit, et civitalem sanclam Jerusalem et templum cum sancto sepulcro Domini tolaliter destruxit, viros
et feminas cum pueris indifferenter occidit. Longa via claustri versus aquilonem depicta esl.
1244. ccclesiam sancti Jacohi fratrum minorum consecravil. Eodem anno claustrum Pragense depi-
clum est.
1245. reconsecrattim est allare sancli W'Chces)ai, el altare sanctortim evangelislarum consecratum est
2 Nonas Octobris. Innocentius papa Lugduni concilium celebravit, in quo Fridricum imperalorein per difli-
nilivam scnienlium deposuii, ipsum a eommunione fidelium separando propter baeresim contra eum proba-
lam. Et Ioco ipsius lancravius Duringiae Ilenrictis nomine eleclus cst in regem Almaniae (255). In eodem
concilio Conradus deposilus est, qui fuerat in Olomucensem episcopum per laycalem potentiam intru-
sus (256), ctii dominus Brinno subslkulus (257).
1246. Fridricus dux Austnse ab Ungsris in bello occisus est (238), el filia (259) fratris sui senioris,
llenrici quondam ducis Austrise, ciim Wladislao, filio regis Bohemise, matrimonium contraxil, et per hoc
Wladislaus hahebal Ausiriseducalum. Mortuo etiam tunc Meskone duce Polonise (240) sine liberis, pri-
males ejusdem ducalus Wladislaum prxdiclum sibi in ducem accipiunt, se et.sua jurisdictioni sueeomuino
subdendo.
1247. Wladislaus obiil, filius regis Wenceslai, qui Fridrico successeral in Auslricfc ducalu.
1248. rex Wenceslaus de solio pelUlur. Regina Cunegundis obiit Idus Septembris. Studium Pragae
perit (241). Multee doinus in civitate Pragensi et in toto regno Bohemiae plurimae villoe combuslic suiit.
Cuslodes ab ecclesia Pragensi recesserunt. Rex Franciae cum exercitu suo transfretavil feria sexla ante
penlhecosten (242). Bohenii et Moravi in Ponle (243) victi fiigierunt.
1249. II Kal. Aprilis episcopus Nicolaus suspendil ecclesias in sua dicecesi consliluiasa pulsatione cam-
panarum et omni ornalu ecclesiae sollemni, duabus tanlum campanis minimis ad ptilsaudum el ornatu qua-
dragesimali pro festo ad ofiicium concessis, in feslo quantumlibet magno occurrenle (244). Eodem anno
Vvissegradensis ecclesia comhusla est.
1250. 6 Non. Julii grando magna cecidit post meridiem, quse mulla damna intulil segetibus aiitumnalibus
et vernalihus, viueis, arborihiis pomiferis et aliis, niuliamque slragem fecit pecorum, volucrum diversi
generis, silvestria etiam animalia plura peremil; in plerisque Iocis regni Bohemioeel maxime circa Pragam
hoinines quoque et jumenta mulla suhmersa, el oedificia et granaria plurima lurbine dirula. Quse grando
duravil indissolubilis infra seplem dies, et mirse fuit magnitudinis et triangula, et quaedam musco per-
mixta, quani etiam nimia pluvioe seeula est inundalio.
Eodem anno rex Wenceslaus collegit colleclum per universum regnum suum de singulis araluris acci-
piens.
Eodem anno 16 Kal. Januarii hora lerlia, dum miles Perloldus eques Iransiret per ponlem, et venisset
sd iurrini quoeest in fine pontis, duo corvi moverunl Iapidem de summa carceris arce, qui veniens cecidil
snper caput ejtisdem Pertoldl, a cujus iclu cadens deequojillico exspiravit. Eodem anno 16 Kal. Decembris
Vitus dccanus Pragensis, mandalo regis AVencesIaiaccepto, venil ad etim in caslellum Tyrow, etsequenii
die ad mandatuni regis cinxit gladio Ursum, viHieum regis in Yelis, in ecclesia sancti Johannis Baplisloe
coram qnibusdam Bohemiae nohilibus. Eodem anno Czlibor judex 4 Eal. Januarii in Pctrzin inonte gladio
decollalus csi, el fiiius ejus Jaros extra muros civitatis rotalus est (245).
1251. 18 Kal. Februarii receptae sunt reliquiae eum tolius fere populi concursti, et cnm tolius civitalis
clcri precessione extra muros civitatis versus Wissegrad, quas dominus papa (246) misil Agneti, soror»
regis Wenceslai, ct aliae quas minores fratres altulerunt; et delatoe sunt in er.clesiam sancti Francisci.
Eodem anno Wenceslaus rex Bohemise processil ad expeditionem versus Bavariam (427) cum mullo
exercitti Bohemorum et Moravorum, a quibus transeunlibus multa mala, spolia, incendia et alia damna
infiniia perpetrala sunl in Boheinia, pluribus in villis lacrymantibus usque misellis. Rege interim cum suis
NOT;E.
(255) quod faclum est in loco Hochheim die 22 (240) Est dux Opoliensis.
m. Maii 1246. Cfr. Bohnier reg. iniperii 1246- (241) Quid sibi veliut hsec"verhaBalbinus Pubit-
1313,. p. 1. schka, Palacki frustra quaesiverunl.
(256) Conradus canonicus Ilildeshemensis et fra- (242) niense Junio quo celehrabatur Pontecostes
ter Friderici imperatoris, cui opppsueranl Willel- fcslus Parisios reliquit Ludovicus IX.; die 25 m.'
iuiiin magislrum, de quo yide Gregorii IX litieras Aug. 1248 in alltim inare eveclus esl.
l.lib. April. 1241 dalas ap. Boczek III, 1 et Innocen- (245) I. e. apud Brtix castellum fugati sunl illi
a.
lii IV, 1245, ib., p. 29. qui. contra Wenceslaum regem seditioncm movc-
(257) aniea praqiosilus Lubccensis, e domo comi- ranl. Cfr. Pulkava ad h. a.
lum Holsalise oriiindus, qui elccttis est cum Wiliel- (244) Favebat enim episcopus primuuv]rarlibus
nius a munere sponle se ahdicassel. Epist. lnnocen- iiiiinicoruni regis.
lii IV dat. 20 Sept. 1245. I. c. el sqq. (245) De his vide Palackium II,.,136.
(238) in preelio ad Leitham conimisso die 15 Jun. (246) Innocentius IV.
1246. (247) Quod faclum est quia Bavarice duccs Au-
(939) Gcrlrud; cfr. Pcrnoldus ad a. 1246. slriaiu recuperare iiilebaiUuf.
 321 CONTINUAT. CANONIC. 1'RAG. 322
ad sua castra reverlente, filius ejus cnm oinni exercitu inlravit Bavariam, el nu.gnam parlem ejus vaslavif,
incendit e( diversis malis afflixit. Tandem trengis interposilis cum duce Bavarise (248) supplicante ad Kal.
Maii, reversus est ad propria; Bohemi vero revertenles multa pecora traxerunt secum de Bavaria, prse
cipue Pilznenses. In purificalione vero sanclse Mariae (Fcbr. 2) episcopo praedicante magna vis venlorum
exorta est, et aer obscuratusest, ita ut vix poterant hominum vultus dignosci; postea nix magna in pleris-
que panibus Bohemise descendit, qualem non meminit setas noslra. 5 Idus Martii episcopns N;colaus cele-
bravil ordines in Tyn (249), in ecclesia sancli Chrislophori, et ibidem eleclum Patavieiisem (250) in diaco-
num ordinavit.
Eotlem anno Gallus factus est sacrisla. Kalcnd. Aprilis episcopus Nicolaus celebravit ordines in ecclcsia
sancti Francisci, ubi Salzburgensem electum (251) in diaconum, el Palaviensem elecliim in presbyleruin
ordinavit. 5 Idus Aprilis (252) et die palmarum electus Pataviensis Beriholdus promotus est in episcopum
in ecclesia Pragensi, prsesentihus quinque episcopis el benedicentibus etim, et sexto Salzburgensi ele-iio;
quo die data esl indulgentia 7 annorum et 280 dierum, singulis episcopis el electo iridulgenlibus annum
unum et 40 dies. 8 Idus Augusli primo crepnsculo orta est magna vis veniorum el chortiscalionum et lo-
nilruum. ltem 19 Kal. Seplembris similia orla fiierunt et terrihilia. Iterum 15 Kal. ejusdem mensis media
nocte similia orla fuerunt, de quorum gravi impulsu multa sedificia ruerunt, horrea fundilus eversa stint,
homines plerique fulminati, fruges grandine percussoe, fructus arborei excussi, vinese Isesaeper totam dioce-
sirn Pragensem. Annona male provenit et prsecipue hycmalis. Papa excgit mille marcas argenli a clero
Bohemise eodem anno. Item eo.dem anno prope festum sancli Wenceslai (Sept. 29) pecunia in auro ad valo-
rem mille marcarum argenti in pondere Polonico (255) ab universo elero regni Bohemiaecollecla, in Polo-
niam esl delala et domino Thomse Wralislaviensi episcopo assignata.
Eodem eliam anno pulii equarum nali sunt, signa videiuibus prseiendentes, ac si fuerint triennes. Nimia
etiam siccitas fuit, propter quam homines seminare non valueriint in Augusto, in Septembri el Oclohri
medio. Hoc etiam anno male proveneruni annona, vinuni, fructus arborei. Presbyler quidam deBernartirz
nomine Marlinus capitur, et in carcere publico ad pedem ponlis spolialns miserabiliter retrudilur, et 15
Kal. Deccmbris de carcere ahsolvitur. Pridie Kal. Dccembris excommunicati el denuniiaii sunt in ecclesia
Pra^ensi abbas de Milewsk (254), praepositus, prior, suppfior, ecclesiaslicus, plebanus de Czefuen, magislri
curiarum ejusdem monasterii, elomnes ecclesiaeeorum positse sub inlerdicto propler querimoniam Martini.
Eodem anno 11 Kal. Decembris Austria subdidit se regi Bohemorum Wenceslao, ad cujus possessionem
habendam missus est filius regis Prziemysl, qui intravil civitatem Viennam et alias civitales et urbes et
castella (255).
Eodem anno Bartholomceus canonicus Pragensis privatus est prsebenda sua per capitulum Pragense, epi-
scopo Nicolao consenlienle el confirmante sentsnliam capituii, quam idem Barlholomseus in anno practerilo
conlra se ipsum lulerat et in scripto redegerat, propler varios excessus et conliuuam absentiam chori.
Hyems teniperata fuil, nec nimis aspora neque lenis.
1252. Prziemysl, filius regis Weneeslai, celebravit nuplias in Henburk (256) 3 Idus Februarii (257),
ducens in nialrimouium dominam Margaretham viduam (258), filiam Leupoldi ducis Austriae jamdudum
defuncti.
Eodem anno in quadragesima, quae occurrebat 13 Kal. Martii, fratcr Hugo, prcsbyter cardinalis liltili
sanctse Sahbince, apostolicoesedis legatus (259), accepit procuraliones noniine legationis suae a clero Bohe-
miae, tam religioso quam seculari, licel in Almania constitutus.
Eodem anno tempore veris et arite initiiim aestatis ereclus esl chorus in ecclesia Pragensi, et capella
sancti Michaelis dilatata, el etiam palatium a parte occidcnlali esl constructum. Eodem anno 14 Kal. Junii

NOT^E.
(248) Oltone. exularenl, nosque in occursum tanli discriminis pie-
(249) Tyn Horsswicz in circulo Pilsensi. talis iiinalm moli clemenlia, el per nobiles ducalus
(250) Bcrtholdtim. eorunidem, comites et barones provide invilaii, ,clc.
,(251)Philippiiin, liliiimBernhardi ducisKarinlhiae, Cfr. Hormayr Arcliiv. 1828, n. 61. Al jam die 16 Nov.
nepotem Wenceslai rcgis. Oiakarus ducem Auslriae se nppellat ap. Boczek III,
(2521 Ila legeiidiim esl, non Id. Apr., ut habet I4i.
codex, iiitm palinaiiiin dies incidil in 9 Apr. (256) Ilaimburg.
(255) De pondere Polonico, qnod minoris erat (257) Pcrnoldo icste, nuptiac celebralae sunt die
preiii quam Boliemicum, vide Pubitschkam IV, 2, 8 III. Aprilis 1252.
p. 247. (258) Heinrici Vll regis, filii Friderici II imperato-
(254) Muhlhausen. ris, quae Friderici, isliimi Austriae ducis, soror naia
(255) Ipse Oiiikarus in procceplo scriplo 29 Apr. erat annos 46, cnm Otakaro juveni nuberet. Cfr. de
1255 ita lestatur : Cum post obilttm nobilinm piinci- Margaretha Lamhacher OEslerrcichisches Inter-
pitm Austritv el Slyria; propter insolentem nimis tur- regiiiim, p. v, 45.
balionem iidem principatits sic anxie vexarenlur, — (259) Qui jam iinno 1251 excunie Pragae commo-
v.t jam — justitia el par exira easdem provincias rabntur, ut probant littertc ejus ap. Boczek 111,154.
325 COSM^: PRAGENSIS CHRONICA. SS4
occurrit feslum penthecosten; lunc in vigilia penlhecosten el in die sancto magnum frigus inhorruit, etnix
in plerisque locis descendit, a quorum asperitale mulia jumcnla, oves et pecora mnnua sunt. Eodem anno
capella sancti Michaelis in ccclesia Pragensi 12 Kal. Junii dedicala esl a venerahili patre, domino Nicolao
episcopo Pragensi. Pabuli sive slraminum magnus defcctus ftiit. Ver fere totum siccum fuit, cujtis finis satis
Iiumidiiscral; fanies salis dura in fine veris el iu inilio scslatis.
Eodem teinpore mullitudo Comanorum (260) de finibus Ungarise prorumpens, mulla millia chrislianorum
in Moravia peremit, nulli pcnilus sexui parcens vcl selali. Inter quos multi clericorum perierunl.
ldus Junii nrofluxit sanguis de pede crucifixi in ecelcsia sancii Georgii Pragce, Pomieno, judice regis
Bohemorum, adoranle el maiiu sanguinem de pede crucifixi detergenle.
Eodem anno hyemalia mediocriler in plerisque parlibus provenerunt, sestivalia fere penilus defecerunl
exceplo milio.
Eodem anno 12 Kal. Junii fundalum est hospitale ad pedem ponlis, in ripa fltiminis Wllavse, a fralribus
slelliferis ad honorem sancti Spirilus. Hoc anno liyems aspera fuit el glacics grossa ad duas ulnas. Eodem
anno turres Pragensis caslri ct ad pedem ponlis munitce sunl.
1255. prope feslum annunciaiionis (Mart. 25) plnrcs episcopi convenerunl ad regem Bohemiae in veleri
caslello, inter quos adfuil Salczburgensis elecltis, el Bambergensis episcopus (261), Ratisponensis (262),
Misnensis, Palaviensis, Olomucensis et alii episcopi, quos omnes rex Wenceslaus benigne suscepit, et per
plures dies magnis expensis honeste pertractavit. Quare aulem venerinl velquid cum rege fecerint, manet
incognitum.
Legalus etiam aposlolicae sedis, frater Ilugo, per fratrem Gerhardum ordinis proedicatorum peliit
secunda vice et accipit 50 marcas a clero Pragensis dicecesis. Quarto autem Idus Junii cereus bapiisiuaiis
in ecclesia Pragensi circa medium noelis corruit et in plnres partes conlritus est, ejus smnmkas hcesit in
poriica.
Eodem quoque anno civilas Pragensis murata est versus aquilonem et occidentem, el curia episcopalis
ad pedem ponlis posila alienala est ab episcopo Nicolao Pragensi, el munila vallis el propugiiaculis. Ecclesia
quoque sanctae Mariae cruciferorum munila esl vallo, muro et propugnaculis. Timor eiiam iiiagmis Gho-
manorum et aliorum exiraneorum irruil super Bohemos, quorum impetuni rex W;enceslaus proecavens, coile.
git expensas in frumento, vino, melle, pernis, sale et caseis ab pmnibtis religiosis Pragensis dicecesis el
villicis suis et a quibusdam civilalibus, certam summam cuilibel assignans reddendam in numero ct men-
siira, el reposnit easdem in ecclesia sancti Gcorgii in castro Pragse, cujus ecclcsise sanctiinoniales coaciae
suulexire de clauslro et in civitale commorari, quod factum est 16 Kal. Julii. Chomani etiam erumpenles
de Ungaria, seu alii lalrunculi cum eisdem 7 Kal. Julii mulla miliia chiisliaiiorum occiderunl in Moravia
circa Olomucz, infinitique sunt suhmersi fugientes a facic eorum. Rex etiam Ungarise eodem tempore
superveniens cum infinita muliiludine suorum et aliarum nationum, mulia damna intulit Moravise, qtiosdain
occidens gladio, quosdam caplivans misit in exilium, niilii sexui vel oelati parcens, fere totam Moraviam
rapinis el incendiis vastavil (265). Mttniliones eliam plerasque quas obtinere potiierunl vaslaverunt et
incenderunl, campanas ccclesiarum el reliquias de altaribus fraclis raptierunt et secum asportaveruni,
ecclesiis in faviliam redaclis, sacramenla ecclcsiae profanaverunt, homines pltires cnicifixerinii in opprobrium
crucifixi. Interca legalus domini papa3 (264) superveniens ad regem Ungariae, compescuit eum et ad propria
redire coegit.
Eodem anno rex Wenceslaus obiit (265) 10 Kal. Oclobris, anno regni sui 24 et 8 mensium, cujus filius
Piziemysl unicus rcdiens de Auslria, receplus esl honorifice in sede regni sui a prselalis ecclesiarum et clero
16 Kal. Novembris.
Eodem anno depiclum csl sanctuarium majoris ecctesiee, procuranle episcopo Nicolao, 5 Kal. Aprilis.
Eodcm anno allalce sunl reliquise sancli Stanislai martyris de Cracovia, II Kal. Novembris, el receplce in
ecclesia Pragensi cum processione sollemni.
Anno inc.irnalionis Domini 1254, 8 Kal. Febrnarii Borso-nobilis vir delenlus est, et Pragae vinculatus
carceri est retrusus (266), Eodem anno, 6 Idus Julii Piziemysl, lilius rcgis Wenceslai, reildidil capellain
"
NOTJE.
(26Ui Cumani, gens Turcica, Slavis snnt Polowci (261) Heinricns.
et Germanis Falones el Valvse, ul apud Ottoiieni (262) Albertus.
Fris. VI, 10, el Arnoldum Lubec. VI, 5, qni ob imma- (265) De hac clade vide Olakari et Brunonis epi-
nissimam crudeliiatem honiinihus occideniaiilius scopi lilteras a. 1255 ap. Boczck III, 197, 200.
summuin lerrorein injicicbant. Cfr. Zeuss, die Deul- (264) Et pcenkeiuiariiis ejus Walascus.
achen u. dieNachbarsiamme. p. 745. Iminiltebaniur (265) ln castro Pticapl.
a Bela IV rcge Hungariae, qui Ileinricum, liavariae (260) ExconjecuiraPuhilscbkailV, 2, p.268., ideni
ducem, generum, in Auslria occupaiula coniraOta- Borso de Opek, alias de Rieseuburg, qui belli civilis
karnm adjuvahat; sibique ipsi Siyriam provinciam leinpore Briix casirmn coiilra Otakaium ejusque
pclehat. amicos foriUer defenderat. Cfr. Pulkava ad a. 1248.
 325 CONTINUAT. CANONIC. PRAO, S26
sancfi Bartholomsei ecclesice Pragensi, quam pater ejus adhuc vivens contulerat eidem ecclcsise pro quibus-
dam possessionibus ablatis.
Item eodem anno 12 Kal. Julii venit Pragam Bernhardus Neapolilanus eleclus, apostolicae sedis lega-
tus (267), el receptus est in ecclesia Pragensi cum solemni processione. Commoratus est aulem in montt
Syon cum lota familia sua usque ad 12 Kal. Seplembris, in quo spalio temporis exegil a clero Pragensis
dioeccsis el recepit 200 marcas argenli puri pro procurationihus stiis, de qua suinina pecunhe capitulum
Pragense solvit 18 marcas. Alieri vero nuncio cardinalis Petri Capucii solvit 5 marcas. Prafatus aiiicm
jegatus Bernhardus fecit slaiiones in plerisque ecclcsiis, et iiidulgeniias largas dedit. ln quibusilam ecclesiis
dum celebravil dedil indulgenliam annum unum el 40 dies, in aliis vero ecclesiis singulis diebus usque ad
octavam amium unum et 40 dies et quarlam parlcm venialium.
Eodem anno obierunt canonici Pragenses Ilermanniis praiposilus Liutoniii icensis 5 Nonas Marlii, Johannes -
3 Nonas Julii, Georgius 12 Kal. Seplembris. Hoc eliam anno niale provenerunt annona iiiUuninalis et
frucius arborei, vinum penilus defecil. Cujus defeelus quaniiialem, quod autea coniigerii, selas nostra non
mcminil. tloc eliam annoKal.Maii pax reformala esl inter regem Ungariae el principem Bohemise, filium
regis Wenceslai (268). Princeps vero praedictus rediens ab Auslria duxit secum qiiamdam arcliam, quam
clerici ejus curise vocaverunt archam Noe, in qua reservanlur diversorum oblalioues xeniorum. Eodcm
anno ohiit magister Dionysius 4 Nonas Octobris iu Foro Julii.
Anno Domini 1255. princeps Bohemise et roarchio Branbiiriensis inlranics Prussiam, vaslaverunl cam
spoliis, incendiis el rapinis, et multimodis niorlihus plurimos occiderunl, nulli sexui vei aelali parccntes.
Ver liujus anni fere lolum fuil frigidufn, ventosum el luimidum.
Procedente lempore Margareia regina, uxorPrziemysl, filii regis.WencesIai, cxiens de finibus Aiistrioe
inlravit Bohemiam, et 5 Idus Julii recepta esl ante muros civitatis Pragensis ab omni clero et populo
ejusdem civitatis cuni processionihus et magnojiibilo diversisquc musicis instrumenlis. Sequenli vero die
recepta est in porla caslri Pragensis ab episcopo et canonicis Pragensibus cum processione solemui, cui
proeessioni adfuit Marlinus abbas Brzewnovicnsis, et Johannes abhas montis Syon cum lolo conventu suo,
cappis solemnibus induli. Eodem anno organa nova facta sunt in-ecclesia Pragensi, quae constiteruiit
26 marcas argcnli, sed perfecta sunt fuluro anno lempore quadragesimae. 5 Kal. Januarii sol eclipsim
passus esl.
Anno Domini 1256. in prima vigilia noclis 5 Kal. A Anno Domini 1256, domiiius Conradus arcliiepi-
Februaiii msgna Iux orta est in diversis partibus scopus Coloniensis accepit fralerniialem in ecclesia
Boheniiae, fulgura mictierunl, tonitrua audila sunt. moiuisSyon, videlicel in die heatoeMarioeMagdalena:,
Hyems asperior fuit solito, sed inlerpolata. Magna et alii nobilesviri cunieo, scilicel dominus prseposi-
vis vcnlorum, sed frigus magnuni iiihorruit 7 Kal. tus Henricus de Sefflica,Philippus comes de Falken-
Novembris anni praeleriti. steyn, Henricus comcs de Wirrenburc, Wernherus
Eodem anno 5 Idus Maii Petrus de Ponte comes de Bolant, Dielrich nobilis de Milendunk,
Cnrvo (269), nunciusdomini papse (270), venit Pra- Goltfridus nolarius archiepiscopi, el alii nobiles.
gam el procuralionem a clero totius Pragensis(271) Ipso anno prsedictus Conradus archipreesul conlulit
exegil, de qua summa capilulum Pragense tres mar- proenominaio monaslerio Stragoviensi in die beaii
cas el dimidiam persolvil. ldem nuncius 5 ldus Laurenlii hanc indulgentiam, videlicet in die dedica-
Jtmii. posuil civilatem Pragensem sub interdiclo, tionis ecclesioe, iu onini sollfcmniiatc beatse Mariae
conseniieiuihus lanien episcopo Pragensi et aliis virginis, in die beati Auguslini episcopi cl beatoe
prsfelaiis,pro qtiodam monaclio de Porta, apostolo- Marioe Magdalense, ac infra oclavas ipsarum sollem-
riiin in civitale Pragensi detento, spoliatoet lurpiter nitatum annum unum el 40 dies, et lmc de licenlia
dehonestato, hoc suis adjiciens mandalis, qnod ofli- domini Nicolai Pragensis episcopi.et isla indulgen(in
cium divinum submissa voce agcreliir,exchisis inler- in perpetuum durahit. Eotlem anno allalum est cor-
diclis et excommunicatis, proccipiens eliam qnod pus uniim integrum sanclarum virginum 11000 de
hora vesperiina singulis diebus ler pulsarentur omues Colonia, et collocalum est in ecclesia monlis Syon "s.
VAULE LECTIONES.
*" dominus Conradus — Syon tion legunlur lioc locoin 2, sed aute iniiium primi coniinualoris Cosmce.
NOT^E.
(267) Lilteras ci a papa datas de componenda (269) De lioc vide litleras Urbani IV, 3 Mai. 1262
pace inter reges Bohem.oe el llungariae vide ap. datas, BoczekI!l,556,elaliasannoseqiieiUi scripias
Borzck III, 183. ibid., 560. Erat Petrus ille arcbidiaconus Gradir
(268) Budacferia vi anle Palmarnm 1254 a regum censis.
legatis pax facta est, cujus coiniiliones in labula (270) Alexandri IV.
quadam conscriplae sunl, quam vide ap. Boczek III,
181. Sliria, de qua prsecipue bellum exarscral, inter (271) Supplendum dicecesis.]
Bohemos et llungaros divisa esl. Cfr. eliain Joannem
Vicloriensem l, 4.
S$7- COSM.E PRAGENSIS CHRONICA. 543
campanoe per singulas ecelesias, cum exstinctione Ciindelarum superomnes delentores et spolialores
clericorum. Quod inlerdictum duravit usque ad 9 Kal. Julii; quod relaxalum est eodem die propter
jurameiilum et salisfactionem promissam civium Prageiisium.
Eodem anno 16 Kal. Augnsli Conradus archiepiscopus Coloniensis Pragam venii, et in monte Syon
bospitatus cst pluribus diebus, el a principe lerrae decenler recepius et in expensis procuratus esl, et,
ul credimus, cum principe Bohemioede imperio tTiiclaliirus (272). Tandem plurihus ac variis xeniis ab
eodem principe remuneratus copiose, 4 Idus Augusti ad sua reversusesl. Qui lainen archiepiseopus
in ecclesia Pragensi noluit recipi cum processionesollemni, sed liuinililer venit in habitu seculari san-
clis marlyribus reverentiam exhibiturus.
Eodem anno ubertas annonoein plerisque partibus fuit, sed vini el pomorum carenlia. Eodem anno in
quadragesima dominus papa Alexander confirmavit quandam novam religionem, quse diciiur bealorum
marlyrum (275), cnjus fratres Pragae appariicrunlanle feslum beali Wenceslai (Sept. 29).
Anno dominicce incarnalionis 1257. Przicmysl, dominus regni Bobemorum, (Uius regis Wenceslai, ler-
lio (274) anno sni ducatus, in principio veris pepulil Bohemos desuburbio el locavit alienigenas.
Eodem anno dominus Ebrhardus Kal. Aprilis emil quandam possessio.iem in villa quae dicilur Belok, et
co.nlulil eam altari healae Virginis; aliam posscssioncm prius emplam in villa Draskowe eidem altari assigna-
vit. Eodem aiino in medio veris dominus Nicolaus episcopus Pragensis tabulatum quod vulgariter dicitiir
ccelum, vcleri deslructo, renovavil.
Eodem anno intrantibfis Kal. Augusli facla esl mn.ximainundatio aquartim, quse gravia et grandia damna
per lotam Pragcnscm dioecesim inlulil in hortis, in seminatis campis et aedificiis, quaejuxla ripas posita fue-
rimi; plures etiam homines suffocavil.
Eodcm etiam anno princeps Bohemiae, assumptis secum quibusdam Bohemis, Moravis et Auslralibus,
profeclus esl vcrsus Bavariam (275), ubi mullas villas et ecclesias vaslavit, praedavit ac incendit; sed lan-
dem cum magno dedecore et damno suorum iiobilium ac mililum el rerum reversus est ad propria. Qui-
diim eniin eorum inlerfecli, quidam submersj (276), quidam retus omnibus el equis amissispediles in
magna pauperiate ad propria redierunt. Ilyems valde aspera fuii hoc anno.
Anno gratiae 1258. Nicolaus episcopus obiit 16 A Aiuio Domini 1258, 14 Kal. Novembris in prima
Kal. Februarii, et eodem anno in Kalendis Februa- vigilia noclis, quae inlenipesla vocatur, ecclesia
rii Johanues (277) electus cst in episcopum Pragen- clauslri monlis Syon, quod et Slrahow dicittir, ex
scm, et eodem anno confirinalus esl in ecclesia Pra- Ciindela, quam frater quidam inibi dormire solitus
gensi per dominum Brunonem Olomucensem aucto- . circa Iectum suum noclu incaule locaveral, est in-
ritale Maguiitini 6 Idus Martii. Hoc anno hyems et ccnsa, ac Domino permittente, cujiis providenlia
veris principium et mediiim valde aspera et iiigida ipsam proevideri pulchriori scemate venuslandam,
fueruiit, gJacies Wltavac grossa nimis, el duravil cum pmnibus aediliciis,quccper gyrum ambilui dispo-
usque pascha, quod lunc occurrit 9 Kal. Aprilis. silione clauslrali conligue adjacebant, ignis impeiu
Johanucs consecratus esl in episcopum Viennoe in devaslata. Horuin aulem ruinam, quee ob magnitu-
Auslrja 4 ldus Maii, quia lunc occurrebat dies pen- diuem vix longo annorum curriculo posse reslilui
thecostes die dominico. Reccplus est autem in sede piitabatur, venerabilis domni Johannis, qui lunc ipsi
siia Pragse 7 Kal. Junii, cum magno jubilo cleri el loco ahbas pr.Tfiiit, sagax induslria, qui, licelalias
populi in ealhedra sua collocaius; ipso etiam die eflicax, lanien in hoc efficacior claruit, infra quin-
missum primam de gloriosa Virgine celebravil. Hoc quennium in siatum priorem, imo mullo veimslio-
atmogelu ioesitfruclus arboreos el viiieas, et morta- rem inopinabiliter reslauravit. Denique prseler alia
liiasovitim fuit. Eclipsis lunaefuit 14 Kal. Junii, et quoe melius reformavil ecclesiam quasiafundamento
luiic agebaturfestum sanctac Trinilaiis die dominico. exslruclam lesludinans, eique capellam beatoc Ur-
ldem Johannesreconsecravit altare sanctorum An- sulacde riovoa Iatere adjiciens, quinto anno post in-
drese aposloli el Stephani prolomartyris 2 Kal. Julii; cendium 15 Kal. Octobris satis prseclaro opere con-
post hsec aliud aliare fabricavil et consccravit in summavit.
honore saiiciorum Niiolai confessoris et beatoeLud- Anno Domini 1258 consccratum est allare sancto-
miloe inariyris 18 Kal.-Scplemhris. ruiu Andreoe aposloli, Slephani proloinartyris, san-
NOT^E.
(272) Willelmus enim rex a Frisonibus erai inler- (275) Quod faclum esl, ul Philipptini, archiepi-
fectus die 28 Jan. 1256. Cfr. Bohmer Regest. p. 56. scopiim S.alisbnrgensem, amiiinum, cujus loco Ulri-
Joannes Victorieusis I, 5, uarrat Ottokaium a prin • ciiin SecovienSeni episcopum elegeranl, conlra Hein-
cipihus eleclum rcspondisse : Se data sibi divinilus ricum Bavarioeducem adjuvarel.
gloria comenlari. Vide eliam Pelzelii disserlationenv (276) Quibtis fJEiium transeunlibus pons confra-
de hac re in libro Bornii Ahhaiidluhgen einer Privat- cltisesl; quam Olakari cladem accurate descripsit
gesellschalt in Bolimen II, 74. Hermannus Altahensis apud Bohinerura Eoutes Hr
(275) Est ordo frairum crucigerorum B.miirlynim Apud Miihldorf die 25 Au^. Olakarus hanc cladciu
a pceniteniia, quihus reguiam vivcndi dederat perpessus est.
auno H79 Alexauder III papa. (277) Terlius.
(274) Quarto.
 zn- COKTINOAt.CXNONicrpRAG. B30
A ctorum Gervasii et Protasii martyrum 2 Kal. Julii.
Eodem anno consecralum est allare sanclorum Ni-
rolai confessoris, et Ludmilae 17 Kal. Septern-
bris.
Anno dominice inearnationis 1259 consecratum est allare sanctorum Stanislai et Oswaldi marlyrum 2
Nonas Junii. Vinum miri valoris provenil in lola Bobemia. Ehrhardus institutor bonfantorum obiil No-
nas A.igcsii.
Anno domiiiicsciiicarnalionis 1260 4 Nonas Martii 1260. IIoc eliam anno princeps lerrse,-congregatis
^ Erziemysl princeps lerrae, collecla grandi multitudino, multis exercitibus diversarum nalionum, processit
processit vcrstis Ungariam ad expedilionem, a cujtis vcrsus Ungaros, et pacem factam pridem violave-
, exercittium iransitu Boliemia mtiltum Iacsaeslspoliis rant; nbi cl Iriumphum oblinuit, el multa milliaUn-
el rapinis. Hoc eliam anno sala laesa sunl et vineoe gaforum cl aliorum Sarracenorum prostravit, divino .
et fitictus arhorci, quscdam siccitate, quaidam gran- ct manifcslo sibi subveiiieute adjulorio; qucm rc-
dine in plerisque partihus. In aliis autem parlibus vertentem ab eadem expeditione recepimus cum
vinum copiose provenit. j] sollcmni proccssione 11 Kal. Sepiembris.
Eodem anno consecrala eslJudita abbalissa sancli Georgii in ecclesia Pragensi a Johanne III episoopo
Pragensi vicesimo quarto 18 Kal. Septembris. Eodem anno dominus Thobias, preepositusPragensis ccclcsise,
de propriis bonis instiluil et dotavit unam perpetualem vicariam in choro Pragensi.
Antio doniinicoeincarnalionis 1261 mense Aprili facta est concordia el pax inler reges Ungariae et prin-
cipem Bohemise, et vallala poena pecuniaria, videlicet 11000 marcarum argenli (278). Rogina Margarela
exivit de Bohcmia versus Auslriam 15 Kal. Novembris, quas ob causas Dominus novil (279). Eodem anno 8
Kal. Novembris piinceps regni Bohemorum duxit in uxorem Cuiiegundem (280), filiam Hostislai ducis
Btilgarorum, in caslello Ungariaequod vulgari Ungarico Fossen (281) nuncupalur, quam venieiilem Pragam
cum solemni prpcessione reccpimus in ccclesia Pragensi 10 Kal. Januarii. ln die nativiialis Doiniiii prin-
ceps Bolieiiioruin diclus Prziemysl consecraius est in regem (282) cum eadem Cunegunde in ecclesia Pra-
gmsi a venerahili palre Magunlino Vernhero nomine (285), proesentihus sex cpiscopis, Pragensi Johanne.
Moraviensi, Palaviensi (284) et duobus de Prussia (285), praescnte eliam marchione Branhuriensi cum
uxore cl liliis et fiiiabus, praesenlibus eliam ducibus Polonia? el aliis mullis nobilihus, comitibus, purcraviis,
supaiiis, et aliis exlrancis et infinita multitudine Bohemorum, quibus omnibus praediclis permagiiificum

NOTJE.
(278) Cessit Hungariac rex Siyriam et Petovium *L>Abhandlungcn der Konigl. Bohmischen Gesellschaft
castellum, et prseterea consiilutiim esl ut Belae IV y, % p. 252.
fiiius Bela Cimegundim, filiani Otlonis Brandenbur- (281) Pressburg.
gensis marcliioiiis et Otakari neplem, in matrimo- (282) Inde ab hoc temporc Olakarus regem Boe-
liititn ducerel; quod factum est anno .1264. Vide morum se appellavit in praeceptis, cum aulea regni
Chronicon Brandenhiirgicum apud Pulkavam. De Bohemiaedoininum se n.oiiiinassct.
rcliquis Chronicis vide Lamhacher iulerregmim p. (283) Ex Giuieni codice diplomatico dedil Boczek
70 el prsccepltvPalnviensis, Olomucensis et Pragen- III, 525 tabiilam qiiamdam, quam Godefridus de
s;s episcoportim, scripta 51 Mnrl. et 7 Apr. 1261, Eppensiein, Fridericus de Bichelingen, Heinricus de
Boczeklll, 307, qiiibus probaiur in ipsa pace consli- Willenowe, Dielherus de Cazenellenbogen, Gunthe-
tueuda fuisse Ludovicum commendalorem de domo rus de Schwarzbtirg el Wenierus de Bolandia seribi
Tcutonica, Jarosium Pragensem hurggrayiuni et jiisserunt, qua iideui lestanuir : Quod nos cum vene-
Wokkouem marscalcum regni Bohemici legatos. rttbili patre dontino et consanguineo nostro, domino
Urbanus IV in litleris ad Otakarum anno Wernhero, sanclm Moguniina; sedis archiepiscopo,
(279) prmsentes in ecclesia Pragensi a. D. 1262 i«
1262 dalis hsec scribil: Ex parle siquidem tua fitil fuimus
dominica die natalk Domini, ubi ipse dominus archi-
propositum coram nobis, quod olim nobilis mulier episcopus unxit et coronavit in regem domimtm Ullia-
Margarela, quondam Romanorum regina, in provin- carum, hairedem regni Boemirn,et uxorem ejus Kune-
ciali capitulo fratrum pradicalorum apud Trevirini in reginam. Idem etiam rex, qui el fuil dux
congregaiosolemni votocasiitatis emisso, ordinem so» f) gundim ac
rorum secunduin inslilula fralrum prtedicatorum vi-' Anslrim inSiyriw marchioque Moravim, assumpserat
venlium se servaluram. ac obedieniam in manibns II., Erfordim expensas el conductum suum in eundo
tulic in Alamannia prioris provincialis eorundem fra- Pragam, ubi procuravh nos 18 diebus et in redilu
irum y.rcedicaiorum, promiliens, habitum religionis usque Erfordiam, nos el dominum, archiepiscopum
ei toiam ipsius familiam cum personis et
i idem assumj.sil, et tandem ad monaslerium sororum niemoratum
rebus eorum. Ministravit quoque nobis omnibus co-
sauai Marci Herbipolensis secundum inslituta predi- piosas
ela vicentium, eujus curam el regimen prior ipse ge- pro expensas. Dedit eliam domino archiepiscopo
jure suo 100 marcrt* nuri, item pro jure eurim 64
rebal, se transferens, perannum et amplius sub eodem marcascapilulo
habiiu in diclo monaslerio mcr.mi traxit. Boczek ecclesie aliquid Moguntino pro jure suo ad emendum
in ornalum. Insuper lionoravil not
III, 552. Cfr. etiam Pubitschka IV, 2 . 512; Pa- in spadonibus et xeniis pulchre satis et taliter ul de-
lacky II, 187. cebat eundem. Quocum conjungcnda sunl duo alia
(280) Erat neptis Belae IV regis ex fllia Anna, praecept.i ab Otakaro Moguntiuo archicpiscopo dala,
qnam Roslislaw Mstislawic, Haliceusis princeps, in quse vide eodem loco.
m.iirimonium duxeral. Vide stemma quod dedit Pa- (284) Ottone.
lacky in conimeniaiione Ucher Formelbiicher in libro (285) Warmiensi et Samiensi ut videtur. ^
PiTnat.. C.LXVI,- 11
S31 COSMJS PRAGENSIS CHRONICA. 532
fecit convivium biduo in campo Letne nominalo, qui jacet inler villas Owencz (286], Holisovicz (287) et
Buhen nominalas, in sedificiis sollemniter ad hoc procparatis.
Anno dominicoe incarnalionis 1262 sata diversi seminis tam hyemalia quam oestivalia in plerisque Bohe-
mice partibus fere penitus perieruni, tum a grandine, tum a siccitale, lum ab exercilu transeunte in Unga-
riam, exceplo sole milio, ila ut nec homines viclualia nec jumenla et pecora polerant habere pahula
suflicienlia. Yerum in paucissimis ejusdem lerrce partibus copia frumenti crevit in habundanlia, vini quoque
ol fructuum arborum exigtia fuit ubertas. Iloc etiain anno incendia multa fuerunt in civitatibus et villis
in Moravia, Bohemia et Austria.
Anno graliie domini noslri Jesu Chrisli 1265, maxima fuil carislia frumenli, foeni el pabuli in Bohemia
et Moravia, ila ut mensura rcgalis siliginis venderelur 120 denariis quandoque plus quandoque minus
morietae Pragensis, trilioi autem multo amplius, el pisae 150. Tunc el maxima fames fuit in populo, ita
ut mulli agricolae et arlilices varii, venditis pecoribus et rehus aliis, nec se sustentare valentes, cogeren-
tur hostialim eleemosynam petere; phires etiam, domihus suis in rure reUclis, cum uxoribus et liberis
iverunt niendicalum ; mulla eiiam pccora el jiiineiila mortua sunl propter maximum pabuli defectum et
hyemis asperilatem, quae plus soliio hoc anno inhorruerat.
Anno domini nostri Jesu Chrisli 1264, magna vis veiiiornm orta esl 5 Kal. Februarii, quibus impellenli-
bus multa cedificia, multa granaria corruerunt in civilate Pragensi et per totum regnum Bohemioe; mullee
etiam arbores in sylvis et neiiiorihus radicitus siiiil evulsa>, fenestrae ciiam Pragensis eeclesiaevitreae sunt
confractse.
Ilem eodem anno 11 Kal. Marlii sedilicium turris Pragensis ccclesiae, quod vulgariter dicilur campana-
rium, corruil, elalia multa eedificiaecclesiarum corriieruul.
Hoc anno consecrala est capella omnium sanclorum 5 Nonas Februarii a venerabili episcopo Pragensi
Johanne tertio, sub rege Pizicmysl, filio Wenceslai regis, quce fuit fabricala anno graliae 1263,
Eodem anno mense Dccembri facia csl inundaiio magna aquarum per lotam Bohemiam, quarum
inundaiione insolila facta sunl damiia plurima eediiiciorum, annouse diversi generis, et aliarum plurium
rerum.
Anno gratise 1265, rex Prziemysl permagnificum "celebravil convivium pro baplismo filioasuse primo-
genitce (288), quam levaverunt tres episcopi de fonle Pragcnsis, Oloniiicensis el Bamberiensis (289), et
hoc in feslo bealce Mariae puiificationis (Febr. 2), vocaiis ad hoc fesUim omnibus nobilibus Bobemsoe,
Koravioe et Auslrise. Ipso die idem rex, coronatus regia corona, venit ad processionem, et missam audivit
ad altare sanctse Marise in ecclesia Pragcnsi, ct biduo celebravit prandium cum praedictis episcopis et
nobilibus lerrarum praefalarum in aula rcgia in caslro Pragensi.
Eodem'anno facta esl magua dissensio inler regem Bohemieeel ducem Bawarioe (290), qua necessilate
rex compulsus misit nobiles ad melas Bohemice custodiendas, qui transeuntes innlla damna intuIeruiU
villis episcopi Pragensis et aliarum ecclesiarum canonicorum. Moravi etiam transierunl ad metas Bo-
liemiae defendendas, et plurima damna inlulerunt in Boliemia tantum viilis ecclesiarum et exlra nietas in
Bavaria.
Anno vero 1266, ilerum transeuntes cl Bohemi A. Anno dominicse incarnationis 1266, 7 Idus Au-
et Moravi circa purificalioiiem sanctoe Mariee (Febr. gusli Boheinorum rex Olakarus nomine, qui et
2) et in quadragesima, rursus plurima damna in- Prziemysl, processil vcrsus Bavariam cum muliiiu-
tulerunt villis cpiscopi el aliarum ecclesiarum di- dine copiosa Bohemorum, Moravorum, Australium,
versee religionis. Hiems el ver in principio humida Karynihianorum, Polonorum, quonim quidam eo-
fueruut, et multa sata siliginis perierunt. rum proevenerunt rcgem, quidara comilali sunt
eum, qnidam vero subseculi; in quo itinere plu-
rima ilamna fecerunt in regno Bohemioe, rapinis
et spoliis ac incendiis pauperes et villas ecclesiarum
graviler affligenles (291). Bavariam vero inirantes
mulib gravioradamna iuiuleruut, rapinis el spoliis
ac incendiis partem ejus quoejacel usque Ratjspo-
nam crudeliler devastantes, et viros ac mulieres
plurimos concremaiues. Iioc etiam aniio annona,
NOT^E.
(286) Verder-Bubenec in circulo Rakoniceusi. ducis Sileshe et Annoe, nepoli Olatari I dalus est.
1287) Hole"schoWitz. Cfr. Chron. Salisburg. ad h. a.
|288) Ktmigundis. (291) Expugnavit caslra Chamb, Regenstauf el
^289) Num legendum Brandebur.»ensis ? Vide Nitau; cfr. Hermanniim Altahensem ad h. a. duci" apud
mfra ann. Oiakar. 1164. Bohmerum Fontes II. Yide eliam Heinrici
(290) De Salisburgensi arcliiepiscopalu, qui Wla^ litieras in Palackii commeiil. Ueber
" ' Formelbiicher,
""
dislao, preeposito Wissegradensi, filio Heinrici H? p. 277.
533 CONTINUAT. CANONIC. PRAG. 554
A fruclus arborum et viniim male in Bohemia prove-
nerunl propter grandinis el siccitalis lcesionem.
Anno Domini 1267, 6 Idus Aprilis aposlolicae sedis legaius, scilicet fraler Guido ordinis Cisterciensis,
lituli basilicee sanclorum 12 r.postolorum presbyler cardinalis (292), vcnil Pragam, et moraltis esl Pragae
usque ad 5 Kal. Maii (295), el recepil pro expensis a clero Boheiniee 150 marcas argenli. Inde vcniens
Auslriam moratus est Viennoe,et ibidem fecit concilium 6 Idus Maii, cui concilio Johannes Pragensis cpi-
scopus inlerfuil et plures canonici cum eo (294).
Anno dominicaeincarnationis 1268, praccepil rex Olakarus fieri foveas in singulis villis, quibus foveis
superponeretur anservel porcellus ad capiendos lupos. Eteodcm amio praecepit renovari pondera et men-
suras etinsigniri signo suo, quod antea non ftierat (295).
Anno dominicoe incarnationis 1269, nala esl regi Olakaro lilia (296) Nonas Seplemhris, et erectum est
ptilpilum et allare in ecclesia Pragensi, quod dedicavil Johaunes cpiscopus in die sancli Marlini ad liono-
rem sanclo Malthice apostolo et sanctis confessoribus Ambrosio, Jeronimo, Augusiino, Gregorio et aliis
quam plurimis sanctis.
Anno dominicoe incarnationis 1270, periit tota annona lam hiemalis quam vernalis fcre per totam
Bohemiam, fruclus arhorum provenerunt mediocriter, viniim abundans fuit. Turris Pragensis ecclesiae,
quce ame inultos annos corrucrat, reparata est domino Johanne venerabili episcopo proctiranle. Multa aeris
iiitemperies hoc anno ftiit, el mtilla iniindalio pluviarum in aulumno. Rex Otakarus niultas domos et
castella in regno suo in diversis locis fabricavit hoc anno. IIoc eliam anno lurris lapidea erecta est in
medio claustri Pragcnsis ecclesise ad ltinien ponendum in ea, Gregorio milile regis et reginae procurante
eam in expeusis.
Anno Domini 1272, 6 Kal. JDecembris Rnodolfus eleclus est inimperatorem (297). Eodcm anno pons con-
fraclus est Pragensis in medio fluminis Wllavce 4 Idus Martii.
Anno Domini 1275, 15 Kal. Septembris lnundalio aquarum facla est magna in flumine Wltavise, ita ut
capeila lignea quee sila eral anle pontem in Pesek "° tolaliler cum fiindameiUo defliixk, ct alia ecclesia
lapidea, quse erat sub ponte in insula, pars ejus media collisa cst, et omnia molendina, quse eranl circa
civitalem Pragensem, cum aqua confracta defluxerunt; homines plurimos suffocavit, sedilicia subvcrtit.
In campis annona et fcenum de pratis cum alluvione descenderunt; orlos olerum vitiavit, per civiiatem
Pragensem fluxil, extendens niealus suos usque ad ecclcsiam sancti ^Egidii el ecclesiam sancti Nicolai
fluens per tolum vicum Judoeorum tisquc in ecclesiam sancti Francisci.
Anno Domini 1274, nobilis vir Borso recessit a rege, amissa gratia regis sine culpa, eemulis ipsius sini-
sira regi refereniibus (298).
Anno Domini 1275, Kal.'Maii Gregorius papa X, celebravit concilium Lugdono (299). Quod concilium
idem Gregorius indixeral ante biennium universarum lerraruni poniiiicibiis ubi fides chrisiiana viget et
nomen Domini invocalur, quatenus convenirent ad concilium cclebrandum in lermino supradiclo. Quod
concilium duravit infra septem ebdomadas (500); et eidem concilio interfuil Johannes Pragensis episcopus
cum qtiihusdam canonicis, el reversus ad suam sedem Pragensem, injunxil per lotam suam dia>cesim, i»t
juxta mandalrim aposlolicum trunci concavi locarcnltir per universas ecclesias, ad colligendas oblalioiies
fidelium in suhsidium terrce sanctse.
VAULE LECTIONES.
560Paulo recenlior manus correxil Picsek.

NOTJ5.
(292) In labula quadam dala 15 Jun. 1267, Boczek rj conlradicenlibus et reclamanlibus, evidenler vata sua
III, 595, ipse se cardinalem t. S. Laurentii in Lu- direxerunt, et eumdem in gravamen imperii nosirum-
cina riominal. que prejudicium — sacri diademalis insigniverunt
(295) Ita legendum est pro v Kal. Apr. quod ha- majeslatc. Cfr. Dolliner cod. unter epistol. Olakari regis,
bet codex;.vid. Pubilscbka IV, 2, p. 555. p. 17, el Kurz Oesterreicb Otakar, p. 27.
(294) Et alii episcopi, Petrus Palaviensis, Brtino Otakari legatus erat Berlholdus episcopus Bamhcr-
Brixlensis, Conradus Frisingensis, Leo Ralispouen- gensis; cfr. Rudolfi praecepttim a. 1275, quod ap.
sis;crr. Mansi XXIII, 1169. Lambacher legilur Urkundenb, p. 76.
(295) Pubiischka.1V, 2, p. 562. (298) 5 Nov. 127'» Borsso dominiis de Ryscm-
(296) Agnes. Cfr. litteroe Cunigunilse in Palackii burg in castro suo Rysembnrg donationis tabulam
commenlalione Ueber Formelbiicher, p. 295. conscribi jussii, qiiam vide apud Boczek IV, 166,
(297) Et in anni et in diei nunrero erral auctor ; quehi Oiakari prodilorem Ruilolfi parlibus clam
ehictus est Rudoltiis Francofurli d. 29 Scpl. 1273; f;ivisse, illius docenl litlcne apud Bodmanuum 12,
lesles vide apud Bohmerum Reg., p. 51. Quod fa-. 50, 44, in quarum primis heec leguntur : Quam-
ctiim estOlakarilegaiis repugnaniibus.deqiia reipse qutm igitur ad prmsens aliqua Iransilorta breviler
rex ila scribit ad ,papam Grego.rium X : Principes paliaris discrimine, palienler qumque susline.
Alemannim, quibus esl poleslas ccesaris eligendi, — (299J Congregatum esl hoc concilium anno 1274,
concorditer in quendam comitem minus idoneum, so- iniiiiimque habuiiNonis Miii.
lemnibus nostris nunliis, quos Frankenfurt, ubi cele- (500) Finilum est xvi Kal. Aug.; ilaqne deceni
brari dcbebal eleclio, noslros vrocuralores miseramus, pene hcbdomadas dtictum est.
535 COSM^: PRAGENSIS CHRO.NICA 53«
In eodem etlam concilio Gregorlus papa eleclionem Rudolfi confirmavit (501), et declmas quse exacuo
fuerant per Alniiiniam in subsidhimtcrrae sanctte, Rudolfo eleclo in ulililatem assignavil.
Anno Domini 1276. Jehannes episcopus Pragcnsis cooperuit ecclesiam sancli Viti kathedralem pulchri
cl durahilis operis lapideis legulis. Fccil cliam dttas feneslras magnas dc subtili opere et pretioso, et vilro
eas clausit, in quibus maleria dcpicia conliiiebalur veleris et novi tcstameiui. Eresil eliam ibidem duo
piilpila decori el magnilici opcris, unuin ad aliare bcati Dyonisii, ct aliud ad altaie bealic MarioeMagda-
ience, quod opus loto sequeuti antio vix poleral lcrminari. Eodem anno Yitkonides (502) .ctim iugcnli
liiilitia recesseruiU a rege, ct niulla mala per regntim Bohemiae paiiperibus ei clauslraiibus inlulcrunl, et
eo lemporo rex nimiiini eorum auxilio indigebat. Soepe enim fil ut, dum principes inler se discordanl,
iiiiinici vicloria potinniur. Yisa esl etiam hoc anno Iuporu>n niaxima muliiiudo ante valviis caslri Pra-
gensis cx utraqtte parle clainore niulto ululaiiiium, pcr quem sinistrum cventuin genti Bohenioruni praesli-
yio auguriati stml.
1278. Eodeni anno Henricus Pragensis canonicus ct noiarius aulse regioe 18 Kal. Oclobris delcntus est
ad iuaiulalum Cuuegitiidis reginse, el mullis rebus et pecuuia in doino sua csl spolialus, pro qua deleu-
tione episcopus Johannes postiit'inlcrdiclum in ccclesia Pragensi 11 Kal. Oclobris, quod iiilerdiclum con-
tigeral circa fesiiun bcati Wenceslai (Sepl. 28) ct infra. Idemque Ileiiricus 5 Ktil. Oclobris a cuslodia Iibe-
r.ittis esl, et divina officia in ccclesia Pragensi relaxantur. Eodem anno hyems cl aiitiininus calidi fiierui.t
cl jiebulosi, liumidi cl cum inagno inipclu ventorum, el Iraiisitus per tdaciem haheri non polcral. IIoc
etiam anuo duo fossata facla siiul anle Pragcnsc caslrum, uiiiim ciiin lapidibus et aliud majus sine lapi-
dibus iu lalitudine 40 cubitorum, in profunditale 50, longiludo utriusque protendebalur a rivulo Bruska
usque in Oboram. Rcnovatuin esl et anliquum, quod est propius muro castri, ab una parle muro coemen-
lato erectuni est; aliapars ejus non est renovala, lalitudo ejus 40 cubilorum, cl altitudo 5t erat. Ex.
alia partc castri, quod dicitur ad minorcm poriam, fossatum effosum a rivulo Bruska, et dticlum per mon-
lerii Opis ad curiam domini episcopi Irans flumen Wltawam.

ANNALES OTAKARIANl.

1254. 19 Kalend. Januarii Prziemysl, filius regis A venerunt ad eundem jirincipcm, se cum suis omni-
Wenecslai, proleclus est in Pruziam signo crucis bus ejus ditioni ac fidei chri.slianae dedenlcs. QUOJ
accinclus, pugnaturus con.ira Prutenos, quem mulla piissimus princeps benigne suscipiens, ad baptismi
turba nobilium Bohemioe, Moraviaeel Atislriocsecula graiiam invitavil, et iinuin potentiorcni ex illis ipse
csl et iiliortim miiilum generis inlerioris (505). Ve- princeps de sacro fonte levavit, et eum suo nomine
niens ergo Wratislaviain nativitnlem Domini(Dec.25) vocavit, appellans eum Olaknrum; abum marchio
celebmvit, ct cuin magiio honore a ducibus Polo- Branburiensis de fonlc levavit, et enm stto nomii:e
nioe (501.) et Kobilibus ac cpiscopo Wratisla- nominavil. Inde pltircs nobiles de utero uiatris eccle-
viensi (505) decenler susceptus, et pcr aliquol dies siac levaverunt, ct eosdcm nominibus suis nuncupa-
cum omni excrcilu suo duceniissime procuratusest. verunt, ae eisdem vestimenia sua, quamvis preliosa,
Eo igilur in Wratislavia comiuorante, accessit ad donaverunt. Inde ad quendam nionlem vcnienlcs,
eum niarcliio Branburiensis (506) cum cxercitu suo, quem Monlem Regalem appellaverunt, fecerunt
et amho pariter profecti sunl in Prussiam, ducenles inunitionem ad majorem fidei christianoe corrobora-
secum muliiitidiucm copiosam. lionem (507). Inde plurimis Prussorum populis a
1255. Intcrea potenies et mujjores terrae Prussioe domino episcopo Olomucensi el ab aliis episcopis
diviuo, ul credimus, timore pertcfrili ac nomine baplizatis, princeps lerne Bohemise ct marchio
priiuipis Bohcmise audito, cum omni humililtile Branburiensis, confortatis in lide Christi Jesu neo.
NOT.E.
(501) Paucissimis his verbis de rebus Bohemorum ]{ principes enumerat, qui Sambiam terram expugna"
rcgi gravissimis referl; die 26 Sept. 1274 Uregorius luri hanc expedilionem faciehant. Alexander IV
pnpa Oiakaro scripsil, se Rudolfi electionem confir- Bariholoniaeo ordinis fralrum minorum tit verbum
masse. Cfr. Boezck IV, 135, 156, 141 el prseceden- crucis in Polonia, Boemia, Moravia et Anslria con-
les Oiakari ejusque legali Brunnnis Oloniucensis tra Lilhuanos praedicaret imperavit, Boczek 111,192.
episcopi lilleras. Vid. etiaiii Voigi Geschichte von Prussen 111,76.
(502; Est gens Witkovlcorum nobilissima, ex qua (504) Henrico III el Conrado II, ducibus Wralisla-
Zawis de Rosenberg, regis inimicus, originem duxe- viaeet Lignitiae. Eranl filii Annae, filiaeOlakari I
ral. Qtioe bic legiiniur, confiriiiat Ileinricus de (505) Thoma.
Heimburg,auclorsseciilixiiiexeuiilis,cujusChronicon (306) Oilo 111, qui Beatricem filiam Wenceslai 1
adhuc itiediltim suo loco edituri sumtis. a. 1244 iti matrimonium duxcrat. Cfr. Clirou. Bran-
(505) Cruciieroruni cxerciltim sexaginla millia denbiirgicum apud Pulkavam.
hominum excessisse scribit Pelrus de Dusbiirg in (507) Konigsberg, Borussici regui caput.
Chron. Prussia; 111,70, reliquosque Germauorum
337 CONTINUAT. CANONIC. PRAG. 538
filis, el obsidibus ah eisdem reccptis, cornmissa A corum cum parvulis eorundem, raplu el violalione
terra et populo iu mantis cruciferorum de domo sanclimonralium et malronarum, et abduclio.it;
Teutonica, redierunl ad propria cum omni prospe- hiijusmodi et ruvenum transformandorum in ritum
rilate et Isetitia. Princeps ergo Bohemiee venit Opa- alterum, et conflagratione monasteriorum et. alia-
viam (508) 8 Idus Februarii, inde properavit ad rtim ecclesiarum el magnae partis lerroe Karinlhiee,
Austriam, ubi lotam manendo transegil quadr.igesi- stupenda nimium flagitia perpelrata "3 perperam
mam. Poslea in octava pasch:e (Marl. 21) venit perpctravit (315). Pro quibus forefactis conlra-jus<
Bohemiiim, el cum magno tripudio cleri ae populi jurandum et aliis, quoe compendii gralia proeiermitto,
civkalis Pragensis, cum processionibns suscepltts quia milla salisfaelio est sectila, ad instantiam Sly-
est bonorificc 6 Idus Aprilis et in ecclesia-kadiedrali riensium nobirium cl civitaium, de consilio inclyli
ab episcopo et ejusdem ecclesioe canonicis. Principe comilis Otlonis de Hardek el quortindam Austra-
aulem exeunle de caslro Pragensi m.igna vis venio- lium et perpaucorum admodum de Moravis, dictus
rum curn turbine exorla cst. Unde qttendam eqtii- dominus regni Bohernioe Slyrienses in suam pro-
tem sequcniem principcm dejecit de ponle anle tectionem reccpil (514). Licel igilur in potesiale
castrum, cujus equus morluus est ex casu, ipse vero rcgis Slepbani luncpene fuisset Siyria universa, et
sanus evasit. Campanarium eliam ligneura cum B Ungari in ca quseque castrorum et civilaliim prse-
campanis infra muros sanclae Marioe corruit eadem sidia oblinerent, lainen cum diclo comile de Ilardek
liora vi ventorum magna impellcnte, et alise plures et quihusdam Auslralihus el Slyriensibiis brcvi
ruinse facloesunt in civitaie et per villas. lempore diclum regem Stephauum el Ungaros de
Anno dom. inc. 1260 inter prmcipes el proximos ipsa Slyria supra opinioneni htimanam valide ejece-
olli sanguinis, Prziemysl scilicet dominum el herc- runl, civitales et castra inibi capientes. Peiovin
dem regni Bohemiae, ducem Austrice et Slyriee et tamen casirum, in quo dicli regis Sirpbani tixor
marchionem Moravioe cx parle uiia, el Belam et nalionc Comana (515), sacranicnlis tamen fidei
naium ejusdem Stephaiuim, Ungariae reges, ex al- initiala, personaliler lunc manebal, cum civilale el
tcra, data prius ante aliquot annos occasione, immo paucis quibusdam aliis castris ad temptis remansc-
causa ex partc ipsorum Ungarorum regum, rurstis rimt in dicti regis Slophani polesiate. Unde (516)
priore acrior est discordia suscitala. Siquidem se- in injuriam prsefati domini regni Bolieriiiee pcr Mo-
nior Ucgarorum rex Bcla conlra initam compositio- raviam el Auslriam, immo in offeiisain Chrisli pa-
nis olim formam cum nepolc suo (509), dicto do- Iralarum, el livor odii alque zeli exindc concepti,
mino regni Bohemiee, el ulrimque 261 sacramenlis ct plaga doloris dolosa, luincns spirii.it iiidignalio-
corporaliler prseslitis et publicis inslrumenlis cx- iiis, quasi rupta cicairice foras in ptihlicum proru-
inde confectis firmatam, mox eodem anrio veniens, pertint. Nam anno Domini 1260 inchoanle inler
quo ipsa compositio cclebrala, Moravise, Austriie el priucipes praenolatos dciiuo sunt inimicitiae publi-
partis Slyrix, quoe per praeliabilam composiiioiiem calse, adeo quod eodeinaniio sacro qtiadragesimali
in sorlem prxfali nepoiis sui ceciderai, visus est lempore (Fcbr. 21) validos utrinque conira se iuvi
confinia occupare (510). Sed et natus cjusdem rex ccni cxercilus produxerunt. Yeruin cum cx utraqu
Stcpha.ius, progeniiorum suorum lyrannidis et cse- parle neccssoria exercilibus' deessenl, prsesertim
dte in "a innoxium Chrisli gregem liabundanlior pro cqiiis, coacli sunt principes memorali usque ad
semtilalor existens, contra illustrem Karinthiee du- festum beaii Joiiamiis Baplistae (Jun. 24) proximo
cem Ulricum ct fratrcm ejusdem Philippum, quon- vcnluruni trengas paci, ut sperabalur, prscamhulas
dam Salhurgcnsem electum (511), dicli rcgis Boher prorogare. Sed in contrarium.proh doiorl-rcs evenit
rniaj consobrinos (512) paci pracnotaloe inclusos, Nam ni fallar, qnod ante, cl postinodum initia smit
exercitum infidelitiin, inhumanorum scilicet homi- dolorum qnee gesta sunt.
nuin Comanorum producens, in gravi et indifferenti Igilur conslimto treugartim lempore accedente,
strage monachorum, clericorum et simplicium Iuy j) junior rex Ungariae Slephanus cum robuslioribus

VARI^ LECTIONES.
"l utrumque2. ,Mde«i2. "' perpetratam 2,

NOTiE.
(308) Troppau.
(509) Ex Conslanlia uxore Olakari I, de qna vide
supra.
(510) Jam anuo 1257 Olakarus conlra lermiiios
Vngarorum muniiionem unam seu oppidum pro ne-
cessilale ac conservalione terrm prmparari et mdificari
jussil, ul leslalur in preeceplo ap. Boczek III, 246;
quod eral.oppidum Hradisch in insula silum, quae
ad Welegradensem monaslerium pertinebat.
(311) Postea Aquileiensem patriaroham..
(512) Sunl filii Bernhardi ducis Carinlhise,_ qui
Juttam liliam Oiakari I in mairimonium duxerat.
Cfr. Johannes Viclor I, 5.
(515) Quod factum est anno 1259.
(514) Quod, lesle Pemoldo, Viennse anno 1259
facium est, qui Stiriensium sedilionem ab. Otakaro
inotam esse scrihit.
(315) Elisabeih.
(516) Excideruiit nonnulla verba. Ntim legenduai
palralorum ?
 359 COSM.E PBAGENSIS CHRONICA. 340
et eleclisbelhitoribus Ungaris et Coinnuis a I insi- A las: « Faia nolentem ducunl, volentem traliunl, >
' diandum
passim el separalini venienli de Bohemia se in proeceps dederunt ad hostes fugam simulanies
et Polonia se paravit exercituK disponens irruere longitis persequendum. Quos aliqui ex noslris ma-
super incautos, qtiicunque sibi occurrerent priores. gni et nohiles passim sine ordine proseculi, cum
Qui ciim venerabilis domini Brunonis Olomucensis eisdem per insidias latenles a lergo conclusi et tali-
'episcopi et Henrici Slezioe el Wladislai Opoliensis ler postmoduminteremptia 65,et ipsiquidam quidem
illiistritimducum eastra in pralis circa Pohorliz(517) morlis, quidam vero captivilatis tunc simul exsti-
melata clam invadeieet percuiere decrevissct, etad lerunt laqueis irre.titi. Quod cum Iicet lam dubie
hoc peragendiun tota nocte pluviosa et nubila pro- quam varie insonuisset in caslris, nunciantibus qui-
cessissel, errante ductore prope Walkenslein el busdam, quod praedicli comites et Cadoldus et cse-
Slozecz (318) proeler propositum in orlu diei deve- teii qui cum ipsis eranl adversariis occupalis poslu-
nit, ubi c vicino circa prcesidium quod Lawa (519) luienlsuccursum, aliis vero e conira referentibus,
nominalur in pralis fuil locus, in quo juxta condi- quod ipsi ab hosiibus potius prseoccupali fuissenl —
cluin universus domini regni Bohemise exercilus qtiod et fuisse verius rei poslmodum probavit even-
mox circa feslum beati Johannis Baptiste debuit lus—mox a mensis snrgunt principes, ad arma
congregari. Ad quem locum ingenui generc, inclyli B festini anhelant milites et clientes, et contra inimi-
probilate ac spectabiles dignilate viri, uterini fralres cos loricaii, scutati el galeati, el nonnuHi in cooper-
Otto el Conradus, comitesde HardekelPIayn, primi lis equis properarunl sine modo. Qui cum inclylos
cum stiis omnibus advenere. Quibus cum suadere- paulo anle dicios hellalores, scilicel Cadoldum et
tur, ut usque ad adventum exercitus se intra La- comites et quosdam alios reperissenl in via, in loco
vensem reciperent civitatem, ne forte Comanorum pugnoe absque anima bumi prostratos, el ex hiis
el Ungarorum insidiis ipsos proeoccupari contingeret plerosque prorsus nudalos, nonnulii fortes ipsorum
immunitos, verum tanquam viri animo et viribus pavore conctissi, obriguerunl prirtia facie quasi
fortes, immo ultra modum audaces id facere recusa- Iapis, plurimis etiani ad hostes lerga vertenlibus;
runl, quin post exlensis in campo tentoriis, licet nihilominus dominus regni Bohemise ctun paucis et
pauci, diebus et noctibus inibi perdurarunt. Exinde dominus Olomucensis cpiscopus priores omiihnn, el
cum die sabbati, qua>, ftiit tertia dies post feslum marchio: Branburiensis cum suis fugienies adversa-
beali Joliannis Baptistee (Jun. 26), ad locum condi- rios proseqtiunlur. Quihus cum dictus dominus regni
ctum in pralis circa Lavam a diversis partibus con- Bohemioe et Olomucensis episcopus priores omnium
fluens utcunque ccepisset exercilus domini regni " proximassent, marchione Brandeburgensi adhuc a
Bohemioe apparere, el concurrenles armis pressi et' remotis sequente, alii visi sunl suhsistere et ex ad-
laboribus fatigati, hii de Bohemia et Moravia cum verso acies suas ordinare. Verum eodem marchione
suo domino principe, alii de Saxonia cum 264niar- propius aecedente, facta tanc magna obscuralione
chionede Bnndeburk, quidam vero cum venerahili aeris, et a commotione et voce tonitrui et sonitu
domino Olomucensi episcopo et illuslrihus Zlesiensi grandispluviae cum fulgure choruscante.licel neminc
et Opoliensi ducibus memoratis castra inibi mela- persequente, eo quod supra modum defecissent las-
renlur, subilo rumor insonuit in caslris, quod Co- sati equi chmliani exercilus, in fugam sunt impii
mani nimium prope forent, vicinam jtixta regionem conversi. Et cum fluvius Morawa (521), quasi aper-
spoliis el strage vastantes et incendiis conflagrantes. tis cceli katharactis el velut facto desuper kalbacli-
Proinde universalis commotio fil in castris, et ini- smo, ttinc nimium inundassel, in eodem hostium
runi in modum aniuio voluntarii et armis inslrucli .plurfmi veraciler feruntur periisse suhmersi. Nihil-
per ordinatas acies ad pugnandum exeuiit universi. ominus lamen propler Kadoldi et comitum et alio-
Quibus laliter egressis in campnm, uirum ex indu- rum luguhrem casum pene usque ad desperalionem
stria an per errorem nescio, Deus scit, subilo nun- exercitus dejickur clirislianus. 0 quanlus luctus!
cialur paucos infidelium hostes proedicta fecisse, sed el o quanla Lavensium lamenta fratrutn minorum,
jam eosdem esse in fugani convcrsos. Tunc cuncto- quando ad ipsos cum ejulalu et planclu cunciorum
rum ad id assentione falLtei securilatem ipsis pes- fere qtti ceciderant passim funera differuntur! Amo-
siniain geiieraiite ad caslra singuli revertuulur, do quid facturus es.set dominus regni Bohemise,
prscnotali vero comiles de Phleyn et strenuus miles tanti exercituscaputex dolore languidum, dtibiiatur.
Cadoldus Orphanus cognomine cum paucis aliis, Aspirant plures ad reditum, sed notam probilatis
quasi pro custodia exercitus remansertint in campo vitantes, lanquam filii hujusseculi prudenliores filiis
(520). Qui licelfreqtienter experti dolos in ccrlamine lucis, praesertim principes et majores barones sin-
Comanorum velcselerorum, tamen, ul ait auctori- guli per alios satagunt id fore et videri persuasum.
VARI^: LECTIONES.
ssl*ita legendum; codex liabet el. J6Bila legendum ; conclusis — interemnlis 2.
NOT^E.
(517) Porlitz. (520) De his vide Ilermannum Allahensem ad
(518) Siaats. h. a.
(519) Laa. (52!) March.
 541 CONTINUAT. CANONIC. PRAG. 542
Orilur exinde dissensio, per occasionem salubris A belli processum el exilum (522) legat subjectam epi-
unilatis et victorise demuin paritura salulem. siolam ex parle domini regui Bohemiae sanciis.simo
Nam cum impoueretur diclis Henrico Zleziae 266 in Christo patri ac domino Alexandro, Dei gratia
el Opoliensi ducibus, quod ipsi prinii a loco castro- papae quarto, exinde direciam, quoe talis est (525).
rum adpropria intenderent remeare, confusibiliter < Sanciissimo in Christo patri ac domino Alexaii-
solvendo exercituicausam talitertunc daturi.hiidem dro, Dei gralia sacrosanctae Romanseecclesicesum-
tanquam viri strenui et prudentes inficiantur dictum mo pontifici, Olakarus eadem gralia dominus regni
de ipsis, el hujusmodi consilii porlum seu radicem Bohemiae, dux Auslrise et Styrise, el marchioMora-
in Branhurgensem referunt inarchionem. Ex tunc viaecl ceelera. Quia pitim paslorem suarum a lupis
omni controversia cessanle, commum consilio el liheralio ovium deleclat, ac benignum patrem jo-
pari voto illuc lendit exerckus univer&us, ubi nun- cundum reddit cum salule prosperilas filiorum ,
cialur rex Ungariae sua castra fuisse rnetatus. Itaque gravis belli, quod adversus Belam el nalum ejusdem
concurrenlibus simul ad idem domino Pbilippo, Slephaiium, Ungariae reges illuslres, et Danielem
quondam Salburgensi eleclo, el fralre suo Ulrico, regem Rusiae (524) et fiIiosejus(525) et caelerosRu-
illustri Karinthiae ducc el Styriensi, cum die domi- thenorumac Tataros, quieideminauxiliumveneraiU,.
nica infra octavas apostolorum Pelri el Pauli (Jul. el Bolcslaum Cracovensem (526) etLesikonem juve-
4), post auditas in aurora missas, ex comnuini con- nem, Lusiciae duces (527), et innumeram muliitudi-
dicto elprincipis qui caput erat el alioruni princi- nem (528) inhumanorum hominum Comanorum et
pum edicto, ad plenum, ul opus erat, armis instru- Ungarorum et diversornm Sclavorum , Siculo-
clus, et pcr ordirialas acies incedens, el monlana rum (529) quoque el Wralacborum, Bezzermino-
aique plaria operiens, apparuisset hoslibus fidelium rum (550) et Hysmahelilariim, scismaticorum eliam,
exercitus copiosus, saepe dicto domino regni Bohe- uipole Grsccorum,, Biilgarorum , Rusciensium et
mise sub vexillo gloriosissimi mariyris Wenceslai Bosnensium baerelicorum, auctore Deo gessimus,
cum stiis de quadam monlis declivi in suprema 26' et vicloriee nobis daloe ccelilus, et post victoriam
lamen plani akkudine caslra adversariorum spe- inter nos ex parie una et dictos reges ex altera
ctanle 26S, hiidem infidcles et cceleri qui cum ipsis concordioe reformatae processum non ab re palerni-
erant, sicut ipsi poslmodum reiulerunt statim lunc tati vestrae duxinius proevia verilale procsenlibus
in fiigam fuissenl conversi, nisi in faciente chaos declarandum. Sane cum ad flumen qui Morawa
iiiter nos el se fluvio diclo Morawa fiduciam habuis- dicUur circa locum a castro et oppido Hemburk
sent; nec mir*m, quia limor el tremor super im- p duobus milliaribus distanlemj> Uneariee ^ • ac Austrioe
pios cecidere,- cum Manaym, id est castra Dei, con- confitiia inibi lerminantem, cum nostris exercitibus
tra se viderenl venire. Siqiiidem domini regni venissemus, dictos reges et exercilus eorundem illic
Bohemiseet aliquorum principum, quam tunc con- castra metalos in oppositn parte ripae invenimus ex
ceperant devolio et pia proposita et vola, quibus adverso. Sicque factum esl, ut noslra (551) et ad-
domino se aslrinxeranl, spondentes vitam siiam el versariorum caslra solus duntaxat dividerel fluvius
terrartim suaruni stalus suos in monetis et aliis in memoratus. Cumque sic loci positio se haberet, ut
melius commulare, et plurimorum baronum et mi- ad adversarios sine irremediabili nostrorum jaClura
lilum aliorum ad confessionem et signactilum san- votivum non possemus consequi accessum, et pro
ctse crucis confugieniium forsitan exorta cnnversio reformanda inter nos el eosdem reges pace fuisset
cx liniore; magnafiaulem a magna parte christiani- utrimque aliquolies mtillipliciter attemptatum, ipsis
talis usque ad Coloniam magnam el ultra oraliones vero regibus de die in diem et de hora in boram
pro ipsis soUemiiiter ad Deum fusoe ipsis, immo suas in diversas varianlibus voluiitates, non resla-
niullo poptilo chrisliano divina prx>sidia et angeiici D
j ret aliqttis paci locus, haud dtibium ad instar Pha-
VARLE LECTIONES.
966H. Zelzie 2. s67supremo 2. "" speclanleni 2.
fsQTM.
(522) Hic quoedam desideranlur. Accuratior proelii trudim, vidtiam Wladislai, fralris majoris Olakari II
descriplio petenda esl ex sequente Otakari regis epi- regis; cfr. supra 1246.
stola ad Alexandrum papam, ex qiia quoe hic de- (526) Qui item eratBelse IV gcner, cujus filia Cu-
sunt suppleri possunl. De aliis scriptoribus, a quihus nigunda Boleslao nupserat.
splendissima illa victoria narratur, vide Palackiuin '(527) Dux de Lencic.
II, 182. (528) Anonymus Leobiensis refert Belse exercilum
(525) Ob nimiam gloriam in hac epislola Bohemis centum quadraginta millibus equiium fuisse conipo-
ascriplam de fide ejus historica dubilationes move- situm, Otakarum vero numcrasse centtim miliia
runt Pray Ann. Hung. I, 509 elKalona histor. crilica equilum, inter quos scptem millia fuerint cata-
Hung. VI, 512. phractorum.
(524) Est Daniel Romanowic princeps Halicensis (529) Sunt aluta; accolse Sekler nominali.
qui, lnnoccnlio IV permittente, regaleni dignitatem (550) Turcica gens, aliis Bessi vel Bisseni, iidem
adeptus erat. Roepell Gesch. v, Polen I, 522. e;iam Pacinaci. Zeuss, p. 742.
(525) Quoruni unus Leo Belie IV filjam Consl:in- (551) Palacky observat Oiakari castra inler villas
liam in matrimonium duxerat, aller Romanus Ger- Wagram et Gross-Enzersdorf jiosita fuissc.
S43 COSMJE PRAGENSIS CHRONICA. 3i.i
raonis corda illorum iuduraule Domino ultiontuii; A dem in perpeiuam premere servilutem advenens,
novissime unius duorum parti adversae obtulimus tamen, quod nielius sit bonum vicinum habere con-
optionem, ul videlicet vel illa nobis cederet, quale* cordem, quam superare et exterminare rebellem, pen-
nus ad candem gerendi belli causa transire posse- sanles eliam quoniam imperator ConslanliniiS ail:
mtis, vel nos id parli adversoe conccderemtis. E < Crebro suaviores fiunt amicitise post inimieitia-
qtiihus disjuncte parljbus alleram pars adversa < rum causas ad concordiam restiltitae, > cum prin-
elegil, ut videlicet nos cederanius et nostra cessione cipibus el proximis alti sanguinis nostri, dictis scilU
eisdem locum transctindi daremus. Et ut id posse cet Ungariae rcgibus el domina regina (554) elju-
fieri viderelur quovis impedimento cossanle, dicli vene rege Bela (555), secundum oblataro nobis a
rcges el eorum hani et comiies treugas constiinlas niagno comite Rulando et Posonio fnrmam, malui-
et suis juramenlis firmalas per loluiii diem heaioe nms pacis foedera reformare, quani vaslando el de-
Margaretse feslum (Jul. 12) proximo prscccdcnicm bilkando magnum Ungariae regnum ad idem et
et medielaiem ipsius festi diei (Jul. 15) nobis mc- noslri lerras doniinii Talaris adilum aperirc. Proe-
diantibus idoneis nunciis reiniserunl. Veriim liii- nolatse itaqtie compnsilionis formam praidiclorum
dcm sua pacia et juramenla solili violare, per vada regum, reginse et ducis Belse sigillis signatam vestro
invcnla el sibi aplala oliiti noclu ad iiostram parlem aposlolalui Iransmiltenles, suppliciter pelimus ean-
cuiu omni siio etercitu transicriiiu. El cu.m diccre- dem a sede aposlolica confirniari, et til oper;c pre-
mns : < Pax et securilas! > suhilo ciim incnarrabiii liuin cst, apostolico in acvuni palrocinio conmiu-
miiltitudinc conlra nos inprovisos appariiermu in niri (556). >
campo (532). Et cum in spe trctigarum vix deciina Iiaquc laUs ac tanta vicloria digne soli Deo cl
pars noslri exercims penes nos pro nosiroe personoe sanclis ejus csl cuin condignis graiiarum actioui-
custodia remansisset, eo quod plurcs de nosiris bus cl laudibus ascribeiida, quod ctiam ex quibiis-
transilo Danuhio oppidum Hcinbtirk inlraverunt, dam revelationibus compriibaiur. Siquidem a mul- '
alii vero cum currihus descendcranl ad stntioncs et lis fcrlur, quod qtiiditni viri, qui a lergc ad cii:lo-
loca castrorum, hostes noslri frande pleni in modum dinni excrcitus fiieranl depulati, iimnineiile praelio
scmicirculi per ordinatas acies nos cingenies, nisi referurit se vidissc quandain avem in lineamcntis
Dominsis adjuvissel, nos vivos forsitan deglutisseul. ad niodum aquilic figiiraiam, sed in colore nive
Igilur in tani inevitabili necessitalis arliculo consti- candidiorem, babentem aurcuin capui et collum,
luli, altendentes polesiaiem csse coelcstein, cl quo- vcxilliim bcati Wenccslai quondam ducfs, semper
niam non niultitudine excrcitus scd dc cuelovi<loria P ; vero palroni Bobemorum, inclyii marlyris, insepa-
datur miinere miigni Dei, lotam in adjuiorio Altis- rahililer prosequentcm; quoepassim vis.i csl, eis-
simi spem ponentes, noslros adjulores el commili- dem crcscere, quoad usque ad ptignam protedeniem;
toncs -.riinitus adhortali, in plurimos adversariorum univcrstim corpore el plumis cooperuil cxercitum
cuneos, dala nubis de coalo fiducia, irruimus confi- chrislianiim. Eodem etiam die vir nohilis et dcvo-
denler. Quos Deus per mantis noslras ci nosirorum lus et omiiiniodis fide digntis Johannes niiles, filius
imroo suorummililum exlcrruil ct prostravit ct in Swoyslai, cum in domo propria segrolaret, circa
fugam convertii, ita ut fugieiiiibus cum impeiu et lioram lertiam vidil in exiasi se quasi in eampo
sese invicem comprimeiitihus dictus fluvius Morawa certaminis cum cxercitn suo cousiiiutimi. Qtiem
pixla sui prcesagi nomiui.s etbymologiam, tanqiiani cum ccrneret csse modicum et inordinalum, simnl
mare Rubruni .'Egiptiis, mtilto coesorum sanguine vidil patrnnos Bohemise gloriosos ad qiientlam cam-
rubricatus, faclus. sic in se submersis et inlereunli- pum lucidum tali ordine procedentes • primum
bus morlis via (555). Siqiiidem in codem fluvio fu- conspicil procedenlein : sanclum Wrenceslatim lo-
gienlium a facie Dei peccatorum tanta periit niiilii- rica indutum, habentem galeam stiam in capite,
tudo, quod per cadavera hominiim el cquorum quasi gestantem gladinm suum in vagina auro ei gemmis
per factos pontes nonniilli ex noslris advcrsariorum D ornala sub ascclla sinistra, iu dexlra vcro inanu
caslra intrarent, et occupanles currus, tentoria ct proprium vexilliim preeferenlem; qtiem immedials
expcnsas, queeque pretiosa spolia acceperiinl. Qtiam- sanclus Adalberlus, vcluli vir magnus cl roliuslus,
vis igilur posl triiimphum divinilus nobis datum, decenter ornalus pontificalibus, scquebaliir. Posl
quemadmodum communiler videbatur, rognum Cn- lisec vidit beatum Procopiuni, quasi abbateni cum
garioe nosiree dilioni potuerimus subjugare, el ei- suo baculo paslorali sanctum poniificem e vesiigio
NOT^E.
(552) Ad locum Krcsenbrun praelium commissum sequunltir canonici Pragensis siint verba, quae lan-
esi.___ qiiaiu epislolee parlem cum praccedeniihiis primus
(555) Secundum Chronicon Auguslanum qualuor- falso coiijiinxil ilajecius aliosque in s.iiuni errorem
decim millia hoslinm perierunl. tiaxit, Balhinum, Pnbilsclikain, quos etiam Boczek
(554) Maria, Theodori imperatoris Nicaccnsis seciitus est. Cfr. Dnbrqwskii commeiiiatio Erlau-
filia. lcrnde Beinerkiingeri iibei' die Gescbichte Ollokars
(555) Filio Belse IV. in Monalsschrift des Bohmischen Museums II
(336) Hoc loco desinil Otakari epistola; qnse Januar., p< 41. ,
S43 CONTTNUAT.CANONIC. PRAG. 3*6
comilanlem; novissime cernit sequi quinque fratres A muceiisi, Bramburgensi, malrimonio destinavil copu-
martyres, quasi propriis lunicis veslilos. Tunc idem lanclam. Nec esl proeiermiltendum qualilcr sumpius
tniles audivit sanctum Wenceslaum prsedictis glorise epiilarum ducihus el marchionibus diversarum ler-
suoe consortibns sic clara voce dicenlem : < Debilis rarum ncc non lerrigenis per suas terras, Eohemiam,
est noster exercitus, ad Dei proesentiam mox ten- Moraviam el Auslriam, tisquc ad consnmmalipiicm.
damus. > Quo diclo vexillum suum conlra hosles feslivitalis luerinl minisirali. Quid plura ? Venit rex
extendit, qui slatim in fugam universaliler visi Ungariae, portans aureas murenulas (538) juxta
sunt convcrti. Exlerioribus qiioque oraculis iiilerior limpora dependenles, paucis comiiantihus, videre
consolalio concordavit. Nam, sicul secpedictus prin- sponsam (ilii sui ad tenloria regis Bohemiae, el or-
ceps Bohemiseet alii principes, barones el mililes dinat dolem propler nnplias. Quo rcccdente filius
communiter retulorunl, quod, quamvis paulo ante suus Bela, speciosus forma prae filiis pltirium, audi-
pene emortui et lolis viribus destiluli, in ipsa lamen tis missarum sollemniis, capiti puelke matrimonia-i
bora confliclus inexpcrla spiiilus et corporis loe- liler sibi traditoe coronam auream superponil, qiiairi
liiia inlra semetipsos de assequenda victoria fere qtiidam suorum nobiliirm, evagiuato gladio ct vi-
nniversi et singuli acceperunt responsum, paraii brato de capite sponsse, abslrahil juxla rfium suoe
iion solnm irrnere, verum etiam muros ferreos au- " genlis. Deinde navigiodiicil ad propria uon sine
dacier Irrumpere. Jarosius eliam purcravius Pra- maximo parcnlum ejulatu. Eodem die rex Boheinise
gensis, vir lide dignus, coram episcopo Pragensi et in qtiodam tentorio novo, admodum eoclesi:e prse-
prseposilo et decano et canonicis in capiliiloPragensi parato et diversis pannis quasi dc lateribus teclo,
retulit viva voce, quod exerciius cjus, in cujiis me- fecit milites quatuor marchiones ci qiiiiitum dticeni
dio fcrebatur vexillum sancti Wcnreslai marlyris, Poloniae, proeter alios comiles et nobiles nohililer
nuilam Ixsionem aul jactiiram suslinuit in equis et decoralos; cum quibus exercens ltidos niililares el
liominibus, sed.quovis locorum se diverlebal, ad- diversos, pouit ad meiisam .Ungaritc regem senio-
versarii a facie eorum terga vcrlebant fugientes. rem in Ihabernaculis ad hoc siimpliiose preeparaiis
Ferrum eiiam hastilis cjus, in quo dependcbat proe- cum diversis principibus, graliose minislrans et ha-
dicli mariyris vexillum, visum esl a [ilurihus splenr bunde 5. Noit. Oclobris. Quis atitem non possit mi-
dere veltil radius solis praelucidtis. Nuncii regis rari de tam magnifico principc, qui ab ulero mairis
Uilgariae, qui missi fueranl cx parle ejus ad prin- snse vocatus esl rex aureus (559), qui auro et ar-
cipem Bohemise, reliilerunl coram codem priucipe gcnto nec non sibi desuper data sapienlia poiuerh.
et baroriibus ojus, quod bora coiigressionis exerci- P trans Danubium jam altcra vicc suis cxercilibus
ttium ad invicem, Bohemi valido clamore in coelum Iranseiindum et redeundum iriirabililer supcr naves
exaltalo canentes hymnum a sanclo Adalberto magnas artificiose fabricavit. Sic atitem fcsto con-
edilum, quod populus singulis dichtis dominicis et suinmato, rex Olakarns Pragam reveilitur sanus et
a!:is fesliviialihus ad proccssionem cantal, equi incolu.ids cuni suis omnibiis.
adversariorum invilis sessoribus Iiigam arripue- Anno Dnmini 1271. obiit Viius dccanus Pragen-
runt. sis Kal. Maii. Ilic vcrbum viloe prcedicando et do-
Quidam scriplurarum scrutaior el in cisdcm pro- cendo fidelcs Chrisli salutarem disseminavit scieii-
phelico prscscrtiin sensu circa nunieroruiii mysicria liam, spe uherioris frucliis suis pro meriiis ct laho-
curiosior indagalor sic ait : < Post annos 1260 ribus, cceleslia pro terrcnis comparaiido. liliiminaiiat
Suspccta siint inihi amodo lcmpora cl momenla. — enim uieiiies lioniiimm utpote lucerna liicens, ei
Hanc inierpolatoris glossuii e lextii rciiioveudain confliiohanl ad ccclesiam Pragensem occasiijiie ser-
ccnsuiinus. > mocinalionis ipsius singidis diehus doniinicis et fe-
Anno doniinicac incarnationis 1264 4 Kal. Octo- slivis nobilcs lerrsc et btugeiises, cseleri ciiani arli-
bris in festivitate gloriosi paironi sanoti Wenceslai ficcs el operarii, ut possent in arcella mcmoriac suoe
idem rex Przieinysl curreus ad ccclesiam niajoreiii, D ad liiudem el hoiiorein Dei el profccttim ipsormii
devolissinie recoinmcndans se oraiionibus tarii cle- verhuin salulis conservare. Cpiilulerat enim sibi
ricortim quam laycortim, occurrit genero suo Oiloni Dominus grntiam iron modicam eioquentioe propo-
marchioni el sorori suse dileclissimis de Braniburk, nendi verhi sui, spirilu sapientiae replevefiit euni el
Czaslaw, qui filiam eornm secnm duxeranl, quam intellecliis, et ipse tamquam iinbrcs niisil eloquia
doiisinusrex.iiealiqiiasciiUilladiscordiceinlereum et sapienlice suae, per quos arida corda honiiiltim irri-»-
regem Ungatise, pairuuni ejus,remaneret, prolreugis gabal. Isle vir lotuin exposuit se ad opus ecclesitB,
retro hahiiis et pro pace perpetua terrarum suarum, el sua pro uomine Jesu Christi. Compilavil Icctio-
dictam puellam Dlio regis nomine Belse, ante Poso- naritini quod iiiatuiinale appellalur cum magnis )a-
nimn (557) corain tribus episcopis, Pragensi, Olo- boribus el vigiliis. Nam antea singuli libri, quibus
NOT^E.
(557) Nuptiae celebralae sunt in campis qui (558) Sunicalcnse ex auro factae, vide Adelungii
dicunlur Vizze, ubi Fischa in Danubium exundal, glossariiim s. h. v.
haud procul a Yindobona, ut probanl Auslriacarum (559) Ferreus rex nominabalur a Tartaris. tesie
rerum scriptores. Palacky II, 192. Chronico Sappelrino Erfurlcnsi ap( Menken 'HI«2S1.
54-3 C0S5L-E PRAGENSIS CHBONICA. 348
ecclesia utitur pcr circuhim anni, in voluminibus A£ delicet Dyrhkow et Yisin. Iste vir Yitus affeclu pio,
singillatim conscripti exhibebantur ad malutinas largkale prodiga fervebal in eleemosynis erogandis;
juxta dislinctionem temporum el determiiiationem ; slahilila enim eranl bona ipsius in Domino, et elee-
videlicet Isaias in advenlu Domini, post octavas inosynas illius enarrabil oinuis ecclesia sanclorum.
epyphaniae epistoloe Pauli, tempore quadragesimali Colligebal enim ad mensam suam singulis diebus
omilise sive Genesis, in passione Domini Jeremias, tres paupcres scolares, aliquando qualiior, quihus
ctsic de singnlis, per quarn muiaiionem dispciuliuin cl abunde proecipiebat ministrari. Dividebat etiam
et error circa niiniis oflicialos generabaiur. Procti- denarios pauperibus laycis viris et feminis in se-
ravit eliam libros plures musicos scribi, adoflicium queslro et in angulis ecclesiae in ohscuriori loco,
divini culttis perlinentes, suis propriis sumlihus, visitando altaria pro veneratione reliquiarum, me-
invigilans ne qiiid omilleretur, adjiciens epislolas et mor verbi evangelici : < Nesciat sinistra lua, qtiid
evangelia, quse in sollemnibus feslivitatibus cantaii- faciat dextera lua (Maiilt. vi, 5). > Non qiiaerehal
tur. Erant enim libri aikiqui usuales et simplices, laudcs humanas juxla illud philosophicum : < Virtu-
quidam eiiam jam veiuslale consumti, inutiles, nul- tis fruclum sapiens in conscicniia ponil, mi.itis
lum fructum proferenles, per quos error el confusio perfeclus in gIoria;nam sapiensconlenlusconscien-
"
frequens in oflicio divino accidebal. Stint autem hi lisc procmio gloriam non quaeril. t Ilic vir non tan-
libri qui conscripti sunt Yitidecani pretio et oxpen- luni scolaribus Pragensi ccclesiae deservieritibus
sis, missalia, gradualia, antifonaria musica, psalte- suhveniebal, veium ciiam in generali studio exi-
ria, ymnaria, colleclaria, baplislcria, breviaria et slentibus pro possibilitale suarum facullatiim. affe-
alii plures sermonum libri, per quos illuminavil ctuose, ut in plurimis pattiil, providebat. Cognalos.
Pragensem ecclesiam in officio divino. Multoeeliam el cousanguiiieos et quoslibel propinquos speciali
et alice ecclesiae convenluales et parochiales emen- utleclione ampleclebaiur, defeclibus et necessitali-
dalse sunt in officio divino per transscriptionem li- bus ipsorum compelenter subveniendo, non imme-
brorum Pragensium et illuminatee, quod domino Yilo inor auctoritatis :
decano, auctori hujus operis, meritorium etiam et < Cum tibi divitice stiperant in fine seneclus,
animae ipsius proficuum csse non haesitamus. Am- Munificus esto, vivas non parcus amicis. >
pliavit eliam Pragensem eeclesiam conslruendo Hic, qui sui memores alios fecil esse merendo(510)
altaria. Erexit enim pulpilum facultalibus propriis setas qtiippe sibi malura inerat ct viciuata senio, et
tesludiiiatum, et locavit altare sanctorum evange- competebat sibi illud Sapieniice : < Seneclus vene-
listarum ad latus chori sanctae Mariee a sinistris. r( rabilis esl, non diuturna, neque numero annorum
Erexit etiam el aliud pulpitum, ubi solent vicarii computata ; cani sunt enim sensus ejus, et oetas se-
canlare in coena Domini < Domine, miserere, > in ncclulis vita immaculata (Sap. iv, 9), > iste vir
maluiinis parasceve et vigilia paschse; et constru- multa pia ofiicia peregit in domo Doniini, ad laudem
xit allare siincli Maltbise, provisione compelenti mi- ejus perferens pondera diei et oestus, e.t non iiicon-
nistro altaris depulata. Per ipsum etiam consum- grue comparauir prophetse Samueli, qtti poslquam
matum est opus clauslri in Ionga via versus aquilo- ablactatus fuit, oblalus est in domum Doiuini cum
nem, in columnis sculptis el tesludinibus et picttira tribtis modiis farinoe el anfora vini ad serviendum
totius claustri. Capellam sancti Michaelis, in qna Domino pmuihus diebus vitee suoe. Isle eiiain a ptte-
vesliunlur ministri ad missas celebrandas, amplifi- riiia sua nullo cogenle, quia coaila servilia exacer-
cavit suhlus cameris tesludinatis el supra, el locavit bat Deus, scd proprii motiis voluntate obtulit se in
altare sancli Michaelis; quam etiam el depingi pro- teniplnm Domini, videlicet Pragensi ccelesice ad
curavii, competentique provisione dotavit, assignans scrviendiim indefessa mente, virili et constanli ani-
terram in villa Hornelicz el aliam in Prziehoy, quas mositalc, proesentia eonlinua ad serviendum ad
propria pecunia comparavit. Inslituii etiain vica- laudem et gloriam Jesu Chrisli el beatorum marly-
rium perpeluum decaniee Pragensis, assignans ler- D rum Yiti, Wenceslai atque Adalberti omiiibus die-
ram in villa Bicos, de qua idem vicarius possit hus vitce suse, et ad fineni usque complcvil.: Unde
commode suslentari. lnduxit elium idem dominus de Samuel dictum est : < Cognoverunl omiics a Dan
tlecanus Czieczonem, judicein totiusregsiiBohemice, usque Bersaheoe, quod lidelis Samuel propheta esset
ad construendam ecclesiamomnium sanclorum.quoe Domiui (Judic. xx, 1). > Viro vero de isto gratia
sila est in exitu claustri versus curiam regalem, virtutum quoc micabat in ipso divulgavit nomeii ejus
quoe ecclesia cedificata est, procurante et conducenle occasione exerciiaiionis operum ipsius in laudeni
lapicidas et alios operarios eodem decano usque ad domtis Dei per lotam Pragensem dyoecesim et in
pcrfeclionem operis proenotaii. In qua inslkuti sunt omnibus flnibus ejtis cunctisque terminis toiius re-
dno presbyteri ad ofliciandum. Quibus etiam provi- gni Bohemioe.Effulsil enim in templo Dei velul lu-
uim est in agriculturis ct in dole mobili el immo- cerna, non sub modio sed super candclabrum posiia.
bili, et hominibus censualibus in duabus villis, vi- Consurgebat eliam mcdia nocte de strato suo anio
NOT^S
(5S0) Cfr.Tirg., ^n. VI, 664.
349 CONTiNUAT. CANONIC.PRAG. ^bO
lempus malutinarum, ,lustrans omnia altaria pro A hoviensi sub lurri in honore sancti Malthiae apo-
veneratione reliquiarum cnm veniis el orationibus. stoli. Idem decanus melioravit dimidiam prseben-
Aliquando eliamperlegebattertiam partem psallerii, dam in Slrachkow a69 villa comparando pecunia
quam nos quinquagenam vocamus, si lantee proli- propria curiam et hseredilatem cujusdam militis
xilalis tempus ante pulsationem matulinarum se nomine. . .. !7°, per quem multa mala infereban-
oflerrel. Deinde suscitabal campanarios ad pulsan- lur eidcm dimidise praebendee.Mulla dlcenda essent
das malutinas, et infra pulsalionem campanarum de virtulibus ipsius, quae digna sunt relatione, de
egressus de ecclesia, girabat circumquaquepulsando castilaie, de continentia,de observanlia jejuniorum,
ad cameras clericoruin, excitando ipsos ad matuli- de sobrietate, fidelitate ac pietale, de compassibili-
naruni officium. Postmodum intrans ecclesiam ve- tate proximorum, de divinorum mandalorum obser-
niebat adchorum, et si ebdomadarium sacerdotem vationc, veritalis et juslitiae imitatione. Sed rie vi-
cernebal, annuebat eidem ut inciperel malulinas; dear singulariim virtutum ipsi divinitus coUalarum
absente vero ebdomadario, oflicia ipsius personali- plenius facta prosequendo notam adulationis inciir»
ter perferre non dedignabatur. Deleclabatur enim in rere, slylo amolo, malui posleris relinquere, quia
ollicio divino omnem defectum ecclesioc per mini- sunt nonnulli, quorum memorise ipsius facta im-
stros negleclum personaliler supporlare. Hic vir B preJssa sunl multo meliora. Onmia quippe dona vir-
nunquam audiebal judicia secularia suorum stibdi- tutum confluxerant in ipsum omnipolenti Domino
torum, sed aliis commitebat audienda. Culpas vero largitore, nec indegloriabatur; erat enim ei miin-
horum qui perdeterminationem judicum damnaban- dus mortuus, et ipse mundo. Nam mundus dicilur
tur ad pcenam solvendam nunquam exegit nec obla- ei mortuus, quem suis illecebris non aslrin?il, et
tam recepit, sed palerna pielate tanquam filios cor- ille diciiur mundo morluus, qui nihil mundi concu-
ripnit, quandoque etiam asperioribus verbis, 'ne piscit. Non inhiabat vaniloquiis, non spcclaculis,
similia conraiitlant, acrius increpavit. Attendebat non hyslrionibus. Epiihapbium ipsius :
enim illud evangelicum : < Nolite judicare, ul non Da, Deus, mlltereos Vilo conscendere cxlos,
judicemini (Matth. vn, 1), > elc. Secularibus nego- Aslrigerumque sacro sub nomine noscere cmlum,
liis ne se inmisceret, omnibus modis evitabat. In Perpeluoque frui sine morlis legibus wvo. Amen.
vflla quse vulgariter dicitur Velikawes, in qua Ebr- Hoc etiam epitaphiuin lapidi ipsius tumbae super-
hardus felicis memoriee canonicus Pragensis (541) posito scriplum eral.
comparavit qusedam bona pro remedio animee siise, Nomen sortilus fuil a vila vere Vilus,
et assignavit ecclesiic Pragensi pro enutriendis Cujus erat vita morum fidei redimita.
et vestiendis 12 scolaribus, qui bonifanti sive' Anno domiiiicae incarnationis 1272 (5l5).'mense
honi pueri appellanlur, qui continue teiienlur Augusto missus estCoIoniensis archiepiscopus (544),
in ecclesia memorata deservire in cantu, legenda et alii cum eo plures nobiles ad regem Olakarum,
et psalmodia, idem Vitus decanus erexil in altum roganles ipsuni ex parte electorum, qui habebant
ecclesiam in honore sancli Laurenlii, in qua cl tur- potesiatem et jus eligendi in imperaloriam dignita-
riro exslruxil decori operis propriis sumlibus ct tem, quaientis dignaretur assumere apices impera-
expensis. Oblinuit eliam ab episcopo Johanne in- lorise dignilatis. Quos Otakarus rex serenissimus
diilgenliam 40 dierum, fidelibus Chrisli advenienti- benigue et graliose recipiens, honestissime traclat
bus in dedicatione eeclesiee el aliis summis festivi- infra aliquot dierum spalia, el convocans nobiliores
talibus largiendam. Erexit et aliam ecclesiam in mililes Bohemoriim el maluriorcs oelate ac sapien-
Cogieticzvilla suis sumtibus in honore saricli Viti, lia fulgenliores, quid opus sit facto in hujiismodi
in parielibnslapideis el tectura, el turrim exstrttxit negotio sludiosus inquiril. Congressis itaque in
iiialtum. In villa Sluhach (542) fama volante inlel- unum locum magnatibus et priinis juxla mandalum
jexit quod essel ecclesia tolalkerdirulaet desolata, regium, consilio habito unus ex ipsis eniiiientior
ita quod nec ostia remanserant in ipsa; porci, Inpi, .n dignitate, qui eo tempore erat camerarius regni et
canes frequenlem ingressum el patulum habebant facundior, Andreas (545) nomine, el talihus dicilur
in ipsa. Ilanc doniiims Yitus decanus Pragensis a usus fuisse sermonibus : < 0 rex iuviclissime e! ex-
lundamenlo reaedificavil de nobilissimi operis stru- ccllcnlissime, quis mortalium tuee potest in terris
ctura propriis faculiatibus, el lurrim pulcherrimam sequiparari polentice! Deus in ccelis regnal, tu in
exslriixil in ea ob veneralionem sancti Adalherli terris ex permissione cjus, et ducibus et terrarum
martyris. Construxit eliam altare in ecclesia Stra- principibus dominaris, el non est qui reststat luae
VARI^E LECTIONES.
369scriplum eral Strahow, sed manu anliqua correclum esi Strachkow. "° spalium vacuum incodice.
mvM.
(541 Cfr. supra 1257, 1259. pag. 51.
t(-5.42) Sliich in circulo Kaurzimensi. (344) Engclbertus, ^juem Pcssina III, 7, in loco
(545) Ila legendum esse, minime 1271, ut Iiubet quem dedit ex hoc Chronico Conradum noini-
.couex, quem rerum Bobemicarum scriptores secnti riavit.
siint, ohservavit Bohiner Reg., p. 52, Richardus (545) Quem de Biesano nominat Franciscus I, 3,
die 2, mens. April. ojusdem ariiii obicrat; vitl. ihid. Pelzcl el Dobrowski scr. rcr. Boh.II.
5-31 COSMJE PRAGENSIS CHRONICA. S52
voluntali.lncognitcc enim tibi sunl ad quas invitarisl >•fertur nunciis Rudolfi elecli in imperatorem dedisse
diversarum genlium nationes, et rerum dubius responsum : < Terras quas Rudolfus repetit nun-
evenlus. Sedeinsoliopalrum tuorum; tuum regnum quam possedit nec possidcbit; sed mihi queedam
ct poteslas per climala mundi famosius dilatalur, et datae sunt in dote, ratione matrimonii conlracti
ad mare (546) nomen tuum insonuil, jam el nutibus ciim Margareta , filia Leupoldi ducis Auslrise ,
fuis cuncti lcrrarum principes famulantur. Ipse quasdam etiam manu victrici el gladio aequisivi
eliam, si necessefuerit, imperator tuis parebit man- el dominio ineo subjugavi. Unde in lerris sui
datis scuto et clypeo in auxilium luae necessitalis.i imperii imperet, lerris aiitem quas a me repeiit
Rex itaqtieOtakarus audilis bis sermonibtis, consi- nunquam imperabit (350). > Videns itaque rex Ru-
deransque polcntiam suam extolli et magnificari, dolfus, considerans severbis non posse proficere,
acqtiievil sermonibus, et recusans ad lanloe digui- post primam et seeundam monitionem (351) furore
tatis fasces assurgere, remunerat nunciosmuneribiis iracundioe succensus (552), concepit in animo suo
magnificis in auro, argenlo, gemmis preliosis, an- armis vincere regem Otakarum, et pra>parat se ut
nulis, dcxlrariis, palefridis et diversis ac variis celetius polest ad belltim (555). Coniperiens Uaque
clenodiis, vestiens ipsos el lolam curiam eonim, rex Bohemorum, quod Rudolfus atlcmptaret ingredi
remisit ad eleclores cum ubcriori graliarum aclione. ' * lerminos suos (554), niisit cxercitus in occtirsum
Venerunl etpluries (547)ntmcii simillima deferenles, ejus versus Tepla ad reptignandum, ne intrarel me-
quos rcx benigne suscipiens petiiionibus ipsorum las ejus ; ipse atilem rex morahalur in venalionibus,
cullo modo acquicvit, sed mtineribus ornatos ad dedilus ludis el aliis curialitim delectationibus.
clectores remisit, gratiarum acliones referens pro Sciens ilaque rex Rudolfus, quod Olakarus rex ia
cvocalione lantse dignitalis. occursum suum exercilus Bohemorum armalos, ne
276. Anno qiiinto (548) eleclionis suoe Rtidolfus inlraret lcrram Bohemorum, venire decrevisset,
misit nuncios ad Otakarum regem Bohemioe, petens aliorsuin divertit gressus suos, el processit ex alia
sibi restilui lerras, videlicel Sliriam, Auslriam, parte Danubii (555) versus Austriam, oceupans
Kariniliiam, Portum Naonis (549), Fiolelum, Forum caslclta el quaequeoppida, civilates el villas, omnia
Julii, asserens eas ad impcrium pertincre el suo siihjicietis diiioni suae, transiens per Pataviam us-
domliiio suhjacere. Rex autem Otakarus, vir magni que Lincam (556), et ihi castra melalus est cum
cordis, in ordinandis regni sui negoliis singulari cxercilibiis suis. Quod audiens rcx Olakarus man-
solcrlia proeditus, ct rebus hellicis a pueritia dedi- davit exercilibus suis, qui eranl circa Tepla, ut
lus, cui audaciam dabat invicia soror forinnse Bel- _ quanlo cititis possunt, veniant usque in Drozno-
lona et felix belloruni successus, confidens polenliee vicz (557). Transeunies ilaque de Tepla, per pro-
suae affeclansque semper bcllare et praeliari, lale vincias Pilznensem, Bechineusem, Prachnensem et
NOT^E
(546) Adrialicnm; post rnorlom enim Ulrici ducis modicum detrimentum aitemplare per sttas senten-
Carinlhiie a. 1269. OinkarusCarinlhiam, Istriam et lias nilebalnr, el adhuc nitilur, el per sua placiia
parieui Fofojulii eccupavcral. Yid. anon. Leob. Ve- oinni juri conlruria malum n<ibismitliipticiler contra
rorieusus eliam, Fekrenses, Tarvisini Olakari pa- jusliliam macltinalur, Itimquam hoslispublicus el ad-
irocinio se subdideranl. Cfr. 4Micoe Silvii hisl. Bo- versarius manifeslus. Cfr. BoczeklV, 142.
lteni. c.27. (551) Secimda vice Olakarus iuvitaliis est Ilerbi-
(!v47) Qiiod in dnbitationem vocari videtur posse. polim, ubi 25 Jan. 1275 curia hnbebatur, lortia 15
(548) Eial; prinium de his rebus acium cst No- Mni. ejusdem anni Augusiani. Bdhiner Regesi., p.
rimhergin iu ciiria d. 19 m. Nov. 1274 a Riidolfo 68. Anno (leiiium 1276 nd Otakarum missus estFri--
hnbiia, cui Otakarus, ciimde feodis ab ipso inler- dericus hurggravius Noriinhergensis, ul iniperil
regni leinpore occupatis agerelur, iiorijiilerfuU. Cfr. banno affecliim ad pacem ultimo rcvocarei. Yide
Mon.Germ. Legg. II, 599 et Rudolli epist. 60 apud Anoii. Lenb.i274 et Bohmer 1.1.
Boilimiiimim. (552) Quod veruiii esse dicis, si talia in Rmlolfi
.. (513) Portenau caslelltim, Pordenone, in provin- epistola 8 apudBodmamuim legis : Nostrum et ejtis-
cia Forojulicnsi siuim, feodum erat Aquileiensis dem imperii publicum inimicum, pairis el paiiim ne-
Ecclesiie. Apud Boczek IV, 41 deprehendimus Ola- fandissimum iradiiorem, quem lola Austria tanquatA
ltariqiioddiim proecepliim 12J;\n. 1270 datum, quo inveleralum in perftdim maliiia patenier evomuit.
;seBoeiniae regem, ducem Auslrise et Slyriae, et Mo- i,3E5) Quodcceplum estdie 24 Jun.1270 Buhmer,
raviae marcliionem noiniuat, quod sequilur aliud IDpag.77.
16 Febr. 1270 scripluni. in quo ducis Carinlhiee, (554) Belli gerendi consilium, quod piimum Ru-
domini Carnioloe, Marchioe et Egrre titulos addit, et dolfus ceperal, descripsit Fridericus episcopus Sa-
dic 28 Aug. 1270 domini Portus Naonis. De his pro- lisliurgensis in epislola 15 apud Bodmaniiuin : \Primc
vinciis vide Oiakari pacem cum Stephano Hungarioe infesiclis regem Bokemim, circaparlesBoltemim at sic*
rege a 1271 faclam Boczek IV, 45. ab Auslria discedere compellaiur. Quod veromulavit
(550) Diiabus liiteris ad papam 9 Mai. 1275 scri- consiiiuni, pace ciiiti Bawariorum duce facla; non
ptis Oiakarus ponlilicis arhjlrio se snhmiltere velle Bolieiniain, quod et ipse Olakarus opinabatur, sed
cniifirinai peiitque, ul et sibi el Rudolfo hoc injun- Auslriam aggressus est.
galur ne aller aiteruin a'ggredialtir, dum ipse tcrrae (555) Qucm Ralisbonoe trajecerat.
saricioeauxilium ferre ex voto se prseparel. In allera (556) Linz, uhi in castriseral die 10 Oct. Laih-
vcro cpislola dc Rudolfo haec legiinlur : In cttria bacher II, 110.
apud Nurenberch celebraia qumdam dc facto in no- (557) Idemquod pauloinfraDrosendorf ad Tayam
iiti honorit dispenlhim e< lerrarum nostrarum non in sinistra Danubii ripa in Auslria inferiori.
553 CONTLNUAT.CANONIC.PRAG. ?«
per sylvas ac nemora, multa mala perpessi sunt, A electo se junclum, ad instanliam ipsius et petitio-
erranles in invio et non in via; tamen a spolia- nem, quomndam eiiam suoriim consilio indtictus,
tione patiperum per innalam malitiam non ces- subspe uberioris gratice obtulil sihi vexilla
quinque
sabant, nulli omnino sexui parcentes vel oelali, in signum siibjeclionis, sperans sibi eadem vexilia
quod melius experii sunt illarum provinciarum cum lerris quas resigEaverat incontinenii reslUuu
viri [Aiistrales (558). Tiuidem venicnles ad con- Rudolfus vero, ut vir providus et discrelus, cuui
diclum loeiini Diozndorf, occuparunl fines provin- suis primalibiisinlerlociitoria habila, usus maliiriori
ciartun confinii illius in longitudine et laliltidine consilio regi Olakaro vexilla duo resliiuilcum lerris
qiialuor milliariorum, et ibi lentoria letenderunl et Bohemise etMoravise, ponens eum sttb spe reslilu-
caslra meliUi sunt, rege Otakaro inler ipsos jam liojiis et aliarum lerrariim, asserens se necessitati-
commor.inle, et regc Rudolfo ex alia parte Danubii bus et indigentiis aC rciuin caremia csse pr:rgiava-
ciiiu exercitibus suiscirca Clincz exisiente. Cumque iuiii (567). llis iia peraclis vinculo pscis firmissime
j.iin seplem hehdomadis morarentur procdicti princi- iiiler ipsos durante, inconvulsis radicibus amicitise
pes ctiiii exerciiibtis stiis in locis ante diciis (559) ex ad proprios larcs lco.li rcmearunt. Acta siint hose .
uiraqne parte Damihii, viilenles homiiics riebilitari itnno Domini 1276. 12. Kal. Sopiemlir-s tisi|ue ad
et deficerc proe uiinia anxiutatc et carentia victua- N Kiilendas Deccmbris (568). Qtnudam auiem, quce
lium atqiie nimio dcfectu pahuli equorum (560),"'per ibidem in Kambeik aeia suiii, maltii subliccrc, ne
nuiicios ab ulroque prineipe hiuc inde missos treu- forie singiihi ut fucrunt proseqtiendo aliquorum
gis iulerposilis el seeuritiile data sub juramen.i in- odium incurram.
lei.positione, clegeruiit lociim insulim ' quaiidata Anno Doniini 1277. 6. Idus Sepienibris rex Ota-
dielam Kamberk ad tractandum pro amicnhili cora- karus, immcmor sponsionis suoe, filiam suam (509),
posilione el reformatinne pacis (561), nutrice con- quam desponsaverat N. filio Rudolphi. elecli Roma-
:ordia mediante. Deindestaluto die inlranle insulau norum, reclusit cam in moiiasleriiiiii sancti Fran-
supradiclam utroque prir.cfpe cum paucis ad hoc cisci (570), subjiciens regulce el religioui, quae vo-
specialiler evocatis, traclatu prolixiori habilo, lale calur. religio pauperum doininarum. Iiilraverunt et
foedus iiiierunl in eoniractu sponsalium : videlicet aliae cum ipsa deccm virgines sub eadem regula
ut Wenceslaus, filius regis Bohemise, filiam (562) victuree, cupientes coelihem vilam ducere, ct omiii-
Budolfi eleeli accipiai in iixorem sibi, el e converss -potenti Deo pro viribus el sicut rcgula cjtisde-mcpn-
filius Rudolfi (565) filiam (564) Otakari accipiat venlus proecipil deservire. Hnjus puelloe ingressus
sibi in uxorem. Hicconlraclus confirmalus fuit per et assumptio monasticae viioe non solum a sapieuti-
ulriusqiie principis jtiramenti inlerpositionem in bus, verum cliam a siniplicibus rurensibus laiqis
procseniia multorum episeoporum (565) et aliorum reptilahalur inititim fuisse totiiis mali et rtiina re-
pltiriiim nobilium ecclesiasticarum et seculariusa gni Bobemice (571). Ciijus instinctu seu consilio rex
personarum.Ftierunleliam insirumcnta supereodem Olakarus alleclus isla feceril vel facienli consense-
conlraclu confecla et multorum principum pro te- rit, quia inter sublimes personas vcrsaiur factum
Stimonio sigillis insignila (566). Yidciis itaque rex (572), ad cnarraiuluiii diflicile iiianet. Nec in aliis
Olakarus lali confoederatione et amicitia Rudolfs defuit hoslis antiqtius, qui fraudis suoe fomenla sub-
NOT.&.
(558) De hac devastalione cfr. Chron. Clauslro- lone marcbione Brandenhurgensi. In quo prxceplo
neohurg. ap. Rauch I. logiinlur ha:c : Dominus 0. rex habebal
Boemim cedil simpti-
ciler el preche omni jure qttod vel Itaberevi-
(559) Observandum hoc temporc, Rudolfum a Linz
urbe usque ad Vieniiam progressum esse, qnam die debatur in lerris el hominibus cttjuscumque condilio-
18 Oct. obsideri coeptaui per qiiinque hehdomades nis exislant, Austria videlicel, Slyria, Carinthia,
obsessam lenuit Rudolfus. Vide Chrou. Auslriae apud Carniola, Marchia, Egra el Poriu Nahonis. Mon.
Rauch II. Gcrni. Legg., II, 408.
(560)- De bac fame vide Chron. Salishurgense. D (567) Quoe omnia in una eademque pacis tahula
(561) In castris ante Viennam pax facta est, ut composita sunt, itaqtie hiiic auctoris narrationi
probal Fridericus Saiisburgensis in lilteris ad papam minime videlur fides habenda.
datis, Pubilschka IV, 2, 420. Otakarus in epist. 50 (568) Liltcrae quibus Rudoifus invesliehal 25 Oiaka-
apud Doliinerum dicit concordiam apud Dauubium rtim Bohemia et Moravia dalae sunl Yiennae Nov.
initam esse. 1276 , Boczek IV, 185.
(362) Gulam. (569) Anno 1265 nalom ; cfr. supra. Franciscum
(563) Harlmannus. (570) Quod sponle fecil Cunegundis.si
(364) Ciinegundim. audis ap. Pelzel et Dobrowski II, 29.
(571) Quod vix credendum, cum dicbus 6 Mai el
(365) Werneri archiepiscopi Moguniini, Friderici
Salisburgensis, Bertboldi Babenbergensis, Leonis 12 Sept. 1277Olakarum mulalis quihusdam conditionibiis iiiter
Ralisbonensis, Pelri Pata.viensis, Conradi Frisingen- Riidolfunl cl pax denuo firmaia est; cfr.
sis, Brunonis Brixiensis, Dietrici Gurcensis, Joamm Bobmer, p. 84, 88. Quam belli causain a noslrp
Chymensis, qui exstant in regum preeceplo dalo 26 falso allalam267. esse jam probarunt Lambacher 1,208 ;
Nov. 1276, M. G. Legg. II, 408. Palacky 11,
(366) Pacis leges couscriplac sunt in tabula in (572) Cunegundim reginam innuere videlur.quam
,castris ante Yiennam 21 Nov. 1276, mediantibus belli auctorem fuisse monachus FiirsieiifelUensis
episcopis Bertholdo Herhipolensi, et Brunone OIo- et post eum mulli alii nariaiuiil.
mucensi, etLudovico comiie palalino Rheni, et Ot-
355 COSM^EPRAGENSIS CHRONICA. 556
ministrans el •semina discordiarum spargens, irre- A rtim discrimine, sciens arcuin suum tendere et re-
lire non desinil humaiium genus, qtti etiain in lan- Iaxare lempore opportuno, comperiens per explora-
lum succendit aninuim regis Otakari ad belli slu- tores suos, quod rex cum exercitibus suis nullam
dium,ut obliviscens omnium promissionum suarum, spem haberet de advenlu inimicorum, et essent
quas pollicilus est electo Romanorum, vix diem dispersi huc alque illuc, sieut consueludo Bohemo-
expectal, qtio in ipsum suam possit effundere iram. rum est, causa praedserapiendee, et rege cum paucis
Miltit ad eum Iileras (375) magis rixam provocando, commoranie, repente irruit cum exercitibus suis
quam pacis osculum offerendo.,, Eodemque anno super improvisos et inhermes, et in modum semi-
molendinum ventosum est ereclum in orlo Strah- ciiculi per ordinalas acies circumcingens eos mul-
oviensi. litudine innumerosa, contrivit tentoria ipsorum et
Anno Domini 1278. 5. Kal. Julii rex Olakarus exercitum corum, et cecidit super militiani regis
profeclus est ad expeditionem conlra Rudolfum Otakari formido et pavor in magnitudiiie brachii
eleetum versus Moraviam, reseditque in Brunna, elecli Romanorum, el perterriti ac nimium stupe-
expeclando duces Polonise (374) et militiam ipsorum, facli non valentes resistere potenlice ipsorum, fu-
nobiles eliam Bohemise atqtie Moravise, quorum giunt, sicque fieri sotel, ut quando homincs prse
auxilio sperabal se vicloriam oblinere, et terras B timore fugiunt, eliani ad motum atirse pavent et
sibi ablalas iterum dominio suo subjugare. Non at- ipse pavor timorem eis auget; in Rudolfi exercitus
lendebat intra se dubium esse eventum hellorum; fugientes insecuntur forti et armata militia, et
varius est enim eventus in prselio, et nunc isti, nunc quosdam interfecerunt, quosdam vulneraveruiit.
illi preeva'lent bello, et quem premunt sua fata, hunc Nobiliores vero multi Bohemice, Moraviaeet Polouiae
continuo nolentem ducunt, volenlem iralmnt. Col- capiunlur ab eis, circumdali ex omni parte et veltit
lectis ilaque exercitibus processerunt ad Lavam, sues iu stahulo conclusi; eiiguntur potiores, diiiores
ibique immorati sunt, qtiamdiu poteranl pabulum el meliores, el deducunlur ad oppida et muniliones,
pro e"[uis et viclualia per spoliationes pauperum et reclusi in carceribus, in manicis ferreis et com-
liahere (575). Deinde venienies applicuerunl muni- pedibus, gravissiinis crucialibus ct pcenis variis
lioni quse dicitur Drozndorf, el ihi melali sunl ca- lorquebantur, ut darent pecuniam non modicam
sira, el vallaverunt prsedictam muniiionem, el loca- argenti el auri delentorihus suis. Capiivi vero vi-
verunt machinas et alia varia inslrumenia ad cxpu- denles se undique angusliis et tribulalionibus ac
gnandum. Videns quoqnehsec quse fiehanl Messover cruciatibus magis magisque aflici, nec aliquo reme-
(576) milcs strenuus, qui praeerat eidem munilioni, dio vel auxilio evadere iiianus pcrsecutorum,qtiibus
G
quod resislere nequiret, subdidit civitatem, se eliam pecunia deposila deeral, vencienles bona progenilo-
ipbum el omnia quce possidebal dominio regis. Cum- rum suorum, redemerunt se ipsos cupientes vitam
que bacc innolescerent electo Rudolfo, jam enim conservare. Et quid est, quod non darel homo
dudum collegerat niullittidinem copiosam Ungaro- imminente cervicibus gladio? Quis in anguslia con-
rum, Comanorum, Suevorum, Saxonum, Austra- stitutus non libenterdaretpro se quidquid haberet?
lium, Sliriensiuiii, Coloniensium, Reiiensiiim (577) Noiiiiulli ctiam fugieiitium sperantes se preesidio
et aliarum diversarum nalionum, et transfrelato fugaeevadere hostiuin pcrseculionem, se ipsos praeci-
Danubio (578) venit in occursum ejus. Rex autem pilaverunl in flumen Moravam, quia circa ipsum flu-
Otakarus jam erat circa eum locum, qui dicitur vjum confiictus pugnsegerebalur (579), elmoxsuffo-
vulgariter Usadwora Lova Lovistie, et cst mons cati sunt (580). De interilu auiem regis Olakari nihil
neniorosus circa flunien Moravam [COSMAS]. Interea cerli dicere possuiniis, quia diversi diversa dicunt.
ele^tus Rudolfus, ut vir providus et prudens in re- ct sic multis hsesilanlibus vulgo proclamalur, quod

NOTiE.
(575) Quas scripsil Podiebradi die 51 Oct. 1277 D nici auclor docet
de Witegonidibus, quos Rudolfus sua cum Olakaro (578) Quod factum cst Heimburgi die 14 mensis
pace comprehensos esse statucrai. Cfr. Dolliner., Augusti, testeeodem Chronico.
p. 79. (579) Hanc ptignam satis accurate descripsit Joan-
(574) VideOiakari litteras ad Polonioe ducesapud nes Victoriensis II, 4. Locus quo prselium commis-
Dollinerum, p. 93, quihtis eos ul sihi auxiliuni fe- sum est ab aliis alitcr est descriptus; oppidum
rant invilat. Sed suppressa sunt noinina. Cfr. quod Marchoe, campus Gansserfeld, Stilfrit, campns
ibidem de Otakari sociis observavit Dolliner. Ydtmgspeugen circa Marchiam, campus Marchveld
(575) Circa festum S. Jacobi i. e. 25 Jul. intravit modo ah hoc modo ab illo reruin scripiore affertur,
Otakarus Austriam, lesle Heinrico de lleimburg. quorum lestimonia acctirate collegildieBbhmer
26 m.
Reg.,
(576) Stephanus de Mizow apud Ileinricuin de p. 95. Commissum est preeliiim Aug.
Heimburg. 1278; ul ipse Rudolfus adpapain scripsit crastino
(577) Minime ex imperii principibus lam multos, h. Bariholomsei caslra postiil haud prdcul ab Ola-
quam auctor videtur cpinaius esse et Lambacher lwri exercilu; mane ferice sexice subsequentis ad
ex tabula qiiadam sibi persuadebat, Rudolfo in au- arma venlum est, in die Veneris, ul hubet Heinricu»
xiliuni venisse probavit Bohmer, p. 93. Prccter epi- de lleiiubiirg.
scopos Salisburgciiscm el Basilicnsem el cotniltmi (580) Quod probal Rudolfus in litleris ad papam
ZoUerensem fuissepaucissimos Salisburgensis Chro-
 357 CONTINUAT. CANONIC.PRAG. 5S8
Enlfaexercitus deliluitclaniplius 11011 comparuit(381). A regis Rudolfi electi Romanorum. Branbunensis
Capta est autcm preeda innumerabilis a parte regis marchio oblinuil Pragense castrum curn majori
luidolfi in curribus parlis adversse, in attro, argenlo, parte Bohemiae, dux Poloniee (588) Kladsko provin-
tifis, sculellis argenleis, balkinis (382) et aliis cleno- ciam, regina partem cum filio Wenceslao. Et imple-
liiis et diversis rebus, ornatu capellse regise, armis, lur illud evangelicum : « Omne regnum divisum
liobilium dexlrariis et aliis equis majoris et minoris desolabilur (Matth. xn, 25). >Adhuc Bohemis pejora
valoris, cujus damni el jaclurse rerum ratio humana in fulurum vanse menlis praestigia augiirianlur. Mo-
sestimalionem computare non valet. Faclus est autem raviaeliam inplurespartesferturessedistracla(589).
limor magnus et turbatio per universam Bohemiam Proh dolor! quanla anxietale, quantaque commo-
et Moraviam, qualis non fuit ex eo, ex quo regnum lione Bohemia et Moravia agitatae sunt, nec ego nec
Bohemise sumpsit inilium. Nam spolia multa et in- pluralitas facundiorum hominum valet explicare.
finiloe excussiones ecclesiarum perpetratse sunt in Eodem anno 12. Kal. Novembris ohiit Johannes
monasteriismonachorum, cruceferorum, sanclimo- Pragensis episcopus vicesimus qtiartus. Hic vicem
nialium, in domibus fratrum minorum et aliarumdi- sedis ponlificalis gerens rexit ecclesiam Pragensem
a"
versarum religionum collegiis. Tbeulonici, ex- annis 22 (590). Erat enim forma speclabilis, inco-
pulsis et ejeclis atque per colla extrusis de Insula gnitis formidabilis, domesticis affabilis , verilalis
monachis, commorali sunt in clauslro (585) sex imilator, juslitioe seclator indefessus, in judicio pro-
seplimanis, el omnia viclualia, quse comparala fue- vidus, in universa morum honestale proeclarus et
runt "ad usus monacborum, qui ibidem Deo sedulum qualiiate incomparabilis, moerentium pius consola-
exhibebant oflicium, el orationes suas incessanter tor, hospilum el peregrinorum benigims susceplor
pro benefacloribus et salute vivorum Deo non desi- et visilator. Facundissimus in eloquentia utriusque
nebant fundere alque defunctorum, expenderunt. 24 idiomatis Bohemici elLalini,lucernalticens in mtindo
villas eidem monasterio spoMaverunt in mobilibus et et ardens non sub modio, sed super candelabrum
in immobilihus, ita ut nec pilus nec granum posset posita, illuminabat corda hominurii verbo verilalis,
inveniri. Quid dicam de aliis religiosorum domibus? factis elexemplis. Decujus et aliis claris actibus, licct
Iri Corona (58'4), quse eral nova oedificatio domus, plura digna relalu eniteant, tamcn ea intacta reiin-
nec signa possunl ubi domus moriaslerii constructa quimus, quia quidam ipsi nihil honi operantes alio-
erat inveniri. Quid dioemus de griseis in Ossiek, in rum benefactis invidere non desistunt. Usus sibi
Brzewnow ordinis sancti Benedicli, de dominabus maxinuis erat quaerere et amplecti consortia peri-
in Teplicz el in Swietecz (585)? Omnes in dolore et . torum, per quorum eloquentiam Iaetificabat animum
amaritudine paribus cruciatibus et similibus dolori- suum, el hauriebat colores sententiarum dulcius
bus afflicli sunl. De remotiorihus monasieriis a ci- nectare liquido. Micabat namque et aliud lumen
vilate Pragensi quod similia perpessi sunl loqui non quasi sol meridianuspraecellens fulgoreomnes reges,
audeo, quiamultagraviora. ExquibusWylemow(586) duces et principes suoe magnificoe potentiae, videli-
potissimum loesum est, quia circa ipsum rex Rudol- cet Otakarus serenissimus rex Bohemorum. Hic
fus ctim omni sua potenlia bis stelit (587), el Bran- Otakarus ab ipso eetatis suoe lyrocinio omnem spem
deburgensis marchio et duees Polonia; convenerunt. ponens in solius Dei patrocinio, virili aniniositate
Incendia eliam innumera per totam Bohemiam facta sui regni rexit dominium. Erat enim princeps spe-
sunl per villas et urbes, pauperum spolinliones in ctabilis, rex inexpugnabilis, dux in castris acccpta-
pecorihus, jumentis el caeteris animalibus ac aliili- bilis. Hic quoliescunque conlra quemlibet regum
bns diversi generis, in vestibus, in frumento et pa- vel ducum aciem belli movit, semper cum magno
bulp quadrupedum. Facla esl autem distractio regni triumpho lcetus ad propria remeavit (591). Erat
Bohemiae el divisio juxla placilum et volunlalem D I etiam in sui principatus regimine zelo pietaiis suc-
VARI^E LECTIONES.
871conjeclura Dobrowskii, legionum 2.
NOTJG.
(581) Apud monachum Fiirsienfeldensem ap. B6- (386) Monaslerium Sancti Benedicli Willimow in
limerum Fonles rer. German. I, 8, leginius Otakari circulo Czaslaviensi.
cadaver posilum esse in loco edito, ne fial anceps de (587) Quod sine dubio factum est a. 1278 mense
eo opinio prmseniibus et fuiuris ei dicant eum esse Sept.vel Oct. cum Moraviam et Bohemiam intrasset.
sublatum. Rudolfns in litieris ad papam dalis 92 ap. (588) Heinricus IV, dux Vratislavioe
Bodinan. hoc de inimico posterilali reliquit tcstimo- (589) Ad res publicas administrandas Moravia a
nium : More et aninto giganleo, virlute mirabilise Rudolfo rege inter Olomucensem et Basileensem epi-
defendit, donec quidam ex noslris mililibus ipsuni scopos divisa esi, quod probat Annaiium scriptor
morlaliter vulneralum una cum dextrario dejecerunl; Zahredowicensis coaevus, ex ctijiis libro fragnienta
lunc demum ille rex magnificus cum vicloria vitam dedit Boczek in cominenlatione Msihren unler Konig
perdidil. Vide ctiain vitam Wilbirgis apud Pez II, Rudolf I. Abh. der konigl. bohm. Gesellschaft der
265. Wissenschaflen. Neue Folge IV, 25.
(382) I. q. baidekinus, stragula veslis pretiosis- (590) Annus vicesinius priinus non est expletus,
sima'ex auri Mliset serico facta. videsupra ad a. 1258.
(385) Oslroviensi. (591) Quod minime semperfaclum esse vide supra
(584) Guldenkron. ada. 1257.
(385) Schwalz in circulo L,eitmericensi.
55>J COSMiE PRA6ENSIS CHRONICA. 5G0
census nimio, culpas suas rccognoscenlihus pius }L hendere nec enarrare potesl. Quam innumera dona
indultor, vidiiarum non sjirdus audilor, orfanorum dedit cxtraneis ducibus, principibus, in auro, ar-
non tardus,adjtilor. Tcmpore quadragesimaUnoctur- genlo, eqttis, annulis, veslibus, exprimere non
no, solo scrvo conlenlus, latenler ccclcsiam in- valeo. Qualis comitalus seqtiebatur.eum coltidie nii-
grcssns, ct super pavinier.tiim liumi proslralus tam- litum, principum, balistariorum dinuiiierari non po-
diu perseverat iu precibus, quoad usque largo imhre terat. Nobiles terroc, in amaritudine cordis flete
laeiyniariim madida fuit cui incubuit liumus. lnde regem veslrum, qui vestieb.it vos coccino iu dcliciis,
surgeus ad agnpen facienduni anle orttim solis vocat el praehebat ornamenta aurea culttii vestro, accincti
offieialem, cui commiseral curam panperum, ct re- velamine ornamenlorum pretiosissimorum, quibus
quiiit :in paraia habeat omnia pro patiperihus enu- cliam fucalis ostro finibriis radianlia fila pendebant,
liiendis. Eral cnim mos cjus omiii quadragesimali quibus scculi arridebat pompacl altiludo niundaKa
tcnipcre quingcnios patipercs pasccrc, ct in para- limiescebat. Ornatus capeliae regi;c non nisi dc pre-
sccve eosdoin vestire. Lavabal eliam el. pedes patt- liosissimis balkinis purpura el bysso cqn.lex.liiserat
peruni in ccena Dnmini juxia numeium 12 apostolo- in casulis, dalmalicis, cappis et aliis oriiatibiis; ca-
rum, dividcns il.is ciiilihcl solidum denaiiorum. lices quidam aurei, argentei, et alia vasa, qiiae ad
Vciiiens cliani ad ccelesiam rragcnscm lcmpore B oiriciuin divinum dcslinala siint, usque ad pelves
quadragcsimali personaliler aggredittir sncerdotes, omnia in auro confecta sunl; scuiellte eliam mensae
iudiireus eos pctitionibiis suis, til missascanienl pro cjus ex auro puro el argenlo subtili opere fahricaloe,
salute vivorum, alias pro animahiis fidelium dcfiin- ad omnia fercula licet iiifinila meiissc cjus defere-
cloium, ncc non el missas voiivas dc sancla Trini- banlur. Quid plura? a solis orlu tisque ad occasum
tale, de saucto Spiritu, de Domina, de palronis, de intcr rcges eo tempore non inveiiiehalur, qui taata
cancto Nicolao el alias qnam pltires, dum lanliim- largiiale et polcsiiite atque morani fulgeret honestato.
mqdo tot possent inveniri sacerdotes. Ad maintm Quaro largus fucril et prodigus in suis donalivis mu-
aiitein cujuslibel sacerdotis missam dicerilis offere- neribus, slylo submolo, ne vider.r adulationis nolasn
bat duos iiureos vel duodecim argenieos denarios. incurrere veriiatcm prosequendo, ejus facta melius
Hoecvidinius, el teslimonium perhibemus. Iste prin- et verius explananda poslcris rclinquo: Largilionum
ceps quanlum fuerit largus, mcns humana appre- enim cjus immensiias fuil'" mensura (592)

IV.
ANNALIUMPRAGENSIUM PARS II.

Anno Domini 1278. cpiscopo Johannc viam tini- <J giinlinocarejchiprxsnli(594), pctenles multa precura
versae carnis ingresso, Thohias proepositus Pragensis, inslanlia humililer ct dcvotc, quatenus clectioncm
vir nobili prosapia orlus, oetalis legiiimae, in nomino per capilulum Pragense celebratam, excusanles etiara
sanclae et individuae Trinilaiis, divina favcnle cle- ahsenliani 'electi, luni propter viarum discrimina,
ineiilia, favorabili et concordi canonicorum asscnsu quia eo lempore cominolio maxima et lurbalio erat
in opiscopum sedis Pragensis, se iiimium refulanle, per lotum regnum Bohemieepro inleritu regis in spo-
17. K:il. Septembris (595) esl elcctus. Idem in oflicio liis ct oppressioiiibus, liim cliam proptcr distantiam
praiposiluroc adhuc cxisteus, non soltim clericos locorum; solila pietale dignarelur misericordiler
Pragensis ccclesise seu civitaiis, immo qnacuncrne confirmare. Efftitlerunt et alias cjusdem negotii drias
lerrartim parie advenienlcs sub alacri munificciitia necessarias pctiliones coram reverendissimo archi-
grata Cliristi vice recipiebat, el eis caiitalivo affeclu prsesule, bumiliter exorantes, qualenus vices suas
necessaria vitaemiiiistrabal. Canonici ilaquePragen- dignarelur commillere honorabili viro Brunoni,
sis ecclesiae, cupientes eleclioiiem suain omnium vi- Oloniucensi episcopo, ul in presbylerii gradura ele-
rium suaruni nisu ad effectum perducere, compilalo ciiiin ipsoruro proinoveret, el cum aliis duobus co-
decreto juxla formam eleclionis praehabitam, ct si- episcopis vicinioribus sibi adjnnciis ad episcopalis
gillis oniniuin canonicorum munilo, per solemnes " gradus dignitatem consecraret. Metropoiitanus ita-
nuncios, Gregorium niagislrum el decanum Pragen- que, sicuti vir prudens el discrelus, sludiosius cum
sem, Alexium praeposilum Olomucenscm ac Theo- suis canonicis el aliis periiis in jure canonico viris,
dricum canonicos Pragenses, viros ulique honestos cxaminato regulariler et canonice decreto, nullaqne
el providos, praesenlarunt melropolilano, sedis Ma- comperta in eo repreheusionis nota, sciens liiisen-
VARI^ LECTIONES.
*'" recenltssima manus hic supcrflue apposuit sine 2.
'NOT.E.
(592) Aliornm lcslimnnia elfaulorum el adversa- tione Tohiam mense Novcmbri eleclum esse sat'.3
rioruin collegit et examinavit Palacky II, 207. patet, quod ohservavit Pessina in Phosphoro,
(595) Librarii videiur error, nam ex ipsa narra- (594) Wernero.
 ~":'
361 CONTINUAT. CANONIC. PRAG. 562
corditer compali necessilatibus subdilorum, quia A tempore collegam episcopum Basiliensem (598) sibi
eliam conslabat sibi alias de malo slalu terrae Bo- junclum ad peragendas regales legationes Rudolfi
lieiDoriim, et etiam propler viarum discremina non elecli Romanorum. Eodem namque Basiliensi epi-
ppsse commode venire ad praesentiam suam eleclum scopo ad executionem commissi assumplo, secundum
P.ragensem, pelitionibus ipsorum justis acquiescens, formam sibi traditam processit ad examinationera,
considerans eliam, quod absenli eleclo confirmatio si et de circumstanliis diligenter ac sludiose inquisi-
quam facerel invalida (ieret, Olomucensi episcopo lionem faciens, dc contingenlibus, ause ad executio-
juxla formam pclilionum.commillil vices suas, qua- nem hujus negoiii perlinent, nihil obmiitens, per-
tenus requisitis et'inspectis omnibus arliculis et arti- duxit ad effeclum. Hiis ita rile omnibus peraclis,
culorum circumslanliis, quee ad negolii qualilatem invocato Jesu Christi nomine, confecio.el dato pri-
perlinenl, confirmalionis el in gradum sacerdotii vilegio confirmalionis, authoritale sui metropolilani
promoiionisaiqiieconsecralionis eleclo in Pragensem 15 Kal. Februarii electionem Thohice in episcopum
cpiscopum munera seu beneficia largiatur. Sic nam- Pragcnsem regulariter et canonice per capitulum
que nuncii capiluli Pragensis asseculi circa archi- Pragense celebratam confirniavit. Eotlem anno 9
episcopum Magunlinum complemenlum pelitionuni Kalendas Martii (599) profectus est Thohias electus,
suarum, juxta propositum volunlalis suae exbibitis assumptis ex honorabHi ccelti Pragensis ecclesioe
hahunde graliarum actionibus, benediclione accepla viris providis et emineiitioris discretionis aique lite—
Ia>li in Bohemiam remearunt. Venienles aulem in ralurae peritioris S73, videlicet magistro Giegorio,
urbem Pragensem, ab eleclo et ab honorabili ccetu decano Pragensi, Tlioma praeposiio, Gotfrido
prsepo-
canonicorum et clericorum 11 Kal. Januarii cum silo, Vernhero, Ulrico , Alexio Theodoricos Pelro,
gaudio sunt recepli. Sdeslao, Benessio, cauonicis Pragensihus, elaliis
Anno Domini 1279, Nonis Januarii Thobias eleclus
capellanis episcopalis curise, omnibus, pretiosissimo
Pragensis, praeinissis nuneiis cum litleris commisso- indumenlo vario subduclo, veslilis plenarie et pelii-
riis ad Iionorabilem virum Olomucensem episcopum bus magdurinis — nobiles etiam, milites domicellos-
super coufirmatione suae clcclionis ex parte archi- que curiae suse superiores, mediocres el infimos
pr»sulis Maguniini, proficiscitur versus Moraviam veslivit ex inlegro
cum honorabilibus viris Gregorio magislro et decano cujuslibet vestimentis, videlicet
sagilta circumflexa in auribussigno primogeiiitorum
Pragcnsi, Alexio praeposito Olomucensi alque Theo- suorum insignilo — in Moraviam, in Brunnam civi-
drico, canonicis Pragensibus, sequenlibus ipsum et talem ad venerabileni virum Brunonem Olomucen»
aliis eliam capellanis minwfh et majoris gradus, el
C sem episcopum, ibique promolus est in gradum sa-
sccularium nobilium virorum cum multo comitalu,
cerdotii per Jionesiissimum virum, muU? laude di-
iiivcaeruntque Olomucensem in civitale episcopali
nomine Oslrawa (395), quoe est sila ullra Opavien- gnum, Secoviensem episcopum Kal. Martii (400). In
est in episcopum Pra-
scm provinciam iu melis Poloniee cl Moravioc. Quos crastino namque consecratus
Oloniucensis inlelligens adventasse, honorifice susce- gensem tituli a venerabilibus viris Brunone Olomu-
censi, Secoviensi, Basiliensi episcopis in domiuica
pif, ct graliose traclat ac benignc (596). Nam moris
ejusfuitsemperelestadvenlii bospilum congaudere; (19 Febr. ) qua canlatur Reminiscere, in domo
ecclesia sanctse Mariae virginis. In-
iroilatur eniro aulhorilalcro qucc dicil: < Nobiiium praedicatorum et
virorum speciale solatium cst, quacunque lerrarum dulgentia autem die ipso dala esl annus et 40 dies.
Eodem die dedit omnibusadvenieiUibus lam invilatis
parte advenienies hospilio recipere el henigne con- .
ireclare, ct si quis molus zelo pielatis recipiat extra- quam ex propria voluntate advenientibus refeclionem
neos, 'succensus amorc caritalis magis fervescit in sollemnem, ct perinagnificum celebravit convivium,
propiuquos. > Apertis ilaque negoliis suis el oblalis ita nt merilo dies isle ejus natalitius debeat in anni
lileris commissoriis, pelivit (397) humiliter, quatenus cujuslibet circulo vocitari. Recepto itaque consecra-
juxta formam in commissione sibi iraditam procede- jrt tionis cbaraclere ponlilicalis dignitalis, et peraclo
ret in promissis. Olomucensis autem justis petilioni- magnifico sui nalalilii convivio, omnibus sanitale et
bus ipsorum cl honeslis aures palulas accommodans, incolumilate perseverantibus, Iaetum ad propria re-
sciens lassis in labore compati, mceslis solatium versum cum magno tripudio totus conventus Pra-
*n et aliorum, tam claustralium qua-m secu-
inferre, quantocius possit promitlit mandatum sibi gensis
injunctum effeclui mancipare, Habebat autem eo larium tam civitalensium clericorum, cum ingenii
VARI/E LECTIONES.
*" peritiores % m ita legendum: a loto convenlu Pragensi 2.
NOT.E.
Ostrau. (399) Error; hocante mem le reor. iacium esse
(595i
(596) Vide laudes Brunonis plemssimas quas ex ex • sequentibus patet.
codice Carthusiano Olomucensi dedit Richter, p. 84. Pubitschka IV, 2, p. 471 legen-
(400) ObservavitMart.
dum essexn Kal. cum dies dominica Reminii
(597) Tobi-as. in diem 19Fehr.
(398) Heinricum, quem una cum Brunone Moraj scere incjdevii
viccprsefecerat Rudolfus. ~
>?
PATaoL. CLXVI.
565 COSM^E PRAGENSIS CHRONICA. 5€i
*Linundalio facla fuil infra 20 dies, ita quod niolcu-
gaudio, utpote filii tristes advenlum desideranles
sui palris, cantanles : < Eece sacerdos, > clerici, se- dina non peterant orse nimia abundantia aquee infra
culares : i Hospodin pomiluy ny, > in ecclesia mon- dies prsediclos ad propria loca redtici et dehilo modo
lis Syon cum vexiilis et processionibus receperunt collocari. Eodem etiam anno magna caristia fuit
4 Kal. Marlii duranle adhuc prob dolor! rnalo stalu omnium rerum, in annona, in carnibus, in piscibas,
regni Bohemiee, qua de causa purchgravii, qui preo- in caseis, in ovis, ita quod nonnisi duo ova gallina-
erant urbi Pragensi, non prsesumpserunl dominum rum vix poleranl pro denario comparari, multis la-
Thobiam episcopum volenlem ingredi intromittere, men adhuc recolentibus, quia non mullum reiroaclis
magtia mullitudine ipsum comitante. Oinnipotens temporihus 50 ova pro denario emebanlur in Pra-
conditor et gtibernator lotius orbis, qui vos ad pon- gensi civiiate. Eodem anno7 Kal. Decembris Ireugae
lilicale decus "* vcstris meritis conscendere staluit, positae suni inler Ottonem, marchionem Brambur-
ipse vobis pro reporlalo lucro de credilis ovibus co- gensem, et nobiles terrse (402), sed a multis magis
ronam glorise impertiri dignetur. Eodem anno sab- sperabatur pax facla fuisse, quia ab eo lempore ces-
hato anle palmas, quo die liinc occurrehat annun- saverunl malefaclores a gravaminum illalione, a
cialio beatoe Marite virginis, dominoThobiae Pragensi spolialione, ab ecclesiarum violalione, a pecorum et
B
episcopo, volenli celebrare missam primam post sui jumentorum abduclione, ab hominuni delentione et
episcopatus consecralionem in kalliedrali ecclesia lormenlorum affectione, a saccorum, maitarum et
sancli Viti, denegalus fuit introitus caslri Pragensis leclicarum vestitione. Nec fuit hoc anno seminaium
per purcbravios, qui rem publicam lerrse Bohemo- ad hyemalia, nisi in remolis parlibus a Pragensi ci-
rum a simplicioribuset ratione lardioribus gubernarc vitate, elsi fuit seminatum, tamen modicum, et ideo
videbant " 6, sed ut verius dicam, destruere ipsam valida fames cruciabat pauperes, el muUi egentittm
nitebanlur. Sollemnia missse annunciationis gloriosse fame oppressi decesserunt. Eodem anno Pragae in
Virginis celebravit in ecclesia montis Syon non sine summo cceperunl omnes campanse pulsari in Nonis
sulcaiione froiuis ruga non modica; ralione tamen Januarii (405), quse infra biennium non pulsabantur
jusla el pia niovebalur, ul ibidem oflicia beaioe Vir- nuiltis de causis, cum nec cnslodes nec campanarii
ginis perageret, quia eadem ecclesia iu honorc bealse ecclesise Pragensis iniromiltereiitur in castrum ad
Marise consecrala, cl ecclesise ampliludo, laliludo peragendum in eeclesia officium suum. Imo quod
alque longiludo, nee non el operis ut Salomonis magis est, nec vicariis, nec etiam ipsis canonHs
templi pulchritiido, sed et hominur.i copiosa veniens Pragensibus, volentibus Deo dehitum officium per-
muliiludo ipsum inducehanl.Quania aulem confluen- p solvere, inlroitus caslri pracbebatnr, exceplis paucis,
lia ad primse missae celebrationem clericorum, uo- videlicet Andrea solo sacrista ef. canonico Pragcnsi,
bilium, barpnum, mililum, civium, laycorutii, ru- Clrwalecio cantore; Georgio subsacrisla patre mini-
rensium, mulierum mantalarum, begynarum, vi- slro allaris sanclse Maricecl vicario, magislro Gre-
duarum, infanlum, juvenum el virginum congregata gorio Iicet dccarms ejusdem ecelesioe cxtilisset, ta-
fiierit, si eadem mulliludo armis veslita fuisset, con- men frequenler ftiit sibi iniroilus urbis denegaius.
fcoderata omnium voluntate in unam, Pragensis ci- Anno Domini 1281, (404) 8 Idus Martii Tbobias
vilas durante sponsionis volunlale inexpugnabilis per Dei gralia Pragensis episcopus ceiebravit ordines
mulla temporum momenta inconvulsa permancrel" 7. in ecclesia Pragensi primos a sui episcopatus ordi-
Ipso namque diebealse Virginis canonicisPragensi- natione. Erat aulem consecrandorum mullitudo
bus et omnihus clericis in abundantia piscium, vini copiosa, quse consecratio initiata a manevix poterat
el medonis fuit in doino domni episcopi minisiralum. loto die finiri, ita lamen quod in crastinum sacer-
Anno Domini 1280 (401) aulumnus calide exivit, dotibus tunc consecratis communicatio eucharistise
sed hyems aspcra fuit et nivosa, quae asperitas du- esl translata. Eodem die magisler Gregorius, Pra-
ravit usque ad annunciationem bealae Mariae (25 gensis decanus, in presbylerum est ordinatus. Et
Mart.), et post dissolutionem nivis, aquarum magna D licet contra eundem dominum episcopum niullae
VARIJE LECTIONES.
"' recensior manus hic inseruil non 2. are videbanlur 2. 5'7 permanerent 2.
NOT^-,.
(401) Legendus est anno 1280; vide infra. Codex vel inde apparet, quodTobiam episcopum ragensem
numerum 1282 falso cxhibel. Ecclesiam adire mense Februario 1279 velilum esse
(402) Quae pax tum demiim constitnta est, cum supra legilur; quod exsilium biennium durasse hoc
alteram in Bohemiam expeditionem Rudolfusfecisset loco videmus.
aniio 1280, qua tandein effccil ut Otto marchio ah (404) Quee hinc usque ad finem sequunlur, si ad
armis discederet, quod prohal Heinricus de Heim- chronologiam spectes, lurbata et librariorum ex
burg. Cfr. Chron. Osterhov. ap. Rauch. I, 516, et parte incuria disjecta sunt; at quee hoc loco usque
Chron. Auslriac. ib., 11, 276. Ipse Rudolfus die 18 ad verba copia abundanii legunlur revera ad annum
Nov. 1280 adhuc in caslris erat in circuio Czasla- 1281 esse refereuda, hoc poiissiinum niihi pcrsua-
viensi positis. Bohmer Reg., p. 104. Quihus etiam detur quod aunus lerlius Tobiae episcopi numeraiur
probatur, quee hic ieguntiir minime a. 1282, sed a. (cfr. 1278) et quod episcopum et canonicos quo-
1280 facta esse, quod ohservavit Palacky II, 529. mintis ecciesiam Pragensein intrarent usque ad 5'
(405) Quod minime eodem sed sequenle anno Jan. 1281 fuisse impedilos auctor paulo supra
1281 fieri potuisse ex ipsa narralione salis palet, et narrat.
365 CONTINUAT. CANONIC. PRAG. 366
subcresccrenl hiis lemporibiis curae spculi el diver- A fuii congregatio aquarum, quoci naves tanquam in
sarum turharum fiuctuaiiones, alienaliones posses- Tiberi vel Danubio possent a nauiis deduci, el hsec
siontim episcopalium et spoliiitiones bonorum aqua defluensadecclesiamsancii Petri in vicoTheu»-
episcopatus el pauperum suorum innumerae, ila ul lonicorum, inlulii multa damna, subvertit nuiros
ad suslentalionem suam et curiee suoc ab aliquibuS ctirise ipsorum, defluens inecclesiamdejeeilmagnam
vix putaretur viclualihus posse sufficere, lamen in copiam annonce, quam reservaverant parochiales
crasiino posl promotionem clericorum in domimca roetu guerrse, qtise eo lempore gerebatur inter Ot^
qua caiilalur Reminisccve , in die anniversario lonem marchionem Bramhurgenseni et barones
consecrationis suoe, non parcens laboribus suis, regni Bohemiseelcives Pragcnses. lnde'descendens
quos perpessus fuerat in consecralione clericorum, fltivius pluvialis traxit secum duodecim domos, et
et expensis, juxta consueludinem anlecessorum deduxit in flumen Wllavae; el quam plura mala
stiorum posuit ceretim episcopalem in ecclesia Pra- cPnligerunt ex ejusdem pluviae decursu, longa serie
gensi, coniinenlem 220 Iibras cerse, ad honorem et verborum non possenl explanari. Nec esletiam ob->
hudem bealorum inartyrum Viti, Wencesiaralqiie niittendum de impeiu veiilorum, qui eodem anno 3
Adalberti, pontificatus sui anno tcrtio. Celebravitet Non. Decembris, hoc est in die beatse Barbaree,orlu
officiaroissaepersonaliler eodem die, minislravitque " sua vi et impetu veloci dejecerunl de lurribiis gra-
refectionem largissime canonicis Priigensibus el vissima elfirmissimasedificia. Iu turri quee dicitur
aliis quibuscunque advenienlihus in abundanlia pi-- ad majorem portam Pragensis castri prinium sedifi-
scium diversi generis, vini et medcnis copia abun- cium, secundum aedificium cOntra domtim domini
danli. episcopi etcuriam, quse vocabalur anliquiltis turris
8. Kal. Julii anni prcelerili (405), hoe esl in vigilia episcopalis, eedilicala in fronle caslri opere firmis-
sancti Johannis Baplistse, pluvia descendit post simo el artilicioso, deciditin terram.' Tcrtium aedi-
meridiem in maxiroa quamitate, quse mulla et flcium in turri circa pedeni ponlis de nobili et for-
grandia clamna intiilit, subveriendofunditus scdificia lissimo opere vi venlorum detrusum corruit in
murortim in Pragensi caslro circa ecclesiam sancli lerram. De aliis minoribus sedificiis in turribiis mu-
Georgii, murum caslri versus aquilonem fundiuis liitionum eedificatis seu propugnaculis specificare
evulsit el in Bruscam rivulum impetu suo dejecit. non possumus, sed secundum quod veridica rela-
Item in ecclesia Pragensi testudinesclaustri in longa lione cognovimus, 24 a-dificia turrium infracaslrum
via versus aquilonem omnes confractse et dinoidia Pragense el muros civitatum per vim vesitoruni
8
parie ambitusclaustri et refeclorium 2' cum muro P corruerunt. Quol domus in civitate Pragensi vi
cas'ri mola sunt de loco suo, et omnia ruinam mi- ventorum ceciderunl et exlra, nuinero non esl opus.
naiitur. In sylvis circa rivos decurrcnles per pluvioe In rure borrea vi ventorum dirutn, arbores frtieiuum
impelum arhores infinilse radicilus evnlsae siint, et sylvarum, qualia ab antiquis diebus et similia
iivmo sed et monles el speluncoe innumerse corrue- iion dicunttir accidisse. Sub decursu lemporis im-
runt ex abundantia et vehementia aquse pluvialis, pacati quid boni sive mali fecerinl in stationibas
quol eedificia— muri vinearum, domus in civitale stiis sub moniePelrzin, Spakmamius, Syberk e' Sa-
Pragensi infra muros exlra computari non possunt zema cum suis comilalibus, slylo explanari non est
secum traxit et deduxil in fltimina! Vias puhlicas el necesse, quia siifDcienler notaia creduntui apud
alias slralas in decursu suo erasit et effodit tanquam illos, qui moleslias diversarum passionum et jaclu-
iossata circa munitiones castrorum, alicubi in pro- ram rerum pertulerunl. Molendinum in Strahow
funditale sex cubilorum, inlaliludinel2, et sic de veiUosum vi venlorum fundilus corruit et eodem
singulis secundum majus et minus. In campis ante anno resedificatum est.
mssnia civitalis in loco qui dicitur na Skitine tanla

V.
ANNALIUMPRAGENSIUMPARS III.
Anno Domini 1279 m (406). Ollo marchio Bram- D nissimi regis Bohemorum, et totius regni (407),
buriensis, lulorWencezlai ducis, filii Otakari sere- 7 Idus Januarii misit aliquot canonicos Pragenses,
VARIiE LECTTONES.
»" refectorio 2. "" 1282. 2.
NOTvE.

(405) I. e. 1280 quem inundalionibus et tempe- Salisburgense, Austriacum. Si Pulkavam audis ex

slaiibus abundasse docet Chron. Austriac. ap.
Ratich. II.
(406) Cum a. 1279 hanc narrationem esse eon-
jugendam, cum Otto marchio jam a. Zabrdovicensis
1278 in Bohe-
miam veneril, lestanlur anonymus
in libroBrukii Mahren unter KaiserRudolf I.Chron.
Otakari ipsius dispositione Olto regni lutelam sus-
. '
cepil.
(407) In prceceptis-Otto illustris domini Wencez-
Iai in regno Bohemise tulorem et oapitaneum gene-
ralem se nominavii. Yid. Palackii comment. Ueber
Formelbucher,p. 31S.
 '
567 COSM^i PRAGENSIS CHRONICA 568
J ralione pro clavibus, ulrdm deberent lolli claves et
A-
capellanos suos, pro inquirendis quibusdam privile-
giis regis Olakari. Misit etiam, stimulo cupidilalis et prsesenlari marcbioni aut penes sacrislam relinqui.
avarilice tactus, milites et plures Theutonicos sub Ad ultimum receptis clavibus a sacrista per vim,
fraude et dolo, immemor salulis aelernae, injungens criptee et capellse posilis cuslodibus inlra el extra
eis occulle, qualenus requirant et experiantur, ubi ecclesiam ex omni parle, injungenles eis, qualcnus
deposita sil pecunia Prosinconis, vulerii (408) et diligenter et sludiose cuslodianl, sicul diligunt lu-
mina capilum suorum servare recesserunl. El ila
gratiarii regis Otakari et aiiorum plurium. Adhuc
enimterra Boliemiaeeo lempore inmalo slalu erat, nec libri nec candehe nec aliquis apparatus, qui ad
turbabatur spoliis, rapinis, incendiis, ideoque mulli cuttum divini officii pertinebal, inlra hiduum et no-
seculares et clerici comporlaverant res suas, et de- ctem poterat ab eis oblineri. In craslino naroque a
posuerant in armario Pragensi, in auro et argento, radice propositi non digressi, juxla mandalum eis
in cifis, annulis, monilibus et aliis quibuslibet ve- injunclum, aperientes ostia , inlraul sanciuarium
tlibus pretiosis;quia melior el lirmior luliorque re- bealorum marlyrum, rapiunt inliniiam pecuniae
cursus non inveniabalur quam sanctuarium Pra- quantilalem, et eam illicosuo domino reprsesenlant.
gensis ecclesiae ad conservationem rerum deposita- , Nec eraleis horrendumlale facinus perpetrare, qtiia
rum "". Inlranles itaque sanctuarium Jesu Christi jam traxeranl in usum in multis monasieriis etaliis
el heatorum martyrum, conculcaverunt ornamenla ecclesiis similia faciendo, el nisi compescanlur per
aacerdolalia, el reliquias sanctorum coiitaminave- Jesu Chrisli potestalem a lam sceleralissimis prse-
runt et everlerunt, attreclanies nianihus impiis, sumplionibtis, huniano pudore et correctione non
queerenles pecunise Ihesauros, putantes licere, quod poterunl refrenari. Licet alias dicatur : < Non po-
cis propler loci sanctilalem non licuit. Rapiierunt leririn desertorum propagatioiiibus aboleri licentia
scrinia, aponderantes cistas graviores, in securi et nisi fuerit in eis propter correclioneni disciplinse
ascia eas confregerunl. Videnles itaque canonici subsecutacensura. > El in Iegibus imperatorum pro-
Pragenses et alii minislri ecclesise perpelrari tam mulgalum meminimus : < Diffiuimus, ul remissionem
grave nefas, el profanari ita inhumaniter san- venise criinina non semei commissa non teneant,
cla sancluario filii Dei, nimio dolorc lacii cum necin eos augustse Iiberalitatis referaturhumaiiiias,
genuflexionibus el geinitu dixerunt : < Domine qui impunitalem vcteris commissi emeudaiionipolius
Jesu Chrisle, sancta tua conculcata suiit el conta- quam consueludini deputarunl. > 0 pecunia lotius
tninala, saccrdoles tui inluclu el humilitate jacent, mali regina, fraudii eldoliamica, lidei ac animse
el ecce, nationes congregalae sunt, ut nos disper- P , boslis et inimiea, lu justiliam coinprimis, justa ju-
danl(/ Mac. in,51).> Atilli saxisrigidiores,sictilesl dicia suhverlis, luesigiiis ttreiis,*fomes seditiosus,
ssevissima nalura Theutoiiicoruni, calore iracundise lu homineni a Dei ciiilura revocas et errare facis,
succensi, proclivo cursu ad malum prompli, deho- ponens eum in loco erroris el anirnse pcrdilionis!
neslaveriinl ministros ecclesiee, limore Dei postpo- Teiiisliganle, slimulo cupiditalis elavarilise accensi
silo, probris et conlumeliosis verbis et verberibus, Brainburienses rapuerunl aliena, scientes non esse
trudentes pugno sub barbam; alios percutientes et sua, noii altendentes, quod in veleri lestainenio non
jncomposke trahentes ejecerunt, et a sacrisla vio- rapinalantum, imo etiam tenacitas mulcietur, sicut
lenier clavibus sacristee receptis, clausis seralisque beatus Gregorius exponit Lucae evangelium diceas:
osliis, positiscustoilibus, exiverunl. Deindeintrantes « Qua poana mulctandus esl, qui aliena diripit, si
capellam sancti Wenceslai, irruerunt ad sepulcrum iiiferni damnalione perculitur, quia propria non
ejiis, perspicientes et pulpanles ab omni parte supe- largilur? > Nam et legibus scculiet divalibus consli-
rius et infra, quserentes pecuniam, cum vix vel tutionibus prospectuin est, nemini per vim licitum
luinquam possit inveniri ubi non ponilur. Unus lum rapererem alienam; quia qui aliquo errore ductus,
cx ipsis Theuionicis, minisler dyaboli, inslincluejus rcm siiam esse pulans el imprudens juris eo animo
subtraxeral furlim lliuribulum argenleuin iu capella D rapuerit, quasi dominoliceatsuam rem etiam per
sancli Wenceslai, sed divina gratia favente et bea- vim auferre a possessoribus, cum eliam, ne lalia ne
torum marlyrum auxilio, nimio liniore perculsus, cogilentur, slaluiasitpoena, per quam raptoresnon
iterum sanum et incolome minislris ecclesiee repree- impunesuamexerceant avariliiim.Hocinlelligendum
sentai. Deinde lanquam canes indagatoresintrantes est dere commodata, sive locata, sive impignorala
criptam sancloruro Cozmeeet Damiani, currunl per vel deposita. Novimus el canoneni latee sententise
angulos huc atqueilluc, el non iiivenientes numera- in omnes violatores ecclesiarum esse promulgalum,
runt scrinia quae ibidem deposita erant, ponderantes per quem et infamise nola resperguntur el a legili-
per elcvationem ponderosiora, signanles sludiose, niis actihus repelluntur, nisi prius salisfactione
ne mularenlur el leviora locarenlur, hahiia delibe-, „. competenli exhibila a Romanoponlilice absolvanliir.
VARLE LECTIONES.
"• disposilarum 2.
NOTM.

(408) Idem videlur esse ac bladerius, ivtadarius, i. e. bladi vendilor, villicus.

569 CONTINUAT. CANONTC.PRAG. 370
Eodem aiino 11 Kal. Oclobris Paultis Berulh oc- h minime adimplevit. Comperta itaque domina rcgina
cupavit p.olenlionaliler munilionem domini Thobiee de fraude et dolo marcbionis et violatione promis-
episcopi inRiidnicz et civitaiem, et eam suo dominio sionum suarum, quod nulla ipsarum- fuisset effeclui
suhjugavit. Occupavit eiiam curiam domini episcopi mancipata, quod eliam nec petitionibus nobilium
in civitale Pragensi, in qua deposita erat magna consensil, nec aliquo remedio tam in arlo Ioco re-
copia frumenli, vini, pernarum, caseorum, et suo clusa molestias et angustias graves evadere posset,
dominio applicavil. Idem marchio Bramburiensis quas singulis diebus patiebntur, lacilis cogitationihus
nuila compunctus pro lam gravi facinoris perpelra- concepil in animo suo, qualiler hujusmodi afllicliones
tionepoeniteniia, menle.adhuc ferina a suo proposilo amarissimas evadere posset (410).Metuebat enim de
concepti mali non resiliens, dominam reginam sere- lam sinistro principio, ne pejor fortuna sequeretur.
nissimam Bohemorum cum filio Wenceslao unico ac quia el auctorilas dicit: < Major calamilas in futuro
tenello in lempesla noctis, dum cuncta sunt silenlia, de lam sinistro principio meiuilur, quam felix exitus
sopori deditos inquielare non expavit, mandans mi- speratur; > et ilerum : < Vix bono peragunlur exitu,
litibus suis et clienlibus, ipsam cum puerulo invitos quse malo principio sunt inchoala. > Coepil ilaque
et renilentes paucis vestimeniis indulos deferri ad domina regina per inlervalla lemporum petere licen-
vehiculum, el deduci in Bezdyez castrum (409) per 1* lias a purcravio Hermanno, qui prseerat cidem caslro
ahrupia viariiin el latibula lenebrartim, cum nec in Bezdyez, quatenus posset visilarc civitatem
sine ingenti. limore et pavore compelat eliam sere- Vrislad, in qua est ecclesia sita in honore sancti
nissimo die lam delicalis hominibus hujUBmodi Georgii marlyris, causa orationis. Oecurrerat enim
veclura prse nimia ilineris velocilate. Qualis turbalio ipso die festum heali Georgii. Idcm purcravius Hcr-
cum moestitia cordium, qualis plancius ae gemitus mannus consenliens pelitionibus doroinse reginoe,
a domina regina et a filio ejus ac universa curia et dedit Iiheram facultatem veniendi quocunque place-
familia reginee, maxime lamen a dominabus eo lem- ret ei, lamen sub ea conditionc, relictis pueris in
pore habitus fueril, non credo quod in csede inno- castro, et quod peraclis negoliis suis ad pueros rever-
cenlum el filiorum Rachelis similis ejulalus faclus latur. Et ila juxta formam procmissam faclum est,
fuisse meinoreiur. Deducentcs ilaque dominam re- venit el revenit. Iierum post aliquot dies petivit
ginam cum filio sihi karissimo, locaverunt eam juxta licentiam visitandi griseos monachos in Hradist,
mandatum marchionis in Bezdyez munilione firmis- oblentaque venit, et ipso die in eadcm civitale come-
sima, in arto loco sub cuslodia alienigenarum ssevis- dit, monasterio sibi viclualia procuranle. Terlia vice
simorum Theutonicorum, omnibus Bohemis ad ipsos -, accepta licentia venit in Mielnik civiialem, quse
iulroilum peuitus denegando, exceplis paucis vix specialis ejus erat, et ibi mansit iribus dichus in
trihus personis, qui viclualia el alia necessaria, quse expensisburgensium, et rediit in Bczdyez. Adjecit
ad Kuslenlationem humauoe viloe compelunt, eis adhuc pelere licentiam veniendi inPraganvad soro-
minislrabanl. Et ex illa hora curia dominae reginse rem (411) Agnctem, et ca obtenta venit. el ihi de
el familia ejus, quse ad magnam numerosilaiem rebus suis dispositis finxit se velle venirc in Moraviam
creverat tam in domicellis nobilium quam in domi- ad exequias marili sui, regis Olakari. Et arrepto ili-
ceilabus et aliorum mililum servorum oflicialium, nere, cum deberet venire in Moraviam, divertit
imminuta est et dispersa. Yidenles itaque barones gressus suos in Opaviain (412), et sic astute et sa-
et nalu majores Bohemia?, dominam reginam cum pienter angustias et moleslias. quas paiiebalur ex
filio suo cx nimia moeroris anxietate el ingenti dolo- parte Theulonicorum, evasit. Inlerdum enim me.i-
ris affliclione turhalos, cupientes eis aliquod reme- dacia prosunl, nam falli in hiis quce ad fidem ncn
dium inferre, in colloquio generali celebralo ex parle perlinent, aut nullum aut parvum peccalum est.
Oltonis marchionis Bramburiensis, in quo exige- Post paucos vero dies Otto marchio Bramburiensem
bantur ab universis nobilibus juramenla pro fideli- episcopum (413) loli regno proeficiens, et daiis sibi
tate servanda, inler cseteros tractatus iidem nobiles D omnera auclorilalem et potestatem tamquam vero
pelilionibus suis obliimeriint a marchione, qualenus patrono, ut regal, prolegal et defendat, malefactores
dominam reginam cum filio suo reduclos de Bezdyez puniat, in Saxoniam, dicens se arduissimis necessi-
casiro, locaret eos in urbe Pragensi, ubi sedes regis tatibus praepeditum, profectus est. Episcopus ilaque
Bohemorum et lolius regni esse non dubilatur, ubi Bramburiensis posilus ad curara aliorum, qui tene-
etiam puer ducellus natus est el educatus. Majori balur ex oflicio potestatis sibi traditoe a rapinis, a
enim solatio pueri gaudent in loco nativitatis suae spoliis, ab inquietalionibus omnium oppressorum
commoranles. Domnus marchio pelitionibus nobi- . cum caeteris, qui secum ad hoc depulati erant, per
lium acquiescens, licetliberaliler promiserit, tamen poenas, quee legibus seculi slatutse sunt, hujusmodi
W?JE.
'
(409) Besig in dislrictu Boleslaviensi. Vide Petrt (412) Ad Nicolaum, ducem Troppaviensem, Ota-
abb.Aulse regise Chron., c. 9, ap. Dobnerum toriv.V. kari regis filium spurium. Yide Pulkavam ad h- a.
(410) Yide Cunegundis lilleras ad Rufoldum de (413) Eberliardum. Vida Petrum Aulse reg.
marchione Oltone scriptas, Bodmann. 96. . c. 9-H. _tfi
(411i Olakari. ,
 571 COSMJE PRAGENSIS CHRONICA. 372
iransgressores punfre debitas iiltiones sonlihus infli- ALfovere, quia ab inimicis persequenlihus, lanquam a
gendo, stirda aurc et oculo cseco transiens, consensit canibus indagatoribus, per vestigia nivi impressa
operihus malefaclorum, qui per opera manuum sua- velutf ferce sylvcslres inventi capiehantiir. Capli
runi el sceleratissiinorum acluum inferno sine omni rebus exspoliantur, veslibus rienudantur, gravihus
heesilalione sunl deputali, non allendens decrela tormenlis, ut se pecunia rediniaiU, afflciuntur. Vesli-
sanclorum Palrum, qui dicunl: < Consentire con- buset rebus exspoliati, quibus pecunia deerat, am-
vincilur, qui cum possit, perversis negligil obviare. > bulabant in saecis et lcclicis ct maltis sua pudibtinda
Nec caret scrupulo socielalis occultae, qui manifesto legentes (416) r diversarum posiiarum aculeis torti.
laeinoi-i desiil obviare. Eo lempore spoliata sunt In Miclnik mulii in rolis extenti, in flumen Albiam
oniiiia claustra monacborum, Cisterciensium, gri- preecipitati sunt de moiite et suffocaii, alii trucidati,
seorum, nigrorum, cruciferorum, snnctimonialium alii gladio occisi, alii vinculis mancipati, alii igne
•et canonicorum coeierorumque clericortim per totuiii cremati, nonnulli etiam fame valida' et frigoris aspe-
.regnum Bohcmiae, paupertim eliam rusticorum pos- rilate afflicti,el inuumerabilibiis aliis ac diversis pas-
sessioues non semel, sed pluries, imo inniimerabili- sionibus affecti spinluni exhalahant. El plura et va-
•ter in equis, in pecoribus et omnibus rebus qtiae ria tormenta his temporibus audivimus et vidimus,
inveniri poleranl, usque ad favillam ignesunt con- B3 qtiam in eodicibus legimus. Et licel lemporibus Dyo-
•sunipta. Nec pertransivit dies sine spolio. clcliani el Maxiniiani imperalortini perseculio niaxinia
Inlerea doinnus Gregorius, Pragensis decanus, ac- legatur fuisse in christi-uios, hic major videturcausa
cessit ciim cselei is canonicis, quorum copiam pote- inspecta extitisse. lllic hoinines disparis cultus, qnia
ral habere, ad proesentiam episcopi Bramburiensis, gentiles el Saraceni coiitra christianos, hic ulrique
•petens humiliter ne prseposilune Prngensis hona bapiisati; illic perfidia gentiliuiu el hsereiicortim
spoliarenlur; quia eo lempore ferc tola possessio pullulanle, hic fide chrisliana in sui roborisfirmila.c
.prseposituree Pragensis spoliata est, tam in civilale duranle; iilic ut a fideet ri.'<icUrisli;uiaereligionis re-
Pragensi — in cura preeposilurce ullra trecenlas re- cedereni, hic super biis nulla menlione hahita, et in
gales frumeiUi in diverso grano sunl ablalse—per arliisnec>csiigioculpae apparente, lanquam oves a lu-
villas non (antum in equis, pecoribus diversi generis pis opprimebanlur, etvenit stiper eosillud prophe-
et irumcnto, imo in plerisque locis in favillam re- ticuin: <Minahit rex Assyriorum captiviialem JEgypii
dactis, quibusdam vero eedificiis deductis, in tiniver- el transmigraiioiiem ^Ethiopice, juvenum et senum
sis altilihus nec pilus nec penna poierat inveniri. nudam et discalceatam etdiscooperlam nalibus igno-
Episcopus vero Bramburiensis, precibus magislri ^ miniam iEgypli (Isa. xx, 4), elc. Mulli eliam clerico-
Grcgorii decani Pragensis et aliorum canonicorum rtim, lamseculariuui, qtiam religiosorum et Iaicorum,
petibilihiis et tam Iiumilibus non coiisentiens, uec qui hospil.a coiiveneraiU inmunitiscivitatihus.etcce-
miiertus jacturse et dainno ecclesiastico, lurore leri iiiquilini rebusexspoiiati sunt, lurbalionibus at-
nhnio suecensus, sicuti mos esl Tlieuionicorum zelo trili, tribulalionibus affecti, variis persecutionihiis
liiinio ssevire in Bohemos, verbum horribile protulkj, afflicti, doloribus gravibus et gemitibus inenarrabili-
ila quod quicunque audivit, linniierunt aures ejtis. bus arefaeli, opprobriis lacerali, variis lempestatiim
Erat autem verbtim hujusmodi : < Non tauluin bona doloribus in prolundum miserise demersi, niinaruin
jGotfridi prsepoMti spoliabiintur, sed et ceeterorum asperilatibuspavefacli,quidaniextram03i)iaeiviialuni
canonicorum, niaxime auleiii eoriim qui dominam re- crudelibiisvuliieribiisexaiiimali.spiritumsiiperisre.l-
giiiam Cunegundem sequunlur cl capelianizant. Adji- dideiuiit. El iinpleuim est iljud prophelicuni: <Foiis
cimus etiani etanlislilis hona.non soluin in rebus,sed vastabiteosgladiuset inlus pavor (i)«(J. xxxn, 25).
eiiiipersonaubicuiiqueperscquipolerinuis.facienuiSi» Qualiler etiam in Pragensi caslro, in palatio re
Utinam sagilla eorum reflecleretur in ipsos! quia gali plurimi diversarum poenarum lormentis, a qui-
....Non est lex justior ulla, bus pecunia sperabatur haberi, mortificati sinl,
Quain necis artificem arle necaresua (414). ] inalui sub sileniio transire, quam lam lurpia facla
T)
Sed beu! quia adhuc afflictis afflictio adjicitur, quia qtioeibi sunl per-pelrata stylo descriplionis enarrare,
ex eo lempore lanla indignatio Doroini exlitil in ne tam solleninis locus, omni laude dignus, immuii-
Buhemos, maxime rurenses, ut dicium esl : dissimariini sordium spurciliis ct verborum fceda
Quiriquid delirant reges, plectunlur Achivi (415), prolalione polluatur. In multis locis lihroruni inve-
punivit eos Deus per diversarurn gentium naiiones, nimus, quod propeccaloalicujus iota familia vel pro-
sicut aliquniulo populum Israelilicum delinqueiuem vineia debeat puniri, imo el exemplis pluiimoruin
punivil et alflixit. Errabanl aiileni in moulibus ct . apparet. Peccaio Acbab posieri ejus regni soliuir.
speltmcis el cavernis lerrae, in sylvis el nemoribus , amiserunt; peccalo David gladius Domini dessevii
abscoiidenles ressuas et corpora in locis vastoesoli - in populum, sed in gente la-Cagloria regis est, in di-
ttidinis, doncc lempore hyemali nix descciidit, elnoif ! niinutione plebis contritio principis, qui ergo de
polerant loca inveniri eoriim habitalioni opporluna, numerosilate suce genlis superbivil, jure.in ejus di-
inquibuspossenl seipsos cum rebuset pecudibus con-- minulione punilus est, sicut legitur in hisloriis
N0"LE.
(Hi) Ovid.,Ars amalor. I, 65f> (416) Ad hsec rcsiiiciunl quec snpra ad a. iah!>
(515) Horat., cpp. I, 2, 14. leguntur.
 373 CONTINUAT. CANONIC.PRAG. 574
regum, ubi DaviddolorelacltislamenlabaliH dicens : A et Zizaram diicem exercitus sui contrivit, Gedeon
< Ego sum quid peccavi, ego inique egi, isli qtii oves Zebeam el Salmana reges Madianitarum,
Orep et
su;it quid fecerunt? (II Reg. xxiv, 17.) > Peccato Zeb duces eorum morli tradidit. Haec omnia quoe
namqiie Sodomilarum parvnli eorum, qui heneficio prsemissa sunl hiis lemporibus eflluxerunl in Bohe-
setatis paferna flagilia nesciebant, ccelesti igne sunt mos, sed ulrum ex delicto regio an principum vel
consuinpti; peccato Amalechitarum non solum par- mediocrium sive infimarum persoiiarum Dei judicio
vuli ecriim, sed et brula animalia jussa sunt a Do- ignoralur. Sed scimus, quia cibavit nos pane lacry-
mino (ieleri; peccatc Datan et Abyron, qui auclores marum, et potum nobis dedit in lacrymis in men-
scismatis fueruiit contra Moysem, non lanltim soli, sura, laineii laetali sumus pro diebus quibus nos
sed et omnis subslahtia eorum cum ipsis et Iiberis humiliavit.et annis quibus vidimus mala.Ipse miser-
eorum ad inferos descendit; peccato civium thesauri lus eslSyon, quia lemptis miserendi ejus, quia venit
Ilieiiciio analhematizati suul, unde Aclior, qui re- tempus; converlat jam luctum noslrum in gaudiuin,
guiam atiream el quscdam alia preliosa furalus est, ut vivenles laudemus eum omni lempore. Divina vin-
deaiiathemate dicilur tuhsse; pcccalo jEgypiiorum dicla principem cum populo peccante corripil , et
possessiones eorum grandini traditse, jumenla coriim qtianlitatem offensionis qualitas ostendit ultionis.
efprimogenita ceruni niorte consumpla sunl; pec- B Anno Domini 1281281, Otto marchio Bramburien-
cato Isriiliclilariun arcba Domhii Phylisteis tradita sis, tutor Wenceslai ducis iJoheniorum, infra nativi»
csl; peccato Achor plebs Isirieiilica manu Iiostium talem Domini (Dec. 25) (417) ct circumcisionem
deviclaest; peccato filiorum Ifcly populus in rnaiiu (Jan. 1) celebravit colloquium cum Thobia episcopo
, Philistiiiorum corrt.it; peccato Cham lilius ejus Clia- Pragensi el nobilibus terrae, militibus, baronibus nec
iifian niiilcdicilur; peccato Yesi, q.ii graliam sanita- non civibus munilarum civilatiiirj, in quo colloquio
tis Naaman vciididit, cuiuleni gratiam sanitatis Eli- idem marchio de consensu omnium praefecit Tho-
sacovindicanie lcpresus factu», aniisil. Lcgitur in biam episcopum Pragensem loti lerrae prineipalem,
JihroRegiioruin et de aliis rcgiluis, qui cx voliinlatc ad quem recursum haberent omnes oppressi violen-
divina pcriiiissiiiii fuil, ui populiini Isliraclilieuin cl tiis, spoliis et quibusnunque injuriis prsegravati.
alias gciiles aflligercnl, caplivarenl ct bcllando dc- Adjunxit eliam eidem Domino episcopo Theobal-
vinceriiit. Tamen qui viclcrias polciitiec suoc ct uo:i dum 2Sa(418) judicem lolius regni, et alios henefi-
divinoe , quas assccuti fueraiit, atlribiicruiit, divini- ciarios ad corrigendos excessus et culpa» seculares,
lus suiil nuiiiii. Nabiicliodouosoi", qii' obliiiucrat ut criminosos et quoslihet malefactores persenten-
yEgyptuin el/Eihiopiam, ciim superhicns diccret: lias Iegum mundalium coherceant, et si culpa id
< Nonne hoeecst Babylon, quaro cgo comlidi in tlirono " iiicruerii, eliamcapitali seiUeiiliadeputarenl punien-
regni nici (Dan. iv, 27), >etc, ct stalim Dcus iiiimu- dos. Hiis enim lemporibus lanla multitudo Theuto-
UivitmeiUein ejus lalionahilcm, ct induil cum fcrina nicoruni in lerram Bohemiae influxerat diversarum
bestialitale, iia ul ah hominibus fiigicns cum Iiestiis liationum, nobilium, mediocrium et infimarum per-
viverel. Conira supcrbiam Senacherib, qui gloria- sonarum, ul numerositas ipsorum a mullis sestinia-
balur de vicioria quam assccutus fucrat ascribcns baturpltiralitalem muscarum superare. Sed domnus
poleiitice suoe ctnon divinoe, Dominus dixit: < Nun- episcopus, sicuti vir providus et diserelus voleas
quid gloriabitur sem contra cuin qui secal in ea? proinde succurrere indemnilali rei publicoe, consi-
Ntinquid cxallabiuir securis conlra eum qui ccedil in derans summe malum tantam muliiludinem alieni-
ea?» (ha. x, 15.) De Antiocho el de aliis regibus, genarum nalionum in terram Bohemorum irrepsisse..
qui cx delectis suis corriierunt, sicul legitur, quod per qtiam depopulabatur in rebus et personis, hoc
pcrfilios Israel punivil Dcus Amorheos, Chananseos priinum concepil in animo stio de inminulione ipsO-
el aiias gentes, quarum terras de Egyptiaca servilute rum, inducens nobiles terrae, qiiatenuS peiiiionibus
Israelilis exeiinlibus iradidit possidendam. LegUur ejus porrecluris (419) Ouoni marchioni debeant as-
eiiam.iit libro Judicum de Jabin rege Cbaiianoeorum D sistere, et pro viribus suis qtianlum possiint, ut tota-
ct dc Madianilis, quod propter ydololalriam populi liter de Bohemia radicilus evellereniilr, invigilent,
suscitavit cos Deus, ut Israhel aflligerel et terram ad hoc dominuin niarcliioiiem indiicendo. Promise-
eoruni occuparel. Ciim autem populus Dei sub ma- -runt eliam omnes nobiles lerrse mandalis donini
nihiis eorum diutius afllictiis peccatum suum reco- marchionis juslis velle ohedire, ipsi lamquam vero
gnoscerel, el per pcenilentiam Domini placaret, ex doiniuo dehitam reverentiam in oninihus exhibendo.
Dei praecepto Baruch comitalus de Bosrani prophe- Domnus itaque marchio audilis et visis iniiuiiieris
lissain uxorem Lapidocli, Jabin regem Chananaeorum malis, quae per Theutonicos alienigenarum nationuni

VARIJl LECTIONES .
"' manus antiqua in margine nolavit annum 1282. iSi Theobad' 2.*

(417) 1280. (419) Inestmendura; legendum videlur ejusmodi

(418) de Riesenburg. Palacky II, 333. forrigendis.
375 COSMJS PRAGENSiS CHRONICA. 376
commissa fueranl, considerans cliam de obedientia 1A animi ejus discreparel, lameu ne majus malum se-
ct subjectione nobilium, quam promiseranl se prse- qualur, conlenla proverbio quod dicil : < Labia
slaluros, pelilionibus ipsorum acquievil, promittens principum pollui figmenlo mendaeii non debenl, »
quanlocius posset perduceret ad effeclum. Et lermino praefixo acquievit.
sic moram parvam, vel ut ita dicam, nullam Anno Domini 1282 fames validissima omnium re-
faciens, jussit mitli nuncios per civilates et fora ad rum, quee usibus humanis ad vescendum competunt,
cdicendtim et proclamandum voce preeconia, quate- mullarum lerrarum homines interemit (421). Sed
nus omnes Theulonici extranei, qui iiilraverunl Bo- obmissis extraneis ad Bohemorum pressuras et ca-
hemiain eansa prsedeerapiendae, infra Iriduiim omni lamilalum angustias progrediar, quia circumdede-
niora postposila exirent libere sine omni impedi- runt Bohemiam ex omni parte mala, quorum non
menla, adjiciens poenam, quod si infra triduum ali- est nurnertis ; oppressionihus , spoliis, excussioni-
qui eorum non exiverint, sentenlia gravi, quse prae- bus noclurnis et incendiis,consumptionibusomnium
dones, furcs ct lalrones vel nocturni bostiorurii ex- reruin inimici induxerant famem in medium eo-
ciissores piininnlur, et ipsi punianlur. Theutonici rum, persequenles animas ipsorum comprehende-
hiis audilis ntillo spatio morse usi, lamquam jaculo runt in lerra vitam eorum, et gloriam eorum in
loxicato sauciati, vchemcnter ilinere arreplo exeunt, B ' pulverem redegerunt. Unde cor Bohemorum con-
el vclut vesperlilioiics in aurora die lucescenle se lurbalum est inlra eos, et formido morlis cecidit
abscoiidunl; ila Tbeulonici, lamquam fumus eva- stiper eos, quia exallavit Deus dexteram deprimeu-
nescit, cvanuerunt. Ab illo tempore incolse terrse, lium regem Bohemornm, laetificavit inimicos ejus,
cognito cxitu Theutenicoruni, spirilu alacriori re- everlil gladium adjulorii ejus, et nonesl auxiliaUis
creaii, qtii habilabanl in sylvis et nerooribus, rcgressi ei in bello, destruxit eum, et sedem throni ejus in
sunt ad proprios lares, et cx illa hora bomo rnisit lerram collisit, minoravit dies temporis ejus, per-
manum ad opera, bubulcus ccepit lahorarc in aralro, fudit eum confusione, sed et ad inferos deduxif, et
faber in fabrica,carpentarius in architectura, fcmina cum morluis deputatus esl. Et quia pro deliclis re-
in colo ct fuso, el quilibet ariifex ccepit suo operi gum iion lanlum ipsi reges sed et populi puniuntur,
insudarc, de concordia principum et pacis incre- leste propheta , qui videns angelum ecedenlem
mcnlo fidticiam gerens pleniorem. In eodcm autem populum, dicebat: < Ego sum qui peccavi, ogo ini-
collotpiio intar doninum marcbionem et nobiles lerrae que egi, isli qui oves sunt, quid fecertinl ? (II Rcg.
feerius ftiit inilum sub bac forma, videlicet quod in xxiv, 17) > et in Pharaone, qui non lanltim solus
festo apostolortim Philippi et Jacohi (Mai. 1) ejus- ,p persequeiido Israelilicum populum submersus esl in
dem anni nobiles Bohcmioe de collecla generali to- mari Rubro, sed nec imus ex eis superfuit, el in
tius lcrrse deberent dare marchioni Bramburiensi aliis muliis regibus similia conligerunt. Unde restat
15000 marcarum argenli ponderis Pragensis, et dicendum de pauperioribus Bobemia?, qui rebus et
domnus marchio, rcduclo ducello Wenceslao (420) diviliis mullis affluebant, et biis omnibus per prae-
in Pragense caslrum ad sedem patris sui regis Ota- daliones et spolia amissis, cnm egenis hoslialim
kari, commiUat ipsum ad custodiendum domno T,ho- mendicando esurie in mortem corraerunt. Circui-
biae Pragensi episcopo et aliis nobilihus lerrae, ad- bantitaque pauperes fame nimia compulsi civilalis
junclis quibusdam Bramburiensibus, quibusdam Pragensis vicos, plaleas et domos civium, pelentes
eliam civibus Pragensibus fide dignis, quatenus eum eleemosynam. El quia jam nimia niullitudo paupc-
foverent suh custodiaidiligenli juxta formam, quam rum excreverat, ditiores in dislribuiione eleemosy-
domnus marchio et nobiles lerrse staluere decrevis- narum eis suflicere non poleranl. Convertebanlur
sent. Advenienle termino prsefato, videlicet feslo itaque ad vesperara, et famem patiebanlur ul canes,
aposlolorum Philippi et Jacobi, domnus marchio et esurie pressi murmurabant, et implelum esl illud
misit nuncios suos et litleras ad excusandam absen- Davidicum : < Ipsi dispergenuir ad manducandum,
tiam suam, dicens se arduissimis negoliis esse occu- D i si vero non fuerini saturali, murmurabunt (Psal.
palum, et ob hanc causam termino prsefixo non Liif, 16). > Mendicabant etiam infmifi artifices et
posse interesse, nec ducem Wenceslaum pollicelur diversarum arlium operarii, ex quibus nonnulli
se conspectui ipsorum preesenlare, sed alium lermi- habuere de facultatibus rerum suarum ad vaiorem
num, videlicet nativilatem sancti Johannis Baptistae cenlum marcarum argenti ; et hiis omnibus alii
(Jun. 24) pelivit sibi assignari, in quo sine omni cxspoliati, aliqui in familia sua consumptis vende-
scrupulo simulalionis juxta formam superius anno- bant de uxoribus suis armillas, inaures, monilia et
talam ducem Wrcnceslaum pollicetur se conspeclui omnem ornatum, qui cullui femineo competebat in
nobilium debere prsesentare. Quod audiensnobilium veslitu, cupienles salulem vilae depulsa esurie con-
calerva Bohemoruni, licet fnistratione suae spei ni- servare, et tamen multi ex hiis, consuraptis omni-
mium lurbata fuisset, el mullis voluntalibus molus bus quse- liabebant, cum egenis hostiatim mendi-

NOTJE.
(420) Quem leste Pelro Aulae.reg. in Saxoniam, (421) De scevissima hac fame vide etiam m Jtia-
. e. Brandenburgensem terram anduci uisserat. chum Furstenfeldensem ap. Bobmerum J.
 377 CONTINtJAT. CAN0N1C. PRAG. 378
cando vitam miserabili fine lerminarunt. Habebant A claudensque oslia domus oppressil eum, tpoliato-
quidem omnes pauperes favorem civium ingredi que ipso corpus sepelivit, stalimque sine morae spa-
domos ipsorum ad expelendam eleemosynam, in- tio cum vestibus pueri oppressi cucurrit ad forum
trantibus autem villanis mendicis civitatem Pra- ad vendenda vestimenla, sperans de malilia sua
gensem, quorum non erat numertis, prae nimia mul- lucrum reporlare, cum fraus et dolns vix vel iiiin-
litudine cceperunt furari ollas circa ignem cum cibis quam alicui valcant palrocinium impertiri. Consi-
qui ad vescendum civibns parabantur, alias etiani derans itaque quidam maccellarius mulierem defe-
res domesticas, quascunque poterant rapere, stib- rentem veuimenla in humeris, sicul mosesl deferri
Irahehiini in damnum suum el odium universorum. vestes venales juxla consueludinem fullonum, ag-
Et ita ab eo lempore denegatus fuil omnibus pau- gressus eam, •ccepit quaerere ab ea, quanli pretii
peribus introilus domorum, nec recipiebanlur ad essenl veslimenla. Eral enim vicinus ejus cujus
pernoclaliones infra civilalem et extra, quia multa lilius peremptus eral, el cogniiis veslibus duxil eam
mala ex eorum obscoenis aciibus civibus provenie- ad maccellariam suam, dicens se velle emere et
banl. Quidam pauperes recepti ad pernoctandum incoiHinenli solvere; al illa secuta est eum. Venien-
extra mcenia civitatis, nocle surgenles, necalo lio- n les atitem ad locum prsedicliim, maccellarius accc-
spite el familia ejus perempla, ablalis rebus melio- plis veslibus diligentius coepit intueri an filii viciui
rihus, recesserunt. Talia el biis similia in plerisque ipsius sinl, sicut suspicabalur. Cumque plenius
loeis conligerunt. cognovisset, qusesivit ab ea ubi vestes accepisset.
Una mendica mulierem pauperem ad pernoctan- At illa respondit : < Domina quaedam dedit mihi ad
dsm in Obora collegit in lugurio suo, quae non ha- vendendum eas. » At ille :« Furtim sublatse sunt
behal de subslantia sua, nisi quinque frustella panis vestes; et denegalis veslibus, suspendit eas in
in sacculo, tegumenium vero corporis ejus duo ova maccellaria sua supra perticam, el in prolixiori ser-
valere non poterant, tamen hospila domus instin- mone, infra quem deferri possit negotium ei cujus
ctu diaholi et famis nimise esurie impellenle, ipsam interest, delinebat eam. Muliere vero jam ferventius
dormientem in lempore noctis cum securi tanquam certanie pro reslitutione vesruneniorum, mox appa-
porcuin maclando crimen homicidii perpetravit. Ha- ruerunl famuli, quserenles puerum, el eognitis vesti-
bebaleliam eadem hospita domus filium duodecim bus detinuerunt ieminam, el prDesentaverunt palri
annorum, qui hujus criniinis cooperanle fomenlo cum vestibus pueri occisi. Pater, cognita verilate
hostis nialigni cooperator exlileral. Sed quia divina prscscntavit judici, Jndex palibulo.
providenlia hujusmodi crimina non sinil inulla per~ ,C
transire—erat Femina qusedam, sepulto viro suo et familia tota,
quippe dies parasceve (Marl. 27) fiUa superslite, ambce miserabilein vitam duce-
quo criraen lam horribile perpetraluro est, quo sola
etiam die tolo fideles Christi pro devolione cir- banl, nulrimenla per eleemosynam conquirendo,
cueiint per ecclesias — forluilisque casihus quae- jam lanquam semivivae, quia multi pauperum toto
dam nmlieres in transitu suo viderunl funus ligalum die rnendicando hostiatim,non dico buccellam panis
fune et trahi in sarcofagum circa ecclesiam sancli vel morsellum, imo micam panis vel fragmenlum
Johannis, ubi- eo tempore corpora humana huma- polerant expelere, quo possenl vitam miserabilem
banlur. Sed quia filius lurpis nequissimse nialris recreare. 0 si adessent siliquee porcorum I Conligit
corpus trahere non polerat, praefatae mulieres cu- craadam die post vacuos labores exhihilos pro elee-
pienles pro nomine Chrisli officio exequiarura se mosyna circa noclem faligatam mairem et esurien-
immiscere, accesserunt ad funus, et auxilio suae lem intrare doiniini. Poslmodum veniensTilia pulsa-
vit ad oslium, cupiens inlrare bospitium, sicut
possibililatis nitebantur cceplum opus effectui man-
consueverat singulis diebus. Maler prohibuit sibi
cipare. Qusedam vero cX eis discrelioris animi aspi-
"ciens corpus sanguinolenltim, mirabatur vehemen- inlroilum domus, dicens : <Ad quid venisti?Nonne
ler in aiiimo suo revolvens, quia corpora liumana n] jam in morle es lanquam raortua? Vultum corruga-
naturali morle decedentia a sanguinis perfusione tum et palidum defers, morieris in tugurio, et non
eril qui te efferat busto; > et non intromisit eam.
penitus sunt aliena. Prsedictse mulieres cum super
hiis traclatu prolixiori separalim quid esset facien- Conligit itaque malrem ipsam eadem nocte mori, et
dum deliberareiu, interim auclrix sceleris, maler filia in craslino veniens in foveam projecla matre,
pueri, qui corpus fune traliebat, fugaepraisidio mor- longo tempore supervixit.
tem evasit, puer vero a diclis mulierihus deten- Hiis temporibus prae nimia famis asperilate paler
tus.judici traditur civitatis. Judex aulem cognita filio nullum remedium consolalionis sciebat impen-
veritale ex confessione pueri, per leges seculi ipsum dere, et e converso filius palri, maler filisenolitiain
suspendio deputavit. non hahebat,nec filia matris.fraterfralri incognilus;
Queedamfemina, pulchris fructibus arborum ex- subtrahebalurenim eis cognitio naturalis cognalionis
hibilis cuidam puero qtiatuor annorum bene vestito, ex causa rerum carentioe, et implelur illud prophe-
sicut in ea aetaie palres magis consueverunt diligere licum : < Exlraneus factus sum fratribus meis et
filios suos et vestire, fraudulenter pulchris sermo- peregrinus filius malFis mese (Psal. LXVDI,4).» Et
Jiibus blandiendo deduxit euin in domum suam, sic noscere propinquos soeviens sublraxit egestas.
 COSiii^EPRAGENSIS CHRONICA. 580
379
Plertimque conligit contrarium dicenle auctore : i i habebat quippe forles comites, famem, nuditalem et
Forma, favor populi, fervor juvenilis opesque frigoris asperitatem, quoruni robur celeriter pene-
travit omnia confinia loiius Bohemise, interemit nia-
Subripuere libi noscere, quid sil homo;
jorem pariem raorlalium, et non erat qui sepelirel.
el ilcrum : Oh! ubi erantviri religiosi bis lemporibus? qui se
Bis duo sunl, quibus exioltil se quis sine norma, alias fuigunt eximise devotionis, qui ecclesiaslica
Luxus opum, proles generosa, scientia, forma. sacramenta in laiitis periculis et afilictionibus, itno
[COSMAS i, 5.] Apud veleres erant omnibus omnia in hora morlis, vel ut aperlius dicam, in morle ipsa
commiiiiia, nec aliquis quod possidebat suum esse conslituiis saltem paucis exhibuissenl, cum ad hoe
dicebat. Sed jam radice cupiditatis et avaritise pul- deputali sinl sacerdotes ex oflicio sui ordinis el
lulanlc, el inedia famis impelleiite, frater fratrem constitutionibiis sanctorum pturum. Qnis pro hiis
videns niniia depressum egestale, el in articulo mor- negligeiniis culpabilis existal, cum tot millia homi-
lis consliliitutn, propter carenliam viclualium, non iniiii sine sacramenlis eeclesiasiicis decesserint. dis-
dico alimenia tribuere, imo bticcellam panis non pulandum est, determinandtim vero cnm venerit
verecundatur sibi denegare, cum sint una caro et filius homiuis in sua majeslate.
idem sanguis, iitpole palmes ex eodem siipite pro- 1J Congregati stint itaque omnes consules et majores
pagaii; non altendebat Joannem dicentem : < Si civiuuis, et diutius habito consilio super biis, quid
quis habuerit subslantiam muiidi hujus, el viderit essel faciendum adpuigandam hujusmodi turpitiidi-
fralrem suum necessitalem patientem, et clauserit nem, landem de consilio et volunlale communi de-
viscera sua ab eo, quomodo caritas Dci manel in eo? creverunl convenire operarios ad effodienda sepul-
(I Joan. III, 17) > el iterum : < Oinnis qui odit fia- chra inaxima, in quibus mtilla corpora liumana
trem suum, homicida esl, et oninis homicida non possent collocari, quorum profunditas eral tritim
habel vitani in se manentem (1 Joan. m, 15). > Hiis laslrorum, latitudo ab omni parte decem cubitorum,
iVa dicetur : <Ite, maledicli, in ignem selernum, qui et quodlibel sepulcrum capiebat corpora mille vel
jiaralus estvobis ab initio seculi; bospes fui, et non paulo magis vel minus. Itec sepulcra horrenda prse
collegisiis me, esurivi, el non dedislis mihi mandu- sui magnitudine erant oclo : unum apud Sancltim
care (Maith. xxv, 41). > Aiitiquilus loli orbi vitalis Pelrum in vico Theulonicoruin, in quo projecla ss:H
spiritus salubres auras minislrabal, quorum affluen- 2000 corporum, apud ecclesiam sancti Lazari ir.ter
lia aeris perusli intemperiem permiscens semina leprosos duo fossala, apud ecclesiam, sancti Job.m-
lcmpcrabal, corporibus humanis sanilatem infun- ' nis in piscina duo sepulcra, in Psarz duo sepulcra,
debal, el ciijuslibet generis vel naturse species fru- " apud ecclesiam sancli Johaiinis in Obora unum.
clificabat et ideo non iinmerile dicta siiiu primilus Hsecorania sepulcra replela sunt corporibus humauis
aurca sccula fuisse. Erant enim rudes-et simplices in spatio sex mensium. Diebus vero vernalibus; cum
hoinines, et inter eos mali nescia et adhtic astuliae jam lerra resolula fuissct, brumalibus recedentibus
incxperta simplicilas, quse nomen auri primis se- auris, sepeliebantur funera in insulis arenosis et
cttlis prceslitk, sed poslmodum nalura per metalla campis aute mnenia civitalis. Erant.eliam ad offi-
viliora degenerans, ferro seciila poslrema suae im- cium sepulluroe depulati aliquol viri, qui laborihus
providitatis incuria fcedavil; ideoque nostris tempo- iusudanies tolo die vix poterant deferre ad sepulcra
ribtis peslem diram commerciis morlalium miiiando, omnia corpora, quoe oecubuerant ipso die ante solis
anhelos igfies tulit lorpentis frigoris venena, et in occasum. Sed quia ex alia parte pontis civitas anli-
afiligendiim meare cogebant orbein, quia quo magis qua populosioresl, in curruum vectura trahebantur
ad cultum rerum atque artium usus hunianus pro- eorpora ad hiimandiim. Et si in una civilale lol
cessit, lanto facilius in animos serpsil oemulalio. millha liominum in lirevi spaiio scribantur deces-
Quse primum bene incipiens, in invidiam latenler sisse, quol millia hominum per totum regnum Bo-
evadit nalura inslruente, et ex hac jarii nasciltir rj hemise respectu unitis civitalis comptilabanlur ceci-
qttidquid genus humanum post sequenlibus seeulis disse, cum nec tricesima pars tolius regni Bohemiee
cxperitur. sola civitas Pragensis esse comprobetur? Et sic
Cumque pauperibus denegaretur ingressus domo- indubitanler fertur per lotum regnum major pars
riim civilalis Pragensis, nec ad pernoctandum reci- lioininum occubuisse. Multi eliam agonizanles dice-
pcrenlur propter furli perpelraliones, quse ab ipsis banl: < 0 si nati non fuissemus, nec oculus cujus-
coniroittebaniiir, jacebanl in nocle iri vicis el pla- quani nos vidissel! 0 ulinam translati fuissemus de
leis, tanquam sues fimo involuti, qui ejiciebalur in ulero matris ad lumulum, saltem manus propinquo-
vicos de stabulis equorum, propler corporis nudita- rum oflicio interessent sepullurae]; quia
tem et frigoris asperilatem. Erat ilaque tempus Dulcius ossa cubant manibus tumulaia suorum.
hyemale el atira frigidissima et conlinua; el ita Melius enim erat nos bene mori, quam male vi-
tempore eestivali non nisi occasione famis morie- vere, cum et auctorilas dical :
banlur, lempord vero hyemali geminalum est ma- Non bene pensantur lceti dispendia luclus,
lum, quia mors non per feneslram, sed per ostium Plus moritur vivens, quam valet esse miser.t
irrcpsit in orbem, inscia parcere humano generi; Quidani homines miserrimi el infelices, egejiate
 381 CONTINUAT.CANONIC.PRAG. 582
nimia depressi, naluram corporis sui fovere niilri- A tuum famelicum collum? Emptorem, inquit, quicro,
mentis consuetis non valenles, devorabant cadavera ad nihil aliud islud aurum gero, qui enim fame pre-
jumeiUorum, pecorum et quorumlibet aniroalium, mor, quid auro deleclor? » At illo qualiialein quan-
mortuorum eaiiutn. Imo etiam — quod horribile esl titaiemque pretii inteiTOgaiile ail : < Niillum mihi
aiidimi et nefandum, lamen quia auditui multoruni discriraen est in prelio, quidquid dederis gratum
insonuit, sub silenlio transire non possumus — quod Imbeo. > Subridens Thuringus ait : < Quid si de
quidam more canum latraniium homines perimendo pulvere islo sinum tibi implebo? > Erat autem in
in hujus miserise naufiagio pro sustentaculo cor- codem Ioco congesta humus pltirima. Saxo nihil
poris devorabant. Qtiidam autem suspensos paiihtilo cunclatus. aperit sinum, et accipii humum, illico
nocte furtitii ahlatos tempore quadragesimali non Thuringo tradens aurum, el lsetus uterque ad suos
desereules, limore Dei avulso, comedere nou formi- abiit. Thuringi Thuringum laudibus ad ccelum tol-
. dahanl, honiinuui ahjeclo pudore. Prselerea codem lunt, qui nobili fraude Saxonem decepil, fortuna-
«auiio conligit in villa dicta Iloraz, speclanle ad ec- tumque etnn inler omnes morlales fuisse dixerunt,
.clesiam Saczsensem, etenim quaedam filia omni pie- qui vili pretio tani ingens aurum possederit. Interea
Jale deposita, etimmemor materiiae dileclionis, ma- Saxo privalus auro, oneralus vero mulla humo
Ireni suam incisam in partes decoquens manducavit. " appropial navibus. Sociis igitur ei occiirrentibus et
El quia hac tenipeslnie multa mala eliluxcruiil in quid ageret amirantibus, alii amicorum eum irri-
Boliemos, el qualiler diversarum pcenaruin actileis dere cceperunt, alii arguere, omues pariter eum
sint stiinulati, ut patuil in praemissis procuranie amenlem credirierunt.vAl ille postulalo silenlio :
Saxonum industria, sed ne videamiir digredi a < Sequimirii rne , inquit, optitni Saxones, et nieain
tramite'veritatis ipsarri palliando, ut verius di- vohis amentiam probahiiis ulilem. > At illi licet
canius, Saxonum malitia principaliler et dolo dnhii,seqminlur tamen; illeautcin sumpla humo per
procuranl.e, ul autem appareant lucidius acla vicinos agros quam suhtilius poluit, dispersii, et
fraudtim et dolositatum, ipsorum originem descii- castrorum loca occupavit. Ul aulem viderunt Thu-
bendo circa opera ipsorum in aperttini producemus. ringi a Saxonihus castra occupari, intolerabilis ei
[EESEHARD.] Eteiiim super origine geniis Saxonum est res visa, et missis legatis conquesli sunt de
varia opiiiio est, aliis sestimanlibus de Danis Norlh- foedcre violato et rupto pacto ex parle Saxonum.
niaiiriisqiie originem cluxisse, alii vero, quibus et Saxones responderunl se haclenus foedus inviolabi-
Groeci dicuntur consentirc, eos reliquias Macedo- liler servasse, lerram vero proprio auro compara-
nici exercitus, qui seculus magiu.im Alexandrum taiii cum pace velle obtinere, aul certe armis deferi-
'
post niorlem ipsius per tolum orbem sit dispersus. ^ dere. His auditis incolai Thurihgise aurum Saxoni-
liivenimus etiam in scriplis cujusdam historLogra- ciim maledicunt, el quem paulo aute felicem prcedi-
phi, quod anliquitate tradenle ab Anglis, Brilannise cahant, auctorem perdiiionis suce alque regionis
incolis, sint egressi, et per oceanum navigantes, falebantur. Ita deinde acceiisi caeco Marte, sine or-
Germanioe liiloribus sludio et necessilale quseren- dine et sine consilio irruunt in caslra. Saxones vero
dariun sediiim m sint appulsi in loco qui vocatur parali hosles excipiunt slernuntque, el rebus pro-
Ilathuloga, et lempore quo Theodorictis rex Franco- spere geslis, proxima circumcirca Ioca jure belli
rrim contra Irniinfridum ducem Thuringorum di- obtinent. Diu ilaque ciim ab alterutris pugnalum
micans, lerram eorum erudelifer ferro vastavit el foret, et Thtiringi a Saxonibus se superalos vide-
igni. Cumque prinium lerree applicuissent, incolae rent, per inlernuncios paeificari ctim eis qiuerunt,
ipsius lerrse qui Thuringi dicunlur advenlum eOruir» eosque in lerra quam acceperunt sedere concediini.
graviter fereutes, arma conlra cos moverunt. Saxo- Heec ideo inseruimus, ul prudens leclor aguoscal,
nes vero acriler resistenles porlum oblinuerunt. quanta perfidia, dolo, fraudequeusi sinl. Ignorantes
Diu denique inler se dimicanlibus, et niultis binc Deum crealorem coeli et lerra?, maris et in hiis de-
inter se cadenlibus, landem ulrisque placuit de pace . gentium, coluerunt eos qui nalura non eranl dii
traclare, initumque est foedus eo pacto, quo habe- maximeque Mercurium, cui cerlis diehus humanis
renl Saxones vendendi emendique copiam, cseterum quoque hosliis litabanl. Deos suos neque lemplis
ab agris, a ceedeliominum alque rapiuis abslinerent. includere, neque ullse humanse speciei assimilare
Steliique idem foedus inviolabile multis diebus. pro magniludiiie el dignitale diyinilatis licilum ar-
Cumque Saxonibus jam defecissei pecuuia, quod bitrali sunl, lticos ac nemora consecrantes deorum-
emerent aut venderent non hahentes, inulilem sibi que nominibus appellanles, secretum illud sola re-
pacem esse arbilrati sunt. Ea igiiur lempesiate verenlia conleiiiplabaulur. Auspicia^et sortes quam
contigit adolesceiilem quemdam egredi de navibus maxime observahanl, quarum sorlium consueludo
oiteraium multo auro, torque aurea, simulque ar- simplex erat. Virgam fruiferae arbori decisam in
millis aureis. Cui obvius quidam Thuringorum : surculos ampulabant, eosque notis quibusdam di-
< Quid sibi vult, inquit, tam ingens aurum circa scretos super candidam v-estem lemere ac forluito

VARLE LECTIONES.
5,3 sed vi 2.
585 COSM^E PRAGENSIS CHRQNICA. 584

spargebant. Mox, si publlca censultalio fuit, sacer- j\ cornu lunse lucidissimo splendens fulgore, quia sa-
dos populi, si privata, ipse palerfamiiias precalus pienles cl literati. viri advenlum sui principis et
deos cceluraque suspiciens ter singnlos tulit, subla- haoredis regni Bohemici Wenceslai, qui morabatur
lisque secundum impressam aniea nolam m, si per - apud Oltonem marchionem Bramburiensem, lulo-
missum est, eventuum adhuc fides exigebalur. rem suum, praedixertint. Cui advenienli 9 Kal. Junii
Avium voces volatusque inlerrogare proprium gen- occurrerunt barones caeterique milites ad plura
lis illius erat, equorum quoque prcesagia ac motns milliaria. Clerici vero totius civitalis cum populo
experiri, Iiinniliis hac fremiltis observare, nec illi occurrentes ei, processionibus susceperunt eum
< Adve-
auspicio major mt fides adhibebalur, non solum bonorifice ante valvas castri decanlantes:
apud plebem sed etiam apud proceres. Erat et alia nisti desiderabilis, > cum aliis hymnis el canlicis,
observalio auspiciorum, quo solebant evenlus gra- populo etiam, decanlante : < Hospodin promiluy
vium explere bellorum; ejus sciiicet genlis, cum qua ny; > cui processioni inlerfuit Thobias episcopiis
bellandum fuit, caplivum quoquo modo intercepium; cum canonicis ecclesiae suse, et coeleri claustrales
cuin elccto popularium suorum palriis quoqtie ar- convenlus, Brzewnoviensis, Slrahoviensis, preedica-
mis commillere, el victoria hujus vel illius in pro- lores, fratres minores, et omnium ecclesiarum re-
videntia habere. Frondosis arboribus Ibntibiisque, B • ctores, secularcs viri et femince, cseterique omniuih
veneralionem exhibebant. Truncum quoque ligni operum artifices.
non parvae magniiuclinis in allum ereclum sub divo Idem marchio Bramburiensis finito officio lutelse,
colebant, palria eum liiigt.a Irminsul appellantes, cuin debcret secundum normam legalem reddere
quod latine dicitur universalis columna, quasi susli- rationem de administralione sui oflicii, ul tradunt
nens omnia. Quomodo autem cerlis diebus, cum aut leges imperiales in inslilula de Aliliano luiore, ubi
Iuna inchoalur aut impletur, agendis rebus auspica- dicitur (JUST. instit. 1, 20, 7) : < Cuni tulores pu-
lissimum initium crediderunt, et alia innumerabilia pillorum pupillarumve negotia gerunt, post elapsum
\anarum superslitioiium genera, quihus implicili terminum lulelse judicio rationes reddunt. » Idem
lenebantur, observavertint, haec ideo scripto com- marchio, dudum accepla pecunia 15000 marcarum
mendavimus, quo prudens leclor agnoscat, a quan- argenli de collecla generali, adhuc slimulo cupidi-
liserrorunt ttiiebris per Dei gral'am sunt liberati, latis accensus, pudore hominum abjecto, exegit a
qui erant cullui dsemonum dedili veraeque religioni duce Bohemorum 20000 marcarum argenli pro
conlrarii, nequc divina neque humana jura illicitum absolulione suse luitibnis, non altendens, quod in
vel inhonestum iraiis-gredi putanles. Quoliescunque eisdem legihus promulgatum esse reperiatur, quod
ab aliquo rege superali sunl, eidein supplices sese non solum lulores vel curatores pupillis vel adultis
dederunl, imperala facluros. polliciti sunt, obsides ceelerisque personis ex adininistraiione leneantur,
qui imperabanlur absque dilatione dederunt, lega- sed etiam in eos qui salisdationes accipiunt subsi-
tos, qui miltebantnr, susceperunt. Quandoque ita diariam aclionem esse ipsis pupillis, quse ad ulti-
domiii cl emollili fuerunl, ut etiam cultum dsemo- mum eis praesidium possit afferre. Detinuit eliam
num dimittere el chrislianse religioni se subdere idem marchio pro eadem summa pecuniac ralione
per omnia promillerent:; sed sicut ad hsec facienda pignoris muniliones firmissimas, videlicet Dieczin,
aiiquoties prorii, sic ad eadem pervertenda semper Usiie (422), Ponlem, Ronow (425), Bezdiezie ca-
fuere prcecipiles. slrum, curn civitalibus, ,donee praedictoe pecunise
Anno Domini 1285, 7 Kal. Januarii, hoc cst in die summa solverelur ex inlegro. Eodem anno ver lo-
beati Slephani, conligit quod raro conlingere solet. tiim siccum fuit. Hoc etiam anno 4 Idus Maii frigus
Apparuit iris mirae pulchriludinis, quse circumda- vineas et fruclus arborttm ila enormiter lsesit, quod
bat tolam civilatem Pragensem, extendens finem penitus nullos fruclus protulerunl; lacsit etiam se-
unum ullra muros civitatis versus meridiem, alte- getes frumenli hyemales el sestivales per totam Bo-
runi super flumen Waltavae ab alia parle civitatis r. , heiniam trilici, siliginis, ordei, pisae cselerorumque
versus aauilonalem plagam,per quam quidam Judaeo- seminum, ita quod in plurimis locis ilefalcalae sunl
rum, quaedam etiani feminoechrislianorum evenlum propter suam infrucluosilalem, quia nutrimenta
fiilurum bonee forlunae (oti regno Bohemiae fato parva vel nulla humanis usibus conferre videbaalur.
praesligii praedixerunl, asserentes ut quemadmodun» Eodem anno consecrata esl ecclesia sancti Nicolai in
iris oppouens se ymbribus tempeslalum lurbines suburbio Pragensi a venerabili patre el domino
restringit, sic , Domino Deo gubernatore totius orbis Tbohia, Dei gratia Pragensi episcopo, 2 Idus Janua-
concedeiite, incolas regni Bohemise a pressuris et rii, in qua consecratione quidam contraclus ereclus
variis passionibus conservabit. Sicut et in alio signo, est merilis et precibus sancli Nicolai. Eodem anno
videlicet iu stella quae visa est Nonas Aprilis suner 18 Kal. Februaril slillicidia saneuinis manaverunt
VARI^; LECTIONES.
** noral 2. Festinanle calamo deserivsit; desunt nonnulla verba. SMcorrectum ab eadem manu minor.
NOTJE.
(422) Aussig. (425) Ronnow in circulo Caaslavitmsi.
 385 CONTINUAT, CANONIC. PRAG. 5Sb
de pede crucilixi, locali circa lumbam sanctoe Lud- A invenitur locala esse Bohemia, quam feiiur inlroisse
miloe in ecclesia beali Georgii, et superliiis, quse homo nomine Bohemus cum paucis aniinabus, a quo
contigerunt et altera vice, viri fide digni teslimo- lola terra vocala est Bohemia. Hic horao Bohemus
iiiuin perhibent dicenles se lalia vidisse. circa montem Rzip inter duos fluvios, scilicet Ohram
Nec preeiermillendum puto, cum sit memoria et Wltavam primas posuit sedes. [I, 5.] Posimodum
commendabili dignum, quod domnus Thobias, Dei labenlibus temporibus vir quidam nomine Crochko
gratia Pragensis episcopus, licel ex oflicio sui regi- inter ipsos oriundus exiitit, ad quem tam de pro-
minis teneatur omnes ecclesias suee dicecesis fovere, priis Iribubiis quam eliam ex tola plebe omnes ad
tamen ecclesiam Pragensem, cujus sponsus et do- dirimenda judicia confluebant. Hic vir carens virili
niinus esi, speciali dileclione confovendo, providit ' prole, genuit tamen tres filias philonissas, quarum
ei in ornatibus preliosis et libris ecclesiasticis ad prima Kasy, secunda Tetka, lerlia Liubussie sunt
honorem el laudem divini cullus, nec non el beato- nuncupatee. [I, 4.] Hsec Liubussie, licet fuisset natu
rum niarlyrum Viti, Wenceslai atque Adalberti. minor, sed prudentia multo major emicuil. Hanc
Quarum rerum collalio talis esl: Casula.dalmalica et sihi omnis populus, commune consilium iniens, post
subtiie (424) de axamito (425) alho cum linibis (426) decessum palris ejus prstfecil judiccm. Orta est
"
magnis, item conlulit alium apparaluin nigrum aulem eisdem temporihus in populo discordia non
cum auro lextum, item pallam altaris de albo bal- modica, et defercntihus querelis ad dominam et
kino, fiirratum de ruffo cendato (427), item aliam pelenlibus ut cilius senienlias diffiniiivas pronun-
pallam, in qua est leo el aquila de plumario ope- ciarel, ferlur respondisse : < Ad dirimenda judicia
re (428), ilem tria mensalia altaris cum lalis prae- cogniitio causarum necessaria est, nam sine cogni-
lexlis, item strifeum axamitum, qui ponilur in para- tione multoliens jusli damnarenlur. > El non poleral
sceve sub reliquias, el quartum mensale longum, in conlinenli petilionibus eoiiun satisfacere. Tunc
quod eliam ponilur sub reliquias. Conlulit etiam populus sprevit dominam suam el judicia ejus, di-
missale magnum cum omnibus epistolis et evange- cens, quamlibel femiuam magis virilibus amplexihus
Iiis, tam ferialibus quam feslivis, cum canlu per aplam, quam dictare mililibus jura. Ad hsee Libus-
musicam scriptis, cum graduali et sequeiuiis, item sie cernens a populo tanlam illalam coiitiiiiieliani,
nocturnale magnum cum rubricis el caniu in ipso femineo pudore celans ac pallians injuriam ait
per musicam annolato per totum anlifonarium. [I, 5.]: < Si digna non sum preeesse vobis, ite et cli-
Conlulit eliam breviarium de magna lilera juxla gile vobis dominum, el quem elegerilis, erit dux
cursum Pragensem, ecclesise modo el consuetudine vester et mihi maritus.» [I, 6.] Et conlinuo dans eis
antiqua conservala. Talis quippe provisor dicilur *-"iudumenla rcgalia, nominans villam nomine Sta-
ulroque pede calciatus esse, qui non tantum sibi, dicz, quse sila est circa fluviuin Belina, misit eos,
sed ecclesise suee judicalur compelenter providisse. dans eis el cquum suum, cui equo coguila erat via
Praecavit quippe de suspicione auclorilaiis iilius, quce perduxit eos usque ad preefalam villam, dicens-
qiseedicit : < Quicunque percepto principatus oflicio que ad eos [I, 5.]: <Inveniciis hominem circa villam
perfrui seculariter coeperil, libenler obliviscilur nominaiam nomine Prziemysl in agro arantem va-
quicquid religiose cogilavit. > riis bobus, ipsumque adducile, et erit vester dux et
mihi maritus. > [I, 6.] Qtii pergenles compleverunt
Quia (429) multorum liominum animos lurbal otnnia juxta mandalum domince suae. [I, 7.] Hic vir,
sollicilaiio de investiganda serie el descensione qui vere ex virlutis merilo dicendus est vir, qui
propaginis ducum ac regum regni Bobemici, qua- omnia jtira excogitavit et diclavit, quibus haec lerra
liler primo duce Prziemysl usque ad haec leinpora, ulitur et regilur, hic est primus dux Boheiniee.
quot fuerint, el quis cui in ducalu successerit, uhi Primus dux Prziemysl.
etiam regieemajestatis digniias exor-dium sumpserit, H. Nezamysl.
obmissa prolixitale verborum, quse sapientibus dis- n HL Mnala.
plicere, nonnullis eliam et fastidium generare con- IV. Vogin.
suevil, prout compendiosius potero, nilar explicare, V. Unislaw.
ea lamen emendatione relicla, ut, ubicunque in hiis VI. Crezomysl.
scriplis leclori nodus dubietatis occurreril, ad de- VII. Neklan.
pellendum «rrorem recurrat superius ad scripla, ibi VrM. Hostivit.
enim plenius inveniet annolata. IX. Borziwoy, primus chrislianus, baplizalus est
[COSMAS I, 2.] In divisione orbis secundum geome- a Metudio episcopo Moraviensi anno dominicse incar-
tricos Asia sub suoiomine dimidium mundi oblinet, nationis 894 (450).
el dimidium Africa el Europa. In Europa sita Ger- . Spitigneu.
mania, cujus in parlibus versus aquilonalem plagam. XI. Vratislaw,
NOTJ;.
(424) Vestis subdiaconorum. (428) Acu eral pictum opus.
I.
(425) q. examelum, germanice Sammt. (429) Epilogusinlerpolatoris-
(426) Fimbriis. (450) Cosm. I, 10.
(427) I. e. parinus sericus eral subsulus.
RS7 ALBERICI AOUENSi» SS8
XII. Wenceslaus sanctus, fralerna fraude marty- A XXX. Sobieslaus dux.
rizatus 4 Kal. Octobris (451). XXXI. Conradns dux.
Xfll. Boleslaus ferus, fralricida. XXXII. Honricus dux et episcopus.
XIV. Boleslaus pius, crealor episcopatus Pra- XXXIII. Wladislaus dux.
gensis (452). XXXIV. Prziemysl dux et terlius rex Boaemiae
XV. Boleslaus milis. qui et Olakarus dictus est.
XVI. Wladiwoy. XXXV. Wenceslaus rex.
XVII. Jaromir (455). XXXYI. Prziemysl rex.
XVIII. Odalricus. XXXVII. Wenceslaus rex " 6.
XIX. Brzieczislaus, Et quia numerum ducum ac regum et ordinem
XX. Spiligneus, fimdator ecclesiee Pragensis. breviler hocloco descripsimus, dignum duxinuis, u<
XXI. Wralislaus dux et primus rex Bohemise. niimerum annorum et distanliam temporum inter
XXII. Conradus dux. ipsos descrihamus. A primo igitur duce chrisliano-
XXIII. Brzieczislatts dux. rum Borziwoy usque ad Wralislaum, primum in
XXIV. Borziwoy dux. regem Bohemiae,leguntur successive fuisse 12 duces,
XXV. Swaloplik dux. " infra quod tempus compulantur lustra 40. A Wra
XXVI. Wladislaus dux. lisiao primo rege usque ad Vadislaum secundum
XXVH. Sobicslaus ftix. regem fuerunt duces sex, infra quorum tempora
XXVIH. Vadislaus dux et secundus rex Bohemise, subputavi "».
fundator Slraboviensis ecclcsiaj. Cronica finilur, qui mortuus est sepelitur.
XXIX. Fridricus dux.
VARI^E LECTIONES.
!8eex-margtne velusiioris codicis texlui inseria sunt sequentia : Anno Domini 1520, obiit Wilhelmus Le-
^8''Ultima verba desunt.
pus, fidelissimus regum Bobemorum et genlis lutor Bobemicoe.
NOTiE.
(451) Cosm. }', 17. (455) Hi duces apud Cosmam desiderantur.
(452) Cfr. Cosm. I, 21.

CIUCA.A.NN0MMCXXV

ALBERIGUS AQUENSIS

NOTITIA

(FAURIC.Biblioth. med. eiin,. Lat., tom. I).

Albertus, sive Albericus, Aquensis in Gallia Ecclesiee cuslos, scripsit, cx fideeonim qui praesentes inter-
fuere (1), Hisioriam accuratam Hierosolymilamc expedilionis, sive De passagio Godefredi de Bullione el
aliorum principum usque ad aniium seciindum Balduini II, sive ab anno C. 1095 ad 1121 lihris xn, qui,
sinc nomine atictoris primum edili, cum chronologia Henrici Meibomii a Reinero Reiueccio, Helmstadii
4, suh tilulo : Chronici Hierosolymiiani debeltosacro . Denide anclori suo reslituli, in Jacobi Bon-
- 1584,
garsii Gestis Dei per Francos, iom. 1, p. 184-518,Hanov. 1611, fol. Nomen auclons primus prodidil Dai;u!
Hojsclieliiis prxfal. ad AnnseComiienocAlexiadcm scripla an. 1610.

(1) Vide libri i cap. 1, 24, 25; libri n cap. 53; libri ni cap. 2, 65; libri iv cap. 53. 85; libri vi cap.
24, 50; el libri vni cap. 21.
589 HISTORIA HIEROSOLYM.— LIB. I. &.-0

1NCIPIT HISTORIA

HIEROSOLYMITAN^ EXPEDITIONIS,
EDITA

AB &LBEI&I€0
CANONICOET CUSTODE AQUENSIS ECCLESl^E,

Super passagio Godefridi de Buliione et aliorum principum.

Gesla Dei perFrancos, I, 184.)
(BONGABS,

LIBER PRIMUS.

CAP.I. — Prommium sequenlis operis. A monachi , deinde Iaici nohilissimi, diversorum

Incipit liber primiis Expedilionis Hierosolymit5nae regnorum principes; lolumque vulgus, lam casti
tirbis, tibi clirissimi ducis Godefridi inclita gesta quam incesli, adulleri, homicidee, fures, perjuri,
narrantur , cnjus labore et studio civilas sancta ab preedones, universum scilicct geiuis Christiaii.ee
infidelibus liberata, sanclee Ecclesiee filiis esl resti- professionis, quiu et sexus feinineus, poenilentia
tula. Diu mullumque his tisque diebus, ob inaudita ducli ad lmiic lauamer concurrunl viam. Qua occa-
el plurimum admiranda, seepius accensus sum desi- sionect intenlione hanc viam idem eremita preedi-
derio ejusdem expedilionis et faciendae oralionis caverit, et ejus primus ductor exsliierit, preesens
illic, dtim ferverem. Sed cum minime, ob diversa pagina declarabil.
impedimenta, ituenlioni meaeeffecius darelur, temc- CAP.III. — Quomodo patriarcltam adierit.
rarfo ausu decrcvi saltem ex his aliqua memoriae Hic saccrdos, aiiquot annis anle hujus viee ini-
commcndare, quee auditu el revelalione nota fierent lium causa orationis, Hicrosolymam profeclus est,
ah his qui praesenles adfuissent, ut vel sic non in tihi in oralorio Dominici sepulcri (proh dolor!) visa
otio, sed quasi in via, si non corpore, al lota mente quaedam illicita et ncranda tristi animo accepit, et
et aiiimo consocius essem, elahorare. Quapropter infrcmuit spirilu ; ipsumque Doniinum jtidicem
de labore et miseriis, de firmala fide, de robuslo- " super islis injuriis appellal. Tandem super nefariis
rum principum ceelerorumqtie hominum conspira- operibns motus, palriarcham sanctffi Hierosolymi-
ratione bona in amore Chrisii quomodo scilicet tanee Ecclesiae expelil, el, cur palerelur gentiles
rcliquerint patriam, cognatos, tixores, filios, filias- et impios sancta inquinare, et ab his fidelium obla-
que, urbes, caslella, agros, regna et omnem hujtis tiones asportare, ilem ecciesia uli pro proslibulis,
mundi dulcedinem, cerla pro incertis, et in uomine Clirislianos colaphizari, peregrinos sanctos injusta
Jesu exsilia quaesierint, quoniodo in manu forti et mercede spoliari el mullis oppressionibus angusliari
exercilu robuslo iler Hierosolymam fecerint, et requirit.
mille inillies Turcorum Sarracenorumque legiones CAP. IV. — Quid patriarclta Peiro responderil, el
audaci assullu triumphanles occiderinl, qtiomodo quomodo auxilia Chrisiianorum invilaverit.
iiitroilum et aceessum sacri sepulcri Domiui nostri Palriarcha vero et venerabilis sacerdos sepulcJi
Jesu Chrisli palefecerint, census el tribula peregri- Dominici, his audilis, pia et fidelia profert responsa:
norum, Imc intrare cupientium, ex toto remiserint, < 0 fidelissime Chrislianorum, quid super his com-
pro viribus nostris exiguis, puerili el incauio stylo pellas et inquietas paternilalem noslram, cum no-
scribere preesumpsi. r stree vires vel polentia non magis quam formica
CAP.II.—Qnomodo Pelrus eremila primus auclor exigua adversus tanlorum superbiam eompulentur?
exstiterk expeditionis in Jerusalem. Vita enim nostra aut assiduis redinritur Iribulis;
Sacerdos quidam, Petrus nomine, quondam ere- aut moriiferis deputalur suppliciis. El majora aspe-
mila, ortus de civitate Amiens, quae est in occi- ramus de die in diem adfore pericula, nisi Chrislia-
denle de regno Francornm, omni instinctu, quo norum adfuerinl auxilia, qute tua legalione invita-
poluit, hujus viee constanliam primum adhortatus nuis. » Cui Petrus in hunc modum respondit: <Ye-
est, in Beru regione praefati regni faclus preedicator, nerande Paler, salis comperimus, et nunc liitelligi-
in omni admonitione et sermone. Ilujus admoniiione mus ac videmus quam invaliria manus Ghristiano-
assidua et vocatione, episcopij abbales, clerici et rum sit tecum hic inhabilanlium, et quantis subja-
S9l ALBERICI AQUENSIS 592
ceatis oppressionibus genlilium. Qua de causa, ob A\. tam ex regno Franciae quam Lotharitigiae lerrae,
Domini gratiam, et veslram liberalionem et san- Teutonicorum simul et Anglorum el ex regione
cjorum emundalionem, Domino comite, vila sospite Danorum.
rediens imprimis dominum aposlolicum requiram, CAP. VII.—DequodamWallero eunte Hierosolymam,
deinde omnes primales Christianorum reges, duces, quid egerit, vel quid perlulerit.
comites, et principalum regni lenentes, servitulis Anno Dominicae Incarnalionis millesimo nonage-
vestrae miseriam, et angusliarum tolerantiam cun- simo quinto, indiclione quarta, Henrico, quarlo
ctis insinuans. Jam omnia inler se hecc nunlia eeque rege ac lerlio imperalore Romanorttm Augusto,
videnlur ut fiaiu. > anno regni sui quadragesimo tertio, iinperii vero
CAP. V. — Quomodo majeslas Domini Jesu in somnin decimo lertio, Urbano secundo qui et Odardus apo-
Pelro apparuerk, eumque allocula sil. stolico, octavo die mensis Marlii, Wralterus, cogno-
.nlcrim lenebris coelo circumquaque incumbenli- menlo Senzavehor, miles egregius, cum magna
bus, Petrus orandi causa ad sancluin sepulcrum societate Francigenarum peditum, solummodo octo
redit, ubi sub vigiljiset oralionibus faligalus, somno habens equiles, ex admonitione pracdicli Petri
decipitur. Cui iu visu majeslas Domini Jesu oblata eremitae, in inilio viee Hierosolymitanae inlravit
est, lioniiiiein mortaleni el fragilem sic dignala E B regnum Hungariee. Ubi cognita virlute, el audita
alioqui: < Petre , dileciissime fili Chrislianorum, animi illius intenlione et causa assumplae vire, a
surgens visitahis palriarcbam noslrum, et ab eo domino Calomano, rege Christianissimo Hungaro-
sumes cum sigillo sanctae crucis lilteras iegalionis rum, benigne susceptus est, et concessus esl sibi
nostree, et in ler.rara cognationis tuae iter quanlo- pacifice transilus per universam terram regni sui,
cius accelerabis, calumnias et injurias populo no- et emendi lieenlia. Hic ilaque sine offensione, et
slro et loco sanclo illalas reserahis, et suscitabis aliqtio adverso incursu, usque ad Bellegravam, civi-
corda fidelium ad purgandaloca sancta Jerusalem, latem Bulgarorum, profectus est, transiens Male-
el ad restauranda oflicia sanctorum. Per pericula villam, uhi terminanuir fines rcgni Hungaroruni.
cnim el teiilaliones varias, paradisi portae nunc Illic pacifice fluvium Maroc uavigio trajecil. Sed in
aperientur vocalis el eleclis.i eodem loco Malevillee sedecim de comilalu illius
CAP. VI. — Quomodo Petrus Romam venerit, lega- remorali sunt, ut emerenl arroa, ignoranle Waltero
tionc aposiolica relulerk, et de lerrmmolu. qui jam diu fluvium transierat. Hungari vero qui-
Ad hanc ilaque miram et dignam Domino revela- dam perversae mentis videntes procul Yalteri
lionem, subtracla visione. Petrus somno experge- _ absenliam et illius exercilus, manus sedecim illis
factus cst. Qui in primo diei crepusculo processit injecerunt; quos armis, veslibus, auro et argento
a liinine lempli, patriarcham petiit, visionem Do- spoliaverunt, et sic nudi et vacui abire permissi
mini sibi ex ordine.aperuit, Iitteras legalionis sunt. Hi vero dolentes, rebus et armis vacui, usque
divinae cum signo sanctae crucis requirit. Quas ille ad praedictam Belegravam, quo Walleruscuni omni
dare non recusavit, sed cum gratiarum actione manu sua exlra muros ad hospilandum leuloria
accommodavit. Accepta hinc licentia, in obedienlia posuerat, iter acceleraverunt, omne infortunium
legalionis ad natales oras regressus est. Non mo- quod eis acciderat sihi referentes. Sed Wallerus
dica anxietale navigio per mare regressus, ad civi- sequo animo, quia reditus ad vindictam ta>dio erat,
tatem Barum revehilur. Ubi lerris redditus, Romam accepit. In ipsa denique nocle qua.socii nudi et
sine mora profieiscilur. Ibi, reperto apostolico, vacui recepli sunt, Walterus emendi vitee necessa-
quam audivit et accepit a Dco et patriarcha lega- ria requisivit a principe Bulgarorum et magislralu
tionem retulit super imniundiliis gentilium et inju- civilalis ; qui, fraudes et exploralores terree existi-
riis sanclorinn et peregrinorum. Haecautem aposto- mantes, omnia venalia eis interdixerunt. Quapropler
licus mente voluntaria et iiilenfa ut accepil, in Walterus el omnis illius comitalus animo graviter
omnibus se promisit mandaiis parere sanclorum -, motus armenla, boves et oves illorum, quae per,
precibus. Quade causa sollicitus venit ad civitalem agros ad pabula herbarum emissae passim vaga-
Vercellas transaclisque Alpibus, conventum lotius bantur, cceperunt vi rapere el abducere, quousque
occidentalis Franciae, et concilium apud Podium, gravis seditio inler peregrinos, et Bulgaros, gregem
civilalem sanclae Mariae fieri decrevil. Deinde ad suum excutientes, accrescere ccepit el misceri ar-
Clarummontem in Arvernis proficiscilur. Ubi au- niis. Dum tandem virlule Bulgarorum invalescenle
dila legatione divina et admonitionc aposlolica, usque ad cenlum el quadraginta millia, de peregrino
cpiscopi totius Franciac, duces ac comites, magnique exercilu a niulliludine societalis quidam divisi, in
principes cujusque ordinis ac gradus, expedilionem quoddam oratorium fugienles devenerunl. Bulgari
cx proprio sumplu ad ipsum sepulcriim Dotnini vero, accrescenle suorum manu et Waitero defi-
aiinuerunt. Ipso etenim in regno amplissimo con- cienle ac cum tola societate diffugium faciente,
spiratio el conjuratio sancla hujus viae, daiis dexlris, oratorium obsidentes, sexaginta ex inclusis com-
inler polenlissimos exivil. In quorum afflrmatione busserunl; caeleros, vix ab lioslibus et oratorio.
terreemolus niagnus factus esl, nil aliud portendens pro defensione vitae elabenles, plurimos grayi vul-
quam diversorum regnorum iter moluras legiones, nere percusserunt. Posl hanc calamHatem el attr,-
395 HiSTORIA HIEROSOLYM. — LIB. I. 394
tioncm suorum. Wallerus, relictis circumquaque Ib- auro et argento ac veslibus, diriperent et dividerent.
sociis, fugitivus silvas Bulgarorum per octo ilies Pelrus haec audiens, quia Chrisliani eranl llungari
exsuperans, ad civiiatem dilissimam, quae vocalur et Bulgari, omnino de illis lanltim facinus credere
Niczh in medio Bulgarorum regno secessit.' Uhi noluil, quousque ad Malevillam venienles, consocii
duci et principi lerroe rcperto injuriam el daninum illius arma et spolia sedecim sociorum Walleri, in
sihi illalum referens, juslitiam de omnibus clemcnter moenibiis el muris pendcnlia, aspexerunt, quos
ab eo cousecutus est, quin et nrma el pecuniam pauloante rclardalos Hungari iradolo spoliare prae-
illi in rcconciliatione largitus esi, ac ei conducium sumpseranl. Petrus aulem, hac confralrum injuria
dominus lerroe per civitates Rulgariae Sleruilz, comperta, visisque illorum armis et spoliis, socios
Phihopolim atque Adrianopolim pacifice dedit, et ad vindiclam admoncl. Qui forliler signis cornicinum
emendi licenliam, quousque ad rmperaloriam urbem inlonant, erectis signis ad moenia convolant, muios
Constanlinopolim, quae est caput tolius regni granriine sagittarum oppugnanl, quos lam incessa-
Greecorum, cum omni manu sua descendit. Ut bili et incredibili densilaie oculis in moeiiibus assi-
autem descendit, omni instantia humillimae petitio- stentitim intorquebaiil,ut nequaquam virlulem Galio-
nis, qua poluit, ab ipso domino im^eraiore exora- ruin impugnanlium Hungari sufferre valentes, a
vii, qualenus in regno suo pacifiee moram obtinerel, 1B muro declinareni, si forle intra civiiatem anle vires
cum licenlia emendi vitee necessaria, done.c Petrus illorum remanere valerenl. Ad hoecGodefridus qui-
Eremita, cujus admonilione el inslinclu viam banc dam cognomen habcns Burel, de Stampis civitiiie
inchoavcrant, socius haberetur ; et sic conjunclis orlus, magister et signifer ducenlorum peditiim, qui
millibus suis, brachium maris S. Georgii navigio et ipse pedes erat, fortis viribus, intuens fugani
transmcarenl., etsic lulius Turcis, cunctisque geri- adversariorum procul a moenibus , muros scala ,
lilium euiicis resislere valercnt. Quod et actum quamforte ibidem reperit, transvolal. Reinoldus de
esl, ct a domino imperalorc, Alcxio nomine, be- castro Breis, eques insignis, opertum hahens caput
nigne de omnibus petenti responsum et conces- galea, et lorica indutus, pariter moenia post Gode-
sum esl. fridum ascendil, donee universi tam equites quam
CAP.VIII. — Qnomodo Petrus, cum copioso exercitu pedites inlrare contendunl. Hungari vero videnies
lendens Jcrusalem, vindictam sociorum in Hunqaria anirnee suae angustias et imminens periculum, ari
fecerit. septem millia conglobanlur ad defensionem, acpci-
Post heec, ncc longi tcmpoBis inlcrvallo, Pe- aliam portam, quae respicit ad orieniem, egressi
trus preedielus, et exercilus illius copiosus, ul P super verticem praecelsoe silicis quam preelerffuit
arena maris innumerabilis, quia diversis reguis Daiiuhius, el qua ex patle insuperahile erat muni-.
illi conjunclus convencrat, scilicet Francigenoc, menlum, consliterunt. Quorum plurima pars, quae
Suevi, Bajoarii, Lotharingi, eontinuabal pariter proe angusto aditu per porlam velociter effugere
viani Jerusalem. Qui in iiinerc suo in Ilungnriae nequiveranl, anle ipsam januam in ore gladii ceci-
descendens regnum, anlc porlam Cyperon laberna- derunl. Alii,qui in verlice montis liberari sperabant,
cula sua fixit cum omni exercitu, quem eduxerat. ah insequeulibus peregrinis trucidati sunt, alii, a
His localis, prolinus regnatori Hungariae nuntios cacumine monlis proecipitati, in ipsius Danubii un-
direxil , quaienus silii suisque consociis paleret dis absorpli sunt, sed plures navfgio elapsi sunt.
adilus el (ransilns per medium regni ejus. Quod ilii Ceciderunt illic circiler quatuor millia Hungarorum;
concessum est , ea conditione injerposita ne in peregrinorum ceiitum lantum, preeter vulncratos,
terra regis prsedam conlingeret, sed pacifice viam ibidem occisi sunl. Hanc Pelrus adeplus vicloriam,
leneret, omnia vero, quiiius indigeret exerciius, cum universis suis in eodem caslello Malevilhedie-
sinejurgiis et lite pretio muluarent. Petrus ergo, bus mansii quiiique, propter abundantiam aliinento-
audita erga. se suosque regis henevoleniia, gavi- ruro quaeibi reperil in fruinento, gregibus oviiim et
sus est, et pacifice regnura Hungariae transiv|t, dans D armenlis, ct poculorum pleniludine et infinito nu-
et accipiens omnia usui nscessaria in numero, jusii- mero equorum.
lia et mensura, el sic sine turbine usque ad Ma- CAP. IX. — Quomodo Maroam
fluvium cum difftcul~
levillam cum omni legione sua profccius est. Ut lale transieril.
atitem appropinquavit terminis loci praedicli, fama Compc.riahacvicloriaelHungarorum caedecruenta,
in auribus suis suortimque allala est, quomodo et visis ferro ccesis corporibus illorum, quae plurima
comes regionis illius, noniine Guz, nnus rieprimati- exslincta atroci vulnere Danubius suis procellis ad-
'
busregis Hiingariee, avarilia corruptus, adunalionem vexerat Belegrave, ubi reflexo alveo iter et cursum
armatorum contraxisset miliium , et pessimum conlinuat, a Malevilla dislans milliari, dux praefattis
consilium iniissetcumpraedictoduce,Nicliita nomine, Nichita, suos convocat, et, consilio ab omnihus ac-
principe Bulgarorum el praeside civitaiis Belegrave cepto, melu concussus , Belegrave Pclruni tilira
qualenus et ipse collecta virlule saiellilum, ante- exspectare recusat, sed Niczh, spe defensionis ad-
riores agmims Petri debeilaret et occiderel; ipse versus vires Francigenarum, Romanorum et Teuto-
vero postremos insecutione sttorum militum detrun- nicorum, quia robore murorum civitas hoec uunila
carct, ut sic universa-spolia tanti exercilus in equis, hahebatur, migrare disposuit, secun asportatis uni»
PiTROL. CLXVI. 43
S93 ALBERICIAQUENSIS 596
vcrsis lliesauris Belegravc; concives vero illius, per AL fridtis Burel de Stampis, duci obsides ..constituli e'
silvas et montana ac deserla loca cum armentis suis dali siinl. His missis el a duce receplis, omnium
in fugam misii, quousque accersito auxilio impera- rerum sufficienlia ad emendum undique illis con-
loris Constaniinopolilani, sociis Pelri resisleret, et cessa est, et uon habentibus unde emerent, plurima
vindictam Huiigaroruin sumeret propler amicitiaiii largitio eleemosynarum a civilale largita est. Hnc
el foedus,quod cum Guz, comite et principe Malevil- igitur nocle ciim omui tranquillitatc peracla, et
he, percussissel. Transaclis ahhinc sex diehus, obsidibusPetro a principe fidelilerrestitutis, centHm
imntius quidani de villa advenarum Francorum viri Aleniannorum propler contentionem vilissi-
Petro celcriler mitlitur, qui hanc minarum cerlam mam, ctim quodam Bulgaro vespere hahilam iu
legationeni illi indicarel, dicens : < Rex Hungarisr, vendiiione et empiione, paulisper snbtracti a tergo
coileclo exercilu universi regni sui, in ultioneni agminis Pelri, septem molendinis, quae sub praedicto
suorum ad vos descensurus est, de quibusne unum ponle in flumine degehant, ignem submiserunt, el in
quidem certum est ab armis illius evadere; iiam favillam redegerunt, quin et domos quasdam, quee
dolor occisorum et lamenta regem et universos pa- extra urheni eranl, sinrili incendio in nltionem furo-
rentes et amicos illorum commoverunl. Quapropter r>ris sui succenderunt. Cives aulem videnles aedificia
quantocius fluvium Maroamsuperanies,' viamvestram « suorum ij,ne conflagrare, unanimi convenlu suuni
binc maturate. > Petrus, intelligens iram regis et ducem Nichilam adeunl, Pelrum et universos se-
illius gravissimain adunationem, cum universis so- quaces illius falsos Chrislianos asserenles, raptores
ciis Malevillam deserens,sedcuiiclaspolia gregesque lantuin esse et non homines pacificos, qui Pincena-
ac praedam equorum abducens, Maroam transire rios ducis Belegrave, et Malevillae tol Ilungaros
disposuil. Sed paucas naves, nuniero lantum cen- occiderint; et nunc incenditim hoc praesumpserini,
lum quinquagiiila in tolo litlore iiivenit, qiiibus ncquaquain pro benefacto remunerationem resti-
tarila multitudo suhito posset transire et evadere, tuentes.
propler limorem rcgis in fortitudinc gravi stipcrve- CAP.XI. — Quomodo dux exercilum inseculus vlu-
iiienlis. Unde quamplurimi , qtiibus naves defece- rima diripuerit.
ranl, junclura lignorum cl ccpulalione viiiiinnni Dux, audila hac injuria et querimonia suoriuu,
traiisire cerlabant. Setf a Finccnariis,qiii Bulgariam preecepil ut universi ad arma coniendcrenl cs»n
inhabitabaiil, plurimi in ipsa lignorum el vimiuum omni equilalu quem illic adunaverat, cognita inva-
copulalione flucluantes sine gubcrnaculo, ct a socie- sione Malevillce,el absque mora ut peregrinos inse-
latc interdum divisi, sagittis confixi inlerierunl. P (querentur, in caput eorum reddentes universa mala
Videns atilem Pelrus interitum et submersioneiii quoe sibi illata sinl. Ad hoc denique ducis imperium
suoruin quae fiebal, Bajoariis, Alemannis coeleris- Bulgari, Comanilee, Hungari plurimi cum Pincena-
que Teitfonicis ex proniissione obedienliacimperavil, riis, quiconveulione solidorum ad urbis defeusionem
ut Francigenis fralribus subvcnireni. Qui illico convencranl, arcus comeos et osseos arripiunt,
seplem ralibus invecli, septem naviculas Pincena- loricas induunl; el, vexillis hastse innexis, Pelrum
riPrum submerserunl cum inhabilantibtis, sepleni cuin exercitu suo secure gradientem insequuntur,
tanlum vivos captivanles, quos in praesenliam Peiri ac lardos et exlremos exercitus delruncare et
adduelos ex praccepto illitis trucidaveruni. Hac ul- transfigcre non parcenles, currus el plaustra lenio
tione suorum facla, el Maroa fluvio transito, ingen- gressu subsequentia relinuerunt, malronas, puellas,
tia et spaliosissima nemora Bulgarorum Petrus pueros teneros abducentes, qui exsules et captivi in
ingredilur eum vehiculis cibariorum ct omni appa- terra Bulgariee usque in preesenlem diem cum
ralu, el spoliis Belegrave. Et seplem diehus in sailu universis rebus et arinenlis invenli sunt. Prctinus
spaliosissimo expletis, ipsc cum suis urhero Niczh iu hac repenlina peregrinorum dislurbatione et
nmris munitissimam applicuil ubi flumen quoddam occisione, quidam, Lambertus nomine, velocitate
per lapideum ponlem anle civilatem transeuntes, D equi elapsus, ad Petrum pervenit: cui rem hanc
pralum, viriditaie et amplitudine volupluosum, et ignoranti el omnia queeacciderant retuli t, et quomodo
ripam fluminis fixis tentoriis occupaverunt. haec inilia malorum et dolorurn ab Alemannis
CAP.X. —Quomodo duci Bulgarum obsides danlur : exstilerinl propter incendium quod feceranl. Pelrus
quibus receplis, gravis conlenlio cum Bulgaris vero milliari remotus haec omnia ignorabal; qui, ad
orilur. heecverba nuntii graviter lurbatus, convocat sapien-
Hospilatis ilaque peregrinis legionibus, ex pro- tiores et magis sensatos de exercilu, quibus sic
videnlia Pelri et majorum consilio fil legalio ad loquilur, dicens :
ducem Nichilam, principem Bulgarorum, qui in CAP. XII. — Quomodo, Pelro cum exercilu causa
eadem civilale praesens habebatiir, quatenus licen- pacis obviam duci regresso, plurima junenlus pro-
tiam emendi cibos acciperenl. Quod benigne an- strala sit.
nuit, sub hac lamen condilione ut obsides ei daren- < Grave et durum nobis inforlunium, ex furore
tur, ne aliqua injuria aul vis, sicut Belegrave,a tanta insipicnlium Teuionicorum orlum, imminet. Noslri
mullitudine fierel Wallerus (ilius Waleramni de qiiam plurimi cum ipsis Alemannis, a duce Nichila
Breloil castello, quod esl juxta Belvatium, ct Gode- et suo salellitio, in arcu et gladio ceciderunt in ul-
 597 HISTORIA HIEROSOLYM. — LIB. I. 598
lione incendii quod me prorsus latebat; noslra au- A el majores exercilus obslaculo vieeeunlibus erant et
tem plaustraomnia, cum opibus etarmentis retenla plauslris ac curribus obstabant, arbitrali sunt qtiod
sunt Nihil aliud super his video ulilius quam til cum vulgo fugam aptassenl. Quapropter a pnrta
obviam duci redeamus.pacemcumillocomponannis, urbis exsilieiiles cum mililibus ducis, inseculi sunt
t quia injusle noslri cum eo egerunt, cum omnia nobis eos in manu forti; et ad duo milliaria gravis occisio
necessaria pacifice civessiiisubministraverint. » Ad el caplivalio facla est ab his relardati exercilus.
hanc vocem et sentenliam Pelri repelito itiuere, Plaustrum, super quod eral scrinium Petri plenum
exercitus reversus est ad ipsam civitalem Niczh, et innumerabilis auri et argenti, captum et relcnlurn
in pralo prsefalo lenloria sua relocaverunt, ut ex- esl, et ad Niczh una cum caplivalis reduclum, et
cusaret se Petrus et universam legionem quee pree^ iu aerario ducis repositum; coetera spolia mililibus
cesserat, ut sic, mitigato duce, captivos suos et divisa sunt, viri sine numero coesi sunt, pueri cuni
plaustra recuperarent.. In hac itaque intenlione el inatribus abducti, mulicres nuplae erinnuplae, qua-,
consilio Petrus cum prudenlioribtis dum salagerel, ruin ignoraiur numerus. Petrus vero et omnis ma-
et verbis caulis excusationem suam ordinarel, mille nus illius, quae evadere poluii, per opacum el spa-
insensalorum hominum juvenlus, nimiae levilalis et liosum nemus, parsper abrupla monlium, pars per
duree cervicis, gens indomita et effrenis, sine causa, R deserla mca dispersi, ul oves a lupis fugam malura-
sine ralione, trans praediclum pontcm iapideum ad bant. Tandem Petrus, Reinoldus de Breis, Wallerus
nioeuia el porlam civilatis in gravi assullu vadunt: filius Waleramni de Brctoil, Godefridus Bnrel,
quibus mille ejusdem levilatis juventus, trans vada Folekerus Aureliensis, omnes hi cum quingentis
el ipsum ponlem concurrenles, iiigenli vociferatione solummodo post banc fugam in verlice cujusdam
el furore in auxilium jungunlur, Pelrum, duelorem montis casu convenerunl. Nec euim de quadraginia
suum haec prohibenlem et pacem fieri volentem, millibtis plures remansisse visi sunt. Tunc vero
cuin omnibus sensatis audire recusanles. In hac Petrus considerans quia gens el exercilus ejus gra-
igilur disscnsione gravissima discordianlium legio- viter imminuius est, anxie in diversa meditatur, et
num, lotus cum Petro, hanc seditionem proliitenle, vehemenli suspirio dolet dissipalas legiones, et lot
preeifrhaec.duo millia, remansit exercilus, qui nullo millia suorum cecidisse, Bulgarorum aulem ur.um
modo ad opem his se conlulerunl. Bulgari, videntes solummodo periisse, miralus, si adbuc quispiam de
hoc schisma in populo et facile heec duo millia posse quadraginla millibus profugis ac dispersis viveret.
superari, e duabus eruperunt portis in sagiltis, et Unde ex ipsius senleniia et visione, hi qui secum
lanceis et gravi vulnere; et sic in virlute magna op- in raonlis cacumine consliterant fugientes, signiset
press'is universos in fugam verlerunl. Quorum vi- cornibtis perslrepunt, ul peregrini, quacunque di-
gjiili, a ponte corruenles, undis immersi ac suffocali spersi essenl per montes et silvas ac loca deserta,
sunt. Alii vero in iatere ppniis irecenli ad vada audilo signo Pelri suorumque, in unuro reveriemes
hcogiiita fugam inierunt, quorum alii armis, alii coadunarentur, et iler quod cceperant iterarent,
undis perierHiil. Tandem qui in altera parte fluvii Nec primmii dies inclinata fuit, quod audilo signo
ab lisc insania revocali cum Petro in viridario re- ad seplem millia collecta sunt. Sic adunali, el a
manseranl, videnles quia sui tam seevo manyrio dispersione reversi, viae iterato insistunt, et ad civi-
consumebanlur, non ullra sc potuerunt contincre ab tatem quaindam, rebus vacuam et civibus, applicue-
auxilio, sed induli ioricis et galeis, nolenle volente runt; uhi caslra figentes, socios profugos ac disper-
Pelro, ad ipsum pontem convolant. In quocrudcli- sos praestolati sunt. Sed minime alimenla in loeis
ter i ineel hinc bellum exoritur, in sagiltis, gladiis desertis reperire aul invesligarepoluerunt, nimiam
el lanccJs. &ed a Bulgaris vado cl ponte praevento, ibi toleranles penuriam, quia plaustra et currus,
i*equaquam transire polueriint, sed forliter in fugam frumenlum, hordeum, carnesque ferentes ad edeii-
rc.iiKssisunt. Petrus visa Inc suorum contritione et dum, supra duo roillia aroiseraiit, neroinem viden-
fuga, legatipnem per quemdam Bulgarum, qui san- r. tem aut aliquid oflerentem invenienles. In mense
ctaro viam decreverat in Jerusalem, duci preefato ilaque Julio heec adversa illis contigerant, quaudo
misil quatenus colloqtiium secum paulisper habere hac iu regione frumenta et segetes maturoejamad
dignaretur, el pacem in Domini nomine utrinque messem flavescunt. Angusliato itaque fame populo,
componerent. Quod el aclum est. visum est viris consilio caulissimis, ut segeles malu-
CAP.XIII. — Qualiter exercilus ex magna parle di- ras repertas in campeslribus deserlee et vacuac civi-
spersus sit, et iterum ad triginla millia udunalus. latis igne lorrerent, et lorrida grana exculerent,
Pace hac divulgata in populo Petri, et lurbine quibuspopulus jejunus suslenlari posset. Hoc elenim
sedato, quousque omnia redirent in concordiam, susteniaculo annonae tribus diebus vixit popnlus,
pedestre vulgus rebelle et incorrigibile, currus et quousque profugi et dispersi ad triginla millia read-
plaustra reparans et onerans, viam inslabant. Qui- unati sunt, praeter decem millia quae perierant.
bus Petrus, Folckerus, Reinoldus interdicentes, CAP. XIV. — Quomodo imperalor Petro legalos
donec viderent, si colloquium procederet in concor- direxeril, ui venirei Conslanlinopolim.
diam, ncquaquam insensalos et rebelles ab incoepio Iaterea nuntii ducis ad dominum imperaloreirr,
avertere poierant. Cives aulem,videntesquia Pelrus Consteuuinopoiim praccesseruul, qui sibi universa it,'
509 ALBERICI AQUENSiS 400
malo do actibtis et infortunio relulerunt, nernpe A ^ nobilissimos, se post niodicum subsecuturos denun-
qualiler cxercitiis Hungaros Malevillac occiderit, et lial, qui causa visendi Dominicum sepulcrum, ar-
qtiomodo ad civitalem Niezh veiiiens, probenefaclis dentissimo desiderio pariler viam insislere 'Jerusa-
niala civibus reddiderit, sed non tamen hoc impune lem decreverint, Imperalor autem, viso Petro el
procsumpseril. Imperatorhoecaudieus, Pelro Iegatos animi illius inleniione ex ipsius verbis cognita, quid
dirigit; qui Peiriim, vacua et deserta civitale rc- velit aul quid de suo cupial requiril. Qui ut miseri-
licia, in urbem Slernilz cum omni comilatu suo corditer accipial precatur, unde sustenlationem vitoe
profecttim repererunt, ex edicto imperatori heec illi cum suis habeal, asserens quania et quani inimme-
nunlia ferentes: < Petre, domino imperatori gravcs rabilia hona ex iropnulentia et rcbellione suoruiii
de le urisque querimoniee allaloe sunl, eo quod in amiseril. Imperator, liac Pctri liumililale audila,
regno ipsius praedam et sedilionem tuus feceril motus misericordia, ducentoi byzaulios atireos sibi
cxerciius. Qnapropler ex imperio ipsitis imerdicitur dari jtissit; de monela vcro quae dicitur larlaron,
libi ne iiltra tres dies moram facias in aliqua regni modium untim exercilui il!ius,erogavil. Posl heec
sui civitale, donec urbem Constanlinopolini ingre- Petrus, a colloquio et palatio imperatoris regressus
diaris. Civilalihus autem omnibus, per quas trans- et benigue ab eo commendattis, solummodo quinqne
ilurtis es, ex imperatoria jussione preecipinuis ui " diebus requievit in cainpis et praedio ad Conslaiiii-
pacifice libi omnia luisque vendant, et quia Chri- nopolim, ubi simul Wallerus Senzavehor sua loca-
siianuses, Christianique tui consocii, non ultra itcr vil tentoria, socius factus ab ipso die et deinceps,
tuum impedianl. Et quidquid in superbia et furore admistis copiis, armis et universis usui necessariis.
salellites tui adversus dticem Nichitam deliqiieruni, Deinde diebus quinque complelis, tentoria sua anio»
prorsus libi remitiit; scit enim quod pro hac inju- venles, brachium maris S. Georgii navigio et auxi-
ria graviter poeiias exsolvistis. » Pelrus, hae audita lio imperatoris superant, et terminos Cappadocioe
rioinini imperaloris legatione pacifiea, non modicum intrantes, per montana ingressi sunt Nicoinediam,
gavisus et prae gaudio lacrymalus, gratias Dco ibidem pernoctantes. El posl haec ad portum qu:
reii;i;i, qui, posl nimiam el severam correptionem, vocatur Civitot caslrametati sunt. Illuc assidue
ncc immeritam, sihi suisque dedit gratiam in con- mercalores adinovebanl naves onustas cibariis vini,
speclu lani magnifici et iiominalissimi imperatoris. frumenli, olei et hordei, caseorumqiie abundanlia,
CAI>.XV. — Quomodo Petrus secundnm imperatoris vendciites omnia peregrinis in oequitate el mensura,
. legationem acceperit, ut Conslanlinopolim tnatura- In hac itaqtie necessariorum
ret iter. pleniludinegaudeniihuj
„ et corpora fessa ciirantibus, adsunl imntii Cliristia-
Igitur mandatis illius obediens, a Sternitz C
civitale nissimi
iniperatoris, qui Petroexercittiique ejus
proccssit, e( ad urbem Phinopolimcuiii omni popuio interdixerunt iter versus monlana Nicaeee
suo secessil. Uhi universo casu et infortunio suo urbie,
reciiato in audientia oninium Greecorum civium, propler insidias el incursus Turcorum, donec arn-
plurima Byzantiorum.argenti, equorum etniulorum plior nunierus adfutiiroriim Cliristianorum illis ac-
munera suscepil pro nomine Jesu et limore Dei, crescerel. Petrus voro audiens, legationi et consilio
omnihus super etim misericprdia motis. Deinde post imperatoris acquievit, ul et universiis populus Chri-
lertiam liicem hilaris et laelus in largitate reruni stiaiiorum. Et curriculo duorum mensium'illic in
necessariavum migrans, Adrianopolim secessil. Uhi pacc el leeliiia epulali, nioram fecerunt, secure ab
duobus solumrnodo diebus hospitio remoratus extra omni lioslili impctu dormientes.
muros urhis , terlia luce cxorta inde recessit. Nain CAP. XVII. —Quomodoin lerra urbis Nicwwjuvenlus
secunda legalio imperatoris soUicitabateum, ulCon- prmdam fecerk, el caslellum quoddam Solymani
ceperk.
Slaiilinopolim maluraret iler.quiafervebat iniperaior
desiderio videndi eumdem Peiruin, propler famam Post duos itaqne menses, lascivi et effrenes facli
quam d.e illo audieral. Ut aulein ventuui esiConstnn- prae otio et inaestimabili copia ciborum, vocem Pclri
tinopoliro, exercilus Petri jussuscsl prccul acivitaie D I nen audienles, sed contra voluiilalcm illius, in ler-
liospitaii,quibusemendi licentiapfeniterconcessaesi. ram Nicaeee urbis et regni Solymani, ducis Turco-
montana ingressi sunt, deprsedati armenla,
CAP. XVI. — Quomodo Pe'.i"i et exercitus ab impe- rum, per
raiore benignesusceptus sil, et deinde mare trans- boves, oves, hircos, greges Greecorum Turcis famu-
ierit. lantium, elad socios deferenles. Pelrusheecintuens,
Pelrus vero stalura pusillus, sed sermone et tristi animo accepil, sciens quia non impuiie ferrent.
corde niagnus, in proesenliam imperatoris cum snlo Unde saepius adrtionuil ne ulierius pracdam lianc
Folkero inlroducilur a legatis ipsius imperaloris, juxta cnnsilium imperatoriscontingerent; sed frustra
uti videret si esscl sicul de illo fama erat. Petrus insipienti et rebelli populo lociilus esl. His itaque
vero introiens ad imperatorem confidenler, in 110- prospere succedenlibus et iiuliam adhuc pracdanim
mine Domini Jesu Christi, salulavit, et quia in excussionem meluenlihus, visuin est anrinosis cl
ipsius Chrisii amore el gralia ad visiiandum sanclum ventosis juvenibus, quaienus, assumpta manu de
,ejus sepulcrum ex pairia sua secesserit, recilat per exercilu, praedam in pratis el pascuis anie muros
, singula, el adversitates quas jarri in brevi perttilerit civitatis Niceeeein conspeclu Turcorum raperent et
commemorat, viros potentissimos, comites ct ducesi abdticercnt. Quapropler ad seplem millia peditum
401 IliSTORIA HIEROSOLYM.— LIB. 1. 402
conglohati, cum equilibus tanlimi trecenlis Ioricatis, 1 sinil. Turci igitur, hac sagittartim inipugnalione et -
in vexiUorum suorum elevalione el lumuliu niuiio niinio grandiiie Aiemannos absterrere non valentes,
profecii, septhigenlos boves cnm caeteris pecoribus coinportaverunl omnia lignorum genera ad ipsam
a prnlis Nicococurhis abduxerunt; el ad tabernacula janriam precsidii. Quoe igne submisso combusia est,
Pelri remeantes, plenum el pingue fccerunt convi- etplurima oedifieia,quee erant in arce, donec flam-
vium"; plurimum vero gregis vendiderunt Graecisel liia et calore invalescente, alii exusti sunt, alii a
nautis imperalori subditis. VideiilesauieniTeulonici muris salutem speranles desiliunl. Sed Turci, qtii
quia Romanis Francigenis res prospere successit, et foris erant, exeuntcs el fugientes ense irucidabanl;
quod sine impedimento loties cum preeria sua rc- alios, vultu et corpore juvenili venustos, circiler
versi sunt, accensi etipsi rapinarum avarilia, ad ducentos ahdtixeruntcaptivos; ceeteri omnesgladio
tria millia in unum coiiferunmr peditiini, equilcs el sagilla conslimpti sunt.
ducenli lantum, et in signis ostieis et purpureis se- CAP. XIX. — Quomodo exerciius
per dies oclo Pe-'
niitam per eadem monlaua ingressi, ad ciistellum Irum exspeclaveril, el quomodo quosdam Turci de'
quoddam Solymani, viri maguifici, riucis el priucipis exercitu decollaverunt.
Turcorum, pervenerunt, ubi moiilana lerminaiitur Ultione hac gravi Snlymano cum suis el cum Ale-
et silva, distans a Niceea spalio trium milliarium. ° mannis captivis, regresso, fama tam crudelissimae
Aggressi suiu aulem omni virtute armorum et fre- necis Teolonicorum perlata est in castris Petri.
mitti bellico proefalum caslellum, quousque habita- Unde animi el corda cunctorum, vehemenli con-
lores illius expugnatos percusserunt in ore gladii, slcrnata sunt dolore super interitu confralrum suo-'
Graecis Chiislianis solummodo parcentes; ceeteri rum. Hoc ergo infortunio suorum moti, saepius con-
omnes in ipso praesidio invenli, aul caesi autejecti siliis inter se ulunlur, ulrum recenter in ultionem
sunt. Expugnato iiaque praesidio el habilatoribus illorum insurgerent, an Pelrum operirenliir. Aiite
ejus expulsis, in abundantia aliinentorum illic re- hosenim diesPelrusConstantinopolim ad imperato-
peria loetati sunt. Et vicloria hae jucundati, consi- rem migraverat, pro exercitu suo rogaturus, ut illis
lium invicem dederuut, ul in praesidio hoc rema- venditionem necessariorum alleviarel. Consilium
nenies, terras Solyroani et principattim ejus facile autem inter se habentihus, Wallerus Senzavehor
in virlute sua obtinerent, pr;cdas et escas undique omnino se in ultioiiem fratrum ire conlradixit,
comporlarent, el secure Solymanuin debilitarent, donec evenlus rei planus isanotesCeret,et praesentia
quousque magnorum principum promissus exereitus Pelri adesset, cujus consilio oinnia acturi essent.
propinquarel. IlOe consilio Walteri sedalus est populus oclo die^
CAP.XVIII. — Quomodo Solymanus dux, congregatis bus, proestolans adventum Pelri. Sed neqiiaquam
Turcis, prwdiclum caslrum expugnaverit, quosdam adhue poluit ab imperatore redeundi Iiccntiam ha-
caplivos duxerit, reliquos occiderit. bere. Octavo deliiuc die Trirei, viri mililares et
Solymanus autem, dux etprinceps exercilus Tur- arte belli illuslrcs, surrexerunl ab urbe Niceea, nu-
corum, adventu Chrislianorum audilo, luni prada mero cenlum, regionem et urbes in montanis silas
et rapinis, suorum qui.udecini millia ab omni Roma- perluslrantes, scire ei inlelligere volentes depraeda
nia et regno Corrozan conlraxit, viros peritissiinos el rapinis quasGalli abduxeranl. Ibi ipsa die pluri-
belli in arcu corneo et osseo, etsagitlarios agillimos. mos peregrinos, hac et illac vagantes, diversis in
Quibus congregalis, post duos dies Teulonicoruni locis, interdum decem, inlerdum quindecim, auteo
viclorioe, ad urbem Nicaeam revertitur de lerra lon- . amplius, decollasse perhibentur. Hocdeniqiie runiOT
ginqua cum adunatione validissima : ubi amplior ira re in castris Petri rursus ventilato, scilicel Turcos
et dolor illi auctus est ex fama Alemannorum el in- adesse et suos circumvagos decollasse, omnino ex-
vasione praesidii, quod amiserat, et slrage ac eje- cusant credere lam longe eos a Nicoea descendisse.
ctione virorum suorum. Deinde tertiae diei sole orlo, Sed tamen aliqui consilium dederunl ut eos perse-
Solymanus cum omni comitatu suo caslramelalus, r. querenlur, siadhucin finihus illis rcperiri possent:
a Nicaea,praesidio, qupd Teulonici invaserant, appli- CAP.XX. — Quomodo exercitus, ad ullionem socio-
cuit. Quod signiferi illius in virtule sagillariorum rum armaiis, Solymanus cum mulla maiiu occur-
fortiler assilientes, Teutonicos in moenihus alrociter reril pugnalurus. ,
resislenles sagittis crudeliter inugunl ac fatiganl, Interea veritaie comperla, exontur tumultus in
quousque ad defensionem ullra stare non valentes, populo et unanimiler pediles conveniunt Reinoldiim
a muro el mcenibus immoderato grandine sagitla- de Breis, Walterum Senzavehor, Walterum qiioque
rum retrusi sunl, infra praesidium prplectionem a de Bretoil et Folckerum Aurcliensem, qui erant
jaculis nudi et angustiali quaerenles. Turciverovi- principes exercilus Petri, qualenus ad vindiclam
tlenles quia Alemannos a muris el mcenibus repres- fratrum consurgerent adversus Turcorumaudaciam.
serant, trans muros et moenia transcendere parant. Sed hi prorsus iluros se neganl, donec Petri pree-
Sed Alemanni, qui infra praesidium erant, vilae sol- sentiam et consilium haberent. Godefridus autem
liciti et studiosi, penelrare volenlibus lanceas oppo- Burcl, magister peditum, illorum resppnsis audi-
nebant; alii gladiis el bipennibus in faciem illis re- tis limidos minime in bello valere tam egregios mi-
sistebant, quousque non ultra conscendere ausi lites asserens, seepius sermone aspero improperabat
 105 ALBERICI AQUENSIS 404
viris his qui Turcos persequi in ullionem fratrum A , bendtim semilae angustiam et montana; proedictee
caeleros socios prohibereut. Econlra primores le- vero acies, per quas Turci a socielate divisas irru.
gionis contumelias et improperia illins suorumque peranl, ad silvam el montana reditum non ha-.
sequacium ultra ferre non valenles, ira et indigna- henles, versus Nicacam iter arripiunt. De qua exr
lione graviter moti, iluros se pollicenlur adversus templo reversi, foriiter inclamanles per medios
Ttircorum vires el insidias, etiamsi mori contingat Turcos revolant, el sese taw equites quam pedites
illos in praelio. Nec raora, surgenle prirao diluculo invicem commonentes, ducenlos mililes Ttircorum
quarlae diei, per universa castra jubenlur armari in momenlo peremerunt. Turci aulem videnles
universi equites etpedites, el signis cornicinum in- quia virlus equituin praevaluisset in concertaliono
lonare, el bellum congregari. Soli inermes et in- suorum, equos eorum transmissis sagittis vulnerant,
firmi cum femineo sexu innumerahiles in castris et sic in pedibus forlissimos alhietas Christi red-
relicli sunt. Arniali vero, et universi congregali ad dtint.
viginti quinque millia peditum etquingentos equiles CAP.XXII.—QuomodoTurci infinitam multiludinem
Christianorum pcremerint.
loricatos, viam insislunl ad urhem Nicaeam,utducein
et ceeieros bello Uhi Walterus Senza«ehor trans loricam el prae-
Solymanum Turcos, lacessenles, cordia
in ullioncm confralrum cum eis pralium commille- B septem sagillis infixus occubuit, Reinol-
rent. In sex acies itaque divisi et ordinati, et qui- dus de Rreis el Folcherus Carnulensis, viri nomi-
naiissimi iri lerra sua, simili martyrio ab hosti-
busque vexillis alliliilali, in dcxtro el in sinislro in-
cedebant. Vix Iria milliaria a portu et stalione Ci- bus consumpti ceciderunt, sed non sine magna
vilol processerant, absenle et omnia ignorante slrage Turcorum. Walterus vero de Breloil, filius
Pelro, per praediclam silvam et nioiilana in vocife- Walramni, el Godefridus Burel, magisler pedilum,
ratione et tumultu vebemenli gloriantes el intonan- inler vepres el dumela fuga elapsi, per angustam
tota manus subtracla a praelio el in
les, el ecce Solymauus cum omni comilatu suo in- semitam, qua
tolerabili eamdem silvam ex fronte altera intrave- unum collecla habehalur, reversi sunl. Quorum
ac desolatione cognita, universi in fugam versi
rat, a Nicaeaurbe desceudens, ut repenlino lumultu fuga
Gallos in caslris incurreret, el nescios ac improvisos sunt, accelerantes iter versus Civilot, eadem via
in ore gladii universos consumeret atque deleret. qua venerant, parum se defendentes ab hoslibus.
Turci ilaque, gaudentes prospero successu victoriae,
Iftc audilo adventu el vebemenli strepiiu Chrisiia-
miseram mannm peregrihorum, quos
norum, miratur nimium quidnam luniultus is volue- detruncabant
milliarium ceedendousque ad tenloria
rit; nam lalebani eum universa, quae Christiani spalio trium
decreverant. Stalimqueperegrinosadesse intelligens, C Peiri persecuti sunt. Tentoria vero intranles, quot-
suos sic alloquilur : < Ecce Franci ad quos lendir quot repererunl languidos ac debiles, clericos, mo-
lims adsunt. Certum aulem sit vohis quia adversum nachos, mulieres grandeevas, pueros sugenles, om-
nos pugnaluri veniunt. Sed quanlocius a silva et nemque oelalem gladio exstinxerunt, solumniodo
jnonlanis recedamus in aperlam camporum plani- puellas teneras et moniales, quarum facies el forma
oculis eorum placerevidebatur, juvenesque imber-
liem, ubi libere cum eis praelia conseramus, et nul-
Iiim invenire possiu; refugium. i Quod ita ad vocem bes et vullu venustos abduxerunt, pecuniam, vesles,
et omnia preliosiora cum ipsis lenlo-
Solymani actum esi, el in silenlio magnp a silvis et nuilos, equos
monlanis egressi suut. riis Nicoeamasportarunl. Esl aulem supra littus ma-
ris, juxla preedictum Civiloi, praesidium quoddam
CAP.XXI. — Quomodo Turci cuin Chrislianis grar
viter conflixerint. antiqiium el deserlum, ad quod, tria millia peregrino-
fugam arripienles, ingressi sunt dirulum prae-
Francigenae aulero, Solymani ignorantes advcn- rum, sidium pro spe defensionis. Sed portas et obstacula
tum, a silvis et monlanis in clamore et alta vocife- sic ut anxii et
ralione procedebant, tunc primum Solymani acies nulla reperientes, clypeos pro porta,
mcdiis campis inluenles el eos ad praelium opc- auxilio desliluti, cum ingenti moie saxorum ostio
D
rienles. Quibus visis , invicem se conforlare in advolverunt, lanceis tantumet arcu ligneoet missi-
nomine Domini cceperunt, duasque acies praeinit- libus saxis virUiter pro vitee necessilate se defeu-
denlesab lioslibus . Turci vero, videnles se parum
iiml, quee quingenlos equites habebanl. Solymanus
aulem duas acies proemissas inluens, frena sine proficere in caede inclusorum, undique cinxeruni
in allum
tardatione laxat equi, laxanlque sui el inaudita praesidium, quod erat sine teclo, sagitlas
intorquentes, ut ab octhere revertenles in verlicem
alque intolerabili vociferalione reddunt attonilos et in corppra inclusoruro corruentes, misellos ex-
et stupefactos milites catholicos. Dehinc sagitta-
viso in deditionem coge-
rum grandine per medias irruunt acies, quae, slingiierenl ceeterique hoc
renlur. Plurimi sic laesiel exslincli illic fuisse refe-
graviter aitrilae et dissipatae, a subsequente sua
sed crudeliorem ab impiis pnenam meliien-
liiuIiUiidine divisaestint. Audila hac armorum con- runlur,
el vociferantiurn les, non armis, non vi exire coacli sunt.
cussione, Turcorum crudeli inse-
CAP. XXIII. — Quomodo tria millia Chrislianorum
culione, poslremi exercitus, qui nondum a silva qui evaserinl, a Turcis obsessi, imperaloris auxili:)
processeratil, in unum conglobantur in angusta se- liberubanlur.
mita, per quam veneraul, ad resistendum et prohi- Jam sol mcdiam diem peregerati quando haec tria
 405 1I1STOR1AHIEROSOLYM..— LIB. I. 40€
mUlia prasraium mgressa a 1urcis obsessi stinl. Sed •™CAP.XXV. — Qualiler omuis exercilus Godesealci
forliter pro vitee necessilale ge defendenles, nullo insolenter agens in Hungaria peremplus sil.
lamen ingenio, aut in ipshis nociis umbra ab hoc Rex.hac inquielatus infamia, totaque illnis donio
praesidio poluerunt divelli, donee nunlius quidam turhata, proecepit satellitibtis suis se armare el signo
Graecus fidelis et catholicus, noctu navigio mare tolam Hungariam in ultionem hujus facinoris caetc-
iransiens, Pelro in civitate regia reperto, omnia rarumque contumeliarum commoveri, el nulli pere-
perieuia eorum relulit, et caeterorum casum el con- grinorum parcere, eo quod foedam rem perpelras-
siimptionem. Petrus agnilo periculo suorum et sent. Mox exercitus Godescalci lam erudele manda-
jjifortunio consumptorum, lugens ac dolens, impe- tum regis ad iiiiernecionem eorum intelligenles,
ratorem humiliter deprecatur, quatenus misellis signis intonuerunt per universas socielates,. et in
peregrinis paucis, lot millium reliquiis, in noriuiie campo Belegrave secus oratorium S. Martini con-
Jesu Christi subveniai, et non a tantis carnificibus globati sunt. Nec mora, regia virlus lotius regni
desolalos et anxiatos consumi palialur. Imperator Hungarise in armis adfuit, ut populum conglohaium
audilo Petro de casu ei obsidione suoruni, molus dislurbarcl. Sed fortiler resislenles, sicut anxiosei
est misericordia, et undique Turcopoiis accitis, et viioe sollicitos, in gladiis el lanccis et sagittis Tcu-
. eunctis naiionibus regni sui, praecepit sub omni fc- 'V lonicos rcpererunt. Quapropter et ipsi n.iinus eos
slinatione trans brachium maris fugilivis et ohses- aggredi ausi sunt. Ut ergo vidertint quia illis res
sis Christianis subvenire, cl Turcos ab obsidione eral pro anima, el non sine inx'stimabili damno
expugnatos effugare. Turci aulem imperaloriscdieto cum-Gallis commitlere possent, blande eis.in dolo
eomperto, media nocle eum caplivis Christianis ct locuti sunt in hunc modum : < Pervenil querimonia
spoliis plurimisa praesidio se nioverunt, et sic in- ad dominum nostrum regem dc injuriis, quas regno
clusi et obsessi percgrini roililes ab inipiis liberali suo intulislis. Sed arbitratur vos non omnes hujus
sunt. facinoris reos, eo quod plurimi inter vos sensaii
CAP.XXIV. — Quomodo quidam Godescalcus ma- habeantur, el non minus vos molestaverit pax vic*
gnam manum in eamilem e.vpeditionem con- Iata, quam ipsum regem et suos. Unde, si domino
iraxeril. regi satisfacere vullis, el principes lerree placarej
Non multo lemporis inlervallo posl Petri transi- oportel et necesse esl ut omnia arma vestra in ma-
Uim, quidam presbyler Godescalcus nomine, Teulo- num domini regis reddatis, et ex consilio nosiro
nicus uaiione, incola fluminis Rheni, ejusdem viae pacificos vos exhibeatis, in ditionem vero regis cum
in Jerusafem amore et desiderio succensus ex Petri _ omni pecunia, quam habetis, intrantes, iram ejus
admonjlione, plurimorum corda ex diversis nalio- mitigelis, et sic graliam in oculis ejusinvenialis,
nibus ad inslandum pariler viam suo excitavit ser- Siii autem aliud egeritis, nec unus quidem veslrum
mone, et.cx diversis regionibus Lotharingioe, orien- aute faciem ejus suorumque vivere polerit, quia
talis Franciae, Bavariae, Alemanniee supra quinde- conlumeliam et injuriam niiniam in regnoejusexei;-
cim millia conlraxil, lam militaris quam pedeslris cuislis. i Godescalcus igilur et ca;teri viri sensati
vulgi, qui pecunia ineffabili cura caeteris rebus ne- hoc audientes, et puram fidem ex his credenles
cessariis coliecla, iter suum paciliee usque in re- verbis, et-quia Hungari Christianai erant profession.is^
gnum Hungariee conlinnasse perbibenlur. Ad portam universo coelui consilium dederunt qualenus juxla
vero Meseburg et ejus pracsidium, gratia regis Ca- hunc sermonem, ad salisfaciendum regi arma red-
lomani venientes, honorifice iiitroducli sunt. Quibus derenl, et sic omnia in pacem el concovdiam redi-
etiam concessa est licenlia emendi vitae necessaria; renl. Acquieverunt universi hriic consilio, elloricas,
el pax utrinque indicla ex praecepto regis, ne qua galeas et omnia arma lotamque pecuniam (stipen-
sedilio a lanlo exercitu oriretur. Sed dum per ali- dium vitae suae scilicet in Jerusalem) in manus
quot dies moram illic iacerent, et vagari ccepisseni, magislratus regis reddiderunt, ac humiles et tre-
Bavari veroetSuevi, gens animosa, et ceeteri falui ]Q mefacli colla sua regi subdiderunt, lotius mise-
modum potandi excederent, pacein indictam violant, ricordiae el humanilalis certi ,erga regem conse.-
Hnngaris vinum, hordeumetcaeteranecessaria pau- quendoe. Ministri vero regis et mililes univercsa
latiin auferentes, ad ullimum oves et boves per arma palalio regis intulerunt in conclavi, pecuniam
agros rapientes oeciderunt, resislentes quoque et et caetera preliosiora, quae.lanlus congesserat exer-
excutere volentes peremerunl; casleraque pluriraa cilus, in eerarium regis deputaverunt. Sic arrois
flagitia, quee omnia referre nequimus, perpetrarunt universorum in conclavi reposilis, ompera clemen-
sicut-gens rusticano more insulsa, indisciplinata et liam, quam polliciti sunl regem in populo habiturum,
indomila. Juvenem quemdam Hungarum, ut aiunt menlili sunt, quin polius crudeli strageirruentes in
qui proesenles fuerunt, pro vilissima contenlione eos, inermes ac nudos delruncabanl acceedemimma-
pamper secrela naluree transfixerunt in fori platea. nissimam in eos exercebant, adeo ut, sicul hi pro
Cujus rei, et caeterarum injuriarum querimoni?, vero afiirraant qui prsesentes vix evaserunt, exsliii -
usque ad aures regis suorumque principum perlata clis et occisis corporibus et sanguine tota planities
Belegrave occuparetur, bt pauci ah hoc mariyri.O
ULerarciUur,
 ALBERICIAQUENSIS 408
407
— ex diversis A in se snosque parvulos msurgere el nulli aetati par-
CAP. XXVI. Quoniodo regnis copiosi
gens in eamdem expeditionem adunata sit. cere, ipsi quoque in se suosque confralres natosque,
Eodem anno, seslatis lempore inchoante quo Pe mulieres, matres el sorores irruerunt, et mulua
trus et Godescalcus congregalo exercilu praecesse- c;ede peremerunl. Matres pueris laclenlibus (quod
rant, poslmodumex diversis regnis et terris scilice dietu nefas esl), gultura ferro secabant, alios
e regno Franciae, Anglite, Flandrire, Lotharingiee iransforabant volenles sic polius manibus propriis
genseopiosa et innumerabUis Cbrislianorum, ignt perire quam incircumcisorum armis exslingui.
divini amoris flagrans, et crucis signo stiscepto, un- CAP. XXIX — Qnomodo exercilus, negato transitu,
dique incessanter per lurmas suas confluebanl cun cum Hungaris conflixerk.
omni supelleclile et substaniia rerum et instrumen- Hac Judeeorum caede lam crudeliter peracta,
lis armorum, quibus Jerusalem proficiscenles indf paucisque elapsis, el paucis timore potius morlis
gebanl. Ilis itaque per lurmas ex diversis regnis e quam amore Christianae professionis baplizalis,
civitalibus in unum collectiSjSednequaquamabillicitii cum plurimis illorum spoliis comes Emicho, Clare-
etfornicariiscommisiionibnsaversiSjimmoderataera boldus de Vinduil, Thomas, et omnis illa intolera-
commessalio, cum mulieribus et cum puellis sub ejus- bilis socielas virorum ac mulierum viam Jerusalem
dem levitatis intenlione egressis assiduadeleclalioei B conlinuarunt, tendentes versus regnum Hungariae,
in omni leineritaiesuMuijus via? occasione gloriatio, ubi transitus regia via universis peregrinis minime
CAP. XXVII.— De slrage Judmorum Colonim. negari solebat. Sed his ad praesidium regis Mese-
Unde, nescio si vel Domini judicio, aut aliquc burg venienlibus, quod fluvii, Danubius el Lintax,
animi errore, spiritu crudelilatis adversus Judaeoruir paludibus lirmanl, pons el porla praesidii clausa
populum surrexerunt per quascunque civitates di- reperitur, ex praeceplo regis Hungariae, quia limor
spersum; et crudelissimam in eos exercuermit ne- magnus invaserat universos Hungaros pro caede
cem , ei praecipue inregno Lotharingiae, asserentes (piam exercuerant in confratres eorum, et adhuc
adesse principium expeditionis suoe et obsequii con- felebanl corpora occisorum, cttm lanius subseculus
tra hostes fidei Christiana?. Haec slages Judaeorum est exercilus. Erant enim ducenia millia equitum
primum in civilate Coloniensi a civihus acla est; et pedilum, sed equilum vix ad tria millia compu-
qui subito irruentes in modicam manum illorum. labalur numerus. Clausa itaque janua, el universis
plurimos gravi vulnere detruncaverunt, domos el transilu per regnum negalo, locaverunl castra per
synagogas eorum subverlerunt, plurimum 'pecuniae camporum planitiem, et nunlios regi dirigentes,
inter se dividentes. Hac ergo crudelitate visa, cir- pacemque quaerenles, minime in pace et promis-
^
ciler ducenti in silenlio noclis Nussiam navigio "*sione sua audili sunt. Hinc Emicho, Thomas, Cla-
fugam inierunt, qtios peregrini et cruce signati reboldus, viri miiitari aclione illustres, cura cau-
comperientes, nec unum quidem vivum reliquerunl, tioribus ineunt consilium, ut regis terras ex hac
sedsimiliniullatosslragerebusomnibusspoliaverunt. parte jacenles vastarent, nec hinc recederent, donec
CAP, XXYIII. — De siniili slrage facla Moguntim. trans paludem et fluvium Lintax pons locaretur, per
Nec mora, post beec viam insistentes, sicut de- quem muro praesidii aliqiia arte appropinquaiiles
voveranl, in mullitudine gravi Moguiiiiam perve- transforarent, ut vel sic transitus in virtute sua
nerunl. Ubi comes Emicho, vir nobilissimus et in pateret. Qui diebus multis a medio mensis Jnnii
hac regione polentissimus, cum nimia Teutonico- aiite praesidium residenles, el pontem componenles,
rum manu praeslolabalur advcntum peregrinorum, seepius inclusos expngnabant, defensorcs vero prae-
de diversis locis regia via illic confluenlium. Judaei sidii forliter resistentes liinc et hinc jacula iutor-
vero civitatis illius lnlelligeiiles necem coufratrum quebani, et plurimam slragem utrinque faciebant.
siiorum, nec manus lantorum se posse evadere, a.d Interdum hi ex arce erumpentes in virtule lorica-
episcopum Rothardum spesaltitis confugiunt, the- toruni, fortiter Gallos citra fiuvium et pontem
sauros infiniios in custodiam et fidem illius repo- rj urgebant, interdum Galli preevalentes , Huirsaros
nentes, multumque de protectione ejus, quia civita- bello ct vulncre aggravatos usque in praesiriitim
lis ejusdem erat episcopus confidentes, Hic aiiteni remiliebani. Die auiem quodam circa nonam, Tho-
snmmus sacerdos civilatis pecuniarn inaudilam ab mas, Clareboldus et WiUhelmus cum Ireceniis,
cis recepta.m eaulc reposuit, Judeeos in spatiosissi- lorica et galea indutis, et equo doclis militibus,
mo domus suae solaerio a specie comiiis Emichonis dcscenderunt ad insi.dias, ubi transitus Hungarorum
el ejus sequacium consliluil, ul illic in tutissimo ac navigio saepius Gebat ad tuendain terram, si forte
firmissimo habitaculo salvi el sani remanereni. Verum cum illis confligere, et belltim commiltere opportu-
Emichoet caelerainanushahiloconsilio,ortosoIediei nilas daretur, aul arraeuta illprum inventa deproe-
insagittiseilanceisinsoleerio Judeepsassiliiint.quos, dari possent. Hh's ergo hac in spe descendenlibus,
fractis seris et januis, expugnalos ad seplingentos septingeiili milites regis ad explorandum exerci-
peremerunt, fruslra resis.lenles contra tot millium lum Christianorum occurrerunlln equis militaribus
vires et assullus; mulieres pariter trucidaverunl, Cl armis. Qui videntes, ab eis se pequaquam ppsse
pueros teneros cujusque aelatis et sexus in ore gladii effugere, subito Gallorum lurraas iiicurrerunl; et
percusserunl. Judaci vero videntes Chrislianos hosles pnclia coniniittcntes, superati pt vulnerali graviief
 4ri0 HISTORIA IIIEROSOLYM. — LIB. II. il0
atltiti sunl, fugam per nola loca facienles, el suam A bile dictu ! tanta futigilivorum submersio facla cst
in terram trisles ct dolenles navigio remeanies. In ut tam spaliosi fluminis aquae prae lot millium cor-
hae confliciione Willhelmus principem exercilus porihus per aliquantum lempus videri non possenl.
Hungarorum et collateralem regis aggressus, virum Emicho aulem, ;Tbomas, Clareboldus, Willhelmiis,
illnstrem et niveis criiiihus renitenlem, decollavit. et alii pauci, quorum equi cursu adhuc valebant,
Ex hac victoria universae lcgiones totam. noclem incolumes evaserunl, et aliqui, qui in palustri herba
iliam in leetitia vigilem duxerunl, el multos Hunga- fruletisque latuerunt, anl in opaca nocte fugere
rorum captivos habiierunt. poluerunt. Emicho el quidam suorum, via qua ve-
CAP. XXX. — Qualker subiio dislurbalo exercilu nerant, reditum fugiendo lenuerunt; Thomas,
innumerabilis muUkudo perierk. Clareboldus et plures suorum versus Carinthiam
Postquam hujusmodi plurimas congressiones, et et Italiam fuga elapsi sunt. Sic manus Domini contra
quotidianas strages per longum temporis spalium, peregrinos esse creditur, qui nimis immundiliis et
exercilus taedio viclus, et escarum defectione atte- fornicario concubitu in conspectu ejus peccaveraiit;
nuatus, die constiluto in virtute loricatorum trans et exsules Judaeos, licet Christo conlrarios, pecunioe
pontem, quem firmaverant, alii conferuntur, alii avaritia magis quam pro jusiitia Domini gravi coede
per paludes diffusi praesidium Mesebnrg forliler ag- 3 maclaverant, cum justus judex sit Dominus, et
grediuntur. Et applicitis ingeniis, duohus in locis neminem invitum aut coaclum ad jugum fldei ca-
rnuros perforant, Hungaros non parce angusliant, tholicae jubeat venire.
donec fere omnibus, in crastino si persisterent, CAP. XXXI. — De. superstilione anseris et capeltm.
aperirelur. Rex aulem Calomanus el omnis comita- Fuit et aliud scelus deteslabile in hac congrega-
lus ejus malure equos ascenderunt, parati ad fugam lione pedestris popuii stuili et vesariae levilalis,
versus- regnum Russiae, si lantam vim Gallorum, quod Domino Odibile et omnibus fidelibus, incredi-
stiperalo preesidio, terram ingredi viderent. Ponles bile non dubiiatur. Anserem quemdam divirio Spi-
eiiim longavelustale dirulos reparaveranl, per quos rilu asserebant afllalum, el capellam non miniis
Iransire possent paludes et fluvios in terram Russiae, eodem repleiam, et has sibi duces hujus secundee
si necessilate cogerenlur. Sed dum fere omnia vioefecerant in Jerusalem, quas el, nimium veiiera-
prospe.re successissenl Chrislianis, et niuros grandi banlur, ac bestiali more his intendebant ex tota
foramine penetrassent, nescio quo casu aul infor- animi intentione. Quod absit a fidelibus- cordlbus,
tunio lantus tihior universum exercitum invasit, ut ul Dominus Jesus a brutis animalibus et insensalis
in fugam pariler redderentur, ut quasi oves a lupis , sepulcrum sui sanclissimi corporis visitari velit, et
irrueniihiis dispersi el concussi, hac et illac diffu- ' heec fieri duces Christianarum animarum, quas
gium quaerenles, sociorum obliviscerenlur, Hungari prelio sanguinis sui ab idolorum spurcitiis reVoca-
vero, videnles tam subilo athlelas fortes deficere las redimere dignalus est, cum ccelos ascensurus
el fugam malurare, in virlule magna e portis cum duces et rectores populi sui sanctissimos et Deo
ittf^eexsifiunt, sine iardalione fugientes persequun- dignos proesules et abbates preeordinaverit, non
lur, plurimam ceedem exerceiiles et plurimos capii- bruta insensala animalia! Sed quid mirura, si mo-
vantes, ac plerumque noctis in persecutione consu- dernis temporibus hujusmodi abominaiiones, et lam
menles. Pedestris vulgi utriusque sexus lanta facta foeda scelera, inter aliquas socielates tol millium
esl occisio ut aquoe Danuhii et Linlax in sanguineas. inventa sunt, quae Dominus in caput eoruin redtii-
mularentur undas. Plurimi vero et uumero incom- derit, cum temporibus Moysi et Josue et ceeleroruiri
parabiles per aquas liherari speranles, prae limore servorum Domini in medio justorum inventa sit
imniinentis occisionis Danubii undis ceeco ausu in- iniquilas, el ab eo, qui est Dominus ultionum,
farunlur, et aquis vebemenlibus suffocanlur. Mira- virga suae majesialis correpta et purificata?

LIBER SECUNDUS..

CAP. 1. — Cum quibus et quo tempore dux GodefrU »& de Nahella, Clareboldi de Vindtiil, ac conlriiionem
dus secundam inierk profectionem. sui exercilus crudeliter faclam in regno Hungariae
Igitur post Pelri Eremitae profectionem, post ad portam Meseburg, Godefridus, dux Lolharingiae,
Waltheri Senzavehor mililisegregiioccisionemcjus- vir nobil.issimus, fraterqueejus uterinus,Ba!dewinus,
que exercilus gravissimum casura, dehinc modico Wernerus-de Greis, cognatus ipsius ducis, Baldewi-
iutervallo post crudelem slragem Godescalci pres- nus pariler de Burg, Reinardus comes deTul, Petrtis-
hyleri, et ejus exercilus, post infortunium comilis que fraler ejtis, Dudo de Cons, Henricus de Ascha,
Alemannias, Eraichonis, cselerorumque forlium viro- ac fraler illius Godefridus, fortissimi niilites ac
rum elprincipum de lerra Gallise, scilicpt Drogonis principes clarissimi, eodem aiino medio mensis Au-
41! ALBERICI AQUENSIS ' i\t
gusti, viam recto iiinerc in Jerusalem facienles, in Ai ul nos punirent et extcrminarent, de quibus Deo
lerram Osterreich ad civitalem Tollenburg, ubi flu- auxilianle vix defensi sumus. i Rex aulem ut haee
vius Lintax regniim Galliee terminalet dividil hospi- respondit, jussit eosdero legatos ducis honorifice in
lio resederunt curriculo trium hebdomadarum palalio suo hospilari in loco qui dicitur Pannonia, (
niensis Septembris, ul audireiu el inlelUgereni qua ubi per dies octo omnia illis necessaria in ipsa regis
occasione exorla seditione, peregrinorum exercilus mensa aflluenter minislrata sunt. Post dies vero
paulo ante hos dies perierit, et a proposilo eundi oeto rex super legationem ducis consilio primatum
Jerusalemcum suis principibusetdueloribus aversus suorum accepto, remisit legalos cum legatisde domo
fuerit, jamque eis obviam desperatus redierit. sua, ut duci et primis exercilus in hunc modum re-
sponsa portarenlnRex CALOMANUS duci GODEFRIDO et
CAP. II. — Principes per internuntios convcncrunt omnihtis Chrislianis, salutem et dileclionem sine
Pannonim regem, quare perdiderk populum Do-
mini. simulatioiie. Audivimus de te' quia vir polens et
Tandem post plurimum mali rumoris, quid pri- princeps lua sis in lerra, el fidelis invenlus ab
uuiversis qui le noverunt. Idcirco te semper
nium, quid caulius et consultins agerent ad explo- ex sola bona fama, nunc le videre et agno-
randam rein et crudelilalem Hungarorum, quam p* diligens
utdescendas
fecerantadversus Chrislianos confralres, dum saapius scereoplavi.Etexindeconsilium accepi,
ad nos in castellum Cyperon sine opinione alicujus
traclarenl, visum est omnibus ulile consilium, ut lolum
neminein ex nominatissimis el capilaneis viris ad periculi, el ulraque ripa paludis residenles,
homicidii et sceleris colloquium teneamus de omnibus quae a nohis
inquisitionem tam nefandi
et quorum nos reos arbitraris.'»
praemitlerent, preeler Godefridum de Ascha, eo quod requiris,
notus esset Calomano, regi lerrae, ante mullum CAP.IV.— Dux Pannoniamingrediensquam decenler
tempus hujus viee iu legationem ducis Godefridi susceplus sh, & cjuid inter eum et regni primores
convenerit.
misstis ad eumdem regem Hungarorum. Alios vero Hoc regis imniioaudilo, dux universo ccelu relicto,
duodecim eleclos ex familia ipsius ducis, Balderi- ex consilio majorum ireceniis tanlum militihus
et
ctim,inquani, Slabelonem quorum nominalatent,
una cum illo direxerunt, ul legalionCm tantorum assumplis, ad regemprofecluseslin loco praesignato.
Et utrinquc hinc et hinc omisso comitaln suorum,
principuin hoc modo aperirent: <Regi Huiigarorum dux solummodo Wernero de Greis, viro nobilissimo
CALOMANO dux
GODEFMDUS, Lotharingorum, et cee- deTul el Petro evocatis,
teri comprimores Gallise, salulem et omne bonum in etpropinquo ejus,Reinardo
imminel ascendit, in quo regem
Chrislo. Miranlur domini et principes nostri, cum QJ pontem qui paludi
Chrisliana? professionis silis, cur lam crudeli mar- reperiens, benignissime salutavil, el humili devo-
tione osculatus esl eum. Dehinc inter se diversa
lyrio exercilum Dei viventis interemistis, lcrram
habuere colloquia de concordia et reconciliatione
vero et regnum perlransire interdixislis, Ct variis
ratio haec pacis el dile-
calumniis eos affecistis. Quapropler nunc limore et Christianorum, quousque
utse dux fidei ejus
dubielate concussi, Tollenb.urg moram facere decre- ctionis adeo firmiler processit,
credens duodecim ex trecentis susceperit; cum
verunt, donec ex ore regis intelligant cur tani
crudele facinus a Christianis, persecutoribus Chri- quibus cum rege inPannoniam elterram Hungaro-
rum descendit; fratrem vero Baldewinum, relictum
Mianorum, commissum sit. »
Tollenburg populum regere et procurare, remisso
CAP.III.—Responsioregis, quomodo ducem accersierit. exercilu trecentorum, constituil. DuxitaquePanno-
Respondil rex, universo coeiu suorum audienle : niam ingressus, honorifice ab ipsorege el primatibus
<NonChristianorumpersecutOressumus, sedquidquid suis susceplus est, eique benigne et copiose omnia
crudelitatis oslendimus aul in illorum inleriitt com- necessaria parata sunt de domo regis et mensa,quat;
misimus, nimia necessilate compulsi fecimus. Cum tam egregium virum decebant. Dehinc rex per dies
enim primo exercitui vestro, quem Petrus Eremila .p. octo plurimum conventum suorum habens, qui eliam
conlraxit, omnia accomodaremus, emendi licentia ad videndum lam nominatissimum principem con-
concessa inmensuraet pondere aequitatis, etpacifice fluxerant, quaerebat consilium qua fide et fiducia
illis per lerram Hungaria? transitum constitueremus, salvo regno suo rebusque'suorumtam copiosus exer-
malum pro hono nobis reddiderunt, non solum in citus fortiler armatus inlromilteretur. Tandem reper-
auro et argento, equis et mulis et pecore regionis lumest consiliiim et duci declaratum quomodo, nisi
nostroe auferenles, sed el civitates et castella ever- darentur obsides viri egregii et primores exercilus,
lenles, hominesque noslros ad quatuor millia nior- nullus sibi suisque concederetur transilus, ne aliqua
lificanles, rebus et veslihus exspoliaverunt. Post occasione assumpla, in virlute tam innumerabilis
has a comilalu Pelri nobis lam innumerabiles, sed genlis terram et regnum amilleret. His audiiis, dux
injuste illatas injurias, stibsequens exercitus Gode- voluntali regis in omnibus cessit, et obsides quos
scalci, et nunc recenter allrilus, quem in fugam pelebal dari non abimil, hac lamen conditione ut
cpnversum obviam Iiabuislis, castellum ac munitio- ultra peregrinorum exercilus, laro j-roesens quam
ncm regni nouri Mesehurg obsederunt, in superbia fulurus, per lerram ejus transircl siue aliquo ohsla-
ci impolentia virlutis suoe ad nos inlrare volcntes, ctiio, elpacifice muluaret vilacnecessaria. Nec mora,
415 HISTORIA HIEROSOLYM. - LIB. II. 414
percussit rex fceduscum duce, percusserunl et uni-, A tione facla, eumdem fluvium trajecerunl, assidue
versi principes regni sui in jurejurando non ultra rege cum validissima manu equilum a sinistris gra-
nocere peregrinis transittiris. His ergo sic utrinque diente una cum Baldewino et caeteris obsidibus,
in vera fide firmalis, rex ex consilio suorum requi- quousque ad locum, qui dicilur Francavilla, perven-
sivit Baldewinum, fralrem ipsius ducis, obsidem tum est. Ulic per tres dies remorali, vitae necessaria,
fieri, uxorem quoque ac familiam ejus. Quod dux et quibus indigebat exercitus, pretio muluanles, cum
sine ulla conlradictione adimpleri concessit, sta- omnibus Malevillam descenderunl, in lit.lore Sowa
timquepostdiesoclomissa legalione, duxuniversum diebus quinque pernoctantes. Illic duci ceeterisque
exercilumproecepitproper.are ad castellum Cyperon, principibus exercitus innotuit quam inlolerabilis
ac tabernacula sua hac altera ih ripa fluminis et virlus militioe imperatoris Constaniinopolis adfuisset
paludis eollocari. ad prohibendam peregrinis viam per regnum Bul-
CAP.V. — Ubi exercilus jussu ducis caslra gariae. Quapropler dux et universi consilium inie-
positerit. runt, ul parlem exercitus in armis trans fluvium
Ad hanc ducis Iegalionem ccepil exercitus ni- praemilterenl ad reprimendos hostes mililes iropd-
mium hilarescere, et gavisi sunt universi, qui anlea ratoris, quousque populus enavigaret. Non amplius
ex diutina ducis absentia hacsilabant, existimanlcs " enini quani tres naves illic repertoe sunl, cum qui-
eum in falsa fide tradituin et exslinclum, sed bus mille equites loricati ad preeoccnpandum liltus
nunc, quasi de gravi somno expergefacti, surrexe- transmissi sunt. Caetera multitudo, copulatione li-
runl,et juxta ducis mandalum venienies, in ripa gnoruin el viminum, fluminis aiveuni superaverunt.
flumiiiis el paludis castramelali sunt. Collocatis CAP. VII. — Ubi rex obsidcs reconsignat, et quatiter
itaque tentoriis, dux de regno Hungariae reductus, rex Grmcim ducem per internuniios inlerpella-
et suis reslUulus est, referens quantam ei rex curam veril.
et honorerii exhibuerit, el omnia, quee cum rege et Vix enavigavit populus et eorum princeps, etecce
principibus ejus paclus sil, et quomodo frater ejus rex cum omni apparalu stio, et fratre ducis Bal-
Baldewiniis a rege in obsidem cum uxore et familia dewino, ejusque uxore et cunctis obsidibus adfuit,
requisitus sit, donec poptilus cum silentio et pace quos ibidem in nianu ducis restituil. Ac dehinc ni-
transeat, alio qui nullam sibi dari licentiam trans- mia dileclione commendato duce fralreque ejus in
eundi. Et post pauca stalim admonuit fratrein donis pluriinis el osculo pacis, in lerrani rcgni sui
suum Baldewinum, obses fieret prp populo, sicut reversus est. Dux vero el oninis exercitus illius al-
decretum erat. Qui veliemenler ccepit reniti et Q ( tera in ripa constituti, in villa Belegruve Bulgaro-
conlradicere, donec dux hoesitatione illius turbatus, rum hospiiio pernoclarunt, quam Pelrus el illius
ccnslituil, ut ille curam exercitus Dei gereret, el exerciius non longe ante depraedali conibusserant.
ipse pro fralribus obses fieri non dubitaret. Tandem Maiieaulem facto, dux el exercitus illius exstirgen-
Baldewinus omni mentis suae flucttiatione exclusa, tes, silvas iromeiisas et inauditas regui Bulgarorunj
concessit obses fieri, et exsilio pro salute fralrum ingressi sunl. Ubi legati imperatoris illis occurres
suorum transferri. runt, in haec verha nunlia deferenles : < ALEXIUS,
CAP.YI.— Obsidibus dalis, qualiler Hungariam imperalor Constanlinopolis regni Greecorum, duci
transierint. GoDEFmDOsuisqne sequacibus, inlegrjam dileclio-
•gilur tam praeclaro prjncipe jam ohside facto, et nehi. Rogo le, dux Christianissime, qualenus re-
rege una cum illo in Pannoniam regress.o, universus gnum el lerras nieas, quas ingressus es, gentenl
exercitus e.v jussu et concessu regis per ponlem iuam vastare et depraedari non patiaris, sed emendi
trans paludem intromissus est, ct ad fluvium Linlax Iicentiain obtineas, et sic omnia sufiicieiiter ex noslro
caslrametalus csl. Caslris vero posilis, et universis imperio emenda et veudenda tui reperiant. i Hanc
hospitiosedalis, Godefridus dux praecones persingti- itaquc imperaioris legalionem dux inldlligens, in
Jas domos ac tentoria acclamare constiltiit sub ju- D ' omnihus se imperatoris parere pollicetur mandatis.
dicio morlis, ne quidquam conlingerent, aul vio7 Unde universis indiclum est ne deinceps quidquam
lenter in regno Hmigariae raperent, et nullam sedi- aliquainjusta vi conlinganl, praeler pabula equorum.
tionem moverent, sed omnia eequo prelio muliia- Sic vero pacifice ex rogalu imperatoris pertrans-
rentur. Similiter et rex per universum regnum eunles, pcrvenerunt Niczh pracsidiumejus. Ubi mira
acclamari preecepit, ul omnem copiam rerum neces- affluenlia ciborum in frumiinio.hordeo, vinoetoleo
sariarum reperiret exercitus in pane, vino,fruraento, pluriniaque veualione ex imperatoris dono duci
hordeo, in besliis agri et volatilibus cceli; jussumqiie oblala esl, caeteris licenlia vendendi et emendi Con-
sub judicio vitae, ne injusta vendilione Hungari gra- cessa. lllic siquidem per dies qualuor in omni opu-
yarent exercitum aut conturbarent, sed polius om- lenlia et jucuiidilate rccreati sunt. Post baec dux
nia venalia illis alleviarent. Sic et sic per singulos cumomni exercilu Sternilz profeclus est- : ubi lion
dics in silentio el pace, iu mensura ceqtia, ct jusla mihori pinguedine donorum imperatoris sibi satis-
vcnditione dux et populus regnum Hungarioepertrans- faclum est. Dehinc post aliquot dies discedens, ad
iens, ad Drowa fluvitim pcrveiiertint. Ubi congcrie Piiinopolim, civitalcm praeclaram, descendeiis, illic
Iigiioruin composita, e{ plurima viniinura copuliv- Similiter cx imperatoris dono omncm abundantiain
415 ALBERICI AQUENSIS _ 4M3
necessariorum habuit|)erdiesoclo. Ubi nuntia illi .A offerret secure susciperet. Dux igitur, sic preeino^
allata sunt, quomodo imperator Hugonem Magnum, nitus ab advenis et Graecorura decepliones edoclus,
fralrem re*gisFranciac, Drogonem et Clareboldum, ad iinperatorem minime inlroivil. Quapropler impe-
in vinctilis et carcere tenuissel. rator indignalione vehemenie molusadversus ducem
CAP. VIII. — Quid dux resalulalo regi mandaverit, el omnera ejus exercilum, vendendi et emendi li-
el pro relenlis principibus quid egerit. centiam illisinterdixit. Baldewinusvero frater ducis,
Hoc audito, dux imperatori legalionem misit, qua- agnita hac imperaloris indignalionc el videnspopuli
tenus hos principes terrae suae, quos lenebal caplivos, iudigeniiam nimiamque defectionem necessariorum,
liberlati reslitueret, alioqui se fidem illi et amici- egit cum duce et magnilicis exercitus qualenus
lianvnon posse servare. Baldewinus, Hamaicorum rursus per regiones et .lerras Graecorum proedas
comes, et Henricusde Ascha, iniellecta ducis lega- contraherent, escas comporlareiit, donec imperator
tione ad imperatorem deslinata, primo diluculo, his cladibus coactus, rursus emendi vendendique
duce ignorante, viam anlicipaverunt in Constanti- licetuiam concederel. Imperalor ergo videns lerree
nopolim, u.t legalos praevenientes ab imperatore regni sui prsedas et mala ingruero, licenliam ven-
majora dona cousequerenlur. Dux vero audiens dendi et emendi omnibus iteravit.
graviter accepit; sed lamen dissimulans iram, Adria- CAP. X. — Post aliquantas ulrinque animosilales
nopolim profectus est: ubi quodam flumine natatu landem dux cum imperatore pacem componit.
equorum superato, tentoriis positis pernoctavit. Erat Natalis Donriiii, ideoque in lam solemni
Puns denique, qui trans fluvium permediam civita- tempore et diebus pacis et gaudii, visum est uui -
leni porrigitur, sibi et suis ab incolis interdicilur. versis bonum et laudabile et acceplum coram Deo,
Deinde exsurgentes, et Salabriam properantes, len- ulrinque concordiam renovari, inler domum impe-
toria posuerunt per amcena loca pratoruin. Ubi ratoris el ducem ac universos preepolentes exerci-
reversi niintii ducis ab imperatpre, retulerunt, quo- tus. El sic pace composila, conlinuerunl manus suas
inodo captivos principes minime reddidissenl. Unde ab omni preeda el injuria. His ergo quatuor diebus
dux et oninis socielas in iram exarserunt, el ultra sanctis, in omni quiele et jucunditale resederunt
illi fidem et foedrispacis servare noluerunt. Sta- anie urbis mcenia Cpnslanlinopoli.
timque ex praecepto ducis omnis lerra illa in praedam CAP.XI. — Causa imperatoris dux caslrorum loca
data est peregrinis et advenis mililibus, qui per muiai, benevolettliwnuntios ad euin miitit, rogaius
venire dissimulat.
di.es octo illic moram facienles, lotam regionem
illam depopulati sunl. Post qualuor-vero dies legajio imperaloris pro-
casira tuoverel causa 8
CAP. IX. Rex Grmcorum quomodo caplivis princi- C cessil ad ducem, qualenus ejus
pibus absolutis, regno suo consulueril, ducem simul Ct precibus, et intra palalia, quae in littore brachii
accersens. maris sita erant, cum exercitu suo hospitaretur pro-
Imperaloraulem, inlelligens regionem depopulari, pler medios algores nivis et hiemis, qui pluviali
Rudolfum Peel de Lan et Rotgerum, filium Dago- lempore imminebant, ne tentoria eorum madefacla
lierli, viros disertissimos, de terra el cognatiorie et atlrita deperirent. Cessil tandem dux et caeter'
Francigenarum.ducimisit, rogans ut apraeda regni coroprimores imperaloris volunlati, et amolis leii-
sui etvastatione cessaret exercitus, etcaptivosquos toriis, per palalia el Uirritas domos, quae spatium
petehat sine dilalione redderet. Dux vero, injto triginta milliarium iu littore maris compr.ehendunl,
consilio cum caeteris principibus, acquievit lega- hospitati sunlcuni oiiuii exercilu Christianorum. Ab
lioni imperatoris, et amovens caslra, praeda inler- ea die et deinceps pmnem plenitudinerncibarioniin
dicla, secessil ad ipsam urbeiu Consiantinopolim et rerum neccssariaruni ex inipeialoris jussu repe-
Cum universo comilalu peregrinorum. Ubi lixis rerunt el emeiunt. Posl paululum deliinc rursus im-
lentoriis,>hospilali sunt in manu robusta et iniole- peratoris legalio duci adfuit, quaeeuni admomiitad
rabili, loricis elonini bellica armatura munili. Et eum ingredi el ejus verba inlelligere. Quod dus
ecce in occursum Hugo, Drogo, WiUhelnius Car- D omiiino rentiit, preemonitus ab advenis civibus de
pentarius et Clareboldus, laxati ab imperalore, duci versutia illius, sed viros egregios direxit illi nmitios,
adfuerunt, gaudenles illius adventu et suee multiiu- Cuiionem comitcm de Monte acuto, Baldewitium de
dinis, et in amplexum ducis caeterorumque plurimo Burg, ct Godefridum de Ascba, qui excusarent eum,
osculo corruenles. Similiter et preedicii legati impe- et in hunc niodiim Ioquerenlur : < GODEFRIDUS dtix
ralorisdiiei occurertint, roganles eum, ut inlrarct imperatori fidem el obsequium. Libenier et oplalo
palatium imperatoris curii aliquibus primis de exer- ad le ingrederer, boriores et divitias donius tiiae
cilu.utaudiretverbumregis, caetera multitudoexlra considerarem, sed lerruerunt me plurima mala, quae
muros civitatis remaneret. Vix hanc
Iegationem aurihus irieis de lc innotueruni. Nescio tamen si vel
duxaccepit, el ecce quidam advenae de terra F.ran- invidia aut odio lui haec adinventa et vulgata sinl. i
corum occulte in castris duci adfuerunt, qtii Imperalor haec audiens, pluriinum de omnibus se
plu-
rimum eum monuerunt,. ut caveret versutias et excusavil, dicens nunquam oporlere ducetn vcl ali-
venenalas vestes ipsius imperatoris acverba dolosa, quem de societale,,qtiidquain fallaci;e de eo limere,
et nequaquam ad eum intraret aliqua blanda pro- sed euro suosque quasi filiiim el amicos servare et
niissione, scd exlra muros scdcns oniiiia quoe sibi houorare. Regressi autem nunlii ducis, omhia, quse
417 HISTORIA IIIEROSOLY.YL- LIB. U. 418
bene promissa et fidelilei' ex ore imperaloris audie- A» Turcopolos, a portis egressos, el populum impu-
rant, in bonum retulerunl. Verum dux adhuc mi- gnanles cum quingentis loricatis fortiter incurril;-
nime mellifluis illius promissis credens, prorsus col- el uirinque graviter commisso prselio, plurimi hinc
loquium ejuf, refutavil. Et sic inler heecnunlia hine el hinc cecidei unt, et plurimi equi Francorum sagit-
el hinc, quindecim dies evoluli sunt. lis iiilerieruni. Sed ad ullimuni Baldewinus praeva-
GAP.XI). — Imperalor alimenta emenda sublrahit, lens, milites hos imperaloris gravatos ac fugilivos
exercitus parles Grmciminvadk. in porlas ire compulit, camposque et vicloriam po-'
•Imperalor ilaque cognoscens ducis constantiam, lenter obtinuit. Yerum Turcopoli et mililes impe-:
eumque ad suam praesentiam invilari non posse, raloris indignanies se victos, et bello ftigitivos,
ileralo moleste accepit, el hordeum et pisces ad ven- iterato crebrius a portis eruperunl, ad laeessendum;
dendum subtraxit, deinde panis alimenlum, ut vel et expugnandum exercitum : quousque dtix adve->
sic coactus dux imperaloris preesentiam non recu- niens, quia nox erat, omnia pace coinposuit; coin- 1
saret. Sed nec sic imperalore proficiente, ut ani- monens fratrem suum cum universis in caslra re-
mum ducis emolliret, quadam die ex insiinctu impe- dire, et a pugna hac in noctis umbra manus et
ratoris quingenli. Turcopoli navibus invecti per ._ armaconiinere. Similileriinperator,raeluensamp!ius
brachium maris, armati arcu el- pharelra, matutinos et validius hanc belli lempesialem ingruere, el vespere
milites ducis sagitlis infixerunt, alios mortificatos, umbroso suos delicere el perire, pacera et ipse fieri
alios saucialos a littore arcenles, ne illic emere ex imperat, lactatus d.ucemsuos a hello pacaie voluissf.
solito alimcnta licerel. Conlinuo haec crudelis fama CAP.XIV. —hnperator, promissis obsidibus, duccuv
in solio ducis allala est. Qui illico jussil cornua pcr- ad se invilat, el quiU ipse dux tegulis Boemuiidi
strepere, populum universum armari, el anle ipsam responderit.
urbem Coiislantiiiopolim redire, tenloriaque relo- Crasiina vero luce exorta, ex proecepto ducis,
care. Ad hanc ducis jussionem signo dalo cornici- exsurgens populus, lerram et regnum imperajoris.
num, eruperiinl universi ad arma, et palatia et perlustrans, curriculo dierum sex graviter deprpe-
lurres, in quibus hospiiio manseranl, alia incendio dalus esl; ut vel sic sallem imperaloris suorumque
vastaverunt, alia comminuerunl, damnum irrecu- superbia humiliari viderelur. Quo cognilo, imperator
perabile Conslantinopoli inferenles. tristari et dolere coepil, quod lerra el regnum sic
CAP. XIII. — Fraler ducis cum periculo populum dissiparelur. Qui sialim acceplo consilio, duci lcga<
ducis transduxit, dimicantes inler se parles dirimit. lionem niisil, quatenus praedain et incendium pro-
Exorla denique jam in palatio fama tam-vehe- r hihcrct, elin omnibus illi salisfaceret, in heec veiba
riienlis incendii et exlerminii, dux niraium expavit, loquens: < Cessenl inter nos et vos inimicitiae, et:
metuens ne flamma eedlficiorum et slrepitu moti dux ad me ingredialur, fiduciam el obsides sine:
exercitus perccplo, pontem, per quem transierant a aliqua dubietate a me recipiens, quod incoluniis
civitate Coiistaniinopoli ad palatiorum mansiones, veniat el redeat, cerlus de omni honore et gloria,,
subilo in manu robnsia preeoccuparenl milites et quain sibi suisque facere polcriraus. » Quod beni-
sagittarii imperatoris. Ideoque sine mora praemisit gne dux annuit, si lales darenlur obsides, quibus
Baldewiiuim fralrem suum cnm quingenlis loricatis credere possit de vita et salute sua; et sic procul
militibus ad oblinendum pontem, ne aliqua vis im- dubio ad eum descendens, libenler sibi el viva voce
peraloris proecuriens, illnm corrumperel; et sic el ore ad os loqiieretur. Yix post hanc ducis respon-
peregriuis triinsitus el redilus ullra negarelur. Bal- sionem legati imperatoris recesserant, et ecce qui-
dewiniis vix medio ponte constiterat, et ecce a dam alii legati ad eumdem ducem venienles ex parte
dexlris el sinistris Turcopoli, mililes imperaloris, Boemundi salulaverunt eum, sic loquentes : < Rogat,
navigio invecti circumquaque in transeuiites sagiltis le Boeinundus, princeps dilissimus Siciliae et Cala-
irruunt, et forliler impuguanl. Quibus Baldewinus brioe, ul nequaquam cum imperalore in concordiam
e ponle resisiere nullain habens copiain , sagitias D redeas; sed in civitales Bulgarorum Adrianopolim «t
illorum effugere properavil; et sic superato ponte, Phinopolim secedas, el lempus hyemale illic peragas;
velociler in aliam parlem poulis sicco litiore se cerlus quod menseMarlio inchoanle, idemBoemun-
contuiit, pontem ohlinens et observans versus mce- dus cuiii universis copiis in auxilium libi est affu-
nia dominoe et magislrae civitatis, quotisque totus ttirus, ad exptignandum hunc imperatorem, et illitis
per poniem migraret exercitus. Dux vero a tergo regnum invadendum. » Audila hac Boemundi lega-
cum suis custodiam agebat. Inlerea a portis versus tione, dux omne responsum econlra lieri dislulit,
Sanclum Argenium infinita manus Turcopoloruin dum luce proxima exorta, ex consilio suorum re-
et totius generis mililum prosiluil in sagiltis et va- spondil: < Se non causa qtiaeslus, aut pro destru-
ria armalura ad expugnandum Baldewinum, et uiii- clione Christianorum, a terra et cognatione sua
versum gentis Christianae comilatum. Sed Baldewi- exiisse, sed in Chrisli nomine viam institisse Jeru-
nus immobilis et insuperabilis ab oinni illorum salem; hancque velle pcrficere el adimplere consilio
assullu in loco constiluto perstilit, donec a mane imperaloris, si ejus graiiam et bonam voluntatem
usqtfe ad vesperam populo trans ponlem anle urhis recuperare et observare possit. > Hanc autem ducis
moenia relalo, et caslris positis hospitato, eosdem intentionem et responsionem nunlii Boemundi intel-
m ALBERICI AQUENSIS 420
ligentes, benigne a duce commenriati, in lerram . L non solum se ei in filium, sicul mos est terrae, sed
Apuliee reversi sunt, omnia sicul ex ore ducis didi- eliam vassallum junclis manibus reddidit cum uni-
ceranl, referentes. versis prirais, qui lunc aderanl, el poslea subsecuti
allata
CAP. XV. — Fiiio imperaloris obside accepto, dux sunl. Nec mora, aliqua ex serario imperaloris
curiam ingredilur. sunt dona iuoeslimabilia duci, et cunclis qui conve-
Imperrilor vero Boemundi hanc novam legationem nerant, tam in auro quam argento, et oslro diversi
et suggeslionem inteiligens, ducem ac ejus amicos generis, in mulis el equis, et in omni quod prelio-
ampliin de concordia sollicilabat, quatenus, si ei sius habebat. Sic vero imperalore'ac duce perfectee
placari vellet, et lerram ejus pacifice perlransire, fidei el araiciliae vinculo insolubili innodalis, a tem-
sibi vero facie ad faciem praesenlari in colloqnio, pore Dominicoe Incarnalionis, quo hoec concordia
dileclissimum filium suum, Joannem npniine, sibi contigit, usque anle paucos dies Penlecostes per
obsidem daret; et omnia necessaria cum einendi singulas hebdomadas qualuor viri, aureis Byzanliis
licentia sibi suisque accoramodaret. Hecc impera- onerati, Cum decem modiis monelae lartaron, de
toris promissa decreta el firmala dux inlelligens, ex domo imperaloris duci millebantur, quibus rnilites
cousilio suorum caslra movit a muro civiiatis, et sustentari possenl I Mirabile dictu! universa, quee ex
ilerum trans pontem liospilandi gratia in brachio B dono imperaloris dux militibus distribuebal, in mu-
maris in muralis oedificiis secessit, tinivcrsum po- talione alimenlorum ad aerarium regis protinus redi-
pulum admonens, ut pacifici essent, et siue sedi- bant; et non solum heec, sed eliam quas sub universo
lione necessaria emerent. Craslina vero luce exorla, orbe illuc corigessit exercilus. Nec mirum, nani nul*
Cunonem comitem de Monle acuto, el Baldewinum lius proeler imperaioris merces tam in vino el oleo
de Burg, viros nobilissiinos, el in omni verbo diser- quam in frumento et hordeo, omnique esca, vende-
tissimos, jussit coram adesse, quos ad suscipiendum batur in loto regno. El ideo regis aerarium assidua
obsidem filium imperaloris confidenter dircxil : pecunia abundans, nulla datione evacuari poiest.
quod aclum est. Abduclo ergo jara obside filio im- CAP. XVII. — Monilu imperaloris populus Domini
peraloris, ac in potestatem ducis suorumqtie fideli in Cappadociam niigral. Dux, imperatorem pro
custodia conslitulo, dux sine dilatione navigio per necessariis rebus smpius inlerpellat.
brachium maris Conslanlinopolin adveclus est. Et Pace elconcordiainlerimperatoremet ducem hac
assumptis egregiis viris, Wernero de Greis, Petro condilione firinata qiiamdixinius,;duxin hospilia eedi-
de * et caeleris principibus, audacter curiam impe- ficiorum in brachio maris relalus, hactenus obsidem
raloris ingressus, facie ad faciem sibi astilit, ul filium iniperalorishonorificeremisit, certus ultra de fi-
audirct verbuin ejus; el viva voce responderet ei de et amicilia ab imperatore suscepla. Allera debinc
super omnibus quserequirerel,auteum inlerpellarel. die, acclamatum est ex jussu ducis per universum
Baldewinus vero nequaquam tunc palatium impera- exercitum, ut pax el honor imperalori et omnibus
toris introivit, sed in littore cura multitudinft remansit. suis deinceps exhiberelur, et juslitia servaretur in
CAP.XVI. — Quam gloriose dux ab imperatore sus- omni mensura vendilionis el emptionis. Imperalor
ceplus silet exhibkus, el quid inler eos convenerk. similiter interdixit in omni regno suo sub judicio
Imperalor aulem', tam magnifico et honorifico vilae, ne quis noceret aut defraudaret queniqtiam de
duce viso, ejusque sequacibus, in splendore et or- exercitu, sed omnia oequo pondere et mensura pere-
nalu pretiosarum vestium tam ex ostro quam auri- grinis venderenlur, prelium vero alleviaretur. Post
frigio, el in niveo opere harmelino el ex mardrino haec quadragesimali lempore inchoante, imperator
grisioque el vario, quibus Gallorum principes prac- ducein admonuil suae adesse preesenlise, mulluin
cipue utunlur, vehementer admirans honorem ac per amiciliam et fidem dalam iilum ohlcslans et
decorem illorum, primura ducera in osculo benigne deprecans, qualenus transfretaret, et in terram
suscepil, dehinc universos primales et collaterales Cappadociee tabernacula collocare', propter acdificia,
illius eodem pacis osculo honorare non dislulit. Se- D quae populus ineorrigibilis destruebat. Quod dux
debal aulem imperator more suo potenler in throno benigne annuit, ac trajeclo flumine, alio in littore
regni sui, non duci, non alicui assurgens ad porri- in pratis Cappadociee, ipse et universus populus
genda oscula, sed flexis genibus dux incurvatus est, castris positis commorati sunl. Ab hinc et deinceps,
jncurvali sunt el sui ad osculandum lam gloriosis- paulatira peregrinis cliare omnia vendebantur, sed
'sirnum imperalorem et polenlissimum. Osculatis lamen munera imperaloris nequaquam dnci immi-
denique omnibus ex ordine, duci in heec verba lo- nuta siuil; meluebal enim eum valde. Dux vero,
cutusesl: < Audivi de le, quoniam miles el prin- vendilionis penuriam rerum necessariarum inluens
ceps potentissimus tua sis in lerra, et vir pruden- et populi clamorem moleste accipiens, imperatorem
tissimus ac perlectoe fidei. Quapropter te in lilium saepius navigio conveniebat, et de gravilale vendi-
adoplivum suscipio; et universa quae possideo, in lioniseumarguebal. Sedimperator, quasi insciuselid
polcslale lua consiiluo , ut per le imperium meum ITeri nolens, rursus peregrinis oninia alleviabal.
el lena mea a facic praesenlis et adfuturee multittt- CAP. XVIII. — Boemundus
adveniensf agre per-
dinis liberari ac salutari possil. » His pacificis el suasus est imperaloris liomo fieri.
piis imperaloris sermonibusdux placalus, et illeclus Interea dum ad baectlticcm cum imperatorengeren-
 421 HISTORIA HiEROSOLYM. — LIB. II. 422
tur, et sancia Pascha, jam tribtis septimauis evoluiis, A suo subjugavii dominio, Eadem siquidem. die, qua.
processisset,Boemundus decem milliahahensequilum, caslra moverunt, Rufinel apphcuerunt. Et ecce le-^
elplurimas copiaspeditum.per Valonam et Durax et galio Reymundi, comilis Sancli .(Egidii adfuil, quo-,'
ceeteras ciyilales regniBuIgarorum descendens.in vir-, modo et ipse in civilalem Cqnslantinopolim ingressus
tute magna ante rauros civitalis Conslanlinopolis cum imperatore foedus percussissel, rogans et ob-
aslitit. Cui dux ex rogatu imperatoris cum viginti teslans, qliatenus eum et episcopum de Podio, Rey-
. primoribus de suo assumpto exercitu occurrit, ut-enm merum nomine, praestolari vellent. Hi vero se mini-
'ad imperatoris praesentiam sub firnia lide inlrodu- me eum praestolari, aul longius his partibus immo-
ceret, priusquam arma reponerenl, aut lentoria col- rari asiruxerunt, sed patilaiim se praxedere, ipsum
locarent. Tandem vero cum se inv.icem salutassent, vero comilem reclo et non nimium.maluralo calle
et dux diu cura ipso Boemundo ageret, plurimisque posse subsequi, rebussuis caute et diligenter cum
blanditiis ei persuaderet, ut verbum imperatoris au- imperatoreordinaiis.Ibidem Rufinel, Petrus Eremita,.
diturus curiam intraret, Boemundus vero prorsus praestolaius principes, cum paucis reliquis suae at-
negaret, ac referret, nimium se imperalorem perti- tritee mulliludiuis adjunctus esl. Comilis vero Rey-
mescere, ep quod vir callidus et subdolus haberetur, mundi legati, acceplo dricis responso, Constantino-
ad extremum victus bona promissione ducis el allo- B polim reversi sunt. Dux siquidem et Boemundus et
cutione, fiducialiter palatium imperaloris inlroivit, Roberlus Flandrensis, donis a rege preliosis dontui
in osculo pacis, el inomni gratia el lionore susce- et nimium commendali, iler suum continuant. Rey-
ptus. Deinde diversis colloquiis et consiliis inler se niundus gratiosus et dileclus factus imperatori, die-
haiiilis, Boemundus homo imperatoris factus est, bus quiudecim Coiistantinopoli moram fecil, pluri-
cum juraniento el fide dala pactus ciim eo quod raum honoris el doni ab imperatore conseculus, sub
nihil de regno ejus sibi relineret, nisi ex ejus gvalia fidp el sacramento homo illius factus.
et consensu. Statimque allata sunl Boemuudo sicut CAP. XXI. — De obsidione urbis Nicmm.
Godefrido munera, miri et inauditi thesauri in auro In hisitaquediebusRobertus.Norlroanorumcomes,
et argento, vasa quoque pretiosa opere el decore, StephariusBIesensis,Eustnchiiis,fralerproedictiducis
mulloque ampliora quam ab aliquo possit aestimari. cum ingenlf manu equilum el pedilum simililer ad-
CAP. XIX. — Nepos Boemundi clanculo digreditur : fueruul : qui el ipsi cum imperatore fa-dtts et ami-
dux cum suis decenter ab imperatore dimklilur: citiam ineunles , hominesque illius in fidei jura-
Roberlus comes. menlo facti, nimiis donis ab eo honeslali siml. Dtix
Cum hsec concordia el foedus inler imperato- vero et qui cura eo erant, inierea Nicaeam urbeni
rem et Boemuiidum fieret, Tankradus, sororis adierunl, quo ipse dux primum obsidioiiem, anle
filius Boemundi, brachium maris cum universo co- majorem portam urbis posilis castris, consliliiil
lriitalu et apparatu lam suo quam Boemundi trans- fieri. Subsecutis vero principibus, paucissima re-
fretavit, clam imperalore, duce ac Boemundo, ne et quies in lerminis Cappadociae fuit irans preediclum
ipse subditus ilii fieret. Hac igilur Tankradi prae- brachium niaris S. Georgii, sed festinalo iiiuere et
kumplione imperator audiia, moleste accepit, eo ipsi castramelati, circa Nicoeamurbem consederunl;
quod ejus colloquium vitaverit. Sed tamen pruden- quee moenibus, muris, munitioiiibus lurrium insupe-
ter dissimulans, Boemundum atque ducem cum rabilis videbalur. In hac urbe anliqua et robuslissi-
amore el immenso honore munerumque largilione ma, Solymanus, unus ex principihus Turcornm, vir
commendatos, trans fluvium ad exercituiu remisil.. nobilissimus, sed genlilis, dominio praeerat. Qui,
Brevi dehinc intervallo adfuit Roberlus Flandrensis audilo Chrislianorum intenlionis advenlti, oiuni ar-,
cuin immen.siscopiis,Tpii et ipse audita concordia matura forlium virorum civitatem munivil, quhi et
ducis et Boemuiidi cum imperatore, fcedus iniii, alimenta copiosa, undecunque collecla, inlulil, por-
liomo illius faclus. Unde ipse quoque sicul el illi, las vere undique seris firmissirais obslruxeruiil. Ut
ingentia raunera de raanu imperaloris meruit acci- pj enim cirea Nicacem el ejus moenia in equis velocis-
pere. Dehinc posl aliquot dies ab imperalore beni- siniis proedicti principes convenerunt, alii in assul-
gne commendatu» esl, el flumine preedicti maris lihus et discursibus equorum delectabanlur, turres
emenso, in regione el pratis Cappadocieo sociis et et fortissima mcenia adrairantes, murosque duplices.
Chrislianis principibus admislus, armis ei copiis as- Sed neque his circumspectis, aliqua formidine con-
socialus est.i cuti poluerunt; verum omni virtute et niililari
CAP. XX. — Exercilus versus Nicmam ker dirigk; habitu animaii, urbem assiliuut et oppugnanl; alii
de Reymundo comile el Petro Eremila el de qui- . vero pedeslri aggressu, non minus arcu et sagiltis
busdam aliis principibus. . defensores urbi bello lacessunt, sed plures gravissi-
Non multo dehinc lempore lam egregiis viris mis. ictibus et jaculis desuper repugnaniium attrili
in unum collatis, placuit, ex communi consilio, sunt, qui incaule et caeco
impetu ac fragore subito
quatenus jam congruum tcmpus expedilionis oper- praeliajuxta muros tentare ausi sunt.
ti, sicut devoverant, deinceps viam continua- CAP. XXII. — ltem dispositio obsidionis; quibus
rent versus civilatem Nicacam , quam gentilis -
principibus quai partes civiialis delegalm sinl.
virtus Turcorum , imperatori injusle ereptam, Principes vero exerciius, vidcnies sic fruslra et
 425 ALBERICI AQUELNSIS - 424
;nuliliter bello populum perire; nec quutqiiam 111-A A Ferrans, Conanus quoque, ambo pnncipes Brilan-
clusis huic praesidio posse nocere, nil meliiis sense- norum, Reinoldus de civitate Belvaciae, Walo de
runt quam ul, obsidione circumquaque pdsila, urbem Calmont, Willhelmus de Monlpelir, viri imperterriii,
cogerenl el cuslodes murorum. Unde in prima fixis papilionibus cum caeteris praefalis in circuilu
obsidiotie Godcffidus, dux Loiharingia:, princeps ac urbisconsederunt. Casius quoquedeBerdeiz civitate,
domirius de castello Bullionis, cum universo comi- Gebardus de Roselon civitate, Giselberlus de Treva,
talu Lotharingorum conslitutus est; Boemundus unus de prineipibus Burgundiae, Oliverus de castro
princcps Siciliee et Calabriae, natione Norlhman- Jussi, miles audax et pugnax, Achar de Molinerla,
nus, vir alti cordis et miri ingenii, ac omni mililari candidus capile, Reimholdus, comes de Oringis
virtute in rebus hellicis aptissimus, et opibus di- civilate, quo non aller valenlior, Lodowicus de
lissimtis, vieinus sedem collocavit; Tankradus, liro Monzons, mirabilis in opere militari, filius comilis
illuslris, juxta eumdem Boemundum, avunculum Dirici de Monthiliarl, Dudo de Cons, rufus capite,
suum, cum suis sodalibus considere decernitur; bello doctissimus; Gozelo el frater ejus Lambertus,
Talinus quidam truncati nasi, familiaris imperatoris bello peritissimus, cum patre suo Cunone de Monte
Constantinopolis, et ejus secretorum conscius, du- aculo, viro illuslrissimo, juxta praedictorum papilio-
ctor Ciirisliani exercitus, eo quod loca regionis B nes'tabernacula collocaverunt. Petrusde Sladeneis,
rBta sibi essenl, cum auxiliari manu mililum ejus- Reinardus de Tul civitate, Walterus de Verveis,
deni imperatoris, urbem in decreta sibi parle pre- Arnolfus de Tyr, Joannes de Namecca, Herebrandus
niebal. Robertus, comes Flandrensis, nulli illorum de Boillori, bi omnes ad omne bellorum incendium
dispar in armis, divitiis et viribus, eicoraes Rober- indefessi urbem cingebant.
liis, princeps Norlhmannioe, filius regis Anglorum CAP. XXIV. — De viris sacri ordinis el vulgo inermi,
ferocissimus, armis rebusque militaribus dilissimus, el de lacu civilaiis.
juxta proedictos in obsidione ejusdem urbis in Ordi- Nec dubitandum esi, cum lot capitaneis primis
lic locali sunt. Wernerus de Greis castro, miles ir- non paucos adfuissesequaces el inferiores, servoset
reprehensibllis in artebellica, Eusiachius, frater ancillas, nuplas et innuptas, cujusque ordinis viros
praedicli ducis Godefridi, cum Baldewino fratre et mrilieres. His omnibus, episcopi, abhates, mona-
corum, viro clarissimo, et bello inviclissimo, pariter chi, canonici et presbyteri praeeranl ad insiruendos
in ordine consederunl. Baldewinus de Montecaslello, et corroborandos. Obsessa ab his copiis lola contine-
Hamaicorum comes el princeps, vir ilhistrissiiBius tur civilas praeter locura, quem ad tiiendum, et
in omni mililari actione, Thomas de Feria caslro; ^ vacuum relielum, comiti Reymundo decreverant.
Francigena, miles acerrimus, una cum Baldewino VSctum, et omue quod necesse est corpori, iiullis
deBurg, Drogo de Nahella, Gerhardus de Keresi- immilti portis tam copiosus sinebal exercitus. Scd
castello, Anselmus de Riburgismonle, Hugo comes lacus quidam miroe latitudinis et longiiudiuis, in
de S. Paulo, Engilradus ejusdem Hugonis filius, modum maris allus, aplus remis el navigio, in quo-
miles egregius, Wido de castro Porsessa, liro in dam lalere murorum civitatis habebalur, per quem
armis fortissimus, Baldewinus de castello Gant, saepius ingressus et egressus viris Solymani, neces-
Baldewinus quoque vir bello nominatissimus, coguo- saria inferentibus, ipsique Solymano, patere solebat.
mine Calderim comes, una Willhelmus de Foreis Nondum ve.ro Reymundus, preefalus comes de lerra
castello, omni virtule et polentia bellica praeclarus, S. JEgidii, quae dicitur Provincia, vires et opem
ad observandam urbem, vix humanis virihus supe- conlulerat. Nam cum imperatore Constantinopoli
rabilem, omnes viri forlissimi, in decrela sibi parte cum suis cuneis moram faciebat,multura ei fcedera-
consederunt. lus proe donis magnificis, quiEus de die in diem de
CAP. XXIII. — Ilem de eodem. domo regis augebatur.
Episcopus vero de Podio, Reymerus nomine, CAP.XXV. — De principe urbis Nicmw el de explo-
omni bonitate repletus, non modica manu et appa- D j raloribus ejus.
ralu circa urbem vires augebal. Slephanus, comes; Solymanus audita lanlorum virorum belligerato-
Blesensis, et caput el primus consilio in omni exer- riiin adunatione, a praesidio Niceeae egressus est
citu, in mulfiludine gravi uno in lalere urhem tue- propler auxilium caeterorum Turcorum et gentilium,
balur. Hugo, cognomine Magnus, frater regis Fran- spatio plurimorum dierum desudans, quousque quin-
ciae, illuslrissimus socius, ad custodieridam urbemi genta millia virorum pugnalorum et ferralorum
suo sedit in ordine. Roberlus, filius Gerardi, Rey- equilum ex omni Romania contraxit. Quibusuudique
mundus cognomine Pellez, Bonwankerus de Capis; collectis el admonitis, fama obsidionis Nicaeaeet
caslello, Milo qooque cognomine Lover miles forlis- exercitus Christianorum ad aures ejus perlata est,
simus, Stephanus de Albemarla, filius Udonis comi-. et quia numerus lot millium supra quadringenta
- lis de
Cartipania, Waltherus de Dromedart, el ejusi millia illic consedisse referatur. Fama aulem hac
filius Bernardus dilectissiraus, in omni facto et1 ailonitus, cum universa collectione suorum iter
fbrma delectabilis; Gerardus de Gorna, Goihardus,, suum per montana movit versus mcenia Niceeee,si
filius Godefridi, juvenis clarissimus, Rudolfus,, forte e specula rtipium posset oeulis deprehendere,
diiisVimus copiarum, dominus Alenus, cognomine> sitot, ut audierat, illuc roillia conveiiissent, el qua
 425 HISTORIA HIEROSOLYM.— LIB. II. 426
parle lios sanius aggredi posset. Tandem ex consilioI A millitur in cuslodiam quam pelebat. Ab hinc et
suorum, quarta die obsidionis transacla, idem Soly- deinceps pervigili cura 4otus sollicitalur exercitus
manus duos ex suis sub falsa specie Ghrisliana in Christianorum,- die ac nocte, armis el apparalu prp-
morerii percgrinonim ad explorandam virtutem el vidus, usque ad hanc horam, quam ex captivi pro-
aclus Chrisiiani exercilus direxit, qui cuslodibus TinissioneSolymani copias ab Alpibus innunierabiles
arcis, et defensoribus Niceeae urbis, in hunc modum ebtillire didicerant. Dux Godefridus, Boemundus,
nunlia deferrenl: < Scitote quia princeps et domi- Roberlus Flandrensis el universi qui aderanl, co-
nus urbis noslree, Solymanns, millit nos ad vos, ut niiti Reymundo toia nocie hac legationem direxe-
spem firmissimam in suo juvamine teneatis. Nil runt, quatenus plus solito viam maluraret, si cum
formidinis vohis ab his circuinsedcnlihus incutialur, Turcis beliuui coiiimittere vellel, et sociissuhvenire.
qui longinquo faligali ilinere, et huc in exsiiium Sciebant cnim eum iu proxinio jam ab imperalore
progressi, pro stultis computabiinlur, quos siroili laxaium, cl miillis honoribus ct divitiis commenda-
pcena cl martyrio, ut Peiri agmina ante hos dies, tum. Qtii lantoiuin principuni legaiione cognita, et
iraclahit, el in proximo vobis succurrere in manu Sulymani lam malurala adventalione, nihil moraeul-
robusta et in millibus infinilis paralus esl. > Hac tra faciens, toto hujus noclis tempore acceleravit
Solyniani legaiione accepta, viri duo praemissi per B iter; ac prima hora diei, jam sole mundum replente,
loca nota et devia versus locum quo urbs inobsessa cuni Podiensi episcopo in signis varii coloris et de-
erat, viam insisiunl, si forte enavigare occulte ad coris adfuit, iu loricis et galeis, in fortiludine velic-
ipsos urbis defensores valerent, et nota facere quae mente equeslris et pedeslris exercitus.
iUisa Solymano injuncla erant, qualiter Solymanus, CAP.XXVII. — Advenlus Solytnani : exhortalio Po-
faclis cnneis, in brevi peregrinos aggrederelur, et diensis episcopi: conflicius et vicioria populi Chri-
ut omnis virtus Turcorum a portis erumperet, el sic sliani.
in fortiludine admisla populum Domiui deleret. Sed Itaque ipsitis comilis vix lentoria pnnebantur.cum
ex Donrini voluntaie a ciistodibus Christianis, cir- Solymanus circa horam lerliam ab allitudiue nion-
cumquaque diffusis ad luenda loca et semitas, ue lium descendebat, et omnis couiitatus ejus, ul arena
qua fraus autvis ex adverso noceret, hi duo proemissi maris per diversas semilas factis aciebus cxundaiis,
a Solymano, capti et relenti sunl, quoriim allcr in orones viri forlissimi, cl bello catilissimi, loricis ct
impeiu occisus est, aher ad praesenliain Cbristiano- galeis el clypeis aureis valde armati, signaque plu-
riim principum adduclus est. rima uiirac pulchriltidinis in nianibtis praefereiiles.
CAP.XXVI. — Item de uito exptoralorum illorum, ( HOrumin prirna acie ad decem niillia, viri omnes
el quum solticiie populus Domini genlilium prwslo- sagittarii,in coiivalleniNicaeaepraecucurrerant.arcus
iarelur advenlum. corneosetosseos,adferiendum rigidissimosmanu fe-
Virum itaque apprehensum Godefridus dux el renles; et universi equis insidentes cursu velocis-
Boemundus, et caetei-i minis suppliciorum coege- simis et bello aptissimis. Sic Solymanus el sui de-
runl, ut cujus rei causa missus veneril, sola veritaie scendentes, per porlam urbis irrumpere in impetu
explicarel. Ille aiilem lot eleclorum priiu ipum minas nitcbantur, quam Reymundus, praediclus!comes, ad
expavescens, el Vilam suam in articulo mortis posi- tuendum obsederat. Scd ab ipso comite et a Balde-
tam agnoscens, flebili voce, humili vultu lacryma- wino, fralre ducis, illis ex adverso cum Baldewino
rumque conlinua inundatione de vita et sahite sua Calderim occiirrentibus pliirima manii, graviter re-
mullum precatur, onmibus trepidans membris, elrei trusi el expugnali sunl. lu hoc horrore crudelissiini
verilalem pollicetur aperire, el quod utile el salubre belli inter maniis leslinanics, sermo episcopi sic
uiiiverso populo futurum essel. Fatelur enim se a populum consolatur : < 0 gens Deo dicata, oinnia
Solymano missum, quem jngis monlium cum innu- pro Dei amore Dei reliquistis, divitias, agros, vineas
merabili gente hospilafum, et adeo vicinum asserit, et caslella; nunc in promplu vila perpetua esl ei cui
ul in craslino die circa horam lertiam eum ad pu- rj Q conligerit hoc in praelio marlyrio coronari. Indubi-
gnam credant adfuturum, elejus dolos ac repenlinos bitanter bos inimicos, Deo viventi contrarios, adite,
incursus sua relatione posse praecavere. Rogabat Deodonante hodievictoriam suscipietis. iHac admo-
enim se in cuslodiam usque ad praediclam horam nilione Paganus de Garlanda, dapifer regis Fran-
leneri, quousque rei veritas el Solymani probare- corum, Wido de Porsessa, Tankradus et Rolgerus
luradventus; sin aulem aliquando his fefellisset, de vBarnavilla, Roberlus Flandrensis, Rohertus
nequaquam sibi vilam donari, sed collo ampuialo Northmannorum princeps, confralribus in Chrislo
velle perire. Iustabat eliam multa el bumili prece, sine mora subveniunl, per medias acies fulmineis
quatenus Chrislianilalis professione baptismum ictihus el equorum celerilale discurrenies. Dux Go-
susciperel, et Chrisliano jure Chrislianis communi- defridus et Boemundus, non equo tardanles, lajis
caret. Sed hoc polius pelebat limore susceptae mor- frenis per medios hosles advolant, hos lariceis per-
tis quam aliquo catholicae fidei amore. Tandem foranles, hos ab equis dejicientes et socios sxpe
miserabili flelu illius el nimia Christianilaiis pro- horlantes, ad -trucidandos hoslesvirili admonitionr
missione, primorum exercitus mollita siint corda, ac censolanliir. lllic non modicus fragor liaslarum,
iliius miserti, vitam sibi donaveruut, sed lamen Unniius gladiorum et galearum in hoc luetamine
PATHOL. CLXVI. li
-427 ALUERICI AQUENS13 . 428
belli est auditus; non modica Tureerum ruina ab iA.stianorum Kigienlemsequi atit relinere praesumpsit,
liis egregiis viris eoriiniqiie sociis f.iclaest. Hac vi- propler Tu'rcorum jacula desuper infeslaniium.
cloria Dei gratia in populo catholico babita, Soly- CAP.XXIX. — De viris capitanek in eadem obsidione
manus el sui in monlaua fuga reversi sunl, nulla occwnbenlibus.
ullerius pugna in hac obsidione populum Dei ag- Cum in decreto firmissimo obsidionis el destru^
gredi audentes. Ab illo dre oinnem cleinentiain erga clionis urbis, cur-ricula septem hebdomadarum ibi-
captivum legalum Solymani fideles Ghristi exhibe- dem circa lncenia ejus versarentur, el principes, alii
bant, quia eum verum et fidelem in sua promis- jaclus et lormenta lapiduni ad minuendos muros et
sione experli sunl, el privatus inler familiares sum- lurres aplarent, alii arieles ferratos componereiii,
inorum principum diligebaliir. Occisorum vero et et divfersa ingenia queererent assultusque plurimos
vuliieralorum capila Chrisliani ampulantes, secum inferre.nl, Baldewinus Calderim iiicessanter niiiros
in signum victoriae dcferenda in sellarum suarum impugnans, iiiniisque lemerario et audaci conani
corrigiis ad lenloria sua detulerunt, et ad societa- proecurrens, in ictu piicmissi lapidis fraciis cervici-
icin, parlim in tabernaculis relictam circa urbem ad busvila exspiravil. Baldewinus de Ganl dum ihidcm
prohibendum exilum inclusorum, cuin gaudiorevcrsi in assullu urbis desudaret, el iueaute muros appe-
sunl. Al hujus primi belli lurbine sedalo circa Nicaeam, B'. teret, verlice translixo in impetu sagilloe, vilani ex-»
capita Turcorum amputala inlra urbis moenia jacla- hafiavil.Posl haecdum ex consilio el decrelo priuci-
bant, ad terrendos magistros arcis et custodes mu- pum rursus exerciius iteraret assulluin, conus de
rorum. Deinde inille capiia Turcorum collecta, in Foreis el alter de insula Flandriee, Walo noinine, in
curribus el saccis plauslrisque reposila, detulcrunt eodem assullu niniium fervenles et bello vehemeit-
usque ad porlum qui Civilol dicilur, et sic navigio les, dum hostcs lacesserent, sagittis isifixi interie-
imperalori Conslanlinopolim missa sunt. runt. Wido de Porsessa, illuslris eques ihidem infir-
mitaie occupalus, vita decessil. Flevil super his
CAP.XXVIII.— De tnunificenlia imperaloris in prin- omnis populus Gatholicorum, quoniam furtes consi-
cipes, et de Turco falsi nominis Chrisliano. liarii etauclores rerum capitaliuin habebanlur. Tan-
Imperator, visis lol capilibus advcrsariorum stio- tos eteniin viros nobilissimos cuin oivmi Iionore ei
rum cl militum Solymani, cujus injusta vi urbem religione episcopi et abbates sepelienint, non niodi-
Nicoeamin dolo amiseral, plurimuiu in hoc fidclium cara eleemosynarum largiiionempro siilateanimarum
triumpho exhilareseii, ac disponil ul pro lahore bei- illferuiiidividentes egenis et mendicis.
lico magnam recipiant remuiieratioiicm. Untle peca- CAI>.XXX. — llem de aiiis ibidem pereunlibus.
«>iamnon modicam, oslra diversi generis, el omnia *-* ' Dehinc qtiadam die, dum plurimorum principura
uecessaria ad remunerandum quemque polenlem in strues, el niachinae inuro Nica>aeapplicarentur, et
yehiculis muloruiu et equorum direxit, viclus iimu- quaedam non in vaniim, quaedam fruslra laborarenl,
merabiles pariter allribuil, vendendi el emendi un- Henricus de Ascha et Hartmanus comes, unus de
dique sup in regno largissima facultas concessa est. majoribus Alemamiiae, vulpein ex proprio sumpiu
Kauliu et mercatores cerlabant ex imperatoria jus- qucrcinis trabibus composuerunt, cujus in gyro
sioue navibus plcuis cibariis fruineiili, carnis, viui, tulos inlexueruiit parictes, ul gravissimos Turcorum
clci et hordei per roare discurrere, quousqiie ari por- sufferrel iclus armorum, omniiimquc jaculorum ge»
lum Civitol anchoras jaciunt, ubi fidelium lurmoe ad ncra, ac sic in ca manenles, luti et illaesi urhein
lefocillanduin corpus, anle jejuniis aggravalum, foriiier iropugnando perforarent. Hoc landem vulpis
omnia venalia reperiebant. Hac frequenlia escaruin instrumenlum dum ad unguera opere et ligaturis
fruentes et gaudentes, conspirant el affirinaui se perduceretur, milites praediclorum principum lori-
uoii rccessuros, quousque urbs superata el capta cati ad viginli in cadem vulpis proteciione siinl con-
iuiperaloris polesiati resliliiatur. Proiniseranl eiiim slituti. Sed inagna virofum inundatione et conauiine
jiiranienlo nihil de regno imperaloris, nort caslra, juxia muros applicata, non oequo subsedit aggere,
iion civitates„nisi ex ejus voluntate aut dono, reti- non recto iinpulsti aut oequo conduclu inoderata, et
iiere. Hoc comperto et invcsligatp, el visa Christia- sic trabcs,. posles, universaeque ligalurae conirita',
norum vicloria el Ttircoruin casde cruenlissima, viros in ea latentes in momenlo oppresserunt. llar-
caplivus ille, quem preediximus, diflisus vitae, et linaniis ac Ilenricus dolentes, et magnum de casu
Chrislianilalis jugum effugerc cogUans, quadara dic suoriim luciuni habentes, sepultura cxstinclos hono-
visa opporlunitate clarissima el custodioe negligcn- rifice condiderunl, sed non parinn gaudere potue-
tia, facilis sallu pedis, vallum murorum urbis trans- ruut, quod cimi suis non in hac inoineiilanea suflbca-
volai; Turcos per moonja preesentes, et lunc bclli lioue perierunt.
Qtio vacanles, ad subveiiiendum sihi incessabili voce CAI>.XXXI. — De murqrum el prmcipue cujusdam
admonel ac precalur. Qui sine mora funiculo a mce- turris oppugnatione.
nibus d.iuiisso inler mauus fallacis et fugif.iyi,' pe«, , Alia post haec die, dum creberrimi assuilus plu-
veiii mox in ipso pendcniem et manibus haercnlem, riniorum in vanum consumerentur, comes Reyiim»-
inlra nioeiiia non parvo elamore ac fragore facto dus turrim quamdam duobus lormentis lapiilum,
iiiierius et exleritis, lcvaverunt. Nullus tameii Chri- quec vulgo dicuinur Mangense, foriiter quas&auui
429 HISTORIA HiEROSOLYM. — LIB. II. 430
oppugnavit. Sed minui et dissolvi vel lapis unus ab A CAP.XXXIII. —- Profani resislcnles vatde Cltrisii-
lioc antiquo opere, et caemento vix solubili, robuslis* colas defaligaut. Ubi dux ipse Turcorum belticosis-
simum sagitta trajecit.
simo taiii jaclu non poluit, dtim ad exlremum plura
adaucta sunt lapidum quassanlium instrumenla, Navihus iiaque receplis saniset illaesis, fortissfmi
quibus tandem muri conciissi rimas per loca pertu- milites Gallorum in eis sunt conslituti, qui ullra
lerunl, etaliqui lapides proe creherrima jaclatiooe exilu Turcis iuterdicto obstarent, et nihil prorsus
cum caemenlo roinui ac lahi coeperunt. Quod videns necessariorum eis inferri paterenlur. ln una aulem
exercilus Dei viventis, adunata manu, et facla teslu- nave de Turcopolis imperaloris viri sagillarn ha-
dine viminea vallum superans, audaci transitu mu- bebanlur, qui navali certamine in aquis multum
ros impetunt, lurrini muris einineiuem uncis ligoni- praevalere solebant. Turci vero, et universi custodes
bus perrumpere et perforareinoliuntur, quam Ttirci praesidii, cirta lacnm lumullum populi, elpriiicipum
interius coacervatione lapidum corapleverant, ul va- lam malutinos conveutus intclligenlcs, ad moenia
iidius staret densitale lapidum, el si forte exlerior versus Uuvium concurrunl, multtim de noviter ad-
murus a Gallis corrumpereiur, voleiitihus penelrare duclis navibus adiuirali, quas procul dubio suas aes-
iivipedimento essel congeries infiniloriim lapidum. limassenl, nisi quod suee adhuc alicro in litlore
Populus aulem Dei vivi, aceensa magis ac magis juxla inuros et mceuia calenatae ferro el seris stare
ira, et strage suoriim comniotus, lurrim pcrcurrit videbiinlur. Sic lacii navali obsidione praeoccupato,
acumine mordacis ferri, quousque foramen trans et miliium illic in fltimine loricala maiiu, iii lanceis,
turrim lanta virlute reddunl ut hialus cavali muri arcu et sagiliis armata, relicta , comes Reymundus
duos insimul penetrare praesumenles capere videre- el sui salelliles, ac plurima manus de cxercitu
lur, qtii coacervalionem lapidum singulatim eruerent iterato, preediclam lurrim conveniunt; assultus et
el minuerenl, viamque ad hostes patenler aperirenl. lapidum jaclus mulliplicant, Turcos non parce ve-
Sed nec sic proficere potnerunt. xanl et impugnant, ariete ferralo nmros crebra ho-
minum vociferaiione impellcn:es. Turci siquidem
€AI>.XXXH.— Populus Domini supradicium lacitm videiiles crebro ariete muros impelii etconculi, ct
navali obsidione circumdat. turrim ligonibus perfodi, adipem, olenm picemque
siuppis et facibus ardentissimis commistam funde-
Nocle vero quadam ab hac colluctatione, et plu- hanl a moeiiibus,
quae inslrumentum arietis etcrates
riina slragis conamine, circa urbem populo vexaio vimineas prorsus assumpserunt; alii
sagill^scl cor-
eiinterdum in caslris relalo, deprehensum esl, Tur- _ neo arcu plurimos inlerimebant, alii saxorum le-
cos navigio per laeuin ab urbe saepius exire,viros co- > sione secus muros et turrim
lahoraniesopprimebani.
iidjulores arma et omnia necdssaria claro inferre, ln hac Turcorum defensione et reluciatione, quidani
inercatores usqueqtiaque illuc convenirc, el a Tur- niiles illorum ferocissimi animi et cordis non
cis omiiia venalia iu eodem lacu reperire. Ex hoc. desudahal arcu et p.irce
jaculis, el (quod dictu mirabiis-
dciiique principes pHirimis usi sunl consiliis, quid esl) in vulnere sibi illalo diflisus vitae, procul abje-
agerenlvel insislereiii, quuliier Iacus his inlerdica- cto clypeo, manifesleopposuiipectus lells cunctorum,'
tur, el inclusis exitus el iulroilus ultra navigio ne- el rupea saxa in medium vulgtis ambabus mariibus.
getur, dicenlcs non aliter suos assultus vel lahorem torquebal. Hic quamvis, ut aiunt pro vero qui ad-
posse perficere. Tandem inter plurimas discussiones fuerunt, viginti sagillis adhuc heerenlihus in prae-
(ale rcpertiim est eonsilittm, quia nisi navali cuslo- cordiis non coniinebat manus a jactura
premerelur,
dia tarn spaiiosus observaretur lacus, nequaquam et percussione Gallorum, sed amplius et
bosles posse reprimi, nec urbem alimenlis posse lapidum seeviusdaninum exercebat iu populo. Dtix vero Go-
vaciiari. Unde magnis el parvis in unum vpcatis,
videns lam ferocissimum et crudelissimum
decrelum est communi consiiio ut ad porlum Civilot defridus, nec lot in fixione deficere, sed
saevire, s.igiltarum
iniiumerabiles copiae equeslris et pedeslris vulgi -
naves a domino plures fidelium illius jaculatione perire, arrepto
niilterenlur, qui imperatore impe-1 arcu baleari, el slans posl scula duorum sociorum
tratas, ejusque dono concessas, a mari per siccum eumderii Turcura trans vitalia
cordisperculit, sicque
iler vehictilis, arle lignorum aplalis funibus canabi- mortuum ullra a caede horrenda
compescit. Tandem
nis, et loris taureis lmmero el collo hominum et fatigalo populo Chrislianorum, et sole declinato,
equorum impositis, usque ad lacum Nicaeaeperducere el assiillu tam borribili sedato, Turci angiisiiati
valerent. Quod actum est, el noclis in silenlio viam foramine lurris, rursus saxorum acervos com-
prae
sep.tem milliaruin trahenles, has naves miri ponderis porlant interius noclis in silentio , ne facilis adiius
el miigniludinis, quae liumerum eenltun virorum in craslino
reperirctur.
capere poteranl, orto sole, ad priedicuinilocum ap-
has in littore et undis Nec CAP. XXXIV. — De bcciso Chrisliano bellalore qui
pjicuerunt, reponenles. ad ludibrium fidelium in muro suspenditur.
inora, principes exercilus exsurgentes undique per-,. Mane aulemsole relalo , populus Dei ad ileran-
vcnerunl ad lacum, videre ei scire de navibus, ga- . dum et ampliandum turris penetrale, *
assultum,
visi quod sui ineolumes ct sine hostili infcslalione, aniinatur el armatur. Sed visa el
agnita rursus !a-
et naves. sine leesionc rccept;e sunl.
pidum collatione opposita, Jn rccenli Ioramii'«,'
 iZ\ ALBERICl AQUENSIS 4T.2
meuior perivtitt el auxielatis, quam priori luce l\ compellare disposni , qiiatcnus, si consilifs meis
-rtcrtulerat, crepit aninio moUescere et quisqiie acquiescalis et aliquod lahoris mei priemium a vobis
alium coninionere ul praeircl. Tandem miles quidam consequar, Deo auxiliauie, iiirrim lianc, quee valida
ilhistris.de iuhernaciilis praedicli Roberti Norihmaii- el insuperabilis videlur, bnmi cogam procumbere
noruni comilisexsilicns, galea opertus et lorica, et sinc damno el veslroriim peticuio comniilitonum,
lectus clypoo, trans vallum muros imperterritus per quam aditus paicbit ad iuimicos, vobisque
itivitdil, ad lurrini properal, et acervos lapidum a contrarios. Tanlum necessaria arli ineoe etcoinmuni
foramine eruere nilitur, el aditum saxis occupalum sumplu et juvamine adminislrenlur. > Audita hac
vacuare. Scd grandinc saxorum, el assidua inunda- viri promissione, cnm omni henevolenlia pacti sunt
lione jaculorum inccepti ohliviscitur. Videns autcin ei dare quindecim libras Carlanensis monelae, prte-
idem miles omni auxilio se dcsliluiuiii el proe op- niiiim laboris sui, et quidquid necessarium operi
prcssioue immensorum lapidum nihil posseproficere, requirerel, indesiuenter adminislrare, gavisi el
coniinus nitiro se asiriugit, ad deviianda jactila confideulcs in spe promissi artificii. Magisler ilaque
Tiircoruiii, quae sine inierinissione fatigabant viruni ariis, facta praedicia convenlione, ingcnia sua
cgregiiiin. Sed ncc sic evadendi manus illorum ulla aplat, paricles declives conneclil, et virgeas crates
via aul facultas illi monslralur. Tandem lot miiliiiin '" assuit mirifico inslrtimenlo; sub cujus protectione
lapidihns a collo et capite illius sculo avulso, fractis ipsc ac secmn desudantes capila sua lula a jaculis
eervicibtis juxla muros obruitur ct in ipsa lorica cl Turcorum , desuper resislentium, haberent.
galea nioritur in aspeclu oinnium fidelium, nequa- CAP.XXX'VI. — De eversione immanissimm turris,
qiiiiin illi subvenientiiiin. Turci crgo vidcntcs viruro el domina civilalis quomodo capia sit.
iminobilein jam obisse, ab ipsa ncfanda lurri catc- Ad unguem vcro inslrumento suae protectioni-j
iiam projiciunt, ungucs ferreos aculissimos et ra- perduclo, viri Chrislianorum loricali ct clypeati
pacissimos ex fabrili ingenio ct opere babenteiii circa machinani conglobaiuur. Qnam iu virtute sua
qunsi liamos.quse annulo loricoe exslincii militis trans vallum iinpuleruni tralientos, et juxta muros,
infixa, cumdem arripiens ac rclincns, cum cada- invilis el prohibentibus desuper omnibus Turcis,
veie morltio inlra mcenia levalur. Dehinc cor- cominus adjunclani slalucriini. in qua magisler
pus mililis apprehensum.licet exstinclum, in laquco artis cum caeleris opiGcibus suis tuius rclinquiiur ,
funis ad rooenia suspendcruni, ul Chrislianos per regressis sine inagna laesiouc fidei um turmis. Turci
hanc inhuin&nilatem amplius offenderenl. Offensi vcro , vidcnles hujns ingciiii iiislrunientiini in detri-
igilur et (rlslcs universi lamentabaiitur coiifratrem r. menlo urbis ppsse praevalere, facu.las ardentes cum
tam cruduli ncce etvili traclatu obiisse. Quc»» post pice et adipc jactanl super machinam, et saxeas
hanc (liutiiiam illu.sioncm niidum a iiicenibus pro- moics convolviint a iiKjenihiis, si sic aliqua artears
jecluui, lionorifice susceptum cum cacteris prxfalis nuiro illatadeslruatur, elinclusi in ea abslerreantur.
el ihidem occisis fidelihus.in eleemosymirtiin dis- Sed fruslra oninia jactanl aul conantur, quia pa-
'ihulioiie, sacerdotumque conimcndatioiie scpelie- rieles declives nil ingeslum ignis aui iapidis reline-
rimi. bant. Magisler vero arlis fiducialiler latens in
tUps XXXV. — Qttomodo Longobardus qttidam machina ciim sociis secum hahitis, suh fundamento
novum gcntts machinm operalus sit. lurris ligouibus et aculissimo ferro cavare terram
Hac ruina virorum fortium, et creberriiuis daisi- iion desiiiit, donec trabes, postes et cactera immanis-
nis Chrislianorum , quae in assultu urbis per singu- siuia robora lignoruni in ipsa cavalione suh fumla-
los dies patiebaulur, duce Godefrido et BoemiMdo mento componerel, quibus muri, ablala terra , ne
cunclisque principibus lurbatis, et quia nullo c«- suhiio super adhuc fodientes ruerenl, inniterenlur.
iiamiiic machiiiarura et balisiarum atit iiiipesi Jam vero cavaiione permaxima facta in latitudiiie el
virium niuris iiliquain leesionem inferre poieraml, longUudine, ex admonitione magislri artis, imiversi
sed oiiiuis labor, et virtus eoruin incassum consu- D ] de exercitu , parvi el mngiii, sarmeiila, slipulas ,
nubatur, quidam Longobardus genere, magisler legulas, calamosqtte aridos, stuppas ct omnia fo-
t>linveiilor magnarum arlium et operum, videns menla ignis conferunt,ct inter posies, el tralieset
miserias et sirages Chrisiianorum , ultrose ohliiiii magnificas arbores coaccrvant, undique his lignis
proefatis principihus, quorum animurn hujuscemodi cavnlione occupata. Posl bsec ignis, a magistro
sohuione el promissione relevat dicens: « Video operis imniissus, magno spiramine suscilaiur,
quia ornne opus machinarum nostrarum in vanum quousquejierslrepens et discurrens flamma insupe-
laboral, vcslrales crebra morie circa muros mi- rahilis magis ac magis invaluil; qu-oeposles, trahes
nuuntur, cl magnis periculis vila residuorum adhuc et omnia ligna supposita in cinerem redegit. His
snbjacet. Nam Turci iuclusj confidenier etsecuri a . ita in favillam rcdacliselfundamcniis suslentaculo
turribus et moenibus repugnanl, incaulos et nudos deficienle, lam terrse quam lignorum ocdificium
sagitiis et saxis obruuul; quin murus, anliquorum velustissimae turris resupinum in moraento, noctis
asiuiia fundatus, iion fprro aul aliquo robore potest .• medio, corruens, lantum rcddidit soniluni ul
rescindi. (Jiulequia omnem virlutem vestram sic lonilrni fragor, omriibus somnoexcitalis, videreiur.
fr,usirari perBpexi, majeslatem vestraro adire el Igitur lam intolerabiie pondus cc-llapsoeturris litct
453 UISTCRIA HIEUOSOLYM.— LI3. H. 4S4
repenlino casu proetiaiberet, uon cseineiUorumaut lA lium-ejusdem Turci, qui eam violaverat, et caeieris
petrarum collisioue, inplurimas parles dissiliil, sed abslulerat, plurima suasione et blanda promissiouc
quassi et corrupli per loca inuri ipsius arcis jacentes ad illicitos el inceslos thalamos reinvilatur. Exar-
riuiiirtim lacsione hiabaiil, adiiiiinque, sed tamen seral eniin idem Turcus in illitis ineeslimabilem
(liflicilem,.exhibcbant. In bac ilaque lurris ruiiia et piilchriludinem, unde nimium aegre ferehat ipsius
cnnlrilione, uxor nobilissima Solymani vehemenler ahseiuiam, cui adeo preemia promiseral, qiieeilliui
exlcrrila, non ultra in urbis confisa praesidio, noctis auimo sic iusederanl ut ad iiefaiidiini maritum
in silcnlio , a suis iu laciis fluniine immissa est, ut rediret. Promitlebal enim se idem Turcus in hrevi
s:c navigio Chrislianosevaderel. Sed perceplo ejus Chrislianum fieri, si forle a captivitate et vinculis
uhscessu,. a militihus lacum (uenlibus remigio imperaioris exiret. Tandem miseila, si vi ante deli-
iioviter ariduelaruni naviuro capla, et in custo- quit, nunc blandiliis et vmia spe decepta ad impiiim
tii.iro principum cum dtiobus tenellis filiis repo- sponsnm et adulterinas implias rectirril, uuiverso
sita esl. ignorante exercitu, quee astutia el lascivia ab eis
CAP. XXXVU. —- Dedilio cwiiatis Nicmw et de subtracta est. Posl hsec a relaiorihus innoiuitquod
quadam sanelimonialifemina capliva. ad eumdem Turcum reversa sil iii exsilio quo erat,
Turci et arcis defensores pariler, ttirri humi B ' non alia de causa, nisi propter libidinis iiuolcrau-
procumbente perierrili, ac malroniB hujus capiivU- liam. Jam sic lurbine sedato belli, e( Ciuisibiiis
tate stupefacli, et lacus enavigatione amodo despe» caplivis ab urbe reslilulis, Ttircisque in deditioncni
rali, suorum occisorum inlerius gravi imnii- impera(ori& susceptis el transniissis, exerciius Dei
nutione i desolali, longa obsidione fatigati, nec vivenlis hanc diem in magno gaudio el exsuliaiimie-
se evadere posse videntes, consilio inviiseni ha- ibidem iu castris exegit, quia pro spe illis adluic
bito de vita et saluie memhrorum, prec3iitur sihi omuia coiilingebanl.
parci ab exereilti Christiano, claves urbis pollicili CAP. XXXVII),— Qualiler ex consultu priiiciuum
reddere in manus imperatoris Constanliuopulis, sub populus Dei in duas paries itivibussii.
cujtis conditione urhis primitus haereditario jure ser- Crastino vero die illuceseente, usui sumplis n.e-
viens habebutur, quousque injusta vi Solymaniis sibi cessariis, movit omnis populns, iter faciens pcr
subjugatam invasit. Tatinus vero truncalae naris, niediam Romaniam securus,. et nihil meiiiens ad-
familiaris imperatoris, consilio majorum exercitns fuluroeadversilatis. Biduo aiilem communi agniine
salisfaciens, precibus illorum, suscepta ulrinqiie gradientes per juga montium, et angnstas fauces
fi.deel reddila, apud Chrisliarios proceres pro eis viarum , decreverunt lnnli cxerciltis divisionem fieri
intercessit, hac condilione ut ab urbe incoliimes u ut liherius et spaliosius in casiris populus habitarei,
exeanl, ei in imperatoris deditionera veniaui,. eum sicqtie divisus,. plenius escis ei pabulo equorum
uxore Solymani riohilissiraa, quae nuper capla, in abundarel. Convenerunt quidem inler duos mon-
cusiodia principum Francorum habehalur cum duo- lium npices, ubi per pontem flumine quodani supe-
lius Gliissnis tenellis. Sicutrinque sedalo assullu, raioy Boemuudtis prorsus cum suis sequacibus tur-
duin diversa consilia reddend;c civitatis agerenlur, mis a duce Godefrido dissocialur. Quem quidam
el plures captivi Christianorum reddereniur, quae- magnifici primores sunt secuti, Roberlus conies
dain saiiGtiaionialisfeniina de ccenohio S. Mariae ad Noriliiiiannoriim,el Slephanus Blesensium princeps,
horrea Trevirensis Ecclesioe cum caeleris restituia sie semper viain ad dexteram iiisisleuli'8 ac modc-
ciabsoluta esl in manns Christiani exerciius.quae ranies ul amplius miiliari a confralrihus non elon-
se de attrilo Petri agmine captam et abductam garenlur. Dux suique contuberuales ciun cpiscopo
professa est, parinnqiie intermissionis a fceda et Podiensi et Reymnndo comite semper ad dexicram
abominabili ciijusdam Turci el ceeterorum coinnii- lendebant. Hae ergo divisfone facta, Boemundus
stione habuisse conquesla est. Dum vero super his cum oiiini cxeicilu suo in valieni Dogorganhi, qiiaa
iujiiriis miserabiles gemilus in audienlia Christiaiio- D a modernis Ozeliis nuncupalur, liospilandi grnlia
ruin proferret, inter proceres et mililes Chrisli circumquaqtie sociis. in gramine diffusis, circn
iienricum de Ascha castello recog.novil. Quem ex horam noiiam descendit, ul alimenlis, cae-lerisquc-
iiomine lacrymabili et humUi voce compellans, ad necessariis, in locis, aplis rivis et pralis, caslra.
auxjlium suae emendalionis adesse commonuit. Qui locarenl..
stalim hac recoguila, super inforluiiio ejus nioltis CAP. XXXIX.—DeimmanissimacmdeChrisiianorttm
esi,. omnique induslria et misericordia , qua poluit, per insidias principis Nicmni.
apud ducem Godefridum oblinuil, quatenus ei a Vix vero Uocmundus et coeteri viri rorlissimi aU
domino Reymero, venerabili episcopo, consilium equis descenderanl, el ecce Solynianus, qui ab eo
'
([ioenilenlioedareiurdehiijuscemodi inccsiu. Tandem leinpore , quo in fiigam ah urhe Nicoeavcrsas*csl,
consilio acceplo a clero, facta est ei remissio illiciiav aiixiliuin et vires coniraxil nb Anliochia, Tarso,
copulationis cuni Turco, et alleviata pesnitenlia, eo Alapia el ceeteris civitatibus Rotuaniae, a Turcia.
quod vi et nolens ah impiis et sceleralissirois ho- sparsim posilis, adfuil in impetu vehemenli et
minihus lianc foedam pertulil oppressionem. Post miilliludirie gravi. Nec mora, nec requies uila
fccc modico tntervallo solius noclis, pcr intermin- cocdcndiel expugnandi cxcrcituin, ac discurrcndi.
435 - ALBERICI AQUENSIS 436
per castra jiiit, aliis sagitlisiransfixis, aliis gladio iA.so.ciis sine ulla diiatione aut requie subvenire.
delruncatis, nonniillis a tam crudeli hoste capliva- Tanquam si ad convivium omniuin deliciarnm" vo-
tis; ad hacc undique clamor magnus cl tremor in carenlur, festinanl arma capere, loricas induere.,
populo excilalur, mulieres nuptse et innuplee una gladios recfngere, equis frena referre, sellas tergis
cum viris cl infanlulis delruncanlur. Roberlus vero imponere, clypeos resumere, et ad sexaginta millia
Parisiensismiseris volens succurrere, sagiiia vo- equilum e castris procedunt cum caetera manu pe-
Luili confixus e( exslinclus est. Boemundus hac destri. Jam dies clarissima illuxeral, sol radiis fnl-
stragegravissiriia altouilusceeterique priores equos gebal lucidissimus : cuj.tissplendor in clypeos aureos
reparant, ad loricas ei arma feslinantes in unura el vestes ferreas refulsit, signa et vexilla , genimis
conglobantur, acplurimum se ex improviso defen- Ct oslro fulgida erecta et haslis infixa, coruscabant.
deiites, diu preelia cum hoslibns commiilebant. Cabaili celeres calcalibus urgebantur, nullus socium
Willhelmus juvenis. audacissinms, el liro pulcberri- aut frairem exspectabat, sed quisque, quo velocius
iiius, frater Tankiadi, dum multum in arrois re- poterat, ad auxilium et vindictam Chrislianorum
sisicret, Turcos liasta seepius perforaret, in con-? viam insistebat, Hos denique Turci ex improviso ut
speclu ipsius Boemundi sagitla percussus corruit. persenserunt ad auxilium sociorum omni velocilale
Tankradus yirililei in gladio defensus, vix viveus B ' et belli instanlia animalos esse lam robusta mauu ,
cvasit, sed signum decoris, quod in hasta praetur et in armis et veste ferrea, et in signis luciferis ad
lerat, ibidem cum fratre reliquU. Turci, cum bella erectis, fugam arripiunt, et timore concussi,
principo suo Solymano magis ac magis invalescentes a coede horrenda declinanl, alii perdevia, alii pes
fortiter irrumpunl in castra, sagUliset cprneo arcu semitas nolas diffugiurii facienies. Sed Solymanns ^
ferientes et mortificantes pedites, peregrinos, cum ampliori manu et densioribus cuneis in monlis
jpuellas, mulieres, parvulos ac senes, nulli par- cacuroine fuga elapsns consisleos, Christianis inoe-.
centes selati. Hac crudelitale alrocissimee morlis, quenlibus oceurrere ibidem el fn faciem resistere
kupefaelae tenerae puellae et nobilissimae vestibus disposuit.
ornari feslinabant, se offerentes Turcis, ut saltem CAP. XLII. — Ubi Attx et atii quidam procerum ex
amore honeslarum forma.rum accensi et plaeati, nomine notanlur, qui tunc forliier pro Deo egerunl.
discant captivarum misereri. Dux aulem Godefridus, qui soms cum quinqtia-.
CAP. XC. — De nuiilio fidetium Clmsti ad ducem. ginta sodalibus in equi velocitate praecesserat,
Cum sic afficerentur fidelium greges, el Boemundi suhsequentis populi in brevi adunatis viribus, indit-
viruis jam minus resislere valeret, eo quod ex. im- bitanter ad ardua mentis conscendit, eum Turcis
C
provis.o in se suosque armis.ex.ulos irruissent, jam- ferire et arrois commitiere, quos coriglohalos el
que ad qualuor millia deexercitu Christianorum in immobiles ad resistendum in montis vertice respi-
man.u hoslili cecidissent, nuniius per abrupla mon- ciebat. Jamque undique suis receptis et adjnnctis,
tium sine mpra equo transvolat, quousque ad hosles immobiles incurrit, hastas in eos: dirigit,
castra ducis tristis el exhaustus spiritu venit. Quem sociosque, ut constanler. eos adeant, virili voee
ul Godefridus. dux, ab oslio labernacnli aljquo adhorlatur. Turci vero cum duce suo Solymano.
spatio iransgressus ad considerandos socios, a ducis Godefridi el suorum constantiam nequaquam
longe perspexit rapido cursu feslinantem et mcesio animo ad praesens hellum deficere videnles, a
vultu pallentem, qua de causa viam acceleraverit montis summitate laxis frenis equorum veloeitate
requiril ut sibi caelerisque primorihus referal et fugam parant. Quos dux via sex miltiarium insecu-
exporiat. Hic amara et gravia nuntia retulit dicens : lus, alios in oregladii percussit, notinullos caplivoa
« Noslri principes cum ipso Boemundo gravissimum cum snis tenuit, praedas et spolia illorum non pauca
belli laborem sustinpnt, vulgusque sequens jam cepit, puellas et juvenes el omne quod asportare
lolum capiialem. subiit senteiitiam, qua et doiuini vel abducere spprabaiu ah bostibus excusserunl.
principes noslri sunl cas.nri in prseseiis,nisi fuslinato D Gerardus de Keresi, in equo laudabili residens, in
inanus vestra subyeniat.Turci quidem castra nostra "eadem hosiium insecutione, in supercilio moniis
irruperunl, el' per vallem, qtiae dicitur Qzellis vel adhuc Turcum manenlem et nimium audentem viri-
lerribilis, descendentes ad yallem Degorganhi pere- bus respiciens, scuto lectus fortiter hasta ineurrit.
grinos trucidare non cessant. Robertum Pariiien- Qiiem sagilta Ulius eniissa et clypeo excussa, trans
scm capite deciso jam inleremerunt, Willhelnium jectir et puhnonem perforat, equumque morientis
juvenem egregium , sproris Boeniundf filiuin , di- et labentis abduxit. Baldewimus comes Hamaico-
gmnii planclu, percusserunt. Et idcirco vos omnjs rum, yir et largiior magiiartim eleeniosynaiuin,
iiivital societas ad ferenduni auxilium, nuila vos cum Roberto Flandrensi Turcos (ugienles slernit;.
mc-raaut dilalio impediat aut retardet. > bprlatur sopios, circumquaque concurrentes ut
CAP. XLL — Ubidux et qui cunjteo eranl subveniunt. feriant et trucident, el ab iiisecutione illorum nuu-
pereunlibus. quam retardari aut manus conlinere videantiir.
Hac uudita miseria et Turcprum audacia, riux Baldewinus do Burg, Thotnas de Feria caslro,
per universa agmina jussit.corntia perslrepere, socios Reinoldus Belvacio, Walo de Calmont, Gothardus
commonere universos et arma capere, signa erigere, filius Godefridi, Gastus de Berdeiz, Rudoiphus
431 IIISTOIUA IIIEROSOLYM. — LIB. IH. 458
ciiam, hl omnes unauimes in luctamine helli de- A spero sticcessu omncs unanimiter, Boemundus sci-'
sudabant, Turcorum agminai in virlute milltari licet et coeteri principes praefali, qui eranl duclores
insequentes ac scindenles. Equorum ilia gravis et- columnae excrcitus, in concordiam et consilium
anhelilus pulsat, fumus ab ipso anhelitu per nie- redeunt, et ab illo die commistis cibariis cunctisqna
dias acies. in nubem densabalur. Turci vero inler- rebus necessariis, omnia communia habere decre-
dum recuperalis viribus, in virlute mullitudinis veriinl. Quod et aclum est. In hoc confliclu belli
suee freli.virililer resislebanl in grandine sagiltarum Turcorumque diffugio, nonnulli Chrisiianorum mi>
denso volanlium et cadenlium. Sed hujus grandinis Tltum sagittis vulnerali perierunt; Turcorum autem
icmpeslate cito transmissa, lidelium turmre, tela tria millia cecidisse referuntur. Hoc tam crudeli
manu retinentes, illorum globos attenuant et inor- ceriamine finilo, circa flumen qiioitdam et ejus ca-
(ificaiil, victosque tandem cogunt in diffugium per reelum Christiani milites spaiio trinm dieriim qtiie-
«Jevia-viarum el abruplamontium, quorum semilas verunt, curantes corpora nimis fessa ex abnndaiiiia
jiotgts hahebant. escarum, quas Turci occisi reliquerant. Episcopi
GAP.XLIII. — Post vicloriam quid inler fideles Do- vero, presbyleri, monachi qui aderant, corpora-
inini conveneril, el quomodo sacer ordo curaverit occisorum lerrae tradideruiit, animas fideles illorum
cadavera proslratorum. B in manu Jesu Chrisli precibus et psalmis commcn-
' Chrisliani ergo victOTes,quidquid in slipendio suee danles. Solymanus jam denuo viclus, Alpes Roma^
expedilionis Turci cojiduxerant, friimeiuum, vinutri niac vix evadens condescenderat, nihil ultra spei
non modicum, buflos, boves et aricles, camelos, habens urbis Nicaeoe,uxoris fiiiorumque, ac nimium
asinos, equos et mulos, et praelereaatirum preiio- luclum facicns suorum, quos ante hos dies in campo
sum el argentum infiniium, papilioiies mirifici de- Nicseesexstinrios a Gallis amiserat, et nunc eoruin,
eoris et operis absliiieruni. In lmjus victoriae pro- qtios in yalle Goi<goniacaptos et peremptos reliquil.

LIBER TERTlUSa

€APUTPRIJIUM.— Posi vicloriam Christi fidetes ubi C que fetfe riiulieres exsiccatis faucibus, arefactis
caslra tocavemnt, elmiserabili siti cruciati, quaiui visceribus, venisque omnibus corporis, solis et lor-
exspiraverint, ridee piagoe ardore inaestimabili exhauslis, media
Poslquam hoslilis impelus abscessil, quarlae im- platea in omnium aspeclu fetus suos enixse relin-
minenle lucis crepusculo, Francigeriae, Lotharingi, quebanL Aliae, misera? juxta felus suos iri via com-
Alemanni, Bawari, Flaudrenses et universiiin gciius muni voititabanlur, omnem pudorem et secreta sua,
Teulonicorum caslra moverunt cum oronihus rebus ohliiee pras menioralae sitis difuciliima passione. Nec
sibi necessariis el spoliis Turcorum, et in vertice ordine mensium aut hora jnslanli parere compelle-
Nigrorum montium casira metali, hospitio perno- banlur: Sed solis sesluatione, viarum lassiludine, sitis
ctaverunt. Mane autem facto, Norlhmanni, Burgun- colleclione, aquariim longa remolione ad partuni
diones, Britanni, Alemanni , Bawari, Teulonici, cogebantur : quarum infantes alii morlui, alii semi-
omnis videlicet exercilus, abhinc descenderunl in vivi, media plalea reperiebantur. Viri autem quam-
valle nomine Malabyumas, ubi propter diflicultates plurimi siidore et calore deficienles, aperto ore et
Ibcojuni el anguslarum faucium ihler rupes iterper faucibus hianles, aerem tenuissimum captabanl ad
dies abbreviabant, el ob innumerahilem muIliliidU medicandam silim : quod nequaqtiam prodesse po--
nem, et nimios calores merisis Augusti.. Sabbati Dmit. Nam plurima pars, ut proediximus, illic periisse
dehinc 'die cujusdam instantp ejusdem mensis, hac die perliibetur. Nist vero et aecipitres, aves.
defeclus aquse magnus accrevit in populo. Quapro-. domitae et gratissimse procerum et nobilium, calore
pier satis anxielate oppressi, ulriiisque sexusquara- eodem et sili moriebaniur in manibus eas feren--
piurimi, ul dicunl, quf adfuernnl, circiter quingenli tium. Sed et canes in venatoria arte laudabiles inle^
ipsa die spiritum exhalartint. Propterea equi, asini, manus' magislrorum exstinguebantur. Jam sic om-.
caineli, muli, boves, mullaque animalia eodem fme nibus iniiac pestilenlia laboranlibus, oplatus quee-
gravissimae silis exstincli sunt.. situsque aperitur flnvius. Ad quem festinanles, prae
CAP.II. — Item de eodeni* nimio desfderio quisque aliuni in magna pressura
Comperimus, etiam illic non ex audilu solum, sed preevenire studebal, nuilum roodiim bibendi haben-
ex vcridica eorum relatione qui et parlicipes fuere les, quousque infirmati plurimi ex nimia potatione-
ejiisriem tribulationis, in eodem sitis arliculo viros tam homines qtiain jumcula perierunl.
et mulieres miseros cruciatus pertulisse, quod mens CAP.III.— Ullra progrediunlur; exercilus in geminas,
horrescai, aridilus expavescat, el de lam miserabili paries dividitur; primores venatui vacant.
liiforltiriio in suis eontremiscal. Qiiamplurimse itani- Posl hsec egressis ab angusiis» r-upibusj f!eerc'tum.
459 ALBERICI AQUENSIS 440
esl comintini benevolentia, propter nimietalem po- A A rabal. Dux itnque anguslialtis, reminiscens mnlie-
puli, excrcitum in parles dividi. De quihus Tankra- rnmsuorum insignium factorum, et deomni pcricuio
dusel Baldewinus, fraler ducis Godefridi, cum suis seadhuc nobililerereplum, nunc vero vili mortea
recedenles, per medias valles Ozellis transihanl. Sed cruenla bestia se suffocari dolens, recuperatisviribus
Tankradus cum suis proecedens, ad urhes finitimas in momenlo resurgil in pedes, gladiumque in hoe
Reclei et Stancona descendil, in quibus Chrisliani repenlino lapsu ab equo, et cum insana bestia
cives habitabanl, Turcis, viris Solymani, subjugali. luclamine, propriis cruribus implicilum, celeriter in
Baldewinus cum suis monianis semilis perplexis ejusdem ferse jugulum rapiens et capulo rctinons,
incesserat, gravi cibariorum defectione cum omni suras el nervos proprii cruris gravi iucisione irtiu-
Ziaira sua aggravatus, quin equi pabulo deficienie cavit. Sed lamen licel saiiguis incessabili unda pro-
vix sequi, nedum viros portare poterant. Dux vero fluerei, viresque ducis minueret, iniquac belluaenon
Godefridus, Boemundiis, Robertus , Reyuiundus, cessit, ad defensionem slans asperrimus, quousque
regia via a longe sequebanlur, el Antiochiam niino- audito inopis, rustici, et ab urso liberali clamore
rein reclinantes, quae iu latere Reclei sita est, hospi- iiigenti, et murmure lanionis vehementi, quidam
tio nona diei hora moram facere decreverunt. Husechinus uomine ex consociis, per silvam diffusis,
Vespere auiem facto , Godefridus dux caeterique B ' velociialeequi, duci in auxilium adfuit : qui slricto
primofes juxta monlana per amoena loca pratorum mucrone horribilem feram impetiit, et iina cum
tenloria locaverunt, aptani el voluptuosam regionem duce jecur el costas illius iransfixit. Sic lamlcm
considerantesei venationibus fecundissimam.qiiibus ferpcissima fera exslincla, dux primum vulneris
nobililasdeleciari el exerceri gaudel. Illic accuban- dolore, deinde nimia sanguinis effusione coepit corde
les, armis cunciisqtie exuviis repositis, silvam deficere , vullu pallescere , ac tolum exercilum
aptissimam venaiibus reperienles, sumpto arcu el impia fama conlurbare. Concurrunt universi ad
pharetra, gladiis accincii, saltus monlanis contiguos locum ubi alhleta et vir coiisilioruin, capul pcregri-
ingrediuniur, si forte obveniret quod configere et norum, laesus ferebatur. Quein principes exerciius
persequi calulorum sagacitate valerent. gcslatorio imponcnles, ad castra cum ingenli ltictti,
CAP. IV.-—Dux cum urso confligens,graviler saucia- cuni planclu virorum et ululatu mulierum delule-
lur; sed auxilio allerius militis perempla beslia runt, medicos peritissimos ad sanandum ei adhihen-
vivus eripilur.
tes; feram vero inter se dividenles, nullam ilti
Tandem diffusis per opaca nemoris singulis iu magnitudine similem antea se vidisse fatebahlur.
sua semita ad insidias ferarum, dux Godefridus . CAP.V. — Tankradus , ftxis juxla Tarsum chiiulein
P
ursum immanissimum et horrendi corporis, peregri- lentoriis, apud cives de urbis iraditione uunc
num inopem, sarmcnla congerentem, invasisse re- minis nunc blandiliis agit.
spicit, et in circuilu arboris fugieiilem ad devoran- Duce vero sic gravi vulnere impedito, exercilu
dum persequi, sicut solilus erat pastores regionis . jenliore gradu snbsequente, Tankradus, qui praeces
aut silvam intranies devorare, juxla illorum narra- scrat, et regiam viam ienebat versusmaritima, priot
lionem. Dux vero, sicut solitus eral et promptus ad Baldewino fralre ducis, per vallem Ruetrenlon supe-
omnia adversa Chrisiiauis fratribtis subvenire , ratis rupibus, per portam quoe dicilur Juda, ad
cduclo raptim gladio, et equo fortiter calcarihus civitatem quae diciiur Tarstis, vulgari nomine Tur-
admonito, misello bomini advolal; eripere a denti- solt, descendil, quam etiam Turci, piimates Soly-
bus et unguibus lanionis anxiatum festinai; et mani, subjugalam cum turribus suis relinebMiL
clamore vehemenli per media fruleta aceelerans, Illic Armenius quidam, qui cum Tankrado aliquandiu
obvius crudeli hosti offeiiur. Ursus utaque, viso moras fecerat, et ejus noliliam habuerat, promisit
cquo ejusque sessore se celcri cursu premcnte, fero- se civibus urbis, gravi Turcorum jugo depressis,
cilati suoefidens et rapacitali unguium suorum, non suggerere, ut in nianii ejusdem Tankradi urbem
segnius facie ad faciem duci occurreus, fauces ut j„ caute el Turcis nesciis redderent, si forte lociim et
jijgulei, aperit; lotuin se ad resistenduin, iroo ad opporluniiatem reperirenl. Sed timidis civibus, 11«
invadendum, erigit; ungucs suos acuiissimos exerit consiliis Armenii fralris acquiescenlibus propter
ut laniet; capulel brachia ab iclu gladii diligenter Turcorum praesentiam et ctisiodiain,'Tankradus,
cavens sublrahil, ac soepe volenlem ferire decipit; qui praecesserat, finitimas oras preediclae urbis
quin murmure horrisouo totain silvam el inonlana deproedalus esl, acconlraciis infinitis copiis praeda-
comrnovel, ila ul omnes mirarentur qui hoc audire rum in ttsuin obsidionis, in circuitu' murorum len-
poleranl. Dux ergo, aslulum et pessiniiun animal loria sua extcndit. Locatis ergo leiiloriis. Tankradus
considerans in ferilale audaci resistere, motus ani- plurimum minaruiii Turcis, per nioenia et turres
mo, vehemenler indignalur, et verso. mucronis djffusis, ex advenlu Boemundi, et subsequenlis exer-
acuinine, temerario el caeco impetu propinquat citus virtule inlulil, nisi exeuntes, porlas urbis
belluae ut jecur ejus perforaret. Se.d infelici casu aperirent, asserens, non prius suhvenientem exer-
ictum gladii effugiens bellua, subito curvos iinguos citum ab hujus ohsidione recedere; quam ut Nicaea
lunicse ducis inGxil, ac complexum brachiis, equo cuin omnibus inhabitantibus caperelur superala,
devolutum, lerrae applicans dentibus jugulare propc- Si vero volunlati eius acquiescerent, urbeni anc. ri*
441 ffiSTORlA HIEROSOLYM.— LIB. III. 442
rent, non solum in oculis Boemuridi graliam et A Tankradtis cum universa sua adunatione , qnae
vitam invenirent, sed el prsemia multa accipienies, secum confluxerat, insignis armis, galeis et loricis,
eidem civitati et aliis proeesse proesidiis mererentur. et equis rapidissimis Baldewino in occursum pro-
CAP.VI. — Civesdedkionem poltkenlur; viri exerci- perat. Turci vero luhis et cornibus horrisonis ad
tus Dei tbnge a se divisi, hosles adesse de allerulris lerrendum ipsum Tankradum a muris forliter in-
suspkanlur. tonaut. Sed utrinque Christianitatis signis recogni-
His blanditiisetpromissis, inlerdum nimis niagni- tis. el visis amicis compatriolis, prae gaudio in Ja-
ficis', Turcimolliti, Tankrado hac condilioneurhein cryinas defluunt, quod sic Dei gratia a pcenis et
pollicenlur, ne quid periculi ant seditionis ab ulla perieulis nunc liherali siut. Nec rnora; deinceps
subsequenti manu ultra eis inferalur, donec Boe- commislis copiis, lentoria communi consensu pa-
mundi poteslati cum urbis praesidio subdereutur. riter ante urbis incenia reponunt,el ex prseda,quaiu
Quod Tankradus minime recusans, fcedus in hunc conlraxeranl ex montanis el regione in bobus et
inodum cura illis innodari instiluit, qualenus vexil- armenlis, cibos mactant, el piirant, ignique appo-
lum ipsius Tankradi in cacumine magistrse arcis in nunl: quos sine sale coclos diutina fames mandi:-
signum erigerent , quod Boemundo praecurrens , care coegil, prorsus pane illic cunclis deficiente.
lianc Tankradus vindicaverit civitalem, et sic in- ^ Ernt enim civilas ex omni parle munita, habitalo-
tacla deinccps ab omni hostili impelu haberelur. ribus, rivjs et pratis apta et commoda, sita in cam-
Baldewinus vero frater ducis Godefridi, Petrus pis ferlilibus : cujus mcenia adeo admiranlur for-
coines de Sladeneis, Reinardus comes de Tul civi- lissima,ul nullis vinci humanis viribus, nisi Di.o,
taie, vir magnae indusiriae, Baldewinus de Burg, annuenle, credalur.
juvenis praeclarus, coajuncti per amiciiiam , alio CAP.VIII. — De mutua quorumdam principum ulter-
itinere divisi, per dies tres ab exercitu eijrantes calione, ubi et Tarsenses Tankradum sibi praesss
per loca deserla monlium et ignola, gravi alflicti desiderunt.
jejunionecessariorumque penuria, tandeiii per er- Crasuiia vero luce exorta, Baldewinus exsurgens.
rorem perplexarum viarum in eujusdam monlis suique sequaces atquead urbis moenia lendeutcs,
cacuniine casu consliterunl. De quo (entoria Tan- signmii Tankradi, quod eral notissimum, in emiiicn-
'kradi speculanies, per camporum planitiem in ob- liore lurris arce, ex consensu et fcedere percusso
sidionem Tarsi locata, limuerunl limore magno, Turcoruin , posituin conlemplanlur. Unde niinia
existimantes Turcorum lmnc apparatum _fore. Nec indigualione et ira accensi, in verba amara et se-
niirius Tankradus viros in montis cacumine a longe , diiiosa adversus Tankradum suosque eruperunt,
J Tankradi el Boemundi
contemplatus expavit, Turcos adesse arbitratus, jaclantiam et principattira.
qui sociis urbi inclusis ad subveniendum properas- floccipendentes, luto et foeci sequiparanles. His et
sent. His tandem descendentibus, vilae diflisis, fame bnjuscemodi verbis amaris feread arma venlumcst,
semivivis, Tankradus ut miles acerrimus socios ad- nisi viri pacifici el, prudenles lali consilio interve-
iiionet ul eis res sit pro anima defendenda. nissent, ut ab ipsis civibus Armeniis ex amborum
sub cujus dominio et di-
CAP.VII. — Obsides feedus rumpunl; Taiikradus et legalione cognoscerettir,
Raldeminusmislis copiis obsidionem reparanl, ei de tione urbem magis subesse inlendereni, cujiisque
silu urbis, parti meliori oplione faverenl. Couliuiio responsum
Turei autem, qui in lurribus et moenibus ad spe- est ab omnibus, magis velle subjici et credere Tan-
ciaculum et defensiouem ad quingentos couvene- krado quam alterius principis ditioci. Dicebant
rant, et ipsi pariter Btildewinum ejusque comita- enim hoc non ex cordis devotione, sed ex Boemun-
lum acies Turcorum existimantes esse, Taukrado di, quam semper babebant, invasionis suspicione.
improperantes in liunc modum minabautur ; < Ecce Nec niiruin, cum longe ante hauc expeditionem in
manus auxiliari nohis properantium : nos non in parlibus Grasciae,Romaniae, Syriee, Boeniuiidi sem-
tua,ut exisiiipabas, sed lu luique in manu nostra j per fama elaruii, bellum iiiliorruit; Godefridi vero
et vfrlule hodie conterendi estis. Quapropler le ducis nunc priinuni nomen scintillabal.
boc in foedere, quod frustra pepigimus, jaui dece- CAP. IX. — De eadem re. .
ptuni credas. Nec aliam ob sausam le morari in His auditis, Baidewinns ferventiore animo ad-
castiis fecimus, irisi quia spes auxilii in his, quas versus Tankradum in iram extollitur, et gravioribtis
vides, aciebtis in liiani luorumque perdjlionem prac- verbis in ejus praesenlia lam cives quam Turcos
stolabamur.» Tankradus, juvenisiinperterritus, Tur- per verba inlerprelis sic allocutus esl: < Boemun-
corum minas parvipendit, et brevi responso impro- dumelhunc Tankradum, quos sic venerainini ac
perantibus resistil: < Si hi vestri milites aul prin- formidatis, nequaquam magistros majores el polen-
cipes baberitur, in Dei nomine eos parvipendimus ; tiores Chrisiiani exercitus credaiis; nec fratri meo
adirenon (imemus. Qui si a iiobis, Deo opilulante, Godefrido, duci priiicipique niilitise loiius Galliae,
vicli fuerint, superbia vestra et jactanlia pienas non nulliqiiesni generis istosessecomparandos.Princeps
evadel, Quod si pecca(o nostro adversante slare enim idero fraler raeus, diix Godefridus, regui ma-
nequiverimus, nequaquam tamen manus Boemundi gni et primi imperatoris Roinanorum Augusti li:a-
et sui exercitus subsequentis evadetis. i Hoc dicio, redilario jure suorum amecessoruin nobiliuni, ab
 ' '
*-cS ALBERICI AljUENSIS 444
omni honoraUir exercitu, ciijtis voci et consiliis ad 1K sionem reiinere decreverunt, donec dux Godefridus
omnia magni parvique ohlemperare noti desinunl, et subsequens exCrcitus propinquaret, el tunc dono
cum capul el domiiius ab omnibus sit electus et et graiia ipsius dncis de eadem civitate et coeteris.
consiilulus. Sciiote quidem vos et omnia veslra, rebusjuxta |H'om,issumRaldew.ini cum eis agereiur,
«ibem quoque ab eodem duce in ore gladiiet fiam-> sive in promfssione Cliristiana, sive in ritu geuti-
inis deleri et consumi ; nec Boemundum, nec huno Uura persistere delegissenl. Duas (animri turres ma-
Tankraduin stare vestros propugnatores, aul defen- gislras Baldewino contulernnt, in quibus securus
sores. Serinee is Tankradus, ad quem irilendiiis, et liducialiler manere et qtriescereposset : caetera j
hodis manus nosiras evadel, nisi vexillum, quod Hiultiludo exereitusper doraos et Ioca civitalis pas-.
nobis in contumeliam, sibi ad gloriim erexit, a sim diffusa est. His itaquecum principe suo Ralde-
eul.11.inelurris jaclrlis, poiiasque nobis aperiri fa« wino inlromissis, et hospilii quiete recreatis, pro-
ciatis. Si vero noslrae volunlati in hnjus vexilli eje-; xima dehinc die jam vespere inslanle, trecenii ab
elione et urbis redriitione salisreceritis, vos exalla- exercitu peregrinoruni sequestrali, ac vesligia Tan-
bimus super oinnes in terminis his considenles, et kradi secuii, de familia et papulo Boemtindi, anle-
gloriosi in conspectu domini et fralris mei ducis, urbis moenia in armis et clypeis astiteruni, quibus-
vosque dignis muneribus bonorali, semper eritis. > 'B ex jussu Baldewini et consiiio majorum urbs el ja-
Hac spe boneeet blanda>promissionis eives et Turci nua interdicla est. Hi vero longo fessi itinere, et
illecti, Tankrado peniltis ignoranle, foedus et amU rebus necessariis vacui et exhausli, inulltim precan-.
eitiam cum Baldewino firmaverunt, et sine mora tur urbis hospitalitatem el rerum necessai-iarum
vexillum Tankradi de culmine lurris est amolum, venalilatem : precati sunl etiam plebeii ordinis de-
ct procul a rooenibus in h>co paluslri viliter eje-. comilatu Baldewini.eo quod confralres elCbristianoe-
etum ; Baldewini vero signum in ejusdem lurris essent professiouis. Sed nequaquam preces eorum a
apice promolum est. Baldewino exauditae siinl, hac de causa scilicel-,
CAP.X. — De eodem, et qitaliter Tankradus urbem quod ip auxilium Taukrado descendissenl ei pro-.
Azaram inlraveril. pter fidei firmalionem, quam cum Tui<cis el Ar-
Tankradus viso signo Baldewini promolo,. suo meniis fecerat , iiullum pracler suos anle ducis
vero remolo, licet trislis, patienler lulil. Qui sedi- Godefridi adveiuum in urbem recipi aut inlro-
lionem oriri inter suos et Baldewirii salelliles ex milti. -
Iiac vexilli mulatione percipiens, el qura pars sua CAP.XII. — Chrhiiahi exlra porlam civilatis manen-
riumero ei armis erat inferior, ullra hac in discordia les, noctu a genlilibus exsiincli sunt.
" Confralres aulem et peregrini societalis Balde-
inorari noluit, sed ad vicinam civiiatem, nomiite
Azaram, miinilam et locuplelem, iransivit: cujus wini, videnles sicexclusos nullo modo posse impe-
portas clausas reperiens, minime introire permis- trare intromissionem, miserti sunl eorum, quia
sus esl. Obtiuuil enim hanc civitatem quidam Wel- fame videbanteos periclitari : qtiihus in porlis pa-
fo, orlus de regno Burgundiae, miles egregius, qui, nes el per funes pecora ad vescendum porrigere
ejeclis et allritis Turcis, urbem possederat, aurum decreverunt. Ulis ergo ila refocillalis, ct noctis ia
et argenlum, pallia preiiosa, cibaria, oves, boves, silentio pree ilineris lassitudine gravi sopore occu-
vinum, oleum, frumenlum et hordeum, et omnia patis, Turci, qui eranl in preesidiis turrium sub
necessaria illic reperienles. Praecesserat enim idem fidei tutamine, prorsus desperali, nec Baldewino
Welfo cum cseteris ab exercitu sequestratis. Tan- suisque conchrislianis perfccle se credentes, oc-
{iradus porlas civiialis inveniens chiusas, et prin- culto habilo inter se consilio, trecenti, thesauris
cipeiii Christiaiuini urbem lenere inteliigens, missis omnibiis suis secum et caeleris rebus aveetis, per
riunliis fide dala, intromilli hospilandi gralia, pre- vada cujnsdam fluminis, eis non incogniia, quod
catnr, et alimenla justa venditione et emplione sibi media urbe proefMiebai,Baldewino et universis snis
impeniri. Qui peientem exaudiens, jussit urbem p somno deditis clam egressi sunt, ducentis solum-
aperiri, virurii cum suis sociis indtici, el cuncla vilae modo ex sua huniili clientela et faniilia in praesidiis
necessaria illis administrari. relictis, ne fugae eorum suspicio aliqua apud Chri-
CAP.XI. — I76i Raldewinns, princeps civilulis faclus, stianos oriretur.Egressi autem in viros Christianos,
Chrisiianos partis Tankradi iniromitlere non vull. qui per prata ante urbem memhra fessa sopori de-
Post hujus Tankradi abscessum, Baldewinus derant, subito irruunt, alios docoUauies, alios tm-
jleralo Turcos admonet, inslat el proniittit honores cidantes, alios sagittis transfigeiues, nemineni aut
et preemia a duce consequi ingentia, et non solum paucos de omnibus vilae relinquentes;
iili, sed caeleris civilatibus preeferri, si urbem ape- CAP.XIIL — Hujus necis. populus Dei. Baldewinum,
riant, si se.suosque dalis dexlris in fidei obliga- insimulans, ad arma ruil, cui satisfaciens, conlra
tione inlroriiitianl. Turci autem et Armenii viden- reliquos Deiinimicos vehemenler insurgil.
tes Tankradi fugam et absentiam, Baldewini vero Mane dehinc facto, Christiani, qui intra urbetn
praevalere potenliam, ulrinque fide data et firmala, erant, somno exsurgentes, et ad meenia tendenles
porias urbis aperiunt, Baldewinum suosque intro- scire el videre, si adhuc moram in pratis Christiani
uiittuni; scd in omnibus munilionibus lurritis man- fralres liaberenl, vidcrunt iiniversos armis Turco-
 44f» HISTORIA HIEROSOLYM. — LIB, III. 446
rum delruncatos, et sanguine illorum prala fcedata A parlibus descendissent, et m longinquum exsilitiia
nimitim redundare. Sicqtie Turcorum perfidia et inter lol barbaras nationes advenissent. Qui causa
iniqniias propalata est. Nec mora, per universam peregrinalionis, et ad adorandum in Jerusalem,
civilaiem tumultus in populo catholico exoritur, venisse se testati sunl. Et sic ulrinque lingua et
armaab omnibus capiunlur, el in uliionem sangui- serfKone suo recognilo, fcedus de\tris datis iniernnt
nis confrairum, in fraude moriificaiorum, iiures pariler c-cnuliJeruSalem. Eral iu hoc navali collegio
infringere, el Turcos illic invenlos exstingtiere fesli- qtiidam Winemarus nomine, caput et inagisler uni-
nani, tnbisel ingenti clamore non modicam seditio- versorum consodatinm, de terra Bulonoeel de domo
nem concitantes. Tam vehementi strepilu poptilique comiiis Euslachii, magnifici principis ejusdem terroe.
tumultuoso concursu Baldewinus attonitus, a turris Jam hinc et binc fide ad invicem firmali, cum spo-
praesidio per mediam urbem equo advolans, turmas liis et universis sarcinis, reliclis navlbus, cum BaU.
armatas a beilo cessare, et in sua commonebat dewino urbem Tarsum subiernnt, per aiiquot dies
redire hospitia, ne lam stihito fcedus mutuo datum in omnibus bonis lerrae ibidem jttcundali et epnlali,
corrumperelur, donec caedesChrislianorum illi ple, Dehinc habito inler se consilio, im cuslodiam et
nius nolificarenlur. Sed magis ac magis tumullu in- defeusionem urbis irecenti ex navali esercitu s.unt
B
.gruente, ei populo necem Christianorum segre fe- elecli, sicut el ex Iegione Baldewini ducenli JHJtu^
renle, et Baldewiuum hujus occisionis , tanquam Iali, His ordinatis et conslitutis, profecli sunt fl
morliferi consilii, reum acclamanle, lalis ac tanlus Tarso Baldewinus et sui, conjunclis arrois etvirihus.
in eum fit concursus sagittarumque emissio, ul tur- in tubis el cornibus et polenlia magna regia via,
rim, refugii catisa et viise suee necessilale'comptil- gradientes.
sus, subire cogere(ur. Qui illico ad se reversus, CAP.XV. — Tankradus Mamistram civitatem armis.
-, capil, et deinstinclu cujusdam Richardi caslra BaU
animi sui ferocitale deposila, populo satisfacierido dewini hosiililer invadk.
excusat se de omnihus et crudelitalis Turcorum se - Interea Tankradus ab Azara civitale et Welfone
nesciura asserit; nec populum Dei vivi aliam ob civitatis principe migrans, Mamistram civitatem, a
causam exclusisse, nisi quia jurejtirando Turcis et Turcis posscssam et munilam, descendit. Quam re-
Armeniis promiserat neminem prscler stios ante sisieniem et contradicentem sibi forliler cum lori-
ducis advenlum urbi iiilroinitti. SicBaidewfnusexcu- cata manu assilit; humi in brevi muros illius deje-
satus, populoque suo reconciliatus.Turcos in singulis cil, poiias et vecles ferreos diruit; Turcorum
lurribus, qui de humili familia et clienlela reman- superbiam, quee in hac dominabatur, crudeli strage
serant, assilit et expugnat; expugnant el sui, rium (C allrivil. Tali modo ejectis hoslibus, Tankradus lur»
in ullionem stiorum ferme ducenli decollali suiit. res suorum custodia munivit, alimoniam, vestes,
Accusabanl enim eosiem Turcos plurimac illtisires auriiin et
argenlum grande in ea reperiens, Christi.t-
feminae civitatis, oslendentes eis anres el riares quas nis consodalihus divisit, ibidem
per aliquot dics
sibi detruncaverani, eo quod stupri sui eas consen- renioratus. Dumque illic secure moram facerel, et
taneas invenire nequiverunt. Hac infamia el hor- de nrbis custodia sollicite
ageret, Balriewirms, fra-
renda accusaticne magis populus Jesu Chrisii hi ter ducis, cum armis el sociis regia via incedens,
odium Turcorum exarserat, eorunique slrageni eo in terminos
ejusdem civilatis descendil, et in virida-.
amplius multiplicabat, rio quodam spalioso arborihus corisilo, qiiod crat
CAP.XIV. —-Ubi viri Batdewini cvm piratis Chrislia- juxla urbem, lentoria ipse suique fautores et corii-
nisfmdus ineunl, et Tarsum simul petunt. primores in ordine locavcrunl. Haecquidam Richar-
Post haecdiebus paucis elapsis, viri Baldewini per
dus, princeps Salerni civitatis Italiae, de genere
moenia diffusi, a longe navium diversi generis et Norlhmannorum,
proximus Tankradi, intuens, mo-
operis multitudinem in medio maris trans tria mil-. leste accepil; et verbis amarissimis super hoc Tan-
liaria ab urbe coiileniplaiiltii', quarum mali miroe kradum compellat, dicens : '<Ah! Tankrade, hodie
magniludinis et alliludinis auro purissimo opeiii, I" vilissimus omnium factus es. Baldewiiuim preesen-
j.n radiis solis refulgebant; et viros ab iisdem navi- tem aspicis, cujus injustitia el invidia Tarsum ami-
bus in Iiitus maris descendenles, et plurima spolia, sisti. Ah! si nuuc aliquid virlutis in (e haheres, jam
quse Iongo leropore seu annis ferme ocio conlraxe- tuos commoveres, et ti.bi illatam injuriam in caput
ranl, inter se dividenles. His visis, hosiiles vires ejus rependeres. » His audilis, Tankradus infreniuit
accitas ab Iris qui noclu, caede Christianorum facta,
spiriui; et illico arma el milites requirens, sagitta-
cffugeranl, exislimabant. Unde ad arma contenden-, rios stios in virtute magna praemisil ad lacessendos
les, equo alii, pede alii usque atl ipsuin littus cou- hosles in lentoriiis, et ut laederent equos, per
currunt, cur advenerint vel ex qua natione prpces- pascua et prata vagantes. Ipse quoque eum qnin-
s.criul intrepilo ore perquirentes. llli &eChristianae genlis loricaiis equililms repenle in ejusdem Balde-
professionis mililes esse respondent : e Flandria et wini casira et salellites ruit, ul in omnibus injoriis
ah Antverpia et Frisia cselerisque Galliseparlibus se quas sibi intulerat, dignam siimeret ullionem.
Yciiissefatentes, el piratas annis oclo usque ad hanc GAP.XVI.—Batdewinus el Tankradus bellnm con-
diem se fuisse. Reqnirebant etiam qui advecti fue- serunl, in quo Tankradus* inferior invetilus cst.
ranf, qua de causa ipsi a Romanis ct Teutonicis Baldewjmis sinc niora, Baldcwinus quoque ds
447 ALBERICI AQUENSIS, 443
et Giselbertus de Claromoitle, i
P, CAP. XVIIL — De prospero evetilu Batdeioini in ex-
Burg, sequivocus eus,
illius lam piygnandis munitionibus, et de perfidia cujusdam
omnisque comiiiiius, agnito repentitio Armenii. Jam invilus idetn Annenius commissum
assultu et impetu Tankradi, ferro induur.tur, signa sibi prmsidntm reddk.
erigimi, sociisque virili voce admoiiitis v obviaui Tandem quidam principes q-tii, audila Baidew.r.i
Tankrado in mnlia vociferatione lurbaruni el cor-
nuiiin raplim exhibetilur, ulrinque praelia graviler induslria el nobililate, fcedus cum eo pepigerant,
allcr Fer, praeposilus Tur-
comroillenles ot gravi vulnere corruenics. Sed ma- viri Armenii, quortim
iius Taukradi.dispar numero etviribus, lerga verlil, bayscl, alier Nicusus nomine dictus est,. cujiis
et prsesidia spatiosa Turbay.sel adjacebant,.
belli pondus snstinere non valens, ac in urbis prae- cnstra
cum Turcis
siditim vix trans arclum ponleni aqure cum ipso inlellecta perfidia Pancralii, quam
inoliehalur, scienles eum virum noxium el faci-
Taukrado fugam faciens, a belli turbine elapsa esl.
Iti hnjiis pontis angustia Richardus princeps Salerni, lem, Baldewino relolerunt, asserenles. si lali viro.
et Roberlus de Ansa civiiale, el tam facinoroso, imperaioris perjnro, longitis.
proximtis Tankradi,
inililcs acerrimi, niniirum retardati, capii ac reieiili preesidiiiraRavenel crederet, in brevi lerram quam
et de societate Tan- &ubdideral posse amillere. Baldewinus hoc au-
sunl; phirimi equiies pedites dilo ab his viris credulis et fidelihus, saepius ver-^
kradi, alii exstinoli, alii vuluerali, perierunt. Solus '[»
Ciselheiius de Claromonte nimium insecnlus, ei in suias ilUus ipse expertus, procsidfiiin illi commis-
sum requisivU :; quod Pancratius ohslinalo-animo in
mediis hoslibus iuvolulus, in ipsius ponlis angiislia
et : reanu vel custodia Gallorum reddere recusavii,
raplns abduclus est qtiem Baldewinus et suf Postremo Baldew.inus posi plurimam requisiiioiiera
pcremplum existimantes planctu magno lamenta-
prsesidii indignalus, quadain die sibi assistenlem ct
bantiir. eonttadicenlem teneri jussit^ vinculis astringi,. lor-
CAP.XVII. — Tankradus el Baldewinus pacem inter inenlis affligi, quousquepraesidimn.coaclus reilderel.
se reformani..
Sed nec sic adhiic reddere ullius tonnenii labore
Craslina vero die oita, utrinque de absentia ca-
atit vitae necessilale compulsus. est.. Baldewinus
plivorum virorum nohilium dolentes, ac recordati laedio lormeniorum illius victus, a.d uUjnuim jussit
quia ambo deliquissent, lam sacrae vioeJerusalem
devolione violala, ex consilio majorum suae legionis ut vivus membratini discerperetur, nisi praesidu de
reddilione sibi saiisfaceret. Qui hanc alrocem
pacem firmam coniposuerunl, captos pro captivis membrorum et nervorum
sibi invicem resliluenles. Hac pace composita, et discerplionem meliiens,.
in manu Ferlitteras direxil filio, ui preesiriiumfesti-
universis spoliis cum captivis reslitutis, Baldewinus _
nato pro vileesuaeelmeiiibrorum suorum liberatioua
cum suis septingentis equilibus divisis conciUo
Balriewino redderel. Quod aclmn- esl; efPaiicraiius
ciijusdam Armenii nrilitis, Pancralii nomine, lerram a vinculis
Armeniae ingressus,. praesidium mirifici operis et absolultis, et deinde a collegio Baidewini.
dissociarus. Baldewinus ergo suscepium praesidium
roboris, nomine Turiiaysel, obsedit, QuM Armciiii custodiae ac fidei suorum coiilulit Galloruiii, et
cives, viri Cliristiaiise professionis, videntes, consi- dicilur Bersahee, diseessit, (errain,
lio clam cum ipso principe Baldwino hahilo, Turcis Turbaysel, quod
ei regionem undique expugnans suoeque potestati
expulsis, qui arci praeerant, in manus ejus tradide- suhjiciens.
runt, volenles magis sub Christiano duce servire
quam sub genlili dilione. Hae itaque civitate cum CAP.XIX. — JDua:civkalis Rohas Baldewinumin au-
arce prsesidii subjugala, et viris suis in hac repo- xitium vocat; Batdewinus vocaius, ire perrexit.;:
silis, Ravenel praesidium humanis viribus inexpu- a Turcis velilus iterato reproperal.
gnabile, siniiliter obsedit et apprehendii., De quo Post haec diebus aliquot evolutis,. el fama Bal-
Turci, caplione Turhaysel exterriti, fugisse et abisse dewini longe lateque crebescente, et belloruiu
referuntur. Apprchendii et mullas civilates cum suorum virtute super onines hostes suos divulgata,
caslellis quoe in circuitu erant, exlerrilas a faeie dux civilalis Rohas, quae dicilur Edessa, sila in,
exercitus Anliochiam lendentis : quas itidem Turci " regione Mesopotamise,episcopumejiisdem urbis cum.
diu subjugatas cuslodientes, nuncformidine concussi duodecim majoribus civilalis, quorum consilio.
ftigitivi noctu reli.nqiiebant. Ravenel itaque appre- omnis slalus regionis fiebat, ad ipsum Baldewinum.
heiisum Pancratio Armenio praediclo commisit, viro misit, qualenus cura Gallis miliiibus ad urbem de-
instahiii el magnae perfidiae, qnem a vinculis impe- scenderet, terram adversus Turcorum infesl.iliones
ratoris Grsecorum elapsum Nicoeeeretinuit, eo quod defenderet, ct cum duce communi poieniia et
audisset eum virum bellicosum esse et mulliformis dominio universOs reditus el tiihiua ohiinerel. Qui
ingenii, et quia oninis Armenia el Sjria ei Graecia tandem consilio acceplo acquievii, et descendit
ilii notoe haberenlur. Pancratius, ut erat perfidus et solum cum quingentis equitibus; caelera mulliludine
astutus, Turcis apprime nolissimus, eeslimans ro- dimissa ac relicia Turbaysel ac Riivenel, et multis
bore commissi sibi pracsidii htijus Ravenel terram in locis qua>, Turcis expulsis, nunc suoesuherant
sc posse obtinere, nullura de comilalu Baldewini poieslati. Du u auiem via maturala usque ad
intromiltens, lilium suum adolcsceniem illuslrem in Euphratem fluvium magntim 1ransfrctare paravis-
eo coustiluit : et tamen hoc fraude fieri, cum Baldc- sent, Pancratii consilio cl instiiictu, quem soherat
wino auibulans cl nianens, dissimulahat. avinculis, Turci el caeleri hoslilcs copite eductee-;
 459 HISTORIA HIEROSOLlv. — L!B. III. xs»
et undique conglohatae, ad viginti millia adfucrunt A admPiiuii, nt oiniii mltilia el soiitlortim conveiitin.iK»
obviam transire volentibus. Sed vim el equilatum convocalis suis, pariierque civibus Rohas assumptis,
«"orumcomperiens, el minimenunc tot inillia sufferre ad muiiitionemSamusart.quaeeratjuxtaEupliraiem,
valens et debellare, via, qua venerat, Turhaysel re- proficiscens, expugnaret Balduc, principem Turco-
versus esl. Dehinc Turcis dispersis, ac in sua rum, qui eamdem arcem ad Rohas pertinenlem
lutamina reversis, Baldewinns ileralo duccnlis invaserat injusle, el oblinebal. Intulerat eniro idem
eqiiilihus assumptis, Rohas profeclus est conduclu Biilduc civibus iiilolerabile malum: .nam filios
.virorum fidelium, sine impedimento el liostili majorum civitatis non paucos obsides sibi da.ri minis
incursu ilinere suo peracto, et Euphrate iliiniine cnin exlorserat , propter annuos reditus et tributa
oinni prosperitale enavigalo. byzantiorum, quse ilii ad redimendas vineas elsata
CAP.XX. — Baldewinus qualiler in urbe Rohas ex- dare convenerant. Baldewinus primam peiilionem
ceplus sit, et quam magnanime ducis illius dona hanc ducis e( majorum civilalis non refulans,
respuerk: el peiiiio seniorum. assumptis ducentis sociis el omni civitatispedeslri et
Hujus lam egregii el nominatissimi principis ad- equestri comiialu, caslrum Samusart esl aggressus,
venlus fama, ul aures senatorum urbis penetraral, nuiltam vimin virlute suorum hostihus infereiis. Sed
gaudium et jucunditas facta esl in universis qui B Balduc et suis oceurentibus in grandine sagill3ium
atidierant, ac in (ubis el omni genere musicorum et liibarum stridore graviier repressi sunt.. Nam
lam majores quam minores in occursum ejus con- illic infinila manus civium Armeniorum effemina •
veiicrunl omni honore et gaudio , sicut iantum lorum, incauie el segniter dimieantium, corruil, sex
decehat virum, urbi introducenles. Induclo tam tanlum slrenui el probi iiiilites Baldewini sagiltis
honorifice viro, et gloriose portiscivilatis elhospilio confixi perierunuquorumexsequiisChrisliaiio more
eum stiis consliluio, dux,qtii cum consilio duodecini compleiis, planctus et dolor magnus per universam
senaiorum ad resistendum adversariiscivitatis euin civitalem factus esl. B.ildewinus videns arcem
acciverat, indignaius super laudibus el honoribus, praesidii Saniusart insuperabilem, et in ea Turcos
quos illi populus et scnaius exhihtierat, sub arcano bello forlissimos et indefessos, apud S. Joannem,
cordis sui graviler coepit ci invidere; sed et euni quod eral in prsesidio noii longe a!>arce, suos in
penitus civilati et regioni praeesse inlerdixii, nec lorica, galea et equo reliquit, qui semper Turcis ad
parem sihi ad aliquos fore redilus vel tribula. resisteiulum occurrerent, el belli assiduilale vexa-
Diccbat enim, illi plurimum auri, argenti, ostri, rent : ipse solus ctim duodecim GallisRohas rever-
liiiilorum et equorum armorumque copiam se sus est.
diiturum, si sibi et civibus ac regioni contra Turco- Q CAP.XXII. — Conspiratm plebis cansilhtm in .iv.ccm
rutn insidias etassultus propugnalor et auxilialor in suum Baldewinus volens reprimere, niltil proficit.
locis sihi coiisiiluiis esse non negaret. Qui omirino Post hoec paucis diehus evoluli«, oniiiis senatus
ducis baec munera sub lam vili coiivenlione susci- et universi cives consideranles Baldewini pruden-
pienria refuiavil, rogans ut lanlum conduclus sui liam et constantiani adversus Turcorum insidias,
liducia sine periculo et iniquo machinamenlo ad mullumque sub manu ejus civitaicm el cjus iiuini-
ducein Godefridum et confratrem suum santis el liones posse salvari ac defendi, in unum convene-
incoluniis redire possit. Hoc duodecim proceres rurii, Conslantino de montanis accito ad commmie
senaiorcs et primi civilatis cseleraque niultitudo consilium, viro potenlissimo, qualenus ducem stuim
audienles, quia non auro vel argenlo vel ullis pretio- interimerent, et Baldewinum loco ejus ducem et
sis inuncribus possit retineri, tlticem adierunt, omni- dominuin exaltarent. Erat enim idem dux valde
bus modis el precibus inslantes ut virum lam cis contraritis : nam multis eos calumniis affece-
iiohileui et propugnalorem fortissimum recedere non rat, aiirum et argenlura incomparabiliter cunclis
paterelur, nec a se alienaret; sed de regno et ahslulerat : si quis vero resisiebat, Turcorum
civitate-socium sibi facerel, cujus protectione el n iiiimicilas et oiiium non solum in periculum vilae
inililari ope civilas et lerra semper posset defendi, suae, verum etiam in vineis el in salis suis succidcn-
et nequaquani de promisso virum molestaret. riis, et in prseda gregum suorum suscilabat. Hoc au-
CAP.XXI. — A duce urbis Rohas Baldewinus in fi- dito consilio, die quadam nniversi parvi et niagni
liitm adoplaius, peiiiione ipsius Samusarl civitulem civitalis ad arma convolant; armali et loricaliBalde-
impugnat; sed infecio nogotio reversus esl inams. winum conveniunt, ut cum eis ad interiliiin ducis
Dux quidem duodecim praefeclorum el omniirm sui contendant, asserentes eum loco suo dominiim et
concivium constantiam et benevolentiam erga Bal- ducem communi consilio fieri se decrevisse. Qui lale
dewiuum videns, eerum nolens pelitioni salisfecil, facinus prsesumere omnino conlradixit,cum vice filii
ac Baldewinum sibi filium adoplivuin fecit, sicut sibi sit conslilutus, cl niliil causae vel mali adhuc iii.
mos regionis illius el gentis habetur, nudo pectori eo repereril, urnle perditionis ejus corisectaneus et
suo illum aslringens, et sub proxirao carnis suae socius fiat. Aitenim : < Inoestimabilccorani Deopec-
indumento semel hunc invesiiens, fideutrinquedata •catum esset, ut in hunc virum manuro sine causa
et accepta. Sic utrisque firmalis paternitate el iilia- mitterem, quem in patrem assumpsi,cuieliam fidem
tione, dux Baldewinum die quadam loco filii contuli, Sed precor vos, ne sanguine el nierte cjus
4§t ALBERICl AQUENSIS 452
poilui me sinatis, ct nomen meum inter principes j\ neniem. Balduc, videns feritalem el conslawiam
Chrisliani exercitus vilescere facialis . Peto eliam ducis Baldcwiui, dixil se arcem incendio consumere,
vos, ui sibi orc ad os toqui mihi liceatin solio lurris, obsides civium el pracfeclorum, quos plurimos lene-
super quam usque in praesens habilare vestro dono bat, decolla.re, et semper insidias adversus Baldewi-
exallalus consuevil. » Quod mox ci annuerunt. Et num noclc ac die moliri. Tandem, ul plerumque
ecce uirrim ascendens, sic ei locutus esl : < Onines lemporis processit, Baldewinus audtto consilio suo-
cives et praefecti civitalis iitijtisin neceni luam con- ruin, Balduc lalenlmii nuri el argenli el ostra pre-
spirali, in omiii genere armoruni ad lurrim hanc in tiosa cmn purpura, equos el mtilos nou modico preiio
furore el impeiu animi properant : ,quod doleo et dignos conltilil, et sic praesidium Samusarl ali hostili
moksle fero. Sed ut aliqua ratione liherari possis, manu et poleslale reriemil. Ah ea deniquc die et
vcl rerum luariiin dalione praevei.ire non neglexi. » deinceps Balduc Baldewino stibditus facnn est, in
Vix dux colloqiienicin sibi audivit, et ecce in.cir- domo ejus condoniesiicus ci. familiares inier Gallos
cuilu lurris niultitudo civiuin in obsidione el impu- constiiutus. Baldewinus arcem susceplam fideli
gnatione confluxit, inccssabili mangenarum et sagit- suortiin custodia. inunivit, obsides illic reperlos pri--
tarum jaclu muros el lurris ostia quatientes. . nioribus quibiisque et civibus resliluil. Post haec,
CAP.XXIIL — Quam misere idem dux JB quia aeque gcnlilibus ct Chrislianis non convenil, et
iuierfecius sil. invicem sibi semper sunl suspecti, Baldewinus
Dux videns aniniae suae angusiias, lliesauros suos uxorem Balduc etfilios pro fidei stabilitute requisi-
iiicomparabiles in oslro, in vasis aureis et argenleis, vil : qui benigne annuil; sed de die in diem occa-
in bysanliis copiosis B;ildewino aperuit, rogans ut sione adisivenla, obsideshos dare differebat.
suscipial, quaienus apud cives pro vita et salule sua CAP. XXV. — Prwsitlium Sororgia in manus Balde-
iiuerveniat, eliiudumac vacuum a lurri exire el abire wiui non sine tubore iradiiur, elBulduc fraudulen-
tia notatur.
paiianlur. Baldewiiius preces illius exaudiens, rnise-
ricordia niotus super desperato, praefeclos populi Baldcwino duce sic exaltnlo cl mililari aclioue
obnixa suasione adhorlalurel inslai ulduci suo par- divulgaio, Balas, qui et ipse princeps et invasor prae-
centes nonoccidani,el lhesaurosinnumerabiles, qtios sidii civilalis Sororgiae eral^ duci Baldewino lega-
videral, inler se parliri non rcfulent. Senatus et tionem misit, qualenus exercilu adtmalo, ad civita-
tiuiversi cives ad Baldewini el promissionem ihesau- lem, quee a praesidio el roonlanis distabat et rebellis
rorum miniine auscullanl, non vivum, non sanuin adhuc resistehat, descenderet, et prsesidiuin in cjus
pro ulla rcrura coinraulalione aut dalione illuni 'n manu, civibus et urbe superatis, ahsque dilatitme
6'«idere tinaniroiterexclaraantes, injurias et calum- u reponeret: eranl enim cives Sarraceni, qui sibi
nias sihi ohjicieriles, quas sub eo et a Turcis ejus resistebanl, et tribula dare coiilemnebanl. Baldewi-
iiisiinclu saepesuslinuerant. Dux itaque vitaesuse dif- iius promissis illius credens, fcedere ad inviccm per-
fisus, ncc precibus suis aut ullis preiiosis,donis vi- cusso, cum omni apparatu suo urbem obsidere et
dens se quidipjam proficere, Baldewinum a lurri re- expugnare disposuit, donec cives vicii cederenl, et
misil, se per feneslram funiculo a solio laxans ex- deinceps tributarii fiercnl. YTerumcives Baldcwini
ivit: quem nrille sagiuis in momenlo confixum mor- adveniuro et indignaiionera ex Balas suggestione
tificanlcs, media platca pvojecernnl capulque ejus inlelligenles, Balduc conventione solidorum caete-
anipulanles, ad ludibrium oninibus haslse prsefixum rosque Turcorum mjlites multis praeraiis sibi asci
per onines vicos civilalis detulerunl. verunl, speranles sub eortim tutamine moenia urbis
CAP.XXIV. — Occiso dncc, Baldewinus subrogatits posse retineri ac defeudi. Balduc iniles, et unus de
venalem arcem Sainusarl emere primo conlempsit, principibus. Turcorum, avaritia byzaniiorum jam
postmodo consilio suorum rebus pretiosissimis com- corruplus, cum suis ad urbeni accessil, sperans eidem
paravit. urbi adhtic praeesse el doniiuari. Baldewinos, hoc
Craslina vcro die Baldewiiium, plurimum rcni- D comperlo, in manu forli die stalulo ad obsidionem
t?ii!em et conlrariiccnicm, dticcm ac principem ci • urhis Sororgiee proficisci disposuil cum mangenis et
vitalis siatuerunt; lurriin insuperabilem cum lini- omni apparalu arroorum, quibus urbs scindi aut
versis thesauiis exstincti ducis in ea repertis illi expugnari possel. Cives vero et Sarraceni miliies
c.oniiilefuiit, jurejurando suhjecti illi facti el fideles, apparalum intolerahilem atidienles, formidine con-
Balduc hac Baldewirii nova promolfune audiia, cussi, nuntia illi miserunl ul pacifice ad illos descen-
timore magno percussus est, ne in virlule Gallorum, deret, urbem sine contradictione reciperel, rediius-
virorum belligerorum, obsldione facta pra>sidiiim qiie singiilis annis suae ditioni non negarent. Bal-
Samusari amitleret. Unde legatione ad Bahlewinum dewinus precibus eorum cessit; diem staluit, qua
facta, arcem illi venalcm pro iiiimerodccein millium omnia haeccrim pace et fide rata et credula compo-
byzantiorum oblulit, et quia abhinc el deinceps illi nerenlur. Balduc videns quia cives a defonsione
pro solidorum convenlione fideliier militarel. Qui defecerant, et limore perterriti resistere tanto prin-
ad ejus verba nequaquam attendit, eo quod injuste cipi neqiiiveranl, urbem cum suis egressns, Rohas
Chrislianis hanc arcem abstulisset, qiiondam ad ad ipstim Baldewinum simulata fide in his verbis,
civiialcm Rolias non longe ante hoc lonipus perti- dcsccndii : < Nequaquam credas, ut arhitrcris nie
 *S3 IIISTORIA HIEROSOLYM — LIB. III. 454
ideo urbem Sororgiae inlrasse, ul civibns auxilium A . quam de regno Angliaecduxit,,diiitina corporis mo-
adversus le ferrera, sed veni, ut eos quoljbet consilio lestia aggravata el duci Godefritlo co.niroendata, vilam
ab incoeplo rebellionis suee revocarem, libique sub- exhalavil, sepulia catholicis obsequiis, cujus nomen
ditos facerem ac iribularios. > Quod Baldcwiuus eral Godwera. Cdelrardus, similiterde Wizan infrr-
palienter accipiens, Balduc in excusaiiene bac ma- nriiaie correplus, ibidcm obiil, honorilice sepuh-ro
nere secum ab illo dic concessit; sed (amen niinime illic condilus; miles irreprehensibilis el in omni
fidei illius se credebat. Nec mora in manus cjus urhs bellortim consilio et aclione utilis, cJedomo ducis
esl redriita, cives trihutarii facti; prsesidimn Balas, Godefridi, semper secrelorum iUius ante oiimes
quotl in monlanis praeeminebai, in manum ejus et conscius. N
suorum custodiam reposiiil. Baldewiims civitate cuin CAP. XXVIII. — De
CivilateArihcsia, nbi Chiistiani
praesidio suscepla, Folkerum Carnulensem, viruin Armenii secttm manenlibtts Turcis capiia desecanles
mililarcm el belli periiissimum, ad procuranda ct fratres beitigne recipiunt.
tuenda mcenia in eis reliquit; ipse Rohas in magna Egressi a monlanis et regione Maresch pracdicti
gloria reversus esl. principes cum omnihus sequacibus legionibus, com-
CAP.XXVI. — Tankradus damnosa Christianis prm- pererunt a quibusdam Christianis Syriae sibi occur-
sidia destruk, el oblala sibi ab hosiibus munera renlibus
civitatem Arihcsiam non procul abesse
prudenler reponil.
rehus necessariis viiae locupletem, sed a Turcis pos-
Tankradus, qui a Baldewino divisus, Mairiistroead
niaritima remanseral, cum adauciis sibi viribus de sessam. Hoc compcrlo, Roberlus de Flandria as-
navali exercilu, queuiBaldewintis advexeral, castrum sumplis sccum viris catilissiinis, Rolgero dc Roscii,
Gozelone filio comiiis Cunoiris ric Monte acuio, cun»
puellarum quod vulgariter appellatur de Balesses,
ohsedit et expugnavit: similUer castrum paslorum mille loricatis ab exercitu exsurgens ad Arihesiairf
descendil, civitatem muro, mcenibus et prarsidia
expugnalum diruil; caslrum quoque adolescentuni,
lurrilO munitissiinam, in qiia Turci manenlcs Ar-
quod dicitur de Bakelers, quae in monlanis erant
menios Chrislianos servili jcgo suhegerant. Urbi
proesidia, in manu robuslPrum mililum, dejecil ct
attrivit. Alexandriam minorem portis el muris diru- itaque el ejus moenibus appropinquantes in siguis
1
lis suhjugatam obtinuit. Turcos in eis repertos in ereciis cujtisque colore pulcherrimis, in galeis ameis
ore gladii percussit. Omiiia autem casiella et proesi- auro lucidissimis, lolam regionem inma adveuius'
dia hacienus peregrinis nocentia, aut cepit aut in- sui concusserun!. Turci in mceiiihusAriuesiaeet prae-
causa defensionis el repugnalionis, repenlina
cenriit; hostes gentiles in eis inventos alios occidit, sidio,
alios captivos lenuit. Hosles vero, qui, Chrislianis fj ' hac Gallorum congressione perterriti, asliionint,
civilatis obice ei seris niiinientes. Verum
suhjiigalis, per nionlana dispersi Christianorum prae- portas
sidin et loca iujustc invaseranl, audila illius virluie eives Armenii, quos iidem Ttirci Ionga servituie
secum in eisdem niuniiionibusconsii-
inililari, alii fugam capiebanl, alii missis eqtiis et depresseranl,
mulis, auri argeniique donis preliosis amicitioe illius tuii, reminiscenies injuriarum suaruni quas ab-
eisdem Turcis diu perlulerant in raptu uxorum ct
jungebanlur, quatenus eum pacificum in oniiiibus,
filiarum, in aclione caelcrorum ncfariorum, in ex-
qnee obifnehant, reperirent. Tankrarius de omnibus aciione tribuiorum
quoeofferebanlur nihil refulahat; sed sicul cauius adventu injustorum, nnnc freii auxilio et
et providus omnia suscipiens reponebal, memor Chrislianorum eosdero Turc-os invadeiitcs,
el adbuc cre- in ore gladii peremerunl, ei capUa eomm ainpu-
praeteritarum angustiartini, inajoriim
dulus futurarum. tanles e feneslris e( moenihus ejeceruni, poiiasque
urbis confralribus Christianis aperientes, ariilum'
CAP.XXVII. — De civilate Maresch, ubi et uxor
Batilcwini obiil. reddiderunt luttini in occisione gentiliuro, in eje-
clione cxstinciorum corporum : benigne etiam et
Inlerea (otus apparaius ct virtus grandis excrcilus
omni pia suscepiione fideles fratres inducunt, armis
accelerabat, rectiludine itiueris per inediam Roma- "
el sarcinis familiariter exoneranies; cibis diversis
niam, per abrupia moniiiim el declivia valiiuin ince-
el amicis potibus recreant, equis el mulis eorum
dens, quem Godefridus dux, Boemundus, Reymundus
subiniirisiranles.
comes, Roberlus Flandrensis, Reyraerus episcopus pabula sufficienter
de Podio, Robertus de Northinaiinia, conimuni con- CAP.XXIX. — Populus Dei profana mullitudine cir-
silioelpari coiiriiiclu moderabantur. Hi ad civilalem, cumplexi, ferro sibi viam aperiunl, el vixevaduni,
obsessi fiducialiler agunl.
quae Maresch dicitur, in liianu forti descendentcs,
hospiiio pcrnoctaverunl, lahernacula in locis viren- Ab hac urbis statione usque ad Aiuiochiam decem
lihus anle urbis inceiiia exlendcnles, nuilam vim" milliaria computantur et fama novaecaedisTurcorum
Christianis illic civibus infcrenles, sed pacifice ab veloci pede transvolans, Turcos ab Auliochia et rie
urbe vilaenecessaria venalia siiscipicntes. Turci, <jui cunclis fmibus ejus ad viginli millia congregatos
adveritum tantoriiin ac tol principuni inicllexeranl, accivit usque ad praedictam Civilalem Arthesiee. Ex
:ib tirbis pnesidio atriiigcruiit, quam iniqua vi et his millibus Turcorum asluliores el agiliorcs tri-
injusiis triliulis anle mulios hos annos opprcsserunl. ginla, equis in modum venli currentihus insidenies,
Hac iu rcgioi-ieMaresch, uxor Biildewini nohilissima in dolo pra>cesserunl,poslterga relictis insidiis loiius
45S ALBERICI AQUENSIS 4"6
legionis, quatenus in arcu cornco et osseo Gallos e j)\. plurimis consiliis invicem hahitis, consilium reper-
preesidio lacessere et protrahere valerent. Galli tum est, ul, primo diluculo apparenle, ad pontem
cqtridcm fraudes et latenles insidias ignoranles, fluminis Fernoe reditum pararent, et Antiochiam,
pede et equo, armis muniti el Ioricis induli, illis urbem turrihus munitam et fundatam el humanis
inediisoccurrerunt campis, ut cum hostibus commii- viribus insuperabilem, securi i.itrarent, ne ponle
terent. Sed non aliquis successus illis ullo conflieiu prsevento et flumine ab exercilu Chrislianorum, pe-
poluit conlingere. Nam Turci, qui eranl in insidiis, riculum vitae expngnati paterentur. Vix Anliochiam
transverso itinere viam in gravi multiludine anlici- praedici Turci subierant, cum.sequenlisTucis cre-
panl, ne Galli reditum aul refugium ad urbem ha- pusculo magnus exercilus Calbolicoruin in lerminos
bercnl, sed momen.laneo inleritu siiffocareutur. Hoc Arlliesiic caslra applicuit,' ibidem pernoctans in Isc-
viso repentino impetu et impr.oviso, Robertus de lilia el jucunditate. Illic ex decreto majorum mille
Flandria et Rotgerus c;eterique capilales exercitus, el quingenli viri loricali elecli, ad Arlhesiam sunt
fortiler sociis admonilis, el in unum conglobatis, directi adauxilium confralrum, qui eranl in arce,
per medias densas acies Turcorum a campi planitie ui sic sani et incolumes copiis el viribus communi
frenis reduclis Iransvolanles, rigidis liaslis hosles via, minus de hostili impetu solliciti, ad exercilum
irruperunl. lrruit el omnis socielas virili audacia, B 1 repedarent. Civitale Arlhesia fidei Christianorum
quoiisque incolumes a manibus inimicorum iutra (uilione munita, ad exercilum sine ulla pffensione
portas et mccnia illapsi suiit. Turci vero elapsos suftt reversi. Reriit elTankradus ab Alexandria mi-
iu porlis grandine mille sagitlarum insequunlur, nore et marilimis regionibus; reriierunt et universi,
porlascum cis inlrare conantes. Sed retrusi a linrinc quibusque locis ad suhjugandam lerram el caslclla
in manu valida, licet exigua, portas intrare cum et civitales proemissi et dispersi, praeter Baldewi-
fiallis nequaquam permissi sunt. Multi lamen in niim, fralrem ducis Godefridi. Qui ad meridianam
repcntinis sagittarum iclibus hinc et hinc armigeri, plagam profecius in lerram Armeniae, expiignaturus
cquiteset pedites, muli qtioqne et equi gravati stiut. Turcos, Turbaysel el Ravenel et caelera proesidia
Ttirci ergo vidcnles se nihil profecisse, el adhuc in sua>ditioni subjecerat. ldem vero Baldewinus sic de
copiis suis confidentes, obsidionem circaprseilietam die in diem bellis ac triuraphis magis ac magis ac-
urhem conslituerunt. Sed fideles inclusi ex suffi- crescens, ex consilio duodecim preefeclorum civita-
cieniia cihorum in arce reperta murali rohorc firma tis, uxorem nobilissimam de genere Armenio ma-
ct incxpugnabili, luti et quieli resederuiu. lllic in gnificis et Icgalibus duxil nuptiis, filiam cujiisdam
praesjdio Arthesiee Gozelo Dlius comitis Cunonis, principis cl fratris Conslanlini, nomine Taphmiz,
liinguore gravissimo occupalus, post dies aliquot' ^- qui in montanis praesidia et plurimas muniiiones
vila discessit, el a confralribus Chrislianis dehimui ohtinebai, quorum universorum haereriem Baldewi-
sepulturae honorifice et catholiee suscepit. ntim constituit. Sexaginla eliam millia byzantino-
CAP.XXX. — Profani Arlhesiam obsidenles , de liim illi dare spopondit, de quibus convenlionem
adveniu Cliristiani exercitus per exploralores edocii, solidorum militibus suis solvens, lerram polenler
nequaqttam, usque in noclem, obsidionemsolvunl. adversus Turcorum incursus retinerel. Spopondit
faiterea non longo intervallo malurabat viatn ma- quidem, sed lantum seplem millia illi dedit : quse
gnus exerciius Christianortim, inler quos latenter vero restabant, de die in diem differebat. Nuptiis
exploratores dcgebant, qui ab exercilu occulle, visa Baldewini ineestimahili apparatu celebraiis, decre-
opportunilaiesublracii, Turcis referehant quae au- tum consilio communi et niajorum civitalis tl re-
dierant de adventu et consiliis caiholicae legionis. gionis, ul idem Taphnuz enin genero suo de stalu
Delalores prsedicti audientes quia ab Arthesia fama terrac et utililate civitalis (ractaret, eo quod vir
obsidionis suorum ad priucipem Godefridum, Boe- esset provectee selalis et sanioris consilii,]sicque
miindum caeterosque perveneral, et quia ad suh- se invicem mutuo praevenirent honore: quod et
veniendnm consilium inierant, feslinalo ad castra r. aclum est.
Tiircoruni redierunl, jam Romanos Francigenas el
CAP.XXXII. — Chrisli poputus adunatus non ullra
Teutonicos in proximo advenlare nuntianles; nec dividitur, quem Podiensis episcopuscircumspectum.
vires corinn sustinere posse, nec a manihus eorum fore, palerne alloquilur.
cripi, -nisi cito, civitaie relicla, in sua remearent lu- Postquam in iiiium convenertint congregali, non
tamina. Nequaquam (amen his sinislris nuniiis ad- ullra ab hac diedivisi sunt propler copias Turcorum
monili expavescunt, freli nimium in suis preeriiciis iiiaestimahiles, qui a monlanis el omni Romania
millibus; sed per inlegras unius diei horas tirhem profugi, ad urhem Anliochiam, qtiae erat inoeslima-
iinpugnaul, c( in assullibus plurimis lahoranl. Sed bilis murorum firmilalc et inexpugnahilis, pro de-
taborcm suuin in cassum consumtint, Gallis ah arce fcnsione properaverant. Nec mora, episcopus Po-
ei moenibus non parce resislentibus. diensis Reymerus sermonem ad populum faciens,
CAP.XXXI. — Exercilu Dei advenienie, Arthesia ft- hujusmodi exhorlalioiie universos paterne admonuit
detium tuitione munilur; Baldewinus triumphis, el docuit, juxta quod inslans necessiias, etcreber-
clarus iwvis nuptiis illustraiur. rima fama vicinse nimiura Anliochia: exigebat: < 0
Dehiiic nocic relata et tenebris inriinuViiiibus,, fratres el (ilii charissimi, Aniiochiain civiialcm ni-
tZ; «IISTORIA mFROSQLYM. — LH5. III. 4SS
utium- V;iciiiam,, ul conipertum babcmus, scitote A videntcs copias Turcorum loricalorum in fluminis
fundatam jnurali munitione firmissiroam, quoeferro ripa ad resisienduro diffusas, diffunduntur ei, ipsi
•vcljactu lapidis rescindi non potest, inauditi et iii- spatiose altera in ripa; et utraque parte sagittis
soluhilis caementj opere, et mple.magiiorum lapidum virilicpiiatu intortis et imniissis,longa fit coiicertatio,
construcla. ln hac omnes hosles Christiani noniii.ris, hominesqiie el eqtii quampltires conlixi in utraque
Turcos, Sarracenos, Arabes e montanis Ronianioc.et ripa moribundi cadentes deficiebanl.Tiircis landem
exomniparte a facie nosira fugientes, convenisse plurimum pracvalenlibus, et sagitlarum notitia et
procul dubio coguovinius. Unde cavendum summo- luclamine prseeunlibus et perduranlibus, exercitus
pere nobis est -iillra aliquos ex nostris divisionem lidelium armis et equis paratus, ad subyeniendum
faeere, nec lemerepraecurrere.; sed in communi et praemissis sociis undique accelerabal. Sed nec Xurci
unaniini-virliile in crastino usque ad poutein Fer- a ripa lunc quidem recedcntes, nialuerunt roori
nxnos commeare, consiUo caulissimo definiviiiuis.» cjiiamcedere, incessanli conatti siigittarum transmil-
lcre volciitibiis obsLiente.s.
CAP. XXXIII. —Relicla Romania, prweteclos se- — Mouiiu Podimsis episcopi poniem
quentes signiferos ad poniem usque fluvii Farfur XXXV.
(/A,i>.
perveniun'..,ubi aTurcis bellicose excepti suni. superanl; commisso.pimlio bellalores jChristi viclo-
Ornnis ergo popuius vcnerabilis.sacerdotisadmo- n res redeunt; principem Anliochim nunlia dura per.
cellunl.
nitioni acquievit; et craslino sole exorlo, cum sociis Episcopus Podiensis, qui audita lam gravi con-
ab Arlhesia receplis, cum Tankrado et-Welfpne tsniione niagnuni praeCessitexercilum, videns corda
Buloniensi, maritimisque iGallorum sociis universis stiorum meiu fluxa aliquantulum deficere Isesione
relalis, cum camelis el asinis omnibusque sehiculis equorum, peclorumque suorum transfixione, ser-
earcinarum rerumque necessariarum, in uno comi- monem iterat, populumque Dei vivi nomine sic robo-
talu el armoruni fiducia usque ad pontem fluminis rat ad defeiisionem : i Nelimueritis impeium advjr-
Fernec, quod dicilur Farfar, profecli sunt, relictis sariorum; staie viriliter, insurgite conlra hos canes
asperis Alpihus valiibusque grayissimse Romaniae. remordaces. Jam enim liodie pro vobis pugnabit
Hac enim die RoherXus Norlhinannorum comes Deus. t Ad haec verba et moniia lam preeclari ponti-
preeelectus esl cum suis militibus.exercilum preeire, ficis facta sciitorum lesludiiio, lectis galea capilibus,
situl uicis esl in ouitii exercitu iiiililiiri : qualenus et indutis lorica pectoribtis, forliter pontem pene-
si aliqua vis advei>sarioruin 1-u.uisset, nuntiaretur trani, bosles a ponte retrudenles in fugam conver-
calholicae iegionis .ducibus el principihus, ul ad ar- lunl. Alii toluni videnles auxilio sibi convenisse
ina, loricas et para:.dos cuneos quanlocius propera- _ exercitum, niniiuni freti, vada iulrantes equis trans-
rent. Jlujus inter -11111113 Rotgerus de Barnevilla, natant; alii, pedibus vadis repertis, transire aquas
Eveiiiardus de foisat, milites in oroni negolio nrili- properant ex desiderio belli commitiendi, el ictus
tari laudabiles, signa pricferentes, equitalum rege-r percussorum et fimdibularios susiinentes, caecoque
banl, .qnousque ad ipsuro poniem praonotalum *ine aggressu Turcos impetenles.et a statione effuganles,
dilaiione constiterunl. Pons <denique iste mirahili in altero fluminis litlore sicco consislunt. Wido,
arle et -anliquo ojiere iu nioduin arcus formaniacce- dapifer regisFranciee, equo et lancea Turcos incur-
pil, suhier quam Farfar fluvius Damasci, Ferna ril; Ikinoldus Beivacensis, liro asperrimus, mininie
vulgariter dictus, cursu riipidissinio alveum perluit. jacula sagitlarum curans, in medio hosiium lancea
In utraque poutis froule duae proininehanl turres cl gladio preecurreiis, soevissimas strages operaiur;
Jcrro iiisoiubiles, el ad resistendum aplissimae, in miscenlur utrinque vehementi impetu agmina fide-
quibus Turcorum semper eral ctistodia. Subsecula Iium et inlidelium ei belli sudore fervescunt, caedes
est societas diium millium peditum virorum egre- et strages operantur. Boemimdus, Godefridus, Rey--
giorum, qui etiam ad pontem consistentes, .miiiime iiiimdus, Roherlus, Roigerus, acies et signa bellica
transire permissi sunt. Nam Turci, qui in lurribus diversi eoloris piilclicrrinia moderantur, dimec
ponlis ad centum defensiouis causa conslituti eranl, Q Turci equis celerrimis ftigam iiictiutes Antiochiani
forliter in arcu et sagiliarum grandine Iransirc vo» reversi sunl, per devexa montiuiu ci loca sibi nota
lentibus resislebaul; equos crebris vulneribus lae^- viam accelerantes. Chrisliaiii viclores ab insecuiionc.
debant, sessores equorum trans loricarum tegmina et plurima strage iuiiiiicorum reverlentes, neqiie
voiaiili siigitfa plurimos transfigebarit. uiteriiis bostem insequentes, eo quod niniium proxi-
CA-P.XXXIV.—Dura oonflictio fideliumei Turco+ ma nioenia Aniiocliia» videreniur, et omnitim genti-
rumpro transiiu poiilk. lium vircs in ea confluxissent, juxta fluvium Fernoe
Orta hinc et hinc tam gravi cpnlentione, his pernoclarunt; prsedas et spulia usqtiequaque coiilra-
lrarisire Volenlibus, illis econlra transilum prohi- xerunt, plurimos de exercitu Petri, quos Turci per
benlibus, el adhtic praevalenlibus, seplingenti Turci, Antiochiee regionem diviseranl, a vinculis excluse-
qni ab Anliochia accili exierant, videnles conslan- runt. Hoec nuntia sinislra, evenlumque suorum iu
tiam el defensioncm suorum in ponle, iu equis cc- contraria versum, Darsianus princeps et capul civi-
lerrimis nimium hello aniuiali advolantes, vad.i laiis comperiens, vultu dejecio, corde mciu contrito,
praeoccupant, ne quispiam Christianorum transeundi magnis arclatur doloribus; quid acturus sil meiite
UceiUiamobiineat. Equites el pediles Chrislianorum involvens, si sibi- eveniat, quod et Solymano iri
PATROL. CLXVI. 15
 4S0 ALBERiCI AQUENSIS 460
amissione verbis Nicoeseevenit. Nec mora, consiliis \. ros horrihiles Anliocbiae uiiaiiiniiter in splendore
creberrimis invigilans, eseas comporlare, arma.et clypeorlim coloris arirei. viritlis, rubei, cnjusquo
vires sociorum congregara si-ne inlermissione stu- generis,el in signis ereciis auro distinclis omni opere
det; poiias el mcetiia fideli custodia munira .1011 oslreo visu decoris, in equis bello aplissimis, in lp-
cessat. riciset galeis splendidissimisproficiscunlur, taberna^
cula potenler exlendentes juxta locum, qui dicitur
CAP.XXXVI. — Iier Antiochiam indickur; antistcs Alialon. lllic et arbores diversi generis in
populum altoquilur et per eum qui principes exer- securi el asciapomaria '
cilus prmcedere, qui extremas custodias observare succisas exslirpaverunt, terram pro-
debeant, ordinantur. lenlis papilionibus occupantcs. His locatis, cerlalim
Preeterea illucescente die, dux Godefridus, Bne- indulgentoperi ciborum, cornibus mille el mille per-
mundtis etuniversi capitanei exercilus exsurgentes, slrepentes, proedis el pahulis equorum undique in-
armis el loricis atque galeis rursus induii, iler in- sistentes, quorum fragor et strepitus usque ad ter-
termissum ad urbem Anliocbiam iterare universos minum miiliaris ferme posse audiri referebatur. Nec
jubenl cum omni necessario apparaiu, et omni ge- miruiii,cum numerus lanti exercilus sexcenlis mil-
nere armenlorum vehiculisque cibariorum, qtiibus libus virorum pugnalorum ah universis procul dubio
tantus opus haheat exercilus. His in untim conglo- " compuletur, absque sexu femineo et pueris sequen-
balis, el vise praeparatis, providus antistes in hunc libus, qtiorum millia plurima esse videbanlur. Iu
inoduni loquilur, dicens : < Viri fralres, et filii di- hoc Chrislianorum advenfu el ohsidione recenli, illo
lectissimi, verba, quae ad vos refero, diligenter au- die lanlo silentio urhs couquievit, ut nec sonus uec
riile, el allciidere vos non pigeal. Drbs Antiochia strepilus ab urbe audirelur et vacua civilas a de-
proxima esl, nohisque vicina : quatuor inter hanc et fensoribus crederelur, cum feta nimis armis et gen-
nos siinl milliaria. Hiec urhs mirifica, et opus uobis lilium copiisin omnibus turribus el praesidiis redun-
inaudilum regis Antiochi immanissimis saxis ct dassel,
lurribus funduta cst, quarutn numerus trecentum et CAP. XXXYIII. — Descriptio qualiler obsessa sit
sexaginta compulanlur. In hac Sansadouiam filiuin urbs.
regis Darsiani, principein foriissimum, dominari Dies quariae feriae illuxit, quando ingressi sunt
scimus el ammiraldos quatuor nobilissimos el polen- terram Anliochise, et muros c-jus obsederunt. Hac
lissimos, ac si reges essenl, ex imperio Darsiani die Tankradus primus secus Altalon sedem ponit.
accitos convenisse comperimus, et se suosque proe Juxta bunc Roigerus de Barnavilla socius auge-
liicore advenlus noslri in manu forli preevidisse et n lur; Adaiu, fiiiusMichaelis, juxta cum suis sequaci-
armasse. Horum noiuina sunt : Adorsonius, Copa- hus ordinalur, ne in hac parle Turcis aliqua neces-
'
trix, Rosscleon, Carcomutus, quorum omnium rex saria iiiferrentur. Ad poriam vero qttje respicil ad
ei caput et doniinus Darsianus esse referlur. Hi Persidem plagam, ubi juga monlium deflcere inci-
qiatuor arnmiraldi cx Iriginla civitatibus, quae in piunt, Boeinundus cum robuslorum roanu iocum
circuiiu longe laieque ad Antiochiain pcrlinenles, occupat, ibique firmato proesidio, liitiis morabatur.
regi Darsiano tribulariae suherant, qualuor diliores Tatinus \ero farailiaris imperatoris, aliquantulum
dono et gratia Darsiani in beneficio lenenl, singuli remotus ab urbe, in campo, Combrus nomine,
singulas centuin castellis. Qua de causa niiiic admo- lentorium fixit, semper fugae inlenlus. Anie eiiindem
nili ab ipso Darsiano, rege Syriae et totius Armeniae, Tatinurn Baldcwinus, comes Hamaicorum, sedem
non in modica virlute ad resistendum, eldefenden- posuil cum sua maiiu. Roberius dehinc Norlhman-
dam urbem, dominani iiarnm omiiiiim urhium ct noruin conies, el Robertus Flandrensis adobsidendos
regnorum, advenisse perhibenlur. Unrie et nobis muros cum omni sua mililia ordinantur. Sieplia-ius
necesse esl ul caute et ordinaie ambulenius. Sero, Blescnsis pariler ad cingendam urhcm juxta praedi-
ut noslis, commisimusbellum; faligali sumus; equi ctos principes.suo sedit iu ordine. Hugo Magnus,
.exhausli viribus sunt. Godefridus dux, Boemun- D regis Franciee Philippi frater, similiter cum suis
dus, Reinardus de Tul, Petrus de Stadeneis, Eve- sociis ad hanc ohsidioneni conseriil. Urbs IUHCAn-
rhardus de Poisat, Tankradus, Wernerus de Greis, liochia, iilaiunl, adplenum duo milliaria conlinet in
Henricus de Ascha, ad conducendum cxerciluni in longittidine, unum et semis in laliludiiie : quaiu
fronle praecedanl, faclis acicbus;Roherlus Flandren- praefluil amnis praefatus Farfar, muris et lurribus oc-
sis, Roherlusque comes Northmannorum, Slepha- cupatus, quoruin qiiarumqiic munilio el opus usque
& nus Rlesensis, Reymundus comes, Talinus familia- in superciliiim monlis exiendilur, ubi principalior
ris imperaloris Coiistaiilinopolitaiii, Adam filius arx'el magistra urbis el omnitun Uirrium fundala
Michaelis, Robertus de Barnavilla, si graltim vobis praeeniinet. in circuitu hujus arcis qualuor insupe-
est consilium,''6xtremas acies equilum et peditum fabiles lurres posilie ob cuslodiam n.ediae arcis in
' ..
jnoderantcs tueanlur. > medio sedenlisreferuntur, quartim proefaii amiuiraldi
CAP.XXXVII. — Aniiocltiam pervenicnies quid ege- semper cuslodes et defe:isores regis Darsiani attitu•
rinl, el quanlus astimutus sil exercitus Dei. lati sunt.
Hoc itaque consilio cunclis ab antislile et caeteris CAP.XXXIX.—Iiem dc eadem re.
Viris aslulis ordinalis, regia via usque ad ipsos mu- Adhuc ad ipsam Aiiliochiam obsidendam, quam
4*1 BISTORIA HIEROSOLtM. — LIB. lil. 462
tain spatiosam audistis,'ad porlam, quse dicitur a ,V CAP.XLI. — Congressio valida ponlis, ubi machiim,
modernis Warfaru, quse insuperabilis est, ipse anti- Chrisiianontm in faviltam retligilur, et instau-
raniur atia inslrumenia.
sles assidet, socialo sibi comite Reymundo, cum.
et et oinnes Turci, hac visaslructura.ad moenia conlendentes,
quibus provinciales Yascones, sequaces et mangenarum jactu in ponte Iuctaiites
corum coiisederunt. In loco ulteriore, ubi poslea sagiuis feriunt Gallos, quatenus percussos a ponte et ma-
pons ex navium copulatione conslructus est, Gode- china arcere valerent. SimiliterexadversoChristiani
fridus dux supcr npam flumiuis, porlam unam civi-
in et baleari arcu resislenles, fortiter hosies
tatis cum universis miilibus Lolharingis, Saxonibus, in sagittis moenibus impugnant, quousque filiura cujusdam
Alemannis, Bawaris gladio ssevissimisobsidel. Cum ammiraldi sagitla transjecur perfodiunt. lllius vero
duce eodem Reinardus deTuI, Petrus de Stadeneis, inleritu et fidelium
fralre repugnatione Turci indignali,
qui Mamislroc a-Baldcwino, ducis, sequeslrali, ira fervescunt; et.tandem.in unumcolleclo
ampliore
ad cxerciiiim et ducem redieranl; Cuno eiiam de robore siioruni,
repente portam aperienlcs, egressi
Monlc aciilo, llcnricus de Ascha, fraterqtie ejus viriliter machiriam
assiliunt, custodibus subiio in-
Godefridus, niilites semper hostibus infeslissimi, ad slanl et expugnant; ignem piceasque faces et sul-
prdhibciuliuu Tnrcis inlroilum et egressum pariler phureum fomeiitum fortiter machinee ingeriint,
coiisedcriinl. His ferveniior et major ineumbebal loiam cam in favillam
redigenles. Custodes aiileni
tabor. inachiiue periculum vitae suae meiuenles, licel in-
CAP.XL. — De ponte (luminis, ad cujus deslruclio- viti, exire cogiuitur in fugam praecipites, vix de-
nem machinm exquisilm componunlur. fensi el elapsi. Peregrinorum itaque milites ct
hunc amnem principes hac arle nihil se proficere videnles, se-
Super pracdictum, qni longissimo quenti die instrumenta trium
alveo usque in mare protenditur, proetcrlabens mu- barbicales mangenarum (Franci
vocant) opponunl ponti, quae portam
ros, ab ipsa urbe pons porrigitur lapideus, opus Warfaru et lurrim
sed minime lermi- porlae ejusque mcenia crebro
anliquum, turritum, qui prorsus el impelti saxorum quaterent et attererent,
nala legione, hac ex parle inobsessus remansit. Per jfictu
murosque exteriores, qui erant ante murale, in
hunc siquidem pontem sacpius Turci egrediebantur,
cum suis plurima frusta minuereiil. Sed nec sic in contri-
et necessaria.videnle exercitu, erumpentes (ione poriae valuerunt. Cum vero nihil
el remeantes inferebanl, el populum Jesu Chrisli proficerent,
quadam die ex communi consilio robora arborea
per regiones el monlana dispersum ad qtiacrenduin ingenlia vixque mobilia, et saxa mobilia miri
viclum vel pabula equorum, eodem ponte emissi deris ac pon-
trucidabanl. r,
> magrriiuriiiiis, in virtule et conatu niilles
frequenler, illius dispersione comperla, loricatorum trans ponlem portoe advolverunt, im-
Siinililer ab ipsa porla Warfani, quam praesul Rey- pedimenio Turcis exire et nocere volentibus.
"nierusReymundusque observahant, pons alius etiam
infcstus, ingenio antiquorum fundatus, porrigiiur CAP.XLIL — De navali ponte fidetium ad evilandas
irans paludem quamdam, salis lululentain et pro- Turcorum insidias.
fundissimamex impetu et inundatione assidui fonlis, Ex Irisambobus pontibus cum plurima damna et
juxta urbem extra muros emanantis. Per hunc pon- -incursiones exercilui Christianorum ingruerent,
lem ioierdum exercilui iusidiarum oblilo, aut in riie sed nunc porla el ponle Warfaru robore lignoriim
aut in noclis obscuro egredienles Turci sagiltas et- saxis immanissimis occupato el obslruclo, fre-
inlorquebanl, aut in impetu aliquos gladio perCulie- quentius ex eo ponte, quem in altera parte civitalis
hant, subiloque recursu per eumdem ponlem in trans fluvium Farfar locatum diximus, de quo Tur-
urbis praesidium evadebanl. Cujus ponlis infeslalio- corum egressiis erat, el qui prac urbis amplitudine
nemepiscoptis et omnis primalus conquerenles, inilo inobsessus remanserat, insidieefiefent ad perdendos
consilio, ad ejus destructionem conspiraverunt, ac fideles, pontem ex navibus componi constiluerimt
die slaluto cuin inslrumenlo malleorum ferreorum, in fiiniuni relinaculis, per quem ad porium Simeonis
cum ligonibus et securibus a castris exierunt. Sed 0 eremiise liberura iter haberenl: nam antea lento na-
nequaquam vis eorum in luijtis ponlis deslruclione vigio ex ulraqiie ripa exspectanles, singulalim et
prscvaluil. Erateliim opus insolubile aniiquorum coe- larrie transibant. Nunc vero hac de causa pons
menlis et ingeniis iundatum. Hinc fruslrato incona- iste navalis construclus est, ut egressis Turcis per
mine malleorum exercilu, machinam, cx striie ponlem lapideum Farfar in insidias Christianorum,
lignorum et vimineo opere inlexlam, componere per hunc ligneum pontem Galli festinanter occurren-
principes decreverunt: cujus ligaluras ferro fabri- les, suis subvenirenl a porln mariS escas, afferen-
caias et connexas, coriis equinis, laurinis, cameli- tibus, el Tureos sine mora repellerent. A ponte la-
nis operueruni, ne igne cnm pice et sulphure injecto, pideo praedicti fluminis usque ad pontem navium
a Ttircis combureretur. Hanc vero perfeclam usque funibus vimineis craiibus aptatulii, dimiuium mil-
ad medium ponlem ad portam Warfaru vi loricato- liare compulaliir.
rum deducenles, Reymunduni comilem.;--cusi6demel
constilucrunt. CAP. XLUL — Quatier Turci Chrisiianos, ad eqtiu-
magistrum macbinse rum pabitla missoi, clam invaserin:.
Pon'.e aiuera ex naviura coUectione el cdiijuu-
«5 ALBERICI AQUENSIS : 4tii
ctione perrecto, Chrisliani lam milites quam pedites / \ cuslodiam ageret, et ab ulraque porla Turcos egredi
quadani dic trecenii transmeanl fluvium Farfar ad audentes repente reprimcrel; hacque pro cuslodia
quoerenda pabuhi cquorum et viclui neccssaiia. per singulos menses in coiivenlrone quadraginla
Qttod Turci iignoscentes, et a mcenibus spectilantes, niarcas argenli ab exercUu reeipeiet. Qui dum die
per ponlem tirbis lapideum rapiim sociis colleclis, quadam in pnesidio in moiilauis localo, juxta aras
arinis el phareiris sumplis, in equo pariler exeuntes, Turcorum ctistodiam ageret trans fluyium Farfar,
ex imprpviso adsuni Chrislianis in' lergo ad pabula eo scilicei in Iocp7 quo Ionge ab urbe fere semi
niissis, quoruiu plurima corpora, anipiilalis capili- milliare proflitii, Turcos, sictili erant solili, vada
bus, .hiinri prostrata reliquerunt; caeleros vcro, traiiseunles fortiter iucunit, alqtie cum eis praelio
quibus fugieiuli facullas eral, usque ad novnni pon- commisso, taudem praevalens, quatuor ex Turcis
iem inseqtuiniur : felices, qui lam crudeles hosles gladiooccidil, ceeteros trans -fliinien in fugam con-
evadere potue.runt. Alii ad vada contendenles, undis verlit usque ad locum, quo armciita iliorum hcrhis
jnvoluti suffocanliir a facie Turcorum Sfugientes, pascebantur. llis ultra iluuien fugaiis, prajdam de
quibus pons novus prac multitudine transeunlium armentis cnm camelo uno abduxit, et ad praesidium
liegahatur. uovum, quod firmaveral, in vicloria hac reversus
Bcsl.
CAP.XLIV.—Fideles, in ultionem suorum consur-
genles, posl mutuam cmdem parlim gladiis con- CAP.XLVI. — De clericocl matrona, qui dum aleis
sumpti, parlim in flumine submersi sunl. luderenl, insidiose perempli stint.
Hoc lam grave inforlunium ad proceres exercilus His duabus portis, una versus montana, altera
ul cst perlatum, ad quinqup fere millia armati, ad pontem lapideum Tankradi cuslodia observalis,
complures lorica induti, et equis insidentes e ten- el Cbrisliano exercitu scdato, atque a rebus belUcis
iorlis advolant ad reprimendos hosles lemerarios. aliquanlulum securp, aiiquihus sociis inlerdum aleis
Henricus filius Fredelonis de Ascha castello, avidus praa o.tio inlendentibus, couligU qupdam die filium
hosles insequi, sicut eral bello el actis iiominatissi- comilis Conradi ,de Lutzelemburg, Adelberoneni
inus, trans fluvium equo natavit, licet e lorica et nomine, clericum el archidiaconum Metensis Eccle-
galea clypeoque gravalus: nam (ransilum navalis siee, jiiveneiii nobilissimum de regio sanguine, et
poiUisproe longa mora Cxspcctare nequiveral; C3- proximum Heniici 111Romanorum Augusti, alearum
put vero hujus lemere vada intranlis cum equo, iudo pariter recreari et occupari cum malrona qua-
fiucius profundissimi operuerunl. Atlamen, Deo dam, quac magnse eral ingcnuilalis ac foinio.siiaiis,
proiegente, c.ujusgratia vilam opponebat periculo, " iu viridario poroiferis arboribus et herbarum abun-
vivens el sospes in equo adhuc residens, cum cae- dantia plenissimo, el silva quae juxta sedem et
teris transnatanlibus siccum littus recepit, el in eamdem porlam urbis ihabebatur, quam dux Gode-
persecuiione Turcorum uimium perdurans, usque fridus el Teulonicorum comitatus obsidione pre-
ad ipsum ponlem socios equiles el pediles imper- mebal. His, ul dicluin est, otio el lu.do intentis,
territus insequi adhtWatur. Turci itaque alii relenli, Turci solliciti insidiarum et necis Chrislianoruin,
alii <vix.elapsi, socio* <qui erant ad ponlem Farfar clam e porta procedunl; et caute se abscondentes
et in porta conglobati, ad auxilium sibi magno fra- inler aliam ct siipercmineiilem herbam arborum-
gore yoeiferahies, exierunl, equosque ad frena in que deusitalem, archidiaconum ct sihi colludentem
exitg et fi-emiui subyenientium rejicienles, Gallos matronam, subito clamore nescios el obsliipe-
liactcntis se infestanles fo fugam gravissimam relu- faclos ineurrunl, sagittis infigenles, sociosque, qui
lerunl usque ad ipsum pontem, quem ex navibus judicesadiudumcouveneranl.jam proeiimore oblilos
composuer.unt. flac remordalione et inundatione alearura, disperpni et viilneranl. Ei ipsius quidem
Turcorum gravissima, et celeri fuga el reversione (.arehidiacooi caput ampulalum per porlam, rapliin et
Christianorum ad ponlem, plurimi pediies inter- in momento hocfacio, iiepedaiites secnm detulei'unl;
ierunl, a Turcis sagitla confixi. Plures post terga n matronam vero vivam et inlactam arrais rapientes
mortem momentaneam videntes, sola aqua liherari iraxerunl in urb.em,per totam noclem iromoderaise
spcrantes, undis profundi fluminis inferunlur :-quo- libidinis suae incesto concubilu eam vexanles, nilril-
-rum non modica pars ab amne submersa et suffo- que humanitalis in eam exhibentes. Tandem tam
cata pericliiari et mori visa est. Alii vero e ponle -ahominabili ei seelera.tissiina plurimorum commi-
prse pressura fugientium cum ipsis equis el galeis stione abusain ad moenia :deducenies,capU.ali sen-
aG loricis corruebant, qui submersi undis el ex- tentia peremeruut; caput veroillius-coniinuo nian-
-slincti, non.ullra reperti sunt. genellis sttis imponeiiies, una cum capiie arch.idia-
CAP. XLV.— Cuslodia porlm paclo pecunim Tan- coni procul a niu.ris.in medios projecerunl campos.
krado mandalur. Amborum iiaque capita inventa dnci Godefrido
Sic Turcis saepe a ponle hoc et a porta per allala sunt et nionsiraia, qui archidiaconi recognilo
quam poslea urbs esl tradita, quae sursinn jn mon- capite sepulcrtim corporis illius jam inhumati jussit
lanis sita exilum praehebat, ad nocendum populis aperiri, el capul proprio loco restitui, ne lam nobi-
egredieiuihus, principes exercilus consilium inie- lissimi viri memhra remanerent insepulta.
riini , qiiatciuis Tankradus illic locato praesidio
 4o-5 HIST0R1A H1ER0S0LYM. - LH5. 111. -iS'5
CAP. XLVH.—De milile propria incuria prosirato, A ponlem fltivii Farfar rursus procedentes, in montis
el de pomario, quoi fidelibus nocuum succiditur. verlice, siculi soliii eraut, consisttinl, de quo a
Delrinc alio die Turci successu suae fraudis gau- montanis ad montana per camporuni" planiliem
denfos, el similem deceptionem adhuc Chrislianis longe spectacula ferme ad duo milliaria danlur.
se iriferre arbitranles, a porta egressi, et inler Iilic solum peregrinum vaganlem, et sarmenta le-
'
scirporum densiiatem fragllesque calamos paluslris geiitem, contemplantes, ad ej-ns inlerfectionem ve-
loci clanculum accedenles, peregrinis quibusdani in locitate equorum coiivolani, xt suhilociamor.e ex-
praediclo pomario insurrexerunt solita ferilale et (erritum usque ad montaua et fruteta proftigum
vocileralione; sed a militibus sufevenieniibus re- inseclanles, insidias la<tentiumcominus Christiano-
trusi el in ftigam coacti sunt. NuIIus quidem ab his ruin praelerierunl. Pere-grino vero jam in moniibus
pereiissiistuiic atit vulneralus est praeter Arholphum abscondito, viam remensf suritiil qualuor Turci
de Tyrs caslello, qiii eqries seroper bello fervidus juxta Chrislianorum insidias, fiduciaiiier redire
fuit- etprovidus; licet rranc iiicaulus sine tegmine . speranles. Sed exlemplo comes et sui a valle exsur-
scuti Ct indtimenlo ferri ad clamorem peregrinorum genles, in eosdem irruerunt equorum velocitate,
subito in pomariinri contenderit. Ubi a caccoet vo- duos in momenlo atlrilos solo reiinquentes, equis et
latili lelo sagittae cujusdam Turci lethali vulnere B armis eorum abductis; alios vero dtios vitoe reser-
transfixus, inortuus est. Dux ergo suique conluber- vanles vinclos ad exercilum perduxerunt. Concnr-
nales JmolestCferenles' a poiriario hoc Tureos insi- runl undique aperegrini, nobiles el ignobiles, ad
dias Chrislianis' moliri, et fam egregios viros illic videndos Turcos captivos/gloriam Deo dantes supec
in dolo ceeidisse', decreveroiit ut iri ferramerilis hoc prospero eventu-, Iaudesque mulliplicant comiti
et secitribus Christiani de exercitu convenientes, Ilugoni et filio ejus Engelrado, quprum prudenlia
hoc radicitus exstrrparenl, herbas, scirpos et el virili audaeia lam noxii adversarii capti et
calamos metererit, ne qua fraudulenta marius illic allrili siint.
ultra latere aul nocere posset. TurCi enim doiositates CAP.XLlX. — Ubi comitis
ejus filius Turcorum sm-
suas hac in porla; et a'b liac porta populum Dei vissimum post nonnulla vitm discrimina prosiernit,
ViTeritis:praccavere videntes, rursus per portam vktorque regredilur*
Farfar exeuritCs,1 invigilabant perdiiioni peregrino- Primores vero Turcorum , et omnis rnanus eorum,
rura per ponlem riavium iransmeantiHm, lignorinn audita suorum conlritione, dolorihus acuunt iras;
sarmenla comporiaiuium, herhas et pabula equo- consilia ineunt, quibus in brevi rependant crudeliora
rum queererilium; et quotquot a specula moniis hac „ damna Chrislianis in ultione suorum. Unde quidam
et iilac pro necessariis rebus vagari corispicie- audaciores, animoque ferociOres, ex miflibus suis
biintv illico insequentes gladiis et sagittis inlereme^ elecli ad lacessendos Cbristianos usque ad pontem
runi. navium, viginti praemissi suni in equisyento veloci-
Gii»-.XLVIIL -De Hugone comite, quifideliumneces tate similibus. Qni muliis el prppinquis discursibus
dolens, Turcorum fraudibus prudenter occurril. in litlore juxla pontem preeludentes etsagiitas intor-
Cum vero heec caedes, insidiae, incursiones, mane, quentes, totum post se commovere conati sunt exer-
meridiej vespere, singulis diehus fierent, et quoli- citum, ut vires sociorum raplim ex urbe inundantes
diana lamerita super occisis audirenlur iri castris, gravi martyrio aliquos, sieut soliti erant, conturba-
riec 'farikradus loties liostibus occurrere valeret rent. Fideles autem Chrisli salis et saepius experti
prae diversis opinionibus hOstilis fraudis, et eo fallacias illorum, compescuerunt ab inseculione te-y
ignorante saepe ab urhe per ponfem erumperent, meraria populum. Sed ne eos tsedio belli vietosasse-
Hugo comes de S.. Paulo ex regno Franciic, niolus rerent, Engelradum filitim praedicti Hugonis cum
esl pietate super hac quolidiana slrage fidelium, quibusdam sociis.obviain Tureis prariiiscrunt, qui
sibi caeterisque polenlibus famulantium , et res etiam suo more equos in discursionibus flectentes,
neeessarias afferenlium. Unde filium suum Engelra- rj dolosos hostes rautuo coiiflictu fallere tentareni. Neo
dum, tironeni armis agilem, paterna suggestionc mora, pontem transeuntes, equosvexant hucet illue
admonuit ut et eseleros sibi familiares, quatenus iri diversis inter se discursibus; et !si allerna infesta-
una volmuale secum accensi, pauperes suos aique lione haslas dirigunl ad feriendum, hi sagittas intor-
confratres ChristianOs a tot Ttircorum c.aedibus et quent ad configendum. Poslrerao post plurimam cur-
assultibus liberare el ulcisci velint, ei alisierrere suumcontentionera,honoretIausvictoriaeEngelrado,
lolies insecjuentes hostes. His factis; et voluniariis Deo aittilianie, collata esi, Nam Turcum caeteris •
iavenlis, ipse grandafivus pater primus; arma et insigniorero et saeviorem cursu exsuperans, in con»
equum requirens, ascendit, pontemque navium in spectu patris sui >et omniuin, qui conveneranf ad
noctis umbra transiens, juxta monlana in iatihulo perspieiendum reieventum, altero iu liltore consli-
vallis cum dilectissimo filio et secum assumptis luti,, equo dejiciens, hasta perfodil, caeterosque illius
sociis occultatus, summo mane peditem Cbrislianum casu et inforlunio concussos, el mox in fugam versos,
reliquit in campestri planilie, ubi Turcorum oculis cuin Chrislianis sodalibus acritcr inseculus esl, sed
manifesle paleret. Turci itaque noii: immemores non longe a ponle idque propter insidias saepius ab
suae crudelitatis et caedis Chrisliaiwe, ab urheper urbe occurre-nles et insequentibus resistentcs. Salya
4i','i ALBERICl AQtJE.NSIS' 40S
iibhiiic filio recepto aiiisque consociis, cor longoeviji. rum. Ilis per abrnpla monliiimet devia ereptis, plu
jialris in riimiam erigilur loctiliam, omninmque favore rimis tamcri exeorum sequacibus retenlis ct atlrilis,
el plausu majorum et minorum, gloriosus juvenis geiitilium acies miseros et profugos pedites involve-
aitolHlur una cum suis adjuloribus et convictorihus. rtinl, quos gladiis et sagillis consiimere ]non peper-
CAP.L. — Deficienlibus viclui necessariis, principes ceruut: plures tamen captivantes, armisque exspo-
in lioc electi de circuttfposilis lerris prwdas innu- lianles, preedas ei oninia sibi suisqne ablata reduce-
meras abducunt. bant.
Inler hacc assiriuitalis ludibria, et creberrimas CAI>.Lil. — De prwda Roberli comilis, el, invate-
incursiones, mora aliquanti lemporis transacta, po- scenie fame, minores quid egeiint, vei quid passi
sint.
ptiltis Dei rebus ct escis attenuari ccepif, proe defe-
clione urbiiim et regionum, quas in circuitu lantus Hac miserrima contrilione Boemundo dislurbato,
exliauseral exercilus. Unde quolidie farne invale- el ad exereiluni elconfralres in humililale.lacrymosi
scente, et exercitu prae indigenlia morienle, praeci- vultus relalo, luxit populus vehementer, mulicres,
pue liuniili populo, miserabiles gemilus et dolores jiivcnes.pucri, palres, maircs, fratres el sorores, qui
piissimum anlistitem el universos principes legionis ^ dilcctissiinos amicos, filios cl cognalos ainiscranu
pitlsant et soliicilant, quatenus super his miseriis Robenus quidem Flandrensis, qui cum ipso Boe-
r.onsulant quomodo populus posset sustenlari. Niiila mundo in icrram Sarraecnorum desccnderal ad
lamen via reperfa, qua populo subveniretur, visuin deprecdandnm, el lunc Bocmundo cum copiis suis
est omnibns ut in lerram Sarracenorum opulenlissi- aiiriloel in.fugam niisso, ab co divisis rcccsseral
jnam, adhuc praeda intaclam, Boemundum, Tankra- licet invitus, sequenli die ducenlis cquiiibus readu-
dum et Rohertum Flandrensem cum comilalu equi- nalis, Turcis Sarracenisque dispersisel sccurc gra-
tum et peditum milterent ad conlrahendas praedas dieiilibus cx advcrso occurrit: cum quihus fortiter
et necessaria, quibus fames exstingui, et populus ab dimicans, vicloriam gloriosc, his in lugain convcrsis
inopia possel relevari. Tankradus,jam tunc custoclia obtinuii, alque cum immcnsjs copiis prsedarum,
pcracla, a monlanis ad exercitiim reversus f erat. quas illic Turci iugicnlcs rcliqueranl, ad castra
lioemundns vero ct Roberlus idemque Tankradus, Aniiocbioe cst revcrsus, mulio solamine relcvans
sicul decrelum erat in principio neminem magnum populum in hac Bocmundi calamilalc dcsperatum.
aut parvum contradicere debere, quiccuuque impe- Modico deliinc lempore transaclo el-pa.ucis dicbiis
rarel exercilus, quindecim millia pediium, duo pracda Roberli consumpla, nec ultra audeule aliquo
equitum eleclorum, inarmis assumenles, regna gen- { longe ab exercitu pracdam quoercre proc crudcli oc-
lilium sub spafio dierum trium ingressi, pra>darum cisione Boemundi sociorum', amplior cl vnlidior.
*i pecorum universique generis arroenlorum copias famcs in populo ccepit mulliplicari, el inseslimabilis
inaudilas contraxerunt, quas sine impedimcnlo bi- morlalitas humilis plcbis fieri, et excrcitus, alte-
duo abdiixerunt; Sed die lertia vespere superveniente nuari. Nec mirura. Nam solus paniculus, qui anlea
fatigati itinere, et onere rapinarum gravaia omnis denario Luculensis monetoe poterat mutuari, nunc
societas, in campeslri planitie juxta montana quic- duohus solidis vendebamr indigeiilibits. Bos duabus
scere decreverunt. marcis vendebatur, qui paulo anle decem solidis
CAP. LI. — Ubi a genlilibus prmda excutilur. poterat comparari; agniculus quinque solidis ap-
Interea fama el clamor omnium in circuitu regio- preliabalur. Sic ilaque gravissima penuria cogenle
jium ad aures genlilium primalum festinans, a di- populura Dei vivi, plurimi vagabantur se stiblra-
•versis partibus et monlanis sedibus (ot millia exegit heiiles in omnem regionem Antioehiae ad cjuserendas
ad |iersequendum Boemundum, Roberium et populum escas, Irecenti aut ducenli conspiraii ad defensionem
eorum, et praedas exculiendas, quol dictu et auditu conira Turcorum insidias, et ad sequam divisionem
mirabile est. Boemundo siquidem haec ignorante, omniuin rerum, quas reperire aut rapere possenl.
nihilque adversitatis ad fultirum existimanie, sed 1j Turci, audita et intellecla populi angusiia famisque
secure cum Roberto somniante, prima diei aurora miseria, et»Boemundi recenti conlritione quamraa-
vicinas ho-
preedicla iiiimicorum adfuerunt millia, a quibus se xima el exercilus vagatione assidua, per
suosquesic obsessos viderunt, ac si silvam densissi- ras exsiliunla porlaex ea parte urbis quae inobsessa
liiam ex omrii parte decrevisse mirarenlur. His visis promiiiebat in monlauis, grantli differente inlervallo
declivia
slupefacli et vilee diflisi, subito in unum convocatis a porta, qiiam Boemundus observabat, per
eqnitihus ad lalus suum, bellum se committere, et rtipium descendenies, et fideles'Chrisii circumqua-
tot millium vires non posse suslinere profiteniur. que diffusos insequentes, el airoci caede consu-
-
Uiitle lacla sculorum tesludine, et densata mililtim menles.
fronie, adilumet fugam explorant, quo rarioret de- CAP.LIIL — Mors atrocissima cujusdam arcttidiaconi
bilior coadunatio visa est. Mox dislriclis mucronibus et comilum ejus.
el frenis impeiu laxatis unanimiter irruentes,obstan- Quadam die invalescenle inedia, el urgente plu-
tes penetrant acies; ac solam fugam medilariles, res nobiles el ignobiles, quidam Tulleiisis Ecclesiae
celeriter ad monlana contendunt, reliclis desolalis arcbidiaconus, nomine Ludowicus, defeciione sui
•
pediiibus cum onini collectione praedarum ac spolio- slipendii compulsus, el famis giadio expugnatus <,
 169 IHSTORIA HIEROSOLYM.— LIB. III. 470
cum ciKieris clericis et taicis numero (recentis, ino- A ' abnipil ferocitas. Nam eamdem in mulo sedeniem
pia coaclus, ab exercitu secessit in loca uberlale sex confixerunt sagitlis,versus montana fugicntem.
alimenlorum diffamala, siia in monianis Anliochiee Quac, licel percussa, non lamen a mulo elapsa est,
inlervallo trium milliaritun, ubi secure procdari el semper.moriem evadere credens duin, tandcm cursu i
morari arhilrabantur. Turci aiilem comperto illo- superata, cum filio regis capilali sententia exstincU
rum abscessu per delatorcs, qui assiduc inter po- esi. Tuni ergo miliies Solvmani, gaudenles suo
pulos fraternitate liabiiahant falsa, ad sexaginta vicirici eventu elcoedeChrislianoruin inimanissima,
miliies armaios ab eadem proedicia parte urbis et ad lacus calidorum fonlium, qui ibidein juxla Fini-J
porla clam per nolas semilas montium egressi, per- nrinis fumabant, celeriler advolant. Qui mendicos
secuti stinl Chrisliauos ad locum quo viam consti- el febricilantes peregrinos in liis ad curandiim de-
tueranl spe recuperandi alimenti. Quos ferociler bile corpus reperientes, sagiitis infixerunl, tolam
inclamanies aggrediuritur, sagitta perforantes trans undam sanguineam reddentes, aliosque sub unda
captil ei lalus et viscera, universos, ul lupi oves, caput ab iclu ferienlcs abscondentes, saevo fine de-
Ianiantes et fuga dispergentes. Archidiacontim vero, mersionis suffocari cogehant.
iiequidquam fugani ad monlana conanlem, qnidam CAP.LV. — Porla Chrislianis mortifera; Reymundus
Turcus velocissimo equo inseciitus sagilla celeri B ' comes profanos aliquanlum a fidelium invasione
Iransfixit, educloque ense ex ntraque parle colli coercet.
gravissimo vulnere illins secuil scapulas; et sic His creberrimis Turcorum irisidiis et assiduis a
sangtiinis rivo in terram defluente, spiriium vitse porta praedicta exitibns, suorumqiie miserrimis
binisit. Hanc crudelissiroam famam primores exer- casihus primores exercilus conlurbali, aciitintur irii
citus ut comperertmt, spiritu moeroris conlnrbati ampliori, et porlam preefalam, quse ex difliculiaie
surit, indignali tot eacdesa Turcis per porlam inoh- monlium et inacqualitaie scopulorum obsideri non
sessam singulis diebus fieri, et nuric amplius do- poterat, hoc obslaculo impediri consulunt: videlicet,
Jentes necem tatri nobilissimi archidiaconi, el cre- nl munitionem quamdam in dorso cujusdam silicis
herrimos iilulalus in perditione quorumque amico- sianiis ad radicem montium locareni, obslaculum,
ruro iiudiri. inqtiam, firmissimum valle et congerie lapidiim.
CAP.LIV. — De morie fiiii regis Danorum, cl Flo- Nam penuria illic eral lignorum. In hac ergo eusto-
rinw cujusdam malronm, et eorum qui in balneis diam quisque primorum slatuio lempore agebat
occisi sunt. Turcorumque exitiim a porta per montana et vallium
Intcr haec plurima adversa adhuc recentia, im- nolas semitas e specula silicis et munilione conlem-
(C
pius rumor aures iotius sacrae legionis pereulit, plabatur, et per planitiem regionis descendenles
qualiier post devictam et captam Nicoeamfilius regis exlemplo persecuti, a Chrislianorum caedearcebani.
Danorum, Sueno nomine, nobilissinuis ei forma Facla denique ipsa praedicta numilione a comite
pulcherrimus, per aliquol dies retardalus, el benigne Reymundo in ordine vicis suae ciislodiam in ea
atf imperalore Coristanlinopolis susceplus et com- faciente, quadam die collocatis in abscondiloinsidiis
mendulus, per mediam Romaniam securus iier age- suorum militum, Turci equiies ferme ducenli ar-
bat, audila Cbrislianornm victoria : qtii socios mille mati et loricati in prima aurora diei exsurgenlps a
el quingentos-viros belligeros secum in auxilium- solila porla egressi, et per devexa moniium descen-
obsidionis Antiochiae adducebat. Sed a Solymano, dentes, repenlo assultu ad munitionem contendunt,
qui in montanis vicius, Gallos evaserat, inira Fini- cuslodes in ea impugnanles, et murorum congeriem
ininis el Ferna, urbes Romaniae, Iiospitatus, in me- destruere moliuntur, quia egressioni eorum, et in-
dia densissima silva vicorum et calamorum recu- sidiis contrariaerat. Illis landem frustra circa novam
bans, in grandine sagillarum occisus est, (ottisque munitionem laboranlihus, insidioecomilis Reymundi
comitalus illius eoriem martyrio ab iniquis carnifi- surrexerunl, in equis velocissimis ad'auxilium so-
cibtis consumptus est. Nec mirurn, si universi Tur- r ciorum qui erant in praesidio contendenles et Tur-
corum viribus oppressi interierunt. Nam quorura- ^ cos j'am diem ultimum meiuenles, et regredi sursum
dam iniquorum Christianorum, Groecorum scilicet, ad porlam preeparanles vehemenli insecutione
prodiiione propalati suiil, et improvise a Solyinani opprcsserun(, solumque j"uvenemde nobili parentela
manu e montanis atltinata, eircumventi siuit. Aita- procreatum retiuuerunl; caeteri fuga clapsi simt.
raen fitius regis, Sueno, mulia armorum defensione Capio auiem juvene, coeieris fugatis, milites comitis
resislens, mullos Turcoruin gladio slravit, slrave- Reymundi in castra ad exercilum regressi suiit in
riinl el sui. Sed ad ulfimum fcssi et armis cxuti, laetilia et vicloria. Turci quoquein tristilia ad suos
incffahilemadversariorum multiludinem sulferre non remeautcs aliquot dicbus quieverunt, non timere ab
valenles, pariter sagiltis confixi, intericrunt. ibidcm illo die Chrislianos circumvagos insequi praesu-
matrona quacdam, Florina nomine, filia ducis Bur- meiites. i
gundioe, Pliilippcnsium principi copulala, nnncvero CAP. LVI. — Pro redemplione cujusdam captiviju-
miserabililcr viduata, in eodem comitatu Danorum venis, parenies ejtts volenles turrim sttam Christia-
nislradere, expulsi sunt, el 'uvenii a Clnislianit
crat sperans post triumphum fidclitim tam magno occisus est.
tantoque sociari marito. Sed hanc spem Turcorum Craslina die Christiani principcs hunc orlum ex
m .. ALRERJCIAQGENSIS,.; *7?
illonim
liobilibus T.urcoium co-.npericnles, ei' plurimo do- i!{ circuire txercitum coguntur, ut, sreyissmiis
lore infligcc coida snoium ciinideni juvcncm car- piagis visis, a lali et lam nefario scelere coeleri
nalibus cognalis »uis iu ur.p.arce iurrium ad defen- absterrcantur.
sionem a regc Darsiauo eonsiitulls pracseiUavcriinl: CAP.LYIIi. — Dux Godefridus jam recuperala sa-
si forlc pitiate moti in rcrieir.ptiur.cm Ulius, arcem, lute, el Reymttndus com.esiper regiones divisi, wl
contraltendas prmdarum copias destinanlur.
ciii pr.ctram, icddeicnl. ct Chrisiuinos clanculum
iiifroinittcrcni. Illis vcro omuiiio airem ncgaiilibiis, I!ac justilia in popirio Dei corrohorala exmajo-
riux
scd pnciuiiani tiiiniair pro iedcmpiiunc ci vita illius rum senlenlia, quaienus ira Domini placaretur,
Goricfririus jam a vulncris sai infirniilate convaluit.
oneicnlibcs, Cbrisiian.s .iii;ein onulia coniradiccii-
libus p.acicr urhcn. c. arcem, qtii.i sciehanl Ciuri cx Quem in lerram Sarracenorum el Turcorum dircxit
Boe-
altis parcniibiii. toida cogiiaioruiu uiolcscerc ccepe- cxcrcitiis ad rcpctendas pricdas et spolia, quae
ut .gaudium
rrint, tt priv.ta colloquia inicr se ci Chrisliaiios niundtis atlritus et profugus deseruit,
ha'jeri : quousqiic ics propalata ad anrcs Sensflrio- cx inforliinio jejiinoe el attritae plebi reportaret:
aclum esl; sed non mullas
iiiac, friii rcgis D.irsiani, pervciiit, quod iu rcriem- quod, Deo annuenle,
inic illius ei Chri- , pracdarum conlraxit copias. Nam Sarraceni el gen-
milqne capti jnvcnis cogiiatos
itiancs ooncordia ficrel, pcr nuaiii inhs, nisr prrcia- ^ lilcs ab co lemporc, quo Boemundus lerram eorura
armenla sua
ve.-eni, cito posset amilti. Darsianus itaque rcx ci inli-avit pracdasque abduxit, provisi,
ciim iiuivcrsis rebus ct pecuniis per montana el loca
liluiscj-is Sensaconias h.Tcproesenticnies, habUoeimi
uiiivcrsos invcsiigabilia absconderunl. Reymundns simililer et
.?uis priir.atihus consilio, cognaios capli
ct univcrsos familiarcs, ab crrteri principcs ex dccreto exercilus missi sunt.
juveirs fratrcsquc illius,
:ila turri, cui prxer.int, jussit cxpclli. nc per cani- Scd paucas praedas contraxerunt, propler diffugium
•Icir. tiirrii.i pro redemptionc p--'opiiiqiit urhs f.hri- qiioil Sarraccni cum rcbus, armenlis et pecudibus
stian.s iiitroinissis traricretiir. Ilis cxpul.sis, consiliis pcr moiuana cl longinquam regionem faciebant.
corum paufaciis, Christiani iiiillani spcin ultra Cvi-. LIX. — Legalio Babylonki regis ad populum
reddcnda: lurris liabcnles, co qtiod •limiuni iri pa- Dei, cl quamodo Winemarus Laodkeam et strenue
ct ceperit, ct slutle amiscril.
l.iro oinnia cgcrint, post longam faiigationcm
Iiiijus auiem lougie obsiriionis aliquo iransacio
tiivcrsos illi crucinius illatos, fcre sub tiliius mensis cl gravissimis pcenis afllicto popnlo iri
Ttircorum aiitC CiH'riciilo,
«•patiovcxatiim in aspcctu oniniuro lahoriliiis vigiliarum, famis el peslilenlire, ac fre-
urb.s niicnia irahenics miscllum, vixquc palpiian- inciirsaniium Turcorum, Ammirabilis Ba-
!ciu | rse lormcpiis, ampuiato colto pcrcineriiiil : .C quentia
bylonioc rex, quoniam inter se el Turcos gravi diu
c: pr.ccipuc cs acciisatione Groccoriim fidclium ante cxpediiionem hanc Chrislianorum eral discor-
iiccisus cst, (|L-i rcfcrebinl hunc plus quam nrille dia ct
odium, pcr ahbatem quemdam Christianorum
Chnsii.inori.iii propriis inonificassc maiiihiis. el inleniione cognita, de pacis et regni siii
legaiione
Cir. LYII. — liccreium poputi Dci.el dcnotaiio dtto- ad iiiviccm . confoedcraiione quindecim tegalos,
rum, qinin ddultcrio dcprclicnsi sunl.
iingiiit' divcrsi gencris peritos. ad exercitum Dei
His finiiis, cl Chrisiianorum aliquantulum pcrsc- viveiitis dircxil, hrcc ferenles nuntia : »Rex Ammi-
ciitione CK nova munitiono cl istius tlccollaiione lalilis Babylonire gavisus adventii vestro, et pro-
rcpressa, Chrisiiani principcs advcrsilalcs suoruni spcre adlnic vos cgissc, salutem principibus magnis
Bocnuindiquc socielatis altriuc rccoleiues, ac famis cl liiiinilihus Chrisiianorum. Turci, gens externa,
pcslilcnliam elademque mortalitatis in popnlo niilii ct rcgrio nieo infesti, sacpe terras noslras
recensenlcs, ex peccalorum miiliitiidine innc fieri invasere, urbem Jerusalem, quae noslnc dilionis esl,
asscrcbant. Qua de causa consilio hahito riim rctinCnles. Sed nrinc viribus noslris haiic anie ad-
cpi.sQopis ct omni clero qui adcrant, decreveriini venlum vcslruni recuperavimus, Tnrcos ejeciraus:
pinneminjustitiamelfoeditaieiii de cxerciiuabscindi, foedus et amiciiiani vobiscum inimus, genli Chri-
yidclicei, < ul nulltis in pondcre aut mensura, ncc D stianorum urbcm sanclam el lurrim Daviri moutem-
in auri vcl argenli ambitione, nec in alicujiis rci que Sion restiluemus ; de fidei Christianee profes-
niutatione aut negotio confratreni Christianum sionc disculiemus, qua discussa, si pfacuerit, hanc
circumvenirel; nullus furiuro pracsumerel; nullus apprehendere parali stimus; si autem in lege el riiu
fornicaiione sive adulterio conlaminarelur. Si qtiis genlUUalis persliterimiis, fcedus lamen, quod ari
yero iioc mandatum fransgrederelur, deprehensus irivicerii habueriirius, riiinime rrimpelur. Precamur
icvissima pcena affligeretur : et sic populus Dei ab et monemus iie ab liac civiiate Antiochise rece-
iniquilale et immunditiis sanctificareltir. > Hoc dalis, quousque in manu veslra restitualur, impcra-
quidem decretum plurirai iransgredieiites severe a tori Graecorum et Christianis injuste ahlata. > Wi-
juriicibus conslitulis correpti sunl, alii vinculali, iiemariis, qtii Mamislrae a Baldewino et Tankrado
alii virgiscaesi, alii lonsi ct cauteriati ad correclio- fecesserat ad marilima, ileraio navigib Laodiceam
liem et cmendalionem toiius legionis. Deprehensi cum offini ariiiatura navalis exercilus properavit.
ibidem iti- adulterio vir ct femina, coram omni Quara vallaiam navali obsidione Cl expiigiiiilam iri
excrcilu denudati, el post lerga mauibus revinciis, Virtuie suorum apprtiiendil, nil aiixilii et retpeetiis
& pcrcussoribtis graviier virgis veiberati, toliim do omnihus quee acquisicrat, Chri»(ianis conirairi-
473 HISTOBIA HIRROSOLYM. — LIB. III, 47.4
bus, Antiochiae considentihus, conferens autimper- A unde alii jumeniis, alii mulis et asinis, prout ne-
liens. Laodiceam denique apprehensam dum secure cessitas exhibebat, insidenles,- inlempestae noclis
oblinerel, suique commilitones et conspirali olio silenlio iter moverunt, per poniem navinm tran-s-
yacarenl, ac bonis terrae et civitatis fruerentur, a euntes, Turcis his ignoranlibus, qui in prresiriio An-
Turcppoliset mililibus regis Graecorum ex industria fiochioe fuerunt ad dtjfensipnenr. Boenmndus, Tan-
caesi sunt et exsuperati, arx civitatis recuperata, kradus, Robertus Flandrcnsis, .Robertus de North-
ipse Winemarus captus et in custodia carceris con- mannia, una cnm duce Godefrido in ioco deerelo
slilulus est, duce Godefrido coelerisque princtpibus pariter conveneruni. Rolgcrus de Barnavilla pariier
haeeAuliochiaeadbuc ignoranlibus. convocalus adfuit, qui insidiis Ttircorum assiduus
cosdcm Turcos no-
CAP.LX. — Consilium obsessmAnlidchim cailwlicis ct slrages sxpius excrccns, apud
proilitur; episcopus Podiensis el dux Godefridus lissimus ct faniosissiinus laiidcm cam obtinuit, ut
poputum Dei verbis consolaloriis adhortantur. saepius inlcr Christianos ct ipsos de omni conven-
. Inierea Turci ohsessi in Antiochia, opem quacrcre lionc ulrinquc capiivoruni cl ciijtisque rei inlernu.ri-
non lardanles el amicos admonere, a monlanisct lius audirelur. Ipsc pariler aniistes, socius in omni
finiiimis regionibus magnas et copiosas vircs Tur- admonilionc sancla, seqiiehatur ad eoiifortandos
corum coniraxerunl, qtiorum in brevi triginta mil.lia B virosDei. His vcro per noctcin jani stijieraia yia, et
congregata sunt in uniim. Disposuerani cnim in ad pastra Turcoruni properantilms, Boeniundus
animosuoet consultti ohsessi, ab ipsis exierioribus quidani dc gcncre Turcoruni qtii, vcritate cogniia,
primo diluculo assnltum fieri in populuin sanclum quac Chrislus csl, hajHisini graiiam pcrccpit,,ct a '
Dei; delnde inleriores urbis ad rpbor.andum ct aii- Bpcmiin.doprinciporcccnlci' dc sacro fonte levatus,
gendum assullum cx impetu adfore; Cliristianos, iiominc ejus cst vocalus, ct Walierus de Dron.une-
armis el sagUliirum grandine fatigare, quousque dart procmitluiiliir caiuissimc gradientcs, quousque
caesis collis consumereniur in ore gliulii. Taro ncfan- prinio diiticulo gciiteni iriiiuincrahUciri, ad auxilium
doruin consiliorum et, sceleralpe conspiralionis dela- AiUiochcnoriiiii yeiiicnteni, inspeclnnt a sitva et
lio pervcnit in c-astra calliolicorum virorum, Gode- fiuielis uiidiquc propcrarc. lli auieni-, ul hosles a
fridi ducis el cpiscopi Podiensis, caeierorumqnc pri- lpngc speculaiUur, rcdituin parani,-. ad acplingentos
nialum quibus pr;c inopia annonoe et diuturna lassa- socios lavis freuis rcvolaiii, rcni ut ciiil a|ieiientes,
lione, riiversaijue clade, 11011amplius quam roillo sed omncm tcrroreni bono splaininc adimcnlcs.
valenies equi liabebanliir. Ntnic ad hanc c.uram ct CAP. LXII. — Ponlificis serinone percgrini roborati,
angusliam proferlur senlenlia episcopi, qtiaein hoc ., sepiingentos liostiinn patam triumpliani, sectisque
modo fuit: « Yiri Christianissimi, el qui cslis fios •* cervkibits dehoncslanl. , . ...
electus Galli;e, qnid modo sit utilius in cpnsilio,, Aiuistcs vero cgrcgius, aiiditis vcrbis Walteri et
videre nescio, nisi ut spem in noinine Domini Jcsu Bocriiundi, adiiionet socios nietu ct anxielalc ati-
liahenles, illis ex improviso pccurralis. GenlilcS; qli.iiiltiltiiii hxsiiaiilcs, ne riiiliitarci.ilmoripro ej"iis:
quamvis usquequaqiie adunali in lot millibus, ut amore, cujiis vestigia cum signo sancia; criicis striif
audistis, superveniant, nullis aggravati laboribus,- sccuii, el ciijus gratia palriain, cogiiiiiipneui et oiii--
pec Iongo itinere a ierra sua egressi cl faligati, et nia rcUqiicruiili ccrti qiiia ciiin Domino DcPZe-
jam usque Barich clvitaiem profecli, tnmen non est baolh,, qiicm horiic liic mori eoniigerit, ccelos possi-
difHcilein maiiu Dei lol millia cpncludi, pl a yeslris riebil. In,hac.heala xuliiipiriiioiiprohornti, duCreve-
paucis copiis consumi. > Ad haee verha pontificis. runt. unaniraiier malleniori qiiam iniinicis viiiter
dux Godefridus, in oflicio belli semper indeficicns, tcrga darCi, Ad hscc comes Reyniundus;liilari anirao
in auditu et preesentia convocatae legionis sic respon- vibrata. ha&ta^. clyp.coq.uepcctorJ. obducto, etGode-
dil: < Dei yivi et Domini Jesu Chrisli sumus culip- ftidus dns non roinus rcslitans desiderio conserendi.
res, cujus nomini militamus. Hi in viruite sua.nos preelia,;. csDterique seplingenti viri beIIicosi,-e\ im-
veroin nomineDei vivenlisadunaii suiiius. In.cuj'us ,v provisa per m;edips advolantcs infrEngnnl, eteoruni
gratia cpnfidenles impios et incredulos impefere non mulli.tudinem copiosam distiiiiianies, palmain Deo;
dubitenius; quia sive viviinus, sive morimur, Do- donante; victorcs accipiunK, Turcis ailrilis et in fri-
mini sumus. Sicul enim saiulem et vitam diligi- gam, conversis.- Dei .-ctiam auxilio ct misericordi.l
mus, sic opprtet, ne in palam verbum islud fial, ne nervi arcuum eoruro, pree pluvia iroUillac-defebti^
hostes solliciti et providi de advenlu et impetu nil poteran.t:: quod' ilUs fuil magrio lmpedimenlo, et
nostro, nirais exterreaptur, et nobiscum praeliari fidelibus in triumphi augmento. Viclores ergo Chri-
non expavescani. > s.tiarii facii, .videnles se pioevaluisse el paijcos suo-
CAP.LXI. —rElecli mililes Itpstilia castra invadere, rum cecidisse, ab equis descendenles^ capita occi-
multiludinc gravi supervenienle, non lerrentur., soriLni, ampulantji Seliis alligant, sociis nonnullis in
Haec duce nionenle et exhorlanle.,. septingenii. castris Antiochire rei evenlum exspectantibus, iu-
equites viri preeliatores eliguntur, quos tamen res roagna leeiitia afferuiitcum milleequis-valentibns-
prorsus .latebat praeter. aliquos. priniores.exercitiis : et spoliis mnltisrquae deviclis hoslibiis accepcrunt.
defeceranl enim plerisque.equi, praedivergis plagis,. Adfuerunt in eodein prrclio nuntii regis-Babylonice,
ul.prseriixiincs.. ei paucissimi valentes .iiierc cqui : qni eliam ca4>i(a-Turcoriini aropiliata in iellis aiJ
475 ALBERTCIAQUENSIS i'it
exercilum delulerunt. Cohiigil aulerri lirecvictoria 'it\ gentos ariipulalis capitibus eislinxeriint. Vuinera-
Christianis in manu paucorum praecedenle die ca- torum qiiidem ei captivorum non eral numerus.
pitisjejunii. Ipsis etiani fidelihus in magna gloria Boemundus igitur, qui relro agebat custodiam cum
repedanlihus ad populuiri suura, et lenloria in pralis caeieris viris.magnificis, inteltecla hac caede crude-
Anliochire relicla, Ttirci, qui obsessi anxilium at- lissima, vidensque suos semineccs per abrupla mon-
tritre mulliludinis operiebantiir, in mcenibus suis , tium per opaca loca latere, celeri fuga hac illacque
slanles, conlemplabanliir a Ionge viclrices aquilas lendere : et perspiciens se fugitivis ac viclis uequa-
fidelium. Quas suae exspeclatae genlis oeslimanies, quam prodesse, sed sibi in promplu esse niori, re-
subilo fragore clamanliiim et cornicinum slrepitu, ductis frenis cum sociis equo insideniibus, se sublra-
ad armtl convolant; e portis forliier exundan(, pu- xit, et ad marilima, via relecia, lendens cum pau-
taiues ab inius et deforis in momento omnem illam cis repedabat. Nec mora, quidam, qui vix veioci-
sacram consuniere legionem. Sed comiuus appro- late equi per devexa collium elapsus ab armis de-
pinqitaiilihus Chrisiianis, et visis capitibus Turco- clinaveral, Godefridum ducem, qui ab exercilu irans
rum, exuviis qtioque et cabatlis eorum recegnitis, poiiiem naviuni veniens, mediis assistens campis
fragorem el tubarum sonilum compresserunl; gau- ex pontificis monitu Turcos et armenta eoruro in
dere cessaverunl, el in munitionem cetcri fuga retali' B urbem redire coegeral, gravi inquielavil fama, asse-
sunt. Christiaiii vero ad augendum Turcis dolorem, rens, quomodo Boemundiis caeterique comprimores
capita Turcorum trans moenia et muros jactave- in mortis arliculo posili intra inimicorum insidias
Tunl, coetera ferme ducenta haslis el palis infixa in arctarenlur, el qiiania crudelitale populus a porla
coiispeclu omnitim aslantium ad moenia conlule- repedans sil allritus.
Tiint. CAP.LXIV. — Fidetibus in uliionem suorum con-
surgenlibus, anceps utrinque pugna diutius agilur.
CAP. LXIII. — Boemundus et comiles ejus diim Dux vero his audilis, nuntios per univcrsa inisil
' ponlemcmsihoslibus incommeabilem facere nilitnlnr,
pariim partim Imsi sunt, et hoc duci GOdcfrido lcnloria nunliare famam lam crudclein, ct ut parad
flebiJiler nunlialur. essent ad omnia niiiic sibi advcrsanlia. Coiutirhati
Crasliua aulem die itlucescente, principes fide- et exlerrili universi fideles, omnibus e lentoriis sino.
liiirii consiiiis invigilant laeti de reeenti victoria, dilalione confluunl, humerisquc squatnmosas vcslcs
quaienus preesidium cujusdam niachinae locarent ferri ingerunl, haslis vcxilla precfigiuut, fcstinaiilcr
juxia praifaliim pontem civilalis, qui porrigitur (rans equos frenis et sellis reparam, ordiuaiit atics; adituiu
iiuvium Farfar : ut sic auferreul, locala machina, ponlis et urhis celcri via disponmil appclcrc, quo
iniroiluin c-lcxiliim ab urbe commeanlibus, et escas " inimicos ad prrcsidium urhis rediluros sper.ib.int.
iiiferentihus, et insidias per eumdem ponlem Chri- Ilis sinc ulla l.ird.iiione ponlcm naviiiin (ransciinii-
stianis moiientibus. Tandem reperPo consilio, Boe- bus, el ducc Godefrido niedii.:. cani|)is Irans amncm
nuuidum, principem Sicilioe, el Everhardiim de Poi- rejierto, et lris(i vullu de sociorum ncce muialo,
sat, Reymundum comilem de Provincia, Wernerum adesl allcr nuntius, qui cx lcgione Bocmundi, Itcy-
deGreis ad porlum maris, quidicitur Simeonis ere- miindi, Wcrneri coelcrorumque per inontaii.i fugaii"
milae, propler emendos cibos cum plurimis periiti- facientium, ducemin campo aliosquc priniorei sccuni
bus dirigunt, el ut vocarenl socios ad opem con- consistcntes commonuit, qualcnus in lenloria rcJi-
slruendi pracsidii, qui in ipso littore maris propter rent propler insidias Turcorum cl assutlus, qiiorum
navcs quee escas adducebant morabanlur. Reduxe- vires et mullitudinem inlolcrabiliorem arbitrahaiitur
riirii etiam in eodero comilaiu legalos regisBabylo- quam fuisset. Dux vero impcrlcrrilus" et vindictr.'ii
irioc,quos magnificis nuuieribus honoratos in bona atliiiorum fidelium siliens, prorsus hinc ahire, aul
fide salvos navigio remiserunt. Tam cgregiorum aliqua formidine lociim hunc descrcrc, conirailixit;
virorum consilio etdiscessu per delatores comperlo sed crim jurameiUo asscruit se aut liodie nioiitein
ei manifes(a(o, Turci gavisi sunt gaudio magno. Qui quo lirmalum erat preesidium conscendere, aut iu
assumpiis qualuor millibus eleclorum militum, per eodem cum suis vilara amittere. Ilacin ducis rcspon-
ponlerii proedictuni ab urbe egressi, viros proedictos, sione et affirmatione, et cunctorum ordinalione,
ductores exercilus, per notas sibi seinitas inseciili adsunt pracfati principes incolumes Boemundus.
snnl, hoc inagno exercitu ignorante, in monlanis Reymundus, Wemerus, de quorum adventu et vila
insidias ponenles inter vepres el fruleta, quousq le liniversi laelali et conforlati, conlenduntad locum
inissi principes a porlu maris repedarenl. Uepedan- monlis proedlcli ante pontem urhis, decemqueequites
tibus aulem sociis tam in equis quam in pedibus, cx mnliitudine electos praemisere in illius monlis
ex admonilionc Boemundi, caelerorumque primorum Ciicuniine ad videndnin si qnae insidire Turcorum
jam qualuor millia conlluxerant. Turci improvisos et altera in valle montis juxta roontana haberenlur.
cib.iriis onustos, raplim ab insidiis exsurgenles, Vix decero in equo praemissi milites in montis arduo
incurrunlsagiitis trans peciusel viscera confodien- consiileruni, et ecce lotam manum Tureorum illorum,
tes, alios gladio (rucidanles. E( qnia a dextris illis scilicet qui a recenti cocdeChrislianoriim in circuitu
eral victoria, manus suas a fldeliuro roartyrio non per monlana et notas semitas clam redieranl,
anle continuerunt quam per sitvas et campoi,, quin- conlemplantur. De quibus adversus se viginii equites
477 IIISTORIA HIEROSOLYM.— LIB. III. 478
prrecurrere iiiluc.nlur, qui decem a monlis eacumlnc A noruni, Cuno de Monleacuto, coroes Reymundus et
arcerent. Chrislianis verodecem eedcniibus prnpler omnis nobilitas Galliee quae aderat, bostes i-mpetu
niiniiiiii vicinas Turcorum insidias,. et his vigjuii .i^quorum perrumpunl, mullos hasta el gladio perfo-
montis cacumen ohtineniibus, sulfvenere iriginla 1 rant,'ib ponlem moribundos cogunt tendere. Ubi pras
Chrisliani confratres, qui illos viginii foniler incur- niinia pre.^sura, quam pons suslinere nequiverat
santes de montis apice usque ad ipsas Turcorum (quia toi fugienlibus sna lalitudo non sufliciebai),
insidias in fugam reddiderunl. His vigimi fugam plurimi e ponte cadenles undis Fernae involvunlur.
adsocietatem maluranlibus, sexaginia Turci equites Boemundus, qui per juga rupium, solis ibicibus per-.
ab iusidiis eriiiiipunt, viri forlissimi ci. in eqtiis via elapsus cum caeteris comparibus ad socielatem
dociissimi, qui mox triginia Cliristianos equites in gratia Dei salvus redierat, in eodem sanguinisopere
arcu el sfigitlri r.movenlcs, in codcin pcrmanscruni. alrociter desiiclans, socios commonet el consplalur;
Visa siquidcm illoruiu audacia el iiictirsu, scxagima a ponle vero labentes hostes hasla perforalos gladio
pariier eqtiiies Chrisliaiii, sexagintaoccurrcre Turcis trucidat. Peditcs denique jucundali hoc triuropho,
in riionie,' inlcrim ioto cxcrcitu Chrislianorum corruenles el densalos in ponlis iriargine el alvei
appropianie, qui eos repeiUc dc morilc fugaios, in crepidine ianccis .iinpelunt, ab occisipne noc ante
valle, quo Tiircortim manus ct virlus juxla monlan.a B niiinum conlinentes, donec sanguine occisorum lottis
ddunaia crit, cclcri friga rcniiscruut. Ad lioec tola imroularelur lluvius. His itaque prospere fniilis
\is Turcorum ab insidiis consurgil, cl sexaginla Chrlstianisque readunatis, et Turcos adhuc ins&-
cqiiilcs Gallorum jaiii pr.iviiini monlis tenenles, .quciuibus in ponle, et poriam cum eisdem inlrare
gravissiiua cceperuhl insccuiionc urgcre, ac per coiianlibus, porta ab inierioribus extemplo obstrui-
liidilium monlis caciimcn usquc ad ipsam vallcin, ttir, sociosque misere exclusos inter percugsortim
qiiani appropians Clirisiiaiius excreitus occupavii, inanus rclinqurinl. Hacc cerlamina, el Chrisliano-
retuictint. rimi recens vicloria una die acla sunl mense Martio:
CAP.LXV.— Uoi ditx loricaium Tiircum uno ictu L>lviri Tiircorum, lam qui in bello ceciderunl qiiam
mdiiium dividil; et post cruentam pugnain fideics qui in undis perierunl, mille et quingcnli comoutati
tiaoria comilalur. sunl.
Turci quidom vidcnlcs se nimiuni proccssisse, ct CAP.LXVI. — Quidam obsessorum Antiochia. ad
Clirisi.iarojni cxcrcitum iitiniohilein perniancre, nec Clnisiianos clanculo confugerunl, ei prmsidium
aiiqua formiriinc possc avcrti-a pro|)osito, sed advcr- jtiKia pontem exstrucium cuslodim Reymundi de-
sur.i sc feslinato coiUcndcrc, frustra ftigam arripiunt. legalumest.
Galli nihiloroinus ad pcrscquenduni inslanl; qui iu Viclis in nomine Domini Jesn Cbrisli tam ferocis-
l-ieniento pcrmisli, qiiia cominus ad invicem conllu- simis Turcorum cuneis, et crudeli caede fugaque in
scranl, crucn(a coctlein Turcos saeviunt in ultioucm portam urbis coaciis, alque Christianis cum magna
6'joium atiritorum, el a portu Simeoiiisredcuntiiim. victorioe gloria in tenloria relatis, ab ipsa d>e et
Ilac in fuga Turcorum cl proximalione Chrisiianp- deincejis gentilium animi coeperiinl mollescere, et
ruro, non parce eos cae.lentium, pluriinoecopiae,quoe assulius ieorum anle creberrimi prorsus deficere,
a mcenibus undique ad porlam confluxeranl, Tur- insidiac quiescere, virlus eorum languescere; timor
corum cseterorumque reditum operienles, sed non quamplurimos eorum adeo invadere, ut aliqui a
vidcnies fortunam illorum ev.ersam et casns eorum civiiale el suorum societate sublracti in noclu mi-
riiiscrrimos, palefaciunl januairi, et in palulis caropis grarent, cl Christianos se vellefieri confitenies Cltri-
arroaii procedunt, utsuis augerent vires et fiduciam slianorum se principibus commendarent. Cpmmen-
darent urbem inlrandi. Jam ex ulraque parie fide- dali vero el Christianorum lurbis sociati, relulerunt
lium ct infidelium permisli erant equiies et pedilcs. quanta siiorum pertulissent darona, ei qtiania de
Dux vero Godefridus, cujus manus bello doctissima casu iliOrum per lotam urbem exercuissent lamenla.
erat, piuriina capila, licet galea lecla, ibidem am- •r.Admirandos ctiam duodecim polenlissimos regis
pmasse, refertur oreillorum qui prresentes oculis Darsiani vcspere illo in eodem praelio cecidisse as-
perspexerunt. Dum sic plurimo belli tahore desiula- serebant, de quorum nece planclus et gemitus lolam
ret, mediisque ;in hostibus plurimam stragem exer- conlurbabDt Antiochiam. Quarla dehinc orta dic,
ceret, Turciim, inirahile dietu! sibi arcu imp-iriu- 'riiix el universi principes exerciius Dei a lentoriis
Iium acutissimo erise duas divisit in partes loriea egressi in virtute magni, praesiditim quod decreve-
indiilum : cujus corporis medietas a pectore siirstiro rant, in verlice praedicti monlis anie pontem et por-
sabulo cecidil, altera adhuc cruribus equuhi cora- lam urbis congerie lapidum et bitumine fragiiis iuli
ptexa, in medium poniem anteurbis mcenia referiur, redificantes, tutissimo vallomunierunt, comitis Rey-
ubi lapsa remansit. Hoc prospero eveiilu laclali, mundi cuslodiam in ea constiluenlesciim quingentis
Robertus Flandrensis, Roherltis comes Nortliman- viris inilitaris audaciae et induslrioe.
 ALBERICIAQUENSIS **>
479
. _ i .——— ,.,. - i irf

LIBER QUARTUS,

C4PUT PBIHTJH. — Audiens princeps Anltochim Chri- &^ nerunt siqnidem in apparalu et sumptti rrimio et in
' stianorum victoriam, quid faclo opus sk a suis
gloria magna ad civilalem magnam Sariinarcham,
fifotibus sciscitdltir. qnae eral de regno Corrozan : in. qua ipsnm priuci-
Tandem a duce Godefrido,. populoque fideliiim, pcm magnum el sceptrigerum Soldanum super om-
triumphaiis el oblulis i» gurgilis flumine ariversariis nes reges el principes orienlalis plagoc, Corbabanqne
Chrislianae plebis, et praesidio firmato nemine obsi- priiicipem, et secundum a rege, in gloria inagna
stenle, quidam nunlius ex Turcis feslinus ad (urrim repercrunt. Qtiem Solymanus, quia aelate eraf prior
et palalium Darsiani, regnaloris Aniiochire, qnod est el industria nominatissinius ac facundia, salutavil.
in montanis, transvolal, qtianta sint damna suorum . Saiulato aulem rege, anlequam legationem aperirel,
indicans, el nisi diligenler et sollici e provideat, sicul mos est Turcorum, de infortunio et injuriis
Antiochiam caetcrasque finilimas oras illius in brevi ponqiierenlium, in conspectu ejusdem magni ac po-
eum amissurum. Rex Darsianus, homo grandoevus, lenlissimi regis et praesenlia suorum, piieos a capiie
audicns prresidium firmalum suorumque ruinam humi jacienles, barbas unguibus seevissimis discer-
irrecuperalriiem, hactenus in omni conflictu et evenlu punl et in magnis tamentalionibus suspiria trahunt.
diversarum rerum securus, inque solio dormiens, Rex Corrozan, his Turcorum discissionibus visis, in
nunc primum suspirio aiigtistiatur, et filium suumi ' stiperbiii inagna sic respondil: < Solymane, amice
Sansadoniam cunctosque sibi subdilos primores ad et fraler noster, quid vobis conligerit expone, et
suuro invitai consilitim. vobis illalas injurias aperi: vivere nequaquam po-
CAP. II.—Innotatio nuniiorum Darsiani, elquisinl terit a facie noslra, quicunque est ille, qui vos
quos ad auxilinm invilal. cpnliirbare praesumpseril. > Solymanus gavisus et
Ader.it in conspectu ejiisdem sceptrigeri Solyma- confidens in responsis taro polentissimi regis et in
nus, de Nicaea urhe expulsus el Romaniae fiuibus, virlule illius, amariludinem, qnaro graviler in corde
quein praefatus Darsianus compellans, iiuntiiiiu su:c lenebat, et omnem rem ex ordine retulit, quodque
legationis fieri obuixe petit, sciens eum viruin fa- viva voce non polerat, litterarum asserlione memo-
cundum, et omnibus regnis genlilium nolissimuiu, rabal: < Nicaeam, inquit, quam nosti nominaiissi-
dicens ad eum : <Tu generis mei proximus cuna mam, et lerram, quam dicunl Romriniam, de regno
duodecim legatis meis, et filio meo Sansadonia, Graecorum, quam auxilio luisque viribus ex tuo dono
Corrozan, in lerram et regnum nalivitalis noslree et gratia nobis collalam acquisivimus, queedam gens
profecturus es. Compairix et Odorsonius, duo ex superveniens, quaro dicunl Ghristianos, de regno
principibus meis fidclissiini, in hac legalione lecum p Francioe, in manu forti etexercitu vehementi nobis
erunl ad faciendain querimoniam injuriarum nostra- abstuleruni, et captam cum uxore ei duohus filiis
rum. Vos vero transeunles, Brodeam decivitale Ala- meis iinperalori Constanlinopolis tradiderunt, me
pia, coftfrairem et amicum, ad auxilium noslru-ra autem in fortitudine sua allritum et fugatum, ad
commonete. Pulail, cuj'us mililes et arma sunl co- urhem Anliochiam, in qua sperabam remanere, in-
piosa, ad opem nobis conferendam similiter aclmo- seculi sunt: ubi non solum me meosque, sed etiam
iiete, eo quod nobis sit semper feedere conjunctus. regem Darsianum de genere nostro virum nobilissi-
Sceptrigero aulem de Corrozan Soldano, qui caput liiuiii, tibi subjeclum et aroicum, luoque munere
et princeps esl Turcorum, adversitales elcalamitates urbem et terras tenentem, armata manu obsederunl.
inoslras exponite; Corbnhanque familiari ejusdem M4sit ergo nos ad te idem princeps et tibi subjectus
sceplrigeri suggerile ul mihi familiares opes exhi- Darsianus, major et consanguineus nosler, ut sibi
lical cl copias. Vocetur ergo nobis scriplor cl nota- auxiliari digneris in virlute mutla, qua potes : ni-
iius mcus, ut sigillum mCum et liileras vobiscum mium enim, et supra quam credimus, necessilas
dcferatis, quatenus confidentius credant necessitales exposcit. Populus et exercitus postcr atlritus cst;
iiostras. Plurimi enim dies trarisierunt, cx quo in (erja et regio nostra dissipata est;, noslra vila: et
Inilio ohsidionis liujus urbis filius meiis Buldagio, D pmnia nosira nunc in manu tua; spem aliara sicut
Corrozaii vos praicessil, ul adventtini Chrlsiianae in le, noii habemus. t
genlis conlratribiis et principibus noslris nolum fa- CAP.IV. — Quatiler ipse rex accepil ve.rbanuntiorum.
<;cret, et adversus earn ut nobis subveniant univer- In risu et deliramenlo verba et querimonias hujus
fos commoneret.» rex Corrozan accepit, Ieviter in aures misit; mi-
CAP. III.—Allegalio causw apud regem Corrozan. nime has calamilates ab ulla mundi plaga posse Tur-
Hac regis audita voluntate et iinperio, ipsiusque cis inferri se credere falelur; virlulem Solymani
acceplis curo sigillo lilleris, ex urbe et palatio regis hacienus nominatissimam, militieeque .illius auda-
procedentes, in lcrram Corrozan profecti suiu. Ve- ciam pro parvo repulans, audienle suorum ccetu.
!4gi HISTORIA H1ER0S0LYM. — LIB. IV. 482
Solymanus, sicul is, qui nuper expertus erat virtu- A coroprobavi: quos Ievi incursu et caede consuinere
fem Chrisiianorum, non levi animo sentenliam regis nobis non mullum eral dillicile. Hos vero, quoiiiai
accepit. Unde quia nequiverat omnia viva voce nomina et virtuies el bella el induslrias litterarum
explicare, lilteras cum sigillo Darsiaui aperil, in jioti.lia didicislis, et adversum cjuos diflicile esl bel-
quibus nomina regnorum ei noniina principttm uni- Ium comniittere , scitole viros fortissimos, niiro
versorum Christianoxum Turcos expugnanlium, in- equorum volunrine .docios, in practionon roorle, non
litulata erant, et quanti eorum siut exercilus et aliquo genere arniorum posse abslerreri. Horum
vires. Rex vero et omnis primatus gentilium, qui ferrere vestes, clypei auro pl gemniis inseni, variis-
secum erant, agnitis Jitteris et rebus viribnsque que coloribus depicii. Galeae, in capitibus corum
Gallorum, conslernati sunlanimo; el vuitu in terram splendentei sujier solis splendorem, coruscanl. Ha-
dimisso, non ultra super querjjiioniis Solymani stre fraxineae, in manibus corum ferro acufssimo
fruslra mirati sunt. Ad.haee sine inlermissioiie in praefixae, sunt quasi grandes pcnicrc. Erjui corum
universas terras regni sui missa iegatjone, omnes cursu el hcllo dociissiroi. Yexilla iji hastis cortmi
primales el ammiraldos «uosin onumjubet conve- nodisaurcis el fimbriis argcnleis uipnies in circuitu
nire, die determinala, quoe tunc .aplior videbatur.- nimio lucis dccore coruscarc faciunl. Audaciam
Jam die adveniente, unanimiter ex decreto et j'ussu B corum taiilain scitote quod nulle equilcs illoruiii,
regis convenerunl, quibus rex verha et querimonias siad pugnain processerini, non thibiicnl vjginti mil-
Solymani, et calumnias a Giiristjanis iJIalas aperuit, Jia nostronim adire, sicut Iconcs el apri inorlileris
dicens : < Universi, qui convenislis, pensale ut iciibus.armorum fuhnin.uilcs. Ego auicm vircs ii-
pensandum est; quia Christiani, -qni supervenerunt, loruin pro niiniino duxi, ncc siareadvcrsuinjiic cns
sicul fecerunt caeleris civilaiibus el aniieis et con- restuuavi, congrcgaia forliiudiue incoruni, scd sic
fratribus noslris, sic nobis facient, ni repriman- virtuicni illoruro contercre speravi ut paulo auie
tur. > PelriErcmiloe cxercituin deievi. Sperabam ctiani
eosab urbeKicaca mc possc absterrcre in viiiute
CAP. V. — Insullalio Cofbahan conlra popuium Dei m.eorum, uxorem mcam
in conspectu vocatomm regis. filiosquc meos, militcs et
principcs meos, qui infra urbis ii)cenia erapf, iihe-
Corbahan vero familiaris, et priinus in aula regis rare ; denuo cum Iris belliini
coinniisi, scd Jr-uslra
et secundus a rege in regno Corrozan, vir contumax
.consuinpio lahorc, >i« pcr jiiga nio,i.i.liuroniaiiiis
ct plenus superba feritate, virtules Chrislianorum illorum evasi, nonpaucos nieos-occisps rcliijui. Jlli,
parvipendens, In haecverba spirilu superbiae erupit: meis attriiis, et caedeni siiortiin non ajqup ferenies,
< Miror verba et qtierelani Splymani, Sansadonioe i" JNicoeani
rcdeunl, obsidionem iteranl firmius et
et Buldagis, filiorum regis Darsiani, super infesta- tulius tjuam antca,
quousquc mcos viclos cum
tione Christianorum, quoruin obsidione Solymanus uxore ct filiis mefs in tledilione tcncnles, curo cta-
lerras et urbes suas araisit, de quibus non facilius vib.us urbein
imperniori Constantinopolis reddide-
possent defendi, quam si a lot miseris et brulis runt. Praelerca oppida et casiclla Honianiae, qua>
animalibiis fuissent obsessi. Olim cenluni niitlia meoeditionis erani, devicla et
subjugaia «iricm im-
Chrislianorum slravi, ampulalis capitibus, juxta peratori resiiluenies, plurimas muniliones noslras
Civitot, ubi montana lerminantur? in aiixilium Soly- invaserunl. Non amplius de omnibus terris el civi-
mani accitus contra imperatoreiii GraeCorum, dissi- lalibus et proesidiis, qtue tcnui, milii rclictum
esl,,
pato illius exercitu et fugalo ab obsidione urbis quam Foloraca arx, quoe esl j'uxla mare ct coiifmia
Nicaeae.Post haec Pelri Eremitse agmina innumera- regni Russire. Ad hocc hi Christiani mililes, lu
quos
bilia satelliies mei, in auxilium Solymani missi, credis invalidos, Tursolt, Azaram et Maroistram,
attriverunt, quorum Cadavere etossibus campi re- civitatcs Romaniae, cum plurimis praesidiis cxpu-
gionis niiiiqiiam polerunl vacuari. > gnalas obtincnt. Civitates vero Armenire et caslella
CIP. VI. —Expugnatm Nicmmprinceps virtulem prm- iQ Dandronuch et Harimnu et Turbaysel et montana
dicat Chrisliani exercilus. Constantini, Armenioe principis, el Pancratii, ler-
Solymanus, qrii erat vir miraeet magnae indu- ramque ducis Corrovassilii, ferro et virib.us coacta
slriae, audita illius spperbia, et verhorum jactamia, sibi subdiderunt. Civitatem vcro Rohas, maenibus
rcquo aninio haec illi resppiidil: < 0 frater et aniice et rourali eedificio rouniiissiroam, fertilitale quidem
nosler Corbahan, quare sic nos parvipendis, et faroosissimam, oblinent. Seii et princeps quidam
par.um audenles asiruis, nosque luo auxilio vicisse, Baldewinus, caputet dticlor hujusChristianipopuli,
et imperalorem Constantinopolis et Pelri Eremitae liliam principis terrae uxorem duxit, et vice riucis
inaudila millia at(r.ivisse?Imperalorisexercilus,gens «xslin.cti acivibus promotus, terram tolam et re-
Groecor.um mollis et .effeminala, beljorumque exer- gionera sibi tribulariam fecit, et sic usque ad Ma<-
ciiiis raro vexaia, facile in vir.tute rpbustpruni po- talinam oronia loca et regna iidem Chrisiiani inva-
tuit superari, superata decollari. Pe.tri similiter sertint. Nunc Anliochiam, his a dcxlris et s-iirislris
Eremilae agmina, pusillam manumel mendicam, et subjugaiis, obsidenl. Gentes Jiae miri laborjs sunt
iners vulgus feminarum, pedites pmnes Jonga via et exercitii, non ciirant corpora ulla mora aut.re>
faligalos, quingeniosque solummodo equites rev.era quie, sed iiriiiiicos sibique contrarios de dieindiem
485 ALBERICi AQUENSIS m
de Karan, civilate mcenibus et muris
requirunt, quos inventos el expiignatos millunt in . i, Karageth
perdilionem. > fjrmissima ad eamdem expeditionis diem .adcsse
ad-
CAP. VII. — Corbahan in superbia magna mind- commoneniur. Hi in regno Corrozan ex regia
tur se in brevi Cltristianam fortiludinem experlu- monitione, aut aliis in regnis quicunque dispcrsi
rttm. praceranl, ad IianC expeditionem sunt convocali, ab
Corbahas superbus, hac Solymani audila narra- iniiio obsidionis Aniiocliiae, et a die qua secunda
tione, amplius in elaiionem et j'aclaniiam os suum legalio regis Darsiani per Solymanum facta esl.
apcruil, dicens : < Si, inqtiit, vila sospes fuero, non Et in Coi;rozan rebus necessariis operam dabaiit,
sex mensium pertransibunt dies, et hos Christianos mililes armabant, el in omni apparalu bellico sine
experiar, iitruin sic forlcs sinl ut asseris, quos (in iniermissione intenti fervebant.
deo meo juro) sic delebo, ut omnis hoc eorum po- CAP. IX. — De munificentia Baldcwini in principes,
slerilas doleat. > el de tenloricduci transmisso.
CAP. VIII. — Rex Corrozan de belli evenlu magos Exereilus Chrislianorum et liniversi principes,
consulk, et Turcorum principes ex nomine vocan- qui in obsidione ct Iabore eranl circa Antiochianl,
tur. prorsus de hac re ignorabant expcditioncin, sed de
Rex autem Corrozan in verbis horum ad invicem 8 dic in dicm non solum escarum, sed equorum ar-
conlendenlium , Corbahan el Solymani, magos, morumque dcfcclionc arctahantur. ct ante onmes
ariolos, aruspices deorum suorum invilat, de vi- curas gravis inopia universos reddchal sollicilos.
ctoria ftilura requirit. Qtti omnia prospere succc- Dum liaeclongo icmporc indigcnlia magis ac magis
dere, Christianos iriumphare, facili bello superare accrcsccrcl, ct plurinii prae imminuiionc ncccssa-
regem promiserunt. Hoc audilo Corbahan responso riarum rerum dcspcrarcnt, Baldcwinus, qui Edcs-
divinorum suorum, in quo cor et consilium rcgis sam civitalem vcl Rohas dtix promoitis snhjugave-
iniendebal, mulliplici legaiione diffusa per univer- rai, plurima lalcnla auri et argcnti fratri suo, duci
sum regnum Corrozan, ex magnifiea regis jussionc Godcfrido, Robcrtp Flandrcnsi, Robcrio Northman-
omnes primores el nobilissimos invital, qualeiiiis norum coniili, Rcymundo, caeicrisqite procpolen-
in armiset sagillis vebiculisque cibariorum expe- tibus, perGcrardum, nimiuro sibi familiarcm.roisit,
dilionem ma(uraren(. Fabros, qui in oroni regione ad instatiraudani defeciioneni, quam lales et lain
commorahandir, catenas et vincula fabricare coii- nobiles principcs compcrit folcrare. Equos etiam
slituit, in quibus vincli et captivali peregrini in cursu laudabilcs et prrestaniis corporis cum ornatu
barbaras lerras abducerenlur. Pulait, qtii erat iiniis scliariiinel frenorum lionorifico, cidcm fralri inisit ct
Tuitcoriim potcntissiiniis, qui juxla flumen Euphra- " 'cxtcrisprincipibtis. Misil cti.un arroamiri houoris ct
teo» habitahal, Brodoani de Alapia civitate pnv- dccoris. Dciuric post aliquot dics Nicusus, priiuvp-;
clara, qui el ipse abiindahal salellitio, in uliionero Armeiiius, de regione Turbayscl, lcnlorium niiri
Turcorum ei iiijuriarum quac a Christianis illaloe opcris c.ldccoris Godelrido duci misil, m grrtliam
crant Solymano Darsianoque regi AntiochiaC,ami- e( amicitiam illius inveiiiret. Sed a Paucraiio iusi-
cis et cognalis Turcorum, nnanimes regis Corro- diis positis, pucris ipsius Nicusi lentoriuni ablalum
zam invitat legafio, rcs explical, el inslantes de- est, ct ex cjus dono Bocmundo transmissum. Qtiod
nuiiiiai neeessiiales. Damascenornm quoque prin- dum Godefrittus dux cl Rohertus Flandrcnsis, qui
cipem eadcni fama et Iegaiio pulsril et adnioiict, ad inviccra dileclissimi ainici et consocii fucrierali
qtii et ipse terram Syriee niagna ex parte siibjiiga- erant, cx vcrbis Nicusi sibi allalum inlellexisseul,
verat, et potens erat iibertate glebae et equiium Boemundum, ut redderel quod injusic acccperat,
robore. Ainasametiam deNiz regiouc, sita inlatere verbis pacificis admonucrunt. Qui omnino admoni-
Corrozan, qui irimium divtilgabalur fairoi mililitc lioni eorum coniradixit et pelilioni. Indignati ergD
cl audaciac, regis pariler sollicilabat legaiio, eo principes pra*dicli, rursus ex consilio majoriiin ,
quod ipse in frouie aciei semper in qiioeunque pe- _ ablalum requirunt tenlorium. Qui neqtiaquam sc
riculo signifer habereliir. Ejusdeni Amasae basla et reddere rsserit, sed gravi responsionc animos proc-
sagitta omnium Turcorum sagittis incomparahilis diclorum principiun adversus sc coucitavit. Conci-
erat, arcu omnes prreihat in sagitlando ; ad omnein laii vero Boemundum, convocala maim suorum, ag-
expediiiouem non niiiius ceiuuin equis, cursu velo- gredi in caslris slatuerunt, nisi quori injusie acce-
cissimis, munitus crat, ut uno sagiua percusso, peral ctlo remilieret. Tandem Boemundus, ex con-
aul aliquo ariverso casti pereunte, alii sufficerent in silio primorum exercilus, ne dissidium fierel in
lieili assidiiiliiie, quo semper prrevolans etinfesius populo, tentorium duci restituil, el pace coroppsita,
hostihus ferebalur. Boesas ex eadein secta Ttirco- iursus ad invicem amici faeti sunt. Dehinc inedia
tiini, ct non dispar apparalu et armis, in^ilalur. invalescente, et copia escarum deficiente circa re-
Amasa alter de Curzh (crra ampUssiina ct diiissi- gionem Anliochiee, Baldewinus duci et fralri suo
ina, virisque sagiltariis abtindans, simililer ex regi» iiterino Godefrido omnes redilus Turbaysel consti-
inandato adcssc commonelur.' Badas de praesidio luit in fruraenlo, vino, hordeo et oleo, in auro so-
Amacha el Sororgia civilate, Balduc de Samusart, lum singulis annis quinqiiaginia roiilia Byzantio-
Turci dolosi, milites vero armis et bello famosi, rum.
483 HISTORIA HIEROSOLYM.v- LIB. 1Y. -188
CAP. X. — De convenlu nalionum, ad obsidionemA Rohas ohsederunt in (ubarum et cornicinum slri-
Chrisiianorum festinantium, et de accusalione BaU dore et itimului, plurimam vim ct assullus tridtio
deu/ini. circa urbis nicenia el porlas infereules. Sed e( a
Jam dies delerminata expediiionis regis de Cor- defensoribus et custodibus civitatis videiUes sibi
rozan,a longo tempore indictae et procuratae, pro- validc repugnari, nec.se in momcnlo vcl brevi spaiio
pinquavit. Et ecce universee nationes regni illius, posse proficere, quia urbs muris et turribus esset
etprincipes praedicli, per regionem Armeniae, Sy- inexpugnabilis, Corbahan consilium dederunt, ut
riee, Romaniee, dispersi, in armis el copioso appa- nunc caslra ab ohsidione moveret, viam quain de-
ralu ad caslrum Sooch convenerunt, habentes du- creverat ad Antiochiam maluraret, Antiochia vero
cenla nrilliaequilum beilatorum absque exiguo vut^o devicia rediium faciens, ad obsidionem circa Rohas
ei. femineo sexu, absque jumentis et camelis, et reiterarel, donec Baldewinum suosque tanquam oves
cacleris animalibus, quae nullonumero polerant con- in ovili trucidarel. Corbahan hujus rci consiliariis
pnlari. Adfnil et Corhahan, princeps et caput mi- acquiescens, iler suum versus Antiochiam conti-
litiac, qui in vchiculis cibariortim, qui in copiis et nuans, propter montium diflicullales, exercitus inau-
armis mililum, qui in tentoriis el nimio apparalu dita millia divisit in partes. El quia navigio loiigum
super omnes affluehiil ; qtiem universi principes et B crat loi millia fluinen niagnum Euphraiem trans-
nationes , quae convenerant, tanquam dominum meare, Baldewini el eorum, qui cum eo erant in
venerahanlur, et in omnibtis magislrum ac praece- civitale, non immulati sunl vuitus prae angustia
ptorem audiebant. Hic suo in uiium collecto exer- tanlae multiludinis, sed Corbahan recedente a sta-
cilu, viam juxla oncra currunm et sarcinas jumen- tione urbis, equos ascendenles, poslremos exercitus
torum el camelorum diebns muliis morabalur, do- inseculi sunt, si forle aUqua pars lardaret, cui pos^
nec lerram et civitalem Rohas ingressus est, uhi senl adversari. Sed dum parum eis succederet pro-
per aliquot dies remoratus, pernoctavil. Hanc per pler providentiam et cuslodiam Turcorum, Rohas
regiouem descendens, dum iter per dies prae nimia reversi suni, Dominum coeli e.vorantcs, ut ducis
pressura gentis et jumentorum ahbreviaret, plurimi Godefridi, Roberli, Reymundi, Boemuudi,et omniuin
de diversis locis accurrerunt, phirimaque de exer- Chrislianorum inisereatur, et de manti iniinicortim,
citu et ohsidione Anliochiae relulerunt. Iriter haec in tauta Ibrtiludine supervenientium, defendat et
cl alia Baldewinus apud eum est accusatus eo quod, sua graiia lueatur. Nec raora, a delaloribus Syris ct
Turcis aflritis el exslinclis, non soluin civilatem Armeiiiisccepit crebrescerefama advenlus Corbahan
Rohas, sed ct omnia in circuitu praesidia suo sub- suorumque mililiim per aurcs Chrisliaiii exercitus,
jugasset dominio. Sed alii credere renuebaul, alii credenles ducem ad
CAP. XI. — Profanis Rohas obsidere parantibus providendara rem sollicitabanl.
Baldewinus obvial, dimicat et triumphat.
XIII. — Cbrisliani exerciius quidam caslris se
Hoc audito, Corbahan ct comprimores sui exer- CAP. subtraliunt, el viri industrii in occursum gentilium
eitus ad invicem consuluerunt, ut civitalem Rohas exploratum pergunt.
ohsidentes et expuguantes, Baldewinum el suos con- Inter has diversas opiniones, nescio qua de causa,
chrislianos captivarent alque punirent, et civilaiem Stepliaiius Blesends infirmitate occupari se pluri-
ac regioncm Turcorum restituerent ditioni. Sed mum teslalus est, nec se posse ultra inoram facere
Baldewinus, quem nec minae, nec aliqui terrores in obsidione, lratresque commendans, et ab eis re-
polerant movere, comperto advenlu Corbahan et cedens, hac inlirmitalis occasione versus mariiima
consilio ejus adversum se el civitateni Rohas, con- ad Alexandriam minorem profccius est. Eo ilaqae
vocala et armala universa manu siioruni, in cquis, recedenle, qualuor millia virorum-belligerorum eum
cursu valentibus, occurrit militihus Corbahan, pree- seculi sunt, qui de ejus fuerant comitalti. Godefridus
missis ahobsidionem Rohas. Quos fortiier assiliens, dux, Boemundus, Roberttis, Reymundus, capitauci
etcuni eis in arcu Armeniorum el lancea Gallorum D exercilus, magis ac magis fatna gentilium supervc-
dimicans, tisque ad caslra Corbaban in fugam re- nientitim atlonili, unanimiler decreverunt viros in-
misit, spolia, nempe camelos et jamenta cum rebus duslrios de exercitu eligere et ad explorandam rei
necessnriis procmissa, in civitalem Rohas adducens. veriialem per monlana el. loca diflicilia, uude (ulius
Corbahan vero Baldewinum lioc adversum se prse- specularentur, praemillere. Prremissi sunt ergo
sumpsisse, cum praesens fuerii, ne durii absens, ve- Drogo de Nahella, Clareboldus de Vinduil, Ivo de
liementer admiralur. Et indignatus super ejus auda- regnoFrancorum, Reinardus de Tul, viri clarissimi:
cia, obsidionem circa Rohas nunquam se preeier- ul si quee de adventu genlilitim pro vero comperta
milterc in deo suo jurat, sed, admonilo exercitu suo, in aures eorum sonuissent, aut oculis eorum depre-
banc in momenlo irrumpere, et Baldewinum capti- hendissent, absque mora ad exercitum refcrrent, ut
vum abducere. provisi principes minus jacula infestanliuni time-;
CAP.XII. — Corbahan triduo Rohas fruslra obsidel; rent. Proemissi mililes et rei exploratores, quidam
Baldewinus recedeniem bellkose insequkur. ad Arlhesiam, quidam versus Rossam, qnidam ver-;
Yix Corhahan, princeps et homo meluendus, so- sus viam Roir.aniaesuntdiffusi ad inlelligendam rei
cios admonuil,ct ecce universi exsurgeutes civilaiem vcritatem; qui exercitum undique ebullire a moii!-
4^7 ALBERICl AQUENSIS 488
tanis et diversis viisul arenam maris perspexerunl, i . Hujus secrelae conveiuionis ct tfadilionis Boemun-
infinila millia eorum admiriinles, et minime dinu- dus aequivocus meus, virdegenere Turcorum, aclo?
merare valenles. factus est a principio Christianilalis suae. Et nunc
eo processit ratio ut nequaquam de omnibus, quae
CAP. XIV. — Perceplo nalionum apparalu^ quod prin-
cipes inierint c-onsilium. tradiior pollicitus est, fallat, et in eo quod spopondi
Visis iuiieni lot miilibus el armaiura Cprbaha.ii magiiumilli praemium confcrre me paratum iiiveniat.
illi dare, et
incomparahili, et gloria rerum suarum, sub omni Cnde quia non parvum talentum debeo
festinalione Aiiliochiam reversi' sunl, diebus -sepiem hujus rei totum pondus sustineo, unum vobis secrelo
priusquain Corbahan el sure acies lerminos el cam- aperio.qui eslis columnae et sapitanei exercilus,
videlicet ul si veslroe fueril voluntiuis et caeteroruni,
pos regionis Aniiochitc aitingereiil. Reversi denique,
sicut didieerant, el oculis videraul, adventuin el ubi civilas capla fuerii, in manu mea reddalur.
omnem apparalum :Corbahan, et omnem mililiam Hanc coriventionem et consilium ad finem pertra-
clam ham, el quod paclus sum traditori, ex meo sine
qnam eduxeral, duci et creteris principibus
retulerunl, ne populus ex-territus, eo quod Jonga dilalione conferre paratus suui. i Heee audienles
obsidioiie el gravi penuria affectus essel, desperaret principes, magno gaudio gavisi sunt, et ex omni
ac (cnebris ingruen- ' benevolentia Boemundo civitalem annuerunt, caete-
minusque resisleret, diflugium,
libus, preepararenl. Dux Godefridtis, Uohertus, rosque comprimores pariler ejiisdem doni et con-
RCymundus, Boemutiilus, Euslachius, Taiikradus, cessionis volunlarios reddidertuit.
onuiisque primatus proxima die, postquam reversi CAP. XVI. — Quam prudenler ipsum consilinm in-
sui.it prremissi .mililcs ad cxploraitdttin exercitum ler primates venlilaium sit cwteris ignoranlibus.
Corbahan, in ununi convocali coiivcncriint, quid Faclis omnibus capitaneis voluniariis, sub admo-
liielius agerenl, quod saiiius CQiisilitmiitrirenl dis- nitione summae fidei ad invicem datis dextris indi-
cusserunt, ne subi-lo pracocciqiati, ab irrueutibus cium est he istud verbum patam fieret, sed syp<-
millibus 'miiiricor.um in gladio et arcu consumer pressum silentio nulli pateret. Aiunt etiam quidani
reniur. Godi-tridus .dyx, Roberius ct alii mulii cou- quo'd in confliclu et assultu hinc et ahhinc dimican-
tendchant, ui .cxsurgeiups ,in loricis, in galcis ct tium adolescens filitis ejusdem Turci captus in
elyp.cis, in signis crcctis, in aeiebtis'ordinalis oc- manum Boemundi pervenerit, cujus redemptionis
ctirrerenl Corhahiin iu roillibus siipeiTCiiienli; cl in causa, paler pueri Boemundi ccepit privatus Deri.
l.oroiiio Jcsii.o.mJicm spem suain ponenlcs, cum eis E.l ad ullinium maiens vitaui filii, quamomnium
bclla icomniitieriiiii, el in Dci noinijjc illic marlyrio , inhabilaiitiuin salutem, perfidiam adversus Darsia-
vitain 'inireni. Alii coiisiliiim dabaul, quatcnus pars ' J num regem assuinpsii, el fidem[in reslilutione filji
in obsidione rcuuuiei-et, ue Turci ab ur.be ad auxU cum Bpemundp iniil, et sic in .ci.v.itgiemfideles
Jiuni ,Co,iii.aliari.eruniji.cn-iil., pt fortior pars, juxta Christi roilites inlroroisit, * Boemundo, si capere.tur,
.cpnsi.li.iHii4iicis,ci Rohcrlj JFIa.ndrciisis,non Joiigius civitas concessa esl. Unde yespere ja.ni .terras oper
quam Irans duo roilliaria obviam hostihus ircni. riente, ex ipsius consUio decrelum esl Ul Godefridus
CAP. X'Y. — Mystcrinm arcani consili; Boemundi de el Robertus Flandrensis seplingentos milites illu-
wtditwne Amiocltiw. slres de exercilu assuraerent, et, Turcis per moania
llis in cojisiliis dum quilibel suani proferrci senr difiusis nuncque domeslicae cura» iiitentis, in umbra
teiitiaro, Boeiriiiudiis^virapprinicprudciiseiasiulus., nociis versus monlana iter insisterent, quasi ad
Godcfiidum, Roberlum Flandrcnsem el Reymun- insidias profecturi aliquorum de exercilu Corbahaii
dum seorsiro a conventu socioriim abduxil in loco ad urbem praecedentium. His vero seplingentis in
secrclo, quibus oronia , qtiac liahchat iu corde suo, obscuro noctis j'am versus montana gradientibus per
in huiic niodum loqucns. prolcssus cst: < Domini et loca invia et vix commeahilia, per angustas fauces,
fralres mei dilcclis.simi.,sccreium liabco qu*d nunc conductu Boemundi, nuper facti Christiani, Gode-
vcslrae lidei aperiam, in quo, Dco aniuicnfe et opi- U fridus dux universis heec firmiler injunxit, dicens :
tulanle, oronis cxercitus ct principes nostri liherari < Viri lratres el peregrini, Deo devoll, Turcis et
et salvari poterunl. Civilas Aniiucliia, ex quo niihi hoslilibiis aliis, nobis prope hospitatis, decrevimus
promissum esl quod in niaiiiim mcam iradatur, jam in occursum ire, el cum illis confligere, si forte
scjitem transierunt nieiises. Kl siciirjnaia inter me aliquis evenlus victorioe nobis rielur. Tumulium
ci traditorem hocccst convciilio sub iidei illius alli- vero et slrepitum aliquem in nobis fieri sub indicio
gaiioiic, cpiodncquaquam solvi aul uiutari possit, vitee prohibemus. » Setl aliuri erat ei in mente quam
scd in ..'|iiacunquc bora nionuero, una ex lurribus, quod cum populo loquebattir. Nam in mpnianis cu.m
<|uie (tiicil in civilatcin el in qua idem traditor lia- sociis solummodorei consciis coniendens, hanc sci-
hii.;il, in manuin iiicam reddatur. Mullum enim pro licel in partem qua urbs et prxsidium Darsiiuii iu
hac re lahoravi, videns urbcni bumanis virihus in- summo situm eslcacumine, valles el abrup.ta mon-;
stipcrabilcm. MiiUam et innumerabilem pccuniam tium superat, ac longo in recessu ab urbe, et se<-
paclus sum illi dare; et non ruinus illum exaltare creto, in valle consisteus una cum Roberto Fian-
et riilare, inier amicos meos, quam Tainkradum, drensi, cuncta ordinat qu;e caule de urbis tradilione
filium sororis meee, sub fidei lirmatione spopondi. agenda erant et sollicite.
i*,, HISTORIA HIEROSOLYM.— LIB. IV. • 480
CAP.XVil. — Qttcimcastle sibi couvenerinl fidetium .A consilium r.osirum; jam si cives et Turci nos per-
interpres el iradilor civilutis. senserint, nou uuus saltem ex nobis vivus evadet.
Orriinatis itaqiie universis caulo consilio, qiiem- ite, et asccndenies vitam vesiram Deo offerte, cha-
dain inlerpreiem linguariim, genere Longobarduni, rilaiem Dei scicntes vitam pro aniicis ponere. >
de domeslicis Boeniundi praemiserutit ari lurriin, CAP. XIX. — Viri cordali qualiler per coriaceam
quam tradilor luehalur, qualenus de convenlione scalam intromissi sint.
intromissioiiis Chrislianorum ex parte Boemundi Ad hacc (am magnaniniorum principum verba et
eum admoiierel, et super hoc ejus responsa audiens, solatia, piurimoruni meiiiiuin.dubietas delersa est.
principibus renutitiarcl. Qui ad muros perveniens, El scala assumpia, quse ex corio eral laurino, ad id
irariitorem, qui iu ipsa nocte constiliiia in turris negotium aptissima, -paulatim muro appropinquant
fenesira Gailos praestolabatur pervigiL Graeco ser- cum interprete suo, ubi ad moenia traditor viros
inone appellnt; si solus sit, requirit ut uducialius advenlanles operiebalur. Ut ergo preemissi aliqui
ctini eo sermoneni de legatione Boeinundi haherei. adfuefunl, atii ex domesiicis ducis, alii ex comilalu
Qiii verbis el siguis eerlissiinis Boenuindi recognilis, Roberti; quidam cx familia Boemundi>Turcum eos
per aniuilum videlicet, quem Boemundus ab eo ad moenia proeslolanlem interpres compellat ut
suscepluro niroc in signum illi remiserai, verha in- B funem a iiicenihus j'aciat, qua scala innodata in
terprciis ahlrinc credula non refutavil, sed si racenia sublevelur, per quam milites ascendentes'
Boemundiisaut sui adessent, diligenier perconlalus iiUromiitantur. Turcus , sicut devoverat, scalairi
est. Interpres vero audiens quod traditor non in dolo fune suhleval, circa nicenia forliter alligal, et sub-
sibi loquehalur, Boemundi nriliies uon longe abesse missa vocc yiros conforlans, nionet ut indubitanler
profitetur, et ad omnia paratos, quoe ex ejus consilio ascendant. Nec mora, lorica et galea induti, gla-
inire debereiit. Qui eos appropinquare sine dubio dio accincti, hastis innitentes, el manu se trahen-
aul nielu commouei, murosque secure ascendere, tes, scalam ascenderunt vlri audaces, quos alii
nec aliqua moia hoc differre propler hreve spalium subsequentes in dubia spe vivendi, jam ad vigjrui
noclis el lucero diei appropinquaniis. Soilicilabat quinque immissi sunt. Itis immissis,>et nimio silen-
etiam eos hac maxime de causa, ne cuslos miiro- tio conquiescentibus, confratres juxta muros exislen-
riini, sueevicis in orriine, faculam in roanu ferens, tes, el evenium rei exspeclanles, sed neminem
nioeiiia urbis muros el lurres peiiustrans ad provi- audienies, viros inimissos jugulaios et in fide falsa
deiidum, flscendeiites propalarei, sicque in periculo suhito suffocatos exislimabant; unde ascendere ef.
vitaesuae, expergefactis hoslibus, haberenlur. reiardabaiil.
r> subsequi
CAP. XVIII.— Godefridus el lloberlus etectos in hoc CAP. XX. — Scala dirupla nonnulli perierunl; sed
bellones, ne primum murorum ascensum Iwrreanl, denuo repurata fidticialiter ascenduni.
adhoriunlur. Mitiles vero immissi, intelligenles quod socips
Interpres, audilo hoc consilio' traditoris, ad prin- Christianos adeo timor invaseral, ul se sublraheudo
cipes in'monianis reliclos celeri gressu tendit, a scala abirent, trans mcenia a murO se inclinan-
omnia quae audierat referens, et vehementer eos tes, submissa voce socios ascendere horlabanlur,
solliciians ut quos vetint audaciores eligant, qui asserentes se niliil illic periculi passuros. Hi fra-
sine intermissione inuros ascendentes civilati iin- trum voce audita adhtic vivenlium, certabant vehe-
miltaiiiur. Cunlinuo viri elecli suntad ascensionem menti sludio scalam ascendere et urbem inlrare,
murorum; sed melu et dubielate corda eoruin con- donec pree iiimia pressura el pondere, moenia anli-
cussa sunt, singiilique lioesitanles de prima ingres- qua et iuveterata, dissolutis saxis oum caemento,
sione et ascensione murorum pltirimum reniteban- scissa sunt et diruta, sicque scala, retinaculo ca-
tur. Godefridus vero dux el Roberlus, viros sic rens, prorsus hiimi corruit cum viris adhtic in ea
videnles expavescere, nec qui praecederent invenien- consisientibus. Eranl auiem juxta muros Iancea-
les, eo quod diflidebant de promissione Turci, ,p. rum hasiaeposiloe et erectae, in quihus confixi qui
haec machinamenia dolum arhitranles , nimiuni corruerant, alii a saxis de nuiro cadentibus oppressi
spiritu infremuerunl, sic universos solamine refi- el semineces racli, aliqui mortui sunt. Quod multuin
cienles: < Memeiuoie in cujus nomine a terra et populus Dei iiihorruit, existimans omnia haec in
cognalione vestra exiistis, et quomodo terrenre vitae dolo a Turcis contigisse, et nuric universos immis-
abrenuiitiasiis, nulla pericula mortis pro Christo sos pulso dubio iniqua morte deperiisse. Non sonus,
inire metuenles. Nec niora, credere debetis scilicet rion fragor aliquis, licel a corruentibus et infixis
feliciler cum Cliristo vivere, ideoque ejus graiia ct maximus exsiiterii, in urheaulin mcenihus esl au-
amore, quaecunque occurrerinl in via liac, acquoet ditus. Dominus enini Deus ventum valide spiran-
libenti aiiimo suscipere. Eia, dileclissimi Chrisli lem hac suscilavil nocte. Turcus fidem , quam
milites, non pro terrena remuneralione lioe pericu- Boemundo in urhis iraditione devoverat, servans,
Jiim incurrilis, sed illius raeritum exspeclatis, qui fuiiem itcrato ad reievandam scalam dimitlit. Qua
posl moriem proesentem aelernae vitae praemia suis rursus mcenia forliora in eodem loco circumdans,
confcrre novit. Mori -.eiiim habemus quocunque desolatos el perlerritos per iiilerpretem revocat,
niodo. Jam quidem lux maiulina diei manifcslat ascensuiiiqiie repeiere universos fideliter admoiieu,
PATHOJ.. CLXVI. 16
•q, ALBERICIAQUENSIS Wt
Non nltra viri Iiresitant.es, sed ex interpretis verbis A iudiili, armis accincti, vexillis elalis ad urbem ex-
roborali, et coiifrairum agnita salute, rursus sca- terius impugnandam advolant, ignaros aclae rei
lam ascendimt, et meenibus inferunliir, donec ferme plurimum confurtantes in urbis assultum et omnem
sexagiiila super muros irivecli conslilcrunl. illlis rem enucleanles.
CAP. XXI. •— Immissi slragem custodum operan- CAP. XXIII. — Fideies porlus urbis aperiunl : ve-
tur; geniiles alii somno expergelucii Chrislianos xillum Boemundi in arce prmeminel: prima luce
impugnanl. geritur bellicosissimus Mafs.
Interea cusios niurorum in gyro civitatis, pcrlu- lnlerea dtim sic inleriore et exteriore pugna
stralis moenibus, ad visilandos vigiles Turcorum et Turci nimium arclarenlur, Grecci, Syri, Armenii
commonendos, facuiam manu ferens, viris immissis cives, et viri Chrisiianae professionis, ad porlas
occurrit. Sed in momenlo ictu gladii c.apite illius aperiendas el seras scindendas leetanter coneurrunt,
ampulato, transcuntes lurrim vicinam ingressi sunt. per quas Boenitindiis et universus exercilus intro-
In qtia universos rcperienles, adliuc sopore %rava- missus esl. Signum nempe Boemundi, quod sangui-
tos, in ore gladii percusserunt, ac in codem im- nei eral coloris, primo diei crepusculo ea in parle
petu in alias turrcs irruentes, stragem plurimam qua urbis facla est tradiiio, super muros in monta-
operati suiil, donec fere decem itirrium cnstodes, , . nis rutilabal, ul paleret omnibus quod Dei gralia el
in ea parte urbis gravi sonmo immersos, sine ulla opilulaiione urbs, ab honrine insuperabilis, in ma-
vocifcralione pereme.runl. His ita in gladio*pro- nus Boemunrii cl onuiium fidelium Christi (radita et
slralis, per posticum quoddam, quod in monlatiis capla sil. Sicseris avulsiset undique poriis patefa-
crat juxta einnriem locum quo ascenderanl, suhito ctis, universi admirali ct gavisi quoroodo consi-
fraclis seris plurima manus ex septingenlis imniissa linm islud non omnibus jialebal, expergefacti cele-
est, cornibusque fortiler inionantes, Godefridum, riter arma rapiunl, alius alium admonet, et rapido
Roberlum el creleros coinprimoresadvocanl, quate- cursu omnesarmali urbem cl porias inlrare conlen-
ims ad auxilitun iniromissis quantocius properantes dunl. Milliare quispiam transcurrere poleral, prius-
tirbem pcnelrent. Iii cornibus auditis, el pro signo quam universa multitudo Chrislianorum inlromissa
dato recognitis, quia secrctorum omiiium consocii est. Mox inlranlium lot millium fragore vehemente
erant, in manu rohusta advolani, ad porlam, qure et slrepitu, lubarunvuie sonilu horrihili, el plu-
sursum in moiilanis proeminebal, contendentes ut rima vexillorum elevafione, armalorum ingenli cla-
intrarenl. A magistra atitem arce Darsiani, qure more, eqtiorum hinnitihus Turci slupefacli, alii
huic porlae proxima eral, Turci exsurgenlcs audilo adhuc.in stralo suo quiescentes improvisi et iner-
liiniullu, lapidum jactu Gallos abegertint, sociosque (^ mes evigilant. Quorum pars subito spe defensionis
eorum qui inimissi eranl miiiime ac! porlam perve- adunatur, arcus ei arma arripientes, alii in turribus
nire, ut hanc aperirent, passi sunt. Unde ad posti- et pracsiriiis persislcnles, plurimos incaulos Chri-
ctm praedictum rcvertentes milites, qui sCala urbem siianos incrlis vulgi, viros el mulieres, sagiuis fe-
inlraveraul, penetrale liujus poslici ferro acutis- riunl. Concursus ei diversi conflictus inter se fiont
simo, ingeniis Turcorum parato, fraclis muris am- el c:cco marle agunltir. Christiaiii, quorum virtus
pliaverunt, el sic principes ac socii eorum equo et ei copiae magis ac magis atUuebanl, invaleseenles,
pedibus spatiose inlroiiiissi snnt. per (lomos, el plateas et vicos civilatis Turcos dif-
CAP. XXII. — Tvmulluantibus Itinc inde parlibus, fusos et errantes in ore gladii perculiebanl, nulli
principes primttm iradiiam esse civiialem mulli- retati parceb^nl autsexui degenere gentilium,donec
ludini indicanl.
et cadaveribus occisorum operta
Turci ilaqtie, hac subiia vociferalione et tumuliu lerra sanguine
eiiam ceesis exanimis Christianorum
buccinariim cornuunique slridore expergefacli, ad esl, plurihus
arnia feslinanl, arcus et sagillas arripiuiil, (urres corporibus tam Gallorum quain Groecoriim, Syro-
rum, Armeniorum admistis. Nec rairtim, cum vix
defensanl, ulrinquc ad invicem gravia certanrina a luce
sursiun el deorsum conserentes. In hac clamosa hinc agnila adhuc super lerram essent lenebrae, et
0 ferirent peuitus ignorarent»
ct hinc contcntione mililes Darsiani, qui in montis quibtis parcerent et quos
Nam voce el signo Cbristianac professionis Turci et
cacutnine et eminentiorc arce crant, cornibus forii-
ter iiisontierunt , quiitenus Ttirci qui in civilalc Sarraceni timore morlis acclamaiiles, plurimi
erant et lurrium proesiriiis, el adhuc in stimmo peregrinos fallebanl, ct ideo communi strage vitam
fuere occisorum, quorum
diluculo steiiebanl, evigilanles, ad auxilium sociis amiitebani. Decem millia
immissis Chrislianis resislere corpora per vicos el plateas civitaiis coesa t-t ferro
cxsurgcrent, sicque a Gallis exslincla suiit.
valercnt. Quod cxercitus niagnus, qui adbuc cxlra CAP. XXIV.-—Pagani, qno quisqne poleral, fugath
inuros aliera in parle spaliosae urbis consederat, de iiieunl : aliqtti cle allissimis rupibui cadenles elisi
adventu el ingressione Corbaban hos in montanis el sunl el exstincli.
iu arce voces exallare, cornibus sirepere et con- Plurimi Turcorum videntes ceedem gravissimam
grodi arbitrati sunl, penilus ignoranles quomodo quoe fiebat, el quia tota urhs armis el viribus Gal-
nrbs tradita ei capla in matniGallorum sil. Bocmun- lorum redundahat, vitoe diflidentes, e lurribus et
dus, Rcynuindtis et Tai.kradus, quibus res lota praesidiis civilalisfugientes, ad monlana contendunt,
iimotuit, quiquc in obsidionercmanserarit, ioricas uotitia viarum perplexarum, ubi pnesidium magi-
495 HISTORIA H1EROSOLY5L— L!B. IV. «4
strae arcis intrantes, arma insequenliuin Gulloruin A omnium Christianoriini et-priucipum aUulerttnt.
evascruut. Heec autem arx et pnlatium in moiitanis Caput veromirae grossitudinis erai, aures Iaiissimae
silum, nulla arte, nulla vi superari potest; iiullus in el pilosae, capilli cani cum barba, quae a roenlo us-
ea nianeniibiis adversari aut nocere potesl. Alii, cir- que ad uiubilicum ejus profliichat.
citer milte, a loiiginquis partibus acciti anxilio et CAP. XXVII. — De Roigero, qui geitliles, exercitum
imnrissi, tubariim ac cornuum slridore exierriti, prwcedenies,'bellutor excipiens, insperaia morie
iiimiaque stiorum occisione desperati, quos prorsus prtvvenlus esl.
nolitia viarum et fugac latebal, pariler el ipsi ad Comperto deiiide jam proximo advenlu Corbahan
nioiitaiia, superiiisqite praesitliiini feslinantes, ut et siiornm quia in Aniiochia pauca alirnetua reperla
Chrisiiaiiorum manuin evaderenl, in aiigusiam et sunl, ad porium Simeonis eremitae feslinalo mitlen-
incogiiilaui semUani cacco errore iiicidcruiil. Ulii les, pecunia escas navigio allatas muiiiaveruiit, sin-
prorsus via deficiente, in subiiini colle nequaqiiam guli prout sua erat possibililas, quas Antiochiaeves-
ullra rcvertendi facuitas esse polerat, sed a sursum peri mane sequcnli intulerunt. Ilis ita expletis ct
per declivia et scopufos arciissimos et incommeabi- Turcis parlim occisis, partim in praesidium fugalis,
les cum equis cl niulis corruentes, fractis collis, et Gallis circumquaque in turribus, domibus, pala-
cruribus, et hrachiis universisque inembris, inecsti- B liis mcenibusque diffusis, sequenti die, quae est
mabili et admirando casu universi perieruni. sexta feria , trecenli equiles Turcorum de genle Cor-
CAP. XXV.—De opibus iuventis in civkale, el qua bahan armati arcu, pharelra et sagilta, insignes
die capla sil urbs. oslreis, loliim genliliuni praecesserunt exercitum
Populus aulein Dei vivi reversus a caedeet insecu- ad aliquoruiii fidelium repentinum interitum, si
cutione geniilium in priesidium el montaiia fugien- quoslibet improvisos extra muros reperirenl. Ex
lium , sole jam ahius radiante el die plurima adulla', his vero trecentis, triginla pnccedenles, viri belli
urbein perlustrar.l, victus quaeritanl, sed paucos re- peritissimi, el equo agillimi, ad muros et portas
pereruiit. Oslrea tatitura diversi generis etcoloris , civitatis frena laxant, post terga sociis in valle
piper quoqne e( pigmenla pju-rima, vesles, el papi- quadam reliclis ad insidias et incursus fidelium, si
liones genlilium, (esseras et aleas, quin et pe- forte precmissos triginta usque in vallem inseque-
cuniam, sed non mtiltam invenerunl. Nec roi- renttir, et in impelu irruerent super lalenles viros.
rum, quia diuturna obsidione novem mensiuin His ilaque Uiginta muro civilalis appropinquantibus,
vallata , lot gentilium millia illic congregala lotum et in arcu fideles Christi per mcenia cliiTusos",acriter
consumpserunl. Feria quinta erat riies serenissima , lacessenlibus,.Rotgerus de.Barnavilla,cumquindecim
quando tertio Non. Junii mensis Iradila et capla est C probatissimis sociis equo rcsidens , armis el lorica
eiviiits Aniiocliia in manu Chrisiianorum , Turcis indutus, iu occursum ab urbe properal, ut aliquid
prostratis et efTtigatis. insigne cum eis age*ret. Sed sine mora in fugam
CAP.XXYL —Defuga el nece regis Anliocldm. equos triginta pracmissi Turci rejiciunl, et ad iusi-
Darsianus aulem rex Anlioclua.', inteliigens fiigam dias conlendunt, Roigerum rapido eos cursu pre-
suortmi et totum jain praesidium et arcem fugitivis mentein usque ad insidiarum locum perducentes.
replelam , timens ne Gallorum inantis, capta urbe , Insidiis ergo a valle exsurgenlibus , Roigerus frena
praesidium vallans espugnaret, miilo ascenso egres- rejicit, ad urhein cum sociis viam velociler relegit.
susest ul lateret in deviis montium , duin fincm et Turci non parcius equorum cursibus urgent fugien-
eventum rei plenius cognosceret cl an arx a facie lem, quousque muro civitatis appropians curo suis
Galiorum a suis retineri possel. Hic duin solus per fere trans vada Farfar elapsus esl. Scd, adversante
devia monliuni diffugio erraret, quidam de Syria , forluna, in conspectu oinnium in moenibus aslan-
Christianae professionis , qui causa rerum necessa- lium, nobilissimus alhlela cursu velocioris equi a
riarum ile." per monlana carpehant, ipsum princi- Turco miliic superatus est, cuj'us lergo sagitta infixa
pem a Ionge iiituenles et agnoscenies, plurimum j'ecur et pulmonem ejus penetravit,et sic ah cquo la-
admirali sunt cur solus ah arcis praesidio per devia bens mortuus exspiravit. Morluo itaque lam egregio
declinaveril. Unde ad invicein loctiti sunt: < Ecce viro, el suorum auxilio rieslituto, Turcicrudelissimi
dominus et rex noster Darsianus, non sine causa, carnifices, ab equis desceiidentes, capul illius am-
per haecdeserta loca monlium iler facit: forsitan pulanles a collo, et ad Corbahan el ejus exercilum
urbs capla est, sui occisi, ipse nimirum fugaeinlen- repedantes, capul haslae preefixurn in ostensione
lus esl. Qtii ne manus nostras effugiat videamus a recentis et nunc primae vicloriae detiileriint. Hoe
quo loldamiia, iujurias et calumnias pertulimus. > denique prospero successu glorianles, roultum lcgio-
Hoc modo fidem tres Syri de morle illius traclantes, nes gentiliuin ex hoc conforiabant quotl j'uxta moros
sed omnia dissimulantes , submissis cervicibus illi sic auelacteregissent, et neniinem ex peregrinis ad
falsam revercnliam exhibenles, et in dolo salutan- opem Rotgeri occisi ct decollati ab urbe egredi, aut
tes, quoniinusad eum accedebanl donec, ipsius gla- audere vidissent.
dio acceplo et edilclo, eum a mulo preecipilaveiunl, CAP.XXVUI.—Excitsalio fratrum, quare non sub-
caput illiusampuiantes, el in sacculo suo rejionen- venerint coram se pereunii,
tes-Quod mox in urbcm Antiochiam in conspectii Non mirum alicui videatur, nec quisquam Gallos
 495 , ALBERICI AQUENSIS m
hebeluriinc mentis, aul tiniore supervenienlis mul- j* A CAP. XXX. — Dux Godefritlus bellans in fugam ver-
litudinis concussos mollescere arhitretur, ei ideo tilur, et plurimt comilum ejus diversis mortibus
lardalos ad opem et vindictani confrattis an(e om- vrofwganlur.
niuin ora percussi et decollati, cum ntrila plaga Dux autem Godefridus virlulem et conslaniiam
inundi ante Galliam audaciores et in bello prom- illorum nimium adversus se videns excrevisse, sta-
ptioresnutrial. Verum equorumdefeclioneeos ftiisse tim cum ingerili manu suorum per poriam proces-
relardatosprocul dubio credat, quo£<aliqiiaiidnpe- sit adversus hostes, ul lenloria, quae a foris exlra
slileniia, aui diuturna fame, aul inierduni fallaci muros locaia eranl, invaderel ac lerrerel, Turcos-
Ttircorum sagilla amiserunt. Vix enitn Gallis cen- que inde expugnatos arceret. Sed ecce Turci exsur-
lum quinquaginla equiremanserani, et ipsiatlemiati gunt in oceursum ducis ad defendenda lenloria.
fame pabulorum ; Turcis vero pingues et non fati- Ubi diu praelioutrinque commisso, gravissiinus Iahor
gati eranl: quapropter celeri cursu evadere, et incubtiit, dum dux elsui , virihus exhausii belloqtie
Gallieosneqtiaquam praeverlerepoluerunt. Quadrin- fessi, in fugam conversi, vix per portam, qua exie-
£Ciili lantuin equi Turcorum in Auliochia reperti el rant, reverlentes evaserunt. Aliivero mulii, circitcr
capti sunl, quos ininime arihuc suo more ad equi- ducenti, quibus porta angusla negaia esl, aut mor-
tanduni doinuerant, aut in persecutione hosiiuni B ' ttii, aul vuinerati aul capti sunt. Sic dtice fugalo
flcclcre, et calcaribus urgere didicerant. Dehinc ct retruso, plurimisque suis in porta atlrius, Turti
posl Turcorum discessionem , peregrini tristes et a preesidio et a porta praesidiierumpenles, eo quod
dolenles exslinctum corpus Rotgcri urbi Inttileruni, adversus duceni pracvaluissent, per semitas notas
cum ejulatu magno etfletu, ingemiscentes quomodo el vallemperplexam accedentes in moenia.subita vo-
unus forlioriim de populo cecidisset, qui semper ciferatinne Chrislianos vaganles incurrebant, sagitla
arat pervigil iu insidiis et strage genlilium, cujusque in impetu loedenles, et sine morn ad arcem et mon-
facla insignia ampliora fuere quam noster slylus tana recurrentes. Dum sic mane, meridie el vespere
qucal explicare. Fama quidem cjus aptid Turcos a montanis et valle exsilientes, Chrisiianos impe-
omnes antecessil,el libenlereum videre et audire so- lerent , Boemundus ct Reymundus ira moti, sine
Iebiinl iu omni negolioquodcumCbrisiianisagebanl, dilatione vallo immenso, quod dicitur fossattim ,
aut in resliliuione utrinque captivorum , aut cum monlanis et civilali deorsum interposito el prsesidio
aliquando pacem inter se componebant. Sepultus «juodam murali aedificio desuper firmalo, tulelam
estaniemin Antiochia idem miles fortissimus in suis sic fieri constiliterunl, ne subiio a montanis
vestibulo basilicoe B. Pclri apostoli a principibus adversarii erumpentes, peregrinos mililes , incatite
Clirislianorum , el a Donrino episcopo Podiensi, et G per uiiris spatia vagantes, armis el sagittis inva-
ab omiii clero cnlholico qui aderat, aniniaque com- dendo detruncareni. Turci vero , qui in liiontanis
niciulala Chrislo Domino oralionum viclimis el procsidiuinadhuc obtiiiehant, seepiusad id novum
psaimorum hyiniiis, cujus aniore el honore exsul preesidium erumpebaiil, assulttis faciebanj, mulluin
factus, mori uon dubilavit. el graviier custodes ac defensores novi prresidii
CAP.XXIX. — Obsidio nalionum circa Anliochiam. sagittaruin grandine et armorum virlute vexantes
Vix inclyli miiitis explelee sunt exsequiae, elecce et perimentes. Christiani vero milites Walhricus,
in i|iso niane Sabbati, quod illuxit lertia die Ivo, Rudolphus de Fontanis, Everhardus de Poisat,
posiquaiii urbs capta esl, adsunl universoe barharee ReibotdusCrclon , Petrus filius Gisire, cuslodes et
nationes el legiones gentilium in apparalu copioso , magislri novi praesidii, non niinus Turcis in lancea
quas Corbahan ex universis regrris, lerris el Iocis et omni armatura cum suis resistebant, viam vallis
orienialis plagae conlraxeral, in campiset planitie eis contradicebant, interdum lrinc et hinc gravi
lentoriis locatis, obsidionem faciens circa spaiiosae slrage et vulnere pereuntes.
tirhis muros et nioenia. Tcrtia dehinc die poslquam CAP. XXXI. — Boemundiis acriter
impugnalur; sed
fuleles Christi ohseditlonge a muris residens, iniio r\ i auxilio fratrum superior efficiiur: el qua necevsiluie
consilio, ut propius civitati hospitaretur, suslulit profani remolius casira locarint.
castra , el iii niullUudine vinutis suae in montana in Dum hi creberrimi assultus a Tureis adversus
circuilu magistrae arcis, el iu ea parte qna urbs novum praesidium fierenl, et Turci acriter a Gallis
capla est, iu excelso rtipium sedem posuii, ut Sensa- reprimerenlur, milites Corbalian pedestri agmine
doniaeel Butdagi, filiis Darsiani, caeteris in prresidio faclo per portam insuperabilem prresidii ingredien-
lnanentibus, esset solatio, ulquc locuni videret les, et moutana ac devia deserentes, Boeiiiuudum
perquemurbs tradila et Chrisliani immissi sunt. comperliim habeiites in novo praesidio esse, lortiler
Similiter ex iisdem monlanis alii ex populo Corbahan eum assiliunt. Uhi gravis helli contentio exorta est,
iu dextro latereprresidii, quo duxGodefridus lurritn et plurimorum occisio facta. Et fere Boemundus
et poiiam hanc infra liiebaiur, qua Boemundus victus ac sui fuissent, nisi ab onini urbe Chrislianis
ante urbis caplionem extra consederat, tenioria vi confluenlibus, comes RoherUis Flandrensis duxque
•locaverunl per devexa montium, ne aliqua licentia Godefridus,.licet prirao assulttt vicms, et Roheruis
el opportunilas exeuiidi Christianis ulla parle con- Northmannorum princeps, caelerique magrrificipro-
cedereliir. ceres vires etopes conltilissenl, et Turcos in yiriule
 497 HISTORIA IHEROSOLYM. - LIB. IV. 49S
loricatorum ab "urbe et novo preesidio reirusissenl . ^ quingenlis viris belligeris, advenlu genlilium audiio,
Turci Crgo relrusi cum principe suo Corbalian , ipsum precsidium ingresstis, (ueri disposuil, ne vir-
moram exlra portam et muros.abhinc per duos diess lus Ttircorum illud subito occupans, peregrinis pon-
in montanis conslituertint, arbitrantes adhuc Chri tem el aquam iransire volenlibus magno essel im-
s i nis nocere. Sed pabulo herbaruin in collibus mi- pedimento. Preefata itaque duo millia Turcorum,
nime rcperlo quod equis eorum suflicerei, caslrai deslinata ad ruinam preesidii, in virlute magna et
tmoverunt, et vadum fluminis Farfur Iranseuntes, , armorum lumullu confluxerunl ad locum praesidii,
longe ah urbe, spalio semimilliaris lenloriis positisi undique irruenles et impiignanles jaculis el arcu.
consederunt. Altero vero dieCorbahan, exsenlenlir i Qui tandem pedites facli, trans vallum moliebanitir
suorum, exerciuim suum copiosum sic in multisi currere, in ingenti lurbarum stridore, et solita vo-
nrillibus in gyro civitatis ad obsidionem omniuiri ciferatione rugientes, a mane usque ad incliiialam
porlarum divisit, ut ex omni parte inclusis pere- diem defensores praesidii graviter vexanles. Sed
grinis nec a dexlris, nec a sinislris ullus inlroilusi Robertus suique consodales, videnles sibi augustias
paleret, aul exitus aliquis daretur. imminere ab liostibus, et scientes se crudelibus
CAP. XXXII.—Ubi Corbahan hos el illos per singu- modis consumi, si vicli eorum dilioni subderciilur,
las porlas distribuit, et Tankradus mwnia oppu-. j} viriliter pro anima inimicis resistebant, lanceis et
gnanles aggredilur. balistis, hostes fortiter impetenles, et vi a vallo
Sic ex omni parte locata obsidione, et paucis arcentes, qui graviter ea die hinc et liinc vulncrati
diebus transaclis, quadam luce clarissima aliqui fuisse refertintur. Turci vero videntes'se nihil profi-
Turcorum mitites e castris procedentes, et ad moe- cere, sed omnem laborem suum incassum consumi,
nia Anliochiae equo advolantes, sagitta et arcu cor- hos in pra-sidio vix defensosdeserenles, adCorbahan
neo Gallos provocant, sperantes pari succcssu prae- principem nmltiludinis regressi suril, vires sihi ho-
valere, quo anlea in Rolgeri decollatione gloriati minum augeri adhuc poscenles, et sic iu craslinuin
sunt, et insigni fama in castris Corbahan praeire. praesidium ej'usque (utores deleri posse aslruenles.
Quapropter amplius et validius in assultu mcenium Roberlus autem et qui cum eo eranl, videntes
desudanles, ab equis descenderunt, ut liherius et Turcos recessisse, recordali sunl quod proper
sine leesioneequorum in muro slantesexpugnarenl, majus auxilium socios adissenl. Quare consilio
et nunc pedites facti, facilius peregrinis jacula in- inito, in noclis caligine cxierunl a munimine prae-
torquerent. Tankradus autem miles acerrimus, et sidii, eo quod invalidum contra lot mililum viies
nunquam Turcorum sangnine saliatus, sed seniper viderelur, et ideo praesidium totum igne succeiirie-
coedieorum inhians, comperta illorum insania, fre- C runt, vallumque illiu-s diruenies, in urbem Aniio-
mitu et audacia, arlus ferro assuelos Iorica veslivit, chiam a confralribus reccpli sunt.
assumpiisque consociis equo et lancea doclissimis, CAP. XXXIV. — De magniludiae famis in populp.
et a porta quam Boemundus, cum adhuc fierel ob- Dei, el quam care vendebanlur vilissima.
sidio, tuebatur, inter muros el antemurale, quod Crastino deinde sole orlo, duo millia gentiliuni,
vulgo Barbicanas vocant, clam egrediens, Turcos jussu Corhahan dtiobus praedictis millibus addita,
pugnaeintentos ex improviso inclamans, fortiler as- praesidium in manu robusla, in lubis et cornibus
silit, incaulos alteritet perforat. Ulis vero, viso adierunt, sperantes illud repcntino aggressu prosier-
moriis periculo, non prius ad equos recurrendi ulla nere, inclusosque heslerna die in dcfenslone fati--
fuit facullas, quam sex percussi in ultionem capiiis gatos celcri inleritu consumere. Sed vallum diru-
Roigeri, ante muros decollati, sria capita gladio ami- tum el munimen praesidii combuslum reperientes,,
sertinl. Tankradus in gloria magna el laetitia in delusi etfrtistrati ad tentoria sua repedaverunl. Sie
urliem ad confralres regressus est, qui Turcorum undiqueurbe vallata, el de die in diem genlilium,
capiia secum in teslimonium victoriae deltilil. copiis accrescenlibus, et omni parte exitum prohi-
CAP.XXXIII.— Chrisliani prmsidium se relinere posse benlibus, tanla inter Chrislianos invaluil fames, ut
" pane deliciente non solum cameios, asinos,
desperanles demoliuntur incendio. equos.
Atio deinde die, post caslra Corbahan locala el et mulos comedere non alilinrrarcni, sed etiam co-
or.iinata suaeciijusque congregationis, posl obsessos ria, quae indurata et pulrefacta per tres el sex anr.os
undique viarum exitus et introilus, decrelum est in domibus eranl reperta, nunc calidis aquis made-
communi consilio genlilium, ut.Turcortim milites facta et mollificala, ttim ea quoe recenler ab ar-
ad duo millia eligantur ad exptignandum el prosler- mentis avulsa, pipere, cumino aut qtiolihel pigmenio
nendum prresidium, quod Godefridus dux caclerique condita, mandticabant: tam gravi famearclabanlur!
comprimores firmaveranl in vicloria et vjrtute Scio quod horrescunl aures mala cl lormenta inau-
magna, qnam audistis, quando attrili Turci, in unda dilee famis auscultantes, quibus populus Dei inelusus
Fernae fliiminis submersi sunt sub ipso ponte qui opprimebalur. Pro uno namque ovo gallinre, si in-
trans fluviiim ab urbe dirigitur, et in quo firiualo veniia poterat, sex denarii Lucensis moneiie nume-
pracsidio Reymundiis egit custodiam, qtiousqiie a rahantur;. pro deeera fabis, denarius; pro.capiie
Chrisiianis ca|ila csl. Nunc vcro qnia negleciu n et iinius asini, equi, bovis, cameli, hyzaniius uiiiis
vacuuin cral, comcs Rohciius Fliuidrcnsis,. accilis dahattir ; pio pcde vel aurc, scx denarii; pro visce-
ioo ALBERICI AQUENSIS 500
rihus cujuslibet horuni animalitini, quinqne solMi A areebanl. Taiidem fideliuin circumqiuque crescenle
accipiebantnr mtiluo. Iners denique et modicu n auxilio, el addilis viribus, Turci, fessi et spirilu
vulgus calceos suos ex eorio, proe farois anguslia exhiiiisti pree niuiio labore, cceperunt in dcfensione
devorurecogebalur, plures vcro radicibus uriicarum deficere, arma et bracbia renritlcre : qiiorum qua-
ac quarumlibel silvestrium herbarum, igne coctis tuor iu gladio ceciderunt; alii ah aliiiudine depiitsi,
et inollilis miserum ventrem iropleveruul, el sic in- cervicibus, criirihusel bracbiis fraclis moriui suiit.
firmati, quolidie moriendo minuebanlur. Dux vero CAP. XXXVI. — De qttibusdam Chrislianis viclum
Godefridus, ut aiunt qui adfuerunl, quindet-im extra muros quwreniibus, et de nece naularum
marcas argenti pro carnihus vilissimi camclicxpeu- obsessis alimenta vendeiuiuni.
dil; pro c-apra procul dubio dapifer ejtis Baldricus PGSI bocc peregrinis famis a.iguslia, proul autli-
tres marcas venditori dedissepeihibetur. vistis et mtilto * aniplius, coactis, nec adiluiii ali-
CAP.XXXV. — Turci ttrbem lalenler recuperare vo- qiiem repcricnlibus ad inferendos vel acqtiirendos
lenles, clcjectisunt : qtti posl dintinam colluclaiio- cibos, pree obsidione undique conslUuta, quidam de
netn muro depulsi, misere peiicrunl. huinili vulgo vitam peiiculo deslinantes, in inagna
Post aliquot dies, poslquam Corhahan firmavit anibiguilale el forroidine clam proceilebanl ah urbe
obsidioncm in circuilu Antiochitc, et omncm exilum "* in tiuibra nociis, ad porlum Simconis, qiiondain illic
ac inlroitum urbis rlauscral, popiilumque Dei diver- in monlanis eremilae, descendenles et dalo pretio a
sis assuliibus vexaveral, cibosque inferri omni parle nautis et mercaloribus viclum accipienles, per vc-
inlerdixeiat, clade longaqiie abstincntia et beltico pres et fruteta in lenebris ante liiceni repedare so-
labore Chiisliaui afllicli et fessi, minus vigites esse iehant. Qui vero fruroentuin attulerani, oclavam par-
ccepcruiil in tuilioiie urhisel mceniiim. Ergo turris tem Laodicensis moneire, Iribus marcis vendebant;
qtiicdam incustodita rcmansil verstis roontana, eo caseuni FIandrensem,quinqiie solidis; paiixilliiin vini
videlicel in loco quo munitio ex biluminc fragilis vel olei, vel quodlibel vitae stislentnciiluin qiianiu-
luii fundala esi ad reprimendos hosles, ah obsessa luincunque, gravi et inaudila coniparatione auri vet
porla egredientes per montana, et peregrinos diffu- argenli muliiabanl. Ex his aliqui, die quadam plus
sos persequentes, et ubi a Provincialibus illejiivrnis solito relardali, et quia nox erat brevis, in luce ve-
caplus esl, in cujus redemptioncm lurri quadani locissiniiediei nianifeslali, a Turcis iruciiaii et exs-
reqtiisita, sed a cogualis cl amicis ejus denegata, puliati fuisse refcruniiir : pauci duniis et fruleiis la-
jdem capitali senteiuia peremptus est. Hanc iiaque lentes, vix liberati urbi reslituti sunt. Cujus rei oc-
turrim proediclamvacuam ah iuhabitaioribus quiriam . casione assiunpla, Turci, ad duo millia conglohali,
audacissiiiii uriliies ex Turcis praeseiilieiiles, scalas et 3d porlum prrcriicltimprofecli, iiniversos illic nau-
cl ingenia sua latcnter muro applicueriinl, spcrantes las rt-perlos repeiilino aggressti distiirbaveriinl, sa-
in silemio noclis per eam aliquol gcnliles iriducere, giitis eos coiifodienlcs, navesque injeclo igne com-
et sic tirbem amissam recuperare. Imerea quidam, biirenles, escas el omnia allata navigio vi rapientes,
qui urbem lusirahai o!) negoiia sibi necessaria, ele- asporlaverunt. Sicqtie deinceps vendenles et eiiieu-
vans oculos, contemplattir Ttircos in medio cacu- tes a portu abslerruerunl, ne tiltra a Chrisiianis ali-
niine ejusdem lurris incaute deanibulautes : ncc qua escarum sustenlalio illic reperiri possel. Haec
mora, alta vociferatione perslrcpens, socios qui in ilaque, uhi fama crudelissima iu aures Christiano-
vicina lurri commorabnnliir sollicilal, Turcos urbem rum inandiloc faniis gravilale liihoranlium perliilil,
ir.vasisse asserit, et sic commotioneiu magnain ini jain illis diversre Tiircoruiii infesiiitioiies oueri esse
populo suscilavit. Ad hrec Henricus rie Ascha ca- cceperunl, iiiulloiiiiuque aninii in diversa fJuxcrunt
slclio, nriles sua in terra noininatissimiis, lilius Fri- qualiler ab hac obsidione et ab immineiilibus peri-
delonis, unus de collateialibus ducis Godefridi, au- culis evuriere possent. Sic tleuiqiie plurinii,.quocun-
dito clamore et slrepitu, sctitum el giadium arri- que conaiiriiie vel occasione exiLuni quacrciiies, ab
piens, volociler ad arceni lurris properal, duobus; .. cxercilu se noctc siiblraxeruul.
sibi adjimclis prohis lironibus, Francone scilicel et>- CVP.XXXVII. —Quomodo primoriimquidttmdespe-
Sigemaro carnaliier cognatis, inrolis villae qute3 raiione vivendide eiviluleclum fagerinl.
dicilur Mcchcla super Mosam fluvium, ut inimiros5 Talis fornrido vivendique desperatio, duiu abun-
immissos a turri repcltercnl, exislimantcs se cuml diiiiiiiis invalesccrel, alque cogUalioiics iu cords
urbe ab aliquibus fralrihus auro vel argeuto t-orru- inullorum asceiidcrcnl prae pondere qiioiidianac ui-
plis, vendiios lirisse. liirci vero coguoscentes see bulaiimiis, quidam priucipales viri de exerciiu, Wil-
deleclos, nec aliquo ingeuio a manibuspercgrinorumn Ihelmus Cai-peniarius, Willheliuusqiie nlier, quon-.
posse liberaii, in sola spe (lefeiisioiiis in liiiiiii!'.tur- (hitiifamiliaris el dnmesticus impeniloiis Constanti-
ris occurruul, el atroci iclu glariiorum resislunt.U nopolilani, qui el sororem Boemundi, principis Sici-
Nam Franconem, mtillam vim infercntem, in cere-:- li;e, uxoreni. duxcral, nrieo niagnis concussi suul
bro percusserunt vulnere gravi et vix sanabili; Si- (crrorihus ut in sileniio noclis concordi consilio clam
gemaruin vero cognalo suo subvcuire volcnlem , suhlracli a sociis, versus nioiiiiina conveiiireni, el
cnse per alvuni (ransfixcrunl, rapulo lenus, miio- i- a moeiihiis el imiro in fiiniuni dcposilonc tiixareiitur.
(Hiect inaudito conamiue fnk-ks Christi a liminee Laxati vero per dcvia moiitium, propter Tuieorum
SOl HISTORIA HIEROSOLYM. — L!B. IV. £02

insidias, iler sine requie habueruiu, quousque in A , sed a Deo, cui nihil impossibile est, dispositum ; et
Alexandriam minorem profecli sunt,ubi Sleplianus procul dubio inter marlyres Chrisli in aula cceli no-
Blesensis, ab obsiiiioue Antiochia) sequestratus verisesse computatos, ascriptos et felicitercoronatos
causa infirmitatis, morabainr, eveiuttm rei et finem quicuiique in hac via morte prceoccnpati fuerint, qui
Eociornm illic atidiumis. In eodem siquidem loco in nomine Jesu exsttles facti, puro et inlegro corde
iilern Slephanus, intelligens ab iisdem viris, peri- in dilectione Dei persevcraverint, et sine avaritia,
cula confratrum de die in diem magis accrevisse furlo, adulterio, fornicalione se continueiinl. i Pre-
nempe famis inloleranliam, Turcoriini jactanliam et sbyter vero^ admirans in verbis el promissione
assulius, virorum et equorum cladem diffisus est peregrini, quis fuerit aut de qua ortus regione per-
vitae, minime se lutum cretlens in boe loco, nec sic- quiril, vel unde hoc cerlum didicerit quod gloria
ctim iier insistere ausus, navigio reditum suiim ac coelesli cnm Itealis sint coronandi qui in hac expe-
sciscitanti sacer-
diflugium ctim prsediclis principibus parai. Ventilato ditione vita decesserinl. Prolinus
deinde rumore per Antiochiam lam egregios proce- doti lotius rei veritatetn in hunc inodiim delexuil,
res ab urbe exisse propter titnorem infestanlium dicens : i Ego sum Ambrosius, Mediolanensium
Tureorum, plurimi pariter fugam medilabantur ct episcopus. servus Christi. Et hoc libi sit signuin, et
robustorum pectora inetu deficiebant , nec sic R 1 universis populis calholicis, viam hanc insislcntibus,
prompli crant in defcnsione, nl solebanl, praesidium- qtiia non fallo de omnibus qua2 de orc meo audisli.
que novum, quod in medio urbis adversus arcem, Ab hodicrno tribus annis evolutis scias Christianos,
quae est in montanis, firmaverant, leniius dcfende- qui superfuerint, post multos Iabores civitalem
bant, desperali et fugoc iniendentes. sanclam Jcrusalem, et victoriam de cunctis nationi-
bus barbaris felieiler obtinere. » His diclis sine
CAP. XXXYIII. — Verba consolaluria clerici cujus- mora evanuit, nec ultra post bocc visus est. Ifac so
dam ad populitm.
vidisse el audisse a sancto Dei episcopo idcm egre-
Ad bsec qtiidam fraler fidelissimus, genere Longo- gius presbyter cum veritate snmma asseruilct nunc,
bardus, vita et ordine clericus, juxta praefatum no- ex quo visio et promissio illa facta est, dtto completi
vum prasidium consistens, desolatis Cbrisli militi- sunt anni; lerlium adhtic restare omnibus certum
busomnibus, qui illic aderant clericis, laicis, nobi- est. Posthaec, sicul pradixil B. Ambrosius, episco-
libus el ignobilibus, magnum exbibuitsolatiuin, qtio pus Mcdiolaneusium, in lertio anno Cbrisli milites
dubia corda cunctorum metuque fluxa relevavit, peregriui et eorum principes oblintieriinl Jerusalem
dicens :« Fratres universi, qui laboratis fame et el mundavcrunt illic sancta, Sarracenis fugatis et
pestilenlia, qtri Turcorum et genlilium lurbis val- G ( attrilis.
lati moriem temporalem speralis incurrere.non hunc CAP. XXXIX. — Ilem exhorlnlio viro-
principalium
gratis sufferre voscredatis laborem, sed audite el rum, el fugilivi principes qnoinodoConslanlinopolim
pensate pramium qnod Dominus Jesus omnibus bis navigare UBperinl,
redditurus est qui ejus amore et gratia hac in via Audita hac visione et promissione ex veraci fra-
morituri sunt. In initio enimhujus via; qttidam saeer- tris relatione, universi limore amittendse praesenlis
dos vir boni lestimonii et eximise conversationis, in vilsehaclenus hajsilantes, ac
fugilivorum principum
Ilaliaeparlibusmanens.mihiapuerilia nolus, qiiadam amissione turbali, spe cl desiderio vitse coelestis
diemoresolilomissam celebralurus, ad dinecesimsibi accensi, animo fiiint stabiles nee tiltra aliquo metu
commissam solus carpebal iler trans spatium cujtis- mortis a confratribtis et urbe se rccedere fatentur,
dam agelli: cui in aiTabilitatis obsequium quidam sed cum eis vivere et mori, el omnia pro Christo suf-
peregrinus adfuil, de vise hujus instanlia requirens ferre. Godefridus dux pariter el Roberlus Flandren-
quid super bac audierit, aut quid primum sibi de sis fere universos principes, tanta formidine concus-
hoc videatur qtiod tol regna, tot principes el uni- sos, ut jam fugam conspirassent, humili vulgo
versum genus Cliristianorum sub una intenlione et T nescicnte, miro revocaverunt solamine, et constantes
desiderio ad sepulcrum Domini noslri Jesu Chrisli, D ad omne reddideruni periculum, in liunc modum
ad sanctam confluxerint civiiaiem Jerusalem. > Qui loquenles: « Cur desperatis, de Dei auxilio diffi-
respondit: i Diversi diversa super hacseniiunt via. dentes in tol adversis qu;p superveniunt, el confra-
Aiii dicunt a Deo el Domino noslro Jesu Chrisio tres, hnmile et pedestre scilicet vulgus, flde vestra
hanc in oninibus peregrinis stiscitatam fuisse volun- deficiente, deserere aut fugam inire disposuistis?
talem; alii pro levitate aniini hanc Francigenas Slate, cl \irili animo vobis adversantia pro Christi
primores plurimumque vulgtis insislere, ct ob hoc in nomine sufferle, fralresque vcstros neqiiaquam iu
regno Hungarise et aliis regnis lot peregrinis occur- tribulatione deseratis, nec Dei iram incurralis,
risse impedimenta; nec ideo inlenlionem illorum cujus gralia et miseiicordia non deficiel in se confi-
ad effectum posse pertingere putant. Uude metts d'enlibus. > Ifec dtim ctini lacrymis magnisque
adluic hxsilal aniinus, alioqui diu htijtis viae deside- stispiriis ad comprimores desolaios loqtierentur,
rio taclus etlolus in ipsa intentione oceupalus. > universoriim revixit spirilus, et deinceps slabiles
Cui protinus prsedictus peregrintis ait: t Non levi- cuin eis in omni angtistia permanserunl nullam al>-
late aul gralis liujtis vioecredalis fuisse exordium, hinc fugam medilautes. Willlicimus et iiidem Wi!-
£05 ALBERICI AQUENSIS 504
Ihelmus, Siephanus el eorum consocii formidolosi el A1 cims dispersi, mcenia Antioehke transvolans, pere-
profugi aptant naves, remos el vela alto mari infe- grinoruiu corda magno dolore infrxit, et muHum au-
riintitr, Constanlinopolim remeare dispnnentes, re- dacia; ab eorum excussiL animis. Ideo ssepius prin-
liciis fratribtrs in obsidione, quos nunquam a mani- cipes exercilus Chrisli consilium conferebant, quale-
I)us Corbaban liberari posse exisiimabant. nus si aliqtia arte valerenl, clant ab uibe recedenles,
CAP. XL. — Qnomodo prardicli viri Grwcum impera- hiimile vnlgtis illic in periculo relinqtterenl. Qtiod
lorem ab auxilio fralrum revocaverinl. dux Godefridus, Roberltis Flandrensis el episcopus
Aliquanlo aulem tempore cum navigassent, inqui- Podiensis iiuelligentes, iternm eos confortare coepe-
busdam insulis de regno Gracorum pernoetantes, ruul, sic ad universos loquenles : « Non lurbemini,
vel propter molnm maris commoranles, inteltexerunt neque formidct cor veslrum in hac imperaloris vul-
Cbristianum imperatorem Gracorum ad urbem Fini- gata reversione. Potens esl Detts de manu inimico-
minis pervenisse, in comitatu magno et apparalu rum nos liberare. Tantum stabiles estote in amore
copioso, ad succurrenduni peregrinis, sictit fide pro- Christi, et nuiiquam fraudem lianc in fratrcs vesiros
miserat , quando sacramenlo et foedere percusso facialis, ut fugam, clam ab eis subiracli, ineaiis.
juncii sunl illi in amicitiam. Is Turcopolos, Pince- Procul dubioenim si fiigaminieritis prse timore ini-
narios, Comanitas', Bulgaros, arcu doclos et sagitta, micorum, Corbahan el omnis mullittido illius vos
Danaosqtte bipennium armatura dimicare pcritissi- perseqgenlur; et nequaquam manus illornm effugle-
mos, Gallos exsules, exercilum simul conduetitium, lis, cum primum fama veslraa fugae ad aureseorum
populum diversi generis a deserlis locis et monlanis pervenerit.Stemus igi(ur,et in proposilo vila; nostraa
el a maritimis insulis, ab omni scilicel regno suo in nomine Domiuj moriamur. i Ad ha;c verlia uni-
spaliosissimo, ad quadraginta millia contraxit. Hunc versi stabiles facti sunt, et cum fratribus inori et
prxdicli principcs in hac forlittidine armalortun vi- vivere statucruiit.
rortim, equorum atque in copiis cibariornni, tenlo-
mulorum ac cainelorum invenerunl el ctim CAP. XLII. — De milile Clirisliano, cujus equus cum
riorum,
eo novum exercilum Callorum, circiter quadraginta [ugienie cecidil.
isiillia, pcr longam hiemem congregalum, Tatinuui Corbanan el omnes legiones genlilium, audito im-
quoqtie Iriincatai naris,"qiti simililer Ihsore attoni- pcraloris. rccessu, amplius assultu invalcscebaril, et
lus, in falsa fide a sociis recesserat ad ipsurri impe- in globis suis e caslris procedenles, insidiaba-atur,
ralorem, proplcr promissum auxilium legationem si quis a!>urbe procederet, quein solito niore del run-
laltirus, quam minime fidcliler peregil, non ultra , care possenl. Quadam igitur dic quosdam Turcos,
Anliocbiam reversus. Imperator ingressos ad se J sub eadem inlentione in giobo qtiadraginta mililum
principes recognoscens, miratur valde quomodo a ab hospitio tabernaculorum egressos, Christiani a
sociis divisi habeanlur, ac percontalur d'e slatti fide- meenibus urbis speculaniur. Qiiibus, licet irisles et
liumChrisli commilitonum^desaluledncisGodefridi, exlerriti de adversis sibi rebus, prolinus trans vada
Reymundi comitis el episcopi Podiensis, utrum in Fernaa aliqni armaii occurrerunl, sed extemplo ab
prospero vel adverso eorum res sita sit. Respondent ipsis Turcis repressi, trans vadum ftigientes, alio
eos minime in prosperilale et salute esse, sed sic steteiunl in Iittore,videnles se famelicorum equorum
obsessos a Corbahan, principe Corrozan, et a natio- cursibus non posse contendere. Tandcm posl pluri-
nibns geiUilium, ul ne uinis quidem palescal adittts mam sagitiarum grandinem, Turcos procul ab anine
vel exilus a lam spatiosa urbe, et quod nunqtiam remeantes quidam robusti pectoris miles, adliitc stti
manus illorum, nisi furtim aliqui possinl evadere. equi fidens virlute, et sociorum vires posl tergum
Deferebant aulem quanta fame arclarenlur, quomo- sequi existimans, immoderalo cursn persequitur;
do mereatores et navcs odio illorum Turci altrivis- sed neminesociorum ad auxilium sequi prasumenie,
sei.t. Nullum vero ex omnibus viw.re posse fateban- duo atrocissimi eqttites ex globo in faciern peregrini
lur a facie tanlse mtiltiludinis, seipsos vix in asttitia jrx eqtioslaxis frenis rejicinnl, et in fugam reditum ve-
sua liberalos, sttggercntes imperatori ut rediret, nec loci equorum urgenl levitate, remensis eadem via ad
frustra suum exercilum vexare(. ad lantas boslium socios novalibus : cui in impetti et oflensione pedis
copias, eqtius humi totus corruit, et sic fere in extremo vitae
CAP. XLI. — Alii quidam principes fugam tnedilan- su;e constitutus est. Lapso ilaqtie el auxilio penilns
tes bonorum virorum exhorlalionibus relinenlur. deslittilo, cum jam prope ad feriendum adfuissent
Imperalor.his Chrislianorum auditis perieulis, et carnifices, sic eqni eorum immobiles perslitcnint,
genlilium copiis compertis, ctim primatibus suis ba- calcaria obliii, ac si in fronte percussi, retro ire
bito consilio, tremens ac stupefactus, prolinus lotum compellercntur, donec peregrinus miles equum in
redire praecepil exercituni. Quin terram Romanico, pedibus resurgenlem asrenderel, el Deo ac Domino
quondam injuste a Solymano sibi ablatam, sed nunc Jesu Chrislo donante, fngam ad sociorum slalionem
peregrinorum viribus reslilutam, incendio ct praida i.lerarel.Univorsi iulittoreeimoenibus ad speetacula
vastavil, urbes et praesidia universa subverlit, ne stantes prse gatitiio lacrymati sunl, sic incolumi fra-
fortea Solymano recuperata mi servitio prodessenl. tre recepto, in cujus Iiberaiione manifesle digituiTi
Tantus crgo rumpf iinpcratorie regressi, ei sui eser- Dei ariftiisse sifterti suhl.
EPS HISTORIA HIEROSOLYM.— LIB. IV. 566
CAP. XLlil. — De invenlione Dominicw lancea.'. ^ Chrislianis principibus, quandoquidem lam egregios'
ln hae itaque famis afflictione qnam audislis, et liomines tibi subdi recusas, et Christianus (ieri re-
tiuiore obsidionis, et solliciliidine insidiarum asstil- nuntias, ul viginti lirones de (uaeligas miiltiiinline,
luumqtie quos a foris Ttirci adhuc assidue infere- qtiod etiam Chrisliani facicnl, et dalis iilrinqne ob-
banl, populoqne Dei humiliato ac desperalo, clericus sidibus, e( faclo juramenio nlrinqiie lu in deo tuo,
miidam de lerra Provincia: per visioneni sibi lan- ipsi in Deo suo, singulai i ceriamine in meilio confii-
ceam revelatam assertiit, qua Dominus noster Jesus gant. Et si Chrislianis victoria non
contigerii, ipsi in
Christus in latere perforatus est. Hic enim clericus lerram suam pacifice el sine damno redeanl, Anlio-
episcopo Podiensi, domino Reymero, et Reymundo chiam tibi reddenles; si vero tni triuinpliare neqtii-
eomiti locnm, quo preliosum thesaurum lancaerepe- verinl, pacificetu tuiqueab obsidioue repedclis, ur-
rirent.relulit, videlicet in ecclesia B. Petri apostolo- beni el lerram nobis relinquenles, el non paiiaris
rum principis, visionem suam subomni veritate.qua (antum exercittim perire. mutuo confligenlem. Si
poluit, atieslaius. Qui verbis illius credenles, ad aulem hoc a Christianis decrelum conlempseris,
locum quem clericus asserebat, commtini decreto cerltis sis quia craslina luce universi tecum
pra;lia
venerunl. In quo fodienles, lanceam, sicut a clerico conserent. >Corbahan, his audilis, Petro in supei bia
didiceranl, invenerunt; invenlam aulem in praesen- " magna respondit: t Unnm, Petre, te scire volo quod
tiam omnium Christianorum principum in ipso ora- Chrisliani eligant, scilicet ul omnis imberbis juven-
torio protulerunt, plurimum lianc divulganles et tusad nos transeanl, mihi el domiiio meo, regi Cor-
oslro prelioso involvenles. In hujus denique inven- rozan, scrvienles, quos mngnis beueliciis el mtirie-
lione spes et Isetitia magna facta esl in pbpulo Chri- ribus dilabimus; puellae adhuc intaclse simililer ad
stianorum, qui non modica celebritate el oblatione nos acccssum habeanl el vivendi HcciUiam; barbati
innumerabilis auri et argenti hanc venerati sunl, vero et aliquam caiiiliem habenles ciuri nmlieribtis
CAP. XLIV. — Vbi Peirus legalione fungilur apud nuptis deeoilandi sunl. Alioqui nulli parcam sclali,
Corbahan, principem obsidionis. sed onines delebo in orc gladii; quos autem voluero,
Transactis deinde aliquot diebus, omnis primatus in catcnis et vinculis ferreis abducam. > Hoc dicto
et duces Chrisliani exercilus adhuc hsesitanles el ostendit ei omnis generis catenarum et vinculorum
vitse diflidentes in toladversitalibus, et famis pesli- copiam innumcrabilem el inaudilam.
lcntia, bellumque cum tol nationibus committere CAP.XLVI. — Petrus revertiiur, responsio majoribus
meiuenies, eo quod viribus hominurn et equorum aperilur, el quid faclo opus sil in communediscu-
valeludine exiiausli essenl, consilio inito, decreve- lilur.
runl legationem mittere Corbahan magistro el prin- C Petrus ad hosc a Corbahan accepta iicenlia reHe-
cipi exercilus et obsidionis. Sed neminem invcne- nndi, nrbem Antiochiam introivit, rcnuntialtirus
runt qui'tam ferocissimo. el superbo ioqui auderet, jaclaiuiam quam audiveral a Corbahan. Et ecce
quousque Petrus, qui principium hujus via: exstitit, universi principes in circuilu Pelri conglobanturcum
se iturum indiibilanler oblulil, et Iiomini magnifica cscleris Christianis miliiibiis, quid Corbahan respon-
nuniia dicturum. Sine mora injuncta sibi Iegalione derit, auscultare desiderantes ctscire utruni bellurn
a duce Godefrido, Boemundo el aliis principibus, altuleril, aut aliquod fcedus pacis consiituemla;.
Pelrus praediclus slatura pusillus, sed merilis ma- Petrus circumfusiis fideliiim liirbis, Corbaban bclhim
gnus, ad tentorittm Corbahan, in medio geniilium desiderare indicat, nihilqiie nisi in superbia magna
iler praesumens, Deo prolegente solus pervenit. Cui et fiducia mullitudinis sua; loculum fnisse asseril,
perinterpreles nuntia Chrislianorum in hunc modtim et csetera minarum, qtta; audieral, referre iucipii.
retulil: « Corbahan, princeps clarissime et glorio- Sed eum procedere ullerius dux Godefridus non pa-
sissime in luo regno, nunlius sum Godefridi ducis, lilur; sed seorsum ductum montiil, ne quidqiiam de
Boemundi el principum lotius Christiance multiludi- omnibus qua; audierat ulli indicet, ne populus, pi-03
nis: decreta et consilium eorum, quod porto, ne n limore el auguslia deficiens, a bello subtraberetiir.
dedigneris accipere. Ductores Chrisliani exercitus Jam irium hebdomadarum et totidem dierum pro-
decreverunl, si Chrislo Domino, qui verus est Deus cesserat lempus quo populus Chrisiianus obsessus
et Dei Filius, credere concesseris, el gentilium spur- coepit angusliari penuria neccssariorum el defecli-
ciliis abrenuntiavcris, tui fieri milites, etAnliochiam one panis. Unde non ultra suflerre ba;c valentcs,
civitaicin in manu lua restiluenles, tibi sicut do- invicem consultum vadtint magni el parvi, diceules
mino et principi servire parati sunt. » Quod audire, iiiilitis esse mori in bello quam fame lam crudeji
ne dtim facerc, coniempsil. Petrum vero Eremilam perire, el de die in diem populmn attenuari et
sacrilegos ritus suos et seclarn geniilium edocet, mori.
asserens se nunquam ab hac recedere, CAP. XLYII. — Dellum indicilur, omnes quasi mori-
GAP.XLY, — llem dc eodem, el quam lumide prin- tini in craslinum pra'paranlur, el dhlribulai acies
sub ducibus ordinaulur.
ceps verba legaliouis acceperil.
Pelrus, audilo Corbahan, nempequod in deristim Ad banc vocem conquereniis popnli indicitur bel-
nomen el admonitionem Christiante -lidei accipcrel, Ittm erastina die fuiurum : omnibusque jubctur ttt
alia ei aperuit nuntia : ( Visuin es(, inrjuit, atlhirc iu oralionibus pernoctciit, el dciiclorum suontia
 507. ALBERICI AQUENSIS 508
confessionibus ptugati, Dominici corporis et san- A • dentes, Chiislianis obviam invehunltir, til primi
guinis sacramento munianlur, sicque iu primo diei graiidiiiesagiiiarum certamen ineant, bticcina, tubis
diluculo armis accinganlnr. Mane auiem facto, om- el cornibus intolerabili clamore intonantes. Provi-
ne* in armis, loricis et galeis, Chrisliani mililes derant enim sibi non solum ex legatione Petri, q.tii
convencriint quarla Kal. Julii, et acies ordinant bellum in crastino eis praedixeral afftnurum; sed
adlnic inlraiirhem commoranles.Hugonem Magnum, qtiotidie suspecli elsollicili eranl ue Chrisliani ex
fratrem regis Franciae, pnefecerunt prinise aciei i.-nproviso bellum cum eis coiumilteient. Unde ad
duclorem, et signiferum constituerunt equilum et arcein Sansadonia: nunlios assidue dirigebant, qua-
pediium. Robertus, comes Flandriae, el Robertus, leiius si qttando perscniiret Christianos armari, aut
princeps Northmanoriim, duabus pracficiuntur acie- hortari ad pugnani, eis nuniiaret, eo qttod ab arce,
bus, el sic jtincli lii duo propinqui in uno latere in supercilio monlis sita, speclaculum rerum uni-
constiluiinlnr. Episcopus vero Podiensis suam per versarnm undiquc in urbe habucril: quo et ipsi pa-
se aciem versus montaiia dirigebal, erecta in medio rati et cuneali oecurrere possent, et minus provisis
illiuscuneo lancea, qnam repererani, el in manibus Galli nocerent. Sansadonias nuntia mitlere negat,
ctijusdam clerici constitula. Petrus de Sladeneis, sed pannum Iatissimum nigerrimi et horrendi co-
Reinardus de Tul, fraterejus Wernerus de Greis, 1 loris, iu summilale hastarum prsefixttm, in culmine
Henricus de Asclia, Reinardus dellemersbach, Wal- suaearciserigerepoIIicelur,deindehorrisonabuccina
lerus de Dromedarl, siiiim cutieum regere dispo- vebemeiiter perslrepere el ita gentiles cerlos red-
nunlur versus haec moniana el viani quoe ducit ad dere de apparatu belli Christianorum. Hunc itaque
porluin maris Simeonis pracdicli quondam eremiue. pannum fuscurn in signum conserendi Martis erigens
Comes Reinboldus de Oringis, Lodewicus de Mou- in monlanis, super ipsam proedictam arcem fixit,
zons, Lambeilus filius Cunonis de Monte acuto, eadem hora qua Cbristianorum apparattis summo
iinius aciei ordini prseesse desiinaniur. Dux Gode- diluculo fieri coeperunl, el acies ordinabantur : ut
fridus cum Teutonicis, Alemanis, Bawaris, Saxoni- visohoc signo, etiam gentiles ad resislendum pro-
bus, Lotharingis, ex duobus miilibus equitum el viderent, arma et acies ordinarent. Protinus panni
pedittim suam aciem composuit, quortim manus el hujus signo et fragore buccinae, horribililertonan/.is,.
gladius solet esse sxvissimus in cervicibus inimico- praemonili, densantur et cuncantur, et Christianis
rtim. Tankradus, soltis suam aciem ex equitibus et itsrrnis in oceursum lendunt, ab equis circiter dito
peditibtisconsliluil. Hugo de S. Paulo, el filius ejus millia descendenles, ad prohibendumpontemejusqtte
Engelradtis, Thonias de Feria caslro, Baldewmtts („ fluvii (ransitum.
de Burg, Robertus filius Gerhanli, Reymuntlus de CAP.XLIX. — Chrisli populus in prima acie victor
Peleiz, Reinolthis Belvacensis, Walo de Calmonl, genlilium fumo itnpedilur.
Chrisliani aulem principes in eadem porta ordi-
Everhardus de Poisal, Drogo de Monzei, Rudolfus
filius Godefridi, Conans Britannus, Rudolfus simili- nali el c.ongiobali, suspicanlesac praescientes Turcos
ter Brilannus, hi omnes duasacies regere eliguntur. inarcu et sagitta sibi in exitu suo adversaltiros,
omneni manum sagitlariorum pedestris vulgi pne-
Gastusde Berdeiz, Gerhardus de Rosselon civilate,
miserunt a porta trans ponlem ct fltiviiim Farfar.
Willhelinus de Monlpelit, acie tanlum una conlenli Deo favenle ponlem anticipantes, in Turcos
sunl. Boemuiidiis de Sicdia in extrema acie, quce Qui
sagilta infestos irruerunt, sculo tectis pectoribtis
eraltlensissima, equilibus et peditibus duclor alti- resistenles, et a loco amoventes, quousque ad sla-
lulatur, ul ca;leras acies tuerelur, ct forte auxilio lionem
equorum ipsorum sagitta Christianortim
indigentibus subvenirel.
transvolante, pervenium est. Turci itaque, qui ad
CAP. XLVHJ. — Relicto in urbe Reymundo comile, ponlem ab equis descendenlcs pede praecurrerant,
/ideles portis erumpunl, quibus genliles a magislra videntes se non posse obsislere, ncc viros Chri-
arce signo acccplo occurrunt. stianos a ponte abigerc, sed equos snos posse sagit-
Sic omnibus islisordinaiis et dispositis, comilcm tarum grandine perire, versi in fugam et ad equos
Reymuiidum, aliqiianiuliim infirmitaie laboranlcm, quanlocius properantes, ipsos ascenderuni: ct sic
ad lucndam urbem proptcr Turcos, qtii erant in liberum exilum Christianis, licel inviti, concesse-
eminentiore arce cum Sansadonia, filio Darsiani, runl. Ad haec Anselmus de Riburgis inoiite, qui erat
rcliqiicrunt cum plurima virlute Chrislianorum. in prima liac acie consiitutus cum Hugone Magno,
Hoc cxpleto, omiiesunanimiter, sicul ordinati erant, gaudensprospero successu el prima victoria fidelium,
el principessinguli cum suis aciebus aperta porla vibrata hasta medio Turcorum involvitur; qtii hos
qua porrigittif trans Fernam pons lapideus,adversus dejecil, hos perforat, alios resupinat, et ingeuii
Barbarortim legiones procedere decrcvettint, in illorum occisione laboral. Htigo siquidem Magutis,
vexillis mille variis et decoris, in loricis ct galeis. videns quod Anselmus sine aliquo limore moriis
Corbahan similiter et Solymanus in dextro et sini- hosles represserat, sine niora advolal, simili cacde
stro cornu, in fronle et a lergo, multiplices staluunt muictans inimicorumcatervas. RobertusFlandrensis,
acies, arcus osseos el corneos tn rnanibiis ad pu- Roberlus Nartbmannorum comes, Baldevvinus Ha-
gnandum lenenlcs, celerique pede a castris proce- maicorum princeps. Euslacliius qttoque, audacter
 300 IIISTORIA IHEROSOLYM. — LIB.IY. 510'
et forliler cum lioslilibus cuneis Iiiclabantur, qtios A fere cornnaioe, elevans oculos, ja-m intuelur quo-
non modica slrage interemerunt. Solymanus vero mfrdo virtus Boemundi et cohortes illius pontlere
dux Turcorum, miles ssevissimus, el Rossilion con- belli faiigabanlur, et vix inimicorttm vires suffere-
socius ejus, unus ex quatuor capilalibus Antiochia; bant. Unde feslinus in faciem advcrsariortim cum
sub Darsiano rege, cum suis ctineis circiter qttin- Alcmanis, Bawaris, Saxonibus, Lolharingis, Tetilo-
decim millibtis a caelera mtiititudine sequesirati, lonicis, et Romanis, qni in sua eranl acic , advolat
adversus haec montana et viam, qnae respicit ad in vexillis oslreis variis etdccoris, ul vircs jenli--
porlum Simeouis, festinato Gontendiinl: ul si Chri- lium repelleret, et in angusiia positis subvcnirct.
sliani victi forie illue fugam meditarentur ad mari- Hugo vero Magnus, qui in exilu primoe aciei a ponie,
lima, eis occiirsarent, et incatilos alterereni. Hoc in qui ab urbe trans Farfar porrigitur, ftigalis Ttircis
proposito avide ferventes, properata via plus solito, et atlritis, spatitim campi citin Cliristianoriim proe-
super aciem Rcinardi comilis, Petri de Stradeneis, missis sagiltariis victor obtinebal, vidensqiiod dttcis
Walteri de Dromedarl, Ilenrici de Ascba, Reinardi Godefridi acics et vcxilla rcvcrlebanlur via qure
de Hemersbacb, miliiis Mluslrissimi, Werneri de ducit ad fluvium Farfar, una ipse feslinus eo-
Greis casu irruertint; quibus subito ad impedimen- dem itincre ad aeiem ducis cuui sua legione ad
tum ignem projecertint ab ollis in faciem terroe, vires et arma augcnila rcferltir, scicns quia liae
quo eorum transilus eral ad societatem Chrislia.- parte major angustia belli ingriicbnt. Moderabaniur
norum. Ignis itaque ul harsit terrae, arreplis herbis ambo principes cursiisstiorum cquiiiiin, secundiiin
aridis et frondibus siecis veprium, slalim vires in quod pedilcs appropinqiiare poierant. Quos ubi
alliltidine et ampliiudine acquisivit, et sic a venlo Turci indubilantcr in se icndere viderunt ad subve-
suscilalanebula,fumus conercvil tenebrosus, soluin- niendum Cbristianis consociis, pauhuim ab inva-
modo ocnlos (idelium obumbrans, el aspectum im- sione et assullu eccpertint subtralii; ct dato dorso
pediens. remonsi viam, ad laberuacula sna ftigam ariipiunt,
CAP. L. — Peregrini mullifarie dissipanlur; acies duce cum Christianis liroiiibusatrociter inscqueutc
Boemundi in morlis arliculo posilaGodelrido iuci el canlenic
nunlialur. CAP Lll. — llem dc eodem.
Igitur Turci callide eos posl ftimi nebulam inse- Tandem supcralo qiiodam huiiiili ct modieo lor-
q^enles, errorecaliginis dissociatos alios trucida- renlc, a monlanis dcllueiite, paululiim Chrisiianis
banl, alios sagiltis iransfigebant. Solummodoequis militibiis iu valle rclardatis, Ttirci in verlice cujiis-
insidentes velocitate eqnorum evaserunl, sed non dam moulis consistcnles, ad tlefcnsioncm frcna rcji-
omnino illaest a sagittis : pedilum vero trecenti ^ ciuni, el sagiuis suis Gallos insequentcs abslerrere
occisi, et pars in vinculis reteuta est. Karielh autem niluntiir. Ad hoc pcrcgrini Tciitonici, corda inlre-
Turcusdecivilale Caran,.viso Solymani prospero pida habenles, altis vocibus Christi ciemeniia invo-
successu in conlritioiie aciei Reinardi, Pelri, Wcr- cata, obsislenles Turcos indubitaiiler incurrunt,
neri el cseterorum, confidenlius iler accelerans, in quos liinc et deinccps sic ii: fugam contintiam mit-
circuitu una cum principe Damascenorum a moiila- liinl, ul non aliquis eorum stare aut. remordere in
nis jtixta civilatem et Fernam fluvium descendii, eodem conflictu proesumeret. Boemundus crgo priii-
appropinquante simul Brodoan de Alapia civiiale ceps magnus, el Adam filius Michaelis, visa virtule
Ttircorum, ad coronandam aciem Boeniundi, quae Gotlefridi resistenlis, el populum allevianlis, cl qtiia
erat exlrema, peditibus et Francigenis plurimum coede cum stiis inter hostium agmina fulminabai,
densata : quam.iiicurrenles, sagittis et virtuie suo- cum omni acie el forlitudine quam ullimus regebat,'
rum irrumpere ae dispergere conaii sunl. Oppressi abrumpii moras, el in impelu ac voeiferaiione per
siquidem viribus Turcorum, el fratide asliiloriim medias Turcorum acies inferlur. Quorum immanis-
honiinum circumventi, comilaltis Boemundi in mi- sima sirage facla sic campi operiebantur corpori-
serum et aiixium globum, quasi oves inter lupos . btis occisorum, quasi grandine binc et liinc saevis-
perilurae, cogebanlur, nec ultra renili valebanl, sed sime commislis ctineis. Sed, Deo anxilianie, ingra-
in proximo crat, ut morituri undique ab infidelibus valum est bellum genlibus; tolumque piaelii pontlus
lurmis involverenttir. At Godefridum ducem cum versum est illis in coulrarium. Corbaban aulem
Buldagi, Amasa, Boesa el Balduc alrociler dimi- superbtis, qui ampliores sibi retintierai vires et co-
cantem, et in nomine Jesu, Filii Dei vivi, trium- pias, el a sinislris Cbristianorum stationem ocni-
plianlem, nuntiiis trans spatium viae unius, vocis paverai, nequaquam suis rugitivis et attritis sociis
pcrcurrens, flebili rogatu pulsal et admonet, ul ad opem conlendere polerat. Nam illi Podiensis cpi-
respiciatet cognoscat qtiam in arclo res Boemundi scopus cum omni manu Provincialium forliter in
suaoque socielaiis silsita ; quibtis, ni cilo subveni- faciem resisiebat, eique lanceam Dominicain semper
rel, omnes in brevia Turcis consumi asserebal. opponebal. Unde colligendum esl qtiod, Deo et Do-
CAP. LI. — Dux hostes fugal el proleril, fralres a miuo noslro Jesu operante, virtus illius, diviiiiltis
porla monis educil. sibi limort immisso, elanguit, el corda suorum fre-
Godefridtis dux, ex relatione veloeis nuniii Bne- muerunt : quia sic immobilis pewiianebat in obsta-
ESitndiinlellecla invasione suseque acici a Tuicjs culo ct visione coelestis armaturoe, ac si oiimis
311 ALBERICI AQUENSIS 512
^ Roberlum, principem Flandriae, ad ultimum egers
pugnae immemor ciim infinilo suo satcliile habe- A
retur. rebus el equis sc vidisse testati stint. Eguit siqui-
C.\P. LIII.—Corbahan, viclis suis, spem vivendi ponil dem dux Godefridus, qui eqtium, in quo die magni
in fuga, quem Podiensis episcopus insectalur. belli sedil, dono comitis Rcymundi suscepii, niulia
Sic, Deo volenle, in stupore et exslasi posilo qui- prece extorlum. Nam defecerat illi peeiuiia prse
dam adfuit, sinistra illi portans ntiniia, el tlicens: angustia memoratoe famis, cl nimia largitione elee-
t Corbahan , princeps iliustrissime, quitl Iongius mosynarum et rertim, quas in mendieis et aiten.ua-
r.ioram protrahis advcrsus hanc Chrisiianorum tis niilitibus expendit. Eguit pariter Roberlus, dilis-
aciem? annon vides quomodo tuus, qucm edu.visti, simus et potoniissimus princeps pinguis Flandrioe.
exercilus, viclits et altriius fuga dilapsus est? ecce quem soepius in exercilu mendicasse asserunl, qtii
in castra lua luortimqueGalli diffusi spolia auferuni, alTuerunl ct octilis inspexerunt; ipsumque equmn
et res tmiversas colligunt, el ecce sine mora ad te qtiem in die belli ascenderat, mendieando acquisi-
pervenlttri sttnl. > Corbahan hac trisli el dura le- visse, multoruin relalione didicimus. His deniqtie
gaiionc ptilsattis, elevatis oculis videns acies suas equis, labore acqnisitis, nunc lam egregii printipes
fttgo tlefluxisse, coiiliiiuo ipse cum omni comitatu j> in die belli invicti adversus infidelium '•. acies, consi-
suo dorsa veiHil in fugam, via qtta vencral, ad re- deranles Corbahan cum omni comitalu suo teiga
gntim Corrozan et ilumen Eupbratem insisiens. vertisse, veloci cursu post euni frena diriguiit;
Qtiem sacer episcopus cum omni acie sua perseculus cacdendoque et sternendo fuga deficientes et fugien-
est, non longe lamen, proe defeclione equorum el les, in spalio irium niilliarium sine inlermissione
pedittun lassilndine. Defecerant enim Christianis inseculi sunt. Tankratlns, qui eliam Chrisiianorum
cqui ([tios a Callia eduxeranl, prse diversis plagis, aciem dirigebal, ut fugam persensit adversariorum,
ul aflirnianl ex vcrilale qui aderant. Nam vix du- una cum equestri manti in cacdeillorum affuit velo-
centi supererant eqni bello apli, iti die qua procliuin citer, quos via sex milliarium fugientes insecuius
curn tot iialionibus geniilitim commiserunl. est. Corbahan, viso suortim diffugio et exercitus sm
CAP. LiV. — Ubi nolanlur principes qui prm inopia dispersione, semper intendebat fug;e, quousque atl
mendicanl. Etiphratem, fluvium inagntim, perveniens, cum suis
Plurimi siquidem egregii mililes et nobilissimi, navigio elapsus est.
quoriim latei numerus, equis mortuis el pra: famis CAP. LYi. — De direpiione caslrorum et diversilcile
inopia consumptis, in nttmero pedittim computali. vincularum.
pcdites proclia,discebanl, qtii a pueri sevo semper P , Ilis praefaiis Christianorum principibus avide ini-
cquis assueli el invecti certamen inire solebanl. Ex micorum caediel inseculioni inlendeiiiibtis, socieUts
iiis vero egregiis viris, qui mulum atit asinum, vel cornitis Reymundi et episcopi Reymeri praedoe in-
vile jumeiiliini, vel palefridum tunc acquirere pole- hians, et spoliis Turcorum, in loco codem quo victo-
rat, pro equo utcbatur : inter quos fortissirni et ria dala est, parum persequens, permansit; el gran-
dilissimi stta in terra principes asino insidenles cer- dia spolia auri, bysantiorum, frumenti, vini, vesii-
lamen iuiertnU : nec mirum. Nam diu rleficienle menlorum et papilionum deprsedala est. Alii vero
illis proprio sumplu, egentes mendicaverant, et suis qui pugnse inlenti eranl, viderites illos spoliis mantts
armis venditis propter inopiam, armis Tnrcorum infcrre, eadem avaritia corrupli, nianus sirniliter
insuelis el incongruis in bello utebanlur. Hortitn in prada? injicienles, cum spoliis copiosis et infiniiis
ininiero Ilarlnianus, dives et nobilissimtts, unus de in laude el loetitia et voce exsiiltalionis Antiochiatii
procpolentibus in lerra Alemania; fuisse, asinoque reversi sunl: et qui anle inopes crant et famelici,
insidens, umbonem Turci et gladium lanlum injlie nuneomnibus bonis satiati sunt. Codices vero inntt-
illo ad pugnam habuisse perbibeltir: nec miruin. merabiles in iisdein casiris geniilium repererunt, in
Nani rebus omnibus exbauslus, lorica, galea et ar- quibus sacrilegi riltis Sarracenorum et Tiircorum
misvendilis, diu mendicaveral,et eo fere perveneral, D inscripli erant, et riefanda crimina ariolorum el
quod neo mendicando vivere poleral. Pervenerat aruspicum ctim characteribus exsecrabilibus. Caie-
una Henricus de Ascha, miles nobilis el laude mili- narum, vinculorum, laqueorum ex fimibus el fei-io
tari dignus. Sed dux Godefridus gloriosus, illorum coriisque laurinis et equinis diversa genera ibidetn
iniserius, panem uiium cum portione carnis vel in lenloriis reperla sunl ad vinciilantlos Chiistianos :
piseis ex proprio sumplu Hartmano constiluil ; qttoeomnia Anliocbiarn allala sunl, pltirimo numero
llenricum vero, quia miles et homo sutis multis sibi infinita, cum plurimis rebus et lcnloriis, el" ctim
servieral ani.iis el bellortim periculis, convivam el lenlorio ipsius Corbaban, quod in modttm civitatis
mensoesuae socitim aliilulavit. turribus et moeiiibns diversi coloris et preliosi se-
CAP. LV. — De ead-em re, ei (uga et cwde hoslium. rici acdilicatum erat. Habebat idem mirabile lento-
Super his miseriis et altciitiationibws nobilium rinm vicos a se deflttentes, in quiluis dno hominum
procerum, miranlur solummodo bi qui nunquam millia spatiose habilasse referunlur. Mulieres, pueri
huie siniile audierunt, nec mala viderunt, qtioe iu teneri el adbtic lacianies, quolquol in caslris re-
tam Iongo cxsilio coiiligeriml lam egregiis viris, perli stinl, alii irucidali, alii cqtiorum pedibus con-
sed non miraulur qtii ipsum ditcem God^fridtim ei cubaii, misero ct lacero cadavcre campos impleve-.
 513 HISTORIA HIEROSOLY.M.— LIB. V. 51/.
runt, destitull suorum auxilio genlilium de. bello A etiam in obsidione urbis Antiochise mira el inaudita
lerga verlenlium. Coelera quae in hoc bello acta gesta sunl, nullius slylo, nullius memoria sestirao
&uiil,lani in populo Christiano quam gentili, qua> retinenda, tot lamque diversa fuisse referuntur.

LIBER QUINTUS.

CAPUTrntMDM.— De divinoriun mysteriorum resli- ipsi per montana ftigertuil, vacutim el immunitum
luiione , elde palriurchai recollalione. reliuquentes prsesidium. Verum Reymundus comes
Aecepla hac vicloria in cainpo Antiochise, magnae de regione Provinciae, semper insalialus desiderio
et regioecivitatis Syrioe , episcopus Podiensis et coe- acquirendi, lurrim eam, quse ponti Fernae imminet
leri principes, a ftiga et cocdeexercilus Corbahan versus portum S. Sinieonis, invadens, suo munivit
reversi in proefalu:urbis mcenia, basilicam B. Petri salellilio, partemque hanc urbis suaediiioni subesse
aposioli, qnam Turci suis sacrilegis rilibus profa- coegil. Cseteri vero principes, Godefridus dux, Ro-
naveraiii, abomni inquinamenlo mtiiidanles, altaria berlus Flandrensis, Robcrlus, princeps Nortliman-
sancla, quae subversa eranl, in omni honestate norum, cunctique qui non niinus laboris circa tir-
rjaedificavertini, imagincin vero Domini nostri Jesu bem perttileranl, minime urbi processe, aut ej»s
Christi et figuras sanclorum , quas in modum viven- reddilus vel tributa sibi
imperliri quoesiverutu, no-
tis personseobcjecatas et obduclas coeinenlo obscu- lentes lidem et
sacramentum, imperatori Coustan-
raveranl, summa reverenlia renovabant, cullores linopolis factum, violare. Juraverant enim sibi, ut
Calholicos iu exsequendis ibidem divinis mysteriis si caperelur Anliochia, quia de regno ejus erat,
restitucntes in omni clero lam Greecortim quam sicut Nieseacum omnibus castellis et urbibus, ad
Latinorum. Deintle ex ostro purissitno et serico regnum ejus perlinenlibus, sibi reservarenl,
suseqtte
pretioso et reliquis ornamenlis, quae in Anliochia majestali reslituerenl. Ex lunc et deinceps Boemmi-
sunt reperta, infulas, dalmaticas, cappas et omnem dus comiti
Reymundo ccepit invidere, sed lamen
deeorem ad usus ccclesiarum Dei vivi fieri consli- occulte.
tuerunl, quibus divina oflicia in lemplo B. Pelri
celebraturi sacerdoles et ininistri ornarenlur, vel CAP.III. — De duobus principibus direclis, quorum
C unus periil, alter vix evasit.
in
quando processione Dominicarum dierum, aut in
celebri feslo, ad oralorium S. Marise, matris Domini Praedicti vero principes , quibus curoe eral fidem
noslri Jesu Chrisli, in psalmis el bymnis niigrarent. et jtisjurandum servare, Baldewinum Hamaicorum
Hoc idem oratorium brevi inlervallo dislans ab ec- comitem, una cum Htigone Magno, fratre regls
clesia B. Pelri, adliuc abiisdem Tnrcis inviolalum Franciae, paulo post vicloriam a Deo collatam di-
el inlacliim permaiisil, el Chrislianis, inter se post rexerunt in legationem ad ipsum imperalorem Groe-
sibi subjiigalam urbem dono et licenlia eortim com- corum, ul causam ab eo investigarenl, cur lam
niorantibus, solummodo concessum esl.Patriarcham impie se gesserit erga populum Dei; el -auxilium ,
vero urbis, virum clarissimnm et Chrislianissimum, qttod polliciiusesset, ctir in lanta neccssitate exhi-
qtiem Turci, cnm adbuc Chrisiianorum obsidione bere neglexeril, cum in aliquo eos fallaces aui se-
circtimdareiUtir, s;epius funibus asirictiun vivum ad ductores adhuc invenire nequiverit. Injtiiiclum est
moenia siispendertinl iu oculis omnitim, ad augendas eliam illis ut eidem imperatori dicerent quomodo ab
Clirisiianopopuloniolestias.elcujtispedes frequenler omni promissione et sacramento principes exeicitus
compediun laesioneatlrivcranl, decenlerin calhedra soluli haberenlur, eo quod omuia quse promiserat
sua relocaverunt, et principem Antiocliiaecuni omni auxilia ex limidorum et fugitivorum suggeslione
" menlitus essel. Sic quidem duo proedicti principes,
siihjectione et religione praefecerunt.
CAP. II. — Quibus principibus subjecta sil Anliochia. assumpla sociorum confratrum legatione, ad ipsuni
llis itaque divinis rebus proelalis et prseordinans, imperatorem viam insistunt per mediam Romaniam.
Boemiindum dominum et advpcatum urbis consti- Ubi in confinio NicseaeininsidiasTurcopolorum forie
lueiunl, eo qnod mtillum in iraditione utbis ex- inciderunl, non a dextris vel a sinisiris decllnare
pendissel, pliirimumque laboris perlulisset, ut valentes. Turcopoli ilaque, gens impiaetdicia Cliri-
custodias per lurres et mcenia adversus Turcorum sliana nominenon opere, qui el Turco paire et
insidias facerel. Boemundus assumpta polestate et Grseca malre procreati, videnies viros sibi iliter
dominio urbis, in preesidio quod in eminenliore manus oblatos, subito irruerunt in eos, Baldewi-
laco in montanis habelur, sedem et cuslodiam numque, qui Hugonem aliquaiitulum praecesserat,
suoruni posuii, nulla illic Turcorum defensione sibi ul aiunt, sagillis confixcruhl; quidam vero asserunt
adversante. Nam audita fuga el contritione suorum, quod vivum illum et capiivum abduxeriiit; sed Iatet
Sansadonias, et qui in arce erant, paritcr etiain usqne in hodiernum dicm, quo fine lam nobilissimus
K.K ALBERICIAQUENSiS . SIG
et Chrisliariissimiis princeps perierit. Hugo aulem A niniium pro eo dominum proesidii efflagitabat, ut
"Magnus, qui inodico intervallo viam posl Baldewi- eain dono ejus pro convenlione solidorum in con-
niim conlinuabat, cernens angtislias animae illius, jugium accipere mererelttr. Quod et actum esl.
celeri cursu iter remensus est ad silvam quamdam, CAP.VI. — De inimiciliis inler Brodoan de Alapia el
montibus coniiguam, ctijus absconsione proteclus, pvincipemIlasart.
mantis impiorum invasil. Miles ilaque Tnrctis nuptiis his leelalus, mullo
CAP.IV. — De plaga morlalilalis, qum facla esl in amplius quam solebat insidias el bellum hoslibus
populo Dei. domini Ilasart iuferebal; el praedam de Alapia civi-
Post lioec, cx omni parte crebro affluente navigio lale magna Brodoan, ciijusdam principis Ttircorum,
in eibariis ad porltim S. Simeonis, et peregrinis in ssepitis abduxil, insequenles atl exculienda spolia
vicioria Dei ab obsitlione harbarorum liberalis, fe- frequetiter caplivabat, aut victos detruncahat. Erant
lici abuiidantia cibariorum, omititimque necessario- eni.m ad invicem, inter Brodoan de Alapia et prin-
rum fructibus, plaga maxiitiae niortalitatis facla est cipem de Hasart, otlium ct graves iniuiicilioc.Trans-
inlra urbein Anliochiam, qua plurimael innumera- actis dehinc aliquol diebus, Brodoan indignatus,
bilis mitlliludo Chrisliani exercilus lam nobilium quia miles prsedictus inanustitie mililum de Hasart
procerum qtiam liumilis uilgi absumpla esl. Hac B ^ soepius sibi adversarentur, de universis partibus
clade morlifera primum venerabilis prasulde Podio civilatis AlapioeTurcos susc dilionis collegil, ul die
percussus, vilam finivil Kal. Attgusti : quem nimia decrelo, Hasart in manu valida obsidens, expugtia-
lamentalione nobiles et ignobiles deflentes, in ipsa rel. Hoc comperto, prineeps ilasarl anxie medilatur,
basilica S. Pelr; sepulliiroe conlulerunl, in eodem qualitervires auxiliares acciret,ciim quibus occurrere
loco quo lancea Dominica rcperta esl. Sepullo ila- congregatis tot millibus Brodoan valeret.
que lam venerabili saccrdote, amplior et gravior in- CAP. VII. — Consilium Turci Chrhiian<e marili de
valuil hoeeplaga saevissima, el morte minui adeo adipiscenda Chrislianorum amicilia.
Christianornm coepivlexerciius,tit perspaiium ferme Ad baec inler divcrsa colloquia quae fiebant, miles
sex mensiiim vix aliqua oriretur dies, quin centum Turcus, qui Christianam duxerat uxorem, insiinetu
el quiiiquaginta vel triginta ad minus, lam nobiies ejusdem conjugis sic principem Hasart adhortatur,
quam ignobiles spirilum vitse exhalarcnl. Ejusdem dicens : t An vides, quomodo Brodoan undiqtte
cladis alrocilale Henrictis de Ascha, miles nobilis Turcorum manum contrahal et vires, atqtie in multis
genere, moriens occiibuit in caslello Turbaysel, illic millibus te et praesidium quod liabes, vallare et
calholice sepullus. Reinardus pariler de Hemer- ._, expugnare disponii? Nune, si meo vis crederc con-
sbach, miles clarissimus operc et genere, viiam silio, Godefridnm, ducem Cbristiani exercitus, qui
amisil, sepultus in alrio basilicee B. Petri apostolo- Anliochiam, fugato Corbahan, potenter oblinel,
rum principis. Praeterea multi lam equiles quam amicuin, datis dexlris, libi facere non tardabis, et
pedites, nobiles el ignobiles, moiiachi et clerici, sic universam Christianorum opem et comitaium in
parvi el magni, quin et sexus fernineus, supra cen- hac instanle nccessilate scias le adepluruni. Nosti
tum millia sine ferro morte vastaii sunt. enim quod beec gcns Cbristiana cuncta gentibus
CAP. V.—De insidiis Turcorum, et de quodam, militari aclu et audacia proefertur, el nulli eis fide
Folkero el uxore ejus. el honore comparanlur. Unde nequaquam consilium
Inlerea mulli gaudenles pace el vicloria, morlali- hoc parvipendas, sed sine dilatione ejus libi amici-
latemque hanc vitanles, et causa necessariorumi liam apprehendas; et sic eo foedcrato, universos
dum viam frequenier Rohas insislerent, speranless Chrislianos adonine tibisciasauxiliumvoluntarios. >
aliquid accipere de manu Baldewini, plurimas insi- Hic vero prihceps, sciens hoc sanum esse consilium,
dias et ceetlesa Tnrcis, qui habilabant in proesidio > scqtte Brodoan ejusque copiis innumeris sic posse
Hasart, paiiebanlur, el saepius capti aliqui abduce- resislere, nunlium Chrisliana; prolessionis,. genere
banlur. Quadam aulem die quidam Folkerus, milessrjSyrum, hominein mire discrelum, Godefrido duci
egregius, de castro Birllon orius, dum cum uxore3 AiUiochiam misil, in heec verba loqtieniem :
sua, qtiaeerat formaeelegantis, Rohas cum cacteris CAP. VIII. —
fratribus iter faceret, forle in Turcorum insidian- Legalio priucipis Ilasarlad Godefridum
ducem, et quomodo dux hossiialcum Turcis fcedus
lium nianus incidit : qui illico cum cacteris, posll inire.
mullam defensionem victus ac decollatus est. Uxorr t Princeps Hasart, Godefrido magno principi ac
vero illius quia mullum proe honeslate vultus suiii duci Christiauorum, saluicm, et omne quod melius
placuit in oculis eorum, capla in prsesidium Hasarll oplari potesl. Consilio noslrornin ad te direximus,
abdueta est. Princeps ergo et dominus praesidii hancc pacem et concordiam inter nos componere, fidem et
Iionorilice traclari jussit , dum viderei£si in ejuss amiciliani slaluere, atque ad omncm bellicam ne-
redemplione aliquid magni pretii consequeretur.•. cessitatem arma nostraesse communia. Comperimus
Nec diti posl, quidam Turcorum miles illuslrissi-i- enim quomodo vir et princeps potens es viribus, et
mus, qui ad dominum prsesidii Hasarl in convenlionee qtiod auxilium ferre vales libi confoederatis, et nulia
solidorum veneral, in concupiscenlia formse uxorisis levilale a fidei luae vinculo poieris resolvi. Unde prae
Folkeri caplus, immoderalo amore exarsit, acc omnitus le elegimus, te convenimus, opem a"te
 517 HISTORIA HIEROSOLYM. — LIB. Y. «JlS
quaerimus, fcedtis percutimus, fiducia liac qnai A q,ias e diversis accivit locis. Et ecce Brodoan in
certus nostrae fidei semper habearis. Brodoan des manu forti et numero quadraginla milliura virorum
civilale Alapia nobis factus inimicus, Turcorumi Turcorum descendil in campos Hasart, sedemque
undiqtie conlraxit auxilia, in brevi ad praesidiumi in circuitu murorum illius flxis tentoriis locavit,
nostrum Hasart in virlule magna et copioso exerciiui gravi assullu moenia et lurres de die in diem oppu-
perventurus. Cui non in alio auxilio Turcorum prin- gnans. Vix quinqtte sederat diebus, el ecce dux
cipum occurrere el resistere decrevi, sed in manu Godefridus in foriiludine mulla ab Anliochia est
lua, si cretiere mihi et succurrere non recuses. > egressus in vexillis iiiirae pulchritudinis, in Ioricis et
Godefridusdux.audila hac Iegatione,consiIio suorum galeis, in sagittisequitiim et peditum, spatio dierum
habito, fiduciam siatuendae pacis requirit, haesitans lrium itcr faciens. Peracta via.unius diei, Baldewt-
ne Turcorum perfidia sibi suisque aliquo iniquo nus, frater ipsius, a Rohas proliciscens cum tribus
macliinamenio obesse possil, corruplo foedere sub millibus virorum ptignalorum, occurril in vexillis
aliqua pravae occasionis iudustria. per aerem coruscantibus, ex ducis legatione accitus.
CAP.IX.— Mahitmet, filius principis, duci Godefrido At Boemundus el Reymundus veheiuenti invidia
datur obses: columbwfmderis nuniiw emiliuniur. indignali sunt, quod ipse princeps de Hasarl pri-
Audiens vero princeps de Hasart ex iegati sui R mum ad Godefridum mittens, foeJus inierii, filium-
relalione, quia dux et sui de hac concordia haesita- que suum sibi obsidem muluae fidei tlederit: el ideo
renl, et non mtiltiim in Turcorum promissis confi- omnino se in banc ducis expedilionen» proficisct
derent, dtici filium snum, Mabuinel nomine, quem recusarunt.
lenere diligebal, obsidem misit, ut certior inier se CAP. XI. — Boemundus et Beymundus duci Godefrido
statuendoe pacis ac foederis abhinc et deinceps associanlur : obsidio solvilur, sed per insidias qui-
redderelur. Dux, filio illius obside accepto, fidem et dam de Ghrisliunis occiduniur.
amiciliam cum illo pepigil, et se ad omnia adver- Dux, jam jtinere uniusdiei expleto, videns quod
santia sibi auxiliari et nunquain deficere, slabili principes hi proe invidia remanseranl, nec blandis
jiiramenlo promisil. His ila promissis, diem certam monitis nec humili prece flecti poteranl ut veni-
slaluil,quaad auxilium conira Brodoan Clirislianum rent, iterato eis legationem misil, in hiinc modum
conduceret exercilum, et Turcorum legiones ab locutus : c Non decel vos, qui eslis columme et
obsitlione Ilasart, Doniino Deo suo Jesu Christo dtictores Chrisliani exercilus, ut vos fratres veslros
aiixilianle, effugarel. Hiec dux dum conslaiiler polli- conchrislianos auxilii veslri immunes relinquatis,
celur, legati de proesidio Hasarl vehementer juctin- occasionem falsam adversum nos stimentes, ctim
daii etleetaii sunl; el sine mora columbasduas,aves adhuc in nulla angustia vel necessitale vobis defue-
gratas ac domitas, secum allalas eduxerunl a sinu rimus; sed semper in via hac eliam pro vobis ntori
suo, ac charla, ducis rcsponsis promissisque fideli- parali fuerimus. Crediie procul dubio quod si Itodie
bus inscripta,caudis illarum filo innodala, emanibus remanseritis, nec opem nobis ad id negotium tule-
suis bas ad ferenda heta iiunlia einiserunl. Dux et rilis, hostes veslri erimus, nec ad ullam causam
universi,qui ctimeo aderanl, dehacavium entissioiie ad vos periinenlem ultra pes noster movebitur. »
miranltir. Sed illico, cur per aves heec fianl nunlia, Boemundus et Reymundus videnles quod manus
illis a Iegalis responsum est: « Non dominus noster universa Chrislianorum ad vocem ducis Godefridi
dux,ejusque (idelcs supereinissisniirenlurcolumbis, viam Ilasart insislebat, et quod dux coelerique
quas non piierililer, non frustra, praemisimus; sed confralres eis in ira loquereniur, recordati sunt
hac de causa praemissaesunt, ulrapido et incessabili quod injuste egissenl erga fratressuos; ac compun-
volatu legaiionem fidei, qtiam erga eum habes, cti, sociis suis lam equiuim quam pedilum circiler
accelerent.et de auxilio luo cerlificenl; qualiscunque qualuormillia adunatis, Godefridum via regia seculi,
nobis in via fortuna vel impedimentum occurreril. •in regione Hasart associali sunt. Eral numcrus
Est et aliud quare bae aves cum chartulis prxmit-. p. congregatorum principuin et eorum exercitus tri-
tuntur, ne si in sinu nostro reperlae fuerinl ab ali- ginta millia virorum pugnalorum. Brodoaji et qui
quibits ftatribus noslris Tttrcis, rei morti damne- cum eo in obsidione Hasarl couvenerant, cogno-
mur. >Jam cum charlis sibi cominissis aves avola- scentes quia agmina Christianorum campos vicinds
verunt, in solium et mensam ducis Hasart fideliler inlroissent, a longe e caslris eorum ignes in nocte
reversae. Princeps aulem de Hasart ex more solito relucere, et nebulam fumorum ascendere inluentes,
aves domestieas pie suscipiens, chartas in.lilulalas a ex consilio et pari mente castra ab obsidione move-
caudisearum solvit, secreta ducisGodefridi perlegit, runi, seientes quod lol millibus resistere minime
diem adventus sui ad auxilium, et in quanlis milli- valerenl. Ex bis ad decem millia in circuitu longae
bus Christiani exercitus subveniret, pernoscit. remotione vise per nolas semilas et inoniana gra-
CAP.X. — Brodoan llasarl obsidel, Christianorum dientes, lardatos el subsequentes peregrinos ac
supervenit exercilus. postremos exercitus sagitlis a tergo ineurrerunt, et
Ilis perleciis ei*»gnilis, et Godefridi ccrtus ami- sexcenlos subito expugnalos el exterritos, clam
citioe et fidei, preesidium Hasarl plurimis militum duce et eis, quiiongo spatio duorum milliarium proe-
iuunivil armiset copiis Turcoram sibi auxilianlium, cesserant, in ore gladii percusscrunt.
5<9 ALBERICIAQUENSIS 520
CAP. XHl.— A principe tlasarl cum magna graliarum j\ chiae fierel, moleste tulil, omnibus modis de bis iil-
acrivne suscipilur dux Godefridus : fozdus reno- tionem sumere medilans. Spoliaveral enim Pancra-
vaiur.
tins legalos Baldcwini, fratris ejusdem ducis, ma-
Hanc famam crudelem dux et sui comperienles, gnis et honorificis donis lam pecunise qiiaui cselera-
equorum velocitale invecti, Tirrcis a coede hac re- ruui rerum, dum iter per terram ei patriam ejas
verlenlibiis iu valle montium regionis Hasarl prope- agerent, qtiae omnia Boemundo
principi ad compo-
rata via oceurrerunt, non modicarn slragem illorum nendam cum eo amjeiliam mitlere non
expavil. His
lanceis et gladiis illie facientes. His altiilis, el fuga iiaque injiiiiis et panpertim querimoniis, nunc dtix
per moniana el veprium condensa dilapsis, dux el commotus, quinqttaginta milites suorum sequacium
cseieri comprimores ad proesidium Hasarl applicue- eligens, in loricis, clypeis et lanceis, in balistis et
rnnl. Quilius princeps illius etim treceniis, galea et lanceis Armeniacis profecttis esl ad vicinam arcem,
lorica fulgenti opertis, occurrii, niulias graliarum in qua noxii proedones Pancralii morabantiir. Hanc
actiones referens duci super omnibus quee ejus onmi virtule instans, oppugnal repentino asstiltti ,
auxilio adversus inimicorum vires victrices illis exptignalam flanima el igne hunii cogit
procumbere,
conligcrunt. Moxque renovalo foedere, amiticia duci viginti ex militibus, quos in ea reperit, ejus jusstt
iiiviolabili coiijuticliis esl in aspeclu omnitim qui I- exca:catis in retribuiionem et vintliclam siiperbise et
aderani, promittens se slabilem el nunquam alie- injtiriarum quas Pancralins sibi Christiqiie pauperi-
nari a societate ipsius ducis et Chrisiianornm fami- btis inferre pra:s(impsit. Similiter arx el prsesidium
liaritate ac diiectione. Dux ex consilio suorttm viro Corrovassilii assultu elvirtuie mililum ducis, ex di-
sibi confoederalo galeam, auro el argenlo mire in- versis calumniis et injtiriis, quas Cbristianis intule-
sertam, et lorieam iiiagnae honeslalis conlulit, qua rat, cremalum, expugnatum, bumique proslralum
Herebrandus de Bullon, mlles nobilis el bellicoaclu esi. '
insignis, proelia commissttrus semper induebalur. CAP. XVT.—Baldewinus confluenles ad se Christianos
•Brodoan igilur ab obsidione Hasarl et
fugato, prin- donis plurimis muneral, Turcos edomal.
cipe ejusdem praesidii a duce el omnibus primoribiis Duce itaque Godefrido ab Hasart in Antiochiam
benigne commendato.ac pacifice instia relato, exer- reverso, dehinc obside Mahiiniel in manu et custo-
ciltts Anliochiam repedavit, et in victoria ac pace dia suorum Anliochite reliclo, Turbaysel et Rave-
inagna universi principes in ea consederunt. nel profecto , Baldewino vero ab Hasart cum suis
CAP. XIII. — Dux, invalescenle pestilenlia, coaclus Rolias reverso, plurimi de exercilu viri nobiles ct
necessitale temporis, recessil ab Antiochia. ignobiles, Drogo de Nahella, lleinardits de Ttil, Ga-
Post hsee, preediclae peslilent/iae tempestaie am-1^ stus de Berdeiz, Folkerus Carnulensis, csclerique
plius et validius ingruente, mullisque principibus primates et commilitones per cenlenos et quinqua-
ctim plebeia inanu morienlibus.duxGodefridus, me- genos alii equo, alii pede, venerunt ad civitalem
morquomodo persimili clade olim esl Ronue taclus Robas, ul a Baldewino, duce et principe in civitale
in expeditione quam egil cuni Henrico, i*egeqtiarlo, et regione facto, pro obsequio militari prsemia mere-
imperatore Romanoruni terlio; el quomodo illic in
rentur, moram aliquam apud eum facientes. Erant
pestifero mense Augusto quingenli fortissimi milites enim sumina necessitate gravali, et longa expedi-
pluresque nobiles obierint, et plures exterriti, cum lione rcbus exhausli necessariis. Affiiiebant au-lem
ipso Ca'sare ab urbe recesserinl, nunc idem malum el accrescebant singulis diebus in uiimero el vir-
metttens, ab Anliochia recedens, secessit versus lute, dum fere tola civitas obsessa a Gallis, et eo-
monlana Pancralii et Corovassilii; et habilavit in runi hospil3lilaie occupata esl. Baldewinus singulis
urbibus Ravenel et Tttrbaysel, a fralre Baldewino de die in diem in byzanliis auri, in lalcnlis et vasis
anie obsidionem Antiochiae subjugalis, el posl trans- argenteis dona pluriina conferebal; regiones et
migrationem suam in Robas cidem fratri el -duci cuncla sibi adversanlia congicssinne belli edomabat,
relictts. Turcos et omiies in circuitu subjugabat, doncc foe-
CAP. XIV. — Dux ipse cum paucis Chrislianis prw- dus nobiiiores el praepolenles lerra; cum eo pereus-
sidia inimica subvertit. serunl.
Iri eisdem siquidem praesidiis quidam Armenii fra- CAP. XVI. — Baldewinus conspirantes adversus #fe
tres, monachico habilu Deo servientes, mullas passi proscribit, el cuslodiw mancipat.
calumnias a militibus Paneratii liabilaniibus in prae- Hanc Francorum gentem ab Anliochia et e cunclis
sidio, praefatis locis Ravenei el Turbaysel conler- locissic ebiillire et prsevalere in oinni actu et arte,
mino, ipsum ducem, videntes virum esse pacifieum duodecim piincipes et indigenae civitaiis Rohas vel
el amatorem justiiioe, sunl aggressi, querimoniam Edessae inluenles, eorumque consilia suis praeponi,
super illaiis sibi injuriis facientes, et super arce et cuni eis de omni re el negotio lerrae Baldew'uum
Pancralii semper eisdem caslellis eorumque habita- agere, eosque et eoruin decrelaplttssolito negligere,
loribus infesla. Dux vero Chrislianissimus querimo- vehementi indignatione adversus eum suosque exar-
niis pauperum Cliristi pulsalus, et barum injuriaium serunt. Et oninino ab bis exlerminari melueiues,
non immemor, quas sibi idem Pancralius fecerat, nimium poeniltiit eos quod Baidewintim duccm ac
cum adbuc a Chrislianis obsidio circa muros Anlio- dominum. civitali prajfecissent. Unde facta clar»
521 inSTORIA HIEROSOLYM. - LIB. V. '522-
consprrJTioneet niissa lurcis legatione, iradiiionem A ter Baldewinum ad interilum callido consilio perdu-
adversus Baldewintim machinabantur, qualiter cum ceret. Tandeni via reperta iniquae fraudis, qua euni
suis aut occidi aut ab urbe posset depelli. Qtiod dum decipere aut perdere posset, die quadam, ac si in
inler se froqueiHi el secreto conveiutt aplarent, qui- purilate fitlei, euni circumveniens, sic loculus est:
dam ex eis, Enxhu nomine, fidem ptiram intimo « Scio quia vir magnae polentia; es et industriae, et
corde et mente erga Baldewin.tm servaus, fraudis non parce eosfemuneras, qtti tibi in obsequio mili-
adinvenlorcs el eonsenlaneos sibi ex ordine aperuit, tari voluntarii haberilur. Unde devovi tacitemecum
ideoque se suosque el civilatis introiius nocle et die ut non soliim me, filiosqueet uxorem meam in manu
abillorum tradilionc «ecesse esse ttieri, ne impro- lua commendem, seJ et pi scsidium meum Amacha,
visosel incautos Turcorum vireset insidiae reperire quo terram plurimam snbjiigarc poles, libi tradam
possent. Baldewinus talem lanlamque perfidiam eos diequam melius aplamad itl snscipiendum elegeris.i
macliinari jiunc veraci relalione, nunc tristis vulltts Bal 'ewinits vero lam benigne el sibi fideliler lo-
illorum immiitatione expertus, missa familiari et qticnti, gaviitis de snscepiione praesidii, apprime cre-
devola sibi nianu Gallorum, universos jussil teneri didit; et diem statuit, qua secundtim verbum Balas
et carceris custodia: mancipari; omnem v«ro sub- sibi iraditio proesidii sine aiiquo fieret impedi-
slantiamet pecuniam illorutn inauditam suo inferri " menlo.
palalio, qtiam non parce suis sequoicibuspro mili- CAP. XIX. — Quomodo qnidam viri sensali Balde-
tari obsequio expendit. winum c-onlraperfidiam Turci muniunl.
CAP. XVII. — Baldewinus nimia datione exhauslus, Jam die appropinquante, Balas doli sui non im-
pro redemplione capiivorum mitnera suscipil, memor, Ttircos cenltim armis el loricis munitos ca-
quosdam excrucial, el urbe depellil. slro Amacha induxit et per mansiunculas precsidii
Dainde pluribns diebus evolulis, el mulltim iilis Iiac et illac insidias incltisit, ul sie Balilcwinum cnni
pro vita et membrorum salute precantibus, pltiri- suis ingredienleni vivum comprehenderenl, sua;qt!e
inumque se excusanlibiis; dona verp.non modica per dilioni submiilerent. Baldewinus fraudis hujits ne-
exoratores pro sua redcmplione (dlp|^|^fls, Balde- scius, sumptis ducentis militibus slrenuis ad omne
winus suorum semper ConsiliorT^^B^.i icndebht; belli opus, usqtte ad prsesidittm Amacha profectus
sciensexore delalorum quod per vicitia caslella et «st, et Balam, juxla quod promiscral, paralum atl
uiuuiiiones ihesauros ampliores, quodqtie preliosius reddendum proesidium invenit. Balam vero mulluiu
Iiabebant, a faeie Cbrisliani exercilus abscohderanl. roganlem, ef. in dolomelliio ore adtilamem, utcuni
Poslremo ex nimia diuione el solidorum conven- aliqtiibus de societate electis proesidium inlrarel ac
tione, et magniltidine donorum, quee non soUtni susciperet, et in ejus cuslodia fideliores, qttos vellet,
{Jallorum primalibus, sed elinferiori manui coniii- relinquere ordinarct, ilie fereaudivitelcredidit; so-
lerat, Baldewinus exhauslits, munera pro reJem cksque secum ascensuros el iiiiraturos jam assumere
plionc caplivorum suscipienda concessil. Duoium parabal, et qiti exlra reinanerenl disponebat. Sed
lanlum munera recusavit, quos nimium etrlpaios et ccce quidani viri sensali Gailorum nihil (idei in hujtis
reos tradiltonis jussil excsecari. Plures vero vulgi verbis et promissis esse astruentes, Baldewinum
consocios sceleris , amputatis nanbus, roanibus seorsim ducunl et veliemeiHcr argmini quod verbis
aut pedibus, conoemnalos urbe jussil expelli. Non hujus Turci genlilis lam stibito credideril, ct sine
minus a singulis redemptis quam viginli millia by- obside fidticialiterejus precsidium cum modica manu
xanliorum aut triginta aut sexaginta in serarinm intrare concesserit.
ducis Baldewini illata sunt, proeler niulos el equos, CAP. XX. — Quomodo Balaewinus perfidiam Turct
vasa argenlea plurimaque ornamenla pretiosa. Ab in capiione suorum experilur.
illo die et deinceps duxBaldewinus in civilale Rolias Tandem de hoc ditt dubiiantibus plurimumque
factus est meluendus et nomen ejus usque ad ex- consilii habenlibtis, elBaldewinum ab ingressu prac-
tremiim lerree divulgattim est virtute praeclarus U sidii cx lo(o averleniibus, decretum est utrinque ut
existens. Baldewinus cum sociis in valle prsesiolaretur, et
CAP. \ VIII. — De socero Baldf.winiel de dolo Balas duodecim cx sociis, in quibus confiderel, ad arcem
in prwsidio Amacha. suscipiendam proemilleret, qui eam suae dilioni,
Socer atilem Baldewini, Tapbnuz nomine, videns clavibus serisque sumptis, potentcr stibjicerent. Nee
qtiia sic deviris perlidiec ultionem sumpsit, eosque mora, viri iluodecim ad arcem suscipicndam elecli,
damnis rerum el torineiilis men.brorum afflixit, oc- armiset Ioricis induii, pricsitlitim ct turrim Amacha
casione assumpla in munitiones snas in niontana inlravcrunl. Qui mox ut mediis insidiis astiieruni,
perterrilus ftigit, nec ullra revocari poluii, metiiens centum Turci ex mansiunculis in impelu exsilientes,
ne pro peeunia, quam adhucdebebat, capilalem sub- viros armis et sagiltis circumdederunl, et parum
iret senlenliam. Balas quoque de Sororgia civitate, adversus tanlos in defensione valentes comprehen-
spe recuperandse civitalis fruslralus de manu Bal- derunl. Duo solummodo ex duodeciin se virili ct
dewini vel quidquam accipiendi propler aiDuentiam mulla repugnatione a manibus Iiosiiumextorqtientes,
Gallorum, et quia cor illius omnino ad eos inlende- subito in solium, quod fencslratnm in vallem rcspi-
hal dolos, in secrclo cordis sui aplare cospil quali- ciebal, evaserunt, gladiis eductis sc ab inseqtientibus
PATROL.CLXVI. 17
m ALBERICI AQUENSIS *U
hostibus valide adeo defendentes, dttm caput a fene- j i qtiingcnli viri de genleTeuionicorum ex Regnesburg,
slris exerentes, Baldc.winum ad radicem montis cum civitale fluvii Danubii, et ex aliis civitalibus Rheni
suis sianteni adinonueruni ul se a dolis observarel, fluminis, conspirati et electi, ad urbem Anliochiam
asserentes dccem in fide falsa caplos, et se in peri- navigio maris advecti, ad portum S. Simeonis descen-
culo mortis cvidenler coustilutos. derunt ul Chrislianorum turmis in Jerusalem ituris
CAP. XXI. — Baldewinus graviier torquetur de ca- solalio el auxilio atigerentur. Sed sic illa cobors re-
plione suorum mililum. center vicioriosis peregrinis in Auguslo mense
Baldewinus.intelligeiis cx illorum anxia vocifera- admista eadem mortalilalis clatle consumpta et de-
tione rem universam in adversitate positam, et vaslata est, ul de miile ct quingenlis nec unus qtii-
dolos Balas manifestos, magnis doloribus de capli- dem superesse uspiam videretur.
vilate suorum lorqnetur. Sed quid ageret aut quid
CAP. XXIV. — Sansadonias tnalrem cutn filiis redi-
insislcret ad liberandos viros nullo consilio invenire mil; Winemarus reducilur; Mahumet obses diii-
potuit. Erat enim preesidium sittim in excelso ru- genler custodilur; navigia reparatdur.
pium humanis ingeniis aul viribus insuperabile. Eodem teiiipore posl vicioriam Clirislianorum,
Tandem Baldewinus de infortunio tam egregiorum Sansatlonias, filius Darsiani regis Atuiochise, ma-
virorttm condolcns, Balain multum de iniqua fraude ^ trem suam cum duobus liliis rcdemit prelio irium
rcdarguil, de jurejurando admonet, et qualenus niiHiimi byzanliortim de manu Willehelmi, viri
eaplos suos reslitual, pontlus auri et byzaiitiorum nobilissimi, commilitonis et compatriotae comitis
pro eoium rcdemptione recipiat. Sed is omnia refu- Reyiuundi de Proviucia, quos idem Willelielmus in
lat, el solam Sororgiam civitalem requirit. B.ilde- prima invasione et ingressione Antiochise sopore
winusnequaqtiamcivilalemsibi reddere inDeojurat, gravalos primo dilticttlo captivavil. Eodem tempore
etiamsi menibralim in conspectu ejus omncs, quos de tcrra Buloniic Winemarus, Laodiceae captus a
ceperal, detruncarel. Sic neqttaquam Balas Balde- Turcopolis regis Greccorum, rogatu ducis Godefridi
tvini preces et admonitiones audiente, nec ejtts mu- posl longa vincula, ct diuiiiias carccris moras, abso-
nera cttrante, praeter Sororgiam,Baldewinus moestus lulus, sed gravi poena afflictus, Anliochia.ni reverstts
cl graviter conqtiercns de caplivis suis, Rohas re- esl. Pner autcm Mahumel, filius principis de Hasarl,
versus esl. Ab eo die Turcos eorumqttc consilium et obses Godefrido datus, sub diiigenti custodia tam
auxilittm ac freqtteiilaliones vehemenli odio habere servortim stiorum duodecim quam sub solerli etira
ccepit. clienlelae Gtidcfridi Antiocbioe rcmansit, cui nihit
CAP. XXII. — Balduc cnpiie truncalur; scx de sociis neccssariorum de domo ducis ullis horis deficiebat.
Ualdewini rcsliiuunlur. " Jam eiiim quampltires, dticem el coetcros potentcs
. Posl bsec non rnulli proeteriere dies, cum Baldttc pcr loca ab Aniiocliia ob iminiiieniem cladem mi-
de Samusarl, qui uxoi'em cl filios Baldewino obsides grasse videntes, alii ex loci iiifirinilale, alii ex
dalurus eral, sed plurimis diebus in dolo disluleral, mense pestifero Augtislo banc morlalitatem asse-
palatittm Baldewini in adulatione ingressus, jussu renles, rnense Septembri inclioanle ad portum proe-
ejus a Gallis tentus ac capite truncalus esl. Balde- fali Simeonis causa morandi profecti sunt.Ubi nautee
winus in civitate Sororgiae Folkerum Carimlensem posl Turcorum stragem el fugam Corbahan, navi-
cnm centum probis elbello assuetis miliiibus consti- gium iterabant, vitoe necessaria afferentes et indi-
tuil, ut semper Amacha vexarenl assullu, el Baloe genlibus oitmia suiDcienter vendentes.
in ultionem caplivorum suorum fralrum dignam CAP. XXV. — De
prodigio ccelilus oslenso, et de
vicem rependere conarentur. Die ergo qtiauam Fol- . variis super hoc conjecluris.
Itcrtts ciim suis egressus est ad capiendas proedas Mediato deinde niense in silentio ctijusdam noetis,
iu Ainacha lcrra. Qui, praemissis aliqiiibus soeiis, quarido onmia somni requie solent refoveri, cunctis
Turcos ab arce usqtte ad loctmi, ubi Folkeri erant qui aderanl in custodia vigiliarum visio mirifica in
insidioe, pertraxerunl. Tum commisso prselio, sex j, eoeli culmine ostensa esl, quasi ex omni coelostelloe
ex Turcis el militibus Balas capii et abducti sunt. in tinuin collectoc, striclimque densatse, iu spalio
His caplis et abduclis, Balas sex de sociis Baldewini latitudinis unius atrii tria jugera coininenlis, igneo
in redeinptione siiorum restituit; sex usquead diem fulgore, sicut prunee in camino ardenles el in globo
illius in Jerusalem in sua retinuil cuslodia. Post contractae scinlillabaul; et posl hatic diutinam st
hsec qualuor evaserunl ob negligentiain el prse longo lertibilemflagrantiam rarescantcs, in modum corouoe
toedio cuslodtim. Baias vero Gerhardum, privalum cinxerunl poium stib spatio civilalis munila;; ditique
et secretarium Baldewini, una cuin Piscello, (ilio sicin gyro pcrsislcnles indivisae, aditurn ad iiliitnum
sororis Ubclbardi, proeclari iuiliiis el nobilissimi de et viam in inio latere stti circuli scissae exhibucrunl.
Wizam, decoliari jussit. Iltijtis signi ostensione vigiles Chrisiianorum exler^
CAP. XXIII. — Mnltiludo Teulonicorum superveniens rili, tumulluosa vociferaiione universos sopore de-
prwdicla morlalilale consumilur. prcssos suscitant ad videndum portenli hiijus indi-
Godofiido ob cladem diffusain lam gravi mortali- cium. Universi sunt niirali , et qtiid porteudat
lale per Antiochiam, in Ravenel et Tiirbayscl mo- diversas prolulere sentenlias. Alii civiiatem Jeru-
ram faciente, eodem tempore pestifero mille el salem Turcorum geniilium ttirmis densatam por-
 513 « 1HST01UA IJIEROSOLYM. - LIB. V. 52G
tendere asserebanl, cl ea:n a sttis viribus et densi- A , CAP. XXVII.-—Qualilsr dux Godefridus Turcorum
fatc sic rarescere et allenuari, ul adilum tandem denrehcniV.linsidius, el iu vaucis prostravit pluri-
mos.
Chrisiianis exhibere fiiiis viderelur. Alii Christia-
num exercitum, adhuc~in virlute sua conglobatum Posl hicc Godefridus dtix cttm fratre habilo colio-
divinscque devoiionis ardoie flagranlem asserebanl, quio et eidem valedicto, Anliocliiam, ad confratrcs
cl landem divisum per terram et civilales, a genlibus ct principes rediturus cmn quadraginla proediciis
iniitsie oossessas. in circuitu Jerusalem et Aiiliochioe sociis, iter festinus movit, Turbayscl, Ravene! aliis-
potenter pravalere et dominari. Quidam vero dice- que Iocis pacifice el prospere Iiospilio susceplus.
bant siguilicare lianc pracsentcm mortalitatem et Deinde via malurata in regionein veuiens, quoe Epi-
die jtixta fonlcm que;n-
populum copiosum peregrinorum, qui in uiium ut scopaius nominatur, quadam
nubes densala attenuaretur minuereturque. Et sic dam in loco prali herbosi ad prandium cum sociis
in diversas conlcndebani senienlias. Sed Deo vo- discubuil, utres vino repletos deposuil et coclcra,
lente, ul aiunt, in melius mulala est senlenlia visio- quoe vita: necessaria secum in mulis cl cqtiis dclti-
nis. Nam cum duce Godefrido eunclisque Clirislianis leranl. Illic vero dum secure pranderct cum sociis,
consociis de universis locis accitus et regressus a pueris, qttos ad speculandum Turcorum insidias
Antiocliiam in mense Oclobri, caloribus Augusli B miseral, intellexit eentum Turcos in carecto et pa-
Instri loco grandis piscosique lacus secus inoiilaiia
temperalis, comes Reymundus, Roberlus Flau-
drensis, Roberlus Norlhmaimorum princeps, Boe- ab Auliochia urbe quinqtte milliaribus distante late-
muiidus ceelerique principes, qui adhuc in ipsa re, qui ejtisdem ducis reditum illic occullati operie-
Antiochia conglobati morabantur, unius volunlalis bantur. Mox illortnn insidiis palefactis, dux, dilato
compotes effecti, per lerras et civitates in circuiiu praudio, cum adhaerentibus sibi subito eqttos ascen-
Antiochkc silas diffusi migraverunl, el resistenles dit, qtii arnia arripienles et loricas indttcntes, viani
ac rebclles obsidione angenles suoedilioni subdklo- conicndunt in hostem. Turci haud segnius adversus
runt. hos frena vertentes, sagittis et arcu foiiiter commi-
serc pralinm. Sed duci suisque numero paucis pro
CAP. XXVI.—De geslis principum, et Boemundi
doininio in Antiochia. vita pttguantibus sors victoriee eollala est. Tandeni
Ad Aibariam iiaque civitalem divitiis opulenlissi- dux ei sui pravalentes Turcos fugaccs lancets tians-
niam cum cuneis armatis piimum ascenderunt: fodiunl, aiiosque decollantes, capita eorum iri sellis
quam non mullo laboreexpugiiatamapprehendenles, suis dcpcndentia secum usqtie ad civiialem Antio
Turcos et Sarraeenos in ea repertos in ore gladii cliioe porlaveruut cum spoliis et equis illorum. Ubi
G
percusserunt. Deinde vero succedente victoria, comes idem dux Bocmuadum, totitis uibis priucipcm fa-
Reymundus, Robertus Northmannorum princeps, cluin, iitveiiiens, omnia sibi coetcrisquc principibtis
Eustaehius fraler Godefridi ducis, Robertus Flan- ac fratribus rclulii, et quomddo in inanii paucorum
drensis, Boemundus princeps Antiochiae factus, tot Ttirci vicii ct attriti sunt.
Godefridus dux, ad Marram civitalem Turcorum CAP. XXVIII.—De murmure Christianorumi el col-
armis et rcbore fetam declinaverunt. Sed lanlum loquio principum
quiudecim diebus Godefridus, Boemundus, Roberlus Reverso autem duce Godefrido hac vicloria, post
Flandrcnsis illic inoram in obsidione fecerunt. aliquod spaliuin temporis murmtiraveruiu unauiuii-
Deinde hi tres Anliochiam reversi sunt, comitem ter Cbristianorum populi quomodo in hac urbe An-
vero Reymundum el Robertiim Norlhmaniiorum tiochia sola mora eorum haberctur, el quod nullo
principem, Eustachium ct Tankradum circa urbem modo Jerusalem viam insisterent, cujus dcsideiio
Marram cum suis millibus reliquerunt. Post aliquot natales oras relinquentes lol adversa pertulerini.
deinde dies Godefridus dux, assumplis quadragirita Et facta est dissensio magna in populo, ac subtraxc-
sociis, in armis et equo valcnlibus, versus Rohas ruiil se intilti de populo dticis Godcfridi, Roberli
civitaiem, quoe ilincre dierum septem ab Anliochia ,p. Flandreusis et Boemundi, qui in responsis ct vcrbis
esl remola,profectus est. Ubi frater ejus Baldewinus, eorum nullam habuere (idttciaui aule muitiim tent-
qui camdem civilalem ctim oiniiibus appendiciis pus eundi in Jerusalem. Taudein prsedicli priucipes
suis delinebat, medialo itinere trans Euphratem cognoscenles quomodo jam populus laedio affecius
fluvium magnum occurril ci ad agendum ad invicem paulatim dilaberettir, netiltra aliquis navigio para-
collotjtiiuni. Boemundus ergo, cujus cor qtiam- ret rcditum inlerdixeruiit, undique in portis maris
maxima invidia et indignatio animi adversus comi- custodiam pouentes. Convcntum vcro et colloquium
tcm Reymundum mordebat, videns opporlunitalem super hac populi querela quarla Non. Fcbruarii
Godefiidi discessione et Reymundi absentia, signo decreverunl habere. Collatis ilaqtte in unum, ct
ccrnicinum sociis suis admonilis el conglobatis, colloquio habilo ibidem iutra Antiochiam, decrelum
turrim, quse ponli Fernee imminebat, in virtutc est ab pmnibus, magnis ct parvis, ut in Kal. Muri.fi
magna assiliil, comilisque Reyinundi mililes, qui in Laodiceam, quoe Christianae erat potestatis, pariier
ea renianseranl, bcllo el sagitlariis gravatos, ab conveiiireiH; et illic collecto circumqtiaque robore,
arce et urbe ejccil, sicque solus dominium Anlio- nil pcriculi vitee posihac considerantcs, minime .
cliioeobiintiil. ullra differrenl viam insistere in Jerusalem.
527 ALBERICI AQUENSIS K§
— Quotnoao Reymundus , Turcorum et
CAP. XXIX. — De horrenda famis anguslia in obsi- • * CAP. XXXI.
dioiifi Jfnrra;. Sarracenorum prmsidiis expugnalis, prwsidium
Arclias obsederil, el de difjicultale ejusdem obsi-
lnlerea comes Reymundiis longa obsidione qnin- dionis.
que hebdomadarum circa Marram civitatem vexa- Prsedicla atitem Marra civilale vicla el atlrita, ad
baliir, universiqtie in coiutlalu suo ibidem coinmo- vallem quamdam, qttam nominarunl Gaudium, prae-
rantes. Qtii circa uibeni diu sedentcs el a Turcis dietorum principum descenditexercitus. Ubi reperta
veliemenler repressi, magnse famis anguslias perlu- abundanlia rerum necessariarum, per oclo dies
lerunt. Nec mirum; qtiia prne Ionga obshlione corpora fessa el fame aitenuaia recreavernnt, duo
Anliocbioc, el nttnc bariim civiialum, pliirim:u in praesidia in monlanis expugiiantes in quibtis Turci
circuitu regioucs exhausla: erant cibariis, et pltiri- et Sarraceui habitabani. Dcinde, civilale Torlos»
ma pars liabiiaioruni cuii) rebus et armeiuis snis expugnata, cl non multo labore capta, et in manu
per monlana fugam feceranl. Erant cnim dccem comiiis Reymundi ejtisqtie cuslodioe mancipala, m
inillia exercitus comilis Reymundi el suorum com- vallem, quoe dicilur Cainelorum, iler situnt conti-
primorum. Mirabile diclti et aiiribus borrendum! nuaiiies applieuerunt. Ubi pra:dam ct eseas plurimas
tanta ipsa famis angustia has urbes invaiuit, quod J conlrabenies, praesidium quoddam ingeniis. et lm-
nefas est dicerc, nedum facere. Nam Christiani non manis viribus insttperabile, nomine Archas, profecti
solum Turcos vel Sarracenos occisos, vcrum eliam stini. Ulic tentoria sua li^entes, moram sibi per ali-
canes arreplos el igni coclos comederc non abhor- quod tempus Heri staluerunl, donec eadem arx,
ruerunt pra? inopia, qtiarn audislis. Sed quid tnirum? expugnatis ejus defensoribus, caperetur. Ibi landem
« Non est PctHior gladius, qnam a lougo conlracta machinas fecertint el inslrumenia mangenariim,
f-ames. > moles lapidum in impetu jactantium per turres el
CAP. XXX. — Quomodo comes Rcijnmndus caslellum antiqua muralia, quibns inclusos milites ejusdem
dejecerit, et Marram ceperit. preesidii abslerrerenl et effngarent. Sed eos defeir-
sores indefessos repererunt el invictissimos. De
ct
Coines ergo Reymtindus vidciis'offiiclionem po- intiis enim simili
jaclu mangenarum el impetu lapi
puli dolorem fame deficienlis , assinnplo robore duni resislebanl, damnumqtie Chrisliana; genlis lam
equitum in mcntana piofectus, iiilerduin copias iufif sagillis quaiii lapidibus faciebanl. Anselmum de
nilas proedarum et cibariorum atlulit, quibus Dei
et Riburgis monte, virum nobilissiinum ct bellieosum,.
popultis saepe refocillatus est. Ibidem pct deserla multam vim defensoribus arcis inferentem, impettt
inonlana Liiiani pluriini Chrisliani, qui viclum C saxi ab eadem aree volantis fracto cerebro percus-
qu;ercbant, proefata necessilate compulsi, a Tttrcis serunl. Dolentes et (urbati principes de interitu
irucldali reperti sunl. A Dainasco dcnique, qnee fratris et commilitonis viri clarissimi, alque relucla-
preecipua virius erat Tttrconmi, saepe iprocedebant lione inclusorum Sarracenorum , dispostierunt
insidioe; disperstsque ac i.ircuinvagis deexercitu el wonles sub fundamenlo lnurorum castri arle sua
obsidione occursabani, alios iriicidantcs, alios sagil- caVare, ut sic fundamento cum moanibus el muris
lis mortiferis transfiger.les. Sed comcs Rbyimmdus, corruenlc, gentiles,. qui in bis vel arce coiisisierenf,.
buelligens mala, tpnfi stiis circa sedenlibtis ac insi- simul obruti lapidum tectorumqite rnina perirent.
diis 'f urcortiin iriferebaiiiur, molesle accepit, cl lioc
Sed frustra hic labor coiisunii.ur. Nam, qnide inlus
maltim omnibtis motlis finire mudiiabatur. Unde eranl, econtra fodienles, inslrumenta Christianorum
Talariam, casiellum in iiioiiianissiium, iiggredilur . suis ingeniis relinebant, et opus eorum ad effectum
qno in nianii virorum foriium expiignato et altrito pcrvenirc non sinebant.
cuin Turcis in eo rcpcrtis, materiaui lignoriim de — Quomodo quwstio facla esl de lancea
CAP. XXXII.
eutiem castro altulil, ex qtiibus machinam compo- Dotninica , et quomodo puer Mahumet obses mor-
stiit ad superaudam urbem prsedictam Marram,quac luus, el a Godefrido duce palri honorifiee remissus.
tiiuris el mueiiihus munilissima eral. Facla atitem D lllic in eadem obsidione facta est contentio et
machina el ingeniis ordinalis, urbsposl nonmullum quaeslio de lancea Dominica; utrum ea fueril, qua
lempus a comite Reymundo el coeteris principibits, latus Domini apertum esl, an non. Nam plures du-
iiobcrto, Tankrado el Euslachio stipcrata cl capta bilabanl, et scbisma erat in eis. Quare auclor et
dcjicilur, ac Christiani milites sculati el loricati in proditor ejusdem inventionis per ignem transiens,
virtute magna media urbe assislentes, Turcos acri- ut
aiunt, illaesus abivit, quem ipse Ileymundus co-
tcr repugnantes, scquc derensanies, gladio percus- mes de Provincia el Reymundus Pelleiz a manibus
serunt; alios vcro ad arcein fngientes inseeuii. et pressura invidorum abduxerunl, lanceam vero
combusserunt, et pacifice per tres hebdomadas ir cum omni comitalu suo ab ea die venerati stint.
ca remanserunl, paucos illic cibos preeler olei abun- Posl ba?c a quibusdam relalum est, eumdem cleri-
dantiam reperientes. Engelradus, filius Hugonis cum hac examinis exuslione adeo fttisse aggravaium,
comitis, juvenis mirae audacia:, in hacurbe segrilu- ul in brevi mortuus et sepultus fuerit. Unde mintis
dine detentus, vita discessit, el in basilica B. Andrea in vencratione a fidelibus lancea coepit haberi, cre-
sposloli corpus ejus humamm esi. detilibtis magis avarilia ei industria Raymundi, *
529 IIISTORIA IIIEROSOLYM. — LIB. V. 530
qiiam aliqua Deitatis vcritate omnia iieri. Dtim hee A J cunctisqtte gcntibus in proximo advcrsus se apud
obsidiones circa Marram, Tortosam et Archas fie- Atchas bcllum constituere, et jain universos in
reni, puer Maluimel, qtti a principe de Hasart, patre apparalu magno et copioso in lerininos illius conve-
stto, Anliechiam obses missus fuerat, fidei et custo- nisse. Hac iiaque adinvenlione aplala direxil nun-
diae ducis Gotleftidi commendatus, oegrilitdinc cor- tios ad praefatos principes, in circuitu Gybcl jam
replus obiit. Qtiemjuxta morem genlilium pretioso per hebdomadam residentes, quatenus sibi festinalo
oslro involutum patri remisit, excusans se sttb omni ad auxilium Arclias properarent , alioqui se et
fidei pnritaie, quodex causa suaenegiigentiae mininie confratres, qui secum eranl, a facie gentiliiim non
ptter obiisset, obiestans etiam se non minus ejus posse morlis evadere perictiltim, eosque debiue si-
m>rlem qnam fratris sui Baldewini moleste ferre. mile posse sperare niartyrium.
G_uiducis excusatione benigne accepta, et ex vero CAP. XXXIV.—Quomodo pritrcipes ab [obsidione
comperla ab bis, quos de domo stta custodes pueri Gybel castra moverunl, el Reymundo in auxilium
misit, nequaquam immulaltis est a fide quam pro- properuverunt.
misit, sed immobilis in omni foedere el pace cum Legatis vero comitis Reymundi atiditis, et peri-
culo ac formidine, quse ex mtiltiUidine genlilium
ipso duce et fratre ejus Baldewino permansit.
B supervenire dicebalur, unanimiter dux ca;terique
CAI>.XXXIII. — Quomodo dux Godefridus et Bober- comprimores consiilluin
lus Ftandrensis citilalem Gybel obsederunl, et vadtinl, omiiiunique cor
quomodo Reymundns comes, pecunia corruptus, et lingua in hanc erigitur senlentiam : i Magnus
eosdem principes dolosa legaiione ab obsidione re- Chrislianorum exercitus, cum adhuc inleger esset
vocavit. siiiiul el indivistis Antiochiae, vix ab innumeris
Interea Kalend. Marlii suis in ordine relaiis, Go- genlilitim nationibus el armis esl defensalus : nunc
defridus dtix, Roberlus Flandrensis, Boemundus et auiem partim Antiochiaeest relictus, parlim in bac
universi principes adbnc Anliocbise commorantes, obsidione Cybel, partim ad Archas est divisus, par-
sicul decreverant, collecto Laodiceoe exercilu suo- tim ad expugnanda hoslitini proesidia el urbes nii-
rum, ad viginli millia equitum et pedilum, ad civi- gravil: sic vires nostrorum imminulae, ncquaquam
talem Gybel, in liitore maris silam, divitiis locuple- stare poterunl ntinc adverstts tol millia genlilium,
tem, caslra applieuerunl, in circuilu ob idionem ui nobis ex relalionc comitis Reymundi innoluil;
ponenles, ut Sarracenos cunctosque geiuiles iti ea sed si, casu adversante, nostrorum virttis apud
ad defensionem consiiiutos expugnare valerent et Archas attrila fueril, idem sperare procul dubio
Ci.erminare. Bocmundus vero Laodieea regressus, nos certuinesl. Unde Gybcl, qttam subilo percutere
Aniiochiam cuiii suis repedavit, semper sollicitus 'Cetvincere nequimus, necesse est nl hoc tempore
ct suspicans ne urbeni ipsam, humanis viribus in- intaclam reliitquamtis; et ad opem nostroruni Ar-
superabilem, aliqua fraude vel odio amitteret. Nec cbas castra el exercilnm applicemus, alque genti-
mora, audita Albarise et Marroe deslriiclione et bus una cum sociis nostris in leilo occurramus.
inhabitanlium Tttrcorum occisione, et nunc Archas Sicul fuerit voluntas in coelo, siclial. t IIoc omni-
longa obsidione ejusque expugnaiione, Sarraceni bus consilium bonum et utile perspicieiuibus ac
milites inito consilio cum rivibus, infinitam pecti- proferentibus , amoia sunt castra ab obsidione
niam duci Godefrido et Roberlo Flandrensi obtule- Gybel. Dux vero Godefridus, Robcrtusque Flandren-
rttnt, qualenus urbs Gybel a facie eorum cum civi- sis cum caeteris omnibus viam insisitint iu arniis
bus suis, vineis el omnibus frngibus, iniacla per- omnique apparatu bellorum; et spalio dicrum cir-
maneret, et alio eorum migrarct exercitus : quod a citer trium Archas convenerunl ad augendas vires
proediclis prmcipibus omnino refulalum est, nisi el opem Christianoriim consodalium. Verum a Tan-
corum poleslali civitas cum clavibus redderetur. krado et compluribtis aliis nullas copias vel niinas
Inlelligentes ergo cives el urbis magistratus, quod[ gentilium adesse didicerunl'; sed comitem Rej'-
non pecunia , non aliquibus pretiosis muneribusi muiidum non alia de cattsa hanc colleciionem ad-
corrumpi possent praefaii principes, ut caslra amo-. versariorum ficte asseruisse, el ipsos nunc ad
verent, nunlios clam ad Arcbas comili Reymundo, auxilium invitasse, nisi ut pecunias accipcrel, quas
faclis ci poteniia inter primores gentilium diffamalo, in liberationem suam polliciti sunt habilatores
miserunt ut pecuniam a duce ceelerisque refutatam! Gybel, ut Chrislianos cauteia sua ab obsidione mu-
acciperet, quatenus ab obsidione Christianos prin- rorum averteret.
cipes prece am aliqua arle recedere suaderel. Comes> CAP.XXXV.:— Prwdicti principes falsa lcgalione
idem super auro el. argento insaliatus, dolos ett seducti, a societate Beytnundi se separanl, quos ille
ingcnia versat, qualiler eosdem praepolenlcs ab blandiliis el donis revOjcatad concordiam.
obsidione Gybel removeret, atque pro pecuniai Hoc iiaque dolo et falsa legatione se a comile
accipienda cives el eoruni vineas ac fruges liberaret: : fruslralos preedicti principes inlelligentes, moleste
nam precibus eos ab inceplo avertere prorsus; ac gravilcr acceperunt. Quare a societale el com-
diflidebal. Unde lianc finxil occasionem, videlicet,, munione illius se subtrabenles, spalio duorum mil-
quo.l Turci, quorum copia muita erat in Damasco,, liarium ab co sequestrati, tentoria sua fixerunt,
lonsilium iniisscnl cum Sarracenis, Arabibus, nullo modo in assultu Archas illi ferentes auxilium,
531 ALRERICJ AQUENSIS • 652
attt aliquod colloqnium amoris secum habcntes. A1 dcm loco remanere aflirmat qtionsque arx inimica
Eranl enim illic apud Archas graves cxorla; inimi- in uliionem suorum allritorum ruina consume-
citioe inter comitem Reymundum el Taiikradiun rettir.
propler convenlionem solidorum et byzantiorum, CAP. XXXVII. — Obsidio ab A.rchas solvclur, prin-
qnoe sibi iilem c.omes pro militari debebat obsequio; cipes procul ab urbe Tripolis figunl lenloria;
sed minimc solvebat juxla laborem ct militum calamellos mellitos per plana repertos suxit populus.
eopiam, quam idem Tankradus procurabat ac du- In bac itaqtie inteiuioiie comite perseverante et
cebat. Ab ipso denique dic, quo dux Godefridus mulla arte discessionem eonfratrum avertente, qtia-
se cum ceeieris praepotentibus eo contulil, Tankra- dam die dux Godefridus , Robertus Flandrensis,
dus seepitts comilem de conventione sua commo- Tankradtts etiam cum universis seqtiacibus suis,
nuit; sed nibil in spe aliqua sibi responso, ctim igne castris suis immisso, profecti sunt ab ob-
duce rcmanens, fideliter illi in onmi miliiaii sub- sidione Arcbas, pluribus adjunctis sibi de co-
jeclione conslriclus, comilcm prorstis exfeslucavil. nsitalu Reymundi, qtti diulino loedio fatigali,
Abbinc injurias sibi a comite iliatas ulciscens, in- inviti apud Archas remorabanltir, proec.ipueob de-
sidiis omnibusqtie modis sociis et amicis ejusdem siderium seniper eundi Jerusalem. Per duos enim
comitis nocere non parcebal. Comes igilur Rey- ^' menses ct dimidium in circuitu prsesidii Archas a
mundus videns quia dtix Gndcfridus et Roberlus principio cum ipso comite consederant. Comes ergo
Flandrensis cunctisqtie qtii cum eis eranl otlium videns quod post ducem omnis tendebat popultts
grave iidversus se haberenl, quod eos falsa legatione cl sua manus defluxerat, paucique secum essent in
seduxerat, avarilia corrtiplus, coepit animum ducis anxilio retenli, nolens volens simul secuius esi
lenire blanditiis suis et aslutia, qua doctus erat, dticjs vestigia el cselerorum, et in terminos civitatis
et a puerili scvo imbuttts. Sicqtte ad exlremttm Tripolis, vel Triple, in littore maris 'silae, cum
Tankradi omnem mitigavit iracundiam. Deinde cocleris suum appliettit comilatum. Ubi proeul a
equum magni pretii formosique eorporis misit civitate universi labernacula sua exlenderunt, ne
comes duci, ul sic perfeclius animum cjus pla- frugibus lerrae et vineis Iiabitalorttm urbis tanlus
carel ae seetim ltis donis revoearet ad assultum noccrel exercitus. Intercessores enim et legati ab
Arcbas, sciens eum virum magnse palientise et eadem urbe soepius Archas ad praefatos principes
amoris : quo placalo ct reconciliato , casteros in desccnderanl, plurima dona afferenles et amptiora
betievolentia posse redire ad concordiam. Novissime promiltentes si urbi relmsque suis parcerenl el non
autem principns hinc inde , prseter Tankradum, ,, liuic facerent sicut Albariae etMarroe aliisqne civi-
cevtcordes effccli, pari assultu el obsidione circa taiibus. Hac de causa procul ab urbe resedit exer-
prasiitiuin Archas vim inferenles, a die qua dnx citus el omnis primatus, donec viderent quo pacto
illic desccndil curriculo (iitattior hcbdomadariim et foedcre vel donorum oblalione placarenlur, et
consedc.riini. invicem amicitia lirmarentur. Calamellos ibidem
abuntlanter re-
CAH. XXXVI. — Qualiter crevil murmur in populo mellilos per camporum planilicm
Dei, quod lam diu di/ferreni viam in Jerusalem. pcrlos, qtios vocanl Zucra, suxil populus, illorum
Omnibus landem in assullu proesidii loedioaffeclis salubri succo Isetatus; et vix ad saturilatem pras
ct cavalione monlis deficientibus, prae Iabore inlo- dulcedine expleri hoc gtislaio valebant. Hoc enim
lcrabili cl .defcnsione ab intus inaestimabili, atqtte genus herbee sunimo labore agricolaruin per sin-
inopia necessariorum vilae, murmur crevil in populo gulos excolilur annos. Deinde lempore messis ma-
ducis et Roberti Flandrcnsis, asserenlibus cunclis lurttm mortariolis indigenee contundunt, succum
se illie ultra in obsidione non posse persistere, et collalum in vasis suis reponeiiles, quousque coagu-
lioc prsesidittm vi el arle insuperabile vix per anni latus indurescat sub specie nivis vel salis albi.
spatium capi ctiamsi lunc gladio famis queat expu- Qtiem rasum cum pane ntisceiues, aul cum aqua
gnari. Umie allcnlius instabant dttci omnes, parvi ir. lerenles, pro pulmento sumuut, et stipra favum
et magiii, qtialenus caslra ab obsidione amoverenl, meilis gustanlibus dulce ac salubre videtur. Aiunt
el viam, sicui decrevcrant, Jerusalem insistcrenl, quidam genus mellis esse quod reperiens Jonalhan
cujus desiderio et causa visendi sepulcrum Domini filius Saul regis stiper facient lerrse, inobeditns
nostri Jesu Cbristi, a natalibus oris processeranl. gustare proesumpsit. Ilis ergo calamellis melliii
Econtra comes Reymundus omnibus modis et pro- saporis populus in obsidione Albarise, Mairae et
missionibus meditatur ttt adhue per aliquanlum Archas mulium horrenda fame vexalus esl refo-
lempus socum moram facerent, donec aliqua vi vel cilialus.
arle arx et gentiles in ea conclusi caperentur, re- CAP. XXXVIII.— iiiilo fmdere,, prwses civilaih
censens quomodo Anselmus de Riburgis monte illic Tripolh duclorem viw populo Dei concessil, cujus
occisus cecideril, et quod plures commilitones sui duclu loca dijficillima perlransiil.
sinl ab iisdcm Sarracenis alii morle, alii plagis Prasses autem civilalis Triple gteriosse alquedivi
damnati socvissimis. Sed nequaquam a desiderio liosa?, inlelligens legiones fidelium antc muros.el
ct proposito suo eos aliquo blauditiarum molimine poitascivitaiis mulio.inlcrvallo consedisse,ad primos
Vel promissionc valens reiinere, se suosque in co- rxercitus Godefridum dtitem. Roberlum comiiem
 £33 IIISTORIA HIEROSOLYM.— LIB. V. - 534
Flandrensem , Reymundtim coiniiem , Roberltim A . rexerunt cum universo exercitu Chrisiianorum et
Nortlimannoriim principem, misil, qualentis dona rursum in littore maris viam insistunt per casdem
ab eo reciperenl, et pacifice lerrain suam obtincret fauccs ct asperitates scopulortiin qur orocellis maris
a facie ipsorum, lum eiiam tcrram Gybilolh et semper illiduntur.
prsesiditim Archas. Tandctn inilo consilio, prseses CAP. XL. — Quomodo a serpenlibus multi perierunt
in magna aniicilia proeessit ad tenloria ducis. Et in regione Sidanis, el de ainissione cttjusdam
principibus satisfaciens donis et verbis pacificis, Walleri.
duclorem vioe per montana juxia litlora maris, ubi De quibtts egressi, in planiliein qtia: urbem,
loca semitarunt perplexa el ignola eranl, virum Sagitta nomine, conlinel, descenderunl, ubi super
aetate senem concessit, qtii eos a litlore maris via ripam cnjnsdam dulcis fluvii hospitio remanserunt.
retlexa per angusias fituccs montis tam arcta semita Illic plurimos acervos lapidum repererunl, inter
duxil, ul vix homo posl hominem, animal post quos iiifinila manus debilis el pauperis vttlgi dum
iinimal inccdcrel. Hic mons a monlanis procera fcssa quiesccret et accubarel, a serpentibtts, quos
longiludine usque in mare porrigitur. In hujus vocantTiireiita,quidam percussi, inlerieruut lumore,
summitate turiis, per portam quamdam imminens, el prae iniolerabiii siti inaudila inflaiione membris
trans viam aedificala eral, cujus in habilaculo B coiuin lurgentibus. lbi quoque Sarraceni in virlute
viri sex consislcrc potcrani, qtiorum defensione stia confidentes et ab nrbe Sidone euntes, lacessere
omnibus qui sub ccelo vivttnl via conlradici polerat; prsesumcbant cxercilum, c&sis peregrinis in urbis
scd a 'facie excrcilus et proesidis Triple conduclu bnjus rcgionevictum et necessaria quoerentibtis. Sed
nemo liinc iranscunlibus rcsistebat. His faucibus ab equitibus Christianis graviter repressi, quidain
arciis el diflicilliniis stiperatis notitia ducloris et armis, aliqui spem salulis ab armis inler undas
convialoris stii Sarracenij viam ad Jiltora maris seslimanles, submersi sunl ac suffocati fliictibus
repetentes, ad civilatcm Gybilotb, pro qua praeses perierunt. Hanc itaque civitaiem procul dubio in
urbis Tripolis intercesscrat, pervenerunt. Qua ultionem suorum Christiani obsidione compressis-
relicta juxia promissiouem suam ne ei exerciius senl; sed desiderio eundi Jerusalcm aversi sunt.
noceret, pcracto lantum ab bac milliari, super flu-' Hac in regione Sidonis dum plures a proedictis et
men cujusdam dulcis aquse pernoclaveruiU : ubi ignilis serpentibus periclitaientur, el gemitus plan-
ct seqtienii die remanserunl, operientes debile ctusque magims super pereuntibus haberelur, medi-
viilguspra; lassitudine vise per avia el scopulosa fa- cinani hanc ab indigenis edocti sunt, ul omnis a
ligatum. (_ serpeniibus perciissus nobiliorem ac privpoieiitcm
CAP. XXXIX. — De difficullate_ilineris, el quomodo exercilus adiret; qnia dextera nuinti illius aculei
fwdus inierint cutn incolis urbis Baurim. vulnerc laclo ac circumplexo, nou tiltra vcnenum
Dehinc lertia die castra amovenies et viam per membra diffusum nocere videri. Similiter et
rursns in Iitlore maris conlinuanles, in semilam cu- aliam edocti sunt mcdicinam, ur virpercussus sine
jttsdaro moniis mirae et inaudiise anguslioc referun- mora coiret cum mulicre, eum viro mttlier : et sic
tur : quoe repentina imbrium in preeceps ruentium ab omni tttmore vencni liberari ulrumque. Didicit
inundailone et cavatione exstilisse perhibelur et etiam populus Christianus ab incolis, quatenus
per banc iler esse illuc iranseuntium. Hic itaque Iapides ad invicem assiduis ictibus manu quaterent,
mons tam viciniset creberrimis maris undis lundilur, vel in clypeis crebra percussione sonitum facerent:
ut non a dextris ve! sinislrislicealullomododeclina- et sic serpentibus, hoc sohilu et strepilu exterritis,
rc, ne forle iu offensione habeal quispiam in profun- secure socii dormire valerenl. Altera deinde ,luce-
dum maris cadere promptum. Iloc angustiarum itineie scentc die, quidam confraler Christianoruni, vir et
ftnito, et rursus qnodam turris praesidio, ul proefalse miles nobili editus parenlela, Walterus nomine,
turris, incxpngnabili.per Alpes transito, quod utrtim- de Yerna castello, assumptis quibusdain complicibus
que vacutim omni defensione remanserat, limore a ]r. suis de comitain, in moniana profcctus est. Ubi
Deo, non ab hotnine Sarracenis custodibus iiicusso, ingenles praedarum conlraxit copias, quas armigeris
ad vcsperam applicucrunt juxta urbem Baurim vel el aliquibus ex sociis commissasmisit ad exercitum;
Barulh hospitati, semper comite Sarraceno convia- ipse vero ampliores explorare undique iu loco mon-
lore prsecedente ac eos ducenle. Incoloe autem libus septo concupivit, per arcium et diflicilem
Baurim, cognoscenles advenlum Chrisiianorum, et adilum ad nimia armenla el res Sarracenorum in-
jam exercilum per campos civitatis hospilatum, gressus:ubi ab eis circumventus,Ialet in hodiernum
miincra accepiabilia cuni verbis pacificis miserunl diem quo fine perierit.
procdiclis principibus in hunc modiim : « Precamur, CAP. XLI. — Quomodo transierint civilales Tijrnm ,
ut arbores, viies ac sata ,nostra non vastantes, Plolemaida, Cayphas, Cwsaream sicque Pcnle-
coslen celebraverinl.
pacifiee transeatis : el si •proposilum vestrum ca-
picndi Jcrusaleni, prosperanle forluna, adimpleve- Principes aulem prrcdictl et omnis comilalus
ritis, vobis cuui omnibus rebus nostris serviluri corum ignorantes cur miles egregius tiltra lernii-
snmiis. > His prccibus et promissionibus donisque num faceret moras, adhuc teriia die in regione
iucolarum Baurim i rsefaii piincipes placali, sur- urbis Sidonis rcmanscrunl, si forte miles honoriiicus
555 ALBERiCI AQCENSIS 53U
redierit a monlams, vel aliquid de ejus adventu A J universi cives per monlana et d-serla loca fugienies-
liitclligerenl. Sed minime eo iu prima ncc in altera a facie Chrislianorum cum pueris,uxoribus,armeiuis
luce reperlo, a stalione urbis, migravt runt. Ab et gazis suis se absconderunl. Sic civitatem Rames
liinc ergo camporum planitiem habentes usque civibus et arntis vacuam invenientes, festinato
Tyrum, quain nonc Sur vocant, cum prseductore nuniium miserunt ad populumcalliolieum, qui casira-
suo desccnderiini, caslris iilicperagroruin ptanitiem iiielatus erat in ripa fluminis, ul universos accerse-
ad liospilandum collocatis. Manat cnim illic fons, ret ad inlrandam et possidendam urbem arlusquc
murato et arcuato opere sic exaltatus ut impelii et recreandos, quos magnis et longis afllixeranl labo-
abundantia aquarum nvum in origine sua lanttim ribus. Quod peregrini audienles, ad urbem siite-
procreet, ul oinnis exercitus illum exhaurire nequi- mora profecti sunt; el in ea pcr tresdies requiem
*et. Sequenti vero die Sur relicla, ad civiiaiem, sibi feceiunt, viuo et oleo plurimoquc reperto fru-
Plolemaidem nomine, quam nunc moderni Accaron nienio refocillali. Episcopuin ctiain illic quemdam
vocant, eo quod sit urbs Dei Accaron, venium csl. Roberlum constituerunt, Chrislianos incolas in ea.
Qtiamaddexlram inlittoremaris relinqucntes, supcr Felinquenles.qui terras colerenl et justitias facerenl,
fliimen dulcis saporis, quod ibidem mari influit, agrorum vinearumque fructus redderent.
biduo pernociaveiuul. Illic duoedividunlur vise, una 1* CAP. XLIII. -^- Dum ad monlana progredilur exerci-
quaa ducil per Damasctim et fluvium Jordanis a tus, nocle eclipsis lunw apparuil.
sinislris in Jerusalem, aliera quse a dextris jtixia Quarta vero dehinc exorU luce pariter peregrini
littus prscdicli maris continualur in Jerusalem. procedentes viam insisttinl, relicta civilale Rames^
Unde quia inlcr quinquaginla miliia virorum vix qui usque ad locum qtto hoec montana iiicipiiini,
vigiuli miflia in bello valenlium reperiri poteranl, quae urbem Jerusaleut in medio sitam undique cir-
consilium miertnil ut per Damascum nequaquam eumstant, proficisci staluerunt. Sed in loco illo
transirenl, propler copiam Turcorum qui Damascum penuria aquae niiuia rcperta eSi. Unde ad castellum
iiihabiiabant, et proptcr apertam illic caniporum Emmaus trans tria milliaria, cisternis et irriguis
planitiein, ubi cis in omni lalere spaliosum vide- fonlibus compertis ex relalione conviatoris el ducto-
balur ab hostibus incursari. Quare inter mare et ris sui Sarraceni, plurima nianus armigerorunt
inoiilana in littore viam insisienies, ubi fiducialiter transmissa esl, qui non solum aquarum copiam,,
transire polerant, protecti mari a dextris et a verum eliarn pabula equGrum aitulere plurima.
inoniiuin altitudine ineommeabili, civitatem Caiphas, lbidem eclipsis lunoe, quae decima quinta eral, iir
diciam a Caipha, quondam prineipe sacerdotum, ipsa nocte facla est, ita ut ex lolo a clarilate Sua
proeterierunl; eaderoque die in lerminis Caesareae, deficeret, et in sanguineum colorem lota ttsque in
quam quondam urbem, turrim Slratonis diclam, medium noctis commulata, oinnibus id perspicienli-
Herodes postea iu houorem Caesaris reeedificalam, bus limorem non modicum afferrel, nisi a quibus-
Caesaream appellavil, easlramelati hospitio reman- dam, quibus palebat aslrorum nolilia, boc solameu
serunt. Ibidem ad radicem monlis fons mauat, qui reJderetur. Dicebant enim hoc porientum nonmalum
ibidem urbi iiifluit per camporum aperlam planitiem, oinen Christianis esse adfulurum, sed hinoe defec-
ubi dux Godefiidus el Robertus Flandrensis, positis lionem sanguineamque ejas obseurilatetn irileriluni
lentoriis, hospilati sunt. Comes vero Reymundus, Sarracenorum procul dubio ostendere. Solis vero
lloberlus Norlhmannorum princeps, post illos in- eclipsin noxium essc Chrislianorum portenttiin
terposila ejusdem fluminis amplissima palude, pro- aflirmabant.
eul abhinc in eodein flumine caslra posuerunt.
CAP. XLIV. — Quomodo Chrisliani incolai urbis
Per quatuor quippe dies ibidem commorantes, Beihlehem duci Godefrido legatos dirigunt, ui ma-
Sabbalum sanctum Pentecostes ipsumque diem lurarel ad subveniendum, el de gratulabunda
advciUus Spiritus sancti devolissime celebraverunt. susceplione sociorum.
CAP. XLII.'— Quomodo civitatcm Ramam invenerunl p Hospilalis denique Cbristianis in eodem loco juxla
et possederunl, ac episcopwn in ea constiluerunl. monlaua Jerusalem cum universo exercitu, jam die
Ilas itaque urbes preefatas proetereuntes inta.ctas, advesperascente, legalio calholicorum iucolarum
secunda, tertia et qtiarta feria in lerminis cl spatiosai urbis Beihlehem duci Godefrido innoluil, et praeciptte
planilie preenominata Cacsareoe Cornelii in regionei illorum, quos Sarraceni suspeclos traditionis in
Palocslinortim iler suum contiimantes, quinla feria: aJveiilu Christianoriitii ab Jerusalem ejecerant,
ad fluviuni civitatis Rania vel Rames caslra appli- minas mortis adhuc inferenles, quatenus iu nomitie
cuerunt, et in crepidine alvei ejusdem fiuvii letiloriai Domini Jesu Chrisli sine aliqua retardatione eis ad
poiicntes pernoclare decreverunt. Robertus veroi subveniendum viam maturarenl. Genliles enim ex
Flajidretisis et Gasius, militaris homo de Bordeiz,, omni plaga regni Babyloniae, audilo advenlu Chri-
assumplis quingeniissoeiis lironibus.a societaleprae- siianorum, confluebant in Jerusalem, ad defeiisionem
missi, ad portas et explorandos muros praecesserunt. urbis et occisionem eorum. Dux vcro, audita lega-
Quas apertas et reseratas subierunt, neminem ini lione cum precibus compcrtoqtte Christianorum
urbo rcperientes, quod, audita tribulatione et infor- periculo, in eadem nocte centum circiter eqniles
lunio geiuilium in circuilu el caplione Aiitiochioc, loricalos, de caslris' et comitatu suo electos, prae-
 537 HiSTCRlA lilEROSOLYM,—LIB. V. 553
nnsit ad, subveniendum desolalis el congregatis AfluxeruiH, eo quod lam vicini essent loco sancto
Chrisli fldelibus in Bethlehem. Qtti jnxta imperitim desideralae urbis, pro quo lot labores, tot perirula,
Chrisliani ducis equis insidentes, cum festinaiione tot mortis genera perpessi sunt. Mox pro attditae
sex miHiaribtts per lotam noclem superatis, in primo urbis desiderio et amore videndi sanctam civitatem
diei ortu in Bethlebem pervenerunt. Cives vero obliti Iaborem suamque fatigationem, amplius quam
Cluistiani, cognilo eorum advenlti, cum hymnis ei solebanl iler maturanl. Ncc mora ulla inlermissa
laudibus cl aspersione sanclilicaii fontis obviam esl, qiionsque anle muros Jeriisalem in laudibus-
procedentes, Itetanter eosdem equites Christiariorum hymnoruuiquc vociferatione proegatidio laciymanles
stisceperunt, oculos ct nianus eorum deosculantes sexaginta circiter millia utriusque sextts conslite-
el hocc ad illos referenles : c Deo gralias! quia rtinl.
temporibus noslris iuine ea videmus, quae nobis CAP. XI;VI. — Qualiler el a quibus principibus civi'
semper era.nl in desiderio : videlicel vos Chrislia- las obsessa sit.
nos confralres ad excussionem jngi servittMs nostroe His ilaque in locis Chrislianissimo exercilu iii
adesse; et ad loca sancta Jertisalem instauranda , et variis signis et armis collato, portoe urbis a militibtrs
ad auferendos gentilium ritus eorumque immundi- regis Babyloniae clausoe sunl; lurris David saiellilio
lias a loco sancto. > ; armaio inunila,el universi cives in mcenilius ad pro-
B
hibendtim et resislendiim poptilo calholico diflusi
CAP. XLY. —•Qualiler exercilus maluraverii Jerusa-
lem comverlu legalione a Belhlehem, el de prwda sunl. Ruperalenim rex Babylonioefcedus quod legaii
a finiliiuis urbis abducta, el qualiler ante muros ejtis Antiocbiam missi cum Christianis priucipibtis
Jerusalem in laudibus et Injmnis consiiterinl. pcpigerant, nihil causocadversus eos babens prJeter
Vix a caslris praemissi equites processerant, et qttam quod Reymtindus comes Tortosam civilaleni
ecce fama ad attrcs primorum universique exercilns apprehendit, el praesidium Archas plurimis diebus
esl perlata, legationem duci a Bethlehem esse alla- obsedii. Cbrisliani vero videntes regis niilitiain,
lam. Qua tle causa vix medium nociis proccshit, el urbis niunitionem, gentilitim conlradirtionem ,
coiilinuo onnies pusilli et magni castra sustulerunl, niuros in circuilu Iocata obsidione vallant, dticemqiie
per angustias viarum arctasque fatices collium Godefridum, quia eral potens consiliis et viribu-,
arclam viam insistenles. Abinde procire et iicr cum Teulonicis bello ferocissimis, in latere tnrris
irsalurare quiqite fervebant eqttiles, ne, in arctis David , ubi major vis defeusionis redundabat, ordi-
semitarum faucibus multittidine peditum inundante, iianl, cl una cuin eo Tankradum coniilem, el Rey-
magnum fterel equitibus impedinientiim. Maturabanl mimdtim ctim duobus cpiscopis Ilaliae anle janiiam
siquidem magni et parvi iter sub pari intentione in '^" ejtisdem tttrris cnm suo comilalu sederc decreve-
Jerusalem. Cum quibus procmissi milites, a Belble- runl. Deinde Robertus Flandrensis, et Hugo granda:-
Iiem revertentes, in via associati suiu , cum prirnum vus de S. Paulo cutn suis sodalibus ad obsideiulos
solis calore malulini rores in gfamine solent exsic- mures civitaiis in declivi parte camporum sedere
cari. Gastus de civilale Bordeiz cum triginla viris, delegertint.Roberlusveroricrllimannorumprinceps,
gnaris cerlaminis el insidiarum, clam subtraclus ab et comes Brilannus, juxia muros, ubi est oraloriuin
exercilu, sicut eral providus, scient, vires appro- prolomartyris Siepbani, in ordine sociorum tabcr-
pinquanlium peregriiiorum adhuc latere cives el nacula extenderunl. Comes Reinboldus de civitata
milites Jerusalem, per conlinia ejusdem urbis cum Oringis, Lodewicus de Monziin, Ctino de Monie
sttis frena laxat, preedas uiulique conlrahit et ab- acu(o, iilinsque ejusLamberlus, Gaslus de Bordeiz,
ducit. Sed comperta illius audacia, a civibus et Gerhardus de Rossclon, Baldewinus r;e Burg,
Sarracenis mililibus proeda excussa esl; Gaslum Tliomas de Feria caslro undique in circititu urbis
vero sociosque ejus usque ad ascensum rupis cti- consederunl. Reymundus vero comes videns qtnu
jusdam insecuti suni. Ab eadem autem rupe Tan- alias posset proficere, castra sua ab obsidione
krado descendenti ex adverso, qui et ipse exercitum , portarum turris David suslulit, relictis quibusdain
p
prsecessit, causa quoerendi necessaria, idem Gasttis sociis ad cuslodiani porlarum; et super montem
obviam factus est. Qtti Sarracenorum ab urbe egres- Sion lixis tentoriis, urbem obsidere profeclus est.
sionem et prsedse sute excussionem manifestans, ad Hae ilaque in ciicutlu obsidione locala a primoribus
inseclandos eosdem hostes ipsitts Tankradi animum Gallorum, exploratisque locis, ne quid vacuiim aut
vehementer accendit. Undc ambo, admistis sociorum opporluiiuni paleret insidiis, ad montem Oliveli,
copiis, forliter in terga adversariorum equoslaxanl, venlum est, ubi etiam virorum forlium cusiodiam
usque ad porlam urbis Jerusalem eos in fugam posuerunt, ne aliquis assultus ab hac parle (ieret
remiiientes; prsed.mi vero relineiiles ad subse- ex improviso , et gentilium insidiae per juga descen-
quenlem Chrislianorum exercilum perduxeruni. denlium Chrisiianos incauios decipeient. Vallis vero
Visis aulem prsedarum gregibus ac reversis fratri- Jossphal, super quam erat urbs et ejus imminebant
bus, requirunt universi unde has prsedarum copias a:dificia, remausit inobsessa propler locorum difli-
abduxerint. Illi eas a campo Jerusalem rapttisse et cultatem el vallium profuiiditatem. Erant lamen
abduxisse professi sunl. Jerusalem vero nominari illic, nocte et die, assiduoc vigiliae el cuslodise
audienlcs, omnes prse lsetitia in flelutn Iaerytnarum Chrislianorum.
559 ALBERICt AQUENSIS m
W""l"" ""'r^ '- !! ' II I ... .1I II...»—-I . ..--. I> .Illl.' »! —

LIBER SEXTUS.

CAPUTPIUMUM. — Prima die congressionh diyersi A < opeitoe suut, ue facile hoslili incemlio machiua cre-
varie afflignnlur. inaretur.
Sancta aulem civitale sicundique vallata, quinto CAP. IV. —
Quidam e populo dum viclum longiut
die obsidionis ex consilio et jussiorie proedicloruni quwrerenl, morlem incurrunt.
principum, loricis et galeis Clirisliani iinluli facia IiHerea in hac mora Iongoc obsidionis et prolixa
scuiortim lestudine, mnros ei mcenia stinl aggressi, operosaque machinarum siruciura, compulit quos-
viros Sarraccnos forliler bello lacessenlcs in jaculis dam indTgenlia reiuin nccessariarum ab exercitu
saxorum, fundjs et sagiitis trans nuiros volantibus, surgere, et viclum qunerere. Sed duni casu in finiii-
.•ibintus el de foris per longuni dici spalium ditni- mas oras Rames, proeiioniinaioe ttrbis, inciderenl,
cantes. Mulli ex fidelibus sattciali, et lapidibus prsedas comporlarenl, grcgcs cogerenl, ab insidiis
quassaii aiiriiiquc sunl: quitlam sagiltartim infixione Sarracenorum, qui ab Ascalone, civilate regis Ba-
oculos amiscruni. Sed primorum iuillus, Deo do- bylonioe, descenderanl, attrili stint, et procda re-
nante, ilia die percussus esl. Chrisliani moleste lenla esl. Giselbertus dc Trcva et Achar dc Moti-
ferentes populi conlritionem, iabori et bello amplius nerla, fortes Cbrisiianoruni dtices el viri uobiles,.
iiiciimbebant; et inuros exleriores, qnos Barbicanas illic posl pluriniuni cerlaiuinis detruncati corrue-
vocant, valide impiignanles, ferreis malleis et ligo- riini; reliqui vero ex sociis eoruni in fugam conversi,
nibtis partim scidcrtuit. Sed lamcn uon miiliimi hac 1 pcr monlana viam accelcrant in Jertisalem. Ad haec
die profeccrunl. Baldcwintis de Burg, ad idem ncgotium contrahendi
CAP. II.—Consilitiin primorum , quomodo civilas escas cum Tlioma de Feria caslro, assumpta manu
capi possit. equitum, piogressus, obviam fugilivis el disluibatis
Seditto landem hoc belli ttirbine, vidcns dux et fratribus faclus est. Qui rem el casttm iliorum in-
primi excrciins qnod urbs armis el assullu foret in- telligens, consolalus est univcrsos ul redircnt sccum
superabilis, in caslra ab assuliu stinC relali, com- in ultioiicm stiarum caluniuiartim. Cuiitinuo pere-
muni consilio usi, qnia nisi ingeniis machinae et grini, consolatione virorum fortium respirantes,
mangcnarum urbs acqttiralnr, nunqtiam aliqua vi reversi sttni unanimiter clrecenterin perseculionem
armorum possil supcrari. Quod omnibus ulile vistim inimicorum, et cum eis diu proelia conserentes,
est consilitim, machinas et mangenas arielesque fa- liinc el hinc plures occisi ac vulnerati sunt. Balde-
bricari. Sed deficiebal matcria lignorum, quorum winus de Burg adverso leloin pectore vulneratus esi.
iu illis regionibus magna esl penuria. Ad hoecquidam CAP. Y.—Ubi unus
frater corichristianus, natione Syrus, peregrinis lo- gentilium illuslris, et duo nobiles
Chrhlianorum trucidunlur.
cum indicat, ubi ligna ad conslruendas machinas TandemChristiani invaleseenlesetSarracenosinfu-
r
*
possent reperiri, vidclicel in quibusdam monlibus gam cogenles, quemdameorum militem nobilissimuni,
versusplngam Arabiie. Revelatoaulem locolignorum, virum calva fronte, slalura procerum, grandicvum ac
Roberlus Flandrensis, Iloberlus Nortlimannorum do- corptilenlumcaptiimtenuerunt.Quem Jeriisalemabdu-
ininus,Gcrliardiisquo(|ue de Keresi, assumpia mauu ceutes, in proedicli-Baldewinilentorio compedibus reli-
eqtiituni el pedilum, trans qualuor milliaria profecli gaveriinl:sedisnobililer iu throno Baldewini resedil,
sunt.Ubi ligna invcnta lergiscamelorum imponenles, qiiotl oslro preliosissimo operlum erat. Videnles au-
ad sedem socioruiu reversi siuii sine damno. lem Christiani principes, quia vir prudens et nobilis
CAP. III. —De inslrumcniis vincendmurbi apposilis. cl slrenuus.idem foret Sarracenus, de vila et mo-
Craslina vero luce primum lerris immissa , uui- ribus ejus saepius inquirentcs ac dispulantes, ad
versi artifices operi macbiiioemangcnartim el arielis Christianilatis (idem cum vocare conabantur. Sed
insianl, alii' securibus, alii terebellis, quousqiie modis omnibus buic professioni abrenuniians, ante
snb spalio qualuor hebdomadaruni optis machinae lurrim David productus, ad lerrendos arcis custodes
arielis cl mangcnartim ad unguem perductum est iu conspeclu omnium ab armigero Baldewini decol-
anle tttrrim David , in aspeciu omnium qui in codem laltis esl. Praefali vero principes, Giselbertus ct
proesidio morabaninr. Deinde moniti stint juvenes, .. Achar, insidiis genlilium trticidati, ad locum obsi-
senes, pueri, pucllae ac muliercs ul convenirent in dionis in niagna lamenlalione referuniur : quibus
vallem Betblehem, omnes virgulta in mulis ac asinis Chrislianisacerdolescalholicascxsequiasexliibenles,
aut httmeris suis allaluri, de quibus crates tripliccs in sepulcro Christianorum confratrum, quod erat
eonlexerentur, ex quibus machina veslila Sarrace- exlra civitalem, ossa eorum posuerunt.
iiortim parvipenderel jacula. Qund el actum est: CAP. VI. — Quando obsessa sit urbs , el de raritale
vimina el virgulta plurima allala sunt, qtiibus crales potus.
«ouscrta:, coriis equinis et taurinis ac camelorum Obsessaest aulem civilas sancla , el malcr nostra
 5U HISTORIA HIEROSOLYM.-r- LIB. VI. Sif
Jerusalem, quam adulterini filii invaserunt, el legi-- A nem universi Chrisliani circa urbem laeienies,
tiniis filiis negaverunt, terlia feria in secunda heb- deindead monlemOliveli.venienlesin Ioco, ubi Domi-
domada mensis Julii, qni calore el solis ardore in- nusJesus coelos asccndit, ac dcindeprccedenles alitr
lolerabilis habelur, et praccipue in his orientalibtisi in loco, ubi discipulos suos orare doctiit, in omni
plagis, ubi eliam non solum rivi deficiunl aquarum, devolione et humilitale constilcruni. Jllic in eodem
sed el fonies vivi el modici solum trans tria milliariai loco montis Pelrus Eremila et Arnulfus de Rohes
reperiuntur. Iloc solis orlu flagranlissimi, hoc de- castello Flandriae, clericus magn:c scientioe elfacun-
feclu aquarum inloierabili el aridilate ineeslimabili, dioe, ad populum sermonem facientes, plurimam dis-
Cbrislianorum populus in obsidione hac graviter cordiani, quae inter peregrinos de diversis oausisex-
vexatus est. Quorttm socii ad liauricndos et inve- creverat, exslinxerunt. Dissensionem vero, quse inior
sligandos fontescum sparsim mittereiutir, interdum comilem Reymundum el Tankradum ditt invaluit
incoltimes hatisio fonte redibanl; interdttm anipula- propler convenlionem solidorum, quos ei injnste
tis capilibus, insidiis gentilium pericliiabantur. comes negaverat, exadmonitione spitituali ambobtis
Aquam vero lurbidam et lululenlam faclam in con- prineipibuscompunctis, concordi amore placaverunl.
lcnlione multitudinis haurientium, cum lubricis Placatisautem his, el in concordiam cum aliis nuiliis
vermibus hirudinum in follibus caprinis afferebaiit. Christianis confratiibus reductis, tola illa Chrisiia-
Dc qua ; qttantum os ctijtisque a foramine anguslo norum processio a loco praedicli monlis Oliveli
pellis capere poteial, liret vetns et pitlrida fuit, aul descendens, adproximum monlem Sion in ecclesiam
de foedis sumpta paludibus vel anlii^uis cislernis, sancta: Dei Geniiricis collata est. Ubi clerici albis
duobus tiuniniis ventlebalur. Plurimi aulem inertis induti, cl reliquias sanctorum cum reverenlia su-
Ttilgi, qui sitis intolerantia arclabanlur, dum sic nienles, compiures idonei laici a sagitiis Sarraceno-
licenliam bibendi accipcrenl, lubricos vermes el rum, qui in moenibus urbisobservabant iranseunies,
aqualiles degluliebant, et sic lumefacio gutiure aul percussi sunt. Est autem civitas proxima htiic
ventre exslingucbantur. Tantum de moute Sion ecclesiae Sion, quanium jaclus habet sagillae. Hoc
rivulus perexigtius manal, cujus stibierraneus autem loco ad suscitandam iram Christianorum, in
duclus a palaiio Salomonis esl jaclu sagiltx, deristim eiiam et opprobrium, cruces fixerunl, super
usque ad etim iocum qtio jfdifiiiiim in moditm quas aul s])ttebaiu, aul in oculis omnium mingcre
claustri nr.;ralum el qtiadraluni haLetur : cnjtis non abhorrebant.
in medium per noctcm rivulus congregattis aduna-
lur, de qtio in die cives utuntur ct aniinalia ada- i CAP. IX.— Machinis muro applic.ilis,ingenia parlium
inler se confligunt.
C
quantur.
De binc jejunio cum processione sancta, lilania
CAI. YII. — Consilium inclnsi cujusdajn super negotio
inceplo. oraiioneqne finiia, coelum jam tenebris operienlibus,
Ex hoc creberriino haustu exercitus refocillaba- noctis in silenlio deporlala esl machina perpartes,
tur, licel hac parte in obsessa ssepius cives haurien- et universa slrues mangenarum, ad ipsum iociitn
libus jacttla intorquerent, el a stillicidio hoc pror- civilatis, ubi silum esl oralorium S. Stepbani proio-
sus Christianos absterrere laborarenl. Uvarum copia rnarlyris versus vallem Josaphal, in dic. Sabbati,
vinique aflliienlia primoiibus seinper abumlabal, et collocalis labernaculis iu circuilu machina; ab hac
slalionc suhlalis. Ubi machina el omnia instrumenta
prelium habeiUibus; egenis vero, rebus exhaustis,
eliam aquoe, ul audistis , nimia erat defeclio. Unde mangenarum et arielis ad unguem fabrieala sunt.
liac sitis pestilentia ingravescenle, popttloque ca- Yeiuin ex consi io majortim instruinenta trium
iholico diu in obsidione laboranle, vistim est pii- mangenarum ordinala erigunlur, quarum priori
matibus populi cx consilio episcoporum el cleri qui assultu et impelu Christiani Sarracenos cives a
et moenibus aicentes abslerrerent et muralia
ailerant, tit consulerent quemdam virnni Dei , qui muris
cval in antiqua lurri proceree allitudinis in mouie i repeniino jactti, silicis quoque (aclu, perstringere
Olivarum solitarius, quid agerenl, quid priimim in- valerenl. Tandein Sarraceni hoc impetu et jaclu
sisierent, revelanles ei quanto desiderio ad ingre- perspicientes intiros graviter couculi et minui ,
diendam urbem et sepulcrum Domini videnduni saccos stipiila palcaque rcfertos, ac naviutn fitnes
sestuarent, et qtianta in via pro hac fide et voto magnae grossiludinis, strictim densalos, maris et
pericula sustinuissent. Vir aucem Dei, audita eo- moenibns afligentes, opposuerunt, quaieniis impe-
rum intenlione el desiderio, consilium proiulil, lum el [aclum mangenarum molliter exeiperenl, et
qnaientis primum in afflictione jejtmioruin et conti- nequaquam muiis mamibusque nocerent. Dtix vero
nuatioiie orationum devote insisterent; el post hsec vidcns hoc impedimenlutn suis ingeniis oppOsilum,
mtiris el Sarracenis Deo atixilianle lulius inferrcnt ftinibus el saccis sagitlas ardentes illieo ab igne edn-
' ' cias, baleari arcu iniorsii; eisic igne infixos elaridee
assulius. .
CAP. YIIJ.—De indicla processione, el qum lunc aesia materiei inbaerenles, a levi aura tentiis flamma susci-
sird. labatiir, qnoiisque vires acquirens, saccos funesque
Jam ex viri Dei consilio ab episcopis ct eicro tri- consumpsil, et rurstis impettis muros et mcnnia
riiiaiiiim indicitur jcjiiniiim, ct scxla feiia proccssio- mintiebat.
gia ALBERICI AQUENSIS 5«
CAP. X. —•Arietem muros perforantem obsessi dis- A < bant. Peiigiiiii veto forliter ex adverso resislebaut.
sipare moliuntur. Ad hanc denique nimiam contriiionem ab intuset
Inier b;ec, ad augerulam rtiinam el stragetn muro- exlra, a macbina , quae alliludine hastae fraxineai
rum allalus csl pracfaltts aries horrendi ponderis urbem et mcenia superabat, viri et milites silices
et opuris, vesiittis viiniucis cratibus. Qui viriute et iminanissimos contorquebaiil ad Iaedendosrnttros, el
inacslitiiabili virorum inimdatione iinpulsiis, Barbi- absterrendos cives defensione moenium, universos
canas, exleiiorcs scilicel muros, oppositos eeqtiato pcr urbeni circumvagos iu sagiilis et lapide percu-
vallo urbis, a viiis arielcm impelleulibtis gravi im- lienles. Alii vero in lalere uibis sttpia itionteni
pclu in nioniento comniiimit atque dejecil el viam Sion , una machina comitis Reymundi milites con-
iiiachinae ad interiores muros et antiquos. aptavii, torquebanl lapides el jacula, lsedenles muros et per
ffiramenqiic pergrande elhorrendum jam ad urbem maenia assislentes, huicque machinoe comitis frustra
perlransiens, iufregit. Hoc itaque foramen irans nocere quaerentes: quoe eaderii nocte et hora, qua
intiros urbis defensores inlueiucs, nec ultra id peri- et ducis, erecta et muris applicala est
ciilum sufferre valenles, igue sulphureo pice coereo- CAP. XIII. — Ubi
poriw, qum Babylonicis nuniiis per-
que suscitato, aiielein, iiiinitim muris vicinum, suc- vim eranl, custodiw depulunlur.
ccndcruiil, ne deinccps muros ferrata fronte impel- B I Cttm boec obsidio sanctoe civilatis jam la:dio fierel,
leret, aul foramen ampliaret. Tunc subito clamore 6ludioseque in ejus captione modis omnibus el ope-
Dei populus commoliis, undique lentoriis et liiguriis ribus fervereul, atque plurima de minis et virttiie
aqtiam convebuiit qua Utndem aries ab igne reslin- rcgis Babylonia; iiinolescerenl, pervenil ad auros
c.us est. piiiicipuin exercilus per delatorcs eosdem qtti fraii-i
CAP. XI. — Qui undique machinm prmsinl, dispo- Tankrado pecuniam et ornaliim templi Domini anlo
nunlur. capiiouem urbis propalaverunt, quod ad urliem
Inlerea, dum aries exslinguitur, mangenarum Jerusalem per eam portam montis Oliveti et vallis
jactus et impelus assidue muros niintiebat, el cu - Josaphat, quoe iuobsessa erat, assidua legalio regi
stodcs ae defensores a mcenibus arcebat. Necmora, Babylonico niillerelur de onmrbus qtias fiebant; rur-
inter baec, inachina cuiri omni struclura^sua erecta stisque regis ntinlia et consilia per eamdem portam
esl, parieies, ccenicula, cralesqueillius operlae coriis sscpe et occulte reportarentur urbis defeusoribtis ct
lauriiiis, cquinis el cainclinis, iu quibtis coustiltiii Clnislianisleviterpossefieii magnumimpedimentum.
snnt mililcs, qui lirbcni iinpugiiareiit, et resisien.les Quare babito caule super hoc consilio, principes
facilius cerlamine faligarent. A Die aulem Sabbali Cltrislianorum collocaverunl latenter insidias iu
liujiis machiuas operi et compagi insudantes, usque ^ valle el exilu ejusdem montis, in silcntio noctis,
ad quinlam feriam protractum opus in vespere con- anle el retro nmnitis viarum semitis vigili cusiodia,
sumniaverunt el ducem Godefridum, eju.sque fra- ne for.e aliquis ab Ascalone vel Babylonia aut ab
trem Etislachium, similiter fratres duos, Ludolfum aliqua parlc regni hujiis desceuderet, vel a porta
el Engelberlum, orlos civitale Tornaco, ad luendtvm inobsessa solito more in legationem procederel, sed
inachinam, el urbem bello concilandam ordinave- in insidias iucidens, subito capcrelur, nulloque diffu-
runl. Ducem ergo suosque in superiore coenaculo gio anle lalera occultalus, a manibus vigilaiitium
Ludolfum cum fralre suo, elcceleris eorum sequaci- elabereltir.
lius, medio coenaculo immorari decreverunt; in CAP. XIV. — De duobus regis Babijloniw nunitis
inferiore vero, qui machinam traheiites urbi appli- diverso morlis cjenere pereunlibus.
carenl. Jn arce vero machinee ejusqtte ccenaculis his Sic landem ordinatis viarum custodibus, et in
constituiis, arielem, posldeletas Barbicanas et sequa- loco proedicti montis Oliveti conslitulis, duo Sarra-
lum vallum, quia lam diflicile onus laedium erat. ceni ab Ascalone properantes, et regis Babyloniae
amovere, ultro Chrisiiani suo igne combusserunt, nuntia defensoribus urbis deferenles, jam noctis
ne lanti robortsmagnitudo condticlili machinae esset _ silentio incumbenle, medio ciistodum venieiites asti-
impedimenlo. teriint, urbem sine aliquo obstaculo sperantes in-
CAP. XII. — Quanla instantia cives a machinh fo- gredi. Sed stibilo a miliiibus el cusiodibus portse
rinsecus fatigenlur. inobsessoecapti sttnt et retenli: qiibrum alterajuvene
Debinc autem in sexla leria mane faclo, Sarra- immoderato hasla confixus, mox spiiiium exhalavit;
ceni mililes, cl qui urbis eranl cives, machinam alter vero vivus ct sanus in preesenliam Cbrisliano-
erectam inluenles, el in ea habilantes ioricalos,slu- rum principum adduclus cst, ut ab eo minis extor-
pefaclietlremefacii, miraiilur lam uialulinos etbello querent, aul promissione viise, cujus rei ntinlii ad-
paratos mililcs in macbina apparere; omnesque per venissenl: qiialenus sic jacula pranisa minus nocere
urbem gradienles sagitlis el arcu infigere, ac pugna posseul. Is denique niulium vitoe suse sollicitus et
incessabili quosque per urbem visos a macbina de- anxius, plurimum de regis Babylonise consilio et
stiper muros promincnte., jaculis et saxis urgere. legatione aperuit, et quomodo ntinc per eos admo-
Unde unatiimiter intra civilatem genliles couglobali, nuissel fldeles sibi milii.es una cum civibus, ne aii-
volalili lelo sagittarum nocere duci et rcsisiere non quo lerrore et oppressione fatigati, deficerent, sed
abslinent el per mcenia dispersi peregrinos kede- se invicem consolando, slabilcs in defensjoae pei-
 513 HISTORIA HIEROSOLYM,— LiB. VI. 5i&.
sisterenl, scientes quia post qttindecim dies ad A itartim crales vimineas penelrare non poteral, mter-
auxilium in virtuie magna Jerusalem venire decre- dum ollas flammivomas jactabani in crales inachi-
vissel ad exlerminaudos Gallos, et suos Iiberandos. nam prolegentes , til prunac aul scintillee aridae
Post hanc cseterasque rclaliones mililibus restilutus, maleriei adhoerenles, levi aura stiscilalse anipliareu-
lormenlo cujtisdam mangenae, ligalis manibus et lav, el n.achina consumereiur : sed industria Gal-
pedibus est immissus, ut sic post primam et se- lorum artem arle proevetiil. Nam coriis lubricis
cundam inundaiionem trans muros jaclarelur. Sed maehina: el crales opertoe flantnias aut prunas
nimio ejus pondere pellis inaiigcn;e gravala, non injeclas minime reiinebant; sed subilo acoriis
longe miseruni projccil : qui mox jnxla iniiros eor- ignis labens Iiumiqiie cadens deficiebal. Tandem ha-
rtiens super aspeios silices, fractis cervieibus, ner- rumquinqtiemangenarumassidiiis iclibusduxsttique
vis et ossibus, in momenlo exsiincttis fuisse re- gravali, applicuerunt machinam in virlule Chrislia-
fertur. norum cominus moenia et muros, ul sic ttiiior
CAP. XV. — De instrumenlis profanorum couira ma- adversus machinas obsisterel; et mangenoe,proptcr
chinas fidelium. oedificiadomorum lurrium abduci in loco spatioso
Cives aulem el miiiies regis Babylonise videnles; non valentes, mintis jacerenl el machinam feiire
sic legationem regis dissipatam , et audacius Chri- R non possent. Jam vero juxta muros abducta ma-
slianos urbem expugnare, et qtiia hinc el Iiine china, et quiuqiie maiigenis ab illa spaliosum reces-
macbinse nimium urbi infesia: adversarentur, appo- sum noii invenienlibus, lapis inlortus el in impelti
suerunt el ipsi inslrumenia quatuordccim mangena- cmissus, nimitim viciuam transvolat machinam aut
rum erigere, quarum virtule et impetu assidue in interdum volalu suo deficiens, jtixla muros cadens,
machinas Iapides jactarenlur, qu&ruin crcbris icli- Sarracenos qpprimebat. Sarraceni tandem inielli-
bus attonitoe quassarenlur ac perirem, et in eis genies qtiia viri imperlerriii iu machina starenl, qtti
posili tiua earum ruina periclitarenlur. Ex his vero inangenarum arte non posseiu ltedi, turrim quam-
quatuordecim mangenis novetn comilis' Reymundi dam, quoe in viciuo eral niaehina:, saccis slipula et
machinee oppominttir, cum innumerabili manu et feno vel palea impletis, item viinineis cralibus et
virtute civitim : quarum inlolerabili el crebro im- densilate navaliuiii funium atlversus Chrisiiariorum
pelu graviler machina concttssa ei altrita est, ejus- mangenas undique lectam, nmniorunl, viros pugna-
qne cotnpagines dissolula'. Quare .universi in ea lores in ea consliltieiiles, qui assiduc moles lapidum
viri belligcri nimium attrili, el obslupefacli inopi- fuudibulis aut parvis mangenellis in niacbinaiu
iialo excidio, vix a mortis eJapsi sunl periculo. jacerent, et cjus habitatores diversis armorum ter-
Unde qtiia lol creberrimos Japidum iclus sustinere roribus arciarenl. Sed nec sic machina dueis Gode-
non poterant, el maehinee protectio defecerat, pro- fridi cedenie, nec e,us custodibus ab assultu repres-
cuf a moenibus macliina reducla est, nec ulira in- sis, sed amplius ct ssevius invalesceiuibus, Sarracc-
ventus, qui hanc iteralo ascenderet, ac cives im- norum anifices aliud aptant ingenium, quo machina
pugnando laccsserel. Quinque vero residuae contra ejusque possessores sine rectiperatione consume-
macbinam ducis erigtiniur, ul eam pari impel.u et reiitur.
jactti percuterent et atlerercnt; sed, Deo prolegenle, CAP. XYin — Ubi tgins acete sopitur, el calenn>
licet crebro ictu lacla et quassata ruinam mina- genlilium vi exlorquelur.
retur, iniegra permansil el intaeta, vimineisque cra- Conlulerunl enim immanissimum magnique ptm-
tibtts protecta, miros impetus lapidum moililer exce- deris robiir arborum, qtiod lolum clavis ferreis ct
plos forliter lolcrabal. uncis coniixerunl, clavosqtie stuppis, pice, cera-
CAP. XVI.—De crucifixo, cui perfidorum insania oleoque infusis et impingualis implevertint, el omni
nocere non poluit. fomentorum ignis genere. Calenam quoqtie fcrream
Erat crux in siimmitate ejusdem machinae, figu- et onerosam in medio robore aflixeruiit, ne curvis
ram cominens Domini Jesu auro fulgidissimani , j) ] et ferreis hamis peiegrinorum levjter posset auferri
quam iidem Sarraceni jactu mangenarum assidue el amoveri, dum ad comburendam machinam trans
moliebantur percutere; sed nulla eis feriendi facul- muros et mcenia proefatum Iignum jaclaretur.
tas aut amovendi concessa esl. Illis vero soepius Aplalo perfecloque hujus roboris ecdificio, quadam
jacturaro lapidum adversus crucem hanc molienti- die universi cives ae milites regis Babylonioe inlra
btis, lapis forluito advolans mililem quemdam, assi- urbem adunaii, circa id opus coiiferunlur. Qtii sca-
stehtem Iatcri duci, in caputforliter percussil, qui, lis, liastis et apparatibus suis grave lignum, incen-
fraclo cerebro et effusis cervicibus, momenlaueo suni igne omni aqua iiiexslingnibili, trans nmros in
fine exstinclus est. Dux verovix ab ictn tam repen- virtule magna el iu momento deposuerunl, inlcr
imo observalns, multtim baleari arcu civibus man- muros et machinam hoc jacientes, ul ab iilius vali-
genasque intorqueiilibus, insisiebat; et crates a dissimo ardore posles, quibus tota iimitebatur ma-
machina iinpelu avulsas iulerdum reparabat et funi- china, correpti, cremarentur ruinamqtie in e»
bus religabat. babilanies paierentur; nec ulla aqua lam vebemenS'
CAP. XVII. — Item de diversh perfidorum machiuis. ignis resiiiigiieretur, quousque lota macbina CIIII*
Sarraceni miliies vidcntes qtii» impelus mange- pr.-cfato robore in eineres redactacorruissel. Veruirv
%ll ALBEUICI AQUENSIS S18
Chrislianis ab indigenis concbristiaiiis res iniioluil, £Lquos Clirisliaui arripienles, euiii frenis el sellis ab-
ei qualiler hic ignis, aqna iiiexstinguibilis, solo aceli dtixeriint, babenles ea.
liquore rcsiingui valfai. 1'nde in ulribus inlra CAP. XXI. — Pnid faclum stl, per portas loto irrum-
niiubinam aceiuin. ex providcniia iiiiposituin super pente poputo.
iiijecltim et effustim csl : sic grandt: inceiiditiin Interca quidam peregrinoruin ad porlas urbis
rcsliiicttim, ultra machina; nocere nou potnii. Ad couiendcnles, seras ct vecles ferreos avellunl, to-
biijus denique roboris exstinctioncm coiiciirsus tumqiie viilgus ad auxilium inlromitlunl. Sed lanla
percgrinonim factus cst : qui caienam arripien- pressura et anxietas ingreilieiuiuni in porla hac
tes, lolis viribtis luctamen inierunt, bi cxleiius fuisse perhibiUur, ut eiiam ipsi equi, nimia oppres-
trahendo, hi inleiius reiincndo. Sed Ciirisiiauorum sionc gravaii, plurimos denlibus, aperto ore ad roor-
viilus, Deo faveule, prouvaluil; ct sic Sarracenis denduin, nolenle sessore, invatlorenl, sttdore inau-
calena erepta, a fidelibus reienla est. dito dillliienti s. Quare viti circiler sedecim pedibtts
CAP. XlX..— Qui sauclum civilalem obiinuerinl cqtioium, muloruiii, Iioniinumque conculcati et
primi. discerpti ei suflbcali, spirilum vitac exbalavertini.
In ejusdem vcro cateiioe coiilenlione ab intus et Per foramen cliaiti murorum, qtiod aries fjrraa
deforis, ac quinque mangenaruin defeclione frustra 'B fronle iufiegeiiH, pltiriina millia vironim ac mulie-
• jani deintus jaclantium, dux, qui in eminentiore rum intromissa suiil. Ili omncs conglobaii, in voci-
ccenaculo arcis oblintieral mansionem, oinne gentis ieraiioue et strcpitu magno ad palaiium precdiclum
coiiciirsnni faciciiU,.s, fralribus pracmissis auxilium
jaculorunt saxorttmque in metlium vulgus congloba-
tortim cum' suis intorquebai, et slantcs in muro coniulertiul, Sanaceuos pcr domttni, quae spatiosa
sine intermissione a moenibus arcobat. Tres siqui- eral, crudcli funere stcrnenles : quorum adeo san-
dcni Chiislianoriim mangenae sine requie, incessa- gninis facia cst cffusio, ut ctiain rivi per ipsa pavi-
bili jaclu nioenia IransvolabaiH, et tuslodes hinc liicnta rcgiicaulu; dcfliicreril, el usque ad lalos fustis
et liinc a moenibtis longo rccessu abslerrebanl. cruor accresceret. Sarraccui, iiilerdtim rcctipeiaio
et viiibi-s, in defcusioiiem frustra etiguntur;
Adhaec] fratres proeiiomiiiaii, Litdolfus et Engcl- spirilu fiJiiium intaulos mulua ca;de per-
Jjerlus, videnles Sarracenos olio torpere et maiins sed lanicn plures
a delensione contiuere, aiqtte ex utroqtie lateie fotlcriint.
ntosniiim procul absislere propler niangenariim ca:- CAP.XXII. — De chlcrna regii palalii.
leroruiiique iinpciuiii, sine mora, sicuti tmiro eranl In cisternam aulcm regiam, quae anle fores ejus-
propiores, a secundo cuenaculo, in quo liiancbaut, r dcni palatii iu modum lacus ampiiludinem el magui-
poneciis arboribus ctin moenia tnissis, primtim in tudinem cavatione continel, lesludinem fornicei
uibein cum virlute armorum descenderuiil, univer- operis desuper habens, maruioreis tindiquc subuixa
sis muroruiti custndibus in ftigam versis. Dux vero colttmnis, pltires Sarraceiioruni per gradus, qui ad
fraterque ejus Eiistachius, hos urbem jam ingrcssos liituiiendam aquam iiuroeunles perducuiil, confu-
iiUelligenles.exlempIoasiiperiorearcedescendeiilcs, geiuiil : quoruin alii aquis suffocati siml, alii ab
rnox el ipsi in mceuibus consisieiites ad opeiu illorum inscqticiilibus Cluisiianis in ipsis gradibus defensio-
descenderuiU. Omnis populus haec intuens , et nis perempti suiil. Per ea vero foianiina, quae trans
iesludiiicm ora in moduui ptilei habebanl, tam
principes jam obtinere civiiaiem insestimabili cla-
niore inionaiues, scalis undique muro"applicitisi Christiani qtiain Sarraceni proecipiti fuga, ceecoque
ascendere ct inirare fcsiinaut. cursu cadentes, non sotuni submcrsione periclita-
— bantur, sed et fractis collis el cervicibus, aut rtiplis
CAP. XX. Dediffngio et inlerilu perdilorum. visceribus exstinguebaiilur. IIujiis qttippe cislernse
Cives autem ac defeiisores urbis conlemplauics regioeaqua in omni obsidionc urbis ad iiiensuram
capla nicania et muros, ac media urbe viros Chri- civibus indigentibus el miliiibiis dari solebat ad
stianos sistere, toianique civitatem armis Gallorum r. aquandos equos, gregcs ct uuiversa jiimenla, el ad
iiiundare, correpli suut formidine et tnentis bebc- omnes tisus necessarios. Ex omni sliliicitlio pluvia-
ludine; ac rcpente difliigium facicnles, pliirima niul- rum , ab ipsitts teeli palalii canalibus, templique
liludo spe proieclionis ad palatiuin regis Salomonis, Domini lestudine, ela tectis multorum aeJificiorum,
quod cral spaliosum atque firmissimum, ftigam ar- conflucnte, htcc cisterna adimpletur, per circulum
ripiunl. Quos Galli fortiler insecuii lanceis el gla- anni fiigidam ac salubrein aqtiam abunde omnibus
diis, ctim ipsis fugilivjs pariler porlas palalii in- illic urbem iiihabilaiuibus adminislraus.
grediunlur, el in nimia gcruilium occisione perseve- CAP. XXIII. — Iicm de generali cmde civium ei di-
rant. Equitcs vero circher quadringenti, qui a rege replione templi Domini.
Babyloniae missi, urbein assidue perluslrabant in ad- Egressi aulcm Chrisiiani viclores a palatio post
monitionedcfensionisel consolalionecivitim,visa an- nimiam et crueulam caedem Sarracenorum, quorum
gustiaetfuga suorum,ad proesiditini lurris David ve- dccem rnillia in ipso loco occiderunt, plures copias
loci cursu cquorum diverlerunt. Sed Gallis eos gravi gentilium, per vicos civitalis errantes diffugio prse
inseculione preinenlibus, vix porlae iiiitnissi, equos, limore mortis, in ore gladii percussenmt. Mulieres,
antejantiam tinanimiler descendentes, reliquerunl; quoe in lurrilis palatiis el solits conftigeram, mu-
649 IIISTORIA 11IEHOSOLYM LIB. VI. 550
crone coiifoderunt; iufanles, adhuc sugeiilcs, per A lum; ersic in varias senlenlias diversa opinione
planiam pedis e sinu mairis aut cunabulis arreptos erigunlur
muris vel osliorum liminibus allidentes, fraclis cer- CAP. XXV. — De oratoriis sanclw chilatis, elquani
vicibus, alios arntis trticidabant, alios lapidibus devole dux lepulcrum Domini visilaveril.
oltruebanl; nulli prorsus selali aut generi gentilium Hoc itaque vas et pronuinctorium, quod in medio
parcentes. Quicunqtie ergo domum aul palatium lempli proeminere preediximus.inlaclum a Tankrado
prior invadebat, eum omni suppelleclile, frumenlo, permansit, quin Turci omni devotione ulrumquc
oleo, hordeo et vino, pecnnia aul veste, vel quali- veneranies, inviolatum reservabaul. Unde et taber-
bel re pacifice oblinebal. Et sic possessores tolius naculuroomni honoreet decore lhesaiirizabain,soli,
civitalis facli sunt. lnlromissis vcro Cbrislianis in ornnibus geniibus caeteris exclusis, in illo suarum
civilatem el longa slragein palalioel urbesoevienli- coeremoniarttm observalioni vacantes. Sie vero ip-
bus spoliis atqtie diviliis Sarracenorum inhianlibus, suin prsefaium tcmplum ad exsequendos rilus sui
Tankradus, qui festintis in primo urbis ingressu tem- crroris sumnia reverenlia et custodia veneranles,
plum proccurril, et avttlsis seris inlravii, pecuniam soli eiiam Dominici sepulcri lemplo, ejusque cullori-
auri el argenti incontparabilem cum robore et ope bus Chrislianis parec.banl, propter tiibula, qnae ex
sni sal.ellilii a mtiiis deauraiis in circuilti, columnis B oblaiione Jidclium as idtte eis solvebantur, una cum
el pilariis avulsil, biduo iu raptione hnjus tbesaiiri ecclesia S. Maria: ad Latinos, quoe etiam Iribularia
a Turcis oratoiio decorando collali desudans. Quem eral. In rcliqna vero oraloria urbis sancl.ctam Turci
ihesauruni duo Sarraceni, ab uibc in obsidione quam Sarraccni suam tyrannidem nimia strage
egressi, eidem Tankrado , ut graliam el salutem exercuerunl, prorsus ab eis caiholicos cultores ex-
viloe suoe in oculis ipsius invenirent, propalosse terminantes. Ad hoc dcniqtie lemplum Domini, ut
fcrunlur. Poslproediclum vero tempus dierum lempli prsediclmu esl, itcr stium Tankrado converienle
portasaperiens, et secum pecnniam asportans, duci proe avarilia sibi propalalae pecunia:; abis vcro ad
Godefrido, cujus cral niiles, fideliter divisil, quam proesidiuni lurris David fugiiivos velocifel insequen-
vix, ul aiunt, ({iiibus tota massa innoliiit, sex ca- tibus, ctinclisque principibus rebus et ocdificiisTur-
meli aut muli portare poterant. cicis inhiaiUibus, universoque vulgo ad palaiium
CAP. XXIV. — Relaiio de lemplo Domini. Salomonis lendente, et eoedeni nimiam crudeliler in
Hoe Templum, quod dicilur Domiui, non illud Sarracenos operanle, dux Godefiidus ab omni strage
anliquiim ac mirabile opus regis Salomonis inlelli- se abstinens, mox tribus lanlum suorum secum re-
geiKiumest, cum lota urbs Jerusalem a rege Nabo- leulis, Baldrico, Adelbohio ei Slabulone , exutus
'
chodonosor, deinde a rege Anliocho ante mulfos C lorica, el lanea veste iudutus, nudaiis pedibus niitros
aniios DominicoeIncarnationis destritcla fuerit, lera- egressms, in circuiiu urbisctim liumiliiate processit,
pluiiique Salomonis a fundamenlo dirulum, orna- cl pcr eam porlain qiuc respicit ad monlem Oliva-
lncnlis cl vasis sacris spolialum sil. Rursus posl in- ruin introiens, Sepulcro Domiiiinostri Jesu Chrisli,
carnationem, ex praciiuiiliatione Domini Jesu, a Filii Dei vivi, pruesenlatus est, in lacryinis, oralio-
principibiis Romanorum, Vespasiano et Tito, ftiudi- liibus et divinis persislens laudibus, el Deo gralias
tus cum suis liabilaloribus sic Jerusalem dclela cst, - agens qtiia videre meruil quodilli semperfuit summo
ul seciinduni vocem Dominilapis super lapidem non dcsiderio.
relinquerctur. Ycrum lemplum hoc poslea a moder- CAP. XXVI. — Visio cujusdam de duce.
nis el Christianis culloribus reaedificalum, plures Nam pio ducis proposito implelo, soinnii hiijus visio
altcslaiilur|; nempe eo loco, quo Salomon pacificus coinpleta veraciter comprobattir. Ante vioeliujus ini-
de lignis cedrinis et Pario lapide prisiinum Dei la- lium cum soepe idem dux suspiria traherel, suique
bcruaculum collocavit, eiin ea Sancta sanctorum. aninii optio anle omnia esset visitare sanctam civi-
ln mcdio autem hoc moderno labernaculo nions lapi- laiem Jerusaleit-i, el videre sepiilcruin Domiiii Jesu,
deus, naliira fundatus, proeminet, fcre in laliludine .» ac sa:pe privalis famulis cordis sui aperiret inlcntio-
coiilinens tertiam partem jugeri,inaltiliidiiie habens liem, cuidam de faniiliaribus suis, Stabuloni vidcli-
duos cubilos. Cujus in uno lalere gradus collocali, cet, in hunc moduin ostensa est visio. Videbal idein
ad cava loca descendenles perducutil; alio vero in scalam atiream a ccelesti axe proceroc longitudinis
latere, ut iu verilaie referuiit, qui lunc considera- usque ad lerram porreciam, qiiam ipse dux, iiiinio
vcrtint, ostioluin habet lapideum, sed semper signa- desiderio fervens, cuni quodam poculi sui provisore,
tum. illic ex quorumdam opinione qusedam Sancta Rolhardo nomine, luceruam in manu fereute, con-
sanctortun adhucservaripeiiiibeulur. In mediasiqui- scendere conatus est. Sed provisorc jam media scaia
dom lestudine cjusdem lcinpli moderni, quod nunc consistenle, lucerna, quam gestabat in manu illius,
mirifico opere signoruni desuper murortini parieles exslinguilur, et meditis gradus scala 1, per quam ad
in ciicuim conliuel, rotundam calenant infixani esse supernum ca:li solitim scandebat, graviler laesus et
asseverant, in qua vas aurei fulgoris ct opeiis, pon- attritits est. Sicprovisor poculi atlinferiora revcistts,
doris vero circiter dticenlaiuui marcarum , pendere prae formidine ultra ad ccelestem portam ctiro duce
semper solel. Quod urnam auream alii aflirmant, pervenire noii poluit ac pulsare. At Slabulo, ciijns
alii sangninem Domini, alii manna in eo abscoudi est ista visio, lucernam exstiiiciam rcaccendens, sca-
SSl ALBEUiCI AQUENSIS 632
lain, qua pincerna indignus alfolli non meruit, fidu- A A CAP. XXIX. — Ubi consV.iomajorum ira Tankradi
cialiler conscendii, el liicernam ultra indeficientem sedatur.
ferens, cnm ipso duce coeli penetravil ad attlam, iib, Tankradus, miles gloriosus, super hac sibi iJIata
mensa illis paiata, el omni deliciarum dulcedine cu- injtiria vehementi ira succenstis est, nec sine discor-
iimlala reperta esl. Ad hatic denique dux cum ele- dia et gravi ultione furor illius quievisset, nisi con-
ciis el ca dignis recumbens, de omni qtiae aderat silium et senlentia majorum ac prudenlium illius
dtilcedinissuavitalc partitus esl. animum his niiligassel vcrbis : « Jerusalem civilas
CAP. XXVII. — Ititerpreialio somnii. Dei excelsi, ul universi noslis, magna difflcultate et
Quid per liauc scalam ad ceeli palalitim duoenlem, non sine damno nostrorum recuperaia, propriis filiis
nisi via quam dux lota uieiilis inlcntione apprebendit liodie resliluta est, el Iiberata de nianu regis Baby-
ad lii bem Jerusalem, qu-.v.porta eslcoeleslis palrise, Joniae, jugoque Turcorum. Sed jnodo cavendum est
signiftcalur? Ex auro enim purissinto crat scala; iic avarit:aatitpigrilia vcl misericordia erga inimicos
quia ad hanc viam et eceli porlam puro corde el per- iiabita, hanc amiliamus, capliv;s, et adhuc resitluis
fecta htimililate veniendum. Media aulem scala pro- in urbe geniilibus, parcentes. Nam si forte a rege
visoris pocttli Jucerna exslinguitur, gradus lacsifs Babylonise in multitudine gravi occupaii fuerimus,
dcficit, asceusus negatur, quia opus«t onus vise san- gI stibilo ab intus el exlra imptigiiabimur; sicque in
clae, quud bona et pnra volunlale una cum duce perpettium exsilinm irausporlabiiiHir. Unde priinum
devovii, iuedio Jabore deseruil cum pluiimis, sicut et fidele nobis videlur consilium , qualenus universi
atidivislis. Propter diiTDdenlianieniin el imminentes Sarraceni et genliles, qui captivi leneniiir, pecunia
angusiias a duce subtractus cst Antiochia:, et sic redirnendi aul redempti, sine dilalione in gladio cor-
apostata faclus, ad aratruni reversus est miseria- ruanl, ne fiaude aut ingenio illorum nobisaliquaoc-
rum, nee ultra per scalam curn duce coeli introieas curranl adversa. >
janiiam, sauctorum mensa dignus fuit parlicipari. CAP. XXX. — Internecio supmlilum gentilium.
Stabulo vero ducis camerarins, lucernam ab ipsius Consilio hoc accepto, tertio die posl -vicioriam
manu suscipiens, reaccendil, qtiia volunlatem bo- egressa esl sentenlia a majoribus: et ecce universi
nam viae hujus quain, primum assumpsit forliler arma rapiunt, el miseiabili caede in omne vulgils
reiinuit, et inler diversas mentis vacillaliones lam- genlilium, quod adbuc erat residtium, exsurgurit,
pade benevolentiae rcaccensa, reflagranli volo lirmi- alios producenles e vinculis et decollanles, alios per
ler haesil; sicque itisolubili gradu scalam ctim duce vicos el plaleas civitatis invenlostrueidanles, quibus
superavil. Insuper illius in omni tribulalione socius antea causa pecuhiae aut humana pielate peperce-
stabilis, el famulus existens (idelis Dei, eo usque in ^' runt. Puellas vero, mulieres, maironas nobiles et
Jerusalcm pervenit, el ad sepnlcruro Domini, quod fetas cum puellis tenellis delruncabani aul lapidibus
inensa esl etdesiderium totius dulcedinis sanclorum, obruebanl, in nullis aliquam consideranles aetatem.
inlrare meriiit et orare. Econlra puellee, mulieres, matronoe meiu momen-
CAP. XXVIII. — De avarilia Reymundi el Tankradi, laneaemorlis angustiaiae el borrore gravissimee necis
et de nece quorumdam genlilium. concussae, Christianos in jugulum ulriusque sexus
Post Iioec cltice a sanctiiaiio Doniinici sepulcri debacchatiles ac soevientcs, roedios pro liberanda
regressoin lsetitia cordis ct exsullatione posl per- vita amplexabantiir, qua:dam pedibus eorum advol-
actam ibi victoriam, ei, hospilio quiescendi causa vebantur, de vita et salule.siia illos iiimium mise-
declinalo, jam lolo exercilu sedalo a genliliuni occi- randoflelti etcjtilalu sollicitaiiies. Pueri vero qniu-
sione, cl nocle ca ocnlos universorum praa labore quennes aut triennes niatrum patrumque crudelem
aggravante, quia Jerusalem, civilas Dei viventis, cl casum intuenles, una miscrum clamorem et fleltim
inaler nostra, flliis restilula esl in victoria magna niulliplicabant. Scd fruslra luec pieialis et miseri-
sexla feria, in die solemni divisionis apostolorum, cordise signa flebant. Nam Christiani sic neci totum
quee esl Idus Julii, comes Reymundus avarilia cor- Iaxavcranl animum, til non sugens masculus aut
ruplus, Sarraccnos mililes, qitos in lurrim David femina, nedum infans uniiis anni vivens tnanum per-
fuga elapsos obsederal, accepla ingenli pecunia, cussoris evatleret. Unde plateee lotius civilatis Jeru-
illoesosabire permisil; omnia autem arma, escas el; salem corporibus exslinctis virorum ei. mulierum
exuviaseoruin cum eodemprsesidioreliiiuit. Proximai lacerisque membris iiifauliuni adeo slratoe et Opertee
ab iiinc die Sabbati clarescenle, quidam Sarraceno- fuisse referunlur, ul non soltim in vicis,- soliis et
rum spe vilte in sitmmilatem lecti domus preecelsse j palatiis, sed eliam in locis deserta: solitudinis copia
Salomonis ab armis elapsi, circiler irecenli confu- oceisorum reperiretur inmimerabilis.
geranl. Qui mulia prece pro vi.ta flagilantcs, in nior- CAP. XXXI. — De anleriore Turcorutn dominio in
lis articulo posili, nullius fiduiia aul promissione; urbe Jerusalem.
audebant descendere, quousque vexillum Tankradi,, A die autem, qua urbs sancla a Sarracenis ob-
in signuin prolectionis vivendi suseeperuitl. Sed mi- sessa, munila ac defensa fuit, usque ad hanc diem
riime misellis profuit. Namplurimis super hoc indi- qua capta el vicla suisque reslituta est, nullus Tur-
gnaiitibus, el Christianis furore commotis, ne untis5 corum in ea repertus est, qui paulo ante banc vi in-
tjtiidem illorum evasil. vadentes, mulio lempore obiinuerani, et gravia tri-
 5-S3' IIISTORIA HIEROSOLYM. — LIB. VI. 554
bula lam a Sarracenis quam peregrinis Christi et. A decreverunl. Quo renuente, et costeris universis
indigenis fidelibus exigebant. Trecenli Turci erant, capitaneis ad id officium eleclis, Godcfridus dux
qui civilatem sanctam captivaverant, Iongo tempore tandem, licet invitus, ad tuenduni urbis principalum
in ea dominati, plurimis in circuilu urbibus Syrise promovetur. Promotus ergo consilio et benevolentia
et Palaesiinse regionis illis tribulariis faclis, quas omnium Cliristianorum, turrim David regis quam
rex B.ibyloniae cum Jerusalem quondam subditas et ipse Reymundus, laxalis lugse Sarracenis, invase-
regno suo appendeiues polenler obtinere solebat. rat, requisivit. Scd Reymundus prorsus reddere
Nunc, ut audislis, Cbrislianorum exercitu in obsi- negavit, donec minis ipsius ducis et Chrisiianorum
dione Anliochise post captam Nicaeamordinalo, idem restituere coactus est. Hujus vero ducis eleclio el
rex Babyloniae, audita gloria, virtule ac vicloria promolio nequaquam liumana vohinlate facla fuisse
Chrislianorumprincipum, elTurcorum luimilialione, credatur; sed tolumDeiordinationeelgraliafaclnm,
in urbe Jerusalem, quam amiserat, trecenlos Turcos cum procul dubio ex visione cujusdam boni el veri-
in apparalu el esercilu -copioso obsedit. Quos plu- dici mililis didicerimus, ante decem annos hiijus
rimo assultu et mangenarum impelu expugnalos vise liunc a Deo electum el constilulum ductorem,
faligavit, uiultum obsistenles ac repugnantes, sed principem alque praeceptorem Christiani exercitus,
non sine magno suornm delrimciilo. B ut proe omnibus primalibus aclu, victoria et consiliis
CAP. XXXII.— Quomoao Turci eliminati sint. et de bealiorem, el fide ac verilale inlcgriorem.
mendosa Bubylonici regh promhsione. CAP. XXXIV. — Somnium cujusdam mililis de duce.
Erat autem Solymanus, princeps elcapulliorum Quadam ergo nocle proefalus miles, Hezelo nomi-
Tureorum, miles ferocissimus, semper regi Babylo- ne, de Kinwilre villa, qtia3 esl in rtibuario, cum eo-
nise el ejus regno adversarius. Tandem Turci cum dem duce in silva quadam quse vocatur Kellena,
principe suo, videntes manum suorum exiguam pon- venatoria arte fatigatus, facili sopore occupalus est,
dus belli et lot millium assultus lolerare non posse, staiimque in spiritu ad moniem Sina (rauslattts csl,
data muiuo fide ct dextris de vita el salule sua, im- ubi MOyscs, famulus Domini, jejunio quadraginla
petraverunl, quaienus urbem reddentes, pacifice dierum expleto, claritatem glorioe Dei meruil videre
exirenl, ct conduelum ipsius regis usque in Dama- el iegem de manu Dei accipere, Super liujus denique
scum haberenl, in qua princeps magnificus Doni- monlis cacumen videbat proeilicium ctiin tiniore et
mani frater dominari perhibetur, qui nuncciim prse- mansuetudine facili ascensu artolli, et duos ei in
futis Turcis ab urbe Jerusalem ejeclus esli His veslibus albis et ponlificali ornatu obviam fcstinare,
ejeclis et conducium regis usque iri Dainascum lia- diceiiies : « Qui servo suo ct fideli Moysi contnlit
bcnlibus, rex Jerusalem ingressus, templtim Domini IG benediclionem el graliam, ejusdem benedictionibus
juxta ritum gcnlilium suinma reverentia et humi- Dei vivenlis replearis, et graliam iu oculis ejus iu-
litate subiit.Deinde lemplum Dominiei sepulcri cum venias; dux ac preeceptor populi sui Chrisirani in
omni habitu religionis genlilis inlroivit, omnia pa- omni fide ct veritate conslittieris'. » Hoc dicto, miles
cifice perltisirans, et nulluni Chrislianorum a ftde et expergefaclus a sommo, surrcxii, el visio sublracla
ordine sui ritus avertens. Dchinc reversus, civita- cst.
tem fidelicuslodia disposuil; turrim vero David suo CAP. XXXV. — Solutio somnii.
salellilio munivil, palatium Salomonis et caetera re- Quid in hac visione considerandum, nisi quod in
galia oedificiael defensoria snojuri mancipavit. Hac spirilu et lenilaie Moysi surgeret dux spiritualis
ilaqtte civiiale ejus subdiiione rclocata post Ttirco- Israel, a Deo pra;ordinalus el princeps populi consli-
rum ejeclioriem, nimium gavisus, sed adhuc Turcos lulus ? Unde banc visionem et beuedictionem vero
sibi a Damasco meluens adversari, direxit legatos et inanifesle in eo adimpletam 'cognoscimus; quia
ad Cliristianorum principes, circaurbemAniiocbiain revera, cum pltirimi principes ac potentes, e.piscopi
residentes, referens quomodo ab urbe Jerusalem et et comites, filiique regtim, viam hanc ante illum et
regno sub TurcoS ejecerit, et qttia in omnibus eornm post eum institcrinl, Chri&tianortimque exercilus
volunlati de urbe sancla satisfacere volueril, et de D ] ductores fuerint, neqtiaquam prosperum iler 1'ecit
fide Christi Cbristianilalisque professione consiliis illis Deus, aut sui desiderii compotes facli sunt; ve-
eorum acquiescere. Sed omnia mentilus et in dolo rum a regibus el barbaris nationibus multa illis
iocutus est. Nam urbis inlroiium peregrinis negavit adversa, et universo illorum exercitui, illatasunl;
omni annoruin defensione et militum viituie, qua quia non crant illi per quos salus veniretin Israel.
poterat, donee ccoleslis Regis auxilio,-Sarracenis, ut At, duce Godefrido posl universos prsemissos viam
audislis, crudeli nece perempiis, nunc inlromissi insistente, desperatique cxercitus duce ac principe
sunt. existente, omnia adversa in prospera sunt mulata;
CAP. XXXIII. — Promolio glpriosi ducis in Jeru- nec fuit quod impediret viam , aut quae noceret
salem. adversitas, nec nisi in sceleratis et transgressoribus
Hac vero miseranda slrage Sarracenorum com- inventa fuit iniquitas; inventa vero iniquitate, ex
pleta, in proxitnp die Doniinico fideles et primores justilia vera Dei subsecuta esl ultio, qua et sancli-
Cbristianorum, inito consilio, domiuium urbis et ficata est Iegio. El sic filii casligali nuncfame, nunc
custodjam Dominici sepulcri coniiti Reymundo dare gladio, lanJom felices ct mundi ab inquiiianientis
PATROL. CLXVI. 18
KfiS- ALBEJUCI.AOUENSIS : 6rI6
ciuri dtice et principe suo beatiim desidcrium ex- & A reiur, el lignum Dominicum ab Iiis indigne tracla-
plentes, urbem sanctam Jcrusalem intrare merue-. retur, Hae sancta revelalione ligni Dominici universi
rtinl, ac Domini sepulcrum adoraverunt; mceriia leelali fidcles qui aderanl, in omni abstinentia pura
eiiatn possitlenles ex Dei providcnlia e( voluniate, eldisciplina, sexla feiia, queeest dies DominicaePas-
inmc urbis reciorcm ac populi praceplorem glorio- sionis, procssione honorifica clerus et popuhrs con-
sissimc prfcfecerunl. veneruni. atl locum, ubi abscondiluin fuit lignum
CAP.XXXVI. — Ilem visio cujnsdam Aqueusis clerici venerabile. Qtiod cum limore et revereulia suscc-
de duce. perunt, ad leniplum Doniinici sepulcrj cum omni
'- Pra?lerea revclalum eslctiitlam fratri calliolico et^ (levolione hymiioiuinque modiilatione fcrre, et ibi-
dannhico S. MarioeAquisgrani, Giselherln noitiine,," clcm collocaro decrevcninl.
iu sepiimo inense discessionis ac pcregrinalionis CAJ>.XXXIX. — De obiiu puliiarchm Hierosolymi-
Cjiisdemilucis, quod capul omniuni et princeps ftttu-< lani.
rtis esset ili Jeitisalem a Deo pr.-usiiius et consli,- Post heec placuit universo coeltii fidelium, et vi-^
luliis. Videlialui' cnim fratri adlitic somno dedito' sum est iitile acteptumquc corain Deo, quoniam
quod precfalus dux iu sole polentor sedero accepis- universitas geiililium ab urbe sancta exlcriiiinala
set, et exomni geiiere avium qu;c sub ccelo simt, in B I esi el saciilegi ritus; Godefiidtis quoqtie princeps
circuitu illius iuliuiia: copise confluxisscnt, quartim Christianorum in throno Jeriisalem cxallttus ad.
pais paulatim avolando minni coepil; ampliorvero proiegeudam urbcm ejusque Iiabilatores, ul pastor
pars fixa el immnbilis a dextris et sinislris rema- etiam et pairjarclia restiiiieielur, qui.gregi fidelitmi
nebat : posl lioecsol a radiis suse clarilalis maxima sancloeqtte proeesset Ecclesiae. Nam viduala erat'
ex parte obscuraltis esl, sedesque ilucis brevi inter- pastore stio, pairiarcha, viro sanctissimo, in insula
vallo prorsus tlclefa, et tola fere avitun muitiludo Cypro lempore obsidionis Jerusalem, ex hac Iuce
quoe retnanseral avolavit. subtracto, Migravit idem patriarciia ab Jerusalem et
CAP. XXXVII.— Explanalio vhionis, sepulcro Domiiii, audito adveniu et sede Chrislia-
In sole setlem dux accepil, cum in solio regni Je- nornmcirca mocnia Anlliiochiie, profectus ad insulain
rusalem promoveretur, quae omnes mundi superat Cyprum propler minas Turcorum et importunilateni
civitates nomine el sanctitaie, sicut sol siiaclariiaie Sarraceuorum. Fuit quippe vir grandsevus et fidelis
uiiiversas coeli stellas : quam Jcsus Christus, Dei Cbristi servus, qui a priedicta insula plurima chari-
vivi Filiits, qui verus est sol justiiiee, sua illuslravit lalis dona duci Goilefrido coelerisque principibus
ctexallavit Deitale, quando in ea crucifixns, pas- misit in initio obsidionis Jerusalem, inlcrdtim frn-
siis, iuoiititis el sepiillus, terlia die resurrexii a C clum arboris, qtti dicittir malum grartatum, iiiler-
moi luis, sttisqtie dilecloribus apparuil vivus. Con- dum pretiosa poma eedrorum Llbani, inierduin
greg.Uae sunt avcs cceli circa sedenlem, cum de pavoncs saginaios aut laudabile viiium, el qtisccim-
universis regnis Chrislianoriim parvi el magni, no- que juxta possibilitatem suam consequi poleral,
biJes ct ignobiles, illi associati elstibilili facli sunt. sperans, sttb ii-dc.m ptincipibus adliucsancla eccle-
Avolaveriint avcs, cum plurima peregrinorum mtil- sia restaurata, pacifice el secure ad sepulcrum Do-
litudo ad lerram cognalionis suoeex illitts consensu mini noslri Jesu Cbristi, Flii Dei vivi servire atqtie
ct liceniia reversa est. Sed plurimte aves fixse et im- prseesse. Sed recuperala a fidelibus urbe Jcrusalein'
mobilcs peimanscruiit, cum mulii pio aroore illius et sacra illius ecclesia renovata, Clnisiianissimus
innodati et familiaii cjus allocutioiie delcctali, cum pauiarcha e vita discessil, sicque eeclesia suo pa-
co ullra remanere decreverunl. Post hsec brevi in- slore viduala remansil. Quapropler consilio inier
tervallo sol obscufainr, scdes ducis aufertnr, cum Chiisiianorum principes habiloet soepius discusso,
Jerusaicm post paulultim leinporis viduata, laui ut pra?diclum est, quis tanto viro succederet tion
magnifico priucipe morluo, mullum obscuraia est a aliquis reperlus est lanto honore et divino reginiine
fama etgloriasua, muliisque mililibus et bclligeris dignus. Ideotnie dilalio facla est donec inveniretur
viris in illius Casu attenuaia. aliquis qui ad hocponlilicale oflicium foret idoneus :
ct lantum Arnolfum de Rohes, clericuni mirsepru-
CAP. XXXYiU. — Qualiler invenla sil ponio ligni
salutaris. denlioe cl facundiee, cancellaiium saiictse Ecclesioe
Horum somniortim proesignatione ex Dei ordina- Hieiosolymiiana;, procuratorem sauciarum reliquia-
tione pripulique Christiani benevoleniia, Godefritlo rum et custodem eleemosynarum fidclium constitue-
ad printipem et reclorem suorum confralrum in ruui.
solo regni Jerusalem exaltato, quidam fidelissirous1 CAP. XL. — De clericis et
campanarum signis apud
Clirisiianus, tirbis indigena, lege Christi plcniter Dominicum sepulcrum instilulh.
instructus, crucein quamdam semiulnoeauro vesti-• . Promolonunc Arnolfo ad hanc dignilatem sanctoe
lam,'cui Dominici ligni parlicula in niedio erat in- et novse ecclesite, donec eligeretur patiiarcha Deo
serla, sed fabiilis opeiis expers et nuda, indicavitt et populo acceptabilis, placuit sumiiio principi Je-
se abscondisse in loco humili et pulverulento deserlae; rusalem, dtici Godcfrido, necnon et ceeieris omni-
(Jomus, proplcr mclum Sarracenorum, ne in hoc; bus, ul lemplo Domiuici sepulcri viginti fralrcsifl
Wrbine obsidionis invenla eadem crux auro.spolia Cbristo diviui cultorcs oflicii conslituerenlur, ijui
 Krf7 HISTORIA IIIEROSOLYM. — LJB. VI. 538
afsiduisDomino Deo vivenli in laudibus et iiymnis A j noJiiit cum omtii manu suorum scquacium,. donee
psallerent, hostiam corporis et sanguinis Jesu denuo a duce cunctisque piincipibus miuis pnJsatus
Christi devole immolarent, deinde quotidianam et admonitus, tandem ctconsilio suorum et blandi-
suslenlaJionem de oblatione iidelium consf.ilulam tiis (idelium virorum, exsnrgens atque per monlaua
susciperenl. Sicdivino decenter obsequio restaurato rcgia via incedens, cum ingenti manu siiorum duci
a duce catbolico Christianisque principibus, campa- el preedictis piincipibus in campestrihus associatus
nas ex sere cseterisqtie meiallis fieri jusserunt, esi. Armenta, cameli, asiui, bovei, bufli et omne
quarum signum fratres dum caperent, mox ad ec- genus domeslici pecoris a Sarraccnis in iisdem
cfesiam laudes psalmorum missarumque vota cele- campeslribus in miiliitudine gravi dolose prsemissa
braiuri feslinarenl, el popnlus boec aiidiliirus una erant et dispersa, nt populus Cbrisllanus ex concu-
properarel. Non enim hujuscemodi soni aul signa piscentia raperet et cogeret, preedseque animum ad-
visa vel audiia sunt anle bos dies in Jerusalem. verleret, ut, sic rapinis impediius, faciiius ab hosie
CAP. XLI. — Quomodo dux copiis hostium occurrerit. superaretur. Sed quidam nobilissimus ex Sarrace-
Dehinc curriculo quinque hebdomadarttm trans- n:s, cpiondam nrbis Rameiis proefectus, qui pacem et
acto, dnx Godefridus, audila fama gentiiium, mu- foedus, superala Jerusalem, cum duce iniil, iitinc
nita u be et lurri David fideli custodia, assumptis B : in atixilium ipsius ducis
Godefridi, licet gentilis,
secum sociis, RoberloFlandrensi etTankrado, pro- fideli inlcittione adveniens, dolositatem Babylonio-
fectus esl in campeslria Ascalonis, audire et inlel- rum enucleal, dicens : Armenianon allam ob causam
ligere de rebus el consiliis gentiliuin. Ubi foriujto Sarracenos, Arabescunclosque gentiles prsemisisse-
sibi -nuntiiis •occurrif, referens quod Meravis, se- nisi ut peregrinos impedirent, quo magis proetbe"
cundus a rcge J3abyIoniae, el universa muliitutlo quam defcnsioni sluderenl. Hac praimonitione gen-
geniilium, ul arena maris innumerabilis, ex maudato tilis principis dux et universi rectores Chrisiiani
regis jam ad Ascalonem uavigio descenderunl, arma, exercitus rem proecavenles, ediclum in omni caiho-
escas et armenla iiifinita addtixerunl, omnemque lica legione stattiunl, ut, qtiicunque de percgiitiis
Irelli apparalum copiosum, el quod urbem Jerusa- prsedam ante pradium conligeril, auribus ei, naribus
lem el cxsules Christianos obsidere decreverunl. truncalus pitniattir. Juxla verbum et ediclnm istud
Geiiseniin piiblicanorum, et gens nigeiTimoeculis omnes a vetito manrs coniinueruiit, sofum quod
de terra ^Eihiopioe, diela vulgariier Azeparl, et viclui hac nocte suflicerel contraxerunt.
emnes baibarse nationes que crant de regno Babylo- CAP. XLHI. —
PrwfeclO genlili dux exponil cw
niacillic ad urbem Ascalonem conveulum habere pop.uluspercjat ad prmlium.
siaiiicrtmt. Dux vero Godefridus et quicum coerani, ^ Altera auiem die, prima aurora radiante, uuivcr-
Roberlus Flandrensis, Tankradus el Eustachius, sus populus Dei vivi beIlo'armatur, in voce exsulta-
fraler ducis, cotnperla fama advenlantium copiaruni tionis el omnidulei modulatione jucuntlilalis, cilha-
armorumque genlilium, jnxta montaea quee proee- ris et musicis, tanquam ad convivium pergenies,
dtint ab Jerusalem liospilati sunl. Deinde, missa Jsclali sanctoe crucis signaculo ab Aniolfo, Pelro
legalione comili Reymundo Jerusalem el Roberto cceterisque sacerdotibus muniti et signati, confes-
Northmannorum principi, omtiia apcriri jubenl : sionis puritale confortati sunt, sub quorum analbc-
Qiianta scilicet collectio gentilium Asealonem occu- mate rursus proeda et aliqua rapina anie agonem
paverit, etviam usque Jertisalem habere constitue- inlerdicta est. Proefectus autem civilatis Ramelis
rit. Unde eosdern principes eum oinni manii equtum videns populum in tibiis, citbaris, musicarumqtie
el pedilum ad resistendum infidelibus acccrsunt. soiiis, ac voce exsultalionis jucundari el psallere,
Pelrum vero Eremitam et Arnolfum, quem cancel- lanquam ad epulas omnitim deliciarum Invitaii es-
Iarium ac cuslodem sepulcri Domini consliluerant, sent, admiratus esl veliemenier, et ducem super Iiis
cum ligno Domini adesse monuerunl ad Asealonem sciscitatur, dicens : « Miror, et sttflicienter mirari
in occursum liirmis infidelium sine aliqua dilatione; ,j. pequeo, unde populus hic iit tanta Joetilia in voce
sed paucos lamen fideles in luilione ac defensione exsultalionis glorielur, quasi ad convivium ilurtis,
urbis remaueie decreverunt. cunj hodie mors illi praesens sit, et proesens marty-
CAP. XLIl. — Populus a prmda gentilium vrmmunilus rium universos prsesiolelur, et varius sit eventus
abslinet. belli; alque multa nttnc et inlolerabilis virtus ad
His ila dispositis et exercitu per urbem difluso, versariorum congregala, non procul hinc caslra sua'
admoniti ex legatione ducis et comprimorum, equos locaverit. i Ad haec dnx, fide Chrisii plenus et spi-
et arma brevi inlervallo dep'osita rcparant et resu- rituali responsione inslrucltis, sciscitanii viro supcr
munt, et iter in cornibus, el lubis, et musicis, et bis sapienler exposuit, cur in spe hodiernae moilis
ciiharis omnique voce exsultationis el Iselitia per preesentisque praelii , ingenti gaudio dulciqne me-
montana insisleiites, duci Godefrido in terminis lodia Christianus populus delectaretur. Dicebat
Ascalonis residenti conjuricti sunl, per prala el loca cnim : t Populus Iiic, quem vides el audis in voce
campeslriahospiiali. Solus comes Reymundus, adhuc exsullalionisadversus inimicosproperare, etpradium
stimuloinvidisesscviens adversusducemGodefridtiin, in iiomine Domini Jesu Christi, FUii Dei vivi, coni-
co qtiod lurrim David amiserat, invilatus venire mitlere, scito quod ccrlus est Jiodie de corona regsii
 559 ' ALBERICl AQUENSIS 580
ccdoruin: et qnia ad meliorem transibit vitam, in A riri possent. Nee mora, segregatis pecudibus et vi-is
qua primum felicius incipiet vivei-e,si prb ejus no- infidelium turmis, acies Gallorum , sicut conslitutae
inine el gralia in hoc praeliomori merueril. Ideo in eraiil, iisc in fronle, heea dcxlris el sinistris, alise
gamlium et jubilalionem cornoslrum erigilttr; quia ad exlrenutm pugnaitine, lielio aptanlur. Universi
si forlc coriucrimus inmanu inimicorum, polestatem vero equiies oi pediles circa sua signa et vexilia
habel Doinintis Jesus, Dens nosler, animas nnslras catervatim coiifcriiniiir. Godcfridus dux, et suinmus
in parailiio gloria: stise collocare. I.lcirco non lime- posl Dominum doiiiinaioriim Jerusalem, ctim duobus
nius mortem anle iiiimicortim inipctum; quia cerli millibus equilum cl iribus pcdilumin omni armatiua
smiuis posl temporalem morlem, de cerla iliius re- loricarum, galc.irum, clypeorum , lancearum el st.-
iiibniione. IIoc vero signum sancite crucis quo nm- giliarum, portas Astalonis obsetlii, ne ulla vis in-
iiiititir el sanctificaniiir, procul dubio spiiiluale nobis Iiabitanlium ab urbe bac parte erumpercl, Gallosque
sciitum cst contra jacttla inimicorum, cl in codcm retro post lerga improvisos rmpiiguarel. Comes vcro
speranles, lutius advcrsus per.cula cuncta slare ReymiMidusa dcxtiis versus ponaria spaliosa.ac
andcinus. In hoc ttlique liguo sanclse crucis redempli densissima quse extra nniros erant cum ingcnti manu
stiinus dc manu mortis el inferni ac poleslale angeli suoruni ac.ieni suaai dirigcbat ul, l.ello iiigruenle,
ncquam. El in sanguine Domini nostri Jesu Ciirihli, B sociis vircs el opes augercl, cordaqne metti fbixa
Filii Dci vivi, ab omni inquinamenlo vetcris erroris ab inslauti sublevaret anguslia. Roberlus Notth-
emundali, fiduciam habemus vil;e octernae. mannoruin princeps et Robertus Ffan,'rensis, Olive-
CAP. XLIV. — Plebs Clirhlianorum cruce signala in rius de Jnssi, Gerhardus de Keresi, Reynardu; de
occursum pergil armulis. Tiil, densata fronic acies a sinislris contra Mauros
et omne genus geiiiiliiini in campeslribus motera-
Ditcis responsione aiidila, rogatur per perennis
vilic insiructioiiem supra diclus gentilis, ut cum ct banlur ad commitlendiim piailiuin. Univeisi atitem
cl pedites Christianortim conglobati in siguis
ipse cattsa Chiislianissiini ducis cl calbolici populi eijtiites
contra gentem el confraires suos pugnaturus esset, eivexillisad resislendum illic pari aiiimoconstiteruiit.
—
eodem sanclse crucis signaculo muniatur et san- CAP.XLVI. Posl allera discrimina pars iuitnica
diffugi'1.
ciificetur, qttalenus lide el spe ejusdem san- Sic ulrinqiie facie ad facient obsisientibus, crudele
cla: crucis el crucifixi incolumis ab armis et belluniiiihorrtiii. Ilexis genibussuo
inskliis conservareiur. Utrum aulem NamAzopari, qui
itiimicorum more bellum solenl commilterc, praemissi, in fronie
siaiim aut post bellum baptismum stisceperit incer- belri Gallos impugiiave-
graviter sagitlarum grandin.e-
tttm babemus, prseler quod qttidam profitenlur
G runi, tttbis el lympanislris iiilouanies, tu lam bor-
quod, visa virlute elvicloria Chrisliaitoriim, bapli- j-ibili sonilu eqnos et viios pcrtrpritos a Leilo Ct
f-mi giaiiam perccperit. IIujus vero sanctse crucis
-Jocis. caiijpesuibus abslcrrereni. Habebanl. etiaisi
rignaculo de manu Arnolfi univcrso coeltt Chrislia- iidem Azopart, viri horridi et teteirimi, flagella
ii;orum una ciim gentili principe sanclificato, ad
ferrea elsaevissima, quibus loricas el clyps-osgrayi
arma sunicnda, loricas induendas, acics ordinandas
ic-tiipenelrabaiil, equos in fronlihus perculieliant,
et vcxilla in basiis exlollcnda oninium fit labor et
et scnilum lerribilcm pcr universa aginii.a fiderui.il
inienlio. Nulla armeuioriiin et veliii gtegis fitcon-
faciebant. Gens vero Arabum, et Sarracenornm ac
cupisccntia , seil ptoemissi greges el armenta atl uttnc lanceis , nunc sagitii.s, r.unc
litlcles puiiiicanornm
decipicndos Cliristi, splcndore armorum, ga- fundibulis et onini
learum clypeorumqne stupesctml, el vebemenii genere armorum in niillibns siiis
accedcnles, adversus Ciiristianorum acies dimica-
sirepilu ac tlnmore exercilus atloniti, admiranlur. et plurimum dici con-
Unde creclis auribus stupcfacli, et immobiles diu bant,proclia muliiplicanles
stimmaiites. Eeonlra Christianoruin niaiius cxigtu
persistcnles, landem socianlur eqnilibus el pcdili- advctsus tol millia innumerabilia medio involvitur
bus, et sic armatis peruiisli ciiucis, ctim eunlibus incessanter proclia conserens et ho.-llcs
el cuni slaniibus certamine,
ibant, siabanl, alque nubem pul- acics attercns cl altenuans.Tandem bcllo ingravato,
veris miiltiplicanles, Sarracenis rem igiioranlibtis D
ct geniilittm cuneis Deo opiliilanlc, conlrilis 10'iis
cl cum sua roulliludine copiosa a longe slanlibtis,
exercilus regis Babylonise fugam itiiit; et pcr agro-
limorem aspcrseruut.
rum planitiein versus maritima dispcrsus, tcn lcbat
—
CAP. XLV. Qualiier fuerit eorum acies ordinala.. a facie cscdentisel [lersequenlis.
Chrislianis dcindc a monlanis egressis el in valle CAP. XLVIJ.— Dc nece ei spoliis occhorum.
ac loco canipesliicoiisislenlilius, uhiSarracenorum, Godefridus dux, Reymuiidus comcs , Etistaeliius,
Arabuni, Maurorum, publicanorum lenloiia ftxa Tankradus, CtinodeMonte acnto el iilitis cjs.isLam-
erant et acies ordinatse, greges el universa armenta, berlus, videntes qtiod gcntilium exerciius et corum
qusenemo dinumerare polerat, sponle segregala el virtus deficiens' cedebat, in impetu equoium el ve-
direcla sunt sine recloribus et sine magislris ad lo- hementi concursu ac clamore pedesuis vttlgi me-
cura satis vicini pascui, ac si divino nutu prsemo- diis advolant hoslibus; et nimia csede inter eos
nita et jussa ultro cuneis caiholicis cederent, ne ssevientes, pluriiutim auxilii fralribus contiileruni.
forteeis impedimentumfierent,sed utibidem inloco Arabes vero ca'i.eraeqtie geiiles, ul "pcrspexertiiit
pascuipersislentesaChrislianis poslvictoriam repe- quod deinceps beilum suffcrre non possent, dispersi
 5fiS MSTOUIA IIIEROSOLYM. — LIB. VI. 502
et co-.iiriii, pcr campos el angustas semilas fugam A tjum Iiominum, equorum et muioriim in foribus ct
ante forcs exsliucla perieriut. Postremi vero et in
arripitiiH. Sed undiqtte ab insequentibus victnriosis-
qtie miliiibtis ut miser;epecudespassim pcrimuniur. fuga tardiores, videnies hinc et binc angustias ani-
IJorum infinila pars cum vicla cederct, inscciilioiie m;e suoect diflicileiii porlarum iiilroitum, el iu hoc
Christianoium oppressa, spe saltili.s el cattsa <-ffit- horrore armoruni jaimis clausis se ab tnbe exclusos,
arbores palmarum, alii ramos olivarum aut ficorum
genili, ad naves ct mariiiina coiUentlit. Ubi comes
conscendere properabaul, ul saliem ramortim folio-
.Jieymtinilits casti illis occttrril, quos crudeliler cae-
dens et jnscqiiens, in profimdiim maris fttgieules rumque dcnsitalc lalere vcl lilierari possent. Sed
ad liia millia crebra pcdilesChristiani iiimiumpropinqui.iniserosin arbo-
•stibmergi armorum percussione
arct-avit. Sarraccnorum atilem cohorlibns sic atroci ribusvisoset paiefaclos subilo sagitla Iransfigebant,
volatili lclo pcrcussas, ab ipsis arbo-
coede pcrlerriiis, et aliis ad mare fugam metiitanli- et qttasi aves
rum ramis moiibuntlos liuini procunibere, plnii-
Ims, alis ad pomaria, piur.itnis vero poriam Ascalo-
nis intrare qiccreiHihus, uuiversi victores Clrristia- mumqtie teri-a: cogebant operire.
nonim diffusi suiit per lentoiia genliiium, alii ra- CAP. L. — Quando prwlintn hoc commissumsit. el de -
ibidetn geslis.
pienles preiiosam purpuram, alii vestcs et vasa
Sexta feria, pridie Idus Augtisli mensis, commis-
argeatea plinimamque niassiim ulriusquc melalii B
sum esl lipc proelitim a viginti niillibus Cbristiano-
.prctiosioris, alii cnmelos, mulos, equos, dromeda-
: rios cum asinis fortissimis ; Cl cuique preedoe, siciit ruin.adyersns lieceuta miilia genlilium, Sarraceno--
jejuni el longa abslinenlia macerali, nunc lotius rum, Arabum, publicanorum, Maurormn de lcrra
belli immciuores. mantis suas inferebant. jElhiopise. Quorum triginla millia in apcrta catit-
portim planilie cccidisse nobis rclulerunl, qui in
CAP. XLViil. — Pppulus rapiuis inliians sternilur, eodem certamine preesenlcs adfticrunt, procter duo
manus conlinens superior efficilui: Hiillia sufrocatorum et occisorum in porta urbis, et
.At gentiles, quoittm innmnerabilis rnultiliido ad- absque his qtti, armorum perictila vilare existi-
liiic iit liliore raaris el campcstribus locis abiinda- mantes, undis abyssi niaris stilimcrsi sine numero
*
bal, videnies quomodo populus Gallite rapinis et peiierunt. Nulli vero Chtislianoium viri nominati
piaidls lotus inhiabal el abinsecuiione cessavcrat, illic ceciderunl, praeter paticos pedeslris vulgi, LH
iisquequaque reliclis sociis, et signo ttibarnm et procnl dubio a veridicis fralribus compcrlum est.
cornicinum readunalisviribus suorttm, viros proed;B Hac fnga et contiilione genlilium ac Cbrislianorum
iiiteulos et belli oblitos, viiiliter incurruni, gravi victoria, Iongissima hasta argenio opcrta per loliim,
strage periinenlcs incaulos, lotamque victoiiam C quod vocant Siandarl, el quoeregis Babyloniaecxer-
Chrjytiauoruin cruenlam reddidissent, nisi tiux Go- cilui sigiuim pr;cfeiebalur, et circa qiiarn prxcipua
' summus Jerusalem, qui versus virtus densabatur, ad
' defridus, princcps quam victi et dissipati rever-
monlana extremas acies dirigebai, perieiilum illo- lebanlur, capia est a Roberto Nortbmaunorum prin-
rtim considerans, el quia avarilia esscnl csecati, et in lemplum Dominici sepulcri Iransmissa, et
cipe,
sine mora in facienv inimicorum advoIans; pracdam usque in bodiernum diem ob memoriam victorioe
probibuisscl universosque cum jurgio ad defensio- Chrislianorum altilulata est. Ntinc ergo hac bello-
nem sic horlalus fuisset, dicens : *0 viri rebelles rum
lempestale sedala, alque Meravi, qui sccunda«
ct incorrigibiles, quis vos fascinavit, ul ad preedam a rege in omni decreto el consilio liabetur, cum lota
vetitam el illicitam manus vestrae converlerenlur, genle sua triumphato, Christianis Iootitia praedartim
donec inimici vesiri, Deo auxilianle, in gladio cor- lam in tenloriis quam armentis, camelis, btiflis,
ruissent! Eia, relinquite pradani, ct hoslibus insi-
asinis, ovibus, liircis, bobus, cunclisque rebus tri-
slite, ct nolile ccdere nunc insurgputibus, elamaram builur. Quibtis plurimi onusti et refocillati, tola
de vobis vindictam quoerenlibus. » Dixit, el medias nocte gradieiues, in gaudio cordis et voce exsulla-
perrumpens acies strictis mucronibus, in manu suo- tionis Jerusalem reversi sunt, anle sepulcrum san-
rum sequentiuin grave hoslium reddidit exlernii- ;* ctissimum Deo laudes el gratias super omnibus re-
nittm; el timc universos a Dracda revocalos secum ferenles quoe eis prospere et gloriose acciderunt.
accivit in opus belli repeliti. Rursus superali gen- CAP. Ll. — Comes Beymundus Ascalonem et Asur
liles (erga vertunt, ab armorum creberrimis iclibus conlra Chrhtianos consilio suo obfirmat.
ad Ascalonis urbem fugam maturanles Dux Godefridus, readuuatis sociis equitum et
CAP.XLIX. — Itcm de nece perdilorum. peditum circiter dtto miilia, urbis Ascalonis porlas
Duxvero et qui cnm eo crant, fugientesperseqtie- in omni latere obsedit, ut cives et milites ex noya
bantur lam equites qttam pedites, et nullo inter- ceede el recenli victoria slupefacli ac tremenlcs
vallo a lergo adversariorunt abfuerunl; sedin csede civilatem redderenl, ultra desperantes regis Babylo-
gravissima persequentes, tisque ad portam Ascalo- nise auxilium, cum totius regni sui virtus congregaia
n s eos persecuti sunt. Fortunali qui in porlam vebemenler nunc altrita fuerii et dissipata. Vcrum
recepti sunt, ant inlromitti poiuerunl. Nam lanta ubi aliquid noctis processit, plurimuniqtic consilii
pressura fugiendi et inlrandi Sarracenis in ipsis Ascalonitse de urbis reddiiione et viise intercessione
foribus urbis fuisse refertur, ut duo millia et am- iniissent, comes Reymundus, invidus omnis glorioe
plius bccisorum et suiTocatoruni sub pedibus intran- ducis Godefridi propter lurrim David, quam aniise-
5G3 ALBERICI AQUENSIS 56i
ral, Sarracenoruni civibus occtittam in litnic modtitn ^\ Roberlus princeps Noiilimannoriim, Reyinundtis
iuisil legationem ; t Estole viii fonissimi, et minis paritcr de Provincia et universi. principcs redilus
ducis Godefridi ne lerreamini, uibcm in manus ejus sui inientionem duci aperiunt, ac benevolum in
reddenles; quia universi principes noslri reditum omnibus quas habebant in animo humili et mansueto
in terram cognalionis suse post peiaclum bellum babito colloqiiio invenerunl. Dux vero in cunciis
habere decreverunt; et exiguam inanum pugnato- voluntali fralrum satisfaciens, Jerusalem remeare
rum hac nocle circa urbem cum illo remanere scia- deerevil, eo quod poteslas urbis in tuitione et de-
lis. i Hac comtiis legalione ct solamine cives ac fensione ipsius collala srt; et diu colla sociorum
niiiiles animati, et a reddilione urbis et dandis , amplexans, et omnes benigne deosculans, obnixe
di-xlris aversi, orlo sole, in mceiiibusad defensionem cum lacrymis precalur eos in bono commendans ut
constiterunt, sagillis, fundibulis, omnique armorum sui memores exislant, et confralres Chrislianos ad-
gcnere ducem cum suis ab obsidione urbis arcentes. inoneanl, quatenus ad Doroini sepulcruni venire non
Dux atilem visa illorum audacia el repttgnatione, et dubitenl, ac sibi ceeler.sque consoc.iis in exsilio
quia de omnibus suis non amplius quam septingenti remanentibus, auxilio de die in cliem adveisus lot
equiles secum rcmanseranl, et quia inslinciu el barbaras nationes concurrant. Viri vero el cives
suasu cjusdem comiiis universi principes abieranl, B 1 Assur, audito quod dux remeabal, et cum Reymundo
in Jiltore maris vtam coiuinuanles, movil cl ipse caelerisque in concordiam redieral, de salute urbis
caslra ab obsidione, via regia seeus roarilima usque el pace foedus cum duce pepigerunl, obsides tribu-
ad civiialcm Assur praecedenles cotnprintores con- torum el civitalis coiistiluentes illi. Ipsi pariter ab
sccuius. IHic comcs Reymundus per diei unius et eodem duce pro stabililate fidei et pacis Gerhardum
noclis spatium obsidionem circa civilatem Assur sibi devotum niilitem, orltim de casiello Avennis,
cgerat, arbitrans ex uova caede et recenti vicloria olisidem susceperunt.
civcs concussos tirbein in n.anu cjus reddiuiros. CAP. JJV. — De cwteris fidelwus repalriantibus.
Pliirimas cliam minas et lerrores eivibus inferens, Et ecce lot proeliis, tot laboribus onmibus saeculis
iuterdum vilam ct salulem ct omnein graliam ab eo inaudiiis iu victoria el bono fine complclis, duce
consequi, si redderenl urbem, promiitebai. Sed quoque el universis soeiis muluo commendatis, ma-
diicis Godefridi adveritu comperto, conscius doli gni cl pusilli, primores et subtliti, in lerram nalivi-
adversus eum quem per invidiain fcceral, ctim omni latis suoe reditum paranla diutino exsilio, et palmas
comitalti suo ab obsidione Assur recessit, Itoriaius victoriae in manu sua refcrunt, prse nimia pietate
cives ne Godefridum expavescerenl, et ne aliqna laeiymis aflluentes super fralribits in exsiiio re-
niinarum illatione aut bellico impettt urbem i'Ii C lictis. Qtiibus, osculo dileclionis dalo, valediceiites,
aperirent, pliirinsum eonlcslans quia nullus princi- viam remensi sunt per easdem civitates el niontium
pum qui pra;cesserant, illi ad auxilium rediret. diliicultates juxta mai-ePaloeslinum, qua el venerant
CAP. LII. — Dux et comes Beymundus pacificanlur. in Jerusalem : ubi illis ab omnibus prsedictis civiia-
Taliter cives adhortaius ad impedimenium dticis, libus, Ptolemaide, Tyro, Sidone, Triple, Baurim ct
iler maluravit,et in regione,qurc esl intcr Cacsaream reliquis civilalibus, liccnlia concessa est vendendi
cl iirbcm Caiphas, jtixta fluvium qucmdam dulcis etemendi vilse necessaria. Ab omni denique impetu
aqtioe, Roberlo Flandrensi, et ocquivocosuo, Roberto el insidiis a facie eorum omnes gentes urbesque
Northmannorum pr.inripi, caelerisque primoribus earum quieverunt, pavidoe et tremefacla; super con-
associalus est. Godefritlus dnx ad Assur veniens, civi- trilione regis Babylonise et victoria quae ipsis fideli-
iaiem per diem obsedit, si forte aliqtio eventu aut bus a Deo vivenle collata esl. Sic igitur secure et
limore Assyriis incusso, in manu ejus traderelur. paciftce loca heec transeuntes, pauca quidem arma
Sed Reymundi suasione et attestaiione Iios sicut habenles, sed palmas in signum victoiise manibus
Ascalonitas rebclles ac resistentes inveniens, tristi porlantes, in regionem civitalis Gybel frngibus et
aniino diveilil ab urbe, el admonivit socios ul Rey- p.viueis opulenlissimam declinaverunl : ubi procui a
lrmmlum in castris impeterent, et omne nefas, quod moenibus urbis propler foca rivis el pascuis commoJa,
adversus se egerat, in captit illius redderent. Qui aperta camporum planilie, labernacula extendentes,
slatim Ioricis induli, dum vexillis ereclis in castra duobus diebus bonis uberriinis ierrse iilius deleciati
venitiiil, el in comilem animo irato lendere dispo- sunl.
snissenl, Reymundiis vero pariter cx provideniia CAP. LV. — Boemundus Laodiceam, Chrhlianorum
armatus ad resistendum illi occurrere deci-evisset, urbem , obsedil.
Robertus Flandrensis el eeeteri viri magnifici inler- His itaque in locis dum moram facerent, nunlia-
venerunt, viros graviler arguerunl, quos landem liim csl illis quomodo Boemundus, avarilia aggre-
ulrinqiie mullo conatu placalos in concordia re- gandi el acquirendi insaluralus, Laodiceam, urbem
duxerurit. el habitalionem caliiolicorum Grsecorum, longa ob-
CAP. LIII. — Principibus repatriare cupienlibus dux sidioneoccupasset; lurresque duas civilaiis.in liitore
valedicil, et civesAsur duci confmderanlur. maris silas, magislras urbis a naulis tribuia exigcn-
Jam Deo el Domino noslro Jesu Chrislo favenle, tis, jam captas invasissel auxilio et navali assultu
his in concordiam reduclis, Robertus Flandrensis, Pisanorum et Genusnsium; cuslodesque caliiolicos
 565 IHSTORIA IIIEItOSOLYM. — LlB. VI. 5o(i
alios iriiciilassel, alios visu excsecatos ab ipsarum A riam fecisse, nuntios couslitumil, qul eum ainicit-
arce ejecissel. Sed Pisani el Genuenses non nimium bililer et paciiice ex legatioue el rogatu Cliristiano-
super bis injuriis criminandi sunt : nam ex ore ruiu confralrum, ab Jerusalem in vicloiia Dei re-
Doemundi Ionge aliter quam res essel intellexerunt. dcunlium, coinpellarcnl, qualenus ab urbis obsidiona
Uude falsa illius adhorlalione ducenlis navibus pree- recederet, iuillauique tilira Ghristianis calumniani
dicias lurres vallaverunt, et malis tiavium procera inferret.
Joiigiiudine nubes langenlibus et sporlas vimineas CAP. «JVI.— Episcopus Pisanus redeuntcs peregrinos
in sumn.ilate afiixas conrineniibtis, cusiotles proesi- humililer satulat.
diorum gravher nppresseriiiit, creberrimis Iapidum Inlerea dum ad hoc nuntii eligereiHur, episcopus
ei sagiiiaruin ictibus a supervenieiiie aibore lurres Pisanorum, Dagoiiertus nomine, cogniio adventu ct
e.i viros impiignanles. Audito enim Pisanorum et redilu Christianoriiin peregiinoriim ab Jerusalem,
Geiiuensium advcnlu, Boemundus, princeps subtio- qiiorum per pltirimum tempus fama' nota fttil atit
lus et frater avarus, ab Anliocliia sex milliaiibus memoria*usque ad diem hanc, assumpiis aliquibus
Laodiceae vicina illis occurrens, omue malum el viris de comitalu suo egregiis, fi-alres adire el visi-
grande nefas de civibus Laodiceoe refereliat : hos tare conlcudii. Quibns iuventis iu rcgione prxdicta,
enim noxios esse Chrislianoruin calumnialores, ut " nnllo niodo a flein pr;e gatidio se coniinere poluii;
sic omnium animos in odium civium ct urbis obsi- scd in omnium majoruin alque niinorum colla rucns,
dioncm facilius lioc concilaret instinctu. Quare cbepil cum lacrymis univcrsos dcosculari, diccns :
Jacluiii esl ut creduli verbi illius priuium lurres < Vere el absque ulla ambiguitale fateor vos filios
obsidentes, cuslodes earum-iu dedilionem cogerenl; et amicos Dei viveulis, qui non soJum rebus vestris,
dehiiic tiiiribus sua arle vel vi superalis, urbem urbibus, castellis, praediis, iixoribus, filiis ac filiabus
cingerenl. Qni gravi el longo assuliu cives vexan- abrentintiavistis, sed eliam animabus' veslris non
les, jam irans vallum inurorum pontes duos potcn- pepercislis, cum banc Dei ct Domiui noslri Jesir
ter locaverunl, per quos usque ad lncenia facilius Cbiisti expedilionem, in lam longiiiquas et barba-
ipsis palcrel accessits, et sic urbs angusliata in ras naliones faeere non dubilastis; lotque adversa, .
brevi Boemundo reddeielur. In proximo enim ftiit ul comperlum babemtis, pto Redeihpioris nostri
111civiias applicitis lnijiismodi ingeniis caperelur, gralia suslimiislis. Non est audilttm a Cbristi nativi-
cives piinircniur, et Boemundo omnia iiijuste ira- lalc, ut aliquis Chrislianoruni excrcilus, per tot
dereniur. Iujtisle qtiidom, nam in obsitlione Anlio- i-egna el pericula transiens, Jcnisalem, in polentia
chi;e catlem Laotlicea navali obsidione et assultu |r. et virlute, expugnatis el cjeclis adullcrinis filiis et
•Winemari de Bulonia, piratarum magistri, et quo- kicolis, obtinerel, ac loca sancla niundar.ei, aique iii
rumdam Clirislianorum, cum pronfalis lurribus str- eu posi vicloiiaii) ad tuendam magnificum Chrislia-
perata et capla est. Hi, collectioue navium e divcisis norum principem Godefridum exallaret, sicui de
terris el regnis conlracta, scilicet ab Anlwerpia, gloria et virlute ejus ct vestra ntiiic accepimus.
•TyIa,Frisia,Flandria,per mareProvincialibusinteira Propler qtiod gavisi desidciio videndi vos, et salu-
S. jEgidii, depoleslate comitis Rcymundi, associali, landi ac colloqtiendi huc venire decrevimus.
navigio in circuilu orbis lerrae usqne ad ipsam tir- CAP.LVII. — Mulua coltocuiio ephcopi el peregri-
l>em Laodiceoe appulsi sunt. Quam occupanles et norum.
expugnantes, Turcos et Sarracenos, injtistos domi- "Ad Jiaeca fidelibus peiegiinis venerabili episcopo
naiores, in ea rcperios gladio percusserunl, urbem sic respbnsum est: i Si Cliristianorum prospeiilati
vcro et ejus nioenia appreheiitlcutes, comiir Rcy- congaudelis, el saluli anidelis, cur Chrisliaiiis civi-
intindo cum ipsis turribus posl obsidionem Anliochioe btts, videlicet urbis Laodiceac injuste viin inlulistis,
coiiliileruiil. Winemarus, magister et duclor pirala- lurres eortim cepislis,' cuslotles trticidastis, et adhuc
rum, pusl haec a Turcopolis et militibus rcgis Grse- iirbem obsidione vastaslis? >'His audilis, episcopus
corum caplus et carceri depulaliis est; sed ducis D ] benigne el patienti auiiuo excusavit se, ac se suos-
Godefridi inlcrvenlioiie post plurimum lemporis a que in omnibus igiioianter deliquisse profitelur,
'carcere et vinculis educlus est. Comcs vero Rey- dicens: i Mundi a sangtiine hoc smnus. Nam'cufn
inundus posl caplionem Antiocbia;, decrelo ilinere rudes ac loiius guerrae ignari navigio ad has parlcs
suo in Jerusalem cum coeleris, imperatori Constan- venissemus, Boemuiidus ab Aritiochia nobis obviam
(inopolis Laodiccam civiiatem Turcis et gcnlibus factusest,qui cives Laodiceacfalsos Chrislianosesse
ereptam reslituit el sic fidem inviolalam illi reser- asseruit; eosdem etiam semper Cbrisiianis confra-
vavit, Juraveral enim sibi, foediisque perciisserat ' tribus adversari, el tradilores peregrinorum apud
cum eo una cuin Godefrido el principibus cacleris, Turcos el Sarracenos fuisse illos summopere refere-
de ciinetis urbibns, caslellis et lerris ad rcgnuhi - bal. Ad hoc ulciscendum, opem et virtuiem nostram
ipsius pertinentibus, nibil qiiidquam de omnibiis precatus esl. Nos vero verbis et asserlionibus illius
retinere aut mentiri. Hae de causa Boemundum prin- credentes, hosqne cives sceleralissimos sesiimantes,
cipes, ab Jeiusalem regressi et iu lermihis civitalis vires el opem sibi ad obsidendam urbein et ejns
Gybel bospitati, comperientes Laodiceam injiisle habitatores conlulimiis, et obsequium nos praeslaro
obsedisse, ac iinperatori comitiqiie lleymundo iujii- Deo in occisione illoriini arbitrali sumus. S«d nunc
5ft7 ALBERICI AOUENSIS 56g
vetilaiem ex ore vesiro novimus, quomodo invidia I* civitaiis ullro sibi a civibus patefaetas introicrnnl in
el avarilia , non Dei gratia, hos Boemundus perse- omni snsceplione benigna. Boemundum enimprociil
quitur ; et nos misere decepit ad obsidendos et abstitisse, el abhinc tisque ad dimidium niilliare
pnniendos Cltrislianos. El ideo sine mora ad nostros cOnsedisse, eis nunliatum est. Comes ergo Reymun-
rediluri, rem aperiemus, el sic ab urbe eos el ab dus eum quingentis fratribus suee societatis ntuni-
omni impugnatione cohibebimus. » lionem urbis ingressus, suttm vexillum, quod erat
CAP. LVHI.—Boemundns, nolens obsidionem sol- notissimum, in eminemioris lurris erexit cacumine,
vere, deserilur ab omnibus. custodia suorum per universas Laodiceoe turres
IIoc diclo, nuiUii ab exercitit Hierosolymitarum locata. Cseteri vero fratres et om-
comprimores per
ctim Pisanorum episeopo profecti suut. Sed Boe- nia sedilicia domorum exlra et infra
mundum in nimia avarilise suoepertinacia reperien- hospitaudi
gralia divisi sunl. Circiler viginti millia Hierosoly-
tes, Icgalionem confratrum et comprimorum benigne mitanorum erat numerus , quaudo ab Jerusalein
sibi.aperuerunt qualenus ab urbe Laodicea arma et revcrsi, Laodicea- confinia inlraveruiil, quibus om-
vires suas amoveret, ne erga imperalorem Graeco- nium rerum vilee neeessariarum
copia a vendentibus
rum fitlcm promissam meniirenlur, et reditus sui concessa est. Mensis euim September et Autumnj
impedimenlum gravissiinum in regno illius pateren- 1R tempus erat, quando Laoiliceam pervenerttnt. Ubi
ttir. Boemundus vero, auditis nunliorum verbis, pe-
prsecipua uberlale frumeiUi, uvarum, musii, olei et
titionem ct admonilionem fidelium prorsus sprevit, bordei fnientes, quindecim dierum spatium Isetanter
ct nunquam se recessurum a muris el mcenibus
peregerunt, tivibus urbis et peregiinis Pisanis ac
Laodiceac asseruit, donec urbs et cives suae manci- Genuensibus omnem familiaritalis et affabilitalis
parentur dilioni. Nuntii autem omnia responsa et muiuam gratiam exbibeiitibus.
aspera verba Boemundi ejusque impaiieiitiam ad CAP. LX. — Roemundus Laodicensibus reconcilia-
exercilum referentes, primoribus indicant, ae iras lur, el quibusdam atih.
omnium .vehemenler acuenles, eo animos illorum lnter baec muluae charitatis gaudia utrinqiie sui
commovent, ut arma acquiri et bello aptari uni- recordati Christiani nominis et comrouniter liabitee
versi, parvi et magni, moiiereninr. Ad boec episco-
et iribulaiionis, passionis el pristinse dileclionis, inter-
pus, Boemundi jnlenlione responsione cognila, nuntios consiituerunl, qui Boemundum de injustitia
in caslra et classes suorum descendens, universos sna
in suo erant comitalu catisam edocuit arguerent el de concordia interpeilarent, qua-
qui et com- tentts compunclus fralribus reconciliari non abnuc-
moniiionem Christiani exerciius. Sic cunctos Pisanos
'
Q ret, fralres qttOqtie euin salisfaeientein benigne in
etGenuenses, in Domino Deo compunctos, ab ob- concordiam et charilatein
sidione urbis et auxilio Boemundi revocavit, ne reciperenl. Boemundus,
his auditis nuntiis, coinpttnclus super omnibus, in
ullra ad subveniendum manum in cives mitlcre unitatem et dilectionem feslinanter redit.
Elenim
proesumpsisscnl. Boemundus ergo videns se auxilio stnlulo die in Laodiceee colloquio ha-
suas nimitim et campeslribus
destiluluin, viresqne attcnualas,
fideles Cbrisli ac bello et armorum bito, prsecipue inter duos comiles Reymundum cl
quod principes vi
cum amovere conspirassent, vespere coelos lerras- Boemundum, deliinc inler alios pax el amicilia fir-
mata est, et omne vetus odium penitus exclusum.
que obunibranle, ab obsidione murorum procul cuiri
omni manu sua secessit, et confralrum voluntati, Sicque triduo cum illis Boemundus moram faciens,
in obsequio cliaritalis victoriam Jerusalem sciscila-
nescio ainore an limore, nolens volensque, oblem-
tus est: post lieec Antiocliiam cum suis reversus
peravit. esl. Robertus vero Flandrensis, Roberlus pariter
CAP. LIX. — Armali fideles Laodiceam pervenientcs, JSorlhmannorum princeps, G-astus deBurdeir, Cutio
Boemundum fughse reperiunl. de Monte-Acuto el coeteri compares, post aliquol dies
Crastina vero die per universum mundum relala,
redilum navigio constiluerunt ad lerram nativilatis
omnis mttliiludo peregiinorum armis et loricis in-
suoe. At comes Reymundus, metuens Laodiceam et
duiintur; et iter insislentes, plurimumque diei per- 0 Tor.losam
acto , Laodiceam pervenerunt in vexillis oslreis urbes, quas diflicili labore subjugaverat,
ex Boemundi avaritia et instabilitate amitlere, cum
tubarumque mulliludine. Sed nullam conlradiclio-
nem sibi resisleniitim invenienles, pacifice porlas plurima manu suorttm sequacium remansit.

LIBER SEPTIMUS.

CJ.PUTPRiiMtM.—ChesAsivr, transgressores fmderis, duci Godefrido singulis annis conferre, concussi

dux obsidet iterato. limore victorioe quam acceperat juxla AscaJonem,
Postquam cives Assur, vulgariter Arsid, ex con- prorsus negaverunt, obsides illius pro paclo amici-
silio invidoram, urbem el rtdilus, ouos pepigerant tiaa datos, inique retinentes, et suisgaudentes re-
 5S9 HISTORIA HIEROROLYM.— LIR. VIJ. K7i>
ceptis, qui.in fide thale servata ducis evaseranl ctis- A oppugnaslis ! Hoc dicto, ab inlus mangenellis, bali-
lodiam, ultra se a facie dttcis forti muniere tutela. stis et sagitiis viriliter resisientes, lirbeiii in n.ia-
Quapropter rex ira molus, cseterique nobiles et chinaexpugnanlesducis milites nitebantur repellere.
ignobiles, qui secum remanseranl, nempe "Willhel- Palos enim ferreos et aculos, oleo, stuppis, piee,
inusde Montpelir, Wernerus deGrera, Geldemarus; ignis fomite involutos, et omnino aqua inexstingtti-
Carpenl., Wickerus Alemanus, universi equites et. biles creberrima jaculatione a moenibus intorqne-
pediles Chrisliani cum tribus millibus urbem cinxe- banl machinsetrans laiirina>.cornua,quibus vimincae
runl, in circuitu ejus tabernacula sua cxtendenles. crates opertae eranl ad excnliendos injeclos ignes.
Coliocatis ergo undique tenloriis, aptaverunt machi- Sed tandem paulalim'-(lamma suscitala, et vircs
nas et instrumenla mangenarum, spatio septem undique in arida materia rapienle, tota macbina
liebdomadarutn summo sludio ea fabricantcs. combusta humi procumbens corruit eum tribtis
CAP.II. — Lacrymosa narratio de Gerhardo milile. ccenaculis : in quibus viri bellatores amplius qtiam
Applicitis landeni nuiro ingeniis, fortiter civesi quinquaginla, a duce et coeteris primoribus consti-
oppuguabanl. Illi vero non scgnius pro vita resiste- luli, nunc undique flammarum invasione occupati,
bant a tunila arce et moenibus. Sed fruslra viden- cuin ipsa machina ruinam perpessi sitnt. Alii fraclis
tes sein defcnsiane desudare, malum navalem pro- B cervicibus et colfo, alii semiputatis cruribus eorum,
ccrap-alrituojnis, qui in media urbe jacebal, funibus aut brachiis, quidam ruplis visceribus ab intolerabili
et catenis astriclum levaverunt in allum, in quo, massa lignorum, nec ulla ope liberandi, una ctim
unum de obsidibus ducis, Gerhardum pra3dictum, lignis in favillam ct cineres redacti sunt. In quibus
ortuni de genere Hamaicorum de praesidio Avennis, Franco de Mechcia villa, quae est super Mosam flu-
mililem egregium, aflixerunt in modum crucifixi, vium, miles imperterritus, ab ardeniissima trabe
manus et pedes illius extendentes funibus, qttem occupatus, eodem igne inexsiiiiguibill incendio
jamdiu poenis consumplum a carnificibus arbilra- concremari ab omnibus visus est.
baiilur Cluisiiani. Sed ereclus et afiixus in culmine
mali idem Gerhardus,-in lianc miserabilem vocem CAP.IV. — Exhortatio ducis ad miliies.
cum lacrymis erupil, ac dticetn alloquilur : 0 dux Continiio sine mora Rolholdiis, miles acerrimus,
illiislrissime, nunc reminiscere quomodo tuo prm- vidensquia ars el flamma Sarracenorum invaluit,
ceplo htic obses el exsut iriter barbaras naliones et niachiiiaque cum inbabitatoribtis suis Iiunii procu-
viros itnpios transmhsus sum. Ideoque peto,v,l aliqua bnit, a mceuibus urbis, in qiise a machina descer.-
misericordia vel humanilale super me movearis, el derat ante incendium una cum Pelro Longobardo,
tain gravi et soevo.marlyr.iome perire non patiaris. ^1 ' milite
pra;cIaro, celeri pede desiliil, quod nullum eis
Cui dux : Nequaqiiam, o Gerharde, miles acerr.me, auxilium ferebatur, et in vallo juxta muros consli-
tui mhereri possum, el tot homines avertere a vin- terunt illaesi. Sarraceni aulem videntes eos juxla
dicta civitalh hujus. Et ideo, si fiater meus uterinus nmros corrtiisse, ferratis sudibus et immensa mole
esses, ul Eu&tachius, hac condilione liberari non pos- lapidum viros opprimere eertabatit; sed Deo pro-
se%, :tl urbs illwsa permaneal. Mori siquidetn hubes, tegenle, el galea fortissimaerebros ictussustinenle,
et utilius cst, ut solus moriarh, quatn decreium el vivi et ineolumes ad socieiatem Cbristianorum re-
jusjurandum noslrorum violelur, et urbs hmc semper versi sunt. Dux itaque cernens sic suos audacissi-
peregrinh habeamr infesta. Si enim prwsenti vita mos niilites gravi inlerilu et ruina corruisse, alios
moriaris, vhere habes cum Chrhlo in cwlestibus. exslinctos et combustos, alios enervatos, et omne
Hsec Gerhardus inlelligens, et nulla se lacrymarum opus rnacbinae celeri strage etedaci flamma con-
prece videns proficere, summopere ducem exorat stimpttim, ac plurimos Chrisiianse societalis animo
ut equum et arma sua sancto proesentarel sepulcro, deficere fugamque ineditari, moestus et dolens, uni-
quse illicDeo famulantibus pro remedio animae suae versos desperatos revocare coepit ad assullum urbis,.
largiatur. Adhaec dux etuniversa multiiudo Chri- .n ad inleritum adversariorum, ad firmandam obsidio-
slianorum forliler assiliunt urbem, in conlratre Ge- nem, dicens : Ah! miseri el inuliles, ad quidde lerra
rhardo lolius pietatis et misericordiae oblili, urbis el cognatione vestra exiisiis, nhi ul animas vestras-
defensores in sagittis et fundibulis et mangenellis usque ad morlem pro noinine Jesu darelh, elredem-
circumquaque impugnantes. Et jam inter plurimas ptione sanclm Ecclesim et liberatione confralrum
sagiltas incaule remissas, decem sagittis ejusdetn vestrorum ? Ecce civilas hwc, el universm naliones
Gerhardi corpus confixum et vulneralum est. in circuilu, Jerusalem urbi inimicanlur, et insidian-
CAP.III. — Ubi, ducis machina procumbente, plurimi lur saluti noslrm; quarum hmc una est, quam obse-
Christianorum pariter conftugrarunt. distis. Videte ne deficiath a proposito vestro, el tam
Gentilesaulemcernenles quia vir slrenuus, omni viliier effeminali, hanc urbetn insuperatam retin-
pielate a cordibus suorum exclusa, vulnerarelur, sic qualis. Agiie ergo poinilentiam luxurim veslra fwdis-
duci et omni populo Chrisliano magnis blasphemiis simm, cjuam in hcc via sancla incesti exercuislis, el
improperabant, dicentes : Gensimpia et crudelh,qui omnium iniquitalum veslrarum^ quibus graliam Dei
ininime fralri el conchrisliano veslro parcere curasih, offendhiis; el sic Dominum cmli, apud quem non est
sed acrius,iilo vho et ejusperdilione, urbematq.ue cives iniquilas, venia et confessione delictorum veslrorum-
571 ALBERJCI AQUENSI5 «3

purgati, facite vobh placabilem; quia sine illo nihil i t civeS Assur impugnarenl, ac bello lacessereui.
potesth (acere. Civesvero prseeaventes, ne aliquis impetus attl in-
CAP. V. — Populo pmniteniia indicitur, sed concre- sidise illorum ex improviso nocerent, ncquaqiiam
mata simili machina, ilerum pleclilur. longe a muris procedebant. Unde milites ducis sata
Ad banc ducis vocem ei admonitionein universi et vineta illortim per singulos dies depr*dabaniur.
inieiili el limore lunc solalio robo- Tandem iidem mililes Ubristiani videnies quia nihil
fugoe concussi,
et validius insidiis aul assuliu proficerent, Jerusalem et ipsi re-
rati, obsidionem circa Assnr amplius duorttm inensium se ab omni
quam aniea firmaverunt, donec el altera machina versi, per spatium conlinuerunt. Sic securi facti
iterato fabricala muris applicarettir, per quam civi- inipctu et infestalione
nihil ultra oesiiniantes, in
ias capla redderelur. In hac landem repenis omni- viri Assur el adversilalis
Arnolfus cancel- negoiiis suis paulalim ab urbe procedebant incatite,
bns, craslina lttce piimum exorla, excolebant. Boemuntlus secus civi-
larins sepulcri Dominici, clerictis illuslris et Deo et vites agrosque
latem Antiochise audiia Christianorum victoria, e.t
devotus, ipsum ducem el universos magnos et parvos Godefridi ducis
de et durilia cordis gloria el exallalione in Jerusalem,
caqiit redarguere perfidia qua ex verbis el relatione Roberli Flandrensis, Roberti
in fratres suos, Geiiiardum el Lamberium, malo et caslerorum redeuniium,
aflixos et apud Assyrios obsides derelicios, peecave- ] Nortlimannorum principis
fratre admonito per lega-
runl. Idcirco omncs de hac impielate cunclOTumque Baldewino ejtisdem ducis
tos, viain Jerusalem insistere decrevil atl visiian-
foeditale deliclorum ad confessionem et correclio-
dum locum Domini scpulcri. Quibus Dagoberlus Pi-
nem palerne cobortaliisesl. Sic ilaque eo adhortanle
sanus episcopus cum onini coniitalu suo longo lem-
a.d compuiiclionem cordis , el veniam culparuin
pore (liium mensium) in t-egionecoinmoralus Laodi-
suarum, lacrymis profusis in tinam eriguntur volun- nunc in via hac adjuncltts est; daiisque inuneii-
lalem ad urbis obsidinnem, rurstimque componen- cese,
eum utrisque paclus est amiciliam de die in
les machinam el lornienia Iapiduro, longa tempora bus,
dieni in omni scrmoneet actione simulaise religio-
circa niuros expleverunl. Atl insiar vero magnilu-
nis, cunctis nimium acceptus. Natali aulein Domini
dine prioris machinae altera ha-c machina facta et
in proximo facto, praefaliprincipcs cuin ingenli ho-
composita, muris civilaiis in viriuie loricatorum
nore el comilalu Christianorum Jerusaleni sttnl in-
ac mulliludine virornm ct mulierum trans vallum
et in coenaculis viri fortissimi et grcssi, duee Godefridoglorioseeis occurrehte.etprse
applicata est, cjus desiderio eos videndi, pia eis os-
audaces ad gaudio nimioque
piignam civibus iiiferendam conslituli cula faciente.
stinl. Haec atitcm macbina dum sic trans vallum .
u CAP.VII. — De ambilione patriarchalus Pisani epi-
Iraberetur, ut muros civiiaiis phniinum snblimitaie
scopi.
superaret, viiique ex ea arcu, jaculis ac lanccis
ma:nia oppiignarent, civcs ctiam in moenibus consi- Aliquot deinde diebtis transactis, episcopus Pisa-
roiillum fautoribus Baldewiuo el Boemundo
stentes giaviter vexarenl, siinili jaculaiionc palo- liiis,
sibi conquisitis, duci adeo gralus et dilccius fiert
rum ignilorum, ul priorern machinam, Sarraceni ad palriarchalus dignitatem pro-
oam infixcrunl, quousque flamma suscitala invale- ccepit, quousque
vebi collalione poiius pecuiiioe quam dile-
sccns cralcs, posles, trabes invasit ac combussil. clionemeruil, novaeecclesiae. Idem vero Dagobeitus, cuni
Mox ad exstingueiidam macbinam de omui exercitii
adhuc Pisanus essel episcopus, ah Urbano Romano-
el lenloriis couciirrunt viri ac mulieres, aquam rum summo
in pontifice in Hispaniam dircctus iu lc-
siiiguli singtilis vasis afferenles. Sed miniroe Christiani cullus et religionis, lionorifice
galionem
profecit tanla aquarum suffusio. Nam hujus ignis ab
eral el flanima rege, Alfonso nomine, sttsc ptus est, el ab om-
geniis aqua incxslinguibile, magna nibus episcopis ei archiepiscopis regni iliius in obe-
et insuperabilis, ideoque machina nequaquam po-
dienlia et cbaritate quin el muneribus pretiosis ac
luit exsiiiigui, donec peniliis combusta rtiinam
magnificis, tam in auro qtiam in argenlo et oslro ab
iiiagnam faciens, quamplurimos virorum ac liiulie- D
rum circumstanlium diversis plagis altrivit. Alii ipsocsl. rege cunclisque piimoiibns dilalns et honora-
lus Innoluit eliam pluiimis quomodo aiietem
ibidcm morlui, alii membrorum laesione enervaii
aureum miri decoris et operis idem rex iiluslris pcr
jacebant, quidam seuiineces quassalis visceribus maniim ejusdem Dagobeiti domino aposlolico cbari-
purpureum sanguinem vomebaul; alii flammis suffo- latis causa dono miserit :
a nemine liberari roiserc qtiem ille cum csctcra
caii, valentes, periclila-
baiitur. UIIUScral clolorpereuntium, nulla quies. undecunqtie collecla pecunia inardescens avariiia,
celando relinuit. Et, ut pro vero aiunl, quibus res
CAP.VI. — Solula obsidione Assur, Boemundns el pattiil, hanc massam grandis talenli el arietis atirci,
Baldewinus sanclam chilatetn ingrediunlut: roortiio Uibaiio ponlifice, Jerusaleni deiulit ac
Nibil bis ingeniis duce proficienle, consilio suo- Btemundum Baldewinumque corruinppiis, Godcfrido
runi acceplo, eo quod civilas Assur, hoc lempore duci arielem et coelera munera coniulit: sicque.pa-
gravissima; hiemis inchoaiite, prae frigore ct nive Iriarchatus iionore subliniatiis est.
instiperabilishaberetur, Jertisalem Decembri mense CAP. VIII.— Principes cum duce Jordanem adierunt.
mcdialo rediil; setl ceiuum equiles cum duceniis pe- , Jam Dagoberto iu cathedra Ilierosolynjiianoriim
dliibus Rame6 vel Ramae allitulavit, qui assidue sedis patriarcha consliluto, ef consecntlo a Roberto
575 HISTORIA HIEROSOLYM. — LIB. VII. 574
episcopo civitatis Rama, quam vulgariter nominant A auxiliuin el vires regis Babylonite illis adfiieniiit,
Rames, et Nalali Domini in omiii jucunditale el leeli- centum equites Arabes el duccnli Azopart : quo-
tia a viris catholicis el principibus celebralo, rum jussione el consolatione longius quam solebani
Boeraundus, Baldewinus et ipse palriarclia a duce ab urbe ei porta procedere procsumebant. Audiio
impelraverunt ut sic iler moderarenlur, qualenus landem in Jerusalem adventu illortim, surrexerunt
ad Jordanis flumen in vigilia Epipiianiee Domini clam duce decem mililes Chrislianorum, el in ler-
convenirent, ubi Dominus Jesus a Joanne baplizari mino Raroelis consliterunt ad cxplorandam rei ve-
dignattis esl. Qui volunlati etdesiderio eorum salis- rilatcm, titrum mililes Babyloniae adfuissenl ia
faciens, in omni apparatu et virtule peditum el auxilium urbis Assur. Qui proliuus qtiinque armi-
equitum cum cis ad ipsuni flumen descendil: in quo geros direxerimt ante moeniaurbis ad lacesscndoset
prae gaudio loti suntel delectali. Posl Iioec Baldewi- prodticendos viros, quoruin fama erai; ipsi vero
nus et Boeniundus in omni hilarilale el miilua gra- decem in campeslria Assur dcscenderunl. Armige-
lia cum duce leetali, illic in regione Jordanis, dalo ris aulem discurrentibus in equis ante moenia urbis
cum lacrymis osculo, ad invicem dissociaii sunt: ex decreto decem mililum, tviginla cquites Arabiun
Godefridus cum palriarcha reversus Jerusalcm, „ ab urbe subito exierunt armaii, eosque graviier in-
Boemundus vero et Baldewinus Anliochiam et Rohas seculi sunlj post terguin relictis insidiis. Armigeri
reversi sunl. vero qtiantocius equorum velocitate ad decem cqui-
CAP. IX. — Ubi cives Assur gravi membrorum ab- les Clirisliaiiorum fugani inieruut. Quibus ad sub-
scissione mulluniur. veniendiim decem domini sui illico in equis el armis
Dehinc menseFebruario mediante, cives Assur, adftierunl; et triginta Arabes in fugaro remittentes,
duin secure de die in diem in omnibus negotiis usque ad portas ct mcenia Assur cos perseculi sunl,
studerenlet pacifice ad cxcolendas vineas et agros tres illorum in momenlo perimenles; quoruin capiia
procederent, quidam Sarracenus ex civibus urbis abarmigeiis amputata, cum equis et spoliis eortiiti
Assur, utgraliam invenirel in oculis ducis, omnia aflerenies, Jerusalein cum gaudio reversi stint.
propalavit, quam securi et nullius morlis respecium CAP.XI. —Apv.d Assur ilerum Babylonici a dnch
habenles, ab urbe cives exirent ad omnia quoecis miliiibus deltuncanlur.
erant necessaria. Dux aulem, Sarraceno audilo, Comperta hac victoria, et lain laudabili audacia
benigne illi in omnibtis aurem adhibuit, el curani tlecciii equiium, dux et universi sui leetaii suni.
cjns egil ut sic magis viro blandirctur : unde ab i!lo Unilc ceiiium et quadraginta eqtiiles convocans, in
tradilore dies desiguala esl qua illos iu vineis agiis-' G iiisidiis versiis Rames conduclu Werneri de Greis,
que laborantes alios occidere, alios pcssel comprc- ac Roberii probi militis de Apulia, iluros constilnli,
liendere. Eadem itaque die illucescenle, Godefiidus uiAiahes mililes aliqua arle lacessilos, et ab urbe
dux quadraginta milites armatos juxla Rames in Asstir prodticlos circtimvenienlcs, aliquid insigne
insidiis consliluil. Qui Sarracenos ad mil/e egressos cuni cis molirenlur. Manserunl ilaqtie lii niiliies
rcpeulino impetti equorum agressi sttnt, et eos ssevo CbrisiiJni dueis jtixta Rames in insidiis dtiobtis die-
vulnere inteiimenUs, snpra quingenlos naribus bus douec civcs Assur tertia die egressi fiducia suo-
ampulatis el manibus attl pedibus in campo semivi- riiiu iiiililum per agros cuin gregibus suis, ignari
vos reliqiterunt, ipsi vero vietores cum caplivis loiius infeslationis, vagari secure cceperuni. lihs
uxoiibus eorum et pueris Jerusalem reversi sunl. vero siiu- respectu periculi vaganlibus, viginli mili-
Cognita hac strage gravissima, tota civiias Assur lcs coriiiiiuo ab insidiis et socielale ChrisLiaiioriiin
dolore et lamenlis commola est et universi in ea ha- cgressi, prxdam undique conlraxerunt, vi ctiain
biianles : qui sine dilalione rcgi Babyloniae laui abduceiites; sed mox a niilitibus Assur «xcussa esi.
crudelis fama; et damni nuutios miscrunl. Ad haec loia maiius Christianorum consurgens ab
CAP.X. — Milites decem Chrhliani triginla equiles <^ insidiis fortiler assilierunl; mililcs quoquc Arabu-a
gentilium fuganl el necant. el Azopail omnesquc pedilcs illorum ideni fecerunt
A.uditoquidem lam crudeli nuntio Meravis, qni cl uirinque grave commissum est preelium. Tandem
posl regem secundus imperat, cl cujus voci omnes Cbrisiiani prxvalenles, pluiimam partcm illoruiu
cives el universa: civiiates de regno Babyloniie obe- occideruni proedamque retiuenles cuni plurimis
diunl, turbalus esl vehemeiiter statinique centum equis ct captis ibidem niililibns in gloria ct jiicun-
eqniies Arabes et dticentos Azopart mittcre se pro- ditate Jerusalem reversi sunl. Residui auiem Sarra-
misilad siibveniendum civibus urbeiiique luendain : ceni, qui pauci vix evaseranl, cum fama lucluosa
non cnim passus cst ad aures domiui regis Ba- Babyloniam reversi suni, el rcgis iram Babylonic-
bylonise Ammirabilis tam gravem legationein perve- riimque nietum adauxisse nulli duhium liabeatur.
nire, ne corejus nimium gravarelur. Intellecto hoc Dux denique Godcfridus de prospcro eventu sucrum
solamine, quod promiseral Meravis, mtiltum gavisi non ad modicum loelatus esl.
sunt cives Assur, etab illo die porlis aperlis, ipsi et CAP.>'ll. •—Assur chitas facla est tribularia , et
omnia armenla secure in agros procedebant, sed non Joppe insiuuraiur.
lamen longe ab urbe. Deinde oclo diebus transaclis Sic landem civitas Assur uedio affecta, nec regis
575 ALBERICI AQUENSIS 576
stu auxilio videns 6e posse resisiere, pacem com-. A stianis muliiabant: et sic lsctitia magna in populo
posnit, claves portarum et liirrium duci obtulit, facia est. Omneirivero commuialioiicm et egressio-
faclaei tributaiia. Cujus liibtita Roberto, milili prav ncm per mare omnibus genlilibus interdixjl. Erant
c-laro tl<;Aptilia, pro conveniione solidorum a duco enim custodes et iiisiilise dilTusa:per marc, ne quid-
coucessa siiut. Post h;ec dtix volens atlhuc amplitts qtiam gentiles navigio suis civitatibus inferrenl tinde
urgcre et subjugare civiiatem Ascalonem, et cocteras civiiates, necessariis opibus abiindanles e( confisoe
urbes sub regno Babylonise de[)rimere et debellare factaj, rebelles superbirent, et foedere neglecio, tiuod
Joppen, quae vulgariter Japhcl dicitur, aiiiiquo ex . cum duce pepigerant, exallatoe resisterent. Si qui
lcrniino dirulam reoedificaii mui-isqne mimiri con- vero ab Alexainiria, Damiata vel Africa navigio
siiluil, quaienus illic portus navium fierel, ct abhac veniebanl, cum opibus suis a militibus ducis capti
cseleris genlilium civitatibus locus essel resistenili detruncabantur. Similiter Sarraceni Chiisiiaiiis
ac noceudi. Firmata ac niuniia civitate Japhet, ab nullam in mari pacem servabant; soltinimodo
omnibus regnis et iusttlis Chrislianorum inercalorcs paccm et fosdus titiinque slatiierunt super terraui.
viloeneeessaria affeienlesad ejus portum accedebanl; IIajc.pax niiniuin adeo inter duceni et ammiraldum
peiegrini quoqne advcntantes iisqtiequaqtie sectirc Ascalonis esse coepil, nt cives illius pacifice cuni
illuc tlescendebanl, |corpora sua hospitio el quietc " rebus venalib.us peneirareut, ct viri Cliristiani si-
curantes. mililer Ascalonem sine iinpedimeuto proficisce-
CAP. XIII. — Principes circtimjacentium civitalum rentur.
munerarios se duci sponle offcrunt. CAP.XV. — Supra diclus Gerhardus incolumis re-
Sarraceni autem dolentes el irislcs facii stint, eo miisus beneficiis honoratur.
quod ab bac civitate reoedificatael instaurata uni- Ctim hsec pax lanlum cresceiel, et amicilia; magis
versoe civilates gentilium iu circuilu snbjtiganiae, ac magis juiigci-eniur, qtiadam die idem praeses et
debellanda: ac devaslandsc essenl, Clirisiianoiumqtie ammii-aldus Ascalonis Gerhardiim de proes.dio
vires per mare adveiiianles de tlie in diem augeren- Avennis, ab omni plaga cuiatum, honorifice veslibus
tur. Quitl advcrsus boc facerenl, geutiles iiiliil mc- induium et equo optimo impositnm, duci Clirislia-
Jius senserunt in onini consilio, nisi ul legaiio ab nissimo Jeiusalem dono remisit : quem muliis jam
Ascalone, Cacsarea et Ptolemaide vel Accaron ad diebtis in Assur obiisse dux et universi Chrisliani
saluiandum ducetn niaturareliir ex parte ammiral- exisiimabaul, nescientes quod a malo deposittis, ab
dorum preedictarum urbium. Nec mora, lcgatio ad Assur eidem ammiraldo missus fuisset. Dux itaqne,
aures ducis et omnium primatum suorum Jernsalem viso et incolumi receplo Gcrbardo, dilecto milite
in bunc modtim delata est : Ammiraldus Ascalonis, suo el egregio adolescente, gavisus esl vehemenler.
trmmiraldns Cwsarem, similiter ammiraldus Plole- Cui statim in remunerationem sui magni Iaboris
maidh, duci Godefridoin omnibussaluiem. Exoramns jnaxima tcrrse beneficia centum marcarum cum
te, ducem giorioshsimum ac magnificum, quatenus castello, quod dicilur aa S. Abraham, in prsjsentia
gratia et concessu luo chct nostri securi el pacificead omnium fidelium qui aderant, Iargitus est. Ccepit
negotia sua procedant. Et decemvatemesequos mulos- deniqtie ab ea die super terram magis ae magis pax
que tres, corpore elegantes, libi mitlemus; ac singuiis liinc et hinc multiplicari, donec laedio facta est mi-
mensibus quinque millia byzuntiorum in ralione tribu- lilibus Galliaepugnacibus.
totum reddituri sumus. Hoc pacto niinium pax facta CAP.XVI. — De perlinacia Grossi Ruslici.
el (irmala esl, quin abbinc amicilia fieri ccepit de Postboec non multa mora Tankradus duci Jeru-
<diein diem, precipue inler ducem et ammiraldum salem occurrit in adventu Nalalis Dominia praesidio
«ivitaiis Ascalonis, et donorum copiae duci accres- Tabarioe, quod dux idem vallo et insuperabili mimi-
«ebanl in frumenio, vino, liordeo et oleo plus quarii tione in montis arduo reicdificaveral, et Tankradus
dici et niemorari possit. Similiter Coesarea et Ac- dono ducis ad itienJum susceperal : valde lunc con-
«aron, datis muneribus auri et argenli, pacem et n questus el auxilium pelens, eo qttod terra el civitas
securitaiem oblinebant. Incubttit enim timor Chri- Grcssi Rustici, regno ^Egypti adjacenies, sibi rebel-
siianissiini dticis universas terras et regiones gen- larenl cl reddilus reddere dedignarenlur. Hoc dux
tium. audito ci molesle acceplo, post dies oclo precibus
CAr. XIV. — De eodem, et qnod dux pacem sialuerit Tankradi salisfaciens, duceniis equiiibtis et mille
per lerram. pcditibus terram regiotiesqiieCrossi Rustici ingres^us
Principes deiiinc Arabieofamam dticis tam glorio- esi, el prseda innuineraliili umlique conlracia,
sissimaro intelligentes, pacem et ipsi pariter et ami- liomines genliles alios irucidari.aliosjiissilcaplivari,
citiam ctim eo compoiiebant, sub hac contlitione, ut coetcra vero omnia in flaminas el c;edes usquequa-
pacifice Jerusalem et Joppen sui mercalores, omriia que redegit. Moram ilaque in regione hac dtice per
corpori necessaria aflerenles, sine interdictione cum dies octo slrage et incendio faciente, Grosstis Rns-
Christianis pretio mutuarent. Quod sic aetum esl: licus, princeps regionis, Iegationem direxil propter
cl allatasuiit abundanter universa tam Joppen quam auxilium Turcorum, si Ibrle viribus illorum fretus,
Jerusalem in armcnlis, bobus, ovibus et equis, vcs- duci occtirrens, rcsislere posset. Ilic princeps ap-
iibus cl anuona, et omnia scquo prelio cum Chri- pellatus esl a Gallis Grossus Rusticus proe Himia
 577 HISTORIA HIEROSOLYM.— LIB. VII. *W
pinguique corpulentia vilique persona in qua lotus A vel vivere vellet; alioqnin propier atiriim vei argeri-
ruslicus esse videbalur. Princeps vero Turcorum et lum vel csetera dona se ilii amiciiiam servare noii
rex Damascenorum illius audita legatione, quin- posse. His igitur audilis, prihceps Damascenoruin'
genlos Turcos sine mora illi misil in auxilium. Jam vchemcnte ira molus esl, apprelieiisosque viros
Christiaiii milif.es post diutinam et nimiam slragem quinque decoljari jussil; sexlum aulem quia Turco-'
de terra Rustici cxierunt, duce semper cum prseda riim seciatn arripuit, vilae reservari pncccpii. Isio-
gregis et veslium cscterarumque rerum in froiile rum lam egrcgiorum Icgaionim cacde crueiitissima
gradiente; Tankrado vero a longe post tergum cum ducis ad aures perlaia, vehemenler una cum Tan-
cenlum equilibus cuslodiam facienle. Et ecce post Jirado el oinni Ecclesia lurbalus est. Qui coiitiriuo'
pauluin Tiircorum milites cum fcstinatione visi sunt accitis undique viribus cquiium el peditum, in ter-
adesse. Qtiibus Tankradus non segniier occurrens, ram Damascenorum adversus iiUerfeclores fralrum
cum illis prselium comniisil. Ulrinque hac die bello descendit, per dies quindecini terram et regiones
gravali sunt, alii occisi, alii vulnerali; Tankradus depopulatns, nemine sibi resistente. Yidens crgo
vix elapsus esl. Vespere aulem faclo, dux el lota princeps regionis, Grossus Rtisticus, quia a fiicie
mamis illius per campestria, positis arniis, perno- Clirislianorum nil sibi nil Turcis iulactiun remanei
clans et ignorans qtiomodo Tankradus cum Turcis " bal, nolens volens foeduscuni duce el Tankiado per
commiserai. bellum, lolus adlmc de eventu illius erat ctissil; Turcos vcro renuit, quorum auxilio siare
ineerlus, qunusque ea nocte media incoluniis ereptus anle faciem Chrislianissinii ducis prorsus lioit
est cuin stiis sodalibus, qtiorum aliqui sagillis gra- valebat. •"''
vati suul. Dtix vero ul inlellexit quomodo Turci Tan- CAP.XVUL— Ubi dux gloriosus cmpilwgrotare.'
kraduni a Damasco perseculi fuerint et cum eo IIoc fcedcrecum principe praedicto corifirinato siib
bellum comniiseriiil, jussil sumnio mane diei sequen- raiionetribulorum,diixperPiolcmaiilem, Cocsareaiii
lis acies fieri, et Turcis eorum persecutoribus oc- elCaiphas regredi disposuit: cui animiraidusCacsarea;
currere. Sed nec unus in regione hac reperlus esl. in occtirsum vetiieiis benigne prandium dblulit. S'eU
Nam egregii ducis pracseniiam niinium vicinam ille cibum coniradicens, lantuni de pomo cedri gus-
persenlientes, per lotam nociem iu sua reversi snnt, lans cuin onini mansueludine el gratianim actidrie,
ulu-a ah iiisecuiione Tankradi c-essanles. Posl haec posl motlicum gravi in-Jirinilate correpius est, di'-
dux in Jerusalem rediit. Tankradus Tabaiiam cuin vertensque Joppen episcopum el ducem Vcneioruih
suis pariler regressus, sexaginla milites sccum in apjjaralu copioso et armonim iiitiltitudine rcpe-
habens, illic morani fetit, singulis dicbus Damascum f, rit...Cognilo aiilem quod conchrisliani essent et lioh
el niuiiicipia Turcorum expugnans, et preedas a hosiiiis col|cciio, secreto hospilium , quod sibi rio-
lerra et regione eorum abduceiis. Arx autem ha:c vum consliuxerat , ctim paucis suliintravil. Narh
Tabaria Sita est juxla locum, qnem appellaiil ma.re molcstia corporis accrescchie preinebatur. Cui qiia-
Tibertadis, duo milliaria habens in loiigiludine et tnor cx suis collateralibus assistcnies, alii petlos
duo in laliludine. Ilanc a dtice Christianissimo stib- illjns in gremio accipicbanl, alii capili ejus ad re-
jiigalatn curii praesidio restrucio Tankradus obtinuit clinandum pcetus suum snpponebant; qtiidam vei'o
in beneficio, eo quod graliam in oculis ipsius inve- siiper cjtis dolore nimium ac dolenlcr flebant, eo
nerii, in oflicio uiilitari probtis, e( quia adversariis qttotl tanlo principe destilui iu boc longo exsilio
Christianorum indeficiens ad resistendurn vide- periimescebant. :'
relur. CAE.XIX..-— Venelorum mutieribus ~dux honoratur,
— ac deinde vehemenlius wgriludine pretnitta: >'
CAP.XVII. Tankradi nunlios princeps Damasccnus
Audienlcs ergo Clnisliarii percgrini quomodo
perdidil; lerram ejusdux invadens, GrossumIlusti-
cum ad fwdus coegil. laritus pi-iiiceps segrotarei, gravi incerore et liicti*
Turci vero Tankradum de die in diem videnles concutsi suni, crebio vistlainJi gratia ad ciiin.ve-
invalescere, ducisque Godefridi vires illi semper ]Q uientes : inter quos ipse dux et episeopus Yenetia-
adesse, pcr aliquod lempus pacem cum eo decre- rum, et eorum primales, introtlucli stinl ad salul/n-
veruiit componere stib liac conditione, ulposf hiijiis dum ipsum duceni, videndum et colloquendum. ln-
pacis terminum, coniniuni consilio inilo, aul sibi tromissi cigo, in ^asis aureis el argcnleis, oslro et
vellcnl subesse, aul omnino foedus cum illo refuta- veslepreliosa, mira et insolita dona duci obiuJenint
rent subire. Tankradns super his cum duce sumplo ac dedcrunl, propter dilcclionem ei desidctium qitoil
consilio, acquievit Turcorum precibus, el plmima videndi eura semper habebanl. Dux qnideni Gode-
niuncra byzanliorum, auri et argenti et oslri ab cis fridus summa cum charilate ea qua; obtulcrant
et Grosso Rusiico suscipieiis, lerram minime post suscepit, et benigne eos alloculus, navali hospiiio
bae bcilo commovit. DeindC transactis aliquantis remisii, asserens se aliqtiaiiluluin infiwiiiiaie de-
diebtts, Tankradus sex hiilites, viros disertos et tenlum ; sed in ciastino, si ei quiilquam remissius
peritissimos, direxil ad princjpem Ttwcorum Da- Jiierit, in aspectu omnium se pisescniai-c'qui etinv
masci, quaienus urbem sibi redderet et Christiani- videre et cogiYoscerecupitbant,el ti;ne libenter velle
talis professionem assumeret, si lan.ien ejtis dono perfrui cortim communi aiTabiliiate. Nocle denique
vel consensu in aliqua parle regionis illius habitare eadem, dclore ac languore corporis Ulius, invale-
K70 ALBERICIAOUENSIS 5S0
scCr.te, a suis, propter nimielatcm ttimulius havalis A . Jesu Chrisli honorifice et catholice liuinatus est,
exercitns, Jerusalcm se deferii jussil ; quoniatn-• ociava die obittis nobilissimi ducis et principis san-
lioc lcmpore, sicul pollicitus fuerat, peregrinis ctse civitatis Jerusalem.
Venetiarum nulla affabilitate poluil communi- CAP. XXII. — Obsidio casleili Caiphas.
care. Gloriosissimo duce infirmifale curriculo quinque
CAP. XX. — Consilio ducis casleili Caiphas obsidio Iiebdornadaruni Jerusalem laborante,. sicul decre-
prwpnralui: lum erat ante ejus obiltim, patriarcha, Tankradus
Ccgnita hac ducis valida segriludinc, dtix el prin- el omnis apparatus Veneiorum cum duce et episcopo
cipes Veneioriim Wernerimi de Greis et Tankradum illorum ab Joppe profecti snnt per mare et aridam
aggiessi sunl, videliccl ul duci Joquerentur quid ad civitalem quoe dicilur Caiphas. Quam a mari et
acturi sinl : sett an civilalem aJiquam iu lillore sicco obsederunt in machina miroe et proceroe alti-
maris obsidentes dcbellarenl priusquam Jerusalem ttidinis cl in lormenlis lapidum seplem, qtiae vorant
desceudant, scn exspectarent quousque, Deo do- mangenas,ad expugnandos urbis defensoies ejusque
nanle, dux sanilatcm reciperet ? Ascenderat autcin habilalores. Appliciiis ilaque muro ingeniis cum
tunc fcstinanter Tankradus Tabaria in Japhet, ve- " ingcnti macbina, ctundiqtie gravi assnliueain viris
liemcnle dueis comperla infirmilale. Dehinc dticeni Gallioeoppugnanlibiis, cives, qni cx genere Judeeo-
ambo principes super bis quic a Venetis aiidieranl rum iiihabitaliantdono et consensu regis BaLylonioe
convenerunl; el consiiio cum eo faclo, licel a>gro- inVedditione tribulorum, in mocnibus urbis exsur-
tanie, el coeleiis primoiibus, decrelum esl ul ca- gentes, mtilliim in delensione uibis obsiileruiil ,
stellum, Caiplias diclum, peregrini Veneti navsli quousqtte Cliristiani variis plagis gravali, per dies
obsidiom^circumdarenl; Tankiadus vero vicc diicis quindecim prorsus diffisi, maniis suas ab omni
ctini Wernero obsidionem in sicco Iocarent, videli- inipetu continucruiU. Nec mirum; Tankradus enini
cct ut ab ulroque lalere maris ct terroe urbs ob- non ul solebal virililer auxilium cum suis ferebat
scssa el opprcssa caperelur. Aplalis siqnidem in- fidele, pi'oe invidia quoe proecordia illius mordcbai,
geniis.qiiibus Caipbas vincer-elur in terra et in mari, eo quod dux Godefridus cluin adhuc viverel et gra-
fama luciuosa aliata esl in Joppen ducem Codefri- bato erger cubaret,Geldemaro,coguoniine Carpenel,
dum summum principcm jam o1)iisse. Quaproptcr egregio militi el nobili, urbem in beneficio conccs-
conlurbali universi lam Veneli quam Galli, relicto scrit, si forie caperetur
omni apparatu obsWionis, festinato Jerusalem ve- CAP. XXIII. — Tankradi hortaiu obsidio teniala
ncrimi, ducemque sic occupaluin infirmitaie et ag-, „ pnutulum reparalur.
gravatum invenerunl ul vix verbum reddere vale- Pairiarcha vero cogniia illius invidia el animi
rcl Sed lamen quantiiliimcunque primores conso- amariluUine, omni insiinctu et suasione, qua po-
latus, se ab hac infirmilale fatebalur convalcsccre. leral, ipsum Taukradum aggressus esl, quem de-
Ad lianc ducis consolationem, adoraio a Venctis mulcere coepit ei irani ejus lenire, qiialenus civitas,
scpulcro Dominico et locis sanctis visilalis, Tankra- quoeforliter dcfensa a Judseis habcbatur, noii tam
dus cl Wernerus mta cum palviarcha Dagobcno in viril!ter in stalu suo perniauerel ad confusionem
Jtippen reversi sunt, appai-alum siiuni sine otio ad Chiistianorum qtiorum non modica pars alirila erat.
iingiicm iteranles. Et posl dies qttindecim ctim Hanc cliam coiiditiouem palriarcba interserebat,
oiuni opere machinariini cl balislaruni profecli,mari ut si, Dco annuente, urbs capereiur, consil.o ftde-
cl lerra Caiphas applieiierunl. Sed Wcrnerus Ja- litiin ei, qui pltis in ejtis strage laboraverit, tradeie-
phet remansit, eo quod subito infirmilate fueril lur. Diccbat enim : Vides, o fraler cliarhsime Tan-
correplus, et abhinc in gestario Jcrusalem advccius krade, quomodo dux Venelorum cum lola manu sua
esl. bello victus el faligalus abscessit, nec ullra vires
CAP.XXI. — Obitus glonosi ditcis el Werneri mi- adliibet ; sui quoque perterrili, jam cliissem usque in
litis. D medium marisprocul a civilale reduxerunt. Tankradus
Post qualuor dies, allato Wernero in Jerusalem, aulem auiliens bacc verba pairiarchse et ejus bmiam
dux veliemcnlius infirmitate cocpil laborare. Qui exhoriaiionein in Christi riomiue, otnni deposita
confessione deliclorum suorum in vera cordis com- aniaritudiue , respondit : i Non nllra se aliqua
punciione ct lacrymis peracta, Dominici quoque occasione ab urbis assultu el invasione abslineie;
r.urporis et sanguinis communione pcrcepta , sic licct alius donum ejusdem civitaiis suscepeiii, cuni
spirituali sculo munilus et proteclus, ab hac luce nondum obsessa vel capta fnerit, et cuin Geldcmari
subtraclus est. Morluo igitur tam egregio duce et. Carpenel virlusetmanus sibi oequiparari nonpossit.»
nobilissimo Christi allileia, maxima lamenla et Hocdiclo, fcslinanler corima sonuit, miiiesque boc
nimius ploratus omnibus illic Cbrislianis, Gallis, signo dato admoiniilquatenusassultum circa urbem
llalicis, Syris, Armeniis, Groeciset genlilibus pleris- inlermissum repelercnt, et Judocoriiin viituteni
que, Arabibus, Sarracenis, Turcis fuere per tliesi expugnarent qui fortiler tirbem defensabant.
quinque. Wernerus deinde, cognatus ducis et miles> CAP. XXIV. — Quania pertulerinl illic fortissimi
illuslris, pariter obiit, el in valle Josaphat in porticui tnilites.
basilicaeS. Mariae Virginis et matris Dotuini noslrii Audito itaque signo Tankradi, universa nianus
£81 JliSTORIA IIIEROSOLYM. — LIB. VII. 1582
mililum qui aderanl, lam ducis quain Tankradi, ad A CAP. XXVI. — Gelmarus expulsus, tl Tankradus
arma comendunl, armati confluunl, machinain sine caslellum Caiphns oblinuil.
mora ascendenles. Ascendit autem Winricus, pin- Capta aulem civitate Caiphas, Geldemarus Car-
cerna ducis, milesegregius, Wickerus Alemanus, in penel, quia eamdem, si caperetur, dono ducis
iciu gladii et Turci lectione laudabilis, el Milo de stisceperat, queni obii.sse nondnni sciebal, ntililes ct
Claro monle, mililes ducis. Sed de omnibus Venctis pediles suos couvocal ad civiiatem reiinendam ac
miliiibus neniinem procler unum in machina repe- munienilam. Sed copiee Tankradi ampliores et
validiores urbis nicsnia et ejtis lurres oblinenles,
rerunt, quem nulla morlis periculaab ejus poluerunt
abstenere custodia. Videus vero idem Venelus liro Cai-penel et ejus geiuem ex urbe expulcriint. Car-
sibi illos in auxilium concurrisse, in nimio gaudio penel qnid ageret non melius liac bora sensii, qtiam
ab imminenti anguslia respiravit, in banc vocem uta civitale ctim omnibus suis migraret, et ad cas-
lellum validissimum ac ditissimum , quod diciiur ad
proruinpens : Recesserunl a me omnes viri noslra-
lium, el solus ex omnibus remansi; sed non ullra, Deo. S. Abraham, versus monlana el civitates Sodonioe
annuenle, a vobis dissociabor, quousque noslri assul- ac Gomorrhoe hoc lempore declinaret. Hoc equidem
lus el rei evenium aut in urbis aul in noslri ruina caslelltim dux tion longo assnllu effugatis geiHilibns
B ab Jerusalem sex milliaribiis
vgtwscam. Stemus igitur in nomine Domini nunc subjtigavil, quod
conjuncli, elsi pauci, virlus Dei magna ad omnia, qui remotuin, qnondam primus palriarcba Abiaham
oedificasseet inhabiiasse, ffiidemquc sepultus fuisse
pro ejus gratia pnrali sumus instare et 'sustinere
IIoc proesidium Turci et cseteri geniiles
pericula. Nec mora, his qualnor conjuuctis et con- perhibetur.
et Jiidsci nimia devolione honorantes venerabantur,
spiralis in Christi nomine cx admonilione Yencti
atl omnem assultum urbis, viginli inilite» Tankratli nec iniiiore celebritate a caiholicis cuSloribus obser-
in momento eis adjuncti sunt, unanimiter sic con- vatur el colilur.
spirali, ul ex machina hac compositam lurrim urbis CAP. XXVII. — Consilio majorum Boemnndus ad
penetrare, aul cerle ante eamdem lurrim in codcin regnandum in Jerusulem vocuiur, sed in ilinere
loco vellcnl deperire. El subilo arreptis bipennibus, capilur.
securibiis el ferrcis ligonibus, opposiiam lurrim Patriarcha aulem Dagoberlus el Tankradus ibi-
fortitcr cavanies infregeruni. Qiiibus Judeci cives, dem morlem ducis audicnlcs, in untim couspirave-
commislis Sanacenonim itirmis , sine dilalione riinl, niliil tle civilate Caipbas Gcldemaro Carpenel
viriliterresisienles, a ttirri oleum.piccm fervenlein, sedattiros, sed de ea ad vclle acturos; de Jerusa-
igiiem et stuppas opposuerunl : grande videlicel lem quoque, regno Godefridi ducis, simililer per
incendium, per quod Chiistiani miliies funio et oinnia pro velle deinccps liceiuer consulere ac
calorein machina exslingtierenlur, et uiiis ejusque clisponere. Unde consilium inicrnul in civit;;te Cai-
lurris invicla cum incolis suis rcnianeret. Chrisliaui phas, qualcnus avunculo Trankiaili Bocmundo
landem mililes, pro Christo niori non diffldcnles, legationem Anliocliiam mitlerent, ul iu terram
imperlerriti siabant , omnem angustiam sufle- Jerusalem proficiscerelur cniu omni apparaiu suo,
reivtes per diem el noctem, donec sctila corum regiiuinqiie illic obiinerel, piiusiiuam aliqttis hoeres
flammis eoncremata, fundibufis couqiiassala, ferieis Godefiedi ducis ilironum ejus proeoccuparel. Lcgar
sudibus perforala, grandi leesura pervideri poiuc- lio hsec deiiiijtie patriarchoe el Taiikratli siuc mora
runt. directa esl. Yerum cjusdcm lcgatiouis portilor,
CAP.XXV. — Oppidum Caipltas expntjnatur. Morcllns iiomiiie, secrclaiius paiiiarehse, quia in
Dehiiic die altera ratlianle, et Domiuo Jesu stto- dolo missus esl, ct.comra jusjuraiidtim quod idein
rum miserante, Judoeiet Sarraceni videnles Cliri- - palriarcbacuniTaiikiado duci feccral, si foiieobirel,
stianos insuperabiles, nec suis flammis aul armis nulli rcgntim Jerusaleni se reddiiiiium nisi frairibus
posse reprimi a lurri et ejus assultu, ipsam turiim suis, aut uiii de sanguine cjtis, ira Dei adveivanie,
muxu'cliiiquenles, nec eam amplius retinere valen- p] Laodiccoe iu mantis Rcynuindi coniiiis irruit : et
les, fugam iniierunt : post quos universa civitas sic loia legaiio lilierarum irrita fuit, el pesfitiia
pariter in fugam conversa est. Ad haec miliies ubiqne paiefacta Boeniundus siquidcm eo lempoie,
Chrisiiaui cives hosliles per mediam urbem iiiseculi, diviuo judicio , in mense Augusto adunaiis trecentis
et eos crudeliler perimeuies , vicloresque facti , equitibus, versus Malatinam tirbem descendera!,
portas civitatis aperientes , toinm Cliiistianum inviiatus ad auxilium Christianoruin ex litleris et
exercilum inlromiseruni. Qui universa in ea re- legaiione Gaveras, Armenice ducis, principis et
peria, nempe pecuniam imiumerabilem lani in auro domini ejusdem civitatis, eo quod Donimanus,
qiiam in argento, cum veslibus, eqttis et mulis, princeps Turcorum, urbem banc in manu gravi
liordeo, oleo et frumento, illic depracdali sunl. angiisiialam obsedisset. Hic ilaque audito advenlu
Yeneti auiem adhuc in mari flexis auclioris consi- Boemundi et ejus copiarum, nec illum longe ab
slentes, nuiic Gallorum cognita vicloria et urbis urbis obsidione abesse, quingentibus militibus ab
iuvasione, festinanter levatis ancboris adfuerunt, exerciuisuoassuroplis.illi in planitie reg.ionis occur-
aliquos geiitilium occidentes , sed nihil pccunioe rit; prselium cum eo commisil intolerabili grandme
iilic dcprehenderunt. • -''' sagitiaruin, donec Boemundi virlus altiila, eltmi-
583 ALBERICIAQUENSJS 584
versasocielassuccubtiitinierempla/atit ftigitiva facla .A plurima veste pretiosa illl praesentans, ut de his
ac di?pei'sa. Ex hac alii subito suiil delruncati, alii remuneraretur, exoravit; sed de omnibus sibi proe-
vivi capii et retenli una cuin principe suo Boe- senlatis, nihil suscipiens-, rclinuil. Cognila ilaqtie
iinmdo, et in exsilium in Nixandria civitate cjus- B.thicwinus illius benevolenlia et fidei consiantia,
dcm Turci abducli, el ferreis vinculis alligati quinquaginla mililes in urbe cum ilio consliluit
sunl. manere, ad luenda et reliuenda mcenia civitatis;
vero cum coeleris Rohas regressus esl. Post
CAP. XXVIII. — Donimanus, princeps Turcorum, ip&e
obsessis Malalinw Chrhlianh conlemnilur.' hsec Doniinaniis, comperlo tam meiuendi principis
ac militis recessu, readunatis viribus, ileralo
Caplo ilaque Boemundo, cjusque propinquo urbein Malalinam obsedil diebus mullis. Sed viri-
Richardo, et ceeteris majoribus doinus suae, Doni- litera quinquaginla prsediclis lironibus, a Baldewino
mamis ad urbem Malalinam cum spoliis eorum et ibidem conslitutis, urbs defensa ab hoslibus, et
capilibus decollatorum in inagua gloria regressus, inlacta atque invicia remansil; dum landem Doni-
ad Gaveras legalionem praemisit, qualenus civita- manus bello
fatigatus, et longse obsitlionis laedio
lem in mauu ejus rcdderet, sciens quia Boemundtim afleetus, Chrislianorum lcrritus atixilio, urbem
caplivum tenuerit, el omnem cquitalum illius allri- " deseruit, el sic dcinceps ab obsidione illius quievit.
veiit, in quo omnis Chrisliaiiorum spes cl summa CAP. XXX.—Baldewinus per lcgalos conveniturut
fiducia pemiebai: alioqui non posse eum vivere a fralrh loco regnum llierosoiymitanum suscipiat.
facie Turcorum. Gavcras vero jaclanliam Douimani Inlerea Baldewino Rohas a Malalina regresso,
jritelligens, ncquaquam liis miiiis civilaiem se illi crudelis legalio ad eum facta esl, scilicet quia fiater
aperire fatelur, ne ullis ejus obedire iiiandaiis, cjtis ulerinus, Godefridus princeps magnificus, in
dum adhuc vitam Baldewini prinCipis Edcssoe vel Jerusalem obierit, et omne reguuin terrse illius
. Rohas incolumem scirel, nec aliquod adlnic infor- inortc: tam pii dominaioris in populo Chrisliaiio jam
luniuni illius narrarctur. Donimamus, magnificus desolalum fuerit. Hac trisli legatione audiia, in
princcps Turcortim, liacc audiens, in supetbia nimios ploratus et lamenla cor Baldewini dcfluxit;
magna locuius, baec viro responsa dedit..: Noli sed lainen, ul vir mirse abslinentioe, longe ajitcr
modo nimiam in eo habere spem aul ftduciam. Nam sinitilavil ex cbaiissimi frafris occasti, quam in pjus
ipsum Buldcuiinum sicul Boemundum posl paululutn corde CiSCt.Robertus episcoptis Rames vcl Ramae,
temporis spero me habilurum. et Robertus miles, Gunlcrus similiter, hujiis lega-
CAP.XXIX. — Baldewinus libcrare volens Boemim- ( ' lionis fuere niiniii, missi a Geldemaro Carpenel,
cftitn, «IVM7
profwit. Roberlo filio Geihardi, Rudolpho de Mozon, Josfrido
Inter boec nunlia, Boemundus, lotius vilaa et camcrario ducis, W7inrico Flandrense. Matlhoco
salulis diflisus, parlictilam capillorum capilis sui, dapifero illius, Wickcro Alemano, el Arnolfo, prse-
signum captivitatis suoeet doloris, clain pcr Syrum lalo lempli Domini in huuc modum nuniia defe-
c.ucmpiam Baldewino misit, omnibus boc Turcis reulcs : Mililes el principcs rcgniJerusalem, hactenus
igiioraiilibus, quatenus sine dilatione sibi su'ivc- sub Chrislianissimo duce servienles, salutant le in
niens, a manibusTuicoruiii eum cripcret, pritisquatn nomine Jesu Chrisli, tilii Dei vivi ,qiwrum decrelo
ad ignolas et barbaras naliones illorum perveniret. et consiliohuc directi sumus , ut libi notum sit quod
Baldewimis, jam lertia luce captivitatis Boemundi fraler tuus Godefridus dux el princeps Jerusalem, ab
transacta, assumplis cenlum el quadraginta lorica- hac luce subtractus esl. Quapropter le unanimiter
tisequiiibus, descendil iu campos Malalineecivilalis invilanl ul festinalo vcnias, el loco fralris regnum
ad cxculiendum Boemundum, confratrem in Clnislo suscipias, el in throno ejus sedeas. Conspiravernnl
si, prosperante Deo, aliquo nisu in loco opporluno enim senon alium recipere, nisi fralrcm uul unutn de
cum Turcis commillere valeret. Sed Doniinanus sanguine, et propter iuaistimabilem ejus bonitatem et
B.ildewini advenlantis audacia el plurima viilule T\ nimiam largilatem,el propler jnsjurundiim quo fir-
iliins niiJitari lerritus, sine mora ab obsidione maverunl sc nunquam pali alienigenum regnare,
caslra movil, et vcrsus niare Russioe in terram aul scdere in ihrona Jerusalem. Baldewinus benigne
suam fugiendo cum omni equiialu suo divertil, legalioni ct verbis eorum aurem adbibuit, proinit-
gaudens se Boemundurn, tam nominatissimum prin- lens se posl non mulium leinporis, rebus suis ordi-
cipem ct caput Christianorum, arripuisse, ac natis, Jerusalem veile desccndere et, Deo prospe-
nietuens ne viribus aut arte Christianonim illum ranle, reguitin consilio eorum suscipere atqne
amiilerel. Baldewinus vero fugam ejus inlelligens, disponerc.
perseculus esl spatio trium dierum : quem tamen CAP. XXXI. — Buldeivinus Jerusutem profeclurus,
longius persequi dubilans propter dolos falsorum mquhocum suum civitnli Rohas prwfecil.
Chiislianorinn, aul insidias hostium, et quia non Legatis dehinc inomni amorisdulccdinecommen-
mullos habcbat milites, Malatinam reversus esl. dalis, et Jerusalem repedanlibus, Baldewinus, dux
Gavcras ilaque princeps civilalis, benigne eum sus- civitalis Rohas, in brevi omnitim fidelium suornm
cipienset in fide, in manu et lulainine illius urbem convenlum habuit, cujusque voluntatem cundi Jeru-
reddidil, a'e universum thesaurum civilalis cum salem singulalim requirens, cujusque eiiain rema-
 S8§ HISTORIA HIEROSOLYM. — LlB. VII. S8<>
nendi in regione Rohas. Simililer Baldewino de A / loco mecutn pedcm non moventes, quo tulum illis vide-
Burg, viro uobili generis sui, fllio comitis Hngonis lur, reverlanlui: Hoc dicto, et universis de via in-
de Rorstel" castello, lilteras direxit, quatenus ab quisilis, unanimes el vise concordes omnes qtii ade-
Antiochia et convenlione solidorum sequestratus, rant invenii. Sed, ctim ad Gybel descenderel ibique
descendat ad lerram Rohas, et civilatem hanc in pernoclarel, de quadiingenlis equilibus et mille pe-
beneficio accipiat, loco ejus dominarelur et iiostes ditibus vix cenluni el quadraginta equiles et quin-
debellaret. Omnem vero rem aperuit ei de obitu genti pediles cum eo remanserunl; caHeri vero om-
fralris sui Godefridi ciarissimi principis, el qualiler nes proe angustia audili advenlus Turcorum ab eo
a prsepoteiilibtis Jerusalem sit invilatus ad possi- dilapsi stmt et dispersi. Nihil lauien formidinis Iia-
dentlum regnum, et quomodo illtic poslmoduni bens Baldewinus, a campis el regione Gybel pacifice
ilurus sit. Remansil enim idem Raldewinus, ab processit, eo quod honorifice et cum mansueludine a
JerttsaJem el Ascalone cum coeteris profeetus ad civibus sit susceptus in omni copia rerum necessa-
Boemuridum, in Anliochia usquc atl diem hanc in riarum.
obsequio mililari el solidorum conventione. His ila CAP.XXXIH. — De eodem.
disposilis, ac Baldewino de Burg slatuto lempore Dehinc Torlosam civitalem praeieriens, Tripolin.
ab Aniiochia receplo, jamque in llirono ct majeslale H I pervenit : quem princcps urbis fideliier et jucunde
civilalis Rolias collocalo, Baldewinus primus et •siiscepil in omni administratione ciborum, quibus
magnificiis 1'raler ducis Godefridi, quadringenlis indigebat exercilus. Illic innoluitci quomodo Dama-
equitibus egregiis conlractis cum mille peditibus, scenorum rex et Geneadoil Sarracenorum princeps
regia via Anliocliiam piimtim profeclus cst: cui de regionc amplissima, qu.im a camelis vocant Ca-
milites universi civitatisque custodcs atl salulandum mollam, cui idem proeeratGeneadoil, et de uuiversis
occurenies, urbem ei obtulerunt, si princepsaut civitatibus quee in liltore maris Palaestini erant, et
dominus illius fieri voluissel. Illic quidem per tres a montanis diversisque locis convcnissent ad resi-
dies in gloria el Iselilia requiescens, universos cives sleiidum sibi in angustis faucibus et asperriniis
et custodes benigne super omnibus audivit, et scopulis civilatis Baruth vel Bauriro. Baldewinus,
sapienter respondit, plurimumque eos desperalos his nimis et tam saevorumore imperierritus, omnia
ex amissione Boemundi consolatus, ex toto civita- in Chrisli nomine se lolerare profiletur, et nun-
lem vice illius sttscipere contradixit. qtiam pro tot nationum millibus in iinum collectis
CAP.XXXII. — Baldewinus, diro imminenlh prwlii iter suum in Jerusalem velle differre, sed usque ad
liuiuio pulsalus, cum pauch obviam pergit. ._ sanguinem et morlem cum illis dimicare. Hoc diclo
Quarta vero die ab Anliocbia procedens in omni viam per diem insistens, nocle inimiiiente ad radi-
jucundilate, Laodiceam pacifice cum omni apparatu cem difiieilium montium hospitandi gratia pcrno-
Stio desccndit, ubi biduo requie fruens, retardali et clavit : ubi nunliaturo est i-lli, orones procttl dubio
subsequeiilis populi praeslolabalur advenlum. Adu- illic convenisse adversarios ad prohibendum iransi-
nata siquidem universa virlule, suoruro, fama ad tum, el in crastino ad committendum proelitim.
attres ipsius perlata est, quomodo copiosa genlilitas Quapropier aliquaiilum cor ejus immulaium est, et
lain Turcortim quam Sarracenorum e diversis locis renes ejus dissoluii, eo quod pauci viri secum re-
et terris congregata ad resistendum illi in facie ad- mansisseiil. Attamen craslina Iuce exorla, dux Bal-
futura essel, el quomodo illi viain ulterius procc- dewinus in Doinino Jesu conforialus, iter inceptum
dendi probibere decrevisset. Ex sola enim Damasce- pergil, quonsqite ad Iocum muliiludinis adversario-
norum civilale, viginti millia Turcorum illuc in ar- rum perventum est, ubi omnes vires illorum, sicut
mis convenisse ferebanlur; coeterorttm vero genti- audierat, in occursum sibi paraloe eranl. Has inter
lium nunierus nequaquam investigari poluii proe proficiscendum comperiens non procul abesse, media
illorum mulliiutline iueeslimabili. Quapropter pars die flagranie, armis, loricis, galeis iiiduuntur; lan-
exercilus Baldewini formidine concussa vitoeque p[ ceis vero slrictis el vexillis ereelis, obviam per
diffisa, in sileniio noclis fugam iniil, alii simulala anguslas fauces gentilibus turmis conlendunl, diu
infirmitate, minime se abliinc sequi posse assere- ctun illis praelia conserenles in Iocis arclissimis.
bant. Mane autem facto, Baldewinus inlelligens Tandem virtuie Turcortim intolerabili et Sarrace-
suum defluxisse exercilum, dolore nimio motus, norum invalescente, Christianos cum principe suo
niliil lamen expavescens, universos quos voti sui Baldewino a faucibus in arctt et jaculis abegerunt.
compotes reperil sic adhorlalur, dicens : Video, Post hanc diutinam conleiitionem, quoniam nox in-
yuomodo prw limore morlh, el novi rumoris, populus cumbebal, ulrinque manus a pradio conliiiuerunt.
uosler imminutus ac dilapsus esl. Sed nihil congrega- Eadeni uocle Baldewinus a radice moiiiis aliquan-
tas naliones meluens, iler inceplum continuare non luliim remouis, paucis fixis teiiioiiis peruoclavil, ac
dubito; ideoque eos, qui rcmanserunt, in fide Chri- parce illic epulatus, suis inibi dedil consilium ne
sti admoneo, ul mecutn iluri Jerusalem, nutlo mortis aliqui eorum ullo modo a se divitlerentur, donec
absterreanlur periculo; verum conslanii projiciscan- omnis subscquenlium peregrinorum manus conveni-
tur aniino, tolatn spem suam ponentes mecum in Do- ret; sicque craslina die solerti providentia quodque
mino Deo. Qv.i vero dubitant, el formidolosi sunt, de periculuiu lulius inircnl, ac pro nomine Jesu mar-
Prrn.OL CLXVI. 19
S87 ALBERJCl AQUEN.SiS §58
lyritnn rccipicnles, uiliil tolerare dubilarenl ad- A Up.tHTS.-r-Qiutmsagaeiter Baldewinus versuiiam
versi. Tankradi p.rwvenit. ;
Rex vero Damascenorum, Geneadoil, et univefsi
CAP.XXXIV. — Ipse fugam sitnulans, reversus "glor
riosam adepius est victoriam. principes geiuiliuin, audila snoriim (oniriliOiie, ptti-
rimoriiinqiie captione et Baldewini glorifieaiione,
Jiis ila cecrelis, et populo Chrisliano juxta ver- tota uocte (liffngium fecerunl, meluentes ne inaae
bum Baldewini cbnsentientc, in ipsa nocte per mon- faclo, altero in lalere montis reperli", el a Cbrislianis
tana inille ignes Turci ct Sarraceni stiscitaverunt, audaci incursu iinpetili, capitali sententia puniren-
ltuillo, scilicel plures quam eorum iiuligerei excr- ttir, aul siiperati a Sariacenis regionis pro nihilo
citus, ad exlerrendosChiislianorum populos. Genca- compuiati decoliarentur. Est enim mos Sarraceno-
tloil, princeps de Camolla, post suscitaios ignes, runi gentis, ul quosiibet novos victores iim.eanl ej.
intelligens a rclatoribus cxiguas vires Baldewiiii, 'obediant eis, viciOs parvipondanl'el peiSeqiianlur,
convenil ducero Damascenorum, quaienus in caslris Baldevyinus igitnr fugam tiniverso.rum inlelligeris,
fcssos ct somno occupaios, invaderel. Scd displi- orto sole cumpror-da eqtioruai, cuni captivis Turcis
i;ttit caMerisprincipibus, econlra referenlibus : Non „> ct spoliis, castra inbv.il ad Sidonem civiiatero et. Gi-
esl ulile et salubre consilium nobis Turcis, nt in um- bfiloth : quo pertransiens sine obstaculo c.tpericulo,
bra noclis prwlium conseratnus, ne a Sarracenis, qui Sur, qtiic cst Tyrus, declinavii, ubi couimo.de bo-
110$semper odio habuerunl, subilo circutnvenii occi- spitio et alimohia cum sttis refcclus est. Post beec
damur, el lam spolia Franconim quam noslrorum Ptolemaidem, qttoeest Acra ve! Accaron, prauerieiis,
anferunlnr. Sed si placel,dum aurora diei orla ftterit, niliil coniradiciionis aut adversitalis ab ea vel ali
differamus, qua nobis providere usquequaquepossimns. urbibus il.lis pertiilit propier victorjam et fainam,
Et sic consilium Geneadoil dissipaium esi. Altcra quam de illo audieraiH. Sic pacifice Caiphas perve-
iiiilcm dic oiia, Raldewiuus solliciius ac pervigil, nlens, in ea diebus aliquot moratusest.
inielligens Turcosjam maluiiiios ailesse, iu quam-
dam planiliem post lergtini reliclam tolum fidclinm CAP; XXXVI.— Tankrado solo adventu Baldewinl
. perterrito, U.aldewinussanciam ingVessusest ciyii
reduxil exercitum, ac si fugam iniisset. Quod gen- latem. .
liles universi videnlcs, el eum fugientem ac Ireme-
factttm aestimanles, graviter eos cquis secuti sunl Nescius quippe doli loiius, Tankradum ibi repe-
cuiii qiiingeiuis prsemissis equilibus et qtiindecim rire et alloqui fervebal, ejusque corisilio de relius
hiiUibtss pedilttm. Al Baldewinus semper miles im- CP suis ubiqtie agere. Sed Taiikcadus omnia ignorans
perleiriliis, cernens bosies se graviler insequi, et de adventu Baldewini, Jeiusiilem profecttis fuirat
jam per lolam plamliem pluiimum exercitus dcscen- atl corruuipendos priiicipes el cuslodes lurrisDavid,'
tlisse, sine moia cum universis calbolicis militibus quaienus avuncuius ejus Boemundns aui ipse regnuni
in freno equis reduciis, Turcos velociler incurril, pbliiierel; oinnia auiein insiinctti, auxilio el cpnr
uitroqtie certamine comtnisso, circiier qiiadiiiigenli seiisu patriarchae facicbat. Audito ifaque ibidem, iq
Turcorum iilic jn glatlio, lancea el sagitla occisi tirbe Caiphas, dolo ei, versuija Tankradi, quoe fier
stint. Cselera mullitntlo, qu;e 'adlmc in faucibus bat CQnsensu Dagoberti patriarclise, Baldewiuus vir
stibscquebalur, nec auxilio suis prodesse polerat pree illuslris et providus, Ilugoneui de Falckenberg, et
angustia semilaium, litmc viioe difiisa, jn fugam Robertuni episcopuni civiiatis Rames vel Rania,
convcrsa esl. Baldewinus sic vicloriam, Dei gra- super his compellat, eosque ex consilio suorum Jer
tia, adeplus, qmulraginia ocio ex majoribus Turco- nisaleni sine tiilalione direxit, ul prseveniieul uni-
rum in codem captivavit proelio, uihil piacdsepra:- yersum dolum, metuens ne turriin Davidet regnum
terquam equos probatissimos conlraheiis, quod in Joriisalem nliqua perfidia seu. prom.issiQiie.pecuiiiee
allero
.. . latere
. . anguslarum
D faucinm omnia armenla , amitteret.
cinn spcliis et tentoriis geniilium remaiisisseni. Fi- D j
His itaqiic perfeciis, quidam probi militcs t!e donio
nito auiem liora nona lam gravi proelio,Raltlewiniis in ducis Goilefridi, Rudolfus, Gcldemarus,, Wi.cUeriiS
proediela planilie remanens, tentoria fixil, eo quoil Alemannus, Uudolfns de Moiilpizou.in via civRaUs
fons aqtiee tlulcis illic essel mellilique saporis cala- Cacsarcie,cjua Sarrncenos persequebaiunr, advei.uuni
nielli qnibtis-refociJJaji sunl. Non amplius quam Baltlewini penitus iguoranies, lunc priuuim a prse-
duo milites, Walierus Tauns et Baldevvinus Taiins, iTiissisfi-atribus rem cogiioverunl, quoinodo scilicel
iilic cccidissc rpperti sijnt, pauci vero vulncrati. Iti- Baldewinus loco fratris stii Jerusalem obiinere ad-
cleni in tentoriis paplivi consiiluti, ae iu cusiodiani yenissel, atque Caipliasadlnic liospitio morarelur.
piissi stinl. Vespere aulem faclo, Baldewiuus ctim Nccniora, audilo lain egregii priiicipi.s ad.ventti , et
sti.is recrealus, iu niodio caplivorum resedil ad in- digno lucredc Jerusalem, gavisi sunt universi, coiii-
qtiisitionem de qua oiigiiie aut parenlibus csscnl : inislisqtic sociis et armis, Japhel, quse esl Joppe,
inicr quos princeps el (etrarcha Damasccnoruni re- coiiteiidcrunl. Ubi Tankradum ab Jeriisaiein in. irs
pcrtus esl, qni plurimiim thesatirum pro viiaj re- reverstiiti, quia ui-bcm intrare non poiu.it, in obsj-
demptione peiiiibelur qbtulisse. clione reperieiucs, nuHliayt?i'iH!l^i Baldewinuin
im HISTQRIA HIEROSOLYM. — LIB. VII. S90 '.
tdesse, etregnum Jerusalem Velle obtinere. Tankra-; A assultu consederunt. At die terlia mitites Arabes
dps audito lain proximo adventu Baldewini, slalim crim civibuserumpenles, crebra cum eis prseliacoh-
ab obsidione Joppe surrexil; peraliam viam Caiphas seruerurit, donee landem utrinque rion modieam con-
rcversus, iiolens recto itinere Baldewino a Caiphas tritioneni suorum perlulerunt. Poslduosdehinc dies,
icverlenti occun-ere. Baldewinus vero a Caipha el pliirimam stragem Sarraeenorum , gravemque
[iroeedens, prsediclos milites de domo dueis Gode- vulnerationem Gallorum, rex Baldewinus ab urbis
fridi in occursum babuil, qui omnia sibi de Tan- otisidiohe prudenli corisilio sio suos revocavit, di-
krado reiulerunt; et post hsec eum eo Joppen acee- ceiis : Bi adversarii nosiri in murorum proleclione
lerantes, duobus diebus continuis illic remorali sunl. confisi, ei pluritna mami chium, facile, adversanle
Deindc ordinalisrebns in Joppe, cufti omni elientela forlutia, creberrimis suorum auxilih possunl prwva-
et praeda, quam abduxil de Barulb, quoe esl Baurim, lere; nosiraies vero incauiisagiltis perire; ideo uiile
cuin quadraginta quinque captivis militibus Turco- est consilium, itl ab hac civilate castra moveamus.
riiin Jerusalem deseendil, quos in proesitlio lurris CAP. XXXIX. — Quamingeniose vicerii gentem Azo-
David reposrtos caulejiissil ciislodiri. part sub terra lalentem.
"
CAP. XXXVII. — Perquhilis rebus defuncti fratrh, Cum hseeconsilia interse fierent, innoluitBalde-
' "
a viris fortibus lentareforlia suadetur. wino, quomodo inler deserta Ascalonis et Babylo-
Quarla denique dieposiquam ascendil Jerusalem, nioe in caveis subterraneis Azoparl, geris foedissima
corigregalis universis, magnis el parvis, de universo latens accubuisset ad disturbandos et perimendos
ccetu Cliristianorum, reqtiisivit de suppelleclile fra- peregrinos, qui Hierosolymam proficisci desidera-
liis sui Godefridi, dearmafura ejus, de pecunia, de b"ant. Qui mox ltac gentis impietale cognita, castra:
Beneficiis cujusque militis ao prsepolentis. Qui nibil rriovit ab Ascalone, el cava suo exercitu obsedit:"
de rebus fratris ejus se babere testali sunt, sed eas qiiibus flamma immissa experiri voluit utrum pras
ih elcemosynas pauperum et solvendis debitis esse riimia angustia fumi et caloris prodirel a lelris et
dispersas; beneficia vero, prout uniciiique staluta iriauditis antris. Sed de omnibus ntilli egressi sunt
erant de reditibus civitaium, prolulerunt. ipse au- proeter duos,qui et coram eo steterunt, si Jortemise-
fem omnia responsa illorum patienter acciptens, de ricordiam el vilam invenireht. Baldewinus hos in-
rebus et armis aliquibus discussis, sed excusatis, tuens viros horridos el squalidos, amica aflabililale
obiicuit singtilis singula reddens beneficia. Unde ab eos compellal super omnibus quse.de eis audieral,
dninibus jnrejurando firmalus, in tbrono Jerusalem et veslibus preliosis eos adornans de genie et cogna-
potenler exaltatus gloriose resedit. Erat tempus r tione eorum requirit. Qni, sectindum cruod inler-"
meiisis Novembris circa-feslum B. Marlini Turonici rogali fueranl, universa sibi aperientes, el twis&ri-
pontificis, quando Baldewinus Jerusalem veniens, cordem eum sibi arbitrantes, obnixe deprecantur ut
ab oninibus parvis el magnis rex et domintis est alter eoruin cum Baldewino manerel, alter ad cava
eonstilulus. Sic collocato Baldewino gloriose in et nola loca rediret, quaienus socios de perplexa
ihrono Jerusalem, universi principes et milites de domo, mirabili aree. ac investigabili fossa inclusos,
domo ducis Godefridi convenientes in praesenliam proiiuceret In conspeclum principis, si forle et ipsi
ejus, hoc modo ei locuti sunt : Fraler ducis Gode- gratiam in conspectu ejus iiivenirenl. Ingressnsijue
fridi es, principis gloriosissimi ac nominalissimi, et fuveam., vestes et munera regis ostendens ei de
ideo universw nationes geiiiilium in circuitu famamde ejus benigna- susceptione loqnens , illico decemde
te comperienies, adventu luo tremefaclw sunt; quia le consociisedtixit in proesentiam regis et ejus opiinia-
ntagnntn, bellisquefamosissimuminiellexerunl. Qua- tnm. Interea is,qui ctim Baldewino remanserar, dum
prop.ter ledecet insigne facere, qua slupescant genli- in foveam rediil aller, decollatus esla pueris regis.
lium lerrw, el admirari eisnon sufficiat : sieque iw- Similiter socius, qui vana spe et proraissione hone-
'Men fratns lui, principis Jemsalem. in te remviseet, starum vestium decem produxerat ex cavernis
ac maqnifieabilur. D elanculum anwtus, in momento decollalus esi cunt
CAP.XXXVIII. — Urbem Ascalonem obsidens, post novem. Decimus vitoereservatui', quem lotaslrages
aliquot dies infeclo negolio obsidionemsolvik sodalium latebat. Hune Baldewiuus seorsum tolleiis»
' Oonsiliissuorum audilis, Baldewinus terram Jeru- et Iionorilicis ac mollibus indiimenlis operlum- suo
salem et civilalis ineirciiilumiiniens custodia fidoli, sermone demulcens, protinus illexit eum, quatenus
eentuin et quinquaginla- mililibus eiquLngentis pe^ i-ediens ati sribterraneos sodales, eos prodire borta-'
clilibus assmnpiis, ab urbe Jerusalem processit noria feltii', asserens se illos benighe traclare, et ciahis
hora diei; el vespere faclo, hospilatus esljuxlafon- magnifieis lionorare; quin omnia Joea regionis illis
iem recenlis aquee, ubi montana terniinanttir. Post in beneficiis concedere, et eorum consiliis universa
lioee qtiinia die abhincexsurgens, ad iirbem Ascalo- agere velle. His promissionibus miser seducius el
nem cum oiani virtute stiorum deseendil: in qua illectus, ad cava.reversus eum veste pretiosa, omnia
mille equiies Arabes a Baby.lonia missi habiiabant complicibus suis reluiit de priiicipis affabilitale ac
ad luenda nioeiiia ejus, ne novi prineipis virlus sti- Jargilatc, ot ainpliora, quam audisset, credens socios
-tito inrtimperet improvisara. Ibi mililes Baldewini iit amotos el decollalos vivere, et riiissos ad tuendas
-tentflriis ante urbis mreiiia fixis duobus diobus sine jpsius Baldewirii eivitates. . :
591 ALBERICI AQUENSIS 592
CAP. XL. — De eadem re. tA nihil prorsus reperientes illic proeler aquas recenles.
Azopart inseslimabiii et invesligabili cavatione Haecmontana.eorumquedifficiles scopulos arclasque
siibterrati, bouam promissionem socii audienles, fauces, spalio quinquc dierum stiperaveruni gravi
ininas quoque , deinde promissa magnifica , ad et insestiinabili labore. Scxla vero die monianis
triginia processerunt. Qui corarr. ipso principe permensis, in cxtremo illorum cacumine maxinia
assislentes, benigne ex ore ejus suscepli sunt; pertulerunt pericula in grandine horribili, in glacie
slalimque a conspeclu illius abducti, quasi mu- lerribili, in pluvia et nive inaudita, qiiorum im-
iiera accepturi, omnes capitalem subiere senlen- manilale el horrore ingruenle, ad triginla honiincs
tiam, proeler unum, qui solus cum Baldewino ex pedites proe frigore morlui sunl.
omnibns triginta remansil. Hunc solutn jmirifico CAP. XLII. — Chitas Susitmus igne deletui:
lionore traclavil, nescium caadis complicum, quem Posl montium ac scopnlorum difficilia pericula in
eliam ad anlra proedicla remisil, qualenus honores vallem descendentes, per diem coiuinuum in equis
el munera ipsius sublerralis viris referrel, eosque residentes, planitiem pertransierunl, et vespere in
ipse caplus a suo proesidio exire horiarelur. Sic el villa quadam optilenlissima caslramelati, cum prin -
sic illusivanis spebus, ducenli el triginta processe- cipe suo Baldewino hospitio rebusque necessariis
rtinl, omnes sine dilalione jtissu principis decollali, 13
1 refecli sunt. lbi quidam exploralores de Sarracenis
eo quod maxima mala peregrinis, Hierosolymam ad proinerendam graliam lanli el tam magni princi-
iranseunlibus, intulisscnt, alios exspolianlcs , alios pis, et vitam impetrandam, adfuerunt, qui civitalem
(rucidautes : tantuinque scelns semper inullum juxta sitam, Susumus nomine, rebus nimitim locu-
remansisset, eo quod nullus de specu hoc eos an- pletem ipsi propalaverunt principi, et lianc facile
teavi, seuqualibet arte potuissel ejicere. Hisducen- occupari posse et cxpugnari. Baldewiuus, liis intel-
tis et triginla decollalis, ac nequilia sua in capita lectis, quiuta die a villa preedicla exiens, ad civila-
corum reddita ingenio Christianissimi principis in lein Siisunius vespere descendil. Sed doinos.el omnia
ultioiiem peregrinorum; solummodo feminoeei pueri loca civitalis vacua reperiens, ibidem polenier ho-
eorum in caveis eorum remanserunt cum spoliis spilio quievil. Audilo namque advenlu illitis, mii-
plurimorum. Qui necem eorum intelligenles , versi geniiles a regione et civitate hac fugerunt, eo
quoniam nullusad eos ullra rediret, minime exire quod sinc muro hsec civilas infirma haberetur. In
ausi sunt. Quapropter Baldewinus ,velienienler liac siquidem pei" octo dies shie impedimenlo et
adversus eos indignalus, ligna, slipulas ac stuppas aliquo incursu inimicorum secura quiele corpora
ante os cujusque specus comporlari jussil et sua curaverunl, singulis diebus gentiles in circuilu
(
incendi, qtiousqiie calore et fumo cogerenlur exire. " persequentes. ei plurimos reperlos trucidantes. Nona
Tandem liac fumi et caloris iiimietaie unanimiler deniqne die clarescenle, ex prseceploBaldewini urbs
oppressoe matres cum pueris, quibus virorum sola- Susumus allrita est et combusla. Spolia vero civita-
men defecerat, licet inviti, processerunt, ac slatim lis in armentis et cseleris rebus ubique, diripienies,
militibus in- prsedam dati sunl el divisi : quorum per aliam regionemquoe estin montanis divertenles,
cum malribus alii pretio redempti, alii vero pariter loca propalala Sarracenorum dcpopulati sunt, pree-
de collati sunt. das ab universis locis conlraheiites. Tandem post
CAP. XLI. — Cum per difficilia loca mililem agit, dies octo, diversis angustiis et difliculiale Iocorum,
plures frigore exstinguunlut: interdiim eliam fame gravali, ad prsefata felcnlia
Baldewinus post ista profcctus ad castellum qtiod flumina rediluin paraverunt. Et ad villam Palniartim
dicilur ad S. Abraharo, juxla flumina fetenlia Sodo- venientes, nihil alinionise preeter fructum dactylo-
moe et Gomorrha: hospitio remansit, in cibo et rum repererunl, quibus corpora fessa et cscis jejuna
cquorum pabulo inagnamiilic sustinensindigentiam. recreaverunt.
Ibidem dum monlana perlustrarent ad investiganda CAP. XLIII. — In nalali Domini apud Beihlehem
necessaria, inlimalum est eis a quibusdam incolis, -jl Baldewinus unctus esl in regem.
quomodo, si paulo procederenl ad locum qui dicilur Deliinc per caslellum, qnod dicilur ad S. Abra-
Palmarum, plurimas opcs et copias ciborum reperi- ham, repedantesvia qua venerant Jerusalem revcrsi
rent, quibus cum cquis suis recreari possenl. Quod sunt terlia die anle Natalem Domiui noslri Jesu
juvenes quidam audienles, circiter qtiadraginta ab Clirisli. Illic cum patriarcha el cunclis optimatibtis
cxercilu clam subtracli praectirreriint ut pecuniam suis liabiio consilio, Bellilehem Nalalem Domini
et prsedas contraherenl. Sed nihil prseler alimenla celebrare decrevil. Ubi eadem die sancta et soleuini
etplurimamvenalionem invenerunt, quibtis venlrem consecratus et in regem Jerusalem unclus, in glori?
impleverunl; nihil vero vini aul alicujus poculi mogna coronalus esl. Noluit enim, nec praesuuipsil
preeter fonles aquarum dulcium biberunt. lliic qtti • in urbe Jerusalem diadeniale, auro vel gemmis pre-
dem in loco Palmarum rcfocillali , exsurgenles ad tiosis exaliari, adornari el in regem promoveri, ubi
montana Arabise pervenerunt. Quibus superatis, Dominus Jesus, Rex regiiro el Domintis dominaniium
inlerduos apicesmonlium hospilali sunl, ubi nocle Immilialus et obediens usque ad mortem, pro miindi
necessariis cibis, quos vehiculis mulorum, camelo- redemplioiie spinis horritlis el acutis coronalus est,
rum, asinorum attulerant, suflicienler recreati sunt, Proxima auicm die a Bellik''em migrans, Jerusalem
 m HISTORtA HIEROSOLYM. — LIB. VII. 894
reversus, euriam ac consilium suum cum omni j i turrim Tabarise, quam dono ducis Godefridi obli-
primalu suo in palalio regis Salomonis.lribtis diebus nuit, in manu ipsius reddidit, eo qttod essent de
«jusdern solemnilalis lenuit, honorifice quindecim regno Jerusalem, aperiens ei legalionem Antiochiae.
diebus iilic in civitale regia moram faciendo. ln bis Verumlamen haec condilio in omni concordia a Tan-
ilaque diebus polenter sedit rex in ihrono suo, ut krado firmiler indicta est, utsi post anntim etmen-
iaceret jtidicium etjusliliam inler Chrislianos con- ses tres ab Autiochia rediret, in beneficio lerras et
fratres, si cui illata fuisset injuria, vel si qua accre- civilates oblinerel; si aulem sibi non esset reditus
visset discordia, Tolens omnia cum sequilate ,traclare intra praedicli temporis terminum, nequaquam ultra
ct non ficla pace componere. terras et civilaies has a rege vellet repetere. llis
CAP. XLIV. — Prima sessione regh, Tankradus ac- utrinque in magna charitale concessis, rex sub ea-
eusatur, vocatur et adesse dedignalur. demcondilione terras et civilates suscipiens.Tiugoiii
Geldemarus ergo Tidens dominum regem consedisse de prsesidio Falckenberg Tabariam in cuslodiam et
fld jusliiiam, assislensque coram eo, graviler con- beneficiuni tradidit, Caiphas Geldemaro Carpenel
«jueslus est super injuriis de civitate, quse sibi a reddidit: sic lamen fide servala, ul Tankradopost
Tankrado inferebantur, quam donoetexmanu ducis preefatum lerminum reverlenli omnia in manu ejus
Godefridi suscepit, ac mililari obsequio promeruit, 3 dono regis reddereniur. Post heec decrela el pacem
si caperelur, quanique nunc Tankradus, audita ducis compositam, rex Jerusalem secessit; Tankradus
jmorle, vi et injuste relinebat. Hac ilaque Geldemari vero cum omni suoequilalu et manu quingenlorura
accepta querimonia, rex ex consilio suorum primum pedilum per aridam usque in Autiochiam descendit
Tankrado legalionem direxit, qualenus Hierosoly- ut eam susciperet.
mam ascendens, responsionem super querinioniis CAP. XLVI. — Rex contra patriarcham sedem japo-
Geldemari' et injuriis ei illalis faceret. Tankradus slolicam appellal.
aulem, nullam se de his responsionem coram illo Non aliqua debinc mora, rex Jerusalem palriar-
liabilurum, respondil eo quod nescirel eum regem cham de perfidia, qua egeral cnm Tankrado adversus
civitatis etjudicem regni Jerusalem. Rex aulem ite- eum, ne dignus liaeres Godefrido succederet, sed
rato consilio suoruin illisecundoaclerlio legationem Boemundus externi sanguinis rcgniim possideret,
direxit, quatenus jusliliam non devitaret, ne post coram omni Ecclesia interpellavil, eo quod de hoc
liac aliquis incusarel regem, nec falerelur aliter scelere muitum a suis oplimaiibus criminaretur,
quam juste etpatienter regem adversus confratrem objiciens ei, jam ipsam fraudem esse deieclam in
et unum de principibus Chrislianorum fecisse. Tan- ^ lilteris, per Morellum , qui secrelarius ipsius erat,
dem Tankradus anxius quid ex terlia admonitione J Boemundo transmissis, sed in via ablatis. Haeccon-
faceret, consilium cum suis iniit, qualiter inler Ja- tenlio el discordia inler regcm et pairiarcham adeo
pliel et Assur allera ex ripa fluminis, qttod lias duas de die in diem ccepit magis ac magis invalescere, ut
civitales dividit, regi responderet 'ac loqueretur, si landem rex Baldewinus illius ferilale et pertinacia
ei gratuni foret; quoniam Jerusalem venire melue- indignatus, aposlolicum ac Romanum pontificem
bal. Rex aulem responsum ac petitionein Tankradi Pascbalem ad judicium etjustitiam appellarel, atque
intelligens, consilio majorum suorum volunlati illius ad discussionem tam nefandoe traditionis, et susci-
acquievit; et die stalulo ad eumdem locum flutuinis tandi homicidii ac discordiae, quam deprehensis lit-
inter Japhet et Assur ad colloquium profeclus est. leris, inier Chrislianortim primotes et novam lene-
Illic diversis inter se consiliis habitis, rursus post ramque Ecclesiam idem palriarcha lieri modis
quindecim dies Caiphas convenire decreverunt, eo omnibus elaboraret.
quod nihil hoc tempore poiuissenl delinire : el sic CAP. XLVII. — Dominus aposlolicus cardinalem
Tankradus cum patriarcha Caiplias, rex Jerusalem Maurilium cognilorem Hierosolymam miliit.
reversus est. Paschalis vero paslor S, Romanee Ecclesise, et in
CAP. XLV. — Rege cum Tankrado pacificalo, Tan- r. toto orbe lerrarum Chrisiiana? fidei ac religionis
kradus, dux eleclus, Anliochiam profichcilur. e.xaminator, Baldewini precibus et S. Hierosolymi-
Interea modico intervallo legatio ab Anliochia tanae Ecclesiae satisfaciens, consilio fideliuni frairem,
Tankrado direcla est ab oplimalibus Boemundi, Mauritium unum de duodecim cardinalibus, legainui
quatenus ad eos descendens, loco Boemundi quia S. Romanse Ecclesiae Hierosolymam proficisci de-
hseres ejus essel, regnum Antiochise possideret, Tan- stinavil, ut vice domini aposlolici ipsum palriardiain,
kiadus, super hoc inilo consiiio, Antiocliiani pro- pro merilo et culpa discussum aut excusatum, iu
ficisci decrevit; sed lamen diem slatutam proestolari calhedram episcopalem sancirel, aut viclum el juste
disposuil quo cum rege colloqtiium Caiphas habilu- condemnalum de apostolica sentenlia deponeret ae
rus essel, ne, si ante diem proficiscerelur, in oppro- feriret. Itaque jnssu domini apostolici frater Mauri
brium fugae sibi impuiarelur. Itaqtie die slatuto ibi- tius Hierosolymam profeclus, Baldewinum rcgem
dem Caiplias rex el Tankradus ad colloquium con- universamque Ecclesiam in vcrbo domini aposioliei
veneruut, ubi ambo concordes el amici Jacli sunt, salutavit, benediclionem dedit, et audire in omui
omni querimonia exclusa. Et Tankradus non solum juslitia et verilate regem el filios sanctoe Ecclesise
. terram et civitatcm Caipbas, sed eliam arcem ct Peo obedieiites se asseruit, et mala omnia in bonuiii
695 .:.. ALBERICIAQUENSIS §9§
•aposlolica auclorilale velle eommulare. Baldewinns jA M Jerusakm lam snbilo juslitia sua prhetitr, el
ei omnis Ecclesia fidelium gralias Deo superhis relu- patriartha lam celebri die a suo officio deslilualur"{
Jerunt, et se in onniijustilia et veritate aposloiicis shque discordia pasel>alibus diebm in confusioneni
•mandatis obedire rcsponderunt. 'peregrinorum el gtorialioiiem geniUiiiin inter nos
"CAP.XLVIH. — Pairiareha mullh et gravibus a •orialui: Idcirco coiisianter le peiiinus, ui tws, t/ui
. rege capilUih impelilus, ab ofjicio suspensus esl. twstro sanguine hanc sanctam Ecclesiam detinui-
: Nulla deinceps mora die slatulo, et concilio fide- inus, el usque ad morUin pro eo dimwavimus, audire
liiim episcoporum abb;itumque collecto, in atidienlia rnon ivcuses neque rein 4e palriurclia a nobis propala-
jomnium qui aderant et proesentia legaii S. Romanae lam hoc lempore gruviler accipids, dviiec viderimus,
-Ecclesise, patriarcliam assistentem Baldewinus rex ^iwrsum lendal illiiis excusatio^ vet quem finem acci?
irctim perjurii, traditionis regni Jerusalem, liomici- pial. Tenipns enim non effugiet, qttin sttiis ad mqui-
dii, nl a Boemundo occiderettu' in via, qua a Rohas lateni judicii de vmnibus wdmtnus. Et hut de causa,
.Hierosolymam ascenderci, deprehensis Iilleris eri- •quia plucet wiitersit fidelibits, Wgaiiius le, qmtenui
.iniiiando et imputando astrttxit. stibiesiimonio tm- coucedas ei, ui Iwc iempore offtciosso epheopali ma-
•liiis S. HierosoiymitaneeEcclesise; el ideo iioii possB tur, chrhma el oleum ipse sanclificet, peregrinis de
eum ullra episcopari, nisi valeal ab his exptirgari. '" longinquh regwnivus huc profecth iiuhdgeniiam et
.Qtii minime de omnibus sibi iliatis cnlumniis valens reconciliationem ipse faciat juxla ritum S. Ilierosoly-
•excusari, et pr-aecipue de sacrilegio ligni saiictee miianw Ecdesiw. Posi solemnitalem iiero Paschw,
•crucis, de qua partem minjuit ae dispersil, suspen- quod in summu charilute el concordia nune opuriei
sus esl a divino oflicio, dataeqtie sunt ei adhuc celebrari, luo consitio decrevimusde ilio «tjere, ha nl
jnducioe, si forte aliqu.am excusalioncm possel re- aut purgaius iu siatu suo permaneat, ttut convictm
perire. episcopaii dignitaie privetut: '...
-CAP.XLIX. — hi coina Domini dolens patriarcha CAP. LI. '— Deamicitia hiter cardinalem efpainar-
se eo die officio suo privari, regem doim promissh cham, elregh concordia el de convenltone g^iitt-
placal. lium cutn rege.
Inler hsec diversa negolia mensis Martius suo or-
. Cardinalis liis et liis flexus blanditiis, in omnibus
dine coepil referri, jejunium quadragesimale obser-
volunlalis regis optiniatumque cessit, Et extilus
vari, dies solemnis Paschse propinquare, in quo oiriciali indumento, patriarcham permisit consecrare
chrisma et oleum infirmorum necesse esl sanctifi- oleuin et ac solemne PasCliain omni divino
cari. Hac igilur die recordationis et sanctificationis celebrare chrisma, oJficio. Ab illo siquidem die cardinaiis Ct
olci cl chrismaiis exorla , qua Domiims Jesus cum I
patriarcka in sunima amicilia conjuncti sunt, fiv-
discipulis coenavil, cardinalis in montem Qlivcli, in eienles sibi cumulos ex oblalionibus fldelium, eibo-
qiiO id sacramenlum chrismaiis et olei coinpleri so- •ruin vinique ac potus plenitudine nocle &cdie in
lel, ascendil alba stola el idoneis vestibns ad tam flocjs remolis
deificum opus peragendum indutus, ct in nullo pa- perfruenies , omnia talnen lia^c rege
ignorante. Interea lieec concordia in eodein mense
liiarcham adesse conscntiens. Veruni patriarcba Mariio iiiler regem et palriarchain dum .fieret, el
Dagobeiius videns se oflicio suo privari, quo eo die terra silvaeque , amola hiemc , reviyiscerenl, dies
universi paliiarchoe,suiantecessores iucodem monte serenilas aeris roagis ac magfe
prolongari iticipereut,
Olivarum solito more utebaniur, chrisma et oleum in
diesclarescerei, eccenuntia universarumcivitalum
.consecrantes, humilis et supplex cum laeiymis re- in palatio regis adfuere, qujedam iii dolt},
inslare ne hae die tam gentilium
gem conveniens, coapit, le-
cjuaedam in purititte, regcm saliitanlia in donis ac
viler ac viliter ab oflieio suo expellerelur, etsicin
tribtilis, pacem Cuni eo queerenies compouere, qua-
'ore oninium peregrinorum liaberetiir. Regeaiuein lenus sine .respeclii pericuii et melus innegolia stia,
mulium resislente, et plurima illi objieiente quse secure terram
perambularenl, et agros ac vineas
idem adversus sepraesunipserat, sicutanxius ei magis sinc foi-nhdineexcolerenl. Rex.sicut
novusquiadve-
ac magis preeibus inslabat, rememorans qualiler! ^
nerat, el multis indigebat ibcsauiis in conventione
ab eo unctiis et in regem consecratus sil. Sed nec solidoruin mililum
suoriim, omnia quoe sibi oflere-
sic rege eum audienle, lalenla ei trecentorum by- Jjaniui' a civilalibus
gentiliiim, AscaJonc, Coesarefi,
.zaniiorum obtulit in secrelo attris suoe. Quo corru-
Ptolemaidc, Sur, qtioe cst Tyrus, suscipere consen-
ptus rex, in omnibus deinceps peliiioni pairiaichse sit; sed Assur • ejusque muncra refulavit. Caeteris
acqnievil : etidco tam grandisp.ccu.uise,promissioiie iisque posl lermiinim sancloe Peniecostes pacerit
rex gavisus, quia pluiimum defectione anguslialus, fet secniitalein a se suisque iargitus esl.
hac modo indigebat ad remuneraridum suorum mili- "
illico fralrem Mauritiu,mcon- CAP. LU. — De tnuluis legaiionibus genlilium.
lumlaborem, surrexil,
Vix tcrinino pacis"htijus mediiuo, prsetlielae civi-
venit, sic ei in haecverba lociitus : ,
CAP. L. — Rex cardinalem alloquilur de restiiuendo "tates regi Babyloniorum lisec nuntia dctulerunt,
patruircha. '.'-'. "quod nisi in brevi eis subvcnirel, Francosque de
Fraler Maurici, hwc Ecelesia tiostra rudis adhuciit 'rcgno Jerusalem ejicerei," se in- nianu regis illorum
tenera habelur. Quapropier nolumus, necplacel pru- ;ex stinima necessilale rcdili riebere, eo qnotl u!ti<a
dehiiofibus nostiis, neque hiconsilio nosiro reperhnus, 'Cbiistianis i-esistcie non posserii. P.ex vero BabylB-
 S97 HISTORIA HiEtlOSQLYM.'— LIB. VII. g<J8
nbrum summa hecessitate rirbiiim siiarum intelle- A patfiarclia ab Assiii' egressirs, reliciisih ea ciisio-
"'cta, liniversis civibus ei ammiraldls haiiciegatioiiem dibtis, Ceesaream oc«upavit, uirdique circa e.ain
solatiiimqiie remisit.quod sineriiofa aliqua collectis suornm viribus coJlocatis. Eranl illic inattdita poma-
: armorum copiis , univefsis clvitalibiis .sui>yeniret. fia in circiiitti mtirorum, ac st silva densissitna omrii
. Hsec autem nunlia et consilia oroiiia Baldewinum dCeore el fructutim abundantia insestimabilia : qtise
regem lalebant, et uiiiversos fideles cjui i'n fegno - rex in seciiri jtissil exstirpari, ne inter densitates
Jerusaiem babitabant. frondittm aliqme insidise Sarracehorum cxercimi,
CAP.LUI. — De redemptioiie Tttrcbruin. 'Sagiltis in occulto emissis, nocere vaierent. His ex-
Intcrea a Damasco freqhens legatio Ttircofum stirpalis, in cireuiUi murorum firmavit obsidioiietu
Jerusalem rid regem veriii, pro rederispliohe capti- .per diesquindecim, niacliinam componensqua urbem
vorum siioriirii, qiios in arciissimis faucibusBaurini expngnare el cives absterrere valeret. Ad unguem
superatos captivavit, el JeruSaletn abdiieths reclusif landem niacJiina perducta et ab exereitt) stiper
'
in ctistodia lurris David. Qui coiisilitim iiiiil ctihi muros erecla, in sublime porrccia esl, ac fortissirai
oplimaiibris suis, ut pfocaplivis preiitini susciperet, pugnatores in ea cohsijluli ad expiignandii moenia
eo quod in iefra aliena, nova et ignola, pltirima in- urbisqtie dofeiisores. Deindejussn regis oniiiibus in-
digeret pecuiiia in cOtiveiHione solidorum. Sicque B dictuth esl «t summo mane cofam patriarcba et
' universisquadi^girita quiiique captivis, qtiibusampu- rege conveniienl e cunctis Jocis et taberuaculis,
lare colla dCCrevefat, nuuC pepercii, et pecnniam ejtisque eaperent admonilionem ad assiliendam ur-
inariditam supra quinquagiiita uiillia bysaiitiofum - bem et iinplerent. Mane autem facto, ecce adsunt ex
auri suscipifehs', Oihnes vivos et incoluroes ariiahicis Ihafidato regis uitiversi Clirisiianofum cquites et pe-
et catenis soinlos, ac de turri David ejectos, pacifiee dileS coraiii patriarcha et rege : qui dclictorum suo-
"
in terraiii Damascetioriiiii femisii. i'urn confessiOhe faeta , indulgeiUia accepla, fet
CAP. LIV".— Quomodo civitas Assur subjugatui: DomiiiicicorpOriscohiriiunioiie, urbem fortiier assi-
Eodetri teiiipore merisis Martii classesGeriiiensium litint in mari 6t iti terra curivPisanis elGenuensibtife.
ac Pisanofum mivigio appuisoe Joppen , anclmras Hi Laodiceae uua bieme otio torpenies, teinpote
fixerunt, el illic Pascha Domiiiioppeiiciiles, iandem Martii, ut supra relatum est, ad sac.runi et soJeinne
Jernsalein venefUhl Sd celebraiidiim ipsain.diem Pascha celcbi-aiidum Jerusalem ascenderani, viduati
Restirreciionis Doiriiiiica;. Qua ctini oimii devotione siio episcripo Pisano, Ctini clam ab eis sublraciits,
1
celebrata regeih adierdtu siimmopcre depreCantes, ctim Boemundo ac BaldewinOi post caplionem Jcfii-
"iii qtiani vellet civiiatem geiHiliiiin occupare et ex- -siilcin, in eani desetjndit, et a Gotlefrido diicc i» c«-
piignaie cis liceret. Rex igiulr desitlerinni illorum u Uieilram pairiafchalus est consiilutus.
'
jjiieliigcns, Assui' obsidere peV mare et aridiith con- CAP. LVI. — tandetn civitas Cmsarea sUperalui:
siiliiit. lpse vero et omnisvirtus ejus ab Jerusaiem Eodem diedominus palriarclia cruceffi Dominicam
movehs, in sic-courbem et mcenia ejus cinxil; Pisani prsettilerat ad proteclioneni el defcrisioiieill geiitis
el Geuuenses in littore inaris riavigio exitrini illortnn caflioliCac, stola sancta et caiidida pro iboface indii-
observabant. Vix leriia die obsidioriis expleta, cives tus, qtiem usque ad muros lota iiiariiis piigiiatoiiim
Assur pacem ctim rege quaercbaiit cohipoiiere, qtia- sequi non dubitavit. Qui durO el gfaVi assuliu civcs
lciius salva vita sanisque meriibiis, Ctim rebus Suis dislurbatos a nioanibiis repiileruni, ac Stc subiio
ab urbe eis Jiceret exire; civiiatem veio iii mariu scalis inuro applicilis, urbi medise ViintrOitiissi Surit.
regis retldere ac relinquere. Rex qui.iein cotisilio Sarraceni vero per urbem GalloSdifftiSOsiiititeilles,
suorum pepercit virjs, pacifice eos prodire proriiit- nec eis resistere valenles, ad aliud innnimen tirbis
tens ctini omnibus quae collo defefre possenl et u's- qnod miiro spaliosissimo ac fobustissiiiio fcivllalein
que in Ascalonem condiicium eis sine fespeciu divitlebaf introrsum versus' ihafc cohglbbaii fiigam
roorlisiaigitus est. Ijise verocivitatem ingicssuscuin iiiieriint. Illic aliquanluluih iri riioenibiis fesisientes,
universa mullitudine equiiiini et pediliim, per dics . ad defensioneui consiitefilnt, ffusifa sagiltis-, paiis
oclo illie requievit, et consilia de reliqiiis civitaiibus igneia et fuiidibulis consumerites dieih. Noiia i'i'iidem
1
ciiindoinino pairiarcha et opiiinaiibiisregni sui egit. hora diei facla, gravali civCs crebiis etnuiiqtidm
CAP. LV. — Cwsarea civilas obsidelui: ihiermissis assuliibus, aC iam lriaiigeneliis tiilam
Placuittandem cunctis ut Ctcsareain mitieretur sagiii.irum granilihe fessl et Victi, fVervlcos €l ili-
legaiio rcgis annniraldo et piimis civiiatis, ut regi vei-^a loca civilatis Ireihebundi fiigeriiiit. Qiidsiitilli
redderelur urbs, alioquin obsidereeaui cerium babe- iiiscqn.eriiesei hos inuros scalis siihilitef tfaiiscili!-
iRiit, ut si vi capercliir, univ.ersos in ea rcperlos in deutcs, grave illortini exlermiriiriih feccfUiif, allos
ore glatlii occiJ'1 ^ebere. Aminirajdus cuncliq.ue ba- Iruciiiantes, alios caplivanies, ttiin ulidiqiie s|jo!ia
bitalores civitatis lesuoiiderunt iii lisecveiiia : Absit pliirima aiiri, argenti et oslri pietiosi rapieiiies. Sa-
a nobis, ul nos el civitalem nosiram in manu re-gis cerdos qiiuque civitalis homo graridsevus ibidem ca-
- Chrhliunorum tradamus, cum iu manu regis Babylb- pttis esl, el Azoparl quingeiiti decoilati, iiluc hiiksi
niorum iu brevi iiberandi simtiSi el uon diu sit, ex quo a rege B.iliylonitirum in convenlione solidoruin. Sa-
.-liiieras.ejus susceperimus. Rex aulemilJorum jacly,n- cerdos itaque prsetlicttis fegi proeseiilaiiis , jnssu
liam comperieus, in ira magna una cum doniino ipsius iii nervo religaius esi; mtilieres qtioque ejus
 699 r. ALBERICIAQUENSIS . 6Sfl
caplee, et in compedibus positpe, ad discutiendum A solidorum , qui paganorum viribus resistenfes, pe-
laletrium inuumerabilis argenli, quod idem sacerdos regrinos et universam Ecclesiam ab eorum insidiis
propler nieiiim Christiaiiorum subterraverat. Hae etassullibus protegerenl ac defenderenl.
civitate allrila elexpiignaia, rex a diebus Penteco- CAP. LIX. — Qualiler orta sit conlenlio inier regem
sles usque in Nalaii S. Joannis Baptistee in omni et patriarcham.
plenitudine necessariortim requievit in ea. In bis Palriarcha vero vinculo privatae dilectionis fratri
diebus sacerdotem preediclum a civibus urbis Pto- MaurilioS. Romanee Ecclesise legalo innodalus, ila
lemaidis, quoeest Acra, mille byzanliis redemptum, ut simul aflluenler de bonis lerra; epuianlcs , in suo
sine laesionemembrorum dimisil. conelavi oblationein sancli sepulcri pro velle divide-
CAP. LVII. — Quomodo rex audita fama Babyto- rent, prorsus audire Baldewinum regem parvipen-
niorum, eorum prwstolaiur advenlum. dil, spem elfidttciam in promissis cardinalis apo-
Posl hsec rex Joppen in magna gloria seeessit, stolici prelio corrupli habens et in eo quod levi
Arpinum deBodvordis civitate, principem niagnifi- precatu aurique munere , regem cornimpere poluit
cuin, ad custodiendos muros el porlas civitalis re- et plac&re. Rege itaque palriarcham saepius admo-
linquens. Joppe ilaque regi commoranti, legatio et nenle ut mililes quadraginta procuraret, atque dato
fama Meravis a Babylonia innoluil, quatenus Baby- B ei argento benevolos in opus belli redderet, pa«
lonii omnes arma confluxissent, elpost oclo dies triarcha vero in nullo eum super his audirel: die
cum eo bellum committere decrevissent. Haee quadam facltim est, utidem palriarcha cum fralre
rex audiens, universo ccelu suorum in unum con- Mauritio solito more in domo sua accumberel, va-
voealo.ex consilio illorum exivil a Joppe, atque riisque cibis splendide epularelur, vinum quoque
inter Ascalonem el Rames, tribus hebdomadibus non modice biberet, ac secure in comessationibus
evolulis, in planilie amplissima resedit una cum diein duceret. Nunliatum est landem regi Baldewino
patriarcha et omni apparatu suo, ac universa domo quori hnjiisccmodi luxu singulis diebus convivanles
fratris sui ducis Godefridi. Hoc vero in loco dum fidelium vota vorarent sine modo el numero, et hoc
diu praeslolarenlur adventum inimicorum, nec ipsum regem non solum audilu, sed etiam facile
quisquam illorum adhuc injaclanlia sua descendis- visu posse experiri.
set, rex quemque suorum in sua rernisit; ipse CAP. LX. — Conlenlio inter regem el patriareham
verocivilales in circuitu sitas.tam Caiphas quatn prmsente cfirdinale Mauritio,
Assur et cseteras, pacifice perlustravit. Nec mora, dum in eodem comessalionis studio ad
CAP. LVIH. — Quomodo rev ptHriarcham eonvenerit, * mensam discubuissenl, rex cum quibusdam de opli-
ut vel ipse milites procurel, vel ad procurandum. nialibus sttis pulsato oslio inlromissus adfuil, el hos
eos, sibi aliquid pecuniw impertiret. palres dure arguens, in hoec verba aspera prorupil:
Nec longo posthsee iutervallo rex a mililibus suis Vos in comessationibus, nos in tribulalionibus die
ln urbe Japhet pro pecunia angustiatus est, quam ac nocte pro confralrum nostrorum salute et periculis
iflis debebat pro convenlione solidorum, qui etiam versamnr. Vos gralis vota fidelium in deliciis vestri*
fralri ejus Godefrido, principi Jerusalem mullum applicalis, angusliam el penuriam nostram ignoralh.
obsequii impenderanl, et nunc ejus causa et bonore Sic vivil DominiiSj, amodo de omni oblatione fidelium
non minore studio militare laborabant. Qiiapropier non conlingelh, nec de hac venlrem vestrum ultra lam
Hierosolymam profcctus, palriarcham compellat, deiicate impiebitis , nisi mitites in convenlione solido-
quatenus sibi aliquid pecunise de oblalione fidelium rum susceperiiis. Unde enim. vobis, ul oblationes et
impertiret, quam mililibus dividens, voluntarios munera ftdelium tam libere et poienler a Dominico
eos sibi redderel, ac secum teneret; alioqui eos in sepulcro loltatis, in cibos delicalos componatis, el
terminis Jerusalem non velle remanere et Sancia minime fidelium necessitali subveniuth? Nos Jerusa-
sanctorum defensare. Palriarcha regis audila pe- letn , civitalem sanctam et locum desiderati sepulcri
litione , induciis per noclem susceptis, in crastino ,j. sunguiiie nostro redemimus , et assidue pro
reversus ducentas marcas argenti se ad usus fra- sanclorum defensione pondera laborum et bellorum
trum inihi Deo famulanlium, habuisse et non portamus; vos oblationis fideliumnos exsorles facielis?
amplius, profitelur, et easdem benigne in *jus Absit, ut lale facinus paliar, el ultra manus vcsira
. mandato distribuere concessit. Credidit rex in ver- de his replealur. Cerle aut vos calicem, quem bibituri
bis quae a Palriarcha referebantur , el oblaltim ar- sumus, el bibimus hoc tempore angustiarum, nobis-
genlum suscepit. Sed Arnolfus, sancti sepulcrican- cum bibelis, aut videte, ne quidquam de rebus Eccle-
cellarius, et cseteri complures, quibus tota massa siw ullra suscipialh. Hoc dicto, pairiarcha non
innotuii, et oblatio Dominici sepulcri, nequaquam minus in verba iracundiae erupit, dicens: AVs
vertini patriarcliam profiteri asserebant, scd insesti- recle consultus fecisti, ut tam temere nos argue
mabilem pecuniam clanculnmsuislocellis reposuisse res el res Ecclesim interdiceres , cum noslrm sit
cum. Hac Arnolfi asserlione eipopiiliopinionesuper juslitim, ul qni allari serviunt, de altari vivant. An
lliesauro abscondilo, rex iiimium iratus veliementer tributariam el ancillariam facere sanclam prwsumh
pairiarchain urgere ccepil, ut ex oblalionibus fide- Ecctesiam? quam Dominus Jesus Dei Filius, suo
lium mililcs procuraret ac retineret in conventione sanguine liberam ex ancilla (aeiens cwtodiiv commi-
 601 HISTORIA HIEROSOLVM.— LIB. VII. 602
sit el reliquit. Vide ne ullrtt prwsumas de his loqui A crudelis legatio a Babylonia descendit, scilicet
aut agere, cum ad te minime pertineat, et Domini quod Meravis, qui est scciindus in regno, cum lota
aposlolici malediclionibus de lalibus ausibus judicio virlute et apparatu regis Babyloniee properaret,
possis incurrere. Fraier Maurilius ad inviccm con- bellum in brevi cum eohabilurus. Rex auiem Bal-
tendentes solummodo auscultabai; sed dc pace et dewinus tam crudelia nuntia intelligens, non se-
concordia illos admonebat. cure, non facile auribus immisil; sed a Jerusalem
CAP. LXI. — Patriarcha ratione viclus, milites se in Seplembri mcnse in solemni Nalivitale" malris
procurare promhil, quod lamen implere contem- ac virginis Marioeanno primo regni descendens,
psit. urbem Joppen cum omni virtuie peditum et equi-
Verum rex non ultra palriarchse responsionem et tum inlroivit, ejusque mcenia plurima suoriim mu-
asperitatem ferens, et ipse dure et impatienler niens fiducia, cum trecenlis taiitum equilibus et
loculus fuisse perhibelur. Videle, ne facile hanc mille pedilibus in occtirsum inimicorum feslinavit,
mihi swpius objiciath occasionem, ul qui allari ul cognoscerel, si vera belli legalio sibi innotuisset.
serviunt de allari vivanl, cum summa necessilas Mane ergo deliinc faclo, in campeslribus Ramescon-
exigut ul de altari potius Chrisliani mililes pas- sislens, vires , copias et arma inlolcrabilia Ba-
canlur, quam Sarraceni vi de sepulcro munera " byloniorum vidit per lerras ct fines Ascalonis occur-
fidelium asportent et dhidant, et non miles rere, circiter ducenla millia lam equiium quam
noster vel sacerdos conlingal. Vivit Dominus: non pedilum. De quibus rex el omnes qui cum eo erant
solum oblationes fidelium comedam, mililibusque non soltim admirali, sed el terrore concussi
noslris dhidam; sed eiiam aurum de sepulcro Domini sunt.
et altari evellam, quo mililes el defensores Chri- CAP. LXIV. — Tres regis acies a Babijlonih atlritw
tlianm plebis regnique Jerusalem suslentari possent. deficiunl.
Posl kmc cum Domino Deo placuerit, et superbia Verumlamen rex perscipiens se non posse vitare
sett minw de regno Babyloniw cessaverint, el lerra periculum , nec eflugere inimicos haud procul absi-
siliteril, cuncla reslaurabimus; ecclesiam eliam ejus- stentes, quiuque acies ordinavil lam ex nianu mili-
demsepulcri, skut dignum est, thesauri-iare nos tum quam pedilum. In prima acie ftiit Belvoldus,
nonpigebit, et auro diliore, gemmis-velopere exal- miles nobilissimus, qui primum proelio commisso,
tare. His dictis, tandem palriarcha rege a viro lille- ac genlilibus cun< universis suis peremptus est abs-
ris erudito conviclus , ex consilio fratris Maurilii qtie solo miliie, qui ibidem manu detruncala,
triginla mililcs in convenlione solidorum se pro- r vix a periculo mortis elapsus est. Ad huecGeldema-
curare promisil". Sed in brevi eorum laedio affectus rus Carpenel, miJes ferocissimus, secundam aciem
taicnlum insestimabifis pecuniae suslulit, militcs regens, dum per medios Iiostes erurapens , pericli-
vacuos el immunes reliquil. Rex autein hypocrisim lanlibus sociis subvenire moliretur, eum omnibus
illius de die in diem cognoscens, vehementius eum sequacibus et coadjuloribus suis sub intolerabili
urgebal, et de mililari officiosollicilabal. llle e con- mantt inimicorum occubuil. SoJummodo Willeliel-
irario aures surdas ad omnia faciobal; ita animo mtis et Erkenboldus vivi evaserunt. Hugo vero de
obstinalus erat. Tabaria , jttvenis bellicosus , in terlia acie conslilii-
CAP. LXII. — Patriarcha poleslate et obialione se- lus , per medios liosles equo veloci advolans et eum
pulcri Domini privalui: Pecunia patriarchm regi illis diu graviter pugnans, ad extremum certaminis
aperitur. pondere faligatus el viclus, vix e medio lurbitiis
Igitur palriarcha dolens et trislis secessit Japliel, evasit, omnibus dc comilalu suo ibidem occisis et
ubi cx consensti regis^ quia Jsacerdolii gradum ob- allrilis. Rex ergo tam grave exlerminium suortun
tinebal, pacifice autumni et liiemis leropus adiin- iierividens, veliementer cum duabus aciebus qtiee
plevit. Deinde nieiise Marlio inchoanle, anno primo secum remanseranl limore concussus est. Nec mi-
regni ipsius Baldewini Anliochiam ad Tankradum D rnm. Nam idem morlis judicium in momenlo subire
navigio profeclus est. Camerarii aulem illius capti ecslimabant.
et retenii, minis verberumque lerroribus coacti, CAP. LXV. — Rex a ponlificibus admonilus, corain
pecuniam patriarchoe sublerratam professi sunl ad cruce dominica prosternilui:
viginli millia Byzantiorum auri; argenli aulem Ad heec duo catholic; ponlifices, Gerhardus et
lanlum esse referebant, quod adliuc pondere et nu- Baldewinus, quorum ailer Gerhardus crticem Do-
mero cunclos lateret. Fratrem vcro Maurilium, minicam prseferebat ad confusionem el obeaecalio-
quia Romani pontificis lcgatus erat, in omni quo nem Sarracenorum, et liberationem Cliiistianorum,
poluit honore rex secum retinuit, ac diligenter pro- regi in inansueludine et correclione sic locuti suiu :
curatum benigne in omnibus tractavil. Timemus, domine rex, neob discordiam, qnm inte.r le
CAP. LXIII. — Rex pecuniam militibus dividit, cru- el dominum palriarcham orla cst, hodie noslris ri-
delis legalio a Babylonia venil. ciorice ftal impedimentum. Ideo monemus le, ttl cum
Interea dum rex ex his et aliis diversis rcbus illo in concordiam redeas, et sic Domino Deo pacis
ageret, propalalamque pecuniam suis egrcgiis mili- salisfacias, quatenvs a prwsenli periculo eruamur.
libus divideret et cuique pro labore suo repcnderet, Quibus rex : Recle, iinjuit, monuistis el Jiocc
 1305 ALBERMAQtJENSlS €01
dicens ab cqrio desiliil, et coram fiominica ciuce ,A miiie ea nocte feitianscrunl. Palet iiic pvofeclo quo;-
procidens in tcrram , adoravit Dominum co?Ji, niodo virlus S. cfucis non solum crinira ifivisibiliuih
el hiCc poiitificibus respoiisa dcdit : Palres et jactlla proevalet iiiiinicofum, sed eiiaih sdveisiis
fratres in Clirhlo ch/xrhsiml, paslores et do- arma visibilium; quia In pfiina, seeunda, tertia ac
ciores periiissiini, judicium morlis nobis prwslo esl; quarta acie superbia et fortiiudo geutiliuiii VinCendo
inimici innumerubilcs obstaiu in arcii, iit,hasiis , ik piajcessit; in quinta vero acie, iri qna Jigniim sanciie
gludiis fulmineis, quos petieirafe el expngitare pvo ac venerandse crucis ante fegein ei ejus soeios pfoo-
'imperio Rotniinorum, pro regno Francim et Angttw, ferebatur, tofa Vii-tus infideliuin eeepit infirmari,
iion liodie apponeretn, iiisi per gratiiim Domini nostri humiliari et conculcari. Sed el principes eoi-um fe-
Jcsu Chrisli tle ntioniln manibus sic me Dominus rocissimi, Deo gloiiaih hon danfes riec sanctse cruei,
'Deus erunl, ul noil cum ilto pacem componam, nisi sed in caiii sibi oppositam audactef et inslpienlei
'primnin toram tipostolico aolHtiiEcctesia de perfidia irrucnlcs, subitaiiett morte pfscoccupati periefurit.
quum cgit, canonice fuerit expurcjnius. CAP. LXVill. — Reiwvaio bello, calhotici regis dd
CAP. LXVl. — Posi confessionein deliclorum, epi- suos hortaiio. ''
scopo Gerhardo entcetn Domhiprwferenie, rex pcr Igitiir posl bailc vietofiam Clifislianoruin, cfiia;in
iiietlioshosies irmmpit: '» merise Sepieiubii ipsd vespere Naiivitatis' beiifa; Dci
Et lioc dicio ctiin jiuejtiraiulo, confessionem de- geiiiliicis Slarise accepia est, crastino sole exof
10,
'iictorum suofum cotain iisdein Cpiscopis fecil; quidam Gallorum adhuC viVehies et''iiicotiimeg cum
delnde corporis ei saiiguihisDoiriiiiici percepta Com- rcge suo ftirstis armari properant, stispicali adinic
niiinione, decem niilites loricatos cum Gerbardo bclltim a geniilibiis ingruere. Se(i in onini pianitie
cpiscopt), lignum sanciifi crucis prceferenie, reliquit. fegionis iion siiitl reperti aut visi. Revertente autem
Ipse vero ascendens equum, qui lingua Sarraceitica rege cum quadraginla tanium riiilitibus ei pediiibris
gazela appellatiif , eo quod Cseieris eqtiis sit cursu ducentis, qui vix evaserant, viginti liiillia Sarrace-
"poteiilior, proeniisit quarlam aciem quain ordinaVe- norum qui Japhet obsedcrani, 61 vespere hesieino
"fat deriiilitibus' Jeiiisalem, viris bello assuctis ac huic prselio non iiiteferant, sed civiiaiem ex pfse-
'robustissirais, qualeiitis cutn hoslibtis ill iinpelu cepto Mefavis niniio assulfu vexaverant, in apeflo
ferireiit ac diiuicafeill. llaec atrieih quarta aeies ex campofum adftiertirit ex improviso. Qttibus rex, cjuia
'jussri regis fortilef irruehs, Ctitiicuiiiiiiitleret ctim loctis divertcndi ab cis non eral, resistere disposiiix,
'adversatiis, prse riiullitudirie iltoiuni pondus belli et tiiiiversos inagna et aridaci voce sic coiisolattir :
non susliiieiis, coepit fiigiehdo declinafe. Sed a fege ., Ecce initnici hosiri obviam nobis iniegrh artitis adve-
ejus ftiga el coriififioiie percepla, magriOSoiaihine niuni: nos autem njiper bello fuligaii, sero a mnnibits
relevala est. Iu momenio enim ciim stia quinta acie adversarioriwi, solo Deo prolegenle, evasimus supe-
'
adfuit, agens grave pfocliutii cuin Iioslibtis ac fepe- ralis hoslibus .' optimatcs nostri el eqidies cuticti prwler
tens, csedes el sirages hon modicas operattis est. nos cecidertliit: (filid igitur pauci adversus iol niillia
CAP. LXVII. — Mira Domini Jesu et sanclw crucis adlitic betlo inittcia actiiri siimiis .' pauci sitinus, el
ejus vieloria sero bello' faiiy&ii; locus el possibilitas ab eisdher-
Cuih sic ffix per thedios liosiium globos irrtimpe- lendi non est : et ideo quid consulam, liescio, nisi,
ret, campos occisorum cadavcfibtts sternerei-, qui- ul iii nomine Dontiiti Jesu, ei in virlule S. crttcis
daih honiiiiatlssitnus amniifaldtis episcopo, ciucem univefsi sleihus adversus incredulos pugnanles. Poiens
ferenli, occurrit in i'ui'or6 VehemciUi, iit rapliin enim est Dcus eiiam de istorttm manibus nos libefare,
capul ejtiS dciruhcaret; sed, divitia iiltione el per- sicut heri de itiantt piurimorum ei forilofiim libera-
Cussioue [ifseveiitris, subitanea niorie snffocatus ex- vil.Siautem inoftiet coniriihnii desiinali sitmiis-,futu-
Spiravil. Deifidealler ammiraldus, diimsubitoipsum ciaiit et sptSnihabettmus, quia, si cofptis noslfum-pro
regein ClirisliariOfum ifripeteret, mOx cquus illiiis iwmine Jesu el stihclis Jerusaleiii nunc iit pfwseiiti
iraiis cei-viccs liasia fegis confixus est, quae ipsum D swculo occidi perniiserimus, in fuliifo aniiiitis itOslms
eliam amiiiiraldum eodem ictu el 'impeltt tralis in viiatn wternam uita cum frdtiibits iWsifis, Iteslefno
peetus et jeChf virililer perfoiavit; siequc ariibo, pfwtio pro Clirhlo jugulalts el allrith, coiisetvafe po-
equus sciliCel et sessor ejtis a Cliristiano regc occisi lerhnus.
sunl. Morliiis itaque duobus ainiuiraldis, cxercitus CAP. JLXIX.— De gloriosalfegis vicloria ei redilu
'
Babyloiiiorum inagiiis ductoribtis, primo divina ul- in Jerusalem.
lione, aitero liaslre regis transfixione, fex et universi Hrc regis exhortalioiifi niilites omiies el petliics
sui recuperatis viiibus per roedias acies Sarraceno- roborati in spe vitoe relernse, iriiihiCoruih ttirriias
rum in muliiludine derisalas irrDperilitl in virlute ; Operientes Tisas a longe, armis propere'iridiiuiiliir,
Domininostii JesuChrisli,eisanctsecfiiciS,i!iaiidi(aiii i lignumque Domiiiicum semper anle jaeiem snain
illorum occisionem facionlcs usqtie ad vesperuth,, : halieiues, grave praelium cum lioslibus coiniiiiseniiu.
donec hinc et hinc fatigali, utriiique se a bello con- Obcaccati itaque el inrirmati SarracCni, in obsiactilo
linuerunl. Verumrex ei reliquiee fidclium obtinentes; lam venerabilis Jigni limore ilJis imthisso, hOii diu
"
camporum planiiiem, in caslris ininiicorum peruo-- perseverarunt in bello. Visa quippe Cbrisiiaiioi-tim
"
«taveruul. Saffacelii Vefb despef.tli in*mbivtls cacu-- audacia, ol suoi-rim nilhia fuiirivyalij VersW.Asea-
im HISTORIA JilEROSOLVM. — LIB. VIII. < 606
.lonem fngientes, alii versusmo.iitana Jerusalem, victi A GAP. LXX. "^- Di....obilu 'tiiililis Alenlantii
eos in WickeM,
ac dispersi diflugiuin fecerunt, rege graviex- . egregii.:
terminio crudeliier insequetite. Rex autem reversus
a cceilehoslium, paucissimisin untim receplissociis;, AVickeriis auteiri Alemaniius" eodem aiino paulo
.cum spoliis receniibus auro el argenlo, cquis et anie hoc pfselium Validis febriblis con-eptus, in
mulis opibusque plttrimis Japhet declinavit. UJh iriense Augusto obiit, sepulttis iri civitale' Jbppe. Qtii
lorica ferrea et veste ostrea exutus est, quoe revera giadio suo, quo Turcuiri tfans Ioficam etvestessuper
et procul dubio lota labe et sanguine hosiiuni ine.- pontem Antiochise medium iecait, noh niodicahi fegt
briata fuisse, ibidem visa est. Noctem illaro rex illic opem hic conlulisse, nisi morte interveniente vitaih
in laelitiaet bilarilate ciborumque abundantia exegit. finiisset. Hic miles magnifleus Ieonem"magnum et
Cives vero exsurgentes,.et in campis Ascalonis festi- Iiorribilein, viros et aroienla ssepitis jtixta hionlana
.nantcs, lenioria, aurum et argentum et mulla pre- devoraiilem," in regiohe Joppe die cjuadarii Cqutim
liosa spolia occisorum genlilium, quae rex suique pascenlem invadere volentero, munitus clypeo ag-
paucissimi deferre nequiverant, asinorum el came- gresstts esi : qtiem facili pede et salttt faeie ad
lorutn vehiculo in civiiatem Joppen atlulerunt. De- faciem sibi occurfentem ejiisdem gladii aciiiissimi
iycle crasiina luce affulgenle, rex in gloria magna g ielu percussit, ac fortiler cerebrO cjus in partes
Hierosolymam ascendit, ubi de omnibus spoliis et diviso, crtidele et iiitiepiduin ariimal in campeslribus
preeda inimicorum decimas bospitali Cbrislique pau- morfuurti reliquit.
.peribus erpgavit.

LIBIH OGTAf US.

CAPIIT pfiiMim.— Quod -pnmo Baldewiiii reyii mw natioaliqtia violenlia eaIoca,quae sui juiis essent,
. innutmm Longobardorum mulliludo per Bulga- vaslaret, seu faeta temere seditione conUirbaret.
riam profecta sii Hierosolymam. Hac igittii' condilione contulil eis emendietvendendi
Eo.dcmlempore, qno bellum hoc niense Septembri -, liceiuiam in ejusdem regni Bulgarorum castellis,
actum cst, et cruenia vicloria a rege Baldewino ha- pane, vino, carne et omni pinguedine opulenlissi-
bita, anno regni ejus primo, gens Longobardorum mis, castello videlicet Panidos, Rossa, Rosto, De-
iiicomptilabilis de regno Italise, post caplionem Ari- damis, et caslello nomine de ^Nalura,et Sasalabriis,
tiocbioe el Jerusalein, audila insigni Christianorum Adrianopoli et Pbinepopoli, u.l per IIEOChospitali,
victoria, e divers|s regionibus Ilalioe collecla, peir pacifice bonis lerroe sustenlarenl vilam alUtienter.
regnitni Ilungarioe prospero itinere transeunles, CAP. III. — Longobardi regh edicium negligenles,
. profecii sunl usque in regnum Bulgarorum, volentes Grwcos el Bulgaros invaduni : sed mox ab impe-
conchristianis fralribus auxilio augeri et prodesse. ralore convocaii, Consianlihdpolim leliduiii.
Adfuerunt in eodem volo et comilalu viri nobilissimi, Iianc denique ih lerrani venientes, mantialiim
. epis.copus Mediolaneiisis, AibertuS comes illtisil-is regis transgressi surii, nec audierunl duclores et
de Blandraz, Wido fraler ipsius, miles egregius, principes exercilus; sed omnia sine modo et siiie
'
Jlugo de Monlueel, Olho, filius sororis praadicti Al- ratione depraedati surtt, sine aliqiia rnuiuaiione Btil-
cberlij cognomine Altaspata, Wigbertus. comes civi- garis et Grsecis sua auferenless pecora et volatilia
talis Farmse, caeleriqiie coniprimores Iiajioe, viii eorum diripienles, qtiodque nefas est de populo ca-
miroe nobiiitatis et duclores exercitus : qui circiter D tbolico dicere, Quadragesimali lemporc et jejuiiio
triginta millia conglobali, lerrain el rcghum Bul- ea devoranles. Fregertinl etiam in [ireediciis locis et
garorum, ul prsetiixiihiis, in manu forti ingressi civitatibus ipsius pii imperatoris oraloria, propler
sttnt. ambitionem ferum, quoe in eis erant recondila a
CAP. II.-1—Ubi ConsiantinopoJtaUus imperator eos- , facie tanfse nutltitudinis. Iiem, qtiod auditti est lior-
dem Lotujobardos vendere el eniere per castella Bul- rendtim, mamillas cuiusdam mulieris sua defcnden-
garorum permittit, et eh rapinam interdixit. tis quidam ex parasitis impie delruucavil. Audita
Ingressi aulem, direxerunt nunlia iroperalori Con- hac infamia crudeli et devastaiione inlolcrabili,
staniinopoliiano, quatenus ejus gratia el dono in qua: regno Bulgarorum ab bis inferebatur, et que-
terra Bulgaroruuii quse de ejus reg.uoerat el potesia- rimonia suoruni, imperatof ad primafes et niagi-
te, necessaria vitae prelio,mutuarent, sicque paoifice stratus legionis diiexit nuntia, quatemis in his iiou
terram ejus pertransirent. Accepta itaqtie tain cgre- ultra moiarenlur regionibus, castellis et civitatibus;
gii ct calholici exercitus legatione et pelilione, rex sed feslinato ad se in civilaterii Conslantinopolim,
Grsecoriim benigne omnia quse rogabant concessit, qua; caput lotius est Greecise, regia via conten.de-
. liac scilicel interposita condilione, nc lanta adu- renl. Venerunl ergo ad eaindem civitalem Constah-
007 ALBEIUCI AQliENSlS 608
tinopolim, et cx ipsius rcgis ordinationc cl decrelo \ Econtra imperator preclerilarum injuriarum illis
in litlore maris, quod vocant Bracliium S. Georgii, molesliam inferebat ; deinde conlumelias, quas
ex liac parle tabernacuia sua locavcrunl in crepi- recenter nunc in ejus preesenlia fecissent, scilicet
iline aivci spatio inum milliarium. Duobusaulem in palalii sui destructione, in proximi sui morlifica-
iiiensibus a vcris tcmporc illic conscderunt, prius- lione, in leonis sui occisione. Sed proedicli prin-
quam aliqua sociclas dc regno Franciae aulAle- cipes asluti, et in responsis moderali ac diserti,
liianiiioe illisjungcretur : ubi etiani plurimisinj'uriis, molesliain animi imperatoris omnibus modis lenire
siciiti crant solili, ipsum imperalorem ad iram et lenlabant, primum se ciim juramenlo excusanles,
odium commoverunt. . quod minime sua -'oluntale aut consensu hoec mala
CAP. IV. — Imperator a Longobardh injuriatus, sint acla. Tandem imperato? hiimili eorum excusa-
vendere eos el emere inibi prohibet : illi palatium tione placalus, omnia quoc'sibi fuerant illala, per
ejus unanimiler obsidenl. intercessionem tantorum principum cum omni be-
Imperafor vero plurimis injuriis seepitts concila- nevolentia cordis peregrinis laxavit. Atlamen, sicut
ttis, limens ne tol ac lantis copiis vis diversarum consilio suorum disposueral, iterum eos de Iransilu
iiiUiouuni augeretur, el sic audaciores facti, aut brachii maris admouebal, adeo de regni sui inva-
avariiia aul aliqua occasionc assumpla, insurgeuies B sioneel impedimentosollicitus,uimagnis muneribus
in civitalem Conslantinopolim rebellarent, admoiiiiit auri, argenti, ostri dalis, ac majoribus proinissis,
eos ne ullra in locis liis aul littore renianerenl, sed apud islos oblinere et impeirare conaretur, qnale-
quaiiiocius abhinc migranles, in lerminis Cappado- niis multiittdinem hanc redderent volunlariam trans-
cia: el Romaniae apud portum Civitol el Rufinel eundi brachium roaris. His magnis donis et promis-
Iiospilali morani facerent, donec adfuturse legiones sis imperatoris corrupli , Albertus ae Blandrai
et eopiee cum eis siinul in ununi confluerent. Sed nimium ei credens, deccm eq'ios ctim aliis r :bus
responderuiil unaniniiler se miniinebracliium maris pretiosis suscepil; sed episcopus solefli provid jntfa
Iransiluros, donec ampliores vires tam Francorum omnia liaecsibi oblala refulal, limens ne si exerci-
quain Alemainiorum obtinerenl. Autlita hac Longo- lus transirel, a Grsecis moleslatus Turcorum a*mis
bardorum obslinala responsione, nolle eos a sta- occidendus traderelur. Videns aulem imperator con- *
lione occupati maris se amovere anle advenlum slaniiam episcopi, omnibus modis redil cuin eo in
fulurse societatis, imperator illis eniendi et ventlendi concordiam, et ejus pelilioni acquiescens, iteralo
licenliam inlerdixil; et stalim penuria necessario- concessit peregrinis ventlendi et emendi licentiam,
ruin viloe per iriduum in populo facia esl. Videnles firmalo utrinque foedere pacis conservandae. De-
anleni Longobardi regis iram, el interdiclionem ne- scendcral autem eodem iempore coines Reymundus
cessariorum vilse, el sic famis angustiam in populo a Laodicea in civitalem Conslantinopolim, qui
fieri, subito universi tani equites quani pedites armis mulium peregrinis in reconcilialione imperaloris
iiiduuntur, et ad porlam et nuiros majoris palalii profuii, priinus el collateralis illi in omni consilio et
civiiatis in ligonibus, uncis ferreis, roalleisqne con- decreio faclus proe oniiiibus, qui Hierosolymam
feruntur ad locum qui dicilur ad S. Argenitirn. Ubi ascenderunt. Tandein Pasclia Domini celebrato, post
in duobtis locis inliingenles el inlranies, imprimis aliquol dies Longobardi brachium maris transeun-
juvcnem de sanguine ipsius imperaloris peieroerunl, les, ad civitatem Nieomediam pervenerunt.
dcinde Ieonem domilum, qtii eral gratissimus in CAP. VI. — Conradus, imperalor Henrici slabula-
palalio imperaloris, occiderunl. rius, cum nonnullh occidentalh Franciw principi-
bus Nicodemim Longobardh associalur.
—
CAP. V. Imperalore landem per episcopum Medio-
lanensium pacificato, Longobardi Constantinopolim Conradus simililer, slabularius Henrici terlii Ro«
relinquentes, Nicomediam applicuerunl civilatem. manorum iroperatoris, cuin duobus millibus Teulo-
Episcopus vcro Mediolanensium, et Alberlus co- nicorum Conslantinopolim perveniens, imperalori
nies de Blandraz, el Hugo de Montbeel, et caueri p Aiexio noiificatus, gratiam in oculis ejus invenit,
prudenliores priiuique exercitus, cognoscentes se- prse cunclis dileclus et magnificis donis houoralus.
ditionem lianc pessimam sibi suisque plus nocere Qui el ipse brachio maris irajeclo, Longobardorum
quain prodesse, in medio populi exsurgenles, hoc principibus sociatur. Dehinc Stephanus Blcsensiuni
nialum ultra fieri prohibuerunl. Tandem, nunc comes, poeniteiitia duclus, Hierosolymam rediluni
minis uunc blandiliis populum compescenles, quem- paral, Stephanus quoque dux Burgundise, Miio
qtte in sua reroiserunl. Sedala ilaque hac lite gra- eliam de Braio, Wido pariter rufus capite, Hugo ct
vissima, episcopus et comes navigio venerunt ad Bardolfus de Breis, Engelradus episeopus de Monie
ipsum iniperaiorem per brachium maris ejusdem, lauduni, Viscones de Firmamento, Reinoldus episeo-
eo quod milliari et amplius a civitale et regispalatio pus de Suessones, Baldewinus de Grandpreil, milcs
esscnt bospilali. Qui confidenter ad eum ingressi, pulcherrimus, Dudo de Claromonte, Walbertus ca-
animum illius mitigare et ab ira indignalionis revo- stellarius Lauduui. Hi omnes de regno occidentalis
care conabanlur, cum juramento aflirmanles se ab Francise cum omnibus copiis suis ibidem in civitate
lioc faclo innoxios, ct ab insensalis el incorrigibili- el regione NicoraedioeLongobardis associali suiH; et
bus hominibus haec mala suscilata et orta fuisse. e diversis terris et regionibus profecti, in eanidem
.609 HISTORIA HIEROSOLYM. — LIB. VIII. CiO
civitalem cohvenisse, et in ej'us finibus moras A Christianis lurmis vallala, nunc illsesa et invicia
fecisse referunlur. remansil. Ab ea igilur die et deinceps exercitum
CAP.VII. — Quod in diebus Pentecosles innumerabi- persecuti, minus seqtti valenles proe lassiludiue
iis Chrislianorum ab urbe Nicomedia exercilus incursabant, et crebra csede sagillarum mortifica-
egressus, versus regionem Flaganim iter suum di- bant.
rexit.
Dehinc appropinquanle die sanctse Penlecosfes, de CAP.IX. —Reijmiindus comes, donh Tttrcorum cor-
ruplus, exercilum duxil per viam soliludinis : et
diversis mundi parlibus in unum congregati circiler Chrisliani per vires agunl custodiatn in exercilu.
ducenia sexaginla miliia , cuni filiis et uxoribus Pervenerunl deinde Christianoruin popu.li ad plu-
plurimorum, cum clericis et mouachis et plurima riroas civiiates et castella, quorum nomina Jatent.
manu inertis vtilgi, condiicluni imperaloris Con- De qtiibus Turci dona cl niulla cibaria miltentcs,
stanlinopolilani queesiverunl. Qui precibus eorum comitem Reymundum pnecedenlem et milites impc-
satisfaciens, coniiiem S. iEgidii, qui erat ei priva- ratoris averlebanl. Sic corrupli, per dcserta et
lus, cum quingeiuis Turcopolorum eqiiitibus illis invia et solilndines locaque arida lolum deducebanl
consliluit, qualenus ejus conductu et ordinalione exercilum, ubi assidue Turcorum insidise occursan-
iter suum conliiitiaiiles, provide agerenl universa.
u tes eis, universos de exerciiu negligentia atil lassi-
His ilavdispositis, el comile Rcymundo consiliario ludine relardalos trucidabanl. Perceptis igilur insi-
el ductore^ exercilus facto, Stephantis Blesensis diis, el gravissima insecuiione et poptili conlriiione,
viam, qua tlux Godefridus el Boemundus ac primus principes exercilus decreverunl reiro el anfe suse
incessit exercitus, per terraiu Nicomediseet Roma- gcniis cnslodiam fieri , ae Francigenas milites
niae proficisci disposuit; quia sic iiitum el prospe- circiter seplingentos seroper in fronie prseire et
rcim iter illi videbatnr cl phirimis de soeietale. Sed pracavere; Longobardos similiter ad sepliiigenlos,
Longobardi de mullitudine sua confideiiies, per a fergo lassos et siibsequenies fratres lueri et
monlana ct regionem Flaganioe, se ituros in magno exspeclarc. Turci vcro comperta Loiigobarctorum
dissidio firmaverunt, dicenles se eliam regimm Cor- custodia posl lergum sui exercilus, supra quingen-
rozan vi intrare ac Boemiindiim de captivitate Tnr- los in arcu el equis conglobati, subilo clamore
corum aut exlorquere et liberare, aul iu virtutc sua intouanles, eos a tergo incurrerunt, sagitlarum
civilalem Baldach, quse est caput regni Corrozan, grandine velociter vexantes cl vuluerantes. Tandeni
obsidere et destruere, sicque potenler confralrem lerrore moriis allonili Longobardi, celeriiaie equo-
suiim a-manieis eripere. Stephamis autem Blesensis rum in fugam conversi simt, miseros pediies et
el Reymundiis caelerique comprimores inlelligenles p ilincre fessos deserenles : quos Tnrci gravi occi-
Longobardorum conlenlionem saevissimam el ni- sione circiter raille in hac prima custodia percme-
miam jactantiam liberalionisBoemundi, non valentes runt. Craslina autem die exorta, el ci-udeli fama
eos ab errore suo averlere, via, quam petebant, allrilac gentis perlala in castra, conturbati suat
profecli sunt, proecedente ipso comile Reymundo omnes primores exercitus, mullum Longobardis
cum Turcopolis, elmagno imperatoris apparalu. improperanles quod roolliiie et pigrilia eorum con-
CAP.VIII. — Ubi popttlus in itinere suo illicite iitxu- tritus et imminulus fuerit exercitus; unde alios
rialur, prwsidium Ancrus funditus diruens, sata decrcveruni custodes slaluere fessi et a Ionge
el segetes vicinas Turcorum succidens.
subsequentis popttli; sed nemo se oblulit ad custo-
Tribus dehinc seplimanis evolutis, el adhtic in diam ducem Burgundiae. Qui cum quingcnlis
proeler
ilinere suo prospere et abundanler peregrinis epu- loricatis
equitibus sic tuebatiir exercitum, ut nec
laniibus, el plurimis de popnlo illicite luxurianlibtis, uniis in cuslodia suoediei de populo perirel.
el miillnm incesla commislione agentibus, in ipsa CAP.X. — Tnrci cutn
Reymundo prmlio decerlanl, et
vigilia S. Joannis Baptistse, prsecursoris Domini, lurmw Chrislianorum propier hostes in unum con*
venlum est ad monles ascensu diflieiles et valles globatw mhiim per soliludinem gradiuntut:
profundissimas, deinde ad castelltim, quod dicilur r. Sequenli vero die post Stephani custodiam, co-
Ancras. Ubi Turcos repertos assilientes, et in mes Reymundus suoe diei egit cuslodiam, quem
assultu usqiie in medittm mane perdurantes, mtini- Turci, ad septingenlos in unum collali, nona diei
tionem fundilus diruerunt, ducentis ibidem Turcis hora in locis arctissimis fortiler incurrentes, cum
delnmcaiis. Sex lamen ex Jiis capitales lafuantes, eo gravc preelium in sagitlis commiserunl. Sed
in silentio noclis periculum morlis evaserunt. Hoc conies viriliter resislens, non amplius quam tres
ilaque castellum militibus imperatoris resliluenles, suornm amisit, praeter aliqttos gravi sagiltarum
eo quod de regno ejus fueril, el injnsta invasione infixione ibidem vulneratos. Comes ergo Reymun-
Turcorum amiserit, profecti sunl ad proesidium dus videns quia bellum diflicile sibi suisque ingrue-
Gargara, segetes el omnia sala regionis dcpopu- bal, el Turcorum copia; accrescenies sibi vim
lanles, eo quod prsesidio nocere nequiverant pro- inferebant, septem equites veloci cursu remisit ad
pler ej'us muiiitionem, silu et natura locorum vali- exercitum, quijam spalio septem milliarium prse-
dam et insnperabilem. Hoc preesidio illseso et noh cesserat, qualenus sibi aliqua manus milteretur,
superalo ab universa legione reliclo, Turci vehe- quse sibi suisque nimium et diu angusiialis ab
menler Iselali sunl, quoniam munitio sua frustra a hostium impugnatione subveniret. Audita Iiac comi->
611 ALBERICl AQUENSIS 612
tis legalioue, decem millia eqiiitum in momento A Jegionis in castris divulgata, exterriti sunt univc^si
sequeslfali, loricis induti, galeis operli, clypeis principes Christianorum. Unde ab ilio die sexdiebus
peciori obduelis, eaclem die viam remensi sunl ad coiitiiiuis semper in unum conglobati, siciler snum
ferendtim comiti auxilium, exislimauies omnes Tur- moderaii siiul, ut pediies inter equites ad omne
coruin copias convenisse. Turci ad lioecseptingeiUi, peiiciilum et defeiisionem pariter adesse viderentur.
visa comilis conslanlia, et reversse rouUitudinis CAP.XIII. — Turci in viginti mittibus cuni. ducibus
iiudaci succursu, fugam velociler arripucrunl, in suis, Donimano et Solijmano, cttm Chrhlianh di-
lnontaiiis se abscondenles. Ab illa denique die micanles, ad seplincjetiloscorrueru.nl.
commistis copiis, Reymundus ct universi duclorcs Igitlir sex dies completi sunt, et ecee Turci Doni-
tl capilanei decem niiliiuro eum omni manu equi- mamis, Solymanus, Carageth, Brodoan de Alippa,
ct a montaiiis Flaganion, et omni regno Aniiocbia:,'
luni, ct comitalu faligalorum peditum, ad multilu- ctini viginli millibus, viris sagittariis in arcu corneo
"dinem exereitus redeuntes convenerunl : qtti dcin-
et osseb obviam Christianorum turmis adfuertint.
ceps dividi, aul ullalenus aliquibus in locis spatiari,
Qui omnem rem et aiiguslias illorum cxplorantes,
nulla fidncia prsesiimpserunl, propter assiduos Tur- sexta cos fcria bello aggredi Jstatuerunt. Superavit
corum assultus et nimias illorum copias.
— , enim eadem die exercilus fidelium Cbfisti anguslias
CAP, «
XI. QuaUter exercilus in solitudinequindecim et laboriosas
- diebus fauces Flagania;, et in plauitit cara-
vatjando, sitis et inedim miserias pertulerit
gravhsimas. peslri applicanies, ejustiem diei, scilicet ferioosextse,
Dehinc pcr quindecim contimios diosviam suani bora nona ad quiescendtim caslra posuerunt. Et ecce
.contiiiuautes, amplius iu soliludincs et loca inhabi- Turci appropinquaiiles, et more suo altis vocibus
tabilia et horroiis, per montana asperrima incede- inclamanies, loltiro coronavorunt exercilum et ulrin-
bant: ubi nihil reperientes, non hominem, uon que grave prseiium cominiserunl. Inlerdtim Turei iri
peciidem, gravi fame cceperuni coarclari, quin castra repenlino iitipeiu advolanles, el Christianos
auriini ntilli prodesse poterat ncc argcniiim; quia mitiles lacessentes, sagiltis eos coiifi.Kenint: inter-
nullitts generis esca [reperiebalnr, qnse pretio [mssel dum Galli et Longobardi, licel fessi et ilinere gra-
mutuari. Si qui vero de Provincialibus prscctMTC- vaii,exsurgenles et adversus tot creberrimos assulius
banl, quingenti iniquam seu dticeuli vel treccnti ad indignaiifes, frequenler eos remiitebani, quousqtie
invesligandos cibos, circiiniventi a Turcis, in gc|)tiiigenli Tufcorum corruerant; CliristiaifOJ-um
inomenlo occidebanlur, quos suhsequens exercilus vero ntilli percussi sunt : nam in unum conglobatos
«[iiolidie delruncalos reperisse perliibetur. Hsecenim nequaquani irrumpere et dispergere ea dic Turci
Provincialium gcns amplius proedoeel rapinis inhia- f^ potueruiil. Turci autem videntes, se nihil bm 4ie In
lial pras omnibus, el idco ampliori casti prae coede Christianorum pioficere, sed plurimns suo-
coeleris periclilabaltir. Tanttim divitibus el magnifi- rum cecidisse, trisles ac dolentes iit castra sua;
cis viris, qui vehiculis a portu Civitot el a Nicome- vcspero terias opeiiente, regressi sunt. Similiter et
dia civilaie farinam, panes, carnes siccas vcl bac- Christiaims exercilus hac nocte statutis vigiliis et
cones alttileraiit, snsientaiio vitoe eral; caeteros custodia in circuitu castrorum, omni 5>elIort|intur-
gravis inopia frondes, corliccs arbonim ac radices biue sedalo quievil,
iicrbarutn cofrodere, et sic ventrem implere co- CAP. XIV. — Ubi Chrhtiani quoddam prwsidium
Turcorum comminueruni, sed insidih eorum exce-
geltat. . pli, ad seplingemos perierunt.
CAP. XII. -r- De mille pedilibus Clirislianorum , qui
. in valle Jtordeum cotligenles, circumvenii sttni et . Sequenii vero die SalibiUi tria millia exercilus
combusti igne Turcorum. Christianorum, et. piincipes eorum Conradus el
Hac arctati inopia, mille pediles de exercitn in Bruno filius soioris ejus, cseteriqiie yiti fortissiriii e
coiifinio civitatis, Cotistamnes nomine, exploralo castris et planitie exeuntes, et in regio.iftni ci.vjtatis
novclio horcleo, sed nondum maluro, eadem tamen Jilareesh applicanles , jam stij iljrieris-niiUiaribns
otuisli annona, in quamdapi vallem descendentes de j) duobus peraclis, prsesidium quhddam Tureorum
arbuslis el myricis igiiem suscitavcrimt, ipsa grana assUieruiU : quod fruslra a Tiircis defailsum «ih'e
immaluri hordci ilanimis exusia et torrjda tle culmis aliqua mora cotnminuentes, oninia "vifa:necessaria
exetttere ad implendos vcntres stalueiues, Simililcr qtioein eo eranl diripueruiH, et Tureos inibi repei>-
poinula cujusdam mjri ct inauditi gencris, frticinm los in ore gladii percusserujil. Hocprospero successu
amarum quoronidam fruletorum, ibidcm in deseitis Christiani gaudeiiles, elspolia Turcorum graiidia ei
reperla el collecta, ad mitigandam.famem coqucre rnulta ad Ipnloria secum deferentes, per quasriairi
didicerunt; sed propalali a crudelibus Tttrcis marty- monliiim fauces asperriraas et seopulosas descende-
rio coropati sunt. Nam, cum ad eos proe difliculiale ruiu. Ubiinsidiis Turcorum circumventi et sagittis
Jocorum, vallium et montium nullus bostium patcret Jacessiti ac confixi, parum repugnjiiiies prse lassitii-
accesstis, nee ulla essel faculias aul ars in sagiliis iline el onere preedarum angiisiiaque loeorum, ad
noccudi, copioso igne ex ramis frutetoruin et arida sepiingentos perieruni, spolia omnia el prsedas Tur-
materia hcrbarum siiscilalo, vallero circumquaque i corum, licet inviii, illic relinqueiiies. Hi vefo, qui ab
jmpleveruul, ex quo millehominesperusiisuiii. Taini eorum manu evaserunt, singulaliin e.t sparsim sicut
: .yicii elatiriti, yegpere ad castva relati isuhltristes
aH'(jci fania. CMiblisiioois «.t perditionis, caiJipJicse
615 , . HISTOtUA HIEROSOLVM.— LIB. VIII. . . 624
el doient.es. Et ca die ultra, ab omni assullu exerei- \A prima liora diei usque post meridiem, Tum landem
tus Juge.ns de casu suorum, iti tentoriis reqtiievit. vic:uspi'a; nimia jaculortiin assiduitate, fugaro arri-
$iii.iil.iler Bominica die iani Tiirci quam Cliristiani puit cum niatiu diu fame maceraia et viribns ex-
ab omtii infesiaiiorie et belfj uirbine cessavcrunt, bausla, et ipse iii tenioria reversus est. Siephanus
CAP.,XV. — Ept.scopusM'ediolanensiUinomiiem exer- iiemctim Burgundionibus volens sttbvenirc aitrifis
ciiuin ad cdnfessioneiii detictorum suorum cohor- et fugilivis fralribi.is, ctim sua acie irrucns vche-
'''- ialur, el universn mullitudb ad bellandos hosles iA menter hostes
"quinqiteacies tum dueibus]suis orditw.Uir. expugnabat. Sed ad ultimum post
Secunda anlein feria jaoi prtiiiO sole radjantej longam cbnlentioiiem cum omnibus suis lerga vertit,
•cpisjcopusMediolanensiiim minetlip exereuus exsnr* innumerabili nmltitiidine suorum ibidem occisa et a
Turcoruni a,rmis exstincta, et simiii fuga ad lenlo-
gens, div(iio. lactus spiriiu,, liac die bellum adfulu- ria repcdavit. Stephanus vero Rlesensis respiciens
irumpraeilixii, et sermonem ad popiihifn, Dei viven*
omnia lam Longobardis qitam Gallis verli in malum,
ijs faciens , fimnes: ad- cmifessiojiem deliclofum
otnnibus Francigenis qui ins.ua eranl acie, ad
veiiire adiiionuil, quos. in nomine Jesu aposLolica cinn
fratribits el Turcos reprimendos ad-
poieslaleia peccalorura nexibus absolvit, uuiversos ' subveniendum
pos,l rtlatam iudulgeniiaro bracIiiQ B, Antbrosii volal, ac bellum committere usqiie ad vesperum non
MeiliolaueHsis"episcopi -saucfificaiis. et benedieens; B ' abslinuit. Tandein Turcorum manu. iutollerabili sa-
et arcu osseo iuvalescenie, comes Blesensis
•qtiin et lancea Dpniinica, quam Ueyraundus securii giltis in castra
altnleraij-est- auela ad saiiclificaridum-el ibeaediceitT victus et attritus, siiiiili ftigaqua ei socii
4uin populum. Pctsl liane benedietioiieni, cl feucepu- i'elatuscst,nmltis iiobilibus virisdecoinitatuejus, vi-
•ritiuis confessionem, Slephanus. diix Btirgundjse, ctiset exstlnciis."Ce.crderuiil in ejusacie viri illusiris-
,'miles clarissimus, ex suo poptilo sibi aeieni, coiisti- sinii, Baldewin.iisde Granlpreit, Dudq tteClaromotite,
cuslos et defensor
inil; Reymundus Turcopofos el Provi.nciales j.n sua Wigbertus . (ie Moule Lauduni,
acie.rctinuit. Gonradus vero, slab.tilatitis iroperaio.iis ejtisdem civiiatis, Dei aniictts, roiles ferocissimus,
%'nriej JJl Aiemanos, SaxQnes, Bojoarios, Loilia- corpore allus, ct pluriiui polenles acpiimi exercilus,
ringos el universos Teutonicos in aciem .sibiaseivili quoruin iiomina omnia scire cl iuvestigare nequi-
cum mililibiis inipe-'
sEpi&cnpusLauduni, Engelradus, Milo, Wi,do.,'Hiigoy niiis. Comcs vero Reymundtis
Eardolfiis d.e Brels, WaJberlhsde eivitaie Lainluni, jatoris Turcbpofis et suis Privinciallbtis ckiiieis'
bmnes fii ex ihariu Fraiicigenarum apiem drdinaye- spcios relevarein eQdeni certamjiie.fes.liiia.ns, multos
dehinc jiimiiim
J6,;>1..Episcopiis vero. i\lediolanensis, Alberlus de , Turcoruui repenle prostravit. Sed
JSlaiidraz, Widofraterilliiis, Otho de Allaspala^Htigo ( casu adversaiite.inuliis suortimproslfatris" acsagit-
deMontbeel, Wigberlus de Partna. et universi Lon- ;tis immiiniiis, beliuiii Turcoruiii uiuiis. invaluiti
^obardi eqtiiles et pedites densissimam sibi acjem •donec lota manus Tiiwopolorum exlerriia.el fuga
.coiuppsuerunt-His vero aciebussic ordinatis, Lonr •dilapsa ad loea labeinaciilonim cliverlit', comiten*
.gqbardi in .fronle cpns.limij sunt, eo quod illorum in mediis peiiculis deserens, cujus Prpvinciales mir
cppiec! inlolerabiles liabereiiUir, ul adyersus Ttirco- liies fere omnes detruiicali sunt. .
rnmacies, quse ilJis viciiia: eraot, fixa: et impenefrar CAP.XVII. — Reymundus comes prmlio victtts, versiis
Jiiles facie ad faciein obslantes, eas oppugnarRiU, monlana fugiens cum decetn mililibus, siticein
peitide singulae acies Cliristianoruiii usquequaque a quamddm prwceisam occupat : de qua per socios
et aciebus tiberqius,! tnedia ttocle cum suis omnibus fugam
jdexlris sinislrisposiloe, siiigulis^enlilium .. iniil.
in
jabstabao.t, ssepius eos fugamreniitteiiles,elsa:pius - Vtdens
.adversus eos belltun iterantes. Sed Turci cailidi et ergo comes fugani Turcopolorum et casum
non ullra in mortis peri-
praelio clocli, posl-aliquaiUuluin. fiigap snbito frena irrecuperabilem sitoritm,
rejicientes ac sagiftaiiim gtandine remordejues, ettlo sibi imminente remanens, sed vix ab armis
verstismoniana et per angiisia loca decli-
gravi vulnere tani liomines quam eqtios .perimebant. effugiens,
siljcis ascensu
CAP.XVI. i-r-Langebardi, in prima fronle pugiunties., Ij-naiis, insumroitate cujusdanipraecelsi de quo,
deficiunl, posl quos reliq.uw acies cum dncibus fif- difficili astitit cum decem lantum s.ociis,
gienies, di/1'ugiunl. qiiaiUum pbteral, Turcis insequeniibus et eum
Longobiirdi igitur, qiii in priroa fronte conslilu- "obsiderttibus, resistere cum suis conabatur. Regres-
ti etani, gravitcf et diu cum Turcis cominiser.e pra;- sis. iiaque omnibus ad.ienioria, qui Turcorum arma
fium. Sed Albcrtus ducior eorum, posl nimiam C-t elTugeranl, S.iephanus, comes Blesensis de omnibus
loiigam reluctationein pondus belli suffere non valens, primo.ribus requisivit qui a bello redissenl aut ar-
el preecipne equorum defectione, qui fame attenuati misoccubuissent:cui staliminnotuit Reymundum in
r.iiiii poterant, cum sigiio beJIi quod dextra ferebat, hiiroiiiuate silicis fecissediffugium.elnisi sibi subveni-
.fugam iniil: el si.c tota illa LQugobardorum aduna- relur, nunquam eum manus Turcorum posse eva-
lio cum ducibus eiprjncipibiis suis jn fugam. usque dere. Ad liaec Slephanus comes, ducentis sociis
in (.etilqria remissa est, Conradus vero, roijes iroper- in lorica el galea readunatis, Reymundum ab inva-
Jerrilus, videiis beUum ingravescere, ei Longobar- sione Turcorum liberare festinans, Turcis fugalis,
,dos deiicere ac fugain itiire, repcnte advolans, cum quieum insecuti fuerant, et ad triguila viris repen-
sua acie irrupit, Turcos expugnans et dissipans a te altritis, comitem samim de siiice recepit; et inco-
615 ALBERICt AOUENSIS 616
Jnmemadtentoria reduxit. Viclis et altritis Chrislia- A ram Corrozan quasi in carcere et conclavi eas con-
norum fortissimis aciebus, et usquead tentoria decru- slituentes; caeleras aliquantulum provectae eet-atis
deli prselio effugalis, Turci victores cum spoliisGallo- gladio interemerunl. Terra aulem el regnum Cor-
rtim el Longobardorum pariter in sua castra sunt rozan sic monlanis el aquarum paludibus clausum
legressi, vix duobus milliaribus a mansione Cbristia- est, ul quicunque caplivi illuc semel inlraverint,
norum, satis lamen lucluosam et cruenlam viclo- non ultra binc magis quam pecus a cavea exire
riam hac die oblinenles. Ceciderunt enim socielatis valeanl, nisi Iicenlia et permissione Turcorum. Ah
Cortim tria millia virorum pugnalorum in eodem quanlus dolor! qiianloe illic videri polerant niiseria:!
priclio quo Christiani inililes deiictorum suorum nbi lam lenerrinise et nobilissimae matronae ab im-
ponderc impediti, divino judicio traditi sunt incre- piis et horridis liominibus in praedam raploe et ab-
dulis viris et impiis ad piinieiidum. Eadem vero dticlse sunl: quorum capita anle el relro, a dextris
nocle qua comes Raymundus a cacumine silicis et el sinislris, in modum colli rasa sunl; et quorum
Turcorum obsidione, subvcnienle Stephano Blesensi raricapilli, ab his qualuor collis dependentes, in-
ac Conrado slabulario, liberalus et reduclus est in tonsa coma perhorrescunl, cum barba etiam in-
caslra ad confralres, cceperunt focos el vicltis ne- lonsa et prolixa, el qui solum lelris et immundis
cessarios universi parare, qtti a cscde el bello in B spiritibus similes esse in suohabitu referuntur, Vere
labernacula confiigerant; ligna quoqtie et sarmenla non modictts dolor illic eral, non parvus timor tle-
ad coquendos cibos compouere, quibus fessa et licalas malronas invaserat, non parvi feminei ulu-
jejunia corpora recrearenl. El ecce, primo noctis lalus auditi sunt in caslris, ubi dulces earum mariti
faclo silenlio, idem comes Reymundus, nescio qua alii occisi, alii fugilivi, ulfima necessilale compulsi,
forniidine correplus el vitae diliisus , cum omnibus miseras ac desolatas inler manus percussorum reli-
suis etcunclis Turcopolis imperatoris, equos frenis querunl. Alioe illicita el foeda commislione vicissim
ac sellis slravit, fugainque iniit, ac tola nocle illa vexaloe, et post plurimam vexatioiieni decollatje
fugiendo, iler per monlana et invia Ioca accelerans, stint; alisc hilari vultu el decora facie octilis eortim
ad castellum imperaloris, Pulveral nomine, venisse placentes, in barbaras naliones, ut diximus, Irans-
perhibetur. missee sunt.
CAP.XVIII. — Posl fugam Reytnundi universi duces CAP. XX. — Quod post deprmdalionem mulierum
exerciitts, cum reliqua multiludine tentorih et Turci fugientes Christianos inseculi, diversa eos
uxoribus suh in via delictis, celcrem fugum arri- cwde. laceraverinl, plurima eorum spolia in ilinere
relicta colligentes.
piuni.
- Igiiur hac illiusfuga cognila, ei in populo divul-1P Reperlis ilaque el captis lol hoiieslis mulieribus
in tentoriis fugieiuiuin Christiaiiorum , Turci cele-
gtila, uuiversos lanlus mettis invasil, ut nec unus
de priucipibus remaneret, sed omnes viloe diffldenles rilale equorum inseeuli sunt lani eqiiiics quam pe-
diles, lam clericos quam monachcs et lotum feroi-
diffugium maturarent, niagni el parvi, nobiles et neum
ad sexum, qui fuga evaseranl tle caslris : quos
ignobiles, tisque Synoplum iniperaloris preesi- lion aliier
ditini, ignoranles quod et Turcorum corda non maluras gladio melebani, quani messor, qui falce
minus formido fugiendi sollicitabat. Teutoria atitem segeles metere solet. Nulli aelali aut ordini
et omnem apparatum sutini Chrisliani cum omnibus parcebanl; solos j'uvenes imberbes, viros roiiilaris
vebiculis, cum uxoribus teneris el charissimis, cum ofiicii, caplivabant, quos eliam ili exsilio cniit ma-
troiiis honorificis Corrozan abduci deslinabant.
oriini stippellectile, qua tot nobiles et lam inagnus
Pecuniain quidem inauditam a fiigilivis et lassis
iiidigebat exercilus, reliquerunt. Nec mora, per niedio ilinere reliciam siisiulcriiiit; ad liaec molles
exploralores fama lam subilae fugae ad aures Tur-
corum pervenil, qui non longe post conlrilionem vesies, pelliceos varios, grisios, liarmelinos,iiiar-
Christianorum, et acceptam vicloriam , sua etiam drinos, ostra inniimerabilia auro lexla, miri de-
in caslra recesserant, ut et. ipsi ea nocte cibis el coris, operis el coloris, equos qnoqtie el mulos,
somno sua refoverent membra, in ceede calholico- D ' plus quam ntimero vellillera alicujtis refeiri possil:
rum militum fessa et gravata, quse omnia tandem illis teedio fueruiit asportarc.
CAP. XIX. — Quomodo Turci fugienlium ientoria CAP. XXI. — Quod Chrhliani exercilus cenium et
diripuerint, et uxores eorum quasdum jugularinl, sexagiiita millia siti ae fame, fuga el sanguitie a
quasdam captharint. Turcis in belto occisa sunl.
Turci quidem heec audienles et continuo exsur- Terra autem et montana , nl aiunt pro vero, qui
gctiles, omnibus suis in tubis et buccinis experge- liaec oculis viderunl, et vix illic judiciuiti nicniis
faclis ct convocalis, sicut sunt viri semper vigiles cvaserunt, byzanliis,auro incommul3bili, argento in-
in coede inimicorum, primo diluculo adfuerunl in sestimabiliel denariorum dispersione siGopc-riaeraut
tentoriis Clirislianorum. Ubi mulieres nobilissimas i in contrilione etfuga tam magni cxercilus, utamplius
elroatronas egregias, lam Gallorum quam Longo- tribus milliaribus superaurum, gemmas, vasa ar-
bardorum crudelilcr aggressi, impie raptas et vin- gentea et aurea, ostra mirifica el preliosa, veslesque
culalas lenuerunl, in barbaras naliones el ignotam subliles ac sericas, incedere fugienles el perse-
linguam, supra roille transmitlentes, ac si pecora quentes viderenlur. Sanguine vero ooclsoruin lota
nuua depradatiessent, et perpeiuo exsilio in ler- via defluebat. Nec mirum; quoniam supra cenltim
 617 HISTORIA HfEROSOLYM. — LIB. VHJ. 618
cl sexaginta millia illic in gladio et sagitta ferocium A . simi militcs, quibus equorum curstis niinime prod-
Turcorum ceciderunl : facile ab hostibus superati esse poterat, eisdem carnificibus obviam facli,
ac delruncali prse fame diulurna, qua niroium af- sagitlis occisi sunt.
fiicli et viribus cxbausti, nulla virlule resistere CAP.XXIV. — Quomodo dttces ac comiles exercitus
poluerunt. Tanla enim illis fames in desenis Fla- dhpersi, ad se Conslanlinopolim fugienles, itnpera-
ganioe' incubuit, ut corium bovis viginti solidis loTibenignesusceperit: et quod Beytnundo infeslus,
emeretur; paniculus, qui palmo concludi poterat, postea eidem amicus exstilerit, el quod ibi Medio-
lanensis episcopus obierit.
Iribus solidis Lucensis monelae venderetur; cadaver
equi, muli, asini, sex marcis appreliaretur. In hac Comes vero de S. JSgidio et caeleri comprimores
fuga seevissima duo probi equites de populo Sle- Conslantinopolim ingressi, a domino imperatore
phani Blesensis, dum viam malurarent a facie Tur- benigne suscepti sunt, Sed adverstis Reymundum
corum insequentium, quidam cervus ex adverso de ccepil aliquantulum indignari, eo qnod a cseteris
monlanis clamore et lumultu Turcorum et Christia- soeiis", Stepbano et Conrado, fugiendo sublractus
norum allonitus eis occiirrit, impedimenlum illis sit et alienalus. Qui, occasione assumpla, respondit
vise factus : trans quem ambo casu corruenfes, in haec ideo se fecisse, quoniam limuissel, ne in eum
momento ab hostibus decollati sunt. B insurgerent, eo quod primus fugam ctim Turcopolis
CAP.XXII. — Quuliler residuus Chrislianorum popu- a castris inierit; et quia eum in dolo, et ex consilio
lus vagus et profugus cutn ducibus suh Constanli- imperatoris, fugisse exislimassent. Deliinc in brevi
nopolim repedaverit. imperatoris indignatione cessanle, miserlus est
Igilur exercilus sic attritus et profugus equo vel universorum , et cunctis opibus spoliatos et vacuos
mulo evadere festinans, ad civitalem Synoplum, magnificis donis in auro, argenlo , armis, equis,
quam milites imperaloris luebanlur, sparsim fu- mulis et vestibus relevavit; et tolo auiumni
giendo pervenil; et sic semper fugiens, usque ad et biemis lempore universos secum babitare et re-
regiam urbem Constanlinopolim parlim reversus fbcillare concessit in omni affluenlia et largitale
est. Steplianus aulem dux Burgundiee, Stepbanus rerum necessariarum. His itaque moram illic fa-
Blesensis, Conradus stabularius imperaloris Ro- cienlibus, episcopus Mediolanensis vita discessit,
manorum , episcopus Medioianensis, .episcopus cui episcopi et universi fideles calholicas exscquias
Lauduni, episcopas de Suessones, Wido Rufus, exhibuerunt. ........
Hugo, Bardolfus et caeteri coinprimores, et uni- CAP. XXV. —
versi qui gravissima Turcoruni arma poterant effu- Qualiter eodem Wmpore nobilissimus
r princeps Willhelmus, de regnn,occideniaih Franciw
gere, Conslanlinopolim, per montana el invia fu- . egressus, quindecim millibus peditum adjuncth, per
aridatn Bulaariam descenderit.
gientes regressi sunl. Comes vero Reymundus per
abrupla monlium et ima convallium Synoplum cum Eodem quoque tempore, el anno primo regni
Turcopolis imperaloris Grseciae, omnibus sociis et Baldewini regis, comes et princeps poleiilissiuius
principibus prselermissis, ingrediens pernoclavil, de civitate Ninive, quod vulgo dicitur Navers, Wil-
et die crastina navem ascendens, per mare Con- Ihelmus nomine de lerra et regno occidenlalis Fran-
Etantinopolim advectus esl. cise egrediens, et iler per Italiam facicns, ad por-
CAP. XXIII. — De quadringenth Chrhlianis qui tum, qui vocantttr Brandiz , navigio allo niari in-
Turcos insequentes evaserunl, et de alih mille mU vecltts esl cum quindecim millibus equitum el pe-
litibtts qtti, in regressione Turcorum,gladiis eorum dilum virorum pugnatorum , absque sexu femineo
jugulaii ceciderunl, innumerabili, el ad civiiatem nomine Vallona sa-
lnlerea tantillum exercilus, quod remanseral, cessil. Ubi in arido reslilutus, ad civilalem Salo-
dispersae videlicet Chrislianorum reliquiae, dttni nicam, sitam in regione Macedonise et lerra Bul-
vesligia comitis Reymundi et cselerorum eadem via garortim , descendit, pacifice hospitio susceplus ab
lenerent, et ad quadringenlos a diversa ftiga in iU incolis in omni juslitia et benignitate; furtc, ra-
unum colligerentur, Solymanus, Donimanus , Balas pina, prseda et inj"usla contenlione sub judicio mor-
de Sororgia noridum ceede saliali, a terlia feria tis interdicla, ne ' imperatoris Conslanlinopolitani
usque in quartam eos persequuntur, eodero tramiie terram aliqua inj'uria exercitus, sicut paulo ante
quo tendebanl posl principes fugitivos ad Synoplum, Longobardi, suscitarent.
ut eos delruncarent et captivarent. Sed nimium CAP.XXVI. —
Qttod idem eomes cum omni apparatu
prolongalos ultra persequi non audenles propter suo Conslantinopolim veniens, susceplus ab impera-
vires et civilatem imperaloris, reversi sunt. Re- . lore donarih mullis sil honoralus.
vertenles vero de dispersis et retardatis, qui eis Deinde post plurimum itirteris et diversa liospitia
obviam fuere, eadem die mille amputalis collis idem cgregius comes cum omni manu et apparatu
sparsim peremerunt. Ubi impiis lyrannis vir nobilis suo Constantinopolim profeclus, ab imperatore
Eraldus obviam factus, sagitta illorum occubuit, benigne et honorifice susceptus, in liltore maris S.
ortus de civiiale Cadelim. Engelradus pariter de Georgii lenloria suaponere ad liospilandum extra
eadem palria, Dudo niiles egregius, Arnoldus, filius muros civitalis jussus est. Post Ires deinde dies ex
villici, Walterus de Castelens, el plurimi polenlis- prseceplo imperatoris comes et tolus exercitus bra-
PATROL.CLXVI. 20
«19 ALBERICI AQUENSIS 620
cliium maris trajecK, et ad columnam marmoream, ti resistunt, ulrinque pJurimi occisi sunt. Nihil autem
qtiee in siiinmilate arielem obtinet deauralum, non in hac prsesidii oppugnalione proficienles, caslra
ionge a bracbio maris tentoriis fixis, per quatuor- binc amovenles, ad civilalem Reclei applicuerunt,
decim dies, qui sunt circa naialero B. Joanhis Ubi Iriduo sili adeo intolerabili oppressus el.anguit
Baptisloe, illic moram fecit; et per singulos dies exercilus, ut supra trece.hlos exsfincti morte gravisr
imperatori navigio proeseiilalus, non paucis mune- sima illicpericlilarentur; cseleri verq viventes vi-
ribus ab eo bonoralus et commendalus redibat; ribus exhausti, et necessariorum defeclione infir-
peregrinis verp et humili populo cujusdam generis mali, parum ad rcsistendum valerent. Hac silis
monetam quam vocani Tartaron, ad sustentalio- inlolerantia anxiati,quidam ex sociis supercacumen
nem vilse soepiusidem imperalor mitlebat. praecelsse rupis gradientes constilerunt, si forle
alicubi specularenlur. Sed lanttim ab liac
CAP. XXVII. — Quomodo comes et exercitus ejus civitatemaquam vacuam liabitatoribus et dirulam pro-
Conslantinopolim relinquentes, ad Slanconam, civi-
talem Turcoruni, pervenerinl. spexerunt, aquam in ea esse existimantes; quse
Denique post B. Joannis nativitatem Civitot pro- niinirae reperta est :"nam cisternse el putei ipsius a
fecti sunl. Ubi h.on diu moi'am facientes, relicto Turcis recenter subversi erant el obruli.
itinere, quod ducis Godefridi et Boemundi prior CAP.XXX. — Turci cum Cimslianis decetianles, vU
ineessit exercitus, saltusdensissimos.ilinere duornm clutti fugienlemque WUlhelmum insecuti sunt; et
de fitga Robertiei alterius Willhelmi.
dierum perambulanles, Ancras peryenerunt, ad
eamdem videlicet, quam comes Reymundus el manus Turci aulem post paululum tempqris co.mperientes
Longobardorum recenler expugnaveratit, Turcis in exercitum jam sitis gravi passione defectum, et
ea reperlis decollatis, volentes exercilui Longobar- parum posse resistere, extempto eos insecuti, sagitlis.
dorum, modico intervallo preemisso, admisiis armis aggressi sunt per diem inlegram prselium grave
et copiis sociari. Per diem. autem unum illic in pree- liinc et liiifc committenles; et utri.nque in gladio,
diclee civilafis loco moram facientes, et nequaqiiam arcu et lancea corruentes, lolam latissimam vailem
Longobardorum socielatem assequi valentes : qui sanguine suo repleveruht, ac densis corporibus oc-
per Flaganiam iter continuabanl; a sinisfris ilios cisorum, virorum ac muliertim, terra rcgionis hujus
relmquenles, a dextris viam arripiunt, quoa ducit occupata est. Tandent hoc ingruenle ssevissiwo
ad civilalem Slanconam, in ea aliquandiu moram bello, et Cbristianoruin virlute siti debilitala, et
liabituri, et de eventu Longobardorum aiidituri ideo minus valenteet resislente, Turcorum ferocitas
aliquid. exaltala coepit iiivalescere, et Christianos victos,.
in fugam cogere. Comitem quidem jam
GAP.XXYIIL — Ubi Turci eh occurrentes, bello eos atrociter
vexabanl, comilem unum Longobardorum sagilta victum, ac de bello fugientem, usque ad civitatem
peritnent.es. Germanicoplam insecuti sunt. Robertus vero, frater
Ad haec, cum nondum civilati appropinquassent, ejusdem comitis,elWillhelmus de eivitaie Nonania,
Solymanus et Donimanus cum copiis et armis Tur- qui signifer erat exercitus, el prim.us lerga verlit,
corum, a-recenti csede Longobardoruin vix diebus una cum omnibu.s equitibus a Turcorum armis.
oclo peraclis, reversi, et comitis de Navers subse- clapsus, ad prsedictam civitalem Germanicoplam
ciilioiie comperla, festinafo per notas semilas collium. fugam facientes pervenerunt, miseros pedites inter
el vallitim accelerantes illic occurrerunt; ac sagiltis manus ferocium hoslium relinquenles.
crudeliter assilientes, per triduum exereilum, ante, CAP. XXXI. — Quomodo post fugam ducis Turci
et retro posilis insidiis, bello gravissimo et acerbis ~ residuos Chrhtianos occiaerint; tixores eorum ca-
<
plagis fatigabanl. Sed nondum in his Jocis oblinuere ptivanles,
vicloriam, licet plurimee copiae peregfinorum in- Turci aulero ftigam gentis Christianse et suorum.
caule ellenlo gressu prse lassitudine subsequentes,; principum. videntes, cradeli caede furescunt in p.o-..
creberrimo assuitu ceeiderunt; el quidam IJ;enricus, D puloet loto Cbrislianqrum comila',u, quorurn solum-
genereLongobardus, comes sua in lerra magnificus, modo septingenli per abrupta niotilitiin et silvarum,
inter socios sagitta iransfixus obie.ril, densitatem fugientes, vitse reservati. sunt. Posthanc
GAP.XXIX. — Chrhiiani Turcis resistentes, el Stan- Turcorum vicloriam el Cbristianorum strsgem lu-
conam fruslra oppugnanles, Reclei urbem applicue- ctuosam, uxores mililum Chrisli ad mille captivaiec,
i runt, nbi sili msiuanles ad trecentos perierunl. etab liorridis hostibus, abduciaa sunt in lerram
Nam Clifistiani, milites virilitei: adhuc resistentes ignolametalienam. Equi veroet muli, argcntum et
Ttircis, pluriinos perimebant, alios in fugam ssepius aurum, vestes. cujusque generis pretiosissimee di-
remiltebant; cl facile quideni remittere poterant, replae et asporlatoe, tsrram el regnum Conozan
cuni nondum illis aqueepenuria fuigsel, neg equorum diyitiis niniiis et spoliis auxerunt et impleverunt.
virtus defecissel. Sic landem Chrisliani milites in Acta sunt criidelissima Jioee bella, et sasvissimee
itinere aplurima Turcorum infestaiione defensi, slrages Christianorum in. mense Augusjo, quanda-
Slaneonam pervenerunt. Ubi Turcorum, custodiam eajore soiis et sUis intoleranlia aesl.as gravior fieri
etvires in proesidio reperienles., mcenia fortiter solct. i
assiliunt, et dum liostes ab inlus pro anima eis
m HISTORIA HIEROSOLYM. — LIB. VIII. 622=
CAP.XXXII. — QualiterWillhelmus comes a Turco- A in arcu et sagitta proliibehlibus, Clirislianis vero:
-
polis deceplus, cum magno dhcrimine Antiochiam pontem transire non minus conlendentibus, adeo
pervcnerit.. crudele titrinqtie comihissiun esl prselium, ut Rudol-
Comes igitur deNavers, qui vix periculum morlis ffis, virmaguse nribilitatis, de Scegonges orliis, co-
evaserat, adhtic aliquid de opibus et slipendiis suis, a gnaliis ipsiiis Willhelmi principis, illic
sagitta per-
manibus Ttircorum fugietido, relihuerat, et vix ad cussus, interiret; Haftwigus de Sanclo Medafdo
civitatem Germanicoplam declinaveral. ls diiodecim capltis lerieretur, el
pluiinii,quossinguIaiim lOngum
Tnrcopolos milites imperaloris Greecise, inibi 3d esset narrare. Ulic siqtiidem iii eodem prselio, dtim
luenda mcenia constitutos, mulla prece ct plurima hinc et hinc varia et ingenli contrilione diversus
mercede collata, ductores viae acquisivit ejus, quoe fieret eventus,
conligit ipsum dttcem Bulgarorum in
dncit ad castellum S. Andreee ex bac parle civilalis manus Willhelmi et sriorum incidere et teneri capti-
Aniiochia:; videlicet ut sic per Anliochiam transiens, Tttm : dohec ipsa die hinc et hiiic habitis consiliis,
iter suum conliriuarel Jerusaiem. Verum Turcopoli, in concordiam universi redierunt; captivis quoque
viri perfidi, minime illi ftdem servaverunl; sed restilutis, Pincenarii et Comanitoe sedati sunt.
avarilia excaecali, comiiem el sbcios ej'us rebus CAP.XXXVI. —
Bulgarofum duce placato, Wilthel-
exspoliavenint, nudos et pedites eos relinquentes in B
] mus Conslaniinopolim rediens, ab imperatore donis
loco deserlo el invio, et acceptis spoliis Germanico- sublimntus est.
plain per nolas semilas repedanles. Comes vero Post hoec concordia, placalo duce et suis, in tan-
tristis et dolens, et praecipne Christiani exercilus luin processit, ut non solum dux Christianis pere-
conlr/tione anxius, viam, sicnt devoverat, sub pau- grinis per pontem pacifice transilum concederel,
pere et vili tegmine, patienler omnia adversa acci- licenliam emendi necessaria non negaret; sed etiaih
piens, perfecil, et in diversis angustiis tandem An- conductum omnibus usqtte ad Constantjnopolim at-
tiochiam pervenit, tribuerel sine dolo et aliquo impedimento. In liac
civitaie idem princeps Willhelmus, Welfo dux, et
CAP. XXXIH. — Tanltradus, novus priiiceps Anlio-
chim, Willhelmum profugum remuneral. Ida comiiissa quinque hebdomadarum curriculo
Tankradus autem post captivitaiem Boemundi corainiorantes, domino Alexlo imperatori inno-
luerunl cum omni voto, quod devoverant in Jeru-
princeps Antiochise faclus, eumdem comitem, virum
nobilissimum, sic ab impiis Tiircis attrilum et rebus salem; et idcirco fidei sacramento sibi astricii,
desiitrilum ingemiscens, oplimis et lionorificis reno-: plurima necessariarum rerum dona, et licentiam
vavit vestibus, et magnificis eum in equis et mulis eniendi necessaria, suscipere meruerunt.
ditavit muneribus, per aliquot dies secum relinens,' G CAP.XXXVII. — Exercilu Willhelmi Slanconam ur-
dura membra, siti, jej'unio, vigiliis, Jassiludine via- bem venieiile, Turci fontes et cislernas obstruunl.
rum, sqttalida et exhausta, bonis terra !ji iFino,oleo Post haac messis lempore imminente, braehiuai
et carnium dulcedine ahundanier refoveret; etpost maris S. Georgii ex jussione el suasione imperatorls
hsee alleviata molestia et amaritudine animee et cor- navigio superanles, in terram civitatis Nicomedise
descenderunt et iler suum coiilinuantesper amcena
poris, viam i.n Jerusalem, sia.t devoveral, exspecta-
tis ibidero et relictis aliquibus de dispersis sodalibus loca, quibus baec abundal regio, lentoria locaverunt
dtiobus ibi diebus moram facientes. Inde vero pro-
tertipore veris insisteret.
CAP. XXXIV. — Quomodo Willhelmus, princeps Pi- fccli Slanconam secesserunt, ubi ex longo itinere
ctavii,el Welfo dnx Bawariorum, etlda comithsa, nccessariis vitee consumptis, gravi inedia, tum sjli
cum mititia Bulgariam iulraverint. intolerabili affecti, tam homines q.uam jumenla in-
Modico dehinc inte.rvallo, dierum scilicet octo, firmali sunt. Nec mirtim, Nam universas segetes, a
post hanc recenlem stragem, Willhelmus comes et facie hujus multitudinis, Turci, via anticipata, com-
princeps Piclaviensium, de sanguine Henrici III busserant; pttteos, cisternas, fontes obslruxerant,
imperaloris Romaiii pacifice transito regno Hunga- utsicultima necessitate famis et sitis ali.cnuali,
rorum, ;cum duce Bavvariorum Welfone, et cum D faciii bello superarentur,
comitissa nobili, nomine Ida, de marchia Oisterrich, CAP.XXXVHI. — Wilthelmus et Welfo cum ducibus
in ingenti manu equitum ct pedilum et feminei Turcorum anie. urbem Beciei prwliantur et Chfi-
sexus supra centum et sexaginta mlllia, in apparatu sliani fugam ineunt.
copioso lerram Bulgarofum esl ingressus. Ubi, sicut Videntes itaque Willhelmus et Welfo, et sui cbh-
facile fit ab indoinilo et incorrigibili populo, discof- sodales has Turcorum nequitias et dolos, urbes,
dia exorta, et duce Bulgarorttm, Guzh nomine, quse deeorum erant potestate, scilicet Phinimimim
variis injuriis moleslato, ad urbem Adrianopolim, et Salamiam, assilientes plurimo conalu slragisdi-
iiiexpugnaius in virltite suorum, descendit. Sed eis ruerunl; sed et omnia loca circumquaque illis sub-
pons, qui ducit in civitatein, a duce preeoccupalus dita vaslare minime pepercerunt. AbhinC civilatem
et interdictus est. Reclei, ubi fluvius torrens, diu et longo desiderio
CAP.XXXV. — Quodin prcelioponlis Rudolfus obie- oplatus, cunctis sufDceret, descenderunt, Sed.Scly-
ril, et quod dux Bulgarorum se dediderit. inanus, Donimanus, Carati, Agunich, principes Tur-
Quapropter hinc Pincenariis, et cseteris militibhs corum, Cum infinitis copiis e't armis in occursum
Gomanitis de regno imperatoris, gfaviter pontem ex improviso peregrinis his incautis adfuertirilBl-
 625 > ALBERICIAQUENSIS 624
lero ex Iillove, homines, equos et omnia jumenla A Manasses de Barcinona, aliique episcopi Itafise, na-
adaquari in arcu el sagitlarum grandine prohiben- vigio ad portum Simeouis eremitoe pariler conve-
tes, duro a longe fatigati et sic exhausti Christiani nientes, Aiiliochia: aliquanto lempore remorali
ullra vim sufferre non poluerunt. Unde unanimiter sunt.
posl pluriroam et diulinam secvissimamque conten- CAP. XLH. — Reymundus precibus principum a
lionem, quae ex Iillore utroque paluslri ei profundo Tankrado vinculh absolvilur, et expugnatw urbi
fiebal, universi Chrisiiani fugam arripientes, strage Tonosm prmficitut:
iuaudita al) impiis persecutoribus altriti suul. Qui- Bernardus aulem Extraneus, eo tempore comitem
dam autem sestimantes lam crudele mariyrium Reymunduni apud eunidem portnm caplivum le-
cvadere, divisi a multiludine quoddam in pratum nuit, eo quod itiipulabatur ei necis traditio Longo-
conccdcnles, feno Iatere el abscondi quasrebanl; bardorum et caeterorum qui in eadem fuerant ex-
sed nequaquam vilee reservali, ad trecenlos ibidem pedilione : quem Tankradus Antiochioesibi traditum
sagitlis contixi inlcrierunt. reposuit in cuslodia. Principes igitur Chrislianorum,
CAP.XXXIX. — De fuga Arvernensis episcopi et du- qui convenerant, posl dies paucos recordati confra-
cis Welfonh, el de inleriiu ldm comilissw. tris et principis Chrisliani, eumque sic indiscussum
Episcopus vero deArvernis et universi comilaius B a Tankrado in vinculis teneri, obnixe precali sunt
illius, vidcnles Chrisli exercitum sic fuga dilapsum ut in nomine Christi lam magnificum principem sol-
el ab impiis carnificibus altritum, ad radices monlis veret ac suis reslilueret. Tankradus vero salisfa-
ubi fluvius Reclei orilur, et ipsi fugam inierunl, ciens precibus confratrum peregrinorum, hac ap-
equos et omuia relinquentes, et lamen pauci evaden- posila condilione, a carcere educlum reslituit, ne
tes. Simililer etiam dux Welfo lorica et omnibus quidquam terrae hac ex parte civitatis Acrse invade-
extitus, et per monlana fugiens, vix ab hostili manu ret, et id sacrainenlo obligalus observarel. Post lieec
ereptus est. Plurima aulem millia Alemannorum, recepto eodem principe Reymundo, unanimiler so-
Francorum, Wasconum, qui procul eranl a monla- liitalo Tanlcrado, ab Antiochia regressi sunl usque
nis, illicexstincla fuisse referuntur. Comitissa vero ad civitatem Torlosam. Quarn obsidentes el expu-
Ida utrum capla el abducla, aul pedibus tot millium gnanles subdiderunl: in qua ipse Reyroundus ex
equorum niembratim discerpta ftieril, usquein ho- communi consilio ad tuenda ipsitts mcenia reinansit,
diernum diem ignoralur; nisi quod, aiunl, cam eo quod vir caulus et doctus ad resistendum iiosli-
inter lot millia raaironarum in terrarii Corrozan bus videretur. Caateri viam Jerusalem coniinuare
octerno exsilio deportatam. decreverunt.
C
CAP. XL. — Quomodo Wiltheimum per tnonlana fu- CAP.XLIII. — Wetfo dux Bierosokjtnis adoralo se-
gientem Tankradus, princeps Antiochiw, receperit. Ut putcro Domini, in Cyprum reverstts obiil.
Comes aulem cum solo armigero per montana et Welfo autem dux obsidionem hanc devilans, Je-
ignolas vias arma inimicorum fugiens, ad urbem rusalemad adorandum descendit una cuni Reinoido
nomine Longinach, juxta Tursolt, quam Bernardus duce Burgttndiae, fraire Stephani, vice ipsius Bur»
cognomine Exlraneus regebal, tandem pervenit, gundiam regentis, qui ante expeditionem Longoliar-
benigne ab eo susceplus, omnibus sibi vitoe necessa- dorum Jerusalem lendens, Anliochioe usque nunc
riis atlroinistralis. Paucis deinde iransaciis diebus, liiemaverat. Sed infirmitate correptus, in via mor-
audicns Taiilu-adus, Aittiochiae princeps, lam egre- tuus est idem Reinoldus et sepullus. Welfo igilur
gium principem illic spoliis et omnibus rcbus amis- Jerusalem perveniens, adoralo Jesu Domino el ej'us
sis, pauperem vilam ducere et nimis huniilialum, sepulcro, posl aliquot dies navigio usque ad insulam
miserlus est conchrisliani fralris et principis : et Cyprum reversus est, ubi el ipse infirmitate deten-
idcirco accepto consilio, mililibus ab AnlioGhia in lus, mortuus el sepultus est.
occursum ej'us missis, honorificc eum suscepil, ct CAP. XLIV. — Qitomodoprincipes, devicla urbe Tor-
preliosis vcslibus per aliquot dies secum commoran- n tosa, cum Baldewino rege Palmas Joppe celebrave-
tein et bonis lerree convivantem renovavit. rinl.
CAP.XLI. — Quomodo principes bello dispersi, col- Caeten autem principes praefali, post caplionem
lecio exercilu Antiochim convenerinl. civitalis Torlosee, recto itinere usque ad civilateni
Post conlrilioneni Longobardorum et Willhelini Baurimcum decem miUibus profecti sunt, ubi regem
priucipis de Navcrs, Willhelmi quoque comilisPic- Baldewinum, cx pramissa legatione admoiiiturn, in
taviensis, Welfonis ducis Bawariorum, quicunque occursum sibi in ingenti manu repererunl; quia
dispersi fuerant, aul Conslantinopoli seu alibi hic- transire regiones et civitates gentilium absque lani
maveranl, e cunclis locis singillalim quique princi- nominati et potentis novi regis conduclu dubilabant.
pes Chrisliani, relictis suis reliquiis, Anliocbiam Deinde habita per noctisspatium curo co requie,
mense Martio itichoanle conveneruni: Albertus sci- craslino admistis copiis profecti sunl; etper quinde-
licet de Blandraz, Conradtis slabularius, Slephanus cim dics ante sanctum Pascha Joppen venientes,
Blesensis; ilem Steplianus dux Burgundioe,Reyniun- per dies oclo, et ipsa solemni die Palmarum illic
dus comes, Willhelmus Piclaviensis comes, Welfo morali stint. Poslea autem die Palinarum a Joppe
dux Bawariorum; episcopi Engelradus de Lauduno, egressi, Hierosolymam ascenderunt, In qua septera
 615 HISTORIA HlEftOSOLYM. — LlB. IX. m
dies commoranles, etSabbato sancti Paschoe ignem A fectiones et Turcorum insidias in inviis Flaganiai,
de coelo operientes, sanctam civitalem in oralioni- el ideo eos non secure el tutos per hanc viam posse
bus et eleemosynis perlustraverunl. Conradus quo- incedere.
que slabularius, el Engelradus episcopus Lauduni, CAP.XLVII. — Baldewinus imperatori munera mittit
paululum retardali, subsecuti sunt confratres usque se de perfidia excusanii.
Japhel: qui el ipsi in Pascha Domini cteteris adjuncti Acquievit benigne rex Baldewinus consiliis uni-
Sllllt. versorum; ac leones duos domilos et sibi. gratissi-
CAP. XLV. — Principes, Pascha Hierosotymis cele- mos, imperalori pro munere misit per Gerbardum
bralo, inler imperalorem et regem pacem compo- arcliiepiscopum, et episcopum de Barcinona, ad
nunl. confirmandum foedus et amiciliam. Imperator uni-
Convenientes igilur de omnibus locis in Jerusa- versam pelitionem regis cum muneribussibi praesen-
lem liaesccunda hebdoroada pascliali, et gloriose ac latis in bona accepit, et de omni suspicione necis
jucunde sanclam solemniiafem cum rege peragenles, Longobardoruin, quam adversus eum Chrisliani ha-
mala et pericula peregrinorum rememorantes, con- bebant, j'usjuranduin in Dei nomine faciens, se
silium regi Baldewino dederunt, quatenus in liumili- excusavit : promitlens se deinceps omnibns miseii-
tate ampliore, qua possel, et precibus mansueiis jj cordiam fieri, regem Baldewinum se velle honorare
et amare. In eadem legalione ab impei'atore decre-
imperalorem Conslantinopolitanum compellaret su-
tum esl, ut episcopus de Barcinona eum apud Ro-
per miseriis Christianorum : videlicet ul a perdilio-
ne el tradilione Chrislianorum cessaret, et Ecclesiee manunt pontificem Paschalem de Iraditione sibi
Hierosolymilanoe subveniret, Turcos el Sarracenos imposita excusaret.
non audiret; sed pleniter ac fideliler omnem mu- CAP.XLVIII. — Imperator regi Baldewino dona diri-
tualionem necessariorum a preesidiis et locis regni gens, Romwde perfidia sua apttd papam incusalur
sui fieri usque in Jerusalem non negaret. Engelradus autem miles quidam in Jerusalem
CAP. XLVI. — Fama volat in populo, imperaloris repedans, muneribus magnisab imperalore honora-
consilio Longobardos fuisse occhos. tus, bono nunlia repOrtavit, et amiciliam et fidem
Fuit enlm fama in populo catholico, quod ipsius regi Baldewino imperalorem velle observare, et
imperaloris occultis et perfidis consiliis, a comite peregrinos non ultra offendere. Sed episcopus ali-
Reymundoet mililibus Turcopolis.deduclus sit exer- quanlulum renisusesl imperatori, propter infidelita-
citus Longobardorum per deserla et invia et solilu- lem erga Gallos, quam ab eo exlorsit. Quaproplcr
dines Flaganise, utillica Turcis facile prae fame et in amaritudine animi Romaro lendens, ipsum impe-
siti exhausius superatus occideretur. Verum ut a 'C ralorem criminatus cst in Ecclesia Benevenlana : et
veridicis et nobilibus viris relatum est, nequaquam ideo assumplis lilleris ipsius apostolici, querinionia
lioc nefando scelere culpandus erat. Nam saepius gravis apud omnes principes Gallise super ipso im-
exereitum preemonuil, et cdocuil soliludines et de- peratore facta est.

LIBER NONUS.

CAPUTPRJMUM. — Quod quidam de Chrislianis pnn- CAP.II. — De incenso a Babyloniis templo S. Geor-
cipibus ad propria repedaverinl, quibusdam cum gii, el de fuga Roberti, episcopi urbis Rames.
rege in Jerusalem remanenlibus. Appropinquante dehinc festo sanclee Penlecostes,
Postea convenlu Christianorum de die in diem et collcctione Chrislianorum nimium attenuala,- aiiis
comminulo, aliis redeunlibus navigio, aliis per di- navigio, aliis per siccum regressis, exercitus Tegis
versas regiones in reditu suo dispersis, Conradus, D ! Babylonise innunierabilis, et nunquam antea copio-
stabularius imperaloris Romanorum, Albertus de sior factus, ab Ascalone alii navigio, alii per aridam
Blandraz, Siephanus Blesensis, Stephanus princeps in equis el copioso apparatu armorum descendentes,
Burgundise, Otho cognomine Allaspala, Arpinus de tempium S. Georgii, distans milliari a civitate
Buduordis, Hugo de Falckenberg, Hugo de Lezenais, Rames, comhiisserunt cum universis, quos in eo
Baldewinus de Hesirut, Gutmanus de Brussela, Ru- repererunt fugienles a facie eorum cum arinenlis et
dolfus de caslello Alos, quod est in Flandria, Hugo gregibus; quin etiam sata regionis depopulati sunt,
de Boluns, Gerbodo de caslello Winline, Rotgerus novum laborem peregrinoruro, et spem lotius anni.
de Roscit, et cscleri quaroplurimi nobiles et egregii. Al Roberttis, civitatis cpiscopus, vir christianissi-:
viri, qui ad sanctum. Pascha celebrandum tunc de mus, videns lam copiosum exercilum tam repen-
universis locis convenerant, et in omni devolione linis flammis et procdis regioni incumberc, et post
ac charilatis plenitudine feliciter sanclum lempus caplam urbem Rames in civilatem Jerusalem velle
celebraverant, in civilale Jerusalem cum rege re~ descendere ad expugnanda ejus moeiiia et obsiden-
manserunt. , dum regem cum populo Ghrisliano,.subilo equum
«27 AEBERICIAQUENSIS 628
ascendens, et ab hoslium incursu elapsus praecuear- A 1 sis, et porlis plausis, Sarraceni qui eos inseque-
rit Jerusalem ul nuntiaret regi quanlus exercitus banfur ad societatem reversisunt, eturbem Rames,
descendissetaBabylonia, el quomodo omnia sata et undique posilis eastris^ olisederunt. Rex autem vitse
.vicina loca civilatis Raroes j'am ffamnia et prseda diffisus, propter urbis infirmilatem, per quarodam
consumpsisset. piuri fractiiram cttm solo Hugone de Brulis in Ge1
CAP. III. —-Rex Baldewinus contra Babylonios mili- zela residens, cum arraigero suo versus roontana
liam congregat. Jerusaleni diffugium fecit, et lota die ac nocte
Rex ilaque et universa domus ducis Gbdefridi errans, frustra iter peregit, donec niaxi.nia pars
fratris ipsius et caeleri nobiles, qui adhue cum illo Sarracenorum errstnii, et Jertlsalem tendenii, oc-
remanseranl, audienles supervenisse tot millia ad- currit : a quibus illi fuga per nionlana inlerdicta,
versariorum ad delendos catholicos populos, sine graviter inseculione illoruin oppressus est, nescius
mora ad arma festinanl; et j'am ad sepfingentos quo vagari coeperit. Rex ilaque inlelligens, se per
adunali el loricati, cum rege versus hosliles im- montana evadere non posse, jam craslino marie
pelus in ttibis el cornibus et vexiliis oslreis regia orto, et via aliquantulum recognita, versus Assur
via ferebanlur, V<jxa roontanis Jerusalem rex et sui civitalem Christianorum seeessit, iicct sagillis iu-
Cgressi sunt, et ecce in valle et ani[ilissima planitie S ' sequenlium trans loricam paulisper saucialus: qui
Rames iniinica agmina Sarracenorum, Arabumque per diem et noclem in monlanis et deviis multum
et Azoparl appropinquabant cum infinilis millibus laboravit, donec landem in campi planitie sine
equitum et peditum, volentes in virtute hac Jeru- requie el cibo vel equi pabulo assistens, regionis
salem recuperare, regetn et fideles Christi expu - etviarum coepil reminisci. Mane autem sic facto,..
gnare. Assur inlravit. Ubi Rorgius, qui civitalem Caiphas in
CAP.IV. — Rex Baldewinus cantra Babylonios con- berieficio acceperatetobtihebat, inleelitia magna illuiri
greditur, quibusdam ex suh oplimalibus in betlo suscepit: exisiimabat enim eum cum caeteris cor-
occumbentibus. rtiisse. Sic rex ab obsidione Rames et manu Sarra-
' Rex et omnis comitatus illius videnles lam
igitur cenorum elapsus, venit Assur. Ceeteri vero, id est,
propinqrias aeies inimicorum astilisse, omni limore , Conradus, Arpinus, Stepbanus Blesensis, Steplianus
ihorlis deposito, et animse suoe parcere non curan- de Burgundia et alii milites egregii, lurriin quam-
tes, atrociler el unanimiler per medios hostes ad dam civitatis ejusdem causa proleciionis ingressi
eorum millia irruunt, aeies penetranles invirtute sunl.
militari, el nimiam csedem suis armis multiplicanles.
Dum vero hi selum scpliiigenli, pauca quidem ma- G * CAP.VI. —UbiSarraeeni, expngnala lurri urbis Ra-
lius, sed mililes egregii et fortissimi, sic csedendo mes, quosdam Chrisliatwrum principum inlerficiunt,
Conradum slabularium caplivanles.
et ltostium muros diruendo, penelrare conarenlur, ». •
gens intolerabilis Azopart, quae in mediis millibus ARera aulem die Sarraceni, nec non Azoparl,
genlilium constiluta eral, cum fustibus, in modum ruptis miiris civitatis in virlule magna, ipsani
malleorumfcrro el plumbo composilis, oceurrerunt lurrim infringere et exptignare fortiter c.ofipermil
regi et suis, el non solum milites, sed etiam equos • ferreis uncis et ligonibtis, donec landem lurri ca-
illorum in fronteel coeteris membris fortiter feriei;i- va,la, ignem et fumum in ea suscitaverunt, ut sic
tes, gravi ictu cos a praelio abslerrebant. Alii vero calore et fumo arctali et suffocati milites, aut per-
sagitlis et fundibulis viros egregios coronanles, irenJ aut prodirent. Sed milites egregii, eligentes
incessanter aflligebanl, tanquani grando indeficiens potius honesta defensione consumi, quam misera
quee de coelo cadit, quousque vim uJlra stifferre rnorte suffocari el exsliiigui, tertia die invocato
non vaientes rex et universi in fugam conversi sunt. nomine Jesu, confisi ejus gralia egressi sunt, el
Rudolfus de Alos, Gerliodo de Winlino, Gerliardus ' piurimum cum Sarracenis facie ad faciem dimi-
de Avennis, Gosfridus brevis in statura, Slabtdo , canles, plurimo sanguine et strage iilorum aninias
camerarius ducis Godefridi, coines Hosl de castello " suas ulti sunt. Conradus vero audacia et viribus
Rura, Hugo de Hamacli de lerra Pictaviensi, Hugo incomparabilis, gladio prsecipuas Sarracenorum
Botuns, Gerhardus Barson et cseteri omnes mediis strages exercuit, quoad omnes admirati qui aderanl
i.n hostibus inlerierunt. Ex his quinquaginta versus etexterriii, procul ab eo absistenies, conlinuerunt
Rames fugam arripienles, portoe urbis immissi siint. nianus suas, rogantes eum ut cessaret a coedebor-
Lilhardus vero Cameracensis, Rotgerus de Roseit, ribili, et eorum dexlras susciperet pro vivendi
Philippus de Bulon, Baldewinus de Hestrut, Walto- gralia, et sic in regis Babylonioe dedilioneni red-
rus de Berga, Hugo de Burg, Addo de Keresi versus deretur donec placala regis ira lam famosus et
Japhet fugam inierunt, ubi decem millia illis.occur- mirabilis miles in oculis ejus gratiam inveniret,
rerunt, qui regi ad auxilium festinabanl. Sed ab et post vincula prsemia mererelur. Quod el actum
his audito regis infortuuio, et suo iuteritu, ad est. Arpinus pariter captus et vilee reservatus est,
eanidem civilalem fuga reversi sunt. eo quod niiles imperaloris Greecorum fuisse a
CAP.V. — De obsidione ttrbh Rames, el de fuga vel veridicis leslibus illic innotuisset. Cseteri vero om-
salvatione regis Baldewini nes cum Slephano et altero Stepliano, snmmis prin-
His ilaque civilati cum fugilivis militibus immis- cipibus, ibidem decellati sunt. * ;
 629 HISTORfA HIEROSOtiVM. — LIB. IX. 630
CAP.VII. <—Quoniodo cives Jerusaiem propter fugam A quas vulgo appellant Cazh, occurrerunt volenles
Baldewini regh conierriti, consolationem recepe- buzam regis coronare. Sed Dei auxilio, undis maris
rint. illis ex advevso tumescentibus ac reluctanlibus,
Interea rex Baldewinus hoc triduo Assur resedit buza aulem regis facili et agili cursu inter procellas
ut audiret eventuri) rerum. Sed fama lioec crudelis •labente ac volilante, in portu Joppe, delusis hosti-
Jerusalem transvolans, omnes eam inbabiiantes bus, subito adfuil, sex ex Sarracenis in'arcu suo e
vehemenier perlerruit, el in luctum ac ploralum navicula percussis ac vulneratis. Intrans ilaque
lota civilas conversa est. Coeperunt enim adeo tivitatem, dnm hicolumis omnium palerel peulis,
oriinium corda melu fluxa deficere, utnoctuetin revixit spiritus cunetorum gemenlium, et de ejus
•enebris a civilate recedere pararent, nisi Gulma- morte haclenus dolenlium, eo quod caput et rex
nus quidam-orlus de Brussela, qui vix evaseral, Chrislianorum et princeps Jerusalem adliuc vivus
plufimum eis consolalionis attulisset et ssepius -et incolumis receplus sit,
admoiiuiiset ne facile a civilale recederenl, donec
adhuc CAP. X. — Sarraceni Baldewinum regem regressum
inlelligerent si rex Baldewinus superessel. paululutn declinanies, ad obsidionem Japhet denuo
Tandeni post paululum , fama allata est regem reveriuniur.
b .
adliuc esse incolumem : quod audientes universi Jam dies media flagrabat, et fex mox eqmim
' Isatali sunt et confoitaii. Et ideo alHiinc diebus ascendens, portas eivitaiiscum sex lanlum illustris-
singulis pef mcenia diffusi, urbem defensabant ab simis miUtibus egressus est ut lacesseret tanlunx
assullibus Sarf acenorum, qui huc in superbia Sarracenos circumsidenles, et pateret omniuhi
Tictoria; sua: per lurmas ad Iacesseridos cives Chri-
aspectui quomodo adhuc Vivus et sospes haberetur.
stianos assidue conveniebartt.
Cognito autem rege vivo el salvo, universa multi-
. CAP. VIII. — Ubi, Conrado slabulario carceralo, Ba- ludo gentilium, ablatis tentoriis a Joppe, in campos
bylonii Japhet civilalem et Baldewini regis uxorem
obsidione lerruerunt. Ascalonis descenderunt, illic per tres sepiimanas
virtus
His ilaque decollalis, sed Conrado et Arpino in commorantes donec intelligerent si aliqua
dextris eofum suseeptis etiriurbem Ascalonem in regi Baldewiuo ad subveniendum augerelur. Legaiio
enim regis ad universos 'Confratres per castella et
carcerem transmissis, Meravis et cuncti potenles
virtute el ad civitates ac regiones propter auxilium direcla est.
Babyloriise in magna, manu robusta,
Sed minime hoc tempore auxiliura ferenlibus Tan-
civitaieiri Japhel profecti sunl ac plurimo assultu,
Baldewino de Burg, eo quod
irislrumenlo et lormenlis lapidum ac bellico appa- krado, Reymundo,
remoti essent, Sarraceni ab Ascalone ve-
ratu et impetu viros in ea repertos vexaverunt. (j nimium
nientes, obsidionem circa Japhel ileraverunt, do-
'Gapiit vero Gerbodohis et ejus crui-a pretioso oslro nec quindecim dies evoluli sunt.
calceata el induta ampulantes, defensoribus urbis
"
ostenderunt, asserentes regls esse Baldewini, eo CAP.XI. — De classe Cltrislianorum.
quod siroilis ejus essel: el ideo eos ab tirbe cxire, Interea dum heec obsidio ageretur, ducentae ria-
et in polestalem regis Babylonioe sanis ineriibris et TeSChristianorum navigio Joppen appulsse siuit, ut
"vita incoluuii venire plurimum arclabant. Christiani adorarent in Jerusalem. Hoftim Bernhardus Witrazh
vero arbilrantes verum, et regis caput et crura de lerfa Galatiae, Hardinus de Anglia, Otho de Ro-
prociil osteiUari, ninha desperatione correpli surit ges, Hadewerck, unus de prsepolentibus WeslfaJo-
"cum omniljus rebus suis egredi, sibi invicem con- rum, primi etductores fuisse refeninlur. Sarfaceni
sulentes, el sic navigio iiberari. Erat his diebus quidem, qui ex adverso urbem iu superiore. parte
regina et uxof Baldewini in ipsa civitale 'Japhet, liavigio obsederant, videntes lot Clirislianorura
qua: etiam terroribus atlonila et dolore mortis acies adesse, constituerunt. cuhi eis navali ifnpetu
dileetissimi regis, pariler fugam cum Cajteris medi- confligere. Sed Chrislianormn naves velis el rernis
labatur inire. r«ac prosperiore vento clementia Dei preevaleriles,
CAP.IX. — Baldewinus rex navigio applieans Japhet, valide repressis gemilium viribus, in arido consti-
cum gaudio suscipitur a civibus. terunt, et additis civibus cum ipso rege sibi in
Verum debinc septcm diebus evolutis, rex ab adjulorium, urbem ingressi srinl; amplior vero pars
Assur exiens,'navem, quse dicitur buza, ascendit, in aperta camporum planilie ex adverso paritcr
et cum eo Godericus piraia de regno Anglia, ae fixistentoriishospitioresedit.Erataulenltertia feria
vexillo haslae preefixo et elalo in aere ad radios Julii mensis, quaiido hse Christianorum copise, Deo
solis usque Japhet cum paucis navigavil: ut hoc proiegenie, huc navigio angtistialis ct obsessis ad
ejus signo cives Christiani recognito, fiduciam vitoe opem collatse sunt. Sarracenorum autem turmse,
regis haberent, et non facile hostium rainis pave- videntes quia Cbristianorum virtus audacler facie
facti, ttirpiter diffugium facerent, aut urbem fed- ad faciem vicino sibi bospitio proxime jungebalur,
dere cogerenlur: sciebat euim eos niulluin de vha media nocteorbi ineumbente, amolis tentOriis,
Ct salute ejus desperare. Sarraceni autem viso ejus amplius milliari subtractae consederunt, dum luce
signo et recognito, ea pars, quoe navigio urbem exorta consilium inirent utrum Ascalonem redirent,
cingebal, illi iu galeis viginti et carinis tredecitn, aut cives Japhet crebiis assullibus vexarent-.
53! %-. ALBERICIAOIJENSIS -' 652
CAP.XII. — Qualiler Baldewinus rex cum Sarracenh & ^ CAP. XIV, — Quod Baldewinus rex advenientibtts
dimicans, iria tnillia ex eis proslravil. principibus necessaria subminisirans, eis pro Dago-
Ab ipso vero die lertiee feriee dura sic in superbia berlo patriarcha intercedenlibus annuerit.
et elalione suae muliitudinis immobiles Sarraceni Baldewinus ilaque rex in civitale Japliet tunc
moram faciens, ae tam fortium virorum advenlum
persisterent, et mullis armorum terroribus Christia-
num populiirn vexarent, sexia feria appropinquanle, intelligens, nuntios egregios illis in occursum con-
rex Baldewinus in lubis el cornibus a Japliet egre- stituil, qui omnia vitse necessaria illis procurarent
in pane, carne, vino, oleo et hordeo ad refocillan-
diens, in manu robusta equiium etpeditum virtulem
illoruin crudeli bello esl aggressus, maguis hinc et dos mililes et eorum equos longo ilinere faligatos.
Iiinc clamoribus inlonantes. Christiani quoque qui Erat aulem Dagobertus in eorumdem egregiorum
virorum comitatu, rcprobalus ab eodem rege:
navigio appulsi sunl horribili pariler clamoie ctim rcge
Baldewino cl gravi slrepitu vociferanlesj Babylonios qui patriarchalus dignitateni recuperare arbilrans,
cum Tankrado Japliei descendere disposuif. Unde
veliemenli pugna sunt aggressi, soevissimisac mor-
tiferis plagis eos affligentes, donec bello fatigati et Tankradus el Baldewinus de Burg, WillheJmus
ullra vim non sustinenles ftigam versus Ascaloneni quoque comes Piclavii, parilerque-Willhelmus Car-
iitieruiit. Alii vero ab insecutoribus eripi existi- B pentaritis, consilio inito qualiter patriarcha resli-
niantes et mari se credentes, intolerabili procella- lualur, regi legalionem direxerunt, videlicet ut
rum fluclualione absorpli sunt. Et sic civitas Joppe patriarcham in suam sedem relocaret, alioqui ne-
curii habitatoribus suis liberata esl. Ceciderunt hac quaquam eos in ultionem suorum Ascalonem posse
die tria millia Sarracenorum; Chrislianorum vero descendere. Rex horum audila legatione, invitus
eorum nimium indignatus ad-
pauci periisse inventi sunt. , ,' versus precibns acquievit,
palriarcham propter subterralam pecuniam.
CAP. XIII. — Quomodo Baldewinus cum triumpho Attamen consilio suorum victus, concessit magtii-
Jerusalem redierit, et posl primain suorum inlerfe- ficis illius intercessoribus : ut primum Ascaloncm
ctionem auxitia Chrhtianorum principum per lega- descendant advcrsus arma et mililes
tos impetraverit. regis Babylo-
niae; dehinc se omnia de patriarcba scquo judicio
Rex cj-go Baldewinus triumphum de inimicis glo- cl consilio ipsorum aclurum. Decrevit etiaro heec
riose adeplus, n.ociem hanc in Joppe in loelitia magna omnia fieri examine Roberti parisiensis cardinalis,
exegit cum universis peregrinis qui convenerant, episcopi et legali; qui Maurilio aliquo lempore
habenlibus spolia mulla. Altera vero die clarescenlc, mortuo, a Pascbali, Romano pontifice missus, ve-
Jerusalem cum omnibus peregrinis profeei.us est, G• nerat ad discussionem et correclionem rerum illi-
pacifice et potenlcr omnia disponens, et peregrinis citarum sanctee et orientalis Ecclesiae in his orien-
ad adorandum Chrislum et vola sua reddenda in talibus plagis.
Jerusalem lemplum Dominiei sepulcri aperiri j'ubens. CAP.XV. — Qualiler Batdewinus rex cutn
principibus
Ante heec omnia, cum nondum auxilitim novi et ab eo susceptis Ascalonem obsidens, Ammiratdum
peregrini exercitus adfuisset, Baldevvinus rex anxius Babyloniorum bello exslinxerit.
et nimium desperalus ob interilum sttorum, lega- Tankradus aulem ct Baldewinus de Burg, Wil-
tionem Anliochiam Tankrado et Baldewino de Burg lhelmus itemque Willhclmus, hac regis audita pro-
in civilatem Rohas misii, quatenus festinanter sibi missione, sub oblentu lidci in armis el virlule
auxilio adessent, aut lolam regionem Syriae et re- suorum cum rege Ascalonem profecli sunt, per dies
gnum in Jerusalem in brevi amitteret, Sarraceno- oclo ej'us moenia obsidenles, vineas et sata et uni-
rum audaciam el contumacem victoriam annun- versam spcm anni illius dcvaslanles , et crebro
tians, et quantum casum suorum egregiorum mili- assultu muros impugnanles. Dum landem creberri-
tum nuper ab hostibus passus sit. Qui statim collecto mis assultibus illic saevirenl, lurres et moenia op-
exercilu, Tankradus quidem in circuitu Anliochise, ., pugnarenl, quidam Animiraldus Babyloniee regis
Baidewinus Rohas ad seplingenlos equites et .'pedi- nobilissimus, Merdepas nomine, qui ad luendos
tes mille, die staluto, unanimiter ad ipsam Antio- cives remanscrat, subito in virlute magna ab urbe
chiam convenerunt, Willhelmo Piclaviensi principe erupit, et viros Chrislianorum ferro et sagiltarum
in eodem comitalu assumplo, qui nuper posl Pascha grandine in manu suornm lacessivil; sed Dei gralia
Domini a Jerusalem adoralo sepulcro Dominico ad et virlule repente a Christianis occisus et attrilus
Tankradum redierat: el nunc per convallem Da- est. Merdepa tam nominalissimo Ammiraldo regis
masci et Camollam descendenles, sed Tabariam
Babylonia; sic exslincio, et universis genlilibus
prselermiltenles ad Csesaream Cornelii pervenerunt, civibus Ascalonis repressis, et ullra repugnare dif-
illic positis lentoriis pernoctantes. Maue itaque fidentibus, porlas vero in faciem Chrislianorum
faclo, ad flumen Assur caslramelali suni, non am- claudentibus, rex assultus et labores suorum incas-
plius. quam solo milliari ab Japhet hospitari con- sum fieri intuens, ex consilio majorum ab urbe
stituenies. Descenderanl atitem lempore autumni quoe ab humanis videlur viribus insuperabilis re-
in mense Septembri, quando omnium frugum pleni- cessit, et .loppen una cum Taiikrado et Baldewino
ludo redundare solet. ,. de Burg, Willhelmo el altero Willhelmo diverlit,
653 HISTORIA HIEROSOLVM. — LIB. IX. 634
ubi in omni gloria et laeliiia simul epulati sunl. ,A CAP. XVIII. — Qualiler principibus cnm cenlum el
qu.itdragiitla millibus Chrislianorum in sua de Je-
CAP.XVI. — De inveslilura Dagobetii palriarchw, et rusalem renaviganlibus, treceniw ex ipsis naves
de concilio super ipso Hierosolymh habilo. parlim ab hostibus, parlim fluclibus interierunt.
Dehinc consilio ibidem liabito cum episcopis, Regresso itaque Tankrado ctim coeleris prin-
abbalibus el universis ordinatis clero, et ex judicio cipibns supra cenlum et quadraginla millia virorum
omnitim Patrttm qui aderant, omni honore et digni- peregrinorum, qui Jerusalem hoc anno adorare
late, qua erat privalus patriarcha a rege, reinvesii- conveneranl, tsedio diulinse morse affecti, navigio
ttis ac Jerusalem reduclus, honorifice in calhedram ntinc velis et remis aplalo, rege vero salulalo, alto
episcopalem relocalus est. Reducto ilaque sic pa- mari invecli sunt ut ad lerram nativilaiis suae
triarcha Dagoberlo Jerusalem ac in sede suse ma- redirenl, a:quore ab onini fervorc el lurbine vento-
jestalis relocato, proxinia die in lemplo Dominici rum sedalo. Sed illis vix duobus diebus in franquillo
sepulcri conciJiura statutum est, ubi idonei lesles et navigantibus, circa eequinoelium hiemale serenifas
accusatores in prsesentia el audientia doinini cardi- coepit lurbari, venli liorribiles suscitari, naves us-
nalis ac lotius Ecclesise convenerunt, Baldewimus quequaqtte gravi turbine inquielari, et seevis pro-
Caesareoeurbis episcopus, elepiscopus de Bethlebein, g cellis dejici et quassari, dum landem naulse et lio-
Robertus episcopus de Rama, Arnolfus cancellarius mines peregrini fessi, et lumidis fliictibus oppressi,
el arcliidiaconus Dominici sepulcri el clerici multi. alii altrilis velis etremis in profundum fcrebanlur;
Ibi alii hunc ex Simonia; alii ex homicidio Chri- aiii validis ventorum flalibus dispersi, ac per igno-
stianorum Groecorumin insula Cephali ejus instinclu lumjaclaii mareetvagi facti, Accaron pervenertint;
a Genuensibus perpelralo; alii ex traditione regis alii apttd Sagittam, alii Ascalonein, civitales genti-
Baldewini; quidam vero ex oblatione el pecunia lium coiisislenles, aulcapfi, aut trucidati, aut undis
iidelium sublerrala constanler et obnixe criminali suffocali sunl. Fuerunl aulcm naves Chrislianorum,
sunl. Adfuerunt pariter in eodem concilio Engel- quiperierunt, trecenloe, quarum decima pars vix
liardus episcopus Lauduni, similiter et episcopus salvata fuisse perbibelur. Audito lantee multitudinis
Placenliee, episcopus de Tarsa, episcopus de Ma- casu in Jerusalem, rex et uriiversi viri et feminse
mistras aliique episcopi et arehiepiscopi ad decem civitalis in nimiam Iamenlalionem el comploralio-
et octo compttlali; abbas etiam de sancla Maria nem versi suiit, eo quod lam amara morle lot niillia
Lalina, abbas de valle Josaphat, abbas de moiile confratrum suorum non solum undis, sed et armis
Thabor; et alii de terra Gallisecirciler sex illic genlilium exslincli sunl.
sedisse referuntur. G CAP.\IX. — Qualiter lerlio regni sui anno Balde-
winus rex uibem Accaron obsederii, sed minime
CAP.XVII. — De depositione palriarchm prmfati, el devicerit.
de ordinalione Evermeri, in locum ejus subrogati. Post hoec anno lerlio regni sui rex Baldewinus
lbidem vero in medio lantorum probabilitini viro- vehementer indignattis adversus civilalem Accaron,
rum convenlu, cardinale preedicto residenle et ocquo eo quod sacpius insidiee et assullus ab ea peregrinis
judicio rem examinante, patriarcha, victus et accrevissent, jam hiemis gravi frigore delerso et
confusus ab idoneis lestibus de perfidia et caeteris, veris lemperie aspiranle, posl octavas Paschae anni
obmuluil. Qui in salisfactione Deo et cardinali illius proecedentis, qt.o in campestribus Rames
rebellis el inobediens existens, et in perlinacia suoe praelia commisit, el omnibus suis atlriiis, cum pau-
pravse excusalionis permanens, sub judicio otnnium cis reliquis suorum mililum vix Sarracenorum vires
fidelium depositus ac analhemate percussus est. evasit, exeiciium congregans ad quinque niillia
Tankradus vero et cseleri principes, videnles rem virorum , ad prsefatoe civilatis applieuit- mcenia.
ex puro judicio veritalis finem accepisse, non ultra Quam, undique posila obsidione, curriculo quinque
renisi sunt; sed rege salutato, irr terram Antiochise hebdomadarum sic mangenarum j'aclu et machina-
ct Edessse, patriarcha abj'eclo, ulque aiunt, precibus jp rum sublimitale oppugtiavit, ulultravim et difficiles
laiiioruin procerum absolttto, secum abducto reversi mililum lapidumque creberrimos ictus cives suf-
siinl. Rex quidem in Isetilia et gloria magna reman- ferre non valentes, j'am in manu regis, impelrata
sit Jerusalem. Nec mora, consilio ej'usdem Roberti vila, urbem reddere cogerenlur. Jam enim tres ab
cardinalis, cleri quoque ac lotius populi electione, urbe exicrant Sarraceni,quod caeteros prorsus laluit,
Evermerus quidam, vir et clerictts boni teslimonii, ut sibi rcgem placarentet parcere animse suaeimpelra-
pioeclarus ac hilaris distributor eleemosynarum, renl, omnera casum el defeclionem forlium virorum
vice el loco Dagoberti palriarcha conslilutus suc- et civitim illi referentes, et universos interitis adeo
cessit, omui sludio religionis ac bonee conversatio- melu concussos ut si semel adhuc valide jufbem
nis, in amore fralernilatis et charilalc, illic in impugnarent, procul dubio porlis aperlis, in manu
templo Dominici sepulcri Deo serviens, et regi regis traderelur. Vix hi tres scrmonem el consilium
Baldewiuo contra Sarracenos et incredulos fidelis cum rege expleverant, et ecce vespere faclo, de Sur
adjutor exislens. • quee est Tyrus, el a Tripla quae est Tripoiis, civi-
tatibus de regno Babylonise,,duodecim galeidee de-
scenderunt cum multis arma.lis.mililibus, el cum
#55 ALBERICIAQUENSIS 656
qua'jjn ingenle nave quingentos viros pugnatores A venalioni intento, nuntiatum est, cjuomodo Sarra-
continenle, qui eadem tota nocle civitalem inlro- ceni regionem ingressi fuissent ad insidiandum el
euiues per moenia et urbem diffusi sunt. Nec mora, trucidandum populum Dei vivi, el ideo citius eum
minime diem exspeclanles, sed rapidum ignem oporlere in hac necessitate subvenire. Qui illico lioc
sulphure, oleo, pice, sluppis suscilantes, machinee audito, decem socios, qui secum erant, nobililer
regis suliito injecerunl, ut viros sagitlas assidue admonel ut sine intermissione hostes insequantur,
desuper intorquenles et urbem valide impugnantes et riunquam eos impune a regione exire patianlur;
ab ea abslerrerenl. sed fortiter cum eis dimieanles, preedam exculiant
CAP.XX. — Quod Reinoldo, sagillario regis, in beilo el rapinas confralrum suorum. Mox venatoriee artis
pereuntc, ipse rex ab obsidione urbis Accaron re- oblili, Otho Altaspata, Albertus de Blandraz et coe-
. cesserit.
Verum illoruih adventucognito, el igne jara circa leri, qui cum rege venationi intererant, licel lorica,
inachinani seepius advolanle, Reynoldus quidam scuto, lancea inerroes, sed lantum gladio accincli
miles regis, arle sagiltandi periiissimus et magisier et pbarelra proculomni timore mortis ablato, equos
calcaribus urgerit, et reclo vestigio Sarracenos per-
sagillariorum, soeios ad defensionem admonet;
vero arcu Baleari cenlum et sequenles, forte jam visos, sagittis et gladiis educlis,
ipse arreplo, supra p' subito incurrerunf, et atrociter hinc el hinc prselium
quinquaginta Sarracenos morlifero vulnere exslin- commiserunt.
clos perciissil. Mane aulem facto, bellum ulrinque
CAP.XXII. — Baldewinus rex a quodam Sarraceno
ccspii vehemenlitis ingrocre et invalescere, ac ssepius i lalenter inler frulela vulneralur, el Jerusalem re-
a poriis erumpenles Sarracenorum mililes Ianceis potialus, curatnr.
peregrinos Christi, alios gravi vulnere percusse- Baldewinusvero rex proeeunclis acrius per niedios
runt. alios momentanea morle exstinxerunt. Eadem hostes irruens, el caedem gladio mulliplicans, ex
denique die Reynoldus plurimum belli et csedis improviso juxla fruteia humilis silvse in rapido
dum a machina adversus liostes exerceret, incauitis cursu volantis equi astitit : ubi a quodam satellite
et inlrepidus nimium in aperto assistens, subito Sarracenorum, qui inter ramos et opaea folia deli-
mangenellae inipelu lapis emissus illi in verlicem tuit, furtiva lancea trans femur et renes perforatus
vcnil; et sic hiortuusjussu regis sublalus, in monte esl. Nec mora, a tam crudeli vulnere lam poienlis
Thabor a religiosis monachis sepultus esl. Yidens regis rivi sanguinis graviter eruperunt, vultusque
aulem rex, quia virtus Sarracenortim praevalebat illius pallescere; animus el virtus deficere, manusa
prao inlolerabili mullittidine, qnae noviler a praedic- glatlii percussione cessare cceperunl, donec landem
tis civitatibus huic tirbi ad auxilium navigio con- (Z in terra ab equo corruens, ac si morluus et exstihc-
fluxerat, el quia manu suornm non solum bello ttis expirasse crederetur. Qnod sui coraniilitones ut
gravata, sed el. lotiga obsidione ad resislendum viderunt, statim dolore insestimabili commoti,
deficiebaL, ex consilio magnaium suorum ignem amplius et validius cceperunt bostes coedere et
inachinaejussit iriimilli, nimium lurbalus el dolens persequi, quousque alii occisi, alii iu fugam versi,
inde recedens, eo quod prosperum successum hoc per montana el invia dispersi et elapsi sunl.
tempore nequiverit habere. Dehinc regem circumstanles ac plurimum flentes,
CAP.XXI. — Baldcwinus rex venalioni aliquunlulum gesla-towoqueeum imponenies, "Jerusalem in nimia
vacans cum decem sociis Sarraccnos sexaginla ag- lamenlalione virorura ac mulierum delulerunt me-
grcdilur. dicos peritissimos illi acquirentes, quorum arleet
Eodem vero aimo, quo rex Acram invictam dese-
peritia ab hac morlifera plaga rex et fortis alhleta
iiiil, et a Joppe Jerusalem ascendil, ut illic aliquan- convaleseere.
tulumbellis ihteimissis quiescerel, quadam.die.circa posset
CAP. XXIII. — Qualiter a Babylonih obsessa urbs
iempus Julii mensis cum decem lantum mililibus Japhel, et quod Chrisliani navigio appulsi conlrd
in venalionem profectus, dum salttis civitali Coesa- Surracenos prmliali sunl.
reeeconliguosa monlanis inlrarel et hujus recrea- ][) Audila hac regis Baldewini vulneralione el aggra-
tionis sludio vacaret, Sarraceni circiter sexaginla valione, rex Babyloniae et Meravis, congregato ab
ab Ascalone et Acra descenderunl ad insidias omni regno exercitu, navali expeditione Japhetde-
Christianorum, ut lam in plano quam in inotitanis scenderunt, quam fixis anchoris versus marilima
deprehensos detrunca^enl ac rebus exspoliarent. obsederunt. Ascalonilee vero ex praeceplo regis per
Tunc quidani foiie Chrislianse professionis illis aridamadauxiliumvenienles.et pariterhincel hinc,
obviam facli sunl, quos nimia audacia fieli genliles et ab intus et de foris praelia conunittenles, diversis
prsefali, persequi, occidere el rebus exspoliare de- assulfibus eam expugnafc moliti sunt. Inlerea dura(
creverunt, ut sic in gloria ct vicloria eum spoliis heecobsidio fieret, et diuturnis praeliis ad invicem
fidelium ad suas civitates repedarent. Hac itaque CivesJbppe et bosles Ascalonita; contenderent, duae
crudeli intenlione Sarracenis Christianorum vesli- naves, quarum allera minor, quam vocaiu Galeidam,
gia insequenlibus , universa vero regione fama et allera major, quam vocarit Dromonem, ex impro-
eorum commota ac tremefacta, eo quod vires illo- viso cum Clirisliatiorum coelu adveelse sunt utado-
rum ampliores quam fuissent sestimarentur, Balde- rarent in Jerusalem. Ex his major navis, quem
wino regi, omniiim borum ignaro, et solummodo supra quinsonins viroa absque matronis conlinebat.
 6'37 HISTORIA HIEROSOLYM.— LIB. IX. 638
ignorante exercilu gentilium, clam in obscura nocte A secure ^el tarde navigantes possent compreliendi.
repenlino renligio advecta, illusis custodibus vigilia- Sed miiiime opportunitas hoc leniporci, aul ulla
rum noclis, in portu et liltore urbis Japhel resedit. vindicta sanguinis confratriim Christianorum con-
Sed quassala ex impelu nimio et celeri fuga, et •cessa est. Ipse quidem rex et universi fideles Chrisli
onere rerum et liominum, in parles dissiliens et qui Joppe liabitabanl gavisi sunt super universis
hiscens, sabulo infixa est. Videnles autem hanc quse sibi gloriose acciderant, el exaltati sunt secure
Sarraceni invio ctirsti etnimitim malurata fuga dormientcs el abbinc agros et vineas excolentes.
atiritam, ac in limo littoris arenosi infixam, veloci- Ascalonitoe vero rcge convalescenle, mintis ultra
ter navigio advcncrunl ut viros naufragantes per- ausi sunt viros Japhet bello lacessere, sed et ipsi
culerent, et res illoruni et omnia quoe vitoe erant pace gaudentes, et qtiia manus regis bello vacabat,
necessaria diriperent, ac inter se dividerent. Verum pariter et ipsi in satis ac vineis lioc anno non parce
Chrisliani, qui in ipso urbis Japbet littore consi- elaboranles, quieverunt.
'sleutes, ad evenlum reiperspiciendum, et utsubve- CAP.XXVI. — Quod civilas Gibelot, a Pisanis expu-
hircnt naufragantibus concurrerant, viso eoncbri- gnata, Reymundo comili sttbjugala sit
siianorum perictilo, niniia impugnalione resistenles, Proximo dehiiic anno, mensis Marlii tempore
importunam multitudinem abegerunt, donec Dei aspirante, anno scilicet quarto regni ipsitis Bal-
auxilio repulsis genlilibus in libei-atione fralrum dewini, rursus Pisani et Genuenses , qui causa
Suorum proevalueriint. adorandi in Jerusalem convenerant, a Laodicea
CAP. XXIV.— De allera nave Chrhlianorum, quw ubi bicmaverant, amoventes, Gibelot navali ap-
naufragium faciens, penitus ab hoslibus consumpla paratu applicuerunt. Ubi comes Reymundus illis a
'sit.
Torlosa civitate occurril, auxilium el vires illorum
... Allera atilem minor navis non reclo gtibernaculo ad
expugnandam ipsam Gibelot quaerens ut, Sarra-
sulcans, sed ignaro magistro invecta errans, ceeca cenis civibus
nocte repenlino el facili cursu super naves hoslium exlerminalis, urbs Chrislianoruin ba-
facile precibus ejus acquiescentcs,
irruit. Quo agnilo, magister navis eum septem sociis berelur. Qui
urbem multiiudine copiosa navium obsederunt ,
suis clam exigua navicula evasil, et navem inler
fortiler eam oppugnantes. Comes vero in arido eam
hostes deslitulam reliquil. Erant enim in eadem
creberrimis assultibus et machinarum
navi homines centum el quinquaginla praeler femi- obsidens,
et victa cum
neum sexum; equites vero septem ctim equis ingeniis debellavit, quo usque capta
civibus suis i-nmanu ipsitts Reymundi tradila et sub-
suis etplurima armatura. Genliles vero sentienles
hanc Christianorum puppim inter se stullo errore r, jugata est.
eam lola nocte CAP.XXVII. — Phani regis precibus evocati, cum
allapsam, undique coronanles, ejus eo urbem Accaron obsidione vexanl.
inhabitatores pravi impugnalione vexaverunt, el illi
Nec diu post urbis illius caplionem ipsis Genuensi-
ecoiitra forliler restiterunt, donec orto mane, non
bus et Pisanis iegalio regis Baldewini adfuil, qua
ultra lot hiillium jacula et vim sufferre valenles, el a
iiimium ex parte ipsitis salutati siinl. Deinde per-
defensione cessanles, universi cura septem equitibus
magna regis precalio ad universos facta est, quale-
el cunclis mnlieribus capti el decollali sunl, proeter
nus causa Dei et sanctorum Jerusalem, civitatem
solum arroigerum, qui lemerario austi inter undosas
Plolemaidem, quam nunc vocanl Acram, exercitu
proeellas vix nando evasil, Omnia auteni spolia navali in mari obsidentes
oceisorum seu submersorum diripienies, inter se oppugnarent; ipso autem
auxilio Dei et eopiis lidelium Chrisli in sicco obsi-
parlili sunt gaudenles el exsultanles hanc forlunam
dionem locaret. Audila hac regis precalione et
yicloriee suae sic ex improviso suis manibus inci-
admonilione , gavisi universi conliiiuo navigio et
disse.
manu robusla Acram vel Acearon applicuerunt. Rex
CAP.XXV, — Quomodo Sarraceui, advenienle aai-
dewino, obsidionem urbis Japhel dimiserinl, et autem in arido in circuitu murorum castrametatus
uirinque agros suos excohterinl. D est. Illicvero aliquol diebus tormenta lapidum ct
Al Baldewinus rex inlellecia hac longa obsidione macbinas fabricantes, deinde urbera et cives sine
circa urbem Japhet, et suorum confratrum con- modo viriliter el non parce assilientes, usquequaque
sumpiione, j"am paulisper sanilate recuperata, ad oppugfiabanl, donecSarracenorum et vires et manus
Japhel descendere disposuil, ut audilo ejus adventu ad resislentlum fessse nihil ultra ausi suiil.
minus Christianos cives Sarraceni ierrerenl ct in CAP. XXVIII. — Ammiratdus urbis Accaron consu-
urbis obsidione manerenl. Sarraceni autem tam lens civibus suis, Batdewino regi urbem tradere
polenlis regis adventum et vitam incolumem ope- decrevit; rex et palriarcha de obsessh et dexlras
rienles, et illi copias adfuluras seslimanles, neqna- pelentibus, consultani.
quam iliic ultra remanere praesumpserunt; sed Videns ergo Ammiraldus urbis, quia sui a defen-
assumpla occasione Oclobris mensis et temporis sione defecerant, et quoniam nulla spe auxilii freli
hiemalis, quo maris procella; amplius intumescunl, non ulterius adversus virtulem regis stare audebant,
redilum suum sine intermissione paraverunt. Rex pacem et belli dilationem fieri rogavit, ut sic consi-
vero et Cliristiani urbis Joppe Telocibus buzis et lium ageret qualenus urbs in regis potestale, civibus
remis eos insequi conslituerunt, si forte aliqui salyatis, traderelur. Pax denique ex petitione Am-
659 ALBERICI AQUENSIS G40
miraldi , utrinque datis dexlris, firmala est ac A mum sedata, rex vebementer indignatus estdeillala
populus ab omni impugnalione quievil. Tunc Amroi- sibi injuria a Pisanis et Gciiuensibtis oropter j'nsju-
raldtis universo coalu Sarracenorum in unum con- randtim. Et ideo ne in dolo el consensu ipsius fidem
vocato, consilium anxie tenuil, el in hunc modum el paclum prsevaricari crederenlur, admonitissociis
coram omnibus loeulus esl: Diu hanc civiialeineliam ac domesticis suis, hocscelus gravilerulcisci voluil,
usque ad sanguinem defendimus. Sed nunc nullutn nisi domino palriarcha inlerveniens et ejuspedibus
nobisuuxilium a rege nostro Babytonim, vel ab illius frequenler advolulus, prudenti consiiio regem pla-
civiialibns, ul solitum eral fieri, speramus, propler catum reddidisset, et ulrinque pacem concordiam
navalis obsidionh infeslalionem. Quapropter si om- reparasset.
nibiis noslris nunc forel gralum , in hac ullima ne- CAP.XXX. — De quingenlh Arabibus qui, Joppen
betlo aggressi, Oihonemjugulaverunl.
cessilaie rcgi Baldewino urbem reddi el apeiiri
Eodem vero anno post caplionem Plolemaidis',
opoiiel, priusquam armis iltius el
pereamus, pereunles
nec vilam nec urbem ad exlremum ieneamus. Unde si qnoe et Accaron dicitur, vulgariter vero Acra, in
raense Seplembri jam mediato, ipso die Exaltalionis
utile consilium meum videlur,nec sanius tnodo reperiri
S. crucis, raililes Arabes circiter quiifgenti in equis
valelj antequam urbs illi aperialur, si fwdus inler nos et armis ab Ascalone
el ipsum firmelur, ul incolumes cum uxoribus el filiis Q exsurgenles, Joppen descende-
ac jani sole flagrante medio axe coeli, ante
noslris et universis rebus exeamus, ubique viam puci- runl;
urbis januam assislenies, milites calholicos bello
fice, el sine impeditnento, insidiisque suorum habenles. lacessere conati sunt. Et eece Otho, nomine Alta-
Concesserunt universi hoc Ammiraldi consilium :
spata, filius sororis Alberli de Blandraz, miles lifo
quod el regis auribus sine mora innoluit,- scilicet ut lanlum cum viginti qui aderant ad
sub pttra fide datis dexlris pacificus cxitus civibus imperterrilus ,
custodiendam urbem, galca et lancea indulus, quin-
darelur, el sic non ultra regi resislentes, portas ur- occurrit mililibus. Quos plurimo equeslri Iu-
bis aperirenl. Rex igiiur el patriarcha Evermerus genlis
ciamine provocanles, et lemerario ausu copias illo-
consilium cum suis super hoc inierunt quoniam, si
rum impelenles, novissime medio agmine nimise
pctilioni illorum conlradicentes, fidem et paclum ab liis exlorqueri aul
gentis permisti, nequaquara
negarenl; cives vero urbem nisi cum saltite exire redire potuerunt, quousque Olho inimicorum armis
metuerent, non sine interilu et periculo Cbristiano- exslirictus cum
rum eam posse expugnari. Unde et peliiioni illorum quinque fralribus ibidem fuisse per-
hibelur. Conlinuo Sarraceni ac Arabes ab equis
sic annuerunt ut, urbe reddita et patefacla, ctim
universis rebus pacifice migrantes, nihil periculi du- G descendenles, capilaque occisorum amputanles, se-
cum Ascalonem in signum victoriee detulerunt ut,
bitareiu. Verum Pisani el Geuuenses avarilia rertim
his visis, cives ad quidpiam audendum aniinarenlur.
gentilium inflanimali, nequaquam sic fieri responde- CAP.XXXI. — Dc sexaginta Arabibus, urbem Cmsa-
runt ut divitise urbis et ejus ineeslimabiies tbesauri ream deprmdanlibus, quos Baldewinus rex supe-
pacifice efferrenlur. Tandem ab hac conlradictione ravil.
a rege et domino patriarcha correcli el placati, as- Abhinc diebus septem vix evolulis, sexaginta Ara-
sensum in universis praebuerunt quse illis ad salulem bes, viri mil.itares, nomen pariter gloriee el vicloriee
Chrislianorum potiora videbanlur.Etsicjurejurando aliquo insigni Jaclo sibi acquirere volenles, moverunt
a rege Sarracenis promissa paceet firmala, urbs et iter versus civitatem Ceesareamin die natali aposloli
poria; ejus in ipsa sancu et celebri die Dominicce et evangelisloe Mallheei, si forle illis occurrerent
Ascensionis patefaclae sunt. aliqui incauti ex Chrisliauis. Sed nemine illis obviam
CAP.XXIX. — Qualiter Pisani Sarracenos urbe egre- faclo, prsedam boum oviumque Chrislianorum ante
dientes injustc occiderint. urbis mcenia in pascuis repertam abduxerunl, ul vel
Rex aulem et exercilus ejus iiitromissus esl; hac occasione Christiani ab urbe egressi, et eos in-
principes vero civilalis et ceeteri inhabilalores pa- sequentes, ex hoslili induslria punirenlur. Hanc
cifice ciim uxoribus et filiis, ctim pecoribus et omni D ilaque proedam illis abducentibus , Christiani cives
subslantia egressi sunt. Sed Pisani el Genuenses, urbis Cacsareseira coroinoti, ab urbe ferme ducenli
videntes eos cuiu omni supellectile egredi,el gazam stint progressi cum solo equile, qui'diu eliam febre
illorum inauditam efferri, avaritia veliementer ex- coireplus, veheiueiiter elanguit, et adhuc parum sa-
csecati, fidemque et paclum quod cum rege pepige- nitalis recuperaverat, ac milites Arabes in arcu et
ranlobliti, subiloper mediam urbem irruentes cives sagitia et Iancea sunt perseculi, ut prsedam excule-
occiderunt, aurum, argentum,ostra diversi generis et reniet reducerent. Econtra Arabesforliter repugnan-
plurima pretiosa rapientes. Populus autem Galileae les, ac preedam abducentes, pedites Chrislianos soe-
qui ab arido cum rege ttibem infraverat vitlens Pi- " pius in fugam remiltebant, quin etiain equilem adhuc
sanos per urbem discurrere, cives occidere, thesau- languidum proximo cursu eos urgentem peremerunt,
ros inaudilos diripere, pariter et ipsi avarilise flam- ipsius capile ampulato, el secum deporlato in saccu-
mis sestuanles el jurisjtirandi oblili, circiler qualuor lis armigerorum suorum, in quibus equorum pabula
roillia civium in ore gladii percusserunl, gazam, ferre consueveratit. Nec mora, regi Baldewino Ja-
vesles, pecora, el omnes divitias illorum incompu- phet vel Jpppe commpranti,divulgalum est quomodo
tabiles diripieiues. Hac injusla sedilione ad exlre- Ascaloiiiteemilites sexaginta Coesareamdepreedandi
 " -<' HISTORIA HIEROSOLYM. — LIB. IX. tua
641
causa diveriissent. Qui solum quadraginta equilesi A lempore dum circa lianc et ejus mcenia incassum
secum habens, divisii eos per triginta ac direxit per laboraret, nec famis anguslia eos compellere valeret
nionlana ut universas semitas prsevenirenl, per quasi in ej'us reddilionero,eo quod a Babylonia, Ascalone,
sperabal eos reversuros. Jpse quidem, decem assum- SagiltaelSur auxilium illis frequenter adesset, et
ptis, reclo tramite quo ab Joppe ilur Csesaream est , navigio rerum abundaniia superesset, comes Rey-
profectus, si forte sibi obvenirent preefali sexaginla mundus, consilio cum suis habito, novum preesi-
miliies, ut eis maltim quod fecerant Csesarese digna dium fieri decrevit, a quo semper urbi adversarelur,
vice possenl rependere. lgitur dum aliquantulum el ad quod sui assidue protectionis cattsa ab Iieslili
itineris rex et sui peregissent, in arniis et lorica ar- impetti repedarent. Appellaium est idero preesidium
migeri elservi Arabum, prsemissi cum proeda et ca- mons peregrinorum, eo quod peregrinis et Chrislia-
pite Christiani mililis, rege nescio ac regis nescii, nis militibus illic munimen conlra gentilium vires
obviam faeii sunt, sexaginla vero mililes eadem via semper haberelur. Yeruin bientiio evolulo post
loricali et armali a longe subsequebanlur. Rex au- caplionem Plolemaidis, et eedificalionem huj'us
lem suique armigeros appreliendentes ac consulen- procsidii novi, quod dicitur mons peregrinorum,
tos unde illis iter sil, sarcinasque eorum aperienles, coines post Purificalionem sanctae Dei genitricis
in sacco unius illorum caput.Clirisliani militis inve- B MariasobiitinenseFebruario.in eodem novopreesidio
nerunl. Quo viso el cognilo, Ascalonitarum crude- quod exstrtixeral, calholice sepultus.
lifas propalaia est: etrex statim apprebensos armi- Cip. XXXIII. — Ubi Alexius intperator pro redem-
geros coegit minis et lerroribus suppliciorum ut plione Boemundi copiosam promisit pecuniam.
omncm rem gestam aperirenl; quod si nollcnt, ca- , Inlcrea dum prsefata longa negotia circa Acram,
pilali sentenlia universos. ibidem comminatus est quee et Ptoleniais, in civium redemptione ct urbis
punire. Qui illico professi sunl dominos suos subse- dedilione agerenlur, Alexius imperator Constanti-
qui eodem ilinere quo et ipsi vcnerani, ac per mon- nopolis, cui semper Boemundus suspectus erat ne
lana Japhet reditum suum consliluisse. Rex, hoc eum a regno expelleret, pecuniam ducenlorum et
audito, protinus obducto pectori clypeo et hasta sexaginta millium byzanliorum creberrimis legalio-
arrepta, ctim decem sociis via cepla ac nimium nibus epistolarum obtulit Donimano magnifice
feslinata, in hostes letendil, metuenles ne forle principi Ttircoruin, qualenus Boemundum princi-
aliqua fama ab hac via declinarent. Nec imilto ab- pem Sicilise, quem adliuc lenebal in vinculis, suse
hinc spalio sexaginla Arabes appropinquantes, super, manciparel ditioni, volens eum aut aelerno exsilio
regem et suos incaule irruerunt, regcm nequaquam ^ aul perpelua damnatione perirc, ne ultra regno ejus
aul aliquas insidias illic in via suspicantes. His vero. aliqua inachinaiione nocere posset.
inler manus regis lam incaute oblalis, rex fortiier CAP. XXXIV. — Solymanus propler pecuniam ab
lundens lalera equi suique non minus lundentes, . imperalore promhsam Donimanum bello faligat.
viros subito*clamore ac inipelu aggressi, per medios Hujus itaqtie tam grandis pecuniae massam Soly-
irruperunt, alios iancea perforanles, alios ab equis manus, ante hos annos princeps Nicaeeecivitatis,
dejicientes, cl uon parce in cscde illoruni gladio sae- inlclligens pro redemptione Boeniundi imperatorein
vienies. Tandem omni virtute rege invalescente, et pollicerijCaula etprivata epislolarum legalione com-
Arabes ut slipulas penelrante ac dispergente, hosles pellal comprimorem suuiii Donimanum ui eum tantse
v.Itra pondus certamiuis suslinere non valcntes lerga pecuniee parlicipem facerel, eo quod aniici et socii
vcrterunt. De quibus decem capli et retenti sunt in beliis et plurimis prsedis semper fuissenl; sed
absque his qui armis interierunt. Equi etiam illorum universum hujus thesauri lalenlum iDonimanus in-
non niinusquadraginta capti sunt, lum arma et spolia bians indivisum retinere, callida occasione sibi
corum cuni quibus rex Joppen in gloria niagna et assumpta idfieri prorsus interdixit. Hoc Solymanus
ullione sui decollaii mililis reversus esl. Japhel vero graviler accipiens, amicitiam et foedus quod cuni co
el omnes civilales fidelium quac haec audieruni ab ea j5 percusserat abrumpens, ccepit ei assiduis infeslatio-
- die laeiatseel confortalae sunt. Exallalum esl itaque nibiis adversari, ac depopulari quse illius erani;
nomen regis in universis Dnibus Ascalonilarufnct quin assumptis copiis jara terlio bello lacessilum,
omnium gentilium, non parum timentium etadmi- plurimisqne insidiis vexatum superavit, ac in fugam
ranlium quod rex cuni decem sociis sexaginla Ara- misit. Sic calumnialus et humilialus Donimaniis ex
bes tam felici congressu alios allriverit, alios capli-' induslria Solymani, coepil muliis Janieiilaiionibus ac
vos duxit. . ; crebris suspiriis lioc infortunium suum rememorari
CAP. XXXII. — Quod Reymundus conlra Tripolin in audienlia universorum amicorum suorum, quate-
novum prwsidium exstruxerit, in quo moriens se- nus eorum adjutorio aliquam vindictam de illatis
pullus sil. sibi injuriis consequeretur.
Eodem quoque tempore et anno comes Reymun- CAP.XXXV. — Ubi Boemundus de omnibus his con-
dus, adunala manu Christianse genlis a diver&is silium dedit.
locis et regnis, .civilalein Tripolin, quam vulgo, . Has itaque Donimani principis urbis Nixandriae,
Triplam vocant, obsedit multis. diebus et annis, querimonias Boemundus paulatim callida aure
eam machinis el armis expugnare mojitus. Sed longo auscullans, dum adhuc lenerelur in vinculis, ccepit
643 ALBERICl AQUENSIS G44
clanculum a custodibus et proeuralOTibus requirere i L-acceplis, non parum liiehteiri diversa ftuctuans,
quidnam essct quod Donimanus lanv magnificus angustiari ccepit quid primum cligeret, quid refu-:
pfinecps trisle ferret ac lota domus ej'us pltis solito - taret. Undeet baec responsailli dedil: Piacent saiis .
tiirbaia nnnc esset. Tandem die quadam dum fes universa, qam de ore luo ttudivi, si dicta fuetis in- .
Doniihano innoluil, quoroodo Boemundtts de injuriis; vwlabilis fidei compleverh. Sed dexiram iibi dare
ei. calttmniis ejris rcquisivisset, et quomodo nimiiim non absqite tneorum consUiis decel: el ideo in brevi
superhis ingemuissel, ad ipsum locum carceris in consilium cum illis facieriSi ehque tuam intentionem
quo catenis ferreis astriclus servabatur descendit: • el suggeslionein aperiens, tt-itleilo faciam, quod Iwr-
quas pertuleril insidias et adversital.es a Solytnano taris;aut meornm consilih acqiciescctm,utiliora lamen
sibi recensens pro pecunia in ejus redemptione ab iwn relinquetis. Dehinc post aliquot dies corisilio
imperaloresibi oblata, sed Solymano ejus divisione babiio, plactierunt universa quae Donimanus a Boe^.
negata; scienseumdem Boemundum virum aslulum mtindo andieral et suis retulerat, et idcirco iliius >
et magni consilii adinventorem ul, eo audito, forle pelitionem et consiliurii non ullra debere refuiari^;
Solymano dignam vicem injuriarum rependere addi- sed fiefi omnibus bonum et ulile visum est; hac
scerel. Cui Boemundus prudentiori, quo potuil, tamen rata et firma condilione, ut quiqne sua lege
cbnsiiio de universis, quee ab eo inlellexerat, sic ' ' et professione ulenles, amiciliam et fcedus integre
respondil : Exhhomnibus qum libi adversaniur saih servarent. Quod sic actum cst: ac dimidium pecu- .
tanum consiliitm capere poles, quo Solymano facile Kiae,qtiod imperator spoponderat.-Boemundo remis-.
in capnl reddes citncla quw libi tuisque inlulil, si non stim esl; et solummodo ceiiturh millia byzanliortim
iam leviler cum imperalore Alexio fwdus pepighses persolvi et recipi concessa sunt. Hoc itaqueflrmato
pro hac ingenti pecunia et tnei venditione. Ad hsee et coneesso, Donimanus imperatori legationeni
Donimanus nimiis sesiuans curis in ultione suee in- direxit ad conlradicendum auri taleritum, quod
juriae, Boemundum consianlius rogal ut, cjuod sa- oblulerat. Boemuhdtis igilur nimium gavisus eo
niris sentiret consilium, edocerel. Qui protinus re- quod j'am per biennitim vincula et carceres passus,
spondil : Quoniam si imperatorh voluerh rejulare nune autem quod gratiam in oculis Donimani, Deo .
pecuniam, et lani grandis talenii dimidium a me susci- iniserante, invenissel, elpluriniam suoeredempiionis
pere, mc pristinw libertali restiluere, a manicis his clementiam, ad universos coghalos et amicos suos
absolvere in omni, qua placucrit, condilione, in Deo tam Aniiochiam quam Rohas et in Siciliam pro .
liieo jurans, libi inseparabilis dileclionh el fideliialis congreganda pecunia misit, et ut congregalani.
vtnculo astringar, imo univeni principes Chrhlia.no- , designata die afferrent in regionem urbis Malalinee,:
J
rnm. Amici vero tnei et cognati lam qui sunt Anlio- ubi redticendus el restituendus erat, concofdia-.
chiw quam qui Rohas, ei. qui habilatuJerusalem, et quoque et fcedus cuni Donimano firmandum. Mox!
ttniversis loch, sub ejusdem tibi vinculo ftdei socia- universi de redemptione ejus audieiilesi gaudio et.
buntur, semper de honore luo et salule consulenles et exsultatione repleli sunl, cjusque maridalriin stu-
agenlcs. Si aulein pecuniw, quw libi causa mem per- diose adiroplenles, pecuniam undecunque contra-.
diiionh offertur, tnagh inlenderis, quam mew et ctam et compositam ad locum prsenominalum
confratrum [fidei, amicilim el serviluli, ceiius sis, determinala die deferenles conveiieruilt. Ubi Doni-v
quoniam pecnnia de die indiem minuelur ac dividetur,. mantim elBoemundnin, sicul decretum erat, repe-.
odia, inimicilias, noxia consilia cognatorum et con- rientes, in numero et pondere pecuniam ipsi Doni-
fratrum meorum nunquam diun unus in partibus his mario suisque reddentes, ulrinque pariter amicitia
vivel el prwvalebit, scias libi el lerrw tuw posse ct fcedere pereusso, ad invicem reconciliali et
'
deesse. Si vero ad me el ad servitulem meorum et amici facli sunt. Hac itaque pecunia a privalis et
atnicitiam animadveiieris, pecmiam imperaloris cubiculariis Donimani Stiscepia et reposila,Boemun-
recusaverh, el quantum devovi, licet minus talenti, d dus datis dextris in vineulo summse dileciionis
me receperis, cerlus sh dmicilim cunclorttm confra- 0 commendatus, liber ab omni dedilione cum suis
trum meorum; ct mililare obsequium eorum in omni- Antiochiam remiltituf. In qua non modico;gandio
bus negotih luis procul dubio crede semper tibi in- ab uiiiversis eonchristianorum. civibus susceplus,.
omni fide et subjeclione paralntit : nam sic foiderati honorificalus el inducius est.
wtrinqiti et aniici sub jurejurando facti, non solum CAP. XXXVII. — Solymanus propter redempitotieiti
ipsum Solymanum qui sic adversum te exiollilur et Boemundi inimicas Dotumano litleras mittit,
inflatur, el te catnmniari medilaiur, in virtule tua Itec Solymanus intelligens, moleste himiu m
el noslta faciie expugnabimus, lerraiti vero, qv.am accepit eo quod pecuniee partieeps esse nequiveri .1.
possidet, eo expuanato et expulso, subjugabitnus; sed Unde adversus Donimanum Ioquens, Soldanum ,
etiam imperatoris regnum et lerras, quanlocius de- regem Corrozan el Baidach, qnse est- civitas et
creveris, nostm ditioni subjiciemus. caput regni Turcoriim, cum uniTersis principijjius
CAP. XXXVL — Donimams, acceplo consiiio amico- genlilium commovit nt ei adversarenlur, et .ultra
rum, Boemundum sub pecunia prhtinm restiluil anxilio et gratia regis privaretur, quod Boemuiidun>;
Ubertati. hominem belligerum et tam astutum in omnibus
'
poninianus" liis Boemundi verbis et promissis negoliis rei mililaris, et qui semper Trircis regiiq-..
645 HISTORIA HIERObOLYM. - LIB. IX. 646
Tnrcorum el Gracorum malum et insidias mo- „ k prscsloJabatur. Hlic a quodam Arabe innoluit coniiti
que
Jiretur, ignorante rege absolvisset. Nec diu, dum Baldewino, Boenmndo, Tankrado, quomodo illa ad-
liae sinistrae legationes ex accusatione Solyniani ad iinalioTurcorum festinanler appropinquaretadobsii-
dendos muros et expugnandas muniliones civilalis
regeni'Turcorum factse essenl, ex his vero regis ira
el indignalio eunetomm procerum Turcorum in lAolias. Audienles itaque boec nuniia . lot superve^
aures Donimani irvsonuissent, et variis minis euni nieniiumadversariorum, moverunt castraet oinnerii
suosque perteiTuissent, et plurimum sollicitassent, apparalum stium ad flumen Cobar, quod & paflibus
quadam die Solymanus in huiic modum eptstolam regiii Babylonise usque ad has partes alvco diri-
scripsil: Donimane, fraier ei fili de genteTurcoritm; gitur : ubi lenloriis locatis, in crepidine alvei pei-
rtunc usque vit illustris el accepius regi el onini noctasseperliibenlur. Deblnc piiino dilueulo castra
rcgno Turccruin fuhtiin bellis el vicloriis, quas ge.s* amoventes, in planilie civitaiis Racha corisiitentnt,
sisti. Sed ecce nomen liium vehemenler imminutum ubi de omnibus culpiselcoinmissis apud palriarcham
esi; et nunc apud regem Corrozan, et universam Antiochiee, et Benedictum episcopum civiiatis Tlohas
iii
gentcm iuam, plurimum viluhli, exosus omnibus confessionem facientes, discordiam omnem charila-
jaelus, eo qitod Boemundum tatn leviler redimi lem revocantes, et aciesviginli conpoiientes, a dextris
permishti, et consilium noslrum in Itac conventione ' I et sinislris conslitueruntad resislendum inimicis, et
st redtmpiione vile et pro nihilo habuhli. Verum si subvemendum sociis, Chrislianfs, et quo sic levius
id p.agiliuin ccmmulare voluerh regisque iram et belli dnus suslinerent. Yix acies ordinatse erant, et
maiorum Cotrozan placare, eumdetti Boemundumy ecce Sochomanus in dextrura latus cutn triginta mil-
qvem prw omiv.bus Chrhiianis magis suspeclum ha- libus fortium pugnalorum ac sagiltariorum bellum
bemus, in lecum, quem signavero, quasi ad auxilium- coromiltere audaci impelii,etlubarumhorrisonostre-
iniitabh, et lunc posilis insidiis twslris subiio ch- pituappropinqttabal. Boemundus vero, Tankradus et
cutmeMus rapietur. Alioqui siias le nunquatn regh. omnis miiilia Antiochiae non segnitis illi in faciem
grathim recuperare, el ejfugere manus et indignaiio- armis, lorica el galea ac sculorum tesludine ad ob-
nem Turcorum. Cui Donimanus nequaquam acquie- sislendum in tubis etcornibus forliter exclamantes
vit, ne fides sua ct omnium Turcorum apud Chri- properabant. A sinisfris vero Baldewinus de Burg,
stianos el ceeieros gentilesvilescere viderelur. Gozelinus de Cortona, quae et Turbaysel qnod dono
Baldcwini in beueficio tenebat, loricati ocr
CAP.XXXVIII.— Ubi, P.oentundoAniiochiam reverso, ipsius
Turci Rohas urbem obsidere conanlur. currerunt in lanceis et gladiis et equis rapidissimis,
- Posl hscc c.otlemanno,.quo Ptolemaide vel Acra ca- hinc et hinc forliter lubis el cornibus intonantes, et
'
pta, in mcnseMaio, BoemundusAntiochiamab exsiiio proeliacommiltenles. Boemundus vero et Tankradus,
et vineulis roversus esl, Geigremich, uicgniiicus prin- qui in dextro latere cuin hostibus luctabantur, Deo
ceps Turcorum, cognatus Corbahan, -frater Socho- miseranie, cceperunt prsevalere, hostes invadere et
mani, quiregno Jerusalem, qvod injusle invasil, nunc slernere, donec virlus eoruni irarainula esi, et ipsi
per vifiutem regis Babyloniseamisso, in primo adventu fugam inierunl. Ceciderunt Turcorum quingenli
SliiisUani excrcilus Damaseum aufugil, ut illic a milites iu eodem preeJio, quod in dexlro Boemiindus
Turcis protegeretur, unus de prsepolenlibus regni a^ebat; Christiani ferme ducenti interempti sunt,
Corrozan, collectb e.vercitusexaginta millium Tuf- Baldewiiuis vero de Burg, Gozelinus de Cortona et
eorum profeclus cst in superbia et virtute magna- caeleri egregii milites plus milliari a Boemundo cum:
ad obsider.dps muros et mcenia civitatis Rphas, sua acie rerooti, audienies Boemundujn el Tankra-
quae el Edessa nuncupalur. duin jam bellum comraittere et, prsevalere, velocitate
CAP. XXXIX. — Baldewinus cotnes, Boemundus et equorum densalas et obsis!ei.ites, acies rapido im-
Tankradus peccala sua confilentes, exercitum con- petu irrumpere et atlerere conati suut, infer aciem
.gregatit, ei-contra Tu.rcqs:acies ordinmt. Boemundi et Tankradi sociari.et roisceii ad aiixi-.
Hiijus igilur infinitaj multitudinis adveiituet.su-.., , li.um, ferveiiles; sed subito d.ecem millia Turcorum
biio runtore BaJdewinus de Burg atlonitus, princeps ab insidiis surgeiiles, arcu et sagiuis ferociter eis
ejusdem eivitatis a rege Baldewino constitutus, uni- in faciem occaraeront, graviter eos.assilientes, et
versos, qui secum crant in conventione solidorum, sag.it.tisfigentcs, donec lofa manus in fugam versa
addefendenda mcenia convocat ac dispouit; quin ab est. Ex his, alii .eaptivali el occisi sunj, et plures ex-
urbe egrediens J3oemuiidum'et Tankratlum ad openi, silio scteriio abdticii.'. . .
etvires augendas, mjssa legalione, invitavit; rogans CAP. XLi •— De decoltalione bclodecim ciericorum et
cos ac deprecans in nomine Domini,, n.e: Turcoruni, de, eaplwiiale BaUewitd. comitis, priueipis Roltas.
superbian?.Christianis conffalribiis.dominari pale- In.lioe tam crudeli diffugio clerici oclodeeim,
rentur. Hujug vero legalione accepta, et prelinus; roonaclii vero: tres, qui ad corroborandos niilites.
colleclione facta de omnibus loeis.et castellis Anlipr Christi spiritualibus armis convenerant; decollali
cliise, circiter tria miUia eqiiitum, septem vero;pedi- sunt; Benedictus vero episcopus capius et abdnclus
lum applicuerunl adlocumpreesignatum, in campos est; quin ipse Baldewinus, princeps Rohas, nimium
scilicet ctvitalis Aran. vel Caran, ubi Baldewinus. ad- avidus csedis et incaule accelerans, nec victrices.
ventum eorum cum omni poputo, quem coiitraxerat,. aquilas Boemundi opportune preestolalus, victus,
 647 .- ALBERICI AQUENSIS 648
capttis et abduclus est. Ad hsec Tankradus a pre-, A CAP. XLIII. —•Tankradus Ulteras Boemtmdo mittit
semi coedeTurcorum gloriose descendens, sed sinis- . pro redemplione Rohas, ad quem ille cum trecenlis
tro iiunlio coristernalus, sine mora cutn suis advo- properat.
Jans, Turcos in Baldewini suorumque slrage factos Sed dumhinc et hinc diu prselia consererenf, Tan-
viciores insequilur ul caplivos excuterel; setl malu- kradus, vir aslutus in omni opere mililari, clancu-
rata via clapsi sunl. Solus episcopus cum tribus lum Iegationem Anliochiam direxil in hunc niodum :
tanlum militibus liberatus et reduclus est. Nocle Domino el avunculo suo, Boemundo, magnifico Prin-
denique inslanle, el die jam recedenle, Boemundus cipi Anliochim a-Deo conslitulo, Tankradus prospere
ct Tankradus in castra sua relati sunt cum universo agere el vivere.Ex quo a nobis recesshti, el me tulorem
comitatu suo ad refociflandos artus, nimio bcllorum ac defensorem civilath Rohas, toco fidelis frairis nostri
rjondere Iioc die faligatos. Baldewini, prwfechtt, Geigremich et Soclwmamts
CAP. XLI. — Boemundus et Taukradus, captivalo readunath viribtts el copiis suis repentina obsidione
Baldewino, fugiunl, et Tankradus in locum Batde- chilalem Rohas el ejus muros occupaverunt, ttt ex-
wini prmficiiur.
Dehinc primo galli cantu absentia Baldewini com- pugnalh turribus et mmnibus, ches trucidantes urbetii
exspolient, el me, sieut Baldewinum, caplum tenenles, in
perta, momeiilaneo meiu correpli, ad civilalem iB barbaras nationes abducanl.
Rohas omnes celeri fuga conleiiderrin!, qualenus ad Quapropter charilalem
defendendos muros el nioenia prseverilrent, ne Turcis tuam, quam semper erga ftdeles Chrisli habuhli, con-
in victoria sua proecurreniibus civilas Tfaderelur. sideranles, tribulaliones et pericula noslra libi nola
Cives aulem Rohas, qui ct ipsi Christiani, casumet facere decrevimus; qualhius mala elangustias nostras
inlerilum suorum audienles, el lam magnifici prin- intelligens, citius accitis sociis el amichab Anliochia
et cmleris loch, feslinalo ad subveniendum nobis ob-
cipis abductionem, in lamenia et complorationem
sunt versi, sed ad protegendum universos milites sessis el oppressh viam insislas; Turcorum tninas et
Chrisliaiios plurimu.m consolali sunl. Erat enim dies jaclanliam minuas, etin notnine Chrisli a prwsenli ob-
illa Dorainica populo Chrislianoriim celeberrima. sidione repellas, Considerare enim le oportel, quod in
hac ierra peregrinalionh pauci sumtis el ideo nultius
Altera autem die exorla, Armenii cives ejusdem
consilio consilii causa est, ut. facile ullo twdio laborum aut
urbis, inito cum universis, qui convenerant
bellorum qdversus hosles deficiamus, qui oinni cura et
ad laineniandum tam illu.strem principem, Tankra-
studio invigilant ul nos expugnenl et deleant: sed
dum loco ej'us restituerunt, dum viderent, si Balde-
winus redimi aut liberari posset. Boeroundus dehinc oppotiune el impoiiune aller allerius onera semper
sic Tankrado ad oblinendani urbem et ejus princi- 'J porlanles, unum suslineamus, in uno proficiamus, ad-
( versa el
palum, loco Baldewini constiluto, Antiochiam cum prospera lolerando. Si aulem nos pigritia
suis reversus est. ceperit, aul aliquid indignalionis tardaverit vel negli-
CAP. XLII. — Turci Bohas ttrbetn obsidione cingunl, gentes ad.cor.fratrum auxilium effecer.il,nihil ulitius
quibus Tankradus pro viribus resistit. super hoc.prospicio,quain ut a lerra exeamus, el hos-
Post bsec, oclo diebus evolulis, et Tankrado pree- tibus sine.intermissione insurgentibus ce.damus, Nam
sidium Rohas et ejus moenia vigili custodia procu- xliquando palel, cum pauci sumus, si' divisi et Iwdio
rante, Geigremich et sui, successu victorioe suse et affecti defecerimus, vivere et slare'anie vitiutem ini-
Baldewini captione gloriantes, et adhuc alliora micorum nequeamus. His audilis, Boemundus, tre-
speranlesconari, Tankraduui vero et ejusdominium cenlis raplim eqiiilibus collectis, el quingenlis pedi-
nunc ab urbe Rohas, et omneni Gallorum potentiam libus, profectus est ad liberationem nepolis sui, et
facile posse exterminari, nimium adversus eumdem calholicorura inhabitalorum civilatis Rohas. Sed.
Tankradum indignali, longe majores prioribus con- diffieullale locorum et monlium, vel itinere dierum
traxerunl copias ab universis locis et regno Turco- seplem plurimum tardasse liis videbalur, qui quoti-
rum, cum quibus in manu forli in campum Rohas dianis Turcorum assullibus el oppugnationibus
ad obsidendas portas et ejus moenia descenderiinl, JJ ] laborabant.
spaliose lentoria sua locanles. Tot ilaque millibus CAP. XLiV. — Tankradus, nondum venienle Boe-
el tentoriis, tot diversis hoslium armaluris visis, mundo, ante solis orlum caslra Turcorum cum
Tankradns non modica angustia coepit sestuare, eo omnibits suh in fugam vertit.
qtiod lenuis sibi virlus esset militum Gallorum ad Unde Tankradus el caeteri confratres civesque,
occurrendumet resislendum tolTtircoruni adunalis el dum de die in diem mtillis suspiriis eum exspecla-
iiuiumeris legipnibits. Quapropler accepto consilio, renl, sed Boemundo lempore oplato non veniente,
urbem fideli custodia munivil, ac cives conforlans, prorsus desperarent, devoverunt unanimiter polius
sine ditilina niora se cum his adversariorum turmis mori, qnam Corrozan in exsilium deporlari, et
eonfligere cl virililer agere promisit. Qui ejus verba diversis pcenis impie ab impiis cruciari. Et ecce,
consolaloria inlelligenlcs, et eum virum esse gran- convocali in unum cives el mililes, coiisliltierunt
dis fiducise ct audaciee, per muros el moenia diffusi proelium; et ab urbe primo diluculo in armis et
universi urbis civcs et milites, liosles excipiebant lurinis procedere, ad castra ciim silentio properare,'
ac proeul repellebant,- serasquoque elporlas omni tlonec appropiahtes forliter in tubis ct cornibus
solcrlia munire non differebant. tumultuarentur, hosles adhuc sopore depressps et
 fija HISTORIA HIEROSOLVM. — LlB. IX. f>!!0
seeure somnianles, subito improvisos invaderent; A Geigremich et tam" nobilisiiimaematronas captione
acsicminime ad arma contendere valentes, celer- usque in Jerusalem divttlgata, regis Baldewini sup-
rima strage delruncarent. Quod jttxla hoc consli- plex legalio ciirh multa prece adfuit, ad exorandum
iiilum adimplentes, mox prima luce orla, cgressi Bociiiiiiidum et Tankradum ut Baldewinus confraler
ab urbe in omni annalura e.tvirlul.e, qua poleranl, el princcps Rohas percaptam malronam restitutam
"
repentino fragore et clamore veliementi agressi" resiitueretur, et nullam ante hoc pecuniam bonum
sunt caslra adversafiorum : qtios adhtic hesterno esse, nec debere eos concupiscere. Qui regis peti»
vino sepultos et incautos usquequaqiie in ore giadii tioni bcnigne stiper his in hunc modiim rcsponde-
percusserunf, donec corporibus exstinclis et san- ftml : Domino stto Baldelvino, regi Chrhtianissimo
guinis rivis praeseutes campi inundarent. Ut aulem Jcrusatem, Bosmundus et Tankradus vbscquium sint
pleriiuiqne diei p.rocessit, mantis et virtus Tankradi iniertnhsione. Libenler per omnia tuis parere man-
amplius ccepil .prsevalere, immanior metus hosles aatis de redemptione Bahieuiini, amici et consocii
invadere, donej; prse nimia slrctge exterrili, usqnc noslri, decrevimus, el hmc soiliciltido nostra semper
ad tentoria [|fincipum exercitus in fiigam cogc- fuit et est. Sed hoc lemppre de Itac, re dissimulare, el
renlur. Geigremich tandem el Sochomanus videntes ^ silentio supprimcre necesse cst, si forte aliquid peciiniai
omnia caslra suorum attriia ct in fugam conversa, cum ipso fratreBaldewinopro hac malronares iiuenda
vix in equis cum bis omnibus, qui jtixta se caslra exlorquere posshrgts, qua nimium anxie indigemusud
locaveranl, residenlcs, relictis cunctis tenloriis suis remunerandosmUites, assiduis laboribus nobiscuminstl-
cum caeteris rebus, spoliis et slipendiis, fiigamae-j:., dgntesrSiiiolanilAei bona satis heec illorum fuere re-
celeraverunl, semper eos Tankrado mrilta occasione sponsa; sed nequaquain ineisfidesfuitautverilas.aut
inseqiiente. aliqua voluniasvirnm redimendi, propler ambilionem
CAP. XLV. — Ubi Boemundo Turcis fugientibus civitalis et ej'us tribulorum; quee diversis negoiiis
obviam facto, nobithsima malrona a sociis Tan- et rerum commutaiione, qrise tanlum infra moeiiia
kradi capla est. aguntur, ad qiiadraginla millia byzaiHiorum singulis
His ilaque dispersis et profugis factis, Tankrado annis compulanlur, absque his reditibus, quos plu-
semper eos a lergo «sedenfe,'Dei nulu el clemenlia rima castella et regiones ad eamdem civilatem per-
Boemundus ipsa eadem die ftigienlibus cum omni tinentes Iargiiintiir. Sic regi amica responsione et
comilalti suo obviam factus esl, sciens quidern, promissioue satisfacicules , Boeittundus quitlem
quomodo adhtic in noele potenter campos occupa- Anliochiam rediit, Tankradus vero ad tuendam et
verant; scd quomodo Tankradiis, cum eis lam ma- _- muniendam civitalem Rohas remansit.
lulino prselio conflixissel, penilus .ignorabal. Nunc CAP. XLVII. — Quomodo Boemundo covlra
atiiem velut homo cauius et gnarus bellicee artis, rcgein
Grwcorum in Iialiam profeclo , Tankradus Turcos
ui Turcorum snperbiam el virltilem intellexil de- bello devicerit.
fluxisse, et nihil praeter fugam meditari, Christia- Anno deliinc sequenli post captiPnem Baldewini
normn vero victrices aquilas cum magna vocifera- de Burg, anno vero Raldewini regis qninlo, Boe-
lione insequi plurimuni gavisus est; et pariter niuiido non soluni hi Italiam sed el Gnlliaro profccfo
admistis viribiis et copiis suis eosdein fugientes in- ad exquircndas vires, et commovcndos principes
secutus, per totam diem in ceedeet captionefllorum adversus regem Graecornm Alexitnn, Tankrado au-
indeficieriler laborasse perhibetur. In hoc diffugio el tem Antiochiee vice avtinculi sui relicto ad luendam
. "gravicontritioiieTurcorum,Geigremich el Sochoma- civitatem, ejusdemque Tankradi custodia in Rohas
nus vix cum paucis evaserunt. Sed mairona quocdam disposiia, Brodoan, princeps magnificiis civitatis
nobilissima de regno Corrozan, quee non modico Alapiseel frater Turcorum, occasione assumpla, ab
apparata opem el vires conluleraf, ibidem a Tan- amicitia et fcedere Tankradi in dolo recetlens, loca
krado el sociis ejus capla et retenla esl. Dchinc vi- et civilates ad urbem Anliochiam appendentes gra-
ctoria hac Dei el Domini Jesu Christi clemenlia sie j) £ viler deprsedatus esl; quin episcopo civitalis Alba-
liabila, Boemundtis ei Tankradus el universi Chri- riae cffugato, et pluriniis ecclesiis Dei annihilatis,
siiani niililes spolia mulla Turcorum pacifice sum- non tamcn praeda ac slrage hac saturari potuil; se.l
pserunt, cum quibus civitaiem Rohas in loetiiia el ad uliimum decem millia cquiitim et viginti pedilum
gloria magna ingressi sunl. de terra sua protlueens ad assilieudam tirbem An-
CAP. XLVI. — Qttaliter Turcorum principes et rex tiochiam el expugnandiiro Taukradum in superbia et
Baldewinus pro matrona inlerpetlaverint Boemun- jactantia
um ei Tankradum el quid responderint illi. magna profeclus est. Tankradus autem
virlulem et exercitum ejns inlolerabilem ct copio-
Transaelis aliquot post hsec diebus, legalio 6ei- stim accrevisse
inlcingens, quantumcunque cuni suis
gremich et prsepolenlium regni Corrozan Boemtui- perlerrilus est. Sed lamen sine dilatione Turbaysel,
dum et Tankradum in civitale Rohas de redeinptione Rohas, et Marcsch nuntios dirigens, universos sci-
matronse interpellavit, qualenus Baldewintim dc Iicel catholicos viros
qtii eranl in circuitu ad auxi-
Burg, quem lenebant in carcere, pro ejus reslitu- liura vocavii, quorum conventnin Aniiochioe fieri
lione reniitiereht, aut quindecim millia byzaniioruYn decrevit. Ut auiem convenerunt atl niille
in ejus redditione ab eis miiterentur. Hac legalione elnovem millia equitum,
peditum, sermo cpiscopi faclus est
PATROI. CLXVI, 21
651 ALBERICl AQUENSIS f>52
ad universos, ne in multiludine adversariorum du- -iA dus de Cameracocivitale Gallise,Pisellus de Tuorna,
bileni; sed in nomine et virlule Dei confidenter Baldewinus de Hastrut, castellis Fhndrioe, lii dmnts
lioslibus resistanl, de vicloria cerli, Deo auxilianle. a rege invilati ad auxilium, undique conlractis co-
Tiiduano dehinc jejunio indicto et peracto ex pon- piis equitum et pedilumChrislianorum.convenenmt.
tificis admonitiPne, Tankradus usque ad pontem Adfuil iu eodem regis coniitata quidam Turcorum
Farfar cum decem millibus equitum et peditum adolescens strenuus, Mahumetriomirie, in armis et
descendit, ubi hospitio per noclem remorali sunt. numero ceiilum sagitlariorum Turcorum, qui vilrici
Crasfina autem die radianle, Tankradus et sui, sui avaritia et induslria a paierna sede et a terra
faclis aciebus et ereclis vexiilis, Arlesiam in loricis, Damascenorurii expulsus, riunc cmii rege fbedas
scutis et Ianceis profecti sunt, ubi Brodoan cum percussit, quatenus in omni mililari auxiiio fitfcJis
inoestimabili equilatu et apparatu occupaveral regio- et promptus ilii haberetur. Videntes autem Jegiones.
nem universam. Hic itaque comperlb Chfislianofum Sarracenorum qttomodo regi doli Ct fiisidiae iriri.)-
ct priiicipis illofum Taiikradi' adventu, acies et luissent, et nune se proevidens maiium Christiano'-
cuneos fieri disposuit, ac lertia diei hofa insistente, rum undecunque ad opem contraxisset, moverunt
titrinque prselitim commissum esl. Perdurante aulem castra a campis Ascaloriis, ct usqne ad locttm, qui
bello et nimia occisione in gladio usque in liofam dicitur Abilin, in Superbia multitudinis suaeprofecli
nonam, auxilio Domini Jesu, Chrislianorum acies sunt.
inviclissimoe perstiterunt; gentiles vero attritse et CAP.XLJXV— Quod advocato
palriarclia Jerusaletn,
dispersee in fugam pariter yersac suni. Tanlcradus ,rex Baidewinus in Domino confortalus de Babylo-
vero et sui eas insequenlcs, alios occiderunl, aliqs itiis triumphaveriti
captivalos et vinclos cum spoliis armorum et equo- Quorum adventum rex ul persensit, et procul du-
rum lenuerunt. Altera aulem die Tankradus spoliis bio jam eos appropiasse, direxit legationem domino
et armis inimicorum acceplis et divisis, in gloria palriarcliee in Jerusalem, ut sine mora convocala
magna et laetitia victoriae Antiochiam reversus est. manu fidelium, Sd augendas vires ct opem conlra
Universi vero fideles Chrisli et cives Anliochise una inimicos properafet. Hic denique regis audito nunfio,
cum domino palriarcha cl episcopo civitalis ej'usdem pedites cenlum et quinquaginta collrgens, arma
gavisi sunt gaudio magno, Deo et Domino Jcsu Cliri- aplavit, iter versus Rames insistens, sicut ex man-
sto gralias agenles, cujus pietate et protectione ab dato regis illi conslitulum eral. Post hoecrex el uni-
hostium multiludine salvatus tam calholicus princeps versi fideles ad id belli negolium adunali, el corn-
ti-iumpliavil. . munione Dominici corporis ei sanguinis munili, ad
CAP. XLVIII. — De prwparalione belli interBalde- sex miliia in sexla feria urbem Japbet egressi sunt,
tvinum reijetn et atnmiralduin Babyloniorum. Lithardo Cameracensi, quia prudens el fidelis erat,
Anno deliinc secundo postquam Acra civitas capta cum viris trecenlis conlra virlulein navalern in rpsa
est, virlus et apparatus magnus regis Babyloniee civitate reliclo. Rex itaque cum omni comitatu suo-
mense Augusto tam ih mari quam in aridb profeclus rum el signis ad Rames desceiidens, Sabbalo illic
est uturbem Japhet vel Joppe obsideret, et abhinc morani fecit, prsestolatus dominum Evcrmerum pa-
navali exercitu expugnaret; a campeslribus vero Iriarcham cum omni manu Jerusalem. Patriarcha
civitatis Ascalonis castramelati sunt ul liinc el liinc vero j'am susceplo et caHeris fidclibtis Jerusalem,
"
a lerra et mari subilo regionem invaderent, et sic orlo mane Dominicae diei, rex quinque ex equiti-
ex iroproviso regem Baldewinum shosque facilius bus et peditibus ordinavit, ad comihitlenUa prsclia
debellarent. Rex BaJdewinus inlerdum Japhet mo- cum liostibus; ipse vero rex in extrema acie inter
ram faciebat: qui stalim viso navali exercitu, dolos equites ad corroborandos et exhortandos suos itn-
et macliiiiamenta Babyloniorum intellexil; nempe perlerrilus mansit. Pauci quidem equites, nuinero
bac de causa a parle mariseos urbem prseoccupasse, scilicel cenlum et sexaginta circumslelerunl illum.
ut ipso rege cum suis contra hos ad defensionem p. Nec mirum si pauci, propter assiduam equorum iu
versus aqttam laborante et intento, coeteroecopiae terra hac defeclionem. His ita a rege ordinatis, et
gentilium a campesiribus Ascalonis irruenles, urbem signo S. crucis cunctis Chiislianis a domino patriar-
Japhel subito expugnarent. Sed rex fraudem illorum cha sanclificalis, signa el vexitla tollunlur; mbocet
cognoscens, ac virtutem illorum in campis Ascalonis cornua incessanter perslrepunt, rex et sui ad castra
curriculo trium hebdoihadarum accubuisse, adven- adversariorum contendere parant; qualenus a.nti-
lum vero et pugnam adversus Japhet dissiroulare, cipanles bellum, non ultra infidelium turmas im-
ac minirae diffamare, nec ipse socios invilare ac pune descendere paterenlur. Genliles quoque jam
arma congregare obdormivit, quatenus per lolum id " regem tam proxiraum adesse el ejus cepias compc-
lemporis spalium paralus et munitus haberelur; et rientes, pariter et ipsi a castris in armis, siguis et
illis quocunque die descendentibus, et ipse cum suis equis, et intolerabili slridore lubarum processenuit,
copiis ad rqsislendum occursare valerel. Hugo de in multitudine gravi quadraginta millium occurren-
Tabaria, Rorgius de Caiphas, Gunfridus de turri les, nec minus el ipsi bellum committere fesfinantes.
David, Hugo de S. Abraham, Eustalhius Granarius, Nec mirum, dum sic uterque exercilus ia campo
Gulmanus de Brussella castello Brabanliae, Lithar appareret, luboe hinc et hinc forliter insonuerunt,
055 IHSTORIA HIEROSOLYM. -Llb. IX. Go4

etagmlna fiociiuni ac infidelium alrociler commise- Al interdum cessare ab arrois gauderent, et ipsum
runt a ptimo mane Dominicse diei, quae esl exlrema miHiia pace et donis placare ierverent, sed omnia
mensis Augusti usque ad boram nonam. Tunc Dei frustra lenlarenl, nisi urbem Ascalonem in mann
gratia el miseiicordia Sarraceni infirmali, fngam ejtis redderent : verni menses processerunt quando
arripienles a facie Cliristianorum csedeiitium se et sala, fruges, vineee et omnis spes anni in florem et
persequenlium, Asealonem repedare el inlrare fructus parturiuiit,etmessein adfuiuram in proximo
conlenderunU promittunl. His ita in commodum et pleniludinem
CAP.L. — De stptem-millibtts genlilium cwsh , el de omnibus apparenlibus, atque in campis omnibtis
Wiilkelmocomile. Ascalonis jam ad messem properamibus, rex a Je-
In hoc quidem proelio ceciderunt sepiem millia rusalcm et omnibus locis sibi auxilianlibus milil/3s
genlilium; cecidit et ammiraldus Ascalonis : aro- alque arma copiosa conlraxil, ac lempore Rogatio-
miraldus vero Acrae et ammiraldus Assur qui vila.a num, quo illis in regidriibus omnia sata feslinanl ad
rege impetrata et civilatibus deditis, Ascaloncm messem, occupavit lerram Ascalonitarum, vi.neas,
anle hunc annum confugerant, tum omnibus exu- ficus et cuj'usquc generis arbores succidens in roaiiu
viis suis capti suni. Rc-xatitcmj hac Dei et Domini robusta; quin et sala, quee eqiiorum, camelorum
Jesu Chrisli opitulalionc vicioria accepta, cum uiii- B ' caeterorumque armentorum pabulo non suffcccrc,
vers-is spoliis iiiinticorum in gloria magna Joppen flamma coinbussil, ul vcl hoc saltem incpmnnitabili
ingrcssus est. De ctijus comilatu tantummodo cen- damno gens dura et indomabilis ad subdcnda colla
lum perierunt cum milile egregio Reinardo Vcrdu- molliretur. Sic universa regione non solum populari
nense, quem rex et universa Ecclesia planxernnt manu, sed et incendiovastata, rcx redilum Jcrusa-
planclu magno, caiholicas illi exsequias exhibenlcs. lem cum parte cxcrcilus aplav.it; viamquc per inon-
Erat vero navalis exercitus in Ialcre urLis : qui lana universi insistenles, qui crant in comilalii,
victoriam snoruni adfuturam spcranles el peregri- immenso stridore lubarum ct cormium intonaiilcs,
noruni fttgam atque conliilionem, urbem subilo universa Ioca montium et vallium non parvo tcrrore
irrumpere devoveranl. Sed viso capite decollali concusserunt, per qttoc in virtute sua transituri
ammiraldi et primi Ascalonis, et fuga ct strage erant. Hoc ineestimabili fragore lanli exercilus plu-
Ascalonitarum et Babylonioruni comperta, tristeset rimoe feroe ab aniris suis ct a dcscrtis montiura
desperati a slaiione urbis Japhei velocibus remis stupcfactoe el exlcrrita; insolilo errore viarum hac
amoverunl, Triplamquc in spe rcfugii naviganles ac et illac vagabanliir. Nec miriim : cum nec avium
inibi pernoctanlcs, facto mane, A»calonem et Baby- volatus lumultuni populi voeireraniis sufferret, sed
ioniam navigio reversi snnt. Comes autem de " altis vocibus attoniloe ac lapsoe ab aere in medium
Sarteng!s, YVillholmus nomine qui, mortuo Rey- vnlgus a volalu deficiebanl. Itaque, dum sic ab an-
mundo comite et avunculo suo, lerram el civitates tris diversae ferse pavidse errarent et hanc vocifera-
de Camolla lioerediiario sanguine possidens, succes- tionem inaudilam mirarentur, conligit infelici casu
sit; et nunc posl avunctili oliltim pluiimo assultu quamdam timidam damulam de niontanis exire, ct
eamdem urbem Tiiplam vcl Tripolin debellabat de csecoerrore inler populum fugam maturare : qttani
novo praesidio, quod dicimr Mons peregrinorum, mox antcriores exercitus ut videruni, graviter eam
qiiod et ipse Reymumius muiio "robore ftrmaveral : circumquaqueequorum velocitatcoppresscrunl, hi ut
nihil Intic navali exercilui, Triplae liospitato, adver- prasventam caperent, hi ut parlicipes vcnationis !m-
sari aut contradicere poitiil, propler aquarum fidu- bercntur
ciam qiiam habebani, el urbis intolerabilem nitilii-
CAP.LH. — De Arnolfo, nobilissimo jttvene, in mon-
ludinem quse illis in lillore ad auxilitim semper libus interempto, cujus caput Ascalonitm cum lillc-
alfluehal. Plurimo tamen conalu et infestalione re- tis regi Baldewino remisentnt.
dilum illorum idem comes impedire moliebatur nunc Inter hos duni fcram hanc ad roonlanafesiinantcni
fundibtilariis, nunc sagillariis, sed hi aquis nimiis p armiger nobilissimi j'uvehis Arnolfi, probi equilis
fieti, sine contradiclione et laesione Ascaloncm ac principis de caslello Aldenardis, acrius urgeret et
poienter applicticrunt. fcram assequi ferverel, cingula equi illius in eadcm
CAP.LI. — Quomodo rex Batdewinus, deviclis Baby- cursus contenlioi:e rupta sunt, el sic ab equo cor-
loniis, sata Asculonia succenderit, besliis silvarum rucns prostrattis hunii ab insccutione quievit. Equus
clumore exercitus perterriih. vero illius circnrn vociferanlitim strepitu atlonitus.
Igilur post bellum et victoriam quam rex ad Abi- ad montana rapido cursu el immoderalo letendi:,
lin, quseest inter Ascalonein et Rames, adeplus est, nullius approximationem aut comprehchsionem p.i-
siluit terra regis, et roelus magnus corda Ascaloni- liens, donec inlcr fauees montium evadens, nOn
latum et Babyloniorum concussif; quoniam toties a ullra comparuiti Ad hscc conleiiderunt compliircs
rege in manu paucorum victi ceciderunl ac fuge- ad qua:rcndtim caballum fugiiivum, coiitentlit ct
runt, et ntilla eis spes ultra resislendt et vivendi Arnolfus. Sed diu qusesiio ct miiiime reperio ,
in conspe.nu ej'us fuii. In hoc itaque moerore et de- toedioque per niontiuih difiiciiltaies aflccti,
repeda-
speratione dum el
sederenl, jam curriculo oclo men- verunt universi. Solus Arnolfus, quem cura caballi
sium quiescerenl. vineas excolerent, regcmque sollicilabal, et qui arroigeri administralione el olfi-
 C53 ALlTEUICIAQUENSIS , G>6
cio carere non polnit, longins prosecutiis cst ad A Arnolfum morluuro ac sine capite j'acentem repere-
quaerenduiii equum, ut invenluni forte redticercl. nmt, Arabes nequaquam persenlire potucrunt. Qni
Sed gravi forluna adversanle, equus quidem reper- corpus exanime suscipieiUes, Jerusalcm delulcrtint,
lus esl; sed juvenis gloriosus 11011 ullra ad suos catholicas iili exsequias exhibenles in valle Josaphal
rediil. Adfuerunt enim illic latenles Arabum insidise, apud ecclesiam Lalinam S. Mariae, matris Doroiiii
qui abAscalone descenderant in monlimn latebrosa Jesu, ubi et lionorifiee sepullus est. Flevit super
cacuinina videre el iutelligere de combustione et cum rex fletu raagno in die exsequiarum ; fleverunt
populationc regionis, et aliquibus adversari sibi in- et univcrsi [irincipes exercitus; flevit et amarissiniis
catile de exercitu occurrentibus in ultionc praedainm l.tcryniis super eum nobiiis uxor comilis Baldewini
et flammarum quas passi sunt. Hi nobilissimum Hamaicoruni, eo quod socius el convialorde lcrra
juvenem per nionlium juga ac deciivia soluin ac longinqua Gallieedescendisset ad adorandum in Je-
inermem vagari considerantes, subilis clarooribus ct rusalem. Non sil mirum, si tot magnorum fletum et
armis sunt aggressi. Quem frtistra diu, gladio cdu~ pianctum hic adolescens meruerif, qui omnibus affa-
cto, resislcre ac se derensare conantcm, landem jjjijg el n0(us habebatur, el qui nmiquam ab aliqrra
longa et assidua impugnatione vcxalum ac defatiga- miijlari actione sinistra laiide declinavit. Tertia ab
lum irans jccur el proccordia lanceis el sagitlis con- B hinc die orta, poslquam lam illtislris miles.sepultu-
lixum, ct in mullo sanguine ab equo cadcntem, r£e irauilus esl, Ascalonitae per internunlios requi-
pcreiiieruiU; cl capul ejus in signum vicloriac Asca- siuJlu capUl i\\ilKjerusalem remisenint, cum litteris
. loiiem inlulerunl. Caballus denique illius per fauccs in uuo c,.ilie i[[ius uependeiuibus, ct verba in hmic
et abrupta moiiiium discurrcns, nequaquam com- mouun) eoniineniibus : Ascalonitw regi Baldewino
prcbendi a gentilibus potuit, donec monlana egres- capul exstincti, tnililh et viri nobilhsimi, non alia
sus ad exercituin regis repedavit, Jomini ac sessoris cmoris cansaremiUunt, nisi ul dolor ejus el illud
sui sanguine foedalus, palenler morlis illius omnibus iHlueniium renovelur et augeatur; et ut recognoscant
iudicio factus. Iltinc eniinut rex etuniversi decoeiu
(jUomodoianli viri perditio omni eorum damno et
Christianorum vidcrunl sanguine niadentem, Arnoi- combuslioni nequaquam possil comparari et appre-
fum procul dubio arniis Ascalonitarum incaule
Han^eliivianiitnUithdecollalionenonuliraAscalo-
cecidisse retulerunt. Nec mora, per montana diffusi „;,fls dmma sm ^e rec6rdari aui dotere.
ad persequendos et invesligandos liostes, solum

LIBER DECLMUS*

CAPUTt>RiMDM. — Qita.tief anno sepltmo regni Bat- C diens, concessit eis conductum virOrumforlium ar-
dewiniregisgens mulla\Hierosolymamnavigam cott- matorum, qui eos secure ab orani inipelu et insidiis
duclutn ejusdem regis petierunlt notas semilas perduxerunt usque in
gentilium per
Eodem qtioque lempore in anno seplimo regni Jerusaleni et universa ioca sancta. Perdueti vero
Baldewini, regis catliolici Jerusalcm, plurima mul- peregrini el novi advenae Christi, illic in lemplo
tiludo navalis exercitus catbolicoegeniis Angiorum Dominici
riiillia Buzas sepulcri vola sua Domino reddenles, cum
drciterseptem navibus, quas appellant, gaudio niagno sine aliquo obslaculo Joppen reversi
cum ceetera manu de regno Danorum, Flandriee ct sunt. Ubi
ad civilatis an- regem reperientes, auxilio sibi adesse in
Aniverpiae advecta, porlum Japhel omnibus devoverunl ad queecunque animus iilius
cboras flxerunt, moram ibi facere constituentes,
vertcretur. Qui benigrie viros conimendans et lio-
donec regis licenlia et conduclu accepto in Jerusa- de boc tam subilose
spilari preecipiens, nequaquam
lem eos secure licuissel adorare. Ex bis illuslriores
posse respondere profilelur, ddnec, convocatis opti-
cl facundiores regem adeuntes in hunc modum matibus suis,a domino palriaicha, consilium inierit,
locuti suni: Vival rex in Cltrislo, el prosperetur re- utilius el opporlunius insislere valerent, et non
quid
gnum ipsius de die in diem. De terra longinqua regni frusira lam voluntarium vexarel cxercitum. Elideo
Angtorum, Flandriw ac Danorum viri ac milites 0 posl paucos dies domino palriarcha, Hugone de
Chrhtianw professionis, per aquam nimiatn immensi
Tabaria, Gunfrido cuslodc ac pncposito lurris Da-
maris huc adnavigavtmus Dei opitulalione, causa
et coetcris majoribus milifiee suae,.con-
adorandi in Jerusalem el videndi sepulcrum Domini. vid, accitis, civilale Rames
venlum in habere disposuil, ut
Et ideo clementiamluam super hoc precaluri conve-
consulerct cum eis quid utilius agerc debuisset.
nimtts, qualenus lua gralia el conduclu Jerusalem
CAP.III. — Bex suorum usus consilio, ad obsidendam
paciftce possimus ascendere, adorare el reverli.
Sidonem Anglos in Japhet jubel exspeclare.
CAP.II. — Rex cum magnogaudio peregrinos susci-
piens, cum suis consulit, qualiter eorum auxilio Quibus staluto die collatis, et diversa referenlibus
conlra Sarracenos ulatur. ac senlienlibus, tandcm visum est universis sanius
Rex clemcnter universum nrecatum eorum au- esse consilium , qualcnus urbs Sagilla, quoe esl
6S7 - HISTORIA IIIEROSOLYM, .— LIB. X. 658
Sidon, obsideretur, si forfe Dei auxilio et viribus .4 torum equiium , peditum vero quadringentorum,
novi exercitus terra etroari supcrari possel. Deliinc secessil in lerram Grossi Ruslici, nomine Suet, di-
ihiiversi qui aderant, et hanc obsideri poscebani., lissimam auro"et argento, armenlis fecundissimam,
eo qtiod esset una ex liis civitaiibus geniilium quac conicrminam regioni Damascenorum, ubi inauditas
assidue rebellabanl, a rege commendati et admoniti opes et armenta depreedalus esl, quaa sibi ad obsi-
sunt ut quisque in sua rediret, et se ad hanc expe- dionem Sagitlee sufficerent, de quibuseliam regi et
diiionem rebus necessariis et armis providerenl, sociis largiter impertiret. Proeda aulem hac usque-
Recesserunt singuli in sua, recessit el Hugo de Ta- quaque contracla et abducla usqne ad civitalem
baria, vir bellalor preecipuiis adversus hosliles Belinas, quam dicunt Caesaream Philippi, Turci qui
impetus, qui bellis el insidiis noudie,, non noctc, - Damasci habilabanl pariterque Sarraceni, incoioe
in lerra gentilium faligari potuil , quandiu vita regionis, hoc comperto, undique per turmas aflluen-
iiicolumis fuit. Dehinc quoque slatim imperavit les, Hugonis comilatum inseculi sunt ad excutien-
legalio regis universae mujtituditii Anglprum, ne dam praedam, etusque ad montana, per quee Hugo-?
ienloria vel classes amoverent acivitale Japhet, sed nis pediles proedam ducebant, profecti sunl. lllic
regismandatum ijlic sine laedio exspeclarcnl. Ape- gravis lumullus ulrinque exortus est: hi utproedani
ruitquoque eadem legatio universis quomodo rex B relinerent, obsisiebant; hi ut excuterent, conabaiw
et omnis primatus ipsius decreverint urbem Sagit- lur lolis viribus, donec landem Turcis el Sarracenjs
tain lerra marique obsidere el expugnare, el illic pra:valentibus, praeda excussa el reducla esl. Quod
eorum opem et vires necessarias liaberi : pt hac de subitollugo el sui equites inlel!igenles,qui in latere
causa regem et palriarcham ad civitalem Acram montium erant, sine mora inler arigustas el sco-?
descendere, machinas et mangenas eedificare ad pulosas fauces Iaxis frenis revolant, plurimum cum
expugnanda moenia et ejus habilatores ; eos vero hoslibus comroiltentes et suis peditibus subveuieu-
inlerim japliet debere habilare, dum regis jussio tes; sed casu infelici male pugnalum est. Nam
iaiioleseat. Sic freri juxla regis mandalum universi Hugo lorica exutus, niox mediis pericuiis illatus,
concesserunt, el ej'us legationem in portu Japhet et solilo more genliles impugnans el mullans, sa*
pra:stolari,elper omnia obedire usque ad sanguinem gitia a tergo trans peclus et jecur iilius infixa,
responderunl. inter manus suorum vitam exhalavit, Ad lieec gen-
iilium lurmis cum preeda excussa regressis acdivisis
CAP.IV. — Ubi rege maehinas prmparante, Sidonii
regi copiosam pecuniam, ne obsiderentur, promise- per obscuras ac difficiles semitas asperorum coU
runt. milites Hugonis corpus exslincfum gestaria
i" lium,
Rex Acrara cum pairiarcha et omni domo sua imposilum in civilalem Nazarelh, quae est juxia,
descendit, machinas et plurima lormentorum genera Thabor, alluierunt, ubi in multo flelu et planclu
perdiesquadraginta fabricans et componens, ordi- lamegregius princeps et forlis athleta lionorifice et
nansque oninia ad uiiguem fieri quae ad assuJtuin calholice sepullus est. Frater vero cjusdem Hugo-
urbis videbantur apliora. Hoc regis studiuni et in- nis, Gerhardus nomine, gravi iufirrailale lunc iabo-:
tentio ut sonuii in auribus habilatorum urbis Sa- rabal. Qtti fratris audito interitu, prac dolore valii
dius molestia corporis iili adaucta, el ipse postdies
gitlee, et inlolerabiles copias armatorum Japhet ad
auxilium regis confluxisse, vehementer exterriti oclo niorle occubuii, el juxta fralris speluucani
sunt, metuentes sicin ore gladii regis consumi et raore fidclium appositus est.
subj'ngari, quemadmodum aliae civitates Ca;sarea, CAP.VI. ^- Quomodo rex pecuniam a Sidonih per-
Assur, Acra, Caiplias, Tabaria allritae sunl et sub- ceperit, et Anglkum exercitum ad vropria reini-
seril.
jugatae. Et ideo inito consilio. pecuniam plurimara
liyzantiorum regi per secretarios intercessores Post tam nominatorum principum lacrymosas.
spoponderunt, sed el in siugitlis annis grande la- exseqaias, rex oceasione assumpta morlis horum,
lentum dare, si modo non civiialem obsidens et ]U virorum et primorum sui exercilus, pecuniam pro
expugnans parceret vitee eorum. Hoec igitur negotia dilatione obsidionis Sagittee urbis oblatam, clam.
de die in diem inter regem et cives agebantur ; et omnibus suscipere consensit, dissimulans tamen
regem de rederaptione civitalis et salule sua solli- pacem cum Sarracenis facere, sed opus quodctjepit
citabant, ampliora nunc el nunc dona offerentes. velle perficere. Unde missa legalione Japliel, Anglicos
Rex vero, sieut liomo anxius el sollicitus de con- roilites admonuit ut navigio Acram descenderent,
venlione solidorum quos debebat militibus, toms alque secum de obsidione et assultu urbis Sagitlae
pecuniae inlendebat, Verumtamen quia (ideles Chri- agerent et tractarent. Qui ad regis jussionem
sti metuebat ne sibi objicerent, minime hanc adhuc ex3urgentes, velis purpureis ct colore diversi ge-
contingere audebal. neris insignitis, protlnus in altis malis Buzaruta
CAP. V. — Quod Hugone comite regionem Suet de- expansis, ac vexillis suis ostreis et sericis erectis,
prmdante, Sarraceni.prwdam sociis ejus excusse- veneruni, et in littore urbis anchoras j'actanles ho-
runl: et qualiler Hugo eadem cmde sagiltalus, ani- spitati suiit. Rex vero crastina die, secretariis et
mam exhalaveril ; et de obilu fratrh ejus. consociis suis accitis, Anglorum Danorumque pri-
Jnierea Hugo de Tabaria, accitis copiis ducen- rooribus dolorem suum aperuit de Hugohis inleritu
65) ALBERICI AQUENSIS CiQ
ci fratris illius occaso, el quanlam in illis bellicarum A»ampliusocto
A- in urbis defensione et tuitione reperli
rcrum (itlueiaro babtieiii: et ideo imnc cis dcfcctis sum. Qui cum defensore suo quodam, Ealdewino
i'C morluis, necessario oporlere obsidionem urbis nomine, perterriti, omncs vires el apparaius regi^
Sagiltae differre, et hoc lcmpore exercitum convo- Babyloniee adesse arbilranles, sine mora in equis
catuni relaxare. Hac regis sententia in populo celeriimis oclo equites ui-bein egressi sunl, ac Ja-
jam divulgaia, dilapsus est exercitus ; et Angli, phel inlroeunlcs, nuntiaverunl Rolgero de castello
Dani, Flandrenses veJis el rcmis iicrato navigio, Resset, qtii urbi Japhctproeerat, el eoeleris conchri-
salutalo regc in terram nativttatis siioe rcversi stianis quomodo Ascalonitse el tola virtus Babyloniae
stmt. campeslria urbis Rames occupassent, el procul
CAP.VII. —-liex pectinia Sidoniorum sublevalus , dubio sine intermissione ad urbis Japhel moenia
Tabariam rediil, et Gervasium loco Ilugonis re- properare, Hoc atidilo, quolquot erant equites ih
- siituit. urbe Japhet et pediles, ex subita adinonitione Rot-
"Rex vcro a Sagitla quindeciro inillia hjzantiorum geri a porla urbis accincti armis processerunt ob-
pvo salute urbis accipiens, curo onini cquiialu do- viam, appropinquanles hosti, ut mcenia et urbis
nius suoe Tabariam divciiil, ul in ca cuslodiam inlroilum inimicis omni armorum genere el virlute
"
ftirtium viiorum disponerel, qui terrani,quain Ilugo B prohiberent.
(ono regis oblinuil magnisqtie et assiduis precliis CAP.X. — De insidiis Ascalonilarum, el de virlute
:>cquisilam subjecil, simili viriute tuerentur, hostes Rolgeri et miliiumejus inprwiio.
arcerent , et iransire eos monlana nullo modo Vcrum Ascalonilee ct Arabes ex industria iit
wislincrent. Quapropter Gervasium' virum illtt- latibulis monlium qui ex adverso sunt copias suas
sirein et nobilissiinum, de regno oceidentalis Fran- abscondenles, preeroiserunt viros in equis, lancca
cioe ortum, belli gnartii.n ct assuetum, loco Hugonis el sagiitis perilissimos, ut cursu rapidissimo usque
restitiiit, ac proeficit Tabariee et uniyersae regioni, ad nrbis januain advolantes viros urbis longius
scicns cum fulelem et bello acerrimum coiiira omnes prolraliererit, donec in iusidias inciJenles undique
geniilium, Sarraceuoruro, Turcorum, Damasccuo- eos ciiciimvenircni, et a latibubs erumpcnies f.e-
ltim incursus. sciosel incautos alios trucidarent, alios capiivareni.
CAP. VIII. — Rege Tabarim commorante, Ascalonilm Al Rotgcrns suique comrniiilones in armis parati
quingentos Chfhlianos juxia flumen' Rames pere- obviam exeuntes , ctun Arabibus confligere IIQII
meruni. abstiijiierunt, ac plurimum diei equeslri conien-
Interea dum rex in his negoliis illic moram age- „ lione et discursu consumcntes, gravi vtilnere vexati
^
ret, viri Ascalonilae ejus abseniiain comperientes et et multo labore exliaosli sunl. Tandem Christianis
novi exercilus recessum, Hugonis ac fratris ejus e.x prospero successu iongius inscquenlibus, Ara-
iiileriuim, legationem Sur, quoeest Tyrus, cl Sagil- bibus veroex iiiduslria intcrdum cedenlibus.bosliles
lam, quae est Sidon, Baruth quoque, quae est Bau- copiie a montanis progressee usquequaque nimiac e|
rijn, ctini feslinatione dirigunt, ul in arrois ct copiis innumerabiles apparere el appropinquare cceperunt.
in unum die slatuto conferanlur ; et sic Rames, qnoe Sed Clirisliaui liccl lioc bellum a Rabylonia traus-
esl Rauia, et Japbet in impetu assilienles, viros missum oesiimavciunt, neqtiaquani formidine con-
Chrisliauoriim incaulos aggredianlur, alios inleri- cuii puluerunt, forliler resistenics, ct in Domiuo
inentes, alios caplivos abducenies. Qui usquequa- Jesu spem vilee poneriles, pro cujus nor.iine el
(jitejuxla Iegationem Ascalonitarum convenienles, ainore onuicro cognatioiicm carnis el sauguinis
ad seplem millia equitum annumerali, in fortiludine reliqueruiil.
vcbcnienli in planitie campqruin Assur ct Raroes, CAP.XI. —De ' Gerhardo cqttite , ciijus inslinclu
yubitis clamoribus irruerunt, ubi pcregrinos incau- fuga vervenit ad urbem Japliet Chiistianus exerci-
tos el tanloe mullitudinis. nescios juxta flumen , - ius
quod Assur ct Rames iulerfluit, reperientes niense> j) | Ad hoec Gerbardtis quidam eques de domo regis
Oclobri feria quarta, ipso naiali B. Dionysii roar- Baldewini, qui partem rcdiiuum civiiaiis Japliei
ivris, lanceis et sagitlis fortiler incurieruni, qtto- pro mililari obsequio obtincbal, mediis Cbrisliario-
i iiiii non pauciores quam quingenti detruncali clt rum lurmis equo velocissimo adftill, virlufem ct
liccollali sunt. copias innumerabiles inimicorum el adeo intolera-
CAP. 1%. — Ul>i Ascalonitis. Rames expugnaniibus biles asserens,'ul hunquam preesens Cliristianorum
Rotgerus cum i\iililibus obviavil in pugnam. nianus has suflerre possil: el ideo consullius csse
llac in polentia ct virtutc armorum suoruni totii cquites et pediies in urbis'iuiamiua redireel mcenia
pcregrinis altritis, niinium gloriantes Ascalonitseett dcfensare. Hnjus ilaque verba diffidentiee alii viri
' ceelcri
gentiles rcgis Babyloniae, mox adfuerunt inn vehementer indignabantur, et formidolosos factos
cainpcslribus Rames ul expugnarent urbein, ejuss advoceiri Gerhardi arguebant, slare et repugnare
fcabilalorcs bcllo lacessereni, si forte aliqui prodi- adhortaiues; alii vero consiliisGerhardiacquiescerc,
rent ex ea, prout solilum semper corum audaciaa nuiicabserile i-ege, acclamabanl, nimio tcirore con-
habebal resisterc. Erant hac die Christiani civcs et st cussi. Hoc enim dissidio in rnomento sic ca'tus Chri-
iiiililes improtisi ct imnuiiies; cquitcs vero uonn slianorum dislurbali ac'diffusi,"Couimunsin iuieniuj
GGI HISTORIA HIEROSOLYM.-^ LIB. X. W2
ftigam conlra Japhet, quemadmodum apes a facie A{ praevalere, et cuslodes dromonis niorlificasse, eam-
liirbinis avolare et dispergi solent. que rebus exspoliasse, subvenire in lancea, arcu el
CAP. XII. — Sarraceni Rolgerum fugienlem inse- fundibulis properaverunt, quousque nayis illa per*
culi, quadraginta Chrislianos ante urbem necave- gra.ndis excussa etrelenta est. Eam vero na.viculam,
runt. dromani ad leviandum semper adbaerebal, Sar-
quae
Sarraceni aulem et Arabes videntes viros formi- raceni in virlute sua
non abruperunt, quam etiam mullis
dine.defecisse, fugahique arripuisse, parce equos diviliis oneraiam abduxerunt.
iirgentes fugitivos insequuntur. Quos alrociter lan- CAP.XV. —
ceis et sagitlis infigunt, praeler eos, qui in porta Quod rex islorum malorum fama excila-
lus, cum sexmiilibus de Tabaria contrd Aseatonitas
el
civitatis evaserunt. Rolgerus vero Gerhardus cee- profectus esl.
terique Christianorum milites, equorum velocitale - Igilur lam grandi casu et infortunio bis et ler
eclapsi, in impetu fugae tardos ac miseros pediles Christianis fralribus et eorum civitatibus disturba-
conculcabanl; nec erat fas ulli aul spalium freni lis, subilo fama per omnia volilans auribus regis
reiinendi a facie insequentis eos et persecuti. Sola Baldewini in regione el civilate Tabariae graviter
spes vivendi porta urbis erat, eam intrare cohten- insonuit, quee vehementer eum de omnibus queo
dentibus. Sic tandem his gravi inseculione urgenti- ]B accideranl commovit, eo quod dimissis sociis et co-
bus, his yero in grandi pressura portam obtinenti- piis, urbibus el locis Sarracenorum pepercisset, et
bus, quidara Christianorum lcnlo cursu lardiores quoniam sic eum in fraude praedictse pecunise cir-
excltisi, anle j'anuam et urbis muros armis impiorum cumvenirepraesunipsissent. Unde sine mora Japhct
gentilium occubuerunt et ad quadraginta ibidem reversus, quingentis equitibus in lorica et gaiea
decollati sunt. contractis, peditibus vero ad sex millia, Ascalonem
CAP.XIII — Quomodo Sarraceni caslellum Arnolfi in uliione suorum proficisci voluit, et usque ad Iocum
obsidione diruerunl, prwposilnm ipsius arcis capli- Palmarum, quia est lerminus casleJlo Beroart, qtiod
vanles. duobtis milliaribus dislat a civitate Ascalone, pror.
Hanc itaque vicloriam Ascalonitae adepli, nulla fectus est.
mora urbis moenibus vim inferre conalisunt; sed
CAP.XVI.— Quod rex suorum consitih sine bello
capita decollatoruro auferentes, gavisi prospero Jerusalem redierit, et Rorgius de Caiphas obie-
cventu belli, in terminos Rames revCrsi sunt in tubis '
* rit.
et buccinis, et in superbia magna casleiiura Arnolfi Illic in Ioco eodem consilio ctim suis habito, con-
obsidentes quod versus Jerusalem in montanis ad siderabat quia in hoc tempore nihil conlra Ascalo-
regionem luendam, jussu calholici regis muris et C i nem assultus ei proficerent, vel in salis, vel in vineis
moenibus acdificatum proroinebat. Illic biduo obsi- sive in arboribus depopulandis, eo quod radicitus
dionem facientes, et minas mangenarum et maclii- regione ante bos dies seepius vastala igne et praeda,
narum, adeo viros inhabilantcs exlerruerunt, ut niliil inlactum extra urbem reliquisset. Cives vero
Gonfridtis, custos ac proepositus arcis et turris Jeru- et railites Arabes nequaquam a mcenibus urbis ulJos.
salem, qui et-huic Arnolfi preesidio niinc preeerat, suorum procedere permiserunt. De quibus rex in
vix vita impelrata, dextras Sarracenorum qusererel, vindicta suorum acceplam iram animi sui miligavit;:
se in deditionem redderel, ac preesidiijanuam hosti- el ideo Jerusalem cum doraino patriarcha, ultione
bus apcrirel: qui ingressi, niuros pracsidii slatim suorum dilala, reversus est. Eodem anno Rorgius,
diruerunt, inventos in ore gladii percusserunt, solum qui dono regis Caiphas praeerat, iniirmilate valida
Goiifiiduni reservantcs caplum Ascalonem deduxe- occupatus, Iongo tempore languit, donec tandem
runl. moleslia corporis adaucia finem vitae fecit, et in
CAP.XIV. — Ubi Sarraceni victoria politi, cum oclo slillicidio porlicus ecclesiae Dominici sepulcri hono-.
Galeidis tiavibus nnam nauem Dromonem Chrislia- rifice et catholice sepultus est.
norum in portu Japhel invaserunt.
XVII. —De quodam principe urbh Femiw
Deltinc ab bae qtiarta feria post nalalem S. Die- n'" CAP. occho per socium suum Botherum , quem cives.
nysii martyris sexta feria inchoanle, Ascalonitae sui persequunlur.
trittmpho suo laetali et exaltali, octo Galeidas aptan- Eodem anni tempore, quo rex Baldewinus Sagit-
tes in eis viros sagiltarios ac robuslissimos, consti- lam obsidere distulit, Anglicosc[ue milites remisit,
tuerunt, qui usque Japhet applicareut, seslimantes et Hugo de Tabaria in arcu et sagitta Turci occidit,
Christianorum vires vel naves sibi oecursare, quibus quidam princeps civitalis^nomine Femioe, qui.Ionge
adversaii captione aut submersione vajerent. Et ecce laleque imraensa poteslate terrae in circuitu praeerat,
in impetu niagno et lubarum saiiilu, orlo mane, eo quodChrislianiselperegrinissatellitibusIarguset
Joppe applicanles, navem immanissimam, quam propitius habebalur, a quodam Sarraceno, Botliero,
appellanl dromonem, diversis rebus et vitae neccs- noroine, qui secum in mililari obsequio et conveiir^
sariis onustam, in porlu urbis a longe speculantur : tione solidorum morabatur, pluriroum invidiee et.
quam undique aggressi, nimia impugnatione exspo- indignalionis pertulit; donec tandem die quadam
Jiaverunt; duos soluroniodo viros tum ad custodien- visa opportunitate suae malitiae"in falsa fideabeodem
dara eam reliclos sagiltis confixerunt. Cives vero Bolhero coenandi gralia invilalus, fraude et absaon-.
Christiani urbis Japbel, eonsideranies Sarraccnos di.tis in domo insidiis circumvenius, ab illius com-
6G5 ALBERICI AQUENSIS «64
plicibHSintercmptus esl. £o atitem sic in dolo per- 4 guinis patris sui venirent, si utile et acceptum sibi
empto, cives civitatis tam crudelis facirioris ignari, suisque videretur. Tankradus autem, nunliis eprum
liimia ira adversus Bolherum exarserunt,'ssepe ani- auditis et benigne renhssis, libenti animo eos sibi
iuati in ullionem sui principis, el illorum contritio- in auxilium adfufuros annuit, fcedus cum eis per-t
iiem, qui in eum tnanum roittere ausi sunt. cutiens de omnibus quoe circa urbem et adyersus
CAP.XVIII. -« Botlteroauxilium Brodoan implorattte, cives et Botberum aclurus essel. Hi vero, juxia
fankradus a chibus iiivilalus non lamen intromhsus quod devoverant, cenium milites Arabes et Turcos.
est.
sumentes, Femiam usque in caslra Tankradi vene-
Botlierus igilur in una turrium civilalis firmissiraa
runl, cui in hunc modum locuti sunl: Terraelcivi-
hospitatus.cives liabens suspectos, co [iraecipuequod las hwc sedes et
palris et aulecessoruin noslrorum
Christiani essenl, Brodoan principi civilatis Alapiae fuil; sed invidia et avariiia Bolheri ab hac
ejecti,
occulte nuntios direxit, ut subiio congregatis copiis sutnus
Femiani et facii exsules : el ideo nttnc apud te refugium
descendens, civiiaiem occuparet expugna- el auxilium
dexlris invicem civitaleniet qnwrimus, fidem quwrimus el inimus.
rel, aique datis, regio- Si hwc tncenia apprehenderimus, twn iiividemus;
nem oblinerent. Haec Christiani et Armenii cives niltil spei in ejus recuperalione qnwrimus; sed cum
inlelligenles, exfcrriii sunt vehementcr, eo quod Q benevoleniia tibi concedinnis nobh
; posl hwc, qtim
1'nrsus dominio geniilis lyranniBrodoan subderentur, libi in animo videnlur, pro miiilari obsequio facies ei
Et sub manu iradiloris Botheri constituli, Tankrado
rependes. Sic dextris dalis, super his omnibus Tan?
nuntios dirigiint, eo quod virClirislianiis-et bellator kradum benevolum et sibi salisfacienlem repere-
praecipuus fiierit, qtiaienus assumplis viribus et so» runl,
ciis, ad eos transiens, primatum civilatis et regionis
apprehenderct ac deinceps obtinerel. Qui illico CAP. XXI. — Ubi a Chrhlianh urbe vallata, Bothe-<
rus cum civibus suh s.e tradidil manibus Tan-
septingenlis collectis equilibus, millevero pedilibus kradi,
ad ipsam civilatcm profectus, niinime intromissus
cst. Universos enim cives et primos urbis Botherus, Nec mora, assullus assidui et jactus lapidumsiue
traditor sceleratus, blandis promissis cl magnis mti- iniermissione a foris fiunt; sed fruslra omnia vi-
denlur fieri, donec landem vallo lola circumfodilur
lieribus corniperat; ac minis el lerroribus animos
ct corda cunclorum infregerat. civilas, ne cui deinlus aliqtto patenle exitu, cives
fame sicarctati, el traditor, qui in ea habitabat, in
CAP.XIX. — Tankradus ad lempus reccdens, post
Pascha urbein Fetniam obsidione vallavit. manura et traditionem Tankradi reddcrcnlur. Quod
Tankradus quideni videns sibi cives aversos, ante et aclum esl. Cives enim el idem iraditor fame into^
*-•
urbis moeiiia tenloria locavit; ac tritini hebdoma- lerabili oppressi, et vim Taukradi ultra suflerre non
darum spatio illic consuminalo, in universis assulti- vatentes, sibi parci rogavcruiil, dextrasque sibi daii
I>iis suis nequaquam proficere poitiit. Sic omnes civiialis portas pronhtlentes aperire. Debinc Tau-
iraditor avcrlil. Jejunium quadragesiroale jam me- kradus a suis cousilio acceplo, eo quod Iongae obsi-
diatum proccsserat. Igilur Tankradus videns quia dionis laedio fatigali essenl, et jam tisque ad Augusliita
nihil hoc tenipore proficerel, amolis castris Laotii- meiisera consedissent, petiiioni Botheri el civium
ccam et Aiuiochiain reversus est. Non longe antc acquievii, vidclicct ut Botliero dcxlram daret, civi-
lioc Laodiceam obsederal, ac superatam sibique bus parceret, uiijein pacifice intraret, redditamque
oblinerel. Et ita faclum esl, tradita civitale.
3ubj'cctam do manu regis Greecorum et suorum
cuslodia in suam redegit potestatem. Post haec ce- CAP.XXII. — Ubi filii principh occisi Tankradtm
lebralis octo diebtis sancli Paschae ritu el bonore roganl ul Bolherus occidalur.
Chrislianorum, Tanlcradus readuualis sociis el vi- Filii aulem principis occisi beec indig^nanles,
ribus, Femiam descendit, undiquc macUinas et man- Tankraduniobnixe prccattim coiiveiierunt, dicentes :
genas applicans, ut sic forte superala civiias in Tam nefarium Itominem, et tam nequam Iradilorem,
inaiiu sua, el non in mantt Brodoan, redderelur, et I) twn debere recipi aul vitw reservari, sed omnino de
pives cum traditore ounirenlur. terra deleri. Qttibus Tankradus in omni maiisuelu-
CAP.XX. — QuomodoTankrado Femiam expugnante. dine sie respondil :. Fidem, quam promhimus isti,
dtto fitii principh qcchi auxilium illi dederuttl quem sath perversum scio ac perjurum, nonest Chri-
conlra Botherum. liani moris, violare, sed nostrum est, omni populo
Inlerea dmn fruslra assultibus el machinis circa fidetn el veriialem servare :
ideoque Ituic concedimus
lianc laboraret et minime cives absterrerel, diesque vitam. cunt
salulemembrorum; complices vero illius,
plurihii J'am proeterireiU, duo lilii principis civitaiis quibus non indiilsimiis, in manu vestra sive ad mor-
in fraude occisi, qui, patiis morie audita, vix de
tetit, she ad viiam habeamur in uliione sanguinh
manu Bolheri in umbra noctis elapsl, Damascum patris, cutnab hac obsidione
pritnum pedem averte-
pffugerant apud cognatos suos illic rooram facientes rimus, el nosler exercilus in sua redilum paraveril,
propter metum Brodoan elBotheri; nunc audientes Vobh autetn in omnibus commodis vestris manm
quia denuo Tankradus Femiam ebsederat, et Bro- mca non deficiet.
doan niliil adversus eum poterat, nunfios Tankrado
tsisej-uiii (juoroodQsibi in auxilium et ullionem san-
 605 HISTORIA HIEROSOLYM.— LIB. X. fififi
CAP.XXIII. Quomodo Tankraao vtclore Anliochiami A CAP. XXVI. — Rex,'furch fuga dispersts, convoealo
reverso, filii principh pcchi persecult sinl amicost. exercilv, Hierosolymam tendit, el in cavite jejunii
Botheri. morem cineris implevit.
Post heec verba Tankradus, civiiale sibi tradita, Hoc a delaloribus rex comperto insecutus esl eo»
el tulela suorum in ea constituta, Antiochiam cum, prima diei aurora exsurgenle, donec per regionem
Bothero et eaeleris-olisidihiisremeavit in flde data et et muros Damascenoruro fugiendo elapsi sunt. His
suscepta; fijies vero iu dolo occisi principis in re- vero in sua tutamina elapsis et clausis, rex reditum
gione civitatis pJurimispreefecitlocis. Hi aulem filii suuro fieri abhinc constituit, donec per dies aliquot
in Tegione hac post discessum Tankradi comnioran- Beililehero veniret, ubi in die Epiphaniae solemniier
tes, complices Bolheri iuleremertint, reos palris coronalus csl. Ibi diebus octo moram faciens in di-
eui interitus, aliosque conscios el reos ej'usdemnecis versis negotiis rei militaris, Japhel, deinde Naplis,
crebris insidiis compreliensos, aut roembris debili- quam dicunt Samariam, qiiam idem rex Baldcwinus
taverunt, aul laqueo jugulalos suffocaverunl. sine apparatu bcllico subjecil, profectus esl ad dis-,
ponendas has Civitales, ne aliqiia versutia el doliis"
CAP.XXIV. — Qualiler Baldewinus rcx exercitum his adversari possel. Exinde posl dies novem, do
Turconun contra se venientium cum quindecim unirersis locis
armatis exploraveril. JJ per circuitum soeiis convocatis, re-
diit Jerusalem mense Februario, ubi capite jejunii
Dehiuc post morlein Hugonis rex Baldewinus 'a inchoante, in monte Sion Christiano more cinere
Tabaria ef terra Suet eodem anno.celebrato ibidem asperso capiti de manu Baldewini,
episcopi Caesareas
Nalali Doinini, Ptolemaidem reversusest anno regni Cornelii, rilum
quadragesimalem peregil.
sui octavo ut quiescerel a labore itineris. lbi stalim CAP. XXVII. — Quomodo rex conlra tria millia
iilius innolavil auribus quomodo princeps ct rex Turcorum properans, conduclum habueril sacer-
civilatis Damasci, de genere Turcorum, arma et dolis Chrhtianorum Syrorum.
apparatum conlraxisset ad obsidendam Tabariam Sic itaque inilialo tcmporequadragesimali, proxi-
et Gervasium loco Hugonis resiitutum expugnare ma die, quingentis militibus assumptis ex consilio
decrevissel, et rcgis virtutem non ultra limere. cujusdam Syri, noroineTheodori, cui innoluit qtio-
Hoc andilo, rex subito paucis assumptis copiis, modo Turci a Daroasco descendissent ad tria millia
circiter quadraginla miliies, ad resistendum Turcis in anliqua valle Moysi, ad quoddani praesidium fir-
properavii; eimarithnarelinquens, quindecimsociis roandum, ne cuide genle regis illic negotiandicausa
adolescenlulis in armis et equo perilissirois et cwte- via palerel: itermovit ad destruendum preesidium,
lis eJectis, ad montana tendens, toltim exercitum et r( quod Turci rogatu et consensu Arabum illic collo-
vires Turcorum explorare audacler preecessil. Erat caverant, ad inlerdicendum transiluro universis
autera virlus Turcorum ad tria raillia virorura pu- Chrislianis. Dehinc octo diebus per fetentia fltimiiia
gnaloruro. Jam quidem oinnibus exploralis copiis Sodomaeel Gomorrhae, ei deserta loca, et per mon-
el visis tenloriis, caule per devia et nolas semilas lium diflicultales gradiens, cum universis sociis suis
ad socielalcm suorum reversus est. gravi defeclioiie oppressus,. ad liabitationem quo-
rumdam Syroruro Clirisiianorum pervenit. Ubi
CAP. XXV, — De quinque Turcis a rege Baldewino hospitio demoraliis, ac satis refocillatus el ipse et
honorificalh, quorum inslinctu tria tnillia Turco- universi ipsius scquaces fuere. Intelligens itaque
rum in fugam versa sunl.
quoniani Christiani essent, sacerdoiem illorum ac-
Vix arroa sunt deposita, vix eqtti frenis el sellis cersivit scisciialurus ab eo de novo proesidio ct
spoliali,et eccequinqiieTurci adsutu iiicastris regis Turcorum inleniione,ac-de omnibus ab eocoiisilium
faclo vespere. Qui. legali ceelcrorum, de diversis requisivit. Qui dilueulo exsurgens cum rege, in fide
negotiis et pace componenda loquentes plurimum ctverifatelriduo iter fecit, duclor viae et regionis illi
ct agenies, landeni benigne suscepli; muneribus factus, douec landem rex conductu ipsius in loco lulo.
quoque pietiosa: vestis, vasorum argenteorum by- ED iioii longea praesidio el Turcis hospilio requievit.
zaiiliortimque onerati, el amicis verbis a rege com- CAP. XXVHl. — Quomodo sacerdos Syrorum in
mendati, posl pluriroum sermonis ad caslra redie- castra veniens Turcorum, suasionibus suis omnei
runt. Hac igitur gratia ct honore hi quinque a rege fugere compuleril.
nonestati, ex liinc Ct deinceps parli illius nimium Altera vero die illucescente, idem sacerdos et
favere cceperunl; virtulem quoque et apparalum conviator surgens caslra Turcorum intravit, ali-
illius septies magnificare, et inler cceium Turcorum terqueomnia eis referens quam essenl, in lnmc
extollere quani vidissetit, volentes illi redderedignam modum locutus esl : Rex Baldewinus, cum ingenii
vicem omnium bonoruni el donorum quee eis rex manu a Jerusdlein descendens, lantillum inansionh,,
largilus esl. Turci itaque et eorum duclores heec a quod nobis erat, devaslavit; nos dispersi sumus, de
suis intelligenlcs, el multum eis de omnibus quae quibus solus ego ad vos perveniens, vix aufngi, ut
referebanl credenles, magua formidine concussi nunliarem vobis, ne ejtts arma et copias exspectelis :
fugam inieruni, undique ccelum el terram nocte iion enim amplius ejus comilatus el apparalus a vobis
pperienle. habelttr, quam tnitliaris unius intervallo. Hoc de-
niquc atidilo 'nunlio, melus tantus universorum
607 ALBEfUCI AQUENSIS 663
c.orda cx Dei yolunlate invasil, ut sinc moratentoria A A et rex in brevi subscquerelur , aperienles portas
sua ibidem relinqucntes, universam fugam malura- egressi sunl ad resistendum inimicis; ac ulrinquo
reni. Yix tenebraa suut remotoc, vix mane illuxil, el committenles, Sarracenorum octodecim cecidertinl;
ecce rex BalJewinusin sonitu tubarum et armoruni Clnistiaiiorum vero iredecim occisi sunt. Reliqui
slrepilti vallcm desccndit; sed Turcorum neminem vero Sarracenortim oeslimantes regis praesenliam, et
rcperit, nemincm occidit, neminem cepil: nam lota ideo cives audacius nunc resistcre, Domino Jesu
nocte illa non lcnle fugani iniertiul. suos prosperanle, fugam inierunt. Quos Christiani
CAP. XXIX. — De Arabibus in cavcrnis montium foriiier insequentes, solummodo sexaginia equos
absconditis , quos rex igue el funto exire cor corum in et lancea percusseruut iiullum
sagitta
egit. lameii ex his apprehenderunl. Nec mora, rex,
Arabes aulcm, quoruni consilio Turci a Damasco
sicul promiseral, Japliet venit in magno apparatu
illuc convenerani, vitoediiridenles, in cavernis nion-
sed victoria, Deo opitulante, a suis
liuin ct coclis latebris, subilo ul mures absconditi a armorum; civibus anticipata , oplala requie illic cum suis
1'a.cieregis, disparucrunt cum armentis ct supellec-
aiixilium usus esl.
lije, quae in oedificandi praesidii illuc con-
CAP. XXXII. — Ubi Ascalonilas, contra Christianos
gesseranl. Rex vero cum exercilu suo valleni de- r. B prmsidium wdificare volentes, rex in fugam coegit.
scendens, cavaiiones lolitis regionis perluslrans,
ora cavernarum fixis tenloriis obsedit. Sed nec sic Quatuor deinde diebus"transactis, rex Jerusalcm
viros cogere valens ut prodirent, tandem igne et rediit ul disponeret regnum, et sic aliqua qttielc
fumo suscilato ante ora cavernarum, universos ex- frueretur. Cum subito ad aures illi pervenit quoniodo
ire arciavlt : quorum mox alii armis exstincli, alii rursus Ascalonilae, Turcis in conventione solidorum
a Damasco accitis, praesidium firmare decreverunt
capli et ad sexaginla abducli stint, omnibiis spoliis
eorum de antro sublatis.cuin asinis plurimis.bobus. ad expugnandum castellum, quod dicilur ad S. Abra-
•vibus ei hircis. bam, et destruendum quod lune quidani Walterus,
inortem Rorgii dono re-
CAP. XXX. — Rex adeptus vhtoriam, prwda onu- cognoniine Mahumel, post
stus Jerttsalem revetiilur, et loca regni sui vhitans gis susccplum, tuebalur. Hoc rex «inislris nunliis
consolatui: comperiens, septuaginta probis militibus electis et
Rex igilur his prospere geslis, cum omni manu assuniplis, illuc festinus via secessil, et apud S.
sua el praeda, quara acceperal, regressus est usque Abraliani nocle hospitio quievit. Mane vero cujusdam
ad lorreiitem Jordanis, Syros confralres el conchri- sexlee feriee exorto, laxatis equis el frenis, in im-
siianps e cunciis lo.cis regionis congregans, et ad _, petu magno el cornuum stridore yociferantiumque
sexaginta secuin abdticens propter nietum Arabum : luinuliu Ascalonitarum castra invadil: quos inscios
ubi preeda inter regem el niilites divisa est. Deinde ac tam repenlino turbine stupefaclos protinus in
transacto biduo, rex cum preeda sua, quoe sibi in lugaro coegil.
lertiam parleni divisionis conligeral, Jerusalem CAP. XXXIII. — Chrislianis prwdw inlenlh, el ab
ascendii, cui in jucunditaie et laetitia universi Chri- hoslibus pene prmvenlh, rex adfuh auxilio hoslibus
Siianorum peregrini el cives occurieriint. Posl haec plurimum spoliatis.
At sui Christiani, avaritia rerum hoslilium excee-
quatuor diebus evolulis, a Jerusalem Japhet descen-
clens, ibidcm aliqtiam moram fccit. Sed et Acram cali, cl in fenloriis ininiicoruro nimiiim sludentes
ad congreganda spolia el asporlanda, belli et armo-
veniens, pluriinuiii illicde negolio regnisuitractans,
Pascha propinquanie, in ipsa Coena Domini Jerusa- rum obliti stint. Ascaloniiae et Turci boec conside-
lero repedavit, ubi in bac sacra solemnitale Domi- ranles, quomodo magis procdaequam fugitivis hosti-
iiiceeResurrectionis gloriose et calholice coronatus bus inlenderunt, usquequaque readunaii proelium
cum eis coinmiitentes, quinque" de egregiis regis
est. Posl dies vero octp, iterato itinere, percasiella
militibus peremeruiit, inter quos Hugo de Cassel et
et civitates Ptoleroaidero descendit]; quin et Taba-
riani profcclus est ul suos adversus Turcorum insi- ; Alberlus, Aposlolius cognomine, armis exslincti
dias cl minas mililari solatio corroborarel. sunt; verum rex, Deo auxilianle, vix recuperatis
viribus suorum invalescens, vicloriam landera
CAP. XXXI. — Quomodo Ascalonilh Joppen obsi- est. Nam triginla cx inimicis in gladio ejus
deitiibits, cives urbis a rege consolali, conlra eos'. adeplus
porth egressi prwvalucrunt. ceciderunt, el sexaginia abducti, alii diffugio elapsi
El ccce Ascaloniioc gaudenles ejus absenlia, ad| sunl. Rex vero et sui camelos triginla Ires, equos
tria miliia exierunt in planiiiem camporura civitatiss sexaginta octo, cum proeda el tenloriis mtiltis Jeru-
Rames. Sed nibil in facto suo proficienles illic, ini saleai abduxerunt in lailitia el exsultatione super
ira niagna venientes, Joppen obsederunt. Haecfamaj hac vicloria jucundati.
lam crudelis in auribus regis jam de Tabaria Ptole- CAP. XXXIV. — Ascalonitw anle Jerusalem assultus.
niaidero reversi, ulinnotuit, sexaginla viros armiss facienles, ad quinque corruerunl.
el bello slrenuos, navigio Japbet ad subveniendum(i Inlerea Ascalonitoesuoeconlentionis minime obliti,
civibus direxil, et ul eis nuntiareni, quomodo sinee Jcrusalem in armis el copiis confluxerunt, per diem
nioia rex adunala manu eos subsequcretur. Audien- illic in equorum discursibus cum pueris confligen-
lesautem cives quoniani auxilium regis proeyeiiissot it lcs. Scd quinquc illorum, posl pluriinum eonienticc
 6C9 IIISTORIA HIEROSOLYM. — LIB. X. 670
nis suoe, cum cquis et spoliis Hlic capii fuisse refe- A rum in Baldewini liberatioiiem statuta die, per pnir
vuntur. Chrisiiani vero pediles, qui illic ad resisten- neih regionein notum fieri 'iieerevil, qua undiqiie ad
dum processeranl, septem decollaii fuisse perhiben- euro copiae suae illic convcnirenl. Tankradus hanc
lur. Nam terrores el minoe geuliliuni multum Turci conslantiam in liberalione Baldewini intelli-
repressee sunl. gens, castra amovit ab obsidione; et Baldewinus in
CAP. XXXV. — Quod rex Baldewinns negoiialores civitate Rohas, prxteriloruin imnienior maloruro,
Babyloniw juxla Jordanem invaierii et exspo- in laeiitia el exsultatione ingressus esl.
liaverit.
Post lisecdiebus aliquot iransaclis, nuntialumest CAP. XXXVIII. — Qualiler Henricus, Romanovum
itnperalor, Conradttm slabularium suum pef regem
rcgi quomodo negptiatores Babylonii adfuturi essent Grmcorum receperit.
trans flumen Jordanem in unibra et silenlio noctis,
ac descensuri ad Sur, Baurim et Sagittam ad mitien- Eodem qnpque tempore Conradus stabularius
das merces Daroascum, et multum praedocposse etiro llenrici lcrtii Romanoruni imperaloris, vir proecla-
cx his capere, el genlis stise inopiam sublevare. Qui rus iu omni aclione militari, ex legalione et peti-
omnibus ex ordine audilis, sexaginta milites assu- lione ipsius imperaloris facta ad regem Groeco.ruro,
inens et de nocie consurgens, ad oram fluminis TJregis vero facta ad rcgem Babyloniae, a carcere et
dcscendii. Sed inercalorum eopias videns e§se ni- vinculis educius est, et ob causam dilectionis et
mrituaeretribiitionis, Alexio, regi magnp Greecorum,
niias, facie ad facicro ciiin cis confligere distulit;
sed ab eis clam iitinc declinans, nec mora, cxlreroos rcstitulus. Rex Alexius, Cpnrailo vivo el incojiimi
forliter inclaroans et incurrens, undccini gladio .rccepto, plurimum gavisus est : quem niagnificis.
Ilenrico imperalpr; Romanprum
slravit, qiiadraginia captivqs lenuil, camelos unde- donis* Iiorioralum,
cini Zucra, quatiior onustos et cacteris pigmenlis super onine aurtim et argenturo, spper ostra et
nihil dulcius et
rebusqiie pieiiosis, dcceni cl scptem vero oleum ei lapides preliosos. accepluni elremisil,
inel porlanies Jerusalem caplos abduxeruiil. Quo- pretiosius vitlelicel in auro argento, in ostro, ct
rum abundaniia lota rcgio peregrinorum relevata lapidibus preliosis arbitrans illi posse sufllcere.
et conforlala est. CAP. XXXIX.— Quod Boemundus de Ilalia ctini
CAP.XXXVI. — Ubi Baldetvino comile per Gozeli- exercilu reversus, Dtjrrhtichiunn, Crwcqrum urbfiin,
utn de caplhilale redemplo, Tankradus inimicus obsederil
rjus faclus esl. Post hoec in anno secundo rcslitulionis Conradi,
Posl hacc in anno octavo regni rcgis Raldewini, Boemundus a diversis
regnis Gallioeel Italiee, collcclo
Gozclinus dc Turbaysel, roiles fidelissiinns, Baldewi- <G exercitu Christianorum navigio Yalonam descendens,
iiuni de Btirg, cujus dono pro niilitari obscquio hanc subilo
occupavit, tiniversaque loca, quoe in
tcrrain ct rcgionem obtinebal, de manu Geigremich, circuitu erant de regno Graecorum, superata subju-
Turci poientissiini, cenlum niillia byzanliorum dans gavit. His subjugatis, Dyrrhachium, civitateni ma-
redcinil : qua: ab omiiibus piincipibus cl viris Chri-
gnaih, rebus et pnnii virtule civium ac militum
stianis, parvis el magnis, et universis locis et civi- poteniissimam divertit; et in circuiiu murorum ta-
talibus fidelium plurinia prece impetrata collegit. beniaciila extendens in multitudine
gravi obsedil.
Sic ilaque Baldewino redcmpto, ct in civitatem Ro- Erant eniin illi duodecim niillia equitum pugnaio-
Iias cum omni honore relato, Tankrado aulem ab rum, et
scxaginla millia pediluro virorum bellalo-
cadeni civitate qtiam siisccperat in cuslodiam ex- runi.
Ctinie, gempcr inimicitioe cl invidia inter ambos
principcs adeo cxcrevcrunl, ul congrcgala manu CAP. XL.*— Qualiler Conrado in Italia commo-
rante, Boemundus, mmnia Dyirhachii urbis impu-
alfer alteri proeda et iusidiis noeere el adversari non
gnaverit.
iibstiucret. Conradus ab imperalore Graccoi-uni remissus,
CAT.XXXVII. — Baldewinusa Tankrado victus obsi-
detuf, sed Cozelini iiiduslria, et Geigremich, prin- Ij lunc in Ilalia moram fccit propler graves discordias,
cipis Turcoruin, insianlia liberalut: quae inler dominuni imperalorem Hcnricum filium-
Tandem quadatn die, hic ab Anliochia, Inc a Ko- que ejus Henricum Y regem invidia et iniquorum
Iias, in apparalu el armis cum copiis egressi, gra- consilio exorlac erant, ne in aliqtio eorum favore
viier bellum commiserunt. Sed ex Baldewini socic- i.ntcndeiis, alterulruin graviter molesiaret. Obsidione
iale plurimi caesiel exsuperati surit, ac plures capli; itaqtte lempore veris undique locata, Boenuindus
ipse vero Baldcwintis vix a campo effugiens, in civi- machinas el lormenl.a lapidum fieri instituit quibus
taie Tuliippe a Taukrado ei suis obsessus esl. Goze- urbs oppugnareiur. Sic diebus multis moenia et lur-
linus vero, qui a cainpo ct hostibus vix evaserat, res crebro ietu lapidum minuebal, civesque et om-
sciens Baldewinum a Tankrado obsessum, profeclus nes iiihabiianles vehemenli assultu vexabal. Cives
est ad Geigremich, roullum instans el obsecrans ut vero econira ollas igneas aqua inexslinguibiies fo-
siibvcnirel sibi mulua gralia confoederato, el a Tan- mite referlas machinis inlorquebant, ac diversa
kradi obsidioiie tam lioroinaiissirouro ct cognalum genera incendiorum in omne opus macliinarum il-
rcgis Jerusalem liberaret. Qui slatiin quadraginla lius jaclanles, sagillis el fundibulis in omni virlute
iiiiilibus Turcorum accilis, ail Tuluppain se venlu- resistebant: nam res illis pro anima erat.
671 ALBERICl AQUENSIS 6"*
CAP. XLI. — Quomodo rcgi Grwcorum advenienti Av CAP.XLIV. — De reconcilialione Boemundi cttntrege
Boemundiis in bello occurreril, Dijrrhacltium am- Grwcorum, data per ipsum licenlia Jenisaleni len-
plius impugnans. denlibus.
Tandcra cum pluiihio asstiltu et arle btilica ur- Ad ultimum vero videns Boemundus suos de-
bem civesqne vexaret, et jam omne tempus acslatis fliixisse, plurimos ad auxilium imp.eraloris migrasse,
in,rebus bellicis consumpsissel, rex Greecorum acl- el minus ac minus in assultu urbis cos laborare,
unato innumerabili excrcitu, in campos urbis Bolhi- consilio suorum credidit; et sic imperatori in ma-
liic descendit ut urbi Dyrrhachio subveniret, el Boe- gnitudine et pondere ineffabilis auri, argenli ct
niundtini ab obsidione et universum comiiatum illitis oslri pretiosi reconciliaius esl. Reconciliaius vero,-
effugaret. Locatis iiaque imperaloris lenloriis in clonis el tliesauris infinilis stisceptis, navem ascen-
procfatis locis et campis, qui iliuere diei uriius di- dens in Apuliam regressus est, omnibus decepUset-
stant a rcgione Dyrrhachii, milites imperaloris, non minime remuneralis qui sectim longos Iabores el
solihn advenoe Galli, qui conventione solidortim im- belli ponderacirca Dyrrliachiiim perltilerunt.TIi veroi
peratori niililabanl, sed et Turcopoli, Comanitae ct agnila Boemundi fraudulentia et ejtts recessione,
Piricenarii, ad decem millia conglobali, armali el imperaloris exorarunt clcmenliam, ul paciftce per
loricali in lancea et sagilta, Bnemundum el suos in B ' regnum ejus usque in Jerusalem viam eos conli-
castris aggredi slaluerunt. Sed Boemundus, a dela- ntiare permitterel.. Imperalor vero post lianc com-
toribus re comperta, supervenieiitibus in aperta positam pacem Consiaiilinopolim reversus, omnibus.
camporuin planilie. occurrit; el praelia in impetu per regnum suum transeuiidi viam sine ullo impecli-
commiitens, mille in gladio el Iancea et sagilla inento concessit, sicul Boemundo et cunctis primo-
pcreinil, cacleros in fugam usque ad tenloria impe- ribus Galliaeet Italiae, illic tunc temporis prasenti-
raloris remisit. Posl hocc Boemundus gravius assul- btts, jurcj"urando promisit et aflirmavil qtiando con-
ttim ad urbis Dyrrhachii ruinam iteravit, machinas foederali sunt.
el lormcnla applicans ul cuslodes territi ex nova CAP. XLY. — Baldewinus rcx, conlractis copih,
vjcioria quam adeptus erat pori.as sibi- aperireni. ^Sidonemobsedil.
Sed urbis defonsores minime adhuc minis et as- Eodem quoque anno, aulumnali lempore instantc,
siiltibus iiis P-iallescercaut absterreri poterant; scd Baldewinus rex, contractis undique copiis a mari
oinni conamine el bellica arte vim inferenlibus el tcrra ex diversis nalionibtis rcgni Italiee, videlicet
resisiebant. Pisanorum, Genuensitim, Yenctorum, Malfelanoruni
CAP.XLII. — De irecenth miliiibus Boemundi occhis , oroniumque eorum qui more procdonum expngnare
a Turcapolh. C et exspoliare solent navigantes, civitatcm Sagillam
Dchiiic die qtiadam cum Boeinundi copiis victualia obsedit tam mari quam lerra in mcnse Auguslo,
el eqiiorum pabula defccissenl, milites trecenti, mangenellis et machinis muro a lerra in circuim
pediles septingenli -ad conlrahendas praedas in re- applicitis; malis vero navium lurritis lielloque pa-
gione GraecOruindirecti sunl. Quibus infinila mulli- ratis, versus aquas in manu forii ercctis, cxpugnans
tudo Turcopolorum, Comanilartim et Pinccnariorum, eam diebus multis, et in virlute mulla suorum sae-
mililiim imperaioris in oecursum adfuit; et bello pius cam fortiter assiliens.
graviler coinniisso, nvilites Boeroundi ad trecenlos CAP.XLYI. — De nobilhsiina malrona gentilium,
iliic occisi sunt, plurcs vero abducli. quam Baldewinus rex per mililes sttos ceoil cnni
quatuor millibus camelorum.
CAP. XLIII. — Ubi principes Itaiiw, donis Grw- Hacfaeta el ordinata obsidione, post aliquol di<:s
corttm corrv.pii, Boemundum ab obsidione aveiie-
runt. regi per delatores innotuit qualiler malrona quaedam
nobilis el locuples nimis de regno Arabiaecum innu-
Cuui hoe contenliones, insidiee, quolidianee incur-
merabili grege camelorum, bouin, ovium, hircorum
siones, gravissiniae caedes jam fere per annum hinc trans Jordanem secus roontana 'proptcr pinguia
fil liinc fierenl, ct Boeniundi exercitus diulinaeobsi- n
tlior.is toedio gravarelur, pluriroi subtraherenlur, pascua accubuisset, ct cum ea viros circiter quin-
gftnlos, diviles in armentis et pecore, illic cum omni
iiavalisque colleclio allenuata pra: panis et ctctera- clienlela sua in tulo consedisse.
reriim Qui illico Wilhel-
nim inopia in lialiain navigassef; imperatoris mum , flliuin Roberti Nortbmannorum
vero navalis virtus iu omni ciborum el armorum clam ascilura principis ,
Jerusalem remisit, ut miliiibus, quos
abiindaniia immitieretur, Wido, filius sororis Boe- in civilate tucnda
reliquerat, assuraptis, cttm pediti-
imindi, Willhelmus Clarel et cocteri primores exer- bus trans Jordanem festinaret, alqueArabes Sarra-
cilus, pecunia et blandiliis iroperaloris cor-rupli, cenos incautos et in tuto gregem pascenles invade-
Boemundo diversas el graves opiniones opponentcs,
rel, et viros ac feminas cum universo grege caplir
nuncexeiborum inopia, nunc c.v populi el. navalis
varet. llle vero juxta edictum regis Jerusalem acce-
cxercitus dispersione, nunc cx impcratoris urbi
ducentos cquilcs siraul quingenlos pedites
immissa opiilenlia, eum ab obsidione avertere coilali lcrans,
suhl el amieiiia impcralori confoederari. assumpsk, cum quibus vada Jordanis proeieriejis,
subilo irruil ctim omni manu sua in euslodes came-
lorum. Sed resistenlcs plurimum, et se suumque
 675 HiSTORIA HIEROSOLYM.—'Ll!5. X. 674
gregein defenderiles in"arcu el sagitla Sarracenos \ sisterent, ac plurimp navalis belli iinpetu eum cis
repererunf. Tandcm Willhelmus el sui preevalenfes, confligentes, diu allernis incursibus immorali sunt.
solum duobus viris egregiis ex suis peremptis, plu- Sed vim tantorum non valentes sufferre Clirisliani,
rimos ex genlilibus exstinxerunt, plures caplivantes vix ad aridam et nequaquam ad ponum fugam in?
ctun puellis el pueris leneris et matrona nobilissima ierunt, Iribus suorum navibus superatis et captis,
proenominata. Camelos vero ad qualuor miilia cum ac universis in ea repertis coesiset decollalis. Sarra*
caeleris armenlis, pracdam scillcet inoeslimabilem, ceni vero in manu robusla portum obtiniierunt.
Jerusalem adduxerunt, quorum mutuaiione plurinuim CAP.XLlX. — Rex cum Babylonih dimicans, victo-
aurum acceptum, jussu regis mililibus divisum est. riam obtinuit, pluriinh sociorum qccisis... .
Dehinc proxima dic Sarraceni niililes loricali et
CAP.XLVII. — De duabus turribus Sidonis, qttarum
allera divino nulu subversa esl. armali porlas urbis cgressi ctim suis copiis, nsque
Inlerea rex lurrim quamdam civitatis Sagitloe ad tenloria regis in virlute sua asiiterunt, rflgcm
ampllori assultu el crebro ictu lapidum dum irrum- expugnare et effugare nrbitrantes. Veriim rex pra:-
pere conaretur et fere perforasset, consilio Arnolfi scius populi in se irruenlis, occurril cum qtiingentis
clerici et cancellarii animus regis reprcssus est, ne solum equilibus, qualuor vero miiiibus pediltim,
hanc ulterius lapidum jactu toties qnassatam altere- p bellumque crudele commitlens circ.iter mille /juiu-
rel: dicebal enitn lam egregiuni opus minirae duo- genlos occidil ex cis in ore gladii; cocteram vero
bus millibus byzantiorum posse reoedificari, el hanc multitudinem, qiiadraginta scilicet millia, fugientem
sineruina et Japidumjaclu postpaucos dies in manu ad preesidia civitalis inscciilus esl. Ex regis aulem
regjs traditam reservari. Erat et alia lurris, in qua cxercitu ipsa die quingenti cecitlissereferunlur. Cc-
apostaioe et procvaricalores fidei ex Provincia de cidit et Giselberlus dc castcllo quod dicitur Cuiun,
coniitaiu Reynuindi ad defensionem ppsiii resiste- vir iliustris el valde militaris, posl plurimum hac
bant, qui ligno Dominico, quod rex a Jerusalera die certaminis sui laborem : quem rex et sui planxe-
delulerat ad prolegendum populum Dei, deridentes runt plurimuin , more fideliuni euro sepelieiiles.
illudebant, et sibi contraiio crucem facienles et in Yespere j'ain fnclo, et Sarracenis in proosiditim fu-
cuhnine ejusdem lurris figentes, sputo el urina ipsi galis,rege vcro adhuc incolumi campum in vicloria
insipientes et maligni inhonorare praesumebant. obiinentc, fidelis lcgatio sibi innotuit ul nequaquam
Quod pius rex et omnis populus deplorantes, Deuin luceni futuroe dici operiretur, propter Turcos, quos
cceli flebili voce invocanl, ut, fontem inisericordia: mercede triginla millium Jiyzantiorum a Damasco
suaeaperiens, aposlalicis viris et slultis Sarracenis sibi Sidonii asciverant. Erat autem numerus eoriim
' ferme ad quindecim inillia.
demonslrare velil quod non rccte agenies divinocC
maj'estati blaspheiniain irrogare prsesumpsisseni. CAP.L.—'Rcx propter Tnrcos lenloria ma incendent
el ab obsidione recedens, vcnaiioni panlhper in-
Mox eoruin precihus exauditis, absque homiiuim dulsit.
labore sic turris illa concussa el dirtita esl, jani Rex ergo credulus fideli Iegationi, cessit saJubri
vespere mundo imminenle, ul lapis super lapidcm consilio, ac cunctos vulnere gravalos Plolemaiiieni
non remanerel, et increduli homines ruina illins praemillens, immisso igiie propriis navibus cunclis-
suffocali obrucrenlur. Rex et sui lianc polentiam que machinis ac lenioriis, vespere imminente, dum
Dei videntcs, per hanc turrim inlrare civiiatcm dis- in cinerem et faviiJain redigcrentur ipso in campo
poiiebant. Sed quia nox incunibebal, vespere con- diem praeslolalus est. Die vero agnita, rex casira
silio inler se habito, dilalum est dttm dies illusce- movit ab obsidione, el Accaron lendens, in montanis
sceret. liac die moram fecit, a'"carte venatoria recreatus,
CAP.XLYIIl. — Quod Chrisliani navale certamen solito riiore et cursu canum apros vexans, circiler
inierunl conlra iBabylonios, inauxilium- Sidonih quiiiqtie cepit, chraS'et'casuni suortim iriterim
. tniSfPS.] ... .'.;.- ,;.; - ;...,-.,,. . ,; .;;' .';.:.. vroni darisr'!'':;" - -.,... pbli-
Yerum nocte eadem a regno Babylonioe viri et ,j) CAP.LI. — Populus ' Chrisiiamts de redilu regis Iwtitia
arma copiosa in mullitudine quinquagiiita navium et perfundilur.
triremium oclo, quos dicunt Cattos, adfuerunl civi- Interea in urbcAccaroii gravis luclns et desolatio
bns Sagillae in lubis el cornibus Ptolemaidum ap- erat iijter viroset muliercs, eo ,quod devita el sa-
plicanles; sed pcr diem a turbine venti sibi conlra- liite regis univcrsa eos Jatebant adliuc, et mullcs
rii aliquanlultim impedilum est eorum iter. Quod suorum cecidisse, ac oinnem apparalum navinni
proepositus civilatis Accaron inteUigens, regi noctu castrorumque in flammas redactum audierant. Post
feslinata legatione fecit innotescere quominus pro- liasc aiiqua mora haliiia, rex a veuatione et moniauis
visis hostilis lurba nocere posset. Mane vero orto, egressus, Ptolemaidemintravil. Qtiem omnis populus
a Tripoli civitale pariler multitudo navium in manu Chrislianoruin quasi redivivum in voce cxsuitalionis
forli et inlolerabili armatura Babylpniis vires addi suscipiens, proe uiinio gaudio lacrymalus, capul et
dit, qualenus portum vi obtinenles slationem fide nianus illius pluivmumdcosculatus esu
lium naviam et regis obsidionem amovercnl. Chri- CAP.LH; — Rejuisilio Turcorutn a Sidonus de pto-
stiani vei-ovidentes a longe in manu forti et intole- mhsime pecuninrum laxatarum.
rabili gcnles applicarc, a portu egrcssi sunt ul re- Ei eccc, reje ab obsniione regrcsso, el Acroe in
C75 ALBERICIAOUENSIS 87G
gloria el loclilia suscepto, urci a iiamaseo cum j \. sagilla el g.adio proevaluerunt, Gervasius et sui fugae
nimio apparalu cquitum aule porias et inconia Sa- et viloe diffisiet Turcos jam circa latus suuni advo-
gilia: adfueruiit; sed foribus clausis, minime inlro- lantes conspicientes, fiena equorum fortiler in ho-
missi siint. Tunc quidain, Dochinus nominc, prasses stes rejiciunt; et Iicct perpauci, tamen sanguiiro
Daroasci ac princeps inilitioe Turcorum, iriginla pluritno se in dexlra sua ulti sunt, plurimos Turco-
inillia bysanlioruni a primis el incolis civitalis re- rum sternentes, el ibidem honesta morle inler bostes
qtiisivit, eo quod in auxilium eorum acccrsili fuis- feroces procumbeutes. Ex omnibus bis nullus evasit,
seul, el Baldewinus rcx, audito eorum adventu, preeler duos armigeros, qui rei eventum Tabarioa
obsidionem dislulisset. Ycrtitncives el primi civita- retulerunl: sed alii occisi, alii capli sunt. Gervasius
lis iicqunqiiam assequi se tantam posse pecuniam quoque capius et abductus csl in Damascum, catens
asserentes, oninem prorsus paclionem illis negave- astrictus, et solerli custodia mancipatus." Tam crtt
runf, diccntes limore viloe lot millia byzanliorum delem famam universi qui audierunl, de lam egregio
illis se promisisse tit magis ad auxilium eorum ani- milite et intcritu suorum veheroenti dolore cum flem
liiarenlur, duin lania illis pecunia offerretur. Haec et ej'ulalu magno planxcrunl diebus multis : quin et
Turci et eorum.priricipcs audienles, vehemenler iri Baldewinus rcx, licel feritate Jeonis el apri ad om-
ira exarseruni, urbcmquc per dies deccm oppugnare :B nia adversa semper inflexus, nunc conslernams est
lion cessantes, nunc vim, ntinc riiinas inferebant, animo, leelo lamen vultu omnino dolore dissimu-
rcgem Baldewiiiuro ad inlernecionem eorum se rc- lato.
vocare aflirmantes. Taridcni Sidonii Turcorum as- CAP.LV. — Legalio Turcorum ad regem Baldawi-
sullibus gravali, minis eorum desperati, novcin iium pro Gervasio, el pro chitalibus Caipha ei Pto-
lemaide.
millia byzanlioriim oblulerurit. Quae ssepius Turci dies aliquol iiuntii Turcorum regi
Deinde
reftitantes ad exlreraum loediovicli, regisque vires Baldewinopost Accafone in liune modum Iocuti sunt:
el impeium mctuciUes, hoc tantillo recepto, Dama- Gervasium adhuc vivum tenemus, quem si
captum
scum regressi suiit. sanuin et incoiumem vh recipere, tres chitales, Pwle-
CAP. LIII. — De qualttor niillibus Turcorum , quos maidem, Caiphas el Tabariam in manu noslra resli-
Gervasius, princeps Tabariw, cum octoginla lorica- tuas;
tis insecuttisesl. alioqui, nequaquam eum periculum morlis scias
evadere. His rex auditis, habilo cum suis con-
Aute hanc obsidionein civitalis Sagitia:, lempore posse sic in liaec verba : Si aurum et ar-
silio, respondil
Rogaiionum inslanle, scilicel anle dies Penfecostes, geiilum vel aliqua pretiosa pro salule et redemplione
iitb-m Ttirci iii cquitalu qualuor roillium loricatorum Gervasii centum millia byzanliorum
C
a Damasco egressi, el in rcgibnem Tabarioeprofecti, a nobis qtiwrereth, supra dubio posseth. Sed ctviiales
assequi procul
liinc cl hinc insidiis positis, irecenlos viros in equis si fratrem meum uterinum loiamque
quod requiriih,
yclocissimis procmiserunl, qui solito impetu et as- parenlelam, el cunctos primores Chrislianw plebis in
sultu viros a muniiione abslralierent usquedum ad vinculis veslris
tenerelh, nunquamhas pro aliqua sa-
iocum insidiarum perveiiiretur. Gervasius, virnonii- iulc vitwillorum redderemus, nedum pro sold homine':
nalissimus ei nobilissimus de regno Franciac, qui si occiderith, nequaquam viiius noslra propier
quem
liinc dono regis praeeral civilati el pracsidio Taba- hoc eril
imminttla; sed quandoque ut vicem moriis
riae, Turcos advolasse comperiens, sine mora suis illius vobis rependamus, tion est impossibile apud
commiliionibus circiler ocloginta ascilis in equis, Deum et Dominitm nostrum.
armis, lorica, peditibus vero ducenlis niminm pugna — Damasceni, non impelratis a rege cii ila-
CAP. LYI.
audenlibus, inseculus esl Turcos proemissos cursu libus, Gervasium in medio urbh illudenies interfi-
velociore quani solebat, nec pedites subscquentes ciunt.
ullius consilio pracslolatusesl Ilis itaque a rege responsis, et Tnrcis non ultra
CAP.LJV. — Gervasius, suis in bello cwsis, vivus habeniibus spera de proenominalis civilatibus, Ger-
tcupitur, rege Baldemno mulluin mwrenle. D vasius productus esl in medio civitalis Damasci, qui
Turci qiiidem siinulata fuga ad Iocum insidiarum post piurimam illusionem sagitlis Turcorum confi-
rcpcdantes, Gervasium in medium inimicorum per xus, spirilum vitaoexhalavit. Mortuo sic Gervasio,
scopulosa et devia loca monlium perduxerunt, pluri- milileegregio, Soboas, iinus ex proepotculibus Tur-
muiii equis.ct peditibus illius cursu- immoderato corum, caput illius jussit amputari; cutem vcro
aggravalis. Ad hoec Turci ali insidiis erumpentes, capilis curo crinibiis ejus albis el floridis, mulloque
Gervasium cl suos cx omni pavle coronantes, gravi lcmpore intonsis, abstrahi et siccarj, eo quod roiri
cursu oppresserunt, arcuin et sngiilam in eos inces- essent decoris, ut in signuin et memoriam yicioriai,
sanier intorquenles, qttos nequidquam in fugain ad suscilandiiin dolorein Chrislianorurn, seniperia
roissos ad monlana redire passi simt. Gervasiuslaiila hasta sublimi lollerenlur
niultiiudine exterriltts, ctim cxigui manu per qtiam-
CAP.LYII. •—Qualiler Evermerus a Romana syiwdo
daai planilieni limosoe lerroe ftigajn iniit. Sed quia lilleras aposlolici pro reslilutione sua deluleril rcgi
fessi et flatu exhatisti, proe longi inseculione et Batdcwino.
aquatilis tciroe mollitic, ctirsu dtfecerunt, duro Eodem anno, quo rex Baldewinus a Sagilta obsi-
Turci undique viios circu i dantes s\ illos iiiroiiim dionem disiuiit, doroinus Evermerus, patriarcha Je-
 677 HISTORTAniEROSOLYM.—LIB. XI. (178
rusalem, a totH&fiiJ^ocfcf rediit; quam causa ex- A est. Quod quamvis injuslum sif, rit haec fial alier-
cusamfcsejcfeomnf qtterela et culpa sibi a rege et calio,- nisi ex canonum decrclo el sententia alier
A-rhoffocancellario illata adiit; et eumdem iniqua eorum fueril condemnatus; tamen qnia rudis et
ardrersus se loquenlem in medio RomaneeEcclesioe, tenera adhuc Hierosolymilana eral Ecelesia, id ficri
et in domini aposlolici atidientia, obstructo orc fecit cohcessil apostolicus. Et sic regis dono, et omniuin
Obmulescere; et ex senlentia S. Ronianae Ecclesiae fidelium assensu, uicrquc honore siiblimaltis est.
cum litteris et signo ipsius domini aposlolici Pascha- CAP. LIX. — De palriarchw peculalu
lis ad regem remissus est, quatenus honorifice ct
sine offensione sedein patriarchaltis ulira retineret. Cum hoecnegotia inlcr regem el patriarcham agc-
Sed rege nequaquam legalioncm aut lilleras cum renlur, islo ncgatite pecuniarn, illo autein pecuniani
aut miliies reqiiircnte, quidam Chrisliaiius, legalus
signo Romani pontificis de illius reslilutione ati-
fralris Boemundi, profectus tle Apulia, co-
diente, paliiarcha in civilafe Accaron remansil, dum Rotgeri
viderel si regis anirous crga se adhuc, Dco adj'u- ram rege aslitit, qui talentum auri mille byzanlio-
rurn ante paucos dies patriarchae se atlulisse conie-
vaiile, mitigari posset.
— siatus est in audienlia totius Ecclesioe, ut illud pro
CAP.LVIII. Rege suam senlenliam .
confirmanie, '}
Evermerus deponiluf, Gobeiino sedeiit illius obli- peccatis suis, el pro reqtiie animec ipsiiissuoriimque,
nenie. et eequa el fideli portione inila divideret, unttm
Tandem rege ex Arnolfi instinctu amplius patriar- videlket iii oblalione Dominici sepulcri ad ustis fra-
clirc adversante, nec eum in sedcm palriarcliatus trnm^ Deoinibi famutaniium; alterum in siistenlatione
redire consentiente,' aclum est mulloriim consilio Iwspiialis langttidorum cmlerorumque invalidorum;
qualenus Evermerus sine conciliis et jud.icio patriar- teiiium regi ad confortandos el remunerandos miliies
chatus sui dignilalem ullro absque ulla spe relin- rebus et armh desiilutos. Iloec palriarcha, avaritia
queret, nec sancta ac novella Ecclesia Jertisalem in excoecatus, omnia soli sibi rbsiiliiit, el liihil tle la-
lioc odip el conlentione tol diebus pasloris vigilantia lenlo his vel illis, sicut injnnclum vel disposiltmi
carerel. Jain sic Evermero ultro el absqne spe ulla cuin eofuerai, distribuit. De hac iiigenti fratide ct
honore patriarcbaius privalo, lam regis quam Ar- infidelilate coram rege convictus a tesiihus idoneis,
nolfi cancellarii et totius Ecclesiaeelectione clcricus non ultra se valens excusare, conticuit. Quapropter
quidam, Gobelinus nomine, subrogatur, el Everme- staiim sine dilatioue privalus csl poleslale ct ohla-
s?umCaesarea; Cornelii, qtieenuper pastore viduata lione Dominici sepulcri; camerarii vero ac privati
.srat, arcliiepiscopum fieri ab omnibus acclamaium el consilii illius capli et in cuslodiam roissi sunt

LIBER UNDEGIMUS.

CAruT PRIMDII. — Qttod Willhelmus, comes ae Sar- C iribus seplinianis transactis, lanta- uuivcrsi habila-
tangis, rege Damuscenorum deviclo, prwsidium tores inedia sunt oppressi, ul vcrsus monlana, ubi
Archas obsederil.
obsidio fieri non potuit, muris perforatis, proesidiunt
Eodem tempore, quo rex Baldewinus ab obsidione
armeniis vacuum, armis plenum , sed pecuniii et
Sagitlee rediil , Willhelmus comes de Sarlangis,
commisso preelio cum rege Damascenorum, Hertol- preiiosisquibusque j'am aspoi-iatis, rcliquerinl. Quod
de excrciiu Willliehni percipiens, eo quod
dir.o nomine, et eodem cum copiis suis allrito in qiiidam
nulla Deret a mcenibus prsesidii defensio, trans
canipo caslelli Monlis peregrinoriun, in vicioria et Barbicanas et
muros ad explorandam rcm clam
gloria cum roille loricalis equilibus el in spoliismul-
tis regressus proesidiumArchas, quodduxGodefridus ascentlens, neminem vidil aul persensit, idque sine
mora dom.ino ei principi reiulil Willhelmo el uui-
prima expeditione multis ingeniis aut viribus supe-
rare non pqtuit, nunc post plurimam vaslalionem versis sociis. Qui slatiin fractis seris et portis im-
segefum ac frugum, quam singulis annis circa missi, lurres et mocnia oblinuerunt et muiiieruni,
ultra retinentes, lotam regioncm
regionem inlulit , consilio ctijusdani Sarraceni in ac proesidium
virtute magna obsedii, eoquod penuria alimenti lui- usque Damascum expugnaiilcs de die in diem inva-
bilatoribus loci nimia inesset. n serunt.
CAP. II. — Quod idem prwsidium fame superalum CAP. III. — Qualiler Bertraniius citm Pisanis Ami-
Willhelmus oblinueril. rolh, urbetn Grwcorum, occupaveril.
Qui iribus seplimanis plurimani impugnalionem Eodem anno lempore quadragesiinali, Matiio
macbinis et balistis custodibus praesidii inferens, mense inclio.anie, Bertranmis, filius comiiis Rey-
nullum introitum aul exilum alicui concedebal, niundijUndique suain lerra conlracliscopiisvirorum
donec preesidium, quod nalura munilum el hunianis bellatorum et equituro loricatorum, cum qtiadra-
viribus insuperabile erat, fame arclaretur el in cjus ginla galeidis, qualuor millia conlinenlibns, in
dcditionem reddcreltir. Qtiod ita actum est. Nam singulis galeidis cenluni viris.piignatoribus consli-
C79 ALBERICI AQUENSIS 680
lutis, absquenautis.navigioa loco el urbe S. Mg\-- A j. Gybel prorsus tacuil. SedBerlrannus pro saeramenlo
tlii egressus, Pisas lirbem Italioe applicuil. Ubii faeto, nihil se adversus imperatorem, aul ej"uscivi-
Gcntiensibus, qui in eodem volo Jerusalem eundii tatem, acturum respondit.
eonspiraverant, assumplis, et mutua fide firmalis5 CAP. YH. —Tankradus Betiranno inilignaius, mo-
net eutn quantocius db Anliochia discedere.
sibi, ocloginta vero galeidis eorum sibi associalis,
ad Amiroth, civiialcm iroperatoris Groecorum,navigio, Ad hoecTankradusgraviteriudignaliissprevit etim,
admonens ul cum stto comilalu tcrram, quoe desua
pcrvenit, ubi escas et vilee necessaria vi undique,
erat polcstate, cilo pertransirct, nc grandc malum
conferebant.
CAP.IV. — Quomoao Beiirannus a rege Grwcorttm , sibi suisque congregala inanti inferret. Et illico
evocalus, homo iilius faclus, el ab eo remuneratuss preeceptum eslin onini liac regione, ne aliquisesset,
sil. qui Benranno aut suis vilae necessaria vendere
Nec mora imperaloris auribus innotuit, quomodo1 praesumeret, si membrorum salutem tliligerel. Hoc
Berlrannus, filius comilis Reymundi, terram Grae- audilo Bertrannus el sui, navigium a porlu iteran-
corum in virlulcmagna occupassct, ct eam gravilerr les, tisque atl civitatem Torlosam applicanl, quam
drpopujari non limuissel. Qui illico illi misil imn- comes Rcymundus denuo expugnatam ceperat, el
lios, iit. ad seingrederetiir, in fide a suis snsccpiuss II ] nunc Willhelmus de Sartangis suam retinebai. Hace
primoribus, et habilo secum pacis colloquio, quan- sibi ncquaqnam conlradicla patuit; scd in ca hospi-
tum vcliel pecuniee dono imperaloris reciperct; et1 talus el sui, bonis lerrae epulali sunt
loco patris sui sibi in amicilia cl fidelilale restitue- CAP. VIII. — Quonwdo Beiirannns pro lerra patris
relur, terraui vero suam cum suis pertransirel. Quii stti Wilttielmum interpellavcril, el quonwdo Tankra-
statiin regis imperioacqtiievit, et dc mari per Bra- dus Willhelmum adjuverit.
chium S. Georgii descendens cum qiiibusdam do0 Die aulem facla, cognalo suo Willhelmo legalos
comiiatu electis, imperatori in palatio suo ioculus, dirigit, ut terram de Camolla, quaro pater sutis in
sacraraento ei conjunctus et subj"eclus factus csl. primordio vioehujus invaseral, sibi non negarei, si
Deinde donis plurirois auri, argenii, oslri ab impe- cjus obsequium et amicitiam retinere curarel: qui
ratore susceptis, navigium iterans, usque"ad portum respondit, non facile se hocverbumposseadimplere,
S. Siineonis vela direxit, qttem Tankradus nunc sub1 cum Rcymundo morluo terra sibi in haeredilaie
sua poteslale retinebat. constilula sit, el eam mullis diebus per magna peri-
cula et labores ab hostibus defendissel. Tandem
CAP. V. •—Tankradus a Berlranno invilalus, ad col-
Willhelmus de hac Iegalione sollicilus, consilio ctnn
loquittm illitts feslinavil.
Qui continuo nuniiis Tankrado missis ex consilio C ' s"'s 'n'l0> Tankrado nuniios dirigil, qtiatenus ei
advcrsus Berlrannum,cogiiatum suuro; ct
suorurn, ut viritm salutarent, el advenltini situm subvenircl
illius copias, et terram ex cjus manu susciperet,
apparaiumque siiorum consodalitim illi indicarent, '
ullra el miles suus servirel. Hoc audiens
jussil, obnixe prccantcs, quatenus secum habere illique
annuit omne auxilium comiti Willhelmo,
colloquium non refularel. Tankradus in virlutee Tankradus, ts
dicm constilucns, quatenus ad Torlosam illi occur-
magna lmnc inlelligens adveuisse, accilis usque-
viris ab urbe Antiochia illic reret; etsic adjunclis armis suisetviribus, Bertran-
quaque suis, occurrit,
ad eumdem portiim; et oscttla ad invicem dantes, num et ejus adunalionem de lerra et civitalc effu-
noctem illam in loeiilia niagna pariter deduxerunl.[| garet.
Mane aulem facto, requisivit Tankradus, qua dee CAP. IX. — Legaiio Berlranni ad Baldewinum re-
causa advenisset. gem contra prwfatos principes, et ouod 1'ripo'in
obsederit.
CAP. VI. -*- Poslulatio Berlrwtni pro reslilulione par- Bertrannus horum decrelo et confoederalione com-
isAniiochiw, et responsio Tankradi, perta, a Torlosa discessit, el festinalo lerlia die
Berlrannus post pluiima verba benigne inlcr se6
navigio civitalem Tripolin in virtute magna lerra
habita, Tankradiim in omni admonilionc humilitaliss D marique obsedit. Obsidione itaque.Iocata, Baldewino
precatusest, ut lianc partera Anliochia;, quam pater;r regi Jerusalem nunlios misil, quomodo Tripolin
stitis in inlroiiu civitatis prior invaseral, sibi resli-'" obsedcrit; et
quia Willhelmus de Sarlangis el Tan-
tuere non refutarei. Tankradus ejuspetilionem nonn kradus sibi negatis urbibus
patris sui vim inferre
uliriuil, hac lamcn conditione apposila, ut ad Ma- parati el confoederati fuerinl; et ideo multum super
nnstram civitalem obsidendam et recuperandamn his
injuriis ejus auxilio indigere, seipsum in ejus
ejus opem el vires haberel, quam nuper traditionee obsequio assercns velle manerc.
Armenioriim iniperatori reddilam amiserat; alioqui j' CAP. X. — Quod rex Baldewinus Willhelmum et
sibi nihil stiperhis velle respondere. Berlrannus vero0 Tankradum apud Tripolin occurrere mandavit.
prccibus Tankradi ncquaquam m obsidione hujus is Ctijtislegatos rex benigne audiens, opem promisit,
civilatis acquievil, propter fidelitalem, quam impe- > aC stalim Paganum de Cayphas accilum, el Eusia-
ratori sc promisisse non negabat. Yerum si ci inn cliiuni.cognomine GranariunijTankrado ct WiUhcI-
animo scderel, Gybel se obsiJere et apprehendere•e mo legalos in heec verba direxil : Bertrannum con-
promiltebal, co quod civitas esset Sarracenorum.l. fratrem et conchrhlianum, filium comitis Beymundi,
Taiikradtis vcro rursus tle Mamislra admonuit, de le a nobh auxiiium srilole quwsisse super injuriis, quas
 681 HISTORIA IHEROSOLYM. — LIB. XI. m
sibi nunc infertis de lerra el urbibus palris sui, quod A j exercutis intranles, moenia et ttirres miliiieiiies
sic nequaquam fiat. Placel enim universw Ecclesiw usqtiequaque diffusi stinl. -
Jerusalem, ut ad nos Tripolin descendentes, injuste CAP. XIV. — De quingenth Babyhnih snbterfaneo
abtaias eivitates reslituatis , lam Berlranno quam specu absconditis, el a muliere detectis.
Baldewino de Burg el Gozelino de Turbaysel, el sic Qiiingenii milites in arrois el lorica a rege Baby-
invicem concilio el conventu hubito, in concordiam lonia: missi, qui urbcm cum civibus defensareju,
redeamns. Alioqui le>Tam, quam nuper iniravimus, audilo facto foedere de urbis traditione in manu
adversus inimicos hos in circuitu, Turcos et Sarrace- Christianorum, subterraneo habilaculo, quod miro
nos, nequaquam poterimus relinere. opere murali sedificatum erat, absconditi sunt
CAP. XI. — Ibi rex Tripolin advenietis, Be.iirannutn a facie inlroeunlium el urbem perlustrantium :
suscepil in hominem. devovcrant enim se ac conspiraverant, in ipso primee
Interea rex cum quingentis equitibus tolideraque noctis silentio nullo sonino sopiri, quousque pro-
peditibus Tripolin descendit, Sur-,' Sagillam, Bau- gressi de latibulo sublerraneo, nniversos somno
rim, pacifice perlransiens, propier pacem quam post dedilos, et secure quiescentes, in inipetu el vocife-
obsidionem Sagitiae ad excblondas fruges el vineas raiione ex improviso armis detruncarent. Sed mulier
firmam et inviolabilem iiuillo aiirb ab ipso rege im- B ' quaedam, quoe a Cliristianis in prima
apprehensione
petraverunt. Beilrannus viso regc et ejus apparata, civitalis capta graviter torquebatur pro danda pecu-
gavisiis est, et homo ejus ibidein jurej'urando faclus. nia, taridem niinium anxiata, et in articulo mortis
Jam tres 'septimanee hujus obsidionis et expugnatio- posita, in hunc modum lorloribus suis locula est :
nis ante regis adventum transierunt, cum nec ma- Si viiw mew parcere velteth, et a peems, quibus me
chinis aut aliquibus mangenarum quassationibus vexalis, tnatius continenles, me liberam a calenh exire
aul lerroribus urbs adeo conculi aut superari potuit, permilterelh, saluii vestrw ei confralrum vestrorum
ut portajBerlrannoaperirenlur, nisrregis praesentia procul dubio consulerem; eltalequidvobis propalarem,
adfuissel. unde vila veslra incolumis pershleret, qum post mo-
CAP. %\l.—-Qualiler apud Tripolin rexquaiuor prin- dicum vobis securh in dolo et mira aiie exsiinguetm:
cipes paeiftcaverit. Quod si de hh qUidquam fefeltero, difftciliores crtt-
Taiikradus regis voliiiitale et nunliis audilis, Wil- ciatus quos didicisth in me inferle, et vitam meam
Ilieliiium ab ira et omni assullu compescuity.donec non ultra super lerram tina Iwra esse paliamini.
regi oreados loquerenlur, et ad eum Tripjjjfi pro- llli aulcin milites, mulieris verba et conslanliam
ficiseereniur. Qui statim adi>nati^^e.ptii^pita viris, admirali, consilio clam inter se habito, in fide illi
equilibus egregiis, Tripolin divertl||j$ft 'quos posl firmata sibi paicere spoponderunt, si juxta verba
paululum Baldewinus de RohasijM' Gozelinus de. ejus veritalero de his experirentur. Ad haec roulier
Turbayseljuxta niandaluni regis.in equitalu magno rOinet omnes dolos, sicul erant, universis aperuit,
subsecuti sunl. His omnibus illiccollocalis, el cunctis dicens : Decreverttnl cives callido et occullo consilio
injuriis utrinque coram rege el fulelibus suis reci- anle urbis hujtts captionem, el salutis suw pactionept,
tatis, Baldewinus de Burg et Tankradus reconciliali til -mililes quingenli loricali a fwdere Chrhtianorum
sunl, Baldewino, quae injusle obtinueral, a Tankrad» excepli, quoddam sublerraneum habitaculum intran-
benigne remissis. Bertranniis etiam etWillhelmus tes, cum armh occullarenlur infra urbh hujtts habi-
concordes facli sunt, ea tamen condilione, ut Wil- tationem, qui tenebris incumbentibus, el vobis secure
Ihelmus Archas, el ceetera qua; acquisierat, obline- iormienlibus, pariler cum impetu et lumullu prodi-
rel; Beriranno vero acquisita palris Sui nemo im- renl; et vos improvhos, ac hujus rei nescios, armis
pedirel. Rex autem Tankrado Caiphas civilalem morlificarenl. Hoc machinamento in cxilium Chri-
lemplumque Domini, Tabariam siniul et Nazarelh slianorum a muliere quibusdam riiiliiibus catliolicis,
cum omnibus redilibus, accepta ab eo fidelitate, a miliiibus vero regi Baldewino et coeleris primori-
reddidil, qualenus deinceps in ej'us obsequio el dile- D j bus delecto, sine dilatione rex el universi in armis
ctiohe stabilis permaneret. conglobati, ad eos, ceecali et subterranei habiiaculi
CAP. XIII. — Quod Tripolitw posi reconciliationem undiqiie concurrentes, locum in circuilu obsederunt, "
principum se manibus regh dediderunt. el viros ab intus parum resistenles ad extremum vi
Tantorum principum comperla concordia, Sarra- el plurima impugnalione vinclos ct eductos, in ore
ceni', non lillra vim ferre valentes, pacemqtie quee- gladii percusserunt, nulli eorum parcentes. Mulier
rentes, urbem praalerquam regi nemini dare conspi- vero j'uxta promissionem fldei, qnae ei facla est a
rant, eo quod vita el salule membrorum impetraia, fldelibus, a carcere et vinculis deinceps libera fuit,
ejus fidei se praecipue credebanl, ne a Pisariis et ac universa sua sibi sine conlradiclione tam in aedi-
Genuensibtis foedere violalo, armis impelerentur, ficiis quam caeteris rebus restilula sunt.
sicut Pioleniaidenses, et non pacifice ab urbe exi- CAP. XY. —- Ubi Wiilhelmus comes ab armigero suo
rerit. Rex itaqrie urbe suscepta, dexlram illis dedit, occidilur, et urbs Baurim a rege obsidetur.
ul ab urbe incolumes exirenl, non amplius, nisi quod Dehinc post paululum lemporis Willhelmus de
liumero valerenl, efferenles. El ecce, apcrla civitas Sartangis,pro vili hquria etcontenlione.quaarmige-
et ej'us porlee; quas Pisani et Genuenses el omnis sum suum molestavit^ occulta infestatione ab ea
PATBOL. f.LXVI,
685 ALBERICI AQUENSIS 684
trans eor sagitta conflxus exspiravit, et sie Berlran- j i quomodo ainniiraldus et onines capitanei aufuge-
niis preesidiuin Arcbas et universa quee de illius reut et urbs a facie Chrisliani regis relinere non
erant poleslaie, solus oblinuil subjugala. Capta ila- possct, et quod lerra roariqtie tam longo lenipore
que et subjugata civilate Tripla, rex Baldewinus umlique bellum iutclerabile ingrueret, ullra vim
consilio Berlranni, filii couiilis Rcymundi, quem ferie non valentes, dextras sibi dari el vitoe suse
praefecerat eidem civilali, in aiiuo sequenti convo- parcere rogabant ut sic, portis apertis, tirbem salvi
catis universis viris Chrisliani no.iiinis, in mense egrederenlur. Quod el actuni cSl. Nam, datis dextris,
Decembri mediis algoribus civitatem Baurim, quam el civibus cum pace egressis, capta el palefacta esi
vocanl Barulb, obsedit; quae in angusla fauce mon- civitas, sexla feria, quae esl ante Sabbaturo sancloe
lium sita, ct vix corameabili, a montanis viam ex- Penlecostes. Sed eorum, qui adhuc in urbc inventi,
liibet juxla liltus abyssi maris descendenlibus. Na- foedere facto non exeuiitcs stulfe penhanscraiil, a
vigio Berlranni et Pisanorum a Trq.la versus mare Bcrtranno elPisanis circitcr uuuin et vigiiiti miiiia
applicalo in urbis obsidionem, ad planilieni campo- occisi sunt. Parum quid.em preiiosartnn veslium,
rum cum ingenti manu Galloruro, equo el pedc ad aul alicujus ornatus repererttnt. Nam cives despe-
omneni assultum paratorum, regis el stiorum tenlo- rali, quod pretiosius erat illis in medio civiiaiis
ria Iocata sunt. Obsedil denique eam diebus multis, 1B comportanles igni conflaverunt; aurum vero, argcu-
ac tormeiitislapidum lurres el muros singulis diebus tum, vasa preiiosa clanculum ac paulalim per caecog
non parce assiliens el quatiens, nulla intermissione aditus in Cyprum insulam noclu translata sunt.
cives ae defensores respirare suslinebal : sed el CAP. XVIII. — Bex, capta urbe Baurim, Jerusalem
rineas et sala succidens et vastans, urbeui non nio- profichcilur, el pr'6 libefalione Rohas principes hor-
ialuf.
dice perlerrebat. Capta anlem cititate; rex, custodibus in ea ordi-
CAP. XVI. — Legaiio Baldewini comilis ad regem nalis, Jerucalem reversus est. Ubi celebraio festo
Baldewinum, quod Edessa urbs cousitio Tankradi Pentecosies, obsidionem Edessoevel Rohas et Calum-
fueril obsessa. nias Baldewini de Bttrg, sicut a legalis didicerat,
Posl liaeccum dies aliquot obsidionis evolveren- ttinc primum Bertranno et universis de domo sua et
tur, el veris tempora jam aspirarent, legaliBaldewini de domo Jerusalem aperuit, in bunc modum per
de Burg a civilate Rohas venientes adfuerunt, nun- verba omnes adborlatur : Gralia Dei et Domini no-
tiantes regi quotl ex inslinclu el suggeslione Tan- slri Jesu Cltristi voluhlus nostra ac viclorid adimplela
kradi principes Turcorum, ArangalJus scilicetj est de Barulh, licet longo lempore eam expugnaveri-
Armigazi, el Samarga de regno Corrozan, in multi- Q mus. Sed nunc ui Rohas civitali et Baldewino, in ea
ludme gravi civitalein Edessam obsedissenl; el re- obsesso, subveniamus, oinnium veslrum
qumro bene-
gionem undique graviter depopulaii sinl, Baldewinum volenliam : nec sit, qui avertal, cum confratres sint,
assiduis oppiignationibus lacessentes, civilatem quo- in omni necessitale nobis subvenire paraii. Esl enim
que pluriniis assullibus aggravantes. Asserebant inviolabilis chariias ul subveniatnus, el animas pro
etiam iidem nuntii, ultiroa necessitate famis ac fratribus et amicis ponere non dubitemus.
defensionis Baldewiniira el universos cives coinptil- CAP. XiX.—Ubi exhotianle rege Betirattnus cum
sos : el ideo in brevi eos regis ope indigere adver- r.eliquis ad urbem Rohas profectus est.
sus tot millia Turcorum, ne urbs capla et subjugala " Ad hecc verba regis universi qui aderant de regno
cum rebus el civibus pericliletur, et non Baldewinus Jerusalem fittnt voluntaiii ad expeditionem Rolias
suique, capilali senlenliae subdantur. Rex, ut heec agendam, el coiifercndam opem obsessis couchri-
audivil, legatos sub judicio mortis hunc ingratum slianis, ul curo Turcis belluni inireiU, et animas
rumorem lacere jussit: quem et ipse dissiinulans pro fralribus darent, iieranl apparatum, reiioi^ani;
aiiro sileniio suppressit, ne honiinum corda, audila et adhuc recenlium laborum circa Barulb immemo-
bac Turcorum superbia el audacia, pavefacia minus res, viam Rolias in initio mensis Junii insislunt in
ad urbis ruinam laborarenl. Siluil igitttr rex, silue- p>galeis et loricis, in cuneis septingentorum equituni
runlet nunlii. Nec modo alio iiitendit, nisi ufma- electorum, in roanu trecentorum peditum, arcu ei
chinee, jaclus Iapidum assultusque circa urbis mco- lancea appriine valenlium. Pi"ofectus est igitur rex,
nia fieient, quousque Sarracenorum interiore virtute profectus Berlrannus cum copiis surs a civitate Jc-
edomita, urbs reddila aperirelur, cives gladio puni- rusalem, vigili et solerli providentia mililum muniia,
renlur, aul victi caperenlurs muniiiset caeieris civilalibus, quse suae erant pot.e-
CAP. XVII. — Rege Baldeuiino Baurim forliter oppu- statis. Descenderunl itaque in campos el regionem
gnanle, cives ullro se dediderunl, Aruicniae ad civilalem Rohas diebus mensis unius
Tandero portiscum seris suis et mtiris graviter in ilinere peraclis. Quibus regisaudito advenlu, a-
quassalis, aromiraldus civitatis in insulam Cyprum diversis locis el pracsidiis per cenlenos, sexagcnos
nomine, quaeesl de regno Greecoruin, navigio noclii et quiiiquagenos plurinii taro Galli quain Armenii
aufugil cum multis desperalis, eo quod in urbis prac- Chrisliani concurrentes, auxilio juneti sunl. Vix ad
siriia noii aliquam fiduciain vivendi aut manendi fliiroen Euphratem perventuin esl, el roulliplicaius
liaberenl; quotiiam dicrura curriculis nulla a rege est ejus exercilus ad "uindccim luiliia viroiuu, pu-
Babylonia? auxilia luillcrenlur. Cives autem videnies guatoiuni.
 m» rtlSTfiklA HIEROSOLYM. — LIB. Xt. 686
CAP. XX. — Qtwmodo rege adveniente, Turci Rohas A deserentes, decreverimus ut quiquid 'n terra huc
dimiserunl, et quomodo Baldewinus comesTankra- peregrinationis nostrw quhque de regno et terth gen-
dum incusaverit.
tilium expugnalis apprehenderel, pacifi.ee el libere
Ul aulem inlravit lerminos et confinia civilatisin oblineret; nullus ad injuriam in entn manum mitlerel,
bac manu forti, in splendore signorum et galearum ttisi ut subveniret, el animam pro fralribus singuli
ex serenifisimis radiis aeslivi solis,in grandi sonitu ponerenl. Et ideo scias, quia non juslam adversns
lubarum et lumultuosa populi advenlione, Turci Batdewinum habes querelam , cum genliliutn decreta
comperla per exploratores illius approximatione, ei nostra non conveniant; et stabili consilio de hoc
avulsis lentoriis ab obsidione recesserunt,'et in ter-1 in unum consenserimus, si res Chrislianorutn adeo
ram civitatis Caran, quae sex milliaribus distabat a sublitne procederenlut regem constiluereinus,eum ceu
Rohas, reloealis castris consederunt, donec scirenl capttt, rectorem ac defensorem ad noslra relinenda
et intelJigerent, si regis viribus et copiis possent ac propaganda subjecli sequeremui: Unde ex limore
occurrere et resislere. His vero diei unius spalio a Dei el justo judicio omnium, qtti nunc adsunt Chri-
statione obsidionis Rolias remotis, Baldewinus de stianorum, oportet le in concordiam redire et ab
Burg Ieelalusfama advfentus regis,cuhi quadringenlis emni molesliaf quam habes adversus Baldewinum
equitibus viris bellicosis et decem millibus Arme- B animnm revocare. Alioqui si genlilibus vis sociari, et
niacae gcnlis, obviam ilii ab urbe festinans, Ttircos nostris motiri insidias, nequaquam fraier Chrisliano-
versus Carau diverlisse notificavit; sed in caslris rttm poteris remanere. Nos qnoque confralri Chri-
eos adhuc preestolari, et audire de ejus proposito, stiano juxla decrelum nostrum coadjulores el defen-
cum quadringenlis equilum millibus nimium con- sores nd omnia parali sumus. Tankradtis regem se
fidentes. Hos Tankradi consilio el inslinctu ad obsi- juste arguentem ex judicio omnium iulelligens, nec
dionem Rohas convenisse referebat, et in omnibus se justam adversus liuj'us dicta habere excusaiionem,
Tankradum sibi conlrarium et infestum esse. in concordiam et amicitiam rediit; ac pceniientia
CAP. XXI. — Legalio regis Baldewini ad Taukradum ductus, quod cum genlilibus quidquam adversus
el collalio. confratrem machinatus fuerjt, promisit se ullra
Hac Baldewini snperinjuriis Tankradi audita que- purtim ac fidclem, sicut a principio.viee deyoverat,
rimonia, rex consilio suorum Tankrado iegationem coadjutorem confralrum vel.icpersislere indeficieu-
Anliocbieeniisit, uladeuin et primosexercilus Chri- tem.
lianorum descenderet; et si queeei injusieessent illala CAP. XXIU. — Ubi rex
princip:bus pacificatis, Turcos
a Baldewino, omnia autoequo judicio aut concordi effugavit, Chrhtianos omnes in- circuilu reconci*
consilio majorum in praseniia Christianorum se velle G #0715.
definire. Qui miiltunirenisus est venire; landem con- Hac pace composila, mistis copiis el armis, rex et
silio suorum cum niille quingenlis mililibusloricalis Tankradus Turcos inler Caran insecuti sunt ut
descendit, ul de omnibus his quibus a Baldewino pugnarent cum eis. Sed audita eorum reconciliatio*
de Burg accusaretur audiret ac responderet; el si ne, fugam inierunt per devia et montana diffusi,
quee haberet adversus eum, in audientia omnium plurirois tainen de comilatu suo ailriiis, armenlis et
domonstrarel. Ergo veniens regero salulavit, el a rege cibariis non parum retentis et abdiiclis. Baldewinus
susceplusest benigne. Dehinc rex, proesenle coelu fi- rex ab inseciitione et conlritione inimicorum regres-
deliuin,raiioriemcunieohabuitquare adversusfralres sus, in terra Edessee paucis diebus moram fecit,
et conchristianos Turcos eduxerit, cum potius Chri- reparans et componens undique odia etdissidia inter
stiauissubveniie debuerit. Qui se roiuime excusans, Christianos reperta.
hac de causa se illis non subvenisse respondit, qiiod CAP.XXIV. —*Rex el Tankradus
fiumen Euphralem
Baldewinus, preeses civitatis Rohas, nulltim sibi enaviganl, quinque millibus Chrislianorum ex al-
respeetum fecerit, cum ante hos dies ipsa civiias tera patie ab hostibus occisis.
Rohas. el multae alioe civitates de regno fuerint ip. Vix rex et Tankradus sub festinatione scilicet,
Antiocliiee, et illi subdiloe annuos reditus doniinatori diei et noctis horis continuisad fltimen Euphratein
Anliochieedederint. perveneranl, el ecce Ttirci, colleclis undique viribus
CAP. XXII. -—AlloCuiioregis ad Tankradutn de re- et copiis, velociler eos insecuti stint ut eos in lerga
concilialionis gralia cumprincipibtts. cfcderent, et sagittis iri impetii et solita vociferatione
Ad Jioec rex Baldewinus Tankradum cum omni expugnarent. Verum rex, comperlo adventu et
mansuetudine de hac querimonia compescuit, audacia eorum, flumen navigio tanlum duarum na-
dicens : Fmter mi Tankrade, non justam rem exigh, vium transire propCravit cum omni manu quam
nec adversus Baldewinum justam habenstnolestiam eduxerat. Sed infelici casu rege et Tankrado cuni
de aliquotoqui debes tribuio, quod Anliochim hactenus plurima manu exercilus sui transmissi, utraque
reddebanl civitates, cum nillii inter nos de jure, genti- navis, nimis cumulata armis et militibus, mediis
iium simus habituri in omnibus, quwDeus noslra flaclibus coepit periclitari el submei'gi: el sic ca:tera
subjiciel dilioni: Nosli, et unhersh nolum est Chri- manus, quae altero in stagno ad quiiique miilia
slianis quaiiler cum a terra el cognalione exivimus, remanseral, nequaquam ultra aut remis aut aliquo
pro nomine Jesu exsilia quwrenles, patrimonia auxilio transvehi potuit. Nec mora,. Turci in ipso
M» «tbc-Din il^
1U.UHHHJI AfinirMcrc r>ao
001
fervore niedioe diei adfuerunt in multiluaine gravi, A et Christianilatis signo recognito, undique ceria-
qui miserum vulgus inventum, nec transilum flu- banl remis, biizis et galeidis, ut eas coronante»
miiiis evadere valens, fortiter incurrenles, crude- caplivarent, ac plurimo conatu reinorum ad eas
liler iu arcu el sagitta peremerunt, tidenle rege et festinanles, gravi eas inseeuliOne coegerunt ad
Tankrado el universis hac parte fluminis consisten- fugam. Sed, Dei gralia opitulante, velocioie
libus. Rex tristis et dolens nimium factus est eo velo el remis viam niaturaiues, una ad civita-1
quod naves periissent, et nequaquam suis in as- tem Caiphas evasit, eivibus Citristianis auxilium a
peclu ejus cadenlibus subvenire noluisset. lerra in arcu el sagilta iUi ferenlibus : atrae dus3
CAP. XXV. — Quod rex Baldewhmm comitem, de inler Caiphas et Acram pondere suae molis quassa-
bello fugientem, sanum in Rohas reduxerit. tae, aquarum profundo deficiente, civibus Chrislia-
Turcis post tam cruenlam eaedem in terram r.is pariter illis ad auxilium feslinaulibus elapsee
Edessee reverleniibus, Baldewinus de Burg, qui suni: qtiarla tle regim Gnecorrim, nimiiiin tardata,
regem cum treeenlis equitibus sequebalur, illis capta et retentaest, acrebus omnibus exspoliata.
obviam faclus, neqiiaquain divcrtere valens, bellum —
eum eis commiitere precsumpsii. Sed Turci in mcrt— CAP.XXVIIl. aQualiier Asealonitw iertisaleiii
Chrislianh sttperati siint.
{ debellanles,
liludinis suee virtule praevalenies, universos sagittis
conflxerunl. Solus Baldewinus ad montana fugiendo Eodem quoque tempore ejusdem mensis Ati-
conlendens, vix a manibus eorum elapsus est. Allera ghsli, quo boecfiebant, Ascalonita; gavisi absenlia
die crudelis fama lam gravis eventus in auribus el diutina expedilionc regis Baldewini, aestimantes
regis ac Tanfcradi innoluit. Qui statim navigio modicas vires militum Jerusaleni remansissc, quin-
apiato, fluincn eiim suis trajecerunt, ut in Turcis genlis eqnitibus aseilis, deereverunt civitaienl
dignain poenam rependerent Joeo aliquo reperlis. obsidere et expuguare el viros qui erant in arce
Sed minime reperlis aul visis, Baldewinum de Burg lurris David bello lacessere. Verum fiilefesChrislo,
dcsolatum el mceslum ac flebilein de strage suortiro cognito decrelo el adventu illorum , Rames, Assur,
repertum, in manu robusla Gallorum Rolias vivuro Joppen, Caiplias, Coesaream undiqne miseruht ad
et incolumem perduxerunt. universos regi Baldewino obedienles, ut sine mora
CAP.XXVI. — De Magno, rege Norwegiw, qui venil die ac nocle Jertisalem festinarent, urbem et ejus
adorare Jerusatem. arcem ab hosliJi assultu defensarenl. Qui mox ex
lnlerca frater regis de Norwegia, Mognus nomi- omni parte feslinanles , civitalem intraverunt noctis
iie, in pluriiuo apparalu, in rotilta armatura, in , in silenlio, el portas vigiii custodia lam cferieoranii
manu robusta,, in buzis quadraginia, in decero milli- ^ qttam mtilierum, lurresque frdeli niilitiim difigenEia
bus virorum pugrtatorum, per biennium in circuilu inunientes; caeleri armis et sagitlis conglobali mili-
spaliosi maris a regno suo enavigans, in portu les trecenli, equo etpedeper montuna descenderoiit,,
Ascalonis civitatis anchoram integris lioris diei ac quo Ascalhnilarum via adfutttra erat. Et ecce As-
noctis lixit, ulviderel, sialiqui viri a civitate terra ealonitae adSBiit rn equitatu mag.no et apparatu,
vel mari sibi occurrerent, ctim qtiibus cx indnslria obviam facti Chrislianis in campo. Ubi praeiio dirs
aut cvciilu aliquod certamcii iniret. Sed Ascalonitis commisso armis et sagiltis, ad extremum Ascalo-
silenlioconipressis,et minime prodire audenlibus, nitae terga verterunt. Quos Chrisliani insequenlesr
poslera die Japhel applicuit, desiderio adorandi in ducentos peremerunt, equos el spolia multa cm»
Jerusalem. caplivis multis Jerusalem abdueenles in Iselitia et
CAP. XXVII. — De Babyloniis eonlra Baurim ttavi- victoria inopinata.
gantibus, et de navibus Christianorum cum eh de-
cerlanlium. CAP.XXIX. — Ubt navalh exereitujs Babyloniomm
Ploleinaidem impugnat, rege civibus succurrenie.
Dehinc post dies aliquol incomparabilis navalis
excrcilus a regno Babyloniae in galeitlis, iu biremi- Q Navalis vero exereilus-, qui a Babylonia erupera.%
bus et triremibus dictis vulgariter catlis, lurrilis et et Chrislianis per niare insidias parabat, a Bauriro
bello composilis, advectus-est in civitalem Bartilh Ptolemaidem divertil. Et plurima vi in malorum alii-
vel Baurim, ad recuperandam urbem, si aliqtia ludine preeeminenles,, adeo uibis defensores aggra-
darelur opportunilas. El spatio diei illic consklen- vanles bello vexaverunt, ot totura poo-lumfere per
tes , cuslodes Cliristianorum lacessentes, nullo eis dies octo in navium nitiltitudine et forliludine inva-
ingenio nocere aul pra'valere potuerunt. Nulla si- dentes obtinuerinl. Interea duro in hac urbe Plole-
quidem virlnte aul induslra hic praevalenlen, sed maide magna fieret desolalio, et vix catena pertus
spalioso ambitu urbem obsidenles, naves a longe hoslibus obsisterel ne urbem apprehendissent, rex
e fasligio mali speculali snnt: qnartim tres aFJiandiia Baldewinus, et Berlrannns ab Antiochia et Rohas
et Antuerpia venerunt, quibus proeerant Willhcl- cum omni manu adhuc indivisa reditum parabant.
mus, Slarcolphus et Bernhardus, causa adorandi in Qui, audita Babyloniorum adunalione et oppugna-
Jerusalem adnavigantes; quarfa de regtto Groecorum lione adversus Aecaron, velociori via accelerabant,
diversas merces et cibaria porlans, causa negolia- nt suis subvenirent, et al) Uoslili impugualione
tionis liue viam maris pariter prpfecla est. His visis liberarent.
6S9 HISTORIAHIEROSOLYM,— LIB. XI. 69ft
CAP, XXX, — Ubi rex Baldewinus regem Magnum A . valerent. At Baby.oniis minime successil : unde
Hierosolymam gloriose perdttxit. Baldewini regis audaciam et intlustriam metuenles,
Vertim rex parte sui exercitus in auxilinro Pfo- remensis aquis Babyloniam reversi stiiu.
lemaidensibus civihus Christianis relicta, ex consilio CAP. XXXH. — Rex Baldewinus el sui Sidonios
prudentium virorum primum Joppen ad regem de coronanles machinas plures apposuerunt.
Norwegia diverlit, ut ex ore illius audiens sciret Baldewinus rex et Bertrannus, accitis copiis, obsi-
quid primum inslare et adimplere posset. Mox omni dionem a terra slaluerunt; <rex de Norwegia cum
artioris vinculo foederalis rex nomine Magnus, omni manu sua anchoras figens, versus mare sedem
Raldewinum regem obnixe precalur ut viam secum in circuilu urbis firmavit. Sic locala obsidione, tPlo
ad adorandum in Jerusalem insislat ex Domini Jesu conamine in assullu et crebris ruinis muros et tur-
aucloritale, qui j'ubet fitleles suos primum queerere res urbis aiigtistianies, civibus ccontra in armis et
regnum Dei, el postea omnia profiilura quoerentibus tormenlo lapidum ab inlus fprtiter resistentibus,
invenire; deinde "agere quoecunque eiigeret, aut machiiiam multis diebus compositam applicanies,
civilaiem suo navali exercilu obsidere. Baldewinus viros in arcu Baleari in ea posuerunt, qni aliiludine
rex votis regis Magni et suorum primalum eum soliorum machinae eminenles, desuper muros per
omni benevolenlia saiisfecit; el Jerusalem, sicut' B urbem et lurres et ejus mcenia specularentur: et sic
devpveral, se cum eis iturum non negavit. Ascen- per vicos el plaleas gradienles plaga inlolerabili
dentibus itaque ulrisque regibus in sancla civita- arctarunt.
le, universus cierus in albis et in omni cultu CAP. XXXHL — Sidonii obscura cavatione machi-
divinee religionis, in bymnis et canlicis cum univer- namregh moliunlur incendere, et ab ipso callide
praiveniunlur,
*is civibus et populis occurrerunl, el reges cum omni Cives auiem videntes machinam altiludineurbem
comilaiu suo usque ad Dominicum sepulcrum in voce
superare el civibus nocere, nociis in obscuro cava-
exsullalionis abduxernnl. Rex siquidem Baldewinus
lionem sub murorum fuiit.lamento plurimo ctjnalu,
regem Magnum .manu honorifice ac familiari amore et mira industria fccerunt: ul facta cavatione trans
ducebat, jusla Apostoli vocem, qui ut honore in- muros
vicem prwveniamus (tiom. xn, 10) nos adhortalur. usque, ad stationem machina;, ligna arida,
et ignis fomilem comporlarenl et his. subito in
Ducebal quidem eum, ac docebat omnia !aca sancla,
cum Jiumo machina ruerel, et
el ea quee nola liabebat, ac multo obsequio et regali favillam redactis,
viros in ea in mo.ineiilo sufjocaret. Sed rex.
apparatu per dies aliquot eumdem procurabat. De- hanc ariein posilos
intle ut magis ac magis amore el fide firmarenlur, proecavens iniquam ex quorumdam
ad flumen Jordanis in manu forti curo eo descendil: Z relalione, inachinam a loco cavalionis arnovil : et
sic labor Sidoniorum frnslra consumptus est.
ubi catliolico ritu in noroine Domini Jesu peracto, — Sidonii posl longam obsidionem
Jerusaiem ipsum regem Magnum in gloria et jticun- CAP.XXXIV.
r,egi Baldeipino se dedegles, ad. quinque millM
ditalc sanum, et ab omni lurbine lulum rcduxit. wbem egressi sunt.
CAP.XXXI. — Qualiler hi duo reges. Sidonem Tandem curriculo sex hcbdoniadarum Sidcnii
obsederint, Babylonih tn sua reversh. videnles se nihil adversus machinam praevalere, et
Post lioec Jerusalem reversi, convocala ecclesia, tormentis lapidum assidue urbem et ejus portas
decreverunt commuiii consilio Sagittam vel Sidonem, concuti, quin et navali.assullu non minus gravari;
<|iioemulia peregrinis darana et calumnias infercns navalem vero exercitum Babyloniaeabesse, dexlras
rcgi soepius resliteral, obsidere terra marique el sibi dari poscunt, et urbem cum turribus et clavibus
nunquam ab ea recedere donec urbs capla in roanu in regis manibus reddi, sub hac lamen condiiione
Chrisiianonim Iraderelur. Nec mulia mpra , rex ul ammiraldus preeses. civilalis, el quibus esset
Baldewinus el Berlrannus, acceptis copiis, in appa- animo, cum rebus suis, quanlura valerenl collo et.
ratu copioso castramelati sunt in obsidionem urbis humeris deferre, pacifice egrederenlur. Rex vero
Sagittae, machinas et lormenla Japiduro insliluentes jrj loi:ga obsidione el assullu defatigalus, consilio cnm
quihus urbs per singulos dles oppngnaretur. Movit rege Norwegiae, cum Bertranno comile et caeteris.
pariter ab Joppe rex Magnus navales copias, et apr viris sensatis babito, petitioni Sidoniorum cessit:
plicuit ad urbem Sagittam, ut eam a roari obsidens et sic, urbe in potestate suorum reddita acpatefacta,
cl expugpans pulltim inlroitum atit cxilum bac in Sidonii cum ammiraldo suo circiter quinque millia
partc pateretur. Horum tam fortium virorum et cum rebus suis in pace egressi sunt, usqtte ad Asca-
magnorum reguni apparatum et vires lerra -marlr lonem proficiscenles : ceeleri qui remanserant, sub.
que adesse inlelligens navalisexercitus Babyloniae, jtigo regis et in ejus scrvitulem redacti sunt.
a portu Plolemaidis et ejus impugnatione secessit CAP. XXXV. — Quomodo ammiraldus A.scalonis
ad portum Sur, quae eslTyrus, illic moram faciens, occulle Jerusalem venerit, el Ascalonem tradiderit.
ne rex Magnus reperlos in obsidione Ptolemaidis Rex Baldewinus post baec in manu et cuslodia
navali certamine dislurbaret. Sed lanien aliqui ex. suortim civilate constiluta, Jeriisalem ascendit ra
Babyloniis buzis velocissimis freti, hac et illac me- gloria et victoria ipso nalali S. Thom* apostoli;
diis aquis plurimo inferuntur conamine, si forle ali- ibique Natali Domini gioriose el catlioli.ce celebrato,
qno evcntu cathoiicos viros superare et abduccre exallatuiii csl in vicloria njomcn ejus per un:versas.
691 ALBERICI AOUENSIS cn»
urbes gentilium ; el limor omnes invasit qui audie- A \ erat opporiunilas urbem assiliendi, et suos decollaios
runt prospere illi omnia evenisse; et quieverunt ab ulciscendi.
omni impetu et assullu diebus plurimis. Dehinc CAP.XXXVIII. —
Qualiter ducenla milua Turcorum
solcmniler a rcge Baldewino et ab omni Eeclesia Turbaysel obsidenles, et Anliochiam tendenles,
Pascha Domini cclebrato, amniiraldus, id est prin- Gozelinuscomes insecutus sit.
ceps Ascalonis, nescio spiriiu limoris lactus an Iuterea Malducus, Arongaldus, Armigazi et
amoris divini, dominum regem per secrelarios coe- Samarga, qui, collecto exercilu ducenlorum millium
pil appellare, et cum eo agere de urbis traditione, equitum , Turbaysel obsederant, duobus mensibus
dojiec Jerusalem idein ainmiraldus, fide data et montes ipsius proestdii in virlule nimia suffoderuirt,
accepla, ad regera intravit, omnia ci.eloculus, sicut ul sic putei oborientes et cislernoe aqua deticerenl,
in corde el animo devoverat de urbis traditione, ct et Gozelinum loci defensoiern et cum co inbabitantes
ipsius regis et suorum intromissione, de fidelilalis captivarent. Sed postnimium laboremTurci videntes
devoiione erga regem et suos habenda. Tandein, quomodo nihil proficiebanl in demolitione el cava-
cognila el inventa ipsius pura devotione et animi tione monl.ium, abbinc Antiocbiam profecti sunt
intentionc, fide uirinque confoederatis, decreluro est cura cenlum millibus; centum vero millia propter
primum ex consilio rcgis et suorum principum regem E 13nimietatem et diuturnairi inoram, in qua necessam
J.erusalem remanere; Irecentos vcro ex suis viros vitoe minuebantur, in lerr;iin Corrozan redire deere-
inilitares et belligeros cum ammiraldo Ascalonem verunt. Gozelinus reditum et divisionem illorum
descendere, urbem intrare, et ejus lurres obtinere, inlelligens , insecutus est reineaiiles cum centum et
ct universos cives regi subjugare. Descendenles ita- quinquaginta equitibus et ceiilum peditibus; ac in
que sicul decretum erat, porlas intraverunl auxilio impetu subsequentes ac retardatos, et vehiculis
el conseiisu ammiraldi, moenia apprehendentes, cibarioruin inipediios incurrens, mille detruncalis,
civc.s regis dilioni subjicientes. proedam magnani cum spoliis in praesidium abduxit.
CAP.XXXVI. -•- Legalio Baldewini comitis ad regem CAP.XXXIX. — De centum millibus Turcorum, qui
Baldewinum de adventu Turcorum, el fatna filii filium Brodoan, principh Alapim, obsidemnequiter
Babylonii regis, Ascalonem despendenlh. jugulaverunl.
Nec niora, cum preeriicti niilites urbem oblinuis- Cactera vero roultitudo centum millium Tureorum
scut, el rcgis poteslali ex niaiiu animiraldi omnia Alapiam pervenienles, Brodoam principem civitatis
conliilissent, rcx vero in Jerusalem in polentia el precati sunt, ut uxores filiosque teiieros ac filias ad
gloiia niagna residerel, lcgali B.aldewini de Burg ad luendum susciperel, donec eventum victorioe suae
regem introeuntes, in lioecverba loculi sunl: Turci Q , yiderent. Sea his refutatis, quia pax inter eum et
a regno Corrozun, egressi in virtule tnagna ducenlo- Tankradum eral, lioe tantum promisil eis quod nulli
rum milliutn robuslorum eqiiiium, prwsidium Tur- parli hinc vcl hinc auxilio haberetur, el hac de
baysel obsederunl, terratn prwda el omni exierminio causa filium suuni obsidoro eis fecit. Turci vero
Chrhtianorum depopulanies. Qui assumplis viribus filium illius tenentes, post paululum pactuni Qdei
equilum et pedittiin, usque ad locum, qui dicitur praevaricanles, filium illius se decollare conslanler
Solomc, descendit. Ubi, cum diebus aliquol moram attestati sunt. nisi eis foret auxilio et filios ac filias
ageret propler copias Turcorum, ,qui a Damasco cum uxoribus el sarcinis. suis in.tra moenia reser-
convenerant ad obsisiendtim sibi, crudelis fama in- varct, propler dubium belli eventum. Quod cum
notuil quomodo filins regis Babylouia: Ascalonem ille negaret propter foedus quod pepigerat cuni
«lcscendissel, ut in ea ropcrios milites Christianos Tankrado, filium ejus in oculis patris et omnium
expiignaret el urbem suae poteslati relocaret. sttorum aspectu, capitali senlentia iiiteritnere 11011
CAP.XXXVII. — Rege Baldewino Ascalonem descen- abhorruerunl. Decollato itaque lam impie et dolose
denie, regis Babylonii ftlius a civibus inlromhsus, (ilio Brodoan, Caesareatn Pbilippi profecli sunt, quaa
Chrhtianos ibi repertos occidil. sita est juxta roontana Gybel, ab Aiiiiochia diei
Quibus rex auditis, iler dislulil el Ascalonem re- D unius ilinere : ubi fixis lenloriis suoer fluvium
diil, si forte suis subvenire possel. Vcrum cives qtii Farfar, hospitali sunt.
urbem inhabitabaiil, virtuteni Babylonia: adesse in- CAP. XL. — Baidewini regh et Ghri-
Gongregalio
tuenles, et regis Baldewini absenliaui, quadain die siianorum principum facla Anliochim conlra Tur-
convenientes, ammiralduiu in ore gladii percusse- cos.
runt, et filiuro regis Babylonioe,aperlis portis, uibi Gozelinus audiens Turcos a Turbaysel, quae est
immiserunt. Qtii inlromissus, priusquam rcx Balde- Bersabee, Anliocbiamdiverlisse, curocenlum equili-
winus fines Ascalonis attingerel, milites caibolicos, bus et quinquaginla pedilibus ad auxilium Tankratli
qtii per rooenia diffusi erant, exlerritos et subilo1 Antiochiam sine aliqua dilalione acceleravit. Acce-
expugnalos, universos in or-e glatlii occidil; civita- Ieravil elBaldewinus de Burg cum duceniis eqtiili-
tem vero, scris cl ouini cuslodia Sarracenoiifm mi-• bus et centutn peditibus ; Paganus eliam de Soror-
nuil. Rex igitur Baldewinus, accelerata via, tit in- gia cum quinquaginta equitibus el triginta pediti-
teritum suornm comperil , et urbem ex perfidiai bus ; praelerea Hugo de Cantalar, scilieet de prae-
civium amissaro, Ammiralduiii quoque in fraude: dio Hunnine, cum suis sociis auxilio adjunclus est.
pcremptum, Jerusalem repedavil; qtiia nulla tunc3 Venit et Richardus, pracfcclus civilalis Marcsch,
«15 HiSTORIA IHEROSOLYM. — LIB. XI. 694
eum sexaginla equiiibus et centtim peditibus ; ilem A utrinque tres acies Cbrislianoruih niniium avideecaedis
Widp deGresalt, WillhelmusdeAlbin, Wido cogno- bostium, supra modum viara acceicraverunl adver-
mine Capreolus, princeps civitalum Tarsi et Ma- sus hosliles cuneos. Sed nimis a societate prolon-
mislree. Venit et episcopus Tarsensis, episcopus galee, immoderato grandine sagitlarum vexatee, in
simuldeAlbaria ; Willhelmus pariler filius comilis luga ad exercitum sunt reversoe, plurimis vtibicralis,
Northniannorum, deminium habens civitalis Tor- pariler pluriinis cum equis et mttlis et omnibus spo-
losee, quani Tankradus Bertranno absiulerat, eum Iiis relenlis. Videnles aiilem Baldewin.usel Tankra-
suis sequacibus socialus est. Engelgerus, praefeclus dus suos beHo defecisse, et usque ad exercitu.iu
civitatis Femioe, cum ducenlis equilibus venit. Ve- in fugam remissos, prolato signosancteecrucis, cont,ra
nil el Bonaplius, civitatem tenens Sarmil; venit et iuimicos m spe salulis et vjctoriae laxis frenis Tur-
Gudo cognomine Fraxinus, lenens civitatem Harich; cos impetu adeunl. Sed Turci solilo more equorum
Roberlus siinul de Sidon, Ralgerus de Motumarin, cursu per centum et centuni, per.mille et mille,
tenens preesidiumHap ; Piracius Talaminiam lenens. nequaquam beljum secum commiliere passi sunt-
Veneruiit et Paneras et Corrovasilius de civitate Quadam vei;o luce exorta, Tu.rci consilio inito, in
Crasson ; llrsinus. quoque de montanis Antiochioe, lerraii) Corrozanreversi s.unl, co quod nihil Antiocliia3
Anlevellus eii.am et Leo frater ejus. Venit et Marli- " nocere poluerunt, et Chrisiianorum virlus illis
nus conies Laodiceee, quam Tankradus, ejeclis et obviam facta sit, nec bello nec sagittis absterreri
expugnalis mililibus imperaloris Greecorum, swo poluerit. Acta sun.t hoec in festo S. Micbaelis ar-
jtiri mancipaverat. Venit et Roberlus de Veteri cbangeli tempore aulumni, quando universae fru-
ponte, qui miles egregius et indefessus, soepius ter- ges meti et colligi solent.
ras genliliura militari manu depraedalus esl. Hi CAP.XLIII. — Ubi Tankradus post discessum Turco*
oinnes milites Tankradi, de regno Antiochiae uni- rutn prmsidium Gerez mullis diebtts obsedit.
versi congregati suiit in civitate regia. Illic pariler Hoc eodem anno Tankradus post discessum regis
rex Baldewinus festina.to ilinere post conlritionem et caeterorum magnorum qui sibi in. auxilium con-
suorum in cjvitate AscaJone ab Jerusalem descende- fluxerant, vires suas relinens, in mense Octobri pree-
ral ; et cum eo Berlrannus, Eustachius Granarius, sidium Gerez, quod dicitur Sarepla Sidoniorum, eo
Walterus de S. Abraliam, dominus qaoque patriar- quod subj'ectum regi Sidonis quondam fuisset, in
cha Gobelinus, et caetera mullitudo fidelium, qui ad manu potente obsedi.l. SedTurcorum armis et custo-
qiiatuor millia in loco eodem in manu forti con- dia uiunitum reperit ; turrium quoque et murorum
iliienles, pernoclaverunl usque ad mane. Mane au- p aedificiis firmissinium undique reperlum esl. Dista-
lem facto, usque ad castellum de Giril profecli bal enim lioc preesidium vix expugnabile sex millia-
sunt. ribus a civitate Alapia, quam Brodoan suis armis
CAP. XLL .-r- Quod sedecim millia Chrisiianorum tuebatur. Tanlcradus videns preesidium firmissimum
cQiilra Turcos acies direxerinl, tnulta fatne peri- et defensione Turcorum lutissimum, per dies plu-
clitaii. rimos machinas et lormenla Japidtim fieri constituit,
Terlio vero die postquam ex omnibus locis et , quibus undique in duodecira partes suos circa prae-
castellis in unum convenerant, ordinalis aciebus, Sidium constituens, nocle a3 die lurres et muros
Caesaream viara instituerunt, ubi Turcorum copioe, comminuens oppugnabat. Circumfodit etiam idem
sicut arena quee est in., liuore maris, congregaiee Tankradus suos vallo tulissimo, quod et vigili cu-
sunt. Erat autem exercitus Christianorum ad viginti sfodia munivit, ne subito bosles callide ad euiTi
sex millia equilum et peditum, virorum bellalorum. vel- suos in obsidione divisos irrumpentes, bel-
Videnles Turci quia Christianorum virtus, appro- lum cum eis commilterenl, et sic faeile expugna-
pinquassel, alteram in ripam fluminis Farfar trans- rent.
ierunl, et lenloria illic in spatioso loco reposue- CAP. XLIV. — Ubi Tankradus urbe Gerez tandem
runt. Quo in loco sedecim diebus utrinque inorani D multis aiiibus devicta, regioiiem illius tolam obti-
fecerunt. Sed Chrisliani minime ciim Turcis slabili nuit.
bello comroitlere poterant, propler illorura miram Sic Tankradus ingeniis suis muro et lurribus
hacet illacper agros discursionem et circumvaga- applicitis, et in tutamine valli suis constitutis die-
lioncni, quam in CJiristia.nos eqnorum velocilate bus mullis, ruinam preesldip inlulit, dum quodam
moliebantus'. El cogebant iidem Turci universas die Dominico post Natalem Domini, magislra arx
urbes et mimitjones , in circuilu roagnis minis el crebro iclu lapidum quassala corruil; et ab allo
terrpribus, ne quid venale Chrislianis afferrelur. cadens lurres duas, quee ilii erant collalerales, casu
Qiiapropter sex diebus tanla penuria panis, et proe- suo et pondere inlolerabili comminuit; et sic Tan-
cipue equorum pabuli sunl arctati,.ut ampliusraille kradosuisquesequacibus aditum patefecit. Tankra-.
fame et pestilentia perjclitari viderenlur. dus nunc amplius et validius quam solebat liostes
CAP.XLII. — Quod swpius ulrinque ordinalis aciebus in praesidio urgebal, et sculorum testudine.ad eos
Turci fugam inierini. introrsus venire facie ad faciem contendebat ; sed
Quinta decima vero die rtirsus Cbristiani agmina adhuc proemagnitudine lapidum, qui aditus occu-
ordinaveruni: ordinaverunt et Turci. Ordinatis itaque pabant, ingredi confldenter neqtiibal, el propler
m ALBERICl AQUENSIS m
infesla jactila qtiae a Turcis emissa obsistebant. j/^ eis moram diebus aliqtiol obsidionis facerent, pltiri-
'furci defensores prsesidii, videnles ruinam suarum mum opere ellabore gravali ^unt. Fessis itaque et
lurrium, et quomodo Tankradus eos longo tempore exhaustis via dilficili et opere et somno gravi im-
ebsedisset et adhuc obsidere decrevisset, donec mersis, in prima noclis vigilia Turci ac Sarraceni
praesidium caperetur, dexlras sibi dari poscunt ; et cuii) multis millibus in caslris eorum ex improviso
ostro coelerisque pretiosis in auro et argento ab adfuemnt, pariterque universi defensores e preesi-
eo sumptis, a preesidio exeuntes in ejus polesla- dio erumpentes, signo et vociferalione aodita,
lem reddunl. Et sic Tankradus hujus preesidii et et usque mane diuiicanles centum pedites de-
lolius regionis possessor et domiiialof faclus est. truncaverunl. Ammiraldus vero graviler vulnera-
CAP. XLV. — Quatiler Tankradus aliud prwsidium, ius, vixevasit cum decem militibus, sed quingerili
nomine Vctule, obsederil, ammiraldo quodam sibi milites in falsa fide praesidium cui* Sarracenis
eonfwderala. intranles, a duce et ammiralda suo sequeslrali
Eodem anno lempore Quadragesimali Sarepla ca- sunt.
pla, muris ci turribtis reaedificalael custodibus mu-
siila, castellum.quod diciiur VetuJe, silum in mon- CAP. XLVIl. — Quod Tankradus obsidione lonaa
lanis in regione Gybel,"Tankradus collectis viribus j urbem Velule et omnem illius regionem oblinuit.
obsedilspatiolrium mensiiim; sed inunolalereinob- Tankradus semper imperterritus obsidionem ma-
sessum reliquit propter difflcultatem locorum et co- gis firmans, mangenas duodcciro ad urbis mcenia
pias Sarracenorum, qui hac parte abundanlius roora- applicuil, donec barbicanas el lurres, spalio unius
bantur. Obsidione igiturlocata, praedascircumquaque mensis quassatas, usque ad interiora praesidii
contrahebant, gentiles captivabant et plurinia damna peiforavit. Videntes autem defensores quia jaclus
inferebanl. Tandem quidam ammiraldus, videns lapidum nequaquam susiinere possent, in cujusdam
regiones graviter ab exercilu Tankradi vastari, pe- noctis silentio iguem quibusdam ligneis eediliciis
pigit focdiiscuni eo ne sua deproedandi^causa in- imniillenles, diffugio elapsi sunt. Tankradus videns
grederetur; et ideo inobsessum locum proesidii proesidiumigne conflagrare j'am vespere faclo, vi-
obsiderel, co quod nolas haberel semilas, quae ros vero aufugisse coinperiens, cum sociis audacler
investigabiles a Gallis nulla possent arle depre- ingressus est, et turres suo salellitio muniens, rc-
bendi. Quod el aclum cst. Nam Tankradus cura illo gioiiera ccepil expuguare et subjugare,
Jfoedereinilo, decem equites, ceiilum pediles illi in CAP.XLVIII. — De obilu Bcemundi dueis.
auxilium constiluit, quatenus ejus conductu et no-
tilia Iocum inobsessum praeoecuparet, nullum il- C Hoc in anno Boemundus avunculus Tankradi,
lic exiium aut introiium fieri paliemes. segriludine correptus, vita discessit apud Bare ci-
CAP. XLVl. — Ammiraldus idem cum Tankrado vitalem, ad ecclesiam B. Nicolai calholice sepullus,
Velnle obsidione cingens, civibus [urbe eruimenti- lempore quo Henricus V rex, imperalor IV, Romas
bus, vix fuga elapsus esl. plurinios sibi resislenles hoslUi impetu in ore gladii
Ammiraldus mililibus Tankradi secum assumptis, crudeliler edomuit; regnumque et iniperium ex hee-
quingeniis vero suorum ascilis, difBciHa obsedit reditario jure antecessorum polenler et gloriose
loca, ubi hospiiia cfmaiisiones acdificanles, ut iu relinuit.

LIBER DUODECIMUS.

GiEUTPRiMUM. — Qualiter rex BaldeWinussuper D CAP.II. — Quod Tyrii conlra regem cum principe
obsidiqne tyri consilium inierit. Damascenorum fwdus inierunl el pepigerunt.
In anno secundp poslquam Sidon capta est, et Talis aulem fama ul in auribus Tyriorum inso-
Tankradus Sareplam percussit et oblinuit, rex Bal- nuil, veliemenler perterrili inierunt foedus cum
dewinus convocala o-mniEcclesia Jerusalem ab uni- quodam Doehino.principe Damascenortim.ul tulelam.
versis locis quae sub nianu ejuseranl, iniil consi- et solatium ab eo consequerenlur, et tbesauros ci-
Iiuin qualenus obsiderel Sur, quae adhuc rebejlabat. vitalis, et quee habebant preliosiora in .custodia et
et conchrislianis Iralribus lerra marique calumnias conclavi Damasci ejus consensu ct lic.enlia deporla-
inferebat, el a, tributis. et paclo recesserat in omni-. renl. Rogaverunt eliam ut eis viros sagittarios et
bu3 quee regi promiserat mentita. Universis. vero defensores urbis in auxiliiini mitteretin conventione
admonitis, ac voluntariis ad h,ancobsidionem inven- solidorurn, viginti milliura byzaniiorura sibi suisque
tis, dies slatula est qua convenirent, et ex decreto dare promitlentes.
jegis positis tentoriis moenia vallarent et coangusta-
^'ent.
 607 HISTORIA HIEROSOCYM.— LIB. XII. B§8
CAP.III. — De Reinfrido milite Chrhiiano, cujuis J\ effusione suffocabant. Quodam denique die post
conduclu nobiles Tyriorum a rege calenali sunt. plurimos assullus et diutinos labores, dum paulisper
IIoc itaquepacto utrinqile sub fide data acceptco a foris respiraret exercitus manusque contineret
et firinalo, Tyrii cives quemdam Reinfridum no-- abelli opere, deintus vero Tyrii et eorum Turci
mine, virum Clirislianum et illtistrem miliieni regis.i, miliies silentium lenerent, sed lamen consilium
mille byzaniiorum pracmio promisso et dalo conve- iniissent quatenus in momenlo a portis in inipelu
nerunt, quatemis ejus conditclu in Damascuni sar< - castra regis irrumperent; mox armis resumptis,
Cinas thesaurorum suorum pacifice transferrent, eft lorica et galea induli, subilo quasdam portas ape-
sine impedimenlQcum camelis et vehiculis repeda- rienles, in lriulliludine gravi in apertam camporum
rent. Reinfridus vero vir Je?is et non mullum pen-- planitiero, quam rex el exercilus nnnc belli imme-
sans, si fldein erga gentiles et incredulos violaret,, mor habilabal, usque ad loca lentoriorum concur-
universa regi delulit, ac diem qua transiluri erantt rere ausi sunt, plurimos sagitlis transfigenles, ct
in Damascum cum universis copiis ct rebus pretiosis5 clamore magno el horrisono lolum exercitura com-
propalavil, asserens regem haec omnia posse capere; moventes. El ecce sine mora universi mililes Christia-
ac retinere sine contradictione. Hoc rex audiens,, norum altoniti, e cunctis castris in armis el lanceis
sine mora peditibus ac mililibus ducenlis accilis,, -S loricati in faciem illis advolant, el hinc el illinc
jussit viam obsidere et caule observare per quasi pluriina fortiludine contendenies; sed landem
semitas viri Damascum cum sarcinis profecturii Chrisliani proevalenles, Tyrios in-fugam versos in
eraut. Et ecce in sileiiiio noclis, cum omiiia solenti portam coegerunt, sicul utrique, hi fuga veloci, Iii
quiescere, Tyrii cum camelis suis, ineompulabilii celeri insecufione permisti, polcnter urbem ingressi
auro, argento, ostro et quibusque aliis pretiosis or- sunt. Turci Tyriique Gallos jam secum urbem in-
nalis, conductu praefati Reinfridi viam Damasci ve- trasse contuenles, reversi sunt in faciem se a lergo
nerunt. Cum subilo regis insidioein eos irruentes prementium ; et forlilerobsistenles ac moania ascen-
alios occiderunt, alios lenuerunt, et thesauros infl- dentes, exercifum adhuc inlrare contendeiiiem
nitos cum purpura pretiosa et serico varii coloris et omni armalura jaculorum reprimebant, quousque
operis rapientes, cum ipso Reinfrido, in vehiculis in virtute sua proevalentes portas clausenint et cir-
caineloruro el mulorum abduxerunt ciler ducentos inlra muros retinuerunt. lltic WIl-
CAP.IV. — Quomodo princepsDamascenorum Tyriis Jhelmus de Wanges, milesgloriosus el nobilis, iteni-
subvenerit, el qualiter eosdemrex obsederil. que Willhelmus miree audaciee et uiiliiaris fainaa
Thesauri roiriel inaudi-i illiccapli stinl, quos rex cum cgregiis sociis equilibusel pedilibus capti, seu-
liberali manu mililibus Jonga nunc indigentia op- tenlia capilali perierunl; ceeleri icoiuplures vinculis
pranis benigne largitus est. His ila captis, bis oc- calenarinn asfricti srini.
cisis, paucis vero elapsis, Dochinus, apud quera CAP.VI. — Tyrii duas machinas Chrislianorum pke
sperabant refugium, valde molcslatus, sine mora et sulphure mirabiliter combusseruttt.
quingenlos milites in sagilla el arcu peritosad ur- Deinde post dies aliquot videns rex assullu et
bem Tyriorum direxit ut proevenirenl regis qbsidio- lapidum lormento se civibus el muris prorsus non
nem, et regi suisque ab urbe resistenles, in conven- nocere, duas fleri conslituit machinas muros plu-
lione solidorum civibus subvenirent. Rex: itaqtie rima alliludine supcreminenles, ac componi ordine
Baldewinus in virlule et apparalu decem miliium a diiorum ccenaculoruro : quarum una ex sumpiu et
Jerusalem descendens in vigilia S. Andrese aposloli, laborc Eusiachii Granaiii, proeclari miiiiis ei primi
civitatis mcenia in arido positis caslris occupavil; a de domo et consilio regis, ad unguem construcla et
mari vero in ipso urbis lalere et portunavalis obsi- erecta est. In hac ergo idem Euslachius cum eleclis
dio non magnse virtulis et armaturae fuit. Promiscrat manens lironibus, Tyrios mane, meridie, vespere
enim rex Groecorum, illic per aquas copias adfulu- per urbem gradienles omni generc jaculorum alios
ras; sed hieme iiicumbente, minime collatae sunf. r. interimebant, alios vuhierabanl, per lurres, mceuia
CAP.V. — Quod regeurbem vallante, T.yrii porlis el oronia urbis loca speculantes. Ncn minus al>
egressi, sed mox mirubiliter a rege repressi, quos- altera machina milites regis inibi consliluli, Turcos
dam secumintranles occiderunl. Tyriosqtie impugnabant, et sic eos ab oslio progres-
Rexautem.poslquam obsidionem Drmavitet mu- sos arcu Baleari ferientes perimehant. Tyrii quoque
nimine valli se suumque exercitum circumfodit, ne econtra lapides aplabant ad quassandas macliinas
iinpetus adversariorum ex improviso irrueret, ag- et eas inhabilantes; sed machinae coriis laurinis,
gressus vi urbeni, turres et moenia omni genere caroelinis, equinis, cralibns vimineis vestitae, jacltts
bellico oppugnavit, de die in diem crebris assuilibus lapidum palosque ferreos et ignilos illaeseeet immo-
ilerafis. Turci vero, qui in grandine sagiltarum biles sustinebanl. Tyrii, cernentes quia hoc modo
confundunt et<resistunt, econtra per mcenia et tur- machinis nocere nequibani, alia arle machinas at-
res diffusi, strages et gravia vulnera Ghrislianorum terere conati sunt. Arborem procerae altitudinis
non parce mulliplicabant, et ad portas el vecles fuiiibus erigenles, circulum qiienidam ampium ei
ferreos concurrenlium muliitudinem; lapidum in- spaciosuro in modum coronee e» grancli liguo com-
cessabili j'aclu, sulphuris quoque ac picis fervenlis ponentes, suinmitali arboris catenis ferreis aflixe-
€39 ALBERICIAOUENSIS 700
runt;' ac cunitlcm ligneum circnlum in circtiitu A \ heret, quibus inopes roilites et rebus;vacuatosdi(aret
pice, sulphure, cera, adipe, permistis stuppis impin- et deficientes animaiet. Legati vero regis Graecorum
:gnantes, ignique aqua inexstinguibili succendcnies, bcnigiie coniniendali, donisque magnificis ampliati,
usque ad locum murorum, quo niacliina Eustachii Cdiistaiiiinopolitii remissi sunt. Vix vero partes Ara-
sila erat, funibus pertraxerunt. Qui subito nimium biae intraverat, ct ccce Idumoei, quos nioderni vo-
flammivomiis ab arbore in machinam Iaxaiur, quam cant Bidumos, viri niercaiores cuin imniensis copiis
lindique flaromoe inlolerabiles cingentes, gianrii el diversarum niercium in rauiis et caineiis, inier
insuperabili incendio combusseruiit, cuin plurima manus regis et suorum adfuerunt, qui ntillutenus
parte virorum, qui ignem exculere et exsiinguere effugere valentes, omuibus rebus divitiaruro suarum
conali nequaquam evadere poiuerunl. Eodero tnodo t;tm in auro quain iu argento, genimis preliosis,
cl arle regis machina combusta et in niliilum re- oslro diversi generis et operis, pariierque pigmeiilis
dacla esl. Sic machinis liis pariter combustis, ta- exspoliati sunt, piuresque capli, Jerusalem abducti
men rex in obsidione mansil imperterritus, volens in custodiam mancipati sunt, praeda vero et spolia
urbem aul fame aut aliqua arte adhuc edoinare. eorum inter milites divisa sunt. Eodem auno Tan-
CAP. VII. — Legalio Ttjriorum ad principem Da- kradus, qui Anliochioe proeeral, veheuienli infirmi-
mascenornm, et reversio regh in Jerttsalem posl B talc correptus, in Adventu Domini Jesu Chrisli
adventum eoritm. niorte occubuit, et in basilica. B. Petri aposloli
Ad lieec denique regis constantiam ct animtim catholice
inimobilem Tyrii cognoscenles , direxerunl clam omnibus sepullus, planctmu niagnuni reliquit ,
prope positis mortem ejus audieniibus.
legationem Damascum, qualenus Docbinus magnus CAP.IX. — De advenlu Turcorum contra
princeps eis subveniret , magnam illi spondentes Jerusalem,
el quod.rex e conlrario militiam adunurit.
pccuniara el j'urantes se semper in ej'us auxilio Posl morlem tam famosi et bellicosi viri Turco-
cl obscquio permanere. Qui illico viginli millibus
ruinque undique forlissimi expugnaloris, mense
equilum ascilis, per monlana descendil usque ad Marlio novo vere aspiranle, praefattts Malducus, qui
confiniaTyri.ut in crastino regem suosqueincaslris et ipse unusde praepotemibus regui Corrozan erat,
ineurreret, ct sic urbero de manu regis et ejusob-
sidione liberarel. Eodem vero die, quo idem Dochi- asciiis forlissjnris copiis Turcoruni circiter triginla
transire usque ad Damasciim, ut
nus, vel Duodechinus,. coiifinia Tyri per monlana millia, disposuil
cl ipse Turcus et princeps
inlravit, arinigeri seplingenti cum sexaginta probis assumpio Dochino, qui
erat Damascenorum, cxpngnarel civitates
cquiiibus ue exercitu regis, ad quoerenda pabula injuslerex
equorum egressi, irrueruiit casu el ignpraiiter super ( quas obtinebat; deinde Jerusaleiu, si ejus. vo-
armaet vires Turcorum : quiiiniversi in sagiita ei Junlati prospere succederet, ad debelbtndos el ex-
gladio ab hostibus perempii ac detruncati, perie- pugnandos Chrisliaitos pervenirel. Divulgaia autem
lam famosi principis adunatione per regionem civi-
ruiii, proeter paucos, qui vix evadentes, retiilerunt
sunl. lalis Edessee, uuniii Armenii regi Baldewiuo diri-
quoegesta Hoc denique comperlo, quod tot
millia jaro j"uxta convenissent et armigeros mili- guntur, qui omnem rem et apparatum illius decla-
quatenus proevisiset suis convocalis, bostibus
iesqueregis peremissent.rex ev. consilio opiimalum rent, tutius et facilius ad resislendum occurreret. Bex
suorum, qui diutina pbsidione vexati eranl.et rebus nunliorum verbis, illico aplata lega-
et cibariisexhausii, tenloria susiulit, ac die Donii- autem, audilis
lione Anliochiam ad Rolgerum, illustrissimum ju-
nica, quae est anteDominicam Palmarum, Ptolemai- venem el
dem et cseteras civilales pertransiens, ipsa sancta militem, filium soi'oris Tankradi, qui ct
loco ejusreslilutus principatum oblinebaiAiniochiae,
et celebri diePalmarum per porlam, juae respicil
direxit, ul siue intenuissione ad auxilium ejus ve-
ad monlcm Olivarum, per quam el Dominus Jesus1
nire operam daret in paratu armorum et copiis,
asello insidens inlravit, ipse cum suis el una cuin sicuidecrelum fuerat a
principio Chrisiianos Chri-
quibusdam magnificis lcgatisGraecoruin, qui adeura1
T) stianis fralribus subvenire. Rolgertus sine mora,
superveneranl, duin adbuc in obsidione esset, 1 accepla regis legalione , seplingeniis equilibus ,
inlroinissus csl. Egit denique illam sanclam hebdo-
quingeiHis vero peditibus assumplis, ad ipsum re-
Diadam sancta loca perlustrans, in oralione el
et delictorum confessione.' gem veuire disposuil; sed aiiquaiilukini piopter
cleemosynaruni largitione arroa retardatus est. Turci vero viam
Diem vero sancli Paschae in omn.ihonore et gloria1 colligendaDainascum acceleranles, ad mare Galileaecaslra-
propter Iegalos regis Groecorum jussti domini pa- metali sunt, ct preesidium Tabarioe obsidentes, liac
triarchae coronaius soleniiiiier ac regaliter cele-
liravit. parle fluminis Jordanis plurimum temporis ege-
— runl, monlem Thabor occupaules, el undique Cbri-
CAP. VIII. Qttaliter rex Baldewinus Idumwosmer- enim
catores spoliaverit, el quod Tankradus princepsj slianorum habitalionem delere studentes. Jain
Antiochimobierit. in calumniis etpraediset aggravalione Christiano-
Celebratis itaque illic per dies oclo sancli Paschaee rum curriculo Irium mensium polenter obsederant,
oolemniis, assumptis ducentis equilibus, centumn omnia vaslanles, nulli parcenles, nocle ac die insi-
vero peditibus, ad vaHem Moysi profeclus esl inn diis invigilantes, milites Tabariaa crebris assullibus
parfes Arabitc, ul priijdarum aliquid abinde cPntra- el bellolacesscntes. . • ,
1H HISTORIA MEROSOLYM. — LIB. XII. 702
CAP.X. — De mille quingenlis peregniih Chrisliano- A rempli sunt. Gecidil Hlic Reinerus de Brus, niiles
rum, propter auos rex aliriuil in puana ducenlos imperterritus; Hugo, j'uvenis nobilis el railes il-
Turcorum.
lusiris ; aJiique quoruni actus ei bclla laude ei
His diebus nuile quingenti peregrini, qniPaschali memoria dignissima stint.
solemnilate Jerusalem morani fecerant, redilum . CAP.XII. — Rex sedecim millibus congregatis, in sc-
parantes, sed per regionem Su,r transire melueotes, cundo congressu Tttrcos a Jordane potenler effugar
vit-
regem supplici prece conveneruiit, quaienus con-
ductum ejus trans Sur habere niererenlur, ne ab Yix ilaque rege elapso, et Ttirois loca campestria
inhabilaloiibus urbisimpugnarenlur,paruro resisiere victoriose obtinentibus, altera die Roigerus, succes-
SQret liaeres Antiochia:, filius sororis Tankradi, cum
valentes, sicui fessi et plurima inopia gravati. Rex,
videns illoruin redeundi constantiam , trecentis quadringenlis eqtiitibus et sexceniispedilibus adfuif,
ascitis mililibus, viam cum eis tisque ad montana mire molestatus tle regis inforlunio et suoriiin casu,
Sur tenuit. Sed in laiibulo montium potilisper re- el quia(ilineris lardalione heslerno pr;eIio.ei ad opein
iiioratns, peregrinos preemisil ul sic experiri posset esse non potuil. Adfuit et princeps civitatis Tiipo-
si qua virtus civium Sur ad inseculioncni Christia- lis, non minus animo conslernatus, quoniam sic a
lioniin peregrinorum appareret. His vero praemis- g Turcis castra regis coesastinl. Et post pauca adfue-
ruiil plurimee acies Chrislianorum navigio usque ad
sis, milites civitalis Sur ad quingeiUos egressi, pe-
Plolcuiaidem advectae; qupruni ex omni parte tam
regrinos procul ab urbe Iranseuutes, ad trucidan-
dum el caplivaiultiin inseeuti stinl roulla vocifera- mari quam lerra affluciitium sedecim millia in untim
tione et tubarum strepilu ad perterrendos illos collecia suiii. Rex tol milJibtis in brevi congregalis,
intonanles. Yerum rex, atuiila hac vociferatione, a Turcos adhuclrans iordanera in sua feritate persi-
latibulo et insidiis velociter exsurgens, mililibus in slenles aggredi slaluil ex consilio omniuin qui ade-
tergo adfuil, pliirimam ceedem exercuit, quousque ranl, qualenus in capile corum, Deo auxiliante,
Swraeeni victi et atlriti ftigam ariipientes, Stir redderei niahiia, t[uod sibi suisque et universae re-
tiam remensi non prius portas introierunt quam gioni inferre conati sunt. Veruiii Turci audito regis
ducenti ex eis capti et atlriti suiil. Peregrini hac adventu el volunlale, a loco ct regiane Jorclaiiis
sola die via coniiiicala, aJtera atiieni die audita recedenles, Romaniam ingressi siint, regis Graico-
Ttircorum preesentia cum lo.t millibus, inito consi- rum caslella ct civitates plurimas obsidenles el ex-
lio, Ptolemaidem reversi sunt, illic cum rege moram pugnantes. —
facienles. CAP.Xlll. Quomodo conjux ducis Siciliw ad thar
P lamum regis Baldewini cum magno apparalu pror
CAP. XI.—Bex cum Turcts congrediens, fuga dilabi- pcravit.
lur, quibusdam suorum in bello cadenlibus. Regedehinc cum onini manu sua ab inscciilione
Rex igiiur inlelligens Turcorum auriaciam ni- hostiuni Ptolemaidcm reverso, inense Augusto in-
lnium aggravasse, longe latcque pracdam contra- choante, pervenil atl aures regis quoroodo nobilis-
xisse, ab assultu raro quievisse, vchementer indi- siina conjux Rolgcri ducis Siciliae, fratris Boemundi
gnalus convocat universos qui erant in circuiiu niagnifici principis, post Gbilum et exsequias preefali
Jerusalem et omnium civitaium quas possidebal, niariti ad ihalamum regis magnopere properaret in
et ad septingentos congrcgans eqiutes, peditum apparatu copioso magnarum divitiarum et pluriroo
qualuor millia, peregrino exercilui jtirat et conie- miliinin coiuilatu. Fuerunt ei dtiae iriremes, singulee
slatur non ultra Rotgerum et renioios conchrisiia- ciiiii quingenlis viris bello doclissimis, cuin navibus
nos piincipes praestolaii, nec Iongius pati Turco:- septem, auro, argenio, oslro, geromaruni vestium-
rum arroganliam el calumnias. El stalim a Plole- que preiiosaruin multiiudine onuslis; preeter arma,
maidc lam novis peregrinis quam caeteris asckis, loricas, gladios, galeas el ciypeos auro fulgidissimos,
trans Jordanem castra figi staluii, ipso natali apo- el.preeter omnem arinaturam.quain ad defensionera
slolorum Petri et Pauli, eo videlicet in loco, quo r. navium solent viri potentissimi comparare. ln ipsa
hactenus Turcorum per prala amoena el volupiuosa denique nave, in qua proedicta niatrona manere de-
ponebantiir lenloria. Turci vcro astuti boc per creverat, malus auro puiissinio leclus, procul ra-
latores comperto , lenloriis sublatis, in roonlem dios ad solis clarilalem exerebat, el utraque navis
Tliabor secesserunt, acsi regem metuentes elfugam comua auro et argento fabriii opere veslita, specla-
maturanlcs, cum eo bellum committere non aude- cttlo admiralionis omuibus erant ea intucnlibus. In
renl. Sed vixponebaniur lenloria, et ecce Malducus una deseptem navibus viri Sarraceni et sagiitarii,
Dodechinusqtie cum universo comilalu sttoriim viri forlissimi el clarilaie preliosaruro vestiuro ful-
eruperunt a montanis Thabor, ut arena maris for- gentes inerant, dono regi adducli, et qui nullis iu
titer irruentes arcu et sagitta in caslra regis ei regione Jerusalem sagiitandi arte inferiores habe-
suoriim, gravi bello el vtilnere atroci proeliantes et reutur, Hujus ilaque malrouoe advenlu el gloria au-
Christianis acies impugriantes, donec rex et lota dita, rex tres naves, quas vocanl galeidas felas
manussuorum viin lot rnillium suslinere non va viris cgregiis el marino certaniine perilissimis,
lentes, sed fugam ineunles, ad mille quingenlos misit illi in occursum; sed ventorum lurk.inc. mari
occiderunt, proeler equiies, -quoruro trigiula inle- inlumesceale, noquaquamiUi occurrerc aul sociari
703 ALBERICIAQLENSIS 704
poluerunt. Ventoriim enim poteniia naves longe A , non post mullor dies, et post lerribiles assultus,
jactalu:, landcm portu sinnque Ascalonis vespere niagistram porlam urbis in virlule nimia assilientes,
sunt receptae circa horam nonam, nequaquam natilis mililibus Graecorum.viris effeminalis parum resi-
valenlibus attt frustra conantibus iter per aqtias stcntibus, in securi et ascia jamiam comminuentes,
tenere, propler venlum qui cis nimium contrarius defensoribus landem fessis, titiaiiimiler irruperunl;
repugnabal. el in universos lam cives quam peregrinos sagitta
CAP.XIV. — Citni qttali gloria rex eamdetn tnairo- et arcu irruentes, non roodicaro caedem operati plu-
nam sibi copulaverit, mititibusab ea largiter remu- rimos abduxerunt, universaque pecunia et
neratis, quaeibi
pretiosa reperla siinl, ab his saevis praedonibus
Ascaloniloe, viris Chrislianis semper infesli, mox transportala siinl. In eatlem vero civilate
Chrislianorum signis recogqilis, in galeidis ferralis quidaro de
exercitu Cliristianoruui hospitalilatis gratia moram
<:t armis occtirrere et confligerecum eis accelerant.
facienles, atl quadraginta captiet decollati suut; scd
Sed, posiplurimamconlenlioiicm.euilrinqueseepius non sine plurima sui sanguinis ultione, quia inacsiiV
factam inciirsioiiein, una cxgaleidis Ascalonilarum, mabili virtule et bello a porta, ad quam defenden-
qiiinquaginla milites coniiuens attrita cl subracrsa dam locali erant, multis Turcis repulsis el oecisis,
est, coeleroe el
expiignaiac repulsae sunl. Nec roora, B invicli persliterunt, quousqtte ad porlam
Chrisliani ex omni parie preevaleutes in victoria, el Graeciluebaiilur adversarii quani
immissi sunt.
in unum coadunati, Deo prosperante, tranquillo
ventorum flumine relalo, et omni furore maris se- CAP.mare XVI. — De seplem miltibus Christianorum, qui
transeunles, omnesnavigio perierunt.
dato, in virlute a
magna porlu el slalione Ascalonis Quidani auteni circiter septem millia, redituni pcr
6tint egressi; sicque pacifico navigio Plolemaidem viaro maris
est. Nec rex adventu tam conlinuanlcs, el prosperis velis ac sine
pervenium mora, glorio- turbine naviganles, in festo S. Marlini ad pcrtum
sre matronae cognito, ctim omnibus primoribus re- et sialionem insulae Cypri applicuerunt, anchoras
gni sui el universis pueris domus suee, in vestifu suas in
diversi generis et pulcliiitudinis, in I;egio ctiliu, iu navibtts profundum jacicntes, ct in ariduin ab ipsis
clesceiidere festinantes. Ncc mora, vcntus
et
equis mulis, osiro et in
argenlo fulgentibiis, tubis fortis ac vchemens, qualis pcr annos
et in oroni dtilcedine niusicorum e navi cgredienti phuimos non
esl auditus a naulis, mari incubuit, niotuin el fer-
adfuit. Sed et piateee mirificis el variis tapelibus vorcm inlolcrabilem rcddidit, naves quassavii, funes
straloc, vici purpurcis velis adornaii in lionorem lain iiavium suo
impelu allrivit, anchoras a profundo
nobilissiinoe, cl thesaiiris famosissimac matronee, ru- sic contra naves ampliavil, ut
sustulil, proccllas
tilabanl, sicut decet rege.s in omni gloria et pompa G navis in navem discurrens sine
remige mutuain clis-
cxaltari. Cuiii hac itaque jucundilale el laude ea solutionem
palerelur, el sic lola illa coiigrcgatio
inducla, ct regi stabili conntibio copulala, implia- Chrisiianorum cum universa suppeilectilc niisar?
iuin niagniis apparalus ornalusque faclus est in subniersione nbsorberetur. Nulli evaserunt
praeter
regio pahiiio civitatis per dies aliquot; thesauri tliias buzas, quae de nuniero iredecim navium erant.
plurimi ab ea in aerarium regis translati, quibus Crasiina autein, mari a feritatc sua sedato, tot millia
multum rexet universi, qui bellis Turcorum arma
nnnc maeslimabiliier relevaii et ditati corporum nobiliumel ignobilitim crebra illitis itmn-
amiseranl, dalione in aridutn sunl ej"ecta, tit vix tritim hebdo-
suni. llis jain nnpiiis finitis, el rege Jerusalem cuin niadarum
curriculo sepuliura pcr camporuin p!a-
sponsa sua ascendere disponenie, Rotgerus in An- nilieni illic a fidelibus condei'enmr.
a
tiochiam, beiiignc rcge comincndalus, viam insi-
sterc disposuit, cui nova regiua mille inarcas argenli CAP.XVII. — Quod mtlilcs Baldewini regis navali
praiio conlra Babyionios gloriose deeertaverint.
cum ostris pretiosis, cum byzantiis qiiingenlis, cum
In anno secundo posl nuptias regis Baldewini.
mtilis el equis egregiis donocontulil, procler grcga-
rios mililcs, qui a longinquo rcgi ad opcinconfluxe- exercilus regis Babylonise copiosus navaJi advenlu
r. iisque Sur allapsus est in Assumplione B. Marioe.
ruiit, quibns non inodica prannia auri el argcnli
LJbiinsidias Christianoriini alii molientes, alii re-
pariter collata suiit.
riim niercationem facientes, posl terlium diem Nali-r
CAP. XV. — Ubi posl redittim Chrhtianorum Turci,
devastanles lerram Grwcorum, urbem Stamiriam vitalis ipsius Virginis jaiu mora facia, redilum para-
subverierunt. yerunt. Pfolemaidi vero appropiames, ordinaverunt
Sic quibusdam ad sua redirc fervenlibus, quidam navales acies, omni armatura adversus Cbristiano-
viam per Romaniam in arido insistentes, civitalem rum vires munitas : quaruin dtiae majoris virtutis el
Stamiriam applicueruril, qui a Greecis, viris Chri- muliitudinis post tergtim custodiam agentes, sed
siianis, itiomni aciminislralione necessariorum cle- niiniuin rebus et liominibns occupalee, a longe plus
inenler hospiiio suscepti sunl. Nec niora, Turci, qui milliari subsecuta; stinl. Cives vero et regis mililes
a rege ex Galiloea fugati, civitales el muiiicipia re- Plolemaide, qui solilo more qnolidie per nicenia
gis Groecorumexpuguaia el altrita, praeda et spoliisi diffusi erant, infuenles veJa et roalos gentilium Ba-
in niliiltim redegerant, e.jusdem civilalis roceniai byloniam remigantiuni.staliin loricis cl galeis in-
nggressi, obsidionem iu circuitu locaverunf, pluri- duli, Iribusque galeidis circilerquadringenli invecli,
niam vim. ifinnsct Iprrnros r.ivilitis infereiiles. Hinc iindis inferiiiuiir ut naves subsenucnles' alimia Jjel-
 7'0S HISTOKIAillEROSOLYM — LIB. Xlf. 7nrt
lica arfe vexalas caplivarent. Navis vero ex duabus, j\ lilis iiilenlus haberelur, subilo iransfoderent; et
qtiae nimis onusla erat armis el populis, effugere sic ai) eo dona recipere mererentur. Imroissi igi-
minime valens, pluriina defensione armorum ccepit lur elam oratorio Malducuin iiuranlcm et coere-
resistere ab hora diei nona usque ad vcsperam : hiouiis sccure insislenlem repentino impetn inva-
Sed tandem posl nimiarn Coedemutrifique illatam serunti qiiem acutissimo ferro pariter trans pree-
coepit viribus delicere, captaque usque ad porlum cordia figemesj baec prorsus ignorantem exslinxe-
civilatis Caipbas perducfa est. Apud Caiphas quidam runl, fugaque elapsi sunt. Docliintis liujus perfi-
Sarraceni capli et vulnerati, cuslodiae mancipali diae el homicidii conscius, licel lum dissimularit,
relinquuntur; incolumes vero usque Ptolemaidem dum a suis rem aclani comperissel, ficlis lacry-
cum sua nave capta transmissi sunt cum pariler mis et planclu maxiroo sine corJis affectione de
vulneralis Clirisiianis quibusdam. Sed vulneralis morle lam magnifici priucipis coepil conqueri, et
Christianis a tribus galeidis expositis, caeteri adhuc morlis illius auctores uscjuequaque persequi jus-
ineolumes Christiani, aliis assuinplis secum sociis sit el invesligare. SeJ fraus illius post iuodicum
in duabus galeidis, navem, queeamplius rebus, mili- apud Turcos ccepit propalari; et ex eo die in o->
libus et arrois onerala et impedila, lardior ibal, in- dia et inimicitias illorum iiicidit, multas insidias
secuti, jam qtilnque galeidis valide assilienles cinxe- B pro sua perfidia prorsus inexcusabili perpessus.
runt. His econtra non minus valide se defendenlibus, CAP.XIX. — De
copioso apparalu gentilium versus
ac omni genere armorum sagittarumque j'aculatio- Aniiochiam, quem Baldewinus rex dhperdidit pef
ne virililer pro anima pugnanlibus, poslremo post suam mililiam.
iiimium bellicum laborem a maiie usque ad medium In anno secundo post necem Malduci Burgol*
diem utrinque gravatis, fere gcnlilium navis, quae dus de regno Corrozan egressus, Brodoan rex
dicilur eatttis, ab eorum manibus defensa el elapsa Alapioe, el Cocosander de civitale Lagabria, cuiii
est. Quod viri et mililes Ptolemaide a moeniblis spe- quadragiuta millibus Turcorum in terram Antio-
culantes, et Chrisiianorum galeitlas defecisse, con- cliiic cum apparaiu magno et inlolerabili arma-
silio faclo, ducenios ad subveniciiduin illis miliere tura profecti sunt, lenloria sua locajites in cam->
constituerunt. Et sic navis undique crebro assultu pestribiis civitalum Rossa, Royda el Femie , qua-
illarum sine inlermissione fatigata ac superata, ve- rum subtirbia tormentis lapidum atterentes ct
spere Ptoleroaidcm vi perducla esl. De Sur, quae expugnantes , Femie vero niillalenus nocere va-
Tyrus dicilur, duec galeidac illis in auxiliuro proces- lerttes, lotain regionero inibi proeda et igne depo-
seranl; sed videntes Gallorum conslantiam et suo- pnlaii siini. Tommosaro, Turgulant, Montfargiam-
rum defe-.tionem, fugiendo in sua reversae suiu. " que civitaies in virtute magna et manu robusta
Eranl hac in nave mille viri pugnatores foriissimi, exptignanies, Wiillielnmm piincipem Christianum
quos lola nocte ex j'ussu regis adcusiodienduin cives de Perce, Iiorumque pracsidiorum prasidem, ca-
muJtis vigiliis et armis obsederunt; et res eorum pliim et vinctum abduxerunt; caeteros in eis- re-
innumerabilesmililibus divisaesiiiil. Ex Sarracenis pertos alios capilali sentcntia peremerunt, alios
alii decollali, alii innumerabili pretio redempti et captivatos tenuerunl. llis in regionibns diebtts
Jaxali suiit. hebdomadaruro undecim consedisse perhibenlur.
CAP.XYHI. — Quomodo princeps Bamascenorum Rex vero Baldewinus Jerusalein lunc niorain facie-
fraude occiderit utium principem Turcorum. bat. Qui invilatus ad auxilium mililum Christi, ciiin
Posl hoccanno sequenti praefaius Malducus, uiius quingcntis equilibus et mille peditihus, et cum
depraepolentibus Turcorum, posl plurimam slragem eo princeps Damasci Dochintts, nunc ipsi regi litle
el caulem Christianonim a partibus Romanioein Da- alligalus, in plurimo equitatu vcrsus Autiochiaiit
mascum rediens, apud Turcos el omnes gentiles no- iler accelerant.' Punclus, filius Berlranni de Tri-
mine et fama exaltatus esl, eo quod prae oronibus pla, quae est Tripolis, adfuit in eotiei» comit»-'
ampliorem lyrannidem in fideles Christi exercuisset. j, lu cuin ducentis equilibus et duobus millibus pe-
Unde Docbinus, princeps Damascenorum, gravi in- diium usque ad civilaiem Tarainriain regia via
vidia el indignalione laclus, omni versutia qua no- profectus. Ubi Rolgerus de A.hliochia et Bakle-
vil interilum illius moliebalur; sed tamen occulie, vinus de Rohas cum decem miliibus cquitum el
ne odium suorum incurreret, a quibus idem Maldu- peditum illis occurentes, el hac i» lerra octo diebu»
cus propler iiiroiam dalioncm suam et militiae stre- inoram facienles caslramefati sunt. Turci regis at»-
nuilatem valde charus habebalur. Quapropter, dum dita praeseitlia el suorutn copiis, ver&us civitaten*
saepe circa mortem illius dolosa machiualione sala- Malalinani in monlana fugam constiitierunt; qtib
geret, nec inier plurimas versulias locus hunc peri- cum eo confligere diffidebanl. Rex igifur,. comperio>
mendi daretur, laudem hanc suee fraudis reperit recessu Turcorum, redire cum suis disponens, uxo-
viam, qua virum mortificaref, nomenque ejus de- rem TSnkradi, quae filia erat regis Franciie, secum
leret. QuatuPr enim milites ex genere Azopart duxil, quae ex regis consilio eidem Punclo copiifala
donis ac magnificis promissis convenit, qtiaienus est, nupliis gloriose et in omni pleniludiue ac pin-
clam eum in armis furlivis in die solemni in se- guedine eelebratis Triplee, quoesibi hoerediiario jure
creto oralorii • sui, dum in cajrcmoniis ritus gen- a p.irenlibus relicta est.
707, ALBERICI AQU.ENS1S 703
CAP. XX. -^. Ubi Baldewino rege redeunle Hierosoly- A mulorum tergo ferebantur, ad mare Rubrum vcnisso
mam, Turci readunalh viribus fvndunlur. pcrhibeiur, in quo ipse et sui a caloribus, qui in
Posl reversiouem regis, Turci sine mora ad Ga- terra Jiac gravissimi sunt, balneando recreati siinl,
Stum, Ilarech et Synar, civitales Gallorum in forti- ac piscibus hujus maris refocillali. tbi in monte
tudine s;ia reversi sunt, lerram invadenles omniaque Sina monachos Deo scrvientes audicns commorari,
illic repcrla non parce depopulaules. Rolgerus et ad eos per devexa montis causa oralionis ct aliociir
Baldewiiius hoc audienles, pluriinum de rediiu regis lionis accelerare decrevit. Sed rogatus eorum min-
turbali suni, eo quod pror.ul jam abiens revocari non tiis ad se praeniissis, roinime ascendii, ne scilicet
posset. El ideo consilio habilo, ne ei nunlios in monaclii suspecti propter caiholicura rcgem a genti-
vantitu dirigerenl, suos lantum ad quindecinrniillia libus de monlis habitalione pellerentur. Abliinc enim
collcgeruiit ex omni genere lani Francorura quam usque ad BaJiyloniain civitatem intra cualuor dies
Ariiiciiioriiin. Erani autem Turci in tres divisi veniri posse referebatur.
socielates super fluvium Farfar, qui inter duas CAP.XXII. — fifa; Buldewinus suorum moniiionibus
civiiates , Ceesaream Stratonis et Fcmiain, facit a monle Sina reverlilur Jerusaiem providus.
alvcuiii. Primo denique diluculo in die Exallationis Veitim, quia sibi vircseratit exiguae, cum quibus
sanctoc crucis, Rotgerus et Baldewinus factisacicbus B usquc pcr loca soliludinis in silenlio desccnderat; el
ipsos Ttiicos aggressi stinl: ubi, proelio cominisso, qiiia iiuiie coepit propler rooras aiiquas plcne adven-
quindcciiii tnillia Turcoruin ceciderunt, pauci Chri- tus ejus propalari, riauiin esl ei ab amicis consilium
slianortim occubuisse reperli suut. Primo exercitu ut neqtiaquam ulterius viam peragerel; sed qtianto-
sic attrilo, Rotgerus ad alterum dura tenderet voci- cius Jcrusalem in silcniio securus repedaret. Si cnim
feralione magiia, universi hostes melu aitoniti, inlroiius aut exitns ipsius regis innotuissel, supra
fugain iiieuiit ad vada proedicti fluininis, ei. undis ceultim millia cujtisquegeneris geitliles et in occur-
involuti el suffocali perierunt. Terlius dehinc exer- suin confluentes in armis undique vias occupassent.
cilus liac calliolicorum vicloria stupefacttis, dum Nuiic vero suorum consiliis acquiescens el a terra
viarum errore diffugium faeeret, forte applicaverunt egrediens in cautela qua noverat, per vallem Hebron'
in regione Camolloe,in valle quadani juxta caslrum el prxsidinm S. Abralioe redire tlisposuit. Ubi cuiu
Malbech. Ubi Dochinus cum octo millibus occurrens suis peruoctans, corpora fessa eibariis tcrroe illius
graviier cuin eis proelialus esi, Iribus millibus ilio- copiose refceil. Dehinc viam quae ducil Ascaloiieni
rum occisis, et mille abduclis captivis. Erant enim insislens, universam praetlam, qtta: per carapesi.ria
iiiter Iios Turcos fugitivos mulii de progenic et Ascalonis vagabatur, in pascuis contraxit camelos
"
sanguine Malduci, qui plurimmn sibi soepe advcrsa- tluccnlos, armeiita bomn plurima, greges ovium ca-
baniur, c!e ejus perfidia et nece iniqua, ul propiuqui prariimque : ctim quibtis polenter et sine pcrsccu
illorum, in terra Corrozan iipud majores cl roiiiores lione Jorusalem reversus est,
querimoniani facientes, et de nece propinqui tiliio- CAP.XXIII. — Quomodo rex Batdewinus Piolemaide
neni exsequenies. Hac de causa Dochinus sempcr aggravatus, pet multas eleemosijnas de infirmiiate
sollicitus cl suspectus, iuiiic regi Baldowino et sit allevialus.
fidelibus Chrislianis foederatus iutcgrius adhaciebat; Post dies aliquot Piolemaidem deseendens, mense
Turcis usqttequaque nocere non desistebal. Martio inchoanie gravitcr coepit oegrotare, el da die
CAP.XXI. — Qttod Baldewinus rex cum manu parva in diem corporis molesiia aggravari. Quare l-iesau-
profeclus sil in montem Sina. ros, quos liabuil. in vasis aureis el argenleis mullis-
In aimo tcrlio postquam rex Baldewinus nupiias que millibus byzanlioruro, pauperibus jussil parlim
supra diclas regaliler celebravit, lempore aulutnni erogari pro peccatis suis et animae suae salule ; vi-
ducenlis equilibus el quadringenlis assumptis pedi- nura, frunientum, oleum et hordeum, quod habeliat
libus, profectus est ad monlem Oreb, qui vulgo in Jerusalem el aliis ;in locis plurimis, itcm paupe-
appellatur Orel, ubi preosidium novum curriculo j) ribus et orphanis et viduis sine dilalione iussil 'li-
diertim decem et oclo firmavit, ut sic poienlius slribui, vitae suoe nimium incertus. Domui quidem
terram Arabum cxpugnaret, el non ujira raercalo- suee parlem conlulit; militibus quoque domeslicis
ribus transitus liine et liinc darelur, nisi ex regis eiadvenis, et cunclis, qui sibi in auxilio militari
gralia el liceiitia; vel ullee insidiae. aut v|res ininii- servieram in couventioiie solidorum, byzaniios,
cortiin subilo adesscnl, quin fidelibus regis in arce atiriim, argentuin et ostra plurima largilus esi.
conslilutis palerent: et sic.ei.regia.arx impedimenlo Oninia debita sua persolvi prxcepit, et conslanier
esset. Sie hujus preesidii munimint: iindique firma'o adnionuit ne animee suoe essenl impedimento. Scd,
ad resislcndum iniroicis, rex, ut novaruiu reriini Deo volenle, qui omnibus pcsiiitentibus dat vilam el
semper eral avidus, sexaginta equitibus illnsiribus mortem transfcrt, liuic jam nullam spem vivendi
secrelo convocalis, viam suam aperuil verstis rc- liabenti, precibus cl lacrymis pupillorumotvidua-
gnum Babylonioe, si forte in caplione Sarracenorum ruin sauilas redditur, et corporis suj debilitalc al-
et ldumeeorum, aut invasione civilaluro aliquitl in- leviala, ex loto alhleia Christi convaluit. Jam enim
sign.e agerevaleret, Etiam deserta loca vaslee solk anlea lam valida illius aegriludine divulgata, nava-
tudinis exsupcrans, in abundanlia escarum, quae les exercilus Babyloniorum, qui Sur appliciierant, ut
W9 HISTORIA HIEROSOLVM.'"—LlB. XII. 715
in ipsius regis morte civilates-Cliristianorum oppu- A aciebus et signis tantilli exercnus, loricis ct ^aleis
gnarent, nuiic illins salule et sanitatis reparatione iiiriuiij aggredienies ijisam civitalem vacuam defen-'
audita, sine aliqua mora viam aquarum in regionem soribus, portas ejus patenles ingressi sunt in virtule
suam remensi, absque ullius contradiclione disces- et assullu el clamorc inaguo : ubi necessariaruni
serunt, rerum eopiam inauditain repererunt in vino, fru-
CAP.XXIV. -^ Qualiter eumdem regem -palriarcha mento, oleo et hordeo, in carneet piscibus, in omiii-
corripuerit, et quod ipsas iliicitas nuplias repudia* bus quee vesci possunt. Auri et argenli el totius pre-
verit. tiosi ornaiiis multuseral numerus.quod ibi repertum
Dehinc rege a languore suo relevato, Arnolfus est. Uhiversi enim inhabiiatores
cancellarius sepulcri Dominici, nunc anlistite Gobe- civitalis, repente
audita fama lani adventiis regis, oinnis
lino mortuo, patriarcha electus ei, eoiistiiutus est.. defensionis el rerumproximi
suartiro oblili, fugoeque lanluin
Deinde Roinam profectus, a Pascliali poutifice Ro-
iiiienti, procul ab urbe recesserunl, solum de vita
mano benigne commendalus, et reversus, et de
et salute curaiiles. Rex et sui curriculo novero die-
omnibus objectis excusatus, dominum regeni ex ilinere et inaeslimabili calore torridae plagee
admonitione et jussioue ipsius apostolici coepit runi,
ul corpora fessa et gravala recreantes, cibis et polibus
arguere ei.monere, praedictain malronam, quam B abundanter reperlis, sexta feria Sabbato et ipsa
duxit uxoreni, a thalarao suo amoveret propter Dominica quieverunl, juxta voluntalem sttani oronia
adullerium, quo iri prima conjuge, orta de principi- facienles.
bus Armeniae, peccavit, eo quod legiiimas nuptias
adiilterinis illius foedavit conntibiis. Inierdixil etiaro CAP.XXVI. — Rex Baldewinus, capta Pharamta,
ilii hac de causa cjuod consanguiiiilalis ejusdem usque admortem wgrolavil.
Dominica vero, die qua medialur jejunium, viri
matronee, ortee de sanguine Gallorum, reushabere- sensali etde sua salute solliciti, convenerunl regem,
tur. Ex hacadinonitioneconstiluto consilioin urbem
in hunc modum loquenles : Pauci sutnus, et jain
Plolemaidem in ecclesia S. crucis, rex ab uxore sua
chiiati et regno Babyloniw vitius noslra innotuit, el
scqueslralus est, Arnolfo patriarcha hoc agenle, el
hwc Rabijlonia non amplius Itinc quam via irium die-
omni clero el ipso judicanle. Tlla vero tristis el do-
rumremola esse peiitibelur: ideo consilium ad invicem
lens, abhoc vinculo maritali synodali lege solula, in
ul ab Itac chitale exeuntes, viam, sicul
Siciliam navigio est rpversa, rex vero ab ipsa die et. conferamus,
i'n indictae devovimus,conlinitemus el non moram hic faciamus.
detnceps observanlia pcenitentioe persi-. Rex itaque suorum coiisiliis satisfaciens, srinnno
stens, mira abslinentia et caslimonia ab omnibus _ diluculo sociis
illicitis corpus edomuit a Deo laelus et moni- adnionitis, muros civitalis diruens,
lus. ignes universis eedificiis turritini et aedium immisit,
lotis Yiiibus anle omncs pr;tciptte slragi illius in-
—
CAP.XXV. Quomodo Pharamia chitas capta sit. cumbens, ne Babyloiiiis ultra vires et opem confcr-
Posl aliquanlum deinde temporis, audita queri- rel. Hanc vero stragem, ut dictum est, dtim rex prae
moiiia super oronibus adversitatibus quoe ab Asca- cunctis validius ac alteiitins exerreret in ruiiia niti-
lonitis fiebanl peregrinis Jerusalem venienlibus aut rortini, in ocdificiis iiicenilendis, iihra modtim mein-
redeiintibus, rex Bafdewinus acceplo consilio suo- bris calore et labore vexalis, vehemenle infirmilaie
rum ipsum regem Babylouieeexpugnare decrevil; ut corripitur, el magis ac magis molestia corporis coe-
si forte terra ctregnum divitieeque illius,dissiparen-.- pitangeri. Jam vero tencbris relaiis el prorsus sole
tur, minus Ascalon superbire el rebellare valerel, sublalo, vitain desperaiis, primores sui exercitus
quee saepius opulentia regni et copiis arroorum rele- convocans, debilitatem sui corporis detexil, ii.ec se
vari et extolli solebat. Et j'am veris teropore aspi- posse mortem nunc evadere attestaiur. Hac audiia
rauleassumplisducenlis et sedecim equitibus, qua- desperatione el desolalione regis, uniyersi a niiniiiio,
dringenlis vero peditibus bellieo opere doctis et usque ad maximum cceperuul ingcmiscere, fletus
assuetis, viam insistit per locaarida et solitaria ctim rv nimii ac lacryma; ab oculis erumpere, e.l magna. in
vehiculis. cibariorum non preedam aut quidqtiam ctinctis facta est desolatio : nulli qtiippe spes aul
coiuingetues de universis locis Arabiee, quoe illi aut fidticia redeundi.ullra Jerusalem erat, sed.arbilra-
familiaritate confoederata eranl, aut aliqttem respe- banlur.se hoc iii exsilio capitali seuienlia esse peri-
cliim faciebanl. Undecim denique diebus jam via mendos..'
coiilinuata curo oroni manti praedicla, aperitur ei CAP.XXVII. —Consolalio ei jmsio regis ad mililes,
fluvius Nilus, qui perfluit regionem. terrae ^Egypli : habila de mprle el sepullura ejus._
in quem descendenles,. a sudoreJoti. sunt. Inde- Ad quos corroborandos rex, ficetmire aggravalus
casli-a movenies,die quadam feriaequintee ante me- esset, ait: Qucwe sic, viri foiihsimi et smpius in pe-
diam Quadragesimam mense Martio applicueruin in riculis probali, animus veste.rin nwi solius imminu-
terminos cujusdam civilaiis, qiiee vocatur Rharamia, tione dislurbalur, fletus, desolatio et dolorcs getninan-.
muris, porlis el rnoenibus muiiilissima> El haec de tur? Non, fratres mei dilectissimi et commilitones
regno Babylonise erat urbs speeiosissima, non amr dulchsimi, mors mei sotius corda vestra sic mollescere
plitis quam tritim dierum itinere a Babyloniadistaiis,. el deficerefaciat, ei infirmare. eliam. in lerra peregrina
Sexia vero feria, qua;. proxima erat dies. ordinatis el inimhorttm. Mementote in Pei.nominet quia mea.
 711 ALBERICI AQUENStS- 712
«irftis.uiiiws csl hominis et quia adhui itlter vos quqm- Jt principes et commilitones, eqniles et pedites, pree
plurimi habeantur, quorum virlus et consilium parum dolore in lacrymas cum magno ululalu et planctu
aut nihil a meo dhluh El idcirco viri eslole foiihsimi, fluxere nimias; ei aroplius flelum congcminassent,
el in dolore tnoiiis mew trhles nequaquam effeminari nisi limor esset, quem in lerra undiqtie hoslili ap-
incipialis; sed detet vos solticiios esse qitomodo caule prehenderunt in tanli principis aroissione. Quapro*
rcdeath in virlule armorum veslrorutti el regnum Je- pler dissimulala illitis morle el orani trislilia, sictit
rusalem relittealis, sicut a principio Deo devovhlh. obnixe rogavil, seclus est alvus illius, viscera ex-
Et lioc diclo-, summa prece el in fide atque obser- posita el sepulta, corpus vero salsum intus et exte-
vantia admohuil universos qui aderant, ut si obiret, ritts, in oculis, ore, naribus et auribus aromalibus
nunquam corpus ejus exanimc in terra hac Sarrace- quoque ac balsamo conditum, corio consutum ac
noruni sepulcro reconderent, ne ludibrio et derisui lapetibus involutum, cquis imposilum, ac flrmiler
gentibus baberetur; sed cuin omni arte et Iabore, alligalum est; ila ut nulla gentilium astulia percipl
quo valerent, ad lerram Jerusalem cadaver sntim posset eum obiisse, et sic in audaciam persequendi
reporlarent, et juxta fratrem suum Godefridum se- exercilum desolatum, undique ebullientes, animaren»
pelirent. Hoc audienles, et vix se a fletu cohibentes, ttir. Hac arte ubi corpusexanime compositum, lioc-
responderunl, quod grave et importabile onus illis ' 5 que vehiculo caute per lerram peregrinam, per loca
imponeret, cum etiam impossibile essel in diebus deserta et invia deduclum, per regionem vallis
gravissimi cl eestivi caJoris aliquod cadaver reser- Hebron, ubi caslellum el scpulliiTa sanctorum pa-
vare, tangere et porfare. Ad haee rex magis instat, triarcharum, Abraham , Isaac et Jacob usque in
et admonet universos ul causa directionis suoehunc hodiernum diem a fldeiibus honoralur, redilum fe-
laborem hon recusarent, Et post liaec dicla sic pre- cerunt, per dies conlinuos a dexiris et a sinistris
calur, dicens : Statim cum mortuus futro, precor nt semper custodiam armatorum equitum et pedilum
alvum meum ferro aperientes, interiora mea tollalh, habenles. Dehinc cum exslinclo corpore regis in
corpus vero sale et aromatibus conditum corio aut campestria Ascalonis applicantes, ereclis signis et
tapelibus involvalis, el sic ad callwlicas exsequias Je- cuneis oi-dinalis, in sola virluleniilitari confidentes,
rusalem juxta sepulcrum fratris mei referalur el se- sine irapedimenlo et aliquo adverssriorum incursu
pelialur. Nec mora, Addonein coctim, qui erat de transisse perhibentur, quousqiie montana Jerusalcni
domo sua, accersitum sacramento alligavil in aivi ipso die sanclo celebri Palmarum unanimiter Cum
sui seciionc et viscerum ejeciione. Cui etail :Scias, regio csdavere ingressi sunl.
me in brevi morilurttm, el idcirco sicul me diligis, aut n CAP.XXIX. — Quod regali sepulcro regent condie-
vivenlem alque incolttmem dilexisli, el modo morluo J runt, el quod slalim dominus palriarcha infirmalus
obierit.
fidem serves, me ferro exeniera, saie inlerius et ex-
Eadem denique d!e a monte Olivarum dominus
terius me apprime frica; oculos, nares, aures el os
Patriarcha cum clero suo posl Palmarum consecra-
meum non parce imple, et cum cwleris me repoiiare
non desinas : et sic desiderium meum scilo te adim- tionem descenderat : cui de lemplo Domini et
et in hoc mihi le crede servare. Et hoc de universis ecclesiis fralres occurrentes, ad diem
plere, ftdem festum convcnerunl in hymnisetlaudibus in eelebra-
disposilo, feria terlia vchemenlius iufirmilate usque lione diei
ad inleriuim coepil lorqueri in oculis suorum priraa- sancti, quo et Dominus Jesus in asello
lum et fi.Iciium. residens, civilatem sanctam Jerusalem ingredi di-
CAP.XXVIII. — Inquisilio militum, quis posl eum gnattis esl. Sic vero omnibus convenliculis Christia-
debeut lenere coronam : et corporis ip&iusreportatio iiorura ad id solemne in laudibus Dei congregalis,
in Jerusalem. ecce rex defunctus in medio psallentium allalus est:
Illi vilae ejus defectionem intuentes, quia vir ma- in cuj'us visionevoces suppressae et Jaudes humiliatae
gnee erat sapienliae, dum adhuc iiicolumis esset, re- sunt; fletus tam cleri qtiam populi plurimus audilus
quirunl qtiem post morlem suam velit haeredem esl. Verumlamen Palmarum expleto ofiicio, et oninibus
regni Jerusalem locari aul coronari; qualenus ex D per porlam, quee dicilur Aurea, per quam Dominus
ejus consilio et decreto ccrtius et sine lite coronan- Jesus ad passionem veniens immissus esl, cum rege
dus possel conslilui. Qrii fratri Etisiacbio regnum defunclo intromissis : decretum est communi consi-
deslinavit, si forte venerit; si vero aetate liequiverit, lio ut stalim corpus exanime sepullurae traderetur,
Baidewinus de Rurg eiigatur, aul lalis, qui populum quod diu reservatum etiam felidum diutius reservari,
Christiauum regal, ecciesias defendat, qui slabilis graveet inconveniens ab omnilius ferebatur. Nec
in iide maneai, quem nulla adversariorum virtus mora, catholicis exsequiis expleiis, a domino pa-
lerreat, aul merces Ieviter corrumpat. Et hoc diclo, triarcha lerrae commendalus, juxta fratris uterini
vir in terra nalivilalis suae de Lotliaringia ex nobili Godefridi sepulcrum in loco Calvariae, in vestibulo
sanguine nobilissimus, rex in regno Jerusalero gio- templi Dominici sepulcri mausoleo, sicul decet reges,
riosissimus ac vicloriosissimus, Dei athleta forlissi- in memoriam et honorem sui nominis, magrio et
mus, spirilum vitae exhalavit, in fide Chrisli slabilis mirifico opere, et marmore candido polito, inter
et in confessione Domini purgalus, Dominici corpo- caeteros sepultos promotus esl; sicul el frater ejus
ris et sanguinis perceplione munilus. Jam sic de^- Godefridus eodem mausolei htmore subliina-ius.est.
funclo principe darissimo in ierra barbara, egregii Jam scptilto tam clarissimo principe Jerusaiem, Aiv
 >1S HISTORIA HIEROSOLYM. - LIB. XII. 714
nolfus palriarcha vcnerabilis proe dolore morlis tanti Amenta
j eamciorum super triginta millia, boum een-
regis et alhlelae Christi,veliementi infirmitale cor- tum millia, greges ovittm et caprarum inaudila
ripitur; et spalio iriiinfhebdomadarum male Iiabens millia de lerra et regione sua educenles, et ad pa-
vitam fuiivit,.juxta patriarcharum sepulturam appo- scua cogentes in latere regni Damascenorum, iliuc
silus: prosecuti stint lierbarum copiam, licenlia et con-
CAP. XXX. — Quomodo, sepulto rege Baidewino, sensu principis terroe Damasci, pro paclo byzantio-
nepos illius, Baldewinus de Burg, ab omnibus in rum, quod erat.
regetn sil electus et unclns, Germundo novo palriar- ipsedominusterreeabeisacceplurus
cha consecrato. Cuni tol millibus, equiles el pedites supra quafuor
Eodem die quo rex Baldewinus humatus esl, et millia ad custodiendos greges, sunl egressi de terra
Arnolfus patriarcha ecepil eegrolare, cleruset popu- JCgypti et Arabioe in Iancca et gladio, elomni pin-
ius lam rudis Ecclesioe taulo rege ac defensore guedine cibariorum necessariorum. Hi dum pacifice
viduatus, de regis reslilulione agere ccieperunl, di- in latere regni Damasci super gregem suum cuslo-
centes non ultle esse consilium ul rege ac defensoris diam agerent sollicili . nec quidquam nieltierent
solalio Iocus et gens diu careret, et locus et terra fiducia Docliini principis Damasci, ciyus gratia et
a nullo' defensa perirel. Cumque diversi diversa licentia per pascua diffusi erant cum uxoribus et
dicererit, tandem omnibus acceptum fuit ut Balde- Bpueris, sicut mos est gentilium : fama lantorum
"winuVdeBurg in throno regni JerusaJem locareiur, pastorum a terra Ionginqua hucprogressoruni aliigit
•eo quod miles iniperterritus multa perieula in praesi- aures Gozelini de Curcenay, qui dono regis Balde-
tliis pro salute Cliristianorum seepe sustinuisset, et wini, fratrisGodefridi, terrametredditus Tabariae in
terram Rolrasslrcnue ab omni assullu hoslili defen- beneficio obtinuit, eo qiiod allis parenlibus orlus,
xaro relinuisset. El siatim acclamauim est illum filius esset aniiloe Baldewini de Burg facli regis Je-
-coronam regni j'ure recipere, et dominum patriar- rusalem. Hic ergo Gozelintis lam innumcrabili gre-
cham cnm in regem procreare el promovere. Venerat gnni comperfa multiludine in loco remoto et solitu-
enim ideni Baldewinus ad diem fesuim adorare in dinis, Godefrido de Burs et de terr-a civitatis Pari-
Jerusalehi, de omnibus quee acciderant nescius. siorum, viroegregio el militi clarissimo in omiii opere
Patriarcha auleni adhuc vivens, licel aegrotus, videns' beHico, fratrique ejtis Willhelmo indicare non dis-
lulit, et ad invadendum proedam utrosque fratres
*,iopulidevolionem el constantiam erga Baldewinum,
adhorlatus esl. Qui illius adhortalioni acquiescentes,
qiianlulumcuhque renilenleni, et divitias Rohas sibi cenlum el
suflicere prolestantem, ipse assensum benigne attri- sexogiulaequitibus, viris Tjello audacissi-
mis et praedarum avidissimis, pediiibus vero sexa-
Jjtiens, in regem et dominuin Jerusalem unxit et Q " ginta in arcu, lancea et
«onsecravit. Unclus anlcin Bafdewinus el consecra- gladio ferocissimis, admo-
lus in regem, et in sanciae resurreciionis die pr;c- nitis et congregalis, profecli stinl in regionem eam-
dem qua pastores et pastorum custodes, forlissimi
elara honoratus, hohorifice esl exaltalus inloeliiia,
his diebus sacris jcicundalus, et jiislitiam Dei in milites Arabes, JEgyptii, Idumael accubabant, et
•oronibus devotissime operaius. Die vero sfalula, armenta cum ovibus etcapris spatiose in longitudine
sicnl justiiiH est et leges docenf, universis primori- et lamdine vagabanlur. Ut vero ad locum perven-
lius regni in paJatiura Salomonis regis convocatis, lum esl, Gozelinus cum quinquaginla equitibus in
una acie a dexlris attilulatus est ad subveniendum.
•singulisbeneficia conlulii, fidem et sacraroenlum ab
his suscipiens, et bonorifice quemque insua rcmisit. WiUhelmtistotidem in suo cuneo ordinaiiscquiiibus,
Civitales vero, Neapolin, Saniariam, Joppen, Cai- galca el lorica indutis, sinislra ex parle procttl posi-
lus remansit, ut vires auxilialrices sociis bellum
plias, castellum S. Abralioe, Ptolemaidem, Sagittans,
Tabariam et ceeleras civitaies el loca qtiae eraul de' insistentibus conferrel. Godefridus de Burs sexa-
tquiles in sua acie relinens, cum oinni co-
regno Jerusalem suo subjecit iihperio, quosdam i-e- ginla mitalu robuslorum pedilum in medio constilutus,
dilus eorum suis constituens primatibtis, quosdam
r, audacter pastores pastorumque magislros impelii,
vcro suoemensaeattitulavit. Mortuo Rege Baldewino E
el Arnolfo patriarcha, Baldewino quoque in regem pi-a:dam abducere conatus , et omnibus viribus
insislens , nimium processit inler manus
uncto, Germundus, vir bonee conversalionis, ab rapinae
oroni cleroet populo in palriarcham eligitur; ct defensorum gregis. Quaiuor millia, cornibuset signis
consecratus a sanctis poiifificibus, cathedram epi- audilis, in momenlo arifuerunl ad excutiendos gre-i
seopalem;JerusaIem meruil oblinere, at| regendtim ges": qui Godefridum cum suis coronantes, graviter
ctim cis commiserunl, donec Godefridus el sui pau-
popiilum Deivivi, et corroborandam novam el san-
ciam Eeclesiam Jerusalem. cissimi lanlorum vim suffere non valenles, ad qua-
CAP.XXXI. — De qnutuor mitlibus Idummorum draginla in arcu, lancea et gladio ceciderunt : viri
paslorum, quos in die sanclo Paschw Chrhliani forlissimi, et usqtie ad haric diem in omnibus praeliis
milites, dum insequunlur, passim occiduntur. invictisjsinii; singiili reditibus terrarum et locormn
In anno secundo regni Baldewini de Burg, novi possessionibus ditati, in obsequio miliiaii et ipsi
regis Jerusalem, principis Rohas civilatis, quidam equites sub se habentes, alius viginli, alius decem,
Sarraceui. de .regno Arabiai, quidam eliam de genle alius quinque aut duo atl minus. Octo tantum ca-:
Idumeeorum, quos moderni Bidumos vocanl, ar- pliviabducti sunt,reliqui armis inimicorum inferie-i
PATROL, CLXVI. 23
 715 FRANCONSSABBATISAFFLIGEMENSIS 716
runt.Willliclmusaudilavociferaliouead invicem for- Ai, adventus novi regis diflisique de ope Ttircorum ct
tiler diinicanlium, ascenso equo suoctim suis.dtim illorura fidpi levitaie, decreverunt regi dare quaiuor
subvenire vellet angusliatis,per fruleta et loca arida millia byzauliorum pro caede suorura, ut sic ejus
errore viarum reiardalur; el sic sociis in magno gralia et consensu deinceps secure et pacifice gre-
posilis periculo nequaquara succurrere valuit. Goze- gera suum Custodiant, et nulla eis vis inferaiur.
linus vero intelligens casum et inleriltim suorum Quod rex consilio suorum fieri concessil, videns
fnrtium, et ipse intcr nianus crudelium audacter populi sui proficisci nolenlis constantiam. Accepia
involat, nullo tamen auxilio jam occisis sociis et rex hac auri massa, Ploteraaideni rediit, pro anima
atlritis pplerat prodesse. Referuniur auleni supra Godefridi et pro animabus caeterorum occisorum
ducenlos Sarracenorura in eodeni preelio occisi esse. eleemosynas fieri conslitaeiis et plurimas missaruro
Pediles vero Christianorum de sexaginta vix decem celebraiiones.
per devia et opaca loca elapsi sunt. Contigeruiit CAP.XXXIII. — De septingeitlh Chrhlianh peregri-
iisee damna gravissima egregiorum mililum ipso die nis, qui posl visitalionem Dominici sepulcri in i.".-
Dominic33Resurrectionis, quando oroncs viri catho- deundo occisi sunt a ncquhsimis Sarracenh.
lici solenl quiesceifc a laboribus el cunclis seditioni- Ilem ipso in anno secundo regis Baldewini secundi
bus, vacare eleeinosynis et orationibus. Exislimo ' in Sabbalo sanclo ejusdem resurreclionis, qtia Gode-
igilur quia hac de causa dali sunl in manibus ini- fridtis el preedicli militesin crastino snnt ablduma:is
micorum, quod lam sanclissiraa die rapinis inhia- trucidali, qtiando jugis de ccelo gratia Dei ad corro-
Lanl; el idcirco suorum auxilio per invia errantium borandaro fidem Dominicae resurreclionis, in lani-
destiiutos fuisse. pade olei in sepulcro Dominico reposila, flammamin
CAP.XXXII. — Rex Baldewinus secundus in ttllio- momenlo suscilal ad incendendum hacnocle pascha-.
. nem inimicorum mililiam congregavit, quein Idumwi lem cereum, qnidam peregrini circiler sepiiugenti
pecunia placant. qui, adoralo Domino Jesu anle sepulcruin ipsius
Tam lacrymabili strage fortissimisviris peremptis, venerabile , et qtti , viso miraculo iguis ccclitns
crudiiis ruiPcr ad regem Baldewinuni ab J'erusalem acceiui , in gaudio et hilari corde a Jerusalem
profeclum, ei Ptolemaide commoranlem, transvolal descenderanl ut fluenia Jordanis visitarent juxta
denece ci inforlunio nominalorum principum, quo- rilum fidelium, ubi jam a lnontanisusque ad caste!-
rwnauxilioelconsilio Ecclesia Jerusalem cOnfortala, liim Cuschet el de Biirgewins processissent in solilu-
multum de die in diem proficiebat. Quo audito.el morte dinis loco, ecce Sarraceni de Sur et Ascaloue
Godefiidi dilectissimi militis agnila, concussum esl P adsunt, armis foriissiroe peregrinos iucurrenles ct
cor illius dolore vehcmenti, et vultus ejus ab omni cum eis preelia conserentes. Peregrini sicut iner-
hilaritale decidif, ac universorum corda, qui his mcs,eimuliis diebus via aggravali, cibis pro nomine
pascbalibus.feriis laetilia affluebant, in lucluin et ge- Jesus altenuali, cilo superali in fttgam versi sunl :
niiiuin per omnes vicos el plateas civitalis Ptole- quos impii carnifices inseculi, trecentos in ore
maidis commutala sunl. Necmora, uuiversis incolis gladii peremerunt, sexaginta captivoslenuerunl. His
civilaiis Jerusalem convocalis in ullionem confra- miseriis ei coedibus audkis in Jerusalem el circuiui
. Iriiiii occisorum, el de universis locis Chrisliauoruin ejus, rex et dominus palriarcha Gennundus, cum
liabilationis rex coiitraxil.exereilum, el usque Bethan omnibus viris, magnis afllicli sunl doloribus. Quare
cum sex. millibus veniens, teiiloria sua per campe- milites in uliionem fideliinn interfeclorum sine roora
siria Iocari jussit. Nocle eademccepil loedereexerci- dirigunt. Sed fruslra bi ad arma coniendunl, viini-
tuinJerusalem et ceeteros qui con-veiieranl, viae et que insistunt. Nani Sarraccni posl stragem hane
ultionis hujus, eo quod Damascenorum civilas fugilivi facti sunt, el iu rocenibus Sur et Ascalouis
nimium vicina et Turcorum armis munita eral. cuiii captivis Chrisiianis, cum spoliis Christianoruin
lnierea dum sic haesitarenl, Iduma:i, exterriti fama immissi sunt.

AMXODOMINIMCXXV

FRAICO ABBIS AFFLIGfflllS

NOTITIA

{FAERICBibiiolheca med. el inf. Lal., II, 199)

Fianco, abbassecimdus Affligemeiisis in Brabanlia ab anno 1109 adHSO, scripsit adhuc monaclius ad
* Jecessorein suhm Fulgenliiim, abbatem Affligemensem, librosxn De gratia seti beneficentia Dei.rProdicre
Mlwerpkie 1565, Friburgi 1620, qui prccroissa Fulgenlii, qtia eum rogat, epistola, legtiniur in Bibliolhecis
717 DE GRATIA DEI LIBRl XII. 718
Patnim Cojoniensi tomo Xn, et Lugdunensi tomo XXI, pag. 293-327. Sub extremum. ttbri XJI, pag. 520,
exstat carmen elegiacum, quod signavit Henricus Gaiidavensis, cap. 39, ac Trithemius cap. 567, et.JJ,
104, illuslr. Benediclin. cum Franconem De stalu fulurw glorim metrice scripsisse perhibent, et Caveus
praeter rero putabal inlercidisse : Leyserus versus lihris de Gralia Dei subjeclps ab illo scriplo prteler rcin
distinguil.
Exsiat praelcrca Frauconis liujus ephlola duplex lomo XXI Bibliolheca; Patrum, pag. 327 : Quod mona-
chus abjecto habitu non possil salvari. Et pag. 528, ad moniaies ac sorores in Bigardis ad forestum, conso-
latoria. Traclatum De cursu vilw spiriiualis per dislincliones xn sive tonios digestum, quem Oudintjs lomo II,
pag. 959, memorai, non puto diversum a Jibris xn Degratia. Se'd apud euindum Oudinum laudanlur etiam
Franconis mss. lucubrationes duae, una De jejunio Quaiuor Temporum , et altera De laudibus B. Marias
Virginis. {Ad qtiem poiissimtim hujus nominis scriptorem referendus sit liber De inslilulione eucliarhtim
ignoro. Reperil illum P. Martene in coenobio de Agonia Chrhti Canonicorum Regularium S. Augusiini
prope urbem Tungrensem cum hac inscripiione : Franco humilis monaphus De ins'.itui'toneeitchftrhtim. Yide
1
jiineris litlerarii lom. II, pag. 198. MANSI.

FRANCONIS

ABBATIS AFFLIGEMENSIS

DE GRATIA DEI

LIBRI XII,

(Bibl. Patr. Lugd. Saec. xn.parsu, p. 293.)

EPISTOLA ABBATiS FULGENTH A.DFRANCONEM MONACflUM,

f^GENTHJSAflligenunsis Ecclesixlininilis minjsler ^^ dietnrus est electis suis j Veniie, benedicli Patris mei,
et abbas dictus, charissimo fralri, et filio suo percipite regnum quod vobh paralum est ab initio
FIHNCOM,cum salute, ci paierna ditectione sanctse swculi, cujus regni nos partieipes facere dignetur,
fef,secundoc resarrecliouis gaudia perenniter possi- qtii nos vocavil in graliam el gloriam suam Dominus
dcrc. Jesus. Quando auiem yeneris ad saciainentuin Do-
Rogaveram te, amantissime frater et fiii, el more minicee passionis ubi ait: Aceipite et comedite. Hoc
luo solito sjioponderas te obediturum, ut deGralia est eorpus meum, precor ul immorari velis, allen-
Dci traciaiiiin quatUitliimciinque scriberes coecilati tius commendando illam mirara erga nos ejus dile-
meae ct aliorum :nei simUium profulurum, qui de ctionem, et ineflabile iilnd priyilegium, et graliam
gratta Dei balbuiire soiemus : cum, quid sit gratia charitatis, ul sacrosanclo suo corpore et sangiiinc
Dei, sat ignoremus. Ilerum ergo rogo le, et per nos dignarelur reficere, cujus corrigiam caiceamen-
obedienliam jnbeo, ut, expansis velissensus lui fla- ti eximia? sanclilatis Rapiista" Joannes se fassus est
tui Spiritus sancti, in nomine Domini scribere inci- indignum solvere. Spiritus ergo sanctus, qui com-
pias, indubilanter seiens quia vires, qnas-imperllia pletis diebus Pentecostes replevitcprda discipulorum
tibi denegat, sacrosancla charitas ct obedienlia _Christi, simili virtute et ardoris dnlcedine repleat-
nnnqiiara irremunerala siibroiiiistrabunt. Incipies animam et cor Uium, ad eructandum verbum ionuira
vero ab iuilio crealionis Dei, usque ad ulliroum diem, acceptum Deo, et ccelesti remuneratione dignum,
ci.uandovidebitur Deus Deorum in Sion, et erit om- fratribusque, et omnibus sanctae piatris Ecclesioe
main«mnibus,.ei usqtte ad lempus iHud, qHando filiis gratum. Vale in Christo,

REGISTRDM FRANCOMS MONACHlAD ABBATEMFULGENTIUM.

FOLGESTIO domino, et Patri veneraiido, et ex
stimmi patris nomine el officio ju.re hoiioiando,
Fju-sco ilie suus tanto palre indignus filius, filialem
*tiin debita obedientia cliaritatem,
Patera.mabilis, cum imjralus Grati.ocDei non inve-
«jri desjderip laudabili desideraiis, ci?i jure ojnnis
Crealura tanquam Crcatori suo sua quaeque voce
gratias agit, et ad invenjendam iliam pretiosissimam
margarilam, thesaurum divitiarum gratise Dei instar
avidi ncgotiatoris sancta aviditate scrutamini, onus
importabile infirmae cervici nostrae imponitis : viii-
ims nostris aequa nequaquam laiice, qijoci, 5S3\*
719 FRANCONJSABBATIS AFFL5GEMENSIS 720
•revcrciuia prudenlia: vcstroedixerim oneri compa-, A ccssionis vestroe humerum supponite. Orafionum
ralis. Pelitis enim, imo illa veslra modeslia el hu- itaque veslrarum patrocinio fultus aggrediar quod
mili aucloritalepraecipilis, ut tractatum quanlulum- jubetis, considcrans quoil illc benignissimus dono-
cunque deGralia Dei componaminfantibus el adhuc rum suorum dislribulor Deus, donis sublimioribus
laclifltia sancla malris Ecclesiac ubera sugentibus sic diviles magnificat, ut pauperes nequaquam abji-
profuliirum; qui adlnic tle gralia Dei (ut dicitis) cial: el qui a diviiibus aurum , argenlum, lapidcs
balbutiunt, qui gratiam ipsam plena nondum voce preliosos, el caetera offerri sibi mandat, qux faci-
Joquunlur; qui pree immaturitale sensus, et gratiae lius manus divitum invenire potest, a pauperioribus
nlilitalem, el ipsuin graliae Auctoreni ad integrum oblatos el pilos caprarum gralos habet: qui duo
necdum agnoscunt. Opus quidem sanctum, opus eiiam minuta Evangelicae viduoe proetulil donis
vere divinum, opus omni utilitale plenum , opus omnibus superbieniis synagogae. Ac nc quis forle
omiii laude proscquendum, donum vere supercce- opusculum hoc pauperis ingenii qualccunquc fulu-
lesle, omnibhs linguis bumanae paupertatis, imo rum praestimplioni impulel.et proprioe erudiiionis
ipsi angelicacfacundioeinenarrabilc. Quiri enim alitid eonfidei)lia>,liiulum obedicnlia: in ipso pr;efigo li-
gratlam Dei quara ipsum Deum dixerim? Si enim mine, epistolam veslrara quasi quoddam ediclum
virtus Dei, sapientia Dci, dccoi cjus et gloria ejtts B imperalorium caluranialoribus opponens, ut cxcusa-
niiiil aliud quam ipse Deus credilur, nihiJominus tuin mc habcaiu,qui imperalis obediani. Incolumem
el gralia Dei Deus ipse creditur, si recle creditur : vos pervigil ille cusfos custodial: et usque ad se-
El de Deo digne quis loqui sufficiat? Pcrpcr.dile nectulem et plenitudinem dierum Abrahoe, ipsa,
ergo obsecro, Patcr mi, quam grave sit pondus quam diligitis, gralia provehat.
jussionis vestrae, el ad sublevandum sancloe inter-

'
FELANCOKEB

ABBATIS AFFLIGEMENSIS

DE GRATIA DEl

LIBRI XIL

LIBER PRIMUS.

DeGratia Dei scriplurus, ipsum gratioe Aiictoreni 'C excellentia, et pro beatiliidinisperseverantia. Unde
invoco, quatenus quod jtibente eo tractandum sus- el Isaias propheta proplielico spiritu sublevalus,
cepi; qui enim vos audit, ait, me audit, digne hoc invisibilem se vidisse lesial.ur, super solium cxcel-
fine el catholico sensu ipso opitulante conipleam : sum sedcnlem, ac duo serapbin, quoc sunt agmina
ul sicul in principio operis, mox iu titulo gralia divinae majeslali proxima, et ex flarama amoris ejtis
proefulgel, sic el in fine pro complelo opere graliarum secunduni nomen suum vaiidius ardentia, Sanclus,
actio resonel. Universa itaque quasi in quodam sanclus, sanclus Dominus Deus exerciluum, mutuo
cordis sinu colligens, el singula quaeque diligentius sibi audisse inclaroanlia. Summa autem illa potesfas
inliieiis,quoccunque condita noviraus, aul crediinus; et ineomparabilis v|rlus, crealrix omnium et gn-
visibilia autera noviraus, invisibilia credimus, nibil bernalrix cunctorum, universa continens el nullius
in omnibus invenio, quod non jure gratias referat indigens, sola est quae sic gralis omnia omnibus
Condilori suo: quia et sapientia ejus condilum est, praeslat, ut a nemine muluum quid recipiat. In
cum non esset, clnt in accepla condilionis suae eodem namqtie prophela reprobalis viclimis Judaicoe
dignitale persistal,- ab ipso habet. Nam et illa in superstilionis, ubi ait: Quid mihi muttiludinem victi-
crealuris Dei summa, beala bealorum spiriluum marum veslrarum, quia nullius indigeal, evidenter
agmina, in ministerium condiloris sui miro et inef- insinual, subjiciens, Plenus sum. Quidquid auleni
fabili irobis ordine distincla, nihilominus, imo multo plenum cst, j'uxta id quod plenum est, nullius indi-
magis el ipsa Condilori suo procidunt, quod sunf, gct. De qua pleniludine et ille in natis niulierum
quod sapiunt, et quod possunl, lolum gratiae ejus maj"orJoanneshauserat, qui dicebal : De pleniludine
ascribunt, atque altestanie sacro eloquio, incessa- ejus hos omnes accepimus graliam pro graiia. Cum
bili ei voce.gratias referunt el pro conditionis suse ergo plena sit in seipsa, el non aliunde impleta
 721 DE GRATIA DEI LIBRI Xli. — LIB. L 722.
(iivina cssentia, reslalul universa qtioecondidit, ex A . miserabilis? Siccine ascendilur super altitudinem-
nulla sui indigentia, sed ex sola bonitatis suae gralia ntibium? siccine conscendilur, quod super astra Dei
creaverit. Jure igiltir ei .ab omni condilione et ab te exaltalurum j'aclaveras solium? Hocne est Aliis-
omni ordine tam angelico quam liumano servitur, simo similem esse? An ignoras, miser, quod et in
ei quidquid in universa creatura dignilalis el ufili- excelsis humilitas regnel? Sed superbia lua adver-
taiis, honoris fulget et glorioe, jure lolum graliae lere non polest vel quid sit liumilitas, vel ubi re-
Crealoris ascribilur. Et baec est vera bealiludo gnel. Audi itaquc, terra, audi et conlremisce, qtiia
omnium, quoe facla sunt, ut ad Iaudem ipsius ef firmameiittim infirmalum est, et ccelum conscissum
omnia referant a quo babenl et ipsum quod sunt. perdidit lol millia angeloiuim. Haecest causa doloris
Qnodquiaaposlala angelus ex decoris sui roagnitu- et planctus propbelici, quem propbetico spiritu
dine turaidus facere noluii, el super altitudinem edocius leval super principem Tyri. Aurum, inquit,
nubium ascendere, id est, ipsam angelicae dignitatis opus decoris tui, et foramiita tua in die qua condiitts
gloriam superba pra:sumplione transcendere voluit, es, prwparala suui. Timens aulem ac iremens, in
et divina: illi maj'eslati omni creaturae inaccessibili, haec invisibilia foiamina digitttm infero, sed ire-
similis fleri; tanue impielatis molimine contritus, inentem manum grnlia divina regenle, obscura quasi
de medio lapidum ignitorum ejectus, in lerreni B lenlans palpo. Signaculum aut margarita non ab
pulveris vilitalem, jusia jusii judicis sententia est intus, sed exlrinsecus perforaittr. Hujus ergo signa-
dcjectus. Nec hoc Cne pertingendi scilicel risque ad culi foramina in die condilionis non a seipso, scd
similitudinem Altissimi, superbus ille el superbiae manu conditoris sunt praeparala; per qua: diviiiilus
invenlor spirilus contenitis esset, nisi hic ftnis infi- infusa sapientia, Tyrium principem erudiret, divina-
nitus esset. Super cujiis iufelicem ruinam sub lypo sibi gratia collalum essc quod ad simililudinem Dci
principi.s Tyri jiibelur Ezechiel prophela propheti- refulgeret. Quia vero aurum pro sensu accipimus,
ciim planclum assumere ac plangens dicere : Tu aurum opus decoris principis hujus erat, quando
sigiiaculumsimililudinh, plenus sapienlia el perfectns luce sapieniiae illustraius, quid inler Creatorcm et
decore, in delicih paradisi Dei fnisli. Omttis lapis crealiiram inieressef, discernebat; quando consor-
preliosus operimenlum liium, sardius, topazius, el tibus naturae aequalitalcm scrvabat, quando ohsc-
jaspis, chrtjsolilus el onyx, cl berillus, saphirus, ct quiuni Creatori tanquam crealnra deferebat. Hac
carbunculus, et smaragdus, aurum opus decorh lui; scieniiie roullitudine et donoriim aropliludine factus
ei foramina tua in die qua condilus es prmparala Chernb extentus, i^ subjecta dignitatis suae emiagn-
sunl. Tu Ckerub exienlus el prolegens, et posui te in lia protcgens.in medio lapidtim igniforum,in monie-
inonte sanclo Dei in medio lapidum ignitorum. Am- T>eiest positus, videlicel ctim electis spiritibus igne
bulasii perfecius in viis luis a die conditionh luw, tlivini amoris ardenlibtis, in altissimum divinae
donec invcnla esl iniquilas in te. 0 quam illira est coiitemplalionis culroen, gratia non merito evecftis.
. Ciealoris principis Tyri polenlia! 0 quam larga Audiviiiuis hnde et quo Tyrium principem gralia
largitoris bonorum omniuin in crealuram suam do- evexeiit;. audiamus nunc quo ingrata superbia
nortini efJiisio! qni ex nihilo creatum tantae digni- detraxeril. Ambulasli, inquit, perfecttts in viis luh a
lalis principem, el pleniltidine sapientiae illustravit, die conditionh lum, donec invenla est iniquitas ih tc.
et perfeelo decore adornavii, alqtie omrii lapide !n le, ait, inventa : non aliundc inspirata, non ab
prelioso, id est muliiplici gloria virtutum operuil. alio persuasa. In mulliludine negoliationh luw rc-
Ilic esi Lucifer ille qui mane oriebatur, qui prce ni- plela sunt ihleriora lua iniquilate, et peccasli, el ejeci
mio clariiatis suae splendore inltientium in se ora lc de monle Dei, el perdidi te, o cherub protegcns, tie
converlebat; quem Sol verus, astrorum omiiium medio lapidum ignitorum. Elevalum est cor tuum in
illuminator Deus, incomparabilis splendoris magni- decore luo, perdidhli sapieniiant tuam in decor+ltto.
ludihe, solus praeibat. 0 Lucifer, Lucifer, quam In tefra projeei te, anle faciem regum dedi te, ttl
clare fulsisses, si iliuminalorem luum agnoscere vo- j) cernerenl le. Principem projecium et abj'eclum antc
lnisses; si collalam tibi claritatem ad eum relulisses, faciem regtim Doininus dabat, quando discipulis de
qui conluleral! Heu! quam perniciosa es, et ipsis su- praedicalione reverlentibus, et de expulsione daemo-
pernis virlutibussuperbia, bonorum omiiium iiiimica, num atque ostenlione signorum humanum quid-
lotius pulchriludinis et integritaiis vermis et linea! gloriantibiis, dicebat: Videbam Satanam sicutfuiijur
Congregamini, reges terroe, et obslupescite; alten- de cozlo cadentem. In mulliludine iniquilatum lua-
dite, populi omnes, et admiramini, et tu, terra et rum, el in iniquitate negoiiaiionh tuw, polluhli san-
cinis, exemplo tefrite. Cave, o homo, attactum sii- ctificalionem luam. Iniqua prorsus et injusta nego-
perbiae : ecce stella ilia malulina, quae rib orlu lialio, ut creaiura dono creatoris sui ad tanlam-
' ascendebat tulilans et fulgida, nebula superbiae ex gloriam provecta ex nihilo.similitudinem condiloris
proprii cordis consurgenle, pulredine subito offundi- sui lyrannica invasione sibi raperet. Sed quia per
lur; et quae super aslra Dei se ascensuram tumida rapinam invadere voluil, el lcrocrare divinam san-
jactaveral, in facufam repente, proh dolor! conversa ctilatem, polluit et ipsam, quam per naiuraro habe-
sulphuream, lenebris abyssi lurbine majesiatis acla batangelicam sarictificalionem. Producam, ergo ait,
immergitur. Ubi iriodo luiiior ille inanis princeps igncm de medio tui quicomedat te. Ei juste, tit unde..
723 FRANCONISABBATIS AFFLIGEMENSIS 724
taiita itnpictas prodieral, inde et ullrix fiamina A slant: cujus mtinere aliis e tanth crtlinrne; dignifatrs
producaiur, qucc puniat. Et dabo le in cincrem supef iinptilsii sriperbiae riientibifs, ipsi irt oelerna beali-
itrram, in conspecluoinnium videnliutn fe;non qriod Ufdiufssiioesolidilate perstitcfint. Si aiilem spirilus,-
spirilus dissolvalur in cinerem, sed quod angelica quid caro? si angelus, quid homofsi cnelum, quid
spolialus gloria, redactus sit quasi in cincris vilita- lerra? Ideo et in lerram projicitur, et lcrrigeuis in
lein. Omnes, qui viderinl le in genlibus, obstupesccnl exemplum proponilur, ut ruina lantiprincipis ler*
superte, nihil faclus es, el non eris in peipetuum; non reantur, et acceptoe gratiae non ingrati, ipsr quoque
quod substanlialilcr esse desieril, sed quod a Deo ctira bealfs spiritibus bealitudine sua selernaliter'
apostalando, beale esse perriideril. Nec inutililer, perfruantur. His de illa cxcellentiore ereatura se-
licel patilo prolixius miserabilem htijns Sposlaiae cuhdum lenuilatem sensus noslri digestis, panliiluiir
lapstim, el prophclae snper eo lamenlum ex ordine respiremus : ut reparalis viribus, pi-aevioSpirilu
digesserim, sed ut evidenlius e diverso insiiiueih sanclOj coeplura de Gratia Dei iter conficiamus.
tjtianlum gratioe Dei beali spirilus debitores exi-

PR^EFATIO 1N LIBRUMSECUNDUM.

Mare hoc magniim et spatiosnm imperio veslro, B pcream in profundo. Levate ergo, obsecfo, infatiga-
Paler venerande, navigaturns, faleor non sfne for- biles manus cum Moyse ad ccelum, et impreeaminl
inidine exiguam . pauperis ingenii cymbam, incerlis haviganli prospera, ut orationibus vestris revelata
crctio fluciibus : ne forle gubernatoris oculo sinislro mitii divinitus margarila quam qux-rilis, -salvanavi
aliquo sidere decepto, aul in Syrtes itnpingam, aut ct inercibus porluro salulisloeliisobiiueam.Expansis
voragihcCharybdisabsorbear, aul in Scyllaeoscanes igilur ad imperiuni veslrum vclis, ei, qui spiral a
devorainlus incidam. Et vcreor ne dum margaritam meridie, in alfum ferar, el quocunque impetus
in proftindo latenlem, incaute perquiro, aquis Spiriuis sancti uie impulerit, gaudcns et gratias
/Egypliis stiffocalus, \itall anlieJllu intercluso, ipse agens sequar.

LIBEB SECUNDUS.
'
Sapicnlia Dei a finc usqno ad fincm allingcns, C Iunam, ac sidera magna et praecJara luminaria coelo
omnia implens, omnia complectcns, cui nihil lalcre, infixit : qua? a superioribus universoe domui infulge-
niliil potesl perirc, numerosam iliam angeloruni rent, ac domino domus indeficiens obsequium graia
mulliiiidinem in eam, quoein oculis cjtis placuerat, yicissitudine exhiberent. Veslitur ager floribiis,
inlegrilaiis summam concluserat : quaeet si ruina vesliunlur arbores frondibus , ac fcecunrianltir"
siiperbientium immuuiia cral,sua lamcn Dcosumina fruclibus,ut novo domino de secrelo sapienliae Dei
deperire non poterat. Ne ergo videretur aliquid adpublicum processuro.novos fructus offeraiil.alque
crealionis suae iucurrisse delrimenlum, iniit secum j'ucundum ei de Varielalepulcliriludinissiixspectacu-
reparalionis mirabile consilium : ut viliorem quam- Jum praebeant. Fcsliva se exhibent eiemeiua omnia,
ilam malcriain , arte sapientiae suoe in eamdem ccelum hilaritale vullus omnia laelificat, aer melodia
transformarct gioriam. De cnjus condilione ct avium triptidiai; terra dominum suum exceptura
dignjiale antequam disseram, oculos cordis per splendido cullii et muflicoloribus se omal, mare ac
cletnentoriim mundi latiltidinem paululum evagari flumina crispantibus aquis el piscibus suis inore
fcinam, ut magna hac domo perlustrala, et mirifica loelanlium sibi invicem natando occurenlibus gratti-
siriicliira ejus decore el ornatu, ae varia suppelleclile lanlur et ipsa plausu sud'. Nec quasi ludicra quaedani
"
diligeniius iuspecla,ex magnagloria domus oestimare isla commeinoraverim, ut vel aures audicntium
possim, quantoe sit glorioe dominus domus. Quoe demulceam, aul plausum mihi excilem : sed e*
utraqtie gloria tara domus quam domini, et ar.lem consideralione istorum honio ut colligal, quanttim
proedicat, el graliam commendat conditoris sui. Deo debilor existat ; qui sola eum bonitalis suae
Sapienlia itaque Dei ad restauralionem coeleslis gralia ad hanc gloriam creaverit, ut in minisleriuin
r-iiinaj, lerrenum, ut ita dixerim angelum, factura cjus elementa tatn praeclara ordinaveril :et usui ejus
lioniinein,primumeidomuniiiiquacondifusliaI)itarel, deputaverit, el quod in aquis nalat, et quod iu lerra
condidil , ctijus- fundamehta in tcrrae soliditale ambulat, quod in aere volitat, ct quod in ccelo ruiilat.
collocavit, cujus longiludinem ab oricnle atl occi- Vae autem homini.qui in novissimo die lantae graliac
«lenlera extendit, cujus latitudincm ab Austro ad ingralus reperlus fueril : aut male vivendo, aut
Aquiloneni dilalavit: cujus altitudinem ad coelum quod bene vixit, si tamen bene vixisse recte diel
tisque exaltavil, quod el universa: fabricacin modum polest, propriis merilisascribendo. Praeparafis igittir
Cameroequasi culmen quoddam protegens imposuit. in usuniihominisnecessariis copiis, Faciamus, inqtiil,
El til magna: domui stifucieiis luinen adesset, solem, hominem ad imaginem et similitudinem noslram. 0
723 DE GRATIA DEl LIBRl XII. — LIB. 11. 72«
dignali©J o graiia! Quis eam digne cogitel ? quis A Dei, quam foeda liorrere, lionesla amplecti ? Qnitl
vcrbis explicei? quis ut dignum est amel? Non ait, magis conveniens ralioni quam virlules eligere, •
Faciamus homiiiemad iriiaginem ange!i,adimaginem vilia deteslari? Ulrumque autem ei, bonum scilicet
archangeli, ad sirnililudinemclieriibimautserapliim. etmalum proponilur, hujususus suadeliir, illitis pro-
Sed quid? Faciamus hominem ad imnginem el simili- hibelur : stipendium el finis ulritisque proedicilur, ;
tudinem nosfram. Quid esl homo nisilutum? Nam de hujus vita aeterna, illius mors, nihilominus el ipsa
limo faclus est homo. Et quid est aliud dicere: aeterna. Omni ilaque decore vestitum atque oiniii ex-
Faciamus hominem ad imaginem el simililudinem parle praemiinilum in paradisum voluptatis quem ab
'
noslram, quam Compingamus liilum, cl faciamus inilioplanlaverat, introducit : omnium ei lignoruiii
Deuro? Ego dixi : Dii eslh, et filii Excelsi omnes, paradisi ustim indulget, ab uno prohibel. In quo
ait Scriptura ; quae leslante Verilate solvi non po- enim servtis dominmii se habere scirel, nisi raau- '
tist. Divinitas in luto, lanquam imago in spetulo dalum acciperel? Ex omni, inquit, ligno paradisi
refulget, et lulum in Deum solidalum est. 0 luluni comede, de ligno atilem scienliw boui et mali ne co- '
qtiara vile, qnamabj'eclum eras! ecce quam solidum, medas; in quocunqtte enim die comederh ex eo, morte
quani gratum, quain gloriosum facliim es, poslquaro morierh. Proh dolor! ab illohoste invisibili, ab illo»;
in manus coelestis figuli assunipium es. Recole ergo " inventore toiius malitiae et doli, qui plus dolis qnam.
qtiid ftteris, perpendequid sis, recole malcriae vilila- viribus perficit, nec in paradiso homo tutus csse
lera, perpende plasmantis dignilaiera : el ut lantae poluit: quia lanlae graliae ingraltis exslitit, Spiritu
solidati slabili semper pede innitaris, de manu liguli namque superbiiE afllalus, el fallacia serpentis anli-
lui cave ne quando Iabaris. Hiyiis figuli artem et qui supplaniatus, dura sicut conditor esse.voluit, nec,
artis polentiam vas electionis commendabat : cum quod conditus eral permanere poluit. Dum enim
vas.i figulo suo ingrata aposlolica auctoritate corri- seipsum regere, quod solius D.i est, pcrtyrannicam
piens, dicebal. Annon habel potestaiem figulus luii ex affeclat potentiam, mansuctissimi sessoris.subcujiis
eadem massa facere vas, atiud quidem in Iwnorem. regimine lulus eral superbia effrenaius, contumaci
aliud vero in coniumeiiam ? In hujtis domum figtili cervice rejicit obedienliam, et dum quaerit falsanr,
Jeremias propheta, Deo cognitus anlequam forma- .quamdiabolusproiniserat, divinitaiem.peccato iufre-
ttis, anie sanclificaltis quaro nalus, jubetur projihe- natus, veram perdidil, quam gralia contuferat, et
iitii inieliectu ascendere, el in lypo liguli illius, iii corporis el animoe immortalitalem. Tunc ligbuiii''
cujus domiim jussus est descendcre, istius artei^, illud saluberrimum lanquam a Deo crealum, et in
isiius opus, islius polentiara admirari, et cxemplo P paradiso plantainm, quod obedienii erat ligiium
vasis dissipali et rcformati lugentcm populum locla scicnlioeboiii, factum est inobedienti Iignum scien-
promissionc consolari. Sed quiafigulus ille dissipala tiae et mali, quia gloria immortalilatis spolialus, et
reformans, lempori iili serviebat, nos ad figulum nuditatis stiaelurpiludine confusus, didicit quanlum
noslrum revenamtir : qui in principio temporisnon malum csset hoininem Deo reluctari, creaturani
dissipata reformabal, sed quod non erat formabat: non obedire Creatori.O crudelis et crurielilalisma-
quando ex luto suo non aliud vas in honorem, aliud lerstiperbia ! o pessimoematris crudelis filia invidia!
in conlumeliam, seu vas unum pcrfeclo dccorc in Nunquidlu bealior facta cs, quia liic lecum miser
honorem lanliim formabal el gioriam. Ad hanc con- effectus esl ? Ne loeteris, ne exlollaris, quia nec per-
ditionis gloriam el iinagiuis Dei speciale donum, et ditus periit, nec malilioeluoe mucrone interehiptus,
coeleste privilegium, collalum est homini munere funditus interiit. Nunc videbis figuli nostri poten-
conditoris et libcriiin arbilriuni, ul qui el ralione et liam , nunc miraberis , imo dolehis artis illiris
iulcllcclii inler bonum et nialum discernere possel, industriam : quod qui in veleri homine pulvireiti
haberet et poteslalem eligcndi quod vellet : ut hoc ccelesti rore infusum, in angclicam gloriam formi-
ad laudein tribueiilis cl gloriam bene ulcnlis aliius verat, eamdem in novo homine formaih super.
cresccrel, quod non ex necessiiate divinae jussionis, ]D omnemvirtulem etprincipalum ac poleslaiem ad Dei"
sed ex affectu proprfae clectionis mala fugeret, bona palris dexteram, mira acmirahda arlis suaesapieniia
appeleret. Neque enim vero nomine bonum appella- evehat. Fracli ilaqiie vasis fragmenla recolligit,'
lur, qtiod liraore pocnae,non amore fit jusliiioe. Timor Adatn, ubies, dicit:utamoris sit indiciura, elconso-
aulem iion esl in charitale, sed perfecta charilasforas lationis subsidium , quod requirll perditum. De
miltit limorem. Falso ergo nomine bonum vccalur proevaricatione praevaricator arguitur, reo poeniten-
quod noii in radice cbarilalis solidaltir. Et hoc lia indiciiur,sudor vullusac penuriaviclus infligilur,
quanta esl gralia! Quis eniiu doininusservosuo dicat, in lianc vallem lacrymarum paradisi'exsul detrudi-
Fac quod vis, serve, si vis? Quis dominus servtim tur, spinis el tribulis cruenla conscientia compnngi-
suum liberum dimiltat, ul si nolit non serviat ? lur. Sed ne abundauliore trislilia absorbeatur, ci
Quis figultts fingil lulum, el non in usum suum? At desperatioue penilus conleratur : mox in ipsa priiiia
ligulus nosler figmenlo suo oinnia couferens, et in geheralionis humanae sobole opus redemptioMis
nullo prorsus illius egens, crealo homini liberum humanae in mysterio celebralur. Nam Abel justus ei
sui arbiiriumderelinquil, oplioneinei tribuileligendi iii iyposummi sacerdotis priraus, sacerdotii ollicio
qttpd volueril. Quid vero niagis congruuin iuragini functus, de priiriogenitis et eleclis Pvium oblatajii
727 FRANCONIS ABBATIS AFFLIGEMENSIS n$
liostiam Deo commendal pervitoe innocentiam.Cujus A mat, transgressori veniam poslulal : cujpam in.no-
hostiahi Cain fraterfraternae chariiatis exsors,ut ae- centia excusat, peccalum mundi sanguinis sui
ceptam vidit, invidil : et slimulante invidia, malitioe pretio sestimat. De cujus sanguinis utilitaie, ac
suoe mucrone, primus ipse confessus, innoxium pretii dignitate,. quia adhuc in umbra futuri caliga-
occidit: cui non aliud crimen fuit, nisi quia inno- mus, et ad ortum veri Solis nondum loquendo pro-
cens fuil. Ecce j'am in mysterio sanguis veri Abel pro cessimus, usque in plenitudinem lemporis et adveiv
paternae inobedienliee delicto, ad Deum palrem cla- tum verilatis differamus.

PILEFATIUNCULA IN LIBRUM TERTIUMl

Sermo Dei inslararomatum, quo pltis tenttir pltis
redolet, et quanlo subiilius cribro spiriluali discer-
liitiir, tanto suavior in eo guslus invenitur. Quod in
Jioc opusculo, proestanle gralia ipsa de qua loquor,
aliquaex parle in meraetipso experior, quia quanlo
eam pilo linguie forlius tero, tanlo suavitatem illius
plus .sapio, plus diligo. Proegtislato ilaque quam
suavis sit fructus laboris, ccepto laetus instabo operi
illam de coelounclionem invocans, quae fessos labo-
ranlium arlus perungendo recreat, et necessarias
operantibus vires subministrabil.

LIBER TERTIUS..

In 'superiori operis liujus parle cum propbela B sima illa messis generis Abraliaepullulavit. Hoce jir-
Ijlanxi lapstim de coelo Luciferum, quem tenebris stum Lot de incendio Sodomorum eduxit, qumi.io
abyssi iinmersum, constatnulla miseralione Dei re- ardenlibus facinorosis stib umbra manus suoe prote-
quisitum, aul aliquando requirendum. Deinde in xiteum; sicut a llamma libidinis , sic eta flamroa
liomiuis condilione adniiratus sum gratiae condiloris sulpluiris. Jam vero Abraham de Hur Chaldaeorum
magniludinera, quod luli vililatem ad imagin.em educto , et in terram repromissionis graiia vocantis
stiara creaverit et simililudincra. Quem astulia ser- inducto, paulaiim evanescejuibus ignorantiae leue-
penlis circumventum, el de paratiiso projectum, bris.lumenfideicaeco semundoinfundit,et testamenlt)
niolila boiiitale miseralus esl, et qui tantae clarita- cum Abraham disposilo, lugentibus Sion benignh-
lis angelum perire passus esl, pro reparatione Iuti simus consolator Deus, ipsum graliae auct«orem e.t
sui pie sollicitus est. Agnosce ergo, o horao, quan- teslamenti mediaiorem repromittit. In semine luo,
tum debeas benignissimo domino qui nec pereuntem inquil , benedicenlur omnes cognationes lerrm. Unde
perire palittir, nec ab adverso avertilur, sed fu- baec lam laeta pronhssio? Unde haecnova benedictio?
gientem paterna charitate insequilur, revecat, Quo merilo luo, o homo? Tibi dictum fuerat, hoe
blanditur et reverso nqn solum crimen iguoscil, sed certe promerueras , maledicta terra in opere luo.
ct regnum reproniitlit. 0 Jarga bonilas, o ineffabilis '^1Nunquid de radice maledictionis ascendil flc-sbe-
ienignifas , o gralia omni gratiarum actione prose- nediclionis, vere bealum semen, vere sanctum ger-
quenda ; quae nulli le sublrabis, nullius facinoris men quod lolam massam. fermcnto peccali corru-
enormilale vinceris; quoe ubique praesto es, omnia plamconspersione sanguinis sui sauctilicat? Qtiod est
foves, omnia eonfortas, omnia prolegis , omnia ergo hoc semen ? Non dicit el seminibus, quasi in
conservas. 0 contumax serve, o ingrate, cur Do- mullis, ail Aposlolus , sed quasi in uno et sethiniluo
minum non diligis; quein lampium, lam beni- qui est Chrhtus. Ecce semen Abraboe, ecce de quO'
gnum ubique experiris ? Quae est ista durilia cor- ad Abraham facla est repromissio, ecce genlium
dis tui, quoe lanlo igne charitatis non polest exspectatio , genlium benedictio. Hoc est illud se-
conflari? Sed ad graliaejucunditatem redeamus, et men verum, hoc granrim illud evangelicum, quod
jn ejus contemplatione jucundemur. Haecjusto Noe sulcis fidei injectum,fructum affert uberrimum. Jam
lempore tribulationisnon defuit, quando universam radicem in altuin mittit, jam in ipsa fide Abrahae-
terram peccalorum sordibus infectam, omnis quippe radicem infigit, quae nullo unquam sestu arefreri,
caro corruperat viam suam , diluvio quasi baplismo nulla prorsus possit manu haereiica' evelli. Jani in
abluil. Haec ei lignum in quo salvaretur el salvarel, fide unius Abrahoe radix illa sancta coalescit, quae
ostendit; liasc ut arcam in suam suorumque salulem postea in ramorum muJtiludine per lotam mundi
aptaret, praemonuit: quomodo fabricaret, quomodo laliludinem dilatabilur, quae lempore messis fido-
compingeret, unde liniret, ipsa edocuit. Ac ne ullo genlium quasi fructuum ubertate niultiplicabitur.
lempore oliosa esset, iri mysterio resurrectionis in Ecee qui graliam diligis, qui de gratiae magniludine
oclo animabus liumanum genus, imo semen humani inquiris, oculos mentis allolle, et- in gralise
gencris rcservavit: de nuibtis paucis granis fertilis- auctorem respice. Considera, quod et in ipsa
729 DE GRATIA DEILIBRI XII. — LIB. III, 73»'
umbra fulurorum gratia opereuir : et quod si- \. hajrenlem cornibus videt et intelHgit, el quia sine
ne gratia salus humani generis nee adumbre- sanguinis effttsione non fit remissio, ipsura offert
lur. Senex erat Abraham , uxorem sortilus in-> pro filio. Hoecde fide patris noslri Abrahseet Jesu
fecundam, jam vetulam : quae et si infecunda non Ghristi Domiui reproinissione, et in Chrislo gentium
esset, quia lempus pariendi jaro excesserat, nonage- benedictione breviler perstrinxi, in quibus praecipue
naria quippe' eral.parere non poterat. 4^tas, infeeun- gralia emicat, quam commendandam suscepi; de
ditas, pariendi excusabat ofliciuin, ut, cessante lege quibus nihil humana sapientia, nihil humana sibi
nalurae, fides haberel meritum.. Eduxit aulem foras vindicat industria. Idcirco eiiam (ut arbitror) cl
Deus Abraham Scriptura commemorat, et aslrornm sleriles conjuges secreio; Dei .consilio sortiti sunl
claritateac mulliludine ostensa,; Stellas; inquit, con- sancii palriarcha:, AbrahamSaram , Isaac Rebec-
sidera , lias si potesnumera, ipsis semen tuum coae-- cam, Jacob Rachelem, in quoruin actm., conjugio
qiiabilur, qnod de uno OJio repromissionis lanquam "ac sobole, adumbralum est sacramentum Chrislt
de grano benedictionis ad orienlem et occidentem, ad etEcclesiae; ut, deficienle naturae adrainiculo, intel-
aquilonem et meridiem dilatabitur. El bene Abrahara Iigal homo ex sola se gralia salvalum, el non ex
r^promissionem acceplurus, foras educitur, quia fides merilo. Jam vero filio repromissionis ad propagan-
inlra anguslias huinanee impossibilifatis non includi- ^ dam promissam sobolem, uxor digna inqniritur, de
tur. Credidit autem Abraham Domino, et reputatum domo sapientis servus sapiens, eelate et consilio ma-
esl ei ad justitiam. Non diffidit Abraham, non dubi- furus eligitur, maiiu subter femur domini imposiia
tat, non suam, non uxoris senectulem consideral;. per Deum coeJijtirat, el de femore Abrahoe Domi-
Omnipolenteni attendit qui promitiit, et certissime num coeli nascilurum mysterio prophela.t. Ad terram
eredit, quod qui dignalus est promitlere potens est ilaque et cognationem domini servus dirigilur, pru-
et facere. De fide itaqua Palris nascitur Filius re- denti consilio utitur, accumbit propter fonlem aquae,
promissionis, gaudium utriusque parentis, spes ul in limpidis aquis sapientiee, contempletur pulehri-
mulliplicandi seminis. De gaudio nomen sortilur, ludinem formoe uxoris desponsandoe. El quia.sacra-
quia natiyilatis suoe gaudium universte domui imper- lnenltira desponsalionis hojtis forsiian et ipse inlel-
litur, imo in illius lypuro vocalur lsaae, in cujus. ligit, orationem fundit.de ccelo auxilium petil,
nativitate gaudium non uni domui, sed universo sortein mitlil, electionem Deo committit. Sortem
mundo coelestis nunlius annuntiat. Parvulum haere- autem signum voco , quod sibi ipse posuit, quod
dem lactal mater gralulabunda, sedttlae nutricis pro sorle habtiit, quod puella quae ad hauriendain
ofiicium tremula gerit anicula. Senex paler exsultal, aquam proccderet, et in hauriendo tam sedula es-
convivium insiituit, fesiivitatem celebrat, non lam " set, ut el sibi elcamelis adaquandis sufficerel, digna
quia filium ipse suscepit,. quam qu.ia.in filio repro- esset quae in conj'ugiura palriarcboe transirel. Ecce
missionis, lotius mundi salutem et bumani generis et in boc mysterio grafia affuit; ipsa scrvtim spirim
redeinptionem repromitti, ut propheta inielligit. ln consilii imbuit, ipsa genus sortis insliluit, uxorcm
cujus redemptionis myslerio, tentalus et jussus ut ipsa elcgii. Sed in sortem tbalaroi ascita Rebecca,
iraraolet filiuni suum quem diligit, Isaac, tu lot slerilis permaitet, uxoris oflicium non iniplei, ut et
nominibus charilalis paterni exardescat flahima in repromissione necessariam csse gratiam patriar-
amoris, laetiis obtemperat. Gladio accingitur, filium cba intelligat, et fecundilalem uxori precibtis obli-
assumit, ligna praeparal: nec tunc de repromissione neat. Sed nec in certamine parvulorum in utero
Iiaesilans, quando gladium in jugulum (Sliievaginat. gratia defuit, qui.nondum editi, cerlamen duorum
Yincit palernum affeclum affeclus in Deum : et quia populoruni praeludunt, et de primatu contendunt:
Deum Patrem agnoscit, patrem seesse nescil. Slat et graliae est, qttod alter alterum superat, qui nec.
ilaque exseilo Drachio, ad obedienduro proroplus, botii, nec mali quidquam egerat. Qtiorum qui po-
fidelis famulus: stat super viclimam suam sacerdos slerius nasci.lur, priori praeferlur : quorum alter
devolus, certissime confidens quod hostia stia tanto U domi habilat, et sub culmine protegenlis gratioe.
esset Deo acceplior, quanlo sibi unici filii affectus tulatur, alter foris vagatur, dum de semine Abrahse,.
dulcior. 0 beate Abraham , quibus te laudibus effe- de observalione acceptae Jegis, de diverso ritu ca>-
ram? Quo te praeconio magnificem? Merilo constitu- remouiarum, de victimis hosliarum, ul evangelicus.
tus es paler mullarum gentiutn , in cujus lide fun- ille Pharisoeus apud se luniidus.gioriaiur. De quo^
daia est multiindo credeniium. Quid innocens Isaac? rum allerius eleclione, alteriusreprobatione, Apo-.
Qnid acceptabilis Deo victima? Non reluclatur, n.on stolus apostolicoe eloquentioe fluvip inundans, laiiu&.
recalcilrat, non contradicit, non remurmurat. Ex- exsequilur : cujus super his sententiam qui nosse
sultat se elecluin Deo viclimam, gaudet in se pro- desiderat, in ipsum quod gloriam Dei enarrat, apo~
balaro patris obedienliam. Sed quia immortalis mori stolicum ccelum intendat : et ipsum verba sua inio-
non polerat %el unigenili Dei figuram unicus palri nanlem audiau Esau foris venatui, quasi proprite-
Isaac praeferebal, fideli famulo angelus de coelo in: justitiae insudantem, paterna charilate lsaac aroat t
claroat, ne in puerum manuin extendat. Sed pror Jacob autem nihil de se praesumentem Rcbecca.
pheta proplteiicis jiost lergum in fuluras retro ge- malerna dnlcedine intus fovet, Isaae in lypum Ju-
ncKiliones reduclis oculis, arietem inter vepres, daici populi primogcnitum benedicere di.sponit •, sed;
731 FRANCONIS ABBATIS AFFJJGEMENSIS 752
gentiujn popiilum maiergratia dexterae benedicentis A spirituallter examinet spiritualla, et de pinguedine
supponil. Fraudcm subripiendae -bcnedicliohis ipsa terrse faciat fruclus misericordiae. Sic sic scmper
suadet, artcmsimulandi ipsa dpcet, el trepidanle gralia mater satagit pro fllio quem diligit, sic
filio coci officium ipsa implet. Vere pia mater, quoe mansuctos, sic humiles provehil :sic filios adoptionis
ul filio benedictionem lucrifaciat, minislerium an- Deo patri, quasi caliganli, et prioris ignoranlioe de-
cillula: non rccusat. Vere sapiens mulier, quae sic licta non impulanti, quotidie benedicendos offerre
novil baedos coquere, sic condire, ut graliam ca- non desinit. Simile quid et in nobis gerilur, quan-
preartim et cervorum cosequent, aul.etiara supe- do qui prior in nobis nascilur, rufus esl el sanguina-
renl. Proposita enim Pasior bonus parabola, de ove rius, et viliorum asperitale lotus bispidus ; carnalia
ccnlesima el dragma decima, ulraque perdita et seclans, spiritualia niliili teslimans, plus lenlis edti-
invenla, Gaudium esl, inquit, angelis Dei super uno lium quamprimogenita diligens,primogenilorumdi-
peccalore pcenilenliamagenle, quam super nonaginta gnilalem lenlis vililale, rem lam magnam, lam vili
novem justis, qui non indigenl poenilenlia. Novit pretio dislraliens. At veroqui posterior nasciiur, sim-
Rcbccca, lanquam a viro instructa, lanquam viro plex esletlenis,spirilualiaseclans,carnalia nihilisosli-
ofliciosa , quis cibus Isaac plus placeal, quotl genus mans, inslar rotae terroe ad momenlum vix hoerens,
condimcnli suavius et sapiat. Non esl alia in mu- B ad coelesiia, toto sc adnisu aflollens; qui ul bene-
lieribtis siroilis Rebeccoe: lam sapiens, lam strenua, dictioncm palernam hocreditet, primogeniia fralris
lani officiosa, lam sedtila. Jpsa arle sapientiae suae lentis eduiio, rem lam magnam, lam vili pretio
sic haedo pellem dclrahit, ul nudum non dimiltat; comparal. Sed ut minor majorem superet, el po-
sic sanguinem fundil, ut vilain non anfcraf. Scncx sierior priorcm supplaniet, non est raeriti, sed
igilur suavitate condimenli Rebeccoe deleclalus, et gratiae : cura ille ordine nascendi princeps s>\, et
hauslu vini laelior redditus, filium benedicturus, in corpore nostro reguum peccati primus obtinue-
osculum pctit, osculum porrigit, quia nulla est be- ril. De quo regno gralia Dei nos eripuit, et in re-
Beclictiosine cliarilaljs osculo. Benedicens iiaque gnuin Filii sui translulil: in quo, quia omniuin no-
iiiiprecal.ur filio de rore ceeli et de pinguedine lerroe bis laborum requies oelerna promiltitur, ab hoc
abttndanliam, utrore sapientioe desuper infusus inlerim opere fessi requiescanms.

PR.EFATI0 IN LIBRUM QUARTUM.

Sicul color tunc magis nilet, et pulclirior appa- 'C
ret, quando subjecloe laDulaemanu pictoris indiioi-
lur, colorque acolore grala varietate induccnlis
dislinguilur, ita scriptnra qtiaelibel legentibus gra-
lior essesolel, qtiee libris aut lomis dislinguitur,
cxempKsque figuris ac tcsiimoniis convenieiiler in-
ductis, quasi muliiplici eolorum varielale inlcxilur.
Undectego pcr anicenissimuin anliquorum Patrum
paradisum iransiens, quosdam inde Hores decerpo,
et proesenti opusculo infero : ut ex nilore el dccore
coeleslium florum quanlulamcunque gratiam apud
audilores suos sermo rusiicanus invenial. Ad hcc
enim cxeinpla sanclortim Patrum iiiduco, el eorum
gesla mira el humanse infirmilaii ii»Dossib!Iia, ut
iu eorum gestis eo magis perspicua divina
sil gralia, qtio in his humana virlus succubuisse,
el hiimanum cernitur consilium defecisse. A pere-
grinalione ergo acob lomus iste sumat exordiuro :
in cujus eleclione el bencdiclione narralionis suoc
praecedens posuil lerroiuum.

LIBER QUARTUS,

Jacob igitur fratrem limens soevientem , et pro 10
subrcpla sibi benediclione morlem inlenlanlem, a
matre persuasus, alque Evangelicum illud jam
edoclus , Si persecuti vos fuerint in chilate isla, fu-
gite in aliam, el illud aposlolicum : Date locutn
irw, benedictione palris comilaius, peregre profl-
ciscitur. Parenlum autem solatio destitulus, misera-
tionis Dei simi fovendus excipitur, ipsa disponenle
iler dirigilur, ipsa praecurrenle noclttrna mansio
convialori providetur. Cum ilaqne ad quemdam
locum devenisset, post solis occubiium posilo ad
itapul lapide obdormivit. Corpore quidem mundo
(Joriniebal, spirilu vero Deo vigilabal, et illud
s-ponsae: Etjo dormio, el cor meitm vigilat, tanqttara
amicns sponsispirilu decanlabat. Beato itaque ex-
suli lam beate soppralo coeli pandunlur, arcana Dei
produnliir, et pacis inler sumraa et inia, inler Deum
cl hominem charitate medianle reformandoe my-
steria oslendunlur. Sublevatis enim oculis lerrena
supervolat, ccelestia penelral, et scaJam chariiaiis
duobus proeccplis, quasi duobus lateribus inniicn-
tem, et in his duobus legem ae prophelas indisso-
lubili compage continentem, de terra videl ad oos-
lum usque protensam, cl angelos Dei ascendentes
et descendenles per cam. Videt el dominuin desu-
per lanquam principium cliaritalis, scaloe innixum,
et dicentem sibi: Ego sum Dominus Deus Abraham
valrhlui el DeusIsaax. Tcrram in qua dormh tibi dabo
 7?.s i)V.r.ntrtth fttiti mttt \if _ l.m tv: <«•
et semtni tud, erltque germen tuum quasi pulvis ter- A somntorttm niysteria inlcJJigil, et ih pinceTnajresti- .
tm. Dilataberis ad occidentemet orierifem, seplentrio- lufione et pisioris damnalione, vocatiouem geriliiim,
tlem el meridieln, el benedicenlur in te el in semihe el reprobalionem jridoeorum propbctico spiriiu prae-
tuo cunclwiribus terrw; el ero cuslos tuus quoCunqiie nunlial. Uferque autem , tam pincerna scilicet quam
perre.teris, el rcducam te in terrdm liaitc: riec pistor, post trium dierum sacramenlum venlura sibi
dimiltam, nisi cotnplevero universa qum dixi. In Joseph praedicenle praenoscit : quia uno eodemque
pai-entiim domo consiiluuis, el parenlum cifstodia tempore, uno eodemque sacramento diversa meri-
scplus, servulortimque obsequio delinitus, nihil di- loriim slipendia ulerque populns excipit; Cum enihi
viiium audit, nihil divimun aspicit, setl exsiil et ad minislerium selerni regis p*r fidem sanclae Tri-
pl'ofugus, atque omni humano auxilio deslitutus, nilalis geniium poptiius assiimilur, ut de vinea quoe
Deum custodetn, Deum proteciorem invehit : el re- dicit": Ego sum vilis vera, et palermeus agricota est,
proroissionem ih semine suo benediceiidas csse vinum exprimal, cujtis giistn stiavissimo conviventis
tribus lerrae, Dco promilteiite, accipit. At vero Jacob Dei cor j"ucundtimreddat. Tunc Judaeorum perlidia,
mysterium visionis intelligens, ct temptts grati;e quae in Trinilale deficit, quia Filium non recipil,
oculis spirilualibus jam intueiis , lapidcm, in queni capile plectilur, ut qui in sanclis Patribus capnt fue-
tanquaro in auclorem gratioecapul fidei recJinaver.il, B ranl, in generalione aduliera et degeneri, cauda
erigit in litulum, et desupcr oleum fundens, qttasi fiant. Sed quia gralia divinocmiseralionis lunc magis
de coslc spirilum deducens, per lapidem propbctica proeslo est, cum Immanas consolalionis spes jam
liianu iiiuncluni, locanduin prophelal in fundaroenlo nulla est, cxsul ille el ignolus, levi pi-etio ih servurn
Ecclesiee Christum. Fundamentum enim aliud nemo emptus, qui ut criminis el lanli criminis in domi-
poteslponere, ait Aposlolus, prmier id quod posilum num reus, in supplicium carceri includilur, repenle
esi, quod esl Chrhtus Jesus. El magnitudinem tanioe divino nutii de carceris injuria ad priiicipaium lotius
gralioeadmirans, vere Dominus esl, ail, in loco islo. jEgypii asstimilur, in providenliam tanti regni uni-
Sed quid niagiiuro, quid mirum, quod in illo loco versis praeponifiir, et qui in carcere fame forsitan
Dominus est? El in quo Ioco Doniinus non csl? Imo laboraverat, spiritu consilii praedictus, a fame nou
omnium locorum locus est, oninium temporum tem- solum ^gyptum, sed et mundum univcrsum liberat.
pus esl, ex qno osnnia oriiminr, inlra quem" oronia At Joseph inansueiu.3, cl in ipsa^loria sua humili-
cttrrunl, in qtiem omnia revolvuntur. Sed lapis laiis sua: cuslos forlissiirnis, cl illud Jegis : Non eris
Clirisius de Spiritu saucto coneeptus, de Virgine mcmor injuriwchium luorum, licci noudiim editiim,
natus, alque oleo exstiliaiioiiis prtu paiticipibus suis _ spiritu jain edocms, fraires agnoscit, non agnilus :
unclus, locus esl, in qtto vere Doininiiscst. Et ego quia qui fralerna viscera perdideranl, merilo fra-
nesciebam, inquil. Simile quid, iiuo idipsum alius lernos vtillus non agnoscebant. Sed quia pulrida
prophela et eliam plus quara prophela, Spirilum vulnera ferro et cauterio indigent, conira reos co-
sancium de coelo super dominum descendenlem, et lumbina districlione saevit, geroinis alis cliarilatis
iiianeniem videns, loquilur, et ego nesciebameum. noxios perculit, et disciplina salulari erudilos, vio-
Pavensque Jacob , quam lerribilh est, inquil, locus lalae cbarilatis commonefacil. Merilo, aiunl, hwe
iste; non esl hic aiiud, nisi domtts Dei, el porta cwli. pttlimur, quia peccavimus in fralrem nostrttm, vi-
Vere lapis in litulum erecttis, cl ccelesli unciiene dentes angusliam animw ejus, dum deprecarelur nos,
infusus doinus est Dei, quiai/j ipso inhabilal omnis el non audivimus, idcirco venil super nos tribulatio.
plenilttdo dhinitatis corporaliter. Esl el porta coeli : Nec lamcn soeviens saevil, imo seeviens plus diligil,
quia per clavim fidei ejus coeleslia reseraniur, etper melius consul^l, ut catharlico inedicinali, fclle de-
ipsiim Medialoremad DeumPatrero ingrcdimur. cocto invidiee, induaiil el ipsi viscera miscricordiae :
Nunc ad Joseph, narralionis ordine transeamus, el irroralo melle fraterna; dulcedinis, ei i|>siquoque
et eum conlra faciem noslram quasi perlucidum fraternos vtiltus agnoscant in speculo charitaiis.
gratioespeculum inlendamus: qui zelo malignanliiiHi f. j Eccecuriosc speculalor graliae, in hoc pcrlucidum
fratrum in servum venundalus, divina se conser- speculum oculos defige , et magniludinem claritaiis
vante gratia ingenuae mentis libertalem non amisil; ejus irreverberatis si poles oculis conlemplare: quoe
qui in lypo Chrisli impudicce dominee, lanquam ad- et qualis, ei quanla heecgralia fuerit, quaevendiltim,
ulierae Synagogae inanu tentatus, reliclo pallio, lan- servnin, inopero, extorrem, damnalum, carcere in-.
quam corpore in mamis impioruro tradito, pudiciiiae clusum, in polcntis regni principem subila immu-
palinam vicloroblinuil. Hic patris proeseniiee.malitia talione exaltaveril.
frairum subducius, et a terra nativitatis in lerram Eadem gralia et Moysenparvulum, ab aquis Mgy-
alienam abductus, divinee providenliae gratiam ubi- ptiis, ab aquis haerelicis, ne suffocareiiir, salvavit,
qtte DracseiHemhabuit : quae nec adulierii criraine ipsa eum in filium filiaePharaonis adopiavil, imo
infamato, nec carcere incluso defuil. El in carcere per filium malreni sibi in filiam adoplavit, alque
enjni secura esl innocenlia, el in vinculis libera. prophetica ei voce inclamayil: Audi, filia, el vide,
Joseph igilur carceris anguslia clausus, in atrio et inclina aurem luam, oblhhcere poptitum ttium. et
cordis eum Deo deambulat, cum Deo loquilnr, cum domum patris lui, el concupiscel rex decorem luuin.
Deo philosqphatur; et qui homines non aspicii, Ha'c parviilum Moysen, qucm Synagoaa maler ih
 73» FRANCONIS ABBATIS AFFLIGEMENSIS 75«
virum perfeclum educare nonpoluit, ad virile robur A . danem, ul possideas naliones maxitnas, et fortiores
perdtixit, in lanlum, ut iEgyplium cum Hebraeo te, civitales ingenles el ad cmlum usque muraias,
conlendentem, et quasi pugno perversi dogmatis populum magnum atque sublimem, filios Enachim,
eum coedeniein, gladio confoderit, et sabulo abscon- quos ipse vidisli et audisli, quibus nullus polesl ex
derit, ac lCrreno pulvere lerrenum operuerit. Super adverso resislere. Scies ergo hodie quod Dominus
quo ab eo quem pro iufliela fratri injuria, ul j'ustus Deus tttus ipse Iransibit anle le ignis devorans alque
in misericordia corripiebal, proditus, et a Pharaone consumens, qui conleral eos et deleat, atque dhperdat
ad niortem expetitus, de manu quserenlium animam ante faciem iuam. Ne dicas in corde luo : cum dele-
ejus fuga elabitur, ipsum habens vioe ducem, et veril eos Dominus Deusiuus in conspectu luo : Propter
salulis protectorem, quem mox edilus, et a pa're jusliliam meam inlroduxit me Dominus, ut lerram
lemporali derelictus, sicul et a matre exposilus, hanc possiderem .' cum propter impielales suas islw
liabuit susceptorem. 0 pietas, o clemenlia, o^ralia, delelw sint naliones. Neque enim propler jusiilias
quoe etcum pater derelinquil, non deserit, etquem luas, el wquitalem eordis tui ingredierh, nt possideas
niater exporiit, colligit, alquecum parenlum arescit terram eorum : sed qttia illm cgeriinl impie, introeunte
charitas, ipsa niagis extiberal. Nunquid oblivhci le, delelw sunt: el ul comphrel verbum suum Domi-
poiest mulier infaniem suum ? ait Isaias ; imo per nus, quod sub juramenlo pollicilus esl patribus luis,
Isaiain ad Sion Dominus, ut non miserealur fitio Abraham, Isaac, et Jacob. Scilo igiiur quod non pro-
tileri sui ? El si illa oblita fueril : ego tatnen non pter juslilias luas Dominus Deus tuus dederii tibi
oblivhcar lui. Nam licet fidelibus suis divina conso- lerratn hanc oplimatn in possessionem, cutn durw
Jatio ntinquam 'desit, lunc lamen copiosior adest, cervich sis populus. Qiiid evidenlius, quid manife-
cop"iosiusprotcgit, quando persecutorum rabies am- stius ? Ecce quia neqiic in gladio, neque in arcu luo,
plius soevil, amplius exardescit. Hincestquod Moy- o homo, gentes ferocissimas, et ex antiquo ad bella
ses.in deserlo rubuin ardere, et noncomburi mira- doctissinias, quibus nemo ex adverso resistit, obti-
tur, quia nube cleroenlia: Dei in medio rubi consi- niiisti, et lerrairi bonis oninibus aflluontem posse-
sientis obumbratur. Domino etiim in medio Ecclesiee disli. Et ne forle dicas : Et si viribus meis vieloriam
consisiente, quocuiiqtie igne persecutionis iuflam- non obtinui, vel justilia mea promerui, audi, duris-
mclur, non coinburitur : sed in similitudinem auri sittioecervivis te esse populum, et quori terram, q-Aoe
camino iribulaiionis decocla, auro purior reddiiur. rivis lactis et mellis fltiil, introisti, non tam tibi
AlMoyses qui humano, nl homo, raetu perlerrilus, quani j'ustiliae palruin propter jusjurandum Dei prae-
n faciePharaonis fugeral, gratia divinae ailyculionis g| siilum. Ne sis ergo ingraUis lantis beneficiis, nibil
coiiforlalus, conslantior redit, iEgyptiosoppressores amori illins praeferas, qui hoccomnia gratis libi prae-
populi Dei decem plagis in virga legis erudit, sed stitit, cujus amor oiiini suavitalesuavior, omni C\ti-
non correctos fluclibus maris puniendos obruil, per cediue est dulcior, cui comparala dulcedo temptj»
quod ad terram repromissionis novo itinere filjos r.;liuro, felle invenitur amarior. 0 qpanlb dispehdio
repromissionis transmiltit. Quid in his, el ex his intinioe suaviiatis nos ipsos afficimus, quando adulte-
oinnibus libi vindicas, humana imbecillitas ? Quid rinis oculis in simililudinein praevaricatoris Adoeex-
le, o pulvis inanis, per inania jaclas ? Et rubi enira teriora concupiscimus, quando iri contemplum Crea-
iiiflammaia ignis obumbratio, el maris divisio, ^Egy- toris plus creaturam quam Creatoreto diligimus,
piiorum submersio, alque filiorum Israel Iransmis- quando propter vilia quaedam et Christianis oculis,
sio, gratia; Dei est, non meriti tui. Jam vero ubi his ne aspeclu quidem digna, fralernos animos offen-
et aliis gestis alque signis, quoruni plurima stndio dimus, et fraternam charitalem, qua: esl vinculQm
brevilalis prsetereo, splendor gratiae catcis infulsit, perfeclionis, contentiosa animositate dissolvimus.
legalis quoque luba surdis insonuit : ul iu anliquum Nihil enim Christianis oculis praeler Clirislum pul-
bomo primoe conditipnis slalum divina miseratione chrum apparere, nihil debel Chrisljano cordi praeler
reslituendus, multis primum documentis disceret D Chrisltiin dulce sapere : qui ul affecfus animaruro
qtiod nulla sapienlia sua, nulia virtule sua, nullis nostrarum sapore divinae suavitatis condial, noxios
merifis suis, sed sola Conditoris sui gralia recupe- carnalium affccluum humores igne charitatis suai
randi adiium invenisset. Audi, Israet, inquit.legisla- ipse decoquat, qui vivit et regnat per omnia saecula
tor, Icgis luba irisonans; ttt transgtedieris hodie Jor- saeculorum, Anien.

PRJEFATIUNCULA IN LIBRUM QUINTUM.

Abyssus abysstim invocat, in voce cataraclartiin ciamus proplscltcam, et aure diligenter apposita
Dei. Ut ergo perspicua nobis fial abyssus cvaiige.- auscultetnus quid Evang.elio prephetra invocala
lica, primttin pcr cataractas suas abyssum inspi- respondeat.
 757 DE GRATIA DEI LIBRI XII. — LIB. V. 758
i»»1 " ' ' ' ' ' • - ii ».'
' "

LIBER OIIINTTIS.
Primus itaque nobis David prophela propheiica "^ non enim in arcu meo sperabo, et gladius nieus non
tuba intonet : el quid ex anliquo a patribus suis de salvabil me? Ad nota igitur se confert, et invicta
gralia Dei cognoverit annunliet. Tu enim, inquit, praesidia, armalrira munittir apostolica, lorica fidei,
Domine, manu ttta genies delesli el planlasli eos; galea spei, ac gladio verbi Dei, sciens inimicum Dei
affixisti pgpulos, el emisisli eos. Non enitn in gladio superari non posse, nisi per verbuih Dei. Beilica
suo possederunt terram, neque brachium eorum sal- aulem arma nulla requirit, baculum
pastoralein ut
vavit eos. Sed dexlera lita, et brachiutn luum, et lux pastor accipit, quinque Iapitles
limpidissimos, tan-
vullus tui, quia placuhli libi. Non enim in salvandis quam manti Dei limatos, alque digito Dei
inscriplos,
nobis noslra Deo merita, sed sua ei bonitas placet: de torrenfe colligit, in pera pastorali abscondit;:
nec lain obsequio noslro deliniius, quam inolita liosli superbo ex adverso occurrit, unum
impudo-
bonitaierplacalus, et dexlera sna nos prolegit et ratae fronli infigit: et iinmanem illam belluam ad
bracliio defendit, alque illuminatione vultus sui, singulare certamen singulos provocantem uno lan-
spirilu consilii nos inslruil. Sed sicul de preelerilo, lum ictu conteril, atque blasphemum caput proprio
ila inqtiil el de ftituro : Rex meus Deus, prmcipe pro mucrone viclor praecidif. Ecce quomodo David et
salulibus Jacob. In le Iwstes noslros veniilubimus, in imbellis homini de gratia Dei potius quam de viri-
nomine luo cohculcabimus adversdrios nostros. Non 1 bus suis vel armis praesumendum, tam facto quain
enim in arcu meo conftdam, neque gladius meus sal- voce praedical, quomodo regia se lorica spoliai, ut
vabit tne. Ecce eodem sensu, quia el eodem spiriiu gralia nieiius se vcstial; nec ad immanissimuin
legislaior atque prophela, quasi dtio cherubim in- hoslem conlercnduin arina alia iiiquirit, nisi vir-
lentis vullibus in.propilialorium sibi concinunl : et gam pasloralem ,et lapitfem, quibus adversariae pote-
possessionem repromissae heeredlialis, non Jabori staiis prihcipem a Chrisloperimendum, ut proplieta
suo, nOn indusirioe,,non virlnti, non bellicoe stre- intelligil. Pcrcmplo ilaque Dei potius quam sua
nuitali. non denique armis aut meritis suis, sed virtute populi Dei inimico, el gloriose in commune
gralioe Dei, ctijus elvere donura est, ascribunt. Sed de advcrsariis triumphaio, subactis deinde hosli-
sicut de fortissimo illo Scriplura commcmorat, cujus bus in regnum slabiliius, ad aedificandam domum
iste forlis manu lypum gerebat, cmpil Jesus facere el domino, impensas regia niunificeniia preeparat,
docere, graiiam quam voce David praedicat, faclc dignain Deo domum facere secum deliberat : el qiiia
quoque commendat. Nam cum essel in oculis suis sapiens consilio omnia gubernal, consilium ciim'
humilis et modicus; in oculis domini rnagnus inven- propheta communical, Domirii volmitalem siiper de-
lus, divino est ad regnum judicio electus : aique in r voticnc volunlatis sriae sciscilans. Sed quia dignani
firmameiitiim regni non Ienlicula, sed corns olei Deodomumaedificare humana paupertas non suffieil,
nianu propbctica uncius. Populi ilaque providentia, devotionem quidem Iaudat, opus aulem divina cen-
et regni administralione suscepta , infeslanlibus al- stira non approbat, sed de utero ejus egressuruni,
lopliilis, pace lurbaia, discrimini se sponle objicit, et super thronum ipsius aeterno imperio regnaiuruni
etut bonus rex plus communi ulililati quaui propriae dentiniiat, adeo dilectum, in tantum defiliisbominuin
saluti consulit, atqite immanem illum Goliain, mon- singulariier prajcleclum, ut et Deus, illi in patrem,
strum potius dicendum quam homincm, corpore •" et ipse eequo honore sit Deo in filium. Ipse inqriit,
enormem, animis Irucetn, bellis assuelum, victoriis qtiando eompletis diebus luis quasi ceeremoniis le-
elatum, sctito lidei nuinitus, solus illo in tempore galibus jam expletis, cum patribus luis dormieris,
non expavil. Quis enim monstrum lam lerribile uon . ecclesiaslicoe domus, in fide Evangelii fundamenla
expavesceret? Quis bellalor a faeie ejus se non abs- jaciet, ipsehi columnis spei parietes excelsosexslruel:
conderel? At David noster fralrum suonim slalnra quos etiam ne aliquo venlorum aut' imbriuro impetti
quidem minimus, sed fide maximus, aspeclu pul- dissolvanliir; sicut illam quondam in diluvio arcam
cherrinius, atque roseo rtiborein mysterio sanguinis bilumine spirituali interius el exterius liniet.ipsead
Chrisli suffusus, expavescere non novit populi Dei D decorem tantae domus rite consummanduih, culmen
inimicuni, riominisque sancti lilasphemum ; sed in- charilalis imponet, iri qua universa legis ac prophe-
trepidtis, el nec corporis nec armorum immanilate larum insignia dependent. Filius autem qui David,
lerrilus, ulcisci parat, et populi sui injuriam, et no- imo iri David universo mundo repromitlittir, soltis
minis Dei vivenlis blaspliemiam. Persuasus ilaque a iri Diiishominura dignus invenilur, tam sapiehs, tam
Saule, lorica ipsius induilur, galea tegiiur, gladio dives, ac lanla rerura omnium abundanlia afllueris,
aecingitur, sed his omnibus oneralus polius quam ul dignam Deo domum aidificet. Solus namqiie ex
inslructtis, impedilus qiiam munitus, ne viderelur antiquo, et aboeterno edocfus, novit de quibris lifpi-
speni vicloripein armis regis et non in Deo posuisse, dibusdomus Dei debeat construi, ad quam nPrriiam •
regia rursus lorica exuilur; galea detegitur, gladio lapides singuli quadrari, 1qiii in fundamento sferhi,
discingitur. Quid aliud in lioc .libi facto videtur qui debeant in columnas erigi, qua qualitate alter
propugrialor populi Dei innuere, quam gesliscanere; alteri sociari, qua cplorum varielate domus ornari;
 '
739 FRANG0N1SABBAT.ISAFFLIGEMENSIS 7«
qua demum debeat laudum celebritate atque modu- j\ auiem panno meiislniata: immundiiis, aul quid nive
lorum dulcedine dedicari. Uujus ad acdificandam munditis ? Quis igiiur abyssum islam diviliarum
domum Domini advenfiis praeslolatur, linjtis sapienlia graliae Dei omni humanae curiositali invesligabilem,
lanlo operi idoneaproedicatnr: huj'us repromissione, onini philosophica: pcrspicacitali impenelrabilero,
Davitl magis quam regio solio glorialur. In qua rc- qiiaulacunque sensus alliludine altingere poieiil,
promissione admiranda serroonis Dei dispensalio, quoe menslruas sordes, imo iivquilaies nosiras meii-
quod homini quamvis magno, qtiamvis sancto, la- slruis adbuc sordibus sordidiores, humilis hcrboe
men homini, tanta et lam magna promissurus, qua; hyssopi lenui aspersione, tam celeriler, tamque po-
meriium hominis excederent, ad quae nec ipsaange- lentcr, sic ad perfecluin ablnit, ut mulliludine
licae dignitalis excellcnlia attingerel, primo eum ad candoris vincal el candorem nivis. Nec ila hu-
seipsum revocat, el unde assuroplus, qua et quo ct milis hyssopi tenuem aspersionem dixcrim, ut im-
per quem adduclussil comincmor.il. Commemorat potenlera iulelligi velim ; scd lenuem, subiilem,
humilitalem pastoraiis ofticii, fasligium iinperii,inde divinam, adeoque polentem, ut sine ej'us aspersio»
gralia assumplum, huc polenlia adducltim : secomi- ne, nulla sil prorsus menslrtialae ablulio, nulla
lein fuisse ilincris, se proieclorem narrat in pericu- vel labemaculi sancli, vel ijisius libri, aul populi,
lis : quod nomenejus regno,diviliis, bellis, vicioriis 'B aul cnjuslibel rei sanciificalio. Quee et quanta esi
exluleril, atque noraiui forlium lerroe coacquaverii. isla o fiiii graiiae gralia ? Unde obsecro ccepit ?
Primo ilaqtie commonilione humiliiatis conlra vcne- ubi desiuit ? Imo nec co;pil, nec desinit, sed ab
num elaliohis, quasi quodam antidolo spiriluali lm- selerno fonle eelernaliter fluit, opportunoque iu
mani animi fragililale precmunila, poslquam in tempore quadrifido eleclorum cordibus flumine in-
testimonium magnae graliae, quoe contulerat, bona fluit, alque ad proferenda virttitum gerniina, areo-
enunieral, ad cumulum beneficiorum regno repro- lam aromatum sponsi, temporanea alque serotina
miss.i filii ipsius quoque in aHernum slabiliendum inundalione uberlim irrigat. IJtiic est illa gralia,
proniittit soliuro. lngressttsest aulemrexDavid, Scri- liaec est, inquam, gralia, quae ;£Uiiopem, qui juxla
ptnra ait, et sedit coram Domino et dixit: Quis ego Jcremiam pellem suain mutare uon polcst, nativa
sum, Domine Deus meus, el quw domus mea, quod nigredine dicto cilius exuere potest, quae nardtim
adduxisli me huc usque? Sed et hoc parum visum est liaeretici dogmatis varielale respersum, solo iuii.u
in conspeclu tuo, Domine Deus meus, nisi loquererh imraulat in unius fidei candorem gralissiraiim.
eliam de domo servi tui in longinquum. Et paulo Libel adhuc in admiralionein lanlee gratiee oculos
posl : Propler verbum luum, et secundum cor luum deflgere, et piissimi coudiioris in liumanam ani-
fechli onxnia magnalia hwc, ita ul nolum jaceres ni.am fervenlissimum zelum et affeclum benignis-
tervo luo. Ingressus cst inquil. Et qtio ingressus esl? simum ex ipsis verbis suis colligere. Arguit in
Propheiico scilicel ore ex verbis Domini snper tol ac Jeremia Dominus Hierusalem fornicanlem cum idolis,
tanfis beneficiis admonilus, et repromissis insuper et in Hierasalem buraanam animam fornicaniem
mullo majoribus, secrelum cubiculipenetralia cordis cum viliis, et more clementissimi mariti uxorem
sui ingredilur, seipsum coram se slaluit, hinc me- aditlteram zeianlis, et conscienlia admissi exterrilae
ritasua, liincdivinapensalbencficia; et quiamerila blandientis, et ad lliorum legitimum indulta incesti
beneficiis longe sunt imparia, sedet coram Domino, venia revocanlis, sic zelatur, sic blandilur, sic revo-
humilialur coram Domiuo, atque illius gratieeomnia cal, ac conlra consueludinem virorum se facturum
a sibi collata meminit. denunliat, ut incestse, ut merelrici, ut adulterae,
' adscribii, qno uuiversa gratis
Propler verbum luum, inquit, non propler merilum tantum reverlalur, el lliori consoriium el nominis
meum ; secundum cor tuum, non secundum aliquod dignilalem, el prisiini afleclus inlegram charilatem
humanse adinvenlionis consilium. Ecce quoinodo restiluat. Vulgo, inquii, dieitur: Si dimherit vir
rex polens, rex sapiens, et ideo vere polens, quia uxorem suam, el recedens ab eo duxeril alterum vi-
sapiens, gratiam factis commendat, gratiam voce n rum, nunquid revertetur ad eam ullra ? Nunquid non
pmlicat, nullumque homini lutius esse pracsidinm, pollttla et conlaminata erit mulier illa ? T« aulem
quam gratioe Dei subsidium. fornicata es cum amatoribus multis, tamen reverlere
Isaias aulem huroanse fragilitali divinam gratiam ad me, dicil Dominus, el ego suscipiam te. Leva ocu-
inteliigit, et asseril adco per omnia necessariam, ut, los tuos in directum, el vide ubi nott proslrata sis, In
reniGla gratia, sordidissimo panno menstruatae com- viis sedebas, exspeclans eos, quasi lalro in soliludine;
pararenpn vereatur omnem hominis jtistiiiam. Facti el polluhii terram infornicalioriibus tuis, el in malitiU
sumus, inquit, ut immundus omnes nosjquasi pannus tuis. Quamobrem prohibila; sunt steilw ptuviaru^
tnenslmatce unherste juslitimnoslras. At contra Davnl et serotinus imber non fuit Frou muliieri*meretrici*
rieum se ingemiscens, el reaium suum liumjliter facta est libi; noiuisti eraiescere. Ergo saltem anwdo
confilens, precemque devolissimam reis omnibus voca me :Paler tni, dux vtrginilalh mew tu es. 0 pie-
perutilem supplicaiidi perilus componens, de indul- las, o benignilas, o mira, o miranda charilas! Qiiid
gcnlissimi Doniini bonitale spem veuioe jam praesu- uhquam clemenlius, quid unquamdulcius?Nosiriis'eri,
mens: Asperges me, inqiiil, Domine hyssopo el tnun- nos sepulcra dealbaia, qui de nomine siiigularilaiis.cjui
debor, lavabis me, ei super tiiiem dealbabor. Quid debabitubumiliialisj saiieiilalem specieleuusproeleil-
741 DE GRATIA DE! LlBRl XII. — LIB. VI. — PR.EFAT. 'lil
dimiis, ab intus aiitem de eadaveribus morluorum pu- A properat, et legationis seriem ipse ordinans. Loqui-
iredinemelfeloremexlialamus, sipeccatorem, sisimi- mini, inqtiil, ad cor ejus, id est, blandimini ei et ad-
lein nobis vi.-lerimus, dedignamur, despicimus : quia vocale eam : quoniam complela est malitia ejus, di-
peccala nostra postdorsum nostrum rej'ecimus, ei in fe- missa est iniquitas illius. Commemorat priinee de-
slucam allerius trabe nostra neglecla, oculos intendi- sponsationis fidem, dotis magnitudinem, unam dno-
nius. Si Iapsum cernimus, si saucialum a Ialronibus rum in uno spiritti conjunctionem, communis thalami
non miseremur, non compalimur : vulnera non alli- ornatmn, et pulchritudinem, osculi jucunditaiem,
gamus, jacentem manu consolatoria non allevamus, amplexus dulcedinem. His et hujusmodi demulcet
ct quia viscera misericordiee non habemus, miseri trepidam, diflidenli refOrmat fiduciam, ac demum
miserum praelerimus. Non dignamur hujusmodi oscu- reverlenli non servos, non amicos obviam miltit,
lo, IIOIIdignamur alloqttio : pauem ipsum cibarium, primus ipse occurrit, prior in amplexus, plior in
qiicm cum soricibus communem habemus, quem et oscula ruit, alque tanli gaudii festivilale digna ex-
dc mensa canibus projicimus, cum consorte naturae sullatione celebrala, in cellam aromatum dileelatn
noslroe, cum consorte vocabuli Chrisliani participare inlroducil. Ctijtis dulci praesentia, amplexu, et oscu-
Pharisaico faslu, ut nefas, abhorremus. Non remi- lis mirum in modum,Jmo ullra omnem humanum
niscimtirpr.ecepli, quod accepimus, quod frequeiilar B modum obleclala, jam proe nimio aestu amoris sui
atidivimus, frequenier legimus : Non abominaberis impolens, seipsam vix susiinet, imo nec sustinei;
jEgyptium, quia advena fuisti in lerra ejus. Nenio sed in collum dilecti languida relabens, amoris
noslrum est, qui in JEgypto non exsulaverit, qtii magniludinem yocis ac jubili teslalur maguitu-
Pharaoni non servierit, qui paieas illi nialcriam dine. Filiw Hierusalem, exclamal, filiw Hieru-
iguis non collegerit, qui sub onere ejus incurvus salem, fulcile me floribus, stipate me malis, quia
non ingeniuerit. Quod si de domo servitutis, el de amore langueo. Qttem languorem orani sanitate j'u-
/ornace ferrea.Christo duce.educli sumus : non abo- cundiorem eeslirao, querii morte ipsa validiorem non
lniiiemur iEgyplium, in cujus lerra advenae fuinius. dtibilo, quein regnis ac sedibus proeferendum conseo,
Si Hebroeum-ad lerram repromissionis suspiraniem, in cujus comparalione aiirum el ltiluin eequaliler
sed adliuc sub ^Egyptio onere geiiieniein, audimus, penso. Quem quidem cum pro scinliilula exigui aroo-
cl vociferantem misereamur, concurramus : el ui ris, corde amem, ore praedicem, fateor necdum novi,
Icgeai Chrisli sic impleamus, fralerno oueri fraiernae quis sil languor sponsae, de aroore sponsi. Hanc
charilatis htimeruni supponamus. Sed, quod absque ergo cellam aromalum, in qua sponsus el sponsa
dolore eloqui non possum, timorem Domini obliti, et mulua amoris sui suavitale pascuniur, lu quisqtiis
^ ille es avidus ciborum gratioe, el insaliabilis deslderii
proccepta ejus surda aure, el necessitatem fratris
aridis visceribiis proelerimiis. At vero ul ad supe- suavitaiis intimoe , hanc inquam vel improbilate
riofa reverlamur, illrf singulariler niundus, ille in evangelica irriimpe, vel furlivo silentio clanculum
«liis liomiiuim solus mundus, Hi quem nihil inquina- ingredere, el caplato secreto sponsi el sponsoe, ibi
luin inciirril, ctii angelica mundilia collala nec ipsa quaere, ibi disce qiioe sil magnitudo gralise, noii a
sordes effugit, non dedignatur nos, non asp&rniilur me, qui haec ipse ignoro, pauperrimo homine. His
nos, in foedissimo illo el foedilissimo coidislupanari. tamen interim si libet pauperlalis noslrae fercujis
Proh dolpr! proh pudor ! Quod dictu quoque Iiorri- vtscere, alque dulci medulla evangelici frumenti
bile est, corruplori animarum diabolo proslitutos, cribro obedientias ulcunijueexciissa, alque chariiaiis
et ut foeda lcedls eloquar, a planta pedis usque ad oleo conspersa, pascere. Si quis aulem paleam p|us
vcrlicem, a inimimo scilicet cogitalu, usque ad per- amal, quaquaversiirn per ^Egyptum ipse sibi colligat,
feclum operis, lola aclione conslupratos : lales, lam el si ila voluerit, civilalem Pharaoni exslruat: egn
sordidos, lara viles, tam abjeclos, humillimus et be- charilatem, rem lanli preln, viii palea nec venalem
iiignissimus Dominus non abliorrel, non despicit, habeo, nec ipse emo. Sauctum caput vcslrum, Patcr
non abjicil; tales sibi in conjugium adsciscit, talibus venerande, Vetuslus dierum, in quo omhia aiatura
taufi reatus sibi c.onsciis el conscienlia exleriitis sunt, nulla senescunt, quod eniin aniiquaiur et se-
blanditiir, alque ut redire ad se debeant, ore placi- nescit, prope interilum esl, benedicat, et sub pedibus
dissimo deprecalur. Mittit et legatos reconcilialionis veslris communem omuium nostrum adversarium
pcritos, perlidiam non imputal, adulterium non im- veiociter conlerat. Amen.

PR^ATIO IN LIBRUM SEXTUM,

De gratia Novi Testamenti,.
Soleht naviganles navigandi periii pro qualitale D incumbenlis plus adjuvat. Mihi igilur aeqtior tanti
venlorura siniim veli aut extendere, atit contrahere, myslerii carina obedienliee sulcanti, velum pauperis
obliquare, aut in direclum tendere, et quo magis ingenii video non contrabeiidum, sed dilatato sinu
pei*ransire,accelerant, eo largius velum vento re- pii desiderii, toluni Spirilu sanclo expandenduni,
laxant, ut tanto celerius navis onusta cursum cx- ae tolis medullis, veni, Spiritus, a qualuor ventis,
pltvit, quanto curreutem impetus venti a tergo cum prophela exclamandum. Si eniin prophelse
745 FRANCONIS ABBATIS AFFLIGEMENSIS 744
mandalur, ul potenliam Spiritus invoccl, ad vivifi- A visilatione caiholicum de incarnatione verbi Dei
canda ossaarida, iri typum unius luncpopuli;qitanlo sensum concipiam, .aique pro effaiu balbutientis
magis mibi pertenui spirilu, de vila oronium in infanlioe condigno verbo ipsum quod in principio
Christo genlium scribenti necessilas incumbil sup- eral verbum in mundtim efferam. Et valde oro ut
pliciter invocandi et exorandi digne scptiformem nequaquamusque adeo benignissimus ille consolator
gratiam Spiritus sancti, ui ab ipso doclus possim immundi tugurii sordes abhorreat ut servnlum
pro capiu humanae angusiiee eloqrii magniludinem suum offensus perlranseat, atque in hoe sudore
graliae vivificalricis, atque modum vivificalionis? vultus sui pauperem suutn inconsolalum praetereal,
Ipsum ergo v.oce, ipsum corde, ipsum yotis, ipsum Sicut aulein in sacramenlo Veteris Teslamenli irans-
invoco desideriis, ui sictil s.ubumbra ejus gloriosus aclam hnj'tis operis partem numero dislinxi quina-
ille gloriosae Virginis ulerus iutumuil, alque ipso rio, ila residuam in honorem sepiiformis spiritus,
deducenie de sinu Patris pcr ej'usdem uleri ihala- dignum duxi nunftro iusignire septenario.
mumceeleslisadnos sponsus processit; ila exipsius

LIBER SEXTUS.

Cum innumera sapientiae Dei consilia adessenl, lR quam dispensatoria in Filio liominis divinoemaj'esia-
quibus quod adversum nos erat peccali chiro- lis occullaiio. Cum ergo ad requirendam ovem
graphum abolere posset, hoc polissimum elegil, perdilam, bancpotissimum, ut diximus, viam pasior
niidc redempliis homo redemploris sui mirum erga bonus pracelegisset, iti creando novo homine, novo
se affei ttini disceret, atque aemulandee virtulis ab usus esl crealionis genere. El dignum erat ut qt:i
ipsa Dei virlule documentum caperel. Neque enim corruplam in Adam massam sanare veniebat, non
omnipotenliam Dei in illam quasi necessitaiis cau- de semine corruplionis, sed de potentia Spiritus
sam coarciandani ocslinio, nec idcirco a Deo, el in sancli naseeretur. Quaesilaergo sponsa speciosissima
Dcum assumplum liominem,qnia homoaliler redinii inler (ilias Iiominum, de ctijus utero lanquam spon-
noii possei. Faleor, aliler homoredirai nonpoluil,quia sus de thalamo ad nos procederel speciosus prw filiis
rcdeiiiptoraliler noluit. Volunlasergo bonitaiis ejus, Iwminum. Quaesitumest dignum sapientia Dei signa-
consiliisuicausafuil,noii necessitasaliqua impossibi- culum sub qtio signarel myslerium a soeculis abs-
liialis,omnipolentem manum eo usqueconlraxil, ulsi ciendilum. Quaesilumest viirum mundissimum atque
horao non fierel.redimerehominemnequaquamjios- solidissimum, pcr quod igncos radios transmilieret
set.Mira aulemetineffabilisatque omnistnsiiiiiicom- sol juslitioeadefTtigandas tenebras gentium; ex qtii-
prehensibilis dignatio, ul Deus .liomo fieret, pleni- bus puritas vitri et claritatis augmenluni conciperet,
ttido se exinaniret, panis esurirel, virtus lassarelur, et integriiatis delrimenluni non suslineret. Quoenain
vila morerelur. Sed cur hoc? Ul a Deo assuroptus hoec sppnsa lam elegans, lam decora? Ubinam ter-
hrinio Deus fierel, ul exinanilus exinanilos impleret, rarum lam speciosa quae Filium Dei de sinu Patris
esuricns jejunos pasceret, lassus dissolulos conforla- alliceret, et in amplexus suos vinculis charilatis pia
rel, morluus mortuos vivificaret. Magna plene gratia, violenlia captivuin traherel? Diu queesita, inuliis
mira dignatio lanta lanloe majestatis exinaniiio. sanclorum votis exspectata, tandem invenla esl
Quantum pulas exinanilus erat iminensus brevissimo specialis illa specialiler digna, singulariter pulclipa
afque mundissiroo unitis virgunciiloe ulero inclu- virgo Maria. Sed a quo inventa? Nunquid ab ho-
sus? Qtiantum exinanilus eral Omnipotens, in le- mine? Niinquid ab aliqno vel cceleslis exerciius
neris infanliae annis, ei membris, etiam sui impo- principe? Imo ab ipso angelorura atque lion.inum
tens? Quanlum exinaiiitus erat ille singulariler di- conditore.: ab ipsa sapienlia Dei, quae eelernaliter
ves, el solus sibi sufliciens ; ut qui ccelos Iuce in- ab ore procedit Allissimi; quae penelrabilior est
duerit, pannis involutus sil? Quanium exinanilum omni gladio ancipiti, quoe usque ad divisioriem
erat illud angelorum ineffabile gaudium, euin in rP)animee ac spiritus, compagum ac mediillarura per-
eunis vagiret, ac primi parenlis eerumnee causam tingit, quaecogitaliones et affectus singuloruni, ipsas
deflerel? Quantum demum exinanita erat majeslas quoque cogilalionuni et affectuum origines sola
illa viriulibus adoranda, poleslalibus Iremenda, a investigare sufficit. Ipsa Mariam sibi in sponsam -ab
lieccatoribus irrisa, ac facie sputis illiia? Ne quis eelerno ordinavit, ipsa in pleniludine lemporis caslis-
•aulem exislimet ila exinanilam in assumpto bomine •'simum Mariaehlerum in labernaculum sibi sanctifl-
tlivinx majeslaiis potenliam, quasi in infirmitate cavit, ipsa lemplum suum in Maria omni gloria el
iioslra omnippfenlia Dei defeccril atit ex aliqua sui decore super omnium creaturarum visibilium atque
pavle imminiua-sit. Ilavero in eadem persona invisibilium pulchritudinem adornavil : quaniuni
uliiusque nalura: proprielalem dislinguat, ut infirma voluit, et quanlum nascilurum de ea decuit. Sa-
Jiomini, divina Deo atlribuenda inlelligat. Ipsa igilur pientia. euim, aitSapiehs, wdificavit sibi domum,exci-
FHii Dei exinanitio nihil aliud esse credenda est dit columnas septem. Ipsa sibi ipsa plane sine viri
7iS DEGRATIADEILIBRI XII.—IIB. Yl. 7i'i
adminiculo domtim in Mana oedificavit, ipsa colum- AS.salulalionrs insuelaformulaterriianobilisilla virgun-
nas excelsas domui su;e excidit, qtiibus suffultus cula, vultti demisso, tacilaoestuat, tacilasectimcogitat
caslissinius sacratissimae virginis ulerus, in aelerna atque prinsquam salulanti se, oflicinm responsionis
pudoris sui stabilitale permanet inconcussus. In- rependat, qualitatem acraodum salutalionisin libra
venia ilaque virgine casta, virgine sancta, et cordis ul prudens exaniinat. Maria pudoris sui custos
lam casla tamque sancta , ut Filio Dei despon- fidelissima, sicut turltir erat solitaria elongans et
sanda, in ofiGcinaSpirilus sancli, induslria sumroi fttgiens, alquein soliludinecordis seciiinconimanens,
artificis , lantte virginis lanlacque prolis fiiturae nidulocasliiaiisinsidens,aesaiictoemedilalionispullos
mairis, procparantur ornamenta. Quo studio, qua ad roburconsummalaeviflulisfruclibusconlemplalio-
diligenlia, qtianla ambitione, quanto cultu, non nis enulriens. Maria sccreli amica, quietisstudiosa,
esl pauperialis meae eloqui : sed quibus decuil ih cubiculo assidua, in publico rarissima.-tumulius
matrem Christi, uinbraculuin Spirilus sancli, re- oderat, occursus fngiebal, ne soepiusvisa, eisi non
giiiam coeli, reginarum imperalricem adomari. Eli- conscienliae vel famee maculam contraheret, qtiam, •
giinr ct nunlius unus ex muliis miilibus tanlo rcge di- raro cffugit, qui se lurbis hominum ullro imniergit.
gnus, lanto myslerio idoneus, tam amicoc lcgalionis " Audianl virgines, audiant coenobialis paleestra: pro-
pcritissimus, ad deferendam virgineo pudori reveren- B fessores : qui professionis immemores, ei quietis im-
liam iniiis ac placidus, Gabriel diclus, quia fortitu- patientes, per provincias, per caslella, per oppida
tlinis Dei nunliiis. Mitlitur ilaque ul celerius eal, discurrunl : et simulaia uuiitale Ecclcsiae suap.,sed
qnia pleniludo lemporis jam adcrat, ut dilectocspon- revera prodita salule aniime suee, lumullibus homi-
saj condigna sponsalia perferal, ut gloriosoeVirgini nuin, el coeno saeculariiim aciionum contra IiaLs•
ornamenla non niinus gloriosa offcral; alque post tus sui revereniiain inipudenier se immergiiiu. Setl
niiincruni "cxliibilionem, novam et inaudilam nuindo quid servis Chrisli curn coeno mundi? Qtiid civi-
saltilaiioncm coiisequenler inferat: Ave, gratia plena, bus cceli, cum inquilinis soeculi? Quid margarilac,
Dvminus iecum, benedicla lu in mulieribus. 0 quania cmn slerquilinio ? Quid solilarius in popuio ? Ncc
graiia plcp.a eral, quam el ipsa riignilas angclica isla dixerim , ut suggillcm minislros Cbrisli , ae
laiii devole, larii ofliciose saltilabat! Ave, inqtiit, minislros servorum Christi: quoe iropieias longe sit
gratiapleni, Dominus lecum, benedicta tu in mulieri- a sensu pauperis Cbrisli. Absil a me, ul quos
bus. Ave, graiia plena, Spirilu sanclo iroplenda, ac Deus laudal, cgo viiuperem, qtios Daus commendat,
lotitts niundi cdiiaiiilionem, plcniludine ventris tui ego reprobem, qttos laude potitis el lionoie dignos
impletiira! 0 qtianta gralia, quaiiia Mariac benedi- judico, quibtis reverenliam et ipse libeiiler de-
^1
ctio, per quani sanala est Evae malediclio! Dominus fero ! Ministri enim Christi sunt imiiantes Domi-
tecum. Miroac stupendo raodo ideni cum sponsa num sutim, qui dc sinu Patris in hancvallera Ia-
spoiisus; idem ex malre filitis. Cum sponsa sponsus, cryniarum exivil, el insudore vullus sui requiem no-
novum creando liominem; ex tnalre filius, novura bis providil. Ejus ilaque imilalores exislunt, qui, ut
seipstira exbiljendo liominem. Dominiis tecum, non fralribus suis ihlus quielem provideanl, in laboreet
generali lantum benediciiouis gralia, quael cum cae- serumna, cum Apostolo foris desudant: ul iu taberna-
teris sanctis esl, ita ellecum; verum eliam etsingula- culoTieibyssus ct liyacinlluis.piirpura el coccus, qna:
ris pracrogativa gralioe sicut cum malre filius, doini- qtiidem injuriam imbrium ferre non possunl, inlacta
nus leciim; Domintts tecum, ul viscera tua sanclificet; permaneant, impetus lenipcslalumipsi porlant. Solli-
Dominus lecutn, ulin carne luahuraanam sibi naturam ciii sunl cum Marlha et lurbanlur erga plurima :et ut
associel: Dominus leeum, ut areolam veniris lui nova fralribus suis vacare liccat, el gusiare quam suavis
benediclione irrigel; Dominus lecutn,, ut ex paradiso est Dominus, de ciilice felle roisto, ipsi guslant
uleri lui divini germinis fructum producal, qui solus quam amarus est mundus.
excunclis fruclibusfiliorumhominum.verroeincorru- His ilaque in commonitionem mei ac siroiliuin mei
ptionis nescial. Benedicla iu inmulieribus. Benedicta IJ quasi per excessum diclis, ad purissimunrvirgini-
in rotilieribus, benedicla proe cunctis mulieiibus,de- lalis spcculum Mariam, oculos refleclamus : et
cusmulieruin.benedieiio vironim ac mulierum. Jure, quomodo salutantem se angelum exceperit videamus.
inquam, benedicta in mulieribus, quaeopprobriuman- . Salutationis novilatem slupei, salutala interim silet:
liquaedecepiionis nianu reconciliationis a cunctis abs- ut in rcspondendo procacior apparerel/quod virgi-
tersil-nuilieribtis. Quid enim? si realus per Evam ,, item dedecet. At legalus prudehs virginco pudori
et j'ustilia p6r Mariam ; si reatus pcena per Evam ,, consulens, ac trepidanti blandiens: AT-e timeas, inqtiit,
ei rcalus venia per Mariam; si malediciio antiquai Maria: ne limeas; invenhti graliam apud Dominiim, ne
per Evam, et Jteuediciio nova per Mariam. Ad ex- limeas. Apud Deupi graliam invenisti, ideo te gralia
tremuni si mors per Evam, nihilorainus el vila per plenamdixi.ApudDeum graliam invenisti :etideoFi-
Mariani. Jure igilur Mariatn omnis condilio, pmnisi lium Dei pgLrere,mcru\sli.Ecceenimconcipiesinulero,
oeias, omnis gradus angelica salutaiionehonoral; jure> el paries fitium, non qtiemcunque, sed magnum; non
Mariae omnis vox, omnis lingua, omnisque con- terreni palrfs, sed Allissimi Filium. Ne mirei is, ne in-
scienlia cum angclo proclamal: Ave Maria, graiiai credula sis verbis meis, quia salva consislere vidcs vir-
plena, Dominus lecum; bcnediclatu in tnulieribus.Quai ginei clauslra pudoris. Ulcrus tuus implebiltir, sed si-
PATROL. CLXVI. 24
 7i7 FRANCONISABBATIS AFFLIGEMENSIS 748
miaculum uteri r.on dissipabilur. Tu filium paries, A J suut Omnipotenlis quoe proeriico. Ila Omnipoiens
sed ille honorem mairisnoii minuet. Virgo es, maler voluit, ita Oinnipoteiis disposuil, qui in coeloet in
eris; beata, quia virgo, beatior, quia maier; sed hoc lerra omnia fecil quae voluil. Volunlas Dei nalnras
privilegfmn in oclernumsola possidebis. Siculenini in Ordinc non regilur, setl pro arbitrio voliintatis Dei,
parlu ncc babuisti, nec habiltira es similem, itael in ordo natuiae dirigitur.Nec diccndtiin.est extra cur-'
privilcgio dolis allcram non habebis 'comparcin. Ncc stnn nalura: fieri, quod Dominus natura: iia decrc-
ideo ledilfi.lasfiitiirainmatieni, quia nec luiiiu vinim," vil ficii.'Spiri/HS snnclus snpeneniel in te. Spiritus
ncc illius nosti patrcm. Qui eniiii te in tempore sibi sancti potentia in utero tuo creabittir, qui duabiis
Clegit matreni, ab tetcnio jain lubel palrem. Patrem naluris in eadem persona iil unum convenieiUibus,
liahcl, niatrem noiidtnn babet; idcoquc missns sum, Spirilni sancto ajqtialis habchitur. Et virtus Aliis-
ad le, fide tc ei dcsponsarc. Accomoda crgo fidem, et simi oljumbrabit libi. Ne limeas ptidiciiioespccnlum,'
suscipo [irolem, ct beata raaier cris, quia Dcttinct lio- acstum libidinis; virtuie Aliisshui adtimbraberis.
ir.inem generabis. Mira stint quoe tiico, mira clinau- Sicutumbra fcrvorem rcmovel, refiigerium procstal,
dita, scd non sunt Omnipotenii impossibilia. Horlus sic inlerposila virlus Al.issimi excludet ;eslum pec-
conclusus, fons sigiiatus ulcriis, sed ideo bene con- cali, ac rore divino iufiinricl secreta venlris tni.
clusns, idco firmiler signatus, quia soli Deo pervius. B Ideoque qttod nasceiur ex te sauctum, vocabitur Fi-
Nt:limcas pmlori tuo, columba sinc felle domina mea, lius Dci. Mcrito sanctum nascctur, quod <!e Spirilti
qnia Domini mei matcr el sponsa, qtiia claustra tua sancto concipictur. Juste vorabitur Filius Dei, qui
sirul itt conceptii, ila nec in partu suiit resolve;:da. Sol virtute creabitur Altissimi. IJic est ordo, liic cst
per vitrum iiitrans elexiens, vitrum non solvit, crea- modus conceplns cl parlus virginei, volutitas alque
lor solis, malrem suam illibalaro conscrvarenon pote- omnipolentia Dei. Iiis conveuienter iiistruela, bis
i-il? Si atiiein catisamadveiHusmei elulilitaleinparttis sufiicienter edocla, ecce, inqiiit Maria, ecce ancilla
Uii inquiris, audi nomen filii tui, el inlclliges fruclum Domini : fial mihi secundum verbum ttium. Ancilla
venlris lui. Jesus eniin vocabilur, salvalor erit, ad suin Domini; ancilla sua, licet ei ul libct uti. Con-
salvandtim venit. Gaudeergo, domina mca; gautlead ditionero altendo , ancillam me recognosco, devo:oe
tiintaiiigratiam leetseeleclammalrem, iiltotiusmun- serviiuiis voluntalem Domino roco offero; obscqiiitim
di geueies Salvatoreni. His ei aliis hujtismodi imo ad quod dc me exigor, prompta devotione exsequor.
ionge aliis, el si non ab angelo diclis, a stiperven- Mulluin esl niilii ei valde lnullum, quod ancilla n:e-
turo tamen Spiritu saneto mundissimo cordi Mariae reor vocari: ad illtid lam excellens vocabulum par-
inspiratis fidcni adhibel diclis, nibil hoesilal, nibil du- ,r vitas niea non occurrit, ul roater Domini dcbeam
Lilal; iniplenda fideliter credil, quae vcrilura Oiuni- appellari. Fiai mibi secundum verbum luum, ttt in
potensrepromiltit. Coiifeit ulaibltror cum verbis an- nie caro fiat, quod in piincipio eral, Verbuui. Fiat
liiilii ul digna inveniar, per quain mundus graiiam
geli veiba prnphcla?, cum hisqua-au.iii, ea queeIege-
ral, el audiiis eo inclius credil, quoil a piopheia an- reconciliationis inveniat. Fiat roilii ut in terris ei
gelus non dissenlil. Ecce virgo concipiei, 'prophela proebeam corporis mei hospilium, qui me poslmodtim
ail, el pariel filhtm, el vocabiltir nomen ejus Emma- in coelis in regni sui assumat consorlium. Haec de
nuel. Ecce virgo concipiet et pariel filium Isaias prae- plenitudine gratiae, quae in uterum gloriosae Yirginis
cinil. Ecce concipics in ulero,el pariel filiutn Gabricl diviuitus influxit, et inde in universura niunduin.
succinii. El vocabilur nomenejusEinmanuel, idesl no- profluxit prolixius exsequenda credidi, ad oslendeti-
fciscnHi fJeusIsaiasproplu:tat;eiFi7iHs Allissiinivocabi- dam mogniludiiiem graliae Dei, qua; nullis proccc-
/wiGabrielMaiiacanuunliat.IIaec, ul arbilror, ulruni- dentibus meritis per Mariam collala est bomiiii.
quepensaljCOiifcrl, dxamiiiai,nlqiietanlouberiusno- Quidquid enim Mariae speciali licct praarogaiiva ,
visfidemaccommodat,quaiilocumaiitii|iiisconcordius gralia Dci conlulil, hoc m salutem loiins munili
consonant. Jam se igilur impiacgnaiidain, jam se iniseraiio divina providil. Maria; boniim coniniune
pariluratii incunciaiilcr credit, modum lamen quo id rj 1 est oninium, el de pleniludine Mariae impleia esl
fieri debeat inquirit, quia hoc uec in propliela iege- soliludo gentium. Quisquis ergo avidis faucibus s't;s
rat, nec ab angclo audierat. Quomodo, inquit, fiel dtilcedinem gratioe, cum debila reverenlia accede ad
islud, quoniam virunt non cognosco? Quomodo fiel phniuidincm ventris Alariee. Tanta inde ubcrtas
istud? Yir non est roilii agnitus, unde mihi filius? pielalis, tanta fluit pielatis suaviias, ul nec ubertas
Virgo sum, roater quomodo ero? Quomodo ftet islud? delectum, necsuavilas noverit fiStidium. Bibeergo,
Non esl filioruin Adam ista lex, ul sine viro conci- bibe de hoc fonte pietatis: bibe, ut avidas fauccs
jiial mulicr, sine palre nascalur puer. Hac lege, hoc impleal, sed nc puies quod bibendo siiim exstin-
ordine, omnia ab iuilio ad nos usque saoculadccur- guas. Aiiior aelernorum hoc liabel pioprium ul
lertint, ul de viro raulicr impraegnelur aique de ainaiitium seroper inflanimet desideriiim, nunquain
paire puer generelur. Ista quae astruis, quis vidii, amaiitibus aliquod sui ingeral faslidium. Nulta
(juis audivil? Insueta sunl usu, incognita visu, in- mens asslimare, nulla sufficil lingua cnarrare quan-
(.'omperla auditu. Quomodo ergo fiet istua? Spiriltis tam per virgimim decus Mariam Deus hoinini
sanctus, inquit, sttperveniel in le, et virtus Althsimi contulcrit gratiam. Maria siella maris, Iumeii cr-
cbunibrabii tibi, D.vha sunt quoe nuiilio, raagnalia ranliuni, spes desperanlium , consolalio rooeren-
749 DE GRATIA DEl LIBRI XII. — LIB. VII. 7S0
tium, commune gaudium omnium Christi fule- A cis cordibus amicae stiavilalis odorem. spiret. Et
lium. De cujus laude nondum desiderio salisfecimus, mirum illud est de nomine Mariae et valde mirum,
nec : aliquando in defectu corruplibilis hujus viloe ut millies auditum, semper audiatur quasi novtini.
salisfieri posse credimus. Praegustala autera snavi- Maria virgo sancta, mater Deo digna, benignissinia
taie Iaudis ejus, desiderium noslrum magis ac consolatrix, piissima reconciliatrix, potenlissima
magis accendilur, sed quotidiana memoria ejtis ac suorum advocairix. Yidebor cuilibet in laude Marioe
frequenli iieralione dulcissimi nominis ipsius, quasi nostrae, noslrae, inquam, nosiroe, videbor forsitan
divino quodam rore pii desiderii oestus refrigeralur. nimius; sed nemini, nisi qui fuerit et malri ingra-
Neque enim post illud singulare dilecti filii sui lus, et in filium impius. Libel adhuc, et in aelernum
nomen, quod est super omne noraen, aliud nomen libebit gloriosee dominoe, gloriosoe Virginis, et glo-
ccelum aut lerra nominat : unde lanluro gratioe, riosissimae matris immorari laudibus, sed quia in
lantum spei, lantum suavitalis, tanlum consolatio- longum sermonero produximus, in laudem Mariae
nis, piae nientes concipiant. Quoliescunque enim sermonem de Maria lerminemus, pro universis
duleissimum nomen illud Maria, araatores illius beiieficiis per piam malrem nobis collalis, gra-
audiunt, toties ex pio audilu et suavilate auditi lias agenles piissimo et unico Filio ejus, qui ciiui'
nominis, nescio quid inenarrabilis jucunditatis iiUus B Deo Palre el Spirilu sancto vivit et regnat Deus,
trabiint. Nomen namque Marioeniirum quid suave per omnia saecula seeculorum. Amen.
ac divinum in se conlinel, ut, cum sonuerit, ami-

PR^IFATIO IN LIBRUM SEPTIMUM.

Moris esl Scripturoe sanclae, ut se invicem testi- enim prophetee ossa multa nimis, carnibus nudata,
moiiiis, suis, quasi columnis qtiibusdam fulciat, et nervis dissolula, ct in tantum arida, ut ulrum vivi-
res difficiles alque humanae diffidentiae incredibiles, ficari possint eliam prophetoe fides diflidal; quae ad
alterins rei oeque difficiiis exemplo aslruat. Con- imperium Domini vatjcinanle propheta dicto velp-
descendil enim sermo divinus auditoribus suis, et ^-i cius carnibus vestita , nervis suni compacta : el a
qtios solido cibo nondtim videl idoneos, lcneritu- quatuor ventis ilante Spiritn vivificata, el in anli-
dine laclis interim nutrit. Unde in Ezechiele Domi- quum vitee slatuin super pedes suos sunt restituta.
nuscuro laxandam captivitaiem populi Judaeorum Sicul autem proposita sunt haac domui Israel in
promitterel, cl illi polentiam Dei ex sua imbecilli- portenlum, ita etiam gloriosae ac perpetuoe Virgini
late metientes, prae magnitudine calamilatis hoc Marioe infecunda anus EHzabelli proposila est in
etiaiu Deo impossibile crederent proponit siroilitu- exemplum, ul lutn in Elizabeth, quam in se omni-
diuem, el ex comparaiione magis difiicilis ac magis potentiam Dei discerel, qtta quando vellet, et quo-
insuefa ad credendura suadet iiicredulos* Proponil modo vellet, naturae cursura retro converteret.

LIBER SEPTIMUS.

El ecce, inquit Gabiiel, ecce Elizabelh cognala studuit, qui reis poenitenliam indiceret, et venietili
Itta, et ipsa concepil filium in seneclule sua, quia nori judici clemenlioeviam .sterneret. Proprium est enim
erit impossibileapud Deutn otnne verbum. Si ordinem benigni judicis ut sicut obstinalis districtus et terri-
naiurae respicis, in Elizabeth non invenis. Ab anu et bilis, ita poeniteiitibus appareal cleriiens el niitis. Et
sterili partum natura non exigil, quae et si sterilis D dignum profeclo erat, ut praeco lanii judicis, magnis
non essel, nihil hujusmodi naluree vel.ula deberet.Si el ipse commendaretur proeconiis, ut in dignitate
auiem et velula et slerilis, qua lege nalurae concepit? praeconiismundnsdisceret, quanlee excellenliee j'udex
Sed deficienle nalura, prsevaluit gratia : quia apttd esset. Mitlitur ilaque de ccelo nunlius, non quilibet,
Dium nonest impossibile omne verbum. Vernm quia sed Gabriel archangelus, in tempore sacriflcii ad.
hujus opusculi mei causa esl obedienlia, maleria, Zachariara sacerdotem Domini, ul dum ille de ara
gratia, absurdum esl silcntio preelerire qui praeco cordis in coelum dirigit incensum orationis, per
est graliae. Proecoenim gratioe de gratia concipilur, coelestem nuntium lselificetur de exauditione precis.
pergraliam. nascilur, gralia nialris adhuc in utero El bene lempus mysterio alque mysterium lempori
perfuuditur, de gratia nomen sortilur Joannes, id congruit, ut, dum sacerdos inlus cum odore incensi
esl Dei gralia dicitur. Libet itaque ad superiora Deo offert vola populi, et populus ipse foris pro
respicere, et haec p.iulo latius ex ordine digerere. salule sua Deo supplicat, ttinc sacerdos inltis in se-
Judex aeternus,preetorium mundi ingressurus, subi- creto cordis de nativilate praecursoiis Domini el
tus el improvisus reis supe.rvenire noluit, sed di salute populi, secrela consilii Dei ab angelo edoclus
gr.um se preeconem ante faciem suam praemittere intelligat. At Gabriel archangelus Iegaliouis luijus-
731 FRANCOXISABBATIS AFFLIGEMENSIS 752
modi perilissimus, a dexiris allaris incensi astal, A . concepisse se miratur ac slupet; quid novilalis,
quasi posiiione sua clamans, quia dextera sinl, quae quid miraculi secum agatur noiidum iniclligens. Oc~
nuniial. Pulchre a dexlris alia-ris incensi, quia exau- cullat se anus pudibunda, celare conlendit D«i
diiain esse indieal persacerdolem oraiionem populi. magnalia, ignorans quam celebris mundo fuluriis
Pulchre, iiiquani, a dextris altaris incensi, quia for- essel, qili nasciluruserat. Adesl fesliha devolavirgo,
liliidiuem anniinlial dexlera Dei. Qua visione sacer- adest Maria de conceptu Elizabeth edocia ab angelo;
dos devolus, divinis totns intenuis, co magis quia ct illud Sapientis : Qanlo magnus es, liumilia le in
angelica perlerriliis, lacita secuni eogiialione aeslual, omnibus, sccum forte revelveus, cognalam eum
quis sU, unde adsil, quid sibi velit, secuni mirans. festinatione visitat, et matrem sevvi ipsa domini
.Non hominem credit: qui in lempore illo et in se- maier,oflieiosa cuin devotioue,prima salulal, ubique-
creto illo, in hora scilicel incensi, et inlra secretum palmam praeferens, sicut virginitatis, ila et humili-
veli, subito se sanciis ingesseril. Eo magis miralur, tatis. Eia non disciissa crassa nube, inlende, si potes,
eo magis trepidat, el divinum aliquid esse credens, ipsum purissimum splendorem graiiae, et commodaia
reverenliamque divinis evliibens, reverenler exspe- acieaquilae diligens speculaior diligenier speculare.
clal, doncc ipse qui veneral, advenlus sui causam Sed forlassis dices: Quid ad me isla? quid ad iui-
apcrial. Ne thneas, imjuil.benignus ille trepidanliiim B quum juslitia?quid ad peccalorem sanctorum meri-
consolator; ne limeas, quia ad nostrum ingressum la? quid ad humiliiaiein servi, iiisigma domini? quid
linicreeosnoncoovenit.qui bostiam laudis in odorem demum ad bominem, niagnalia Dei? MIIUIIIIIplane :
siravitatis Deo offerunl. N.e limeas, quia tristia non nempe ul servum gloria sua induerel, hnbiium scrvi
snnl qurc nuntio, grala sunt, jucunda sunt, el plena Dominus induil; el quod in assumplo boiuiue Deus
g:iudio. Exaudita esl oralio lua, lanquam pro salute egit, honiini contulil. Consolare ergo , o homo,
populi, tanqnam pro redemptione totius mundi, Deo consolare, el banc quoque graliam ex Douiini lui
gratanier oblala. Exandila est orulio lua, ejus mcrilo benignitate tuain esse praesiimc, et ullimuiu quoaiie
jam accepia,qui fui.uriiseslsacerdos etboslia. Exau membrum cum eapile suo gloriiicandum iiidubilanlcr
dita esl oralio tua, el Elizabeih uxor tua pariet libi crede.
fiiium, non filium lanlum carnis, sed el repromissio- Audila salutatione malris Domini, replelaest Spi-
nis; non nalurae, sed graliae, quia lippicntis Liaeulero ritu Domini, aucilln Domini : ct quia imgnam per
pailu sex filiorum eflelo, tempus jam instal quo Ra- Spiritum giatiam agnovil, magna voce, quia magua.
cliel magis dilicia, gratia fecundata, filios dexiera fide, exclainavil. Benedicta tn in muHeribus, el beiie~
parcre jam incipial. Et ul cuncta te cdoceam, Joan- dicltis fruclus venlris lui, Bencdicla lu iu mulieribns,
»« vocabitur, quia magnaegralise, magni apud Deum ^ qiiae privilegium hujiis benedictionis sola praecunciis.
jneriti babebitur. Macjnusenim eril coram Domino, in meruisti mulieribus. Benediclus fructus venlrislui, ex;
opusmagnum jam praeeleclus, in opus magnum posl- quo conficilur panis coeli. Benediclus fiuclus ventris,
ca assuiuendus a Domino. Magnus eril, quia praeco tui: cujns suavitale pellitur amarissiina fames ssecu-
illius erit, cujus magniliidinis non est finis. Magnus IL Benediclus fruclusvenlris lui, sine quo iieein coelo'
erit, quia Spiriiu sancto replebitur adhuc ex ulero ma- vivunlangeli. Etunde hoc mild, ut veniat maler.Domi--
Iris. Sphtu sanclo malris adhuc ex ulero replebilur, ni mei ad me? Unde boe indignae ancillulae, ul digna
cnjus potentia in ulero creabitur. Nam cum in palre habeatur yisilal'one lanUe domiiue? Uude hoc uxori-
generandi, in matre pariendi officium jam sil emor- mililis, ut a matre visitetur iniperaioris? Ecce enim
luuin, cujus boc, nisi Spirilus sanclitesl donum? ut vox salulalionis luceauribus meis insonuil, infans
Spiritu suticto replebitur, Spirilus sancli suavitale in titero meo prai gaudio exsultavit. 0 gralia, o mira-
p;iscetur, ideoque nec inimundo vescetur, nec vino, cula! Imperalrix ancillam visilal, imperator miiiifin
aul sicera polaliilur. Qui enim palalo cordis, quam lsetifical. Domina famulam oflicio saluiationis hono-
suavis esl Dominus guslat, exteriores sapores non rat, dominus servum spirilu prophetali donat. Mater
ningnopere curat, qui vero ab inleriori dulcedine n judicis se ancillae obsequendosubiiiitlil,judex praeco--
jfjuiiai, porcorum siliquis inliial. Ei multi in nutivi- nem dalo mandalo ante faeiem suam praemiiiit. An-
tate ejus gaudebunt, quia gaudium suum mundo an- cilla vero dominam debita cum veneralione eseip.il,.
nuntiabil. Mulli in nalivilale ejus gqudebunl : sed et quanto benigniorem experilur, plus diligit. Non
posteum venlurus. est.de cujus nalivjtale cceleslia superbilj-non inflatur, ut illa Agar, ncc cervicem.
siimilclierre.ua exsultabunt. Iiis angelicac asserlionis erigit, sed de offieio graiiiis agens, ndvcnlu dnmiiue
ornculis sacerdos incrediiliis, el cum sacerdole suo suoese indignam asseril. Et quia matri Domini sui se-
pcrfidus ille populus, silcnlio plectitur,. donec pugilr humilitcr siernil, pro honore matri delalo, a filio
lari fidei nomen Joannis ascribat, el in fine inuudi. spiritumprophetiae, donoaccipit. Necparvulusin uie-
de cordeejus perfidiac ablato velaminc, tempus gra- rocessat ab oflicio, sed etipse dominum siiuinadessc
liae jam pcnepraeteriisse, ac diem judicii igslare ex sentiens, tripudial gaudio. Malernos vultus nondurn
Scriplurissanciis intelligal, ac veraefideiconfessione, agnoscit, el virgined"clausum utero, dominum suuin
cum oflicio linguae merealur el donum propbeiiae. rccognoscil. Agnoscit servus dominuni, miles regem,
InlercaZacharia justa ineredulilalis sua? poena mul- praeco judicem, et quia videl judicem jamjam inci-
ctaio.uontardaldiviniiDromissio; concipiiEIizabeih, pienlem ingredi, qua inierim potesl voce, exsultar
?5S DE G«ATIA DEI LIBUI XII. - LliS. YII. .734
tione videlicel gaudii, minido inclamat advenlum A quae et
ipsa popiilum Dei prenal ac persequilur:
judicis sui. 0 novilas !. o niiraculum ! o pulcherri- et de poleslale Pharaonis dextera Dei liberalis ite-
mumetihealro mundi incogiiilum speclaculum ! Par- rum alque ileriim lental peccali imponere tributum,
yuli nostri in utero ludo siio sibi irivicem alludunt, Esl el aliud in libro Itegum Annae noslra;, id est, gra
sed nori sicul lsmael Isaac, alter alleri illudit. Alludit liae cantieum, quae oralionead Deum non
pro morio
iienignissimus dominus devoto famulo, gratiam in- ininiicorum, sed pro fructu veniris sui fusa et ex-
fiindendo ; alludit humilis servultis pio domino,quas audita, hosliam laudis Deo oflerens, canticum cx-
interim potest gratias referendo. Alludil dominus sultaiionis edidil: el unius filii
dignitate super iui-
eervo, advenlum suum manifesiando ; ailudit servns mcrosam semulae suae sobolem graiia Dei se csse
domino, adventuin ipsius gestu corporis prophe- dilalakim, gloriabunda cecinil. Sed quia propositum
tando. Ecce parvuli noslri, sicut H!i in ulero Ke- mihi non est oimiia velcris historiae nunc cnntica
beccae eontendunt : sed non ut alter allerum sup- revolvere, veniam ad illud 'Salomonis in caniicis
planlel, sed 'jil aller alterum mundo commendet. •famosissimum, et propterquamdam, in«) magnam
Commendal Christus Joannem, lanquam fidelissi- sui excellenliam non solum caniicum, sed elCan-
nmm 1'amulum : comiiiemiat Joannes Chrislum tieum canticorum appellalum, ubi nullus de hoste
niiindo, tanqiiam agnum Dei, qui lollit peccata B metus, de concluso uiero dolor nuHus : ubi nu!la
tHKnt/i.CnnniiendalChrislus Joannem, dicens : Inler slerili permanente, omnes de lavacro asccnduiil
ttalos mulicrum non surrexit major Joaune Baptista; cnm gemellis fetibus, ubi a flliabus IKerusalem
coinmendal Joannes Chrisiuin, dicens : Qui post me dulcibus modulis theoricum illud sponsi ct sponsae
venil anle me faclus est, cujus non sum dignus cor- decantatur epithalamium. His et aliis omnibus di-
rtgiam calceamenii solvere. Hoecamica muluae com- vinis ac mysticis caniicis, unum illud ac speciale
mendalionis oflicia prajluduiil in utero parvulorum Mariae cainicum, quod de primiliis venlris sui do-
gaudia, dum et servi dominus congaudet sanclitali, mino obtulil, qui benedictionem dedit, praefercndiini
ei ille cxsultal se dignuin invenlum vocari servum censeo, nec fallor judicio, quia sicul fructus vetilris
sanctorum Saiicli. Haec esl illa mira et sxculis Mariae inler omnes fruclus principatum obtinct, ita
omnibus inaudila gratia, qiiani neque sensu conci- et canlicum Marioe inler omnia cantica primain
pim, neque lingua effari queam. Mira gralia, quia aequo jure sedem pocsidet. lila enim boruni figura
qui vila mundi nondum libere fruuuliir, libertatein erant, atque veritali, quae in Evangelio loquimr:
ac vilam mundi pariier operanlur, alter geslu pro- Ego sum verilas, serviebant, et multo majore gnu-
phelando, altcr gralia vivificando. Mira, inqiiam, dio perfruitur sponsa nostra dilectum amplexaus
gralia, quia qui sibi nondum prodesse possunt, jam ^alqae deosculans, et amatoria ilia, quae sensus
mundo consulunl. His ilaque de exsullatione par- atque affectus hominis effugiunt, amicis aurilms
vulorum consideralis, quia superius de Elizabeth decantans, quam illa Salomonis desiderio aestuans,
q.i.intiim exsullaveril, quomodo gloriosee matri ac atque morae impaliens, prae impatienlia amoris,
fructui ventris ejus benedixerii, paucis egimus: Osculelur me osculo oris sui exclamans.
niinc jam de malris Domini gaudio, laude et canlico, His in commendalionem earitici gloriosoe Yirginis
quae lilius ejus rcvclare dignabitur consideremus, prselibalis, aurem cordis obslrepenli mundo inslar
Inveniuntur aulem diversa in Scripturis sanctis aspidis obluremus : et quomodo tympanistria nostia
caniiea, pro rerum geslarum mnguitudine, aut my- de supernis concrepet, diligentius ausculieiiuis. te-
sleriorum graviiate, a sa invicem dislantia : quo- lcbrato ilaque de advenlu malris Domini tanto
rum omnium ralioncm non est parvitalis meae aut gaudio, quantum illi noverunl qui inieresse merue-
tnielligere aut exponere, lnvenitur cnim in Exodo runl, beala mater, prseseniia divinitatis filii loia
cauticum a filiis Jsrael, Maiia cum lympano pra^ci- perfusa, magna videns, magna sentiens, Magnificat
nente, pro submerso Pharaone Deo decantaliim, anima mea Dominum, inagno cordis jubilo decanlal.
quod et omnium, ul arbitror. canlicorum invenilur n Magnasunt, mira sunt, divinasuul quas geiuntur, et
primuni. Prima enim nobis Deo pugiianle pro nobis in valle lacrymarum angelorum gaudia celebraniur.
de Pharaone conceditur viatoria : quando in ba- In anguslia unius iileri latet, qui co3lum continei,
ptismo ciijus mare illud figura erat, lotum regnum • et quia omnia nutu portat, unius puellae venler ba-
peceati cum diabolo rege suo deslruitur, ut ne ' julat. Ad hoec lanla dona, lam immensa beneficia
unus quidem ^Sgypiiorum rcsiduus sit, qui populum digna laude praedicanda, quoe lingua carnis sufficial?
Dei a lergo insecutus sit. El hoc notandum in Pha- Quis sensus ea comprehendat? Imbeeilliias carnis
raonis -submersione, amaloribus gratiae, quod popu- tantoemajeslalispondusnon sustinet, sensus deficil,
lus Dei immanissimae 1111belluae alqiie omni bu- lingua non suflicit. Magnificet ergo anima mea Do-
inanaevirtuli inexpugnabili, nec occurrit, nec con- minum, non quo vel ipsa sufiiciat, sed ut dignioreni
greditur: sed sola Dei gratia, forlis iile armatus, aliquam gratiarum actionem tanquam condiiione
omnia sna in pace eo usque possidens, populo lan- carne dignior, in excessu sui invenial. Labia dolosa
lum spectanle, submergilur. Est et aliud in libro in corde el corde dolum perficiunt, quando aiiud
Judicum pro inlerfecto Sisara Deborae canticmn lingua sonal, aliudcor desiderat. Qui aiitemiiilaude
quein advcrsariam aliquam poteslatem inlelligimus, Dci vel de Iaude Dei aliud quidlibet quam Deum
735 FllANCONlS ABBATIS AFFLIGEMENSIS 756
quoerit, anima ejus Domiuum non magnifical : sed A i cumiilanlibus, et gehennae flamma de die in diem
quod in corde sno magni facil, quod magis quam magis ac mngis sibi inflnmninniibus. Ideo et Domi-
Deum diligil, illud potius mngnificat. Sed beata niis ul misericordiam subroget, peecaloribus pae-
maler, quiaamori dilecli filii nibilcrealurarum proe- nitentiam suadei, et quos blnnditiis irahere noo
ferrepoleral, pro incomparnbili illo dono singulaii- polest, lerrorihus pulsal, ut quos amor promissi
ler sibi altribnio, sicut ex lege didicerat, ex loto regni non emollit, vel malleus limoris de melu
corde, et ex loia anima, el ex omni menle sun Do- gehennoe conterat. Maier ergo misericordiae aegro
ininum inagnifical. Et exsullavit spiritus meusin Deo mnndo salubrjler cousulens, posl(|uam olei Ienila-
sahaari meo. Merito spiritus ejus in Deo fiducialiter tem ad miligandum dolorem vulneribus infudit,
cxsullal, cujus anima Dominum magnificat. Alius vini quoque mordacilatem ad consumendam pnlre-
in honoribus, alius in diviliis, alius in filiis, islc islo, dinem miscuil, atque diileedinem misericordioe li-
ille illo modo exsultal; Marioespiritus in Deo tantum inoris amariludine temperavil: ut nec limor in de-
exsullal. Merito sic magnificat, merito sic exsulial, sperationem premat, nec misericordia in libenalem
quae humililalem suam a Deo respectam, cl ex peccandi exlollat. Misericordia, inquil, ejus in pro-
ancilla in maiernse dignitatis gloriam humili se as- genies el progenies limentibus euni. Sed lilia David a
serlione assumptain pronimliat. Respexit, inquil, B ' palre suo edocia, miserieordium el judicium Doniino
humilitatem ancUlm suce; ex hoc bealam me dicent decanlare, ubi in consolalionem humilium, miseri-
o'nies gcneraliones. Quia humilem me vidii, glorio- cordiam Domino cecinit, judicii quoque ad lerren-
sam me fecil; quia in octilis meis humiiis fui, dum superbos meminit. Fecil polenliam in bracliio
oculis ipsiiis complacui. Humililas enim decor est suo, dispersil supe'bos menle cordis sui. Hoc est
animee., 'elegantia formoe , decus virginis, custos brachium illud excelstim, in quo Deus Pater semper
pudoris. Humililas faciem ornnt, vilam cominen- pugnat, in quo scniper gloriose triumphat. Haec
dat, sensus illustrat, aclus conservat. Hanc in manus illa exlenta, quoe in prophetis legitur, quaj
Maria Dominus respexil, hanc probavil, hnnc ad- ad comminandum virga parvulis adhuc suspenditur,
amavit; hanc in Maria tanla mercede donavit, ut quae in fine mundi super Assur, id est diabolum ac
/nilla generatio praetereal, quoeMarioenon benedicat. sequaces ejus nnlia unriuam manu, nullius misera-
Generaiio proeleril et generatio advenil, Iau.s Ma- lione, nullius unqiiam auxilio siiblevanda, lsaia tesle
rioe nulla unquam generalione deficit. Laus Mariae fiindabitur. Ileu! quam grnvi, heu! quatn immobili
ions est indeficiens, qui quanlo longius extendilur, lunc super impios mole fuiidabitur, quoe, quia modo
innto nmplius impleiur, etquanio amplius impletur, pieialc allevianie lcvis seniiiur, facile conlemniiur.
tanlo latius dilaialur. Jure ergo Mariaeonmis gene- ^ Tunc superbia, quae modo ccelum vertice pulsat, de
ratio benedicil, per quam omnis generatio benedi- sede aliitudinis suoein profundiim inferui proecipr-
ctionem proineruit. Beata esl enim, non solum ge- tabitur; luric grata illa Deo huinilitas, quaa modo
ncrali cumeoeleris electis beatiludine, sed etspeciali nli infirma humi repit, usque ad coiiscssum (iexleroe
prae cunclis morlalibus munere. Jure, inquatn, Ma- Dei exallabitur. Deposuit enim de sede potcutes, et
rineomnis gcneralio benedicit, quia magna et valde, exaltavit liundles. Quoe licet generaliier possint de
magna cum ea fecit qui polensesl facere quoecunque superbis omnibus inlerprelari, tamen et super Ju-
volueril. Fecit inquit, milii magna, qui polens est, daeis, de observalione legis superbientibiis, ac de
cl sancium nomen ejus. Et vide qtioinodo mater gra- nobililate generis Abrahoe gloriaiiiibus, possunt in-
tix, opus gratioe lotum ascribat gratioe. Non ait, telligi, qui cum suam, quae cx Iege est jusliliam
fccil milii magna, quia virgo sum, quia sancla, quia slatuere volunl, jusliliae Dei, quae esl in Christo Jesu
dignasum;sed quia potens esl, quia sanclus, quia suhjici nolunl. Repulaius est enini Carmelus in
misericors est. Quia potens est, magna potenter -sallutn, et saltus in Caimelum; rcprobala perfidia
peragit; quia sanctus est, sanctitatem diligit, sancti- Judeeorum et elecla flde gentium, ct deserla Syna-
lalem resliluit; quia misericors est, misericordiler p gogaein uberlatem versa, advenoe comedunl Eccle-
ignoscit. Quia potens est, polest virgini et malris sise. Esuriens ergo gentium populus bonis impletur,
conferre honorem, et virginitalis conservare pudo- ct dives qiiondam Judaeorum populus, inanis dimit-
rem. Quia polens el sanclus est, poiest pellem lilur. Suscepil enim lsrael puerum suum, el lalissi-
iElhiopis immutare, et naliva nigredine omnipotenle m'jS ille misericordioe Dei sinus collegit mulliludi-
manu delersa, super nivem dealbare. Quia potens nem genlium. Ipse est enim vere Israel, qui oculis
esl, fortem anigabil; quia sanctus est inquinatos fidei Deum contuetur, qui in fide non claudxat,
sancliflcabil; quia misericors est lalroni quoque qui flrmo gressu, recloq.iie posl Dominum ilinere
paradisi januam reserabit. Nequeenim in infirmitale ingredilur. Israel enim iion solum vir videns Deum,
inea virtus ejus infirmabitur, nec in simililudine sed et reclus Dei rectius interpreiatur. Illum aulem
peccati sanctilas ipsius inquinabilur, nec in ero- Israel secundum carnem, laliludo sinus Dei '
non
gando misericordiam juslitiae obliviscetur censuram. colligit, qui dignitaiem primogenilorum suorum
Misericordia namque ipsiits in progeniesel progenies, vili lenlieula vendidit, qui occidenlem sequens
limentibus eum, non desperaniibus, non conlemnen- litleram, viviflcantem spiritum hon requiril. Sed
libus. non subsannanlibus, non peccala pe.cj.'ajjs sicut ille Israel secundum carnem, merito perfidiae
737 DE GRATIA DEI LIBRl XII. — L!B, VIII. 758.
juslitia dictaute cxpulsus , ita nosler lsrael sola A loculus est, qnnndo ln oblatione Isaac, in vcndiUone
manu graliae Dei in locum illius est inlroduclus. loseph, etaliis iunumeris hujusmodi figuris, incar-
Recordalus est euim misericordia; suw : sicul loculus natioiiis suoo et redemplionis humanoe mysleria.
est ad ptitres nostros, Abraham, el semini ejus in figuravil. Hoec de nobili illo gloriosee virginis
sacula. Loeutus est enim Dcus ad Abraham, quod cnntico dixisse suluciat, non ,pro cantici dignitate,
Israel puerum suum susciperct, crnn semen illius sed pro sensus noslri lenuilaie. Hoe canticum lam
slellis coeli eoacqiiaiulum pr.iediceret. Loculus est dulce, lam suave, lamque omni spirituali jucundi-
i.iipsmn ad Abraham, quando ei benedicendas esse lafe refertum, snncta maler Ecclesia deguslavit,
in sernine suo omnes gerites repromisit. Locuuis est alque lam celebre inslituii, ;ul nulla peromne Iioc
item ad Dnvid : quando ei dcTrmlu venlris sui soociilumjam dies decurrat, quo non illud vespertina.
siiper sedcm suam sessuruin esse prnedixit, quem laude decanlel, ari laudem gloriosrc matris, ac
placilo iii leniporc, spcciuli adoplione sibi in filium gloriosissimi filii ejus Demini nosl-ri Jesu Chrisli ,.
assiimerel, qiiem ante omnia lempora coaequaleui qui vivit et regnat per omnia soecula sacculorum.
sibi genuisset, Similiter et ad alios patrcs iiostros Amen.

PRJEFATIO IX LIBRUM OCTAVUM.

Magna et magnifica gratia; D«i dona jussu veslro, B quisqius ao jntegrum nosse desideral, s.'iiictoriim
Pater venerande, obtuso exarans siylo, per singula Evangeliorum atque apostolicae bibiiolhece volu-
pene verba ad eanidem semper respiro graliam, ut niina revolvat, nobis proposilum est in ornanientmn,
inolila [bonilale, per ling-uam ineruditam revelare coronulae noslroe paiica de multis deiloiaie. Ipsa
digitelur amaloribus suis ipsa seipsam. Nescio au- atilem patica, quoe jnsero, non qua decet, sed qtia
tem quomodo eam amahilius commendem, quam ul novi varielnte distinguo, leclorem humiliter obsc-
mira illa charitalis Christi proeeonia eommemorem, crans ut. sudori meo ignoscat, qtii cum ipse balbu-
quoe in bominis assuinptione, pro homimim redem- tiam, cogor ut alios de gralia Dei loqui docoam, S.ed
piione, vel ut Deus potenler egit, vel ut homo ccepta prosequanmr
dignaiiier pertulit. Quorum omnium muliiludinem

LiBER OCTAVUS.

Insliinle jam plenitudine temporis, el nocte illa, 1[] lia detrahit. lste est enim bellator illc egregius, qai
quaeomnesab initio dies illustrat, promissus lega- Isaia vaticinantede prophetissa, id est de intenier.iia
libus caeremoniis, promissus el prophetarum ora- sexnperqtie virgine Maria. nasciiurus proedicitiir; cui
culis sponsus Ecclesiee de thalamo suo egredilur, a prophela : Accelera spolia delrahere, fcslinaprwdari^
Christus de Maria nascitur. ln via, via liascilur, preesagio futuri nomen imponitur. Multum enim
decor animarum pannis involvitur, locus salvatori in bcllalor iste accelerat, multum festinat: qui in,
diversorio synagogojnon invcniliir,pabulum vitoe in cunis vagiens, arma robuslorum, imo robuslorunh
preesenti Ecclesioe recondilur, ut quia miseritor- robusiissima corripit, bellujn non cuilibct grcgario,.
diam suam multiplicaverat, homines et jumenta ad sed ipsi spiriiunlium ncqiiilinruiii principi indicil, ac.
vilam enulriat. Congruus profeclo mysterio locus, diicihus exercilus ejus solo ltimine advenius sui
ul enim proasepe reclinarelur, qui panis erat vivus. nunlio lerritis, dum magos in castris suis- militare-
Ad consuela praesepia animalia fessa recurrunl, de- impernt, eleclis tyrannum armis spolial. Magna et
bita labori slipendia requirunt, ut largitale domini incomparabililer magna isla esl gratia perdilo.
refccla, rursum seusui procuratoris sui ofliciosa vi- homini ac nihil nisi supplicium inerilo gralis proe-
cissiludine impendant. Ecce parvulus nosler laboran- stita, ut parvulo vagienti cceluin in siella serviat,
tesrefecturus in praesepis sui medioest posilus, etquia " laudes angeli concinanl, et venena.tissimum,capui,
niagisierdecceloadveneral, in praesepi sibicathedram quod primi hominis calcaneum dente vipereo peiv.
collocai, etqui nondum, ul parvulus voce potesl, jani foderat, pes sibiipsi adhuc invalidus coi.iterat, Ma-
quasi vagilu clainat: Venite ad me, omnes qui laboralis, gna plane ac condigna proeconiorum laude prose-.
et onerali eslis, el ego reficiam vos. Sed ne vcl ipsum; quenda et illa fuisset gratia, siin forma Dei m,v,
lempus infantiie a gralia oliosum pertransiret, auctor nens, serpenlinum capul niajeslalis suse pede contri-».
gratiae, juxta oraculum propheticum et nominis sui vissel, ac de spiris illius colligalum lioininero,
preesagium, adlnie quasi sui impotens,principi mun-. absolvisseti Illam autem, illam, inqiiam, quis vel.
ai bellum indicit, ac magis radianle slella ad agni- digne mirelur gratiam, quod immensa illa bonitas,
tionem veri luminis perduclis, fortis illius, qui eo dignata: est miseriae nostroe non solum lam pie
usque atriuni suum in pace possederal, velociterspo- compnti, sed Uuinanitale npstra assumpla,_ niiscri«ui.
739 FRANCONIS ABBATIS AFFLIGEMENSIS 760
quoque nostram et ipsa pali? Quis lam gloriosam A i et honorem deiuleris? Quid autem detraxeris, si non
digne stupenl vicloriam • in qua rex nosterdetin- obluleris? Tibi ergo praeslat quod ut servias, impe-
liquo illo ct inveieralo dierurn maloruin principe, rat, ut ex devolionis tuoe merito quasi jitstc eogattir
noirin majestate sua, sed in infiriniiate nostra lam inimensa illa pielas, aelerno fideliter obsequentem
gloriose triiimphat, ut adliuc paimis involutus, non remunerare praemio. Dignum est eliam ut aihlelas
jam eilremos, sed primos excrcilus sui duces capti- gloriosissimos regi suo coaelaneos, silentio non
vos tranai? Haectani insignis regis nostri vicloria : praeleream, qui el inaudiio pugnandi modo decer-
Iiosiis confusio, nostra esl gloria. Ne enim de homi- lant, el modo vincendi genere triumphanl. In qui-
nis dejectione'lumidus ille condilori ejus insullel, in bus cum nee aelas nosse bellandi sludium, nec vieto-
codcm, queiu vicerat, vicliim se dolet. His inlcrim riac poterat volunlas affeetasse bravium, sola in his
de primiiiis gr3tiee in prirnitias gentium magos lioslem expugnatgraiin, sola merelur
pahnam inno-
cfftise praclibalis, ad incunabula regis nostri arlicu- cenlia. Dico aulem beatos iilos ac vere innocentes,
lum refleclamus, el quomodo Judaieum quoque qui per Cbrisli gratiam,
niarlyrii prius adepli sunt
vellus pastor bonus gratiae suae rore infuderit, videa- gloriam : qtiam possunl nosse marlyrii causam. Fe-
mus. Pasloribus gregi suo pastorali solliciludine in- liccs parvuli, qui nomen Christi mcrueruiit, asie
vigilantibus, angelus angelica claritate coruscus B ' sanguine quam lingua confiteri. Feiices parvuli, qtii
astal, Salvaiorem mundi natum annuntiai, «>«"juia de stadio mmidi meruerunl anle ad regnum viclores
omni populo aniiqnee senieniiae abolita trislitia, ingredi, quam scirent cum hoslecoiigredi. Beali
iElermc laclilioeauclor fulurus sil, insinual: Annun- mariyres, qai nivea innocentiae stola candentes,
lio, inquil, vobis gaudium magnum, quod erit omni atqtie roseo cruore vernanles, mereiilur sequi quo-
populo, quia nalus est vobisliodie Salvalor, qui est cunque ierit, Agnum Dei. Ipse enim fuil eis causa.
Cliristus Dominus in civilate David. Dignum plnne poenae,ipse est et corona gloriee. Audiens enim na-
laiiti regis ortu proeconinm, ut nieerenlt populo et lum Chrislum Herodes cruenius carnifex, audiens
Dahyloniae alque Romanee servitutis jugo attrito, ctim et Judaeoruin regem fulurum, turbaiur, aique
inox in orlu regis sui pax proedicetur el gaudium. impise meniis furiis agitatur, tremii, pallescit; nietu
Tales sunl fruclus gralioe, lalia de radice illa divina conculilur, animo dissolvilur. Nomen regis expave-
piilliilanl germina, exorla nobis a Deo patre in scil, quia regnandi modum non intelligi*. P.egnum
Chrislo gratia, ct pacis simul oritur abundanlia. quippe Judaeonim nec nobiliiale obtintieral, nec
Nato enim principe pacis, paries inimicitiarum probilale meruerat, scd nobile illud regnum regiae
solvitur, auctor seditionis vinctus trahilur ; etcapti- stirpiJudx.patriarcboeJacobvnticiniodeliiiiimljTaii-
vitns ad regis sui soluta imperium, poteslato ac- nide invascrai, crudelitnle retinebat. Nato ergo rege
cepta, tumidam superbi illius cervicem super alti- justitiae, injuslitia tremit, regnatura pietate crudeli-
tudinem mibiiim se extollenlem, libero jam pede las frcmil. Sed cur inipie soevis? Quid livore lorque-
calcat, alqne redemptori suo gralulahunda decan- ris? Cur advenlum Salvaloris fonnidas? Quid ad
tat : Dirupisli vincula mea; tibi scicrificaboliostiam noiiien mitissimi atque bumillimi regis trepidas?
laudis. El miranda in hoc quoque Jesu Christi Do- Non vcnit ut temporalia tollai, qui oeierna mililibus
mini gratia : quod non Herodi, non principibus sa- suis slipendia erogal. Terreno regno non indiget,
ccrdoium, scd pastoribus, hominibus ruslicanis, qui ccelo proesidei. Deponeergo inanein- formidinem,
sed simplicibus, sed justis, primum niiniianria ccu- exagitaiam compone mentem, et ul sub eo fdieitis
suit nova nativitalis suoe gaudia. Sicul cnim de regnes, lideliler perage, quod simulns, legem, v.-lis
pnuperibus nasci voluit, ila et pauperibus naii- nolis, luum subjecla cervice adorans. At dolosa vul-
vitalis SUOPgatidia primum innolescere digimm pes inlra lenebrosas perfidoe nienlis Intebras inte-
duxit. Luca autem attcslanle didicimus, qnia cmpit riin se celat, laetilinm vultu simulal, corde dolos i'a-
Jesusfacere el docere. Qui ergo primum facere, et sic brical, el adoratum ire sespondens inveulum necare
docere veneral,quam docttirus erat,priinoin seipso 1j) paral. Scd fruslra teiilal sapientioe Deihuiiianaemen-
Iiumilitalis atque paupertalis foriiiam exprimebal. lis malilia illudere, sicul et frustra nilit-ir- in pslne
I)e pauperibus iiaque nasci voluil, alienum naiivitali durilia lubricus coluber roolli traclu vesligia figere.
suse bospiiiolum proevidil; el quia in perfulia Ju- Nam Dominus, qui aliud nalivitaii, aliud passioui
deeorum ubi caputreclinarel non invenil, ad dcserlum suee congruum ulrique myslerio tempus prascripse-
genlium, a lege et testamento, a notitia et cultu Dei ral non dedignatur in iEgypium alienis manibiis
iilienum transivit. Haec ilaque bujusmodi divinoe lolli, qui passus csl propdas manus- cruci configi,
pietatis opera, non tui meriti, o homo! sed gralioe non tam Ilerodem fugiens, quam mysteriuni per-
Dei sunl insignia. QUMtantotibi charius ampleclenda, agens. Significabat enim jam lunc, nomen suum a
atque devotius esl semper veneranda, quo et gralis principibus sacerdotum et conelamantis populi
omnia preeslilit, et mutuum nihil exigil. Nam quod insania, rege suo videlicet diabolo instiganle, de
obsequium a te quasi necessarium disiricle videtur Judaea effugandum, et in fines genlium ore Apo-
exigere, et boc ipsum inenarrabilis esl graliae. Quid slolico deportandum. At cruenia bellua, lorridis
Cnim sumrnoe illi beatiludini, quoe augmenlum non faucibus sanguinis avida, dum illudere pulat illusa,
capii, et defectuin non novit coiiluleris,si obscquium quianali regis gutiur cx voto ini'adere uon poSuK»
761 DE GRATIA DEl LIBRI XII. — LIB. VIII. 762
ininnoxiumparvulorum exercitum rabiemeffudil.ul, jA invenerit, libere dejeclum suffocare. Sic sic lotius
dumcooelaneos regi suoparvulos slraiigulat, prostrato doli invenior dum qunsi sancla el ulilia suadeat,
tolo exercitu, is qui solus vel maxime appelitur, Chrislum adorare se simulal, ul inventum oecidat,
furenlis bestioe inorsum non evadal. Slernun- eoque necalo, regnum peccati, quod in nobis eo
lur ergo gladiis carnificum corpora parvulorum, sed usque possedit, Iiberius de ceelero possideal. ed
deportaniur au acthera manibus angelorum. Soevitin licel parvulosChristi, de quibusipse Ioquitur: Siniie
lerra allrocissimus carnifex, sed coronal in coelo partulos venire ad me, carne perimat, arcem fidei
serenissinms judex. Yere felices, vcre beaii, qui anle non expiignal,- et quamvis accepta poteslale electos
nieruerunt vita eeterna, quain prnesenti perfrui; cribret, mundissima similaad mensam superni regis
quibus viiae praesentis ingressus fuit ad aeternam transmissa, immundum sibi furfur dolo suo ipse*
transilus. Libct in hac sSnclorum parvulorum lam delusus retinel. Siniile quid et de impio Pharaone
magna gloria, gratioe largiloris contemplari magni- legimus : quod jusserit parvulos Hebroeoruintruci-
tudinem, in qiiibus cum imbecilla el immalura eetas, dari, feminas vero, qtioevirlulem bellatorum ener-
nec mortis liinere supplicium, nec fidei nossei spe- vant reservari. Ail enim ad popiilum suum : Ecce
rare prxinium, pro se lamen passis non patitur populus filiorum Israel multus et forlior nobis est;
mariyrii gloiiam, et mercedis minui plenimdinem, B ' venite sapienter, opprimamus eum, ne forle multipli-
quia et in inatura oetaie, teslante B. Hieronymo, celur. Et si inyruerit contra nos bellum, addatur ini-
catisa, non poena facit marlyrem. Simili modo el in micis nostris expugnatisque nobis egrediatur e terra.
nobis natum Clirislum, qui in Herode praesidebat, Proecepit iiaque obstelricibus Hebraeorum, ul nias--
diabohis persequitur, si forte possit eum dum adbuc culos inlerlicerent , feminas autem reservarenl.
parvulus est in nobis, dolo perimere, nosque sub Sciebat quiriem jain tunc, qui in Pliaraone seeviebat
a-niiquo doiniiiaiionis suae jugo, caplivos relinere. hostis aniiquns, bellum sibi ingruere, sciebal et
Nato enim iu noliis Chrislo, et ad virile usque robur formidabnl, ideoque ad concilandos contra populum
perducio, oiiinia in lemplo cordis nosiri .-Egypli Dei jEgyptiorum animos, bellum eis ab ipso infe-
idola corrunnl, regnumque peccaii, et univcrsa, in , rendum, ex domesticosibi ore prophetabnt. Precfi-
quibus diaholus regnal confusionis opera, pariter gurabat atitem tempus gratioe Chrisli, el vicloriae
intereunl. Hoc scicns, hoc preecavens, soevii, fremit, populi Christinni, qtiando ab eo, qni iu Evangelio '
el lanquam leo rugiens circuil, et ut incaulos sup- loqiiilur, non veni pacem miltere sed gladium,ubU{\ie:
planiel, se in aiigclum lucis Iransfigurat, ac nattim lerrarum belliim conlra eum suscilalur, ct ab ipsis
regem adoraturum se simtilal, oram calicis melle *- parvulis, quos in (luinine sulfocandoscensebal.quo-
liniens, et venenum in fundo celans. Nobis enim tidie lanquam inermis el invalidus Chrislo duce
quiescentibus, el viam Domini seeuro pede ingre- expiigiiatur. Addilur naniqtie ininiicis jEgypliorum
dieniibus, velul angelum lucis callidus insidinior a populus llebraeorum, quando in unilate lidei populo"
dextris se ingeril, alque alia pro aliis fraudis suee gcntiuin Judaeus se sociat, el commnnem hosiem
;ommenla stiggeril, nihil emolumenti in loco noslro, oequnlibus aniinis in conimime debeilant, ac Cbristo
el ex his quae conquirere agimus, plurimumque concedenie victoriam uterque populus de mari Ru-
deirimenii ex societate et negligeniia eorurn, cum . bro victor ascendens, loelabundus dccanlat : Cante-
quibus viviinus conlrahere. Calumnialur proclalos, mus Domino, gloriose enim lionori/icatus e.sl; equuin
immisericordes, elatos, irreligiosos, saeculares, cu- et ascensorem projecit in mafe, Ubi vcro.pnpulo Dei
ram suam obnixe agere, aliormn negligere, lapsis ad terram repromissionis/liber dalur traiisitiis, ibi=
manum non porrigere, infirmis neque compassionis adversariisiiiseqiieiitibusfoaralur iiiiei-itus;;eimida,.
affeclum, neque consolaiionisopem iinpendere. Fra- quoe vianrriirigit liumiliui(n, ut superbum /ascenso-
Ires aulem aliumnotal superbia.alium invidia.hunc rem pai-iler involvat, hosiiljum subverlit i-olas cnr--
loquaciialis, illnm arguil vanitalis, poslremo rarum ruum. Solel autein divina* miseni.tio''lunc magis-
quempiam esse, cui tulo se possit credere. Ad illuin n proteclionis suoe impendere subsidium, cum onme:
ergo vel illum locum secedendum, vel certe cum humaiioevirtutis et industrioe defecerit auxiliuni, ut
iiusquam reperturus sil sui similes, tam boni siudii, ubi sub falce Iribulaiionis imbecillilas hiunaiia suc-
tam pii desiderii, ad remotiqra, el ad solitudinem cumbil, non virlulis suae, non merili, sed grathc
emigra'ndum, ibi pio desiderio cx importuhitatema- Dei noVeril esse quod cvadit. ln hoc euiin vel
loruui inipedimenlum millum incurrere; ibi quie- maxime humanoe saluti benignissimtis ille anima—
tem, ibi sileniium, ibi continnae orationis studium, ruiii medicus consulit, quod inlerdum hoininem sibt
frequens jcjunium ; ibi conversalionem sanclam, derelinquit, et qua inlirmum suslenlabal, maiuim
viiam angelicam; ibi lacrymas, el suspiria,poslremo subtrahit, ul dum sibi dimissus labitur, quodque-
omnia ex voto succedere. Haec el alia hujusmodi sine ipso stare non possil, lapsu suo expeiitur,
cordi noslro serpens anliquus insibilans, lenlat de prolectori suo firmius inhaereal, el ad illius laudem,
grege Dominico ineautum qtiemque ac simplicem cujus et dona sunt cuncla referat. Manifeste enim in
abducere, ul professionis snnclae transgressorem Deum impitis esl, qui meritis suis ascribit, quod
cum suslenlanlem non habuerit, faeile possil spiris gratioe Dei est. In his omnibus perpende, o bomo,..
suis involutum dejiccre, et cum sublevantem non quanlas dcbeas liberatori tuo graiias :"quite slante,-
7fi3 .' FRANCONISABBATiS AFFLIGEMENSIS 7-64
ac speclante inimieos luos insensibili insensibiles A / mutus, n.ec os aperire, nec capiivanti s.efibera po-
cxpugnat clcmenio, atque bosie luo dexlera sua test voce contradicere. Qui vero ccelestis est et as-
proslralo, le viclorem pronunliat, le victorem col- sumptis pennis columbae, ad coelestia contendit, de
laudat, et coronam capili luo, victoriae signum, ct Iaqueis diaboli libere evolal, ct apertoore deeepiori
preemium condonat. El ut amplius mireris eldiiigas antiquo libera voce insultal. Frustra jaciturrete ante
protectoris lui benignitatem, alque poteniiam, aitende oculos pennalorum. Quid igitur hac pugna mirabilius,
hostis lui immanitalem alque superbiam. Quis eniiri elvicloria isla quid gloriosius? Quando eniin ex
vel solo audilu immanissimi hujus non terrealur, corruplionis sn;e defeclu invalidus liomo congredi-
qui forliludinem populorum, quasi nidum invenisse lur diabolo, quid Dliud dixerim, quam verniictilum
el universam lerram, quasi ova derelicta tiimido pedem conferre cum angelo ? Pulclierrinunn plane,
fasiu magnifici cordis se congregasse glorialur? Ait puleberrimum, et angelis, et hominibtis de duello
eniin : 1n forlitudine manus mece feci, et in sapientia lam dissimili speclaculum. Slat Iioslis anliqiius
mea inlellexi, et absluli lerminos poputorum, et prin- frendens el indignans ac rabido ore spumas conlor-
cipes eorum deprcedalus sum, el delraxi quasi potens quens, evomil rninas, et quia proesenle Christo vi-
in sublime residentes, el invenil quasi nidum manus rium niliil possidel, lentat vel fraude circumveni:e
mea fortitudinempopulorum. Et sicul cotliguntur ova, B ] incatilum, vel terrore cffugare pavidum. Mille ergo
quai derelicia sunl, sic universam lerram ego congre- spiris involvitur, mille dolis instar molae circumagi-
gavi et non fuit, qui moveret pennam, et aperiret os tur, lanlaque sublilitale ac velocitate de dolo in do-
el ganniret. Quis tantam liosiis sui forliludinem au- lum lubricus se colligit, ut celeritale plerumque
dint.el aures ejus non linniani? Quisaliosdesublimi oculos fallente, houio nescial, colubcr lorluosus ubi
corruentes videal, et ipse in imo positus non contre- incipiat, aut ubi desinai. Al conlra vermieiilus
miscal?Quid aulem throno Peiri sublimius : quid Christi sub umbra alarum ejus sccurus, hoslent
vero gradu Slephani firmius? El lamen Judam in suum rabido seipsum ore laniantem videt el ridel,
aposlolico ilirono residenlem, unco avarilioe delra- el ore tacito ac corde devoto cum Moyse clamans ad
hil : Nholatim vero in gradu Siephani slantem, Dominum , oratione expugnal adversarium. Adest
luxurioe iilecebris illectum, subvertit. Quis eiiam Chrislus speclator certaminis, el proleclor sui mi-
trudelissimi liujus lerrorem non slupeal: qui cum litis; quo de coelo [iroeslante victoriain, apostaiaan-
universani lerram congregaveril, iieminem inven- gelo uno superbioe in infernum detracto, vermiculus,
luni gloriatur, qui pennam moveal, qrii os aperiat Christi gratia subvehenle, ccelestia conscendit coro-
el ganniai? Nec mirum. Qui enini icrrcna seclaiur, nandus. Tua est hoec, Christe triuinphator eetcrne,
el terrigena esl, et pennas animae, viscu cupitlitatis G tua est hoecvictoria, tibi gratiarum actio, libi laus
obHgntas hnbel, cum a diabolo adiiumerum perdiio- el gloria, qui vivis et regnas per iufinita saecula;
rumcongregetur, pennani niovereel nvolarcnon po- Amen.
lest: ela daemone possessus,sicul et ille in Evnngelio

PR^EFATiO IN LIBRUM NONUM.

Non molestum debet esse lcclori, si paucis pro qua loquimur gralia, quae sermone ineffabilis, cogi-
me respondeam eis qui meforte in co reprehenden- lalu est incotnprchensibilis, lanto legenlibus plus
dum f utent, quod cuin de gratia Dei scribcre cce- placel, quanto ex ipsa Scriptureesanctee serieexem-
perim, effuso grcssu per Yeleris ac Novi Testamcnli plis quasi quaaani pingenlis manu indiiclis, clarius
latiludinem evagalus sim. Duin cnim lalissimum fulgel. Possem quidenv breviter dicere, el quasi co-
utritisqtie Testamenli campum cursini transeo, pauca Iorein opliniuni vili panno stringere, quidquid in
quae festinanli se offerunl, divinae pieiatis exempla crealuris omnibus dignilaiis eminet et gratioe exipso
D summxbonitatis fonle procedere. Sed mel eoelestis
conlingo, ul ex his lector intelligat, quid de gralia
Dei, el in aliis senlial. Pensct autem qui heec re- gratioe, nisi per ipsa pietaiis suae opera, quasi per
prchcndenda putat, cx aliis alia, el ex visibilibus qusedam favi sui foramina de lnbiis sponsae dislillet,
aestimet invisibilia, • quia co'or panno ligatus non nequaquam palato nostri cordis tam dulcem stii
eam ore laudantis gratiam obtinet, quam cuin sub- gustum exhibet. Igitur quod cmpimus exsequamur,
jeclis labtriis decenti varietate inducttis, ipse sui et accinctis ltimbis quod residuum est cospli iti'
nilorem _oculis inluenlium cxhibet. Iln et ipsa, de neris, gratia duce conficiamus.

LIBER NONUS.

Superiore Iractalu cum de saevitia Pharaonis Dei munimentum, natura slupente, sedDominonalurs
ageremus, transitum quoque iiliorum Israel me- jubenle, dexlera lacvaque in muri se subrexit firma-
moravimus,' qtiando liquens elemenluni ad populi nicnlum. YideamusnuncquomododuxnosteraccinV
-706 DE GRATIA DEI LIBRI XII. — LIB. IX. 7*56
clus fortitudine aquas Jordanis, illius maris Ruhri, A divino calore confotum, jacentem snscilat, qui nnllo
mysterium consummaturus ingreditur , et quo- Immanoeinfirmitatis auxilio'suseitari poleral. Ecce
niodo, qui in principio divisit aquas ab aquis lir- quantum se verus Eliseus, Domintis nosier Jesus
mamenlo interposito , aquas quoque Jordanicas Christus, ecce quanluin se contrahit, quando et pec-
sicut quoudam Josue, ita nunc spirituali ab in- caii formani assumit, ei inter peccatores peccaloruin
vicem examinatione se dividat interposilo, ut bapiisma expelit, et aqnas ipse contingens nos
superiores aquas in muri soliditalem statuat, in- ablttil. Sed inier haic et illud percunclari libet, eur
feriores vero a se defluenles, usque in mare so- omiripolens Deus peccata mundi Inxalurus, hoc vi-
litudinis et mare Mortuum, et a vila prorsus sibile elementuni, qtiasi ad qtioddam stipplementiim,
aliemim justo judicio perfluere sinat, quousqtie pe- in opus invisibilis gratioe judicaverit assuniendiim.
nitusdeliciant. Sed primum videamus quid causoe sit, Quis enim lioc vel incredulus credideritj quod sine
quod aqiiasbaplismi adire volueril, utrum indigenlia ipso peccala noslra laxare Omnipotens non possit?
sui, an gratia nostri. Aquis sordes Iavanlur, et in- Quis autein hoc vel insanus dicere audeat, vel a Deo
quinaia aquis mundantur. Ut quid igitur aquis lavari otiose aliquid proecipi, vel in minislerium salulis
voluit, qui sordes non habuil? Quid ergo dicemus? nostrae, aliquid quod non ipsi saltiti cooperelur ad-
Oiiose adiit lavacrum, in quo inqtiinatum niliil erat, B hiberi? Assumplum esteYgo utarbitror ipsumvisibile
quodmundarelur per lavacrum? Nobis iiaque bapli- elementum, ad redemptionis nostrsesacramenluiiTi
zari voluil, nobisque sanclificandis, sanctissiiiii cor- lanquam necessarium; necessarium autemdico, non
poris sui intinclu aquas sanctificavit. Veneno enim .ipsius omnipotenlire, sed larditaii nostrae. Qui-enim
vipereae persuasionis, in Adam infecta cral el inqui- ea, quae oculis cernimus, manibus attrectamus, infide-
naia omnis humana natura, nec erat aliud quo Iitatisnoslroeerroreabduclivixeredimus,quomodora-
muudari posset Iavacrum, nisi baptismalis Chrisli diis invisibilis solis irreverberata fidei acie lippiludo
sacramentum. Et quod peccato mortimm erat, non noslra inlenderet," nisi oculos cordis noslri ad cOn-
nisi per vivificatricem aquam viviftcari polerat. •tuenda invisibilia quasi quodam collyrio visibilium',
Primum enim quod spiraret ac viveret, atteslante cceleslismedicusinungeret? Undeadprxdicandunidi-
snero eloquio, ex aquis prodiit, et quod vivens aqua scipulos mitlens aiebat : Eunles prmdicate, dicentes,
produxil, benedictionem Dei primuni meruit. Moyses quia appropinquavil regnum cmlorum. Infirmos curate,
eniin sacroc scriplor historiae, cum creationem coeli mortuos susciiate, leprosos mundate, daimoncs ejicite.
el lerroe describeret, et sex dierum opcra singulo- Doetori liamqtte, qni ad praedicandum mittilur, cu-
ruin sigillatim diligenter exprimeret, de die prima, _ randi languores auiinarum cura commiititur. Sed
lerlia, et quarla, el vidit, inqiiii, Deus quod esset frustra medicus ciiram adlribel^ si oegrotus de sani-
bonum, nec lamen aliquod collalee benediclionis me- talc desperel. Ut ergo peccalor ad poenilenlioere-
niorat sacramenlum. De secunda vero, quae inler media iodiibilala fide coufngiat, ex alienoe carnis
aquas dividit, non refert sermo divinus, quod hoc visibili curatione discal quid de invisibili oegritu-
bon.um esse Detis pronunliaverit, hoc ipsum forle diiic nniinae, ab onmipolente medico sperare debeat.
silentio indicans, quod quidquid unilalem dividit, Simililer ct qui leibali sommo peccati in mo.rlem
censura divina hon approbet. Dc die aulem quinta obdormierii, pcr hanc visibilein ad invocatioiiem
sic loquitur : Dixit eliam Deus : Producant aquce nomiuis Christi corporum resuscitationem dlscat
rcpliie viventis animm, ei volaiile super terram, sub invisibilem quoque credere ex (ide Cliristi animee
firmamenlo cmli; el paulo post : Et vidit Deus quod resurrectiOiiem. Sed et qui se hoeretiei dogniatis
esset bonum , benedixilque eis dicens : Cresche et immundo, et a seipso diverso eolore respersum
multiplicamini, et replele aquas maris, avesque muU dolel, Dominum genu flexo adorel, et ex corporum
lipHcentursuper lerram. Ecce quomodo ex aquis mor- einuiidatione, de recuperanda fidei puriiate, non
luo niundo vila nascitur, et vivificalo, benedicliouis desperet. Qui vero a damione possessus per facino.ra
Dei sanclificalio tribuitur, ac consequenler crescendi jQ alque flagitia praeceps agilur, si loto corde ac plena
et multiplicandi gralia superimpenditur. Neque enim ad Dominum fide convertatur, non ambigal mall-
dexlrae Dei otiosa potest esse benedictio, sed exbe- gnum, quamvis infeslum, quamvis violentum, impe-
cedictionis Dei gratia, bonorum omnhim semper lio Domini de penetrali cordis sui effugandiiin. Sicut
Exuberal copia. lta et ante adventum et baptismum ergo signa atque mirabilia visibiliter fiunl, ut cre-
Salvaloris, lolius mundi lalitudinem mors occupa- danlur ea quee videri non possunt, ila.ad roboran-
veral, el universos filiosAdam lelhalis sopor oppres- dam fidem credentium, in opus ccelestis gratiae as-
serat: in lantum, ul nec legislalore inclamanie, nec sumplum esl ipsum quoque visibile elenientiun: Et
prophetica tuba insonante, excitari possel, qui mor- valde congruit elementum mysterio, quia sicul lioc
tuus jacebat. Sed cunl viderel Eliseus nosler, neque sordes corporum, ita illud, remiiiendopeccata, sor-
per proemissum puerum, neque per baculum super^ des abluit animarum. Noslri igitur causa, ut diximus
positum, jacentem puerum exsurgere, niiserandam fluenla Jordanis sanctificaturus Salvaloringredilur,
malrem miseralus, dignatus est ad jacentem acce- ut siccatis venis peccati, decursum nostrum', siste-
dere, et ad mensuram parvuli se contfahens, atque ret, el in acceptee graliae dulcedine perseveranles,
os ori, oculos oculis, manusque manibus componens, nulla nos denuo lenlalionum violenlia in marc.Mor-
767 FIUNCONIS ABSATIS AFFLIGEMENSIS 788
luum, id esl in profundam el amarissimam vitiorum \ capiti meo aquam, el oculis meis fontes lacrtjmarum,
vornginem invitos devolveret. Qui enim post resli- el plorabo non interfeclos unitis populi, sed oppro-
liilam silri a Cbrislo libertatem, antiqu;e immundo- briuni toiius generis humani? In omni genere hti-
rum spirituum sponle se maneipal serviluti, in niano niillus invenitur, cujus nomen siiper has liiu-
mare solitudinis, a gratia videlicet supernoe visita- licres digne invocetnr, qui mulieribtis liis lionori sit
lionis omnimodo solitarium, el niare Moriuum, cl glorioe, qui auferat, imo qui non atigeat naivum
anima enim, 171(0; peccaverit, ipsa morielur, non lam igiiominioe. Unde hae septem muliercs, seplem vide-
hpslis sui violentin inipellilur, uuani propriae cnpidi- lieel graiioe spiriluales, flebili voce qiieruntur diceii-
laiis illecebris illectus devolv;iiir. Baplizalo iiaque les : Panein noslrum comedemus,et vestimentis noslris
Domino ccelum paiuil, Spirilus sanclus iu columba operiemur; lantummodo invocelur nomen luum super
adfuit, Paier iri voce de coelo sonuil: liic est Filius nos, aufer opprobrium noslrum. Ab initio gcnus hu-
meus dileclus in quo mihi bene cemplacui. Ilaec est mannm circuivimus, palriarchas, juslos el propheias
illa bapiismaiis Christi gratia, haec virtus, heec inspeximus : Omnes declinaverunl, simnl inuliles
sanclificaiio, per hanc S. Trinilatis fidem bnptizatis facti sunt, non esl qui facial bonum, non est usque ad
tribuilur peccatorum oniuium remissio. 0 quain unum; in le ergo requiesciinus. Invocelur itaque no-
gloriosum de praesenlia Patris, et Filii, el Spirilus B E men luum super nos, aufer opprobrium noslrum. Tu
sancli concilium! 0 quam laetum ipsis supernis vir- es qiicm semper oplavimus, lu, de quo iirorganis
lutibus speclaculum! Felix Baptisla, qui haecvidere; noslriscnnlaviinus : Egredietur virga de radice Jesse,
felix, qui haec audire meruit; felix ct ille qui audila1 et flos de radice ejus ascendel, el requiescel super
fideliler credil, sed felicior, qni semel IWptismalei eum Spirilus Domini, Spiritus sapienlicecl intelleclus,
Cbrisii Iolain, a sordibus inundam de caelero servati Spiritus consilii et forliludiuis, Spiritus scienlice et
conscienliam. Aperlum esl, inquit B. Lucas, aperlum1 pietatis, el replebil eum Spiritus limoris Domini. Nos
esl ccelvm. Et quando clausum fuitei coeliim? quan- radicem confovimtis; nos virgulam eduximus; noj
do ei clnusum fuit, sine quo. nec esse poluil? Quo- parturientem adumbravimus, nos flOrem produxi-
modo ,se ei lirniainenlum reserarel, quo nisi praesi- mus; jure ergo in eo requiescimus. Hse seplem
denlc infirmum nutarel? Nobis itaque reseratum estt mulieres, sepliformis est Spiritus, qui diversis in
clave bapiisinatis Chrisli, quibus antea clausum erall donis dividens ea pro arbilrio singulis, in seipso
vecte originalis delicli.Opporluneaiilem lunc ccelum1 idem sempcr manet el indivisus. Quod vero liullo
apertum est, ut homo disceret, quoe ei cl-aviscce-- indigeat, nullus est fidelium qui ambigal. Hoc soium
lestia reserassel. Et descendii Spiritus sanctus sicut[ ^ postulal, ut invocalio nominis Cbristi opprobrium
^
columba in ipsum, cl mansil stvper eum. Doinestica1 suum de medio auferal, ut aeterni tabernaculi vnsa
semper avis roluniba Spiiiuri, simplex siniplici, siue3 aspersione sanguinis ejus mundata, digna existanl,
fel!'S amar.''ddine ipsi dulcedini, ramusci.di olivoe 3 quibus graliarum suarum benediciionem infundat.
lr>jula, pacis amica, pacis nunlia. 0 quam jucunda1 Descendenle igitur in Jordaiieni Domino, descen-
in peciore purissimo, purilatis amatori mansio! 0) dit et Spiritus de coelo; et in ejus pectore eo fidu-
1
«lignaiio Dominiet gralia ! 0 bonor servi et gloria! cialius requiescit, quo nihil in eo quori quiescenlem
o si in peclore nostro hoec avis mansuelissima rc- lurbet invenit. Sed quid est quod nuiic in eum di-
•quiem inveniat, quee lenissimo lapsu circumvolanss scendisse eernitur, a quo ab ipsa conceplionis hora
iiumilem el quielum quaerit, in quo requiescat felixx nunquam recessisse creditur? Nunquid nunc pri-
anima, quae peregrino Christo praebet hospilium.;. mum lemplum suum visital, quod in uiero virginali
Felix conscienlia quee circumvolanli et eesluanli !i dedicaverat? Quod ergo corporali specie Spiritus
Spirittii, in umbra pii desiderii proestat refrigerium.1. sanclus super baplizalum Donrinum apparuit, fidein
Sed haec sanclorum sunl; in noslro aulem pecloree noslram inslruit baptizalis videlicet ip Chrislo
ulinnm vel ad momenlum requiem inveniat, quiii coeleslia reserari, et per acceptam Spirilus sancli
stabilcm et eeternam mansionem non nisi in illo 0 -r. gratiam in filios Dei adoptari. Per Spirilum eiiim
purissimo el affecluosissimo pectusculo Domini ii datur peccalorum remissio, per Spirilum filiorum
noslri Jesu Chrisli altquando invenire potuit. Hic ic adoptio, ita lestificante ad Romanos Aposlolo : Non
esl enim, hic est vir ille unus, singularis et unus, 5, accepistis Spirilum servitulis ilerum in timore, sed
<liu exspectatus, mullttm desideratus, cujus amore e accepistisSpirilufn adoptionis filiarum, in quo clama-
languenies scplem ille propheticae nmlieres, di- i- mus : Abba pater. Ipse enim Spirilus reddil testimo-
leclo suo ex dileciionis nimiee quasi impaltentiaia «iuiii spirilui noslro : quod sumus filii Dei. Descen-
inclamani, dicentes : Panemnoslrum comedemus, et dente itaque Spirilu sancto ac martenie super Dbini-
veslimeiilis nostris opcricmur; lanlummodo invocclur (i- nuin, ne iinpeifectum remanerel fidei nostree sacra-
tiomen luuin super nos, aufer opprobrium nostrum. 1. menlum, Patris quoque adesse preesenliam, voeis
Anfer opprobrium nostrum! Proh dolor! Qui factus is audiiae indicat lestiinonium. Audita est enim vox
erat ad faclOris sui imnginem, qui condiuis ad con- 1- palcrna, et vere palerna, vox pia pifclalis nuntia,
diloris sui honorem et g^oriam, non factoris sui ui quae velcrein senlenliam damnarel, et novam gra-
imago ct speculum, sed vivificatbris siii perverso 30 liam subrogaret: Hic esl Filius meus dilectus, in
nomiue vocatur opprobriiuv.Proli dolor! Qids dabit \it quo mihi benc complacui; ipsum audite. 0 novum, 0
•769 DE GRATIA DEl LIBRI XII.— LIB. IX. 770
inauriilmn de ltomine Dei Patris leslimonium ! Multi- A Audi, filia, et vide, el inclina aurem tuamT el oblivi-
plicala qnondam malilia hominum, quando. omnis scere populum luum, el domum patris lui, el concupi-
cnroviam suam corruperal, el cuncta cogilatio cor- scet rex decorem iuum, ubi Deum Pairem agitovimus,
dis oinni tempore ad malum intenla erat: Delebo,s\i in filios Dei adoplali sumus. Non improperat rever-
Dmninus, dolore cordis lactus inlrinsecus, deleboliomi- tentibus benignissimus Pnter spurciliam idolorum,
nem,quem creavi a facieierrce; pceniietenim me fecisse non siliquasporcorum, sed palcrna charilate com-
eos. Digna quidem eijusta in reum jusli judicis sen- motus, in amplexus ruit, el in signum reconciliatio-
lentia, seil lugenda niisero homini lam pii condiloris nis osculum pacis porrigit. Depulantur nobis lan-
snper condilione sua pceiriientia. Nunc aiitem in Jor- quam filiis servorum ministeria, exbibenlur in or-
danisalveo.lioniineniilliim inluens,superquodivinam namentum noslrum omnia, sti.la, annulus., calcea-
provitlenliam niiiiqunm pteniteij blanda supcr eum menta, paleinee nobilitalis insignia. Pristinoe digni-
voce insonat, eumque lam ex amorisei sanctimonioe lalislocus resliiuilur,et proexaltaiionenostra fcsluin
quain ex dignilatis privilegio comniendal. Coinmen- congaudenlibus amicis convivium instruilur. Quis -
dat enim eum ex diguitaieFilii adorandum, ex sin- laniae pietatis viscera non obsiupescat? Quoe cordis
gnlari amoris sui privilegio vencrandum, alque cx hnniani duritia hoc igne conflagrata non liquescal?
spccinli sanctilate, in qua Deo Pairi semper bene " Quis crrim dives ac prtcpolens, scrvumisuum nala-
plncuil imilaiidum. Iiic esl, inquil, Filius meus di- libusdegenerem, vita iiifamem, adoplaresibi digne-
lectus, in quo bene complacui. Ecce quid nobis sacra- lurinfiliuiii?Etquidmagnum, sihomohominem,n:or-
menitim baplisinalis , ecce quid conlulil dignilatis, talis morialem, corrup/ibil.s corruptibilem, adoplet.
grntiec el utililaiis. Dignilalis, ut nos in filios Deus in fiiium? Cum vero Deus hominem, omnipotcns
Piileradopiet; graiioe, iilpaterna adoplalos charilale infirmuin, eeiemus lemporalem, lam degenerem^
foveataique sanclificet;'tilililalis, ulsanciificalos iia Inmque indignum adoptnt in filium, quis digne mire-
de viriuie.in vjrtulem provclial, ul ex nobis ipse sibi lur, quis digne proedicct, quis condignam adoplantt
semper bene complaceal. Recordenmr itaque quid se debiloe serviiutis, ne dicam dilectionis vicissilu-
fuerimus, intueamur qnid simus, el ex his facile col- dinem recompenset? Ego enim, utloquar quod sen-
ligemus quid per gratiam Dei adepli simus. Sed uli- tio, gratiam istam per vesligia sua anhelo perse-
nam vel nescire liceat, vel non iterare libeal quod quens cursu, apprehendere nequeo, sed quo magis,
fuiimis, el dignilatcm adoplionis filiorum Dei, q.iam magisque propinquo, eo clarius quia incomprehen-
nos adeplos esse gloriamur, morum digniiate defen- sibilis sit aspicio. Sed ei hoc contiiderandum in his-
dninus. Rebelles Deo fuimus, mandati ejus pracvari- „ pietatis nonrinibus, qnod ille sunwnebonus, summe-
caiores facli suinus, el .ex sentenlia damnalionis que pius, blamliiiis maluerii. sponlaneos invilare,
nostroe paradisi exsules consiituii, hosti aiiLiqiio-lu- quam minis ac terroribus invitos cogere, dum se
dfbrib halriti stffiius. Et re vera quod majus poterat palrem, se. nutritorein, se mnlrem, et gallinam ap-
esse iioslis anliqui ludibrium, el gcneris nostri im- pellat, nos filios, nos parvulos, uos pullos ex affecm
properium, quam ul foriiiudinem nostram, sicut. pietatis nominans. Loquitur quodam loco Dominus-
supra menioravimus quasi nidum superba manu de- ad Hierusalem, lauquam si parvulo ftlio blandiakir
traheret, nec in nobis essel qui vel pennam move- pater benignissiintis. Nunquid oblivisci polest mulier
ret, et aperto ore ganniret? Nec poteral semel moto htfanlem suum, ul non misereaiur fitio uleti sui ? Ets
pede nulabundo gressti imbecillilas humana, in lu- si illa oblita fuerii, ego lamcn non obiitiscar tui. El<
brico iilo peccati subsistere, sed diabolo quolidic ad si lieri potesl, ail, ut nmlier calcalo jtire naturoe, efc
deleriora propellente, eo devohita est, ul insipiens neglecla pietate, ad viscera sua non movenlur, ncc-
v cordesuo: Non esl Deus diceret, et ignnrantiae stiee filio uleri sui miserealur, nullo lamen p.iclo fierfe
lenebris obceecalus homo, ligno el lapidi genua fle- potest, ut ego, qui naturae sum condiior, obliviscarr
clercl. Proh pudor! ralionalem hominem insensibili eorum, quos condidi. lnvenies et alia quam plura ins
ligno cervicem inclinare, et lapidem, qui se adorari D Scripturis sanctis bis similia, quibus addisceEe pole—
nescinl, adorare. Proh pudor! ab illo auxilium pelere ris mirtim in creaiupam suam piissimicreatoris affe--
qui sibi auxiliari nesciebat, eumque super stalu suo; ctum. Quocirca, o hoino, lol ac laniis beneficiis, eE
consulere, qui nisi clavis confixus stare non poterat. ex ipso commoniius nonrine pielatis,.satnge collalains
Ubieratlunc, o homo, dignitas condilionis tuae? Ubi tibi moribus adornare dignitalein, ne si vacua in le»
splendor imaginis divinaetibi manu impressae? Quo- fueril et oliosa, sit et infrucluosa. Considera <4\!i-
modo immemor faclus es potestalis ture? Quomodo genterquanlo labore desudent homines, quanlo stu-
irrationabilibus tam degeneri serviiute subesse vo- dio.quanlo demum non ipsius vitoe tanliim, sed.efc
luisli, quibus et nobilitatc condilionis et moderamine animae periculo,.ut temporalia adipiscantur et per-
ralionis dominari.debueras?Quomodoy qui ad ima- itura congregenl, ubi diu permanere non possuiil^
ginem-Dei faclus eras, imaginem canis et serpentis nec quoepossidentur,.nec qui possideal. Pudeat ila-
adorabas? Tales de radice illa pulrida paternae cor- que filium regni minoris studii in retinenda adopiio-
ruplionis pullulavimus, lale Iac<Ie ubere matris gen- nis suoegioria inveniri,. quam iilium perdilionis iit
lililaiis siixiinus, ila a patre diaboloedoeti sumus. coacervandis periluris, et cumulandis sibi suppliciis.
Sed ubi verum Patrem audivinius inclamantem : sciB|ier mansuris. Pudeat eum serenissimuin illum
771" FRANCONIS ABBATIS AFFLIGEMSNSIS 772
pairis stn vultuni vel leviter conlrislare, qui in tan- \ regia, ul filii Dei, ut filii charissimi, aig;.e Dco»
lam dignatus esl eum gloriam adopiare. Pudeat, , digne lanlo palre conversamini, ut lunc laili eum
iiiquain, eum ineomparabiles paternoe mensaedelicias sicul palrem excipiatis, cui nunc filiali affeclu deser-
deserere, et os palerno osculo sanclificatum im- vitis. Non est filiorum adveniente paire trepidare aut
mundis porcorum siliquis polluere. Cogiiet semper ialebras quocrere, sed exsuliante spirilu cerlatim in
magniiudinem palernoe dilectionis, reformidet quo- occursum ruere, singirios ul primus ipse occurral
que, si iugralus repertus fueril, inlolerandam seve- anhelare, cupide amplecti, affecluosissime deoscula-
rilalem paiernae indignationis. Appendat anle oculos ri,- atque imniensum de dulcissimi palris adventu
exigui laboris iiieesiimabile pracmium, et e contrario gaudium, occursu, geslu, plausu, osculis, alque am-
inoimnlaneae vohiptatis inekielabile supplicium. Ti- plexu leslari, Tales filios, lam pios, lam devolos,
meal-lremendi judicii futuram discussionem, in qua tam sedulos, be?i!griissinnis ac serenissimus pater,
ciim memoraia fuerinl praerogatoc nobis dona pieta- paierna hilariiaie excipit, et in uimm innumeros
lis, "dislricta animadversione exigenduin esl a no- amplexum, inflexis Ialius ulnis colligil, dulcesque
bis, et debilum eondignoe serviiutis. Commeniora- filiosad sacratissimum peclus est aslringens, blnnda
btintur aute tribunal judicis dignitas condilionis, mnnu, nlaudoque atfalu demulcet. Nunc filii mei,
' 5 nunc chnrissimi mei, nunc benedicti Palrismci, gio-
gloria divinae similitiidinis, chnriias redemptionis,
effusio preiiosi sanguiiiis, adopiio Cliorum, promissa ria regni mei mecum perfruimini; nunc at!op:ionis
beatiiudo regni ccblorutn. Commemorabunlur et ad veslroe qtianta sil dignilas agnoscite, el qtiee flendo
implenda praicepta collaln subsidia, hoslis imbeeil- seminnslis, gaudenies melite. Ja-m laboris vcstri et
litas, nostra desidia. 0 qunnta tunc erit coiifusio luctus tempora cursore velociusabieruni, sed refri
trepiriaiile conseienlia! heu quam amara! heu quam gerii vestri el gaudii lempora me manente, abire
sera! heu quam infrticiuosa lunc erit de praelerito non poterunt. Qnia igitur liHariler implestis qnai
lorpore pceniienlia! 0 si modo licerel viiltum illum praeeepi, percipile liberaliter quee promisi. In illa die
coiifusioiiis noslroe inspicere; o si modo liberet di- divini vtilius splendore illuslralus homo, agnoscere
striclioncm illam erncndaliore vita mifigare. Tunc poieril, gratia Dei quee et quanta circa se fueril. El
aecusanle conscieuiia, nulliis eril excusalor, nunc quoiiiam nihil in se dignum tanla largiiate inveniei,
corre.cla vila, niillus timc invenielur accusalor. eelernas Largitori gralias referel, qui vivil et regnat
Vos igitur genus electum, progenies sancla, stirps pcr omnia saecula soeculorum. Amen.

PRyEFATIO IN LIBRUM DECIMUM.

"Arduum est
atque laboriosuin iicr virtutum, nec C expcrtus sum Iaboriosius, nec casu quidipiam peri-
facile a quoqnam honiiiiiini scanditur, nisi gratia culositis. Et qui ad radicem montis descensum et
de qua loquimur, grcssus ascendenlisdirigatur. Unde ailaclum pii medici cuin leproso operior, cogor cum
et cgo ulroque pene pede claudus, in hunc altissi- Jonnne et Jacobo excelsa subilo coiiscendere, el squa-
muin iion dicam monlem, sed moniem montium mis coecilalis meoe nondum detraclis, transfigurati
conscendere jnssus, diflicukale rei terrilus, valde Domini gloriam contemplari. Sed hoc solum habeo
trepiiio, quia el si gloriosum est ad sumina conten- in difficuliaie operis hujus solatium, quod ad hoc
tlere, ignomiiriosum satis est incflicaei gressu deor- temerario neqttaqtiam ausu prosilui, sed impellenle
sum ruere. Non est diflieile per plnna quemlibet obedientia, necessilale compulsus sum lentare, si
incedere, ubi ncc anxie anhelal qui gradilur, nec forle quenm inoffenso pede (idei praeeuiitis gratiee
penitus conleri formidai, qui labilur. Cum vero sicul, vestigia sequi. Melius enim arbitratus sum quamvis
quod in limine libelli pendel, edictum obedienlioe infirmo gressu pedetenlim progredi, quani nec icn-
continel, de sacramentis corporis et sanguinis Do- lando quoe jussa sunl, inobediens inveniri. Ea
mini nostri Jesu Christi jubeor disserere,cogor ipsum igitur quee reslant, ipso qui jussit opitulanle aggre^
fidei nostroe verticem ascendere, qtio ascensu nihil diamur.

LIBER DECIMUS.
Dominus nosler Jesus Chrisius sciens radicem ;D qua:rere, ut et ipsius graiia; Dei dona interdum sibi
snperbioe ab bumano genere, nisi per nianum coele- velit ascribere, noxio lumori emplaslrum bumilitaiis
slis agricolse exstirpari non posse, sarculo verhi imponit, liumiiiandum docens, qui se exaliaverit,
ubique cam persequilur, ne si haec cffossa non el e contrario exallahdum, qui se humiliaverit. In
fuerit, de veneno radicis ornnis fruclus corrunipa- lanlum autem divma beneficia ad laudem -Dei cen-
lur, et quod sana radice salubre csse poteral, cor- set esse referenda, ut doclrinam suam non suam
rupta morliferum fiat. Sciens ilaque humanum esse asserat, et nihil a seipso se posse, huinili as-
auinium glorioc cupidum, et in lantuni altiora se sertione perhibeal. Quod si Dei virtus. et Dei sa-
 773 DE.GRATIA DEI LIBRl XII,— LIB. X. 77*
pientia doctrinae atquc operis sui gloriam Deo Pairi A alque origines n.orbi, quod in ipso est, de medio
assignal, quanlo magis kutnana imbecillitas? Si aufcrat, ne si rursus antiqua venena fons ebullire
vitis radicis siraepinguedinem irrigatori Deo tribm'1, incipiat, ipse et laboris sui industriam el impensas
quanto magis palmiles? Quid enim palmes haberet, perdal. Ex bac ergo Domini noslri confcssione, ama-
nisi, ut ita dixerim, de amplexu radicis, secrelo quo- lor graiioe discat, quoinoJo, el cui confiteri debeal,
dam naturac ulerogemmam conciperet, eluvam pare- et quantum in singulis quibusque boiii invenerit,
rel? Ego sum, inquil, vilis, vos patmiles. Sicul pul- lanlaiu el in singulis gratiam Dei esse noverit. Nam
- mes non potcst fructum facere, nisi manseril in vile, qunnla inseipsa sif, nemo unqiiam quanlolibel sen-
sic nec vos, nisi in me manseritis. Ad hoc enim coe- stis acumiiie invesligare poteril, nisi quiforie quan-
leslis ngricola pnlmitem inserit, ad hoc subrigit,' ad lus sit immensus mensus fueril. Itent de qiiiiique
hoc fodit, ad boc colit, ut-radici inhoereat et unum panibus quinque millia, el de scplem quatuor niillia
cum radice fiat; ut de radice vivat, de. radice fru- refecluriis, accipiens panes in manibiis, gratins egit,
clu.m affcrat, et friiclum qui maneat, gloriam lamen bcnedixit, ac fregit, el lurbis erogandos discipulis
lotius frucius viiis esse scial, Tunc enini vere vivit, trndidit. Miraculum faclurus, primum quidem gra-
quando hiimiliter agnoscit, de quo vivit. Ut ergo lias agit de tradiia sibi potcstaie, ac sic demtim ac-
pessimam illam superbioe radicem de agro cordis Bcepla polesiate ulitur in niiraculi exhibiiione. Tania
nosiri pius-cullor exslirpet : mea, inquil, doctrina auleni post gratinrnm aetionem subsecuin esl uber-
non esl mea, ct, non possutn ego a meipso facere quid- las benedictioiiis, ul de paueis panibus, lot millibus
quam. El cum Corozaim, Belhsaidee, Caplr.irnao saliaiis, fiagnienla qtioa supererani, jn duodecim et
civitaiibus, in quilitts frequenter docuerat, el, virtu- septem cophinos exuberarcnl, Ei mi.randa in hac
tes riiullas fecerni, obstinaloe menlis duritinm, et ttirbic refcctione dispensatio grnlioe, quoniodo alii
iucreduliiatis stiaeperfidiam exprobrasset, Tyro et panibus hordenceis, nlii reficianliir tiiticeis. Sed
Sidon, ac lerree Sodomorum in diejudicii reinissius valde plus miranda in.rcfeclione verbi, cujus lypum
csse futurum pronuntians, de fide apostolorum at- praefercbant panesjlli, divisio gratinrum, quoincdo
que creilentium ila Pnlrem giorifical : Confiteor libi, idem verbum pro palnlo etgustu comedenliuni, aliis
Patet; Domine cceli el lerrce, qtn abscondisti hcec a, hordeum, aliis sapiat triiicum. Est enini hordeuiu
sapieiiiibus el prudentibus, el revetasti- ea parvulis. palea grossius, gustu .ansleriiis, cibus servorum,
lla Pater, quonium sk placitum fuil cinte te. El vide, pabulum un.entorum; triticum v.ero tactu molliiis,
quomodo ubique graliain commendetj ulrique gloriam gustu sii.ivius.niensoe inferlur dominOrum. Qui ergo
patris proedicet. Confiteor, inquit, tibi, Pater, Do- adhuc sniritu servilutis, et timore servili Domino
mine cceli et terrce. Nihil sibi de fide cradenlium u serviuiu, gusitim hordei in verbo Dei inveniunl. Qui
assignai, nihil <ie insiilutione discipuloruin sibi ar- vero spiritu charilalis Domino deserviunt, el tiinore
rogat, qui elegerat, qui vocaverat,. qui instilueral, caslo, qui permanet iii soeculuni soeculi, Deum
qui jiislificaveral. Ipse vasa iroe discernit a vasis diligiinl, longe alium gustum, melle et favo dulcio-
nrisericordiae, ipse alios, atqtie alios, in illud alque rem de verbo Dei cliciunt. Mira igilur el ineflnbili
illud ministerii sui opus dislribuil, duodecim speciali verbi suaviiaie refecti, duriiiam hordei, el eibum
gratia eligil, quos et seorsum fainiliarius inslruil, servilem, tanqnam liberi, tanquam filii ac delicnti,
foris parabolas lurbis proponil, donri discipulis pro- stomacho nauseante rejiciunl, el degustatam semel
posila disserit. Nec tamen quidquani hortim sibi dulcedineiii insatiabili giitlure runiinantes, et ver-
tribuens, sed ad gloriam Palris omnia referens, pro bum bonum corde jucundo eruclanies', laeti conci-
abjeciione superborum atque eleclione humiliuin, nunt: Quam dulcta faucibus meis eloquia lua, Dnni-
gralias agit, diccns : Confileor libi, Paler, Domine ne, super mel el favum ori meo. Esl et aliud tie
cceli el lerrw, qui abscondisti.ltcec a sapienlibus el verbo Dei, quod adhuc ampiius miror, quod idein
prudentibus, et revelasti ea parvulis. Diligens lector, verbum qnasi nullum interduin saporis sui gustum
tliligenter atlende quoinodo Dei Uiiigenitus seterno ,•) legenti aut psallenti generat, inlerdum veio oninem
Patri coeeternus, cum quo illi una substaniia, eadem mellis dulcedinem guslatum superat. Saepe namque
est gloria, uuum, idemque consilium, opusque indi- lanla mellifluee suavitalis abundanlia exuberal, ut
visuin, quomodo ad solius Patris gloriam oinnia sua -animeesilienli, alque aeslu desiderii sui lorridai in-
referat, ut te purum lionrinem, infirmum et impo- star torrenlis influal, lolumque posl se hominem
lentem doceat, quo lua omnia, si tanien Deo digna pia quadam violentia trnhat, ul plorumque honvo
fuerint, referre debeas. Nec eiiim, ail, abscondimus loto ad ccrleslia animo suspensus, atque in oblivio
boec et revelavimus, sed abscondisti el revelasli..Ac nem sui a verbo Dei, abductus, niliil praeter eura
si diccrct: Ego vocavi, lu inspirasii; ego libr.um cnjus amore pascitur cogitet. Tunc pallio terremfi
teniii, tu aperuisii; ego legem proposui, tu expo,- solliciludinis rejeclo, curru cum Helia. sublevatur
suiiti; ego insonui auribus, lu cordibus. 0 gratia, igneo, ct in eo vere complelur, quod de Enoch scri-
opieias,. o prudentia ! Sic sicaegro suo pius medieiis bitur, et non mveniebatur, quia transtulil eum Deus.
coiisulil, ila humores noxios per menibra diffusos, Qni enini alias sancli desiderii libero ad coeleslta
saliilari calhartico decoquit, ul el ipsiim fontem volalu suslollitur, in faecibus terrenis, a Deo trans-
•ve.iena-manantem exsiccare conlcndat, el Causas !aUis,.uoii invenitur, sed quo niagis in purissimp
775 FRANCOMS ABBATiSAFFLIGEMENSIS 776
ppihere assuescil, eo amplius ccemisas ac felentes £, maiiibus, etassumptam redcmptionis noslroeconverlit
lcrrae pnludes horrescil. Cuin vero necessitate carnis in opus, eadem verbi potenlia assumit panem in
inore aquiloe ad terrcna descendere cogitur, lunc manibus, et divinae benedictionis ac verbi, quod ipse
vere peregrinum se esse lamenlaiur, lunc geniitus est effeclu vertit in corpus suum, salulis noslroe sa-
rumpunt, lunc suspiria peclus quatiunl, lunc lacry- craineiilum. Frangit aulem panem, tnnquain pole-
marum imbrcs profltninl, et defeclu corruplionis slaiem habens ponendi animam suam , et iterunk
suoe affeclus, non lam canlal, quam gemebundus sumendi'eam. Licct enim persecutor comprehendal,
ejulat : Iieu milti! quia incolatus tneus prolongutus ligel, caedat, irrideat, conspuat, crueifigal, ipse esi
est; habhavi cum Itabiianlibus Cedar; multum peregri- qui panem frangil, ipse qui myslerium passionis
nata est anima mea. Sed quod hac dulcedine homo perngit. Nisi cnim panem ipse frangerel, nisi Juda?
pro volo non fruilur, nec semper eam in verbo Dei tradendi, Judeeis cruciflgendi poiesiatem permiiterel,
invenil, frcquenler ex vilio palnii interioris, et poena inaniter iste insidias tenderet, inaniter illi manus
praelerili torporis accidii, nonnunqunm vero ex di- exlenderent. Nempe dicente Pilato : Nescis quia po
speiisalione graliae Dei, mirabiliter omnia dispen- leslalem habeo dimillere te, el poleslalem habeo.cru-
saulis provenii. Si quidem si pro voto scmper ad- ciftgere le, ut oslenderet polcslalem hanc concessam
*
cssel, laiilo eam desiderio liomo non quaereret, aut esse, nonpropriani: Non Itaberes,inqtiit, in mepote-
forle,. quod perniciositis est, domestica sibi praesum- staiem, nisi libi dalum essel de super. Hoc ipsum el.
piione deccpltis, labotis sui fructrim, el non Dei ad ministros, qui ad coinprehendeiidum se venerant,
«doiunii crederet. Novil aulem Dominus quomodo rebus loquitur, cum verbo uno el blaudo, dicendo:
dona sua dispenset, quid cui et quando eroget; sic- Quetn quwritis? saevientes in terram dcjicit. Fiumen-
que lalenuun verbjiuter"servos secunduin virtutem luni ergo Evangelicum Judaeorum mauibus moiilur,
cujusqtie dividil, ut lucro neminem vacare velil. ilis igne passionis coquitur, et verbum vilee panis vivus
de panibus mysticis, pro loco el modo ingenioli no- effectum, vitnle fidelibus efficilur alimeiilum.
siri disseriis, ad patieui verum qui de coelo descen- Et accipiens calicem gratias egil, ,et declh discipulis
dil traiiseaintis : ipsum loto cordis affeclu obsecran- dicens : Bibiie ex hoc omnes. Hic sanguis meus novi
tes, 01 de se scribcnti inolita bonilate adesse.digue- leslamenti, qui pro multis effundetur in remissiviiem
lur, ut ipso inspiranie se digiia ct legenlibus peccatorum. Accipiens calicem gralias egit. Ubique
scribam proficua. lnslituio ilaque sacrosanclee coenoe gralias agit, ubique ad agcndas Deo graiias uos
convivio, ubi legalibus coeremoniis celebraio Pascha instruit, inaxime lamen in ariiculo passionis, ubi
typico, finem imposuit, verum et seleruum Pascha quanlo mngis ex infirmitale sua caro nulat ac Ire-
Veri Agni oblalione subsiituil; in cujus immolatione pidat, lanto magis manu divinaeconsolationis indiget,
cliariias ipsa et gratia de qua aginius, oculis noslris quae nutantein suslenlet. Spirilus quidem prompttis
quasi visibiliter se coniiieudain exhibuil. Majorem est, caro aulem infirma, ail conditor el cognilor car-
enim charilalem nemo habel, quam itl animcim sttam nis el spiritus. Quia igiiur infirniitalem noslram
ponat quis pro amicis suis. Si autem aiiiitiam ponere novil, qui nos condidit, foitique el armaio, nisi
pro anricis, tam iiiagtiaestcharitas, ulmajor essenon fortiore nos protegenle, fragiles et inermes non
posset, quoe et qualis, aul quanta esl charilas, ani- posse resistere, contra implacabile hostis antiqui
niam poncre pro inimicis ? Nam cum pro amicis ani- odium, panjs quolidiani inexpugnabile nobis conlulit
ma ponilur, vicissiludo amicitiiie redditur; cum vero praesidium. Novil Dourinus adversarium nostrum
pro inimicis anima ponitur, recte charitas, recte gra- felle invidioeab anliquo iufectum, infaiigabili adver-
iia vocatur. Commendat autein suam charitatetn Deus sum nos malilia scevire:nec posse inler discordanies
in nobis, ail Apostoius : quoniam cum ctdliuc pecca- absque detrimenlo salutis noslree foedus aliquod in-
tores et inimici essenms, Christus pro nobis morluus lervenire. Novit eliam pius inspector corriium ilcr
est. Hsec est commendatio illius immensae, el Deo corruptionis nostroe tenebrosuiii esse tt lubricum,
dign* cbarilatis. Haec est ostensio graliac inscru- D nec illoesiimpertransire posse quemquam liominuuik
labilis, cunt pro peccaloribus graluila' bonilate Quia igitur quotidie periclilamur, quotidie labimur,
Christus morilur, cum Filius Dei ostenlui babe- quotidie eegrolamus, quotidianam sui in niyslerio
lur, et injuriis hominum Deus exponitur. Typici corporis et sanguinis sui dignatus esl nobis exhibere
ilaque agni carnibus absumptis, et legalibus, ut praesenliam, qua liberemur, qua erigainur, qua con-
dixi, coeremoniis consummatis,verusipse Agnus, qui valescamus. Et quia panis cor hominis confirmat,
tollit peccatum mundi, accepit panem in manibus, et vinum quoque loctifical, recte in panis ac vini specie
benedicens ac frangens, discipulis in hsee verba tra- celebrandum insliluil mysterium passionis suae. lpse
tlidit : Accipite el comedile, hoc est corpus meum, est enim verus panis, qui corda fidelium confirmal,
Paslor bonus pro ovibus suis animam posilurus, ne in soliludiue iiac vasia deficiaiit, qui famem
atque dispensationis suoe cursu explelo,ac redemptio- mortis proeviam fugat, qui desiderium nostruui in
nis nostrae mysterio complelo, ad Patrem rediturus, bouis saiiat non satieiale pcenali quoe cr'ciat et
quia gregi suo indissolubili vinculo charilatis con- faslidium general, se.d satielaie, quoe vires semper
nexus crat, nec preeseriiia corporali diu ab eo abesse recreai, et fastidium uunquam creal. Cibus enim iste
poteral. Qui ergo maiernam carnem assumpsit iu de qno ait :Caro uica vereesl cibus,vere est mira-
 "
777 DE GRATIA DEI-LIBIUXII. — LIB. X. 778
bilis, et esus cibi hujus insatiabilis, qui quo magis A acinis in ununi liquorem torculari premenle confluit.
sumitur, ep magis esuritur, el quanlo edentem plus Et pulchre in his memoria Dominicoe passionis agi-
satiat, lanto esurientem ad edendum amplius incitat. lur, qtiorum utrumque quodammodo palitur, terilur,
Non est autem alius calix calici Oomini similis, qui premitur, quia sicut grana lerunlur, ul panis fiat ,
sic bibenlem divina et inenarrabili jucunditate laeti- sic et uvoe calcanlur, ut vinum fluat. Omnes enim
fical, utomnempristini dolorismemoriam absorbeal. qui volunVviverc in Clirislo Jesu, ail Aposlolus, per-
Non solum aulem, sed et bibentem ila ingenita sibi secutionem patiuntur. El beato Pelro lestanle, ad boc
suavitale inebriat-,ut eum in excessum mcnlis mittat, Christus passus esi, ut praecedens vestigia passionis
adeo ut palri et matri, nescio vos dicat, ut semeti- imprimerel, quae nos sequenles, et patienti coinpa-
psum sibi abnegel, etquodammodo se ipsum nesciat, lientes, per asperum iter passionis perveniamus ad
ut quam frequenter ingressus est viam saeculi, non jucundilatem resurreclionis. Quem ergo suavis gu-
videat, et vacillanles proe ebrietate gressus, in stus vini hiijus demulcet, pressuram toreularis non
lubrico amore immundi munJi figere jam rton valeal, recuset. Ideo et aqua in mysterio noslri vtno misee-
imo jam non lFbeal. Sic sic, imo longealiler, quia lur, et sic sacrificium acceptabile Deo offerlur, quia
et ineffabililer panis Christi, qui est vcre caro ejus, tunc gralam Deo passionis Chrislt hosliam immola-
fidelium corda confirmat; sic calix Domini, qui esl' B mus, quando el ipsi passionibus ejus simul paliendo
vere sanguis ejus, bibentium corda laetificat. Et aple coinmunicamus. Cum enim Dominus noster corpus
quidem in his speciebus myslerium redemplionis suum el sanguinem in myslerio panis et vini suinen-
noslrae recolilur, in quibus unum aliquid ex muliis dum discipulis traderet, mandalum dedit, ul hoc
•eflicilur. Ex multis enim granis panis eflicitur, et ex frequenlius in sui commemoraiionem agerent. Tunc
multis acinis vinum exprimilur. In lantam namque enim digne offerimus, lunc digne sumimus, cunt
unioncm grana conlrila, conspersa, atque compacla multitudinem et magnitudinem charitalis ejus in of-
conveniunt, et ita unum omnia sunt, ut granum a ferendo et sumendo recolimus, et similia pro eo ipso
grano discernere nequeas; et quid cujus fueril, nen largienle pali nequaquam sublerfugimus. In liujus
visus, non laclus, non gustus indicio deprehendere vini quod de torculari crucis stillat typum, de terra
valeas. Asperitate enim paleaj cribri judicio discussa, repromissionis duo exploratorum in vecte deferunt
ila in eamdem speciem, ut eumdem saporem, alque botrum, in cujus mira magnitudine et miranda sua-
in eamdem omnia transeunt lenitatem, ut nihil in vitate repromissae sibi haereditatis uberrimos atque
specie appareat dissimile, niliil in guslit sibi sapiat dulcissimos fruetus popultis preegustaret. Duo nam-
contrarium, nihil in lactu a seipso senliatur diver- ^ que viri in vecte botrum deferunt, qttia duo, ut et
suni. Si ergo ila unitintur alque individua fiunt, quoe J alia uiar simiiiludine, parietes in unum angularent
de terra criuntur, quanto magis ea quoe de grano lapidem conveniunl, et de ulroque populo, Judoeorum
evangelico el semitie divinaebenediclionis nascuntur. scilicet et gentium, exploratores et praedicatores
Ad hoc enim granum illud Evangelicum in terram electi myslerium crucis el polentiam in cruce pen-
cecidil, ut mrrluuin in altum radices mitleret, alque dentis circumferunt. In cujus infinita magniludine,
in lotam mandi latiludinem exlenderet, et quod so- magnus enim Dominus et laudabilis nimis, et magni-
. lum ceeideral, fide gentium mulliplicatum surgeret. tudinis ejus nonest m<men;s,elinenarrabili suavitate,
IIoc ilaque granum mola passionis iritum, et fide futuras beatitudinis dulcedinem, in quanlum corru-
populorum velut aqua conspersum, lam indissolubiii plionis nostrae amariludo admittit, praegusiamus. In
aobis affectu charilatis unilum est, ul ex mullis ejus siquidem mellifiuo, ut ita dixerim, quia longe
granis unus panis fieret, et ex htembris singulis ca- nrinus est, quidquid dixero, in ejus itaque mellifluo
,pili suo ejusdem charitalis compage cohaerentibus, affectu deguslamus lerram repromissionis noslree,
titium -corpus. Propier hoc, ut Scriptura ait, faclus vere rivis mellis et lactis fluere, et omnes fructus
3:oinopairem et matrem reliqnit, el uxori sueeadhee- terrac nostree eamdem semper dulcedinem sapere.
sit, ut essent duo in carne una, sponsus et sponsa, ,r, Ideo et Prophela, qui liaec deguslaverat, seipsunt
Christus et Ecclesia. Palrem quippe reliquit, quando consolans, leelabundus decantat: Credo videre bona
mtnoralus paulo minus ab augelis semefipsum exi- Domini in terra viventium. El eleganti satis similitn-
nanivil, quando tradilus non egrediebalur, paliens dine utrumque myslerium lapidis et bolri sibi re-
non comminabalur, intra infirmitatis nostree claustra spondet; quia, sicut lapis angularis utrumque parietem
se continens, el paiernae virlutis polentiam non e diverso venientem medius conlinet, sic et utrum-
exuens. Reliquit et matrem, matrem carne non que porlitorem praeeuntem, scilicetetsubsequentem,
spirilu synagogam; mater enim carnis caro, maler jtingit botrus, qui medius pendet. Sed sunt aliqui
verbi, fides, quae quia non agnovit quem genuit, et . qui visibilem sacrosancti mysterii speciem, dum
qucm praedixit non credidit, malernoe pielatis el af- attentius attendunt, in veritate ipsa fide caligant,
feclum perdidit el vocabulum. Adhocsilautem uxori hscsilaiiles quomodo manente pristino panis et vini
suae congregalae de gentibus Ecclesiac, quae quia in- sapore et specie, in subslantiam carnis et sanguinis
vilanli sponso dotem fidei exhibuil, el unius spiritus Chrisli, possit subslantia panis et vini alia In aliam
et unius carnis consortium meruit. Similiset in vino transire. Sed huic infirmilati ffdei facile potest me-
consideranda est unilalis communio, quod ex mullis deii consideralio omnipolentioe Dei, quod non si»
PATROL. CLXVI. 28
779 , FRANCONIS ABBATIS AFFLIGEMENSIS 780
ommpotentiim.possibileaul difficile creaturarum sua- A quomodo suppliciis noslris innocens sit addictus,
rum, aliam in aliam pro placiio suo transformare, quantis opprobriis, quantis injuriis, quantis sil poe-
qui omnia ex nilrilo poluil verbo creare. Ut cniin nis affliclus. Memoret faciem illnm, in quain desirie-
quiddam de usu nostro loquar, non de Dei polenlia, ranl angeli prospicere sputis illilam, alapis coesam,
Deo eiiim omnia eequaliter sunt possibilia, facilius crucis ignominiam, fellis amariiudinein, el nior.cm
esl in eam quam voluerit formam transformare felle amariorem. Recolat eiiam pio compnssionis
quod est, quam ex nihilo formare quod non esl. affeclu, aeerriniam membrorum omnium innoceiilis
Nunquid abbreviata est manus Domini, ut non possit agni in patibulo distensioncm , alque amniissiiiinm
salvare? Nunquid qui coelum el terram verbo creavit illam clavorum confixionem. Ad boecoinnia, ct super
hominis in servilulem, non valel minimam pnois el hoec omnia mireiur spontnneam passionem, et im-
viiii porlionem in verum corpus suum convertere mulabilem patienlis mansuetuiinem. Nec preelereat
hominis ad salutem? Ne ergo fluctuet de veriiale cor- vulnus illud saluberrimum, ex quo vulneruin noslro-
poris Christi lides Chrisliani pectoris, ne et frusira rum profiuxi!. medicamenlum. Aperto eniin latere
portel nomen Christianee professionis, et frustra ce- Doinini, jam niorlui miliiis lancea, exivit sanguiset
lebret sacramenla divinoe religionis. •Sine fide enim aqua; sanguis redeinplionis, aqua baptismalis. De
'"
impossibile est placere Deo. Nam licel Ecclesiam quis Ialere ilaque morlui, vita prodiit, quia ad hoe in
intiet, Ecclesiaslicis sacramentis parlicipel, ad so- crucis lectulo soporalus cst nosler Adam, ut Evam
lemnem orationem amen respondeat: oiiose imo illam, quae vere cuncloriim viveniium mater esl, tie
perniciose hoec agit, si fidem cortim quoe gerunlur, laiere suo producerel Ecclesiam. Heec omnia qiiam
Don babeal. Siultitiae aulem proximum est, omnia piissimo potest cordis affectu mcmorans, ae tota
lidei noslroe sacramenla, et divinae virlutis opera, spiritus contrilioiie adorans, ad seipsum redeat, et
infirmis humanoe sapienliee raliocinalionibus velle de mensa illa magna lam dulcia cliarilalis fercnla
disculere, et omnipotenliam Dei inira anguslias im- degustans, quid pro his Domino retribuai, ita secum
possibililalis nostrae includere. Omnia enim divinee conferat: Quid retribuam Doinino pro ontnibits quco
virlulis opera humano inlelleclu velle compreheii- relribuil mihi? Et seipsumadsimiliaexhorlans, alque
dere, quid aliud dixerim, quamDeumhominicompo- piis charilaiis stimulis-inciians, calicem votorum
nere, ut ille non possit, quod isle non intelligit? Et suorum Deo offeral, el deejus adjutorio spe indubi-
unde tanlum esset fidei meritum, si per singula hu- lata praesumens, dicat: Calicem salularis accipiam,
mauae consueludinis haberet experimenlum? Sed el nomen Domini invocabo. Tunc namqtie my=leriuin
Chrisliana sobrielas magis vult audita pic credere, (-, passionis Christi in meniorium ejus salubriter honio
quam impia in Deum verbis ejus non credendo exi- celebrat, quando ipso opitulanle similia praeparat,
«tere. Habet aulem fidei suae proemium, ipsuin cui cum falsorum fratrum amarissimo felle poiatus su-
credidil Deufn. Magnum est ergo fidei Christianee slinel, cum injuriis affeclus, nondolet; irrisus, ri-
merilum, cui lantum compensatur pramium. Ilis de del, suppliciis atlritus gaudet, et ea quae desunt pas-
sacramenlo salulis nostrae, non pro sua niajeslnte, si, num Christi, in corpore suo supplet. Hic de mensa
scd pro nostra lenuiiale discussis, qualiter hoc in Domini vere vilam comedit, hic de calice Domini
memoriam Chrisii agere dcbeamus, prout ipse t!o- vcre vitam bibit, et secundtim promissum ejus, et
naverit paucis memorcmus. Oportet itaque iideliier ipse in Chrislo, el Chrislus vivitin ipso. Hujus cha-
accedentem, et p'ie sunieiiiein, de veulre memoriae ritatis amplitudinem, et hnjus graliee alliludinem,
cibum vilae, lanquam mundum aniiiial, sursum rc- non est parviiatis nostrae comprehendere, pium ta-
vocare, et opus pietatis pise retraclalionis gutture men est ad eain nos semper exlendere. Sludeamus
ruminare. Memoret pius conviva Chrisli, qui ad iiaque indesinenier ei gratiasagere,qui corpus suum
niensam illam magnam consedit, quibus charilatis vertit in cibum noslrum, et sapguinem suum in po-
vinculis dc sinti Palris i:i uierum Yirginis Dei Filius luin noslrum, Jesus Christus Dominus noster, qui
sit abductus, quanto salulis nosiroezelo Deus impas- ]5 vivit et regnat Deus, per omnia ssecula sxculorum.
sibilis et oelernus sil aflectus, qui boino faclus, pas- Aincn.
sibilis e.l morlalis pro nobis est effectus. Memorel

PR^EFATIO IN LIBRUM UNDECLMUM.

Jam ubi ex confragosis locis gralia Dei cursum no-
slrum dirigenle, salva ut credimus fidei naviculn,
ad Uiiiora evasimus, faciliore lapsu ad tileriora ten-
dimus; nihiiominus lamen ad eamdem quam pne-
viam sequiuuir graliam, oeulos inlendimus. ls enirn,
qui in prora ad proecavenda pericula consisiit, si ar-
ridenle aequore securior rcditus, oculos post lergum,
anteriora negligens reflectit, navis ac rerumomuium,
quns inter scopulos cautius agendo servaverat, in
patenti seepe incurrit eequGre dispp.ndium. Et saepe
in porlu incauto navis fune religata, venlorum tnr-
bine colliditur, et idipsum in porlu rcliganlis negii-
genlia, quod et mediis fluctibtis violenlia tempeslnlis
perpelitur. Nunquam aulem est in mari htijus sxcu!i
lula navigalio, quia,ctsi nonnunquam venlorum
clemenlia aura sit placidior, soevus lamen piraia
^SI DE GRATIA DEl LIBRI XII. — LIB. XI. 782
diabolus perditionis noslroe semper avidus, nullo un- \ trarius in impias ac sanguinarias crudelis piratee
quam tempore sit milior. Sed rege noslro in prora manusflucluanlem naviculam impulerit. Regis igilur
consistente, crudelis lyrannus a facie majestatis ejus nostri prsesidio fulli antennam crucis erigamus, si-
reverittis, timel propius accedere, ct per diversapa- numqtie cordis Spiritui sancto expandaraus, aecepli
vidus fugitans, non audet incursare naviganles, nisi operis cursum, in oplatum littus Cbristo gubcrnanlc.
fotie dormienle fide noslra, Chrislus obdormierit, dirigamus.
el negligeiitia noslra clavo fidei perdilo, ventus con-

LIBER UNDECIMUS.

Per totiim Uujus Operis textum illud vel niaxinre unum sicul et nos. Et paulo post: iVoKpro his autem
intendimus, utgraliam Dei atlenlius commendemus lantum rogo, sed el proeisqui credilurisunt perverbum
quod cum a principio, et assertionibus et exemplis fteorum in me,ul otnnes unumsint, sicul lu, Paler in
'egerimus, in proxiuio lamen evidentius, ubi in sa- me, et ego in te, »7«el ipsi unum sinl in nobis, ut
crosancta mystcria narralionis ordine incidentesde mundus credal qnia lu memisisli. El ego clarilalem
unitaieChristi et Ecclesiae,capitis alque membrorum quam dedisli miiti, dedi eis, ut sinl unum sicul el nos
sub exemplo granorum et acinorum disseruimus. unum sumus. Ego in eis, el lu in me, ut sint con-
Diximus enim,quod sicut mulia grana in unum summatiin unum. Audi, liomo, audi vocem Dei
compacta unum panem conficirinl, el multi acini in tui; audi, merobrum, audi et agnosce affectunt
eumdem liquorem confluunt, sic multa membra capitis tui. Pro uomine ut homo poslulat, sed
capiti suo indissolubili compage cohoerentia uiram ul Deus postulata praeslal. Ul sint, inquit, unum
corpus efficiunt. Hirjus corporis capul Christus est, sicut et nos unum sumus. Ego in eis, et tu in me
tnembra vero capitis hujus Ecclesia ejus esl, Hoc ut sint consummati in unum. Unicus in adoplivo,
•a-utemutriusque naturae, divinoescilioel el humaua;, Pater in unico, ac per hoc, per unicum el Pater iu
salulare commercium in sacratissinio illo gloriosoe adoptivo. Hic eslfruclus oralionis unici, consuni-
virginis utero est initum , sed in proelorio rrucis matio adoplivi. Non est aulem alia aliqua forma
Novo Teslamento sanguinis Christi morie inlerce- consummalionis, quam in idipsum redinlegratio
<lente coniirmalum. Felix conimerciiim , in quo in- 'C universitaiis, cum in ipsuni universa se colligunt,
firmitate virliitem , miseria bealiluriinem, morlali- a quo creata subsislunt, ut iicet in membris singulis
l;'le immortaliiaiein, liomine Deum coiiiinulaviiims. varietassitoperationis,incompage tamen charitatis
Omnium autem conimulaiitiuin illc liberalissinius, integra permaneat unilas corporis. Iia enim hoec
qui vilia accepil preiiosa reddidit; qui humana as- unitas vera conipleclilur universa crealoris potentia,
•suinpsit, divina erogavil, qui hominem indtiil, Deo •ila singulis alio atque alio modo illabilur, ut cum
vestivil-, qui sine peccato pcccati pcenam subiil, oinnta impleat, ipsa se non dividat, et cum singulis
iiosque a peccato simul, et peccati peena liberavit. dislribua'.* ipsa plenitudinem suam non minual. Ita
Commerciuni ergo quott nobiscurn Dei Filius etiam ab hac uniiale omnia tanquam a capite se
iniit , sanguinis sni lestamento confirmavit. membra diffundunt^-alque ila in suo singula queeque
Neque enim homo Deo conjungi potuisset, nisi officio desetviunt, ut miliatenusj ab uniiate capitis in
paries qui inler Deum el ltominem medius dividebat, ipsa etiam adminislrationis suacdiversilate resiliant,
<le medio cessissel. Nec poterat durus et annosus sed ita membrum memb-rocohoereal,atque in tanlum
paries peccati, humana manu vel arte subrut, quia omnia unurn fiant, ut in uno omnia patiantur, atque
omni bumana propagine ex traduce nalura peccato in unius gloria omnia glorificentur. In hac summa
obnoxia, nullus inveniri polerat inter ltomines, qui B unilale, omnium crealrice, omnium vivificatrice,
propeccalohominis salisfacerel. Necessarius ergo erat qtiae omnia coiitinet, omnia implet, Trinilas san-
iioniQ, qni immunis esseta peccalo , qui dtun inno- cta subsislil; in hac se Dei Filius filio hominis in
cens peccati pcenam exsolveret, peccalorum omnium eailem persona univit. Hoc unitatis bouum ipse
in se causnm susciperet, et indebita poena culpa summe bonus, non solum lerrenis omnibus, sed et
deleta, facturam factori, bominem Deo , ipse me- ipsius pielatis oflicio, ne.c cuilibet. sanctorum, sed et
diaior Dei et hominum in seipso conjungeret. Msii- ipsi sancio sanciorum cxhibilo praeferebal, quando
mato igitur peccalo tolius nnindi, preiio sanguinis dicebat : Maria optimam parlem elegil, quce non au-
Christi suffosso fundamenlo tieiicti, paries iuimici- ferelvr ab ea. Susccperat enim Marlha Dominum,
liaruin corruii, el a peccato homo liber, unum cum ut religiosa fenrina, ut devola disiipula, ut benigna
Deo gratis mediante faclus est. Pro hujus sancioe bospiia, ideoque sollicita erat circa ea quas eranl
conjunctioirisperseverantia , capul pro membris , religionis , quae devotionis, quoe liospiialitatis. Ipsa
Chrislus proapostolis itaPatri supplicat. Respiciens domina, ipsa ancilia, ordinabal, fesiimbat, pr»pa-
enim in discipulos suos, Pater, inquil, sancle, rabat, ministrabat. Sed quia multa erant nuae
sefva eos in nomine luo quos dedisti mihi, ut sint bospilalilas tam pii domini, tam cbari magisiri
785 FRANCONIS ABBATIS AFFLIGEMENSIS 784
exigebal, fervebat, discurrebal, aiihelabat, et qtiia A rum spiritualis maler Ecclesia. Quia enim unus
ad singula quaeque occurrere non poterat, pondere Dous el unus est Doniinus; necesse esl ut et una
sollicitiidinis prcssa, anxiabatur, lurbabalur. Inter- sit, in omni genie et natione, verae fulei confessio.
pellat ergo ancilla dominum, discipula magislriim, Et cum una sit in Christo per Spiritum sanclum
ct contra sororcm judicem postulat, quem bospitem filiorum Dei adoptio, necesse est ut et uniformis
susceperal. Non est, inquit, Domine, non esl libi sit omnium in eamdem adoplionem rcgeneratio.
curce, quod soror mea reliquil me solam ministrare ? Hanc unitatem in diversis gentibus, diversis eelati-
Dic ergo illi ul me adjuvet. Sedebal enim ad pedes bus, diversis quoqne Christianoe religionis profes-
Domini Maria, alimenlorum verbi pie avida, curas- sionibus idem Spirilus conciliat, ut sicul mulla mem-
que oniues transitorias ac superfluas, lanquatn im- bra formis et ofliciis diversa, unumcorpits per etim-
pOrlunas oculis muscas, manu discrelionis abigens, dem Spiritum efliciuni, ila et diversae gentes, oeiates
iinum illud, quod necessarium erat, ab ipso unitatis ac professiones, per eumdem adoptionis Spiritum
fonle hauriebat, Circumvolilabal os Christi prudens in unitatem corporis Christi convenianl. Ideo et in
apicula, et ex labiis ejus, cujus spiritus super mel sacramento sanguinis Christi aqua vino misceiur,
dulcis erat, favum dislillantem sugebat: et quidquid quia in sacramento Christo conjungimur, adeo tit
officiosa audiendi sedulitale rapere poterat, in al- B qui fideliler sumit, ipse quoque unum cum eo fi&t,
veariurn cordis coiivehebal. Ilaque verbi dulcediiie ipso atleslanle, qui de carne sua ita pronunliai:
admodum obleciata, ac veri frumenti adipe sagi- Qui manducat carnem meam, el bibil sanguinem
nain, mtirmuranlem sororem aut non audiebal, aut meum, in me manet el ego in eo. Ila fit ut patienii
dissimulabat, non Ieve reputans damnum suavitalis compaiianmr, morienti conimoriamur, resurgenli
inlimoe, querulae sorori vel momenluni aurem com- conresurgamus, simulque cum gloriftcato glorilice-
modnre. Dissimulata igilur inlerpellanlis adverstim mur. Ad hanc igilur gloriae parlicipationem divina
se Dominnm soroiis querimonia, quia cum bcato miseralione pulvis assumptus, ex ipsa assumpiionis
Job suspendium elegeral, ab ore Chrisli pendebal, suoe colligat gloria, quaiila assumentis sit graiia.
de labiis ejus defluentibus affluebal deliciis meniis, quia ex nulla alia, ul arbilror cousideratioHC, sic
conitemplo murmiire ventris. Sed Dominus, qui a elucet splendor et magnitudo gratioe, quani ex bu-
sorore conlra sororem judex inlerpellatusfuerat, in mani merili el divini beneficii collalione.
nlramque partem sententiam temperat; elsic unius Quando ergo passionis Christi et redemptionis
desiderium preeferl,utalieriussludium nonviiuperet. nostroe mysteria celebramus,non sohim gestoruin
Novit enim. Dominus quia etsi dulcior est fructus „ sericm pia memoria recolamus, sed et nosipsos vi-
ladice, trahit l&men dulccdinem frticlus cx radice. liis el concupiscentiis crucifigamus, ut in novum
Ila quamvis preemineat eontemplalio actioni, pluri- hominem, sepullo vetere, curn Cbristo resurgamus.
mum lamen suffragalur pia actio conlemplalioni. Chrislus enim resurgens. a mortuis, ail Aposlolus,
Oportel enim ut primo in studio sanclaroperaiionis jam non moritur, mors illi ullra non dominabilur.
se exerceat, quisquis ad culmen contemplaiionis Quod enhn morluus est peccalo, mortuus esl semel,
ascendere desideral. Marlha., inquit, Marlha, solli- quod auiem vivit, vivit Deo. El quasi seiscitantibus
cila.es, et lurburis erga plurima; porro unum est cur ista inlulerit, ila et vos, inquit, exislimate vos
necessdrium. Sollieila es, lurbaris, dislenderis; fuga- mortuos quidem esse peccalo, viventes aulem Deo in
cia sunt, quee apprehendere niteris. Per rimas cu- Clnisio Jesu. Ita existimale vos mortuos esse pec-
rarum effunderis, et exhaustam te quereris? More calo, Chrislus enira semel mortuus esl peccato,
lorrenlis arva rigantis lulum contrahis el conlrista- id esl ad destruclionem peccaii, non sui quod non
ris quia turbaris? Agrum cordis opere pielalis rigas, hnbuit, sed totius mundi, quod moriendo abstulit.
rigando fecundas, sed octilum pulvere solliciludinis Debitum namquepeccalo supplicium,mors esl. Cum
turbas. Porrounumesl necessarium. Unumnon divi- ergo debitum peccali innocens solvit, qui peccalo
diiur, non turbalur, in diversa non rapitur; unum rj nihil debuit, eos qui obnoxii erant el peccalo, et
idem semper pcrmanens, alieno nunquam pulvcre peccaii supplicio eripuil. Tantumnamque cral unius
sordet. In hoc uno quandiu liomo pede immolo mortis Chrisli pretium, quod totius mundi adaequa-
conslitit, nec circtiiicisionis iujuriam subiil, nec rot, imo praeponderaret debilum. Necesse ilaque
liaplisini gratiam lequisivil. At ubi ex vencno pec- jam uon est ut secundo moriatur, qui semel mor-
cali frutices illi pcssimi pullulartinl, ad rcsecanda tuus, non solum preecedentium deliclorum, sed el fu-
noxia cultellus petrinus esl adhibilus, et postquam lurorum, sanguinis sui conscriplione delevil cbirogra-
ex curis sacculi turbine diaboli pulvis convolutus, phum.Aiiergo: Ilaetvos existimale vos morluosqui-
facies noslras imagine Dei splendidas foedavil, unda dem esse peccalo, vivenles aulem Deo, in Cltrislo Jesu.
salularis quae abluerel de lalere Chrisli manavit. Sicul Christus semel morluus esl ad desiruetionem
Uniiiii ergo est necessarium. Hacc csl pars oplima, peccati, ila et vos peccalo semel moriamini, ut ultra
hanc eiegit Maria , haec non auferetur ab ea. In liu- in vobis jam non vivat, nec regnum sicut haclenus in
jus- unilnlis slabili alque imniobili firmilate Chri- vobis obtineat. Peccalum enim non vivit, quando in
stianee professionis fundamenia subsislunt, (ides nobis canseusum iion invenil, quando suadenti non
seilicet alqne bnptisma, el ipsa spirilualium filio- cedimus,quando irrumpere volenti libere coniradici-
7S3 DE GRATIA DEI LIBRi XII. — LIB. XI. 786
lnns. Debet ergo amator Christi, imitator passionis AL ttirtur solilaria, compans solntio destiiuia , pene-
Chrisli semel peccato, semel mundo mori, ut pec- trnlia cor.lis et commuiris ihnlami secreltiin ques-
calo morluo,vita Dei in nobis, viia suecedaleelerna. libus replet. Almm nan.iquegerens sub pectore vul-
Hocest enim Deo vivere, a?.ternaliler vivere, virtu- nus amoris, pascilur ul mairens lncrymis el pane
libtis siudere, relro non respicere , in ea quoe ante doloris. Lustrat omnia, circutnspicil universa ct
suni se extendere, nec a persequendi unquam slu- desiderii igne liquescente anima, ipso quo afiTigiuir
dio desistere, donec voli compos dileclum animoe interim desiderio pascitiir. ./Eslum desiderii incry-
suae mereatur apprehendere. Hoc est itaque Chrisio mis temperal: el qjria dilecti sui faciem videl pro-
commori, peccato semel mori; hoc autem Chrislo pter se spuiis illilam, faciem lacrymis ube.rlini ri-
consurgere, Deo, uldiximus, vivere. Hoecrcsurre- gans, gratiarum hosliam jam dilecto immolat. Sed
ctionis primoe gloria , et heecbeata in eorruptibili resurgentc Domino , et slola immorlalilalis glorili-
adbuc corpore vila donum est gralioe, el praeroga- calo, de conceplu doloris parit spiritum exsultalio-
tiva illius oeternee et immarcessibilis glorioe. Im- nis : saccuni lucius scindit, pallio gaudii sc indiiit,
possibilc est enim quempiam in fuiuro corpore re- et propler gauriium gloriiieationis jam non memi-
surgeread gloriam, qui in preesenli a somno peccali nii pressuroe passionis. De splendorc resurgenlis ex-
aiiimo evigilare nolueritadvitain. Sed in omni disci- 1BstiUal, de gloria triiimphnntis tripudial, nec
plina spirituaii laboriosa sunt primordia, jucunda jam dolct, imo gaudet se ad tempus amisisse,
novissima , quia ad vesperum demorabitur flelus, el quem lam gloriosum, tolque spoliis insigncm
ad mntulinuni Jeelitia. Yespera si quidem mortalita- meruerit recipere. Gandet in cnrne sua trium-
-lis nosiroequando bonorum operum semina jacimus, phatum mortis principem, gaudct in Domir.o
txsilii noslri aeriininam, ei prolixiores ignorantiac primam corporis suae porlionem curu uiumpln
unibras deflemus : illucescente vero matutino spc.i pompa ad Deum Patrem ascendenlem, spe in-
aostree, ac sole jusliiieecoruscaiile, quando de exi- concussa confidens, eo se in membris omnibus sulilc-
gno labore uberes fructus gratiae messiierimiis, loc- vaiiJaiis, quo in capilesuojam se gralulnliir exnlta-
tilia inenarrabili cxsiiltabiinus. Ideo et Dominus lam. Gauriet jam in capite complelum , quod in
nosier , qui hora nona declinanie jam riie ad vespe- membris sperat quandoque complcndum. Absorpta
tuin Iradendo spiritum nmndo intulit luclum, rcsur- esl mors in,vicloria, el vicloeinsiiltnns quae sc vicerni
reclionis suae gaudium distulit in raatuliiium , ut gloriabunda ingeminat. Ubi est, mors, victoria tua ?'
flelum vesperlinum consolarelur, imo aboleret per .Ubiest, mors, stimulus laus? Ubi est minc stimulus
gaudium maiuiinum. Ad hoc namque flettim noslrum ille peccaii, qno pungebas, quo vulnerabas filios
'
in se translulit vespere passionis suoe, ut niatuiino meos, jugo servitutis luoe ex debito primai praeva-
resurreclionis suec, discussa nebula trisiiiioe nostroe, ricalionis aslriclos? Ubi est nunc illa insolcns gls-
gaudium nobis infunderet glorificalionis suee. Beni- riniioiua? Universam lerram ego congregavi,el non
gnus enini magister discipulorum animos passionis fuit qui movcrct pennam, et aperiret os et gannirel?
sueeamaritudine lurbatos inluens, et de auferendo Ecce terra illa Domini sui rigata sangtiiiie, cultori
a se tam pio procccplore moercnles , data compara- .suo fructus affert justitioe, quae sub le cultore spinas
tione proegnanlis mulieris dolenies ita consolaius afferebat idololatrioe. Respice nuiic anin hominilitis
esl: Mulier cum parit tristiliam habel, quia venil Lsiveuias,qui pree formidine ttia pennam nioverc au
hora ejus. Cum autem peperil puerum , jam non me- deat. -Respice nunc, si lamen proevales proc con-
minii pressnrce propler gaudinm , quia natns esl fusione, impudoralos vullus altoliere; quis sil iile
homo in mundo. Et quaesit proegnaniis mulieris tris- homo, qui de inferis tam libere evolat, el coelestia
titia, aut de nalo puero, quoe laelitta, suhjiciens, lam potenter penetrat. Iste est ille inler morluos
et vos igitur, inquit, nunc quidem trislitiam habe- liber, qui cassibus luis pede innocentiae ruptis, non
vitis, iterum aittem videbg vos, et gaudebil cor ves- solum liber evasit, sed et fideles suos malitiae luee
trum, et gaudium vestrum netno lollel a vobis. Tra- n dolis irretitos, le vidente ac stridenlc, nec lamen
ditoadmortemDomino,etamar£eproevaricalionisnoi contradicenle extraxil. Ecce pennam movet, eccc
siraecalice poiato.mulierhoec sanela,sancta videlicet alis plaudit, nulloque corruptionis pondcre proegra-
Ecclesia.quaesponsostioejusciemspirilus inseparabili valus, libero alarum remigio oethera sulcat, ac
eraicbaritate vincta, per os dilecti sui gustum in se sltipentibus ipsis supcrnis virtulibus novo et innu-
traxit amariludinis : et cum patienlc paiiens, et dito miraculo dexlerae Dei Patris homo se sociat.
morienii commoriens, clavis doloris transfigiiur, Ecce ora infantium et lactenlium aperif, ct in orc
et quod ilie passionis.hoc ista doloris accrbilalepa- eorum laudcm perficit, ei ex ore eorum lion
litur. Nulloenim pacto fieri polcst, ut cum quo est tam gannit quam garrit, fraudem tuam elusnm,
illi una caro et idem spirilus a dolore ejus sit illi ct viriulem luam elisani. Ubi est ergo, o mors.
affeclus exlraneus : Et erunl dtto in came una, sa- inimica , ubi est vicloria (na? Ubi est glorintio
cramentum hoc magnum est, ego aulem dico in lua? Exclusa est, aittila est, nihili facla est.
Cltrislo el in Ecclesia, ait Apostolus, el, qui adlicerel Mulier igiiur sancla et mater gralia, quae in
Domino unus spiritus est. A doloris ergo spiritu mu- dolore parluril, gaudiuin parit, non gaudium, quod
lier heec sancta concipicns tristitiam habet, ct ut ad horam loetificet, et transeat, sed quod o;ines.
787 FRANCONISABBATIS AFFLIGEMENSIS 788
animae affectus occupet, el in selernum maneat. JV ascribit, quam dalam sibi esse asserit. Et cum
Libel nunc-intueri, libet et admirari opus graliee, omnia in Palre possideat, et cum Palre omnia iribuat,
et in exlrema manu operis, industriam preedicare nihil de divinilalis suae potenlia memorat, sed ad
artificis. Exlrema enim manus operis indicat, largientis gloriam acceptsepolestatis referl graiiam.
quanta artis peritia arlifex polleal. Intuemini nunc, Extendeitaquenunc, o amalor et inquisitor gratiee,
o lilii graiiee, el respicile in auctorem graliae, et angusti, inquam, cordis sinum laliusextende^el de
liumanam naturam, unde assumpserit, et qtio pro- bac tanta ampliludine quanlum poles collige : quia
vexerii agnoscite. Haec csl cnim nalura illa bene tam amplum donum gratiae nullo sinu humaiioe an-
quidem ab arlifice Deo creala, et ex limi mollitie gtistioelotum poleris ineludere. Dalaesl mihi, inquil,
jgne divinoe inspirationis ad oelernilatem solidata, omnis poteslas in ccelo, el in lerra. Quis hoe unqtiam
quee si pedi superbiee velilum prasumendo innisa de pulvere futurum crederel? llumana namque na-
non fuisset, ab eelernitaiis suee slabilitale, manu lura, quae divinae senlentiae knpetu in pulverem
peccatoris mola non fuissel. Scd ubi a fervore di- morte resolvilur, quod fulura csl, eliam anlequam
vini amoris ad frigus et umbram vipereoe persua- fial recle pulvis dicitur. Quis igitur unquam lioc de
sionis declinavil, divino igne destitula, gelu peccali pulvere crederel, quod potestatem ceeli et lerrae ac-
est conlracta, ae demum divinee animadversionis '3 ciperet? Quis putas, quantus putas est isle artifex,
diclante senlentia in pulveris vilitaiem morte con- qui pulverem aridum et instabilem sic compingit,
terente resolula. Ccepit itaque miser homo pulvis sic solidal, tanlum exaltat, ut non solum lerreuis,
laclus instabilis, diabolicee lempestalis turbine seri el coeleslibus eum prseficiat? Quid putas de
raplari, et ad praerupla viliorum atque errorum elecla maleria artifex isle facei'et, qui de vili ac
violenler impelli alque allidi, adeo ut de vase illo pene nulla tanla facit et lalia? Sed artifex nosler
fictili ei lagena coeleslis figuli, ne lesla quidem materia nec vili, nec pretiosa indiget, cui pia vo-
*sset residua, quae juxla propheticum eloquium ad lunlas sua materia est ad omnia siifficiens. Quanlum
porlandum de incendio igniculum, et hauriendam igilur Deo homo debet, cujus dono in capite suo et
de fovea aqtiam essel idonea. Hesccine esl, miserac eoelo praesidet? Hoecesl magnitudo gratiae Dei vere
miserande, illa beatitudo lua, a seductore tibi pro- inaestimabilis, vere incomprehensibilis, per quam
ririssa? Heeccine est illa divinilalis tuae gloria? kumana natura super omnem principatum el po-
inanis erat, cui aurem stulte commodasit serpentis lestatem angelicae dignilatis esl exnliata. Hoc mira-
sibilus, ideoque el tu inania captando misere illusus, culum lerris inauditum, creiis erat insolitum, ul
nec quod sperabas oblinuisli, nec quod possidebas ,,"*homo eceleslia non curru igneo, non angelico ad-
reiinerepotuisli. Deus enim, quod rapina appelebas, miniculo, sed virlute sua polenter aseenderet, ac
esse non meruisii; et quod eras, immorlalis scilicel, slupentibus thronis et dominationibus, dexterae Dei
permanere non poluisti. Nec hocdixerim, ut miserioe Palris sequojttre in octernum conregnaturus seipsuni
noslrae miser ipse insultem , sed ut miseriaenoslrae conjungerel. Hocmiraculo tam magno, tam insolito,
magnitudinem insinuem, ut diligenlius inspecta de- slupefacta dignitas angelica, aliis praecurrentibus et
fortnilale materiee, amplius miremur poteniiam re- inclamanlibus : Tollile portas . prineipes, veslras, cl
formantis nos graliae. Neqiie enim niagnoe est in- elevamini, porlce wlernales, et introibil rex glor,V>:,
duslrioe ex electo auri metallo preiiosnm vas cudere, Quis est, inquiunt, quis esl iste rex gioriai ? Quis
eed ex vili qualibet et abjecta materia vas forinosum est, unde esl? Regem gloriae Deum uovimus, homo
educere, Iioc arlis egrcgioe, boc laudis est eximiae. est iste, quem cernimus. Unde ergo heec novitas?
Placuit itaque benigno figulo vas suum contritione Unde homini cum Deo rcgni ct glorieeoequalilas?
valida eontrilum, et in cinerem resoluluin, cce- An forte et hoc opus est omnipotenlis graiiae? An
lesiis rursum gratiae imbre compluere, et in massam forte gratia ipsa, quoenos in gloriam istam creavit,
coriipingere, ac de fragmentis vasis antiqui novum hominem quoqtie in Deum glorificavit? Haecesl illa,
vas priore praliosius resliluere. Sed ne rursum 1D hoec ilia plane gratia, quae in secrelo sapienliae Dei
posset dissolvi inundatione lorrenlis lurbidi, aique nostii a soeculis erat abscondila. Haecesl, qtiae ab.
alluvione peccaii, fornacem crucis adhibuil, accen- aelerno latuil, quoe in lempore opportuno prodiit :
soque passionis igne pervalido, crudum vas intulii, quae quanlae sit clemenlio», quania-.vepoteniiie, de-
quod qtiia Spiritus sancti opere compaclum atque monsirat, quando hominem in Deum exaltat. Haec
formalum eral, nequaquam in igne crepuil. S;d esl vere immutalio dexierai ExceJsi.Oquam clemcnter
quitl dico non crepttit? Non solum enim collatiim di- eonversa, o quam feliciter immulata esl iristis illa
vinilus forliiiidincin in i^ne conservavit, sed el rie hbminis seivtenlia: Terra es, et in lerram ibis, qui in
igne piirius evasil, quia qui imperio Patris crucis Deum assuinplus ad Deum transivit, et ad dexleram
opprobrium susiimiit, dono Palris coeli terroequepo- Pauis Deus et homo consedit. Quamvis eiiim ttlra-
tcslalem oblinuit. Resurrectionis nnmque gloria que ualura in sua proprietale sit inconfusa, tamen
clarificalus, cjusdem glorificationis moiium diseipulis eadem persona a se inviceni ulraque permanet in-
suis testibus futuris insiuuans ail : Data esl milii divisa. Haec est igilur immuiatio dexlerae Excelsi.
imnis potestas in cceloet in lerra. Dala est milii, Eccehominem cui lerra sua, dictnnteaequiiatis sen-
^iquit, et vide quomodo potesiatern suam gralise lenlia, spinas et Uibulos germinabat, jam cosluui
789 DE GRATIA DEI LIBRI XII. — LIB. XI. 706'
et terra supplex adorat. Ecce natura illa, quae ob- 1A lium salutis suae dissipal, qui chirograplimn re-
scura olim erat el conlemplibilis, quia peccatrix, demptionis bumanoe perdite vivendo evacuat. Filiis
jam super omnia emicans, omnibus esl vencrabilis enimperdilionis opus redemptionis ciit, quasi non<
quia omnium juslificalrix. Hanc ergo el nos jure fueiit; imo, quodest gravius, incendium gehenneeet
lionoramus, jure adoramus, quia sic assumptae, el dainnaiionis eis eril cumulus. Melius namque fuerat
in hoc glorificalee, ipsi quoque debemus quidquid viam veritatisnon agnoscere, quam post agnilioucnr
sumus. Congaudendum est igilur nobis lanquam retro redire.Sed sanctorum pedes, lestanteEzechiele,
servis, tanquarn vicinis, lanquam amicis : servis pedes suni recti, gressus firmi, et de perilura So-
condilione, vicinis contemplalione, aroicis devo- doma angelica visilalione educli, alque uxoris Lot
lione. Congaudendum est nobis, et congratulandum exemplo edocti, nec ad ardentem relro Sodomam
pio pastori, qui pro ovibus suis animam suam po- aciem mentis convertunt, nec ad lubrica cariialiuiu
suit, qui ovem cenlesimam ad reslaurandam nostrae voluptalum boni operis gressum reflecluni. llla enim,
integriiatis sumniam de ore leonis semivivam eruii, quia i'etro feminea curiositale respexil, iu siuiuam
qui in uno opere causam nobis prastitit triplicis salis obduruit, quae licet sibi duriliam Iap.idis es-
loetitioe. Priina quippe et praecipua nobis orta est poena praevaricalionis contraxerit,. lambeniibus la-
laelitia, de ipsius regis nostri vicioria; secunda, de B nien ex gustu snlis sapientiee condimentum tribuii.
coniGiris nostri redemptione; lertia, de inlegriiaiis Pestilente namque flagellaio, slultus sapienlior erii.
nostrse restauralione. Triumphus isle regis noslri eo Et hoc donum est graliae, ul sapienli stultus serviai,.
magss est gloriosus, quo mngis insolilus; quia cum poenaque reproborum elecios ad vilam erudiai.
seniper in preelio virtule ulrinque cerlelur, contra- Sancti igitur Sodomilicoe liabilnlionis, el sulphurei
rio modo regis nostri victoria infirmitate completur. fetoris perlaesi ad montana conlendunt, el in ante-
Neque enim dignatus est cum invalido hosle mnjesla- riora quolidiano seipsos proleciti extendunl, donec
lis suae virlule decernere, sed crudeli lyrauno ho- anhelo cursu ipsum vcrlicem moiilium oceiipenl, et
niincm captivum aliquanrio suum opposuit, el per quem cursus sui habuerant adjutorem, habeant etp
caplivum caplivalorem oblinuil. In hac ergo Re- remuneratorem. Sed quia gralia ipsa dc qua agi-
demploris nostri el nostra in ipso glorificatioiie, mus speciale est donuin sancti Spiriltis, etab iuitio
divinee supereminel excellentia gratioe, quoe nullo Dominicoe Incarnationis ad gloriam tisque Resurre-
paclo major esse possel, nisi forie (quod absii!) Deo ctionis atque Ascensionis per ipsius gratioe vesiigia
majus quid inveniri posset. Miremur ilnque in uiio pervenimus, reslal ut ef, de effusione ipsius s?iicii
eodemque Domino nosiro Jesu Christo el assumpti pj ' Spirilus, quoeipse inspiraredignabilur, meinoiemiis.
gloriam, et assumentis gratiam; sciamusqiie per Sed jam claudendus esi sermo, nec infundi debef.
oblalnm gratiam pertingendum nobis ad proniissam pleno jam vasculo ipsius graiioe pleniiudo, scj pro-
gloriam. Proposita est merces labori, immensa exi- prio reservata principio, lomo consignanda est sepli-
guo, aHerna momentaneo; adoplio cum Uiiigenito, mo. Congruit eiiam jam quam maxime sacramentum
sempiterna cum Patre rcgni possessio. Tanium ut numero, ut quia in donis suis septiformis eslSpiri-
lioilaniem nos Aposlolum audiamus, el gratiam Dei tus, laudes ejus sacratus ei canal nunierus. Licet
nequaquam in vacuum recipiamus. Tunc criim in enim sequens Tomus in summa totius sit duodena-
vaciium grnlinrn Dei recipimus, cum gralioe Dei non rius, in divisione lamen qua quinque lomos sacra-
cooperanies condignas Deo gralins non referimus. mento Veteris Testamenti sequentes, seplem Novo
Tunc in vacuum gratiam D.i recipimus, cum tempus Teslamento assignavimus, invenitur septimus, in ho-
acccplabile, dieaque salulis absque aliquo snlulis norem ipsius sepliformis sancti Spirilus, cui eSt cuiii
noslra emolumento pcrcurrimus. Vaeautein homini Deo Patre et unigenito Filio ejus Domino nostro Jesu
qni in vacuum graliam Dei rccipit, qui opus niiseri- Christo honor el gloria per infmita saeculorum sae-
eordiee Dei in seipso ad nihilum rcdigil, qui cousl- cula, Ame

PR^FATIO IN LIBFUM DUODECIMUM.

Imminenle jam annua exspectatione adventus p speclamus. Sicut autem barba hominis virilis indi-
sancii Spiritus, extremam manum oroesenti opusculo cium esl roboris, ita et fimbriee de vestimento de-
imposiluriis, ipsiussummi arlificis angelorum atqtie pendentes, totius veslimenti plenitudini ornamenlo
hominum eruditoris gratiam humillimis imploro sunt alque decori. Cujus mysterii Ialiludo Bec an-
precibus, ut liopidantein manum ad normam sa- guslo includenda cst praefaliunculee,nec brevitas
pientioe suae dirigat; el opus nomini suo dcvolum, praefaliimculae in latkudinem extendenda allegoriae.
digne seipso compleat. Qui enim barbam Aaron un- Laiitiidinem itaque myslerii campo suo reservemus,
gucnlo infundit, quod a capile dcfluit, nec oram fessisque membris olei salularis infusioneperunctis,
veslimenli ejus ab infusionis sune largitate immu- et in pristiiium robur nervis et ossibus unciione di-
nem derelinquil. Cum ergo barbam nostri Aaron vina reparatis, exiguum, quod reslat, co?pli itineris,,
rore iinguenti stillantem videamus , effusi liquoris ipsa quam pra;dicamus gratia duce, carpamus.
stiliicidium, nos lenues fimbrioevestimenli ejus ex-
731 FBANCONIS ABBATIS AFFLIGEMENSIS 702

LIBER DUODECiMUS.

Extremam hujus operis parlem ingredienti pro- ^\ ignis, seditque supra stngulos eorum Spiritus sanctm.
pheticum illud de barba Aaron testimonium in ipso Et repleli sunl omnes Spirilu sancto el loquebanlur
mox praefaliunculaelimine se obviam lulit, cujus ex- variis linguis, prout Spirilus sanctus dabat eloqui
pjaiiaiioiiem latius disserendam in prasenlis tomi illis. Factus esl repente de ccelo sonus, quia Spiri-
latitudinem distuli. Aaron igilur ille primus in lege tus sanctus adveniens, coelestia sunt, quee docet.
ponlifex, legalibus eeeremoniis in typo fuluri deser- Isle esl ille spirilus vehemens, in quq naves Tharsis
viens, lypum Redemptorisnostri praefert, cui juravil Dominus conlerit, cujus omnipoieniia; vis nullu
Deus Paler, nec super juramenlo euni poenitet: Tu obsistit, qui dum carnaliuni cordn conculil, lurrim
es sacerdos in celernum secundum ordinem Melchise- superbiae atque omnem structuram peccali a funda-
dech. Neque enim necessilalem habet quolidie in menlo subruit. Necessarius aulem erat ignis divinae
alieno sanguine exemplaria verorum sancla sancio- inspirationis ad resolveitdum frigus humanae infide-
rum ingredi, qui oelerna redcmplione invenla , litaiis, ui corda apostolica humani timoris gelu lor-
semel inlroiil in sancta, ponlifex factus et boslia , pentia divini amoris flammam conciperent, ac sic
qui solus in humano genere inventus, in suis inno- d.jssm alieni erroris stipulam linguis igneis exu-
cens ad exbaurienda aiiena deliela boslia factus es rerent. Quia ergo heec patranda erant Spiritus san-
idonea atque sufliciens. Nec necesse habet po»tifex B 1 cti adventu el gratia, in linguis igneis visus est
nosier pro populi sui ignorantia alienum sanguinem invisibilis, ut monslrarelur ex rebus visibilibus
fundere, quiaolius mundi delicta sanguinis sui pre- quid inlus agerel, qui advenerat invisibilis spiritus.
lio Bcstimans, longe adlmc supereminet atque pra- Nalura namque ignis exurit, inflammat et illumi-
ponderal. Consummata igittir in ara crucis hostia re- nat. Amor autem Dei, qui ignis est deyorans, exurit
(Icmptionis, in ipsa sanclorum sancta inlroiit, ac noxia, inflammat gelida, illuminat lenebrosa. Exu-
vulttii Dei Patris propilialor pro nobis aslilil, anti- rit veterem homineni cum sordibus suis, inflammal
qtiam scrvi contumaciam perspontaneam filii expians lorporem humanae imbecillilatis, illuminat caecos,
obedientiam. Quid enim esset quod clemeutissimus ac i'educit in viam veritatis erroneos. Ignis itaque
Pnter non ignoscerel, cum unigenilum Filium suum isle salutaris, ubi corda discipulorum invasit, ad
praemisso libamine passionis suae pro reis suppli- perhibendum lestimonium Christi faci^us amoris
cantem cernerel? Cujus delicti supplicanli Filio non inflammavii, el ne praeconii Chrisli exsors remane-
iiidiilgeret veniam.cumquo eamdem abseternopossi- relbarbaries gentium, accepto spirilu preecones (idei
det volunlalem.eamdeuique substaniiam? Quomodo linguis loquunlur omnium. 0 miranda iii docendo
Unigenilo suo haeredilatem suam inique preereplam, ._ Spiritus sancti polentia, qui articulo unius liorai vix
jusle rcdemptam libere non restiluerel; cui el con- inlegrae, et omnem veriiaiem discipulos docet, el ad
sesstim dexlera annuerel? Glorificato igitur capite testificandum , robur fidei atque animi constanliam
nostro, alque oleo exsultationis pree participibus suis conferl! 0 inaestimabile donum, el incomparabilis
perfuso, barba nostri Aaron, quae duduni roreverbi gralia! Aposlolica cohors , quee a facie furentis po-
irrigaia eflloroeral, salutaris olei stilliciJio infun- puli passione Domini lerrita fugerat, et ob ineium
denda eral, ut barba circumfusa ori lanquam do- Judoeorum in conclavi delilescebat, virlule ex alto
meslica verbi deflueniis olei gratiam prima excipe- induta subilo emical, et prophetali cuneo in tesii-
ret, ac sic demum in subjeclam vestem salutaris ille nionium assumpto, auctorem viloe esse eum qui
se liquor diffuuderet. Nec ab hac inundatione olei mortuus fuerat, libera confessione pradicat. Ecce
sacra ora vestimenli immunis remanere polerai, quee ut et illud Salomonis inferam, lepuseulus plebs iu-
licet extrema tolius vestimenli plenitudini firma- valida, qui ad sonitum ingredienliuin aniea pavidus
jnento erat. Barbam autem noslri ponlificis super trepidabat, ubi cubile suuni in petrae forlitudine
apostolis intelligimus, veslem in reliquis credenli- collocavit, instar leonis de cubili ad praedam in
lnis, exiremam vestimenli oram, super humililale impetu spirilus, fame sancti desiderii urgente se
tioslra interpretari utinam vere possemus ! Lenila- D j suscitat. Jam nullius occursum metuit, imo in
tcm aulem olei atque pinguedinem , gratiam inler- occursum hostium Christi audacier ruit, clamans
pretamur Spirilus sancti, qui a capite in barbam et rugiens, conculcans et comminuens : ac lot
defluxil, quando'eum a Palre discipulis Dominus millia besliarum saltus, solo rugitus sui lerrore
nosler Jesus Chrislus, sicut promiseraf, misit. Ita sternens. Quanlus putas erat ille rugitus Petri
enim S. Lucas Actuum aposlolorum conscriptor de apostolorum principis, quam magnus, quam ter-
co coritmemorat: Dum complerenlur dies Pentecosles, ribilis, cum de Spirilus sancti effusione ad con-
erant omnes discipuli pariter in eodem loco, el faclus fluenlium ae stupentium turbas habita coneione,
est repenle de cmlosonus tanquam advenienlis spirhus tria millia infidelium. sermone stravit, numero-
vehementis, et replevit tolam fiomum ubi eranl seden- que fidelium confessione nominis Christi adunav.it:
tes, Ei apparuerunt illis dispertilce linguce lanquam Quanius el ille rugilus, quando solidalis basibus,
 793 DE GRATIA DEI LIBR1X1I.— LIB. \\l. 794
plantisque xinius ctaudi ad invocationem nominis; \'de corpore mortis Ititjus? Et in dilecli sui peetiis,
Christi solidaleesunt quinque millium bases elplan- caput Ianguida reclinans, ac desi lerii sui aisium fu-
taloe in fide Chrisli. Cujus dono? cujus auxilio? quai liireeconsolaiionis umbra rcfrigerans, Gralia, inquil,.
demmn virtule aut sapienlia palrata sunt heec oirir Dei per Jesum Chrislum Domtnum nostrum. Non ine-
nta? Nunquid humana? Imo ipsius concionaloris; riturn, non iegis opera, sed gratia solum. Per quem?
graiia, alque intus prasidenlis judicis, ac de ore Npn per hominem, non per legislalorem, non per
aposiolico gladium ulrinque aculum vibrantis, per- ipsam denique legem, sed per Jesum Clirislum, qui
acia sunt poteulia. Non enim vos eslis, ail Dominus, legem conuidit et hominem. Inde evenit ul eonsian-
qui loquimini, sed Spirilus Palris veslri. Quis lamen tia piorum oeternorum infiammala desiderio, lyran-
hoc de Petro crederet, utquem vilis ancillula jaculo norum minas rideal, divitias et digniiates repromis-
lingnoe straverat, verbo tot niillia Christo subster- sas respuat, lormeniaque carnificum ingressum sibi
nerel? Quis crederet columnam ariele limoris in regni pandentia, Ioeti suslineant, candentesque ferri
fovenm negntionis dejeclam, in antiquum fortitudi- niaelrinas seierna sibi refrigeria coiiquirentes, ultro
nis suoe stalum restituendam? Sed trina confessfone coiiscendanl. Unde boec virtus hominis : unde hoec
crecta, quse trina fuerat negalione dejecla firmius constanlia aninii? Unde haec conslnnlia hominis ut
sletit, atque in lapsu suo quomodo labenlibus suc- B qui dudum folia verborum, lyrannico furore agilala
curreret didicil. In cujus, ui ita dixerim, momentaneo pavescebal, nunc vincula et verbera, nunc carceres
iapsu.pius pastor gregi suo pie consulit, ul hiimana et cruces, sarlagines et laminas ardenles, ardenle
proesumplio labente Petro irepidet, et imbecillitas inieriiis flnmma sancli Spirilus, non pertimescat?
prolapsa resurgenle Petro con desperet. Tua,o Christe, tua, inquam, hacc omnia operalur
Sed ut ad prineipium redeam, ei ad ipsam de qua gralia; quse sic graiis omnibus datur, ut nullius
agimus gratiam rursus respiciam, ab illo jani tem- unquam merilo, nullius desiderio pravenialur, sed
pore in omnia membra corporis Christi copiosius omnes ipsa praveniat, osnnibus ipsa subvenial, om-
si.ills.viicornu salutaris olei, el in tolam miindi la- nibus proeslet, ui perveniant. Tesiantur hoc ipsum
liiiidinem latius diffusa est gratia Spirilus sancli. verba ipsius Domini, ubi fideles servos digna mer-
Filiis enim regni degenerantibus, et in tenebras cede.remunerans, amicorum eos gralia, et vocabnlo
exleriores ejeciis, a quatuor plagis coeli, ad nuptias honorifical. Jam non dicam, inquit, vos servos, quia
coelestis regis pauperes ac debiles erant colljgendi, servus nescit quid facial Dominus ejus. Vos aulem
qtii Jiulaicaeperfidiee locum stipplerent, et inler dno- dixi amicos, quia oinnia qucccunque audivi a Patre
decim tribus olim repromissoe benedictionis soriem „ meo, nota feci vobis. Propriuin est amici diligenler
In semine tuo, inquil Deus ad Abraham, observare aninium amici sui. Uuile et amicus, quasi
'acciperent.
benedicentur omnes cjentes. Benedictione itaque isla animi custos dicitur. Jure ergo fideles ministros
a Deo palre in Chrislo Jesu per Spiritum sanclum amicitioe suee praconio honorat quibus quae a Palre
in omnes genles effusa, coepitgenliiitas voce vocantis audieral, secreta credideral. Sed ne infirmus ani-
Domini audita.de invitatione sua gralias agere, sor- mus quod Dei eral sibi ascriberet, et suo se merito
des idololatrioefonte baptismatis abluere, etaniiquoe ad banc amiciliee Dci gloriam pervenisse crederet,
iiuditatis confusionem, nova innocentiee stola atque monet eos ad principium vioe post tergum oculos
nuptiali charitatis vestecontegere. El insonante luba reducere, ac diligenter altondere; quo mpnslranle
evangciica : Pmnitenliam agile, appropinquavit enim viam inveneriui, quoque praeunle eo usque perve-
regiium cmlorum ; el illa Apostoli, prceterh enim nerinl. Non vos, inquit, me elegisiis, sedego vos eiecji,
figttrs. hujus mundi, ccepit pratereunlem quasi jam et posui vos ut eatis, el fruclum ctjferalis, et fructus
praeleriium «mlcijinere , et florentem ul aridum vester maneal. Igilur amicitiae privilegium eligenlis.
aeque diligere. Pede nanicjae fidei super stabilitalem est donum, non electi nicriuiin. Fruclus quoque in-
pelrae inconcussaeinnixo, aique ocirie-cordisin oculos sertae virguloe inunus cst inserentis agricolae. Gralioe
dilecli sui irreverberata acie defixo, nec quotl pree-;J) ilaque est quod elegit, gratiae qtiod postiit, graii;e
lcriret noverat, nec quod deficerel amare jam pole- quod fruclum conlulit, gratioe quod ai! maturilalem
rat. Quomodo cnim torrenlem labenlis saeculisentire usquo perduxit. Quidquuj ergo in homine viriutis,
polerat, quae oelerno inlixa eral? Quomodo fueriiim aut studii spiritualis emicat, de hoc fonte pielatis.
quid amare poteral, quee superno rcgi, claritaleiu manai, Cujus rei cum lot pene sinl lestes, quot^
sofs pulchriiudinc vulms sui obniibilanti, desponsata fidei professores, libet lai'ien duos de multo ari
erai? Quomorio ari gusuim amoris hiijus saeculi felle medium deducere : in quibus eo eiiUius ftriget subse-
amariorem, labia sna oseulo coelestis sponsi sancti- quens gratia, quo nulla eorum proecea^eruiit me-
ficata, vel admovere poteral : quoe in mensa cordis rita.
dileclo suo inferente mel divinum edebal? Coepit Primus ilaque ingrediatur Paums apostolus, Cbrl»
ilaque oeternorum desiderio tempornlia fasliJire, slianee fidei aliquando expugnalor, nunc aulem
aique de hac lurbulenta tempesiaie ad portum propugnaior fortissimus, gratiaeque Dei assertor fi-
a?tern;e quieiis anxie quotidie suspirare, ac peregri- delissimus, cujus si inspicias
opera, inveniunlur
nalionis stue loedioaffecla, apostoiicum illud qucrulo iram poiius meruisse qunm gratiam. Qui filo ductus
gemitu (julare : Miser ego homo, quis me liberabit occidentis liltera, spirilum vivificantein conatus-
795 TtANCONlS ABBATlS. AFFLIGEMENSIS 706
est pxstinguerc, legem quideni a Deo per Moysen j^ esse indicat ct correptiouis meoe poena tam suliita
dninm esse scicns, sed figuris et coeremoniis vela- polenliam luam pradicat. Quis es, Domine? Ego
lam esse nondum recie intelligens. Nec advertebat praler unum alium in coclo nescio Dominum, cui
quam absurdum esset credere peccala populi pe- hoc zelo et studio meo arbitrabar me deferre obse-
cudis emundari snnguine, nisi subveiiienle preiio quium. Quis es, Domine? Dignare teipsum manifo-
illius sanguinis qui quolidie fide bibitur a crerien- siare, quis sis, ul el ego scire possim modum ser-
libus populis. Obscuralus igilnr timbra iegis, aeniu- vitulis. Ego sum, inquil, Jesus Nazarenus, quem
lnii coepit filios iucis, leslesque verilalis asserebat tu persequeris. Ego sum ille Jesus, ille Nazarenus,
asserlores esse falsilalis, ideoque jure periinenrios, ille libi despectus, a le irrisus, a progeniloribus
lanquam Iegis et veritnlis inimicos. Cocpil itnque luis crueifixus. Sed durum esl libi contra slimu-
ut lupus rapax in ovesChristi debacchari, praesentes lum calcilrare, quia quo magis slimulo recalcilras,
suffocare, in absentes soevire, el a principibus sa- eo amplius calceni slimulo vulneras. Desine ergo,
cerdolum epislolas in Damascum peiere. Nec polerat landem desine, alque furori iuo modum pone,
rabiein vesauioe suae insatiabilis bellua devoraiis ne si transgressus fueris patienliae uieae liiiiitein ,
satiare, quandiu vel unum superesse sciret qucm non jam correplionem merearis, sed perniciem.
suffocare posset. Poslquam vero lurgido spiritu JB Coeciias namque quee de nebula increduli cordis oi-
minas et ceedes spirantis traditis epistolis insania fusa esi oculis luis, pcena est et supplicium igno -
principum aspiravit, exsultal, properat, assumptis- ranliee prioris, ut, -fti me ab unilate Patris perfidioe
que ejusdein sludii sociis, iler accelerat, ne quod tuae mucrone impie absciso , in fide lotius Triniialis
furoris sui detrimentum incurreret, si pigrius iret. calignbas, caliginem impii cordis triduana oculortim
Sed qtio ruis, immanis bellua ? In quem seevis, coeeilate luas. Sed ignoranliae lueeveninm trilmo , et
cruenta bestia ? Nescis quia quo celerius curris, in perfidiae tuae lenebras, radiis verilalis illumino, ut,
laqueum citius corruis? An ignoras, ul le inlerim ablnto velamine el revelnta facie, videas et agnoscas
verbis luis alloquar, quod. patientia Dei ad pceniten- queni dudum in lege lcgebas cl ignorabas. Saulus
tiam le adducal? De coelo lonal, cui de terra bellum atiiem iremens ac stupens, stupens quidem igno-
irrogas. Palientia clemenliae abuieris, oporlet ut ranliae suoe profundam caecitalem, tremens vero Ire-
severitatem justiliae experiaris. Ule Nazarenus, ille mehdam colloquenlis majeslaiem , el reverentiam
crucilixus, cui insultas tanquam morluo, cervicem Deoexhibel, et obsequium Domino spondel, qtiid-
tuam adversum se erectam lucis perfodiet jaculo. quid benignus Dominns velit, quid preecipial, su,i>
Faclum est autem ut eo appropinquanie Damasco, plex servus interrogal: Domine, quid vk rae facere?
el pusillo grege Christi de coclo invocanie auxi- Quid vis, Domine, ul facinni, ut, q;*.:.f/ersequendo
liuin, adversarium lucis circundaret lux coelestis, contraxi iram, obsequendo inveniam graliam ? Ne ad
poenas prius a perseculore ceecitale inflietn exi- meriia mea respicias, quoe damnationi sunl obnoxia;
gens, ac postmodum Siscussis prioris igiiorautiae sed ad pielalis luoe remedia., quae saluti semper
tcnebris, erranlem viecreslituens. Nec prius divinae sunt proxima. Slulte deceplus, quia carnaliter in
correptionis vocem audire meruil, qiiam supplanlato lege eruditus, s.alutis summam in juslificalionibus
pede superbioe pronus in lerram corruil. Audivit legis conslituerain, ideoque in leipsum legislalorem,
enim vocem de surstini iiicrepnntem terribililen, cur et ut nunc vere inlelligo, gralina auclorem nianuin
innoceiites, ctir supplices deorsum persequerelur tam intuleram. Disciplinam legis nunc sero inielligops-
crudeliter. Saulc, inqiiil, Sctule, quid me persequeris ? dagogum fuisse Chrislianoe liberlaiis, et humana
Quid egi? quid commerui? Quando te loesi? qtiando infantia le proeceplore provecta ad perfeclionein,
contrisiavi? An ideo pro te passus ^um, ul haec a le necessarinm jam non esse legis eruditionem. Quid
paterer ? An ideo manus meas clavis pro te transfi- ergo vis, Domine, ul faciam? Paratus sum, quae servis
gcndas tradirii, ui tu viscera mea gladio transfigeres? luis intuli, ipse perpeii : paralus sum, pro le, quem
Quid me persequeris? Jam dudiim in le mea effer- Q subsannabam mortiiuin , mori. Surge, ait Dominus,
buisset indignalio, nisi multa essel, quae (e buctis- surge, el civitatem ingredere: ibi ovem invenies,
quc servavit, miseralio. Hac voce de coelo incla- ipsam lnagisirnm atiriies. Miiliiur lupus ad ovem ,
mante salubriter monittis et sibi reddilus, crepit ut discal niansueludiiiein , ulfontem, qui de dextro
seciim niirari stupidus vox audila quacnam essel, lalere nianat, pariter arieanl, el, lupo submerso,
ciijus csset, unde adesset, quasi (iicens : Quidnnm ovis cmergat. Ecce jucundum gratiee nostrae specta-
hoc est niiraculi? Quid audio? Vox, quae rie coelo culum : iraliil captivum ovislupum. Lingit hispidum,
sonuil, perseculionis me arguil. Quis esl, qui me componit hirsiitum, lacle polal qui piorum antea
arguil? Ego Nazarenus Nazareni illiustiiscipulos, oi sanguinem bibebal. Tactu gaudet ovis, lupus obliius
hoc zelo legis Dei, persequor, cl de ccelo arguor? feritnlis
quid crucifixo"cuin ccelo? Quid transgrcssori legisi Atqtte trucem vuUumponens, mansuescil in agmw.t.
Dei cuin Deo? Sciscilabor tamen quis sit qui ine Nec dolel illa suum morbo succumbere curant,
arguil, quia terror atiditae vocis, et poeua inflictie: Delrultil ex octtlis stjuamas, visumque refundil.
caeciiaiis lerribilein esse, qui loquilur, denuntiat. Hinc adhibel lavacrum baptismi nomine sacrum.
Quis es, Domine? Spleiidoremissre lucis Dominum tei Quoque peril Saulus, prodit de gurgile Paulus.
 797 DE GRATIADEl LlBRl XII. — LIB. Xli. 798
Exnltat itaque neophytum suum Graiia maler in A suis gratiam Dei sibi arrognnt, et gratiae Dei, cui
Apostolum, et de fornace probalionis purissimum jure subjecta sunt omnia, subjiciat. Quia vero ad
producil vas electionis, ut potum fidei Judaeis pro- finem feslinat oralio, quoe Epislolas ejus legentibus
pinet elgentibus, quam prius persequebalur in cre- in promptu sunt, Iectoris fastidio parcens, nunc in-
denti-bus. Acceptum autem calicem verbi primum serere supersedeo. Sunt et alii calatogo sancioruin
pprrigit incredulae malri , quae quia calice fellis, quam plures et innumerabiles, in quibus cum pene
quem et Domino suo in cruce porrexeral, erat ine- essel abolilum tolius virlutis vestigium, reformanle
nriala, potum snlutarem respuit, ct mitlenii el of- el inslaurante eos gratia, subilo in Chrisli Ecclesia
ferenli ingrala. Conversus igitur ad gentcs late dif- velul clara fulserunt luminaria. Nibil enim impos-
fusas, colligere ccepil ex genlibus OTCSerroneas, ut sibile occurrit omnipolenli gratiee, queesaepe idciico
ex ulroque ovili, collectis in unum ovibus , unum despcratos ad vitam revocat, ut aliis oequedespera-
ovile et unus pastor fieret, et qui redemerat, ipse lis spem reviviscendi tribual. Duos autem me pro-
pascerel. Sed ne impar inveniretur contumeliaeob- misi tesles exhibiturum, duo de multis millihus,
sequium-, ab Hierusalem excurrit usque Illyiicum; in quibus gratia Dei specialius emineat, quorum
per vicos, per castella, per oppida atque provincias cum alterunj exhibuerim, allera jam seipsam ex-
nomen Chrisli disseminans, summamque salutis hu- B hibeat.
inanoe in cultu Christianee religionis consistere, Procetlal itaque illa in civitale quondarh celehri,
legalibus alque evangelicis allegalionibus aflirmans. notissima-, notissima dico non fama bona, sed infn-
Yerbo docei, exemplo suadet, miroque et inaudilo mia, honeslatis opprobrium, pudoris,naiifragium.
chariialis affectu, pro fralribus anaihema esse optat, De qua, cum conslet, qualis fueril, anlequam domi-
omnes homines sicut seipsum esse desiderat. Alios nicos pedes laveril, terserit, unxerit, yideamus de
Christo gignil, alios a ftde abortivos ilerum parlurit, convivio jnisericordix, qualis redierit. Audiio enim
et «e quid pnlernae nobiliiaiis in filiis degeneret, quod in domo Simonis leprosi salus accubuerit, et
materna solliciliidiiie satagit. Parvulos in Christo ad leprosos usque emundandos oleum graliae defltixc-
lacte potat, adultos in fide solido cibo roborat; inter ril, horrorem immundissimoelepra iutus abhorrens,
illos nihil, nisi Christum et hunc crucifixum se scire el seipsam quo clarius inluens, eo gravius erube*
Judicat, inter istos de secretis ccelestibus el myste- scens, inler convivantes pio ream obiulit, et quid
rtis a saeculoabsconditis dispuial. Inter haec , imo quaereret, quid.pelerel, quid opus Iiaberet, lingua
propler hoecpielalis sludia , vinculis alligalur, vir- lacenle Iacrymis proriidit. Noverai enim ad quein
gis coeditur, lapidibus obruitur, carcere includitur; P venerat, cui prociderat, quem exorabat, quorique
s,edquia verbum Dei nec alligari polesl, nec includi, apud Deum plus dolor cordis quam clnmor vocis
cpisiolis ubique advolat, aclus vitoe informat; lassos ageret, alque apud tam pium judicem lacrymaruni
supposila manu consolationis suslenlal, pro tribu- cilius qunm linguae preces oblinerent. Infuiidendo
latione momentanea el felici perseverantia pramia igilur pedes Domini lacrymis, emundabat consciei:-
repromitlens octerna. Cum infirmanlibus infirmatur, liam maculis, et crebi'0 infigendo oscutmn , sedulae
pro scandalizatis uritur , et ul brevitcr concludam devotionis obsequio , anliquiim conciliabat odium.
omnia, ut omnes lucrifacial, omnibus fit omnia. Et quia nec id, quod insensibile erat, a serviltiie
Sed ad hoc nequaquam vas eleclionis graliae Dei, peccali immune remanserat, idipsum quoque ad
super mensam opusculi noslri proposuimus, ui apo- salisfaclionem peccati, humiliter cxliibebal, et pe-
siolicae vocaionis, sudoris acpassionis, seriem ex des, quos Iacrymis infundebat, capillis tergebat,
inlogro revolvamus; sed ul in cjus elecliohe alque quibus antea frequenler qtiasi quibusdam viuculis,
apostolicee dignitatis culmine, inlueamur magnitu- caplivos posl se juvenum greges traliebat. Adhibet
dinem ipsius de qua agimus graiiee. Cujus magniiu- et pedibus sancti unguenlum nardi pisiici, in pistico
dinem in se et ipse miratur, aique apostolicaedigni- nardo integrilalem conimendans fidei. Sic, sic pedi-
tatis nomine se inriignum esse humili confessione D bus Domiui peccatrix advohila, peccalrix , inqunm ,
lestatur. Nnm cum de resurrectione Domini ageret, sed poeniiens, sed flens, el seipsam glnriio doloris
teslesque rcsurreclionis eos, quibus visus esl Donri- transverberans, pro peccalo suo seipsam Dcohoslinin
nus asciscerel: Novissime,inquit, omnium lanquam immolabat, quia sncrificium conlriti corriis ei huini-
abortivp visus csl el milti. Ego enim sum minimus liati a Deo sperni non posse, propheia aitestanic,
uposlolorum, qui non sum clignus vocari aposlolus, non ignorabat. Fungitur itaque in seipsa sacerdolis
quoniam persectttus sum Ecclesiam Dei. Sed ne in- oflicio, ac primum fuso sanguine peccati, de quo se
gratus gralix Dei viderelur, collnli sibi beneficii juslus optat liberari, in frusta stiam concidil ho-
lenrinisciuir, totumque quori e.sl, non ineriiis suis stiam , dum per singulos aclus quasi iiiembraliiu
aut laboribus, sed bonorum omnium largilori Iri- divisam, in libra cordis examinat vilam piislinam.
buil : Gratia, inquiens, Dei sum id quod sum, et Diligenlcr aulein iiitncns singula, el immunda rcpe-
qraiia ejus in me vacua non ftiit. Sed el si quis velit riens pe;;e onmia, lolum laxnt fonleni compunclionis
Episiolarum ejusdem lextum percurrere, invaniet in lncrymas : ut quidquid sordium iu fmido conscicn-
ciiin hoc in omni pene epistola agere, ut eos redar- tioe ex antiqua conversatione resederal, impeiiw
gnat, qui ex Icgalibus caeremoniis aut ex operibus torrentis lacrymarum lolum posl se trahat. ldeo a
;% FRANCONISABBATISAFFLIGEMENSIS £00
dolore non parcil, ideo a flelu non lemperat, ul i\. Isla ex quo inlravit, pedes meos deosculari non de-
iiiquinaiam hosiiam, unda lacrymarum vice baplismi siit, cum lu nec more invitantium, invilalo osculum
abluat, lolamque lacrymis, ut acceplabilis fiat, com- dederis. Caput meum non unxisli oleo , ista v.ero
aiendat osculis. Adhibet et ad effugandum fetorem pedes meos unguento lam prelioso, lam copiose
telerrimum, odorem unguenii suavissimum, quoeper perunxit, ut domus lota ejus oriure replela sit. Hoec
eorda saiellilifm diaboli de anlro iibidinis teiruin sunl magnoe devolionis indicia, lioecindubitala vera
felorem sparserat, per ora convivarum Chrisli de dileclionis teslimonia. Multum amat, multum diligii,
alabastro poeiiitenliae odorem suavilalis spargal. quoe lam officiosostudio pielatis inservil. Quia ergo
Speitare libet opulentum regis nostri convivium, et mullum dilexit, mullum meruit, mtiliorum delicio-
diversa, quoe inferunlur saporibus suis discernere rum veniam obtinuit. 0 pietas, o misericordin , o
fercula. Simon ille, qui invitaverat, fercnla sua Do- graiia, quis audivil talia, quis vidit similin? Inirn-
mino lanquam viro juslo dubia fide exhibueral, de - veral peccalrix, peccatoriiin pannis obsila, proceriit
quorum condimenlo nihil memoral evangelista, quia subilo saucta, slola sanciitntis splenriiria. Non mulia
sinapi non eranl condila evaugelico. Quia enim gra- annortim, non multa dierum curricula intcrflnunt,
num sinapis minutum in honiiue Simon videbat, non crapuiam luxtirioe jejnnia casla decoquiint, non
ideo vim sinapis in divinitate lalentem, et animas " alta suspiria arcem peecati peeuis qualiunt, sed sola
fide condienlem, pharisaica caecus jactanlia non in- iiiierveniente gratia, capliva pecenli fil libera, et
lelligebal. Idcirco prajudicio et miseram premil, et lanti rea, tanti muneris donalur preerogativa. Audiat
miscricordiam, iilam quae el qualis esset judicans , niundus, concurrat populus, contempletur, miretur,
isltim vero, quasi noscicntem quoe el qualis esset vi- orioretur, odore unguenli repleta esl loia domus.
luperans. Ilic si esset, inquit, prophela, sciretulique Nullius enormitalc peccati peccator desperel de ve-
quw et qualis es', quce langit eum quia peccalrix est. nia, lestis aslat Maria, qualis, quam pia, quam po-
Sed de ferculis Simonis, quia incon_dilasunt, isla lens sit, quae medelur grasia. Qualecunque sil vulnus,
sufticiant, ad condimentum Mariae esuries nostra qiiam allnm, quam pulridum, non Cst medico noslro
magis iiihiat. Maria, ul eeslimo, sicut legis aiumna , insanabile, tanlum recipial quod superinducitur em-
noveral quod haedosarle Rebeccaccocios atquecon- plastrum pcenitentiee. Ecce quol virineia, ecce quam
dilos libenter Isaac comedat, coctionemque haerio- alia, qiiam piitrida subiio sanaia sunt in Maria, me-
rum coiiversionem praelendere peccatorum. Forsiiau dicanle ipsa quam praedicamus Redemploris graii i.
et anriieral, dispulante in parabolisDomino de poeni- Ecce sana astat, ecce mngnitudinem gratiae, qua
lenfiae remedio , quori gaudium sit in coelis super p sanaia esl, magna graiiarum aciione magnificnl.
conversione unius pcenitentis, quam super nonaginta Eece naufragia luxuriae passos, ipsa in liilore stans,
novem justis pceniientioe remedio non egentibus. ad portum pcenitentiaevocat, porrectaque manu piae
Assumpla crgo spei fiducia, convolal ad divinoepie- iniercessionis emergentes juvai. Facla esl cnim san-
*,atis rcmedia, morluum cadaver auimae condiens cta ista peccatri.v peccalorum fidelissima rcconci-
mislura coinpiinctionis el pcenilentioe, ne corruplio liatrix , fncla esl miscrorum benignissima consoia-
incondita putredinem gencrarel, pulredo fetorem trix : quia acerbilalem doloruin in se experta, opiinie
exhalarel. Toiam aulem se in morlariolo cordis pila novit quanta indigeant, qui paliiintur, miseticordia.
liuiiiilitaiis conterens, et more aromalum, quasi in Sedquid diutiiis collatis Mariae beneficiis immo-
lenuissimum pulverem redigens, graiissimum epu- ramur, qui ejusdem gratiee dona, quntidie in his,
lanti Domino exhibet coiivivium.dum singulis fereu- qui salvi fiunl ubique lerrarunt miramur? Nunquid
lis jucundissimum vera dilectionis superadjicit con- enim oliose in auras evanuil , qui de unguenio Ma-
dimentum. Maria igilur tnm dulcia, lam suavia alia riee odor spiravit? Unde in domum Ecclesiae, ubi
post alia inferente fercula, esnries explelur dominica, Redemplor noster in humililaie nostra accubuit,
qui ad Pharisaei quidem domum invitatus venerat, taula quolidie poenitentium turba confluil, nisi quia
ad mensam consederat, sed quia Judaicas supersli- D eos Jodor ungnenli trahit? Hocodore tracli, omnis
liones fasiidiebat, in mediis adhuc epulis jejunus conditio, omnis eelas, omnis sexus in domum salulis
spirilu permanebat. Gauriet ilaqtie oblalis, propter certatim currunt, qui peccato saucii tactum Salva-
quas venerat, epulis, jucundalur admodum exqui- toris quaerunl. Quoeesl auiem alia, quae ccelum pul-
siiis pcenitentiae ferculis, et quia eestus amoris in set violentia, nisi exercitu suo slipaia pcccaiorum
corrio Mnriae incanduerat, vino compunclionis ct poenilentia? Quoe dum cupiljus alienum invadere,
poenilenlieeJoseph noslcr iuebriatur meridie. Mirum Cl indebiiam sibi sanctorum sorlcin armis obiinere,
ct inauditum spectaculum! flenle misera, ridet mi- domeslicos suos secreti sui oplime conscios, Iacry-
sericordia, quia nisi adesset misera, quasi oliosa mns elsuspiiia ad cceli clavigeram pramiiiit gra-
esset miscricordia. Pulsat ream pharisaica, sed falsa linm, ut acccpta probatoe moiietoe, purae scilicct
jusiitin, scd irepirianie rea, scutum se opponil cle- coufessionis, et sanctee deinceps conversationis pe-
mentia, ct proposila riuorum debiiorum parabola , cunia, clausam sibi per culpam regui ipsa nperiat
plus debenlein, quia ei plus diligeiitcm absolvit ju- jauuain. Cui eniin tinquam regni jnnun patuil, cui
stiiia. Vides, inquil, Itctncmulicrem? Cum lu pcdes gralia non aperuit? Quis inter supcrnas unquam
mco:. agua riD!)iufuderis, i;"a rignvit eos lacrymis. iribus funiculum iisercditaUs obtinuit, cui sorien?
 801 DE GRATIA DEILIBRI XII. — LIB. Xll. S02
gralia non distribuil? Quis aMerni regis solium co-- A lorica munil pracordia, capiit gnlcn, levique loro
lonandus ndiit, qtiem gralia non perduxit? Quis ibii clypeum collo suspendit, ut fncili inolu circumferri
coronam viclor pronieruil, nisi cuigraiia imposuii?? possil quocunque cura protcgendi corporis poscit.
Ipsa est enim quae aperit, ipsa quae perducit, ipsai El quia ensis fortium propter limores nocttirnos
qtioecausam supplicum peragit, ipsa quoe singulisi semper esl super femur suum, gladio verbi lumbos
pramia pro mcritis reslitui'1. Poeniientia igilur clau- accingit, til fluxum luxuriaecingulo c.astitatis slrin-
sira cceli pia volens pulsare violentia, rncrcede quai gat, ei incursus libidinis, gladio spiritusarceat. Nec
dixi graliae conducit exercilum, coiifiriens sibi per- otiose pendet ensis militis Christi de femore, sed
via foreomnia, si hujiis mereauir suffrngium. Ipsa; ul documenlo sit iiilueiitibus , nullum nisi praecin-
itaqiie suffragante pcccatoiibus, regnum cmlorum clum castiiale, propellere posse incursantcs mnli-
vim palhur, et violenti diripiunl illud. Isla est gratiai gnos spirilus. Tectum itaque undique armis spiri-
(,'uae in rebus creandis, vivificanriis, vegetaudis, lualibus, spirilu quoque consilii adoptivum suunt
priucipatum ab oeterno obtinet; ista quae luendi, gratia maler imbuit, quia praclara quoque arma
provehendi, et ad mensuram selatis plenitudinis saepe pugnaniem plus onerant, quam juvatit, ubi
Chrisii perducendi, potestatem in seipsa possidet. pugnani consilium non gubernat. Necesse est, in-
Ipsa est quoe in utero malris lultim plasinalionis B quit, fili mi, ut noveris, ctim quo boste congressu-
nosirae compingii, ipsa quae singula sedibus suis rus sis, visibilis sit an invisibilis, viribus nilaiur an
nicnibra dislinguit, que fluxa solidala vivificat, et dolis, ul agnila qualilale et pugme et hoslis, facilius
clausum in carcere venlris parvulum , matre otiosa ab uiroque cavere possis. Iloslis luus esl ille anti-
el ad haec nulrimenla nondum idonea , spiramenlo quus, ille nequissimus, qui tabe invidioe abiniiio
ct nlimerilo quo ipsa novil vegetat. Producit deinde lividus, adoplionis luee gioriam libi invidei, qua
parvuIumlioniinem,etadhucquodhomo sil, nescien- spodiante eum superbia sua ita nudatus esl, ut ncc
lem, de tenebris vcntris in banc visibilem iucem, nudatum se esse doleat. Hanc luam et suam si hti-
ul in hanc vallein lacrymarum projectus exsilium miiis perslitissel, gloriam libi invidet, ad hane te
damnaiionis suoe defieal: el alium, de quo bcaiius aspirare dolet, vianique quaascensurus es, obsidet,
rcnascatur ulerum, fletu, gemitu, qua iiilerim polcst ascendenti armalus occurrit, ut ad quod ipse non
supplicatione, quoerat. Miserata autem pia nialer anhelat, iter regni tibi intcrcludal. Sed ne terrearis
gralia, flebilem pnrvuli sui geniilum, et innoxiee illius armatura, nec metuas spicula, quoe fideChristi
ajialis originale delictum, infeliciter natum, ul feli- iia sunt obtusa,. ut nulliim jnm nocendi effectum
cius renascatur, mirabili el ineffabili deificoe crea- habeaiii, si sculo fidei munitum peclus invenianU
tionis potenlia, Ecclesiae matris refundit in ulerum, ^" Ne ergo contremiscas aspera miiinntem, quia inva-
i» uno eodemque moriificans peccalorem, vivificans lirium, nec audias loela promiltentem, quia ialla-
holniiiem, ut qui morti natus erat, renascatur vilae, ccm; sed oeque minas inanes et vanas promissiones;
qui natus exsilio, renascaiur patriee, qui natus sae- surda aure pralereas. Si ergo contra faciem inteu-
culo, renascatnr felicius Deo. Sic editum et multo derit jacula, sculo excipe venienlia, et ne obli-
bealius quam prima nalivitale genitum, gralula- quum vulnus inflignl, adriucio clypeo latus quoque
bunda genibus excipit, lactat, fovet, nutrit, adul- munire non negligas. Clnvis enim crucis Chrisli
liimque magistris spiritualibus, imbuendum disci- transfixus, et viribus enervatus, ad fiaudem se
plinis coeleslibus tradil, nec tamen ipsa deserit. conlulit, et quando aperto certamine nil proficil,
Docel namque magistros quid doceant, lyronem transfigurat se in angelum lucis, ministrum salutis
Siium, quomodo instruant eelalis florem seeculoarri- se meniiens, ct incaulos specie virtulis decipiens.
dentem raiionis pede conterere.el animos juveniles, Mille namque formas fallacia; induit, et malitioestice
fervidos, et infranes, el in foveam luxuriae impelu impetu inslar molae circumaclus, ovile Clnisti ru-
carnis ruentes, freno limoris Doniini retinere. Car- giens circuil, ut quoquo modo, sive manifestis vitiis,
nem proinde tamquam familiarem viiiis, non ener- ,P sive occuftis, el specie boni leciis degrege Ghristi
vaudam esse deliciis, nec incendium adolescentioe abductos devorel. O/IMJIergo cuslodia, fili mi, cor
eestu inflammandum luxuriee : sed ulrunique ita luum serva, nec tiaustra corriis tui aliquanrio rCseres
medie temperandum , ut caro spiritui velut ancilla callidissinio lentatori quia nullo paeto polest signa-
senriens, nec nimis afiTicla,sub fasce ruat, nec las- culum crucis Chrisli infringere, nisi forle (quod ah-
civa nimis, imperium spiriius contuiiiaci cervice sil!} fallaciee ejus blanditiis delinitus, sponle velis
respuat. Preemonet el neophytum suum, summopere inlra moenia lua hostem saevissimum admittere. Hoc
cavere a pessimo verme illo superbioe, el ne quem itaque modo exclusus, ad alia se verlit fraudis ar-
perversa radix in eo inveniat fomiiem, semper re- gumenta, tentans scala jactaniiae, arceni cordis lui
colat lerrani se esse et cinerem. Monet et diligen- conscendere, te sanclum, te Deo plaCilnm victorem-
ler observare nequissimum caput colubri illius, quo que sui contestans; se vero velut infirmum, velut
nullum est nequius, ut contrito veneualo capiie, invalidum, et prudentia tua supplantatum et vir-
nullus supersit metus de reliquo corpore* luie dcjecttim dolose simulans nihil libi de rcliquo
His et hujusniodi disciplinis instruclum militem, mentiens essel titnendum, qui hoslem tam seevum
Chrisli gratia noslra armalura induil aposlolica, pede contriveris ut vermen invalidum. Ncc fil de
805 FRANCONISABBATISAFFHGEMENSIS 804
virtute Dei, aul de gralia Chrisli niiqua ineniio ab A, lu&, cogitabatti ut parvulus ; quaiidK.'tiutem factus
insidiatore ncquissimo, sed virtutem luam pradicnt, sum vir, evacuavi quce erant parVuli. Sic <>'•' cum ve-
vicioiiani luam magnifice, sed dolose, occulia sug- neril quod perfectum esl, evacuabilur quod ex fitarfi
-
gesiioneexallal, ul si blandienti aurem commoda- est. Sole riitilanie, clnra prius abscouduntur sidera,
veris, el victoriani Chrisli aut viribus, aut merilis non quod clarilniem suam perdanl, sed quod lanlre
•luis arrognveris, base dcscrius humililaiis, de allo claritntis jubarc obfusa non pareant. Ita el iu eeterna
elalionis, ruas in profiindmn perdiiionis. Quod si «iarilale propltelia evacuabilur, sed ut impleatur;
nienlem uiam nlla liumililale fuudatam invenerit, scientia deslruetur, sed ut perficiatur; quee cum im-
et hoc superbioe ariete subverlere non potuerii, plcla el perfccta fuerint, eeterneepleniludini tempo-
arimovel alinm nocturiiic revclaiionis machinam, rnlis ha?c exiuanilio collata erit quasi non fueiil.
dormienii splendidus assislcns, vcniiira mulla prae- Prophelia ilaque nunc interim loquiiur ut pnr-
dicens, el interdum vera inlcrsercns, nt parem vulus, scienlia sapit ut parvulus, quia uunc per
te credas apostolis, qui somno rcsolulus, spirilu speculum videmus et in ecnigmate, cum auien;. in
•prophetiee divinitus donatus sis. Sed ne crcdas virum perfectum occurrerimus. tunc facie ad faciein
wienriaci, et qni paler est moiidacii, quia valde videbinms.
esl indigiTumverilali falsitniis lesliinonium : etduni " Appendamus nunc si placel pariem qua nunc iu--
vera loqui credil-ur gravius elidere nililur. Sic lerim sancli coguoscunl el prophetant in libra ju-
pramouilum, ita praniunilum lironem snum gra- dicii, et cum nulla nostra acsiimalione pariem ipsam
liaeriucit ad certnminis sladium, de coelo impre- poterimus.aequare, videbimtis totum illud atque per-
cans congredienli auxilium. Proiegenle itaque fectum, et sensu incompi'ehensibile, et verbo ineffa-
niililem sutim superna clemenlia et virtute Chri- bile, nullaque prorsus comparaiione acsiiniabile.
sli constrmniala de hosie saevissimo lam insigni Yideamus, quse pars ipsi qui haec loquiiur beato
vicloria, gaudet pia tnaler, exsullat, tripudiat, et apostolo obvenerit, qunm nemo fidelius, quam qui
seterno Regi vkiorem suum coronandum rcprasen- accepit, ostenderit. Scio liominem, iiiquit, in Christo
tat, lcgiliniumque cerlamen niililis comprobans, ante annos quatuordecim, sive m corpore, sive extra
pramia viclori poscit condigna labori. Ubi qtialia el corpus, nescio, Deus scit, raplum hujusmodi usqne ud
quania miles Christi emeritus proemiarecipiai, non lenium cmlum.Quiri est, beate Aposlole, quod loquc-
esl inler lerrigenas qui enarrare sufficiat. Toium ris? Quid vere vas eleciionis prorunriis? Ex parte
cst igiltir gratiae Dei, quod sumus, quod vivinms, cognoscis, el terlii cceli secrela rimaris? si lotiuw
quod sxculo nascimur, quod Chrislo renascimur, ,n acceperis, quo penetrabis? Si corpore quod corrum-
quod anliquo hoste condiiionis Icge inferiores, Re- pitur, el aggravat animam ligatus, eousque pene-
dempioris munere efficimur superiores; quod carnis tras; solutus quo avolas? Sicut dixit qui ail, Do-
iufiriniiate debiliores Spiriius sancli virtute reddi- mine, nescimus quo vadis, sanclus ille Thomas,
mur fortiores ; quod ineequali sorte naiura confli- dicain etego, Apostole, nescimus, quo avolas. 0 pars
gimtis, el victoriae palmam Chrislo in nobis trium- optima, o pars vere aposlolica! Et scio hujusmodi
phanie oblineinus. Illa aulem sanclorum pramia, hominem, sive in corpore, sive exlra corpus, nescio,
qtiae in praseuii adbuc nobis celautur, el fulura Deus scil quoniam raptus esl in paradisum, et au-
ngnitione reservantur, sicut visu incognita , et usu divil arcana verba quce non licel homini loqui. Magna
stuit iucompcrta, ita effatu quoque sunt inenarra- pars hominis, ul homb audint quod homini loqui
bilia. Sed ne non amarenlur, si penitus ignoraren- non liceal. Vides ergo qtiod ineffabile sit, illud inte-
lur, speculum quoddam inler caliginem nostram, et grum, illud lolum, ilktd perfectum, cum iueffabilis
clarilatem suam divina scrcniias nobis interposuil, quoqtie sil pars ipsa totius exigua. Quis igilur a me
per quod utcimque fidei transmissa acie, reposila pauperiiino, el ad hoecmysteria vere elingui, impos-
nobis oeternae claritatis gaudia speculemur, et ad sibilia exignt, qui sanum sapiat? Quis a me exigat
hoec promerenda, lolo mentis ardore inilanimemur. D ut enarrem, quae sinl illa seternee beatitudinis c-t
De qua noslra per specuium fidei conremplationc, beatae eeternitatis gaudia, ubi eril Deus omnia in
eleganii humanae eetalis inducta similitudine, ele- omnibus, cum enarrare non queam quanta sinl illa
ganler vas electionis disseruit. Nam cum cliaritnlem sanciortim charisnjala, ubi esl Deus adhuc in sin-
Corintliiis commendaret, ac multa de laude ejus gulis omnia. Est enim modo in hoc imperfeciionis
aposlolica eloquenlia perorassei, ad exlremum: Clta- tempore Deus omnia in singulis; quando proul vult
ritas, inquit, nunquamexcidil; propltelia evqcuabilur, singulis dividit, alii sermonem sapienlice, alii serino-
linguw eessabunt, scienlia deslruelur, charilas vero nem scienlia,; aliigralium sanitalum, alii operalionem
nunquam excidil. Etquasi causam inferens, cur lalia virlulum, alii prophetiam, alii discrelionem spiri-
ae tnnia saucti Spirilus charismala evacuenlur at- luum, alii genera linguarum, alii interpretationem
qne dpslruanlur; ex parte enim, aii.,cognoscimus, et sermonum. Alleri firmilalem fidei, alii ceriiiudinem
ex parle propltelamus. Prophelia evacualur, scientia spei, alii basim htimilitatis, alii superemineniiaiii
(leslruilur, quia ex parle sunt, quia impeifecta sunt tharilalis, iila illis, alia aliis, quaeposlrema saluiis
qtiee gerunl, quia immaiura quaesapiunt. CBIIIessem charisiuala sine quibus nemo salvatur, licet in Oin-
parvulus, loquebar ul parvutus, sapiebam ut parvu- nibus invenianlur, qni salvantur, in alio lamen mi
 805 f>E GRATIADEI LIBIU XII. — LIB. XII.
nus, in slio amplius. Dalur aulem omnibus, ut ail A Sed percunctaris, si gratis, quid merearis :
Aposlolus, manifeslalio spiritus ud ulilitalem , ari
imperfcctionis coiisummalioncm , ul qui morio est
omnia in singulis, sit quandoquc Deus oinnia in
omnibus. Cum ergo iu illa eeterna sanctorum beati-
ludine unus acceperit, quod motlo dividitur sin- memorioe offerens munus pauperis ingenii, cujus hoc
gulis,quantum, putas, erit illud pramiiini, qualegnu-
dium? Non est humanae angusliac illa eelernoe cln- jubenle venerabili palre nostro, florentis lunc in
ritalis gaudia comprehendere, ubi quod conuislel
nibil interveniet, nihil deerit quod loetificet :
Luclus ibi nullus resonal, quia nec dolor ullus;
Nil ibi quodpigeal, lcedeal, aitt pudeal;
Non ibi peccalum, quod possidet htc dominatum.
Quod servil vilio, non ea scil regio.
Ciinclis invisa mors, ipsa nec esl ibi visa,
ISec meluenda tibi; vila perennis ibi.
Non opus esl aralris illic, aut imbribus alris
Semina qui foveanl arida, ne pereunt.
Oinnibiisest unus pauis, mirabile muiius,
Quem semper comedas, nec comedens minuas.
Mirum, sed verum; facies illic nova rerum,
Qui vere cibus esl, panis ibi Detts esl,
Anxielas, pestis, morbus, tanguor, procul eslis :
Tcrrigenas premilis, cmlicotas fugilis.
Qualis ibi veslis sil, adesl sacra pagina leslis
Chrislo veslilur, qui iavacro abluilur.
Hanc cuslodieris, nttdus non invenieris,
Nunc clarus sola, lunc in utraque stoja^
Urbs ex celernostal in illo monie superno :
Qum quam clara geral mmnia, quis referal ?
Vallalur muro quadro, nunquam ruiluro.
Stat suffulta fide, non alio lapide.
Turribus esl forlis, duodenis pervia.porlis,
Perpetuo ctarel lumine, nocle carsl.
Pctx.ibi tranquilla, nuilus melus hoslis in illa,
Gaudet lurba pia perpete Imtitia.
Concurrunt genles, nullus velal ingredienles,
Promissaque sibisorte fruuntur ibi.
Accelerant quique, ceieri pede, perfacihque,
Feriur lurba senum, misla choro juvenum.
Convocatliinc cives ad prcemia, graiia dives,
Ut quotquot veniant, debila percipianl.
Erogat his dona, dalur unicuique corona.
Sanguinepurpureus clarus ibi cuneus.
Durius afjlictus,prmclarius est el amiclus,
In lurba nivea, vesle micans rosea.
Sunl quoque clara satis lunc prmmia virginhalts :
Carnis ab illecebris libera, fil celebris.
Ob merilum magnum niveum sequilur comes Agnum,
Ac remevens specuium, ftgil in hunc oculum.
Hoc visumentemsic explensesurienlem,
Ul sibi quod doleat defore, nil maneat.
Felices cuncli lam largo munere functi,
Ut lanlum capianl, plus niliil ul cupianl
Talibus in cmlisdonalur quisque fidelis,
Cltrisii corde pio deditus obsequio.
Tania suis nalis confert pia gralia gratis,
Jpsius dettiun credimus cnine bonum.
SOfi
lpsum velle tuum, noveris essesuttm.
His ita de gnudiis aelcrneo bentiuidinis, non pro
sua dignitnte, sed pro nosira lenuiinle digesiis, ad
fontem suum i-efleclam arentem rivulum, illius pioe
imperio trnclandum stiscepi. Suscepi autem hoc
Chrisli religione Affligemensis coenobii nbbate pri-
mo Fulgenlio, qui Christianse paupeiiatis, mona-
chicae huinilitaiis, atque pnlernee cbarilnlis viva
cordibus iioslris vcstigia vivens impressit, et ad
gaudia paradisi transiens, nobis imiianda reliquit.
Qui preeilicti cccnobii fundator, ac monachicae in-
nitutionis primus in illo informator, in barbara illa,
B non dico fidei confessione, sed operis exhibiiione,
genlium solitudine, peregrino Chrisio, el frequen-
ler illic transeunli diversorium slatuit, quo e diver-
sis partibus mullis diversoe conriiiionis, professionis
et eelalis confluentibus, et in diversorio suo Chri-
stum inqiiirentibus, plures servitio Christi man-
cipavit, ila ut incolatus sui teropore plus quam du-
cenlorum triginla lam monachorum quam sancti-
monialium ac fralrum obedientiai lege vivcniium,
diversis in locis Pater mereretur exisiere. Quibus
duin uiore fidelis servi mensurani irilici dividit, nec
minus de temporali subsidio solliciludinem geriir,
quanlos aestus, quantos cordis crueialus anima illa
sancta lulerii, preeter eum qui sustiuuit, nejno qui
uoverit. Nec lainen in camino paupertatis frequen-
ler aduslus el multo tribulaiionum igne decoclus
crepuil, sed quo durius arsil, purior evasit. Fulget
itaque nunc,utoplamus et confidiinus, in illaa-terna
clariiate noster Fulgentius, ubi eum nostrum inobe-
dienliee noslra flagitamus iniercessorem, quem hic
obedientiee habuimus proeceptorein. Ipsi igilur obe-
dienliae suaefruclum offero, ut corrigat qitod corri-
gendum judicaveril.quodveritatis lumine illuslraius
me melius uiique novil, et correctnm auclori gratise
munusutinam acceplabile offerat. Nihil enim in mj,
nihil prorsus invenio, quotl examinaiidum offerre
audeani dislricii illius judicis judicio, nisi forle in-
terveniente gratia quam preedico, purgari merear
caibone illo desolatorio, quem de aliari unus ds
] seraphin forcipe lulil, alque Isaiae prophelae Iabia
P
munda reddidit. Nec labiorum tantuin ptirgatione
egeo,sed el cordisac totius corporis; et quia inqui-
nata sunt, me judice, mea omnia, divina; purgalionis
carbonem exspectant iiniversa. Ad illius ergo omni-
polentiam emundandus confugio, cujus pietatis prje-
conia in hoc opusculo non condignis laudibus, sed
pro viribusexiuli, ul meindignum praconem suum,
^Ethiopica pelle el nr.tiva nigredine exuat, et inlra
lnlissimum illum gratioe s'nuni componat, qui ccele-
slia simul el lerrena compiectitur, nec lamen lalilu-
dinis suee angustias patitur. Quamvis enim nie
miserum, saucium cl semivivum, et sacerdos,et
levita pralercat, spero tamen, quod plasma luum,
o piissime Samariiane, nou penranseas, donec
807 FRANCONIS ABBATIS AFFLIGEMENSIS 803
vulnera alliges, et mordax vinum lem oleo mitiges, jV buit virginibus, jusiis congralulalur omnibus, di-
debilamque negligenli severiiaiem, necessaria mo- gnaque pro omnibus gratiarum actione libi, o Tri-
ribundo clemenlia temperes, et susceptum aegrum niias sancta, oelernis coucelebrat laudibus. Sit
cujusvis minislrorum luorum manibus, impensis au- nunc in fine operis laus et gratiarum aclio ei,
tem luis sanes. Haiic vero vicissituriinem pro laurie qui esl principium el finis : a quo cum initium su-
gratiae, te,oauclorgraliacDomitieJesuCliiiste,expeio, manl oinuia, ad finem .juoque consummalionis sin-
uiconsortio telaudantium, libijubilantiumalque gra- gula in ordine suo ipsius perducunlur gratia. Si quio
liasageniium.me socics, ulcollyriogratiaeclnrifiealn vero in hac pauperis ingenii mensa leclor invenerit,
acie viillum luum, o dulcissime, o affeciuose atque quod vcl parvulorum nutrimenlo commodum judica-
omni suavior suavitale, contempler, ut, remoto nu- veril, graiioe Dei esse noverii, quidquid vero incon-
bilo speculi, in le ipso videam quoe ct qualis ac riiiiim et insipidiiin, imperitiae meae esse sciat, et
quanta sil illa (ua,qnaesnlval omnia, gralia. ILccest veniam tribuat. Nihil enim poteslpnlmes sine vile,
namque, quae coruscat in angelis, llironos disponil nec nos sinc auelore.gralioe, qui vivit et reguat per
apostolis, iriumphal in marlyribus, palnias distri- inliuita stecula soeculorum.Amen.

FRANGOTIS HONAGHI

EPISTOLA

QUOD MONACHUSABJECTO MABITUNON POSSIT SALVARI.

LiNTBEr.TO grnlia Dei in adoptionem filiorum Dci B I humilitcrcoiilitens, non defendcns, indulgenlia cle-
vocalo, fraier FRANCOlinbilu, ulinam aclu mona- nientissimi Pntris.ei primamslolameiannulum pa-
chus, non eaqtiae prudentioe carnis sunl, qtti iiiimi- ternaenobililalis insignereciperet. Hisigilurpaucis ii>
ca est DeOj sed quae Dei sunl sapere! comnionilionenieiconsoluiionemfugiiiviiioslripraLii-
Leclis, frater mi, litteris, sive tuis, sive iUius,qui balis, adobjecla me veriam, elaranearum filainfiriais
ut invitis monachus fuil, quique de apostasia relicti inlelleclibusluincnvcriiatisobnubilanlia flauteSpTi-
habilus sacri per le mihi quaestionem proposuil lu sanclo disfolvuin. Quaeris aineqiiiddebenlissiini
recordatussum illius versiculi: Adexcusandasexcusa- viri Benedicli seulciitia seniiam, uirum quein ipse
liones tfipefcaiis.Recordaliis sum etiam veterisillius dnumai, cgo absoivam, et de eo, quem iriisoreiu
el inobedientis Adae,qui hodieque in filiis inobedien- Dei vocai, ego quid dicam. Absita me, ateit, in-
liee affcclalis el prasumplisvetilis, scipsum erubes- quam, prorsus a tne, ut sensus meos tanta unquain
cens, a serenissima lucc vultus Dei, ad lalebras te- impictate inducrim, quaienus sancto illi conlraria
nebrosi cordisconfugit, et ad excusajida in peccatis, pradicem.dequosancliissanciaesedisaposlolicaepiee-
imoutverius dicant, cumulanda peccalis peccala, sulGregoriusleslalurinsecundo Dialogorumlibrode
quasi ad operienda verenda, folia fici consuit. De Yita beati hujtis edito, quori spiritumDei habueril,
quorum collegio ille luusnescio quo nomine censen- < C qtiod prophelali giatia pradiius fuerit, cujus dociri-
dus, quin jam nec clcricus necmonachus, ulpoiequi nam snnclam viia sancia commendat, signa et pro-
alterius habitum projccit, allerius iliicile usurpavil, digiaomni admiralione digna corifirmanllQuideniin
sicut a patresuodidicit, in opcrimeiilum nudilatis aliud docuit, quamquod abeodiriicit, cujus spiritnm
suoefolia fici modo consuii, quaesiionem foliorum liabuil? Nemo, ait Douiinus, mittens manum ad ara-
instar levem omni pondere et soliditale veritatis trum, et respiciens relro, aplus est regno Dei, Mona-
inanem nobis rusticanis proponit, quidquid libet, chus itaque renunlians parentibus, facultalibus,
licere sibi asserit, ul pridie moiiachus, hodie sit clc- voluplatibus, et ad exlreniuin quod etsummum est,
ricus, cras vel perendie, nisi quod corio suo rneluii, el proprioe volunlati ienuniians, ac jngo obedentioe
iniles fulurus. 0 ordo sineordine, o defectus, non Christi cervicem bumiiitcr inclinans, manum ad
jirofeclus! 0 qiianlo melius, o quantosalubriuspiis- arairum millit; qn;e si aliijuando diabolo suadenle
simo illi el oinnipolenii medico vulnera sua delege- projeclo habitu, repeiit, procul riubio retro respicit.
ret, emplastrumque prelioso sanguine Agni inconla- Capilulum vero iliud Apostoli : Nolite errare, Deus
iniuati confeclum, pulridis vulneribus die noctuqne non irridelw; ad quid iuduxeris, non salis intelligo,
lacrimando, gemendo,"suspirando ab eo inquireret! nisi forle ad infirmandam beati virijuste iii deser-
Debueral recordari Evangelici illius prodigi, cl D torcm sanctee summee professionis prolatam senleu-
exemplo ejns ductus, porcoruin siliquas landem ali- tiam, quasi non recte appellaverit apostatam mona-
quando nauseans, ad delicias palernee mensae suspi- chum ir-r-isorem Dei, qui juxta Apostolum non
rare, ul peccaium suum osiendens,nor» conicgens, et potcst irrideri. Sed alia esl plane quae, ut ail-Apo-
 8C9 EPIST. CON50LAT. AD MONIALES. £!0
stolus, in Deum non cadit irrisio, alia quam lcgisla- A ipso temporis articulo opus egil monacni, non mili-
lor noster asserit, Deo itrogari a nionacho. llltid lis, consuminaloque opere pietatis , gloriabuiiJus
autem quod subjungis, habitum sacrum solenjni cum prada sua ad eremum rediit; vesteui, quam ad
benediclione consecralum nihil salutis conferre, occullandum se induerat, exuit, el sicut ad illam
quomodo palienler audiat, quis eequanimiter ferat? usque diem, ita et in reliquum et liabitu et exercilio
Nunquid frivola esse creiienda est sancla sanctoe nionachicae professionis Chrislo Iaudabiliter milita-
Ecclesiae instilulio? Nunquid inanisest in veslibus vit. Quod vero bealum Joannem evangelistam fugi-
et ulensilibus ecctesiastici ministerii ecciesiastico livuin juvenem non apostolico incessu, sed equo
more celebrata benediclio? Nunquid otiosa esse cre- currenle inseculum narras, quo spectat? Num
denda est super hujusmodi sanctae et individuoeTii- propier equi cursuni perdidit apostolicum gradum?
niiatis invocalio? An supervacuum aestimandum est, Miror autem et jusle, quod opus Redeniploris no-
et salutis nihil conlinere, niliil conferre, sacramen- slri, et mysterium redemplionis noslra deleslabili
lum chrismalis et olei? Num el baptismalis sacri? facto assimilare prasumpsisli. Quis cnim sani capi-
Impia sunt hoec, iinpia plane, et a carholicorum lis bonum mnlo coaequei? Quis virlulem viiio com-
oinnium sensu exlranea. Yesiimenia enim in niini- parel? Quis sanae nientis Deum hoinini et in opere
sterium, et ministrorum Dei usum, invocatione B tam dissimili assimilel? Proh dolor! Ille summus
noininis Chrisii consecrnta, in quo saiictificantiir virtulum Dominus, cujus maguiludinis non est finis,
omnia queo in ccelo, et quae in terra, salulem pra- cujus sapienticc non est iiuinerus, iion dedignatur
slanl, sanclitaleni liiuiliplicant, si tanien ulentium in forma humilitatis nostree siniilis nobis apparere ,
cis vita et conversatio digna fuerit, quibus invoca- pauper et infirmus; iste luus dedignalur monacliicae
lio sancti nominis incrementiim conferai sanclitatis. humilitalis habilum Dominicae cruci configuralum,
Porrofperdite et indigne habitu snncto vivenlibus, insuper et abjecisse se euni gioriatur, et recte
habiius, non diffileor, nihil conferl snlulis, sed est egisse philosophatur eleganler, et proposilione sua
cis teslimonium el cumulus dnmnalionis. Non poiest irioneis testimoniis roborata, consequenier infert:
ergo, ut asseris, moiiachus habitum professionis suoe Professionis autem' transgrcssio non nocet. Sed si
absque delrimenlo salulis suee nbjicere, et habilum professio monachi sancta est, quod el ipse negaro
clerici assuinere, cui jam. oninis habitus illicilus non audet, iransgressio autcm sanctitalis culpae
fneliis est, prater eum iu quo professus est. Nune realum non evadit., professionis ergo transgressio
exemplaipsaquibus ad probanda improbanda frustra noxia est iransgressori. Stippctunt mihi, charis-
tiiteris videamus, quae ab illo luo novoeprofessionis /-, sime nii, plurima ad suffocandum novum hoc
novo praceplore, qui docet monachum perverso genus monslri de nlroque Teslnmento lestimonin,
ordine proliieri clericum, ad roboi'andam falsitatein suppelunl eiiam sanciorum Patrum in hac profes-
sunt adaptata; quoe quidem pestilenlem doctrinam sionesahcla militantium exempla miilla el inntimc-
expugnanl polius quam defendutfi, enervanl magis rabilia, quorum condensam silvam si congerere
quam roboranl. Abraham, inquis, eremila, neplem voluero, brevitalem episiolee in lalitudinem libri
suam Mariam a falso monacho deceptam militari extendo. Percurrc autem memorin, si placet, om-
babituassumplorequisivit ellucratus esi. Bene.quia nes sancloe hujus professionis professores , et si ex
Abraham assumpsit secundum tempus ad requiren- omnibus eleclis vel unum adduxeris, qui habitum
dam neplem mililarem liabilum : ideone ille in suum reliqueril, et laudabili fine vitam terminave
perpeluum projecit monachicum? Abraham induit lit, do manus. Proeidamus jam nunc in fine operis
ad quoddam, ut ita dixerim, temporis momentum ei qui est principium et finis, ut pius Pastor solito
alienum habilum, non projecit proprium; zelo illo affeclu pielalis errabundam ovem requiral, inven
ductus neptis suae, non odio aul taedio professionis lam piis humeiis imponat, cl congratulaniibus
monachicee. Excusat in Abraham momenianeam amicis, et exsultanlibus angelis, reliquo gregi
immulalioiiem vestis opus pietatis, et quam grala D 1 rediniegrato numero perfeclionis restiluat. Incolu-
Deo fuerit pia pro neple solliciludo pii senis, testis inem el ab omni labe immundi mundi immunem lf
est illa laude digna conversio neplis. Atiamen el in custodiat qui cuslodit Israel, fraler charissinie.

EJUSDEH
Admoniales ac sorores itiBigardis adForestum consoiatoria,

Dileclis sibi in Chrisli dilectione sororibus in oplamus, introducendi?, ille suus F., fraler sacra-
paradisum Bigardi a Christo inductis, et a Bigardo mento, servus officio.
in paradisuni deliciarum coelestium ipso duce, ut Gralia vobis et abundaniia consolationis ab illo
PATROL. CLXVl. 20
8tl FRANCONIS ABBATIS AFFLIGEMENSIS EPIST. CONSOLAt. AD MONIALES. 812
iiidefleieute fonle dulcedinis Donrini noslri Jesu A corde, el pa.rietibus inclusi, a cominuni sinius ho-
Christi qui, cumuniversarn superficiem lerra, vide- minum cohabitalione divisi. Paradisus parieiibus
licel animarum noslrarum, evangelicis imbribus et noslris mullofirmior, mtilto fuit lutior, sed, quia ab
rore Spirilus sancli irrigei, ei irrigando fecuudet, insidiis liujus Iubrici non satis cavil, nec in para-
niliilominus plenus in SJ redundat, el plenus semper diso Adam lutus fuil. Nullus ilaque locus contra
pcrmanet. Charissiniae filioe, sorores Gerninnoe, ex indefessum et peryigilem hostem lutiis inyenilur
iKo virginali ulero snnctoemalris Ecclesieo absque homiiii ubi ipsehomo lorpel, et obdormit a custodia
onini fetidae carnis concupisccniia, Spirilu sancto sui. Doiuesiicaenim est pugna, quam gerimus, intus
obumbranie in sorornm mihi affeclum genitae, ipse esl hoslis ctiin quo dimicamus, nec parietibus
mihi leslis est, qui solus conscieniiai tesiis el judex excludilur, sed sagitlis fulei divinilus ignilis cilo
inius prasidel, quam pia , quam sincera affeclione propellilur, nec lamen funditus exstingiiiiur, sed
vos dilignm, quomodo vos oinnes in visceribus Jesu viclus ct Dominico pcde contriliis, inipudoraln
Chrisii cupiam, quomodo otnnes vos in die Domini, fronle iterum lenlnt, iiermn congreditiir. Non crgo
vocalione, professione, el desponsationcveslra dignas ad lam infesium bosiein proccnvendum ei expuguan-
inveniri oplemct orem. Yos enim eslis sponsa illaglo- dum credamus aut vircs nostrns suffieeie, aut
B
riosa,sponsniHa famosa,Filio Regisallissimi in iesli- indusuiam pravalere, sed effusis ad Deuin corriibus,
moniuniniiiiiae chariiatis suse sanguine suo despon- piis lacrymis, et inslauii oratione, auxiliuiii ipsius
sala. Yobis, filioe, vobis evangelicaeillae nuptioe regio "implorenms, ut ipse, qui oninia novit, el omnia po-
sunl apparatu praparalac, vobis lauri maclnli, vo- lest, ct insidias ejus delcgal, ct oiiine robur ejus
bis aliilia siinl occisa, voliis ille vitulus saginalus sub pedibus nostris vclociier conterat. Quod si
oimii hoslia pingui piugtiior esl immolntus, cl ad cruenla illa bellua virlute Dei enervala , aiiqua
nuptiarum vestrnrum gaudium digne percelebran- nobis i'equies inlerdum arriserii, non noslris hoc
duni, symphonia el cliorus, et omne genus musi- viribus, aut nostris nscribnuius merilis, quasi aui
cuni angclico cst minislcrio exhibitum. Tanta igilur noslra virtute viceriinus, aul nostris meriiis victo-
chnrilnle riesponsnlae, lali dole dotatai, lania di- riam a Deo obliiiuerimus. Humilis Doiniims non
gnaiione elecioe, et ari lantum culmen glorioe vult servos suos dedonissuisiuiumescerc, tion vult
provectdi. onini vigilantia observale, sorores meee, eos ex collalissibi beueficiis conlra se lyrannidcm
ne qmd Hi Vfrhj.s ille inevilabilis oculus depre- assuinere, ut quod graliee est divinoe, dicnnt esse
hcndnt, qnod reginnm, cl tanti J&g.isspohsam de- virtulis suoe. Quid enim habes, ait Aposlolus, quod
deceat, ne quid in cordibus vestris adullerini affo--,« non accepkli? Si aiiicm sccepisli, qui4 gloriaris quasi
ctus ille inveuiat, qui omnem illicitum cordis appe- non acceperis ? Et propheta : Nunqvid gloriabiiur
liium adulierium repulai. Purus ille et simplex ocu- securis conlra eum qui secat in ea, aul exaliabilur
lus nihil poiest coinquinaium respicere, nec vult serra conlra eum a quo trahiiur? Utergo diviiiitus
straium cordis nostri coninmne cum adiillero possi- nobis collnta conservemus, et confercnda promerea-
de.rc. Angiislum namque sfra/um, sieut proplieta ail, inur, humiliiaii anle omniastiirieamus, quiaet liuini-
ulrumque non capit, el pallium breve utrtimque non liias de lerra adcceliim sublevnt,ei superbia in profuii-
polesl operire. Quceenim conventio Chrisli ad Belial? dum inferni dc ccelo pracipilni. Sinienim liliaemeee
Aut qucecommunicatio tuci adlenebras? Nulla plane. inviceiu beiiigiue.humiles, siut arioberiienrium prom-
0 quam longe ab invicein divisi sunt sponsus isie ptae,adserviendumrievotae, sinl debilitiin mamis, cae-
el aduller, el affeclus in ulrumque qtiantuni sibi corum oculus, inlirmoruni bnculus, ul sponso et Domi-
suiit dispares, quia et hujus amor omni stiavilale est no suo lanlo fianl graliores, quaiiio ad exhibeiidum
suavior, el illius immundi immundus amor omni sororibus suis obsequium fuerint pro nouiinc ipsius
foediiate foedior, atque omni amaritudine est ama- fervenliores; Nec heecagenies, Iaboris sui mercedem
rior. Omni ergo studio, omnique custodia, amantis- in prasenli aliquam rcquirant, ut eo uberiorcm
simee mihi friioc, sensuum noslrorurn observemus i\ fruclum in fuiuro inveniant. Quce enim scminaverit
ariilus, ne nobis dorniieiitibus callide irrepat ille homo, hmc et melet. Quidquid lucrifeceritis, Chrislo
hosiis anliquiis, serpens lubricus, qui cuuctis be- conservanduiiicoinmittite, quidquid laboris impen-
sliis terrae callidior, ci invisibililer volvitur, eipene deriiis, anle faciem veslram ad regnum coeloriim
insensibiliter labitur. Nempe ille communis bono- praeinillile, ubi quidquid reposiluinfueril, ncclinea
rum omnitim adversarius cum neminem diligal, et demolitur, nec fmio peril. Ari cujus regni liealam
omnes orierit, monacliorum lamen et sanctimonia- oeiernitatem, ei aeicrnam beaiiludiiiem nos dignetur
lium saiictum nomen, el sanclam coiiversalionem perducere, qui nos dignalus est in (ilios adoptare,
singuiariter exseeratur, ct persequilur, lanquamqui per unigenilumFilium suuni Domiuum nostruin, qui
secuudo nequissimo capiti rcnuntiaveriul, secuniio cum eo et Spirilu sancto vivit et regnal Deus, per
ei libellum repudii projeccrinl, primo videlicel iu oinnin saecula socculoruni.Anien.
sanclo baplismate, secundo insancla sancix con- Orale auiem, obsecro, pro his qui mecum sunt
versalionis professione. Nec ideo aul solliciturio 110- doiuinis meis ac fralribus, quilms ex oberiieiiiim
slra minor, aut huenlio debel esse remissior, quia riebito, lanqunm servus ricservio, ui in iiullo deiri-
de soeculo corpore quidem exivimus, sed uliuam nientum sustineanl. sed quijqiiiJ eis ex dflicioser-
813 APPENDIX AD FIUNCONEM. — CHRONICONAFFLIGEMENSE. 81 i
vitutis meoe dcest, omnipoiens Donriiius ex abun- A . dirigatis, ut quia pluiimunide eis confido communi
clantia pielalis suoe sttppleat. Donriiio tina vobiscum pro me peccatore suppliceni,
Orate et pro me peccaiore, charissimoe filioe, ut qiialenus pius Judex reum suum pedibus stiis lot
pius Dominus riignelur ejectum suum jam revocare, jam annis pro venia postulanda provolutum, et a
el vestintenlis his sordiriis exulum, annulo quoque vinctriis peccatorum dignelur absolvere, et de la-
in signum mihi reconciliaiionis restituto, stola prima bernaciilocorporisliiijuseducere,fesluniquegaudiuni
el calceamentis immorialitalis induere, elporcorum de perdiia ove el invenla angelicis spiiitibus cxhi-
siliquas jamdudum fastidientem, iti domum aeterni bere. Quas, quia in eodem spirilu, el eodein affeclti
convivii exsultanlibus angelis inlroducere. Valete, quo et vos diligo, eadetn ipsis, quoe c-t vobis, mtitato
sorores dileclissimee, el lectis lilieris uostris, inter- lanlum nomiiie scribo, etim quibus, ut in regno
cedite el pro peccaiis nosiris.. Dei gnudeam, oraliones earum sanctee obtineani.
Obsecroeiiam ut hanc cbarilatis admonitiuncu- Amen,
lam charissiniis inihi inChrislo sororibus Forestum

APPENDIX AD FRANCONEM.

CHRONICON AFFLIGEMENSE

(PERTZ,Monum. Germ. Hisl. Script. t. IX, p. 407.)

MONITUM.

•AfUgemensisprope Ascham el Aloslnm sili monaslerii origines et per proximos annes hisloriam monachus
quidam, cujus nomen latel, posl annum 1122 conscripsit. Usus est eam in rem riarralionibus fratrum qid
rebusab inilio interfueranl el cltarlis in archivio cwnobii asservalis, nec tamen ad sua usque lcmpora hisioriam
produxil, sedinilio smculi xn, subslitit, subjecta una lanlum notiiia de visione Fulgenlii abbatis anno 1109.
Libellum eodem swcnlo nwnacltns Affltgemensis alius, qui Sigeberio auctarium adjecil, evolulum excerpsil;
swculo decimo el septimo ex antiquo codice descripsh Simon Guillermol S. Gisleni Hannoniensis subprior,
eujus apograplto usi
1) Daclterius opus sub lituto Historia Affligemensis Spicilegio T, X, S85 sqq. et De ta Barre T. II,
769 sqq. allerius edilionis inseruerunt. Quorum lexlum cum
2) Auclario Affliyrmensi in edilione noslra SS. T. VI (Patroi.T. CLX) collalum repelimus. Usum swculi xa
aliquolies in vocibus caritas, domnus, elemosina, inicere, subicere, et nontinifrusIleinricus, Rodulfus, Odulfus
scribendis restituimus. Conlinualio qum apud Dacherium legitur, ulpole swculo xvu medio ab Odone Cam-
tiero composila, omhlenda eral.

CHRONICON AFFLIGEMENSE.

PKJEFATIO.Quia labeniium decursus temporum JB dus dictus esl, el Heinricum l quartum hujus nomi-
jimioribus subdueit memoriam praeteritorum, per- nis imperatorem, conligit sanctam ecclesiam diver-
uiile mibi visum est ad notiliam posierorum scripto sisnecessitalibuset adversitatibus opprimi etfatigari,
mandare, quomodo, quo lempore, quibusve fundar quia capite ipso quod ex regno et sacerdolio conslat
tori-bus Afflegemicnsecoenobium inclioatum sit, sicut per morbum discordlae infirmalo, reliquum corpus a
ab eis accepimus, qui rebus ipsius interfuerunt, et languore inlegrum permanere non potuit. Tunc si-
ex eo lempore ad nos usque perduraverunt. quidem simonia,anliquarum hseresumsola superslcs,
f. Eo itaque lempore quo dissidium orlum est liinc presbyteroium conjugalonim irreverentia adeo
inter papam Gregorium, qui alio nomine Hildebran- in orbepraevaluerant ut sancli Spirieus dona jam.
YARIJE LECTIONES.
' lienr. i. r.nnstnnler.
M1 APPENDIX AD FrUNCONEM. gf$
apud principes saeeuliessent venalia, et inler vilam A labori insisierenl, ubi prius poeniienria coinmise-
laicorum etclericorum pen.enuila forel dislantia. Su- rant : qui locus solis lalronam conveiuieulisel con-
per hoc sequaces imperatoris a sede aposlolica spiralionibus lunc aplus eral, lum quin deserlus, lum
excommiiiricnli, quos sibi communicare nollevide- quia itineri publico conliguus, per qtioi mcrcatori-
bant, rnpinis, lormenlis el ipsis etiam moriibus bus el peregrinis undcquaqiie venientibus transitus
puniebanl. Sed pius Dominiis miseiioe suoruin com- eral; de quibus lalrones in hoc vicino insidiarum
paliens, plurcs religiosos suo Spiritu inflammalos loco constituti proedamagebanl. Convenienlesigiiur,
excilavil, qui sepein apponcrent, el prodomo Israel tres lanlum panes et ipsos elemosina aeceptos, et
in prariio starent. lloruni iinus fuit Wedericus ? iinum caseum cuin paucis ferrarnenlis secum detu-
sacerdos et monachus sancti Pctri Gandensis cceno- krtini, eiillam terratn descrtam excolere coeperunt.
bii, vir socculari nolriliiate.et quod niajtis est, divina Staluerunl auiem primo jtixta facultatem virium
j-eligioiie vaide conspicuus, qui aposlolicoe aucio- suarum permodicum orniorinni, deinde domum pau-
rilatis liccniin roboratus, Flandrinm et Brabanliam peribus, nec noii el nliani rioinum hospiiibus super-
provincias circuibal, vcrbum Dci disseininando el venientibus, sibi quoque liiguriuin ad inhabitaiiduni
populum Dei a peccalis sua proedicaiione conver- aeriificare.
tendo ; cujus nriinonitione sunt compuncli sex mili- R 5. Porro milesquidam nomine Gerardus, qui di-
tes, Geinrriusscilicei cognomeiito Niger, in armoruni cebatur AIbus,in hac provincia cruriclilatect roboro
slrenuilalc per hns provincins liinc famosissimus, opinalissimusexslilil,qui eliam interalia ferocilalis
Cinelinus ei Hargerus, necnon Yulbodo, Geldulfus suae indicia, Domino permiiienie, die quadaiii ho-
quoque ct Tibaldus. Isli sua omnia quoe injuslc micidii realum ultroneus incidit; cumque peraclo
acquisieranl relinquenies, nragistrum paiiporum scelere donium rediret, inimicus humani generis
pauperes sequuti sunl, ei cum eo liibus fere men- illi in via apparuit, quem cx more siio Iiofrenda vi-
sibus permanserunl. Deinde arctioris viioeriesirierio sione afficiens, pene exanimem reridiriit. Ille vero
scsluanles, quid sibi deinceps agenduin sil, eiimdem Dei super se judicium meluens, jamqiie illi cui diu
palrem cl niagistrum siium interrognnt, quomodo servierat mancipaium secreriens, cogilans lameH si
lemissior.em peccatorum sibt jam ab eorcpromissam quo modo jus illius posset evariere , atl proediclos
a Domino peicipiani. fratres conciio cursu pervenil, ibique lotius feriialis
2. Eodem vero lempore doninus Anno Coloniensis ralrie deposila, de lupo in agiium Dei grniia confe-
ecclcsioeepiscopus 3, qui lolius religionis sludio pr;c- slim mutatus apparuit, lanloeque adiniralionis apud
«Itus \ actione et nomine apud Deum el honiines universos conversio ipsius exslitit, ut aller alterius
iiisignis habebatur : ad qiiem prsedictus Wederieus G maximoe novilalis gratia htinc lam crudelem, ia«u
filios suos proprioe jam salutis avidos desliimvil, iminanem conversum esse referret, et pro lam subita
atque, ul secundum ipsius preeceptum el consilium illius immulalione lola provincia summo Deo gra-
jter suarum dirigerent aclionum, coiislanlcr admo- tins agerei.
nuii. Uli igilur, ut eraul docti, absque niora Colo- Eodem quoque anno iu nativiiale snnciae Ha-
iiiam properanles, ad episcopum perveniunt, prioris rioe \Sept. 8j, venit ari cos miles quiriaui Henrar-
vilee suoe statum deiestnbilem per bumilem confes- dus uoniinc, cni oeque ex pceniientia hoiniciriii sse-
sionem aperiunl, ac dcinde pcenilentia: reiucdiuiii culiim omne vilucrai, cccpiique expiornre loci siium
secundum ipsius exquirunt arbitrium. Quibus, ut el iiiliabilaiitiuiii coiiversaiionem; cui cum vivendi
erat vir summae prudenlioe, ut ad locum pairnii laborisque austerilas et Iabornnliiim uiiaiiiinitas
facinoris redirenl persuasit, et ul locuni (jiiein rapi- placuissei, reversus donumi suis oniiiibus renuntiai,
BJS iniioccnlium anlea maculaveranl, voluntaria el in proximofeslo sancii Remigii (Oct. I) veniens,
affliclione riivitio servilio manciparenl, experiire sibi ric caiiero cuni cis remanere disposuii. Ui ergo sic-
asseruit. lllicsedeniqucdivime pielali bonis operibus lit scriplum esl : Ecce quain bonttm et quamjucun-
conciliarenl, ubi hanc ad iracundiam per illicila slu- dum habilare fralres in unum (Psat. cxxxn, 1), cum
dia provocaverant; illic diabolo et aclibus ejtis re- magna dulceriine et iranquillilnie coliabilanles, nd
nunliarenl, ubi pernilioso ejus servilio sponlanea niliil inlendebanl, uisi quori aiiimarum snluli profi-
volunlate socii fuciant. llis iiaque lam salubribus ceret, corpora vero vel tnaiiuum labore vel firielium
beali viri animaii responsis, ari namle soluni conciii eleniosinis susleiitabnnt.
reriierunt, ellocum(l) queindnm deserium, Afflegcm i. Ne vero coeptis eoruin aliqua ecclesiaslica per-
dictum, in vigilia summortini aposlolorum Pelri et sona vel seecularis obslnret poteniin , petieruni et
Pauli (Jun. 28), aniio videlicet incnriiatioiiis do- impelraverunt assensum Gerardi Cauieracensium
minicoe millesimo octuagesimo"lerlio convenertini, episcopi, Herberli quoque clerici qui in Anglia uia-
ut secundtim viri Dei nianrialum ibi poeniienlioe nens aliare de Ascha lenebat, in cujus paroclii.ee
VAR1.E LECTIONES.
4 wethericus 2. a scil. eral. v ita edilio princeps,preediclus ed. 2.
NOTJE.
(1) Cf. chartam Heinrici comitis Bracbbantensis a. 1086, ubi Hafflingemvocalur.
 817 CHRONICONAFFLIGEMENSE". 3IS
fundo iidem fratres consederanl; Adela quoque; A deleclali sunt Joci silu el.amcenitale. Nec miilio post
comitissa Lovaaiensis super boc inlerpellala, cum maiidaverunl abbaii suo .ni venirctel loclim consi-
duobtis filiis Heinrico 6 et Godefrido, quorum erat deraret. Abbas vero certum sui advenlus deniinlians
aI!odium, benigne annuit. Neciis contenli, impera- diem, jussit ul Tornaci cum equis sibi oecurrerenl,
lorem Heinricum expeiunt, et diequoprimumcoro- el inde Afflegem usqtie deducerent. Cum ergo sicut
natus est (An. 1,084, Mart. 51), ipsius comiiisque disposueral adduclus, iit vigilia ascensionis Domini
Palatini, ad quem pars allodii respiciebat, assensum venisset, placuil ei ipsi lam ccsptum opus quam loci
qua^runlet inveniunt. silus.
Dum aulem plus quam necesse eral rem perse- 6. Coniigit ut ipsn die supervenirel dominus Ful-
quuntur, nimia et simplici sua curiosilaie se undi- gentius, qui poslea Dei dispensatione abbas est
que expedire cupientes, impediunl; quia enim au- consliluuis, qui ex Brnbaulin oriiindus, monacluis
dierant quondani ibi mansisse aliquem monachum auiem Sancli Agerici ccenobii Virdunensis, domini-
Lobtensem, Lobium ad abbatem venerunt, et ejus cis ensiris fere per annos duodecim irreprehensibili-
liccniiam petierunl; qui licet nihil certi vel scripto ler mililaveral. Theorierico autem civitalis ipsius
vol alicujus testimonio de loco haberet, tamen ipsa episcopo propter imperatorem excommunicalo, cum
eorum poslulalioue in spem ejus adipiscendi indu- ** alibns coenobii et frnlres coeieri ejus se absiinerent
ctus, omnino contrariixit, nisi ejus ditioni el obedien- communioiie, nec vcllenl exeommunicati subdi obe-
tioe et se et locum subicerent; quod fratres renuen- dientiae, facla esl magiia fratrum riispersio, ila ut mo-
les, abierunl ari episcopuin Leodiensem Heinricum, nasieriiini tiinc ceieberrimiim penereriigereturad ni-
rem oirneni diligeiiier aperiunl, roganies ut abba- lrilum. Tunc ilaqueet iste, de quo nobis sermo esl,
tem suae peliiioni conciliaret. Episcopus autem, ev«s- disccdens, in palriarii rediil, adjunclo sibi socio
cato abbaie, cum nihil apud eiim proficeret, vseaii quodam nomine Ileriinaimo. Audila* autcm faina
siiiil nonnulli .seniores ecclesiae Lobiensis, et cum hujus novellee constructiouis, crebro illuc veniebat,
cis dc hoc negotio episcopus agere ccepit : cumque el volunlaiiam spiritus pauperlatem et corporalem
ct ipsi vnlde resisterent, nec lamen aliquo argu- in iaboribus huniilintioneiii in diversis viriens adnii-
iiienio quidquam stii juris in loco demonslrare pos- rabalur, adniirans deleclabatur, in tanlum ulstabi-
seui.episcopus ad pacem utritisquepartis firmandam litatem perpeluo inibifirmaredeliberaret. Ilic ila-
et conlroversise occasionein posteris ampulanriam, que, sicui proedictum esi, ipsa die quo et abbas
proiuisit se daturum ecclesioeLobiensi commiitaiio- Aquiscincliniis ariveuit, sic quasi deinceps cum eis
jieni ipsius fundi, et sic abbas et mpnachi assense- , jant perinansiirus. Die poslera, qui gloriosa Domini
rutil et exfestucaverunl. Sic fralres in sua reversi, ascensione cekbris crat, abbas benedixit vesles mo-
ccepto inslabant.operi. naciiicas, el duobus ex illis, Henrarrio scilicel et
5. Cceperunt post hncc vilam menachicam ethabi- Gerardo, deriit s, denioralusquc ibi non plus duobiis
liim desiderare, nil sibi superesse arbilranles, per vel tribus diebus abiit. Cuiu aulem post diinidium
quod Deo propinquiores eibeerciilur. Adeunles epi- fere annuin monaclios suos rcvocassei, domnus Ful-
scoputn Cnnieracensem Gemrdum, suuni pandunt geiitius adscito socio stio Herimanno cum iis fratri-
desiderium, posiulanlcs ul eis aliquos provideret, bus remansil, eosrjiiede his quee monastico ordiniet
fjui eos ad ordinem desideratum inslruerenl. Episro- animarum snluli cnngruebanl, insiruebat.
pus autem uleral vir pius, eorum devotioni congau- 7. Anno oedificaiionis coeptoequnrto (1087) evoca-
dens, ipsos jussit edicere de quo monasterio sibi verunt domntim episcopum Gerarrium, qui veniens
magislros vellenl assumere. Aquiscincii (2) tunc dedicavil locum in proesentia domni coinilis Hein-
recens exstrucli magnaliabebaturopinio, quin 6ernt rici, qui euui et libertale donavil et viginti mansis
coeieris monnsleiiis fnmosius et fraterna caritateet lerree auxit. His felicibus studiis invidens inimicus
sancloe religionis dislriciione. Hujus ergo coenobii totius boni diaboltis, eos imperiirc lentabat, quia, si
ftatres sibi ad lempus accommodari peliertint; quos , res ad perfectionem venissel, praevidebat niulios
episcopuscum mnndatis suiset JitlciisAquiscinclum sibi subripi et dorninicis caslris nggregari. Corrupit
dirigens, obsecral abbatein et convenlum ut quori ergo unum ex primis, quos superius nominavimus,
pauperes Dei ad ipsius honorem peiebant absque fundatoribus, scilicet Yulbodonem, eumque suis
relractatione concederet. Alardus primus abbas sucgestionibus supplantatuin discedere compulit,
ejusriem loci luncprsDeraldominico gregi, qui tam sicut Judam de aposlolorum collegio vel Nicolaum
episcopali aucloritati quam fratrum caritati obe- de diaconorum consortio eliminavit. Hic ergo, cum
diens, sperans quoque per lianc occasionem locum abiisset, el quasi canis ad voinilum reversus, seeculo
qui construebaiur sibi subiciendi, cum eis priorem se rursus immersisset, non post multum leinpus ve-
suum nomine Tiiubaldtim, et alium fratrem Rodul- nit ad monasterium,
exquirens ut oninium quae in
fam diclum direxil 7: qui, cum venissenl, adniodum ioco elaborata fuerant pars sexta sibi darelui', so
VARI;£ LECTIONES.
" Jjenrico 1. constanler. 6
qui ed. 7 misil Dacherhts supplcvit. 8 supplevit Dacherius,

(2) Ancbin,
810 APPENDLXAD FRANCONEM. m
pviorum sexium, ideoque l-erum partem sexlam ad A Ab anno vero quarlo usque ad sextum, duobtis
se perlinere affirmans. Cui ex consilio donmi Ful- scilicet annis, in maxima tranquillitate et quiete
genlii fratres responderunt, eum quamdiucum ipsis secum commoranles, et quam dulcis sit Dominus
permanseral, omnia habuisse communia, quia vero aliquid jam ex parie preeguslanies, in sancto propo-
sua sponie discesserat, eum in communibus portio- siio cerialim fervebanl, nuinero quidem fratrum his
nem habere ulierius non posse. Ille cum niliil pro- dtiohus annis non multuni augmenlaii, sed magis ac
fecissel, repulsam suam volens nlcisei, perrexit nri niagis virlulibus adaucti, instiioris insiar evangelici
Theodoricum Yirdunensem episcopum, accusans vendilis omnibus pretiosam margaritam tota inten-
duos monachos de ipsitis episcopalu fugissc, qui in lione comparare gestiebant. Quis etenim enarrare
Brabanliam venienles, multa nefamla tnm de ipso sufficiat quanla eos concordia carilalis conjunxerit,
quam de imperaiore diffamarenl; ideoque expedirc ciim quis proximuni suuiii tanquam se ipsuin ad
til indc effugarentur, ne per eorutn criminaliones ct altiora queeque et meliora virlutuin studia proino-
imperialis majestas et ipsius auctoritas vilescerel. verecontenderit? Paiientiam namque ipsorumenar-
His niendosis accusationibtis nimium credulus epi- rare necesse non existimo, quam in Iaboribus et
scopus scripsil Gerardo episcopo Cameracensi, ut rerumnis, in tanta virtule 9 ac vestiius aiisieriiate et
monachos illos de Ioco expelleret, nec rn fmibus B inopia, in deslruendo et construendo omnibus sa-
episcopatus alicubi consistere permitieret. Episco- num sapienlibusesse notissimum non ignoro. Non-
pus vero Gerardus, licet fratribus el loco, quem ipse nul.Iielenim qui spiritum Dei non- habebani-, lnbo-
jam dedicaverat, multum faveret, lamen propler rum nimietnle in fiigamconvertebantur; sedhi, quos
incltim imperatoris, cujus dono episcopatum accepe- vera Dei caritas accenderat, visa improboruiu
iat, simul propter episcopum Yirdunensein, quem ruina, ut in Job legitur (XLI, 16), lerrili purgaban-
apudimperaioremsibi ei prodesseetnocerepossescie- lur.
bai, indixil fralribusutdiscederent, nec ulleiius in sua Sexlo autem anno (1089) odor tanlee religionis
diocesi remanerent. Hoc praeceplum fratres regerri- diulius Iatere noii valens, foras erupit; per provin-
tne ferenles, ctim jam alibi anxilium non invenirent, cias, per civilaies, per vicos eteasiella se tantarum
coiifiigenint ad archiepiscopum Remensem Reonai- virtultim fragranlia circumquaque respersii, adeo
dum, cui et unde essent, ubi consedissent, qnid ab ul exteros quoque ac remolos e stiis seriibus evoca-
cpiscopo Cameracensi pro fnlsa perversi hominis tos, in arimiraiioncm ac veneralionem scrvoruin
dcinfionc perpessi essent, diligenler exposuerunt. Dei accersierit.
Archiepiscopus aulem, audiia eorum causa, compas- ^ Coeperuiit igitur pluriini tam clerici quam laici ati
siis est injiisla! eortiin afftictioni, mandavitque epi- eos confluere, alii iiuidem conversionis desideriOi
scopo Gerardo, praecipiens in virtute obedieniiae, ut alii aulem ut servorum Dei se devole cominendarent
a paupcrum Cliristi infeslniione desisteret, nec eos patrocinio; in lanium siquidem illo anno numerus
ultra vexare proesumerei. Sic oplala securitatc fra- eorum Deo anspice succrevit, ut inter clericos et
ires potiti, nirilam rieinccps iiiolestiam passi stint ab laieos duodenarii numeri perfeclionem collegium
episcopo. Sic itaque Doniiniis suorum adjutor el ipsorum atlingtrct.
pioteclor in omnibus, cum niisericordia maxime in 9. Yerum quia palris spiritualis auxilium sub quo
tribulalionibus piaesto est, cujus providenlia in sui 6acroemilitioesigna ferrent, cui vice Christi in om-
riisposilione non fallitur, insurgeiites adversarii. insi- nibus obedientes essent, minime habebant, cceperunt
riins nnnihiiando comminuit, alque injuslas suortim super hac re anxie nimis oeslnare, et de eleclione
oppressiones potenti dextera sednndo coercu.it. abbatis sedula sectim relatione pertractare. Duo vero
S. In eodem ipioque anno (1087), scilicet iucho- proedicti monacbi, domntis videlicel Fulgenlius, ejus-
aiileoeriificaiionis quarto, qtiidam clericus egregiai. deni socius nomiue Hcrimaunus, abbatis sui, scilicet
indolis ariijlescens, noinine Arnulfus, instinctu di- domni Rodulii, in hoc ncgolio et attxilio nili dispo-
vinotractus, in assumpiionesanclae Dei genilricis ac j. nebant, tum quia prudeniiaet relig;one pene cunctis
perpeiUiuVirginis Mariaeadveniens, pusillogregicon- teiiiporis illius abbatibus eniinebal, tum quia priini-
jiuigilur : qui in snncla professione annis pluribusi tussub ipso sacri propositi habilum susceperanl.
irrcpreliensibilis degens, posimodum induslria suai Consilio igitur inilo domno Fulgentio domi a fralri-
ct ingenio, consilio el auxilio, eidem ecclesioe plu- bus retento, cuni procdiclo Herimanno Gerardum
rinium profuisse dignoscilur : siquidem ab adole- Nigrum in feslivilaie sancti Lamberti in occursum
scentia sua usque ad diem morlis suoeannis circiier abbalis'Leodium dirigunt, quibus ut quemdam ipsius
sexaginta quaiuor in vinea Domini haud segniter monachum noinine Laurentium dc bac provincia
laboraiis, ardore sancti propositi succensns, pondusj exorlum, qui dudum in ipsius ccenobio prioralus
riiei ei oesiusfortiier pertulil, nobisque suaepalien- ofltcio fungebatur, sibi eligerenl, innuit. Preedicti
ti:c, imo persevcraniioe imilabile salis exemplum dc- autem fratres Leodium venientes, abbatem, ulspe-
reliquit. rabant, repererunt; quem coiivenienlcs, causas sui

YARI/E LECTIONES.
' an potius viloe, ctutviclualiuin. Dacltery. —vilic
legerc maltm.
 821 CHRONICONAFFLIGEMENSE. S22
iiineris exponunl ejusque consiliiim et auxilitiniI A obeilienliae, penculuiii inobodienlite ei palam lnli-
10
requirunt, proeriicluminonacluim, si suoe non displi- mavil, el, iu peiilioni fralrum in abbalis sui assen-
cerelprudenliee, abbateni sibi donari expetunt. Hiss stim preeberel, arimontiil. Seri, ul solenl simplices
auditis abbas, ul eral vir prudens ac providens, Deii quiqiie in menlis suoe proposilo quandoque esse
nulu sanius atque utilius consilium illis proposuil,, pertiuaces, ipse senteniiain suam nullatenus immu-
illumqiie potius eligenduui quem sibi superna dis- tnre voluit, quia ploranrio, clamando, ejulanrio
pensalio deslinaverat, domnum videlicetFulgcnliiim,, peiiiioni eorum resislere se posse creriidit. At illi
conslanler admoiiuil. Quod onus ne forte, ut virr mira conslanlia semper in eadem voluniaieslabilcs
mansuetus et humilis, cxcusare perseverarel, lilte-. persislebatil, ac landeni zelo Dei inlerius commoii,
ras ei sua auclorilate signalas per eosdem fraires ini in lianc voeetn erumpebant : Dominus, inquiunl, qui
testimonium direxit, mandans ei alque proecipiens, le nobis servk suis lieet indignis provida dispensalione,
ut onini excusatione remola, Dei volunlnii ct fra- destinavit, qui omnium noslrum volunlales comilio el
trum electioni quanlocius assenlirel : monacliiiml prwceplo abbatis lui concordes effecit,ipsete procul du-
.vero quem ipsi petebant, se nullalenus accersirei bioelprodessedisposuit. Sedquid multti! Siplus restile-
posse asseruit, eo quod proedictn ejusdem cccnobiii ris, compulsus vim palieris: jamque, velis nolis, nobis
frairum dispersione, ipse cum aliis in exieram re- " pater noster efficieris. His diclis incepta psalmoriia ,l
inoiamqiie provinciam abieril. Talibus agilur re- congrua consiirgentes, unanimiter in eum irrnunt,
sponsisejus alque eonsiliis preedicli fralres admodumi nianus injiciunt, ae pia violenlia ferendo polins quam
exhilarali lillerarumque auclorilaie roborati, vales ducendo ad allare pertrahtinl, atque ceetera, ul mo-
iiivicem dato, feslinalo domum redierunl, et remi ris est, regulariler in eum per vim adimplentes, in
geslam omnino occultantes atque celantes, tanquami sede abbatis slatuunt. Illc vero, ul excusaiionis el
nihil acium esset, paucis diebus coiiticuerunl : di- contradiclionis suoe humilem perlinaciam spe et
cebani enim, si ei rei gestaeseries alicujus opinionis; effectufrustralam perpendit, limens ne ipse eisprima
indicio nota flerel, tale oflicium declinare malensi perlurbalionis causa existerel, landem imporluiii-
qunm suscipere, clam fugam arriperel. lale eorum convictus, acquievit, onusque sibi im-
10. Jam aulem circa feslum Omnium Sanctorum positum licel inviius com melu et revereniia sus-
rursus clamor frairum exoritur, se nihil absquei ccpil.
pastore agere grex devotus conquerilur, atque lan- 11. Conligit interea nutu Dei, ut quidam ciericus
deni ex consensu omnium in festivitale sancti Martini deFlandria oritindus, vir forma, scieniia, genere
dies eleciionis conslituilur. Preevenienles igilur hunc P oninique probitate conspicuus, noniine Ilugo, liiijus
diem oraiionibus ei elemosinis, jejuniis et vigiliis coennbii famam virlulum audiret, audiia videre
durisqne verbertun castigaiionibus , quotidianis saiagerel; visis'vero, volis, omiiilttis inleresse con-
lacryniis inlerpellabant sancti Spiritus graliam ne cnpisceret. Yeniens igilur, ut dicluin esl, pene ma-
per anliqui hostis invidiam lantatn fralrnm aliquale- jora quam fatna vulgaveral reperit, atque vera esse
r.us paierelur dissolvi aut turbari concordiam. Al omiiin quoe audieral conlestans, de siabililale sua
pius Dominus, qui semper prope esl omnibus invo- cuin eis firmanda prolinus traclare ccepit. Fratres
cantibus se in veriiale (Psal. CXLIV, 18), timentium ergo de tam reverendae personae advenlu summo
se voltinloli laniis inlerpellalus precibus ohtempera- Pastori gralias innumeras referenlcs, in Domino
vit.el, ul sequitur in eodempsalmo (ibid., 20), dili- pluriinum Leiabantur : aique ut pium desiderium,
genier se ab omni suhreptione discordiae cuslodivit. qiiodmenieconceperat.effecluquanloeiusariiiiipieret,
Quid plura? Condicta dies aderat, in qua humilis crebriushorlabanlur. Ille vero rnoniiasaltibriaqucm-
ille conventus pastorem sibi eligere decreverat. adinodum bona lerra excepii, el siabilitaie sua ut
Pramiissa igilur oralione, ex more in capiiulum siiggerebaril npud eos firmata, fructum salis uberem
venitinl, congrua causae et tempori traclare inci- postmorium ex se produxit.
piiint, miroque modo in unani senteniiam onines D 1 Abbas auiem.quia nonduni seciindum consuetudi-
voces voliintalesque conveniunt : Domnum Fulgcn- nem ecclesiasticam ponlificali bcnedictione conlir-
.tium dimnilus desltnalum hoc honore et officioditjnis- malus eral, compulsus a fralribus Cameracuin cum
simumjudicamus : hunc nobis pastorem el palrem nna suis ilerarripuit, aique htiuc Hugonem, de quo nobis
voce omnes eligimus. Ille aulem, uipote vir iniroB sermo est, clericali adhuc aniieiuni scbemnie viioe
Immilitatis, eeontra varias ac diversas excusationes suee comitem habtiil. Cameracum igilur venienles
preeiendil, paslorali se officio indignuni cum lacry- (an. 1088),abbas quidem in fesiivilnle sancti Grcgo-
nris asseruit : posiremo senulla ratione id otius rii la anno septimo pontificnli beneriictione el au-
suscepturum fore mullis asseriionibus aflirmavit. cloritate sua confirmaius, preediclus aiilem clericus
Hicc eo ciim lacrymis perorante, proediclus fraler diaconatus minisleiio sublimatus est. Pefaclisigiiur
Ilerimannus prolinus surcexit, abbalis sui lilleras muneris sui negoliis, cum prosperilaie redeunt,
u&cleuK-g.omrilaias in medium protulit, proeceptum compertoque quod secundo sabbalo Tornaci fuiura
VARI^E LECTIONES.
" obedientia excidkte videtur. "" i.
q. psalmodia^ " Georgi2.
 &Z APPENDIX AD FRARCONEM. SM-
esset ordinatio', soepe diclum cleiicum ordinandum ,A jam in horrenda baralliri illius voragine se demer-;
presbylerum sub celerilate eo dirigunt. Adep'o au- gendum sibi desperalus crcderei, confestim illi san-
lem presbylerii honore, ad preelecium siiii Iocum ctus Petrus aposloloruin princeps apparuit, tremen-
concilus rediil, ubi deposila pompa soecularis habi- lemque blande consolans, pavorem ejus his verbis
tus, ac diu sibi desideralum capiens indumenium, compescuit : Ne limeas , inquit, Heribrande, tw
naufragium soeculi hujus felici cursti nndus evasit. titneas, sed de Itis tormentis te mea intercessione et
Coepit itaque lolius religionis ac probitalis sttidio auxilio redimendum incunclanler scias. His visis
esse primiis, qui conversionis ordine fuit exlremus. evigilal, conversusque ad conjugem, gravi se somno
Fralres igitnr quando tantarum virtulum germina lerritum adhuc spirans aflirmabal. Cui illa: Nescio,
in eo succrescere conspexerunt, communi consilio inquil, quod aut quule fueril somnium, sed magni'
et consensii priorntus ei officium conversionis stiae limoris atque doloris adhuc evidens in le perseverat
die decimo quinlo tradiderunl. Sic denique, ut scri- indicium. Cui ille visiouem ex ordine retulit, atque
pluin esl: Quise liumilialexaltabilur (Luc. xivll; xviu, in fine subjecil: Decet, inqtiit, cerle bealissimoPelro,-
14), quando postposilo faslu liujussaeculiad linmilem qtti milti in tanla necessilale licet indigno fideliler
panperum moiiaehoriim conversionem secunduui liu- adslhit, grates dignas referre, pro innumeris benefi-
inanosintuitus descciulitjiifrauniusmcnsiscircultim ]R ciis devota obsequia rependere, atque deinceps vilam
ad diaconi sacerdolii prioralusque apicem gradalint sic agere, v.t lam lerribilem senienlinm possimus
ascendil.Sublimalus aulem hoc honore, studebnt per evadere : et, ul libi volunlalem meam patenter ape-
omnia abbali se subricre, praecepiis illius in omnibus riam, exltoc jam, si mihi consenseris, reliclo swculor
obedire. Atcontra abbasnon selaiiqiiamdomiiiiimaul stimmo Regi et glorioso ejus aposlolo fidelite: deser-
jnagistriim illi preetnlil, sed humanilatis alqtie fra- vinm. At illa -.Absil, inquil, ul tam piw volunlaii ulla-
gililalis humanaa panicipium prudenler attenriens, lenus resistam, ut saluli luw imo mew contraria exi-
se servum ac minislruni per ohsequii hiimililatein slam : quin eliam quidquid boni faccre disponis, se-
non solum illi scd el oinuibus uliis exhibuit. Quania cundum vire.s meas cooperalrix effecla libenler assen-
luncsubjeclos cariias ct concordia conjunxit,quando tiam.
jpsos etiam proelatos tam verae humilitatis pax et Agnito aulem tam facili consensu conjugis, laHus
amor univit: aut quod discordiee scandalum subje- adniodumeffectiis diem perficiendi propositi cerliim.
elis unquam subripere polerat, ubi ipsi etiam prae- conslituit, in quo universoe familiae suoe.comitalum-
posili de inferiori loco contendebanl? Sic itaque al- ultimum eis valedicturus, in unum collegit. Accin-
ler alierius onera devotissime portans, cum caritale clus itaque uliimo mililioe cingulo, erecloque voxillo
'
et sollieiludine gregis sibi commissi curam annis 'C proprio, armaius videlicet conlra spirilunles nequi.
fere triginta quinque, usque ad obilum (3) videliccl tias, subsequenlibus amicis el cognatis , velut ad
domni Fulgentii, gerebant, quem regularibus insi- belluni iluriis Afllegem properat; ingressusque
fcleredisciplinis onmi tempore, quo pariter incolu- ecclesiam beali Pelri, non jam cum uxore sed cum
jnes perdtirabnnt, vcrbis siniul el exemplis incessnn- sorore sua, deposila vesle militiee, omnipolenli Deo
icr commonebanl. el proecieclo ejus aposlolo in oelernum servum se
12.. (An. 1091.) Conligil inlerea Dci gralia,qui re- mancipal, sicque liberlalem soeculipro Dei servitio
vera mavult peccaioruiu conversioncm qtiam mor- ftiici oblatione uterque coaimtitavit. Tradidit ipso
lero, ut princeps quidain vicini caslelli, vir secun- die eidem ecclesiae .corani lestihus patrimouii sui
dum sacculi hujtis fnslum genere inclylus, preediis et qtiod Iiabebal in Flandria quamdam portionem, qua
possessionibus dilissimus omniquesicculari dignilate projiler inconvenientiam el dislanliam locorum
prseriilus, nomine Ileribrandus, transitoria et caduea ibidem vendila, eodem argenlo hic in viciniasibialiam
faslidirel, et verns diviiias, quoe non minuunliir, lerram comparavit. Yerum quia filii eorum necdiiin
tola aviditale quoarere disponerel. Nocturna ctenim creverant, sed ai'huc pnreiilum consilio et auxilio
visior.e lurbatus ac lerriius, anhelabat conversionis inriigebant,maieraoprospectuniim!)ecillilnliseorum,
suoe desiderium accelerari quantocius. Ordo aulem Iicentia domni abbalis inlerdum ad consulendum eis
visionis, uldiciiur, talis erat: Dormiens cum uxore descendit. Pater vero quoad vixit in Dei serviiio
sua nomine Adela, admodum religiosa eilionesia stabilis permansit. Ut ergo omnibus notum fieret
feniina, videt se subito tremendo Deijudicio proesen- quanla Dei clemenlia ac pielale ad sanctum propo-
talum, auditum, damnalum, aique ab impiis torio- silum aecersitus iino traclus fuerit, infra tricesimiim
jibus ad loea lormenloruin violenter pertractum. conversionis suae diem febre correplus , in vera
Ille aulem lam irisiem pavescens sententiam, ccepil • confessione vitoe liujus diem ultimum clausit. Proerii-
prac niniia spiritus aiixietate corpomli luctu perpc- cta igitur conjux post admirabilem viri sui conversios
lunm loci sibi designati medilari trisliiiam ; cuniqiie neui lam celercm snbsequi cernens remiineralioneni
iiirilum sibi prxsidium, nulla spes superessel, seri misericordi Doniino, qui mirabiliter traxit quos a<'
NOT.E.

(5) AIIIIO1120 seciiiiriiim Aiictarioiii Aflligcnicn- vivum adiii, Franco successor ejus in cliartn amii
8«; iiniio lamen H2I Rodulfus Truiionensis eum 1125 occuriiu
825 CHRONIGONAFFLIGEMENSE. s>6
vitam proeordinavil , tola alacrilale ac devotione A sanctee religionis, quem pridem dclestatus eral, cum
bsnedixit, aique iu ejus sanclo servilio residuam omiii humilitate et modestia peliit, alque ad saepe
vilse suoetenipus sub sanclae religionis babilu per- diclam perductus ecclesiam, se et uxorem suam no--
egit. mine Gertrudem cum duobus filiis Godefrido ef
13. Heecsiquidem de domno Heribrando el gene- Waliero et una filia cum universis possessionibus
rosa ejus conjuge secundum lemporis nostri necessi- et subslanliis suis Deo vivo et vero devolissime
tniem paucis perslrinximus : nunc aulem qualiler commendavil, atque in brevi sub eadem poenitentiae-
filii ejus palris sunt vesligia subseculi, sermonem devotione vitam finivit. Filii autem lilteris traditi,
protendamus. subsequenle eos gralia divina, gradum sacerdoiii
Quinque Uliorum ejus, diversis licet lemporibus et sunt adepli. Postremo domnus Arnulfus et ipse divini
eelaiibus, ad nos convenerunl, diversas singillatim jaculo timoris salubriter saucius, cum duobus teque
patrimonii sui portiones in unum nobis collegerunt, filiis et lotidem friiabus adveniens, possessiones a
unum universi, Deum videlicet qui dederal, per se fratribus sibi collalas, suis superadditas anipliu»
lieredem.,reliquerunl. Quorum alius conjugalus diialavit.
camales volup'tates et illecebras vilipendens, relicto 14. Horum igilur conversione descripia, necessi-
saeculocum uxore etfiliis, dominicum gregem majori latis causa ordine proeposlero paulisper uiamur,
numero adauxil et ampliori praediorum possessione alque ad domnum Ingelberlum de Calfsterl frairem
dilavit. Alius post obitum conjugis cum filiis el filia- domni Heribrandi edisserendo regrediamur. Hic
bus divinam militiam arripuii. Alius a conjugii im- ilnque Ingelbertus cum quoddam sui juris caslellun*
niunis vinculo, eo devotius quo liberius divinis se ab hosiibus injusle pervasum cum suis salellilihtis
servitiis mancipavit. Horum duo primi non nnlivitate viriliter, ut erat vir in armis strenuus, defendere
la videlicet nilerelur. iclut Ianceae
quidem sed conversione, Ingelbertus graviiervulneralus, claudus-
alque Sigerus, primo juvenlulis flore vernenles, cum effieilur. Grandi ergo bellorum impulsu diu mtriluin-
jam mundus eis arridendo blandiretur, lenocinia ejus que defatigalus, tandem inlrorsus ad semelipsum
nibilducenles, conjugii vinculum velul desiderii sui prudenter rediit, el quoniam qui foris nullam, reperit-
impedimenluni conlemserunt, atque inDominopolius inlerius , secum paceni pacto pioe conversatioiiis-
quam in mundo delectaii, monachi effecii eelerna confiruiare proposuil. Salubri denique exquisilo
magis quam iransitoria appeiierunl, possessiones consilio de conversalione sua secnm cogitavil, fra-
qiioque suas ex inlegro monasterio conferre' decre- tresque proedicti coenobii suae aedificalionis gratia
verunl. Sed divineeprovideniioe sentenliam quis im- , crebra visilalione el colloquiilionefrequentabat, au-
miitare poierii ? Ipsi elenim qui lunc non sua per diensque ab eis qnod salubrius erat, secundum pos-
vim diripuerunl, postmodum non sojum injuste sub- sibilitnleni suam factis adimplere gcstiebat, sed
lala, verum etiam universa proprio jtiri debila, imo tameh inlolerabiiem bonorum suorum jacturain
et ipsi se ipsas eidem ecclesise, cui damnuni inlule- eegre ferebnl. Nam ecclesiae quidem in qua se Deo
ram, reslituerunt. famulalurum voverat, omnia sun conferre desidera-
Paucis siquidem interposilis annorum circulis, bat; sed, quia ab hoslium impetu et infesiaiione ea
fraler eorum domnus Folcardus, qui nativitaie pri- expedire nullo modo poteral, quid uiiliussibi eligeret
mus erat, infirniitate preevenlus fralrumque suorum omnitnodis ambigebat. Tandeni vero perpenriens
juniorum exemplis provocalus , ipsorum vesiigia sibi utilius fore alque salubrius ut ex his aliquid
subsequilur. Qui ex eadein inlirmitale convalescens, snltem commorii frairibus conferret quam universa
tanio posiea in sancla conversaiione vixit devoiius, simul' hosiibus deproedanda relinqueret, comileni
qtianio diulius fuerat in soeculocommoratus. Oclo Heinricum, qui summum luuc locum in his finibus.
bovaria patrimonii sui ecclesioe tribuit, reliqua om- oblinebal, adiil, alque universa quae sui juris erant-
nia filioestiaclicel inviius reliquit. Cujus conversioni in manus ipsius tradidit : pro quibus idem comes
fraler ejus domnus Onulfus adversalus,causaenoslrae . . qualuor suos milites in confinio proedictaeecclesiae
el uiilitati plurimum restilil, aique inler alia con- cobabilantes cum universis possessionibus suis in
tradictionis el elalionisverba senunquam monachum usum fralrum illi retribuit, Sigerum vidclicet atque
futurum, eliamsi sciret se vivum ad lartara dedu- fralreni ejus Herininiannum (i) de Ecclegem, Titu-
cendum, cum juramento aflirmavit. Non post multo baldum de Thidalmont, alque Renizonem cogno-
auiem et ipse Ouulfus gravissima infirmitaie corri- mento Ridderman, vcnalorem scilicel suum. Post
pilur, meiu mortis anxialur, conscienlia accusante haec iicentia ab eo nccepta afflegemium reversus^
lurbatur, et quia de corporis salute spem prorsus slatim soecularem habilum mutavit, et jam eunclis
omnem perdideral, quodcumque auimee suoe reme- superior hoslibus perpetuoe sibi pacis flrmavit chi-
dium sollicile perquirebal. Quid plura ? Onini liinore rographum.
deposito juratuenlique pcenilens temerarii, habitum 15. Subqiianla vcro buraSilalc ct niansueludin'?'
VARIiE LECTIONES.
"
iggelbertus 2
. iNOT^E,
(4) Hcrimaiinuin ?
g§7 APPENDIX AD FRANCONEM. «3
snnclum peregerit propositum, ad noslram oediflca- AL Godefridus el fraler ejus Bnkltiinus, qui iilerque
iioiiem paucis intiinandum videiur. Siquidem vir posiea unus posl alium regni sceptro politi sunl,
innioe nobilitalis el nominis asinos cum annona fra- Jerosolymam proficisci disponerenl, in id ul loca
truin ad iiiolcndinum minavil, el ut mos est infimis sancla, qnoe ab infidelibus el impiis obsessa tene-
servulis, paneni sutini in sinu gcslans Iiora prandii banlur, Dei adjtttorio per nianuni validam chrisiin-
super sacciiin suum lanquam super sedile stralum nae religioni restituerent. Coadunantes igilur longu
tnpetibus residens, epulas quas sibi alliileral cum laleque fidelium exercitum, in hujus quoque pro-
graliaruiii aclione suinsil, omiiibus et servulis quos vinciae lerminosconvenerunl, in qua plerisque pau-
iliic reperit, qui servilio ejus pene videbaiilur indi- peribus coenobiis de propriis palriinoniis larga
gni, ceu fratribus benigne coniiiiunicaviL SeJ heec beneficia conlulerunt. Quo comperto fraier Gode-
parva suni; nam calceamenta fralrum ipse lavrl, fridus cognomento Niger, quoniam aute conversio-
ipse egrcgiis manibus suis perunxit, famulorum nem suam meinornio duci Godefririo nolus erat,
suorum pedes insuper ipse saepissime abluit. Sed et Gandavum ubi forte lum vcneral, illi obviam pro-
boc parunt esl; tinum adhuc referam, quod loiius perat; queni ut in reditu suo hospilandi gralia Af-
humiliiaiis mihi videtur transceudere noruiam. Qua- . flegeinium divenal, muliis precibus exposiulavil.
damdenique die, nullo scienteaut pnccipiente,rocum *" Dux autem religiosus ac pius preces lam devoias
necessariorum inferius a sordium fcetore mundare parvipendere noluit, sed mox disperso pene excrcitu
ccepil, cum ecce umis e fratribus iri forle aspiciens bac illacque, ne miillum per ipsum fralres grnva-
ad abbalem venit, domniim Ingelbertum illic stare, renlur, cuin fralre suo comite Balduino aique
id agere nuntiavit. Terrilus abbas concilus forns comile Godefrido, qui postea ducalus vexillum slre-
exiii, atque venerabilem viruin pracdicto insistenlem nuus gessit, et cum reliquis quos secum detiiiuii,
operi reperil, ac prae slupore nimio slupefactus in ad niemoratum coenobium deelinavit. Susceplus
hanc vocem erupit : Quid agis, inquil, fraler, quid igitur a fralribus cum debito honore et reverentia,
agis? Al ille, demisso in lerram vuitu: Operi, inquil, omnique illi humanilale exhibila, volens beneficiis
valde necessario, venerandePater, insisto. Abbas au- frnlrum vicem rependere, cum optimatibus suis ad
tem lantani illius admirans huinilitatem, quanlocius allare sancli Petri accessit, ibique quinque patri-
eum exire compulit, ac ne diulius huic operi insi- monii sui mansos in loco qui Huglintrau dicilur,
sierei stib iiilerminaiione prohibuit. Tunc ille : Li- concedenle 1'ralre suoBalduino, eidem ecclesioejuxta
benler, inquil, Puier amabilis, cmptitm opus perfice- slatuta piincipum legnliter obtulit. Verum quia
rem, nisi mandalum reslrw sanclilalis transgredi frater eortim comes Euslacliius lmic donalioni non
formidarem; veruinlamen ul jubelis faciam. u iniereral, non
parvus melus fralribus onmibtis iw-
16. Magna siquidem secundum sacculuni nobilitas eral, neposl discessum corumaliquidab eo paleren-
el dignilas ejus exstilil, sed, ut veram dignilaiem iur adversilalis incomniodum. Inito ilaqtie consilio,
acquirerel, oblitus quodammodo quod fuit, omnibus fratres quidam ex ipsis Boloniam properant, atque
se iiiferiorem et viliorem per humiliialeni consiituit. hoc fralruni suorum beneficiuni sua auctoritate cor-
Nunquam quis illuni iralunt vidit, nunqtiammurmur roborari expostulant. Illeaulem non solum fratnim
ex ore ejus personuit, nunquarii plusse alio honorari suorum donationi non reslitit, vernni eliam qtiiri-
pcrniisit. Quadam denique die ex itincre rediens, quid sui juiis erat superaddens, ralam et incon-
tain corporis debilitate quam siti et esurie pene defe- cussam, niatre sua aniiuenle imo compellenie, in
ceral, cum unus de fratrfbus illi occurrens, si come- perpetuum slatuil. Porro nobilium (iliorum mater
dissel inlerrogat; qui nequaquam se comedisse affir- eequegenerosa ac nobilis in his poslea finibus iicr
mabat. Ctii frater ail: Ibo igitur et prandium vobis agens, apud idem coenobium hospilium sibi elegii,
prwparabo, Ipse autem quasi Iudendo respoudit : Ite, alque inier ceelera largiiaiis suoebeneficia allare do
inquil, »7e, el bonam nobis refectionem prwparale. Genapia, qtiod sui juris erat, libere et ab omni
Sequenli vero die se de hoc verbo recognovil, ac n absolulum exactione fratribus devotissime iradidit.
taiiiillum propriee voluiuatis ac desiderii sibi subre- 18. (An. 1099.) Frasne1E auieiii posl hecc dedit
psisse grayiter ingemuit. Talibus igitur ac tanlis nobis quaedam malrona nobilis, nomine Eremberga,
virtulibiis pollens, ac possessiones ecclesiae qnotidie cum flliis suis pro sua parentumque suorum anima-
dilatare cupiens, preedietum comitem Heinricum bus. Ansele vero donmi Fulgenlii abbalis frater
rursusadiit, alque u ea quee pridem dederal, au- carnalis, nomine Adin, ante conversionem suam
gmentanda suggessil, cujus precibus pius comes propriis impensis conslruxit, lerram circumjacen-
benigne, ut decebat, annuit, eique ea queenunc Wa- lem, quam nunc usque possidemus, suo argento
were possiriemus, in usus ecclesiae in perpeiuum comparavit, perfeclisque ibidem velut ad ipsum
tradidit. usum proprium omnibus, fralris sui sequens vesti-
17. (An. 1096.) Conligil inlerea ut duo (ilii dom- gia, sub ipso sacree religionis habilum suscepit.
nae Idee Boloniensium comilissae, dux videlicet Duas quoque alodii partes, cnju» apud Verle[ic

YARJiE LECTIONES.
" uique edd, " eellam Fraxiniam 2.
 Sid CHKONICONAFFLIGEMENSE. 839
heredes sttmus Hillinus de Balterseni cum quodam A mcraeeitsi dedenlibns, nos ab episcopo, el sub ipso
filio suo nomine Gisleberto nostro monacho nobis rionatione rala et auctorilate episcopali coiifirniaia
tradidit, terliam vero ipsius partem quoedam ma- canonice suscepimus.
trona Lovaniensis nomine Geva gratis nobis adim- Terram .quoque ante portam nostram jacenlem
plevit. Apud Eversberghe quoque erga Arnulfum de spniio duorum mansorum in longiludineporrcctam,
Stenlterhe 16aliud allodium viginli duabus marcis idem duo fralres nobis conlulerunl. Postea vero
emimus : pro quo tres alierius alodii parles, quibus senior illorum Balduinus videlicet iiifirmilaie gravi
nunc apud Esschen fruimur, erga Francoiiem corripitur, ante mortem suam monachus efliciiur,
casiellaniim Bruxellensem commuiavimus; quod eoque volente alque petente ad nos usque iransve-
videlicel allodium lanto valebal amplius , quod hiliir. Tunc ilaque assentiente fratre suo, dedit
quartam pariem erga Godesonem de Wesenbecca nobis in Flandria apud Teslreet quoddam allodiunt
viginli iribus marcis et dimidia comparavimus. in pascuis, ciijus fiscus singulis aniris dccem libris
Helricus eiiam quidam civis Lovaniensis apud nos argenti appendilur.
monachus factus, mansum unurh terrse dedil nobis 20. Apud Oeslerzeel dedil nobis Arnulfus de
apud Leveriale. Rembaldus eiiam de Dofle in hoc loco Wintica tres allodii sui mansos, aelernum poiitis
sanctee religionis habitum suscepit, secumque allo- B quam lemporale pro his exspecians commodum, qui
dium in quo curlis queedam, quee dicitur Bercbem, posl haec iclu belli graviler vulneralus, relicto sac-
sita est, nobis atlulit. Miles quoque quidam de culo apud nos monachus esl efleclus; uxor qtioque
Ascba nomine Gisleberlus Cliiihleunl cum uxore ejus defuncla apud nos jacet humata. Willelmus
sua nihilominus ad conversionem venil, aiqueetiam quoque de Yolsar vir nobilis, eodem succensus de-
omne phoedumquod de duce Godefrido habehat, siderio, apud nos sancloe convcrsalionis liabitiim
cujus et servus eral, nobis dedit. Idem vero dnx sumsit, ac terliam allodii cujusque parlem apud
omnia boec Iiberlali nostroe donavit, iu cujus Sconart nobis tradidit; duas autem residuas pretio
possessione curliiii Colried siatiiimus. Filii quoque comparavimus. Sigerus quoque de Erenborieghem,
Onulfi de Meltburch, Walierns videlicel et Emeli- et ipse conversus, ibiriem mansum uiumi adjecil.
nus, eorumque avunculus noniinc Wiscolo de Pulige Robertus comes junior sancli Andreoe " locum nobis
el ejus lilii, allodium quod inlei- sc coinuiuiie M in eleemosynam tribuit (<in. 1100); aliare vero
vendiderunt, in quo curtim, quori dicilur Jeten ejusdem loci licetsui foret juris, lamen quia spiriiale
superior, constituimus. Proeterea Rodulfus de Gun- donum esl, ab episcopo Noviomensi, in cujus dicucesi
chelbcrga quee niundi sunt relinquens, sanctioris locus ipse silus esl, nobis firma stabililaie rionari
vilae flagrans desiderio, apud nos monachus eflici- C ' fecit. Filitis autem ipsius, Balduiiius virieiicel comes
tur, partemque aliodii sui quod habebat apad inclytus, largitatis suoe bcneficium nobis conferre
Zellehe nobis largitur; allerani vero partem, quoe desiderans, cogitnbat apud se qtiid necessitaii no-
filioesuoeet viro ipsius sorte ceciderat, ab utrisque strae utilius tribuerel atque vicinius : compeiiens
prelio dalo comparavimus; in cujus allodii posses- igitur alloriium quoddam vicinum nobis a frntribus
sione duas curles ibidem construximus. sancli Bertini possideri, conveniu fnclo ciun eis
19. Sciendum aiitem quoniam quxque ex hae vicissiludinem iiujus in confinio sui cis plcnain
parte Aschae inagris oblinemus, fereomnia a servis restituit, nobis aulem proedicium allodium ma-
ducis Goriefridi seu beneficio scu jure heredilario gnitudinis sex mansorum ob menioriam sui tra-
inhahitantibus parliculatim mercali sumus, quoruin didit.
omniuin ab eodem pio duce libeiiatem consequuli Duo carnales germani, condiiione liberi, apuri Ro-
sumus. Porro allodium in Cobbeghem in bosco et denburch caslellum Flandrioe simul indivisi comma-
in plano ab Arnulfo de Vilvord caro admodum nebanl, qui adhuc ambo a consonio conjugii immu-
pretio, centum vidclicet et quadraginla marcis nes perseverabant : uuo itaque ulerque succensi
eniinms, quod cooperante duce Godefrido in eccle- desiderio, de salule aniinaruni suarum inler se
sia nostra pactoslabili perpetunliter confirniaviiiius. *D sedulo conferebant , lerreua omnia eelernoriini
Proeterca domna Remundis de Alost, ejusque duo respeclu quani sint parva atque despicienda sibi
filii Balduinus el Ivamus apud Erenbodeghem Ioca invicem propunebant : poslremo soeculo seeculique
diioruin molendinorum nobis concesserunl, alque aclibus se renuntialuros unanimiier disponebant.
altare ejusdeni villoe, qnod sui proprii juris erat, Reliclo igitur solo patrio cum omnibus quoo habe-
nosirae ecclesiee obiuleruni. Porro nos de niaiiu bant.exules effecli, veram pairiam inquirunt, trans-
hicarum personaruni Dei donuni suscipere metui- ilisque nonnullis dilioribus ac vicinioribus cceno-
mus, arieoque ut ab episcopo poiins donationeni biis, nosiroe paupertalis consorlium adipisci malue-
hanc consequereniur solertcr instiiinius. Illis autein runi, rioinunique suam quam pariter inhabilaverant,
, juxta petitionem nostram ideui aliiire cpiscopo Cn- ciim uuivcrsa supelleclilisua, cuiii arnicnlis videlieet

VARIiE LECTIONES.
'" Steulierke? 1Tcellam S. A. prope
Brugas silam 2.
851 HUGONIS DE RIBODIMONTE 832
cl pecoribns, cum agris et posscssionibus tradiderunt ,A coram primalibus ac baronibus terrae al>iilrisque
tibi usque bodie curlini adauclis postea praediis, suscepimus. Super hoec ir.ulla cmoluincula iu proe-
possidemus. diis el argenlo Flanriria nobis ministravit. Praedia
Vrojiendjic etiam a comile Theoderico alque a quideni plurima propter disianliam ct inconvenien-
comilissa Clementia duo proedia, quae secunrium tiam locornm ibiriem vendidimus, prelium vero iu
linguoesuae consuetiidiiiem pecorias appellant, pretio emcndis aliis possessionibus vicinioribus uobis ulili-
granrii comparavimus, quorum donalionem sigillo ler expenriimus.
comitis mtinilain ac perpelua stabilitale firmaiam

VISIO DOMNI FULGENTII HUJUS LOCI ABBATIS PRIMl.

Fulgenlius prinius Afflegeniiensis abbas duo gra- 1B.nus Anselmus archiepiscopus quarla feri.i anle
bata ad coslum deferri videbni , quorum unum doniinicam ccenam dic (An. 1109, Apr. 21) illu-
archiepiscnpum Cnnluariensem, allerum Cluniacen- cescente migravit; sanctus vero senex llugo abbas
sein abbalem esse dicebatur. Unum ascenriebat dominica, ut supra diclum esi, peracla restirrectione
quarla feria unius hebdomadee; allerum similiter eadem feria, 8 scilicet diendvesperascenie(/lpr. 28),
allerius hebdoinadoe eadem feria. Quod paucis corne solulus.
traiiscursis diebus rei probavil eventus : nam doui-

ANNO DOMINIMCXXV

HUGO DE MBODIMONTE

NOTITIA

(Hul. lill. de la France, XI, 143)

Hugties deRibemont ne nous esl connu que par une excellente le.tire, adressee a G. d'AngerSj qui lui
avnil fail quelquesquestions touchant la natureel Porigiue de 1'Ame.Hugues, n'ayant designe celni a qui
il ecrit que par la premiere lettre de son nom, nous ne pouvons donner la dessus que des conjectttres. U
nous parait cependant tres-vraisemblnble qne par la leilre G. il faut eniendre Graphion d'Angers, qui
professait a Reims sous 1'episcopat de Rainaud de Martigne, archeveque de celtc ville. Cestce qtfon voit
par un acie rie ce prelal de l'au 1127 (MARTEN.anecd. l. i, p. 568), oii l'on trouve la souscriplion de
Graphion professeur : Signum magistri Graphionis Andegavensis, etc. Mais, quoi quil en soil de Ia personne
A qui llugues a adresse cette letire, c'est une piece lies-iinporlante, et qui fait honneur a fauteur. 11y
repond a plusieurs queslions. ires-subtiles et tres-embarrassaiiies, d'une maniere qui f:iil voir qu'il etait
habile philosophe et llieologien lies-eclaire. On y Irouve en abrcgd les differents sysiemes sur 1'origine
*i la nalure de 1'ame, et la doclrine de 1'EgIise lotichant Ie peche originel elairement etablie. II y fait
voir que l'aiue n'est pas une partie de la Divinite, comme qiielques-uns l'ont faiissement avance, puis-
qu'elle est sujetle au cliangcment et au peche; que c'est u.ne erreur de dire qu'elle est corporelle,
,puisqu'elle est espril; que c'est une aulre erreur de croire que les ames soient joinles a ries corps, pour
expierdes fautes qifelles ont commises dans une autre vic; puisque, selon l'Ap6tre, Jacob et Esau n'n-
vaient fait ni bien ni mal avanl de nailre. Grapliion lui avait demande d'ou venaient les ames rie chaque
parliculier. 11repond queles seniiments sont parlages, maisque 1'Ecriture ne nous apprend poinl expres-
sement si les ames des descendaiils d'Adain lirent leur origine de celle que Dieu crea dans le premier
liomme; ou s'il en crea dc nouvelles pour chaque homme. Sur qnoi il fait cetle question, par rnpporl au
peche originel : si les ames ne tirent point leur origine de celle d'Adam, et si elles sont sans peche Iors-
qu'eiles s'unissenl aux corps, comment contractent-elles Ie peche originel?car commeiit-pourraiL-on
tmpuler ce peche a la chair seule qtri| vienl d'Adam, et qui, elant sans raison, ne peui eire capable de
peche? Commenl celui, qui n'a point peche, peut-il etre puni pour ie peche d'autrui ? Mais nous savons,
tlil notreauleur, qu'apres qu'Adnrn eut peche, son corps eprouva les mouvements rie la concopiseeiice, ei
qifil contracla une penie au peche. Cesl pourquoi lorsque 1'ame esl uiiie a la chair qui a une penle vers
3e peche, elle ne la trouve poinl a la verite coupable de' peche, inais disposee a le conimetlre; l'ame y
consenl elie-memeen s'unissanl a la chair, elle lui donne la vie, elle l*aime, elle abandonne la raison, et
se livre d'abord lolalement aux sens; ajnsi, en se laissanl enlrainer a cetle penle qui porte au peche, elle
y consenl, ei cn y consenlanl, elle le contracte. Elle peche donc par sa volonte, non par necessile, ct
puisqu'elle peche, elle merite de souffrir la peine due au peche. Cesl donc avec justice qu'elle est damnee,
si 1'Eglise ne la secourt en la puriliant par le bapteme qui lui est necessaire, comine la foi nous 1'apprend.
U cite ensuiie f autoriie de saint Auguslin, pour prouver que le peche ne vient point de Dieu, que riiomme
me le connnei point par neccssite, mais par sa volouie-
 EPISTOLA AD 6. ANBECAYENSEM. 8*4
853
Ilugues repond aplusicurs aulres quesiions sur le meine il stijet de 1'origine de 1'anie, qui lui avaient eie
proposees par Graphion, ou qifil se proposa lui-meme;. cite encore saint Auguslin, dans les ecrits
qifil eiaii tres-verse. D. Marlenne l'a donnee au public dans
riuqiiel eeileseule letire inontre suffisammenlecrivain ecrire, de lumiere et
son Tre"sor d'anecdoies. II est facheux qu'un qui avait aulanl de lalent pour
d'exnctitude, ne nous ail pas lnisse d'autres productioiis de sa plume, ou qu'elles ne soient pas parvenues
jusqu'a nous.

EPISTOLA

AD G. ANDEGAVENSEM.

qusestioni, An anima primi nominis facta fuerit ex nihilo; et quo-

Respondet propositse
modo contrahalur peccatum
Ampl. Coll. I 481, ex ms. Clarimarisci.
(MAETEMS,

HuGORibodimoiitensis G. Andegavensi. A ab initio jam exislentes, vel a Domino niissee, vel

Queeslioui luee rescribere amor imperat, lmpe- sponlanea voluntale corporibus illabantur. Si ergo
rilia denegat; dilectio jul.el, negligenlia prohibet; animae, nisi ex traduce veniuni, el sine peccato
benevolcnlia suggcrit, difficullas negal: sed, qui suni, cum in corpora veniunt, unde origiuale pec-
vere diligit, toto affectu se lolum ei quem diligit catum incurrunl ? carni naniqiie soli ex Adam ve-
lotus impendit, difficultaieni pro amico spernit, nienlijCum sine ratione sii, quis ei peccaliiiii ini-
negligentiain abjicit, imperitiain noii preetendil. Quoe- putabit ? Qiiomodo autem qui peccatum non fe-
renii itnque libi non ui debeo, sed pro captu meo, cit, in debitam peccati alterius poeiiam incur-
resporideo. Quoeris a me utrurn atiinia primo homi- ril? Scimus aulem quia posiquam Adam peccavit,
ni tlata, de nihilo facla sit, an de praejacenii mate- corpus ejus moiuni concupisceniiie, et foniitem pec-
ria? Dicimus-aulem si cx inateria : vel corporea ? calicontraxit. Animailaque, cumuiiittircarni peccali
vel iiHorporea? Si ex corporca facta dicitur, vide- fomilem habenli, non eam peccalricem, sed ad pec-
tur quideni ex corpore posse fieri corpus, non au- caiidum habilem invenil; huie unita consenlit, bauc
tem ex corpore spirilus. Quoinodo enim ex corpo- viyifical, hanc diligit : unde et ralionein aliquando
rea maieria potest fieri raiionalis essenliee inlelle- poslponil, el corporeis sensibus piimo se lolam im»
clunlis viia ? Si vero dicis ex incorporea, quae est pendit. Dum autem fomiti peccaii corisentil, etcon-
illa ? Si rationalis erat illa materia , qtieni usum ra- senliendo conlrahil. Peccal itaque voluntale, iion
tiouis habebat? Si sine peccato erat, videlur qui- necessitale; sed quoe peccat, peccati pcenam jusie
dem non in aniniam esse lormatn, sed deformata, loleral : jusle ergo damnalur, nisi per ecclesiam ei
cum tolics aninia peccaluni incurrat. Si vero ra- subveniatur. Sed dicimns: Si peccat voluiilate, po-
tionalis erat, quomodo irrationale rationaiis animee test non peccare, polest sine peccato esse; non igilur
erit materia? Si autem vivebal, ulrum beata, vei nccessario-peccat, non ergo neccssaria est nostne
misera ? Si beaia, ibi qtiidem melius erat; hicenim redemplionis hoslia. Sed quorsum isia? siquidem
per animam plures incurrit molesiias : si vero nii- fides Ecclesiae altestatur, quia necessarius est Clni-
sera, quse niala praecesseranl merita ? Errant qui- stus; quia necessaria liaptismi gratiaj necessnria est
dem qui creriunlaniiiiaiii esse parlem- divinee sub- redemptio nostra. Quare nccessaria est et culpa? Si
slantiee, cum anima el mutabilis existat, et pecca- aulem necessaria, quomodo voluntaria ? sed omne
tum iucurrat, el pro peccalis Domino poenas luat. peccalum estex voluntale. Augusiinus quippe dicil:
Errant etiam qui animam dicunl esse corpus, cum Cerlus sum animam nulla Dei culpa, nulla Dei ne-
ipsa sil spiritus, non creaior, sed creatus. Erranl ,"*cessitate, vel sua, sed propria voluniate, in ctilpam
quoqne, qui animas pro malo vitae merito dicunl esse collapsam. Quid ergo? Atlende diligeniius quoe
in corpore pcenaliter infusas, cum nondum nalos jam preemisimus : Omnis namque anima invisibili-
Jacob et Esau nihil egisse boni, aut mali dicat 'A- bus nexibus unila carni peccali fomitem habenti,
consentit quiriem carni molum concupiscenliae con-
postolus. Si omnis peccai, quan-
Queeris etiam uivde singulorum singulae fiunt ani- trahenfi. Omnis ergo peccai,
mee? Respondemus : Adiversis diversa sentiuntur; lum ad actum, necessaria esl culpa : quare neces-
sed manifesto sanctae Scripturee diffinitum non le- saria et redemptio nostra; sic et quibusque fldelibus
necessariain esse
gimus, utrum ex anima prima, primo homini data, in hac vila vivenlibus pceiiitenliain
coeiejietrariucantur, an novae singulis increenlur an dicimus : necessariam quidem, non quia boni per
HZJ PONTIUS ABBAS CLUNI.VC. 8~,fl
graiiam rcparati, adjultice gratia, sine peccnto esse A i dicit: Mirum, si ullus sensus humanus comprehen-
possinl, sed quia fomes peccali et lex membrorum dil, quonam modo tsnquam lucerna de lucerna ac-
ad agouem in hac vita semper j-elinquilur. Unde .ccndatur, et sinc detrimenlo allerius alter igr.is
semper cadimus, semperque a Domino debilam exislal, sic anima de aninia parenlis fial in prole,
iiosiram dimitti petimus; semperergo.dum vivinuts, vel traducaiur in prole, utruni incoiporeum semen
necessarioveniam rogamus,quia,quanluntad aclum, animaestia qtiadam occulta et invisibili via seorsum
necessario peecamus. ex patre in nialrem llnal, cum fil coneeplus in fe-
Queeris etiam : Si de nihilo qnotidie novac fiunt niina; aut, quod esl incredibilius, in femine cor-
aniinae, quomodo vcrum quod scriptum est : Qui poris lalent. Ctim aulem fluunl ifrila sine ullis
vivit in eeternum, creavil omnia simul? Dicinms conccplis semina, uirum semen animoe non simul
ff.item, quia vere simul omnia facta sunl; lunc enim, exenl, an stimma celerilaie, aique alomo lemporis
vel in aclu proprio, vti in materia, facla sunl sin- unrie exierat recurrat, an pereal; el si perit, quo-
gula. Animoe ergo quee modo, ut quidam voliint, de modo ipsa, ctijus semcii moriale est, iinmortalis cst
niiiilo fiunt novoe, per consimiiiludiiiem ibi quoque anima; an immortalilalem tunc accipit quanio
sunl faclee. Piima enim anima ad iinagineni et simi- , formatur, ul vivat. Itein, si origo animae iateni,
liiudinem Dei facta esl; hoec vcro natura in singulis dum lamen redempiio clareat, perictilum non esi.
auiinabus ipsa est. Qiiacris quoqtie si anima non ex Neque in Christum credimus, ul nascamur, sed ut
traduce propagalur, qunndo corpori infunditur, renascamur, quomodocunque nnti fuerimus. Ilem,
ulruin quandosemen e.nittetur:an emissmn,quaudo eisi utrum anima ex traduce descendai, vel non,
concipilurian conccplum.quaiido formalur?Legiiiius qiienindiiiodum explicari possil ignorem, illuil la-
quidein in Moyse : t Qui percusserit nuilierem praa- men crerio quod el hinc divinoriim eloquiorum
gnaiilem, ei illa aboriieril; si formatus fueril, reddnt clarissinia aucioriias essei,si honio iri sine dispeutlio
aiiimam pro aniina ; si fornialus non fueril, mnlcletur promissoe salutis ignorare non posset. Iiem, Media-
pecunia(Exod. xxi). t Perlieecigitur volumus inlelligi loris aniinain nullum ex Adam traxisse dubitare fas
prius formalo corpori nunquain aniinain infundi : non esi. Si enim nulla propagatur ex altera, ubi
qnia prius convenil doinuin pnrparari, et sic babita- omiies leneiitur propagatoe carne peccali, quaulo
torem ingredi. In Adam quippe prius formaluiu esi ininus credendum est ex propagine peccaii eis ani-
corpus, deindc spirilus insiifllatus. Sed forsilan se- inam Chrisii venire potuisse, cujus caro venit cx
cundum spontaneum inouiiii formalo jam corporc, Yirgine, non libidine concepla, sed fide? Si aulem
incipit anima vigere, quoc quiela tnoiu ibi el anlea f( peccalo priinae aniinee peccatricis, ideo caeterae
potuit inesse. Quomodo enim concreseere et coagu- tencnlur obnoxioe, quia ex illa sunl propagala?,
jari.eladformam usqueprovehi poluil, si prius inaui- profecto illa quam sibi Unigeiiilus coaptavil, aut
malum fueril? Qui autem animnm ex pnrcnie cuni peccaluin inde 11011traxit, aut onimno inde non
seminecarnis infuiidi asserunt; si auiiuam ex aiiimn trncin est. Neque enim non potuit animam sibi ira-
corporeo seiuine tralmnl, quid aliud animam, quam here sine peccalo, qui solvit nostrapeccala, aut qui
corpus esse convincunl? Si aulem ex incorporea novam creavit animatn ei carni quam sine parenle
incorpoream irahunl, quid dicunl? an pars ex anima fecii, ex terra non poluit novain creare carni, quam
infiinriilur qnoe concrescat in animam quoe forme- sine viro sumpsit ex femina.
lur? sed exiendi atque concrescere, et. in partes Ista dileciioni tu.-e scribere volui, qui libi nihi!
dividi, nec animee quidem convenit, sed corpori. omirino negare poiui. Si ex his ergo dubilarc inci-
Quod si patris anima se lotam in filium transferal, pins, a snpienlibus dubilala requiras. Si qua vero
ut et in filio sine sui deliimento animam facial: meliora, Deo volenle, super his invenire poteris,
quid esl aliud dicere, quam non mulias aniinas, sed ainoris riebito mibi quoque rescribere non graveris.
unani omnium animaiii esse? Auguslinus quidem Yale, charissime.

ANNODOMINI MCXXV

PONTIUS ABBAS CLUNIACENSIS

NOTITIA

(GaHioC/iristiana nov. edit. IV, 1134)

Poniius de Mergueil, filius Petri Merguliensis co- lunt, S. Pontii monacbus, ex Biblioih. Clun., <•«;,
iuitis, prior quondam S. Marlialis, vel, ut alii vo- 1310, seu allerius ecclesim monachus, quam Clutiia
 S37 NOTITIA. 838
ieensis ex Chronico S. Berlini, tom. 111Aiiecdot., A } quod vidensvinum, infra «aera missarinn solemnia
col. 60S (queequidem inler S£ f.zn pugnanl), suc- Cluuiaci libalum, ex communi vino csse, admonue-
i essor tandem B. Hugonis electus 1109, vn Idus ril amiiam suam domiiiam Jiidilh Arvernensem
Maii, benediclionem percepit a Guidone Yiennensi comiiissam, quoe dedit centum aureos ad emendam
archiepiscopo. Sane hoc ipso anno, qui primus vineam, el pro hac eleemosyna venerabilis abbas
alicubi dicitur orriinationis Ponlii, Hugo de Lizinia- domnus Ponlius eidem comitissoe pro filio ejus Wil-
co, ipsius consobrinus, de quadain ecciesia ei se lelmo Arvernorum comite et ipsius conjnge, necnon
munificum praebuit; (l)Paselutlis.que II pnpa eidem pro filiis Willelmi comitis Roberto et Willchno et
privilegia confirmavii anno pontificaius decimo, filia Judilh anniversarium in Cfuniaco jugiler per-
ind. II. Insequenli Petrus Sanlonensis episcopus solvendum promisil. Ad Pontium exstal epistqla
abbatiam S. Stephaiii , quam Ranulfus decessor XXXIIPaschalis II, de non porrigenda coiiiniunione
sancto Hugoni lradidcral, eidem Pontio cor.firma- intincla, seu qua pr^cipit ila sumendam Eucha-
vit. liem Amelius episcopus Tolosanus, fiernardus .risliam, ul corpus et sanguis seorsim sumaniur,
Alo vicecomes (Biterrensis) , Pelrus Raymond , exceptis infirmis el infantibus ; unde probatur liinc
-frnler dicli episcopietAdela uxor Pelri Raymond, .commiinionem sub ulraque specie luisse in usu, ac
soror Pontii abbatis Cluniac, ei resliiuunl eodem B [ perseverasse eliam pro infanlibus. Est el alia ejus-
anno ccclesiam S. Columbee cuni suis annexis et dem sumnii pontificis episloIaMvnquaPonlio abbaii
appendicibus , ex tabnl. Moissiacensi (2). Eoriem pontificalia concedil ornanientn. Ejus autem succes-
Amelio consenticnte, cum Raimundo praeposilo et sor Gclasius papa II, cui ex ltnlia fugienli Pontius
canonicis S. Stephani, Ponlius abbas Cluniacensis abbas iriginla equos liberalissime derieral,. quique
et Ansquitintis Moissiacensis ecclesiam S. Marioe vicissim Cliiiiiacense monasteriuin insigni priviiegio
de la Dalbade dono recipiunt a Geraldo xenodochii donaverat, pie morilur in eodein coenobio ac sene-
S. Mariee Deauralae preeceptore , ex labulis B. lilur, ibidemque ipsius loco Calixltis II ponlifex ac-
Maiiae Deauralae. An. 1116 Henricus imperalor clamaiur , qui Pontio et siiccessoribus abbalibus
nvisit legalos ad Paschalem II, quorum prinius.erat concessit, ut cardinalis Roniani ofltcio ubique fungi
Poniius, qui papee consanguineus dicebatur ; hac posscl, eidemque Pontio inriulsit, ut onine gentis
autem legalione optime prudenlerque functus esi, .nioiiacborum, pneler excommunicalos, iti suum va-
uti et multis aliis negoiiis pro pace procuranda in lerel nionasierium admittere, ac insuper ecclesias
Ecclesia. Una praesertim ex his legationibus disertis monaslerii , omnesque possessipnes confirniayii.
verbis expriinilur in charta Guidonis episcopi Ge- Data est bulla viii Kal. Martii, indict. xm, anno
liennensis, Poulio abbali antico noslro, inquil, ec- C * 1120, pontific. secundo. Alteram babes ejusdem
clesiam de Condominio cum omnibus appendiiiis pro pnpoead eumdem abbatem. dalam 1122, in Buliario
anima sua el animnbns anteccssorum suorum lar- Cluniacensi.Neque vero proetermittendum est Hilde-
gienlis an. 1119, elc, f praesenle quoque Willelmo berliimCenomanenseniepiscopunieidem Pontio Yiiam
Caialcun. episeopo, qui cum prsedicio abbale pro S. Hugonis ipsius decessoris nuiicupasse, ipsique
pace regni et sacerdotii ad dominum imperalorem Willelmuni Peiragoncensem antistitem anno 1121
Heiiricum proficiscebalur, > elc. Ponlius iste diciiur ecclesianjS. Theodoride Rocaboucort tradidisse (5).
ab Orderico Yilali, Hisi. lib. xti, f consulis Mergu- . Caelerum pluribus narral illius gesta Pelrus Ye-
liensis filius, regum et imperalorum consanguinilale Jierabilis, lib. n MiracuL, capp. 12 et .13, ex quo
proximus, Paschalis papee (II) filiolus, cnjus imperio sequenlia describit Spondanus in Aniialibus : Ilu-
inler Cluniacenses educatus esl, a puerilia docilis, • gone falis funclo, cum in ejus sedem a Cluniaceii-
affabilis, in virtuiibiis stabilis ; statura ejus erat sibus elecius fuissel Potilius, per aliquot annos saiis
mediocris, facies candida. > Concinit Joannes Ipe- modeste cum suis religiosis conversalus esl; inse-
rius in Chronico S. Berlini, l. III Anecdot. col. quenii tempore monasterium labefaclare, a.c variis
605: f Quidam.inquit, jiivenisPonlius nobilis genere perturbationibus frairum aninios n se, paulatira
el alterius ecclesiae monachus ad episcopalum fuerat avertere ccepit ; quapropter cum.per decennium
electus, sed, reclanianlibus aliioris consilii viris , circiter dissensio perdurassei, Romam Pontius ad
papa substituit alium episcopum, et hunc Poiilium Calixlum profeclus est, ibique abbaliali oflicio
venerabili Hugoni Cluniac. abbali commendavit renuntiavitiabnuente papa, mense circiter Aprili
attente. > Porro ipsius mores, religio, et peritia anni 1122 (&), poslqtiam sedisset annis xm), et mox
litlerarum coeteris dolibus consimites ernnl: quibiis Jerosolyniam mansurus se recepit ; posiea vero
preesidiis niunilus, tnodesle quidem, sed forlitcrsui mulata menle.in Gallias reversus, arniis Cluniacuni
monaslerii privilegia defendit in celeberriiua synodo invasit, monachos dire vexavit et expulit, vasa
Remensi an. 1119, mense Octobri, cujus orationem aurea, argenlea, villas et dominia abbatioe velut
in hanc rem habitam coram concilio refert iriem barbarico more deproedaius, igne, ferro, rapinis et
Ordericus libro laudato. Id quoque tum ejns religio- coedibusin i'eligiosum locum impune dcseevit. Quod
nem, tum generis nobilitaiem luculenter probat, scandalum audiens Honorius papa, misit Peirum
(1) Yide Bibliot. Sebus., pag. U0 et 443. (5) Tom. H novse Gall. Clirist. col. 486, instr.
(2) Ibid. png. 441, (4) Yide Clironicon Albeiici ad hunc an. 1122.
 S3y PONTll ABBATiS CLUNIAC! S4ft
cardinalem , qui cum Hunibaldo Liigdunensi ar- r- A Cluniacensi habetur epistola Henorii papae ad
cliicpiscopo aiialheinale percussil Poiilium et eos is Petrum abbatem, dnla xiu Kal. Nov., ind. 3, aii»
qui ipsi adhaerebanl. Deinde Romam ad subeundum ii 1126, ponlificatus secundo, ex qua conslat Poniium
controversiae judicium cilaiur Ponlius, ul sese >e adhuc supersliiem fuisse. Hisloriam Ponlii concludo
purgaret, sed lala senlenlia idem ut invasor acc verbis Chronici Yosiensis (5) : « Jussu apostolici
sacrilegus ab omni ecclesiastica digniiate deposiius is fraler comitis de Melgoir sine audienlia captus, in
csl. Exslant ea de re plttres Ilonorii papae ad Pelrunin lurre, quafcdicitur ad Septem salas, usque ad obi-
abbatem 'et ad monachos Cluniacenses episLoloe; ; lum, videlicet v Kal. Jan., in cuslodia lenius est:
qiiarum in altera sic loquilur : i Ponlius siquidem n sepullus vero fuit quasi pauper, imo captivus apud
B. Benedicti preeceplionibus inimicus et monastici :i S. Andream, qui oplime per quatuordecim annos
ordinis malleus,qui Cluniacenseni nbbatiamin manuu Cluniacense monasterium rexerat olim. >Hoccautem
procdecessoris nostri felic:s incinoiioe papee Calixtiii verba ex aliis sic interpretari libet: sine audienlia,
sine spe recuperationis refulaverni, et se perpetuoo idcirco sciliccl non fuit auriitus, quod recusasset
Jerosolymis victurum volo aslrinxerat, conlra vo- absolvi ab exconinmnicalione ; contendens se a
ltiniaiem Dei ct noslrani Cluniacense monasteriumn neinine posse. excommunicari, quae responsio in-
superha obstinalione et pr;esumpiioiie sacrilegaa B sauienlis visa est'; in custodia tentus est: ita eliam
occupavil. > Hincaltera ad ipsos Cluniacenses mo- Joaunes lperius lom. 111.Anecdot., col. 660, quasi
nachos scripta vetat, ne ad Poiitium olim abbatemii pauper. llonorius II papa scribens ad Petrum abb.
sinc Pelri tuiic abbalis licentia converlantur. Ha- Cluniac. episi. 1, de Poniio slc loquitiir: t Qui
beniuratitem Actadepositionis elexcoinniuiiicalioniss quamvis de malis Cluniaco illalis saepe commonitus,
ejusdem Ponlii in codice Celsiniaccnsi, ex quo ipsai pcenitentiam agere noluerit, nos lamen pro reve-.
entta noster D. Claudius Esliennol inseruit tom. IV{ renlia hujus monaslerii cujus monachus fuil, eum
Fragmenlorum Itislor., fol. 31. honeslesepeliri fecimus.» Revera primum sepultus
Denique, vix elapso mense ab islo inforlunio,, iuit apud S. Andream , sed posiea Cluniacum
iliem poslrcmum obiit Romee anno 1125, iv Kal. translatus est, ubi visilur ejus sepulcrum in majori
Jan, ex notis adBibliotli.Cluniac, Ktilendariosanclii ecclesia prope S. Martini oratorium, liominem ex-
Leonorii Bellimontis, et ex Necrologio abbatiai S. bibens pedibus ligatis, quia excommunicalus in-
Egidii, qnod habetur in bibliotheca Fralr. Prae- tcriit, et manu ac pede aniputatis. Exstat ipsius
dicatorum Chamberiaci, non iv ldus, uli iegiiur ini Yila in biblioth. Cluniac. pag. 551. Yide etiam
Chronico Cluniac. Francisci de Rivo. Alibi lameni observationes Hugonis Menardi in Mariyrologium
dies obitus ejus nolatur 28 Decembris, el amius> Beiiedictinuin ad diein 29 Decemb., pag. 429.
1126: qui quidem magis convenit; nam in Bullarioi
(5; Bibliolh. Labb t. II, pag. 501.

PONTII ABBATIS STATUTA.

(BALUZ.Miscetl. ed. Luc. II, 183.)

In noniinesancleeeiindividnocTiinilalis. Noverini defuncloruin commemoraiio siatim seculura esi, re-

omues fratreset filii sancii Cluniacensis ccenobii, ctumque nobis videlur ul prius noslrorum specialis
praesenles el fuiuri, quiaegofralerPoniius peccalor, recordaiio pio iiiter nos agatur afleclu, sicque posl-
abbas indigne vocaius, perpendens qualiler benius moduin el pro noslris et pro omnibus fldelibus de-
Odilo sancto dictante Spiritu omnium fidelium rie- functis universalis intercessio subsequamr. Hac elinnt
funclorum generalem statuerit memoriam, qualiicr- D de causa ut iirieui omnes saneli et elecli Dei, quorum
que pius anlccessor nosler doninus Hugo abbas fesiiviias praevenitur et honoralur, islo fraterme
fratrum suo lempore defuncloruni per aliquot pietatis ofiicio divinee majestati eorumdein fratrum
annos celebraverit anniversarium, primo anno animas sua sancta inierveniione commendaFe di-
noslroe ordinalionis comniuni decrevi consilio et in gncnlur. Hane igitur memoriam lali tenore praecipi-
capilulo Cluniacensi coram omnibus per proesenlein mus observari ut non solum Cluniaci, veruiu eliam
paginam coufirmavi ut cunctorum fralriim alque in cunctis abbaliis nostris, prioratibus, atque cellis,
sororum congregaiionis noslroe ab ipsius loci funda- nunc et quandiu Cluniacense ccenobium in sancia
tione defunctorum deinceps in vigilia Sanctorum religione pereliterit, annuatim in eodem die solemne
Omniuin universalis iiiciiioria solemniier recolalur. officiumctiin missa secundum loeoruni fnalrumque
Quod idcirco maxime in vigilia Sanciorum Omnium convenieniianj devote peragatur, fralresque omites
consliluimus, quia ilia generaliscunclorum fidelium juxta ordinem suum, piout Deus unicuiquc graiiam
£41 PILECEPTIONES PLS. M2
dederit, missas psahnosque fralrilms suis defunclis A . ctionem per omnia loea noslra fieri mandamus, tit
hilariter persolvapt, quatenus per ignoraniiam vel scilicel abbales vcl priores seu decani diligenter
negligenliam defunclis per ariniim fralribus redrii- provideant qualiter pro singulis fraliibusquos secum
lum non fuerit, iolum ad laudem Dei recompense- in locis suis habuerint tribus paupcribus refectio se-
lur. Quod ut devotius complere saiagant, adjunximns cundum temporis et Ioci opporluniiaieni exhibeatur.
huic misericordioe parentes ^et consanguineos deftm- Cujus misericorriiae consiiluiio non illis gravis videa-
ctos oninium fralruin noslrorum, oranles ul Deus tur, quam Chrislus Jesus, qtii seipsum pro nostra
omnipoteiis horum et caeterorum bonorum congrega- dedit saltite, boc a nobis quasi proprium exigit, ut
tionis nosiroe participes eos facial. Prima vero pro si etmi placabilem habere volumtis, in pauperibus et
fralribus oralio dicatur : Deus veniw largilor; se- egenis illum reftciamus. Locus etiam nosler semper
cunda pro sororibus : Quwsumus, Domine; lerlia Deo miserante bonis sanctorum Palrum in.siilutioni-
pro parenlibiis : Inclina, Domine. Quando autem bus crevil in melius. Ipsi denique fraires et ad spi-
vigilia acciderit die Dominica, fiat hoec defunciorum lituale et ad lemporale ofiicium prompiiores erimt
fratruin celebrilas praecedenti Sabbato 'sive feiia B atqtie devoiiores, cum recogilaverint tantam sibi
sexia. Ad cujus eiiam insiiiuiionis beneficium di- misericordiam annuatim quasi ex debilo persol-
gnuin forc duximus ut sicut divince majestali pro vendam. Unde et magna erit chawias si abbates vel
defunctorum requie pia reproesentabitur inlercessio, priores atque decani sub bac generali memoria nli-
iia eliam vivis tam ad corporum quam animarum quam die illo fratribus suis specialem exhibiieiint
snltitem fraLerna impendatur misericordia. Siatui- i'efectionenj, quatinus diligemibus Deum omnia co-
liius igitiir tit ego per me quoad vixero noslrique operanlur in bontim. Agalur igiiur diei hiijtis memo-
pei' soecula successorcs die illo, vigilia scilieet om- ria, sicut diximus, in psalmis, missis, orationihus,
niiini sancloiiini, generalem conventui Cluniacensi et eleenlosynis; ul Deo animente, ciinciisque inter-
in omnibiis refectiorierii de noslro adminislremus, cedenlibus sanctis, et vivi ad beatum fiiiem pervc-
dieqtie subsequcnii, fesiivilate videlicet sauclorum nire et defuncli oelernis gaudiis perfrui mcreanliir,
omirium, pro iiiioqiioque fralrum qui Cluniacensi mibique peccal&ri in hac injuiicla obedieiilia virlus
lunc preescntes fuerini, Ires pauperes pane et carne detur ei gratia, nobisque in omnibus in magni jurii 1
refieianius: Quotl si festivitas sexta acciderit feria, 'C cii die inter sanclos defunctos misericordia conce-
fiat ipsa pauperuin rcfeclio rie pane el carne Sabbaio datur. Amen.
sequeiiii vel Doniiuica. Quo.m iiideni patiperum refe-

PONTII ABBATIS PRTECEPTIONES PIJE.

(BALUZ.,Miscell. III, 63.1.

lia beati Maltheei post obilum ipsius, faciat in dio

Concessid quam Pontius abbas Clnniacensis fecit anniversarii ejus.
Bernardo archiepiscopo Tolelano. . <
Noium sit universae congregationi bujiis venera- Alia concessio facla Eskiio arcltiepiscqpo Lundensi.
bilis coenobii, lam proesentiiim quam futuroruni, Noverint universi quod toius conventus hujus
praeiepisse domniim Pontium hujiis monaslerii reve- Ecclesiae concessit illuslri viro domno Esquilo Luu-
rendum abbalem de domno Bernardo Tolelano ar- densi archiepiscopo, quoe csl lotius Dacioe meiropoT
chiepiscopo, ulposl obitum ipsius iricenarius missa- lis, post obilum cjus-laulunidcin pcr omnia beneri-
rtim ill-ia frairibus studiosepersolvatur,i-esonantibiis ciorum quanluni persolviiur uni ex fraiiibus Clunia-
signis, eum offtcio pleno et missa generali. Refcclio- censibus, lam in Cluniaco quam in omnibus lotis
nem vero qiiam fecit decanus de Galliniaco in vigi- ejus. Fuit er.im luijtis loci magnus amatcr.

'
PATUOL. CLXVI. 27
8i5 PONTIUS ABBAS CLUNIAC 844

HUGONIS MONACHI CLUNIACENSIS

EPISTOLA

AD DOMNllMPONTIUM ABBATEMCLUNIACENSEM
is fiOt

Nonnulla de S. Hugone ipsoquc Ponlio abbale ; quomodo cardinalis factus, el quam devote
cineres BB. aposlolorum Petri el Pauli, tempore S. Majoii abbatis Cluniacum delatos, re-
vcrcrelur.
(Bibtioth. Cluniac. p. 557.)

Palri sereiiissimo Cluniacensi abbali POSTIOdo- lt descendisli. Ubi pro itia illa nobili consueiudine,
«uiiio suo servus HIIGO. quibusque bona praedieans, istum de quo saucltis
Dtitn tuam, Palcr, excellenliam pcnso, injussus preedixerai, juveneni invetiisti, invenliinj vocasli,
coram te loqui non audeo. Sed quoninm memoraiiria vocaium eduxisli. Ipsum in Cluniaco nionachuni
quoedam dc niagno Ilugone sancto procccssorc luo nomine Landricuni pliuimis aunis vidimus bonis
tacila viJeo, si lua jubcat me fart dignalio, paitca pollcntem moribus. Sic, Pater benignissime, sicpree-
de plurimis, parva de niaximis, brevi expedio. lsla cessor tuus abbas Hugo sanctissimus, quein pluri-
qtiidem diffusos scriptores illos iniror omisisse, qui mum dilexisii, imo quem diligis, sic inter alias
deco lanla volumina conscripsere. Quae rcfero proe- virtuies suas eliam prophelia claruisse probalur :
senlibus notissima sunt, sed poslerorum memoiioe, sic in sui dissoiutione corporis, poniifici revelatus,
ut jubes, mandaia sunt. Beaius Hugo ad Francige- supercoelesiium concivis esse dignoscitur. Sed niea
nas. cos visitaturus, olim exiverat. Yeuieng auiem modo sileatparvitas, tua magis, ista quam alta sinl,
Belvacense 'lerriioriiim, intravit Gornacum super perpendat charitas. De bac enim altiiudine loqui
Aronam fluvium. Ibi eum Alberlus vir illuslris hono- ego lam infimus tiniere debui. Anno denique Yerbi
itfice suscepit. Uxor viri nomine Ermengarriis, et de Yirgine nali 1118 defuncto papa Pascbali, qui
ipsa lanlo hospiti reverentcr occurril. Quam sancius Romanoe sedis apicem x et vm annis, et eo amplius
ut vidit, prophetieo afllalus spiritu drxil : t Domina, gubernavit, assumpttis est eleclione Caiholica, et
tu gravida es, filium paries.qui, sicul Deo placuerit, consecralus esl Gelasius papa, vir nppr.ime erudiuis,
nionachus erit. t Audiens mulier quae de se anie eleemosynis largus, consilio provirius. Hic Hen-
non noveral, mirabaiur. Prajsentes audila signanies rico IV Romanoruin imperalore conira Ecclesiam
cracula, laelabaiilur. J?ostmodum juxla servi Dei soevienie, declitians ad niare descendii, navigio
verbum, gravida illa peperit (ilium. Crevil puei', et Gallias expetivil, libique primum cursore a Pisis
nrmalorum depulaius oflicio, militiam adeplus, ut id emisso, suum procnunliari fecit adventum. Te enim,
Iiominum geilus male consuevit, perniciosus evasil. Cluniaci seilicet abbatem, in partibus Galliarum
lnterea sanclus, plenus dierum pariler et virtutuni, babet ponlifex Roinamis proprium et specialem
tliem in Domiiio clausit cxlreiiium. Eral tunc in filium. Huic apnd Sanclum JJgidium occunisii, huic
Italia apud i.Papiam decus pontificutn Godefredus et multo comitatui suo equitaluras et alia quam
Ainbianensis episcopus, doctrina praeclarus, sancli- maxima eleganlissime minislrasii. Hunc pro mans
laie perspicuus. Dum ilaque beaius Hugo preesenti moleslia infirinaium, in tuse solo nativitalis, quod
viia defungilur, aiierna donatur, vidil episcopus ad /> paler tiius Petrus potens et nobilis comes Mergti-
procerieiidum convenlus eximios praeparari cuni liensis juii apostolorum Petri et Pauli conlradidit,
lumiiiaribtis, et caeteris queo in processione soleni- el imie accepit, lu papam officiosissime confovisti.
niler solenl exhiberi. Episcopo inquircnli quis esset, Qui denuo convalescens, eLCluhiacum stumi perve-
quem lantae iriumplius gloriae exspeclnrel, respon- nire desiderans, Lugdunum Gallioe pertransiit; Ma-
sum esl quia ad deducendum dominum Hugouem lisconam descenriil,ubi, gravissima aegiiiudine con-
Cluniacensem abliaiem, illa sanctorunV devotio fe- feclus, se Cluniacum perferri iiistautissime pnecepit.
slivaprocederei. Quod cum episcopus adinirnns sociis Quo deportaius, summaque reverenlia stisceptus,
i-evelarei, tempusque quo id videral adnoiarei in coniplelo episcopaius suianno i el diebus IV, in medio
Galliis reversus, eodem invenii lempore in Cluninco fralrunt circumstantibus episcopis cardinalibus in
sanctum migrasse, quo sibi fueral monstrauini propria domo, proprius pastor hi pace Cluniaco
Ar-
Papiee. Poslquam vero sanclus decessil, lu fclieiter quievil. Posiliunc reverendus Wido, Yiennensis
electus, el in ofiicium lanli Pairis digne siibrogntus, chiepiscopus, ab Ecclesia catholica esl in Cluoiaco
Domino ducenie, ad stipradiclas Frnncioe panes eleclus, sicque in papam Calixl. ordinalus. Hic
845 DONATIONES PIJS CLUNACENSIBUS SUB PONTIO FACT^E. ,/S46
tcrrenoe nobilimiis celsiludine praecellit, sed ccele- A preesumil indignitas. Nosli,Pater, quia papa Corne-
sliuni niiere charisinaluui ptilcliritts elucescit. Hic lius marlyr gloriosus Pelri el Pauli ossa c!e Cata-
secundo Ciiiniaeum rcdiit, ibique festuin Dominicoe ctttnbis levaia, Pauli via Hosliensi, Petri in Vaticano
Circuincisionis el Apparitionis devote peregit. C.ui sagaciter posuit. Eorum vero cineres sludiose con-
riuin inlor caclern soepiusngcrel de vila et miraculis grtio recondens vasculo in nionasterio Sancli Pauli
B. Isugonis, non qiiorumlibel chartulas stipcr his pro- iradnlil venernndos. Hoc autcm monasterium se-
fusius exnratas nttendil, sed pcrsonas aullienlieas quentibus annis comnfssuiii est saucto OJdoni, tuo
in inedio Cluiii.icensis capituli praeseiilalas, rie praedecessori, ubi per eum aliquandiu Cluhiacensis
sancio quicvirieraul el audiernnl validius alteslatns, vigor ordinis radiavit. Tandem sediiiosis urbe lur-
grainnlci' accepit. Episcopis vcro el cardinnlibus baia motibus, quos illa civilas iiifausto usu creber-
pariier asseniieniibus ad lntidem et gloriam Domini riuie pnliitir; malis urgeniibus monachi discerientes
iioslri Jesu Glnisli natalein tnnti confessoris lot vas illud aposloiiconini cinerum sacra seciiiupiguora
et liiniis viriuiibus approbaii festinum fieri papa de- detuleruiit, sieque Cluniacum propere pervenefuni.
crevit. Die auteni Epiphaniae Domiui processil pnpa Diebus vero sancli Mnjoli monasleriuni Cluniaeens.
soleumiter cnronntus, copioso ponlificum et cnr- venerabilis Hugo Biluricensis archiepiseoptis dedi-
diiialium choro constipatns. Iluic Romana proesens cavit, vasque praedictiun aposlolicorum cinerum in
inilitia more suo famulabaiur. Hunc quam multi B columna sub principali ara digne recondidiU Cunt
Biirguiiiliie noliiles sequebanlur. Hunc celeberrimo vero dieb., Pater, luis;, novo mirabili opere con-
npparaiu suscepii obvius sncer Cluniacens. fralrum struclo monasterio, illud aiiliquum deslrui, et
coiivenius, qitem cxnlial humiliias, dilatat chnritas, claustra dilalari mandasti, lu preediciam aram im-
disciplinn eruriil, discretio munil. Eadeni die com- moiam provide reservasii, et pro ea veieris, cnput
inmii suorum assensu assirienlium largitus est felix monasterii diviuo usus consilio manere fecisti. lbi
pnpn Calixius Clunincensi Ecclesiee speciali et pro- enim, expertis sane credinius, oi'ationis gratia et
priou siiie ut abbas Cluniacens. semper et ubique lacrymarum uberlas commode reperitur. lbi corre-
Romnni fungntur officiocardinalis, manuque propria clionepia peccaiorum i-arcina depoiiiiur. Ibi cinercs
ipse le papa aniiulo vesiivil : ut sic manifestum ap- aposiolici, lltesaurus, Pater, iiieeslimabilis, frequeiilt
pareal cunclis, quin tccuiii et Itta Cluniacus solius reverentia visitanlur. Quos quia saepius orando re-
papae Romani proprie propria censelur, quae sub quiris, le precor, licel trepidus, sed tua rnisericor-
alierius jure poniilicis, seti cujuslibet potestatis, dia roboralus, ut ante sacrosanclos cineres illos
providciile Doinino nec fuit aliquando, nec erit iii aposlolicos mei aliqtiando memoraii digneris, qui
fuiuro. Discessurus papa in crasiinum, intrans Clu- tuorutn misereri noii desinis. Sanclum quoque con-
nincense capitulum, humilitate sua laudabili fratrum fessorem beotuni Hiigonem, dum prece supplici soepa
se oriitioiiiiius commenriavii, quos et beneriictionibus commemoras, ut et matri illi, quam cu.m tribiiij
conlirmavit, el preedicli confessoris memoria re- ftliis deFrancia lecum adduxistij iiiairein in Marci-
censita recessit. Ista me dixisse sufficiat, luaque niaco, filios ejus in Cluniaeo pie suscepisti, sub-
milii gratia veninui iribual. Sed ne tuam, precor, venire dignelur, obiineas precor. Et quia mullum
paieriiiiatem offendnt duui quiddnm rogare le mea locutus sum, condones obsecro.

DONATIONES PLE

CLUNIACENSIBUS FACT^ SUB REGIMINE PONTH ABBATIS.

I. bona; opinionis longc laleqne dilalalur, hotiorarc,

Pelrtts Burgcnsis cpiscopus Cluniaco concedil el con- juvare, alque diligere proposui. Dono itaque vohis
firmat ecclesiamde Carandigna. et Ecclesiee vestrae Cluniacensi, et concedo el con-
(MARTEN.Anecdot. 1, 246, ex chariario Cluniac. D firino ecclesinm de Carandigna cum oiimibus perii-
Colberi.) nenliis suis, quani quondam Aldefonsus, bonoe me-
Revereiidissinio sanciae Cluiiiacensis ecclesia; con- moriae imperntor, pro remedio aniniae suee el paren-
veniui. PE., Dei gralia Ecciesiee Biirgcnsis episcoptis, iuiii suorum vobis ci Eeclesiae vcstroeconlulil.
salutem, et siitcerum in Christo amorem. II.
Qtiam sil pium et juslum, ac fidei Christianae Epislola Balduini comitis Flandrensis ad Poritium
consenlaneum, viros religiosos honorare, juvnre abbatem Cluniacensem. — Confinnat ei abbaiitmi
alque diligere, quanimiique sit mahim atque ncfa- Suncd Berlini
(MARTEN. ibia. p. t>~i.j
rium, nniniaruni saluii contrarium, illos infestare,
moleslare, eisq-oe jura sua auferre,' prudcntiam Domno P. rcverenrio saiicioeCIuniacensis Ecc!esi:e
vestraii! noricrediinus ignorare. Hnc igittir consirie- abbaii, BALDIHNJUS Flandrensis conies et CLESIENTIA
ratione solfciius ccclesiam vestram, cujus ordo comiiissa, ocieruam in Chrislofeiiciiaiem.
847 PONTIUS ABBAS CLUNLAC. 8-13
Cupicnles ea qnoe ad religionem pcriincnt firma .ft. capilulo veslro interfui, et iriipsum cumbis qui me-
perinanere, ncvidelicet beneinchoata callidus hostis cum aderanl, landavi el confirmavi, salvis jtisliliis
valeal pessundare, serenitati veslroe notum facimus, et debilis consuetudinibus nosiris. Nunc quoque per
concessionem illam, quam de ecclesia Snncti Bertii.i proesentis privilegii paginam proefatani Alta-pe-
dominus meus Robertus comes adhuc vivens, me trensem ecciesiam vobis vestrisque suecessoriluis
quoque aniiuenleproedecessori veslro domno Ilugoni cum omnibus nppenditiis suis laudainus, concedi-
pioe meiiiorioenbbali -concessil, scriptoque firniavii, mus, ei confirmamus, salvis ul preediximus justiiiis
KIIIJCeliam pro remcdio aiiimarum noslrarum, lam et debitis consueltidinibus nostris. Sane si queclibet
me,quani filium meumjam libentervobis vestrisque persona potens vel impolens hujus noslri privilegii
successoribiis iteralo concedere, ratamque per oin- paginnm scieus, contra eanrtemere venire lcnlavc-
nia, omni occasione seposita, fore. Porro ut hocc ril, donec saiisfaciione congrua cmendaverit, aliena
conccssio noslra firma pcrmaneat in conspeclu prin- a corpore el sangtiine Domini fiat, et in exlremo
cipum, cuni corumdem assensu eam firmaviinus, cxamine dislricioe ullioni snbjaccnl; conservanlibus
aiquesigilli noslriinipressione subtcrsignaii fecimus. hiec, pax el traiiquillilns. Ainen.
S. Lamberli abbalis, S. Gallerii thesaurarii, S. Rni- IV.
nerii notarii, S. Bernnrdi capellani, S. Alardi, Charla Amelii episcopi Tolosani, ae ecclesia Sanctce
S. Rotgetii caslcllani insulani, S. Gallerii castellani Columbw.
Gurtriacensis, S. Raigeri dapiferi, S. Willelmi dapi- (Ibid.)
feri, S. Ulrici pincernae, S. Widonis. Ego AMELIUS,Dei gralia Tolosanus episcopus.
Acluni anno Doinini 1112, iuvilla Yprensi, pririie Recognoscenles ecclesiam Sanctaa CoIumbiE, qtu»
Idus Aprilis. in Tolosano siia est tcrritorio Clienorbensi juxia
III. fluvium Herz , juris esse S. Pelri Clunincensis cce-
Charta Guillelmi Bisunlincnsis archicpiscopi de Alta- nobii, in nianii domni PONTIIabbalis ipsam eccle-
Pelra. siam Sanciee Columboe cum ccclcsiis ari eam perii-
(Bibl. Cluniac, p. 577.) nenlibus Cluniaco resiilui, salva justiiia Tolosanae
GUILLELMUS, Dei gralia sanctee Bisuntinensis Ec- Eeclesite. lloc auicm feci pro niulla nniltumque
clesine archicpiscopus, venerabili Palri domuo PON- cbara dileciione, quoc inier nostros mnjores et Clu-
TIOCluniacensi abbati, cjusque successoiibus regu- liiacenses Palres ab olitsi usqtie nunc conservaiur,
lariicrsubslitueiidis in perpeiuum. ct pro sincera vereque germana amicilia, quani
Pasioralis oflicii osl tiL evellat et destrual, tit cum pracdicto abbaie specinliier habeo et habere
disperdal ei dissipet, ul sedificel el plantet. Quia semper curabo : el ul parliceps esse merear Clu-
crgo ad hoc iios prariecil poptrio suo omiiipolens niacensis fralernilalis in cunctis benefactis eorum.
Dcus, ul vitieam Doniini Sabbaotli disciplinis regu- ln quo bono omnes legiiimos successores meos, qui
Jaribus excolamus, ut vitia cvellere, superflua de- hoc factum et hanc cliartam laudaverunt, participes
slruere, virluiumque planlaria ins.erere siudeamus; esse volo el oro. IIoc faeiuni laudnverunt canonici
dutn hoc viribus noslris sine coadjuioribus adim- noslri Tolosanoe sedis, Arnaurius Willelmus arclri-
plere tion possumus, oporlel nos agricolas perilos presbyter ctim cteteris. Vicecomes quoque Bernar-
virlulum viros undccunque conducere, qui usque dus Atlon ipsam ccclesiam cum perlinenliis suis
ad vesperum viriliier laboranles ad ubera nostrae reddidit, cl novam inde donalionem fecit Cluniaco
consolaiioiiis gub umbraculo diviuoe proleciionis in inanu noslra, el in manu preedicii abbaiis, qnan-
confugiani, et nobiscuin labores inanuum suarum lum ad ipsiim pertinere poicral: concedens ul qui-
nianducanies, aeteriioebealiludinis dcnarium sibi et cunque feudalium suorum de bonis preedicioeeccie-
nobis adquiranl. El quoniam Cluniacensis Ecclesia sioeSancloe Colunibae aliquid possidebal, se voleule
proe caeteris Galliarum Ecclesiis hujusmodi spirila- restituerel. Sed et frater meus Peirus Reimundus,
lis agriculturoe perilissimos agricolas, et mulio plures r. et uxor cjtis Adila, quae soror cral proedicti abbalis,
haberecognoscilur; venerabilis fralris riostri Wnl- quidquid de bonis ccclesioe babebant, graiis resii-
cherii Gigig. piioris petitionibus annucn- lucrunt: siinulque et filium siiuiu puerum, Willcl-
tcs, Alta-Pelrciisem ccclesiam rcligione quondam mum nomine, in Cluniaco fulurum inoiiachuin dona-
nioiiasiica destituiam, tibi Deo dilectc Cbiiiiaecnsis verunt.
abbas, sauciissinioque ejusdem loci conventui derii- Signum Amelii Tolosani episcopi, qui ecclesiam
iuus, concessimus ad inbabilandani, ct in rcligiouc Sancioe Columbae cum pertinenliis suis Ciun. redo-
monastici ordinis Deo auclofe vigilaniius informan- nnvil, el Iaudavit, el cbartani islam inde fir-
dam. ActumBisuntii in ccclesia S. Joannis, laudaute mavil. »
PoiitioAlia-Pelrensipiiore.domnoSlepliaiioejusdeni Signum Raimundi Ausciorum archiepiscopi, qui
Ecclesioecanonico et Bisuntino cantore, domno Mai- ad uiramque doiiationeni, episcopi scilicet aiqtie
nerio decano. domno Bcrnardo magisiro, doinno viceconiiiis proescns fuil.
Manasse archidia?ono, Siephano ihesaurario, Bur- S. Arnarrii Raimundi proeposiii.
chardo et Ilugone arcliidinconis, ct aliis nuiliis. S: Arnaldi Willelmi arclripresbytert.
Poslea Cluuiaci w Idus Augusii per meinelipsuni in S.Jsarni Frigdilensis prioris.
 819 DONATIONES-P\M CLUNIACENSIBUS SUB PONTIO FACT^. 850
S. Willelmi capellani. A fecissct; seri facla poslinodum i-lraclalione, CIu-
S. Bern. Altoii. vicecomilis. niacensis Ecclesia eam irraiionabililer, etiam proe-
S. Bern. de Villamorii. sumpluose invasisset: preefnlus siquidem Odoinus
Porro alii quamplures monacbi, el clerici, et ibjdem lunc proesens hoc omnimodis denegavil,
milites, exslilcrunl tesles. eiiam se nunqunm Ecclesia Mediani Monasterii inde
Aclum apnd Snnctam Eulnliam prope Carcasso- donationem fecisse, productis liberalibus leslibus
neiii in manu domni Ponlii Cluniacensis abbatis, jurareproposuit. Prior auiem usus prudeniiori cou-
anno ab 'ncarnatioiie Domini 1110, sub domno silio, abbatcm suum, ut res exigebat, super hoc
Paseliali secundo, regnanle Ludovico, rege Fran- consulturus, tisque ad proximam synodum inducias
coruni. petiit, quas cum prolixitate ilineris.^tum remolione
Alberius Tlieutunicus rogalus scripsit. abbalis, usque ad lerliam synodum, ingrtieiite rei
V. diflicultate prolraxit. Tandem igitur in medio loiius
Charta Riquini provisoris Tullensium, de Frondonensi synodalis c^nvenlus, protulit charlam felicis proede-
cetla. ccssoris noslri pioe mcmorioe Pibonis sigillo insigni-
In nornine sanctoeelindividuoe Trinilalis, Patris, tam, in qua conlinebalur, quod per manum pree-
et Filii, et Spiritus saiicli, RIQUINUS,Dei gralia ^ dicti poniificis domntis Odoinus de cella Frondo-
provisor Tiillcnsium , PONTIOabbali Cluniacensi, nensi, etiam omnibtis appendiliis suis, sanclo Pclro
ejusque successoribus regulariter promovendis iu Cluniacensi liberaliler donationem fecisset, el eliani
perpeluum. abbas Cluiiiacensis jam fere per xxx annos sub sua
Aposlolicaedignitalis stiblimilas lantopropensiori dispositione quicte possedisset. Super boc el ipse
studio a cunclis csl fidelibus incessanter honoranda, Odoinus uliimo se conslanler intulil, el liaec ita se
quanlo conslat evidentius quoniam eorum meritis habere, adhibilis sex liberalibus teslibus jurcjurando
et doctrina, ut sol et luna sancta refulgel Ecclesia, probavil. Tam evidenli ralione, lam probabili di-
quae fiindata super pelra hoereiicoe pravilalis irrila- scussione abbas Mediani monasierii, vana spe fru-
mcnin respuit, iicc recipit.blatidimcnta. Cum igilur slralus, recessil. Prior vero Cluniacensis, quod noslri
omnibus, quos Rex coelestis. regni, et glorioe suee erat oflicii super hoc fieri poslulavit. Banno ergo
consorles iustiiuil, piee dcvolionis sil adbibendum Dei et nostro, nuctoritnie eiinm poniificali saiici-
studium; iusiauiiiis tanicn ei praecordialis desiderii mus, et interdicimus, ne aliquis deinceps Ecclesioe
licet vigilanier impenriere famulalum, cui Deus Cluniacensi pro cella Frodonensi calumniam moveal:
Ecclesioe sanguine suo redemptae specialiter consti- aiioquin maleriictipneni exlremae dislriclionis in
luit principaium, qui posl Deum cuslos grcgis et u anima sua inveniat, nec habeat pariem in sorle
pnstor exsiat ovitun, janitor cceli, et princeps apo- elccloruni Dci, nisi digne salisfaciens resipiscat. Tibi
6lolorum. Deniqfie beati Pelri nomine el tilulo autem et omnibus luis iit suo sanclo servitio con-
tiiu^iphaliter insignila, sub procrogaliva religionis cerint divina miseratio perseverantiam propositi
fulget iiicomparabiliter sancla Cluniacensis Eccle- salutaris : delqtie Dominus faciem veslram ut ada-
sia : qtioeclausis el depressis oculis carnalibus, fer- Hianlem et silicem, ut ctim magna libertaie possiiis
vore spirituali docet inhianter contemplari cce- objurgare doinum exasperantem. Ad excludendam
lesiia, qnee snmmi Patrisfamilias, ut vere dicam, iiaque omnem imposierum controversiam, fieri de-
universnlis doinus esl, et curia in qua Deo sacra crevimus htijtis descripiiouis pnginam, quam sigillo
lauduin rcsullant pra-conin. Ab hnc siquidem felici nostro legilime confirmantes, signis el teslimonio
lurmn, e.t inexpugnnbili exercitu, Jerusnlem superna noslrorum fidclium tradiriimus robornndnm.
Egmina sibi assumit purpurea, quae super ihronos Signuni Riquini cpiscopi.
judicanliuni ordiniim residendo gcslnnt florenlia S. Theomari abbatis S. Mansueli.
seria. Eelix saiis etbeala devotio tam celeberrimse S. Vindrici abbalis.
congregalionis, et Eeclesioeobsequiis, el cultui fide- i) S. Apri.
liler inservire. Cujus ego licel indignus beneficii, et S. Slephani primicerii.
orationuni exseeulor el parliceps cupiens existere, S. Berengarii decani.
hanc pro modulo meo necessariis ampliare sumpli- S. Hugonis archiri,
bus, et quse in noslra diiecesi possidebant lenore S. Golberli arcbid. ct cantoris,
canonico proposui stabilire. Ad perpeluam iiaqtte S. Odoini.
monaslerii lui pacem, Ponli in Chrislo dilectissime S. Theoderici de S. Hilario.
fili, manifestamiis poslerorum noliiiee delerniinalio- S. Theorierici rie Calvo-inonte.
nem causoeFrondoni celloenoslris lemporibus defl- S. Eqtiini de Bnrbani-villa.
nilae. Abbas deniipie Mediani Monasterii Bertricus S. Girardi dc Blanleriis.
noKiine in generali synodo nosiram ccnsuram S. Adelini de Girancort.
adiens queiimoniani movit super Wicardo priore S. Galteri de Cnlvo-monte.
Froiidoneusis cclloe, asserens quoniam Odoinus vir S. Galieri et Theoderici fratris ejus de Yin- .
illusiris sancto Petro Mediani monaslerii coram ncort. .
liberis lesiibiis de cella illa donum et invesliturani Acla sunl lioec Tulli in synodo generali, in sna-
P"J1 PETRI LEONIS ET GREGORH S. R. E. LEGAT. EPISTOL/E. 852
jori Ecclesia S. proiomariyris Stephani, anno ab t [ S. Theodori de Rocaboucorl, consilio clericorum
Incarnalione Doniini llll.orriinntionis vero noslrse Pctragorieae sedis, Willelmf sciiicet de Nnuclart,
inriiclione iv, epacla ix, concurrenie vi, imperanie Arnaurii, Willehni, lterii de Sauzet, el aliorum
Ilenrico IV, regnnnle Doinino noslro Jesu Christo plurimorum qtii nobisciim inlererant, dantibus pa-
feliciler. Amen. riter et concerienlibiis canonicis ejusricm ecclesiiH,
VI. Ilerio. videlicel, Gnrdra, et Helyn de Sauzet, Pe-
Willclmus Pelragoric. episcopus dal Clttniaco et tro Iterio, Geraldo Ferrono, atque Petro Hugone
Pontio abbati ecdesiam S. Theodori de Rocabou-
cort. aliisque quam pluribus; laurianie eiiam atque con-
chrisl. nov. flrmante domno Girardo Engolismensi episcopo,
(Galt. II, 486,)
el sanctte Roinnnre ccciesiae Icgalo, procseiitibiis
AYillelmus, Dei gralia Petragoricensis episcopus, Willel-
venerabili abbati Cluniacensis monasterii riomino clericis Engolismensis ecclesioe Ricardo,el
et successoribus subsliluen- 1110fralrc sno ejusdem legnti nepolibus, Eudrarrio
PONTIO, ejus regiilariier
riis iu perpetuum. vero capellano, alque Theaumo ejus nolario. Ct
autem donum islud absque allerius cnlumnia cer-
Sapienlium aucloriiate provisum est temporum
suortim gesla siyli oflicio perpeiuare, ne posterila- ium babealur, el raltim perdiiret, hanc carlam
lis menioria oblilerari fulurorum inlercapedine sigilli noslri munimento eonsigno, et proediclu,m
abbatem Cluniacensem invesiio; sub eorumdem
qtieat. Notum ilaque lam proesenlibus quam absenti-
bus proesenlis scriplurae apicibus fieri volo, quod ego clericorum nostrorum leslimonio : monatiiorum vero
ex officii nosiri nccessitate erga omues dioecesis Pontii prioris rie Berbezil, Geraltli Roberti prioris de
noslree ecclcsias curam gerens, et in eis religionis Moiite-Berulfi, Arnaudi prioris de Rocenac. Faclum
esl autem hoc donum anno ab Iiicarnatione Domini
jura conservari desiderans, dono et in perpeiuum
habeiulnm concedo, Deo ct sancio Pelro aposiolo- 1121,Calixto papa in sede aposlolica praesidenie,
rum principi, domno quoque Ponlio abbali supra- atque in Francia Ludovico rege regnmite, ubique
dicti monaslerii el successoribus suts, eccksiam Domino Jesu Chrislo imperante. Amen.

ANNO DOMINIMCXXV

PETRUS LEONIS
ET

GREGORIUS

;S. R. E. LEGATI

PETRI LEONIS ET GREGORII

EPISTOLJ;

Anqtiss. Gollect. 1, 687 el 697, ex. ms. S. Yedasli)

(MA.tvrfeNE,
f.
EpktolaPelri Leonis (\) presbyleri,el GregoriiS.An- C
geli diaconi, cardinalium, ad Angelrannum epi-
scopnm \Ambianensem. — Ut curel S. Vedaslo
Altrebalensi restitui allare de Campaniolis.
(Anno 1125.)
P. Leonis! presbyler el G. S. Angeli diaconus, se-
dis apostolicoe cardinales el legati, venerabili fratr'
A. Ambianensium episcopo salulem.
Charissimtis fraler noster abbas Sancti Vedasti
plurimum nobis conqueslus est, quod Wido miles
quoddam altare de Campaniolis de jure Sancti Ye-
(lo.sliin poleslalem Mosteriolensis monasterii trans-
lulerit, ouod omnino ralioni et auclorilati sanclo-
lum repugnal ; proplerea fraiernitatituoe mandamtis,
aique preecipimus, ut irietn aliare in proadicii S.
Vedasli monasterii jus el poteslalem restiitti fa,-
cias».
II.
Episiola Pelri Leonis presbylen el Gregorii sancti
Angeli diaconi, cardincdium, adA. Aquicinctensem
abbatem. — De hospilibus a relicta Balduini eccle-
sice bealw Mariw concessis.
(Circa 1150.)
P. Leonis nresbyier et G. Sancli Angeli diaconus.
sedis Aposiolicaecardinates etlegati.venerabili frairi
A. Aquiungensi abbati, salutem et dilectionem.
Actionem negotiijiiier bealae Mariaecanonic*s ct

(I) Postmodum Anacleti suiiipapse,qtii de papalu cum Iimoccntio H conlcndjt.

855 JOANNES MICIIAELENSiS. — NOTLTIA. 851
abbatem sancli Yedasli, quod nobfe lna significavit A sidendi fuecini ad.uidi.eaii, (lonalk' illi uiiiil yalohit.
fraieniii.is, peilegimus; el sectinriiim ipsius scripii Iient si poluerit oslendere quori prior donnlio Benti
qucm nri nos misisli lenorem, hoc nobis vidclur. Si Vednsti monasierio noii coiidilionaiilci', sedabsolule
ablms sancii Ycdasii probnre poiuerit, qnoil prius- facla fiicril, secunda virium ifriril habebii.. Iiem si
qunni reiicia Baldiiini hospiles illos ecclcsiae (2) fiuidus lerree in qua hospiles nianonl, Beati Vedasti
Beaia» Mnriic ^iledeiit, per judicium scnbinorunt esi, non poterunl iiclem hospites sine assensu nbba-
civitnlis eidein mnlieri et filiis ejus praeilicli bospites lis in alteram transferri ecclesiam.
sint nrijiidicnii, et Beato Veriasto cum qtiicte pos-
(2) Hoc est ecclesioe cailiedrali quoe BeataeMari e cst sacra. /

ANNODOJIISI MCXXVIII

JOANNES MrCHAELENSIS

NOTITIA

(Hist. litt.de la France, XI, 07)

Tout cequefon snii de Jean Micliaelensis, c'esi qifil assisia, au mois de jnnvier M28, a un"concile tenit
h Tioycs, rians lcquel il remplit tes foneiions de sccrelniie. Effectiveiiienl iui-menie seinhle rinsinuer dnns
le prologue sur la Regle des Templiers qifon lui aliribue. Aubert Le Mire, qui a donne au publicceite
Regle pour ln premiere fois dnus sn Clironique <ie1'ordrc rie Ciieaux, sur un manuscril de l'abbaye de
Sainl-Viclor de Paris, preiend qt>e saint Bernarri cn esl 1'aiiteur. En quoi il a elc suivi de tous ceux qni
ont eu riepuis occasion de parler ries chevaliers du Temple et de leur regle. lhefien (Disq, Mon. tr. ix,
disq. IX, p. 80), apres Slellarlius, remaique que ceile Regle ieur a eie rionnee par saint Bernard, mais
dnns iin siyle ues-diflererit de eelui de ce sainl docleur: et qtfon pourrnit dire qifila voiilu se metlre a la
poriee de ces bons clievaliers, si son discours adresse aux meiues chcvnliers ifeinil aussi eioijiient que les
auires ouvrages dti sainl alibe. Mnnrique, a l'nn U28, cite denx lexies pour prouver que la Regle en qnes-
lion esl 1'ouvrnge de.snint Bernarri; mais D. Mahillon fail voir dans. I'averiissement qif.il a mis alalfiie
d'un ecril rie ce sninl (Op. S. Bern. l. 1, p. 571), De laude novw militix, ad mililes Templi, qne Ies rienx
icxtcs ifonl rien de favorabie a ce seritiment, qu'nu contrntre ils lc reiiversent absolumenl. 11pnrall (1)
pnr lc premier, que le concile de Troyes ayant cliarge saint Bernnrd de composer nne reglc ponr les cbe-
valiers du Teniple, le saint s'cn riechnrgea sur Jean Michaelensis. Cest niusi que Pexpl qiie D. Mnbillou;
ete'es'. effeciivenieiil.soii verilable sens. On riispuiern, si l'on veut,-siir le icrnie rie scriba, on souticnrira
qiteJean Michneleusis ifa eie que eopisle on secrclaire, ninis du moins csi-il certnin, qifil n'esi point
fnit niention dnns le lexte qne snirit Bernnrd ait eompose aiieiine regle pouries Templiers. Qiinnl a ceux
qni pounaient preiendre que Je;in Micltaelensis ne se rionno que la qunlile rie secrelaire, el non d'auleur,
nous les prions rie nous dire si la ronction quele concilc de Troyes avail proposee asaint Bernard ifetail
qtic ciile rie scribe ou de seereiaire : or, Jean Micltaelensis tcnioignc qtf il a renipli la fonciion donl pi)
avait voulii clmrger ce saiiilabbe, H qui lui elail du.e, citi creditutfi 'ac debilttm Itoc erat.. 1}a donc coinpose
liii-nieine la Rcgle, el n'a pas eie un simple copisle. II fnut iienninoins avouer qifil y a dnns. Ic prcltiier
lcxte uue c-ertaiiie obscurite, qui a pti donneroccnsion a Le Mire, Manrique el nuires, de se iromocr; mnis
un peu d'attenlioti leur etil faileviter cette ineprise.
Pourccqui est du second passage, il porlc.bicn q-uc le concile de Troyes ordonnn qu on oressernit nne
Regle pour les Tcmpliers, mnis 1'nuteiir de In Regle n'y est designe ni"de loin, ni de p.rcs. Monsjeur tiit
Villefore, ihms la Vie de snint Bwnnrd (Lib. n, p. 124, 125), dit que t^e projel de donuer une regle a ces
clicvaliers pnrul vaste el merveilleux a tous les prelnts assembles; ei quc, poui fiirc honnciir aux leilres
du pnpe Hoiio.riusel tlu pntriarche ile Jerusalem, ils inviiereni Bernnrd a conipostr )a Regleque ces chevn-
licrs (loiiiaiidnienl;-mnis il ne jngea pas a propos, ajoule monsieur rie Villefore, rie se chnrger de ce soin,
el elie fui raile pnr un autre. Guillnunie de Tyr (I. xu, c. 7), et Jncques de Vilri (I. i, c. 65) font menlioii
de la Regle donnee nnx cbe^aliers du Temple rians le concile rie Troyes, Si saini Beninrd en avail ete l'au-
leur, ces deux bisioriens aurnienl-ils manqiie rie le dire? Cependaiu ils gardent un prolond silence sur
lauieur. Un liiannscrii rie la biblioiheqne Coilonienne porteque cetie regle a ete dressee elecrite par Jean
Mtcliaelensis, par orrire du con. ilo el de saint Berunrd. D'ailleurs Alberic, moine de Cileaux, dil qifon
rionnn a ces chevaliers ln Regle de snint Augus in; a.ussi ie Monasiicon Anqlicantim les place-l-il. sous
I ordre rie Siiiiii-Augusiin. II serail assez surprenniii qifun inoine rie Cilenux, lei qifAIberic, qui demeurait
dans 1'abbaye de 'Iwiisi-Fonlaiiies, peu eloignee de Clairvuux, cul ignore que saiul Bcruaril avail composo
cette Regle, s'i3 eu eiit reelleineni eie 1'atiieur. .
Mais ce qui demontre sans replique que la reglc ries Templiers ne pcul elre 1'ouvrage rie saint Beniard,
c cst la difference qu'il y a enlre le slyle rie cetle Regle el cehii du snim abbe de Clairvaux. La Reale es.t
(I) t Saneantem prorsus, licet nostri riictaminis fereiilibus, ego Joanncs Michnelensis praesentis
aiiclorilaiein permaximus niimerus religiosorum paginoe,jussti concilii -ac venerabilis abbalis Clarir-.
Palium qm in illo concilio riivinn arimoniiione con- vallensis, cui crcditum ac debilum hoc eral, humilis.
venerunl, comineudnt; tioii inmen debeinus silenler scriba esse riiviiia gratia niertii. »
transire, quibus videnlibus el veras seiilenlias pro-
833 JOANNIS MICIUELENSIS 83«
rcmplie de lermes barbn.res, el de la plus basse latiniie; on n'y voit rien dc.cellc elevntinn d'esprif, de
«•eile noblesse de style, de ce gnut pour la pioie, tle cette onction, qui regneiit dnns lous les ecrits de saint
Bernard, et caraclerisent ses veiilables proriiiciions. Nous ne nous arrelerons pas davantage a eomballre
iiii senliment q.ui se deiruii par liii-meme ; el il suiTurie jeier les yeux sur 1'ouvrage en quesiion pour se
convaincre qu'il ifest poinl de sainl Bernard. 11est bien vrai qne le conciie dc Troyes, pour enlrer dans
!es vties dti pape Honorius II el du patriarche de Jcrusnlem, voulaiil dresser tine Regle pour les Teinpliers,
jela les yenx sur saint Bernard cornme eianlplus capable que lout autre de le bien faire.^ Mais le saini abbe
s'en dechargea sur Jean Micbaelensis qui la dressa pendant le concile meine, puisqifelle y fut lue et
npprouvee, comme 1'assurc 1'auleur. Mais il ya eu depuis plusieurs aririitions. Elle.consislc en soixanle el
doiize chapilres, autant qif il y en a dans )n Regle de saint Benoii, rionl 1'auieur a emprunle plusieurs
clioses. Le but de cetle Regle esl d'allier la vie monastique avec la professiou des armes. 11y esl defendu
rie recevoir des enfants, de crainleqifil ne vinssenl dans la suile a se repenlir de leurs cngagemenis; les
oheyaliers du Temple 11'elaieni encore en l'nn 1128 qtfnu iiotnbre de ncuf, dont six se preseniereiil att
concile de Troyes, ayanl a leur tete Hugues ries Payens leur premier grand.mnitre : il esl a presumer,
qifils emporlercnt avec eux en Palestine, oii ils reloiirnerent 1'nnnee suivante, la Regle qifoii leur avail
riressee. Elle a ele publiee rians differenls reeueils. Andre Favin l'n donnee rians son Thealre dlwnneur et
de chevaterie (lib. iv , p. 10; i, 1059), iir.prime a Paris, chez Roherl Fotiet en 1620, in-4». L'eriiteur lnt-
nibiie a sainl Bemard, quoique de son propre aveu, elle ne se trouve point pnrmi ses eeuvres. Elle a eie
jinprimee dans le Necrologe de 1'ordre^le Ciieaux, avec iine lettre de Baudoiiin, roi de Jerusnlem, par
laquelle ce prinee prie snint Bernarri de dqniier une Regle aux chevaliers du Temple :.da'ns le Fascicutus
sanclorum ordinis Cisierciensis dc Chrysostonie Henriquez, dansle dixieme volume des conciles des Peres
Lnbbe et Cossart, elc.
M. Le Boeuf (Diss. sur fltist. de Paris, t. II, p. 119) parlant des compositeurs de chant ecclesiastique
dsns Ie xue siecle, cite un cerlain Michalus forl vaiite pnr le docleur Alain, comme aynnt corrige les
erreurs commises dans cet art:
Mttsica Iwlalur Michalo doctore, suosque
Corrigh errores lali dictanle magislro.
Y nurail-il de la lemerite a conjecturer que ce Michaltis pourrait etrc le m6ine que nolre Jcan Miehaelessis.
Du reste, ce musicieii nous esl absolumenl inconnu.

JOANNIS MIGHAELENSIS

REGUXA TEMPLARIORUM.

(LABBEConcil. X, 923.)

CONCILIUM TRECENSE«

ln auo Tornplariis mililibus, anno suas institutlonis nono, una cum Regula assignatus esl
habilus albus,anno Domini 1128, lempore Honorii papee II.

MONITUM.
(MABILL. Annal. Bened. 1. LXXV,n. 28.)
Matiliaeus, ex prioreS. Martini a Campis crealus ab Honorio cardinalis et episcopus Albanensis, sub
Cnem anni superioris ctim legati poiestate in Galliam missus, ineunte hoc anno Trecis conciliuin habuit

(2) Acla concilii, lemptis et locimi enarrans Ty-. A eorum fralres inferiores, qui dicunlnr servienies :
rius, lib. XII, cap. ~, ista scribit : « Concilio in quorum res adeo crevitin imraensum, ut hodie
Francia apud Trecas habiio, ctii inierfueriinl domi- trecenios plus minusvc in conventu hnbeant equiles,
nus Ucmensis, el dominus Senonensis archiepiscopi, albis chlainydibus indutos, exceplis aliis frairibus,
cum suffrngnncis suis, Albatiensis quoque episcopus, quorum pene iiiuiiilus est numerus. Possessiones
aposlolicae sedis legatus, ahbaies quoque Cistercien-' autem lam uitra quam citra mare adeo dicuniur
sis el C.larevallensis, cum aliis pluribus, instiluta habere, ul jam non sit in orbe Chrisliano provincia,
est eis regula et hahitus assignatus, albus videlicet, quae praediclis fralribus bonorum suorum portioneni
tle niftiidaio domini Honorii papae, el doniini Sle- iion conlulerit, et regiis optilentiis pares hodie di-
phani Hlerosolymilani patriarchae. Cumque jam cantur habere copias. Qui,quoniam juxla Teniplum
annis noveni in co fuisseut proposito, non nisi no- Domini, ut praediximus, in palatio regio mansionem
vem ernnt : ex tunc coepit eorum numerus augeri, babenl, fralres mililiae Templi dicuntur. Qui curn
c!, posscssiones mulliplicabanlur. Postmodum vero diu iii honeslo se conservassenl proposilo, profes-
lemporc riomini tiiigenii papae, ut diciiur, cruces de sioui suae salis prudenier saLisfacienles, neglecta
paniio rubeo, ut jnler caetcros essent notabiliores, htiiirilitale, quae omnium virlulum cuslos csse dr-
inanlcllis suis cceperunl assuere, lam cquiles quam gnosciiur, el in imo sponte sedens non habet und'e
 857 REGULA TEMPLAMORUM. 858
cni Rainaldus Rcmorum, et Henricus Senonnm cum suis suffragnnets interfuere, multique abbaies, in
primis Slephanus Cisierciensis et Bernarrius Clnraevallensis. Tempus habili concilii discimus ex prologo
Regulae milimm Templi, quae in illo concilio approbala fuil, nimirum i» solemnilate S. Hilant, anno 1128
ab incaritato Filio Dei, ab inchoatione prwdiclm miliiiw nono, qunea magislro Ilngone dePagams sumpsit
cxordium. Iliiric prologum scripsit, etPalrum sentenlias Joannes Michaelensis jutsu conctlti ac venerabilts
abbatis Clarwvallensis, cui credhum ac debhum hoc erat, nempe ul scriba concilii esset. Idem auctor sin-
gnlos episcopos el abbntes commenioral qui concilio adfuere. Abhates hi siint: abbas Vezehacensts, scihcet
Raynalrius, qui non mullo post faclus est Lugduncnsis archiepiscopus ac sanctw Romunw Ecctesim legatus;
abbas Cislerciensis, scilicet Stephanus : abbas Poutiniacensis Hugo, abbas Triumfonlhtm Rogenus, cui
Guido anno sequenti successit; abbas S. Dionisii de Rcmis, abbas S. Slepltani de Dwtone, abbas Molts-
mensis Guido. Nec defuit supra nominalus abbas Bernardus Clarwvallcnsis, cujus sentenliam prwscrtpli
libera voce collaudabant. Hune ad concilium repelilis liileris invitaveral Matlhaeus, excusanlem qtiod
smvientis acutw febris exusla ardoribus el exliausta sudoribus non valerel sttfficere spirttui promplo caro
inftrnta (BERN.ep. xxi); sed tandem jnbenti Icgato parendum fuit. Praeler episcopos et abbales eidein
etiam concilio inlerfucre Albericus Remensis et magistor Fulgcrius; et ex laieis comes Theobaldus,
comesque Nivernensis, el Anilrcas rie Baudimcnlo; denique Hugo miliiiae mngisler cum ahquot e suis
discipulis, qui moriiim el observaniinm insliluli sui Pntribtis exposuit. Placuit itaqtie concilio nt eorum
Regula a Patribus examinata et npprobata, scripio commendaretur. Quod a Joanne Michaelensi scriba
concilii facluni est. Hsec Reguln fere tola ex verbis Regulae S. Bcnedicli conlexta est, conslatque lotidem
capiiulis, scilicel septuaginia duobtis. Ejus aucior a plerisque crediiur S. Bernardus; al sufhcii ei tnbuere
librum De laude novw milhiw, ud milhes Templi, qui Hugoni magislro iusciiplus cst.
casum patialur, domino pntriarchae Hierosolymitano, les; sed et ecclesiis Dei, eis decimas ct primitias
aquoet orriinis inslitiitionem el prima benclicia A siibtrahenles, et eariim inriebile turbando posses-
Euscepcrant, se subirnxeruiit, oberiientiam ei, qiiam siones, facli suiil valde molesli. i
e-oriun praedecessores cidem exhibuerantj.denegau-

REGULA

PAHPERCM CMMLIWDM CHRISH

TEMPLIQUE SALOMONICI.

PROLOGUS.

Omnibus in primis sermo noster dirigilur, qni- Bene igitur nobiscum agitur, quibus Donuiius et
cumque proprins voluntntes sequi contemmml, et salvator nosier Jesus Christus amicos suos a cititaie
gummo ac vero rcgi miliiare nnimi puritnte cupiunt, s"anciain conlinuum Franc:a» et Burgunriiae direxit,
nt obediemiae armaluram pra;claram assumere, in- qui pro noslra saluie veraeque firiei propagntioni
leniissima cura implendo praeoptenl, et perscve- non cessant aniinas suns hostiam Deo placenleui
rando impleant. Hortamur iiaque, qui usque nunc offerre. Nos ergo ciim omni graiulatione ac fraterna
mililiam saecularem, in qua Chrislus non fuitcausa, 1B pielale, precibusqiie magislri Hugoiiis, in quo prne-
sed solo huinano favore amplexaii eslis, quatenus dicla militia sumpsit exordium, cum Spiritu sanctq
boriim unitati, quos Dominus ex massa perdiiionis intimante, ex diversis Ullramonlanae provinciae
elegit, et ad defensionem sanctae Ecclesiae gratuita mansionibus in solemniiaiesancti Hilarii anno 1128,
pietale composuil, vos sociandos perenniler fesline- ab incarnalo Dei Filio, ab inchoalione praedicliEmi-
lis. Ante omnia aulem, qiiicunque es, o Christi liiiae nono ad Trecas, Deo duce, in unum convenien-
iniics, lam sanctam conversalionem eligens, te circa les, modtiin et observanliam equestris ordinis per
professionem tuamoportet piiram adhibere diligeii- singula capitula ex ore ipsius magisfri Hugonis au-
liam, ac firmam perseverantiam; quae a Deo lam dire meruimus, ac juxta notitiam exiguitalis nosira;
digna, sancta et subliiuis esse dignoscilur, ut si scienliae, quod nobis videbalur absiirdum, omneque
ptire et perseveranler observelur, inler miliianles, quod in praesenli concilio nequivit esse nobis me-
qul pro Chrisloanimas suas derierunt, sorlem oiiii- morabiliter relalum ac computatum, non leviinic,
nere mereberis. In ipsa namque relloruit jam et sed consulle, providentiaa et discretioni venerabilis
reliixil orrio mililaris, qui despecto justitiae zelo, Pairis noslri Honorii, nc inclyti patriai'c!iae Hieroso-
non pauperes aut Ecclesias defensare, quod stitim lymilani Slephani, ferlililale ac necessitaie non
eral, sed rapere, spolinre, inteiiicere contendebanl. ignari orientalis religionis [f. regionis], tiec non
859 JOANNiSMICHAELENSIS £60
pauperum commilitonum Christi, consilio communis A . Remensis, el magisler Fulgerius, ac complures aiilj
capiiuli iinanimiler commendavimus. Sane aulem quos longum cssel enumerare. Cacierum vero de noi
prorsus licel nosiri diciaminis auctoritalem per- litteralis idoneum nobis videlur ut tesles amatoret
maximiis numerus religiosorum Palrum, qui in illo veritatis adducantur in medium. Comes Theobau-
concilio divina admoiiitione convenerunt, commen- dus, comesque Nivernensis, ac Andreas de Bandi-
dal; non debemus sileuler transire, quibus videnti- nenlo, intenlissitna cura quod erat oplimum scru<
bus, et veras senienlias proferenlibus, ego Joannes tantes, quod eis videbalur absurdum lemperantesj.
Machaelensis praesenlis paginae,jussu concilii ac ve- in concilio sic assistebant. Ipse vero magister mi-
nerabilis abbalis Claraevallensis (5), cui credilum ac litiae, Hugo nomine, revera non defuit, el quosdam
debitum hoc erat, bumilis scriba esse divina gratia de fratribus suis secum habuit, verbt gralia, fra-
mertii. trem Godefridum, fralrem Rorallum, frairem Gau-
Nomina Patrum residenlium in concilio Trecensi. fridum Bisol, fralrem Paganum de Monle Desiderii,
Primus quidem resedit MalihaeusAlbanensis epi- Archenibaudum de Sanclo Amano. Iste vero magis-
seopus, Dei gralia sanctae Romanae Ecclesiae legalus, ler Hugo cum suis discipulis modum el observan-
ricinde Rainaldus archiepiscopus Remensis, lertius liam exiguae incboaiioiiis sui mililaris ordinis, qut
Henricus archiepiscopus Senonensis, dehinc coepi- " ab illo qui dicil: Ego principium, qui et loquor vobis
s opi eorum , Ranckedus Carnoteusis episcopus, (Joan. vui), sumpsit exordium, juxla memoriae suae
Goflenus Suessionum episcopus, episcopus Parisien- noliliam supra nominalis Palribus inlimavil. Piacuit
sis, episcopus Trecensis, praesul Aurelianensis, epi- ilaque concilio, ut consilium ibi lima el considera-
scopus Anlisiodorensis, episcopus Meldensis, epi- tione divinarum Scriplurarum diligentcr examina-
scopus Cnlalaunensis, episcopus Laudunensis, epi- luin, tamen cum providenlia papae Romanorum ac
scopus Belvacensis, abbas Yezeliacensis, qui non palriarchae Hierosolyniitarum, nec non etiam as-
niiilto posl faclus esl Lugdunensis archiepiscopus, sensu capitnli pauperum commililonum Templi,
ac satictae Romanae Ecclesiae legalus ; abbas Cisler- quod est in Jerusalem, scriplo commendarelur, ua
ciensis, ahbas Ponliniacensis, abbas Triuni Fontium, oblivioni traderetur, el inenodabiliter servaretnr
abbas sancti Dionysii de Remis, abbas sancli Ste- ul reclo cursu ad suum conditorem, cujus dulcedo
phani de Divione, abbas Moles.... [Molismensis]; tam mel superal,ut ei comparatum vclut absyiiihiuni
supra iioininaliis abbas Beriiardns Glaraevaiieiisis sit amarissimum, pervenire digne mereantur, prae-
non defuit, cujtis senteiiiiam prescripii Iibera voce stante cui mililant, et militare queant per infiuita
collai dabanl. Fuerunt autem et magister Albericus „ sceculorum saecula. Amen.

INCIPIT REGULA

PAUPERUM COMMILITONUMSANCTjE CIVITATIS.

I. — Quatiter divinum officiumaudianl. Chrislianilatis Torte remotus (quod saepius evenisse

Vos quidem propriis volunlatibus abreminlianles,
alque alii pro animarum salule vobiscum ad lermi-
iium cum equis et armis summo regi inililanles,
nialuliiias, e.tomne servitium integruin, secundum
canonicani iustilulionem, ac regularium doctorum
sanctae civilaiis consueludinem, pio ac ptiro affeclu
audire universaliler sludealis. Idcirco vobis, vene-
j-abiles fralres, maxime debetur, quia pracsentis viiae
luce despecia, contemploque veslrorum corporum
crucialu, sacvienlem mundiim pro Dei amore viles-
ccre perenniler promisislis; divino cibo refecli ac
saliali, et dominicis praeeeplis erudili et firmali,
posl inyslerii divini coiisummalionem nulltis pave-
scal ad pugnain, sed paratus sit ad coronam.
II. — Quot oraiiones Dominicas, si Dei servilium
audirc nequiverint, dicant.
Caetcrum, si aliquis fralcr negolio orieutalis
(5) S. Be;»;.r'"1111:iilc!'igr.
non dubilamus) pro lali absentia Dei servilium noa
audierit : pro matuliuis, tredecim orationes Donii-
nicas; ac pro singulis boris, seplem ; sed pro ves-
peris, novem dicere collaudamus, ac libera voce
unanimiieraffiimamus. Isli elenim in salutifero Ia-
bore ila direcii, non possunt accurrere hora compe-
lenii ad divinum officium. Sed, si fieri potest, horae
couslilutae non praeiereant anle inslitulum debilum.
III. — Quid agendum pro fralribus defunclis.
Quanrio vero quilihel fratrum remaneiitium, morti,
quae nulli parcit, impendit quod est impossibile
auferri : capellanis ac clericis vobiscum ad lermi-
num charilative sunimo sacerdoli servienlibus, cre-
0 dituni oulciiim el missam solemniler pro ejus anima
Chrislo animi puiilnle jubemus offerre, fraires
autem ibi aslantes, et in oraiionibus pro fratris de-
funcii salute pemoclanles, cenlum oraliones Domi-
 8GI RECULA TEMPLARIORUM. S<J2
. nicas nsque ad diCm seplimum pro fraire dcfuncl" A regulam in matuiims sancliB Mariao tenerl jube-
persolvant ; ab illo die quo eis obilns frniris rientin- mus.
liaius fuetii, usque nd pr;c.(liclii:ndiem, cenlennrius VIII. —- De refeclione conventus.
niimerus perfeclionis inlegrilalem ctini frnlerna ob- In uno quidem palnlio, scd nielius dieilur refeclo-
servaiione habeal. Arihuc nempe divina ac miseri- rio, comniunitcr vos cibum accipere credimus, ubi,
cordi charitate deprecamur, alque pastornli aiiclori- quando aliquid nccessarium fuerit, pro siguorum
lale jubemiis, ut quolidie, siculi frntri in vicibus ignorantia , ieniter ac privnlim qiiaerere oporiet.
riabatur et debetur, ila quori cst necessnrium susten- Sic omni lempore qnae vobis necessaria suiil cunt
laiioni hiijus vitae, in cibo el polu lantum, cuidam omni huniililate et stibjcctione reverentiae petile ad
pauperi rionec ad qjiarirngesiinuni diem impendalur. mensam, cuni Aposlolus dicat : Pancm tuum ckm
Omnesenim alins oblntiones, quasin morte fralrum, sileniio manduca (II Tliess. m). Et Psalmisla vos
eliiiPaschalisolemnilate, caeterisque solennilalibus, animare riebel, dicens : Posui ori meo custodiam,
Dotnino, panperum coniiniliionuin Chrisli spontanea id est aptul me deliberavi, ut uon delinquerem in
pauperlas indiscrete reddere consueveral, omnino lingua (Psal. xxxvm), id est, custodiebani os meuin
prohibemus. ne male loqucrer.
IV. — Capellani viclum el vestitum (anium habeant. IX. — De leclione.
Alias vero oblaliones, et omnia eleemosynarum In prandio el ccena semper sil sancta leclio rcci-
salulifera ejus verba
gonern, qtinquo modo fianl, capellanis, TCI aliis ad lala. Si D.ominum diligimus,
inlentissima aure desiderare debe-
tcmpiis inaneiilibiis, unitnti communis capituli red- atque praecepta
ricre pcrvigili cura praecipimus. Servilores ilaque mus. Leclor autem leclionum vobis iudical silen-
ccclcsiae vicluin et amictum, secundumauctorita,tem tium.
laiitum hnbennl, el nibil amplius habere pracsumanl, X. — De camis refeclione.
nisi magislri sponle cbaritalive dederint. In hebdomada namque, nisi Nntalis dies Domini,
V- — De mililibus defunctis qui sunt ad lerminum. vel Pascba, vel festum sanclae Mariae, aut Omnium
Sanctoi'um evenerit, vobis ler refectio carnis suffi-
Sunt namque milites in domo Dei, templique cial: assueta carnis comeslio inlelligilur hono-
quia
Salomonis, ad tcrminuin misericordiler nobiscum rosa [f. onerosa] corrupiio corporum. Si vero in die
degenles. Unde ineffabili miseratioite vos rogamus, Marlis lale jejtinium eveneril, ut esus carnium retra-
deprecamur, el ad uliimum obnixe jtibemus, ut si
lialur, in crastino abundanter vobis impeiidatur. Die
inierim treinenda poteslas ad ultimum diem aliquem autemDominicoomnibusmililibus
remanenlibus.nec
. pcrdux''rit, divino amore, ac fraterna pielate, se- C non fercula in honorem sanclae resur
dies anima capelIanis,'duo
piem sustcnlationis, pro ejus, quidam reciionis bonuni ei idoneum indubilanter videtur. Alii
panper habeai. auleni, videlicel armigeri et clienles, uno conlenii.
VI. — Ul mitlus fraler remanens oblalionem \acial. cum gratiarum actione perniaueant.
Decrevimus, nl superius dictum est, quod nullus XI. — Qualiier manducare milites debeant.
fralrum reinnnenliiim aliam oblationem agere prae- Duos el duos manducare generaliler oportet, u'
siimal: sed die nocluqiie miindo corde in sua pro- solerler unus de altero provideat, ne asperilas viiae,
fessione mnneai, ut sapienlissimo prophetarum in vel furliva abslincnlia in oinni prandio inlermiscea-
hoc se aeipiipollerevaleal : Calicem salutaris acci- tur. Hoc aulem juste judieamus, ut iinusquisque
p'am (Psul. cxv), et in morle mea morlem Doniini miles aut fraler aequaleni et a^quipollentein vini
imilahor : quia sicut Clirislus pro me animam suam niensuram per se solus habeat.
posuit, ila et ego pro fralribns animam ponere sum XII. — Ul aliis diebus duo aul tria leguminum fercula
pnrnius. Ecee conipeteiilem oblnlionem : ecce ho- sufficianl.
sliam vivenlem Deoque placenlem. Aliis nam diebus, videlicet secunda el quarta fe-
Vll. — De imnwderata statione. 0 ria, necnon et Sabbato, duo aut Iria leguminuiii
Quod aulcm auribtis nostris verissimus leslis in- vcl aliorum ciborum ferculn, aui, uiiia dicani, cocla
sonuit, virielicel immoderaia statione et siue men- piilnienlaria, omnibus suflicere credimus'; et ita
sura stnndo divinum officium vos auriire : ila fleri leneri jubeinus, ut forle qui ex uno noii polueril •
non prmcipimiis, imo vilupernmus : seri finito psal- edere, ex alio reficialur.
mo Venite exstillemus Domino, cum invitalorio ei XIII. — Qno cibo sexla feria reficere oporlet.
liymno, omnes seriere inm fortes qiiam debiles, pro- Scxia aulem fcria cilium qundragesimalem ob
pier scandaluni evilandum, nos jubemus. Vobis vero reverenlinm passionis omui congregationi, remota
resirieniibus, unoquoque psalmo tlnito, in recila- infirniorum imbecillitale, semel sufficere a fesio
lione Gloria Patri, de scdibus vestris ad aliaria Oinnium Sanciorum usque in Pascha, nisi natalis
supplicando, ob reverentinm sanctae Trinilatis ibi dies Domini vel festuni sanciae Mariae aui aposlolo-
noniinatae, surgere, et riebilihus inclinarc demonslra- rum cvenerii, collaudnmus. Aiio vero lemporc, nisi
mus. Sic cllam io recitalione evangelii, et nd Te generale jejunium eveneiit, bisreficinnlur.
Denm laudamus, el per lolns Inuries, donec finilo XIV. — Posl refectionem semper gratias referant.
Bcitcd'c(tmns Domino, slare ascribinus. el eaindcm Post prandium vero cl coenam semper in <cclesiae,
8C5 JOANNISMICHAELENSIS 8G
si prope esl, vel si ila non est,. in eodem loco, sum- A. esse consideralio. Ubi autetn qui minus indiget,
mo procuratori nostro, qui est Chrislus, gralias, ut agai Deo gratias, el non contristelur; qui vero in
decel, oum bumilialo cordc rererre inenodabiliter digel humiliet se pro infirmitale, nbn extollalur pr
praecipimus ; famulis aut pauperibus fragnienla, niisericordia, et ita oninia membra erunl in pace.
panibus lamen integris reservatis, distribuere fra- Uoc atitem prohibcmus, ut imlli immoderatam ab-
lcrna cbaritnte debent et jiibentur. slinentiam amplecti liceal, sed communcm viiam
XV. — Ut decimuspauis sempereleemosynariodetur. inslanier leueant.
Licet paupertalis prxmium, quod est regnum XX. — De qualilate et modo veslimenlii
c»einrum, pauperibus procul dubio debealur, vobis Vesiinicnla anlem unius coloris semper esse ju-
tamen, quos Chrisliana fides de illis indubilanter bemus, verbi gralia alba, vel nigra, vel, ut ila di-
fatelur, decimum lotius panisquotidie eieemosyna- cam, burella. Omnibus auiem miliiibus professis in
rio vcstro darc jubemus. hicme et in oestaie, si fieri potesl, alba vcstimenla
XVI. — Ut cotlutia sit in arbhrio magislri. concedimus, utqui lenebrosam vitam postposuerint,
Cum vero sol oiienlalem rcgioncm deserit, et ad per liquidain el albam suo condiiori se reconciliari
Ibernam \f. Iberiain] descendil, audilo signo, ut agnoscant. Quid albedo, nisi inlegra castiias? Casli-
csl ejusdetn regionisconsuetudo, omnes ad complelas * las securitas menlis, sanilas corporis csl. Nisi enim
oporiet incedere vos, acpriusgeneralem collationem unusquisque miles casius persevcraveril, ad perpe-
sumcre peroptamus. Hanc aulem collationem jn luam requiem venire, et Deum videre non polerit;
dispositione el arbilrio magislri ponimus, ul qiiando leslante aposlolo Paulo : Pacein sectamini cum om-
volneril de aqua, et quando jubebit misericorditer nibus el caslimoniam, sine qua nemo videbit Domi-
ex vino temperato compelenler recipialur. Verum num (Hebr. xn). Sed quia hujusmodi indumentum,
hoc uon ad iiiiniam saiietatem oporiel et in luxu arroganliae ac superffuitalis aestimatione carere de-
fieri, sed parcius, quia apostalare eiiam sapientes bel: talia liabereomnibus jubemus, ut solus leniler
\idemiis. per se veslire el exuere, el calceare ac discnlceare
XVll. — Ul finiiis complelis silenlium leneatur. valeal. Procurator htijus ministerii pervigili cura
Fiuitis itaque complelis ad siraiuin ire oporiet. hoc vitare praesumal, ne nimis longa aul nimis
Frairibus igiiur a completoriis exeunlibus nulla sit curla, sed mensurata ipsis ulenlibus, sccimdtim
dcnuo licentia loqui in publico, nisi necessitale co- unitiscujtisquequanlitaicm, suis fralribus Iribunt.
gente; armigero auicm suo quae dicturus est, leniter Accipientes ilaque nova, \ctera semper reddanl in
dical. Est vero forsitan ut in lali iniervallo vobis de /i
. praesenti, reponenda in camera, vel ubi fraler, cujus
compleiorio exeunlibus, maxinianecessitaiecogenle, est minisierium, decreveril, propter armigcros et
de militari ncgolio, aut de slalu domus nosirae, clientes, et quandoque pro pauperibus.
quia dies ad hoc vobis sufficere non crediiur, cum XXI. — Quod famuli veslhnenla alba, hcc cst pallia,
quadani frairum parlc ipsiim magislrum, vel illiim non habeant.
cui domus dominium post magislrum est debiiuin, Hoc nempe, quod eral in domo Dei ac suorum
oporieai loqui. Hoc auiem ila fteri jubemus, ct irieo mililuni Templi, sine discrelione ac consilio com-
quia seriplum esl : lit muliiloquio non effucjiespec- munis capiluli, obnixe conlradicimus, et fuudilus
caium (Prov. x), el alibi : Mors el vita in manibus quasi quoddam vitiuni peculiare amputare praecipi-
liiiguw (Prov. XVIII).In illo colloquio scurrililaies mus. Habebant enim olim famuli el arniigeri alba
et verba oliosa ac risum niovenlia oninino prohibe- veslimenta, unde venicbant damna, imporlabi.lin.
IIIIIS,el vobis ad leclulum euntibus Llominicamora- Surrexerunt nainque in ultramontanis panibus qtii-
liouem, si aliquis qnid slultum est loculus, cum rinm pseudofralrcs, conjugaii eL alii, dicenies se
liiimililate ct purilatis devotione dicere jubemus. esse de Templo, ctim sinl rie mundo. Hi nempe lau-
XVIII. — Ut fatigali ad tnaluiinas non surganl. tas contumelias tolque damiiii niililari orriini acqui-
Faiigalos neinpe niiliics non ita, ut vobis est ma- D sieruiit, et clienles remanentes plnrima scanriala
nifestum, surgere ad maiutinas collaudamus; sed oriri inde superbiendo fecerunl. Habeant igittir ns-
assensi; magislri, vel illius cui creditum fuerit a sidue nigra : sed si talia non possint invenire, ha-
inagistro, eos quiescere, et Iredecim orationes con- beant qualia inveniri possunt in illa proviucin qua
stilulas sic cantare, ut mens ipsorum voci concor- deguni, aut quod vilius unius coloris comparaii po-
dei, juxla i!Iud Prophelae : Psallile Dominosapienler lest, videlicet burella.
(Psal. XLVIII): el illud : In conspeclti angelorum, XXII. — Quod mtlites remanentes tanlum aloa
psallum tibi (Psalm. cxxxvn): vos unanimes collau- habeanl.
damus. IIoc autem in arbiirio magisiri semper con- Nulli ergo concessum est candidas cblamydes de-
sis'.ere ricbei. ferre, aut alba palla habere, nisi nominalis niililibus
XIX. — Ut communilas victus inler fralres Cbrisli.
i servetur. XXIII. — Ut pellibus agnorum utanlur.
Legilur in -divma pagina : Dividebatur singulis, Decrevimus communi consilio, ul nulliis frater
proul cuique opus eral (Act. n). Ideo non dicimus, rcmancns, pelles perenniler, aul pelliciam, vel ali-
ui'sit pcrsonartiin accepiio sed infiruiiialuiu dcbel, quid tale, quod ad tisum corporis peiiineat, eliam-
 85 REGULATEMPLARIORUM. 8CG
U6coopertorium, nisi agnorum vel arietum, ha A equos in lali negolio quolidiano idoneos, el arma,
eat. el quidquid ci necessariunt fuerii, emere lideliter
X-XiV.— Ul velusla armigeris dividanlur. jubemus. Deinde vero, ex ulraque parte aequaliter
Procuralor vel dator pannorum omni observan servata, bonum et ulile appreciari cquos judicavi-
lia veteres semper armigeris et clientibus, et qttan- nius. Habeatur ilaque prefium in scripio, ne Iradatur
oque paupcribus, ftdcliter aeqtialilerque erogare in. oblivioni: et quidquid milili,' vel ejus eqnis, vel
lendat. armigcro , . eril necessariuni , arijunclis et ferris
XXV.— Cupiens opiima, deteriora-habeat. equorum seciinduin facultalein doinus, ex eadem
Si aliquis frater remanens, ex debito, aut CJ domo fraierna chaiiiale impendatur. Si vcro iuierim
notu superbiae, pulcbra vel optima habere voluerii equos suos miles aliquoeventu ',n hoc serviiio '
ami-
x tali praesumplione procul dubio viiissima mere- serir, magister, proul fncultas domus hoc exigii,
jilur. alios adniinistrabit. Advenienle autem lermino re-
'XVI. — Ut quanlilas el qualhas vestimenlorum patriandi, meriietatem prelii ipsemiles divinoamore
servelur. , concedal, alierain ex coininuni frairum,si ei placel,
Qunntitaiem secundum corporum magniludinem recipiat.
argiiaienique vestinienlorum observare oportel : B XXXIII. — Quod nullus juxta propriam voluntaiem
!aior pannorum sil in hoc curiosus. incedal.
'XVII. — Ut dalor pannorum in primis wqualilatem Convenit his neriipe militibus, qui nihil sibi Ciiri-
servet. slo charius existimani, propter servitium, secun-
Longiludincm, ul superius diclum est,cum aequali duin quod professi, et propter gloriam suninia: bea-
nensura, ne vel susurronum vel comminatorum tiludinis, velmelum gehennae, ul obedieniiam inde-
f. criminnlorum] aliquid oculos nolare praesumat, sinenler magistro lciieant. Tenenda est iiaiiue,
rocurator fraterno intuitu considerel , et in ulmox, ulii aliquid iinperatum a magislro fuer,ii,
mnibus supradiclis, Dei relribulionem humiliier vel ab illo cui magister mandatuiii (lederit, siiie
ogilet. mora, ac si divinilus iiiipereliir, nioraui pnti ncsciaut
XXVIII. —De superfluhale capillorum. in faciendo De talibusenim ipsa Verilas dicit: Ab
Omnes fratres, remanentes principaliler, ita ton- auditu auris obedivil milii (Psal. xvn).
os habere capillos oporlel, ut regulariter anle et — Si licel-ire per villam sine jussu magi-
XXXIV.
etro, elordinaie, considerare possint; etin barba, slri.
L in grennioiiibus eadetn regula indeelinabiliter Ergo hospitales milites propnam voluiilatem re-
bservetur, ric supciiluiias, aut faceliae viiium de- C linqueriles, et alios ad termiiium serviemes, depre-
noletur. camur, ei firniiler eis jubemus, ut sine magi-siri
XXIX. — De rostris el laqueis. licenlia, vei cui credilum hoc fueril, in viliain ire
De rostris el laqucis manifesluni esl esse genli- non pracsumant, practerquam noclu ad sepulcrum,
liiium. Et cum abominabile hoc omnibus agnosca- el ad stationes quae inlra muros sanciae civitatis
lur, proliibemus ct conlradicimus, ut aliqtiis ea continenlur.
non linbeat, imo prorsus careal. Aliis atiiem ad XXXV. — Si licel eum ambulare so.um.
Lempus fainulnniibus, roslra, et laquea, et capillo- Hi vero ita amhulanles, non sine cuslode, id est
ruiu supeiiluitatem, ct veslium imnioderatam lon-
niilile aut fraire remanenie , nec in die nec in.
jitudinem, habere non permittimus, sed omnino nocte itcr inehoare nudeaut. In exercitu namque
roiiiradicimus. Servienlibus enim sumnio cohditori
hospilati fucrint, nullus miles, velarini-
niundiiia interius exleriusque valrie necessaria, eo posiquam
ger, aut alius, per atrin aliorum miiiium causa vi-
pso atlestniile, qui ait : Eslote mundi, quia ego vel cum aliquo loquendi , sine jussn, tit
nundus sum. dendi,
— dicttim esl superius, incedat. llaque consilio af-
XXX. De numero equorum el armigerorum. ul in lali doino ordinata a Deo, nullns.
licet r» firmamus,
Unicuique vesirorum inililiim ires equos seeundum proprietalem militet aul quiescat: sel
mbere, quia domus Dei templique Salomonis exi-
secundum magistri imperitim totus sic iiieunibal,
nia paupcrias amplius non permitlit impraesenlia-
u(, illam Doinini senlentiam imilari vaieal, qua rii-
iim augere, nisi cum magistri liceniia.
Non veni fttcere voluntatem meam,.sed ejus qui
CXXl. — Nullus armigerum gralis servientem fe- cil: misil
rial. me (Joan. v).
Soltim aulem armigerum singulis militibus ea- XXXVI. — Ul mulus nominalim quod ei necessanuin
iem causa concedimus. Sed si gralis et chari- eril quwrul.
aiive ille armiger cuiquam milili fueril, non li- Hanc proprie consueliidinem inler caclera ascri-
ei ei eiim veiberare, nec eliam qualibet culpa per- bere jubemus, etcuin omni consitleralione ob qua'-
mlere. rcndi vilium leneri proecipimus. Nullus igilur frn-
iXXII. — Qualher ad lempus remanenles vecipian- ter reinanens , assignanter et noininaLim equum
lur. aul equilnluram, vel arma quaerere debet. Quomodo
Oninibus militibus servire Jesu Christo animi ergo ? Si vero ejus iiifirmilas, aut equorum suo-
juriiate incadcm domo ad lerminum cupientibus, rum d-Milas, vel armorum sttorum graviias, tnii
 867 - JOANNlSiMICHAELENSiS; : ..Sft.,
esse agnoscllur, ul sic inceilere sil 'daiiinuni com- & libet fralri da.ia grutiS: fuertt, .'deferat; riiagistr-o..- .yrl
nlilersuus amicusvcl pareiis dare
nmne, veriinl magisiro, vcl ctii esi riebiitini rni- dapifero.;si vero
nislerium posi magislrum , ~et causam- vera' fide nisi ad opiis.stiunr noiuerii,- hoc prorsus iion.reei-
cl purn ei denioilslrel ; inde namque in disposi- piat-,;doriec.licentiam a:magislro:suo iiabea.l. At;'cui
lione inagisiri, vel posL euiii prociiratoris, res se ivis dala iuerit, non pigenl illi, si-alieri. t!atiir,inio
liabeai. . pro cerio:sciaif qtiia si inde iras.ciluj' •.cotitra*Deuiii!
XXXVII. — De frehis el calcaribus; ngit. Iii ha.c. aulem praedicia regula niinistratore.i
Nolumus iit omnino aurum vel argentum, quae non conliiienlur,quibus specialiler lsoc niiriisteriuni
debeiur ei conceditur-rie rnala ef sacco.;: " ; !.
sunl diviiiao peculiares, in frenis el pecloralibus,'
^Liy.+ Demcinducafiisequor.uiiu-.s
nec calenribus, vel in slrevis,' unquani appareant,
Utilis res est cunclis,- iioc • praeoepliini.a.Jiobis
nee nlicui fj-airi remanenli emere liceat. Si vero
consiiluium ;ul- iiirieclinabiliier amodo ieneatitr.
chariialive lalia veiera inslrumeiita daia . fuerinl,.
aurum vel argenlum taliter colorelur, ne spiendi- Ntilius auicm ;i'r.ater- Tacere .pMstinial 'mandiicaria
nec
dus colbr vel riecor caeieris arrognntia videaiu.r. Si. linea vel lanea, ideifc'p'pii:ncipaliier^facta ; i;l
babeat tilla, exceplopriifiuello. . •
novn riiiin fuerint, mngisle.r de tnlibus quod volueril. "• :
• ..-,.. XLV..-^ Llt-caMbidre^el:ilii'ki:efenuttHs aiicliiit-,
fiicial. '•••••
XXXVIII. •— Tegimen in haslis et clyp.eis non ha- Nunc nriquid restatjiii liulitis-praisuiriat cniiibiare
beatur. sun, frater cum frntre, sine lticciilia -iifagisiri ;' et
Tcgimen auiem in clypeis et hasiis, el furellis iri aliquid quaetcte, nisi fiater ftaln, cl sit les pana,
kinceis, nbii habentur, quia hoc liori.'pnificiium, Vilis, non magna.
imo (lamnum nobis inlelligiiur. .''" XLVI. — Ul nullus avem cum ave capiat, nec ciim
XXXIX.— De liccnlia mayistri. captenle iucedal.
Lice.t magisiro cuiquani dare equos, vei arriia, vel , Quod nulltis bactenus a\em cum aveaccijieie uu
quanilibet rem cuilibei. dare. deat nos con.mumtcr jiidicanius. Non conveint
'XL. — De malael sacco. enim religioni sic cuin mundanis delectaiiombus
Sacculus et maia cuni 'firmatura ,non cbncedun- inhaeieie , sed Domini pixcepit libeiiter audne,
lur ; sic exponentur, ne liabeant absqueiiiagistriii- oralionibtis fiequentei lncunibeie, m ln sun cum
eeiitia, vel cui crediiiitur d6mus'posl etiin negotia. .lacrynus \el genulu quoiiriie m oiatiotie Deo con-
ln hoc praesenti capitulo procuratores et per ,di- fiten Ctitn hon.iiie quidcm tah i opci^nle ci iu
. versns; provincins riegentes nori coiitiiieiiiur, nec Q accipilre, \el alia ave, liullus fuiei lemanens 1M
ipse.inngister intelligitur.'. principili cmsa ne pixsomal.
XL.I. — De lecjalionelitlerctrum. X.LV1I.— Ut, nultus fer.amarm.vel.bnlisla.percu
Nullaienus cuiquam fratruin liceal a pareiilibns ligt.
suis, neque a quoquam hbininum, nec sibi invicein, Cum, oinniireligipne ire riecci,''siiiipliciter, et si '
accipere vcl dare, sine jussu magislri vel procurn.- ne r.isu, litinrilitcr, et iioii innjla.verba, sed. raiiona
ioris. Poslquam. liceuiiain fraler hnbuerit, in prisi- bilin Joqui, el.non sic ..(iainp^a iii vpcc. ,.Speci'aTi.ter:
semia magislri, si ci placei, Ieganiur. Si vero et a injiingimus. et.pr.aecipinius-omiii..frairi.professo, ne:
pareniibusei quitlquam direclum. fuerit, non prsesu- in bosco ciini iiicti iitil bnlisia aiitjncular.i audeai :.
mat suscipcre iilud , nisi prius indicaliuri fueiii nee ci.iinillo qui iioc fecerit i.rieo.pergal, nisi graiia
niagis. ro.iri hoc aulcm.capitulo magisier et dbnius cum_cusloriiciidi.a pcrlido geiuili, nec cuni c.anesit
procuralores non coi.lineiuur. nnsiis cliimnre vel..gnrrulnre; iiec eqiium suum,.cu-
XLH. — De fabuitilione' propriarum culparum. piriiiaie. nccipieiirii fcrain, piiiigat._
Cnm onnie verbum oliosum gciierare agnosealur XLyiU. — Ul ieo semper feriqlur, -
{leccalum, quid ipsi jaclailtcs ric propriis'culpis Nam est cer.iuni, quo.d vobis specinl.ilercreditum
ante dislricium judicein diciuri suiil ? Osiendii"ccrte [) esi et debituin, pio.iiatiibus vestris nuini.asponere.
propbein, si a bonis eloquiis propler incituririlntein alque incredulos., qui .setiipef,- Virginis Filio mini-
dibet inlerdum laceri, quanto magis a nialis verbis ianitir, de lerra rielere. I)e leone enini ,boc legiiniis
propler pocnnm peccati debel cessari. Velnmus igi- quin ipse circuit, quwrens .q.uem devoret (I Pelr, v);:
tur et audacler conlradicimus , ne aliquis fratcr ei munus ejus conlra omnes, omniumque riiunus con-
remanens, ul mclius dicam, siullitias, quas in saeculo ira eum (Gen. xvi).
iii militari' negolio lam eiionniier egity el cariiis XLIX.—De omni ' re'. super tos quwsila judicmm
delectaiioiies miserriinaruni mulierum, cum fralre ' . audile. . ...-:.
stio, vel alio aiiquo, vel rie alio coiiiineinorare au- Noviniiis 'quideni pcrseciilores snnclae- Ecclesiae
rieat; et, siTorle referentem nliquem tnlin audierit, jnnumerabiles esse, et hos, qui conleniioiie.in non
obrnutescere faciat, vel quanloeius poterii citopede anianl, inccssanier crudeliusque inquietare fesii-
obedienliae inric discedat, ei olei vendilori aurem nnnl, lri hoc igilur concilii seiiti;iiiia^serena . con-
corriis non piaibeal. sirieraiionepenrieal, ut si aliquis in. pariibus orien-
XLIII. — De quccstu el acceplione. lalis Tegionis, • aui iit quocunque alio loco, super
Yeriim'euinivero si alinua res siiie quaeslu cui- vos rciii aliijnam qutesieril' vobis per fideles ei veri
 "
869 REGULA.TEMPLARIORUM.- 8?0
aisatores judices audire judicium praecipimus; et » LVIL — Ul fratres Templi cum excommunicalis non
quod justum fueril, indeclinabililer vobis facere parlicipenU
prsecipiiiius. Hoc, fralres, valriecavendum atque limendum est,
L. — Ut-hwc regulain omnibus leneatur. n.e aliquis ex Christi militibns homini excommuni-
Oaec eadem regula , in omnibus rebtis vobis cato nominalim ac publice, aliquo modo se ju:igerer
immerilo ablatis, perenniter jubemus ui teneatur. aut res suas accipere praesumat, ne analhema ma-
LL — Quod licet omnibus mililibus professis terram ranatha similiter fiat. Si vero inierdiclus lantuni
elhomhtes. habere. fuerit, cum eo pnrlicipationem habere, el rem suam
Divina, ut credimus, providentia a vobis in san- carilaliveaccipeie, non immerito lieebil. .
clis locis sumpsit exorriium hoc genus nov.iim reli- LViII. — Qualiter mililes swcutares recipianlur.
gionis, ut videlicel reiigioni militiam admiscereiis, Si quis milcs ex massa perditionis, vel alter saecu-
et sic religio per mililiam armaia procedat, hostem laris , saeeulovolens reniiniiare, vesiram communio-
sine eulpa ferial. Jtire igilur judicamus, cum mi* nem el vitam velit eiigere, non ei statim assentian-
liies Templi dicamini, YOSipsos, ob insigne nieii- ttir, sed juxta illud Pauli, probale spiritus si exDeo
tum etspeciale probitatis, dpmum, lerram elhoini- sunt, et sic ei ingresstis concedatur. Legatur igitur
nes habere, et agricolas possidere, et jjiste eos re- regula in ejus praesentia : el si ipse praecepiis expo-
gere, et institutum debitum vobis specialiter debe- siiae Regulardiligenler obieniperaverit, tunc si ma-
tur impendi. gistro et fratribiis eurii recipere placuerit, convo-
LII. — Ul de male habentibus cura pervigil catis fratribusdesiderium etpeiilionem suam ctinclis-
habealur.
animi purilate patefaciat. Deinde vero terminus
Male habentibus fratribus supra omnia arihibenria
in consideratione el fprovidentia magi-
est cura pervigil, ut quasi Christo eis servialur : probationis
secundum honeslalem viiaj potenlis, oniMino
ut tilud Evangelicum : Inftrinns fui, el visilaslis me, slri, - ,
memoriter teuealur. Hi eienim diligenter ae palien- pendeat.
ler porlandi SUIIL,qtiia de Inlibus superna retribuiie LIX. — Ut omnes fralres' aa secrelum consiliuni'
^non vocenlur.-
indubiianter acquirilur. '
LliL-— Ut atfirmis necessaria semper dentur. Kon semperomnes fralres ad consilium convocare
Proeuraioribus vero infirmanxium omiii obser- jubemus: sed quod idoneos el consilio providos
vantia nlque pervigili cura praecipimus, ut quaocuia- niagister cognoverit. Cum autem de niajoribus
rraetare Aoluerit, ut esl dare eonrmunem terram,
que siislenlalioni diversarum infirmitalum sunt rie-
cessaria, fideliter ac diligcnier juxia dpmus facul- C vel de ipso-ordinc disceptare, aut fralrem recipere;
-latem eis adminislrent,' verbi graiia, carnem el ttinc omneni eongregationem, simagistro placel,
volalilh, el c.elera., donec sanilaJi restiluanlur.. convocare est compelens; auditoque communis ca-
LIV. — Ut alterjtlierum ad iram non provocel. pi.iuli consilio, quod melius et uliIius'magister'con-
Prajcavendum nempe non modicum esl, ne ali- sitleraverit, illud agatur. -
~~-LS. — Quod cum'silenlio orare debeant.
quis aliquem commovere ad iram :
praesumal quia - Orare
prripkiqultatis et divinae fralernilatis tam paupe- fraires, prbut animi et ^corporis alfectus
res quam poientes, sumnia cjemcntia aequaliter postulaverii, siandovel seriendo, lamen summa
" '
asttinxiti . cum reverentia, simpliciter, et non'clamose, tit
LV. —• Quomodo fra'lres conjugali habeanlur. unus alium non conlurbet, communi -consilio jus
...
Fia(res'aulem conjugalos Iioc inodohabere vobis bemus ,
LXI.—Ul fidem seriientium accipiant.
perniitlimus : ut, si fraterailalis veslrae beneficium
et pariicipationem peliint, ulerque -suaesubsianiiae Agiiovimus nempe complures ex diversis provin-'
poriionem, et quidquid aniplius acquisieriut, unitaii ciis-, lam clienles, quam armigeros, pro animarum
communis capiiuli post mortem conceriant, ei inte- salule animo fervenii ad lerminum cupientes in
lim honeslam vitam exerceant, et bonuni "agere D domo nostra mancipari. Ulile est autem', ul firiem
fratribiis sludeant, sed veste caudida, et chlainyde eoruni accipiaiis, ne forte veleranus Uioslisin Dei
alba iion iricedaiit. Si 'vero . ninritus anieobierit, serviiioaliquid furlive vel indeeenter eis intimet,
pariem suam fratribus relinqunt : el conjux de. al- vel a bono proposilo repente exterriiiiiei.
lern, vilae suslcnlamentum liabeai. IIoc enini injus- LXH.—Ul pueii, quandiu sunl parvi, non accipianlur
lum considerumus, ulciim Tra.lribns Deo cnstitaiem inter fratres Templu
promiitenlibus fratres hujusmorii '"""
'iii una eadcmque Quamvis regula sanctorum Patrttm pueros in con->
donio marieant. '"" .~v
, gregatione permitlat liabere, nos -de talibus non
LVI. — Ut amplius sorores non habeanttir. collaudamus "vos unquam onerare. Qui vero filium
Sorqres quirieni aiiiplius periculosum cst coariu- suum, vel propinquuni.in-niililnii religione perenni-
nare,. quia ai.tiquus hostis feminco coiisortio com- ler dare vofueril, usque ad annos , quibiis viriliier
plures expulit a reclo liamiie pnrariisi'-. llnque, armala inanu possil iuimicos Lbrisli riejerra saucta
1'ratres cbaiissinli , ut. inlegrilaiis flos iiilei' vps delere, euni nuiiiat; richinc secu.n.drimregii.laiiVin".
semper appareai, hac consucludiiie ainodo'iili rion' meriio frairijin' paier.-vefpareiUes:eiitJij/.sialua.nt,-' ef
licet. sunm pelitionem cunctis palefaeiaril. Ivfclius..esi;eiiii>i
 871 JOANNIS MICHAELENSIS S72"
ih pueritia noli voVere, quam, postcaquam vir fac- *i ter, aliquid leve deliqtierit, ipse ultro rielicturn sut:in-
tus fuerit, enormiter relrahere. satisfaciendo magistro ostendat. De levibus, sicon-
LXIII. — Ul senes semper venerenlur. sueludinem non babeant, levem poeiiiieiiliam hnbeat.
Senes aulem pia consideralione secundum virium Si vero eo taeenle per aliquem alium eulpn cognila
imbecillitatem supportare ac diligenier honorare fuerit, majori el evidentiori subjaceat disciplinae et
oporlel : el nullatenus in his quae corporis sunt ne- emendationi. Si aulem grave erit delictum, reirnha-
cessaria districle leneanlur, salva tamen auciorilaie lur a famiiiarilate fratrum, nec cum illis simul in ea-
Rcgulae. dem mensa edat, sed solus refectionem suiiiat. Di-
LXIV. — De fralribus qui per diversas provincias spensaiioni et judicio mngistri lotum incunibat, ut
proficiscuniur. salvus injudicii die permaneal.
.Fraires vero qui per diversas provincias dirigun- LXVIII. —:Qua culpa fraler non amplius recipialur.
tur, Regulam, in quantum vires expelunl, servare in Ante omnia providenduiiTesl ne quis frater potens
cibo et potu et caeleris sludeant, et irreprehensibi- aut impotens, fprtis aut debilis, volens se exaltare et
liter vivant, ut ab his qui foris sunl bonum tesliino- paulaiim superbire, ac culpam suam defendere in-
nium habeanl, religionispropositum ncc verbo nec disciplinatus maneat : sed, si enienriare nolueril, ci
aciu .polluant, sed maxime omnibus, quibus se*con- districlior correplio accedat. Quod si piis adinoni-
. junxcriiit, sapienli* ei bonorum operum exemplum tionibus , et ftisis pro eo orationibus, eniendare im-
. el condimenlum praebeant. Apud quem hospilari luerit, sed in superbin magis ac magis>e ercxerit,
decreverint, fama oplima sit decoralus : ct, si fieri tunc, secunduni Apostolum, de pio eradicetur grege :
potesi, domus hospitis in illa nocle non careal In- Auferlemalum ex vobis (I Cor. v); necesse esl tna
mine, ne leiiebrosus hoslis occisionem, quodabsit! socielate fralrum (ideliumovis morbida removeaiur.
iiiferat. Ubi aulem mililes rion excommunicalos con- CiElerum magisler, qtii baeulum el virgam nianu
gregari audierint, illuc pergere, non considerantes lenere debel (baculum videlicel, quo aliorum virium
lam lemporalem uiiliialem quain aeiernam aniina- imbecillitales sustentet, virgam quoque qua vitia
ruiiiillorumsaluieni.riicimus.Illis atitem fralribus in delinquenlium zelo rccliludinis feriat), consilio pa-
ullraniarinis pariibus spe subveclionis ila directis, triarcbae el spiritali consitleralione id agere student,
liac convenlione eos qui mililari orriini se jungere ne, ut ailbeatusMaximus, aut solulior leniias cohi-
perenniter yoluerjnt recipere collaudamus : ut in benliam peccaniis, aut immoderata severitas a lapsu
praesenlia cpiscopi illius provinciae ulerque conve- non revoeel delinqiieniem.
nial, el volunlatem peieniis praesul audiat. Audita .C LXIX. — Uta Paschali solemnitale usque ad festum
ilaqtie pelilionf, mittat cum fraler ad magislrum el Omnium Sanctorum unam caiiiisiam lineam lantum
ad fratres qui suiil in Teniploquod est in Jerusaler», sumere habeat.
clsivita cjus est honesia lali(pie consortio digna, Inierea, pro nimio ardore orienlalis regionis, mi-
iniscricordilcr suscipialur, si magistro et fralribus sericorditer consideramus, ut a Paschali festivilate
bonum videlur. Si vero inlerini obierit, pro labore usque ad Omiiium Sanclorum solemnitaiem nnicni-
el faiigalione, quasi uni ex fratribus, lolum benefi- que una camisia linea lantum, non ex debito, sed
ciiim ct frateriiit.as pauperum et commililonum sola graiia detur, illi dico qui ea uti voluerit: alio
Cbrisli ci inipendatur. aulein tempore generaliter omnes camisias laneas
LXY. --! Ul victus aqualitcr omnibus dislribuatur, habcanl.
Illud qnoquc congrue ct rationabiliier manutenen- LXX. — Quol el quales panni in lecto sinl neces-
diim censenius, ul omnibus fralrilius remanenlibiis sarii.
vJctussecunduni loci facultatem aequaliter Iribuatur: Singulorum quiriem, non aliter, per singula Iecla
lioii eniin esl uiilis personarum acceptio, sed infir- dormienlium dormire, nisi permaxima catisa vel ne-
mitalum necessaria cst consideraiio. cessitas eveneril, communi consilio collnudainus.
LXVI. — Ul milites Templi dechnas habeant. D Lectualia vel lectistenria moderata dispensaiione
Credimus namque reliciis afflueiilibusdiviiiis vos magistri unusquisque habeal: credimus enim po-
spontaneae paupertali esse subjeclos, unde decintas lius saccum, culcitram, et coopertorium unicuiqtie
vobis communivita viveulibusiusle habcre hocmodo sttfficere. Qui vero ex lris uno earebit, earpilam ha-
demonslravimus. Si Episcopus Ecclesiae, cui decima beat, et in ohini tompore legmine lineo, id est ve-
juste debetur, vobis cbaiitalive cam dare volueril, luso, frui bene licebit : veslili autem camisiis dor-
assensu communis capituli de illis decimis quas tunc miant, et cum femoralibus semper dormiant. Dor-
Ecclesia possidere videtur vobis iribuere debet. Si mieniibus itaque fratribus, jugiter usque mane nun-
aulem laicus quilibet adhuc illam vel ex palrimonio quam desit Iueerna.
sno damnabiliter ampleclitur, et seipsum in hoc LXXl. — De vitanda murmuralione.
valde redarguens, vobis eamdeni reliquerit, ad nti- Jimulaiiones, invidias, livorem, murmur, susur-
lum ejus qui praeest lantum, siue conscnsu capiluli rationes, detraciiones, divina admonilione, vitare,
id agere potesl. ei quasi quamdam pesiem fugere, vobis praecipi-
LXVII. — De levibus el gravibus culpis. nius. Sludeat igitur unusquisque vigilaule animo,
Si aliquis frater loqueiido, vel niiliiando, aut ali- ne fralretn sutim ctilpel aul reprehendai, sed illuo
873 GUALTERUS ET GALDERTUS DE VITA ET MART. B. CAROLl BONL— -COMMENT. PIUEV. 87S
Aposloli smdiose securo animadverlat: Ne sis cri- — Ul omnium mulierum fugianlur oscula.
LXXH.
minator, nec susurro in populo (Levil. xix). Cum au-
tem fralreui liquido aliquid peccasse agnoveril, pa- Periculosum esse credimus omni religioso vul-
ciflce et fraicrna pieiaLe, juxla Domini pracceptuin,- tum mulierum nimis allendere, et ideo nec viduani,
iuler se et illum soluin corripial: et, si eum uoii necvirginem, nec malrem, nec sororem, nec ami-
auriicrit, alium fralrem adhibeat : sed si ulrumque tam, nec ullaui aliam feminam aliquis fraleroscn-
contempserii, in convenlu publice ohjurgeiur coram lari praesumat. Fugiat ergo feminea oscula Chrisli
omnibus. Magnaeenim caecitalis suiil, qui aliis de- mililia, per quae solenl bomines saepe periclilari;
irahiint; et niiniae infelicitalis suni, qui se a livore ul pura conscieniia et secura viia in conspeclu Do-
ininiine cusiodiunt : tinde in ahliquam versuti ho- mini perenniter valeal conversari.
slis neqtiiliam demerguntur.

ANXO DOJIISI MCSXVIJ

GUALTERUS'.

TARVANNENSIS ECCLESIJE CANONICUS

ET

GALBERTUS BRUGENSIS

DEVITA

IT MARTIRIO BEATI CAROLI BOXI

FLANDRLE COMITIS

Acta sanclorv.m, Marlii lom. I, die 2, pag. 152)

(BOI.LASD.

COMMENTAMUS PRiEVJUS

§ I. Vha B. Caroli ab aucloribus cowvisOssa aliisque B Vita B. Caroli, num. 58, dicittir Simon episcopus,
scnpia.Nomen martyrologifs inscriptum. ele- uxoris Caroti Boni fraler, scilicet uterinus. Nam
vaia, mater ejus Adelada, sive Aleidis, morluo Tarsi in
1. Rrugis, celebernma Flandrorum urbe, anno Cilicia 18 Octobris, anno 1102, Htigone Mngno priore
1127, die 2 Martii, occubuit marlyr B. Carolus Bo- marito, iterum nupla est Rainaldo comili Claromon-
nus, nobilissimte illius provinciae marchio , seu co- lano, eique peperit Margarelam, dein a Carolo Bono
mes, rtb aliquol seditiosis hominibus in lemplo S. in uxorem acceptam. Familia regia Caroli Boni in-
Donaliani inleremplus : cujus mox virtutem divina fra in Aclis explicalur.
clementin, palralis ad ejus corpus miraculis, emi- 2. Aller episcopus, qui Ecclesiae Tarvnnensi prae-
nentiorein orhi osiendit : unde plerique principes eral, eral B. Joannes, vir eximia el sanctilate et
Flandriae in vinriiclam sceleralissimae necis quam- doctrina clarus anno 1150, die 27 Januarii morlali
primum advolarunl. Suberant in regimine ecclesia- hac carne exulus : ctijus iilusiria Acia ab auclore
stico ditionis Flandria?eoiempore polissimuni episco- toa?.vo conscripta ad illiim diem edidimns. Htijus
pis Tornacensi el Tarvanensi. Horum prior, qui si- beati episcopi mandalo, comitis Caroli gemis, vitam,
miil episcopus crat Noviomensis, appollabatur Simon necem et vindiclam magno cum judicio scripsit
filius Ilugoiiis Magni, fralris Pbilippi I, Finncoriim C Gualteriis, ejusdem Ecclesiae Tarvanensis canonicus,
regis : eraique Sinionis patruelis Luriovici VI, Grossus ac dignilale, ut posl ipsa Acla in codicibus anliquis
dictus, qui lunc Frnncis imperilnbal, eoileni avo legitur, archidiaconus et ipsi B. Carolo anie faini-
lieniico I rcge prognains. Aputl Gnlbcrluin infra in liaris. In ms. Clironico ur.iversnli Theodorici Pauli
riTitor. CLXVI. 28
875 GUALTERUS ET GALRERTUS DE VITA ET MART. B. CAROLl BOXL 876
Gorcomiensis dicilur Walterus presbyter Brugensis, i\ causam congesliim e.-l : alque ad hcc quasi me invi-
Asseril ipse infra in Vita, num. 29, se ex mandalo tum, ut scripturae commendarem, cocgi. > Magna eo
Caroli comitislpram evocatum, ipsi lerlio Kalendas lempore valuisse apud comites aucloritate similes
Mnrlii, id esl, triduo anle necem, adfuisse: ei nnm. nolarios, conslat ex iis quae in hac Vila, num. 31 et
40 narral quae eodom die colloquens cum comile, sequentibus, narranliir de Fronialdo not3rio : quem
ab ipso de affeclu et desidcrio martyrii acceperat. dein anno 1130 inter illuslriores viros subscripsisse
Quia tamen Brugis non adfuerat, cum sanclus comes Theoderici Alsalii donationi monasterio Quercelano
occidcrctur, num. 45 : c Deum testatur se quae de fnciaeindicat diploma a Miraeoin Notiiia Ecclesiarum
niorle ejus el miraculis relulil, viri religiosi domini Belgii, c. 139, publicalum. Damus hanc Vitam ex
Heliae Brugensis decani, Frumoldi Furnensis prae- antiqiiissimo codice ms. quem ante ipsius Galbeni
positi, el aliorum clericorum et laicorum, qui se ea tempore aut non diu posl exaralum babenius, con-
viriisse affirmabnnl, cognovisse lestimonio. >E.t nuni. lulimusque cuin duplici ms. Brugensi. Alium ms.
56 asserit se t cognovisse ex relalione clerici, asciti codicem habuil Andreas Cbesnaeus, ex quo plurima
a Bertnlpho praposilo, cum Ipras ahiret. i Et num. allcgat in Hisioria genealogica faniiliarum Gisnensis,
70 ail t teslalos esse sibi sciscilanti plerosque, qui ° Ardrensis, Gandensis et Calccacensis, a se anno 1651
adfuerunt, viros veraces et religiosos, quorum edila. Habuit dein eumdem codicem Oliverius Ure-
tinuiii, Absalonem scilicet S. Amandi abbatem, pro dius, ac saepius in Genealogia comitum FlandriE
suae sanclilalis merito nominari dignum > censuil. eo tisus est,et modo asservaiurlprisapudhujus gene-
^rosecutus esl illa quae uti in fine anle epilogum rum Joannem Baptisiam Bonari, urbis illius syndi-
«cribit, t infra duos fere post moileni comilis men- cum : ex quo curavi loca nonnulla conferri. Est
ses consummala sunt. > Videtur plane Guahcrus eadem Viia olim Gallice translata, cujus codicem
jjroximis post obiium nicnsibus Vilam banc a se ninnuscriptum se in sua bibliotheca habere testalur
«onscripiam iu lucem edidisse. Meminit frcquenter Pelrus Sciiverius in Principibus Hollandiaeasri iuci-
Guilielmi Iprensis, palre Pliilippo coiuite prognali, sis etcommentariis anliquorum auctorum illustraiis,
filio Roberti Frisii, qnem num. 73 solum iradit a et nonnulla pngina 42 transcribit, f ex Gnlberli
Ludovico rege Galliarum et Guilielmo Northmanno Brugensis, inquil, oculati lestis Dde, qui Cnroli Boni
in coiuilem Flanririae assumpto, f commcnilatum Yitam el eacdem peculiari libello exsequilur. > Quod
fuisse caslellano lnsulae cuslodicndum, > quod factum lamen eum arbitretur Gallica lingua scripsisse, mi--
fuit 27 Aprilis; al silentio premil eumdein Guiliel- nus probnmus, ctim nilor linguae, qui in parte ab
nium circa 9 Seplembris Brugas captivum fuisse ._ illo transcripla elucet, non videatur fuisse islius sae-
abduclum, ul scribit Galberlus in altera Vila, num. culi, maxiine apud exlernos Flandros. Dein codices
151. Damus lianc Vitam ex pervetusiis codicibus anliquissimi et qnamplurimi sunl idiomale Latino,
manuscriplis Brugensis ecclesiae caihedralis S. Do- quo eum scripsisse non dubiiamus, uti illo lempore
naliani ct abbaliae Dunensis, et alio ms. noslro, acta publica solebanta nolariis conscribi. Deducilur
conlulimusque cum ea qitam anno 1615 Parisiis ex bacc historia, ut num. 25 diciiur, « per dislinctiones
bibliolbeca S. Mariae lgnincensis edidit, sed lacilo dierum et gestorum, quae in ipsis facta sunt diebus,
nomine, Jacobus Sirmundus : cui interim eam edilio- usque ad vindictam siibnolatam in (ine opusculi. >
nem ascribunt Philippus Alegambe in Biblioiheca Ob quae verba possenl videri poslea ab auclore
Societatis Jesu, Valerius Andreas in Bibliotheca adjeela esse qtiae de defeclione Flandroriim a Guil-
Belgica, Autberius Miraeusin Faslis Belgicis, Anlo- lielmo Norlhmanno comile, et electione Theoderiei
nins Sanderus De sanctis Flandriae, aliique. Exstat Alsatii el variis uirinque bellis gestis us([iie ad ob-
eadem Vila in Hagiologio ms. bibliothecae Rubeae- ilum Guilielmi nnrrantur quce nos cnm ad B. Caro-
Vallis canonicorum regularium prope Bruxellas, Ium non adco speclent, mallemus oinitiere, si lypis
et in codice ms. Tornacensi monaslerii S. Mar- excusa alibi exslareul. Verum cum aliqua inde ex-
lini. rj cerpta ab Andrea a Chesnaeo et Oliverio Uredio
3. Alieram B. Caroli Vitam conscripsit Galborlus allegenlur, et nos eiiam infra aliqua proferamus,
Brngensis, et urbis suae publicus notarius, et in ple- ul recla famiiiae Slratensium nolitia habealur, inle-
risque leslis oculalus : quem summa diligenlia om- gram damus, ut plenam lector rei geslae scientimn
nia coram observasse colliginius ex iis quae num. 59 hnuriat.
scribit his verbis: t Inter lol noctium pericula et 4. Florebat eodem tempore cum Carolo coinite
lot dierum certamina, cum lociini scribendi ego Sugerius, abhas S. Dionysii prope Parisios creatus
Galberlus non haberem, sununam rerum in labulis anno 1125, vila funclus anno 1152. Hujus calamo
nolavi, donec aliqua noctis vel diei exspeciata pace, habemus exarata Acla Ludovici Grossi Francorum
ordinarem secundum rerum evenlum descriptionem regis, quibus interseril compendium rerum in neee
praesentem, et secundum quod videlis ei legiiis, in R. Caroli cjusque vindicta geslarum editum eisdem
jarclo posilus fidelibus trahscripsi : neqiie quid sin- fere verbis in Aticlario Aimoini, lib. v, c. 51, qnod
guli agerenl prae confusione el infinitalione notavi; infra aliis jam indicatis Actis majoribus praeponimus.
sed boc solum intenla mente nolavi, quod in obsi- Habemus praelerea anliquum rhythmiim, quo laiiien-
dione communi ediclo et facto ad pMgnam el ejus latio de morle Caroli comilis cjusque vinriieta couli-
 87? COMMENTARiUS PR^VIUS. «78
nettir : que.min perveluslo codice reperil memofalus A trus Canisius Mai-lyrologio lingua Germanica edito
anle Jacobus Sirmuiidus, descfipsit ac Parisiis An- inscripsit bis verbis : f Item beata memoria sancti
tverpiam anno 1654 iransmisit. Stint. eliam aliquot martyris Caroli, comitis Flandriae, qui Brugis in
epiiaphia olim de B. Garolo facla , el a Jncobo Me- aeriecalbedrali apud S. Donatinnum quiescil. >Saus-
jero lib. iv Annalium Flandfiae excusa. sajus in Martyrologio Gallicano inter alios liiijus
5. Vitam et mariyrium S. Canuti regis Dani:e regionis sanctos eumdem refert bis verbis : <
Brugis
paticis post moiiem ejus annis descripsit ^EInolhiis in Flandria, lum sub melropoli Remensi, S. Caroli,
monachus Cantuariensis, qtiam Hafniae sub initium cognomento Boni, provinciae hujus comitis et mariy-
Imjus sreculi excusam, ilerum accurate correclam , ris, filii S. Canuti Daniae regis, itidemque marlyris
nolationibus suis illustravit, edidilque eliam Hafniae gloriosi. > Allcxitur dein compendium vitseet necis :
anno 1651 Joanries Meursius. Huic S. Canuli Vita et basilica S. Domitiani dicilur, quae esl S. Donatiani
in codice ms. adjuncla fuil Passio S. Caroli comhis episcopi Remensis : alia quseinfra rejiciemus, addun-
Flandriw, dicti Canuli filii, et bis eliam cum illa tur ex cilalo Mejero el Molano in Indiculo sanctorunt
exctisa, auctof illius anonymus est el forsan Danus, Belgii et Natalibus eorumdem sanctorum. Celebrant
certe familiarum Gnllicarum, Flandricarum etetiam eumdem Miraeus in Faslis Belgicis, BaldiiiniK Wil-
Anglicanarum non saiis gnarus. Ea scriploris menda " lotius in Hagiologio Belgico, Antonius de Balinghem
non observavit Meursius, vir in antiquitaie Graeca in Fastis Marianis, aliique.
magis eruditus quam in Iiarnni regionnm historiisj 8. « Sacra ejusdem ossa, inquit Miraeus, e tumulo
uti de rebus Danicis alias observavimus. Cacterura Ievala, in sacrario canonicoriim cathedralis ecclesiae
illa acta, ne moles excrescat, omitlimus, cum curio- S. Donaiiani religiose asservantur. Fuil vir procera
sus Iector excusa possit perlegere. admodum slalura, novem scilicet pedes longus : cui
6. Vixit anie trecentos annos Joannes Iperius, longitudini corporis membra et ossa, quae bodie
abbas Berliuianus in urbe Audomaropolilana, [qui nwigna cum admiratione ibidem spectanlur, respon-
studio deiectalus bistorico conscripsit Chronicon sui debanl. > Addit Mulanus : i Eodem die in sacrario
inonaslerii, quod apud nos manu exaralum habe- serrao de ejus merilis habetur, et reliquise populo
nius. Ilic capitulo 41, parle 2, agit de vita el nece exhibenlur. Ex vulnerato cranio sospius bibunt fe-
B. Caroli, ac nonnulla suo monasterio praeslita bene- bricilantes. Ad loctini dejectionis supra sunimum
ficia addil ab aliis non indicata : quae reliquis omis- altare erecla est a inajoribus crux cum qualuor cla-
sis ad priorem viiam adnolamus, uii etiam qnae nar- vis in memoriam ejus : quomodo passim in viis cru-
rantur aliier in Chronico ms. monasterii S. Andrete ces erigi solent in memoriam caesorum ereciae. >
" Ilaec Molanus : i Carolus
apud Brugenses. Arnoldus Boslius, carmelila Gan- Philippus de Rotloan IV
densis, qui a ducenlis aiinis inter Belgas eruditos episcopus Biugensium, zelo devotionisei pii affcclus,
babebalur, liliro De patronatu bealissimae Dei Geni- quem habebat ad ossa illuslrissimi qiiondam comitis
iricis semperque virginis Mariaede Monte Carmeli Caroli Boni anle altarc sacelli B. Mariae virginis in
cap. 7 appellal € Carolum marlyrem, Canuli Dano- ambiiu supra chorum, ubi cerla capellania sanctis-
rnm regis mariyrisque fiiium, sculum juslorum, ma- simae Trinilatis fundala est, crudeliter interfecti,
lorum gladium, qui lirocinii sui primilias iit Hiero- decrevit cum consensu dominorum de capiiulo ho-
solymn, Novi el Veteris Tesiamenli matre noslrae- neste exornari facere capsulam dicla ossa conlinen-
que saluiis otticina tulanda, Jesu Chrislo consecra- lem rubro holoserico, ct transferri ac collocari supra
vit. > altare praedicli sacelli suis eliam sumptibus occlu-
7. Anctor ms. Florarii sanctorum medium inter dendi el ornandi. Domini de capitulo, habiia desuper
alios sanctos memorat coniitem Carolum cumboc deliberalione, in praedielumcapsulaeornatum etsaceili
elogio : t In Flandria apud oppidum Brugas deposi- occlusionem, ejusdemque capsulae (occlusione sacelli
lio B. Caroli martyris Flandrorum comilis, filii B. prius facla) translntionem eondescenderunt die 25
Canuii martyris, inclyli regis Daciae, palris paupe- 5 Februarii, anno 1516. At poslea dicli domini de ca-
rum et Ecclesiarum protecloris devolissimi : qui pilulo, ad propositionem et instantem requisitioiiem
circa anniiin salulis millesimum centesimum et vice- ejusdem reverendissiini episcopi, ob varias causas
siinum sepiiinum, anno principalus sui oclavo in allegatas animos eorum moventes, ordinarunl die 1
ecclesia S. Donaliani coram altari S. Mariae psal- Martii, anno 1590, quod cras et in posterum in me-
muni quinquagesimum, tribus prioribus poenitentia- moriam quondam Flandriae comilis Caroli Boni in-
lium diciis, rcciians, eleemosynasque pauperibus jusle occisi, missa soiemnis de sanclissima Trinitaie
tribuens, nianu servorum suorum propter juslitiam celebretur, proul celebrala fuit. > Sunl haec allegalis
occiditur; Chr.isto, quod acceptus ei fuerit, complu- vcrbis registro aclorum capilularium ejusdem eccle-
ribus sialim signis iiinoleseenle. > Eumdem cele- siae Brngensis inscripta, quorum extraclum cliain.a
liranillcrmannus Grevenel Joannes Molanus in suis D. Matino sccrelario subsignalum nobis procuravit
ad Usuardum addiiionibus. Gnlcsinius in suo Mariy- archi iiaconus Brugensis, D. Arnolrius Ci'abeels juris
rologio Romano ista habet : « Burgis (imo Brugis) uiriusquc el.sacrae theologiae liceniiiitus. Ne ulla
S. Caroli martyris. Hic Canuti regis niarlyris filius enim nobis deesset rerum geslariim et scriptarum
tion ininori gl uia marlyrii coronam acccpit. > Pe- noliiia, ipsi Brugns profe:li coram siugula observa-
879 GUALTERUS ET GALBERTUS DE YITA ET MART. B. CAROLI BONI. 8S0
vimus; elsacraossa B.Caroli in sacrario canonicorum iK Lipsii indiviriuum socitim Galliae, It:ili;c et Gernia-
calhedralis ecclesise S. Donatiani venerati sumus. niae acadenrias alque antiqiiilales luslrasse, > tra lil
aliosValerius AndrensinBibliolheca Beigica; sed
§ II. Fabella de nece B. Caroli in Annalibus vernacu- post
iis Flundrorum reperla, el posleriorttm scriplorum fallitur,rium libellumdeCaroIiBoiii Viiaabeoconscri-
hisloriis inserta. pta trariidit Parisiis edilum : quetn filiiis ejus]Jacobus
9. Quae haclenus expendiiinis circa auclores qui Leriuiiius a se auclum curavit posi mortem parentis
vilam et nccem B. Caroli, et vinriiclam de sceleralis Brugis annc 1021 excudi, praefatus se t excussa pn-
liomicidis sumpiam descripserunt, ejusmodi sunt ut tris pnpyrncea suppellectile, eum miiliiitn incorrecle
vix ulla possint solidiora de quncunque sanclo spe- ct feslinanler exaraium reporisse, ideoque se liinam
rari. Nam litleris tradiderunt ui pliirimuin ea quibiis adhibnisse, interpolasse, necnon qusednm adjccisse
interfuerunt ipsi, quaeque geri viderunt, aul certe quae rei congruere censuerat. > Ob quae verba ar-
narraruni quae ab iiis acceperanl, qni suis ista ocu- biiramur seniorem Lerniilium ista in jiiventiile com-
lis luerant contemplati. Dein varii auclores disiinciis posuisse, cuni ne vel untim ex supra allegalis aucio-
procul locis sua quique Acta, ignari aliorum scri- ribus legissei, quorum nnsquam etinm meminit; ac
ptionis exararunl, uipole Tarvanoe Guallerus archi- * dein nactum hortim noliiiain, illum commenlariuni
diaconus, Brugis Galberlus nolarius, Parisiis Stige- ' abjecisse deformem et necdum adh.bila ullima Iima
rius abbas S. Dionysii: quibus consenliunl auctores impoliium, imo viro erudito indignum, ul islis fabel-
rhylhnn anliqui et epilaphiorum, chronologus mo- lis nomen apponereiur. Marginibus adscripli legun-
nasierii S. Andreae, Iperius abbas Bertinianus, ei in tur, Terentius, Saluslius, Cicero, Apulcius, Cnjaeus
•nece B. Caroli anonyiinis Danus. Addi potest Jonn- ob verba formulasipte loquendi iucerias, sed non
nes Brando Flnnder, ordinis Cislerciensis ac sacrne absque juvenilis aninii nola.
theologiae doclor, in Duncnsi refugio Brugis anro 1). B. Cnrolus vix susceperat gubernacula Flan-
1428 viia funcliis, qui in Chronodromo ms. plnne drioe regenda, quando Clementia, maler comilis
consenlil. Exstat opus illud tribus lomis Lovanii iri Bnlduini defuncti, lunc duci Lovaniensi nupla, va-
«ollegio Alrebalensi niiidissime in pergameno exara- riis sibi adjunciis principibus, conata fuit eum a
tum. Aliiid exstnl Chronicon ms. in collegio Lova- regimine dejicere. < Hincexorlum, inquit Lernuiius,
niensi Sociel. Jesu de comilibiis Flnndriae, usque ad bellum alrox.. . Cum Aklenardum resistcret mu-
Ludovicum Malanuni sive anniim 1381, quod conve- lieri, et dominanlis imperium agnoscere nollei,
«it. Omitio Roberium Gaguiiium, Nicolaum Gilles, invasil violenler oppidum Nerviorum vetus, et mi-
aliosque rerum Francicarum aniiquiores scripiores, .-<litibus in praedam concessil, inlcrfeclis ferro civibus
in- hac conlroversia conseniicnies. Praclerea in no- * ad uniim, a calvo, ut dicitur, ad calvum, et domi-
slris adnolationibus coiitulimus particulariiim per- bus igne fundilus assumptis. Stint tamen ex reruni
sonarum aciiones cum plerisqne historicis coaevis, uoslrarum scriploribus nonnulli, qui miiius actum
qui res lunc lemporis in Belgio, Gallia, Germanin, cum urbe el civibtis narrcnt, velinlque punitos re-
Dania, Anglia, It.riia et procul dissiln Palaeslina bellium primos, civilaie incolumi, bonisque inco-
gesias, scripio posleiis reliquerunt: ad quod pluri- lenlium salvis. Quidquid borum est, fides sil penes
munijuverunl auiiqua diplomata regum, principum, auctores. Ego Annales, quos vidi vernaculos secu-
episcoporum, el potissimuin comitum Flandriae pro- lus suin, nec judicium inlerpono in recontroversa.t
genitorum B. Caroli ejusque posl.modum succcsso- ba'C Lernulius, qui ex eisdein Annalibus vetnaculis
rum, ut veritns undequaqne appareal stabiliia. iia progrediiur : t Ad fncinuslam cruilele horlalores
10. Irtlerim hisce omnibus neglcciis conflatum esl fuerunt el adjulores comes Monlanus et fnni S.
ex contrariis diversisque atqiie inter se repugnanti- Pnuli comes, cum Hesriinio comile. .. qui praoler
bus sludiis monslrum, quod quasi diviiuim oracu- Aldencrdoeexilium pbira mala Flandriaeiniiileruul. >
ltiin apud quani pIurimos,eliam viros non inerudilos, Ilacc ibi, sed judicio suo non inlerposiio fidem re-
suscepium est, et Flandriae Chronicis iusertuui. Ex- ]D liuqnil penes auclores, scilicct istius Chronici ver-
slal simile Chronicon idiomale vulgari Belgico typis nacnli Flandiicarum reriim et nonniilloruin, quos
Anitierpiensibus anno 1551 excusum : cujus priorem milius actos esse cum urbeel civibus narrare dixil,
parlem ad annttni usque 1488 deduclam reperimus visus indicare Mcjerum et Marchanliiim, quos posi-
Brugis manu cxaratam in codice sub finem aliquol modum allegni, et de quihus iufra latius agemus.
foliis mulilo. Quae vero in hisce Chronicis dc nece Silet de his Marchantins. Vcrba Mejeri sunlisla:
B. Caroli legunlur, eadem seorsim circumferunlur, t Ahlenardam invasil Clcmeniia aKpie incendil,
alquc etiam nnnc f singulis annis Brugis pro loribus ibique cives quosdatn ullinio affecisse ferlur snp-
lempli legunlur, iuflaii prius sex cornibus a dominis plicio. > lla miliits explical Clironicon Mejerus, in
totidem praediorum rerumve clientelariiim denun- quo solum i occisos csse civcs > lcgilur. Adjunxit
lialioni buic obnoxiarum : >uti ea leguntur in Com- Lernulius, s ad unum, a cnlvo ad ca!vum, > ul hoe
mentario Jani Lernutii de nalura el cultu Caroli possel uli adagio. At nos plane nihil actum lunc
coniilis, necnon de caerie ipsius et vindicta in per- fuisse circa Aldenardam arbitramur : sed quaepost
cnssores niox secula. Fuil Lernulius viris litlerarum necem B. Caroli conligerunt, bunc non recls esse
humaniorum •ainaniibus annumeralus, quein t Jusli translaia. Gualterus archidiaconus, qui lunc vive*
 881 COMMENTARIUSPRJIVIUS. 882
bat, infra cap. 5 ViiacB. Caroli accurate describilil A in comcedins vernaculas, qua?vulgo-iiietoricorum roT
liiniultus bellicos a dicia Clemenlia excilatos, nullaa manciae appellabanlur, solebantqiie proposilo bravio
liujus exciriii Alilenardensis.facla mentione. At post
=1 in pubiico urbium accursti exhiberi. Tempus dicii
neceni B. Caroli i in Aldenarda comes de montibus is dramalis assignamus saeculuniClirisii decinmm quin-
se et suos introductos munieral, ad invadendumn tuin quando Brugensis urbsprae reliquis Belgii civitar
rcgiium Flniidriarum, quod sibi jure cognalioniss tibus celeberriinum habebatur emporium,.ac seplem-r
juslius pertinebnl. » Mox circa 17 Apriiis f Baldui-i- decim numerabat regnorum ac iiaiionum tribus, quae
nus ex Alst et Razo cum gravissinio Gandensiumn a:des hie suas ac collegia babere solebanl. Ex bis
exercitu obsedcrunt castrum Oldenarda. Tunc co-i- siiam scenatn in hac comoedia habuerunt Hansea-
nies de Montibus cum burgensibus ejusdem loci etii lici, quos Lernulius lucripelam genlem, OosierUngci-
mililisc impelu irruil super Gandcnses el conversoss rum appellat, qui centiim et pluribus post neceni
in fugam, aiios inleremit, alios vulneribus infecitt B. Caroli elapsis annis coeperunl coire, inlerim
et multos cepit. Major quidem fugienlium pars sub- quasi ex septentrione magni frumenti copiam na-
mersa est fluclibus ipsius, qui navibus devocli, ob- vibus advexissent, in thealrum inducti, emplores
sidionem praeordinaveranl. Deiri suli initium Maii ii babuisse finguntur Berlulpbum praepositum ejusque
Ludovicus rex ibat versus Oldenardam, ubi comess B fralrem Lambertum. Suberant socielates bae siye
ex Monlibus infeslaveral lerram. nosirani, ibalquee respublicae Hanseaticae qualuor celeberrimis urbi-
per Gandavum. Sed et comes nosler Guillielmuss bus, Lubecae, Coloniae, Brunsuicae et Danlisco. Sub
Norihmannus praeeesserat regem, etincenderatmanu ii Lubeca censebantur Hamburgum, Rostocbium, Wi-
violenla suburbium usque ad lurriin lapideam : ett smaaia, Slralsunda, Luneburgum, Steiinum, aliaeque
plures igitur, qui suffugeranl, in ecclesiam illiuss his vicinae civitates, inter quas primum mercalorium
loci, concremati sunt ad trecenlos, ut aiunl. Quarlo3 fcedus ccepit saeculo duodecimo, ac poiissiinum circa
Nonas Maii, feria quinla circa meridiem comess annum Christi 60 aul 70 supra millesimum et du-
rediit. > Ita Galbertus, qui lunc Brugis degebal, cenlesimuin et dein confo3dei'alarum inter se civi-
infra in Viia num. 108, 114 el 122. En ipsum iiii laturn corpus aliquod firmalum est circa annum
iiluri usque lempus suburbium iniaclum et inlegrumi Christi 1522, nisi potius inlegri corporis primum
permanseral: quod tunc non a comile Montensi,, membrum appelletur : cui postea circa anntim 1564
sed Guiliielino Norlhmanno, crealo Flandriae comiie,, secundum membrum melropolis Coloniensis adje-
combusttim esi. Interim Mejerus ausus esl hsec; ctum asserit Joannes Isaacius Ponlanus lib. vm
scribere : t Monlensis hostiliterin Flandros rever- Rerum Oanicarum, pag. 494. Haec fere lempora
sus, Aldenardain per iram inccndit, ubi in principe: ^ sunt quo urbs Brugensis paulalim excrescebat in
aede permuili exusli feruntur mortales. > Verum iu Flandriam emporium, quando cutn singulis natior
ecclesia suburbii concreniali erant. Haec dicta sint nibus Mercuriale, ut vocanl, fpedus iniit, et pacla
o.ccasione Lernulii, adhaereiilis vemaculis Aitna- concepit: quod facium esse cuni Hanseaticis eivitar
libus. tibus anno 1592 tradit Sanderus lib. i Rcrum Bru-
12. Oliverius Uredius Brugensis, strenuus inda- ger.sium, cap. 2. Elapsi tunc erant a caede B. Caroli
galor antiquitatis rerum Belgicarum, ac polissimum auiii ducenti quinquaginla quinque ; et proximo
Flandricarum, quarum cognitionem et veritaiem fere sequeuti sacculo xv permansil apud Brugeiises
principum diplomalibus et scripioribus coaeviseruere ea iiiercimoniorum afflueniia : quod lempus as-
ac stabilire conabatur : is prelo parabat coinmenta- signatae comcediae supra tribuimus : quo lamen sae-
lium De primis comilibus Ftandriw usque ad Caro- culo non reperio ullum floruisse historicum qui vel..
lum Daitum; explosa Foreslariorum fabe.lla : uti ti- unictim mendum ex hac fnbella decerpsit
lulus isle expressus esl in Bibliotheca Belgica Va- 13. Yixit saeculo decimo sexlo Pauiu.s ^milius,,.
lerii Andrete. Ai morle praeventus eum tractatum palria Veronensis, Parisiis canonicus S. Mariaemor-
non vulgavit, aut forsan non absolvit. Interim recle rj [ luus anno 1529. Hic res gestas Erancorum landaio
Exptosam volebal Floreslariorum fabellam : quam in- a pluribus Coiniiientario complexus, lib. v in Ludo-
lerini ut principium omnis verilatis proponunt An- vico VI, Crasso. diclo, infandam B. Caroli necem iu-
iiiiles vernaculi et cum hisce Mejerus et Marchan- seruit, et diclam. fabellam e vernaculis Annalibus
lius. An voluerit Uredius Aclis B. Caroli commen- Flandrorum decerplam in compendium redegil : ve,-
larium illum concludere an polius illa excludere, niain vel ideoapud lectorem obteniurus quod Gual-
baclenus assequi non licuil. Cerle ubi quae de B. terum archidiaeonum el Galberlum notarium, prae-
Carolo illis Annalibus inserunlur, accuralius legis- cipuos Yitae B. Caroli scriplores, non yiderat, cre-
set et cum coaevis scriptoribus contulisset, til ine- debatque Flandricos Annales prae Sugerio et conti-
ptissimam fabellam eliam explosissel; potissimum nuatore Ainioini sequendos. Paulo vEmilioaliquanto
illaquaede sancli comiiis caede, et hiijus oecasione, junior esl Jacobus Mejerus,.Elander, ex ngro Bellio-
ac vindicta de parricidis sumpla lam in iliis Annali- lano oriundus, mortuus anno 1552, et Brugis ad S%
bus leguntur, quam in proclamalione anniversaria- • Donaiianum sepullus. Hic lib. iv Annaliuin FlaiKJriae
apud Brugenses publice fieri solita. Fabellae hiijus asserit « de vita et mdrte hujus Caroli scripsisse
ewrnatse oiigincni plane arbitramui' referri debcre quemdam WaIi.eru.mjiiQnaf.uuni ad Joanncm Mori
K« r.riAi.TiT.niis r.T CALREUTUS DE VITA ET MART. B. CAROLlBONI. 8S4
norum episcopum, sed muito melius ac fusius Gal-• A Tammardus frumenti vim ingcntein in eorum nor-
berlum Brugensem; > sed fallilur dum Wallerumi reis invenlam, partim juslo prelio venderet, partim,
monachum facit, quem Ecclesiae Tervanensis ar- si egeni forenl, gratis metirelur, relicla illis ad vi-
chidiaconum alii staluunl, et a quo mngno judicio> vendum sulficienle porlione: pecuniam ilem e fru-
Vitani hanc fuisse scripiam diximus. Cailerum noni menlo vendito collectam, cuin illi piane indignaii
possumus satis mirari quod bisce aucloribus passimi aecipere nollent, jussit in patiperes dislribui. Est
negleclis, adhaeseril snis Annaiibus vernaculis Me- haec plane plausibilis scena, ab omnibus recentiori-
jerus, in quern videtur quadrare censura quam ipse» bus, eliam Mejero, Marchaniio, Sandero exhibila :
lib. XVIIsub fineni anni 1475 tulii de Roberlo Ga- cujus nulla apud anliqtios scriptores repcrilur men-
guino, scilicet f commenlarios eos, quos provinciali; tio. Ob indicalani ante inediam pretium panis a
scriptos lingua secutus est, inepros prorsus esse ett Carolo comite imminuium el potaliones prohibiias
multis Iocis falsos. > Forsan acriorem merentur hii traditGualterus, imo probibitam cocturam cerevisiu',
v
Flandrorum Annales vernaculi inhac B. Caroli hislo-- pretium vino imposilum, ct ul legumina sererenlur,
ria censuram, tuin Conlinuala appareal fabella. In- praeceptum fuisse laudal Gaiberttts; nulla Bcrlui-
terim Mejerum seqtiunlur Petrus Oudegcrstius, ini pho praeposito ejusve familiae inusla coacervati fru-
Annalibus Flandrise Galiice lypis Planlinianis annoi " meiiti ignominia, cum alias oriii causas accurate
1571 edilis, Jacobus Marcbanlius in Flandrise librisj ambo inquiranl, imo scelera omnia et Bertulplii
qualuor Commenlariorum descripta, el eisdem ly- praepositi et Erembaldi patris delegant: quse infra
pis anno 1596 vulgala. Joannes Georgius, canonicusi luce clarius patebunt.
Brugensis, in Vita Flandrica B. Caroli. Antoniusi 15. Ira odioque accensis Berlulpho ejusque fralre
Sanderus in Flandria illustrala nuper splendidisj Lamberlo, lilius hujus Burcharrius, seu Borsiardiis,
lomis vulgata , aliique similes, qui absque ntillaL injuriam vindicalurus, ex consilio palrui', parlem
rerum discussione, quascunque fabellas miscent: villaeTammardi adversarii occupal, terininis anie
ex quibus pauculas proferemus. ad agros disparliendos recte dispositis, per fraudem
8 III. Fabella eadem de Nece B. Caroli ulterius ad loca sibi commoda ac opporiuna translntis. Al
discussa. ne scena hsec iiimiuni jejuna spectaioribus apparerel,
14. Gualterus et Galberlus describunl fiimem et\ inducunlur villani , jussu Boscardi malura omnia
inediam quae duobtis anle necem B. Caroli annisi cerasa ex pomario Taminardi collecla auferre furio
grassabatur in Flandria, et commendanl singularemi conantes. Occurrunl famtili Tammardi, resisluni
cjiisdem comitis erga pauperes liheralilalem. Ab hac: _ audacter, pugniseliinpelunl el repelluntur, cerasis
publica fame incipit fabulosa comcedia, seu formula vi erepiis el ad Bertulphum deporlaiis : ob viclo-
proclamationis, ac primo slaluilur comiiis eleemo- riam delalam applaudiiur. Quercla a Tammardo a3
synarius quidam, Tammardus noniini, diciturqne principem delata, cilalur cum Burchardo filio Lsm-
cum ipso comiie eodeni die intercniplus : adeoque berlus ad liibunal: sed hi contuniaccs non compa-
csset Themardus castellaous Brugburgensis, cujus rent: jubeul per suos fores Tammardi perfringi,
et duorum filioruin Gualteri el Gilleberli necem poma ex arboribus decuii el furio auferri. Verum
describunt Gualterus num. 42, et Galberlus num. Burchardi servi dum fruclus colligunl alienos, a
26 et seqq. Veruni ex iis quae mox siibjunguntur clientibus Tammardi impelu in illos faclo graviler
apparel hunc Themardum casiellnnum Brugburgen- laedttntur, el curru revecti sunt donium. Al
sem, el Thancmarum de Stralen (de cujus familia eorum heri cladem hanc vindicaiuri ad rus Tain-
infra agemus) in unum eumdemqtie hominem confla- uiarlianum properanl, et arbores a slirpe c:t.ri
lum fuisse in dicta formula proclamationis in An- imperanl, arcemque fundilus destrui : quo fncinore
nalibus vernaculis Flaiulrorum; qttos sequunlur perpelralo ferro interficiunl avunculum Taminardi,
Paulus JLmilius, Oudegcrslius, Lernulius : at Meje- el bujtis filiam praegnanlem. Crirnen delaium ad
rus rccle ab Themardo Brtigburgensi alium slatuit j. principem et quaesiione excussa reus pronuntiaius
Taginarum el ipsum lanien comilis eleemonem: a Burchardus, el damnum omne resarciendum. Oinitlo
quo tiiulo abslinent anliqui. Occasio videtur dala reliqua hujus scenae, quse in formula cilala procl.i-
a Guallero, dum num. 2i iradit eum t in eleemo- nialionis, et diclis Annalibus vernaculis, et apuil
synis pauperibus et praecipue monachis expendendis, Lerniilium lcgi possunt. Unum sufficit monuisse
niagnum studium habuisse. > Hac scena pcracla in- iiihil borum ab aniiquis viloescriploribus tradi, imo
troducunlur in iheatruin Berlulphus praeposilus Tangmarum in niontimeniis monaslcrii S. Andreai,
ejusque fraler Lamberlus el Stratii cognomiiianlur quae infra referemus, dici succcssione prolis cla-
fquod infra perperam illis atlributum nomen de- riiisseeiiam lempore Roberli Hierosolymitani: idpo-
jiionslrabimus) et ab ante indicalis Hansealicis sive que ad nionasteiium illud exstruenduin voluisse pos-
Oosterlinganis mercatoribus frumcnla navibus e sessiones suas.conferre.
Septentrione advecta coemunt. Decimas itcm omnes 16. Joannes Iperiiis, ul pietalem B. Caroli erga
ad vicina monasleria perlinenles comparanl, iu hor- ecclesiasticos et
religiosos viros comprobet, narrnt
rea evehuni, el granaria acervalim stipanl. Tunc abbatem Berlinianiim feslo Epiphaiiiac ad comitein
comes, egenortim lacrymis excilatus.. sanxil ut accessisse, et dc oppressione a niilite quodain illala
 88B COMMENTARIUSPR.EVIUS. 886
fuisse conquestum. Et hsec materia exornandae co- A Maii feria sexta, praelerilis jam septem liebdomav'is
mcediseapla est visa. Comes ergo Carolus, ul ferl primse ejus sepultura;, septilcrum comilis destriiT
Belgica ejus diei celebrandi consuetudo, rex per ctuni esse in solario, et corpus ipsius inde venera-
lusunt crealus, in omnem laelitiam hilarilniemqnc bililer sublalum... ae rege comiianie ab episcopo et
effusus, inter epulas et pocula variis invitatis, of- tribus abbalibus in ecclesiam S. Chrislopbori fuis e
ficia magisiralusque jocando dislribuit. Deposita ab delaluin. i Maluil Mejerus sequi recenliorum narra-
abbate querela, opprcssor fingitur Lambertus cum liunculas, quam oculaium lesiem Galberlum Bru-
Burchardo filio. Evocattis Bertulphus praepositus gensem, quem lainen pronuiiliaral f mullo melius-
advolal gaudens, qui se splendide illi convivio in- ac fusius scripsisse. >
lerfuturum speraret. At repetita ab abbate quercla, 18. Comcedia hactenus proposiia in liicluosam
acriter objurgalur, graviter cum fralre mulctandus, niulala est tragoediam, el vindicta de sicariis cpepla
nisi promple abbati ejusqtie ccenobiosatisfierel. Q;ice stimi. Omnia in formula proclanialiouis, Annalibus
omnia cum aliis ante ciiatis prosequilur j luiibtis Flandriae, Commenlariis Pauli JSinilii et Lernutii,,
Paulus JEmilius. mendis et erroribus opplela suni, quorum ^varios
17. His geslis tradilur conspiratio de comile in- Mejerus aliique descripsere : nolnmus iis inhaerere
terimendo Ipris facla, iu eamque praeler consan- "* netaedium lectori afferalur. Qui veritati a Gualtero,
guineos induci finguntur octo canonici Iprenses, et Galberlo aliisijue proposilae nolunt acquicscere, con-
necis palrandse opportunus staluilur dies Veneris, ferant ipsi quae de singulis proferunlur : nos non-
quo per singulas seplimanas recurrente comes solo nuila in nolaiionibus alliugeinus : pauca bic obser-
cerevisiae potu et panis usu esuriem arcere solilus, vamus. Lamberlo fratri prseposili ac palri Burchar-
ciiicio indulus et vestitus cubaret, pedibus nudis, di, jam ante viia functo, plurima tribuuntur qtiae a
lalari vesle amictus, marsupio ad Ialus dependcnte, fralre ejus Desiderio Hacbeto, castellano ttinc Bru-
. templum adiret, ibidem moraiurus, dum sacra om- gensi, de quo plerique tacent, fuerant peracta.
nia essenl peracta, et hora pfandii evocaret. Marlis Inlcrim silenlio noclis dicilur c turri Donatiana
die, Bacchanalium ultimo, quique Hlo anno Fe- evasisse, at delectus comprehensusque, in scammo
bruarium clausisset, Brugas comes reversus, cum lanionis collocaius, post inanus cruraque truiicala ac
sequenle feria sexla, quae Mariii mensis lertia fue- ferramenta candenlia iliorum fistulis immissa, in
ri' dies, absque ullo comitalu in templo oraret, a palibulo suspensus, avibus pabuluin fulurus : uli ex
Burchardo fuisset interfectus. Quam illa solerler Annalibus Flandricis eliam retulil Mejerus. Galberlus
atque ingeniose apparent excogilala, lam aliena a pf num. 80 de quodain Lamberio Arcbei agit, qui fuga
veritate sunt. Comes Ipras evocavit barones suos, etiamelapsus, captus el in custodia delentus dicitur.
ad lerlium Kalendas Martii, qui iunc in primam Quae forsan huic Lamberlo tribula sunl, cum sup-
Quadragesimse Dominicam incidebat, ac poslridie ex plicio illato f milili Gcorgio, traditorum maximo,
eorum sententia niunitionem Burchardi dejiei jus- qui cum Borsiardo Lamberli filio occideral comileni;
sit, ac Brugas revcrsus esl, Kalendis Martii su- qui posl ulrasque manus truncalas, gladio percussu»
perbae legalioni praeposili respondit, et reslilulio- et per pedes in cloacarium projectus est submer-
nem ursit. In necem ejus conspirarunt nocle se- susque, t uli ea Galberlus habel num. 51. Al quid-
qiienli sicarii, 'ac mane die 2 Marlii feria quarta quid sil de occasione erroris, nulla lunc superslitis
post primam Dominicam Quadragesimae, in lemplo Lamberli Nappin menlio fit in ullo antiquo scriptore.
mnctaius est. Ita Guallerus arcbidiacoiius, qui lunc 19. Simile huic figmenlum assumitur in vindicla
Ipras evocatus a comite, potuil quac acta sunt scire, de reis cl sceleralis homicidis sumpla. In veruaculis
ct pluribus Galbertus notarius, qui Brugis oculis Annalibus Flandrise, in Formula proclainaiiouis, iu
suis omnia spectabal. Paulus jEmilius ipso [sacro- CommentarioLernuliialiorumqiieomniacircadiclani
rum Cinerum die mactatum scribil. Mejerus in die vindictum praeclare peracta altribuuninr Guilielmo
^assignando secutus est Galberlnm nolarium. Sed 0B lprensi seu Loano, filio Philippi comiiis, fratris
.dum Robeiium et Lambertum fralrcs Bertulphi, Roberti Hierosolymilani: cui prae B. Carolo jus ei'at
jam anle vita functos, conspiralionis reos facit, succedendi in comiialum Flandriae, nisi illegitimo
plurimum aberral.uli infra oslendetur. Idein Mcjerus toro nattis fuisset, uti infra clare constabil. Hic
triduo post nccem elapso tradit i corpus coinilis in ergo fingilur audila nece B. Caroli mox .Brugas ad-
acde D. Clirislophori apud forum honorifice sepul- volasse ac saepius redivisse, facinoris patrali et
lum fuisse. > Verum illo die, qui erat quarlus Mar- ordinem et causas investigasse, miliies evocasse,
lii, t corpus nobile in solario ecclesiae B. Donatiani arx seu burgum ul obsidereiur praceeptsse, novuni
iransporlatum est, et clausum in sepulcro pro ne- inagislratum creasse, supplicitim dc Lamberlo capto
cessitaieillius lemporis construclo. > Ua Galberlus aliisque reis suniendiim praescripsisse, ac landem
niim. 41. At 14 Aprilis occupalo solario f inventum cum rem Flandricam, tanquam verus successor per
est in eo corpus B. Caroli, ad cujus capul stabat seplimanas novem gubernassel, quarta vice Brugas
cereus ardens, quem posuerant in bonorem domini venisse, exposuisseqne regi Ludovico.qtiolcl quibus
sui traditores illi. > Ita ilerum Galberlus nuni. 105; modis suppliciuni de comDlicibus necis B. Carolj
al num. 119 asseiit idcm Galbertus, i x Kaifcndas suiupsissel. Quae alinquc ftgmenta in dictis Aiinali-
8C7 GUALTERUS ET GALBERTUS DE VITA ET MART. B. CAROLIBONI. 888
lius "vernaculis et Lernutianis commenlariis legi A i 131 et 135. Hae fuerunt primae vices, quibus post
possnnt. At contra cum 16 Marlii, duabus a caede B. necem B. Caroli Brugas ingressus fuii. Mejerns de
Caroli elapsis hebdomadis, apud principes obsidionis Guilielmo isla scribit, art eumrieni anniini 1127:
sparsum fuisset, t Gtiilielnium Iprensem comitalu a f Guilielmus Iprensis juralus in Norlbmanni verba,
rege donatum, indigne fcrebant. Conjurabant ergo deposiioque regeniis nomine, cuslodia edticitur;
el fide sese laxabant, nunquam sub iilo, comile caelerum contra fidem N.orlhmanno praeslilam, ad
Flandriae manente, sese militaturos. Nam omnibus Siephanum Aiiglorum regem transfugil, slaiinique
suspeclus eral, et nolatus in traditionem domini cum ampla Anglortim manu mari reversns, Sehisam
consulis. > Ita Galbertus num, 57. Sciebanieienim 6 petil, in agrosquecircnmjeclos pnpulabundus incur-
Marlii «Godescalcum Thaihals ab Ipra iiiiernunlium ril, incerluni pairise in Nonhiiianno gravior hostis. >
ad praeposilum aliosque prodilionis compiices Brugas Unde haec somnia Mejerus hauserit, non reperi-
venisse, et a Guiliehno ex Ipraintimoamico saluiein mus. Annales vernaculi habenl, capla Ipra, Guiliel-
ct amiciliam atque in oninibus promptissimum mum bunc Audoinaropoli dclentum captivum, al
auxiiium, quanlum in se est, aperte demandasse; precibus oplimaluni liberalum; dein iu Angliam
caetera vero, qtiae pudet palam referre, iniroducitiin profeeiuni, etapud regem de injuria sibi illala con-
jn cameram, dcnudasse : unde lota domus fiduciam B 1 questum : ab eo comilnlu Cnnlii donalum circiler
in Guilielmo liabebai, et comilem eum vocabat el xxiv aniins resedisse. Ftiisse Gullielmuui iu Anglia,
assumebal. In quo sapienles notabanl trariitionis ac pro Siephano rege miliusse circa aim. 1140 cx
conscitim Guilielmiim, qui tradilbres in matiuiiaie Chronicis Norlhmanniae, Hiiniindoniensi, el tlona-
sceleris sui s:csaluiasset,etcum tola poltntiasua ipsis lione Bertiniano nionnslerio facta, apud Ureriiuin
auxilium promplissimum fide el scripio et securiiate in Genenlogia coiiiiliiin, pag. 147 conslal. Sed agi-
obtnlissel, > ut illa referl num. 44 Gnlberlus. Aridit lur hic de anno 1127, quo eum Brugis et polissi-
Gualierus num. 64, f Guiliclmum mox ut coniiiis niuni Insulis iu cuslodia delenlum diximus.
niortem audivit, eadem die sibi comiinlum vindi- 21. Imo anno sequente 1128, cum magna pars
cnsse, Ariam oppiritiui munitissimiim occupasse, S. Flandiiac ad Theodoricuni Alsatiuni defocisset,
Venantium, Casletum, Bellulam, Ipram, Bergensem « Guiliehnus Iprensisi ( uli 27 Marlii Brugis scilum
quoque el Furnensem lerram sibi subegisse. > Cum csl)ta captivatione productus, Cortracum venii,
tiiterim videret prodilorcs ab aliis Flandriae oplima- ut consilio el viribiis suis el suoruni juvnret Guiliel-
tihus arcle obsideri, el ipse Guilielmus se iis advcr- nium Norlhmannuni. > Ita Galbertus uum. 152. Ve-
saritim simulavii. CQm Isaacus praeposili ex sorore rum Guilielmo comite e vulnere 27 Julii defunclo,
'
nepos caplus esscl el Tcroana Ariam abducerclur, pacificam accepit lolius Flnndrioe possessionem
» exspeelabal eumdem Guiliehnum, credens pcr illum Theodoricus Alsalius, rclicto Guilielnto lprensi
evadereseposse, eo quodlradilionis consciusfuisset. prislino Loensi domino : qui 22Augusli ejusdem
Al postquain veneral, comes ille, dissinml.ins con- anni lilteris Tbeodorici, cjntbLis consiietudines Aii-
scienliam suam rcam fuisse, praeccpit Isaacum su- domarenses confirmanlur, subscripsit Willelnms,
spendi. > Quod conligil2o Mnrtii, uii idem Galber- de Lo, el quidem aule Iwaiium de Gandavo et Da-
lus habet num. 80 etl27. Quin el ipse praeposilus, niclem de Teriremunda, per quos polissiinum evo-
qui prc Guilielnio curaral f brevia et notaliones de catus Tlieodorictis coniitalum acceperat. Lilleras
reddilibus conservari, > exiremo supplicio afficien- iilas vulgavit Chesnaeits lib. iv. Probationum fami-
dus, ab eo interrogatus, quinain « adliuc latenler liaeGandensis, pag. 208. Miracus etiani in Noiilia
noccnles el culpabiles in morie Cnroli comiiis forent, Ecclesiarum Belgii cap. 141 proferl lilleras ejusdem
responilit coram univcisisaequc illum ac se novisse. comitis Theoderici, quibus anno 1150 confirmaviL
Tunc furore arreptus Guilielmus ille prseccpii illum praedia Loensi monaslerio concessa,coram tesiibus,
inlerfici. > Quae nuin. 83 apud eumdein Galbeiium Willehno filio Philippi comitis aliisque. Est is Gui-
lcgunlur. j) lielmus Iprensis seu Loensis, qiiem asserit Mejerus
20. Inlcrim Guilielmus Noiilimannus el a rege f falalein dieni in ccanobioLoano obiisse ix Knlendns
oblatus, et ab oplimatibus assumptus eral in conii- Februarias anni 1172, ojusque sepulcrum fuisse suo
lein Flandriae; sed quod a Guilielmo Iprensi de- liinipore apciiuin, ac pe.les cruraque jacuisse adhtic
spectui habereiur, t rex acgre tulilsuperbiaiii et inlegra mulio quamcujusquain luni vivenlismnjora.)
conlemplum adullcrini comitis Iprensis, > uli ab Haecibi. Robenus Willehni filius de Lo memorniur
eodem nuni. 90 tradiltir. Ilinc lpra a rege obsessa in Philippi Alsatii diploinate, quodex archivio abha-
esl et inlercepia, ac reliqua Flandria subacta, et tiseFurnensis edidit citatus Uredius, pag. 148. Hinc
Guilielmus Ipris Insulas abductus, ubi a die 20 April. eliam paiel aberrare plurimum Paulum jEmilium,
in captivilate deientus fuit, usque ad 9 circiler Mejerum aliosquc dum omnes in perpcluum posses-
Seplembris, quo Brugas abductus est ct f in supre- siones ademptas iis tradunl, qui quocuiique modo in
ma camera inehisus, appositis vigilibtis el cuslodi- necem B.iCaroli cOnspirassent. Quod in seqiieniibus
bus qui illum caulissime obscfvnrtini. > Iteruin 8 tii plane inanccommentum refelleiur. De gesiisGui-
Ociobris t Brugis abductus esl lnstilas el comtnenda- lielmi Iprensis in Anglia et cjus consulalu Cnntii
tus castellano illius Iuci. » Ila Galbertus imm. 121, lcgi possuiit Clironica Noiihmaiui aeel Anglise.
889 COMMENTARIUSPR^VIUS. 890 .
§ IV. Ccedes B. Caroli, ab Erembaldinis patrata, i\ occupavit, et Cameracum Anlverpiamque urbes a se
perperam Slralianm fumitiw tribuia. occupalas per pacem faclam Henrico Caesari resti-
22. Dum lotam hanc seriem variorum scriplorum tnil : uli illa legiinlurapudJacobum Mejerum lib. iu
de vila et nece B. Caroli Boni prelo apparamus, et Annalium Flandriae ad annos 1046 , et IfBO. At Si-
singula qnacquesuisnotationibus illustramus', admi- geberlus belluin illud exordilur anno 1047 eique per
ratione defixi stetiiiius magna, quod nonnulli ex re- Viciorem papam anno 1057 finemimpositum tradit:
cenlioribus rerum Flandricarum scriptoribus, qui scribitque Balduinum Hagionensium Comitalum in-
haec ipsn se legisfe innuunt, reos infandi homicidii vasisse, Hojum oppidum incendisse, Andoverpum
tanti principis acclamarenl Slratenses seu Stralia- obseriisse ; conlra vero Henricum Caesarein Balduino
nos, dicerentqne prsepolentem apud Brugenses hanc fugienie, Scaldim transiisse, el muitos Flandreusium
Siraiensium familiam lunc floruisse, cum nullus primales intra urhem Tornacum obsessos cepisse.
aniiqiioruni scriplorum, si eorum nionumenla accu- E qiiibus tempus Baldranni caslellani Brugensis in
rate lcgnniiir, vel miniinam ista scribendi dederit Sealdim projecti, el Erembaldi inejus Iocum suffecii
occasionem. Erat Stratiana prope Brugas progenies, satis superque oslendi'.ur : penes quem ejusque
eaque illtislris et Carolo comiti grala, cui vicinum posteros ea casieliani dignilas per annos octoginta
urbi Stralenum dominium prope abbatiam S. An- mansit.
drese, quae ex illo decerpta est, nomen peperit. Hulc 24. Miraens lib. n Donationum Belgicarunv,
odio inveleralo infesla atque inimica erat aliera cap. 25, et in Nolitia Ecelcsiarum Belgii, cap. 98,
eaqueadmodiimpotens familia.quamasuo geni:ore, edidit donalionem ejusdem comitis Balduini Insu-
ut mox paicbil, Erembaldinam appellamus. Dissiriia lensis fnelam anno 1007, indiciione Vmonnchis Bcr-
crescenanl in a.iquod intestmum bellum. Slralena gensibus ad S. Winocuiii : cui post comileni Bal-
domns ab Ereinbaldiiiis oppugnala et vastata fuit, duinum, ejusque conjiigem Adelam, ac filios Bal-
el violala comitis aucloriias. Evocatis ad judicium duinnni el Roherlum aliosque subscripserunl Erem-
ferendum oplimatibus Flandriae, declarali Slralenses baldus castcllanus de Brugis, Erkenberlus pra'posi-
insonies, Erembaldini rei, eorumque aliqiia donitis tus, aliique mulli, quoruni noinina omisil Mirams. At
dejectn. Quo fnclo Erembaldini in iram furoremque Sandertis in Fiandria illuslrala, ac dilione Franco-
acti, B. Carelum, lanquam Sfralianorum proleclo- jialus pag. 292 asseril hisce temporibus f Slraliano-
rcm, crudeliter maclarunt. Hoc posiio uiramque rtim fnniiliani poienlem et opirientam fuisse, ct me-
familiam aggredimur continua rcrum oppositione niorari in littcris Balduini Insulensis > ad an-
dislinguere. niim 1007, de quibiis egimus, Alheardum de Slraiis
23. Homicidas hosce qnos Eremhaldinos appella- ciini Abbone de Rodanbiireh. Aliud Miraus ineadem
mus, scribit abbas Sugerius, infra niinl. 59 fuisse Noliiia cap. 112 profert diplomn Roberti llierosoiy-
i genere huniiles, et de fece conditionis servilis : milani, quo Rainerum piaeposiluin ccclesiae S. Do-
eosnue dc servili condinone secundum suse cogna- natiani crent perpelimm Flnndriae cancelinrium
tionis lineas fuisse, et ideo eos omnibus modis se a anno 1089, cui post Rninerum pr.rposituin, el plures
servitute comiiis, qui ipsos suse serviiuii vindica- cnnonicos nliosque subscripsertiiii Erenibaldiis Ca-
bal, enixos sublraliere > trariit Galbertus n. 12. Ad- slellanus Brngensis et Rodbertus filius ejus : item
dil Gualtcriis n.24, < lianc piiniam visam ftiissein- Alhelardns rie Slraiis. Mejerus sub iiiitium libri IV
lerfeciionisocc.isioneni: liinc nnmqiie eos grnvissima reccnsei praecipuos oplimales, qui hisee lemporibns
contra coiniiem ecepisse exercere oriia. > Ex hac floruertinl, inter quos legunlur Eremboldus caslelln-
ergo servitis condilionis fece eral Ercmbal.iiis, a qno nusBrugensis, Albo, qui supra Abbo Rodenburgen-
reliqui prognali. Galberlus n. 115 a seril < Erein- sis, Adelnrrins Slrntensis. Eu familinm Erembalrii-
baldum de Furnis naium, > venisse Bmgas, et fa- nam a Slraiinnn plnne divcrsam , el ulraniquc
ctum f Boldranni Casiellani in Brugis hoiiiinein et magna apud Fhindros existimalione florenlem.
militem, et saepe adulierio abusuin uxoredoinini sui rv 25. Fuerunt Efeiubalrio qninque filii, memoratus
caslellani illnmqtie adullernm proniisisse ariullero anie Rodberius seu Roberlus ab obitti palris Castel-
suo viceconiilalum, si vir ejus ciio niorereltir : unde lanus Brugensis, Lamberlus Nnppin, qui riuo primO-
adulternni seinpcr doinino suo niachinntum morlein, genili slniuunlnr, et anieneceui B. Caroli riefuncli;
iu imperaia acomiie expedilione facto noclis silcnlio Bcrtulphus pracpositus S. Donaiiani; Desiderius Hn-
in profundiim Scaldis praccipiiasse; reversum ergo keteliam, ul infrnosieiidetur, Castellanus Brugen-
adulieram suam duxisse uxoreni, ct fuculLaiibus sis; et Welfricus , sive Wlfricus , aut Guelricus
riomiui sui emisse vicecoinitalum. > Haec Galberius. cognomento Cnop. En varia cognomina, Haket, Nap-
Viceeomilalus appellalur ipsa caslellani dignitas. pin, Cnop ab aniiquisindicata, at nusquam deSlrrt-
Ast indicala expediiio comitis, fuil Bnlriuini Pii sive ten aut quid siinile iiinuilur : quod cognoinen cum
Insulensis, pronvi B. Caroli Boni, qui in socielaiem dominio permansit apud posleros Aihelardi de Strii-
belli a Godefrido Magnd Lotharingiae Mosellanae len, et fueiunt Thagmarus, sive Thancniarus, qui
riuce altraclus, arma contra Heniicuni III imperalo- iion liabuil liberos, lum Berenvoldus, aut certe al;i
rem sumpsil, el in imperiali ripa Scaldis Einhamam anonyini, ex quibus fuerunt prognaii nepoies Ta-
arcem diruit, caslrunique Gandense diu obsessum gniaii, de quibus infra agitur.Cum Roberlus Hiern-
891 GUALTERUS ET GALBERTUS DE VITA ET MART. R. CAROLI BONI. 892
solymitanus in terra snncta miliiaret, faClo voio Ai edidit litleras Caroli comilis, quibus anno 1122, con-
abbaliam S. Anrireae exstrui per uxorem jussit in firmavil privilegia a decessoribus suis concessa
fundo de Belferkerca; ad iilud illuslre opus fuerat Vulverico abbali S. Bavonis Gandensis ecclesiae, >
a Tngmarb de Slraten, ante incilalus; quia ctiam ubi inter lestes est Ilakel casLellanus de Brugis. Et
plurima bona eisdem monachis donavil, secunda- snnt haec solius Hakeli. Idem comes Gnrolus Bonus,
ritis fundaior babitus, tili ex anliqtris lnijus mona- ejusque buticularius, seu pineerna, Wulterus cum
sierii montimenlis ipsi descripsimiis. Exstat in Noti- Conone fratre dotant Aldenburgensem abbatiam, et
tia Miraci cap. 123 diploma Bnldrici episcopi Novio- ciplomali en snper re xvi Kal. Augusli anno 1119,
mensis et Tornacensis , qno t anno 1105 inrii- indictionexn, signato subscripserunl Bertulfus Bru-
eiione viu, condonavit aliari de Belfeikerca jus gensis praepositus, Desiderius Ilakel caslellanus, et
libertatis, ca condiiione, quod monachi inibi con- Lainherlus Nappin ires fralres ac filii Erembaldi :
siiluaniur. > Subsignarunt intcr alios Berihul- item Tliancniarus de Stralen et Berenvoldus de
plius praeposiius, Roberius Caslellanus, ei Lam- Straten. Consule Miraei Noliiiam, cap< 108. Diclo
berlus Nappin, tres fralres Erenibaldo palre pro- Berenveldo nati videntur Walterus de Slraien el
gnati. ltem niemoralus Tngmarns de Siratis. Quo duo fratres cjus, passim Thagmari nepotes dicli,
artificio Bertniplius faclus praeposiius fuerii, ex- * quod palre borum morluo cum ipso degerent in do-
plical Galberlus hum. 92 his verbis : t Polerat niinio suo de Stralen, uti ex sequentibus consiabit.
remiuisci Beriulphus, quomodo violenter intrususet Morluo etiam Lamberlo Nappin , supererant filii
viventi praeposilo Ledberlo, viro honesto el propler Burchardus, siveBorziarrius, aut eiiam apud Anony-
Deuni omnia paiienii, superposilus, iujuste elconira mum Danum Fromoldus cognomenlo Borchardus, el
Deum in lemplo Dei praelationem usurpassel, > elc. Robertus, eidem Anonymo Lambhtus Morunnater
At Robertus caslellanus Brugensis apud Sandcrum dictus. Ex Roberto, dein Caslellano, nnti sunt Wal-
lih. i Rerunt Bmgensium cap. 7, < signal lilteras lerus, quem castellanum in juventuie diximus, et
Biilditini (imo Bnlderici) Noviomensis ac Tornacensis Alberius ac dein ex secunda conjuge Robenus
ppiscopi, quibiis ad annum 1096 allare deOostburch passim puer dictus. Huic dominium fuit in Ravenscot
cum capella ipsum respiciente, sita in Isendica, daiur in agro Brugensi t in defensioneni valde pra>
Blandiniensibus. > Verum quia Baldericus, Radbo- munitum, > ut tcstatur Gnlberlus num. 47. At Bor-
done anno 1098 vila functo, creatus est episcopus, in zinrdus domum, quam munivit, babuil baud procul
assignato anno mendum est. Ilerum apud Sandcrum: Siraten, aut forte in domiuio doininoruin de Straien.
i Alius, imo idein,Robevtus casiellanusBriigerisisai •. Hinc odia, liles el bellicae irrupiiones inter utramque
annum 1109 signat litleras Roberti Hierosolymitani faiuiliam coeperunt, et quia, ut ait Galbertus num.
dciationjs cujusdam factae ccenobio Formissellensi. 15, t riiancmari de Slraien justae parti comes fave-
Idem anno 1101 coiifirmat privilegia ecclesiaeS. Do- bal; Berthulpbtis prsepositus universos mililcs pre-
naliani. > An recte? Mejerus ad illum annum asserit tio, potentia el pelilione accivit iu auxilium nepotiini
privilegia isti eccl.esiae a Roberto comile donala suorum conlra Thangiiiarum, el quidem quingentos
subsignasse Erembaldum caslcllanum Brugensem milites armigeros et pedites infiniios iiuiuxit, ferra-
cum Roberlo filio, Alhelarduin Straiensem, aliosque. meula et secures jussil deferri, > etc. In hac oppu-
Galberlus num. 115 inter filios Erembaldi stnluit gnationedomicilii Thangmarioccubuii, lesteGalberto
Robertum post ipsum quoque cnsteilanum secundo num. 26, Roberlus fraler Borziardi, quein occisum
loco, et dein posl ipsum Robertum asseril filium siispicabanlnr ab Henrico de Locris, milite pro
ejus Walierum, casiellanum tertio vicecomiialtis doniinis de Stralen. Quid aetuin sil de Alber.io,
loco bseredem succesissse. Andreas Chesnaeus lib. n quem teylium Bertulphi nepolem memoral ideni
Probationniii ad llistoriam gene:ilogicain familiae Galbertns, num. 11, nusquam indicalur, ulvidealur
Gandensis et Cisnensis, pag. 67, edidit pariem litte- eliam occubuisse, dum i ciim copiosa et valida nia-
raruni Balduini Sscuris Flandriarum comiiis, quibus rj | nu collecta (verba sunl Gualleri num. 28) omnein
permutaiionem villaerfOosterseele ab ecclesia S. Ber- fere incursaut circa rcgionem, domos infringuni,
tini pro aliis bonis faclam conlirinal anno 1115. mobilia quacque diripinnt, pnuperes exspolinnt,
Huic donalioni subscripsit inler alios Wallerus , quosdnm siispendunl, plerosqne in ferro lrueidanl,>
castellanus Brugensis. et haec absente in Francia eomile Carolo, qui Ipras
26. Vcrum eo admodum juvene mor.tiio successit reversus, e sentenlia optimatum Flandriae muniiio-
palruuscjus Dcsirierius Hakel, filius Erembalrii, ac nem Borziardi curat everti, incendi et fundilus
fraler Beriulplii praepositi. llic liiteris ejusdcin Bal- dcslrui. Intercessores pro Borziardo admillil Brugas
duini pro ecclesia Formcselensi apud memoriitum reversus; novam ei domum, sed alibi addicit, procul
Chesnaeum, pag. 1S8, subscribit auno 1115 Hakel a Stratena possessione: f eo quod, > uli asseril B.
castellanus Brugensis, uti aliis liiteris in favorem Carolus apud Galberlum, num. 16, «usque tunc juxla
, ejusdem ecclesiae Formeselensis apud Chesnseiim , Thancmarum manens, nunquam nisi liles el sedi-
pag, 68, anno 1117, indicl. x, Hnchel cas:ellnnus; liones cum rapjna et caedeageret. >E quibus magna
Brugensis. L!em Chesnseus, lib. n Probationuin ad utriusque familiae potentia colligi polest.
Historiam genealogicam familiac Beibunieasis, p. 19 27. His peractis conspirant in necem Caroli comi-
 ?.93 • COMMENTARIUSPRiEVlUS. 894
tis sex principe» fnclionis, quibus praeerat suo concilio A el Roberlus puer aliique ex lurri altiore aniiuebant
Beiiulpbus pyaeposilus,erantqucGuelricus sive Wlfri- brachiis el manibus obsecrantes, ul inimicos illos
cus, frater praepositi, el hujus duo nepotes Btirchar- perderent, qiiorum causa gravissimum nefas perpe-
dtis, seu Buziardus, friius Lamberli Nappin, et Ro- tralum : qui ita arroganler in domum praepositi
bertus puer, filiusRobeiii caslellani,sed$alis invitus conscenderant, signa viclricia affixerant, cum eo
abaliisattraclus; lumlsaacprsepositiconsanguineus, tempore, quo castrum exptignalum, dormirenl domi
Guilielmus Viroviacensis et Ingrasnus Esnensis. Ila el in rure suo, > scilicet in Stralen, qno sub luiela
cuni Galberlo Gualterus,num.3i. Mejerus iresadjun- principum abriucli fuemnl. Captus 23 Mariii lsaac
git factionis principes Rohertum et Lamberlum Nap- consanguineus prsepositi et suspensus. Ai 30 Mnrlii
pin, fraires Beiiulphi, sed jam anle vita functos, et Guilielmus Norihniannus declaratus est contes Flan-
Guillielmum Lamberti filium, verum hunc ob altuin driae, a quo in Iociim Desiderii Haket (qui Knlendis
auiiqnoriim scriptorum silenlium non arbitramur Aprilis e turri evasit el latuit Liswegaeapud generum
tinquam in rerum nattira exslitisse, et solum in fa- sunni) consliluluscsi 2 Aprilis caslellanus Brugensis
bulosis Flandrica scriplis iingua Annalibus procrea» Gervasius. Dein 11 Aprilis Bertulphus praeposilus
tam. Inleremplo dic n Marlii B. Carolocomiie manu Ipris suspensus, et 14 ejusdem mensis occupatum
iinpiissimi Borziardi, t eodem die, inquit Galbeiius B est solariunl templi S. Donatiani, ejusque 'lurris
num. 55, excursum fecerunt tradilores illi in hosies dedita diel9, et sumplum supplicinni 5 Maii, quan-
suos, seilicel contra Tliangmarum et suos apud do Wlfricus fraler praepositi aliique xxvn complices
Straien ei repereruntoppida eorum vacua etcurtes e lurri dejecti perierunl. Bursiardus dein supensus
vaCtias. Nam audito scelere, quod facium est in csl, elRoberlus puer Casleii capite plexus.
morte comitis, timuerunt sibi, maxime quod defen- 29. Anno sequente 1128 assuniplo in comitcm
sorem suum perdidissent... Tunc tradilores illi inva- Theodorico Alsalii paulalim defecerunl Flandri a
dentes tam oppidum quam ctirtem Thangmari, Guilielmo Noiihmaimo : cui adliseserunl Slratenses,
omnia arma et supelleclileni inlro diripicntes siituil etiarn conlra Brugenses qui 26 Mariii pro excepio
cum maxima rapina pecudunt el veslium rusticorum Theodorico f excurstim feccrunt anle donium
villae illius, alque sie rapina exercilaia per totum Thancmari. Alposiiidie siimmo mane Thancmariis,
diem in vespera redierunl. > Hsec Galberius, lestis et nepotes ipsius domum et mansiones proprias in
oculalus, asserit gesla in Slraien, non , ul Meje- Slralen combusserunl, quia si hoc non fccissenl,
rus, in Orscampo, sive Ooslcampo, procul inde, pro- Daniel el Juan cuin suo Theodorico fecissenl, > uli
pe novamfossamGandensem. . ea testatur Galbertus num. 151 et sequente. Asl.i 11
C Aprilis nepotes Tbancmari cucnrreruni super Bru-
§ V. Gcsla utriusque familiw Erembaldinw et Slra-
tianm post necem B, Caroli. gcnses apud Harenas, evocantes cives ad mililias
28.Accessit dein in defensionem Erembaldinorum, faciendas : et 25 Aprilis nepoles Thancmari incen-
frntrum el nepotum suorum Desiderius Haket, cnstel- derunt domum Fromoldi jnnioris in Berenhcn, et
lanus Brugensis, quo duce suburbia a civibus muni- 12 Junii inci nJerunt domuni vicinam caslro Brugensi.
ta fuisse trariit Galbertus, num. 46. Conlra eos At castellanus Brngensis Gervasius occurrens, cepit
arma sunipsit f Gervasius, camerarius S. Caroli, et Walleriim nepolcin Thancmari, per (|tiem occasio
vn Martii obsedit oppidum Ravenscliol in defensio- el causa seditionis et pugnse loiius originem lmbuit
neni traditorum valrie praomuniiunV, et vm Marlii inter Borsiardum iradiiorem comiiis Caroli el Tlian-
Roberlo puero, cujus oppidum eral, fruslra contra cmarum, Cives vero Brugenses manus prae gantlio
obsidenles excurrenie, deslrucluni esl Ravenschot complosas conferebant, quod cnptus esset Wallerus,
igne el armis, et juxla Brugas domus Wlfrici Cnop, qui caput et priiicipiumfuitloiius mali lerrse noslrae,
fralris prseposili, qui nioriem comilis juraverat, pro cujus dolis Carolus consul traditus esl, non quod
combusta est. > Ita Galbertus, num. 47 et 48, qui ipse tradidisset, sed hostes suos Borsiardum et suos
dein tradit f Gervasium inlra subiirbium suscepiura p. ad iradendum compulisset. i Ila Galberlus num. 174,
ix Martii, traditorcs inlra castrum obsedisse, > quod addens se « hsecdiccre secundum sensum vulgi,ei se-
Btugeiises expugnanini xix Martii, uli dein inferius cunduni furorem animi illorum, qui niodo caplivuiii
S. Donatiani lemplum. Tuuc leste Galberto, num. 74, Walterumprscfatumsuspeiidere (voluisseni) aul novo
< nepotes Thanciiiari de Sirnlcn in domo praeposiii etinaudito morlis fine dissipnssenl, si conies permi-
praefixerunt signa sua superbe etgloriose et polen- sisset.i Dein 11 Julii ul e vulncre convalescerei Wnl-
ler, et quidquid inliis repereruni, quasi proprium terus e capliviiate ediiciluf, faclis obsidibus duobus
possidebanl, frumeiita el vinum qttod obtinueranl fratribus, quos 25 die ejusdem Julii liberavit Wallerus
apud rus suuni in Siralen emiserunl. Verum cives in caplivitaiemreducius,ui pleniusGalberlusnarral:
vas vini Iriincarunt, portas suburbii clauseruiit, ul e cujus verbis i secunduni sensum el furorem vulgi,
nemo aufugerel, clamaiites Thanemarum cl nepoies WalierusdeSlralen, capnt el principium tolius mali >
ejus jure suspenrii debere, Jeo quod eorum causa proclamalus, videtur peiperam pnncipibus lnctionis
conicsoccisus, etpraepositus clejiis nepotes obscssi, Erembaldinorum annunieratus, el occasionem de-
et pluresde ipsorum familia interfecli el niorle turpis- disse hos appcllandi Slralenses aul Stratianos.
sima damnati fuissent. Et obsessi castellanus Haket 50. Morluo cx vulnere adliuc eodciu meiisc Julio
895 GUALTERUS ET GALBERTUS DE VITA ET MART. B. CAROLl BONl. 896
GuilielmoNorihmaniio, pacilicamFlandriae possessio- ^^ die facla narral Galbertus num. 26 et 56. Cum aliis
liem acccpit Theodoricus Alsalius, a regibus etiatn dein intra burgum inclusus obsessusqtie iu tanto
Frnnciae cl Anglioe approbalani : qui anno 2 comi- aliorum odio fuii, ul« quidarn ex curte ejus noinitie
laltis, Christi 1129, confirmavit donationes monasle- Robertus, cursor et serviens ejus, inlerceplus fuerit
rlo Alrienbtirgensi facla«, quilms cum aliis subscri' in niedio fori occisus el in paludes aliraclus. >
psit Thancinarus de Sirnlcn , qui eodem mpdo subsi-. Adinitlielenini ab Aldenburgensibus in novum comi-
gnavil liliernsdonationum ejusdemTheodoricieoniilis lem non poliiit Guilielmus Northinannus, quin pro-.
pro abbnlia Quercelana auuo 1150. Videnilus Mirseus milicrel el ipseelrex, > llakeicaslellanuinet reliquos"
in Notitia Ecclesiaruin Belgii, cap. 159 el 168. t Erat traditores nunquam deinceps haeredes fore in comi-
Tliancmarus, sive Tachmarus, virpoientia ei diviiiis lalu Flandriae, » quse apud eumdem Galbeiium n. 51
clarus, qui successione prolis carens, bonorum el 89 legunliir. Impetrala interim ab obsessis luit
suorum Cliiislum conslituit haereriem, ea conferens alloquii facultas , in qua peroravit Ilakeius pro
nionasierio S. Andreae : cujiis dcvolio in tanlum omnium liberatione, reis efflagitans perpetuum
crevii, uiibidein monnchnliim professus, laudnbililer exsilium, sibi vero, Berlulplio praeposito et Roberto
vixeril el sancle mortuus sil; t uti ea ex relaiione puero, quos secum innocentes volebat, plennni secu-
Ilenrici Zypaei dicii monasterii S. Andreae abbaiis ranique liberlatem. Respondit noniine mulliludinis
describil Snnderus in citala Flnndria illusirala , obsirienlis Walterus ntiles, ac nemine excepto omiies
pag. 292. Ex quibtis constat huiic Thnngmnruni reos probavit: t Ilaque deinceps, subjiingebat, fiiiem
alitiin recle a nobis conslitui a Tliemardo caslellano et bominist,qui£ hactenus vobis servnvimus, exfesiu^
Briigbiirgensi cum B. Carolo occiso. Apud eumdein. CEmus, damnamus, abjicimus. Finila responsione
Sandertun lilieris dicli Theorierici Alsalii postmo- omnes arreplis festucis, exfeslucaverunl illormn
dum siibscripsit Riquardus vanrier Slraleu, alier obsequium, bominium, fidem et securitatem. < !tn
forsnn fralrum Wnlteri vanrier Slraten, tle quibus Gnlberlus num. 64 et 65. At « Kalendis Aprilis, nli
supra egimus. Alius etiam Richardusdoiiiinus vander asseril num. 86, feria sexta in riie Parasceve caste!-
Strnten anno 1250 vixisse Iraditur. Addit Sanderus lanus Haket a turrj evasil solus, el transivit apuri
loparchiain de Stralen poslmodum pcrlinuisse ad Liswega, el ibi laluil cum friia sua, quam ibidem
Coslerios, Dudezelios, Halmalios, Ghislellanos. At duxerntolim miles mngni generis et divitiarum ple-
Brugis diriicimiis nunc speclare ari prineipem Cliima- nus. Exspeciabat enim ille fugitivus quiri deinceps
censem eicoinilein Middelburgensem. ageret. > Poslridie t in sabbalo sanelo Paschae > in
31. Ha;c de faniilia Slrntinna riicta suffi ianl; /•2 hujus locurn« conslilutus est Gervasitis Cnstcllanus in
aliqua solum reslaiil de Erembnldinn seu proditrice cnstro Brugensi. >
dicenda. Paulus.^Emilius asscrit « uulli conjuraiorum 52. Memoratus miles vocabaliirWalteriisCromme»
leniper.itum nec noxioriim modo morle piacula cicsi lin, sive Clomliin : qui contra Gi.iilielmumNorlbman-
conrilisexpelita, sed quieunque .alitjua nccessilutliiie num primum suppelias allulit Burgensibiis, lesle
cos coniiiigebanl, alqno arieo p.mlo noliores, aut Galbeiio nuiii. 119, qui ct gener Hakel et filius Ro~
ferro pulsos, aul melu voluutariuin sibi exsilium berlus supersliies lenipore Tlieoderici Alsalii fue-
longiiiquuniqueconslituisse, fiiiitiinis cos diestnnti- runi, cl pacificam rerum suarum possessitiiiem dcti-
bus, exsecrnnlibnsqiie. > Mejcrus adriit « npuri quos- nueruni. Cujus rci illuslria duo les.tiino.niaexliibet
dam memorhe proditum, pnrltin horum parricida- Andreas Chcsnaens in Probaiionibus ari librum u
runi palria exlorrcs pervcnisse in Hibcrninm, per- Historiae Genealogicse familiarum Gnndensis et Gi-
niissiique regis Angli, qiiiiindam ibicoluissc insulani, snensis. Hic cum pagina 70 proiulissel litteras Theo-
nomincGcrinani, ibiquein lanlaiii.cxcrevissegentein, dericiAlsntii, quibus possessiones abbatiae Ganriensis
ut ipsi aliquaudo regi ausi sint rebellare. In Flandria S. Pclri coiifirmavil, istn png. 71 subjungil:« Litier;e
dirula fuere funditus eorum auiificia, adeinpia in aliie Theoderlci comilis Flnnririae, quibtis curnl so-
perpeluum restituendi poleslate. Agri possessiones- ]D pire el penilus decidere, praisentibus praccipuis
qne universse gravissimis damnalae tribulis, exse- baronibus suis, querelam inter abbatcm S. Peiri el
crala riamnaiaque in aeiernum progenies. > Haec Haketum quondam castellanum Brugensem, super
Mejerus, aliique eiim seculi : quae nobis plane im- eo quod inlra ainbilum pnrochiae quaediciiur Liflinga,
probanlur, uti conslal ex supra diclis de Guilielmo prsefata ecclcsia ex antiquo Bercaenas super litius
lprensi Dlio Plniippi comitis, sed res clarissima fiel inaris possiJei, quibus per maris alluvionem nova
iu Dcsiderio Hakelto castellano Brugensi, fralre quaedain terra conglulinaln est et concreta. Ilscc
Bcrlulplii praeposiii, et patruo Burchardi seu Bur- acla suntsub sigillo et signo praedicli comilis Thco-
sianli. Hic mox.aiqueB.Carolus fueral interemplus, derici.TeslesJiianus de Alost, Dnnicl de Terneintm-
t in cjus doinuni cum suis ad eam oblinendam da, Gerardns de OlilenarJe, Weiiemnrus Cnslellanns
conscendii, > et fralrum nepolumque, atque alioruni Ganriensis, Balduinus de Belle, Everardus de Gant,
conjuraloruni proieciioneni tutelamque . suscepit : Chrisiiaims de Gislella. Acluni Brugis anno Verbi
dein t claves oinnes B. Caroli de donio, de scriniis incarnali 1133. > Haec ibi. Ex nominatis baronibus
et cislis quae in domo eranl, cum aliis violenler ex- Juanus de AIsl, Daniel de Tenreniunda et castellanns
torsil, ct iii suam potestalem reJegil. > Quas primo Gandensis, cum suo singuli milile obsederant a 10
 897 COMMENTARIU:iPRJEVIUS. 8'!8
et 11 Marlii burgum Brugense, et cum aliis t exfe- A Trunchinensis. An hic secundus Gervasius fuerit
siucaveranl Hakeli castellani aliorumque obsequium, prioris filius, num potius posterioribus occasionem
hominiuni, fidem, el securitatem, > et modo iidem aberrandi dederil diim illum de Prael cognominani,
barones querelam de cerla possessione Hakeii so- reiinquinius aliis exculiendum. Degcbal inier vivos
piunl et deciriuut cum conrile stio Theoderico. Qualia eodem lempore Gervasius de Yiheihem, jain anie
de Haketi filio el genero adduntur apud eumdem relalus. Sandero caslellanus Gervasius, de Brugis
Chesnaeum eadem pag. 71 his verbis : f Lillerac cognominalur, quod etiam non adinitiiinus. Nnm
cjusdem Thenderici comiiis Flandrise, quibus sopil idem Sanderus lib. i Rerum Brtigensium, cap. 7,
querclnm quae eral inter Gisclbertum abbalem S. dum antiquos caslellauos Brugenses proponii, ma~
Petri Ganriensiset Robertiim filium Hnkeli quondnm gnam insciliam seriei oslendit: Boldraniiuni ignora-
casiellani Brugensis et Walterum Croinmelin gene- vit, Robertum praeponit Erembaldo, el ileruni lan-
riim ejus super terra in Teslrep et decima de Groede, quam alium subjungit, imo filium fuisse Erembalrii
Signuni Tlieoderici conritis, ct S. Iw.ini de Alost, S. non prodit: uli neque liujus filium slaluil Walterum,
Dnnielis deTenremonrie, S. Gernrdi de Aldenarde, S. cui recte subjungit Hakel, sed quis fuerit siletur;
Rasonis buitellarii, S. Theoderici cainerarii, S. Mi- sed pessime illo subnolo ad annum 1120 slaluitur
ciinelis coiislnbularii, S. Wcncmari casiellani Gan- B Arnulfus de Nielles vel casiellanus vel caslellanoriim
tlensis, S. Ghisleberti caslellani de Berghes, S. Brugensium afiinis, nicmoralus in litteris Manassis
Bnldiiiui caslellani de Lens, S. Walleri de Nivclia, conriiis Gisnensis et Emmae uxoris. Lilteras illas
S. Balduini de Belie, S. Gervasii de Ytlielhem, S. edidil Cbesiiaeus in anie indicatis Probalioiiibus, pag.
Everardi de Gandl, S. Walteri Crommelin. Aclum 39, sed Arnulpbo aliisque leslibus omissis. Al mox
hoc Brugis Verbi incarnati anno 1133, indicl. xi, pag. 40 et 41 inter lesles profertur Arnulphus, sive
regnante rege Ludowico in Franeia, Theoderico Ernulphus, de Nieles ad aniiuni 1120 et 1128, niilla
principante in Fiandria, anuo sui principalus vi. » prorsus addita aut dignitate caslellnni aut affurilale
Hsec ibi. In memorala superius donatione ejusdem cum casiellanis. Verum excluso Arnulplio fuisse
convlis Theoderici anuo 1150 abbatiae Quercetanae, Briigensinm caslellanum Desiderium Hakeilum ab
subsiguavil ideni Haketli gener Walierus Clomliin. anno 1115 ad aiintim 1127 ex supradictis ceriissimum
55. Plura oniillinius congerere, cum ex his salis esl: cui lunc deposito successil Gervasius, ei huic
colligamus sub Theoderico comile faclam fuisse defuncto Radulfus.
duv>icrTiav , sive oblillerationem injuriarum et prse- 35. Indicavimus etiam ecclesiae Douaiianae praepo-
teriiorum in perpetuum oblivioneni: neque exse- sitos Erkenberlum, Rainerum, Ledbeiium et Ber-
crUain damnalamque in aelernum mansisse eam lulphum : in cujus locum infra apuri Gallierlum
progeniem, uli ex fabulosa formula proclamalionis, num. 120 subsliluilur Rodgerus, anno 1157 morluus,
quse prneforibus templi legitur, conati fuere probare, uli ipsi in cboro S. Donaliani in sepulcrali lnpide
Mejorus, Matchanlius, Lernuiius; el hic quidem, legimus. Interim Sainlerus lib. u Rerum Brugen-
quod die Veneris fingereiur comes occisus, refert sium, cap. i, etex eo Sammarihani lomo II Gallise
cam exsecralionem solitam fieri f prima ac secundn Chrislianae in episcopis Brugensibus ineptam seriein,
die Veneris mensis Mariii. > Al quia ex Gualiero et licet i accurale coliecla > dicnlur, proponuni, et
Galberto aliisque anliquis scriploribus B. Carolum omisso Ledberto adhuc oc:o enumeraiit: et suiii hi:
die secundo Martii el feria quarla inlereniptum fuisse Erkenberius, Rainarins, Berlulfus, Guido cancella-
cerlo conslabal, damnuiio sexto Nonas Slariii cmpta rius, Bertiilphus, Rorigerus, Arniilplius Slratensis,
dkulgari, ei si Mejero credalur, ad lubw cantum, at Rogerius. £x hisuuus iriemqueest qui aliis inierpo-
per cornicinem exsecrari progeniem scripsil Marchan- siiis ut diveisi noniinaniur Bertulfus, el liltera una
lius. QIISR omnia viso hoc scriplo melius omiltentiir, miilala Berlulphus ac Arnulplius Slratensis, t quando
cum Deus prima Veritas tot conferlis mendaciis uon Carolus Bonus fuit irucidaius; > ilem unicus est
lionorelur. £ Rodgerus et Rogcrius, perperam dislincti: el uliinii
§ VI. Series caslellanorum nrbis Britgensis et prm- obiius non debuii referri in aniium 1147, cum dccem
positorum S. Donaliani, ad hanc hisloriam spectans, annis serius moiiuum fuisse inscriptio sepulcralis
recte ordinala. inditei. Inierponitur Guido cancellarius, quia f sub-
54. Quia poslcriores scriplores nullam fere no_ii- signavil funriaiioni Roberli Hierooiyniilniii factae
liam habuerunl cnstellanorum et praqinsilorum Bru- anno 1105 abbatiae S. Andrese. > Verum non viden-
gensiuni, de quibus jam egimus, eofum repelocaia- tnr lilleras fundntonis legisse, quns subsignasse
logum ; et fuerunt castellani Boldrannus sub Bnl- Berliilphum praeposilum cum riuobus fratribus supra
duino Insulensi circa annum 1050; Ercmbnldus per diximiis. Hugo cancellnrius de Rogia snbscripsil ad
annos quadraginta elplures; Robertus ejus fiiius; anntiin 1150 donationi monaslerio Aldenourgcnsi
lum Wnlterus diclo Roberio nntus; Desiderius Hn- fache, non lamen ideo inler prseposilos Brugenses
ketlus, Erembaldi elinm filitis, quo deposilo Gerva- nuinerandus, ctiamsi nullus praiposilus reperiaiur
sius caiiierarius B. Caroli, et hoc defuncto Rariulfus, donntionein subsignasse, quse videri polesl apuJ
qni elGervasius rie Prael, siibscripserunl anno 1145 Mirxuni in Nolilia Ecclesiarum Belgii, cap. 159.
liileris Tbeoderici comilis pro ecclesia S. Ma.rise
8S9 GUALTERUS ET GALBERTUS DE VITA ET MART. B. CAROLl BONT. qOO
VIII. Ccrdes B. Caroli, ex Aclis Ludovici Grossi " les, notain prodilionis evilant, riuni hoc domino
§
regis Francorum, auctore Suggerio ubbale. regi Ludovico, nec ei tanlum, sed fama volante per
universum orDem uenunliant. Kex aulem, et amore
36. i Egregie factum, quo noDiliusab adolescentia juslitiaeel consanguinilalisaffectu, in ullionem tanlae
sna usque ad vitse limitem nullum perpetravit, vi- proditionis excitaius; nec regis Anglici, nec comitis
lando fastidium, cum multa egeal, brevi narratione Theobaldi guerra deientus, Flandriam animosus in-
meniorare non quomodo, sed quid fecerit, signili- trat, ut nequissimos alrocissime perdat, loto animi
cantes proposuimus. Famosus comes vir potentissi- el operis nisu exaesluat. Comilem Flamlriae Guiliel-
mus Carolus, de amila domini regis Ludovici, Dnno- inum Northinannum, filium Roberti Hierosolyniiiani
iiim regis filius, cum successisset jure consanguini- Norihinanniae comitis (ad eum enim jure consangui-
laiis fortissimo comili Balduino, Hierosolymilani nitalis spectabat) constituit. Ut auiem Brugas de-
Roherli filio, Flandrisc lerram valJe populosam lam scendil, non veritus terrae barbnriem, nec fednm
slrenue quam diligenter administrabat : Ecclesise prodiloris consanguinitatis lineam, ipsos prodilores
Dei iUuslris defensor, eleemosyiiarum liberaliiate jii ecclesia el lurre obsessos coarclal; vii tualia
eonspicuiu, justiliae Intor insignis. Qui, cum debitor prxter sua, qtiae divino nulu eorum eliam usui im-
bonoris adepli, polenles quosrium, genere humiles, I ' portuna repugnabanl, probibel. Ut atitem fame,
opibus elaios, dominio ejus lineam consanguiniialis peste el gladio aliquanlisper eos conirivit, ecclesiam
abseniare superlie innitentes ( erant] enim d'e fece relinquentes, lurrim tantum ul eos lurris retinerci,
conriiiiouis servilis) judicio curiae convenienler salis retinuerunt. >
repeteret; ipsi, videlicet Brugensis ecclesiae praepo- 37. < Jam ergo de vila eis desperantibus, cum
situs el sui, viri superbissimi ct fnmosi prodilores, jnm in Iuctum verierelur cylbara eorum, et orgammi
crudelissime ei insidiabanlur. Cum igitur quadam eortiin in vocem llentium, nequissimus iluchardus
tlie Brugas veuissel, summo mane ecclesiae Dci sociorum consensu, fuga lapsus, lerram exire volens,
fissislens, pavimento prostratus, librum oratioiiuin nec valens (sola iniquilale propria prohibenle, in
niaiiu tenens orabal: cum subito Buchardus quiilam, firmilale cujusdam amici et familiaris reversus ,
riepos praeposili prsefali, salelles truculcn us, cum inicrcepius regis imperio, exquisito miserae mortis
aliis de eaJem sceleraiissima radice, et aliis iradi- genere alta rola supeiiigatus, corvorum el aliium
lionis pessimae compTrcibusoranli, imo Deo loquenli ropacitaii expositus, desuper oculis defossus, el tota
laciie relro cedit, el caute gladio evagiualo collum facie dilnceralus, inferiorum sagiitis el lanceis ct
lerrse prostratum comilis suavissime langens, ut „ jacuiis millies perforatus, miserrime inlerfectus, in
'
paululunj ereclum ferientis gladio se inopinaie diri- " cloacam projectus est. Bertoldus vero, caput iniqui-
gercl, ensem ei applicans, uno ictti impius pium, tatis, cum similiter effugere decrevissel, cum IIUG
servus dominum scelcraiissime deiruncal. Qui au- illucque salis licenter deambulasset, sola superbia
lem astahant necis iuipiae cooperalores, saiiguineni reversus (dicebat enim : Quis ego, aul quid cgo
ejus si ientes, tan([uam canes in relicia cadavera sum '), eliam capitur, et regis arbiirio exposilus,
debacchanies, iiiiioceniem Inniare gaudebanl, snm- merila et miserrima morie est damnatus. Furcis
mopei-e glorianles, quod opere complere potuerant, enim cum cane suspensus, quolies canis percuiie-
quenj conceperant dolorem , et qunm pepererant batur, in eum irani relorquens, tolain faciem ejus
iniquitalcm. Et apponcnles iniquilaiem siiperiniqui- masticando devorabat : aliquando etiam, quod hor-
lalem, ulpolc malilia sua excaecali, quoscunqtie ribile dictu est, stercorabal, sicque miseram vitam,
caslellanos, quoscunque nobilioris comitis barones, miserior miserrimo , morte perpetua lerminavit.
sive in eadem ecclesia, sive exlra in castro offendere Quosautem in turre incluserat, mullis angusliis ad
polerant, infelicissimo miserae mortis genere impa- dcdilioneisi cogens, sigillatim unum post alium co-
ratos, nec confessos Irucidabant. Qiiibus tamen pro- ram sui fractis cervicibus dejecit. Quemdam eliam
desse valde arbitramur, quod pro fidelitale domini jj eorum, Isaac nomine, iimore morlis in monasterio
sui laiiter ntaciali in ecclesia orantes sunl reperli, quoriam lonsoraluni, demonachalum palibulo affixit.
cum scriptum s.l : i Ubi le iuvenero, ibi tejudicabo Polilus ilaque Brugensi victoria rex cum suis, Ipram
(Ezech. xxiv, 14). > peropiiinuni casirum contra Guillelmum Bastardtim,
f Comitem vero truces in ipsa ecclesia luinulanies prod.tonis faulorem, ut et in eum ulciscaiur, acce-
(ne bonorifice exlra deplangeretur et sepeliretur, et lernl. Brngenses tam minis, quam blandiliis, dire-
pro gloriosa vita, el gloriosiore morte devolus popu- clis ad eos nuntiis allicit. Dumque Guillelmus cum
lus in ejus nliionem incitarelur) ecclesiam ipsnm trjcenlis militibus ei obviat, altera pars regalis exer-
spcluncam lalronum staluentes, lam ipsam qiiam citus in eum irruii, aliera ex obliquo alia porta
comilis domum ecclesise inhaerentem niuiiiverunt, et caslelium audacier occupat, eoque retento Guillel-
quibuscnnquc paralis viclualiiim alimeniis,el se:psos iiitim a lota Flandria exhaeredalum exlermhat. Et
exir.de proiegere, el lerram sibi alliccre sunima quia pro iitione ad possidendam Flandrinm aspira-
superbia deliberanl. Tanii igitur et lam sceleraii veral, merito iu lola Flandiia nihil olilinuit. His
horrore fncti atlonili, qui his non assenserntil, ergo, el diversis uliionum moriis, et sanguitiisinuJti
Flandriae barones lacryniabiles cxsequlns persolven- effusioiie lola el quaii rebaplizala-Fl.mJria; Ga-il-
POl VITA PRIOR AUCTORE GUALTERO. £02
lelmo Norihmanno comiie constituio, rcx in Fran- [V Arieiam matrem B. Caroli et Gerlrudem malrem
ciam, Deo auxiliante, viclor remeavit. > Theoderici Alsaiii, dein comilis Fiandriu*. Gaeieriiiii
58. Dicilur amita Ludovici regis, matcr B. Caroli quae de cane adriuutur in supplicio Bertulphi, ita
Adela, soror uierinse Berihae filiae Florentii primi narral Galbertus num. 94 : t Iprensium turba furcns
comitis IloIlandiiB, quae nupla Philippo I regi Fran- in morlem praepositi canis viscera rontorseraL circa
corum, peperit illi diclum Ludovicum. At Gerltudis colitim ejus, el os canis ad os ejus vilalem spirituni
niater Berihae morluo primo suo marilo Florenlio exspiraniis opposuerunt, aequiparantes cani ipsuui et
comite, ilerum nupla fuit Roberlo Frisoni, ex qua facta ipsius. >
hic genuit Robertum juniorem Hierosolymitanum,

VITA mii)K
AUCTORE GUALTERO ARCHIDIACONO ECCLESI^S MORINORUM.
(Ex tribus mss. codicibus el edhione Jacobi Sirmundi.)

PROLOGUS.
Doinino suo el Palri mento sanctilalis, totius re- ;rj tium facit diserlas adjuvante, ac meae aridilalem
verenlia devolionis excolendo, JOANNI(1) sanctae linguse rore suae gratiae irrigante et irrigando fecun-
Tarvanensis Ecclesise episcopo, fraler GCALTERUS, , dante) quod injungilis agere : virtute magis fretus
dignationis eins inutilis servus, debitum omnimodae ohedieniiae, quam ejns, quam ncadum adeo, ut id
subjectiouis obsequium. audere debeam asseculus sum, liiteralis scientiae.
i. Praecepit huniilitali meae auclorilas reverenda 2. Conabor aulem, quia eliam sic placet vobis,
paterniialis veslrae, ut, quia his nostris lemporibus omni naeve fnlsilatis et vulgaris incerto opinionis
horrenda ninris a nefandis hominibus in parlibus evilalo, simplici lamen, ut potero, quse acta sunt
isiis perpelrata sunt crimina, universo mundo exse- narraiione referre : qualenus et superfluis verborum
crabilia; et in ultionem eorumdem formidanda mul- pbaleris, et rheloricorum ornamenlis colorum cx-
tum divinaejustiliae eminuerunt judicia, pro eorum quircndis minus intenlus, fastidiosam sic caveam
inimanitale aequissima relributionis lance ponderata: prolixilalem, ulnecnimise hrevilali studens, ecrum,
et haec omnia quantum praelerilis generalionibus quas vel ipse vidi, vel virorum veracium testimonio
inauditn, lantum prsesenlibus mirabiliora, sicut ge- indubiinnier cognovi , rerum lectoris cogniiioni
sta sunt, cuncia slylo percurram, et ad noiiiiam duntnxat necessariam occultare inveniar verila-
posleror-.-m scribendo transmitlam. Quae omnia irieo C ( tem (2). Et, ut facilius elucescat omne quod dicitur,
scribi, et scripio fuluris lemporibus manifeslanria tolam sequenlis seriem opusculi, compendiosis com-
servari, decrevit providenlia veslra, ul eis leciis prchensam litulis, nnmeris singulorum paginae prae-
vel audilis, el boni, lanta superni Judicis aequilate fixis, disposui designare : quo videlicct leciori caeca
considerata,.inamorein ipsius ardenlius excrescant; quodammodo pagina laedium nequaquam pariat, ct
cl mali, tam terribili divinse ullionis judicio cognilo, ad inveniendum quod quacritur experiitior adilus
per limorem ipsius a sua se praviiaie compescanl. pnteal. Quod si siugula nalurali non perstrinxero
Accessit etiam veslrse jussioni, domini Goscelini de- ordine, lectorem precor nequaquam idmoveat; setl
cani el fratrum nosirorum amica mihi et omni cum et posieriora cum se intulerit, opportune aliquando
honore semper suscipienda pelilio : cui in cunclis anticipando praemittere, et priora liceal ordine arti-
Deo plai iiis obiemperare fervente oplo desiderio. ficiali qunndoque recapitulando suhjungere : dum
Vestrse igitur sanctualis auctoritale et fraierna co- tamen, ubi exegerit ratio, salis" apparcal, quid quo
genle charitale, aggrediar (ipso qui linguas infan- gesium sit tempore.
INDEX CAPITUM.
CAP. I. De tempore ei loco mortts Caroli. CAP.!X. De eadem auxilio Dei sedata.
CAP. II. De martyrto patris ejus, el morle fratris CAP.X. De mansueludine ejus, el aliorum elatione.
et
ejus, primordiis virlulum Caroli.
CAP. III. Memoria probhatis Roberli junioris. C\v. XI. Qualem se correploribus et subdilis exltibuh,
CAP. IV. De reversione ejus ab Hierusaiem el morle. et pauperibus.
CAP.V. De proveclufilii ejus Balduini. CAP.XII. De severilate ejus erga suverbosac barbaros,
CAP.VI. De defeclu ejusdem el sepullura. et sagachale in causis.
CAP. VII. De subsiilulione Caroli. CAP. XIII. De perversorum malitia adversus eum ex-
CAP.VIII. De tempesiate guerrarum oborla. cilala.
(1) Morluum esse B. Joannem anno 1150, 27 Ja- omissa est: nos capittim litulos lniic praefationi sub-
nnarii, necdum triennio a ccede S. C,a,roJielapso, di- junclos indicamus, ac postea more nostro distin-
xiiuus supra § 1. girimus, ipsis iamen aucloris capilibus margini ascri-
v2) Haec periodus in editione 4. Suriana ullro ptis.
903 GUALTERUSET GALBERTUS DE VITA ET MART. B. CAROLl BONl. 004
CAP. XIV. De prwposiio Britgensi, el domesiicis ejus. .A CAP. XXXII. De sepultura corpons ejus.
CAP.XV. De culiimnia semlitatis. CAP.XXXIII. De obsidione Brugensium.
CAP. XVI. De inimiciitis Burchardi el Tangmuri. CAP.XXXIV. De fttga lsaac el lalebra ejus.
CAP.XVII. De conditione treugurum el iiifrucitone CAP.XXXV. De vulgatione ejus, el monachalu, el
earum captione, el inlerilu.
CAP. XVIII. Dequerela Tangmari el coniumelia prm- CAP.XXXVI. De obsidioneaucla,el munitioneirrttpla.
posiialium. CAP. XXXVII. De ejfugio prmpositi et tatibulis ipsius.
CAP. XIX. De rapina prccposilalium absenle comile. CAP.XXXVIII. De prodhione ejus ei morie.
CAP. XX. De reversione comiiis el vlndiclw delibera- CAP.XXXIX. Depugnu Guidonisetamborum irrisione.
lioue. CAP.XL. De fuga Burchardi, et miracuto in nttvi.
CAP.XXI. De dcstruclione munhionis Burcbardi. CAP. XLl. De prodilione ipsius
CAP. XXII. De legaits a prwposho ad comitem missis CAP. XLU.-Decompreliensioneejus el patibulo el morte.
pro Burcliardo. CAP. XLlll. De periurbaiione posl morietn coiuitis et
CAP.XXlil. De furore prwposili, el suorum, et ne- pace.
quitia legalorum. CAP.XLIY. De adventu regts et ordiiiaiione comitatus.
CAP. XXIV. De conjuralione eorutn, et quod comiii CAP. XLV.De impedimeniis regiw disposiiioni obviau-
non poluil persuaderi. libus, el comiiis processibus.
CAP.XXV. De eleemosyna comilis, et oralione ac in- n CAP. XLVI. Brugensium dedilio, et miruculttm in ali-
terfeclione. ** menlis, et ecctesiw purcjalio.
CAP.XXVI. Comparaiio sceleris perfidorum el scele- CVP. XLVIl. De miraculo in corpore comilis ostensot
ris Judmorum. et eo lumuluto.
CAP. XXVII. Commendatio marlijrii comitis. CAP. XLVlll. De expeditione reguii, el iradiiwne
CAP.XXVlll. De morte castellani ei /iliorum ejus et Yprensi.
Gualleri. CAP XLIX. Gitillelmus capilur, Ypra inceiidiiur,
CAP.XXIX. Prwposilaies corpus ejus alibi decernunt Flandria subighur.
luniuluri. CAP. L. De supplicio dedititiorum Brugensium.
CAP.XXX. De contracto sanalo. CAP.LI. De improbilate Ingrasni, et fuga
CAP.XXXI. De populi vencralioneei prwposhi obdura- CAP.Lll. De Guillelmo Viroviaceusi, el fnga ejus.
lione. CAP. Llll. Conclusio libelli.

PARS 1.
Acta B. Caroli in juvenlute sub Flandriw comilibus
Roberlo Frisio, el Iloberto juniore: iler Hierosoly-
milanum.
3. (CAP. I.) Anno ilaque Verbi incarnali 1127,
indictione v, sexlo Nonas Mnrlii, lerrae noslrse pace
sublala, quiele lurbala, delela hoiieslnic, exslincla
omni fere felicilate morlalium; guerraruni, laborum,
lurpitudinuin, el loiius infelicilalis delesiabile coepit
cxorditim. Eodein enim ipsius anni riie, in unius vila
jnullorum vitae periclitatae : el ex unius indebila
morle, muUorum juslo Dei juJicio morles debilae
terribili quadam generatione suiil propagalae. Tunc
namqtie, secundum propbelani (Ps. cvni, 14), in me-
moriam rediit iniquitas palrum noslrorum in cori-
spcctu Doiiiini, et antiqua peccata ncslra nova coe-
perunt ultione feriri : til, in cujus manu posl Deum
bactenus consliteral salus populi, eo de meriio
sublalo, manifesle daretiir inlelligi quod divini jam
in publicum prodirel censura judicii, quae prius la-
luernt in otculto praescieniiae Dei. Ipso cnim die in
(5) Coliiur S. Cannltis rex Daniae marlyr, 10 Jtilii,
qiio occisns est : ad quem ditm varin ejus Acin da-
binitis. Ex hujus S. Canuti frnire Er:co Bono, iiidcm
rege Danisc, iiaius esl S. Canutiis Law.iMus iex
Obotritoruni el riux Sleswicensis, occisus 7 Januarii,
quo die ejus gesia iiltisiravimus.
(4) Daciam pro Dania passim scripsere omues
islius leniporis auclores. Peirtis abbiis Cellcusis,
lib. VIII, ep. 19, quse esi ari archicpiscoptini Lun-
rienseiii: « \estrn Dncia remola esi a noslra Frau-
cia; > ei mox: « Species illi una et iu Dacia ei in
Fraiicia. >
5) Anno Chrisii 1086, in civitale Otlonia, sive
Othetisin in ecclesia S. Alhani marlyris Brilanni;
cui 22 Junii sacer cst.
plurimorum perniciem exsecrabili qnorumdam sce-
lere interfectus esl Brugis in ecclesia S. Donatiani
., Carolus comes Flanririse, filius Canuti mariyiis (5),
regis quondairi Daciae (4), et Adelae reginae, qtiam
poslea duxit uxorem Rogerius dux Apulise. Ul au-
tem inlerfeclionis ejus occasionem, el coelestis vin-
dictae aiiimadversionem, in morlis ejus auclores lcr-
ribiliier exerlnm, evidenlius possimus oslendere,
narratiiinculae noslrae exordium paulo superius libet
repetere.
4. (CAE.I'I.) Pater ergo ipsius rex prsediclus, post-
quam suorum perlidia, in ea, ad quam liniore mor-
lis confugeral, occisus est ecclesia (5), Domino per
etitn operanie signa et prodigia, iuler mariyres
conipmatus apud Dacos, ex tunc et haelenus in
magna veneratione est habitus. Regina vero cum
hoc filio suo parvulo ad paireni suum Roberlum (6),
rj strenuissimuin iiiaicliiouem (7), Roberli (8) quondam
Francorum regis ex fili.i (9) Adela jiepolem, cogno-
mento (10; Frisonem, el malrem nobilissimani Ger-
(6) .nvasii Robertus comitatum anno 1072. rie cu-
jus genealogia el erepio vi coniililu piura a Galberto
proferiiniur, nuin 109 ei seq.
(7) Coiuiles Fhindriai oliin marchiones diceban-
ttir, quod limiiem regni Franciae occiduae prolege-
rent.
(8) Ilic est Robertus filius Hugonis Capeti, cui
anno 997 defuncto successit ei vixil usque ad an-
num 1051.
(9) Adiia nupta est Balduino Pio, s've Insulensi,
anno 10i7, et eo nuiriiio sniiciinionialis fncta vixii
in iuonaslerio Messiiensi prope Ipras a se fuudnto,
ihiilem anno 1079 defunclii. Ab hac avin sua mater
S. Cnroli appellata esl Ariela.
(10) Friso seu Ftisius cognominatur, qttod prauer
003 VITA PftlOR AUCTORE GUALTERC 906
trudem clara (H) Saxonnm slirpe progenilam, in J) \. 6. (CAP.III.) Cujus gloriosi prineipis qtiia mentio-
Flandriam reversa; ibique aliquando lempore mo- nem nune incidenler fecimus, operae pretium vide-
rala, memoralo duci (12) Rogerio a parentibus est tur esse ut quoadam ejus virtulum insignia vel bre-
nuplum dala. Cui et filium nomine (13) Guillelmum viter conimemoremus. Hic est enim Robertus iile
peperit, qui patri defuncto in ducatum successit, et comes inclytus, snperioris Roberti Frisonis filius,
honorem acceplum, niorum ingenuitate ac strenui- qui audiio illo sancii et omnium sanclorum memoria
tate, niultipliciter nobililavit. Sed audilo unici sui recolendi (19) Claremontensis eoncilii decreto, de
germani exilu, primum quidem inconsolabiliter do- venerabili scilieet Dominicse passionis et resurreclio-
lore, deinde eliam ipse coepit lethaliter languere. nis loco a paganorum manibus eruendo, et Cltri-
Qui, ut se periclilari cognovit, Salernitanum archi- stianse fidei vindicando; cohtinuo uxorem et liberos,
episcopum (14) et Trojanum episcopum advocavit, poslremo cuncta quse in mundo possidebat, Christi
alque quod aniea, dum incolumis esset, fecerat, Domini servitio poslponenda, evangelice doctus ju-
eorum quoque teslimonio desiderans confirmari, dicavil, et crucis ejus in humeris bajulando insignia,
quidquid mobilium vel immobilium in terra possi- ac ipsius etiam corporalia qua poteral sequendo ve-
dere videbaiur; beato apostolorum principi Petro, sligia, illud aposlolicae sedis mandalum tota fidei-
ejusque vicario sanctissimo papae Honorio (15), ex.'B adimplere conslanlia, cum (20) aliis quos eadem
cujus ore sacro hoc ipsum frequenier audivi, jure inspiraverat gralia, alacriter properavil. In qua
perpetuo possidendum delegavit, ac deinde in con- expedilione, et urbium terrae illius, praesertim (21)
fessione Domini ab hac luee migravit (16). Antiochise et sanclse (22) Hierusalem expugnatione,
5. Hic autem nosler Carolus aiinis piierilite trans- innumera fortitndinis et probitaiis suae praeclara de-
actis adullus, postquam mililise cingulum accepit, dit indicia : quorum nonnulia illa, quse de geslis
Hierusalem sanclam (17) sepulcrum Dominicum vi- Francorum Hierusalem pro Christo cxpugnaniitim
sitaturus, devotus adivit; ibique adversum paganos scripla est, comprehendil historia. Ex qua ad lau-
fidei noslrae inimicos arma ferens, Christo Domino dem ejus hoc solum his satis est commemorari,
aliquanto lempore strenue miliiavit, et ei, cui prae quod ob invincibilem animi constanliam ab ipsis
omnibus serviendum esse pi-udenter adverlebat, quoque Arabibus ac Turcis (25) Georgii filius scribi-
suorum primitias laborum et acluum dedicavit : tur appellalus.
mox divina ordinante dispositione, ad avunculura 7. (CAP. IV.) Igilur incredulis nationibus manu.
suum Robertum juniorem marchioneni (18), in Flan- Domini valida debellatis, etin sancta civitateArnulfo
driam revertitur, et ab illo eo, quo talem juvenem ,_ patriarchalus honore, Godefrido duce regni diade-
decebat, honore suscipitur. mate sublimatis, Domiuo (24) prosperanle in pro-

Hollaiidiam eo tempore adbue sub noniine Frisiae suo Chi'onico.

conlinerentur Zelandia, et huic vicina ditio quatuor (17) Poslquam liaec anno 1099 intereepia fuit.:
Ambactorum, nunc Flandriae adjuncta, quae loca a binc illi, comili poslea consliluto, regnum Hieroso-
patre suo acceperat, huic a Caesare Henrico anno lymitanum oblatum iradil Galbertus niim. 9.
1057 dala, uti tradit ad eumannum Mejerus. Gal- (18) Jtinior dictus, quia cum palre 17 circiler
berlus num. 110 t Robertum consulem aoualicum > annos rexit Flandriam, asl boc anno 1094 mortuo,
ideo appellal. solus praefuii.
(11) Vidnam Florenlii I, comiiis Hollandiae, duxit (i9) Habitum id concilium est anno 1095, mense
anno 1065,elluior privignisuiTheodorici faclus.Hol- Noveinbri, instigante B. Pelro Eremita.
IandisFrisiisquepraefuii,ui velideo aliis videaiur co- (20) Primus a Guilielmp Tyrio, lib. i, cap. 17,
giiomen Frisii acqtiisivisse.DicilurGertrudis filia Her- referlur « Hugo Magnus, frater Philippi regis Fran*
inanni,sive Heymanni, ducis Saxonum, qtieiti jEgidius coruni, secundus Robertus comes Flandrensium
a LeodioAureaj Vallis monachus Bernardum appellat. octavus Godefridus dux Bullonius; > Roberli iter
Mortua est Genrudis anno 1115, Furnis sepulia. describitur lib. n, cap. 16, et deinceps, uli eliant
(12) Rogerius, filiusRobertiGuiscardiNorthmanni, apud Tudebudam aliosque hujus experiiiionis scri-
felici expeditione contra Sarracenos notissimi. Ro- ptores.
berti obilum refert Baronitis ad annum 1085, alii ID (21) Capta est Anliochia an. 1098, 5 „unii, cujus
citius; serius Parisius. Al diclo anno 1085, mense muros inler primos t ascendissedominum Flanriren-
Octobri praefuisse Rogerinm indicat oblailo facla sium comitem et D. Tancredum, qtiorum doclrina
Ecclesise Salernitanae S. Sophiaeapud Ughellum lomo caeteri regebantur, >scribilTyrius lib. t, cap. 21. .
VHIlaliae sacrae in S. Alphano archiepiscopo Saler- (22) Expugnala est Hierosolynia an. 1099, 15
niiano. Morluum esseRogerium anno 1111 tradidit Julii, feria 6, hora 9. Tyrius lib. vm, cap. 18 :
ex Petro Diacono Baronius num. 15. «Ingressi saue statim post ducem Godefririum sunt
(13) Guilielmus dux Apiiliaeet Calabrise crealus a Flandrensium comes el dux Northnuinnorum. >
Paschale II et Gelasio II. Consulendus Baronitis ad Hinc Robertus Hierosolymilanus cognominalur.
annum 1114 et 1118. (23) Tudebodus lib. iv refert pugnam ciini Turcis
(14) Is est Romualdus ordinalus an. 1121 mense initam, praeeuntibus duce Godefrido, et Flanrirensi
Seplembri, mortuus an. 1156, 21 Januarii : de quo comile Roberlo ei Hugone Magno, quando iilis «
plura Ughellus. ctelo « duciores fuerunl SS. Georgius, Theoriorus et
(15) Honorius II consecratus anno 1124, 21 De- Demetrius, > et terrili Turci ceperunl fugam ut yel
cemb., morluus 1150, 16 Februarii. Hinc discat hine potuil riici ab his S. Georgii filius; quod eiiam
lector quare papa Rogerio Siciliae comiii inilio ne- notalur in ms. Clironico monasierii S. Andreae ab
garit liiiiluin riticis Apuiise. ipso funriali.
(16) 26 Julii eodem anno 1127, quo.S. Carolus (24) Tyrius [lib. ix, cap. 15: « His ita geslis, Deo
eral occisus. Consule Falconem Beneventanum in amabiles Dcoque devoli Diincipes, doinini Norlhman-
PATROL. CLXVI. 29
907 GUALTERUS ET GALBERTUS BE VITA ET MART, B.CAROLl BONl. 938
pria remeavii, et lerram suam i'eliquo vilae suae.fli niam, palruo ipsius, qui eam post patris ipsitis
lempore magna insignis modesiia felieiter guber- caplionem obiinuerat'; lolis renitenle viribus resti-
navit. tuere proposuerat, gravibus eam et crebris incursio-
PARS II. nibus infestabat. Cujus jam paiiem magnam cum
A Balduino cemile , Flandrim oblaia B. Carolo , oppidis el munitionibiis sibi subegerat; reliquam
ejusque suscepiio. fere omnem, ipso fege Henrico nee armorum forli-
8. (CAP.v.) Post prajlibatam autem Garoli nostri tiidine nec opum amplitudine defendere valenle,
susceplionem brevi lempore evolutoy in Francia gladii sui limore mirum in niodum conlremiscere
apud. urbem Meldorum paucis diebus ag-rolans obiit, cogebat. Sed vere,-ut ail Prophela,'i Non est fortitu-
(25) el in monaslerio B. Vedasli, civilate Atrebatum doj non est consilium conlra Deum (Prov. xxij50):>
magnocum luetu universorum sepultus, filiuiii suurn, vere solus polens esl,- qui oniijium polenliani quando
qiiem ex nobilissima conjuge sua Olemenfe (2.&j vult el quomodo vtilt,- annibilare polens est.
siisceperat.,, Balduimim adolescentulum liaeredem 9. (CAP. VI. ) Gum enim tarita ageret el mullo
reliquit. Qui non niullo post-a rege Ludovico (27) majora disponeret, scuio ipsius, ul aiunt, iclu ad-
muneris mililaris. et palernaer bairediialis donuiii versi eujiisdam mililis fronti ejus eliso, et ex ipsa
adeptus, domini; Caroli praecipue consiliis usus et " illisione modieo in eo, qtto salutiferum crucis signunv
institulionibus instruclusy ad, lanlam forliiudiiiiset imprimi consueveralj loeOi lumore oborlOs totum
slrenuilatis eminentiam inbrevi, excrevil, ut omni- illud lantaepole.slatis, quod quasi iii moniem magnum
bus probitalem ejus atlendentibus appareret- mirabi- tam cilo excreverat, culmen cilius detumuit el sicut
lis, et fmiiimis quibusque non solum coinitibtis ac fumus ad modicum pareris evanuit> Nam JiiedicofUnl
ducibus, sed ipsis; quoqpe regibus omnino fieret cura quotidie in pejus proficiente acgrotarCcoepit et
forinidabilis.. Cujus sicut virtus supra modiim aetalis landem in villa Rosilaria (30) monachatus babilurii
ejus subilaneis incrementis eiiiluit,,sic oeeulla Dei summa cum devotione bumilique supplicalione ade-
dispositione coeptis ejus obviante,- diu durare non ptus, eumiilo, quo circiterdecem mensibus faligatus
poltiit. Eo enim tempore Guillelmum (28) exhscreda- fuerat languore, anno Domini 1119/ xv Kal. Julii
tum,. fiiium, scilieefc Robefti (29). comilis, filii Guil- vila defecit, etad monaslerium S. Berlini (31) dela-
lelmi regis Anglorum, cognomento Pileaii (quem lus, cuni immenso omnium procerum terrae flelti et
ivldelicel Roberlum e£ Malhilde regina praefati Ro- miserabili planclu,- anle altare sanetaj crucis terlio
Ijerti.Frisonis-germana.sicutet fratres ejusGuillel- decimo Kal. ejusdem mensis sepulluram acceplt.
mum el Henricum geuueratj quemque idem frater- 10. (GAP.VII.) Verumlamen, quamvis matre sua
"
ejusflenricus rexAnglorumcaplwum fenebat) ipsum,' cum quibusdani aliis assentienlibus ob ainorem Guil^
inquain, Guiilelmum adolescentem in sui tutelam lelmi (52) filii comilis Pbilippi (33),, filii praelibati
palrocinii susceperat, et armis ejus mililaribriS' in- Robeiii Frisonis (qui nepteni ipsius comilissae
sifiixerai •.Ei, quia ef hsereditatem siiam Norilimrin- tixoreni (34)' duxerat,- quamqiJe, ipsa lilicfsriecedefe

iiorlimel Flandrensiunicomites, consummalp feli- regnum Anglise iiivnsit fralrum.uiiifiius Henricus ij

citer assumplae sibi peregrinaiionis ilinerario,, a-d festo Assninpiionis B. Mariaecoronalus : quo adliuc
propria redire disponunt. > anno Roberlus in Northmanniam reversusj regnum
(25) Prudcnler auclor dissimulat necis lanli viri Angliae, sibi, titi seni.ori debilunij fruslra lepetiit,
occasionein, sciiicei qiiod irfbello.Norihmannieo, de et anrio 1106 in praeiio victus et captus est-j et se-
qiJOmox ngitur, ariversus AnglOSdimicans, ad urbem quenli anno oculis priyatus, misere anno.1134 ex--
Meldetisem ad Matronam- fluviuiivex equo lapsus, stinctus.- Quae aputl Matthaeum Parisium aliosque
op.pressusque.tertio post die decosserit; Aniium mor- legtinlur.
tisllj!' arbilralur Mejerus-;, al diploma anno se- (30) Oppidufii satis amcenuiii Flandriae in ditione
quciiii lM2,ab'eo siguattim ostendit Oliverius Uri- Iprensi versus Brugas; aliquibus Roliarkm dicluni,'
dius de sigillis comilum Elandriae,, pag; 9, eoque Carolo Calvo Rossctt in terra Menapiorum. Flandris
anno obiisse slaluit : quo adhuc aimo Balduinu.s Rousselare, Gallis Roullers.
filins signavit diploma, pro monasterio Alciacensi in Q (31) fourbeAuriomarensi siturii. ^ ,
Artesia npud Miraum in notitia Ecclesiarum BeiVii (32) In 'aiiera Vita Wifiielmus Iprensis 'dicilurj et
cap. 128. ipse iu diplomali&apud Uredtum in genealogia Flan-
(26)Clementia eralfitoGnillelmi eisoror Slephani dricapag,; 1-47 se Wilhelmum cle lpra eiWilelmum
principuro BurgundisB, sorof item Guidonis-arcliie- fitium Pitiiippi comitis appellat,. a Siigerio aiiisque
piscopi Yiennensis, anno 11119'creali poniificis Ro-j bastardmiSpurtusellnollmseognomwaim.Malerjgno-
mani, assumplo Calislt II riomine. bitis, qum tanas carpere, dum viveret, non cessaret
(27) Hic est Ludoviciis Vl.Grossys cognominaliis,. dicilur a Galberie iuim. 77. QusQsiMarchatitraslegis-
Balduini consobriniis,- nalus- matre Bertha,: sorore set, non tanto eonalu dixis"set fegiiimo eum riialri-
uterina' j.am dicfi Robefti Hierosolymitaniet- matris monio prognalum fuisse.
Garoli coiititis Franciae ab anno 1408 ad 1157. (53) Hic passim Pliilippus comes lpriensis aulLoen-
(28) Hic esl-GuiHelmiis Notllmannus, qui acaede sis dicilur, et Lo ipse vicum suaepossessionis nppel-
S. Caroli facliis estcomes FIandri;e. lnl apud Uredium in probalionibusari genealoginni
(29) Roberinsseeundo geniiusGuilleliniConqiieslO'-' Flanriiicam: pag. 146. Est Lqa in agro FurnCiisi;,nbi
jis regis Angliae, 6 Septembris anni 1087 moritii, ab illust-ris abbaiin,,cui varia ab eo donain indicni di|rio-
eo Norihmanniaiii obiinuii, etuna cumcomite Flan- ma ejus apud 1MTraeumin Notilia Ecclesiarum Belgii,
dri:e et aliisAuliochiamei Hierosolymam expcgnavit: c. 114.
iiilerim fraire seniore Guillelmo Rufo rege Anglise (34) De filio Rebeclo Loensi ex eo matrimonio
nljsque iiberis 2 Augusii anno 1100 vila funclo, prognalo egimus supra.
 909 VlTA PRIOR AUCTORE GUALTERO. 910
maxime optabal) plurinliiill renitente, anlequam abi A ganie perfidia, matriinonii foedere se sociavit : et
bac luce migraret, hunc virum gloriosum, de quoi paclum concordise, quod inler Carolum ct eam filius
agere proposueramus, Carolum, ctijus probilatemi ejus marchio Balduintis in uliimis agens coriiposue-
prius et industriam in niultis saepe probaverat, sibii ral, dissipavif, ac marito sibi eum comite MorilensL
ipse (35) insiiiuerat, eique rerum omniiim summami (40) annuente, et rege FVanciae Ludovico, occulte
regendam ac disponendam tradideral: cui etiam piiusi tamen, ut a multis putalum est, creplis ejus favente,
nobil.empuellam ilargarelam (56), Rainaldi comilisi de finibus Flandrise, Ciijus circiter duodecim oppida
Claremontensis filiam, matrimonio copulaverat, et; turtc ipsa lenebat, eunl expellere paravif. Hugo (41)
comilalum Anibianensem (37) cum caslello Incrensi' quoque conles S. Paiili, cogriomentbCampus avenais,
(58) cbnaverat. Quse omnia non lani illius juvenis: Iiac susemalitisfeexefieeiidseoppoftuiiitate pefspecla,
qiiam superniJudicis sestimaverim gestaordinalione: antiqua et iiivetefata pfitis; COntraieurit' odia ferio-
qui juvenilis animi et maluris consiliis minus idonei vare,etpartes'sini teffaecontiguasirieursafe, Cllaiii"
voluntalero, q.ui voluit, occulta sua inclihavit inspi- incendiis quam fapiriis venenieriiius sblito' coepit
ratione. Seriptum quippe est t Cor regis in manu more suo ortiriia devasfafe'.
Donrini et quo voluerit inclinat iiliid. > (Prov.xxi, 1) 12. (CAP".I'X.)His efgb' Omfiil)u's iii extef riifriWrii
Nisi enimhaec ita fieri divini decreium arbilriiordi- B ejus unanimiter consplfantibus', e't sievos'gueffaflini
nassel, nequaquam apud illum talerii animum unius tumiiitus CifGU'mquaqiie'1 in periiicieni' nosirae-'gefttis
dileclio trium el hoc mairis et consobrini ac consobrinse excitatilibns", ip'se,qtli ocetllto- siiaeviftutls jtidiicid'
amori praeponderasset. Quod etiam consequeiiliunf dissipat cohstlia gentiuiii,, reprobat aufenn cogita^'
signis evenluum evidenlissime deciaraiiim esl. Natff tioires;poieiilum,- et fepiabat consilia? priricipunjv
quis, rogo, tanlos bellicarum fiuelus pfocellariiiti pi-:risp'e'xftde' exceiso; s^ancto1 sUO1:; c Doniinus; d8^
contra eum enormiler exailatos tania velOcitaiede- GDgfeittlerrani' a"speXttrtlfr audii'et gemitUBcoiiipe1'*
jecit, nisi qui bujus hominis minislerio ad leiiipus ditorum,-el soIvefevfilios'intefeiijpi'or«m|(Psaii'L-xxrr,ji
tranquillilatiprovidere voluiteorum qiios fecit? Uride 10)v>FidelinaniquesftoGarolb",etfcontraeosbellanrii-
Psalmista : t Statuit procellam ejus irt auraiti et inJpeflerritam^confidenitam ,-et universos 1debeHamdr-
siluerunt fluctus ejus (Psal. cvi, 29). > insiipef^bileni"pfopitius concessil?poleniiami- Omtiis'
PARS III. enim ille bellorum circunifremenlium' strepitus•,•
B. Caroli animus generosus, in malos severus, in bo- quauia.suscitaibs-fueratl superbise feritale laiittf.in
tws el miseros benevotus,maxime tempore faitiis. brevi' repressus- eist victoiise' celeritafe.- f! Mirabiles
II. (CAP.VIII.) Elenim, postquam eo, quOpr'a> siquidenl eiationes maris ,<mirabilis in*altis Domi--
missum esi ordine, istius gubernacula terrae regenda " nUs.(Piai.-xCl\,-6)'i > Neqiieenim-tam^miKiiiduiirar-'*
suscepit, conlinuo CleriJentia comitissa, praetaxalam biirSf,-quod lanlorum riiotus principum-iet eosp.et'-
ob causam Csecasliniulala invidia, Lovaniensi (39) tinacissimo insurgentes in brevi represserit, quain
duci quorumdam etiam procefum terfse sibi suffra- quoduniverSis=illis; absqueomnifere sanguiiiiseffu-
(35) Hinc illO adhuc vivo sinno 1117 siibscribit* donarat. Mortuus' i's' est: aunb' 1'140-el' Affligemii
Carolus.consanguineus etsuccessof comiiisBaldUini. sepultus, relictis; ex'Idas priOre:conjuge quiiiqfie
Ita Uredius in Sigiilis coniiluniFIahririae, pag. 10. liberis.
(56; Rainaldus nalus est palre comile Ciaromon- (40) Eral tunc comes Monlensis; sive Ilaivnonise^
lunsi, ei nialre Margarita, cui sOrores sex fuerttnt: Balduintis III, Baiduino Hierosolyniiiano' cti-Ida'ina-
ex his Pelicia nupta sariclo regi Aragoniae, Adefada liis; cui debebalur, Fiandfiai utnepoliBalduini VI,'
nialer Barlliolomsei episctipi Lauduiiensfs, adjuibris comitis Flandriae.
S. Norberli, in fundanda ccclesia et ccenobio'Prse- (41) fHugoCaiidavHna > in praedictomsi Auctario
moiisiraiensi. De hac siirpe ex hisioria ms. ii'esta\i- Sigeberti, te C"asifo'Eitcresanriol'115"pulsus,> q"uod;
ralionis eeciesiffiLauduiiensisagil Aririreas Cliesriaeus daliim Ri,Carolo dixiniusi fcunvanrio 1117'Flandrianf
lib. JI Genealogiae Caslellionensis cap. 6, pag. 18 in rapiniselincendiis vaslaret,'olJsedilcaslruii!-S:-Paulr
probalionibus, ubi Carolus pfmdtarus iUe flandreit- Balduliiusconies, sed Euslathiocomiie;Bolorilae nie-
siumiomes appellalur. dianie''reconcilialusBesl. >Post'obitum B.'Garoli-sub^
D
(37) Fuerantante coniites Ambianenses Ihgelrairi- scripsit- diplomati, qtio Guilielmus'NortliiH'annus
nus ejusque filius Thomas, Codiciacenses' dicti. Sed AtidbilTaf opoli' 17 Aprilis:1suscepius- (utGalberlus
quod liic ob sceleralam vitam esset a Ludovico rege tradit 107)' consueludines ufliis' approbavit apiid:
dejeclus, odio exacerbalus iil B. Carolurri sehiper Gliesiifeumin Genealogia faniiliaeBethuriieiisiisIib.ii
fuit, iitinfradiciiur. , PfobatiOnum pag. -2i. Apud Galbeiiutit num. 154-ad-
(38) Caslrum Encres a Balduirto comiie dbnailiitt lisefet Tbeoderico cohtra' Nortbiilarifitiuf 50*Martii
fuisse Carolo consobrino suo aiino 1115 , Iegimus ih a'h'ni'li28:..Ai teste:Anselmo: Gemblacensi iri Chro-
auctario ad Chronjcon nosirum nls. SigerJertt Geni- nico; auno 1151 f*oppidumet ecClesiaiffS: Richaiii
bJacensis ad annum li64deducio, Est Incra; sive iii-pago Ponlivo combussil. >Inlerim qtiod. Campiis
Encra in eadem cum Ambiano Picardia'vevsus Arte- Avenwaut Candavena cognominelur, Janus Lernulius'
siam ad amnem Cognominem, qui prbpe' Corbeiam inVita BiCaroli scribil fruniorenf adetini"'pefveiiisse
SomriJonaemiscetur, Albretii nomen nuper ihdiluifl ex Hatinoiiia, iil arce Avenniallii;pIurim'os*praedoIies•
in odium Itali COncbini, qui inde marcbionis lituliini sedeni lixissesiib'HiigOhecOmit&arcisiiserede.quajw
habueral. arcem D. Paulivulgo nuncupabant, >etc. EstAveliria;
(59/ Est is Godefridus Barfiauis, seli Jtinior', co- sive Avesria, oppidutri'Hannohiae in conliftibus!P.i-
mes Lovaniensis, cui Henricus iV imperalor ,.Hen- cafdiae. Sed quidad B. Carolunljcum nihil domiuii
rico Limburgensi ob reljelfionein eapto ef exaucto- liaberetin Hannonia? Agiturj lricde fnno Sv Pauliy
rato, ducatum.Brabantia; et iiiferioris LolliariTfgise AVtesi*illi lunc snbjeclse oppido,'quod Alrebato ocloi
itemque marciiionatum Aniuerpiehsem anno" 1T16 milliaribiis, sex Audomaropoli dislat.-
811 GUALTERUS ET GALBERTUS DE ViTA ET MART. B. CAROLIBONI. fli'8
sione, summum sui terrorem incusserii; in tanlum .A viiac suse anno ej'us misertus, reddiius aliquos com-
ut post qualescunque pacis condiliones ab eo impe- pelenles ei concessil, ad sustentationem necessariam
tralas, nullus eorum rebellionem vel semel reparare, viclus. Comitem quoque Monlensem, et Thomam
aut id de se suspicandi tenuissimam ;dare occasio- comilem Codiciacensem
(48), parles nostras pro viri-
nem ausus fuerit. bus inquielare consuelos, tanta strenuilale perdo-
13. Comitissa itaque, et infelicius jam ducissa, muit, utnon tantum ab injuriis aliis inferendis (em-
inopinalis jviri successibus pressa, pacem ab illo pe- perarent, sed el sibi forluito illatas, vellenl, nollent,
tere, et quatuor oppidorum suorum, scilicel Diches- quieli lolerarent. Sic ergo universa perturbatione
mudam (42), et Bergium (43), Ariam (44), et S. Ve- guerrarum auxilio Dei sedala, in
conspeclu ejus
nanlium ei guerpire (45) coacla est. Et quse prius siluil lerra.
pcr guerram disposuerat aliena injuste oblinere, 16. (CAP. x.) Qua pacis tranquillilate polilus,
suis magna ex parle amissis, reliquo conlenla didi- qualem se quanluimque exhibuerit, verbis explicare
cit pace gaudere. Ipse tamen ei, sicut omnibus fidem nequaquam sutTScio.Deo namque devotus, cunclis
integram conservavit, el cum omni) honore eam servis ejus, Ecclesiarum videlicet praelatis, et qni-
deinceps et bumanilate traclavit. buslibet religiosis (49), omni se humilitale sub-
14. Hugone iveroin sua prolervia perseverante, B sternebal; et eorum mandatis reverenter obediens,
S. Pauli caslrum poslmodiim sibi tradilum destru- correpliones, quibus eum pro loco et tempore redar-
xit, el munitioues omnes. iu planiliem redegil, et guendum arbilrabanlur, patienterethumiliter susti-
jpsum in posterum quielius degere, et agriculturse, nebat, et emendalionem iu poslerum et caulelara
quam prius circumquaque debaccbando inhibuerat, lola cum mansueludine promittebal. Quod idcirco in
operam dare invilum coegit. Sed poslea, ut dicunt, ejus moribus magis Iaudabile videtur, quia boc in
necessitale in volunlalem comnntiaia, lric ipsum aliis non solum huj'us mundi, verum etiam ecclesia-
visus est libenter amplecti, et quandiu idem prin- licse dignitalis primoribus, raro et difJQcileinveni-
ceps advixit, eommodius arbitratus est pacis securi- tur.Quorum plerique, poslquam alicujus vel tnodicae
lale gralulari, quam rapinarum et incendiorum ja- fuerint potestatis culmen adepli, et a subjeclis qui-
cturis lurbare et lurbari. buslibet inceperint bonorari, naturalis mox Jcondi-
15. Gualterum quoque Hesdinii (46) cohiitem, lionis et propriae fragilitalis oblili, elquasi quodam
consueta fatuitate el vecordia, eliam ipsum rebel- fastigio vanilatis elaii, caeteros dcspiciunt, quos na-
lionem parare, et cum Hugone conspirare depre- turae sibi ordine aequales minime recognoscunt. Sa-
Iiensum, non solum castro, sed et patria exputit, et _ pienliores se et probiores oninibus credunt, quos
alium ei successorem slaluit (47). Yerum, ullimo dignilalis sorte praecedunt. Qui dum niundi volupla-
(42) Dichesmuda, Dicasmuda et Dicimuda, nunc charisiise, exhalavit, homo perditissimus, Dco et
passim Dixmuda, Ipras inter et Neoportum. hominibus iiifestus, qui nec clero timore ecclesias-
(45) Bargium aliis el Bragium, vulgo Berqa S. Wi- ticae ultionis, nec populo aliqua humanitale pepercit,
noci, nola prope Dunkercam civilas. omuia trucidans, omiiia vastans. > Quae aliaque ej'us
(44) Aria, munilissimum Ariesiae oppidum haud scelera describunt Sugerius et Guido abbas Nogen-
procul Lisa fluvio, cui in Flandria vicina adjacet linus traclalu De nece Galdrici episcopi Laudunen-
ianum S. Venaniii. sis.
|4b) Gucrpire, feti werpire, e Teulonica voce wer- (49) lperius capilulo 41, parte n, ista huc refe-
pen, id esl, projicere, derivalum, quodj'acttt festucse renda tradit: t Erga Deum et viros ecclesiaslicos
jus dominiumque transferrettir el abdiearetur : ita ac religiosos sic fuit humilis et devotus, ut saepe
t lerra ieodalis legitimevcudila et guerpita > dicilur rogai-el eos quod eum tempore el loeo de suis defe-
in Miracnlis B. Berliliae a nobis in Addendis ad clibus reprebenderent, et pro eo Deum exorarent.
3 Januarii editis. Vide plura apud Vossium De viliis In curia sua religiosorum, et Ecclesiarum causas
sermonis, lib. n cap. 25. primo semper expediri fecit, dicens quod hi qui
(46) Hesdinum, sive Hesriinium, antiquum hodiei'nse servitio Dei invigilanl, non deberenl ln curia prin-
Atiesiae oppidum, suos olim habuit coiniles. Ex his cipum teneri. Undc semel contigit, vel hunc Joan-
anno 1065 "VValleruscomes (forsan hujus avus) sub- nem abbalem ingredi curiam comilis in die Epipha-
scripsit diplomali comilis Gisnensis apud Chesnseum D nia?., cui comcsait : Domine abbas, quispro vobis
in hac familia. Dein Ingelramus sive Ingelramnus, hodie cantat magnam missam hac sancla solemni-
comes Hesdiniensis ecclesiam monasierii Alciacensis taie in ecclesia vestra ? > Abbas inquit: t Domirie,
a barbaris dcslructam anno 1072 restauravit, et sunt in monasterio centum monachi, unde pol.erit
anno 1079 ratificavil donaliones huic nionasterio ab aliquo probo viro celebrari. > El comes': « De-
factas. Hunc avunculum Gualteri asserit Balduinus bebalis in tanto feslo in collegio vestro cum psallen-
comes Flandrise in diplomale anno 1112signaio, tibus psallere, eicuni prandentibus epulari, et mo-
t reddilque ei terram suam, > utssepius rebellasse nachos vesiros recreare, qui in Dei servilio labora-
videatur. verunt: nam ad boc parenles noslri vobis reddilus
. (47) Anselmus comes de Hesdino meinoralo anle assignaverunt. >—«Domine, ait abbas, necessitas me
pro Audomarensibus diplomali Guilielnii Norlb- cogit, nam miles quidam nos opprimit. > Respondit
mannianno 1127 suscripsit, forsan expuIsoGuallero comes :€ Suffecisset hoc mihi per chartani, vel
substilulus. nunlium iniimari; nam meum est defendere, et
(48) Codiciacum, seu Cociacum, vulgo Couci, in vesirum pro me Deum exorare. > Et vocato milile,
agro Laudunensi,olim perlinuit ad arcbiepiscopos dixit ei: t Per fidem quam teneor Balduini prsedeccs-
Remensps a rege Chlodoveo donatum S. Remigio. € soiis mei, aio : Si plus de hoc nudiero, faciani le
In hoc Thoinas a Ludovico Grosso obsidendus, i ad f hulliri, sicut ille fecit miliiem viduam depraedan-
inoiiem sauciatus, regique prsesentatus, Lauduiiiiiii < tem. >—€ Sicmiles deslitil, el abbas_rediit conso-
depoiialus, spirilum teteriiinum, devinae expers Eu- latus. >
 913 VITA PRIOH AUCTORE GUALTERO. 014
tibus dedili, vitiorum sordibus inquinanlur, et su- & esse videbat egenos, per singulas cuiies suas, quas
perbiae lumoribus inflati, inaniter elevantur, repre- multas habebat, cos deputavit centenos, et de suo
hensionibus quorumlibei corrigi omiiirio dedignan- quolidianam eis slipem adminislrari" imperavil.
tur : quibus etiam frequenler asperantur magis Prseterea in quacunque urbe,oppido, vel villa esset,
quam emendanlur. Sicque , dum nec Deum. nec innumeri quotidie ad eum confluebant : quibus ille
liomines meluunt, velut equi effrenes in vitia per alimenia, nummos et vestimenla propriis praecipuo
praeceps ruunt. Et ut qui iu sordibus sunt, secun- manibus distribuebat : adeo ut apud Ypram uno die
dumScripturam (Apoc xxn, 11), amplius sordescant, seplem millia octingentos panes eum erogasse, ipso-
treniendoomnipoientis agitur judicio, ut non solum rum qui adfuerunt niemoria prodiderit. Neminem
eis, quaereprinial, desitcorreptio, sed et plerumque, enim fruslralrum a se recedere patiebatur, vesles-
quse vitia nutriat, adsit adulntio : dum videlicet sub- que etiam, quibus preliosis admodum utcbalur, sibi
diti, quaeab ipsisperperamagunlur, "non solum non detractas eis frequenler largiebatur. Audierat enim
reprehendunt, verum etiam, ut laudelur peccator in evangelicum illud : f Beati misericordes quoniam
desideriisaniniae suae, Iaudant saepe placendi studio, ipsi misericordiam consequenlur (Malth. xxv, 40). »
quse reciiludinis zelo vituperare debuerunt. Unde et Et illud : t Quod uni ex minimis tneis fecislis , mibi
Ezechieli diclum est: t Linguam luam adhajrescere B fecistis (Matth. v, 7). > Qtiorum miseriis ita afflcie-
faciam palalo luo, et eris mutus, nec quasi vir ob- batur, ut, cum eos in aliquo vexari vel affligi vide-
jurgans, quia domus exasperans es (Ezech. m, 26). > rel, ex totis eis visceribus condoleret, implens et
Et per prophelam : f Popule meus, qui beatum te ipse pro modo suo quod Aposlolus ait de seipso :
dicunt, ipsi le decipiunt (Isai. ui, 11). > f Quis inOrmatur, et ego non infirmor ? quis scan-
17. (CAP.xi.)Verumbicnoslermarchio venerabilis dalizatur.et ego non uror?> (II Cor. u, 29.) Ne aulem
Carolus suis correptoribus mansuetum se el humilem in his omnibus quasi de tania Hberalilatis excellen-
exhibebat, et frequenler etiam gratias agebal; et ut lia pro singulariiate notabilis censeretur, alios quo-
auxilium ei divinum, quomodo id quod dicebant que ad ipsum pielatis opus non solum exemplo, sed
operarelur suis precibus impetrarent, devola suppli- , etiam exhortalionis verbo crebro invilabat. Aiebat
calione pelebat.In quo nimirum non lam hominibus enim lanlain regni Dei comparandi opporiunitatem
quam Deo, cujus ipsi legatione funguntur, se ob- piis fidelium menlibus prorsus nequaquam essa
temperare ac deferre arbiirabatur: sciens.etpruden- negligendam; sed ideo ad praesens in benedictione
ter adverlens quod ipsius ore Veritalis in Evaiigelio seminandum, ut de benedictione in fuliiro metant
1 dictum est: i
Qui vos audit me audit; et qui vos viiam.seternam.
G
recipit, merecipit (Luc xi,16).> Ecclesias etiam et PARSIV.
sux poiestalis bomines, secundum pravam aliorum
Occasio odii in B. Carolum conchali.
principum consuetudinem , exactionibus quibuslibet
non solum non gravabat, sed publicis omnium uiili- 20. (CAP. XII.) Vefum, ut secundum eumdera
talibus intente providendo muliipliciter relevabat, apostolum omuibus omnia fieret (/ Cor. ix, 12),
omnibusque in conimune pii more palris sollicile sicut humilibus mansuelus, sic superbis npparebat
providebat. severus; illos videlicel agnina lenitate demulceiis,
18. Quod sane velper lioc probari potest, quia istes leonina severitale deterreus. Quorum etiara
cum illis (50) duobus annis antemortem ipsiusprae- rllas, quibus pauperes opprimere consuevetant, ca-
teritis, terrse sterilitas et messium i-arilas magnam lumnias inj'uslas, tanla rigoris districtione coerce-
alimentorum penuriam induxisset, ipse agricolis bal, ut et secundum Prophctain egenos de manu
suorum reddituum, unde ipse vivere et familiam peccatorum liberaret (Psal. LXXXI,4), el pravorurn
suam alere debebat, magnam parlem misericordiler malitiam, ne supra modum saevirel, refrenaret: ut,
condonavil, et non tantum superfiuas, sed et ple- quamnon temperabat amor juslitiae, saltem repri-
rumque necessarias cervisiarum confecliones et po- D meret limor vindicUe. Barbarorum aulem, marili-
lationes prorsus ad lempus interdicendo, et parci- mas Flandriarum parles inhabilanlium, indomilani
talis modum immoderalis imponendo, necessariam ante id temporis feritatem, humanum, posthabito
universis viiee suslentalionem palerna sollicitudine . Dei limore, assuelam crudeliter fundere sanguinem,
coercuit. Signa quoque, quibus in
prudenter procreavit. Decrevit etiam , ul quicunque mira severilate
venalem faceret panem non unum, ut fieri solebat, sublime levatis ad pugnas in id confcederalos accer-
sed duos quamlibet parvos singulis nummis dislra- sirent, quseque obinsaniam nimirum bellandi furen-
beret, utpauperi cuivis nummumforte nonhabeiili, lium bacchas^51) lingua illavocaresolebaiil, prorsus
vel obolo emendi facullas suppeteret. erigi veluit. Ab universis aulem eatenusautamaba-
19. Quid, oro, faceret de maximis qui tantopere lur aut timebatui', ut in lanta efferae mulliludine
vix aliquis inveniretur, qui slalulis ejus,
providebat de minimis? Tempore quo, quia mullos genlis
(50) Anselmus Gemblacensis ad annum 1125 : et (51) Baccha etiamnum lingua Belgica bake dicitur
i Hiems asperrima sex hebdomadibus continua et est specula, pharus, signum vel vas lillorale, pro
vnlde noxia. Faines valida ubique, mullis utriusque nocturno iiavium accessu.
sexus pereunlibus. >
91S GUALTERUS ET GALBERTUS DE VITA.ET MART. B. CAROLI BONI. 91b
publicam ob utililalem promulgatis, vel in miriimo A. adeplus est maximae poleslaiis. Quibus omnibus
'contfaire lulum arbitrarelur. nimium exsaluralus jnsuperbiam miserestelevalus.
21. Verifalis autenieAj.usliliae quanlus jemulaler Quod profeclo, ul fidenler arbilror, gratia Dei pro-
fuerilhinccolligipojesl.quod in promissis ijjiplendjs legenle, ei nequaqnam conligisset, si bona Dei
cfficaceni, et in eausaruiii nieritjs jjidagandis oninino crealura,ad viatioiiin hac in vajle lacrymarum nobjs
.se sludebat exbibere sngacem. Nec ei in hop deerat concessa, humililer uli, non aulem ordine perverso,
frui ac delectari voluisset. Exstjrpa, bone ngricola,
gralia Dei, qua jnstruenle, qusecunque iraelanda
essent negotia, mirabili subiiliiajis acumine exami- spjnasde lerra eordis mei, ut in eo, si non cente-
ijabai, el jniquiiateni deprehpijdens e( repr.eiiendens, simum vel sexagesimum aut ut minus iricenum,
alTerat fructum semen verbi t«i. Exaudi me cum
fEqiiii.ateiiJvero exaltans et defendens, j'ustjlinni jji
cunctis pro viribus exaliabal. J.n quibijs c-niiiibus illo sapiente luo deprecanle te (Prmu x,xx, 8): Tan-
lum victui meotribue necessaria; el, sicul opiat
jiunc 01'diijeiji giepius oljseryabat, ut, si tiuajjdo cle-
rici velmpnachi reljgiosi, iiecessitalealjquacpgente, 'patriarclia Jacob (Genes. xxvm, 20), panenj ad eden-
in curia ejus cansas agere haberent, corutn anje alja dum, et |veslimeijtum quo openar, Qum a.utem, ut
,.et qtierelas audjrei, ej causas lermijiaret, «H sic T^ ad propositum redeam, omnibus istius munrii bonis
.demuiti fl(i alia se tractanda soiiverieret. Itidignuin floreret lucis bujus filius, diviliarum affluenHa
niimqtie prorsus ej iiicpngrumnjudicabat, ut qui poteniiam, potentia vero parlurivit ei et pepcrit
lccijoni yacare debent vel oralioni, curise vel hujus- superbiam. Qua elalus caeicros despiciebat, et
lumore nimio Inflatus j'am sese non capiebat, Et
.jnodj npgolioruni jmmorentur acijonyjuxta quod
tales sunt et domcstici
.Aposiolus ait ; « Nemo mj.Iitatig Deo, impijeat se quin, qtialis paterfamilias,
.^culfiribus negpliis (// T\m. 11,4), > ejus; nepoles et domestici ejns, quos nimis carna-
liler conlra suam salutem infelix nutricbat ct dil.i-
22. (CAP. XHI.) Cum ergo his el ali.is multis vir gebat, dum
prodireiquasi ex adipe iniquilas eoruni,
inclylus polleret virtutibus, quibus enumerandis vel eadem qua ipse pesle laborare coeperunt.
-'expiieandis non sufiicit omne quod dicimus, bonis 24. (CAP. xv.j Accidit auteni ul quidam miles
cjus gtudiis quanto amplius bonideleclabantur, lanlo nobilis adversus aliunj nobilem in curia co.mitis.de
uiagis mali torquebanlur : quippe cum ejus ptobi- ireugafuin (52) infraciioric placitarel (55), el iHe,
(taie, eorum quibus invidebant, vilam muniri, et nola ei seryiljs contlilionis eo! quod consan-
-suos viderenl et dolerent conatus impediri. Et quia objecla,
guineam iliius praeposiii, quae ancilla comilis csse
in aliorum perniciem nequitia eorum, limoris ipsliis
n
< dicerelur, uxorem duxisset, resporidere ut lihero
calenis impedita, non permillebaiur pro voluniate tefutaret Quamobrem omnis illa praiposili cognatio
grassari; ejus sibi videbanlur sajule peric.lilari : ct eiiaia inlolerabili adversus comitem Caroluro et
quidquid alienis videbanl accrescere, suis comniodis iTiiliiem illum exarsit ira. IIJ omnes enim haec re-
nrbitrabanlur deperire. Quibus nimirum cupiditaiis diiiidare videbaiur caluijinia. Causa ergo basc diu
.incenlivis et rapacitatis aculeis inoitali, prius quidem vcntilata, sed taridem lali est ratione ter-
quidem. inviderp, deinde oceulta adversus eum odia
niinnla, ut illa, quae noiala fuerat malrona, dtiode-
,exei'cere , et fiic demum detraotionlbus linguas cima noliilium manti libeiiaiem suam
personaliter
.Jaxantes, jusli vitatn caninis denlibus lacerare assensu(54) comiiis evendicarel,etquerelacoriiiiisin
ccepere. ln quo niniirum palrum suoj'um Judteoriini reliquam illam
parenielam salva maneret. Ilujus
riie 6cquebaumr vesligia, qui Dominum Salvatorom caluniiiia: talis suspensio domiuo Carolo prinia
ergo
eadem persequi probantur malitia, quam lanto ante fuisse visa est interfecliouis occasio. Hinc namqtie
commernorayit Propheta, dicensiu eorum persona : gravissima contra eum
» Circumveniamus jusluin, quoniam inuiills est coeperunt ex.ercere odia.
25. (CAP.XVI.) Serpens itaque ille antiquus et
-vobis, et conlrarius operibus nostris (Sap. H, 12).» liumanigenerisInimicus, hancsuaemaliliaeexercendse
. 23. (CAP.XIV.) Erat illis lemporibus praepositus ,r. oppoiiunitatcm speculatus, mediumse malignanlibus
quidamBrugensis, Bertulfus nomine, archicapellanus et snperbieiiiibus statim ingessit; et quia in ipsorum
elcancellarius Flandrensiscuriae; quicuni immensas, nienlibus, qui se regem glorialur super universos
arridente sibi sseculo, congregassel divitias (quippe filios superbiac, sui ihronum regni collocavil; alium
qui et ex paterna baeredilale, et principum, Caroli eis, quo saepins irrelirenlur et dejicercntur, la-
scilicet el antecessorum ejus, liberaliiate, possessio- queum callidus praeparavit. Quidanienim Biirehardus
nes baberet amplissimas) ne quid lemporalis ei nepos (5S) praeposili illius, filius videlicet Lamlierli
deesse videretur prosperitatis; propinquorum, ami- fratris ejus, honio nimis elalus, el in oculis suis
corum el hominum suorum, quos innumerabiles magnus adversus Thancmarum vicinum suum (qui
habebat, turba magua sibi obediente, culmen in eleemosynis pauperibus et prsecipue monacliis

(52) Treugse, inducise seu fides temporaria bosti
daia, a Graecis posterioribus tpc^x, el T/JSUKdicta.
Germanis Ireuwe, fides.
(55) Placiiare, id est disccpiare, litigare, judicio
jexperiri. Ita Vossius lib. iv. De Yitiis sermonuni,
cap.,16, ubi hunc locum adducit.
(54) De ulriusque familia controversia aetum
est § 4 ,'ci5.
(55) Hinc arreptam occasionem fingcndi eleemO»
syuarium BCnroli fuisse supra dictum est.
 VITA PRIOR AUCTORE GUALTERO ""'
917 918
expendendts, niagnum,titferebnlur,studitimliabebai) A carcer quidam inlolerabilis, cjns pvaesentia) copio-
et nepolem ejus Gualternm, graves, licet minimis sam congreganl et validam niililnni inanuin , ot
ex causis orlas, exereebal inimicilias, et ejf ulraqne oninem fereincursantes circa regipnem; domosque
parle caedes bominuni faciebanl non niinimas. Sed infringenles, et mobilia quseqtie dirjpienles, paupo-
eiillor Dei Carelus treugarum eondiliones ab eis res exspollant, ei quosdam suspendiiut, plerosqtie in
isaepe.pro poleslale sibi a Domino commissa exige- ferro Irucidam, Quod quia prccierjiis tfimporibus
bat, et ad pacem eliam inviios crebro compellebal: fieri nequaquam coiisueveral, cmiclis iiitolerabile
in eorum sludensnuntero^Hiveniii.tjuibuspromilliiur iriinis el crudele apparebat. Ab aniiquo enim et
ipsa Verilate dicente: € Beaii pacifici, quonlam filii comitibus terrae nostrse stalutuni, el haelenus.quasi
Dei vocabunlur (Matth. v,9). > pro lege est observaiijm, ut quniilacunqtie. inipr
26. (CAP. XVH.) Verum prsepositus et sui, qui quoslibet homincs guerra emergorel, nemo in FJflit-
sibijvalidiores el superbiores videbanlur, ad lutelam dria quidquam praedari, vel ajiquem capere au(;
allerius pattiseuni ihtendere suspicabanlur; etquia exspoliare praesumeret. ;.-.'>
irialesibiconscii livore mentis inleriustorquebaniur, 29. (CAP.^XX.)Igiiur revcrendus lutor palria» re-
quod ad cotnniunem utilitalem faccre laborabai, ad versus, tnnlorunj crimitium atrocilnle compertiv,
suam depressionem fieri querebaniur. Ilaque invidia B graviter indoluil' et quia in sancta pace, videlicet
stiniulanle incilaii,*irasaevienieexasperalietsoperbia infra Sepiuagesimam , bsee gesla fuerani, iiDntain
infJanleelali.Thagmarum inopiiiaium, etgfalia treu- 6unm quanj Dei injuriaiii, ul djgnum erat, ultujn
garum nihil adversi formidantem, ex improviso, foe- ire stiituil. Vcruui qtiia qtionam modo id vindicari
derepacis deslructo, invadunt, et curle infcrius ir- , oporteretgestiebni, baroiies suos, ut Jertio. Jial.
rupla, in superiorem eum munitioneni auxie satis con- ilaiiii Ypram (ubi etegocx ejiis mantjato, pro alio
fugere compellunt, virgulla succidunl, cl cuncla in iaioien iicgoiio, pr*»seiis fui) couvcnireol, ei.qaid
inferioribus reperla dissipaiit, demoliuntur, el pes- opus essel faeio ex seniooiia definirenj, jnyiiavit,
sumdatil. Qua injuria Tbagmarus aceepla, quereiam et universa eo quo faciq fuprant 01'dine jij BHlilius
coinili non injuslam depromit, damnum sibi non eorum explicavil; el uo 6Psolus viiidicare viderelur,
sine contemptu illius illatum, seque graviier pericli- eorum de omnibus cojisjJimn JiagiJavit. Nec;<l,efufi-
taium exponit. Illi vero a comite die et loco deter- runJ quise a Brugensibu§ jnique spoljatos., Yjejije-
niinato in causam vocati, conlemptum contemplui ribusque el^ contumeliis affeclos deploraveitj, set
superaddere, quam vel per responsalpm suam justitiam ignominii» JaciymQsis quesJibus iniplojia-
absenliam excusare, elegerunt. rent. Ubi djversjs diversa diceiilibus, iaiidein ,in
G
27. {CAP, XVIII.) Quam rjuidem injuriam vir hoc omnium eonvenit seqteisiio, ut comes jpse par-
les illas preesentialiter visilaj-et, et qiiajgegt.a fue-
pfudens palienter dissiniulavit, et eos interim ex-
rant, vjsu et auditucerjiu^ eKploraret.et sie pro
pectare, et ad cbrrectjonenj tanti excegsus leniler. itiodo
.adhuc inyitare deliberavit, Qui cum poslea Brugis culpae modmn iemperaret vindioifc. Qui licet
omnibushis familiaiiler conve- malignas eorurii adversum se niacliinalioncs -nequa-
praepQsiJuni super - quam penitus ignorarat; prajseiiim cuni pjuedicjiis
ijisset, et modeste satis, ut ei nioris erat, corri-
Burchardus jampridem dixisse accusareiur j « ;Si
puisset, et ijle tam ex sua quam suorum parte om-
nem emepdationem in crastinum spopondisset, ni- quis comitem pccideret, quis eum vinriicarei ? i
hilomintis neglexit, et nec ipse venit nec eos ad ire tamen decrevit, et mililes non paucos secjjm
saiisfactionem adduxit. Sed comes iterum et iterum ire praecepit.
50. (CAP.XXI.)Cum quibus in craslinum profe-
provqcatus, licetin despeclum sui omnia (ieri non
dubitarel, ajquanimiter fereiis , eliam Junc in cou- clus, cum domos eversas, res omnesdireptas;et
ttiniaces justam depromere vindiclam dissimulavit, dispersas vidissel, et ne minima quidem viise sub-
et einendationeni iterum lpnganimiler exspe- sidia pauperibus relicla cognosceret, liiuc misefo-
clavit, JJ rum lacrymis, inde ingenilae sibi misericordiae cpm-
PARS V. passione permolus, alte ingemuit, et ex imis visfce-
rnni medullis longa trahens suspiria , lacrymisqne
Publica latrocinia e comiiio barmitim u B, Carolo suffusus obortis inirabiliter doluit. El primiim qui-
compressa, dem munilionem ipsius Burchardi, quam juxla fia-
28. (CAP.,XIX,)Sed Jiseefruslra. Eleriim patientia bebal, quasi lanli mali seminarium ej radicem
ipsius abutonles, et ejus. occasione in reliquum sibi incendit, evertit, et funditus deslruxil; nc dcinde
inipunilatem promiltentes, in deterius superbia im- tam de bis quam de aliis diligenlius .(ractaiurus
pellente prolapsi sunt, el quos bpoiitierat priores Brugas eadem die, heu! niiiiqunm reversurtis,
erratuspoeniiejiaoenjendare, et jiislani Domjni sui perrexit. Sequenii die, scilicet Kalendas Mariji, co
iram vel sero satisfaciendo placare culpas, magis ibidem morante, et causas singulorum cuin aequiiaic
culpis accumulare, et excessus excessibus audacler more suo examinante, dies in vesperam declinavii,
Statuunt exaggerare. Pfam caplala, ciinj inFranciam el sol tam perversas pravorum hominuiji menlcs
forie perrexisset, comitis absenlia (omnibus enim vcrilatis lumine deslilutas ostendens , eas quas suis
iniquitaiis operariis semper gravis erat, et quasi radiis illuslraro consuevcrat, tniindi partes irelin-
 919 GUALTERUS ET GALBERTUS DE VITA ET MART. B. CAROLI BONI. 920
quens, illis spiritualem, bis autem corporalem Ai rat, suae aculeis iracundiae amplius incitavit. Auxit
lucem subduxit, et filiis tenebrarum opera tenebra- quoque furorem dementium, et demenliam ftiren- k
rum faciendi opporlunitatem oplalam induxit ; Qui tium , quod prsefali legati non sinceriter egerunt,
enimniale agit, oditlucem. sed verba comilis depravantes el superbos juvenum
51. (CAP.XXH.)Tunc, ul ferunt, prseposiius (5G) animos deteriusexacerbanles, dixerunt quod nun-
Guidonem de Stenfordo, et alios paucos qui fami- quam misericordiam a comite consequerentur, nisi
liares comilis videbantur, sibiascivil, eisque Iega- servos ejus se esse omnes prolitereutur.
tionem suam injungens, ad aulam ejus quasi veniam PARS VI.
pro nepolibus suis pelituros misit. Et ilii quidem • B. Caroli ultima pia opera. Cwdes illata.
quod jussi fuerant exsequenles, comitem slalim 34. (CAP. XXIV.)Illi ergo ex slultis j'am insani,
adierunt, et hujusmodi apud eum, sicut aiunt, non prseposilo cuni Iegalis illis, ut qui lotum faciebat
tam pacem quam querelam deposuerunt: t Sufficiat, ac si nihii facere videretur, corporaliter amoto, pe-
inquiunt, domine, magnanimilati vestrae, Rurchardi sliferum consilium mox inierunt, et de moiie, do-
pcena et ignominia iram veslram- vos haclenus ex- mini sui detestabili scelere tractare coepertint. Dia-
saturare; sufliciat vobis receptaculum ejus ad ipsius bolo aulem consilia eorum aspirando praveniente,
et lotius generis sui injuriam vos incendisse, Jam " et cooperando prosequenle acinstigandoprovebenle,
' vestrae
moJus iracundise adversus eum frustra exci- in hanc landem iniquitatis sententiam sex piincipes
tatos compescite, etj'uveni afflicio jam parcentes, et factionis eorum, vldelieel Guelricus frater prseposili,
nimiis contumeliis lacessito nunc saltem sero ignoscite. prsefalus Burchai-dus, et alterius fratris ej'us Ro-
Jam nunc, si placet, apud vos misericordiae Iocum berti filius Roberlus, (57) Guillelmus quoque Yiro-
inveiiiat, quem poena indebile illata satis superque viacensis, et Ingrasnus (58) Esnensis, et Isaac prse-
•conlrisial elcruciat. Sedetcirca genus ipsius odii positi consangujneus (59) conspirant ut comiiem
veslri et irsa impetus refrenate , et quos graviter quam cilius poluerint occidant, et idipsum perfi-
•offendistis vel nunc sera saiisfactione placate. > ciendum, et donec perficialur celandum';, fidei, ne
32. His responsum perpaucis ita reddidit heros : dieam perfidise, pactione conjurant.
f Quid est quod nie motibus meis tantopere asse- 55. Et haec quidem in nocte sunt gesta, ulputa
rilis indulsisse, et Burchardo veslro immeriloinjurias lucis, sed tenebrarum opera. Quae omnia licel in
coiitumeliosas intulisse? Quid enim dignum tanlis occulto factitarentur, latere lamen non potuerunt.
Burchardi excessibus rependi, si unam domunculam Nam rumusculis quorumdam delatum, et ipsi nuod
ejus, ipso nondumpunito, incendi? Nonnemulto ma- n( de periculo ejus agerelur est nunliatum. llli autem
gis justitia exigebat eum quae abslulitpauperibus ex ut haec crederet nequaquam poluit persuaderi.
integto reslituere, et tanlorum criminumin carne Quippe quem conscientia sua non solum perperam
propria pcenas luere? Quae ergo injuste rapuit, juste liac in causa quidquam gessisse non accusabat,
restituat, et conditionem sui generis agnoscat, et veruni etiam de rectitudinis opere veracitef juslifi-
sic misericordiam quam quserit inveniat. " Nam cabat. Quod nimirum j'uslo et occullo Dei judieio
qua ratione poterit indulgentiain obtinere, et rapi- aclum fuisse facile crediderim quatenus ej'us meri-
nam pauperum relinere ? » lis, noslris peccatis, eorum quoque criminibus
55. (CAP.XXIII.)His prseposito perlalis, quamvis nefandis exigenlibus, illi palma, nobis trislilia, el
liaecomilis allegalione nibil justius dici valeret, ut illis perfidis justaacceleraretur vindicta. Sic enim, ut
pole quse et legis et Evangelii mandatis congrueret, credi pie fas est, et illum requie optata douari, et
ille tamen, cum veritati debuisset ac rationi acquie- nos, quo indigni eramus, defensore et protectore
scere , caecala mentemagis coepit insanire, et suis orbari, et illos nefarios condigna oporluit pcena
motibus nimium exasperalus, et diabolico sjiiriiu multari. 0 mira in omnibus oninipotentis Dei di-
inftammalus, dira immurmurans, et graves minas spensatic!
spirans, slimulos suis currenlibus el arma ssevienti- D] 56. (CAP. xxv.) Nocle itaque illa exacia , cum
bus ministravit, et quos refrenare , debue- gloriosus princeps paulo diulius solito in stralu suo

(56) Sleenvordia, anliquis Stenasforda el Slenaf- • lib. II , Probationum, pag. 20.

vordt,' celebre in Cafletana dilione lnuiiicipium :
bujus loparcha Wido'seu Guido, subscripsil litieris
B.Caroli. comitis pro monasterio Loensi anno 1125'
in Notitia Miraei, cap. 154. Uxor Guidonis dicitur
infra num. 49 soror Isaaci consanguinei Bertulphi'•
prsepositi: at neptis hujusapellatura Galberto num.
94. Ut videantur Isaactts et htee Guidonis uxor nati
ntalre, praeposili sorore.
, (57) Viroviacum ad Legiam , seu Lisam fluvium,
' municipium inler Menenas et Cortracum. Subsi-
gnarunt diclus supra Wido de Steinfort et Willelmus5
de Wervi lilteris B. Caroli comitis pro abbatia1
. Marchianensi datis anno 1125, indicl. m, et con-
cur. 5 apud Chesnieum De familia. Betliuniensi,
(58) Essena est praetorium prope Dixmudam, il-
lijstraluni a Sandero in Franconatu pag. 516, cujus
loparcha Ingrasnus nb Iperio. Ingesramus de ossines
dicilur. lnfra nuin. 75 riicitur ejus patruus Theodo-
ricus Discamudensis, vir potens. Donalioni abbatine
S. Andreae anno 1105 subscripsit Tbeoderieus de
Esne, forsan hujus pater.
(59) Hsec conspiratio facla Ipris in festo S. Vin-
centii, 22 Januarii fingilur in Chronico vernaculo
Flandrise, in forinula proclamationis et a.pud Ler-
iiutiuin, el princeps conspirationis habetur Beiiul-
phi prseposiii frnier Lamberlus , jam anle vila fun-
ctus, uii supra de hoc el aliis adjtiuctis actum.
921 VITA PIilOR AUCTORE GUALTERO. 922
gemuisset, surrcxit, manus lavit, el sic ad opus ^ sceleralissimi liujus criminis complices ct min.stri,
miscricordiae more solito devotus properavit. Sic quid dispostiislis, quid egistis, quid peregistis ?
qnippe vitam stiam ordinaverat, ut omnibus cliebus Quem, quare, quando, ubi, etquomodo occidistis?
operuin suoruni initia Domino dedicaret; ut scilicet Certe dominum vestrum, certe pro sua jusliiia ,
anlequam ad ecclesiam procederet, elefiniosynani certe in Quadragesima, ceiie in ecclesia , et hoc
propriis manibus pauperibus dispensarel. Quod certe sine aliqua reverentia. Compareiur igitur, si
etiam ob iiigentem in Cbristum devolionem nudis placet, facinus veslrum lacinori palrum veslrorum
consueveral pedibus celebrare, i(a ut neminem in deteslabilium Judseorum, Illi nempe Dominum suum
hoc pielalis officio sibi pateretur ministrare : sed non lam manibus quam lingua extra porlam civilatis
singula fercula singulis deferens, singillatim singu- occiderunt, quem tamen Dominum suum esse ne-
lorum manus suninia oseulabalurveiieratione. Huic quaquam cognoverunt. t Si enim , ut Aposlolus ait
quoque religiosae consueludinis cuniulo iiuper ad- (/ Cor. u,8), cognovissent, nunquam Deum gloriae
jeceraljUl oinni die quinque pauperes novis vesti- ci'ucifixissent. > Vos autem, quem dominum ve-
mentis induerel et calceamentis. Quo elecmosynae slrnm esse sine dubio cognovistis, in loco sanclo,
sacrificio super sacrae aram fidei humililer oblalo,
R in tempore sancto et lingua et rr.anibus occidere rion
seipsum moxviclimam placalionis superimpensurus hoiTiiistis. Igilur scelus palrum vestrorum vestfo
ad ecclesiam, nullis comilalus militibus (quippe per scelere non solum adaequaslis, sed eliam , si dici
hospitia et oraloria ubique dispersis), procedit; et fas est, superaslis. Unde limendum vobis, et valde
coram altari sanclae Dei Genitricis Mariae, quod in timendum est, ne quos supergressi videmihi in
superiore parte ecclesise S. Donatiani conslitulum culpa, illis quoque gravius [crucieniini iri poenit.
crat, in oralionem se prostravit. In quo loco cum Quorum eliam exemplo locum et gentem congrue
genua frequenler fieclendo diutius oraret, ac perdidistis, quae ne perderelis , tantum piaculum
semetipsum atlenlius Domino commendarel, tan- comniilterenon limuisiis. Et haec quidem, nisi di-
dem pronum se in pavimento projecit, et seplem gne, poenitueritis, inilia sunt dolorum.
poenftenliales psalmos pro suorum ablulione pec- 59. (CAP.XXVII.)Sed jam ab his tristibus conver-
catorum, libello suo apposito, supplex decantare tamur, et de Caroli noslri exitu felici, quae Iseta
incepit. sunt, el omni gaudio recolenda intueamur. Quem
57. Interim autem clero, capellanis ej'us videlicet, profeclo si diligenti cum discretione allendiinus,
lioras diei primani et terliam more ecclesiaslico, ciun martyribus eum nonaihil babere commune, ut
canente cum Oratione Domiuica j'am dicla illi r, salva eorum reverentia Ioquamur, nort absurde
preces tertiae, et ille quinquagesimum psalmum , perpendimus. Nam ut scriptum est, < marlyrumnon
et ipsum quartum poenitenlialem, tribus jam dictis, tamfacit poena quam causa (60). > Sed hujus rogo,
recilaret (nam ita orare consueverat, ut a circum- ut ila dicam, martyrii, quse fuit causa nisi jusli-
slantibus audiri valerel), magister fraudis, et lia! Qui eriim ideo occisus est, quia a rectitudine
ductor sceleris Burcbardus, sex sibi spatariis ex non declinabat aequitalis, pro testimonio utique
clieniela praepositi et sua adjunctis, lateri ejus relro occisus est veritalis.
jmprovisus aslitit, et nudo eum glndio, ut caput J, 40. Et ut noveris eum hoc morlis periculum sibi
feriendumporrigeret, prius leniter letigit. Qui cum ab iliis flagitiosissimisj'am olim intenlatum nequa-
faciem elevalo capite adeum converleret, frontem quam prorstis ignorasse, et tamen juslse confidentia
illam reverentissimam, superborum dejeclricem, causae non declinasse, in conventu procerum Yprae
humilium erectricem, furibundus valido ictu per- terlio Kal. Martii, sicut praediclum est, congrega-
cussit, et cerebrum ejus in pavimentum excussit, lorum, cum de boc pessimo Burchardi proposilo
complicibus quoque ejus iii hocipsum perpetrandum mentio facia fuisset, audi quod de bonae ihesauro
concurrenlibus, et eum unanimiter, nequidquam conscienliae margarilam (justus quippe ut leo confi-
Jamen, cum primus ad morlem ejus suffecisset D dii) protulerit: t Ego, inqtiii, ibo, elDeo proteclore,
iclus, ferientibus, pluribus caput ejus vulneribus, securus ibo. Ubi elsi me forle occidi contigerit, pro
conciderunt, et brachium ejus dexlrum cum juslilia certe occumbere non lam periculosnm quam
manu, qua eadem hora pauperi mulieri eleemosy- gloriosum erit. De vindicta vero Deus providebit. »
nam pelenti nummum vel potius nummos porrexeral, Ut autem eonjicere possis hocipsum eum non trans-
et alios peliluris porrigendos lenebat, fere ampula- eunter vel leviter, sed prudenler dixisse, nccipe
laverunt. quod ipse abeo accepi. Cuin siquidem eodem die ad
58. (CAP.XXVI.)Sed jaiii libet slylunt a narralio- vesperam praeposilus clericorum regulariuin, in
nis seric parnmper deciinare, et enormitatem tanli eodem loco coinmoranlium, minas quorumdam
facinoris, ac facinorosorum illorum crudclissimam saeculariumsibijSiiperbia ipsorum impellcnle, inien-
immanilalcm pro modo noslro vel tenuiier Consir-e- latas mihi exposuisset, meque quid super lris faccre
rare. 0 nefandissime Burcharde, quid fecislilo dcberct consuluissel', communi consilio ad euin,
insanissime Bcrlulfe, quid consensisli ? 0 omnes ulpole defensorem huiiiilium, rcm ipsam deiuliiiuis:

(60) August. in Psal. xxxiv.

 925 GUALTERUS ET GALBERTUS DE VITA ET MART. B. CAROLI BONI. Mi
et hujusmodi ab ore, imo ut post patuit, per os de A confragosam grailuum insequalitatem impetucse
corde ejus responsum accepimus: f Qnascunque, trahenles, caput ejus singulis illisum gradibiis Coii-
inquit, vobis minas intenlent, cerlus sum quia fregerunt, et sic eum ante ipsius fores ecclesise per-
quandiu vixefo, in nullo vos; Iaedere praesumeiit. trahenles, palpitanlem adluic in extremis, iterala
Quod elsi contingeret vOsoccidi pro veritate, quid csede ejus spiritum ejecerum. Guallerum aulem cum
hac, quaeso, glofiosiusmorle? Quidenim martyrio diu qusesitum non invenirent, et de invenliorie ejus
excellenlius iij gloria?» Quod procul dtibio, quantum jatn desperarent, quidam puer eum dicilur prodi-
ego conjicio, nQn dixisset, nisi roartyrii amore disse, et lalibulum quod eum in lanla necessitate
flagraret'? opportnne satjs OccuHabal, perseculoribus oslen-
41. Vidisti igitur quse fueril causa moiiis ejus : disse. Qiti ut se proditum sensit, Velocicursu-pro-
nune vide si placel, quod fueril opus ej'us. Ulique iinus fugam iniit", et usque ad altare Si Ddriatiaiii
peccala sua Jampridem confessus fuerat, el pro-eis currendo anxius pervenit; et velo, quod altafi op-
luncpeenitentiain .igebat. Oraijopi eadem liofa, ut pansiim erat, se quatimm potuit operuiu Quo in
dicluni est, incumbebat.; quarii etiam eleemosyna loco ministri diaboli persecuti arripueruiil, et con-
accepjabiliorerii Domino faciebat. Sed el si de lerre* fessionis faciendse, quanj solam petebat, slbi facril-
nis contagiis aliquae ei lnaculae adhaeserunt, san- " lale superbe negala, de ecclesia exlrahenles bcci-
giijpis effusione et mprlis amaritudine credibile est deruiit.
quod deleri pbluenint. Igilur inierfecloi-es ejus sibi 45, (CAP. XXIX.) Corpus itaque domini Caroli,
(jijideni mortis foVeam effoderunt, sed euni per por- miiiistris ejus passim latentibus, ac prse timore
tapi. niortis atj vitse januam inlroduxerunt, illum moriis nusquaiji apparere tiudenlibus, cum nbn
pioiialiiaijs. Juhjea exuerunt, et se eonfusione sua csset qui sepeliret, iri eo quo inferfectus est loco,
; aliquandiu
s.icjjj diploide indiierunt. jacuit, sed lanflem clericofum inferius est
delalus Obsequio; et in cbori positus niedio, tristi
FARS V».
B, Qayoli fauiores. (iccisi, Cprpij? ferelro jllqtiiin. nioerentium frequentabalur offlcio. Rafi lamen efant
Mirqeulq, vei\eraiio, sepultnrq. qui eum manifesle lugererit, vel qui aliqua super
42. (CAP.XXVIII;)Hac namque csede peracta san- niorte ejus IrisJitise sigria ostendere aul doloris aii-
guinem adhuc gilienJes Themardum Brugburgen- derent. Tanlus erat melus perlidorum, qui etiam
gem(61) casiellanum, qu.i forte prope aderat, cseieris decreto decreverant eunt ibi itullatenus esse lumu-
diffugicniibns inyas.e.runi, ej multis vulneribus con- landunj, neejus monunientum ad posteritaiis eorum
foderunl. Quo facjo eonjiouo» quos. supra memora- „ apparerel opprobrium. Quo audito, Arnulfus (64)
vinius, CQiiju.raji singiili cum suis satellitibus ad- abbas monaslerii Blandiniensis sequenti die veloci-
JTuepin,'', et ijriiversarn villani, quse inslar civitaiis ter adfuit, et eum in monsterio suo sepeliendum
frequeiis.eral ej ampla , ijQinjiieresisiente, perscru- deportare voluit, Quod cum praeposHus cum suis li-
lantes, reliqiiQg ii)Qftij'ajii pridcni ab eis desiiriaios, benjef concesgisset, et abbas feretrum composuis-
circumquaque persequi sludueruiit. Quorum duos , set, conjinuo spiritu Dei excitati tam clerici quaiii
prsefaji yidelicet casjellani filios, Gual.lermn adhuc laici, resisleniii audaciam siimpserunt, et vehe-
in hospiliq reniQraiitem, et heu! frusjra fortjter menter ne fieret, conjradicere, et cum armls etiani
repugnajileiiTf ej Crilleheiium exlra villam habilu violenler eis ih faciem obsistere et impropefare
miltato cum caslellano Cutiriae.ensi (62) effugere coeperuiii.«Si nobis, inquiunt, dominurii nostrum ne
conantem, erudelijcr interenicrunt; el sic demum viveret abstulistis., nunquid et mortuum auferre
ad pe.rqtiirendu.nt Gualteium (65) dapiferum , quem debelis ? Qui ergo fecistis ne liaberemus vivum, si-
elapsuni fuga timebant, .rcdieriini. Sed cum castella- njte habere vcl defuiictuni. Confidimus enim qtiia,
iiuni cQiifessionem sacerdOti fecis.se, etcorporis ac quem vivum habuimus patronum et proleclorem,
sanguiiiis Pomini mysjeria percepisse, et necduni inlerfectum etiam marlyrem mull.O magis habere
obisse cognoyissent, in ecclesia ad euni fursus j) pqleriijius fidclem apud Deum intercessorem. >
coiicurreruni, ei pev peries eurii arrjpjenles, ac per Quid plura ? Tnndem prsepositalibus et abbati
(61) Brugburgiim , seu Burburgum , Flandriso oc- Rodegerus litterjs Theoderiei aniio 114.5.
cideninlis prope Gravelingam oppiriuni, De faniilia (65) Wailems de Locr'\s dicitur Galberlo : subscri-
bujiis cnsiellani pluribus agilur ii> IJisloria ins. Gis- psit rionntioni faciae ecclesise Furnensi S. Nicolai
inensiiim, ex qun plurima exctisa apud Chesnscum', nnno 1120, et monasterio S. Winoci anno 1121.
lii>.iv Probalioiuim. Subscripsil Tbemardus, subinde Esl duplex Lokera, alia in Wasia ad Durniani flu-
Thevnrdiis caslellanus de Brocburgh diplomatis B. viu|ii, alia in lerriloriu Iprensi versus Bellioluin,
Caroli signatis anno 1119, H21 el 1125, uii et quae ut propior Fumis el Bergae S. AVinoci, el in
subiiide filiis ejus Walterus et Gillebertus eum ipso propria Flandriae sila , hic inieJligitur.
occisi, et Henricus qui superfuit, a Galberlo num. (64) Fuit Arnulphus, allqtiibus Arnoldm, nbbas
150 relaius successor pntiis Brocburgeiisis castcl- ab anno 1117 ad annuit! 1152, Citm Caslellano Gnn-
lanus, lnleiim hunc euiu Tengmaro uniim eumdem- tiensi missus fucrat Aquisgranum, el Lotbnrio iin-
que haberi suprn correximus. In editione Parisiensi peraiori adfuerat festo Epiphaniae hujiis aiini 1127
editum erat Thangmarus Brugensis. eique iiuntiarai B. Carolum comilem paraium ad
(62) Corlracum.seuCiiiirincuiii, illustris Flandrite oinnem ei exiiibendam suiijectionem. Ila Aiiselmus
ad Lisam fluviuin civiias : ejus castcllanus Galterus Geiiililacensis.
subscripsilMipIomali Bnlduini comilis amio 1115. ct
 923 VITA PRIOR AUCTORE GUALTERO. 926
prasvaiuerunt, et corpus domini sui in superiora A tione reeondere. Nec frusJra. Nani el pileus ejus a
ecclesiae lumulandum repoiiaverrinl. Qua hora po- quodam reservatus hjiilta febricitaijlfbus per Dei
pttli ilde fervente, et venerabilis Caroli, ut vere gratiani aflirmalur sanilajis, fide^praeveniente,
credi decei, merito exigente, quod divina operala est contulisse beneficia. Ne qujs vgro inoredulus ca-
clemeiiiia miraculum, non silebo. lumiiietur me baec Qmnia comnteijlari, et Iqqui ex
44. (CAP. xxx.) 'Puer erat a cunabulis nervis proprio, Deum lestor quia , quae <ie nioiie ejusct
claudus conlracfis, qui non solum noii incedere, miraculis reluli, viri religiosi doriini HeliaeJjrugiensis
sed nec etiain ullp pacto a lerra s.e valebat erigere. decarii (68), Ffumoldi Furnensis praeposili, et aliij-
Persona quidem modica.sed occasione miseriaisuae ruin clericorum et laicorjjm, qni se ea vidisse afiir-
plurimis salis nola. Nam el in eleemosyna monacho- iliabant, cognovi lestimonio. Verujn primo illo pq-
rum S. Andrese Brugensis (65) circiler Qcto annis tralo miraculo ciim fideles grajulanles adiiiirareniur,
commoralus, et eorum fuerai beneficiis susteniatus. et arimiranles graluiar.eplur, et cainpanaa in iaudem
Cui cum prior Ioci instrumenium quoddam fecisset, Del pulsarentur, Bertulfus quidriam sibi vellet sire-
quo adjutus non tam ambulare quam repiare vale- pltus ille dicitur inquisisse. Qui, cum res ut coniige-
reJ; qualiiercunque se promoyere. paulaiini.icoepit, ratexpasila fuissej, nonsolum credere^ve.l Pffiniieije
et Brugas usque ltoc perveuiens in domo Reingeri (66) B recusavit," sed ad subsannandum et derideiiduiii
lelonearii aliquandiu mansit (67).*Hicergo cum.illa conversus, eiiam janiias ecclesiae, ne populus de-
liora juxta iljud.venerabile corpus adessel,.et.sub yoltis coiifiuere posSet» obseravi; imi)ei'aylt; ;"
ejus ferelro supplex.et oplatae munus saiiitalis de- 46, (CAP. xxxti.) Et Ijaee qoidem" Cunv gextl»
vote mendicans, procubuisset, subito nervi illi diu Nonas Marlii.quaiiaferis iriteffeoJiis fiiissot.qiiiijta
£ontracli, virluie. prorsus divina laxari, et menabfa feria, ut pfseliha.vijhuS, gesia;. sjin.ts Jjaqijie.:;ijiriore
illa debilia erigi, elinusum atribuiandi firmari ac praepositi, cleri etiplebis fepressa; ®l bonfjlgenlia,jBt
solidari cceperunt; sicque gralia Dei, ej merito doiiiini Cafolt sepiillura usqiie iri sexiani fefiani
viri sancJi, plenje sanitati ad inlegrum fBSJitujus pfoielata, QuQ die sajie pauci QXbQpiinibijs'ejiiset
Cst, ut nullae antiquae debililatis reiiquiae jn eo resi- . ciieiitibus coriveneruut, ej.iii iljp quo qccisus fuefat
derenl. Itaque qrii debilis e.t tristis advenerat, sanus iQco, sarcOphagQ es lppidibus U gaeijieiitb, stiper
el gaudens, et Deo gratias agens feoessH. Et qnla pavimenJum compbe.ito, in eo. jllujii snpeliefunt.
hoc in frequcnjia gesmrtt fuit Jaiere profectQ Jion Porro gaeerdoJes et ctQfiei, qijia id jiv IQCQlioiiiiei-
potuit. dii? et Iiijmano sanguine poHufQ fleri ratip et au-
45. (GAIVXXXJ,)Igiiur qui praesenjes. fuero.nl, et , ctojitas hoij siiiehat, in.alia OfiC.lesia.euni ^9J mis-
tam evidenti miraculo gJoriam iJiaiiyiis cog»ove--jR sariim et orationum 'solemniis DoniitlQQommeiitl^-
"
runl, ianlae largitori graiiae Domino immensas in veruni.; ": '"• ; '['"<'
-
jubiio laudes reddiderunt. Videfes itaque continuo PAR.S-YII'.-.'•";;.,:'•,;,';"..:'..'
jnnunierabiles promiscui sexus, diversae aejatis virDs Vindicia in\piis malefaeloribys; iresUldriim occUh
ct mulieres, certatitii iindique occurrentes, sangui- (f, il. Praeposilus auteni et sui dum quasi adversario
nem ejus linleis reverenlerextergere, ei ferramenlis suo dejecto exsullarit, et de regno sibi cbiiipa-
ciiam de pavimeiito abradere, pilos eapitis ejus rando, ac si upn sit qul contradicat, tractaiit et
vel barbaj gladlis furenjimn laeerajos curn veuefa- cogitant; tremendo divinre districtionis judicio qriae
lione colligere, et haec omnia ad tulelam sui in sibi vindicta praepnretup, ignoraiil, IJIis ijeijipe
posterunj servaiida omni ctim diligenlia et deyo- gaudentibus de "sanguine, et iliesatifQfiim ejus,
(65) Cbroniconms. monaslerii S. Andreae, cap. 5 pus ibidem solum derelictnm , ac suo. sangtiine itj-
ista sic exponil: t Anno xix fundationis.monaslerii fectum reperit, Qui louga ex imo pectore diutissinie
nostri, lempore veuerabiljs P, Alafdi secuudi prioris 1Jrahens siispiria", coelmn geriiitibus ob tanr granrie
nostri, advenit ad poiiam monasterii nostri pro piaculum replere non dftslitil, eliandem ob defuncti
. Cleeniosyna quidam puer a cuuabulis nervis adeo amorem ciincta membra sun debililate emorlua ip-
conlracttis, ut non soluin non incedere, sed nec a I) sius sanguine linivil : non qnod aliquam sperii ha-
lerra sese valebat elevare : cujus iniseriae pauper- beret, ui ipse posimodiim fmehatur, adipiscendfe
tatique prior noslcr Alardus, in paupcres cleinert- sariilalis; sed soiiiniinodo- bocegitex pio; amoris
tissimus, condoiens, eum intra monaslerium dnxit, affeclu, qiiemliab.ueral.erga eum, qui sibi lanta
ac per octo annos de viclu et vestitii abtindanier bona fecissel. Sed omnipoleiis Deus volens denioii-
providit. i slrafe, cUjus apud niefiji essjjt, ijui defunciiis
(61) Leinutius ex suis fabnlosis Annalibus con- plangebatur, subilo inlegerrlmae reddiius esl sospi-
tracttun appellal Rogekinum telonarium. Mejerus ait, lali is qui sihi id fieri ntjc suspicari quidem po-
« adolescenicni, Rogerium ilomine, asportalum esse tuisset : ita ut relictis ibidem inslniiiientis, stiis
ab Uengero lelonc. • velul caprea de gradilius desilirei pedilms, ac per
(67) ldem ms. Chronicon addit : « Et interim lotam tirbem , in qua ob suam gingularem miseiiam
crebras a praefalo comite Carolo eleeniosyuas acce- notissimus'eral, discurrens, cuncjis sese inJegerriiiiae
pit. At cum inoiiis iniquissimso fama umlique per- sanilati redditum^demonstraref. t
volarei, amarissimas hicclaudns, ob lam clemen- (68) Fromoldus pnvpositus Furnensis subs.cripsit
tissimi palroni amissionem et moiiem iniquam, ef- lonaiioni faciae cflenobio Formeselensi prope Ipvas
fudit lacrymas, alque urgente affeciu ecclesiam B. anno 1117 et ecclesiae Furnen§i §. Nicolai aiuio
Donatiani, in qua facinus illud nefaiidissimum per- 1120. "''-'„,
peirntum fuerat, adiit : atque eo, quo valuit modo ' (69) Ecclesiani S. Pctri eslranuiVQS SGriblJ.Gal-
gradus coiiscendii, et beaii comiiis et marlviis cor- beiius num. k% , : .
927 GUALTERUSET GALBEIITUS DE VITA ET MART. B. CAROLl BONI. 928
quos invaseranl, direptione, juslus Judex et scquis- A, suae consulere cupiens, ftjga proiinus est elapsus.
simus retribuior occulte disponit de ultionc. 0 inef- Cujus domum fraler ejus Desiderius, qui conlra suos
fabilis Iionilas et juslilia Dei! Perseculores suos se Gervasio in ullionem sanguinis jusii conjunxerat,
impios Judaeos usque ad (70) quadragesimum secun- mox irrupit, et omnem munitioneni cjus propriis
dum annum post passionem suam, boc poenitentiae manibus tncendio tradidit. Qui ipsum quoque Isaac
spatio eis misericordiler' indulto exspectavit. Sed siin ea reperisset, haud dubium quin eumobvin-
quia illi, nou atteudenles quod patienlia Dei ad diclani lanti criminis interfecisset. Vide quanlum
pcenilenliam eos invitaret, thesaurizanles sibi iram . inspiralum eis fuerit odium iniquilalis, quod etiam
indieirse, poenitere neglexerunt, horrendis sup- naluralis vincebat affeclum pietatis. In co enim qui
pliciis eodem aiiuo interierunt. His auiem jusli per- se complicem fecerat tam nefandae immanitatis, nec
gecutoribus lempus juste abbreviavit, et usque ad Gervasius propinquilatis, nec Desiderius necessiludi-
octavum diem uliionetn vix prolelavit. llli enim quia nem attendebat germanilatis. Ille vero diurnis ubi
primiliva in eis nutriebatur, diulius, ut credo, au'debal latitans, et nocturnis horis qua poterat fu-
fuerunt misericordiler tolerandi; hi autem, quia gitans, ad domum sororis suae, quam praememora-
provecta jam Ecclesia in eis, et per eos scandaliza- lus Guido et Sienfordo uxorem habebat, devenit, et
balur, citius exstiterunljuste iudicandi. BI ejus conduciu usque ad (75) monasterium S. Joan-
48. (CAP. xxxin.) Nam ecce oclavo die, quasi nis Tervanensis in iiiontejinostne civitati imminente
domino Carolo in sui vindiclam quodammodo construclum profugit. Nam, quia monachus fieridi-
vino vel bumano coaclus limore volebal, monachum
resurgente (71), Ger.vasius vicinus eorum, vir
boneslus et probus congregalo suorum circiter quemdam (74) Einbamensem, qui ipsum ei babilum
triginia equitum numero , caslrum Brugense inva- donaret, ibidem operiri propdsuerat, sed Iatere nrjji
sit, el illis resistere, quippe limore Deisupereos potuit.
jrruciite, non audentibus, intravit, et eos in in- S0. (CAP.xxxv.) Fama quoque volanle delatum,
leriorem munitionem refugere coegit. Quod nimi- et per lotam urbem coufesjim est divulgatum, quod
rum virtule divina factum non dubitaverim, iu monaslerio S. Joannislalerent.qui patrem palrioe
cum illi et numero et viribus et munilione plu- Carolum occidissent. Arnulfus (75) ergo, filius Eu-
rimum prsestareiit. Verum manus Domini paucorum slachii advocali, volens et ipse sanguinem comilis
iidelium conforlabal, et multorum infidelium vires vindicare, in cujtis ultioneiii jnm orbem ipsum au-
et animos effeminabaf. Sed et Brugensium corda diebat conspirare, noeie imminenteappariloressuos
municipum ila superna immulavit gratia, ut non ^ eo dirigit, qui abbaliam circumquaque tota nocle
soiuminjuslpa dominorumsuorumparlinon favereni, ** custodiant, ne qui lalebnnt in lenebris usquamjeffu-
vci. auxilium favenles praeberenl, quinimo eorum gere valeanl. Isaac autem, ubi insidias sibi paralas
consortium penitus abliorrerent, et eos conlinuo in esse cognovil, ad dominum abbalem (76) Folquinuin
munilione qua confugerant, Gervasio juncli obside- Iremebundus confugii, el ut optatum sibi monachi
renl.(72) Duo aulem eorum, quinecis Doinini Caroli babitum ipse concederet, humili supplicalione et
cooperatores exstiterant, intercepti et comprehensi imporluna satis landem oblinuit. Verumlamen Ar-
in conspectu aliorum, in posnam iiimirum el confu- nulfus sequenli die cum suis monasterium adiit, et
sionemeorum, diversis suppliciis improbrosis, ut illum educlum el ex ipsius confessione deprehensum,
dignum erat, tormentali, el sic tandem sunl necali, conlinuo vesle monachali exspoliari, et nudum ac
ac paiiim in cloacas, ubi a dominis suis de muris discalceatum revinciis posl lergum manibus ad civi-
pi'Ospectanlibus videri possenl, jaciaii. talem cum lumultu protrahi praecepit. Ubi dum, ne
49. (CAP.XXXIV.) Porro lsaac, unus de conjuratis, qua monachatus in eo vesligia remanerenl, capilli
homo poiens el dives, cum paulo remotus in loco capitis ejus omnes penilus abrasi fuissent, civibus
mullum muniio habitaret, et illa bora in ecclesia utriusque sexus et diversse aetatis undique circum-
B. Marise injusle et irreverenter ingressus fuisset' D stanlibus, et, « Perfidus et traditor slatim suspen-
(nam qui ecclesiam non limueral superbe violare, datur, vel vivus incendatur, i vociferantibus; sed et
ccclesiae introilum debuisset humililer vitare), ab ipso Arntilfo hoc idem adimplere loiis viribus adni-
obsidione hoc evenlu forte inierclusus, et nec ad lenle, landem paler ejus cum malre obsiitii, el ut
niodicuni quidem domui suse disponens, vitae quippe vivus aliquandiu servarelur, filio inviio, exlorsit.
(70) Censentur hi anni a consulalu dtiorum Gemi- Belhoium , mde postea Ipras, ubi eliamnum mona-
noiuin, usque ad annum 2 Vespasiani ut solebant sierium S. Joannis appellalur.
miilli numerare. (74) Einhamum ad Scaldim fluvium prope Alde-
(71) Gervasius camerarius subscripsit anno 1125 nardani nionaslerium esi, cujus ahbas Gisleberlus
liiteris B. Caroli pro monaslerio Gandensi S. Petri. subscripsit diplomati B. Caroli anno 1122.
(72) Scilicet Burchardi et miles Georgius et ser- (75) Lernuiius cum suis Annalibus el formula pro-
vus Fromaldus, ul Galbeftus num. 51. Occisus eliaut clamaiionis loco Arnulli statuit equilem Hermannuiit
ibidem refertur Robertus cursor castellani Iiaket ah Heysdino. Pater Arnulli Eustachius subscripsit
eodein die 9 Marlii. liileris B. Caroli apud Ariam anno 1125.
(75) ^onaslerium S. Joannis a Theoderico rege (76) Diplomati B. Joannis Mori.norum episcopi sub-
Francorcrm in expiationem necis S. Leodegarii ex- scripsit annoU22 Ingebeiius abbas S, Joannis, cui
sliuclum credilur. Delela urbe migrarunl monaclii Folquinus successil.
 VITA PRIOR AUCTORE GUALTERO. 930
929
el sitis,
Qriod eiiam divinitus faclum fuisse credibile est:, Ldionis, vigiliarum ci famis incommodilates to-
quatenus praevaricalor, et labore poenae praesentis, et assidnos imnlinenlis limores morlis pcenaliier
et limore mortis imminentis diutius lorqueretur lerare cogerenlur invili.
elvelut impcenilens selernis, vcl poenilens purgato- 55. (CAP.xxxvn.) Ve.rtim pridie quam hoc.con-
riis lormentis inlerim cruciarelur. lingerel, illis intrinsecus inclusis, et aliis forinse-
51. Diebus igilur aliquot evolutis Dominus Guil- cus obsidenlibiis, inceiium uiriini negligenlia obsi-
lelinus, Philippi comilis filius, cujus superius men- detilium vel induslria (aimit cnim, quod et certius
lionem fecimus, qui jam post moriem comiiis ma- est, quosdam eorum corruplos fuisse pecunia (84),
gnam terrae hujus parteni occupaverat, Tervannam praeposito effugiendi permissa est copia. Nam de
venit, et eumdeni Isaac sibi reddi ab uxore advocati, fasligio muri ad terram fune demissus, el (85) qiio-
(nam ipse cum filio suo lunc aberal,) impelravil. ruindam auxilio ab obsidione Iatenter edtictus, no-
Quem fune colioejus illigalo, Ariam sectim duci, et clibus ambulando, el. diebus dcliiescendo, ad do-
in audientia totius populi (77) seelera sua confiten- mum Alardi Warneslunensis (86), qui neplem illius
tem, seseque omni supplicio dignum adjudicantem, Aganlrudem, caslri, quod dicilur S. Audomari,
tertio decimo Kalendas Aprilis suspendi (78) fecit. quondam castellanam, habebat uxorem, miserjani
PARS IX. * ei miserandus confugit. Quo in loco cum per tres
fere septimanas jam delituissel, el pracsenlia ejus
Supplicium sumplnm de Beriulplw prwposito et
Guidone de Slenfordo. rumusculis quibusdam dnbiis^ et incerta vulgi opinio-
82. (CAP.XXXVJ.) Obsidione aulem praefala, sicut ne diffamari cuepisset, jam etim ullerius inibi reli-
dictum esl, per Gervasium el Desiderium Brugis in- nere non audenles, singulis noclibus eum per diversa
cphaln, Balduinus Gandensis (79) el Daniei Tenre- loca transmiltebanl, ul vel sic fugam cjus celarent,
mundensis (80) ab orienle, Guallerus Lilarien- quam deprebendi multopere metuebant.
sis, (81) Riquardus Walnensis (82), et Tbeodori- 54. Diebus igilur Paschae peraclis, oclava videli-
cus(85)Discamudensisaboccidenle,Jexercilucolleclo, cet Dominicae resurreclionis die, praefalo domno
eidem se obsidioni adjunxerunt, el inde se non Guillelmo Yprae forle tunc conslilulo, liujus occulta-
discessuros donec homicidas illos caperent et pu- lionis fama innoluit. Qui ul audivit, protintis exsili-
nirent, jurejurando confirmaverunt. Paucis itaque vil, equum ascendit, et eumdern prscposilum perqui-
diebus exactis, et assultibus aliquibus factis, die rere magno ,cum slrepitu et feslinalione inlendit.
quodam niurum ab auslrali parle ascendentes, et Domum iiaque Alnrdi, elomnin ejus lalibuia, necnon
sese inlus audacler projicientes, perfidos illos vio- , et domum filiae ejus, in qua proxima nocle praelerila
'
lenler aggressi sunt, el eos omnes inlra ecclesiam ' miser ille quievisse asserebalur, scrutali, cum quem
S. Donaliani, quam foeda prius caedeconlaminave- quserebanl non invenissent, vebementer sunt irati,
rant, fugere conipulerunt. Digne sane pro merilis. et primum quidem utramque domum illam, quasi
Conveniebat namque in eo potissimum Ioco, quem pesiiferi prseseulia viri contaminalae, ct oh hoc igne
in contemplum Dei et sanclorum ejus non fuerant purgandse fuissent, incendunl, et deinde filiam ejus
crudeliter infamare reveriti, diuturnse laedio obsi- pracfalam in craslino, nisi prsepositus rcdderelur,
(77) Lernutius ait i Isaacum lormenlis adactum, addixit, obiitque postea in ccenobio Affligemiensi, >
libere poenae exemptum fuisse confessum, a se eo AtGalherlus aii. eum i nionacliialem habilum acce-
die quo comes occisus esl, manu sua plus quam xxv pisse, cum suprema vila spiraret. >
senatofes et principis administros trucidnlos, > et (80) Est Tencramuiida civitas ad Tenerae ac Scal-
dtin i classiarios conjurationis! auclores > recenset. dis fltiminum conlluenles, Gandavum iuier et An-
Quaeex fonnula proclamationisjetfabulosis Annalibus tuerpiam. Porro Daniel hnjus dominus, ex dicla
proferunlur. Gandensi familia prognatus, ciijus proavus Reingolus
t
(78) Idem Lernuliuscumsuis asseril caudaeequi de Gandavo eral fraicr Rodulphi, quem etiam proa-
feri alligatum nudum, ei ad exiium cujuscUnque vum Balduini et Juvani diximus.
plaleaj virgis caestim, in foro manus et pedes ampu- (81) Lilarium Aiiesiae oppidum haud procul Aria.
talos, el sic ad fnrcam veclum, el pr.T.ciso capitc -. Ejus dominus Guallerus a Galberto dicilur comitis
J
affixuiu ^palibulo stib axillis loro aslriclum. > Hoe Butelgir, id est, ujconoinus seu pincerna. Idem cum
figmentiim non aususproferrcMejerus, t posl varios Balduino, Juvanoei Danielejnmnominalissubscripsit
crucialus palibulo suflixum.> lilleris Guilielmi Northmanni pro Audomarensibus
(79) Anliquissinia haec familia Gaudcnsis inlegro ante cilaiis.
opere illuslralur a Chesnaeo,el lib. lv agit de proavo (82) Galberle dicilur Riquardus ex Woldman, cu-
hujus Rodulpho, avo et patre Balduino, uti el ipse jus filiam duxerat nepos Thangmari de Sraten.
dictus, cognomento Luscus et Barbalus. Onmes hi (85) Theodericus pairuus erat Ingrasni, qui in
fuerunt coiniles Aloslani.Galbertusnum. 55 et 54 as- necem conspirarat.
geril fralrem hujus Balduini Juvanum cum castellano (84) Galbertus num. 70 ait dictoWaltero Butelgir,
Gandensi accessisso 10 Marlii.postridie quaiuor alios sive Liiariensi,datas400 marcas, aliis pecurriafh da'-
liic niemoralos. Et num. 156 ait Balduiniim 24 Octo- tam tradii num. 156.
ibris hujus anni mortuum esse. Mejerus tradit i anno (85) Idem num. 76 asserii i dalum conduclorem mi-
1125 obiisse BalduinumGandensem eique successisse lilem aslutum, fralrem Fulcoiiis canonici Bru-
Juvanum fratrem ejus. > Inierim inler eos, qui gensis. >
iBrugasvenerumobsessumparricidas,) numeral Bnl- (86)Warnestunum,seuTya5/««n,adLegiam fluvium
duinum Gandensem, ac dein suh iinem anni 1127 in.er Cominium et Armenlerium. Consensit Galber-
addit:« Eodem anno Balduinum Gandensis, optima- lus n. 76 et Warneslum appellal, Annales vernaculi
tum Flandricofum mullo clarissimiis, mundanisom- Walene habeiit, el LernuiiusTVaieJwm. Sed idCasle-J
nibus salutem dixit rcbus, rciigioni in ioltim sese lum inier et Audomarum est,
951 GUALTERUS Ef GALBERTUS DE VlTA ET MART. B, CAROLI BONI. 952
meriibris dpbiliiahdahi compfelieriduiil.lJnde ei idem A hujusmodi coiiiiimelias el ifrisiones .pliirinmni ab-
doniriuS Guilleliniis homiriiuin Alafdi guerpivit, et liOffuik 3S'amquibusdaiu ipsitis fdtiiiliaribus referen-
eo difliduciatp (87), lolum feoduin ejus saisivit (88), tibUs certo cOgtiOvi qiiOtl sacpOj cUm de passione
et iie filisd ejus deiiohestaUonej conditione qua supfa sululifefa Doniinl iiostii Jesu Ghrisli GOmmunissef-
dixinius, fide et saefamento securilalem fecii, eJ s;c nio inter domesticos incideiiler babereiuf, et palieii-
inde fecessit. lia ejus ab aliis prajdicareluf-j dicere consueVit:..
55. (CAP. sxxvm.) Re itaque ih arfclo po.sita, t MifuW cuf Domihus talia pati volueriti Cerle si,
qriid laclo opus esset Alardus et sui Iraclafe cGepe* mih.i hrijusmodi garciones (90), laliler insUUarent
rUnt, ei cum liinc iili.ee.stise nori pafcendum, inde injurias meaSj pfieseftini si OpUsessei, impigfe vin-
pfseposiio ipsius detrimento nihil sentifeiit salutis djeaferiij et illudenti niilii saltem sptilaculum in fa- ,
coijferenduin, tandem pfeeposituni decfevefunt red- ciem jaciarem. > Vide quOdquae iiiiolefabilia iiiaxime
defe,,ut,siQ SalulOm lucfafeniiif vel filisB suse. Ut solebat judicare, ea ipsa ad augmeiituiii misefiaj suse
ergo quodlpse fecisse aeciisabaltirjjusle perpeti co- coacius est telefare.
gexetur, do, domo in qua eum relfilseranl CujusdEtlh 57. (Cip. xxxiti) Eaderii aulfem bOfa demnuS •
miiliercuiifi miiiislefioeutri edueij et siO his qui ad .tJuillelmus Ipfa egredilur, el adleausam Guidotiis
eum capietidum pfaeparali fuerant, tfadi feceruiil, I de Slenfoi^do, quinuper eodem crimiiie, quod v'ide-
lgiliif ad casifUni Wafhesturiense eadeni iiocte pef» licei in niorlem comi.tis consilium et assensuin pree-
dUcius, et ibi usqtie ad liiceni servaliis esl. Ubi et buisset pulsalus fuefat, examinandanl proficiscitur.
pfesbyteruin ad se vocari pdslulavit, et peccalOruhi Qui videlieet GuidOj cum contra impetiiorerii sUiim
suofum poenitenliam ageiis, cOrifessioiiein Deo el illi Hefniannum, cognomenio Fefreiiriij monoiiiachiaiii
in conspentu OihriiUm fecii, el solo pfostfaius, et hac pfo causa inissetj elprimo quidem eongressii^
peclus pugnis percuJieiis, iridulgenliam sibia Domirio et secundo siiperiof in pugiia fuissOl, ei eumdem
tribni sUpplex ofavit. Herniahnum arriiorUiilhitiiio pondere onusluriij ipse
.56. Die aiiieiii facto, cuiri jarii Ypraiii eqiio per- sequegravi afmaluSlOfica elgalea^ lerraj prOstfaJunfli
geffej ab liis qui eUm ceperaril^ nionefeJUf, eqUiiai-e et proprii corporisei lariti oniiris ruina deptessisset^
quidchi omnirio reciisavitj feed nudis pedibtiS) cuiii Viiiule"coiifortnlusj ac si ntilluih seniiret pondus,,
tariieh gelu essei, ihcedefe ihaiuit-.' Et cutii i.lef-af- HefiiianilUs sufrexilj et edni qui, ul dicliim est, se^
ripiiisset, qUenidairi de cleficis, CUjUsbaee ipsii rela- ciiridOsupefiOf fuefatj vefsa vice Subjicleiis ad con^
lione cogriovimus, sibi acciVit, et hyriiiium Ambfosia- fessiohOmpatfati sfcelefis Ufgefe crepit* QUid plufa 1
tium, Ti Deurii laMahitls; ciim ipso ariiiplldrialirii DiVino iahdem jildicio VicluSjCt dtj criinine qtio irn-
deGttntafOccepii; Qrio diclQj hOfas B. MafiSc, eadeiri *' pfetebairif cfjrivicliis, 81 sic dQmum supplicio moflis
supplicaijonis devoliQiie caiitaiido coinplevii, ei sic est addiclUs. QUodciinl ijpud Ririingas (91) faeiutti
ad psalmodiani CiJiivefsU§jSeciirii ipse ourii sileniid ftiissdt, cotitinuo iuhi comprehehderUnt, el: Ypfam
alienle psttllere siuduit. IprerisibUs igliur obViis peflfaheriles jtixta iiriserabilem illurii praeposilrim ih.;
Cuhi suscipientibus, et Ipfani tiuceiilibus, passim- eoderii palibulo ipsurii quoque jarii misefHiiJUiii eB^
que pugiiis, vifgis, tapidibus, el iJiafinofrihi pisclUm^ derti difeleflio Idus Apfilis (92) stispeiidefbnti
qui ilils in paftibus grandes admodutti capiunturj S8; Dum aliqUahdiu pependissent} el fetore sui
capitibus cSedeljJibus, omriique gehefe cOriiiimeiia- aeretii cofruiiipefe iilcifepisseni) brifgeiises iiefUhi
rum afficienlibus, sempef in patientia, ne dicam consiliuni inierunt, e| eos extra villam ejiciendos (95),
quod quidam, durilia et silenlio perseverab&i, et et ibi diligenlius reponetidOs esse decernunL Neque
fefe usque 6d ipsarii riiortem psaimOs iiJdeSinerilef eiiifii a torriientis vel hioriuorum el irrisionibus abs^
ruhiinabai. In paiibuio (89) igitur coilo et bracliiis linerepoieranl, quorum perfidia lali patfe etdomino
suspensus, et mtilta ferientium csede niacialus, lali se orbalos esse plangebanl. Itaque arborem excel*
ad ulliriiurii exitti est exaiJiiuaius. De quo bici silen- safii erexefunt, et fota plarislri destipef imposita,
diirii iion censeo, qiibii qUandiii ih pfospefiiate fuii i . corils boum qUo diutius servari possent insulos su-

(87) DiffidUciare esl mimicilias aut hosliiiialeiii
inducere.Sunt usi eavocefvo CarnoiensiS) Mattliajtis
Parisius; Thomas Walsinganius^cilati a Vdssio Dc
Vi(liislinguae pagi 679*
(88) Malmesburieiisis De gestis ponlificum Anglise
lib.i. < Rex episcopaium saisivit, >id est invasit, ina-
liUni injecilj el passirii nlii.
(89) Ex Annalibtis vernaculiset fofmula proclama'
tioiiis isla scripsit crediditque LernutitiS;« Per no-
ctem avecluslpra iu silvani fuit riiilliari dislanierii ab
nrbe, corio exenterati hovis insuliis , ei vivus irilef
deserla ab infelici arbore pependit, die quarto inveit-
Uis esl exanimis. > Maltiit Mejerus Gtialterum sequi,
quod is ex ofe clericij qui Berthulpho id roganti ad-
fuerajj descripserit.
. (90) Vox Gallica gaicon adolescentem sigriificat l
liinc garcioncs saepius babuimusi
(91) Reninga in agro Ipfensi Vulgo Reriingels : de •
eo egimtis 2 Februarii ad Vitam S. Ariiilbaidi ducis,
§ 5. Dipioniali Theoderici comitis prO .Loensi mona-
sterio snbscripsit anno 1130 Lambeftus de Rinoiti
gttelles cum AriselnioeiBaldevvino friitre SuOiMifaeuB
cap; 150. Ms-.iioslftinl habet liic Riiihingas.
(92) LernutiUs ex dictis fabeliis ail * Guidonem
et deeerii cum eo caiionicos. S. Maiiiiiis quia inier-
fuerant cotisiliisa Giiilielnto Lojo fexmeriiO purtitos,
Giiid^ierii capiiis datiiiiaiulhj jiissUmqUe iilteffici»
eaironieos in eafcereiri CompacloSjpaiie eJ aqua tfii-
xissevifam ih pridOre et meerOre atfi specUSj sirie
spe ulla lucis viijeiidse; ex his iri laiomiis episcopa-
libus, qUinque apud Tofnacuin, toliden TeereiibUfgS
detentoSi » Quod liiefuin commefiUim esl.
(95) ErgO ab initio non suspeusus fuit Beiiulplius
exlra urbem, ut fabella iudicat.
f)35 VlTA PRIOR AUCTORE GUALTERO. 931
pei: eam illos iriviceift conjuhctOs, el qUasi iiiuliio jL chardus sceleris sui immariilriferii parvipeudit et tie
coniplexu cdliigatbs, sedefe feeeriiht; Vefuhi pattcis gligitj quam lignum inserisibile exsecfalUf et refugit-
diebits evolutii, cadavefa cofUrii Irifiihi iride SUblata NiiVicUlahiodica robuslQrum validis iriipulsibus Viro-
et tumulata suni (94). 0 treriiehda nimiftiin divinae fiim fesistii, quai tiilitls ihanu puefl facile movefi <M
districtioilisjriflicia! QUiSDnimsuspicafettiriinijuam, circufflduci cOnsiievit. Vefuhi liaec llla, Cbrisie,
utde Guidoue Jaceani, BrUgeriseihpraeposirUms hu- sUiii opera, qui errantes ad Viamveritatis CohVeftis^
jus quideni saeculifiliiini spiendidissihiUm.et Omriibus et superbientes ad gratiam hiimilitatis iiifleclis; qui,
isiius iiiiindi diviliis alfluenlissimum, et pQst cdhii- n6 iri sctefiunli danifies, plefumque lemphraliler
leiiisohim fefe loihis teffse hujUs poterilissiniuih, Sd punis. Tu eriim hUric per riaviculai inihiObilitatem
iaHtaiij nfiquani hiisefiaift fesstjdeventufurii, tit riec bunc VirUiUiiiiquum, ut suahi nequilalehi recogno-
iiilibnesle VivefOjiiec liorieste sslteiii ei lioerOt baiic sderet et lUani jiistiliam expavescerei; hiQriUiSli;
vifaiii firiife? Sed :qui polenies deportit de sedc, ei qUi oiim pef asinae loqueiani prophetse Balaaiii iriSiV
alta a longe cogrioseii, ae discfelissiffiOaequilalis srise pieilliam corripuisti.. .
judiciosecuridum Opera sua singulis retribuit, ipse 60. Misef iiaque iiie.bOc tahdem liiifaciiio cohi-
eofufflceisiludinenldejioere, et polentiam ad niliilum pUriCtus,et atl cor quandoque revCfsus, havigium
redigere, quando ei quomodo voluitj singulariler ^ desefuit, et in tefraiii se prostefiieris, et reiim pec-
poiens~ fuiu tiis pUgno percutiens, ac ubenim lacrynias fiiiideiis ,
: PARS X. fealus sui pceiiitudinerii riiullo cuin geill.ilii gefere
Siippliciumiitflictum Burchardo ocCisoriBi Carolis cfiepit. Prius namqUe euin litijUs peccati huriqUam
..59, (CAP.XU). PorrO Burchafdus illej quem pri- pfleriiliierat. Cuttique post iamentum ilavicuiarii ite-
ninm marchionis venerabilisCaroIi capui percUssisse runi moVefe ieritasset, et eani ut pfius imniobileih
c-ommemoravimus, cum mulias susiinuisset aiigu- Vidissel, voitlhtale Dei ceflius jaiii cohipefla, ccepit
stias obsessus, humano quidem ad modicum usus desperafe de iemporali salule sua, Qt cohfesliui iri-
auxilio fugit; sed divino cceptis ejus obviante con- siiS 6t iiloefeiisconsUela fepetiVit lalibiila.
silio, effugei'eminirae valuit. Nam, sicut postex ejus 6i. (CAP. XLI.) Cum aulOiii divefsis in locis die-
claruil confessione, de turre illa egressust prinium bus iioii paucis jhiii iatUisset, ci juxla Irisuiam (97)
quidem aliquandiu latuit (95), ac deinde iioclurno ih quOddam lUgurium ductu coiijUsdahi sefvi sui
leinpore sociis quibusdam itineris, quos sibi fideles casu divertissel, seiVuffleumdeui itihcfis siii ducem
uon dubitabal, secum assumptis, fugam iniit consul-, ad domiirii Bernafdi avunculi sUi, tit paheni sibi,
tius arbitratus longinquas petere regiOnes, ut inco- qiiS famelicam aiiifflani fefdciiiafet, petefet (esurie-
gnitus apud exlraneos securius se occuitaret, el' 2 bat etiim) ifarismisii. El ilie quiderh qiiod jub.ebat
egenam ac miseram "vitam sic saltehi prolrahendo exsequi cupiehs, maiidalo ejtis libehierobediVit, et
quaiiiercunque protelaret. Cum igitur ad aquam (96) ad eaiiidefti perVeriiehs domUm, ad opiis doriiini siii,
quamdam quam navigioeum transire oporlebat, de- ut puta iioriiinis deliciis assUeii, delicaJuni paheni
veriisset, haviculam in ripa praeparataiii invenit, et pelivii. Sed niiro OmiiipotOrilisjiiiticio, qui domirii
jam eam ascendit. Quam cum ul in uiieriorein diri- stii quaerebat saluJeiii, iiiVehit hiOflefti, et QsUfienli
geret ripam, a terra repeliere tenlai-el, illa occulto conferre cupiens quibusegebaialimenta, reo praepa-
divinae viriulis poridere pressa immobilis stetit, et ravit quae meruerat lormenla. HaGeienim oCcasione
loco moveri lion pOtuii. Quod ul sensit, lolis coepit praefatoBernardo doniiniiiii suuffl, simpliciler lamen,
viribus uti, el uteamaripa seducerel, quanlo po- qtiamvis per alias personas prodidit; cui ut pula
luit conamine niti. Cuhique diu luclaliis niliil pror- aviinculo, nepolem suiiin riequaquam occuitandum
stis profecissel, sociosadvocai,.el ad aiixiiium sibi credidit. justo autem Dei agebatur examine, ut qui
fefeiidum invilat. Quibus staiim cum admiralione domiiium suum occidere non fueral veritus, ipsum
aceufrentibus, el ad illam unam modieam iiavicuiam quoque occidendiim stius proderel dominum servus.
promovendanijOmnesquashabebaiJt vircsimpenden- Bernardus (9^) vero iiugoni fratri suobocidcm pro-
tibus, illa nihilominus velut murus immobilis perse- lihus nuntiavil. HugOergo commnnicalo cum fratri-
verat, qiiippe quam vis divina omnino immobilem bus suis consilio, licel nepolem suum servare magis,
faciebat. Odelestandam Burchardi demenliam! Bur- si lamen auderet, quam prodere maitiissel, Insulano
(94)« In monaslerio de Formisele, .> Iperius, at 5T(97) Insulse primaria urbs Gallo-Fiaiidrise jnlelli-
Lerniilins « iu lemplo S. Mafiini. > gifijf.
(95) Lernutius ex Ahnalibus VerilacUlis",et fof- (9S).L'efnUliitsex coiisiietis fabellis rdiii ila adof-
mula proclaihaliortis: « Bdscardus Brugis iri iliona- nat: t lii Ufbe Risela ires iiabuil aVUiiculOs,iiiigorieht
slcritim Qucrceianum ftigii cuni famulis nliquoi i ibi Alwenii loparcham, Bernardum domiiiuiu Robaisiijrii,
i(t cuhiculo cnnonici fegularis quatuor diebus' deli- OliVefiriiuBatidevehhii potenieni. Cuiii Veriil itd il-
tiiertmt, lecti alb;evestis injectu, tonsnra graddi in: lQs,prahsUfi siiiiul cohveliefaftt, titqiie adveiilils siii
tJHtir! se cufaiiini, lariquain si nioiiachi esseiit, ad aliqridiii ratiOiiem praetexefet honestam, cliac.iL se Cy-
praescfipXim viveiites, ejusiriodi scliemaie speranies pfurii cbgilafe, quo domiciliuin in ea iilsula sibi et
BrabantiarK , et evadere persequeiitem NeinesiiJ. >' sedem figat. Aiiteqiiaiii abifet in oras larii rciuotas,
Quae Mejeius.; sed oiijissis sociis, descripsif. Fides veiiisse se ValedicliirUmpropinquis, peliiiqUe ceftaiii
sit penes eos. pecuiiiae summarii, qua rtiinierata itef iilud lOiigui-
(9<3)Lisam vscai Ipefius, at Scaldim Mejerus, ei qUtiiiipeiiicefe pOsset. > Haecibi.
quidem -propeAnwerpiam Lerniiti
935 GUALTERUS ET GALBERTUS DE VITA ET MART. B. CAROLI BONI. 936
lamen caslellano (99) et burgensibus Burcbardum se AV tuseldoloringens clericorum, monacborum,i'ustico-
nunliavit invenisse, elcilo venirent, ac tanli criniinis rum, pauperum postremo omnium inpaceet tranquil-
reuin, ultione, quam dignam arbitrarenttir, puni- litale degere etaequitalem servare el servari cupien-
renl, mandavil. Cui profeclo si.parcere voluisset, lium.Raploresaulem quilibelel iniqui,ulpoievinculis
baud dubium quin et ipse magnum salutis suse peri- quibus tenebanlur diruptis soluli (magisenim, sicut
culum incurrissel. eliam tuncevidenterpaluit, Caroli refrenati fuerant
62. (CAP,XLII). Insulani vero, mandalo Hugonis timore quam Dei), universa lurbare, mercalores
audilo, cum magno prolinus tumultu perrexerunt, quosque et viatores rebus suis exspoliare, et ipsos
cl Burcbardum compreliensum Insulam duxerunt, et plerumque ligare et incarcerare coeperunt. Tanta
in foro ei palibulum paraverunt. Verum ille aelernae namque fuit perversorum boniinum rabies et ne-
formidine damnationis, ul limerel excilatus et su- quitia, ut nec sancii temporis (nam Quadragesima
pcrnae iuluitii miserationis ul speraret animalus, erat) eos cobibere valeret reverenlia.
seipsum dislricle adnioduin accusare, el cunctis di- 64. Verum omnipoleniis t>ei subvenienle clemen-
gnum suppliciis coepit publice inclamare. Denique lia, in brevi repressa est eorum demenlia. Prsefalus
maiium suam dexteram, qnae in efftisione sanguinis enim
Guillehnus, domini Caroli consobrinus, mox ut
jtisti cruentum exhibuerat miiiisleriuin, ob pcenam "I mortem comilis nuntio deferente
cognovit, eadem
janli criminis et
abluendam, indulgentiani promeren- die sibi fruslra lamen, vindicavit, et
dam abscidi flagiiavit. Ctim autem nemo esset qui Ariam comitatum,
oppidum munilissimum occupavit, et oppi-
boc faceret,*ipse sibi saltem eam ampulandi faculta- danos omnes sibi fidelilatem
tem postulavit concedi. Vertim utrumque sibi dene- jurare fecit. Gumqueet
S. Venaniium, Caslelum, Bellulam, Ipram, Bergen-
gari consenliens, ilerum ad sui accusalionem, et su- sem
miserationis invocalionem conversus est. quoque el Furnensem lerram pari modo sibi
pernse
Realum ergo suum nianifesteconfitendo etplangendo, subegisset, molus raptorum in finibus illis cito re-
et pacem servari mandavil. Cseleri quoque
el divinaerespectum misericordiae implorando, ac ad pressit, lerrae
barones invicem colloculi, Deo inspirante, paci
hocipsum fiducialius sperandum misericordias anii-
consenserunl, et singuli partes suas defensare slu-
quis peccatoribus exhibilas commemorando, omnium
duerunt.
viscera assislentium ad pietatem el miserationem
65. (CAP. XLIV.)Porro magnificus rex Francorum
commovil, etad lacrymarum effusionem universos
audilo quod consobrinus suus Carolus
pene lugubri sua lamentalione coegit, el utper lem- Ludovicus,
inleriisset et Guillelmus honorem sibi indebitum ,
porales carnis moleslias aelernas evaderet pcenas ,
modis quihus poluit salegit. Ilaque membra ipse tor- (r^ praesertim ipso non assentienle, invasisset, et gravi-
nientis sponleaplavit, et rolae radiis inlricalus(lOO), ter tulit, et lam illum ea, quam usurpaverat, digni-
cl in excelso slipite exallalus, in eadem devolione, late privare, quam amici mortem desiderans vindi-
confessioneet supplicatione ab boradiei nona,usque care, ad urbem Atrebatum circa mediam Quadrage-
ad crepusculum diei sequenlis, perseverans exspira- simamvenit. QuoeliamGuillelniumjuvenem, dictum
vit (101). Norilimanniac comilem, a patruo suo Henrico An-
PARS XI. glorum rege, sicut inilio hujus Jopusculi commemo-
^*
De successore B. Caroli in comilaiu I' landriw varim ravimus, impie exhseredalum, qui reginae sororem
concertaliones. GuillelmusNorlhmannus constilulus. (102) nuper duxerat uxorem, venire mandavit. In
63. (CAP.XLIII.) Sod jam dignum est ul aiiicu- qua urbe cum diebus ferme quindecim commorali
lum ad superiora lenipora convertamus, et ea quae fuissent, ei plni'es qui sibi comitalum lerrac noslrae
prius quidem gesla, sed a nobisbaclenus sunt prae- compelere assererent, Arnulfus (105) scilicel nepos
lcrmissa, referamus. Neque enim qusecunque eodem domini Caroli, Balduiiius Monlensis, et praefali-Guil-
teinpore conligerunt, eodem eliam lempore dici po- lelmi, qui jam parlem terrae noslrse prselibatam
tucrunt. Interfecto igilur Brugis, ut diclum est,, violenler tenebat nunlii frequenles hoc ipstun expe-
marchione, fama mali tanli confeslira circumquaque *D tentes ad regem venissenl, landem regina, Dei, ut
diffunditur, et ipsa eadem die usque ad Iriginta fere ai'bilror, occulta, sed tamen jusla dispositione prae-
leugas exlendilur. Ubique ergo luctus, ubique gemi- valuit, et animis procerum quorumdam muiloingenio
(99) Is erat Rogerius, qui sequenli mense Castel- Gualleriim describere Mejerus.
lanus insulis, el Uoberlus filius ejus suhscripserunt (101) Addit Lernulius: « Unus ex servorum fa-
litteris supra memoralis Guilielriii Northmanni, pro miiiaribus Evcrardus, audiens herum jam rapi ad
Audomarensihus. poenas, eripuit se ftiga in Ardennam silvnm ibiqtie
(100) Lernulius fnbellas consuelas ita proponit: in puleum cecidil lapsu non fortuilo, et mersus esi. >
f Rotae radiis inseiitis , tolum corpus melle ac favis Haecihi ex Annalibus vcmaculis, quae aliier narrat
perlilus sedit slipile in excelso, impolens niovere Mejerus: « Scrvus autem ejus Evcrardus , accepta
membra. Super ipsum densi ex luco claihri arcendis Casleii a nominibus domini sui peeunia, fugit|in
corvis posili aliisque carnivoris volucribus, ne di- Arduennam, ubi in flumcn quoddani ex equo praeci-
scerperelureoruin rostris, sed. aculeis niorsibusque pilalus inleriil. > iSilent Antiquiores.
paleret muscarum, apiuui et crabronum qui cu- (102) Ea eral Joannn soror Adelnidis uxoris Lu-
lem carnemque viventisexedcrent, lancinantes eiim dovici regis, de qua agii Vitalis Ordericus, lib. xn,
niiniiintiiii ;nl iniinia ossa. Duravil iorinentuin per Histonae ecclesinslicae, ibl. 884.
scx dies et atnplius. > Maluit, lris fabellis rejectis, (103) Arnolaus Galbeiio dicitur : nalus is erat in
937 ViTA PRIOR AUCTORE GUALTERO. 93S
ad sibi consenliendum inclinalts, sororio sno Norlh- K.que illos homieidas- Brngenses, de lurri, in quain
manno comili, decimo Kalendas Aprilis, comitalus coiifugerant, egredi, et sese dedere coegerat, et in
dominium obtinuii. carcerem el vincula universos relruserat. Quorum
66. (CAPDTXLV.)Cujus potenliam (104) palrtius narraiione innoluil miraculum quod narro. Ex quo
ejus ad sui delrimentum veritus crescere, eam loiis enim in eadem ecclesiae turri obsessi morali sunt,
visceribus et arlibus quibus poterat contendil iinmi- nullo alimenlorum, quorum non modicam illuc co-
nuere. Nepolem ergo suum Stephanum Blesensem, piam conlulerant, sicut nec si terram guslarent,
(105) Boloniae (106) et Morilonii comitem (107), sapore delectati sunl; sed postquam sese dedentes
transmiltens, el per ipsum et alios parlis suoe lega- exierunt, conlinuo quem tanto tempore perdiderant
tos mulla Jribuens, el plura promittens, multorum guslum receperunt. Cum enim Roberlo sitienli de
animos polenlium sollicilat, Flandriam suam haere- eodem,quoibi inclusus bibere consueverat, vino
ditalem esse, et exparte Roberli Casletensis avuncirii propinassent; oplimum ejussnporem laudavit, seque
sui sibi j'ure compelere affirmat, el hismodis in suum ab ipsius initio obsidionis de bono vino non bibisse
cos favorem concilial, ac ducem (108) Lovaniae juravil. Nesciebat quippe quod de hoc ipsequo sole-
socerum suum, el Montensem comitem, et Thomam bat.bibisset. Quod cum ei indicalnin fuissel, opus
Codiciacensem, necnon et saepedictum Guillelmuin , B Dei in suorum casligaiione peccaiorum recognovii,
sibi confcederal. Hos omnes et eorum auxiliarios re- el divinam cum caeleris bonitalem collaudavit.
giae volunlali el ordinaiioni coniraire, el profeclus 69. Rex vero ecclesiam S. Donatiani non solum
novi comilis modis omnibus impedire hortatur et sanguiniseffusioiie,vcrum etiam eorum exsecrabili et
instigat; non tam ul ipse Flandriam, quod forsilan immunda h.ibilatione multipliciterpollulam, cunctis
fieri posse jam desperabat, obtineat; quam ut vires inde spurciiiis eliininatis purgari, corpusi;ue venera-
comitis, quas sibi periculosas suspieabauir, enervet biie, quoil ibi negligentius quam decebat lumulatum
ct dcsiruat. fuerat, in aliam (110) ecclesinm praecepit deporlari,
67. Rex aulem cum comile Alrebalum civitate quaienus funus ejus ihi diligeniius ciirarelur, et
pos» aliqiiantum leinpus egressus, prinio insulam , deinde congruo sibi honore iu ecclesia rursus hu-
deinde Gandavum et Brugas, aegre lum (naiu ubique m&reiur. Quod el factum esi.
fere Anglici fautores pluriinum impediebant) recepii, 70. (CAPUTXLVII.)Veruni quid ibi miraculi divina
el obsidionem sua praesentia roboravit. Unde comcs ostenderit dignalio, non videlur praetereundum si-
cl post Pascha reversus per Insulam e.t Betuniain, lentio. Teslati sunt enim inihi sciscitanti plerique
usque ad urbem nostram Tarvennam pervenit, et ibi qui affuerunt, viri veraces et religiosi, qiiorunt
ctiin magno Cleri et populi gaudio susceplus biduo " unum, Domnum scilicet Absalonem (111) S. Amandi
innnsil. Poslea cum castrum, quod dicitur S. Audo- Abbatem, pro suaesanctilatis merito diguum estbic
niari, caslellano et burgensibus eum gralanler (109), nominari; quod, eum venerabile illud corpus, eo,
conditionibus tamen quibusdam promissis, susci- in quo illud anle (112) quinquaginta tres dies repo-
pienlibus obtiuuissel, et ibi paueis diebus moram situm fueral, montimenio dirupto, delexissent, ad
fecisset, ilerum Tarvantiam tranfijlns Insulam rever- gloriam Dei et Marlyris sancli ostendendam, in
iitur. ,<r: lantiim a corruptionc alienum invenluai est, ut nec
PARS xii;' lenuissima quideni luodici foeloris nebula exinde
Ecclesia Brugensis rcconciliata. Corpus B. Caroli ascenderel, quae nares circumslantium , sive idem
reposilum. Miracula. Flandria pacala. funus contrectantium et curanlium, vel in minimo
68. (CAPUTXLVI.)Interea rex Roberlum reliqnos- aliqualenus offenderel. Verumlamen, cnm qnnntuui

Dania ex sorore B. Caroli, sive ea Ingerta fueril, •
sive Caecilia; de quarum matrimoniis agil Poiiianus
1. v Reruni Danicarum. fol. 198 et seq.
(104) Henricusl rex Anglise, qui patremGuilielmi, j)
ut supra diclum, detinebat captivum.
(105) Natus est Slephanus, poslea rex Angliae
malreAdela, sorore Henrici regis, el patre Ste-
phano comiie Blesensi.
(106) Bolonia, sive Bononia, urbsGalliae Belgicse
ad mare Britannicum , cujug comitatum Siephanus
acceperat ob duclam in itxorem Malhildem, unicam
filiam el haeredem Eustathii comilis Boloniensis.
(107) t Morelonium castruin inexpugnabile in
confinio Britanniae et Neustriae. » lla Rigordus in
Geslis Philippi Augusti. Hujus comitatum, capto
ejus loci coinite, dono Henrici regis acceperat Ste-
phanus. teste Orderico I. n , fol.Sll. Neustria ibi
pro Normannia ejus parle accipilur.
(108) Godefridum Barbalum, cujus filiam Aleideni
duxerat uxorem Henricus rex.
(109) Chesnseus in Probationibus ad Iib. n Fanii-
iiae genealogicae Betunienste, pag. 20, allegni par-
PATROL. CLXVI.
lem litterarum, quibus Guilielmus comes ait : f Pe-
tilioni burgensium S. Audomari contrnire nolens,
pro eo maxime quia meam de consulatu Flandrensi
pelitionem libenti animo receperunl, ei quia hotie-
sliiis et fidelius ceteris Flandreiisibus erga me sem-
per se habueriinl; leges seu consiieludines subscri-
ptas perpeluo eis jure eonccdo, et ratas permnnere
praecipio... Aclnin nnno H27, xvm Knleud. Mnii,
feria v die festo SS. Tiburlii et Valeriani, > Subsi-
guanmt Osto Caslellnnus cjusdem tirbis et Guiliel-
mus filius; iiem Slephnnus comes Uoloniie, et alii
quam plurimi a nobis hactenus cilali.
(110) S. Clirisloplwn ecclesiamiu foro scribil Gal-
beiius niim. 119.
(111) Absalon abhas subscripsit lilleris Theorioriri
comilis, quibus anno 1155 confirmavil res Marchia-
nensis monaslerii. De S. Amando el bac abbnlia
biie egimus 6 Februarii, quo colitur.
(112; « Praeteritis jam septem hebdomadis, » in-
quit Galberlus, die scilicet 22 Aprjlis. Errorem
Lernutii, Mejeri cum suis vernaculis Anualibus et
formula prociainationis supra iiidicavimus.
30
s£59 €UALTERUS ET GALBERTUS DE VITA ET MART. B. CAROLI BONI. 940
diximus jam tcmptts in monumenlo haberet, sic erat; L consiiiueraul adversne partis cuneos accersierunl; ct
• vulneribus crudis et omniiio recentibus iractabile, poria meridiana aperta eos in oppidum susceperuiit.
: ac si eodem die interfeclus fuissel. Tanta quoque Quibus protintis lolam villam percursanlibus, et
suavissinii odoris fraganlia lolum illum locum divi- rapinis ac incendiis universa vastantibus, Guilletmus
nitus infudit el implevii, ut nulli fore dubium vide- deslilulum se'tum demum praesentiens, quod solum
retur, quod Deus fidelem suum glorificare voluerit. superesse vidcbat, fugam arripuit: sed fuga sera
- A Douiino factum est istud, el est mirabile in oculis fuit. Fugienlem eniin eum Daniel Tenremundensis
noslris. Qtiod nimirum eo amplius mirabile judica- consccutiis comprehendit, et armis exutum comiti
tur, quod liumanorum cadaveribus corporum vix Guillelmo captivum reddidil.Ypra igilur eodem die a
aliquid aliud fcetidius aeslimamus. p-orta seplentrionali usquc ad porlam ausiralem
71. Ecclesia igitur Domini (113) Simonis Torna- spoliata, et iucensa ac muliiiudine militum innume-
censis episcopi minislerio, qui in hoc ipsum a rege rabili comprehensa, rex et comes Messinas mona-
de Francia fueral accersilus, more ecclesiasiico re- slerium adeunt, Guillolmum caplum secuni addu-
conciliala. Sed et menioratum corpus summa re- ciini. Qiiem ciim postera die castellano Insulae eu-
"portalur cleri el populi devoiione el reverenlia, et stodiendum coniniendassent, Ariam perrexerunt, et
• seplimo Kalendas Maii in ecclesia media lumulaiur, ' 3 ea in deditione recepla, Caslelum el reliquam il-
in exlremo examine resurrecturus in gloria. lam inleriorein Flandriam facillime stibegeruni: et
72. (CAPDT XLYW.) Qnibus omnibus solemni- sic landem ad ulciscendam honorandi Cnroli mor-
icr (114), el eo quo dignum Crat honore, adimpletis, lcm Brugas iieruui redierunl.
rex cum exercilu, qtiem congregare poleral, Ypram
PARS XIII.
•coniendit, el sequenli tlje, sexio virielicel Kaleutlas
'Mnii, comiie sibi ex condicio cum exercitu ex parte Retiqui eompl^cis cwdis S. Caroti puniti; duo [uga
<alia impigre occurrente, cirea horani diei sexlam elapsi.
-•illuc usque pervcnit. Porro sacpe memoralus Guil- 74. (CAPUTL.) Fralrem quoqlie prieposiii Guel-
lelmus Pbilippi filius, rcgiae majestalis celsiludinem ricum, quem in mortem ejus conjurasse.supra me-
minus quam oportcrel reveritus, extra oppidum ei, inoravimus, cum aliis fere viginti oclo dedililiis e
iuultorum el forlium quos sibi confoederaverat vi- carcere produclis (115), de excelsa turri praecipi-
rorum el armis fretus et animis, audacter oecurrit; lare fecerunt : sicque homicidse illi condignis lanlae
-et contr?. universum illum exercitum acerrime di- iiiiquitali erucialibus inierierunt. Qui quamvis nou
jnieare coepii. Sed ille forliler se agere arbitratus, -, omnes consilio vel faclo peccaverant a>qualiter, ini-
dum hoslibus obstinatissiine repugnat, dum in ad- quilati lamen consentieiido, et iniquis auxilium
versos aciein dirigil et inslaurat, quse sibi infelici- ferendo, paribus quodammodo iniquilaiis nexibus
latis lemporalis el afdversitatis fovea prseparala sit, se onines obligaveranl. Et ideo, quorum non ab-
miser ignorat. Etenim jamprideni aliqui burgenses, horrueranl jungi consorlio, eorumdem non imme-
qni sacramentis ei non semel tantum, sed frequen- rito sunt puniti supplicio. Robertum aulem, quent
*ter Sidelilatem fccerani, cum quibusdam aliis ho- el ipsum ex conjuratis fuisse supra ostendinius,
-minibus ipsius de prodilione ejus conspiraverant, quique itidem eo quoda populo vehementerdiligere-
-iegatos intle ad Regein direxerant, seque ei porias tur, et modis quibusdani excusabilior caeleris videre-
aperluros, elGuilelmum tradituros juraveranl. Vae lur, lule satis piiniri posse non aeslimabalur, secum
'inundo a scandalis! imo, vae Flandriae a proriitio- abducere decreverunt. Quem cum Caslelum usque
•'iiibusi Mirandum, nec minus miserandum, quori perduxisseul, et ille reattis sui multam pceuitudiiieiii
tcrra infelix, cui domino suo per prodilionem orbnii gereret, exlra oppidum cuni capilis abscissione
conligerat, non aliler quam per prodilionem aliuni animadveiii fecerunl.
acquirere valebat. Et hanc quidem pauci Ypren- 7o. (CAPUT- LI.) Duni ea gerunlur, Ingrasnus Es-
sium disposueranl faciendam. Judieaverant namque D nensis , unus ex prxnoiuinaiis conjuraloribns, qui
•comniodius regiae volunlali parere, quam imperiis palrui sui Theoderici Discamudensis praesidio fre-
•Guillelmi, el sibi suspectae poteslaii suhjacere. Ne- lus, usque in id lemporis excusaliones in peccalis
que ideo, ut ferunl, quod ipsius personam in aliquo cxcusaveral, el perfidiae suaetenebris obcaecatus,
culparent: sed quorumdam aDinium ejus dominiuin ipsius regis aspectibus et comiiis inipudenter se in-
iutemperantius fulurum formidarent. gerere non erubuerat, et si quis eum super hoc cri-
73. (CAPUTXLIX.)Itaque cum ab hora diei sexia mine impetere auderet, viriliter sese defensurum
tisque ad nonam ulrinque diversis concursibus ab jaclaverat, diflidere ccepil : el primum quidem apud
iiquilonali paiie et orientali pugnatum fuisset, suos aliquandiu se latendo conlinuit, ac deinde
vexillo, qtiod in signum fulurae prodilionis super oppoiiutiitaiem lemporis nactus, omnibus posipositis
siimmum ecclesise S. Petri fastigium ex proposito stiacsaluii consulere ges:iens e pairia profugit, et
(113) De Simone episcopo, fralre uterino uxoris pote cui tribula stint omnia, quae hncienus prseclare
I>. Cnroli, supra § 1 aclum. gesia , tit supra § 5 diximus.
(414) ln Annalibus vernaculis Flandriao sequentia (115) Quod factuin esi 5 Maii, el late dcscribilty
tle Ipra inicrccpta, et Guilielmo caplo silentur : tit- a Galbcno lesle oculaio num. 123.
 941 VITA PRIOR AUCTORE GUALTERO. 942
in lerra noslra usque in baec lenipora, me sciliccl Ai evidenterdeclaravit illud religionis proposituiii qnniu
IISDC scribente, nusquam ultra comparuit (116). fietus arripueril. Si enim vinculum uxoris viiiculuin
76. (CAPUTLII.) At Guillelmus Viroviacensis, et compellebat solvi religionis, eis qtiibus lanto abusus
ipse, sicut aliorum claruit confessione, conjurato- fueral lempore cur non abslinuit armis? Nunquid et
rum unus, quem nimirum aliis attenlus, et finis boc Icx coniugii cogebat? Nequaquam. Nam si vere
ipsius exspectalione suspensus, iniaclum fere reli- etim suorum realuum poeniteret, armis reliclis,
queram, iniquiiaiem suam nequaquam landiu oc- uxori, cum tantum illa marilale debilum exigcret,
cultare valuil. Sed quod in occulio perpelraveral, adluerere, el in sudore sui vullus pane suo ves-fii,
indiciis continuo manifestis apparuit. Statim eniiu districlo fatigalus jejunio debuissel. Nunc autc.tn,
"post comitis occisionem el thesauri ejus direptionein ul mullorum relatioue compcrimus, iram Dei non
Viroviacum regressus, non minimam inde secum solum pcenilcndo non curat plncare , sed corde ob-
altulit partem. Yerum hoc suae nequitiae fructu in slinaio excusaiiones in peccaiis excusare, et Deum
longuin laelari permissus non esl. Cuni cnim de ad- magis irrilans quani placans, peccalis pecaln non
versario dejecio tripudiaret, et de daninis alienis verettir augmeniare. Timendum est igiturei, etpro
insolenter exsuliarei, repeiitinus eum pavor invasit, eo eliam nobis, ne quia lardat converti ad Domi-
el territum de Flandriae finibus exturbavit. Audilo *B nuui, subiloveniaLira Dei, et in lempore vindictae
iiamque quod fratersuus Lamberlus (117), qui lan- disperdal eum. Forsilan et idco ibi lamdiu aliis in-
lunijUtex fine monomachiae, quam inde in curia viiis servalur, ul, si tempore sibi indulto non pce-
saope fati Guillelmi inierat, claruit, iiinoeens erat, niluerit, ct dono ntiscricordiae Dei superbe abusiis
super morte comilis impeierctur, ct quod ipse ab fuerit, j'uslo Dei judicio gravius in (ine feriatur (119).
eodem Guillelmo, cui jam per subreplionem hoini- Quod eliam de praefalo Ingrasno non absurde senliri
nium fecerat, difliduciareltir, limere coepit. Et pri- poiesi. Et baec qiiidem omnia infra duos fere post
mum quidem ad defensionem se paravit, se in cra- lnorlem comilis menses consummata sunl.
stino reae lanlum stimulis conscieniioe eum exngi- EPILOGUS.
lantibus.cum nemo ciim adhuc persequeretur, uxore 78. Ecce volunlati vestrae, reverende Pnicr, imo
et paucis suorum, rebusque, quas evehere polerat, jussioui, ac fralrum ineorum piae pelilioni, prout
secum assumptis, sexto post mortem comitis die valui, parui : et niateriam mei modum ingeuii
fugae se credidit. < Fugil nempe, ul Scriptura dicit, pariier eleloquii, ut in ipso apparel effectu , lan-
impius, ncmine persequente (Prov. xxvm). > topere transcendenlem vel conlingere praesumens ,
77. Caslellauus aulem Curtriacensis, qui anlea ei miiltorum me reprehensioni simul et irrisioni ex-
cxsiitcral mimicus, slatim ut fugam ejus audivit, G posui. Etenim slullus dum non loquilur, plerumque
armaia miiltorum niilitum maiiu mtiiiitus, Virovia- sapiens esse crediiur. Sileiuiuni nempe ejus non
ciim conlendit; el omnibus quae ipsius fuerant mo- tam pulalur sensus inopia, quam bumililalis cusio-
bilihns dircptis, munilionem lolam eveiiit, el ne- dia. Unrie etego si omnino siluissem , sapiens qui-
nrine resistente, in lanliim ut nec slipes in loco re- dcm pulari potuissem : sed non eo amplius sapiens
nianeret, incendit. Ipse vero cum juxta Tornacum fuisseni. Nunc aulem, quia imperitiam meam scri-
ad villam quamdam devcnisset, Tornacensibus ems bendo prodidi, sapientes, in quorum inamis haec
insectantihus,etcompreliendereacpunirelenlantibiis, forte pervenerinl, indignabuntur mihi : et alii qui-
nxore et majore suorum parte, rebusque fere dem calumiiiabuntur insipienteni, alii subsaiuiabunt
omnihus amissis, vix cquum naclus evasit, et in praesumptorem, alii idiolam judicabmii, nonnulli
partes Nerviorum (118), duobus tantum sociis con- quoque stultum merito inclamabunt. Quid ergo erit,
tenius secessil. Ubi monaslerium quoddam mona- Pater sancle, quod me tanla rerum evidentia con-
chorum adiit : et liinore magis, ul poslea paluil, viclum poteril excusare? Possum equidem obe-
liumano quam divino coinpunctiis, monachalus dienliae, vestra mihi auctoritate itnpositae, non in
toiisiiram hahitumque praesumpsil. Poslea vero oc- congruani causam obtendere : sed commodius arbi-
casione uxoris, sine consensu cujus hoc fecisse tror calumnjas hu.jusmodi (120), etiamsi quo modo
asserebalur, paucis evolulis die|ius monnclialum possem evadere, quam insipienliam meam pertina-
dcseruit, el ad sxciilum, et ad arma derelicia sine ciler excusando, lanto meortim ctimulo peccaloiiiin
rclrnclalione mox rediit. In quo quidem fncio salis eiiam fallnciam addcre, frucliimque mihi humililalis

(116) De eo Lernutius ex Annalihus Flandriae : dclinebanlur in lurre S. Donatiani.

« Ingelramiis Eeseneus ahiernl porro in Germaniam,
et hahiiabat Mogunliaead Rlienum : quo in oppido
controversia incidit ei ctini cive quodam, cui inler
aliercandiim vtilnus inflixit lelhale, nnm mors sub-
secuia esl. Ob facinus ad praelorem traetus , sacco-
que inclusus, elin flumen projectus obiit, falo cri-
minibus suis debito. i Haec ibi, quae credidit et rie-
scripsil Mejerus, (ides sil penes illos.
(117) Forsan Lanibeiins cx Redde.nburch , de quo
smrilia narrniilur cnjns lilins Walterus nunierntur a
Gafbeiio iium. 70 inter cnpiia corum , qui obscssi
(118) Ncrvios hos hene a Tornacensibus dislin-
gui, el in Hannoiiia consiilui debere, iuihicfil,
alias riocuimiis.
(119) Mejerus ct Marchanlius iradunl « Guiliel-
mum Viroviacenseni fugalum n praefecto Cortrnccnsi
ex Viroviaco, capium landem esse in Germania,
atque apud Argenliuam Iongis erucialibus conle-
cltim : uxorem ejus Tornaci vivam defossam.» Firies
sit penes aucLores.
;120) Videlur deessc tolerare aut aliquid simile.
•943 GUALTERUS ET GALBERTUS DE VITA ET MART. B. CAROLI BONI. 9U
adimere, el in fasluin me vanilalis inaniler extol- j Vruinosum supcrbo parere poterit, quod absit, lumo-
lere. Utilius enim esl mibi, utsciar insipiens, quod rem. Quem cum omnibus aliis vilioium sordibus
siim, qtiam ut aeslimer sapiens, quod non sum. Illud propitius a me dignelur averlere, qui omnem omni-
nnmquenon infructuosumhumili limorem, isiudvero no superbiam sua damnavit humilitale. Amen.

VITA ALTERA

AUCTORE GALBERTO NOTARIO.

(Ex aliquol mss.)

PROLOGUS. Ii gnrrire et delrahere contendat, non multum curo.

l.Cum inlerregnorum principes quos circanos co- Securum enim me facil quod veritatem omnibus
ignovimus, suminum gloriae ac laudis sjhi adscribendi apertam, qui mecumeoriem percellebamur periculo,
«ludium per mililiae facinora enituisset: et eisdem loquor, el eam posteris nostris memorandam coui-
-affectus consimilis ad bene regendum inesset; mi- inentio. Rogo ergo el moneo, si cui hujus styti
noris polentiae el famae principabatiir Imperator aridilas.ei hujiis opusculi exiguus manipulus ad
Romaiiortim Henricus (121), qui, cum annos plu- manus venerit, non derideat et contemnat: sed
res sedisset, sine haTCtle diem obiil. Minoris qnoque nova arimirntione , qnae scripla sunt et Dei
famse ac virium rex Anglorum (122) sine liberis ordinatione cougesta, noslro solummodo lempore
degebal in regno, quam couies Carolus Flandriarum admirctur, et discat poteslales lerrenas non despi-
niarehio, naliiralis uoster doininiis ei princeps ; qui cere vel morti iradere, quas credendum est Deo
qnod mililiaefnma , et gcneris nobilitatus regio san- orriinanie nobis esse prsepositas; unde aposlolus :
guine seplennis in coniilatu paler el advocatus « Oninis anima omni polestali subjecta sit, sfve regi
Ecclesiarum Dci praeral.ergapnuperes largus, inler lanquam prsecellenti, sive ducibus tanquam a Deo
proceres suos jucundus ac honeslus 9 advcrsus ,J niissis (/ Pelr.u, 15), s tanquam enim non est sitnila-
hostes crudelisel caulus , qui eiiain sine haeredc a livum, sed confirmaiivuin : tanquam vero dicitur
suis , imo nefanilissimis servis, trarillns el occisus iu Scriptura sancta pro eo quod vere est : sicul est
pro jusiilia occubuit. Tanti qitidem priucipis morlem ibi, tanquam sponsus, hoc est vere sponsus. Non
descripturus, non elaboravi elouueniiae ornatum , quidem promerueranl homicidae et polatores et
seu divcrsorum colornm distinguere modos , sed scortatores et omnium viiiorum servi nostrae terrae
leriini verilalcm solumtnodo exsequi, quae quani- iil praeesset eis bonus princeps, religiosus et po-
qiiam stylo arido , lamen meinoriae firielium scri- lens, calholicus , posl Deum pauperuin snsleiitaior,
•bendo commendavi peregrinum moiiis ipsius even- Ecclesiarum Dei aiivocatus , palrise defensor, et la-
l.uni. Neque equidem locum et lemporis opporluni- lis in quo terreni imperii reliqna polestas hene re-
latem, cuni animum in hoc opere intenderem, gendi formam et Deoserviendi materiam assumeret.
babebam; quandoquidem noster loeus eodem lem- Vidensergo diabolus Ecclesiaeet fidei Cbristianae pro-
pore sollieiiabalur metu et angusiia , ndco ul sine fectum , sicut subsequenler audiluri estis , commo-
aliorum excepiione laiii Clerusquam populus indif- vil lerrse, boc est, Ecclesiae Dei slabililatem, et
ferenli perielitabatur occasu el rerum suaruni et conlurbavit eam dolis, traditionibiis el effusione
vilae. Igilur inler lot adversn et angusiissimos loeo- ,r. innocentium sanguinis.
rum fines, coepi meiitem fluctuanlem , et quasi in
CAPUT PRIMUM.
Euripo jaclnlam compescere, et juxla scribendi
modum cohibere. In qua animi mei exaclione una lllttslria in comilalu gesla B. Caroli. Imperium Ro-
mantitn et regnum Hierosolymilanum oblatum.
charitalis scinlillula, suo igne fola el exercitala ,
oinnes virtules spiriluales cordis funditus ignivit, et 5. Carolus itaque filius Cunlionis regisDntiae (124)
subsequenler biimincm meiim, quem aforis linior el matre oriundiis quae terra; Flandrensis comiium
possederat, scribendi quadam libeiiate donavit. de sanguine proc.esserat: ea afiiuiiaie cognaiionis a
2. Superhoc igitur meiitis sludio, quod in lam puero in palria nostra altus est usque ad virile robur
arcto positus (125) veslro et omnium ttdelium audi- corporis et animi. Postquam vero hiilitiae liiulis
lui in conimuni commendavi, si quis quidquam ob- armalus est, egregium facinus in bostes arripuil,
(121) Inlelligitur Henricus V, Ultrajecli anno 1123 (123) Videtur cives Brugenses alloqui.
mortuus, a Calisto 11 papa olim excoinmunicalus. (124) Cnut, Cnuto aut Canulus, promiscue reges
(122) ileiiricus 1 rex Anglise, de quo acium supra Dnnitenppellaii : horum paier B. (jaroli S. Canutus
op. 2. ejus nominis quarlus fuiu
B4a VITA ALTERA AUCTORE GALBERTO.' 946,
famam bonam et gloriam sui nominis pene 1Lbanlur universis. Cumque, neque sic correcli sttrife
gnorum potentes oblinuit. Quem quidem per plures homines , tam Domini quam servi, venit repenlinae'
annos in principem peroptaverant proceres nostri, famis inedia, et subsequenter mortalilalis irruerunt
si forle sic evenire poluisset. Igitur comes Bnldui- flagella (126). Unde in psahno , f et vocavit famein
nus adolescens fortissimus moriendo nepoti suo super lerram, et omne firniainenlum panis conlrivit.
Karolo regnum simul et principibus conlradidit, (Psal.civ, 16). » Quo lempestale non polerat solilo
el sub fidei securilate commendavit. moresesequisque cibo etpolu suslentare,sed contra,
•4. Coepit ulique majoris consilii prudenlia pius niorem lantum panis insumpsit epulator semel in
comes de pacis reforinaiione disponere, leges el prandio, quanlum ante hoc tempus famis in di-
jtira regni revocare, ila ut paulntim pacis slalu un- versisdiebus sumere consueverat, atquesicperinso-
decumquecollecio, in quaiio sui comiialus anno, leniinm esl gnrgitalus, et omnes nalurales recepta-
perillum oninia florerent, omnia riderent, omnia ciilorum meatus distenti nimietale repletionis cibi,
justiiiaeel pacis securilaie et nuriliplici jucundilate ct polus, natura languebat. Cruditaie quoque et
fnierentur. Tandem videns graliam pacis omnibus indigestione labescebanl homines et adhuc fame
jiicundam, indixit per terminos regni, ut sub quiete laborabanl, donec spirilum exhaiarenl uliiniuni.
el securilale absque afmorum usu communiler de- ]5 Mulli quoque inflnii sunl , qiiibus cibus el polus
gerent, quicumque aut in foro aut inira cnstra iria- fnstidiebat; quibus tamcn ulique abiiiidabant. Quo
nerenl et conversarenlur : alioqufn ipsis plecteren- tempore famis, in media Quadragesinia , eliam ho-
tur armis, quas ferrent. Sub hac ergo observantia mines terrae nosirae, circa Gandavum et Legionem
arcus et sagiiiae et subsequenler omnia arnia post (127) et Scaldum fluvios commorantes, carnes co-
posila sunL in forincesis locis , sicut et in pacifl- mederiini, eo quod panis eis prorsus defecisset:
cis. Qua pncis gratia Iegihuset juslifiis sese rege- quidam vero ipso itinere cum transitum facerenl ad
banl homines, omnia ingenioruni et siudiorum ar- civilates et easlra, in quibus panem sibi compara-
gumeuta ad placita componeutes : ut in virtnte et rcnl, notidum semiperfeclo iransitu suffocati fame
eloqtienlia rheloriccs iitinstjuisque se defensaret, perierunl: circa villns el curles divilum, el casira
cum intpeiittis fuissel: vel cum hoslem impeteret seu muniliones , pauperes cum ad eleemosynas mi-
qua colorum varietate oratorie fucatum deciperet. scro gressu devoluli venissent, niendicando mortai
Tunc vero habuit rhetorica sua exerciiia et per iu- sunl. Mirnbile diclu! nulli iti ierra noslra manserat
dustriam et per naturani: eraut enini raulti illit- nautralis color , sed lalis pallor aflinis et proprius
terali, qiiibus naluraipsa eloquentiae niodos el ra- mortis incrat universis. Languebanl simililer sani
tionabiles praesliterat ccnjeclurandi et argumen- 1 et segii.quia qui snnuseralin composilione corporis,.
tandi vias, quibus nullalenusilli, qui disciplinati scger effectus est, visa miseria morienlis.
erant el doeli ariem rhetoricani, obviare vel avcr- 6. Neque sic quidem correcii stint inipii, qtii eo-
tere poterani. Sed quia iterum suis fallaciis niinus dent lempore, sicufaiunl, in piissimi comilis Ca-
caulis fideles et oves Chrisli in placilis illi convcne- roli mortcm conspiraveranl. ALcomes egregius saia-
runl, Deus, qui omnia ab alto speculatur, corripere gebal omnihus modis pauperes sustentare, elee-
fallaces suos non despexil; ut quibus eloquenlLae niosynas largiri in casiris et inlocis suis, et praesens
bonunTprsestilerat ad salutem, ipsis per fiagella insi- ipse et per minislros suos. Eadem leropestale cen-
nuaret, quia eo bono usi sunlad propriam perditionem. lum pauperes in Brugis omni die sustentahat,
5. Immisil ergo Domiiius flagella famis, et post- singulis illorum unum panem admodum grandenr
modum mortaliiatis, omnibus qui in regno dege"bant tribuens, ab ante Quadragesimain praedictam usque
nostro, sed prius lerrore signorum revocare digna- in novas ejusdem anni niesses. Similiter in aliis
balur ad poenitendum, quos pronos praevideral ad caslris suis idem disposuerat. Eodem anno edixerat-
malum. Anno ab Incarnatione Domini milleno cen- dominus eomes quod, quicunque duas rtiensuras
teno vicesimo quarlo, in Auguslo mense universis •,j terr« seminarenl lempore semenlis alteram inensu-
lerrarnni habilorihus in corpore solari, circa no- ram lerrae seminarenl faba el pisa,eoquodboc genus.
iiam horamdiei apparuil{125) eclipsis,el luminisnon legumiuis citius et lempeslivius fruclum proferret,
naturalis defeclus, ita ut solis orbis orientalis obfu- unde pauperes citius suslentari poiuissent, si famis
scalus, paulatim reliquis pardbus ingereret nebulas miseria atque inedia anno non cessaret. Siniililer
alienas, non simnl tamen totum solem obfuscantes, per omnem comitatum suum psaeceperat, per hoc
sed in parle : et tamen eadem nebula totum perer- in fuluro constilens paiiperibus quaiilum poteral i
ravtt solis circulum , perlransiens ab oriente usque illos etiam ex Gaudnvo turpiler reriarguit, qui passi
ad occideniem lantunimodo in circulo solaris essen- sunt anle ostium domussuae mori pauperes fnme,
tiae : unde qui staium pacis et placiiorum injurias quos pavisse polerant. Cervisiam quoque inlerdixit
notabant, futurae famis et morlis periculum mina- confici, uJ eo levius et melius abundarent pauperes,
(125) Eclypsin hanc inter alios astronomos anno- (126) Anno 1125, biennio ante obitum B. Caroh,
tavit Selhus Calvisius ab Anglicis scriploribus ob- uli indicat Gualierus.
servaknn contigisse 17 Augusli, earaque accurate (127) L«jjio, aliis Legia ct Lisa, Gandavi Scaldi
describit. iniiniscelur.
Ml GUALTERUS ET GALBERTUS DE VITA ET MAUT. B. CAROLI BOM. 948
si a cervisia coiificienda cessarenl lempore famis I\. rent, ac regem illum lege pracdecessorum Catholi-
cives el incolae lerrae. Nam ex avena pancs fieri corum imperatorum constiluerent.
jussil, ut saliem in pane et aqua vitam continuarent 8. Cumque legationem et exposlulalionem audis-
pntiperes. Vini quartara sex pro niimmis vendi prae- sei Carolus comes, consilium cum nobilibus el Pa-
cepit, et non carius, ideo ut cessarcnt negoliaiores rihussuae lerrae subiit, quidsuperhoc ageret. Ai
ab abundantia el emplione vini, et merces suas illi, qui ipsum juslo amore, et dileclionis virlule
commitlarent pro necessilate famis, pro victualibus dilexerant, et ut patrem venerabantur, cceperuut
aliis, quibtis levius abundarent et facilius pauperes dolere, et dicessum ejus deflere, et ruinam patriae
suslentarenl. A propria mensa sihi quidem sublra- gravem fore, si forte eam desereret. Tandem illi
xil quotidie vicium, unde centum pnuperes et tre- iraditores pessimi, qui vitae ipsius iniiuicahanlur,
dccim susienlabanlur : induinenia insuper nova, consuluerunt ei, ul regnum el ejus honores prse-
scilicet camisiam (128), tunicam, pelles, cnppam, riperet inler Tcu.lonicos, persuadentes ei quanlse
liraccas, caligns, sublulares (129), a priucipio illius glorise et quanlae famaesibi forel regem Roraanorum
Quadragesimae et devoli jejtmii sui, in quo slalim csse. Laborabanl miseri illi, qira aslulia, quibus
trariilus in Domino obdormivit, quotidie uni pau- riolis carerenl eo , quem postmodum , dum amovere
peruin erogavil usquead diem quem obiitin Chrislo noii poteranl, viventem tradiderunt , pro Iege
alque dispensalione lali et misericordi erogatione Dei cl hominum cum ipsis decerlanlem. Re-
in pauperes paracla, sic ibat ad ecclesiam, ubi in mansit itaque in comitatu suo Carolus comes
oratione decumbens psallebat Deo psalmos, ibique pro cxpostulatione suorum dileclorum, paeem ei
audito ex more sacro dpnarios pauperibus dislribuil salulem patriae, quanlum in se erat, omnibus de-
sic Domino prostratus. njandans et conslituens, CaihoHcus, bonus, rerigio-
7. Cumque in comilalu suo Flandriarum marchio sus, cultor Dei, hominumque rector providus. Qui
Carolus pncis et gloriae decore degeret (150), Hen- cum saecularis mililise facinora aclurus foret, non
ricuslinperalor Romanus diem ohiit, et desolatum hnbebat liosles circa lerram suam, sive in marchiis,
est regnum intperii illius et sne haerede exhsereda- sive in confiniis et terminis suis : quia timebanl
luin. Igkur sapientiores in clero et populo regni Ro- eum, aut pacis el dilectionis fredere conjuncii, po-
iiinnoruiu et Teutonicorum satagebanl umnibus nio- tius inunera et donaria in invicem transniiserant,
dis, qnein sibi ad Iinperium regni providerent, sed certamina militiae ssecularis pro honore lerrae
viruin nobilem tani genere quam moribus. Igitur suae, et pro exercitio mililum suortim apud aliquem
circumspeclis lerrarum et regnorum principibus , r( comitum vel principum Nortlimanniae vel Franciae,
considerate inierunlconsilium, qtiatenus illi sapien- aliquando vero ullra regnum Franciae arripuil,
tiores el potenliores in regno , 1,'gaios idoneos, illicque cum duceniis equitihus tornaliones exercuit:
scilicet cancellariunt archiepiscopi (151) Colonien- qun in re famam suam, el comitatus sui polenliani
sis civitalis, el cum eo comitem Godefridum (152) ac gloriam sublimavit. Quidquid ergo levitatis liujus
solemuiter transmitterent ad consulciii Flandriarum culpa deliquit, eleemosynarum raulliplici redein-
Carolum piura, ex parte lolius cleri et ex parle plione apud Deunt emendavit.
tolius populi regni et imperii Teutonicorum exposlu- 9. Hujusquoquevilsetemporecontigii (155) regem
lanies et obsecranles potentiam et pielatem ipsius, Hierosoly.norum in captivilatem Saracenorum cu-
ut imperii honores et dignitales regias cum suis currisse, et desolala sedebat civitas Hierusalcnt
facnliatibus pro sola charilate asstimerel. Oinnes absque rege suo : quem sicut didicinms, Christiani
enim meliores lam in clero quam in populo eligen- nominis mililcs, qui mililiaeChrislianae ibidem stu-
dum sibi eum juslissimo desiderio exspectabanl, ut duerant, odio habebant, eo quod lenax et parcus
Deo donanlead ipsos dignarelur adscendere, coro- fuissel rex ille caplus, nec bene rexisset populun:
nalione et Imperii exaltaiione unanimiter sublima- Dei. Inierunt ergo consilium et communi consensu
r.
(128) Camisia pro indusio usurpata olim in lege nb anno circiler 1100 aul paulo cilius, usque ad
Salica lit. 6, et apuri Foriunatum lib. i VilaeS. Ra- amitim 1151, qui Lotliarium Saxonem 25 Septemb.
degundis. Unde postea in lingtia hodierna Francica, Iiujus anni 1125 imperatorem Aqiiisgranicoroiiavil.
quae illis lemporihus necdum ernt, vox chemise ex- AbilloS. Norberlum sacrisordinibus iiiiliatum fuisse
oiia. Forte olim cama, uti jam Hispanis, in usu fuit trndit anonymus cosevus in liujus Vila.
apud Gothos etaniiquos Germanos pro lecto, tit ca- (132) Comes Godefridus videtur esse Namurcensis,
misiu dicla sil veslis in qua dormitur. frater S. Alherti episcopi Leodiensis, quem cum
(129) Subtulares in antiquis codicibus, an subla- diclus Fredericus archiepiscopus Coloniensis conlra
lares subslituendum, ut sint calcei, quasi sub talis. intrusum Alexandrum cotisliiuissel, Godeliidus co-
In VitaS. Gudilse 8 Januarii nuin. 8 sitblalares legi- mes arniis defendit.
tur, uhi Gnrneveltius subtulares nrbitratur resti- (153) Balduinus uiius comilis de Reilesta, Bal-
tueiidum : seri niutaia solum vocali facile voces istae duino fralre Godefridi Bullonii anno 1118 mortuo,
possunt confundi. factus esl rex Hierosolymitanus, dein anno 1123
(130) « HenricusV anno 1123, feria quinla, in Pen- captus,at non diu post liberatus. Scripioresvidean- expe-
lecosle Ullrajecti vilam cum regno amisit. t Anselnius ditionis terrae sanctae bunc satis laudant, ui
Gemblacensis in Cbrotiico. Biduo post aliqui obiisse tur liic ex fama publica de rebus procul a Flandria
assernnt. gcslis iionuulla rclata.
(151) Coloniensis arcltiepiscopiis erat Frcdericus,
9*9 ViTA ALTERA AUCTORE GALBERTO. 950.
liiteras dircxerunt comiti Carolo, ut ascendeus tlie- ^ Dei, sicut ipsuni condecuit. Sciebat eniiii esse tlo-
rosolymam, regnum Judeae assumeret, et in loco et minus, paler, advocalus, pius, mitis, exorabilis, at!
in saiicfa civilate imperiicalliolici coronam dignila- honorem Dei et decorem Ecclesiae idoncus, quod
lcmque regiam possideret. Noluit igitur, super hoc veresalis probabile est, quia posl moiicm fanliviri
accepto fidelium suoruin consiiio, deserere palriam prolestali sunl super ipsius merilis omnes, et amici
Flandriaruni, quam vila comile bene reclurus foret, el inimici, exlranei el vicini, nobiles et ignobiles,:.
el satis meiius, quam adhuc rexissel, nisi traditores et cujuscunqne lerrae babitaiores, qui saltem egre-
illi pessimi pleni dsemonio, dominum et patrem giam famam de ipso audierant, quanti inerili foret.
pleiiuin spirilu pietalis et consitii et fortitudinis credendus apud Deumel homines, qui propler justi-
enecassent. Prob dolor! quod lanium virum ab tiam Dei exsequendam, et propier salulem eoriim
Ecclesia Dci lollerenl, de quo regem Ecclesiae c.l quos regebat, more Christiani Rectoris oceubuit.
popuhis Orieulalis imperii et Hierosolymorum civitas Quem homines suae pacis super illum raagnificanlcs
snncta simul cum popirio Christi.inoriim peroplave- supplantaliones tradiderunl, ul in psalmo,'« Eteniui
rat et riisposueral, simul exposlulaveral consli- homo pacis nieae, qui edebal panes mcos, magnificaT
tncre. vil super me supplanlaliones ( Psal. XL, 10). t
CAPUT II. B 11. Postquam igiiur clemeniia Dei flagella subtra.--
Odiiin S. Carotum coneilali occasio. xeral, et molestiam temporis prorsus remolam frus^
10. Deficiunt quidem niibi vires animae, el ejtts traverat, coepit suse dignationis copiam lerris com-
mcmoria simuique majof vis in aninia, scilicet ratio modare, eijussitvegelabililalefrtigum horrea repleri,
ad laudandum bonum consulem Carolum : cujus vino ei caeleris viclualiis niundum redundarc, et
merilis iaipar-eB.onines estis vosterrarumprincipes, quadam amcenilaie (emporum, jussu divino lola
miiius potontes, imperiti, indiscreti, incomposiii lerra refloruit. Volens ilaque conies pius ilerum re-
moribus. Nam talis erat comes Carolus in fine vilaj vocare bonestatem regni, perquisivit, qui fuissent de
apud religiosos filios Ecclesiae, qualis in nierilis suis pertineiilia suaproprii, qui servi.qui liberi in regno.
praecellebat reclores et plures phiiosophos fidei Dum placitorum negolia agebantur, saepe comes
Chrislianae : et quamvis olim peccalor el criminosus praesens aderat, audiens de disceplatione libertalis,.
fucrit, in fine.viiae bonse ex pcenilenliae fructu omnia saecularis et conditione servorUm, scilicel quod ia
cooperahanlur ei in bonum el salutem animae per- niagnis negoliis et generalibus causis liberi responsa^
peiuam. Unde et iile ail : nondignabiinturreddere servis. Quos quideitt comes,
diciquebealus, n de peiiineftlia suaperquirere polerat, sibi vindicare..
Aute obiluni nemo siipremaque funera debet. laborabat. Unus praepositus Berlulfus Brugensis, et
(OVID.Metam. m. 156.) fraterejusCastellanusin Brugis, cum nepotiljus suis
El apostolus; i Scimus quoniam diligenlibus Deum Bordsiardo, (136) Roberlo, (157) Alberto, et cseleris
oinuia cooperanlur in bonum bis qui secundum de illa cognatione praecipuis, elaborabat omni as-
proposiium vocati sunt sancti (Rpm. vin, 28). t tulia el ingenio, quomodo a servituie et perlinenlia
In sacro loco igitur, et in saeris oralionibus, et in comitis sese abseiitaret et subterfugerel : nam et
sncra cordis devotione, et iri saero Quadragenarii ipsi de comitis pertinentia eranl condilione ser-.
lempore, et in sacraeleeniosyiiarnmlargiiione,(15i) vili.
ct anle sacriim altare, ei inler sacras reliquias 12. Accepto tandein consilio prsepositus ille neples
S, Donatiani archicpiscopi Remorum et (135) B. Ba- suasnubiles, quas educaverat indomosua, iniliiibus
sllii Mngni et S. Maximi trium mortuoruni suscita- liberis in conjugium tradidil; ut quasioccasione illa
toris, canes immuhdi, daemoniopleni, servi dominum nubendi ad iibertatem saecularem quodammodo ac-
suimi jugulaveriinl. Nemo quippe; ita est absurdus, cederenl ipse el sui. Sed contigil quod miles, qui
ita hebes, iia slolidus, quinonadjudicaret traditoies nepJem praepositi duxeral in uxorem, ad singulare
illos pcenis infimis el inauditis; qui inaudita tradi- ry bellum aliuiii quemdamin pr*senlia comitis appella-
lione dominum suum, ipsi servi, qui observasse de- rel niilitem qui secundum suae cogijationis propa-
bueranl, disperdiderunt, Igitur mirandum erat et gaiionem liber erat: at appellatus iijdignationis sib.i
sirigularitermemorandum,quod el multos videriraus repulsa viliter respondil : scilicet se non fuisse de.
imperatores, reges, duces ac consulares viros, nullum servili conditione, imo libera; dignitatis, secunduni
yidimus vel audivimus adbuc, qtiem ila deceret lineas sui generis propagaium, et ob hoc ad belhini
fuisse dominum ac pntrem, advocalum Eeclesiarum singulare non se fore parem appellanti congressu-
(134) Servanlur elinm nunc reliquias horum san- duo ossa brachii, el quinque ossa digilornm. Ita
cLorum Brugis in stimnia veneraiione et argeuleis S.auderus lib. it Brugaruui. Cobtur h. Maximiis,
mnusoleis aui eapiiibus inclusae, quas ipsi ibidem non 27 Novemb. S. Basilius, 14 Juiiii.
absque admiralione eximii splendoris intuiti sumus. (136) Roberius frater Borsiardi, infra num. 23
S. Donatianus esl urbis et diaecesis lolius palronus, dicitur in velitatione occisus.
cii|ue lemplum cathedrale sacralum. Festus illi dies (157) Alberlus in Vim per aiionymtnn Danum .<li-
etiam in populo est vn Oclobris, quando de transla- cilurlilius Roberti Caslellani, ergo Borsiardi el
lione ejus corporis agemus. dicti Robetii patruelis. De eo nulla ampljus inrij-
(135) S. Basilii pars magna spinse dorsi, ulnobis lio fit.
t-
dictuni, adservalur. At S. Maximi duaeeostae, cniSj
 931 GUALTERUS ET GALBERTUS DE VITA ET MART. B. CAROLI BOKI. 952
rum. Quicunque enim secunduin jus comitis ancil- Ai quidem ad omnia nefaria aniniaverat. In congres-
lam lihcr in uxorem duxissel, posiquam aiinuaiim sione ergo prsediclaulrinquececiderunt eodie pluri-
caffl obiinuisset, non eral liber : sed ejusdcm con- mi vulneratiel niorlui.Quodcum intellexissetpraepo-
ditionis erat cffecius, ciijus et uxor ejus. Iudoluit situs quod jam congressio fieret, jpsemel descendit
ergo miles ille, qui propier uxOrem suam liberlaiem ad carpentarios qui in claustro fralrum.operabaiilur,
amiseral, per quam liberiorem se fore crediderat, et jussit ferramenta eorum, scilicel secures, illuc
cum enm accepisset.Indoluil ergo praepositus etsui: deferri, quibus delruncarent lurrem el pomeria et
el ideo enitehnnttir omnibus modis se sublrahere a domos inimicorum suorum. Misi.t ergo per singulas
scrvitute comilis. lgilur cum veritalis indicio cl domos in suburbio ad colligendas secures, quae illuc
seniorum regui relaiu, comes inleilexissel, quo I citissime delatae sniil. Cumque in nocte rediissent
. sibi sine cunctaiioneperliiiui senl, conabalur ipsos nepoles ejus ctim quingenlis militibns armigeris et
su.e servijuli vindicare : et lamen quia praeposilus pedilibus iiifinilis, induxit eos in claustrum et fra-
o.lcognnli ejus a comitis praedecessoribus, usquead trum refeclorium, in quo refecii universos, diverso
hoc lempus (!e servili condiiione IIOII interpCllatus ciborum el potuum apparalu, et super hoc laetus et
necpulsalus ruil,qiiasi sopilttniet inuliis teniporibns gloriosus eral. Cumque assidue sic affligeret inimi-
negleettim forci, oinnium oblivioni tradebalur, nisi * cos, et maximam in eis expensam faceret, qui ne-
in praedicla belli appellatione ad recordaiionis veri- potes suos juvarent ; coeperunt primo armigeri,
tatem revocaluni fuissel. poslea mililes depraedari rusticos, adeo ul pecudes
13. Caelerum praepositus cum lu.ta nepotuui suc- el armenta villicorum raperent el devorarent. Quid-
cessione post comitem in regno polentior, el faina quid in suum usum possederanl ruslici, boc nepotes
atque religione gloriosior, se libertim fuisse ei co- praeposili violenier rapiebant et suoruui sumplui
gnalionis tam anl.ecessores quam successores suos depiilabanl. Sed a principio regni nullus comilum
coiilirinabai, cl quadam superstitione et arroganlia perpessus est rapinam fieri in regno, eo quod maxi-
sic se conlendebat. A comitis igitur mancipatioiie et ma mors et pugna inde contigisset.
perliuenlia sc et suos sublrahere consiiio et polenlia 15. Audierunt ergo ruslici comilem venisse apud
laborabal, et ideo saepe improperabal comili sic : Ipram, adquem nocle et clanculo usque ad ducentos
Iste Carolus de Dacia nunqunm ad couiitalum con- iransierunl, pedibusque ipsius convoluti obsecranles
sccndisscl, si ego voluissem. Nunc ergo, cum per palernum el consuelum ab eo auxilium, ut res
mc sil conies effectus, non recordalnr quod bene ipsorum reddi juberet, scilicet pecudesel armenla,
sibi fccerim, imo laboral prorsus me cum loto ge- , vestes el argenlum, insuper omnem caeteram supel-
nere meo relorquerein servum, perquirens a senio- leclilera domuum suaruni, quae omnia rapuissent
ribus ulruin simus ejus servi : sed quserat quantum nepotes praepositi, cl illi qui in expeditionem illiiis.
velil, iios sempcr erinnis cl sumus liberi, ei non obsidionis cum illis et nocte et die pugnasseni.
cst homo supor icrram qui possit nos consliiuere Quas proclainorum conquesliones comes graviler
servos. Frustra lanicn jactauler loquebatur : nam ferens, convocavit consiliatores suosel plures ctiam, .
consul praecaultis delraclaiionem praeposilieisuorum qul de cognalione praepositi fuere, perquirens abeis
iniellexerat, el fraudem simul el iradilioneni audie- qua vindicla et quo rigore justiiise boc facinus jusii-
rai. Quandoquidemdefciisionis suae effeclum babere ficaret. At illi consilium dederunt ut sine dilatione
non poterai praepositus et sui, quiti libertate sibi domum Borsiardi inceudio destruerei, co quod ra-
usurpala cnrerent; maluit ipse cum tota nepotum pitiam in ruslicos comiiis exercuisscl : atque ideo
successioneperire quam serviiute comilismancipari. maximeconsiliati stnit domuin praefalam deslrui,
Perversoiandem et nefandi cousilii dolo cceperunl quae quandiu staret, tandiu liles et rapinas Borslar-
de morte piissimi consnlis seorsum tractare, et dus insuper et homicidia peragerei, et sic viciniam
landem locum el opporiunitalem occidendi illum illam prorsus vastarel. Deseehdil ergo super boc
praelendere. JJ consullus consul, et inccndit domum el fundilus
14. Laettis ergo prseposilus erat, quod liles et se- mansionem ejusdesiruxil. Tunc ille Borsiardus et
diliones orlas inter nepotes suoset Thancmarum, prseposilus et ipsorum complices ultra modum in-
cujus parli justse comes favebat, occasiones haberet dolueruni, lum quia comes in hoc faclo videbatur
tradendi comitem : nam universosmiliies provinciae consensum et auxilium praestitisse.inimicis eorum;
noslrae, lum preiio, liim polenlia, tum petitione ac- lum quia comes quolidie ipsos de servilicondilione
civeral in auxilium' nepoium suorum conlra Than- pulsaret, et ad sibi mancipandos omni modo laho-
cniarum.Qucm quidemobsedit circuniquaque in loco rarel.
quose vallaveral, et tandem collecla manu invasit 16. Sicque domo conflagrala, comes Brugas ascen-
validissime ohsessos, el clauslra porlarum confrin- dil. Concessa igitur domo cum consedisset veneruiil
ei el praecaulum red-
gens detruncavit pomeria et sepes inimicorum suo- ad eum qui familiares erant
rum. Absens lainen, et quasi nihil fecisset, consilioi diderunl dicenles quod nepoles pracpositi eum tra-
et dolo omnia fecit, omnem benevolenliam a forisi derent, eo quod jam occasioriem aptam prselende-
praelendebat : el inimicis dicebat, sese dolere quodl renl a conflagratione domus prsefalse, quanquam,
non niiiius lamen ah
nepotes sui ipt lites, toiMiomicidia peragerenl, quosi elsi hoc noh fecisset, comes,
 953 VITA ALTERA AUCTORE GALBERTO. 954
illis iraderetur. Poslquam vero comes ccenaverat, A et cum adhuc cogerent illiun, subtrahens sc exire
ascenderunt corain eo intercessores ex parle prae- januani feslinabat. Sed Isaac et Willelmus et caeleri
posili el iicpotem ipsius qui e'xorarent comiteni ul proclamabanl pracposilo, qui lunc j'anilor erat, ne
indignationem siiani ab eis aVerlerel, ei sub aini- Roberlum exire permitleret, donec jussu ipsius co-
ciiia sua miseratus eos reciperel. At consul oninia aclus, quod ab eo poslulassenl, perageret. Staiim
justa secum illis acluruin et misericordiler elinm praeposili blanditiis et minis juvenis circumvenlus
respomiil, si liies et rapinas posiponere deinceps rediil et dedit sub eorum conditione dexleram,
voluissenl, et mcliorem domtim insuper resliluere ignarus quidem quid cum illis aclurus forel ei slatini
Borsiardo se deberepromisit. In loco tnmen, in confirmatus cum Iraditorihus requisivit quid fecis-
quo domus combusta esl, jurabat, se comilalum ob- set. At illi : Comes isie Carolus laborat omnibus
linente, amplius Borsiardum nullam possessioiieni modis ad deslructionem noslram, el ut in servos
ohtenlurum, eo qiiod usqne lunc.juxla Tliancmariini sibi nos vindicet, feslinal : cnjus irndilionem jam
innneiis, nunquam nisi liles el seditiones in hosles conjriravimus: et debes amoilo nobiscum eamdeni
el in cives cum rapina ct caede agcrei. Qni vero in- tradilionem lam consilio quam opere peragere.
lercessores fuere parlim conscii traditionis, nor. 18. Igitur territus puer el tolus in lacrymas fusus,
nujiuini super reconciliandis vexabani coinilem, et B ait : Al.sit a noliis ul dominuiii noslrum Irariamus'
quando propinalum ibanl ministri, rogabant comi- ci pnlriie consuleui.lino revern.si ilon desislitis, ego
lem ul tle vino meliore afferri juberet. Quod cum vnriam el apcrle iradiiionem vestram comiii et uni-
ebibissent, sicut polores solent, rogabant semcl sibi vcrsis eloquar, nec super hoc pacto consilium vel
propinari et abundanler adhuc, ut posteriorelicenlia anxiliiini, volcnle Deo, iinqnam praeslabo. At illum
el uliima a consule accepla, quasi dorniilumabirenl: fugienleni ab eis, violen"ter retinuerunl, diccnies :
e( jussu comitis abundanierpropinaium est omnibus Audi, amice, quasi serio facturi essemus praefaiam
illis qtii aderant, donec accepta licentia ullima ipsi tradiiionem, jain eam inlimavimus : ul per hocpro-
abiissenl. haremus, ulrnm in aliquo gravi fucto nobiscum vebs
CAPUT III. pernianere. Esl quidem aliud quiddam, quod adhuc
Conspiratio nocluma in emdem S. Caroit. IIujus libi celavimus, causa cujus oblgalus es nohis fide
enornie scelus ponderalum. el laxalione, quod iti futuro dicemus : et quasi in
17 (158). Igitur Isaac et Borsiardus et Willelmus risum conversi, dissimulabant Iradilionem: Descen -
ex Wervi, lngranniis et eorum complices, acceplo dit iitique in locum suum iinusquisque illorum,
assensu a praeposito, quod nec necessitate divinae exeanles a camera. (140) Isaaccum landera domiim
ordinalionis per liberani voluntatem quidem facturi' C venisset, quasi dormilum ibal (expectabal enim sileii-
erant, accelerabanl: nam siaiim hi, qui medialores tium noclis) et mox conscenso equo rediit in ca-
et inlercessores erani inler comilem el nepotes prae- strum, descendens in hospiiium Borsiardi et evocans
posiii,concessa domo ejusdem praepositi deritiniiave- eum cseterosque quos voluit, seorsum descenderunt
ruiil responsum comitis; scilicet quoJ nullam gra- in aliud hospitium, scilicel Walieri militis. El cuui
tiam poluissenl acquirere aut nepolibus' aul eoriini inlroissenl, ignem prorsus qui in domo eral exslin-
fautoribus praedictis, sed hoc soliim cuffl eis agerei, xerunt, ne forle pcr ignem accensum innotesceret
quod jusliiiae districiione censUra priinaium lerrae expergefaclis in domo, qni essent, et quid negotii
couslituisset. Tuiic pra'posiius et sui nepoles iulro contra morem illa noclis lempcstate agerent. Securi
cameram abeuntes; accitis quos voluissenl, cuslo- igitur in tenebris consiliabaniur traditionem fieri
dienle ipso prseposito camerae januam, dCderunl slaiim in mane, eligentes de familia Borsiardi ani-
dexteras in invicem ut tradereiu consulem, et ad mosiores et audaces ad hoc facinus, el spondebaut
hoc facinus advocaverunl (159) Robertuffl pueruiii, eis divitias multas. Militibus vero qui interficereht
coiivenientes illum ul daretd3xierain,ididein siniul comilem (141) marcas qualuor, el servienlibus qui
cum ipsis peracturus, quod et ipsi peraclum irent, idern agerenL marcas duas obluleruni, el confirma-
pro quo et dexteras in invicem coiilradidissent. Al verun! sesenequissima rerum laxaiione. Reversusest
puer nobilis animi virtute praecautus anihiadverte- itaque Isaac in domiim suam circa crepusculum
bat grave fore, pro quo ipsum urgerenl : resiiiit diei, posiquam stio consilio cacleros aniinavcrai et
nolens ignoranlerin laxatiouem illorum subduci, nisi promptos ordinaveral in taitthm scelns.
praesciret quid rerum acluros sese coiifirmassenl, 19. Igitur cum dies obvenissel obscura valde et

(158) Ul narraiio praeccdenlis el Iiiijus capitis
planecoiigruii cuiti iis quae Gualtero, imo et Suge-
rio descripta retulimus, ita lolo ccelo discrepantab
iis, quae in Anrialibus vernaculis Flandriai, in For-
mtila proclaihationis Brugeusis, et in Commenlario
Lernutii congesla suni. Noniiuiia in Cominentario
praevio alligimus.
(139) Roberius puer, filius Roberti Castellani, fra-
iris Bertulphi Pracposiii. Ac cognomen illi palrique
Puer, seu Belgice Kiiult, riatuin, quo agnomine va-
riaefamiliae appellaniur ? Neutrius incnlio fit indictis
Annalibus aliisque fabellis. Conlra Mejero cum filio
eliaiu palrem Robertum; sed aule 12 aul plures
annos mortuum, ut ex supra dictis constal.
(140) Lernutius hanc conspiraiionem Ipris faclam
aii die S. Vincentii 22 Januarii, et haec es 'abulo-
sis Annalibus.
(141) Quomodo raarca debeal aeslimari, non facile
slalui polesl. Mallhaeus Parisius in Hisloria ad an-
iiiini 1235 asserit compiilari quamlibet marcam 15
solidis el & sterlingis. Sed varia apud singulas genles,
videtur testimalio fuisse.
oss GUALTEIIUS DE GALBERTUS DE VITA ET MART.B. CAROLIBONI. 956
nchulosa, ita ul bastae longiludine uullus a se di- A 1 terra, secundo die postea circa primani diei perculit
scernere posset rem aliquam, clanculo servos aliquot cives,ct circa vesperam ejusdera secundae diei (142)
misit Borsiardus in curtem comilis praecavere exi- Laudunenses lurbavit, qui in Francia a nobis longe
tum ejus ad ecclesiam. Surrexeral quidem comes multo remoti suiil. Sicul didicimus per scbolares noslros,
mane, el distribueral pauperibus, sicut consueverat, qui eodem tempore Lauduni sluduerunt, sic etiam
in propria domo, et sic ad ecc.lesiam ibat. Sed sictit per negolialores noslros inielleximus, qui eodem die
referebanl capellani ejus, nocte cum in leclum se Londoniae meixalurae inlenti fuere. Inlervalla ergo,
composuisset ad dormiendum, quadam vigilantise vel temporum vel locorum praediciorum nec equo,
solliciludine laborabat, menle quidem confusa el ncc navigio quisquam transiisse lam velo.iler po-
turbaia, ita ut multiplici rerum medilalione pulsalus, terat.
niodo in altcro cubans Ialere, modo residens in stra- 22. Adhoc quoque iradiiionis facinus peragcndum,
tu, totus Ianguidus sibi ipsi viderelur. Cumqtie in ili- dispensatunt est a Deo ut audaces ct praisuiiipluosi
nere versus ecclcsiam IJ.Donaliani processisset, servi de sangiiine praedecessorum pramosiii Bertulli re-
qui ejus exilum praecaveb.ini recurrentes, denunlia- linquerentur, eaeleris morte praevemis; qui polenles
verunl tradiloribus consulem in solarium ecclesise in patria diim viverenl, fuerunl pcrsonae graves ei
coiiscendisse ctim paucis. Tunc ille furibundus Bor- B 1 diviiils alfluchani, sed praediclus pneposilus iu ciero
siardus et milites et servientes ejus, simul acceplis severitate gravissima degelial el non moriice super-
gladiis iiiidis sub palliis, persequebanlur comilem in bus. Nam sui moris erat cum iu praesenliam ejus
in eodem solario : dividentes se in duas parles, ita aliquis acccssissei, quem oplime novisscl, ut super-
i.il ex utraque via solarii nuilus eorum aufugeret bia animi sui dissimulanlc, ex iudignaliunc juxia se
quos iradere voluissent: cl ecce comitem prostralum sedenles inlerrogarel, qiiisnam esscl : at tiinc pri-
suo more. juxla allare in humili scabcllo vidcrunl, mum si placuisset ei, accitum salutaret. Cum vero
ubi Deo psalmos decanlabat el oraliones devotus, alicui prx-benriulam veudidisset caiioiiicani, nulla
simul el pauperibus denarios erogabat. eleciione canonica, imo violenicr iili investituram
20. El sciendnm quain nobilem virum et egregium «ledii. Non cnim aliquis canouicoiuin suorum aurie-
consularem tradideruut servi impiissinii el iuliu- bat vel lacite ipsum rednrguere vel aperie. In praedi-
mani. Meliores el polenliores qui a principio sanclae clo frairuin loco ecelesiae B. Doiiaiiam canonici
Ecclesiae, sive in Francia, sive in Flandria, sive in valde rcligiosi et perfecie liueraii olini, scilicei iu
Daeia, sive tandeni sub Romano imperio fioruissenl, principio prsepositura; hujus arrogantissimi prselaii,
progenilores ejus fueriint, de quorum traduce comes fuefunt, qui ejus sup; rbiam rcprimenles, cousilio et
pius noslro tempore concretus el in virtim perfecliim iC docirina catholiea consirictuni lenebant, ne quid
a puero educalus, nunquam palernos el regios ex- inhouesliim in Ecclesia prcvsumerel. Postquam vero
cessil nobiles mores cl naturales viiae honesiaies. iu Doniinoobdormieruni.relielus sibi ille praeposilus,
Cumqiie anle comilalum multa insignia et cgregia ad quidquid sibi vidcbalur et quo ctim impeius arro-
fecissel, arripuit sanclae peregrinationis viam ganline impulit, ferebalur. Siquidem cum essei capui
Hierosolymorum, alque maris profunda transnavi- sui gencris, nepotes suos admodum enutiitos et
gando, tandem post mulia pericula et vulnera pro tandem mililia praecinctos omnibiis in pntria pra>
amore Chrisli saepe perpessa, volo peroplato et lae- ferre studuit, et ut fama eorumdem ubicunque in-
lissimo, in Hicriisalcm ascendit, ubi eiiam conlra netesceret, laboravii: unde ad liles et seditjones
hostcs Chrislianae fidei strenue dimicnvil, el sic, coguatos suos ariuavit, hostes eis quos impugnareiil
vencranter adorato Domini sepulchro, repatriavil. opposuit, ut sic fama per universos volarel, scilieei
Iu qua pcregriiiaiionis necessilate et anguslia didicit quanlae potenthe ac virium ipse et nepotes ejus fuis-
pius Domini vernaculus, sicut in comitatu sedcns senl, cui ntillus in regno resisteret vel praevaleret.
sacpe rciulii, qnanla cgestale pauperes laborareut, Tandem de servorum condilione pulsalus in praeseu-
qua superbia divilcs exlollercntur, etlandem quota tia comilis, el simul a comile ad hoc elabor.inte, ut
tottis iniiiidtis miseria conculerelur : unde conde- D probarei euni ciim lola suecessione servum fuisse,
scendere solebat egeiilihiis.et fortisfieri in adversis, sugillatus, sicul praedictiiin est; satagebat qua fuga
noi) elevari in prosperis, et sicul Psalnrista docet : et qua astutia sese serviluti opponeret, ei qua vir-
< Honor regentis judicium diligit (Psal. xcvin); i lute libertalem usurpatam conservaret.Etcuni aliter
judieio principum et virorum prudenlium coinilaliim obslinaltis non possel, tradilionem, quam diu delra-
rcgebal. ctnverai, lani inter suos quam inler rcgni parcs
21. Cumquc tam gloriosi principis marlyriuni vita nefnndo exitu consummavii per se el per suos.
susccpissel, lerrarum universi babilalores infamia 25. Sed piissimus Deus iterum suos revocare di-
tradiiionis ipsius perculsi, nimis indolucrunl, el mi- gnalus est per lerrorem signoruiu : nam circa vici-
rabile dictu, occiso consule in castro Burgensi ini niam noslram in fossalis aquse cruenlae apparuerunt
mane unius diei scilicet feriae quarlae fama impiae: in signum fulurse caedis, perquod a suo scelere evo-
inoriis ejus iii Londonia civitate, quae esl in Angliai cari polernnt, si indurnto cordis zelo non conspiT

(142) Laudunum in Picardia superiore ad confiuiai virigo Lnon. Procnl inde ad confluentinm Ararii et
Caiiipanitc cst : dicitur ctiam Lugdunum Clavatum Rhodani esl einporiuiii nobilissimum Lugdunuui.
957 VITA ALTERA AUCTORE GALBERTO. 958
rassenl in tradendo comium. Insuper saepiiis conie- \ a peccatis ablulo, et in operibus bonis viise cursu
reiiant, si comitem interficerent, quis eum vindica- lerminalo, marlyrum palma Deus coniiteni donavil.
ret; cl quamvis ignorarent quid dicerent, Quis? In supremo ergo arliculo vilae et morlis accessu
infinitum nomen, infinitos, et qui sub cerlo iiumero vulium dignissime atque regales ad coolum manus
noii adscribereiitur, nolavil; quandoquidem rex inter tot verbera, ictus gladiatorum, quaiituin po-
Franciae cum gravi excrcilu el simul principes lerrae luit, converteral, sicque suum Domino universorum
noslras cum infinila mulliludine, ad vindicandam spirilum Iradidil, el seipsum Deo ohtulit sacrificium
consulis piissiini moiieni, convenerunt. Sed adhuc malulinum. Jacebat quidem corpus crueutum lauti
inindiim hujus faii miserin devoldta est ad finem : viri et principis soltim, sine veneraiioue suorum et
quin de die in diein non desiinmt vindicarc praefatam debila revereniia servorum. Unde quicumque evcn-
comitis mortem, in onincs suspectos et reos et ubi- tum ejus nioiiis audierunl, miserandum funus lacry-
cunquc profugos et exules. mis exseculi, lanlum principem illo niarlyrii fine
21. Nos iiaque terrae Flaudriarum incoloe, qui fuuctum Deo commendaveruiii defletum.
consulis el magni principis mortem deflemus, viiae 26. Occiderunlquoquecaslellanum ex Brudhurch,
ejus memorcs obsecramus, monenius etrogamus, ut prius ad morteni vulneratum, posiea per pedes a
auditaveraetceiiadescripiioneeiviiaeetmoiiisipsius, solnrio, in quod conscenderat comes el ipse, viliter
quicunque audiverilis, deposcatis animae ejus vilae deiractum, in januis ccclesioe foras gladiis dismeni-
selcrnae gloriam et bealiludinem cuni Sanclis peren- brabaiit. Hic lamen caslellanus confessionem pecca-
nem. In hac passionis subscriplione consequenler loruin suorum presbyleris ecclesiae ipsius confessus,
inveniet leclor dislincliones dierum et gestorum, corpori et sanguini Chrisli communicalus esl moiie
quae in ipsis facta sunt diebus, usque ad vitidiclaiu christiano. Nam slalim occiso comiie, gladiaiores
subnotalam in fine opusculi, quam solus Deus exer- illi, relicia comitis gleba, et ad mortem casiellano
cuii in principes terrae, quos ab hoc saeculo mortis islo reducto in solario, excursum fecerunt in hosles
disiriciione exterininavit, quoruni consilio et auxilio illos qui erani praesenles de curia comitis, ut eos
iraditio incepla esl el ari finem usque perducla. vagantes in castro interficerenl, sicnl vellent. Hen-
CAPUT IV. ricum militem quemdam, qRem suspectuni habebat
Cwdec S. Caroli el cjttataor aliorum. Aliqtiorum fitga Borsiardus de inorte fratris sui nomine Roberti fu-
aul caplivilus. gahant in (loinum comilis. Qui prostraius est pedihus
25. Anno milleno centeno vicesimo sepiimo, (115) casiellani (145) Haket, qui el ipse in eamdem do-
sexlo Nonas Mariii, secundo diescilicet post introi- \ muni cum suis conscenderat ad cam oblinendnm,
lum mensis ejusdem, praeteritis duobns diebus de suscepilque Henficum el simul cuni cofrni-rem Wnl-
secunda hebdoinade Quadragesimae, feria quarta teri ex Locris, et ab invadenlibus illos vitae conser-
subsequenier lucescenle, (144) Concurrenle quinio, vavil.
epacla sexta, circa iitaiie; dtim pius comes Brugis 27. Ipso momenlo proditi stiiit eisdem gladialori-
in ecclesia B. Donaliani, Remorum quondam ar- bus duo filii caslellani ex Brudburch , inlerini in
cbipraesulis, in oratione decumberel, ut niatulina- solarioecclesiae peccala sua sacerdotibus confi.tenles:
lem liiissnin audiret; ex pia consueliidine eleeniO- quorum sciiicet filiorum niilitia bcne npud omncs ct
synaruni suarum largiliones paupcrilius erogabat, simul eorum conversalio coinniendnbatiir. Wallerus'
Jixis oculis ad legendos psalmos el manu dexlra ei Giselbeiius dicli sunt, fratres gen.ere, militia pa-
porreela ad largitiones eleemosynaruni : plures rcs, eleganiioris forniae nobilitale digni ut ab omni-
cniin dcnarios capellanus smis, qui boc procurabat bus amnrenlur qui eos agnovissenl. Qui mox audita
ofliciuin, comili apposueral,quos in oratioiiisaciione caede in comitem et palrom, suffugere salagebanl;
pauperihus dislribuebat. Primae horae quoque obse- sed illos apud (146) Harenas in exilu suburbii pcr-
quium finiium erat, el de Terii.i hora responsum sequebanlur equo excurreules post illos traditorcs
linilum, quando Paler nosler oraium. esl, quando ) pessinti. Quoruni alterum fratrem, Eric nomine,
comes more suo officiose et aperle legendo orabat, nefarius miles, unus quidem iliorum qui comitem
tunc landein posi iol consilia et juramenta et secu- iradiderani, ab equo, quo insidens fugerel, dcjecil,
ritaies inter se factas, primuni in corde homicidae el dejeetum simul cum persecutoribus inierfeeii. Al-
et traditores pessimi comitem devote orantem et lerum quoque fratrem, in oslio hospitii sui in fugam
cleemosynas dantem, divinae majeslati suppliciter prosilienlem, ex opposito et occursitanles gladiis
proslralum, gladiis confossum el saepius transverbe- liajeeeriint. Quem unus civium nostroruni, noniine
ratum, mortuum dimisere : sic sui sangiiinis rivulis Lambertus Berakin, cadentem securi sua quasi li-
(145) Negleclo boc accuralo cnlculo, in Annalibns Consuli potest Pelavius de Doclrina temporum lib.
vernnciilis, Formula proclamationis et Lernulii scri- 6, cap. 28.
pio, dicitur occisus die 3 Martii, feria 6 posl diem (145) Nulla Haketli mcniio est in diclis Annalibus
Cinerum. Panlus ^Einiliusaliique, ipso Cinerum die: aliisque, sed ejus loco substiiuitur Lambertus patcr
sed noii indigent refutatione. Borsiardi; sed jam anle vita funclus.
Concurrenlium assumptae siint
(144) Loco septemscilicet (146) Harense locus vulgojam forum diei Vereris
7 litierae Alphnbeli F, E, D, C, B, A, G. appellatur.
Ergo Coucurrcnic quiiiio erat littcra Dominicalis B.
fi3J GUALTERUS F.T GALBERTUS DE VITA ET MART. B. CAROLl BONI. 960
gnum aliquod dutiuucnvil: sicque illos fratres occi- At. consilio comilis fuil, et nocivus eis in omnibus, qui
sos beatiiudini sancttr, quaj in superccelesti vita esl, insligaverat ad hoc coraitem ut in servos sibi subju-
transmiseruut. garel lotam illam cognalionem prsepositi. At idem
28. Cseierum Riquardum ex (147) Woldman illius Wallerus quoque permolus angustia, se in organi-
oppidi viiium poienicm (cuj'us filiam nepos duxeral stro, scilicet in domicilio quodam organorum eccle-
Thancmari, contra queni liles el sediliones hactenus siae in eodem solario, quo occisus j'acebat consul,
prxposilus el nepolesejiisexerciiaveranl) per leugam occultaverat ab eo lerapore, quo interficiebatur co-
uiiaiii perseqtiebnnlur fugienleni, qtti cuin suis mili- mes, usque ad reversionem nefandorura illorum in
libus ad comilis ciiriam ascendcrai, sicnl plures casirum, scilicei quando post fugatos hosles suos
principutn (pii eodeni die sese praeparabant ad cu- circa meridiem redierunt. Irruerunt igitur per jantias
riani iluros. ln qua perseculione fruslrali prodilores, inlra templum, et discursitanles ntidis gladiis et ad-
redierunt usque in caslrum, in quod clerus el popu- huc cruenlis, clamore maximo el armonun fragore
lus loci noslri confluxerant, el atloniti quidem pro circa scrinia et subsellia fratrum ecclesiae require-
cvciilu rerum vagabantur. Qui vero in coniilis ami- bant, Walterum ex nomine vociferanles, et invene-
ciiia prius, scilicet dum viveret, couslit ranl, lime- rcint caslellanum ex Brudbureh ^ quem in solario
biinL procul dubio el ad horam lnlitanles ab aspectu "B vulneraverant ad morlem, adhuc spiranlem. Hunc
illorum tr.ulilorum declinabanl. Qui vero de curia per pedes abslractum, lunc tandem in januis eccle-
comiiis ab aniiciiia ejuspcndebaril, in fugam celeriter siae occiderunt. Cujus annulum Abbatissa ex (149)
conversi, iuterim dum lumultiiabat populus, fuge- Auriniaco ab eo in solario dum spiraret eo dante
runt. Gervasius camerarius comitis, quem priorem susceperat, quatenus deferret uxori sua? in signum
ad vindicandum doniini sui mortem dextera Dei ar- stiae mortis et in signum oninium eorum, qtiae per
uiavil, inicrim versus Flandrenses cognalos suos Abhaiissam deniandassel uxori ei liberis, qtiorum
equo aufiigit. loannes quidam serviens comitis, qui moiiem ipse nisi posl raortem suam ignombat.
caiucrant observare consuevernt, et quein prae servis 30. Inlerea per loca et intra et extra ecclesiam
dilexernt comes, fugit a mane equo curreiido per requirebalur Walterus ex Locris. Unus vero ex cu-
devia usque in ineridiwu, et eo lempore meridiei stodibus temDli occultaverat illum, cui el ipse pal-
pervenit in Ipiam, divulgans ibidcm inortem comitis liuiti dimiserat. Sed de loco in quo laluil, dum stre-
ei suoruin. Quo lempore negoliatores omniiim circa piitim armorum audiret, et se ex noinine vocifera-
Flandriam regnorum ad tpram confluxerant in Ca- lum, anguslia morlis confusus, pulans in ecclesia
llicdra S. Petri, ubi forum et uundinse universales melius salvari, excurrit, et deorsum ab alla lesludine
fcriabanlur : qui sub pace el lutela piissimi comiiis C v scliolarumsaltans,interraedios inimicos
fugil, tisqno
securi negotiabantur. Eodem lempore ex Longobar- infra cliorum templi, magno et miserando clamore
riorum rcgno mercatores descenderanl ad idem fo- interpellans Deum el Sanctos. Quem ad manus per-
rtim, apud quos conies argenieam (148) kanitam seculi sunt ille miser Borsiardus ei (150) Isaac, ser-
emeratmarcis vigimi una, quae miro opere fabricaia, vus et camerarius siinul el homo comitis Caroli,
suis speetatoribus poluin, quem in se continebat, furcntes in sacro Ioco extraciis gladiis el horribiliier
furabalur; in cujus fori confluxu, cum fama universos cruentalis. Erant quippe vnlde furibundi el ferocis-
<!e riiversis locis percelleret, accinctis rebus suis, et sinii.vultus, grandcs in stalura el torvi et lales quos
die et nocie ftigerunt, secum infamiam noslrae lerrae sine terrore aspicere nemo polerat. Borsiardus igilitr
ferentes ct ubicunque divulganles. crine capitis arreptum, et vibrato gladio se exlende-
29. Planxit crgo illum consulein pacis et honoris rat ad pereutiendum, el nullo inlervallo dilferre hoc
omnis honio, quicunque vel famaiii ejus audierat. voluil, eo quod lam optatum hosiem in manus le-
Sed in caslro costro, in quo occisus jacebat dominus neret. Tamen clericorum inlervenlu dislulit ejus
nosler el paler piissimus Carolus, nullus audebat mortein, donec sicul ipsum arripuerat, educeret ab
aperle deflere evenlum mortis ejus : quasi ignolum, p. j ecclcsia. Al ille captivus el mortis securus, ibat da-
suum inspicientes domitium, et quasi peregrinum, niilatis : Miserere mei, Deus. Cui illi responderuni:
suiiin videnles palrem, dolores el suspiria sine la- Talem libi rependere debemus misericordiam, qtia-
crymis reprimebanl: quos lainen dolores lanto gravius Iem erga nos promeniisli : et a se propulso cum in
iniusiolerabant,quanto sibi per Iacryinaselejulalus curlecaslri eduxissenl, illum servis suis inlerficien-
mederi non audebant. Nam nepotes praepositi et ille dum projecerunt. At servi quam citissime morli
sceleratissimus liominum Borsiardus cum complici- iradiderunt gladiis et fustibus et clavis et lapidibus
biis suis, slniim posl fugam inimicoruni suorum in obrulum.
castrum reversus, Walterum ex Locris requirebant 31. Inlerim recurreijtesin sancluarium circa aliare
sui mililes et ipse, quem maxime oderant. Nani de rcquirebant si quis Iaiitaret, quern inlerGciendum

(147) Wbldman, siveWoman, pagus circa Dixiiiu-
dam. .
(148) Kanna vox Belgis et Germanis notissima,
idem quoil Laiinis et Graecis, Canlhariis, pociiluiu,
infra num. 100 argentarium vas vinarium dicilur.
(149) Auriniacum mouasierium Flandrise oeciden-
lalis, iterum num. 66 refertur.
(150) Hoc fundamentum commenii aliorum esl,
quod 25 Scnatores aul Principis ministros sua mahu
•
occidisset verba Lcrnulii supra dedimus.
961 VITA ALTERA AU.CTOREGALBERTO. 9G2
praejudicassent, et servientes introraiserunt qui re- A secrans, ut nepolis suiviiam defensaret. At ille tan-
quirerent illud. Erant in priore sanctuariolatilanles dem misit nunlium, qui inlerdiceret nepolibus suis
juxla altare Balduinus capellanus etsacerdos, et Go- ne Fromoldum juniorem laederent. At illi audito nun-
debertus comitis clericus, qui solo limore angusiiati, tio remandaverunt, hoc non posse fieri, elsi praesens
sic permanserunl confidentes ad allare. In secundo adessel. Quo relatu audilo, interim senior ille pro-
vero sanctuario sublerfiigerant Odgerus clericus et cidil ad genua praepositi, exposlulando ut ipsemet
Fromoldus junior notarius.et cseteris de curia fami- descenderet ad salvandum illum, et ibai quidem nou
liarior comili Carolo, et idcirco magis suspecius erat celeri gressu, sed nimis tardo, utpote ille qui paruiti
prceposilo et suis nepotibus, simulque cum illis Ar- de illo curaret, quem valde suspeclum habebat. Tari>-
noldus camerarius comitis latuit. Nam Odgerus et dem pervenit in sancluarium, in quo nihil sanclum,
Arnoldus sub tapete uno sese cooperueranl, ,et Fro- sed omnia perversa agebantur. Rogalu ergo clericb-
rnoldus suhlus palmarum manipulos laiibiilum sibi rum in suum ducatum suscepil omnes ibidem captos;
composuerat, alque sijimoriein exspeclabant. Tunc sub hac conditione lamen, ut quando Isaac et nepoles
servi, qui intromissi erant, perquirentes et revolven- ejus requirerent commendalos sibi, ipse praeposiiUs
tes omnes corlinas, pallia, libros, tapeta el paimas, redderel caplivos illos.
quas in ramis palmarum annuatim fratres delule- B 34. Reversus esl ergo praeposilus et in suum du-
rant, inveneruiit primo Odgerum et Arnoldum, fra- caturn commendalos, in cameram domus suae in-
trem quoque Walieri ex LocrisEuslachium clericum duxil, observavitque illos caulissime, ailque Fromol-
inveneranl prius cum Balduino el Godeberto seden- do, quem captum abduxerat: Scias, Fromolde, le in
tem, ignoranies quis essel. Perquirenlibus servis proximo pascha pra»posiluram ineam non possessu-
iilis spoponderanl, qui invenli erant pecuiiiam se rum, sicut sperabas : neque hoc apud te proinertt-
daluros poslea, si per eos celareniur. eram, ui sic detraheres inilii, etille se iiinocenler
32. Ciimque tandem rediissent in chorum ad Bor- egisse jurabai. Yerumlamen fuit, quod nullus de
siardum el Isaac et ceteros, hi qui inlromissi erant curia eomili ila familiaris esset cum viveret, iiequc
adjuraverunl illos ul accusarent si quos reperissenl, ila carus sicul praefalus Froinoldiis. Nam domutn
el facta revelatione, commoius esl Isaac vehemen- regali aedilicio fundilus post combusiionem sui re-
lissime in Froinoldum juniorem furore repentino et sedificavit meliori el decentiori coinpositione, quam
gravi, ila ul jurarel Deum el Sanclos, vitam ejus unquam constitissei prius. Comparaiione quoque il-
non posse redimi auro taniae quanlitatis quanlae ip- iiiis, ntilla aestimabatur in muiirio melior vel utilior.
sum lemplum fuissei. Oninium quoque furorem in igiiur cuin intus clnusi cl obseraii in capiivilalcm
Fromoldum illum convenit ciamando : nemineni ciistodiieutur, habuerunt salteni loctim el lempus
magis praeposilo el ncpoiihus stiis aptid comiiem deflendi consulem pium, non doininum, sed patrem,
detraxisse. Tunc discussis foribus irruperat slatirii et in familinrilate' sibi ipsis parem, riiisericorrieni,
Isnnc, el arripuil Fromoldmn cominus, et educerc iiiiiiiileui, iiiansiietiim, divilibtis cl pauperibus in
disposuit. Quem cum viriissel, non credebal se ab regno utilem. Loqui ergo ad invicem Caplivi jlli uon
Isaac capi, sed per illum a morte redimi, et ail: poterant prae dolore, nisi suspiriis et singtillibus,
Amiee nri Isaac, le obsecro per eaindcm quaj hacte- quos a profunda trisiitia menlis irahebaiit. Miseran-
nus fuit inter nos amicitiam, ohserva viiam meam et dtini fafeinusin quo iion licuil servis cum doinino et
Iiberis meis, scilicel luis nepotibus, per me conser- palre suojitori; sed ad majorem niiseriain posl ipsum
vatum consule, ne forle me occiso, ipsi fiant sine vivere.cuin quo egregia et honestissima morleerga
tutore. At ille respondil: lllam habiturus es veniam, Deum et erga homines a saeculo melius transisseni,
quatn detrahendo apud comilem nobis promeruisli. quarn cum dolore nioiiis (lomini sui viverent, et sub
Inierim quidam sacerdolum seorsum venil ad Fro- alio praesidenle consule, quod absit, traditores flo-
moldtim, consulens ei, ut confessione peccatorum rere videreiit. Et dum in hoc nienlis languore con-
siiorum Deo et sibi profiterelur. Quod cum fe.cisset, r, slernarenlur, riulius amicorum audebat vel latenter
exlraxit annulum aureum a digito suo, vilse despe- accedere illis, qui consolatiouis verba faceret, inio
rans, el per sacerdolem maiiriavil eum liliae suae. si quis accessit, a viia dcsolabalur.
Interim consiliabatur IsaaC cuni Borsinr 'o, quid me- - CAPUT V.
lius faceret, ulrum ibidem occideret, an vilae adhuc
reservarel, donec extorquerent ab eo omnem comilis Seputlura B. Caroli et aliorum. Miraculum claudi
thesaurum simul et ab Arnoldo camerario, quem sanali. Direptipnes bonorum.
praesentem captivaverant. 55. Inler haeccadavera occisorum, scilicet castel-
35. Inlerea canonici loci illius cucurrerunl ad lani el Walteri ex Locris, e caslro efferebaniur, et
Avuticulum illius Fromoldi junioris consulentes ei ut simul navihus imposita sunt caslellanus et dileclis-
prseposilum conveniret pro vita nepotis sui, quem simi filii ej'us ei devehebantur ad proprias ei domu»
infra mortis aclionem positum vidcrant, cuj'us mor- ei castra. Praeposilus vero in domo sua cum canoni-
lem Isaac adjurasset. Tuncille senior properando ad cis suis deambulabat, excusans se verbis quanlum
praeposilum in domuni ipsius conscendil cum fralri- potuit, quia niliil hujus traditionis prsenovisset. Eo-
busecclesiae, provilulus pedibus ejus rogans, et ob- dem die excursum fecemnt traditores illi in hostes
9S5 GUALTERUS ET GALBERTUS DE YITA ET MART. B. CAB.OLIBONI. 904
suos, scilicel contra Thangtnarum et suos apud (151), A chori in feretro posilum, debita veneralione compe-
Stralen, el repererunt oppida eorura vncua el curtes suit, appositisque cereis qualuor, sleut mos noster
dcsertas. Nam audilo scelere quod facluni est in est, accurate de ceiero sollicilabalur. Quod funus
morie comitis, timuerunt sibi maxime, eo quod de- mulieres solae circumsedentes pia lamentatione per
fensorem suum perdidissent; et si forte obsidione illtim diem et subseculam noclem vigilanler obser-
augnsiiali includereniur a iraditoribus, nullus foret vabant. Interea tradiiores illi iniernnt consilium cum
ipsis adjutor, cum landem iniellexisseniomnes regni praeposito et castcllano suo, qua asliilia corpus cog
Pai-es in iradendo assensuin praeslitisse. Credebant mitis asportarelur, ne opprobrium ipsis moverel sem-
enim multo graviora periculn in fuluro el sibi el toti piiernum corpus, quod in praesentia eorum fuisset
regno imniinere, nihil possessiones suas curantes, liunialum : el habilo callide consilio, uriserunl pro-
sed hoc soiuin reputanles, si vilam propriam con- pter Abbateni in Gaiidavum,quicomiiiscorpiis a loco
servarent, alque ad tutiora Ioca fugerunl. Tunc tra- nostro auferrei, et inGandavuiii translatum humarcl:
ditores illi invadentes lani oppidum quam cuiiem el sic clausus est ille dies pienus doforis el miseria-
Thangmari, omnia arma et supelleciilem inlro diri- rum, in quo maieria lotius mali et perlurbalionis re-
pientes siinul cum maxima rapina pecudum et ves- gnorum circa nosfaclae ei maximaefulurseeiiierserat.
lium ruslicorum villae illius, alquesic rapina exer- B 38. Nocte vero subsequenie jussit praepositus ec-
cilata per loium diem in vespera redierunt. El non clesiam undique armis et vigiliis praemuniri, solarium
solummodo isti circa viciniam noslram rapiuani fe- et lurrim templi; iii quae Ioca si forle a civibus iu-
cerunl, sed plures qui iraditionem praesciverant, sta- sullus fieret, sese reciperent ipse et sui. Et inlroie-
lim praecurrenles ad Iransilus mercalorum, qui ad ruiit illa nocte mililes ex praecepto praepositi in so-
forum in Ipra feriatum ibant, ipsos simul cum one- larium ecclesiae armali, praemunientes lurrim ct
ribus suis rapuerunt. Audita quoque morlis tradi- exiius ejus coulinuis vigiliis, limeiites impet.um et
lioue, Willelmus ex Ipra obiinere comilalum se incursum civiuiu fore conlra se die scquenti et de-
creJidit deinceps, et universos negoliatores ctiju- inceps. Dominica post niorlem consulis praepositus
scunque loci fuissenl, securiiaiem et fidcliLalein sibi transmisit episcopo noslro Simoni Noviomensis scdis
et suis jurare coegit, qttos in foro eapere poluissel. salutem. Lalor ergo liiterarum Radulfus (152) inona-
Alioquin a se recedere non permisit, sed lam diu cbus S. Trtidonis crat, iu quibus obsecrabnt episco-
captivavit donec oinnia et seeuritates sibi peregis- puin illum ut Dco reconciliaret ecclcsiam, in qua
sent, ei hoc lotum fecil consilio prsepo»iii et tradito- comes trariilus eo ignoranie jaceret. Ohtulit quoque
rum nepotum ipsius, excusationis suae argunienta, quibus canonice inno-
56. Jam eodem dcclivo ad vesperam die, cx com- 'J centiam suam coram universo clero et populo pro-
niuni consilio praeposili el nepoium ejus el compli- baret. Igitur lator ille captus et ab j'umenio jaclatus,
cum suorum, claves de thesauro comilis a Fromoldo non pervenit ad episcopum. Quod audiens praeposi-
juniore, quem caplivum tenebant, requirebant, et tus valde limuil sibi. Feria quarta, el qtiinta prsepo-
simililer claves omnes de domo, sive de scriniis et situs mandavil per quemdam garcionem Waltero ex
cislis, 'quae in domo erant, violenler extorserunt. Frorerdesto(153),ul perfidemquamsibi etnepolibus
Qtias quidem Borsiardus el caslellanus Hakct et suis dederat adjurnius, iu auxilium sibicum potentia
Walterus filius Lamberli ex Reddenburch in suam sua festinarel: eliransniisil ei quadringeiitas marcas
polestatem susceperunt. argenti. Al ille accepla pecunia simulabat se ventc-
37. I)e corpore quidem comilis (animae cujus com- rum , et nunquani venit, nisi ut ei ct suis nepolibns
nieiidmionem sacerdotes eo tempore fecernnt, quando iioceret. Episcopus vero Siriion qui (154) fraler erat
el caslellanum ejus Christo coinmuiiicabant, latcnter uxoris comilis Caroli, persequebalur ecclesiam Bru-
tamen) irihil inierimaclum cst: quia corpus ejus ad- gensis castelli, gladioque anathemalis sacrilegos et
btic in ipsa occisionis positione cruentum et solum traditores illos percussit; et ne quis fideliuni in eo-
jacebat. Tractabant ergo fralres eeclesiae sollicite n rum conspirationeni et auxilium declinarel prorsus
quid inde agerent, et quas sibi exsequias praepara- prohibuit: sin vero, sub anathemate omnes arijuto-
rcnl, cum in eadem ecclesia divinum oflicium nullus res eorum in malo praefato damnavit.
auderel vel latenier agere, in qua lanla csedes et 39. Quinlo Nonas Marlii feria qninla (155) abbas,
facinus factum fuisse consiabal. Tandein accepia li- ille, pro quo transniiserant in Gandavo, tota nocie
cciitia a prseposiio, ex consensn fratrum, Fromoldus equitando stimmo mane venit in castrum ad praepo-
senior, linleo corpus nobile involulum, in medio siiiiin et nepolcs suos, exsposiulnns comilis corpiis,

(151) De Slrateno !oco, el progenie aclum snpra palronus, coiilur 23 Novemb.

§4.
(152) S. Trudonis monaslerium, fuit olim in vico
de Oedegltem, ubi nunc sanclimoniales degunl: inrie
in urbem ad locuni Querceium dictum, esl transla-
lum, iibi etiamnuiii abbalia canonicorum regularium
exstnt. Miracns lib. 1 Donaiionum Belgicarum cap.
51 exhihel litleras donniionis huic inonasierio anno
1150 a Theoderico coinitc faclae. S. Ti'iido,loci hiijus
(155) MS. Brugense, Forerdeslo. Videlur esse
Ulaerslo, prope Dixmudam.
(154) Fraler uteriiius, uli supra explicatum.
(155) Lernulius ex suis narrationibus asserit prse-
suleni S. Pelri, sive Blandiniensem, ctiin aliis nohi-
libus corpus in fortim ad sedemS. Chrisiophori iraus-
tulisse et sepelivisse : ac dein prodilores obsedisse.
otft VITA ALTERA AUCTORE GALBERTO. 966
sicut ei spoponderanl. Exiveral crgo prajposilus, et iH circumierunlferelrum comitis,parali ad resistendum,
convocaiis castellano ei nepoiibus ipsius, qui comi- si qtiis auferre molirelur.
leui tradideranl, consilium habebat cum eis, qua 41. Cumque lumultus fieret et inlra et extra ec-
astulia sine lumultu abbas auferret corpus. Slatim clesiam, voluil divina misericordia sedare filios suos
vero pauperes, quieleemosynasexspeclabanlpro ani- ab insania et slrepilu armorum. Nam cum subtus
ma comilis disjribuendas a praeposito (qui citius feretrum debiles et claudi jacerent, in ipso lumuliu
consilium intellexerant, eo quod praeter pauperes ' claudus, cui pes ad nates cohaeserat, coepil clamare
nullus civium cum eis vellet ire, vel eos amplius fre- etbenedicere Deum,qui naluralem eundi molum pro
merilis pii comitis reddiderat sibi in conspectu om-
quenlare) cceperunt diffnmare quod idcirco abbas niuni aslanlium.
venisset subdole et consilio iraditorum, ui asporta- lgilur fama illins miraculi sednvit
ret funus. Fecerat is parari feretrum, in quod po- universos. Al pra^posiius et caslellanus et traditores
nenduni erat corpus, et equis transferendum.Interea illi conscenderanl in domum comitis limenles tu-
et mand.diant civibus, quod contra vello
pauperes insequebanlur praeposilum, quocunque ibat mullum,
clamantes : Doniine, ne fiat unquam, ul palris no- eorum nihil agerent de tollendo corpore. Reversus
slri, et lam gloriosi martyris gleba a loco noslro esl ergo abbas ille, lacius quod evasissel. Proepositus
auferalur : quia si hoc fuerit, locus et aedificb ejus 'B vero ibat et redibal consulens cum traditoribus ct
sine miseratione posthac deslruenlur. Aliquid enim disponens quid acluri essenl secundum rei evenluni.
et habebunt hosles et Et continuo fratres ecclesise requirebanl arlifices ct
pieiatis miserationis persecu- scirent pro arliculo lemporisque ne-
tores, qui supervenient liuic caslro, ne prorsus de- operarios, qui
struanl ecclesiam, in qua fuerit corpus beali consulis cessilate speluncam scpeliendi comitem conslruere
venerabililer sepultum. Et exivit rumor maxiraus in loco illo, quo martyrii paluiam assumpseral. Et
inter cives de auferendo corpore. Feslinabat quidcm ad hoc faciendum fesiinabant modis superhocexsqui-
proeposiluset ahbas il!e, antequam rumor excitaretur siiis, ne forle per aliquem dolum subriperetur eis
in urbe, el fecil feretrum novum et nuperrime fnclum corpus adbuc inbiimaiuni et adhuc magis habile ad
ad ablationem funeris usque ad osiium ecclesiae af- tollendum. Clausus est ergo ille dies plenus turba-
ferri. Inlroieranl quidem mililes, qui illud ferelrum, lionuin el dolosilatis pro auferenda gleba miserandi
funeris.
quoil in medio chori slabat, cum consule sublevarenl,
cl in alterum ferelrum, quod ad oslium stabal, tran- 42. Quarlo Nonas ejusdem mensis, sexla feria,
'
et ad
canonici praeposilus explendas de more funeris
sponerent.
exsequias, el sepulcro jam praeparalo, in ecclesia
40. Tunc canonici loci ejus accurrenles, violenter iC S. Petri extra muros convenerunt, ubi missa fide-
reposuerunl ferelrum cbori, dicenles se prius audire liurn defunctorum pro anima pii comilis esl cele-
a proeposilo qua de causa hoc jussisset. El exieriint
brala; ubi admodum pauci prsetcr canonicos offeru-
in caslrum ubi stabai praeposiius et nepoles sui, et bnnl. nam de curia nullus oblulit, nisi Balduinus
siinul niaxima civium lurba cum eis, qui audieranl
Ciipellanus.,Odgerus junior et Godebertus clerici co-
rumorem lollendi corporis, et loquebatur uiiiis se- milis. Redierunt posiea et praeposilus el fralres in
niortim coram omni populo. Domine praeposile, si ecclesiam. B. Donaliani ubi funus aderal, el intro-
juste volebatis egisse, ncn sine fralium consensu.el missis pauperibus in ecclesiam Fromoldus senior
consilio dedisselis lam prctiosum marlyrem", tantum
dispersil denarios, per manus lamen praeposili, om-
regni reriorem, tantum ecclesiae nostrae Uiesaurum, nibus, qui volebanl recipere, egentibus pro salute
quem nobis divina misericordia et dispensaiio con- animae Cnr.oli pii consulis. Quod quideni nonsine
cessil niarlyrem. Nulla ergo ralio est quare debeat
lacrymis ille senior Fromoldus fecit: imo plures
a nobis auferri, inter quos maxiine et nulritus et inipendit pietalis
lacrymas quam denarios. Quippe
conversatus est, et inter quos Deb ordirijiile pro maximuspauperum eral convehtus, qui eleemosynas
juslitia iraditus est, imo si auferalur timemus de- susccperunt. Dislributione vero eleemosynarum con-
slructionem et loci el ecclesiae. Ipso enitn interve- **summala,corpus nobile in solnrio traiisporlnluin esl,
nienle parcel Deus nobis et miserebitur noslri; ne et praesens juxla monuffleniuin consislens praeposi-.
forte ablato co a nohis, sine omni niiseraiione Deus lus, deflebal lunc landem consulem, quem raliouis
vindicet trnditionem inter nos faclam. At praeposilus ductu recognovil palrem fuisse universae regionis
et traditores in indignationem conversi jusserant lolli Flandrlarum, et talem illuin
planx 1, qiiaiem qnidem
corpus. Igitur clamore maguo irruerunt fralres ec- recognoscere obstinato nnimo indignabaiur: ct clau-
clesioe ad fores templi, vociferanles non se dimissu- sus est in sepulcro pro necessitaie illius lcmporis
ros corpus piissimi Caroli consulis et maiiyris, conslructo; et si non sicut decebal, tamen conse-
quamdiu viverent; quin potius ibidem morerenlur, quente opere el arlilicio infra posilus claudebalur.
quam permillerent auferri. Tunc quidem poleras vi- Niiiiiruni anima ejus, marlyrii purgatapoenis, siiorqm
disse clericos armatos labulis et scabellis el cande- merilorum praemia possidel penes ipsum, qui sihi
lnbi-is et omnibus ulensilibus ecclesiae, quibus repu- boc ordine seculo mori dispensavit, el vivere in Co-
gnare polerant. Loco ergo tubse campanas puisabanl, niitaiu superno cum.ipso Deo ac Domino, cui impe-
ei sic evocaverant omnes cives Ioci: qui cum rem ritim, laus, honor, ct
gleria per infinita saecula saectt-'
iniellexissent, armali accurrentes, extraclis gladiis lyrum. Amen.
967 GUALTERUS ET GALBERTUS DE VITA ET MART. B. CAROLI BONI. 968
CAPUT VI. A culto sapienles et qui conjecluras coroponebant, no-
Insolcntia prodilorum acerescens , ccepla reprimi a labant traditionis nota Willelmum, qui Iradilores
Gervasio Camerario comitis. loci noslri in maluritate sceleris sui salulasset, et
43. Tertio Nonas Marlii sabbato dimissus est cum toia polentia sua ipsis auxilium prompiissiiiuim
Fromoldus junior a eaptiyitate, circa diei illius ves- fide et scripto el securitate obtulisset. Cum ergo re-
perara. Alque hoc faclum est maximo labore inler- versus est nunlius, captivati sunt mercatores Flan-
cessorum pro eo apud prseposjlum ejusque nepoles. driae, de quociimque loco apud forum convenissent
Diiniserunl landem sub conditione lali, qualeniis in Ipra, ei constricii ut in Willelmo fidem, securita-
iufra oclo diesposl exitum a capiione proximos, aut lem et hominia facerent, et sic in comilem sibi as-
eis reconciliarelur nefariis, in quorum manus inci- sumerent, Quod quidem consilio praepositiet suprum
derat, aut patriam abjiiralurus deinceps exsularet. .faciuni eral, sperantes se sic fruslra (156) iradidisse
Descendit quidem in domum suam cuin amicis el i'a- piuin comilem Carolum : et quidem in consulalum
milia sua : quae super quam dici possit dolore ct sublimalus fuisset Willelmus eodeni tempore, si rla-
limorc morlis faligata erat pro illo et pro seipsa. lim Brugas descendisset ad facieudam vindiclam
Nam priusquam caplus est, servienles ejus nusquam domini sui el nepoiis traditi consulis. Sed quia
prpdire ausi sunt, quin se slalim persequendos fore I non sic erat a Domino disposijum, necesse erat
credereni, quia de ejus familia erant. Epulabalur divinani sequi ordinationem lam principes alios
igitur cum amicis suis el familia, repulans pro cetio quain populum lerrae, et unanimes omnes fieri ad
se patrinni abjuraturum, priusquam in caplivitateni ulciscendani moriem consuiis piissimi. Adhuc su-
Iradilorum reversurum, qui Dominum suum prae ce- burbani nostri locl aperte inlroierunt ad consilia
leris se diligentem, et qiiem ipse prse seipso fere dominorum illorum, praepositi scilieet et caslellani
diligebat, iradiderant. In eorum ergo amicilia ante- et nepeluni suorum nefandorum, et secrela consilio-
qtiam se unqiiam componerel, exsilium perpetuum riim suorura perquirebanl, ut sic aslule rescitis eo-
sihi delegisset. Gravissimum enim est viro cum ini- rumdem dolisel niachinationibus cauliores in posle-
mico concordem esse, el conlra naluram, cum oni- rum i'orenl..Quo lenipore non cessabat praeposilus et
nis crealura sihi inimica, si possii, eiTugial. Cum sui cpnsuiere et circumvenire quoscunque, ut sibi
utique coenasset, disposuit domtii et rebtis suis, et fnverenl, dando et promittendo plurima. Nam man-
licenlia a singulis accepta, frumentum, caseos et davil WTilIelmocomitatum se donaiurum, et ideo
carnes servientibus distribuit ad se suslenlandos per bominia el securiiates exhortatus esl iilura ab oiniii-
lempus, in spe habens, quod adhuc qmnia, qiise bus accipere Flandrensibus, quos aut vi aut pretio
*'
lnpdo prae necessiiale relinqueret el prce dilectione cogere potuisset. Transmandavil Furnensibus pr;e-
piissimi consulis, dispensanle Deo .gaudenset.securus posiius, qui in ejus amicilia steteranl, ut securos et
possidprel. Et abscessit cum socero suo exlra ca- homines sese Willelino constiitierenl.
strum et exlra suburbium, in quo haclenus habila- 45. Mandavit quoque episcopo Noviomensi litteras,
. verat: quem quideni a.miciejus.ei planclu etjlacrymis quibus excusalionem suam obtulil, quod in tradi-
Deo cpmmendalum, quantuni liceret, persequeban- tione comilis nihil conscius fuisset consilio vel faclo ;
lur. Eadem tempestate jlli praefaii traditores obsti- quin et summa dileclione filiis ecclesise sibi seilicel
naiissimi in omne nefas, excursiim agebanl in hosles et canonicis suis consulendo succurrerel, reconci-
Thancmaruin et SUQS,ubi yilissiinam repulsam passi, liando ecclesiae loca, et ad celebranda divina oflicia
ciim timore et verecu.ndia in castrum redierunt. sui ponlificatus auctoritateet praesentia ipse celeriier
44. Priore die anleNonasprimitnetisis Dominica, adventaret. Sub eodem tenore Iilteras direxit epi-
.jGtQdescaleThaihals ab Ipra internuniius ad praepo- S(opo Morinorum Joanni. Apud (156*) Kerseca Ro-
siiuin Brugas venit in hsec verba : t Dominus meus berto, qui neplem ipsius praeposili duxerat, inanda-
vetinlimus amicus vesler (155*) Willelmus ex Ipra vii, ul domum Ct ioca sua firmissime prsemuniret,
. .salatem el amicitiam, atquein omnihus promplissi- 0 (ionec consliluisset 'Willelmum
Iprensem in comi-
nium auxilium, quaniuin in se est, vobis et veslris tem. Erat aulem jlle Robertus niiles liber, anlequam
aperle demandat. » Caetera vero, qiife pudor erat uxorem accepisset neplem praepositi, sed postquam
. palam referre, poslquam omnes ei applausissent, annuatim illain lenuisset, secundum legeni cnniiltim
introduclus in cameram denudavil praeposito etWil- Flandriae, servili condilione ad couiitem pertinebat:
lelmo ex Wervi et Borsiardo et eis quos intro ad se unde confliclus inter comilem Carolura pium, et
asciverant paucos, unde lola domus Iseta deinceps prtBposilum et suos de servilute el libertale exortus
hduciam oblinebat in Willelmo, adeo ut comiiem est perniciosissimus. .Mandavitque idem prp Flan-
eum vocaret e.l assumeret. In quo mandalionis oc- drensibus illis, qui cirea mare sibi vicini manerenl.

(155*) In annalibus vernnculis el fonnula procia-
malionis, unus et feressolus sua auctorilate contra
prodilores : quam recle, hinc et ex sequenlibus
Constal.
(156) Id esi, impune.
(156*)Kerseka, eliam Kaseka legitur. Quid si Kem-
seca in Wasia ditio.ne? Hujus toparcba Hugo de
Kemseca meinoraiur In liiteris Philippi Alsatii co-
milis ad annum .11.66 apud Sanderum in Wasia.
.Suggessiijton nemoforsan legendum Kacskercka, vel
Kadsikinskercka, nomen pagi circa Dixmudam, na-
lura loci ad quamlibet muniiioriem apii.
 ' "
OftQ VlTA ALTERA AUCTORR CAI.RF.RTO. <n<i
ut cuni sua potenlia, sibi et nepotibus suis in auxi- dA se crediderant, el omnes in regno' vel inferiores se
lium venirent, si forle in regno et comitatu aliquis vel amicos puiabant, non erant prsecauli de incur-
ad vindicandum insurgeret. sione aliquorum contra se : el idetTcum Gervasius
46. Prsecepil potenter civibus nostris, ut loca suh- incursum ageret apud Ravenschot, maximam pra3-
urbii circumsepirent fossatis et sepibus, quatenus dam exercuit. At illi, qui obsessi fuere, ex inopi-
contra quoscumque sese defenderent. Consepserant nato incursu intercepti valde altoniti, eo maxime
lempore eodem suburbium cives quidem, sed pror- auod pauci fuissent, qui conira tot millia se defen-
sus alia intentione, quain ipsis et consultum et im- sarent, desperanles vitae suae, sese statim reddide-
peralum fuisset, sicut postmodtmi fuit manifeslura. runtGervasio, ea condilione ut sua vila et membris
Jgitur sepes et ligna comitis occisietFromoldi junio-r. salvis abirent. Irruerunt ilaque expulsis illis, equiles
ris (qui proscriptione suarum rerum exsilium suum el pediles qui obsederant oppidum, el vastabaiit
exspectabal) exlra suburbium, et insuper universa quaecunque intro repererant. Al illi qui sese reddi-
quae ad opus sepiendi uliiia sibi videbanlur, casiel- derant in obsidione, homines scilicet traditorum,
lano duce, diripiebant cives, et fabricabantur ad aufugi nocte usque ad nos fugerunl, narrantes even-
defensionem communem turres et propugnacula |et tum rei prapposilo et suis : unde deinceps limore
exilus conlra hosles. In quo ergo perficiendo omnes B timuerunt assidue, slatum mentis muiantes ab illa
festinabant.iam clerus quam populus. Ilaque nulla supei'bia et tumiditaie, qua tisque ad lioc leinpus
fuit requies nocte iu vigilando et die operando, do- feroces etsine modo et sine humilitate paruerant.
nec consumraato opere circumsepiendi suburbium, Robertus puer, cujus oppidum destruendum igne et
custodes ordinarent ad singulas porlas el turres et ferro fuerat in brevi spaiio, conabalur cum paucis
propugnacula, quaienus nemo exirel nisi cognilus, excurrere conlra obsidenles, sed cutn tantani multi-
et nemo inlromilierelur nisi civis. tudinem prsescivisset, omisit incursum. Quanto ergo
47. Nonas Martii feria secunda, divinae ultionis tiraore et dolore laborarent traditores illi, et econ-
gladios evaginavit conlra inimieos ecclesiae suaj Ira quanto gatidio exsullarenl praeter eosdein onines
Deus, et commovit cor cujusdam militis Gervasii alii, snpersedere longum eral, eo quod pari inlen-
in exercendam vindiclam acrius et celerius, quam lione Deum ipsum incoepisse vindictam onini ex parte
' •.
eo lempore aeslimabatur, et sic collecta ira sua, cuin inlellexissent. ;
tota poleutiae manu niiles ille saeviebat contra sce- : 48. Oclavo IdusMarliiferia lertia,Ravenschoiop-
leralos illos, qui optimum principem pium et jusluin pidum conflagratum est, el destructum igne el armis,
in servilio Dei ad venerationem sui et sanclorum ( et juxla Brugas. domus (158) Wulfrici Cnop fralris
suorum proslratum humiliter, in sacro tempore praepositi, qui inortem comiiis juraveral, combusla
Quadragesimae, et in sacro loco, et in sacra oralione est. Proinde accessum fecit Gervasitis cum poteutia
dominum suum pessimi servi tradiderunt morli, in- sua versus castrum, in quo sese praemunierant tra-
tra quos lulum se semper fore crediderat. Gervasius ditores, circumiens excursus, et praeveniens trans-
igilur, qui fatniliaris erat et fidelis domino suo piis- ilus illorum circa suburbium caslri. Burgenses
simo Carolo, ulpote qui camerarius ej'us exstiterat, et igilur nostri, audilo quod Deus vindictam lam cito
ad ejus consilia et disposiliones secreto el aperte inccepisset, in sola conscienlia gaudebant, nunquara
accesseral.pro morle charissimi sui dominidolens et ausi aperte congralulari vindicantibus propter ira-
iralus, cum pedilum exercilu Iruculenlo et militum dilores, qtii adhuc securi et polenter inier illos ihant
corona el armorum densitate succinctus, circum- et reverlebanlur. Seorsim vero gralias Deo refere-
vallavit se conlra bostes Dei, el accurrens obsedit bant, qui misericordiae suaeoculis dignabalur-revi-
oppidum, quod in defensionem traditorum slabat sere fideles suos in Ioco horroris el confusionis, qui
prsemunitum valde, nomine (157) Ravenschot: quod el exlerminare feslinabat homicidas pessimos, qui
quidem et ex loei diflicultaie et ex ipsa munilione haclenus flagelliiverant populum Domini rapina, in-
; cendiis, vulneribus, omnismodi perlurbalionibus.
invincibiie fuit et inaccessibile : et accepit prsedam D
magnam in pecudibus casiri illius et vicinorum. Subraiserunt aulem secretos inlernuntios ad Ger-
Nam eodem tempore securi degebant universi, qui vasium et suos, componenles de fide ct amicilia et
ad illos sceleratos pertinuissent, credenies neminem fidissima securilate in invicem. Insuper conjurave-
in tolo mundo vel velle vel posse insurgere contra runt vindiclam comilis sui, et ut die subsequenti
dominos suos, eo quod tanlse audaciae facinus illi intromitterent exercitum Gervasii ad se infra sub-
miseri in dominum suura coiuiicra peregissent. Ex- urbium, et reciperent eos sicut fratres intra niuni-
caecaverat enim illos Deus, ita ut nibil rationis et liones suas. Audita ergo legalione Gervasius el stii,
consilii obtinerenl, sed praecipilali in omnemalum, quam laeliore el jusliore animo susceper.unt inter-
ira et furore debriali, timore et pavore errarent, nunliorum verba non polero explicare, scienles dis-
tam illi qui tradiderant comitem, quam omnes qui pensalum a Deo fuisse, quidquid in vindicando age-
in eorum auxilio manerent. Quandoquidem securos rent. Conjuraverunt equidem Gervasius et sui cum
• '' ;>.*
(157) Est Ravenscot in agro Brugensi, seu Fran- eijam igne et armis destruclus desiisse.
conalu' prope Liviam fluvium e regione Ekeloi. .Ve- ... ';:(lJ8)xHujUs?WulfiicfGnop hullaeiiarii mehlio fit
rum videlur hic locus urbi Brugensi vicihior fiiisse, iii'"Arihaiibus cilalis aut-forinula promulgalionis.
_^ PATROL.CLXVI 31 3
971 GUALTERUS ET GALBERTUS DE VITA ET MART. B. CAROLl BONl. 972
jnlernuntiis civium noslrorum, et compositi sunt sub AL veranl pactum : alii quibus res fuerat nola irrue-
eodem sacramenta fidei el securitatis, in vindicando runl cum Gervasio lotis viribus et fugabant illos
domimim suum et aequissimum consuiem terrae traditores fugienies in caslrum, Cunique inter cives
noslrae. Hoc lolum latebal tradiLores illos, et plurr- res est manifestata de. composilione et fide et jura-
mos civium nostrorum prorsus, prseler paucos sa- niento Gervasii ad ipsos; iunc prinmm 6imul irrue-*
pientiores loci, qui seorsum et nocte comoosuerunt runt per ponlem eastri super illosj qui in parle
hujusmodi consiliuni salubre universis. sceleralorum e caslro ad pugnam resislebant, IP
CAPUT VIJ. alio quodam ponte, qui versus domum praepositi
Obsidiocastri Brugensis ccepta.Gopimmilitares adjun- dirigebalur, jnagnus^CQijflictuspugnse ftiit, in quc
ilm. De aliquol prodiloribus caplis supplicium cpminus pugnabant lanceis et gladiis. In terlio vero
sumptum. ponie, qui in orientali parte jacebat a caslro et usque
49. Septimo Idus Martii die quarta. quando octava ad portas castri se lenebat, forlissimus congressus
dies illius illuxeral beali consulis, qui ad veram fiebai, adeo uj, non loleranies pugnaj acerbilalem,
octavam e terris iransmigraverat; Gervasius ex cou- illi, qui iijlro stabant frangerent pontem, et porlas
diclo a civibus noslris infra suburbium suscepius * super se clauderenf. Ubicunque ergo cives acr-
est, apud Harenas versus occideniem castri, quod " cessum babueraiit a.d casirenses, for.lissime pugiia-
illis traditoribus maximus occasus erat fulurus. Sed lum est, quoad usque illi non poterani sustinere, eo
ante boc per domorum incendia terrueral eodem quod intercepti el a civibus tradiii essent, vellent
die Borsiardum et Robertum puerum et complices nollent quidem, agitati suiit infra castruni misert
eoruni, qui visis domorum conflagrationibus undi- illi, quorum magna pars vulnerala est, et sinml
que exiverant a castro, ut perspicerenl incensores exanimati metu et dolore, alque Iassiiudine rugnae
illos, si forte invadere possent. Nanique orienietn defaligati.
versus caslri, tres domus aliiores incensse vibran- 61, Interim Isaac in principio jncursus Gervasii
tijjus flammas ventis ardebanl, et ad speclandum in suburbium fu^iens a loco, in quo cotisiliabaniur,-
cives simul cum Borsiardo el mili-iibus suis, igno- recepil se in dpoium suam fortem satis. El cum pon?
ranles composilionem faclam inter Burgenses et lem transisset, qui jacebat a suburbio ad domum
Gervasium, eseursitabant et eorum pars plurinia ipsius, disjecit ponlem et freg.it, ne quis pepseque-
arntala manu cum nefariis illis. Isaae quoque, qui rietur eum fu.gienlem. Qu.a tempeslaie iiitercepius
vjyente Carolo pio consule camerarius el de eonsilio esl Georgius miles traditoruni maximus, qui et ipse.
et faniiliarjiate comilisexstiterat, qui caput tradi- jp simul cum Bofsiardo occiderat comilem, quem
lionis erai, iu excursu cum tuiliiibus suis ferebaiur. Desiderius mjles, frater Isaac tradjioriSj equo deje-
equo. Tandem cum sihi ad iiivi.cem approximassent cit et ei ulrasqiie manus lruncav.it. Hic Desiderius
ex utraqueparle niililes, tra.ditores videntes se non quamvis frater traditoris fuisset (159),, non tamen
posse continere eontra lanturo exercituro, eo quod conscius Iraditjonis ftierat. Fugeral truupatjs maci-
paucissinii essent, .coiiyeriebaiiiur in fugam. At per- bus in locum ille iuiserrimus G.eorgius, in quo se
secuiores. illorum exleijijs cursibus insecuti usque sperabat lalere, ;sed slalim accusatus cuidam Wal-
incastrum profugos reddiderutit, .Cutn tandeni in tero militi Gervas.ii extrahitur. Nam sedens in equo
suburbiuni devenisseni, Borsiardus et sui ante do- miles ille praecepit cuidam juyeni gladialori ferocis-
roum Desiderii fralris Isaac reslilerant paulisper, simo, ut occideret. Al ille irruens in Georgium, per-
consilium perquirenles quid jam agerenl. Inlerini cussit gladio el dejecit eu.m in terram : deinde per
Gervasius, violenter persequens illos, venit occiden- pedes in clo.aparium projeclum subniergi ex malo
teoi versus adporlas suburbii et ibi, fide dala et ac-. naeri.to suo gladialor ille coegit. Inlerceplus erat et
.cgpla a eiyibus, irruit infra cuni validissima nianii., quidam ex curte castellani Hakel, nomine Robeiius, f
Adiiuc eives quiete solita jn domibus suis substite-, cursor ej »erviens ejus et oc.cisus in medio fori in
ranl. Nam eirca vesperam erat et consederanl cives JD paludes traliehatur. Ijilerceptus est quoque quidani
plurimi ad prandiuiii, quibus non erat nota baec nefandissinjus servorum Borsiardi Fromaldus iio-.
actio. mine, qui fugiens laluerat inter duas culcitras, in-
.<50,, Cum igitur traditores jllj consuterept siS.iiel duttis supei;pellicium mujieris, quo se dissimularet.'
de fuga .sua starent perlurbati, minus prospieitiut At inde retractus, duclus esj jn medium fori, inspe-
irruere persecutores suos per plateas, qui haslis et CriaiUibusuniver.sis, suspensus es|, fuste.irapsfixo
lanceis, sagiujs et imiversis ariuis impeiebant illos. per suffragin.es et.crura capile dejeeio deorsunij ita
Porro iuuiuilus niaximus ei armorum fragor et cla- ut verecundiora adverierentur vorsus caslrum ad
nioruni loiiLlr,uaomries conturbaverant cives, qui ad dedecus el .ignomiijiam jlloruni traditorum, qui ob-
acnia fuenles parabant se; alii ut defenderent locuiu sessi slabaut ad (160) lobium coraitis et ad propu-
ei.suburbiunieonira Gervasium, qui prorsits ignora- gnaciila, inspectantes hofi fieri sibi ipsis in oppr.o-

(159) Laudalur eliara a Gualtero Desiderius: (160) Lobium est exsians pars domus ultra muruip
inusta tamen illi aliqtia jiota infra.ijimi, 75 e verhis atti jparietem infra tectufli.
Rober.li Pueri. Al jtuni. 137 dicitur mortuus 17
Decemb. et bonscius conjuratioiiis.
g75 VITA ALTERA AUCTORE GALBERTO. 974
briuui. Non interim cessabanl (161) trahere sagillas A , reliquerunf. Quo auditosummo mane Caslellanus ex-
ad invicem el jacere lapides el contorquere jacula a Gheiidl, el Iwan cum. niuliitudine obsidionisirrue-
niuris. rani, diripienles omnia quae .usui suo ad asporinn
§2. Tandem clauso die, nociis tempore raetus et duni invenerant. Tandem faculis ign.eis lec.tis suppo-
vigiiise ulrobique agebaniurel. insidiabanlur sibi, si silis (165) tncenderutildom.us el cuiies el quaccun-
quisquars se furarelur, ul fugeret ab obsessis, vel qtie igne consumi poterant ibidem reperta. Quae
aliquis latenler per muros illabereiur ad obsessos quam citissime oninia fconflalioiie et ve.nlorum
iii eorum auxilium. Proinde pcr omne lempus obsi- foroenlis, et insania tenipeslatis ignis destructa
dionis ulrobique vigiliae et insidiae agebantur. Sae- suut, et omnia admiratione leslificaium est, scilicet
pissime vero invasionem fecerunt, obsessi singiriis niiiil lanti aedificii etiignorum tam celerem passum
lioctibus obsidenlibus foiiissimo congressu, et acrius fuisse adnihilationem.
pngnatum est nocte quam die, eo quod ob turpe 54. QuinioIdusMarlii feria sexta, Daniel uiius de
facinus sese in die non auderent manifeslare ob- paribus regni , qui ante 'iraditionem comilis in
sessi, qui quoquo modo celari el evadere posse spe- amicilia alte fuerat cuin proeposiio el nepotibusejus,
rabant, ut, si forte evaderent, nemo de eis crimen acceleravil ad qhsidionem, siinul et Riquardus ex
traditionis suspicareiur, el ideo in nocle pugiiahant B l Woldtnan.Theodoricus castellanusDikasinuIisoppidi,
lanio acrius, quanto se crediderant per principes Walterus Buiolgir'(164) comilis. IJnusquisque itaque
obsidioriis, qui eis assensum annuerant, fortepost- istorum principuni cum lota sua potenlia venerat ad
modiim exire el a crimine faciliter purgari. At prin- vindicandam motieni comitis ei domini sui. Qui
cipes non curabanrquid obsessis promillerent, et quidem omnes poslquam conveneranl, cum civibus
quota juramenta facerent, soluniinodo uj pecuniani noslris, accilis quoque omnibus in obsidione pri-
et thesaurum boiti comilis ab eis exlorquerent. Et maiibus, cpnjuraverunt, aniequam permitierentur
jnrequidein sic fecerunl accipienles ab obsessis the- inlrogredi in suburbium, seseiiiviolabiliterobseivnre
saurum comitis et insuper donaria multa, quandp- loca et possessiones suburbii ad saluiein el profe-
quidem nulla fidesei juramenia nulla illis debebanl , ctum civium nosirorum : deinde uno animo impe-
fjbse.rvari, qui legiiimum el naluralero dominuai tuque adversarios et hoinicidas impiissinios aggre-
suum impiissimi servi tradiderant. Et nimirum ah di, expugnare et Deo volente evincere, et nulli
iiuuiicis suis fidem et juramenta, quse nulla illis de- . reorum parcere ad vilam, nec aliquo suo ingenio
bebani, quserebant sibi salubriter observari, qui educere et salvare reos, sed disperdere et comniuni
dpmino suo et patri totius comitatus mortem intu- . procerum judicio agere ad honorem regni el ad
lerant. Justius ergo ii, qui consulem dilexerunt, salulem habitantium in eo, simul confirinaverunl :
etiam in morle, quid et ad vindiclam convenerant salvis quidem jebus civium et suis, et salva omnium
et ibi susiinuerunt metus, vigilias, vulnera, agres- re,qui in obsidione laborarenl proiuorte Consulis
siis ei omnia quae in obsidione perpeti solent ad- vindicanda.
versa; justius, inquam, oblinuissent castruni et 55. Quarto Idus Marlii Sabbato, edictum exiit a
ihesaurum el comilialia post domini sui morlem, principibus ,• ut castrum ex onini parle, qua acces-
qiiam iradiiores pessimi, qui ulrumque ei locuin et sum haberent, invaderenl omnes, qui in obsidione
diviiias Ioci deslruxerant. Hujusmodi ratione saepe consedissent: et quidem circa nieridiem armaverant
colloquebantur sibi obsidenteset obsessi. At ohsessi se mililes simui cum civibus, et circuibant impeten-
solam in responsalibus suis excusalionem traditionis tes igne porlas caslri. In quo aggressu posticum,
praetendebant. quodjuxla doiiiuni praepositi stabal, incend.ertinl.
55. Sexto Idus Martii, feria quinta ad obsidendum Caelerum cum majores portas caslri invaderent,
accucurrit castellanus (162) ex Ghendt cum suapo- subducta feni et stipularum arida congerie, el aCcito
tentia et frater Baldevini ex Alst, nomine Ivran. milile, qui ignem stipulis ingererel, abintus caslrum
Nocte.igitur prajterita ejusdem feria3 quinlae, quia D ] lapidibus, sudibus, lanceis, sngillis obruii sunt hi
Isaacse conscium sceleris sciebat et damnabal qui aggrediebanlur: ita ut quasi molaribus petris a
(urgebat enim eum limor moiiis) cum solo armigero propugnaculis dejecii innumeri laesi et conqtiassati,
suo aufugit, simul et uxor ejus et servi et pedisse- galeas et scula, vix a portarum lestudine, sub qua
quae universaque familia ipsius , et ubi coniigit eos latitabant ut ineendia adnrinisirarent, cum salule
manere in tam arcto noctis aufugio Jatuerunt: do-, viiae aufugerenl. Quemcunque igilur persequebatur
inuin quidem et curtem et njajorem supellectilem et lapis ab alto dejectus, quaniaecunque fuissel virtutis
reliquas res, quas hactenus potenter et libere posse- et viriuiij.passuseslsuiruinam gravissimam, ila ut
derant, deserlas et sine consilio in praedam hostibus tolus prosti'atus el confractus, ffloribundus el exarii-
(161) Id esl jaculari, phrasi Gallica tirer. lta et . (164) Butelgir Belgis butelier, Francis bouiilier,
cap. 8, n. 61. vox a bulone seu bultono deducla. Apud Anastasium
(162) Sigerus Castellanus Gandensis iilteris dona- Bi.blioihecarium 1 Leo lllpapn fecil buttonenj argen-
tionuin B. Caroli subsignavit. teutii cum canislro suo.» Hihc butica el buticula, uti
(165) Gualterusii. 49 tradil domum Isaaci a pro- etiam bulellarius et buticularius, qua voce Hinc ma-
prio fraire Desjderio inceusanj, scilicet adjuto ab rus aliiqiie sunt usi et siguificalur ceconoraus, pro-
his niililibus in ejus tutelam advocatis. mus-condus,seu pincerna, ul mox paiebil.
$75' GUALTERUS ET GALBERTUS DE VITA ET MART. B. CAROLI BONI. 976
niis caderet. Qua infeslatione armiger unus aforis A . j'ustissime dolens pro morle domini sui consulis cum
sagilla trajectus cor expiravil. Tumultus el clamor sua potentia ad obsidionem.
utrinque grandis, et gravissimus congressusfuit, stri- 57. Seplimo decimo die anle Kalendas Aprilis,
dor quoque armorum el fragorin altiori aeris reper- feria quarla (166) cum sanctificalus, in nocte S.
culiebatur concavitale. Inferebalur tandem pugna Gertrudis (167), coniitissa Hollandensis ad obsidio-
vesperlino lempore: et cum nihil prseler mortein et nem accessit cum filio suo, el multa niultitudine cum
damnum oblinuissent aforis, subslraxerunt se a jpsa. Sperabat enim omnes obsidionis principes
jnuris et propugnaculis caslri, et collecla multiludi- electuros filium ejus in comitem, eo quod illud ei
ms siRe parte.de futuro noclis periculo sollicitaban- cives nostri et plures principum suggessissenl.
lui'i ie quo aggressu obsessi magis ei magis animati Habebat quippe magnas graiias eis comilissa, et
sunl, eoquod invasores suos, lot ruinis et vulneribus laborabal omniuni procerum aniraos converlere in
infeclos, a muris propulsos vidissenl. amiciliam sui, dando et promittendo multa. Qua die
CAPUT VIII. Froolsus et Bolduvinus ex Somerenghem railites
quasi a Willelmo Iprensi se venisse simulabanl;
Vires obsidenlium auctw. Accesstis comilissmHollan-
diw. lieliquim e lemplo delalm. Castrumab obsessis " denuiiiianles principibus obsidionis regorn Franciaa
munhum. dedisse coniiiatuiu ipsi Willelmo Iprensi, el super
56. Terlio Idus Maiiii Dominica sub specie pacis lioc universos sollicitos reddidit, qui liliuro comilis-
utrobique observabalur. Priore die anle IdusMartii saepraefalae eligehdum spoponderanl. Astute ergo
feria secunda et feria lerlia postea convenerunt hujusmodi niendacium et simuiate mililes illi pro
vcrilale " ut ea astucia
annunliaverunt, differrent
Burgenses ex Gliend, et avidissima turba prsedonum
simul cuni ipsis ex circa sibi adjacentibus villis ad concessionera principum obsidionis de suscipiendo
obsidendum. Nam pro ipsis niandaverat Castellanus filio praedictae comitissae in comilem. Quo audito,
ipsorum, ul collecta virtute et communione sua, principes iridigne ferebant, si forte verum fuisset.
armali ct ad pugnaiidum insulium facerent ad cas- Wrillelmum Iprensem comitalu a rege donatum.
trum singulariler ei perse, ulpole viri gloriosi in Conjurabanl ergo et fide sese taxabanl nunquam,
ceiiamiiie et pugnse babentes scienliain demoliendi sub illo comile Flandrise manenle, sese militaturos:
obsessos. Cumque sese singulariter in obsidione nam omnibus suspectus eral et nolalus in traditio-
insullum facluros audissenl, associaverunt sibi ncm domini consulis.
universos sagitlarios et ingeniosos operum arti- 58. Sexlo decimo Kalendas Aprilis feria quinta,
fices el audaces raptores, homicidas, lalrones tit r( canonici S. Donaliani in meridionali parte caslri
quoscunque praesumpiores in omne belli nefas, per scalas muros conscenderunt, in qua parle
alque Iriginta plaustra oneraverunt armis; pedeset scrinia, et ferelra sanctorum el reliquiarum suarum
equoaccurrebant, speranlesse oblenluros maximam emiserunt, aecepla principum super hoc licenlia el
consensu , transtuleruntque in ecclesiam B. Chri-
pecuniam, si forte se sibi redderent obsessi. Erat
in medio fori consila est, corlinas et
quippe validus et infinilus exercitus eorum. Qui cum slophori, quse
aulearia quoque tapeta, cappas pallialas et sericas,
juxla porlas suburbii accessisseni, violenter ingredi
ausi sunt : sed in faciem reslitit eis omnis obsidio- vesles sacras, et librorum aggerem et ulensilia
nis, quae intro occurrebat, mullitudo, et pene lempli, el coetera quae de perlinenlia ecclesiae erant,
elala sunt. De redditibus comitis brevia'el notalio-
pugnatum fuisset undique, nisi quod sapienliores
sese composuissent in utraque aeie. Nam datis dex- nes, quse praepositus sibi et suo conservaverat
tris et accepiis, fide et sacramenlo juramenli sese Willelnio Iprensi, quia fortunam suam prorsus
laxabant, qualenus eadera intentione eisdemque niiitalam vidit, interventu Fromoldi senioris efferri
arniis, et eodem consilio in obsidione cuni ipsis perpessus esl, sicut omnia sanctorum scrinia et
arniamenla templi invilus permisit auferri. Slabat
jungerentur, salvo loco et rebus nostrorum civium,
alque vernaculos et sagaces in pugna secuni tantom D igitur ecclesia S. Donaliani sola et deseiia tandem
relinereiit, alios vero retrorsum remandarent. In- . relicta traditoribus, qui in ea scortum baberent et
gressi sunt ergo cutn maxima mullitudine Gendensesi cloacaria sua, et coqumas, et luriios; et omnia
illi et compleverunt locum circa c.islrum. Deinde, immunda immundi agerenl. Jacebat quoque
paraverunt operalores et artifices eorum scalas, , ipse piissimus et Dei servus Carolus comes solus
quibus muros conscenderent. Eodem iempore rever-. adhuC in loco, quo martyrium susceperal, relictus
sus esl (165) Razo Butelgir a S. iEgidio, et venitt' suis iraditoribus. Igitur postquam elata sunt omnia,

(165)Hic est Razode Gavera, quiplurimis diploma- (167) Haecest Petroniila, ducis Saxonise filia, nu-
libusB. Caroli ei successorum comitum subscripsit, , pJa Florentio II, comiti Hollandise, cognbmento
ctiam subinde Razo butellarius et Razo pincerna. Crasso, quo in flore selatis anno 1122 moiiuo, baec
Est Gavera in agro Aloslano. vidua pro filiosuo Diederico VI, regiinen cofflitatus
' sibi crediti, lutorio nomine, strenue ac supra sexum
(166) Hoc est initium missaj feria IV post Domini- adminislravit. A morte in roonasterio Reinsburgensi
cam 4 Quadragesimse, quae feria x anno in noclem,> a se construcio, honorifice anno 1144 sepulla. Silet
til hic dicitur, sive vigiliam sunclm Gerlrudis incidil,> Mejerus de accessu .hujus comitissae; de quo errore
|d egt 16 Martii. ;.;„, V,,-; ,..,.. ,•.•.•.«:-,..-. ...r- reprehenditur a Scriverio.
D77 VITA ALTERA AUCTORE GALBERTO. 9"<8
quoepermissa sunt efferri, canonici flenles, et sine A videbatur fuisse plures, qui lotab inlro vulneribus
cotisueta veneratione portabanl reliquias sanctorum inficeret, el nunquam cessaret. Cumque ipse ad
in dolore et suspiriis et planclti. Nullusque praeler obsidentes traberei, traclus ipsius discernehalur ab
clerum, et paucos in eflerendo ea sacra permissus omnibus, quia vel perculeretgravi vulnere nudos,
esl ad muros ecclesiae : utrobique enim stahant vel jaclala sagilta, quos persequebalur armalos sine
arinali praecavenles sibi, et inler lot arma lamen vulnere conlusos, siupefactos in fugain verlebat. -
"
sanctos venerali sunt, pacem et viamen latoribus Adfuit etiam cum reis illis mibis Weriol, qui a tem-
sanctorum offerendo. Extranea fuit quaedam et rara pore juvenlae suae fur el lairo manseral, hic slragem
valde lalis processio, in qua Algerus camerarius niaximaro inter exlra muros insultum facientes fece-
praeposili cappam juxla morem clerici indutus, rat in obruendo el dejiciendo laprdes, qui sola
crucem ferebat. Nam cum vilae desperaret, tali dis- manu sinistra ulebantur. Ad bsec vero nefanda infi-
siroulalione evasit. Indoluerunt ergo omnes boni et nitus eral reorum et coadjutorum infra muros nu-
universi ci.viutnde tali rerum eveniu : lseli quidem merus, die ac nocte vigiliis, pugna, insultibus,
quod reliquias sanctorum obtinuissenl, qui in prsc- labore quoque diverso desudaniium. Nam porias
dara inimicis el raptoribus Joci reliclse in ecclesia caslri lerrae et lapidum et fimorum comporlalioni-
fuissent, si remansissent, sicut cuni caplione caslri B hus inlrorsuni liumaverant ab imo usque ad sum-
el invasione ecclesiae postmodum apparuit. - murn : ne exuslione et incendio portaruni faclo ad
, 59. Et nolnndum quod in tanlo lumultu rerum et eos forle ingrederenlur aforis. Utique apposiiis igni-
lol domorum incendiis, quae per ignilas sagitlas bus in parle orienlis, portae grandes pene perustse
nocle tectis suburbiorunt injeceranl ab inlus, et fuerant, ila ut forainen maximuro paluissei, nisi
etiani latrunculi exterius, ut sibi aliquid furarenlur praedicia maleriarum mole obserassenl. Tandem
el inter tol noclium pericula et lot dieruni cerla- cum intrinsecus exitus porlaruin lapidibus et lerrae
iniiia, cum locum scribendi ego Galberlus non habe- aggeribus obruissent, aforis destruxerant ulrobique
reni, suromam rerum in labulis notavi, donec ali- ponles, lam obsessi quam obsidenles, qui ad cas-
qua noctis vel diei exspectata pace, ordinarem lrtim dirccti olim fuerant, el ita nullus adilus relielus
secundum rerum evenlum descriplionem praesentem, est inimicis, velexilus obsessis.
et sic seciindum quod videlis et legilis, in arcto 62. Igilur cum securos fecissent se obscssi in
posilus fidelibus transcripsi : neque quid singuli exitibu.s suis, instabant obslruere fores lempli ad
agereut prse confusione et infinilatione nolavi, sed jiicridiem et fores domus comitis, quse exibanl in
boc solum intenla menle nolavi, quod in obsidione „ castrum, foresque quse a clauslro se porrexerant in
communi ediclo el facto ad pugnani el ejus causam castrum: ul si aliquo suo infoiiunio cuiiem comilis
congeslum cst, alque ad boc quasi me invitum, ut perdidissent, sese reciperent in domum comilis el in
scripturse commendarem, coegi. domum praeposili, simulque in refecloriuro et dau-
CO.Scalae igitur slructura laliseral.Primumlatior slrum fratrum et infra ecclesiam. Stabat aulem
scala cum suis claviculis fabricala esl, juxla altiiu- ecclesia B.Donaliani oedificala in (169) rolunduni et
dinem inuroruin castri. A dextris et a sinistris vero altum, contecla ficlilio opere, ollis el laleribus cacu-
consepiae sunt virgse tenacissimae ad modum parie- tninata. Nam olim legumen ecclesiselignorum compo-
tis. In fronle vero scalae consimilis paries conserlus siiione aslruebalur et elevala maieria campanarii in
esl, super quam scalam allera scala striclior ci lon- alliludinem arlificiosum opus eadem susceperai
gior simili opere conslructa super imposila est basilica. Unde de honestalis suae fulgore praeemine-
jacendo, ut post erectionem scalae majoris niinor liat, velut regni sedes, el in niedio palrioe securilate
scala infra murum laberetur, atqtie parietes dextror- et pace, j'ure el legibus undique terrae patribus salu-
sum et sinislrorsum et in fronle consepti, ih defen- lem etjusiitiam demandans. Quippe ignis dispendio,
sionem ascendentium undiquc starent. omnis lignorum materies consumpta est olim, et
61. Hic non est praetereundum, quod plures in- D ideo conlra ignis molesliam iapideum et lale opus
cltisi fuerant intra caslrum, qui in morje comilis confinxerant ex ollis et lateribus, quod elenienlum
rei non fuere opere vel cousensu, sed vel intercepli igneuni exurere-non potuissol. In parte quoque
erant simul cum reis, eo die quo clausi sunt infra cjusdem templi occidentem versus, turris fortissima
muros prinium. Ilemque plures erant, qui sponte in eadem templi esseniia altiore stalura eminebat,
inlroierant sinml cum sceleralis, qui licet in opere in supremis dividens se in duas lurres acutiores.
et materiali occisione non adfuissent, assenliehanlur Murus quidem circumcinxerat et domum prseposilt
tamen reis. ltemque plures et in prima et subse- ct dorniiloriuro fratrum et clauslrum et pariier
queniibus obsidionis ingressi erant diebus causa onme illud caslrum, atque ille murus, quem landem
prelii ct lucri. Inter quos immanis et in sagittando oblinere sibi praesumpserant, propugnaculis et cir-
sagax et velox lirunctilus unus, nomine (168) Ben- cumcursu ad exlra pugnandum allior et fcrtior sta-
kiu, adcrai. Ilic circumibat muros pugnando, modo bat. Et quanqnam in semurus forlis, et ascensoria
hac modo illac discurrens, quandoque solus ipse fifma fuissent, elaborabanl nocte et die sese lutiores
(168) Infra nunt. 117 el 119 Coterellus cognomi- (169) Cum scilicet poslerior pars JempU necdum
natur, ubi de ej'us fuga ct supplicio agilur. esset adjuncta.
979 GUALTERUS ET GALBERTUS DE VITA ET MART. B. CAROLI BONI. 980
intrinsecus reddere, qui piignaturos se fore conlra \ linere libeiiatem j'am a caslro, et deinde, inslituia
universum mundum amodo intellexerant. eis poena pro lam inimani faciuorc ab episcopo cl-
magisiralibus, aljeant in exsilium perpetuutn, m sic
CAPUT IX.
qtioquo modo in cilicio et poenilenlia Deo mereantur
Colloquia inler parles cle composilione irrila. Iiiterce- reconciliari, quem graviter offenderunt. Nosvero,
ptum castrum. Fuga obsessorum in templum. ego el praeposiius, et Robeiius ptier, cum hominibus
65. Tunc tandeni reniinisci poleranL proverbii noslris parati sumus secundum universi generis
sui: < Si inlerfecerimtis Carolum, quis viridicalurus juilicium salisfaeere omnibus, quod innocenies su-
veniet iiltim? » Et vere infinili eranl, et eorum ad mus ab opere et conseiisu tradiiinnis, et sttper hoc
vindicandum veiiienlium incerlus iioniiniini pneter innoceiiiiam nostratn probare oniniinodo parati su-
Deum nunierus erai, et ideo, quis, nomen inlerro- jnus, si quis sttb cceio hotninuin dignetur suscipere
gativuni cl infiniium iu proverbio eorttni vim rectam probalionis noslrae argttmentn. Doininus meus prae-
el plenam obtiroiit. Ei sciendum quia inilites illi positus coram universo clero stiae innocenliae proba-
slrenui inlus quidem cum reis fuere, quibus semper lionem quantumcunqiie gravem se factunim offert,
animus exeundi vel extra a muro cailendi ct labendi eo quod conscieniiani suam mutidani lestetur. Re-
erat promptior, si forle locum habuissenl; eo quod B qtiirimus ileruin a vobis ut salva viia el membris
communiter sub nola traditorum ascriberentur, stiis pe-Finitialis nepoiibus reis el in iraditione no-
quicunqne obsessi sunl cum reis. Quo rescito prin- tatis hnbere in exsilium eundi libertatem, ei nobis
Cipes obsidioiiis, colleclis consiliariis el optimaiibus verae probalionis sententia purgari, mililibus secun-
tnajori prudentiaj, nccessefunt ad muros, ct usi sunt dumjtis steculare, clericis secunduin scripla divina
colloquio • ctim oninihiis inlro obsessis. Jusserunt examinnri liceat. Quod si fieri abominaveritis, vo-
igiltir sibi ari speciaculum murorjnn evocari illos lumus melius sic obsessi siintil cum reis viverc,
obsessos qui rei non fuerani, et obtulerunleis licen- quam ad vos exire et lurpiler mori. i
li.am et potestntem, si vellenl, exeundi ab obsessis, 65. Curnque complessel orationem caslellanus
salva vila el menibris eorum, quorum quidem aperta Haket, exorsus est quidam mililum obsidionis, no-
forel innocenlia. Caelerum praeler reos, si aliqui mine Walterus, responiiere prseriiclis : i Nnllisis
exire vellent el probare innocentiam suam secundum beneficii memores esse vesl.ri, iiulliusque dileclioais
judicium principum, eadetn libeiiate exirenl. Reis antiquae vesiigta jure observare deinceps debemus,
vero nulla dispensatione subveniretur, qui lanttini qui dominum comilem traditum, a nobis sicut di-
facinus, et anlc hoc inauditum perfeceranl crimeu, gnum ftiit lumulanduni et deflendum, violenter sc-
imo inaudilo plecterentur exterminio, el anle hoc clusistis, simulque cum reis participaslis tliesaurum
ipaudila inoriendi acerbitale. Igitur secunduin edi- •regni, et regalem aulam ipsius injuste possideiis,
ctum et pactuni liujusmodi exierunl perplures, quia impiissimi trnditores domini vestri, ad qtios amodo
scrum cral aperla iniiocenlia, aitl parati fuerunt, nihii peiiinel de rcgno et comilalu. Oiunia eiiim
'Jfiibus niinus credebalur, probareiiiiiocenliaiii. tam vitam propriam quam rein exlrinsecam inj'usie
• 64. Taiidein praepositus vultu tristlore et omisso
possideiis, quoniani quideni sine fide, sine lege vos
niajestalis suae rigore et stiperbia, menie consier- fecislis; e.i idcirco omnes Chrisliani nominis profes-
natus accessil ad coUoquium, et fralei/ ejus castella- sores contra vos armastis, quoniam principem lerrae
nus Haket usi suni humili ralione iu verbis Imjus- hujus pro juslitia Dei et hominum tradidislis in sacro
modi. Rcsponsalis quidem prseposili et omiiimii Quadragenario, in sacro loeo, in sacris oralionibus
•bsessorum eral castellanus Haket, qui solus pro Deo prostraluin. llaque deinceps fideni el hominia,
omnibus loquebatur, et respondil ita priiieipibus : quse hacienus vobis servavimus, exfeslucamus (170),
t Domini et amici noslri, qui noslri miserenlur, si damnainus, abjicitnus. » ;Aderat buic colloeulioni
aliter. nobis accidisset aliquo vesligio dilcclionis an- loiius obsidionis multiiudo, qui statim finita respon-
tiqute, debent pietntis ofiicia erga nns exhibcre, p sione ista, arreptis festucis exfesiucaverunt illorum
qunntum.poteriinl, salvo honore suo et facullatc. Obsessorum bominium, fidem et securilalem, el
Rogainus ergo vos et obsecramus, principes ierrae separali sunt ab invicem Colloqtienles sibi animo
liujus, ei menieiitote qiianlse dilectionis bona consc- irato et obstinato, utrobique hinc ad expugnandum,
citli fueritis a nobis: miseremini noslri, qui mortem illinc ad resistendum.
dotirini comilis vobiscum conqueriitiur, deflemus, 66. Eodem die ab armigeris abbalissae Aurinia-
reos damnamus, et prorsus expelleremus a nobis, censis ccenobii audivimus eventum Isaac, qui eadeni
nisi quod nostri sanguinis propinquilatem ittviti nocie qua fugeral, cum se credidisset venisse Gan-
qtiidem servamus in ipsis. Tamen obsecramus poten- davuni, venerat juxta Ipram. Fugit ergo ihde usque
tiam vestram, audite nos super nepoles nostros, in Steenvordam villam Widonis generi sui (171),
quos reos diciiis: ul liceal eis per vos exeundi ob- ubi acceDlo consilio, nocte Tervanniam descendit, et

(170) Exfestucare, abdjcare jus, possessionem, (171) Imo sororii, qnia ut iufra num. 94 dicilur :
aut doniinium, virgae aul feslucae arreplione, ul mox f Wido duxeral tixorem, sororem Isaaci, neptem
dicitur, et traditione sive abjectione, ut diximus vi praeposili. i ConsentiiGunlicrus nuin. 49.
Februarii ad Acta B. Hildegundis pag. 920.
881 VITAALTERA AUCTORE GALBERTO 983
lalenler et furlim monacbicum babitum assumpsit. A utrosque a pugna, et multa Uesione accepta Genden-
Caeterum rumOr et requireniia universorum perse- ses exspectabanl diem crastinum, quando universa
quebatur fugienlem, ul nullatenus lateret, quin simul cum ipsis obsidio, violenter ereclis majoribus
siatim veriiatem rescirent. Iguur advocati Tervan- scalis, ingrederenlur ad obsessos.
niae filius (172), cum Isaac rescirel, irruit in clau- 68. Quarto deciino Kalendas Aprilis, Sabbalo, cum
strum fratrum, et rcperil in cuculla latentem in lucescente raane obsessi in diversa vexali parte ca-
ecclesia, et quasi psalmos ruminanlem. Cumque slri, post pugnas quolidianas membra dedissent
caplum eduxisset Isaac, virgis et vinculis coactum el quieli; et cura paulisper securiores forenl, quod
flagellaium- constrinxil; et ita extorsit ab eo, ut liesterno die egregie pugnassenl contra forinsecos
reos in comilis Iraditione proderet. Et respondit Gendenses (namque ea securitate vigiles murorum
confilens de se, et aliis nominalim reis, superaddens praeconalo die inlroierant in domum comilis ad
plures fuisse, qui conscii sceleris el adminislratores ignem tepefacere se propter asperitatem frigoris et
fuisseul reorum, iradenlium aclualiler comilem, ventorum, in vacuum relicta curte castri), cives
scilicel gladio maleriali. Subjunxit quoque de con- nostri in meridionali parle, qua sanctorum reliquiaa
juratione prodilionis suae cum Bosiardo ct W7illelmo elalae fuerant, intro conscenderunt per snbtiles sca-
ex Wervi, Ingranno de Esna et Roberlo Puero, " las et lalrices, quas solus homo ferrel. Intus quippe
Wlfrico fratre praepositi et paucis simul annumeratis sine sonilu et clamore sese collegerunt in magnas
homicidis pessimis. Et reiulerunt aliqui dixisse acies et praemunilas ad pugnandum. Slatimque ordi-
lsaac, in suffossione unius querctts in pomerio, do- nabant minores inter se ituros ad porlas majores,
mui snae adjunclo, pecuniam radicilus abscondisse, ul terrae et simul lapidum congeriem sustoilerent a
quani milites loci nostri perscrutando et circum- porlis el iniroilum facerent exlra consistenlibtis uni-
quaque fodiendo usque in viscera terroe ibanl fru- versis, qui hoc factum adhuc ignoraba.nt. Portam
slrati. quoque unam castri in parle occidentis repereranl
67. Quinlo decimo die ante Kalendas Aprilis, clausam firmiler clavis et sera ferrea, uullaque lerrse
sexta feria, adduclae siinl scalae aaversus muros et el lapidum objectione obrulam; quam ideo liberam
inipelebarit ulrobique sese sagillis et lapidibus. Uli observaverant, ut per iilam reciperent et emilterent
vero qui scalas adduxere, clypeis defensi el loricas quos vellenl iraditores illi. Quam statim ipso ac-
induti piogrediebanlur. Mulli equidem conseque- cessu gladiis et securibus nostri Burgenses aperue-
bantur ad speclnndum, quomodo erigerenlur ad rant, et, circa conciiato clamore el strepilu armo-
niuros scalae, eo quod ex viredine et humiditate „ rum, intrinsecus in tumullum et concursum contur-
gr.ives esseut, et ponderis magni, in altitudinem baverunt exertiium in circuitu castri. Igitur irruerat
habenles circa mensuras sexaginta pedum hominis, gravissima obsidionis raanus inlra caslra; alii nt
et iu latitudinem pedum duodecim scala inferlor, et pugnareni; alii ul raperent quaecunque infra reperi
scala superior admodum strictior, sed longior pa- rent; alii ul inlra ecclesiam ingressi corpus B.
rumper exslilit. Cumque trahebantUr scalaj, juvabat comilis Caroli oblinenles Gandavum transferrent.
nianus, vOx et claroor irahentium, et resonabant 69. Tunc tradilores illi, qui in domo comilis gravi
clamores in aere alliori. Turic Gendenses armaia sopore soluti jacebant, terrore et clamore infinito
manu prolegebanl illos clypeis qui scalas traherenl. exspergefacli, ignari rerum evenLus, discurrebaijt
Nam audilo et viso traclu', obsessi super muros visum quidnam clamorum causa foret. Et cum re-
ascenderunl, et ad pvopugnacula prodibant, obruen- rum pericula sibi imminere cognovissent, prosi-
ies lapidum infiniios jaclus et sagitiarum densitalero lientes ad arma insiabant prse foribus exspectanles
coiilra scalarum attreciatores. Coeterum animosi congressum. Quidam ex ipsis in ingressu civium
juvenes et atidaces, appositis parvulis scalis, quas noslrorum inter castrum intercepli sunt ad unam
decem homiiies solebant ferre, volentes praevenire portarum, mililes quidem plures quibus custodia-
insultum majortim scalarum, ascenderunt ad murum D earumdem portnrum deputata fuerai in parte orien-
unus post alium; sed cum aliquis in summitalem tis, qui cum ingressis civibus lumultum subeunles,
ascensum et Super murum inlentarel, illi qui ab cum nfbil ulterius possenl, sese reddiderunt miseri-
intus latiiabant, insidiantes ascensoribus, hastis et cordiae et pietali captivantium. Qtiidam vero eorum
conto et telis dejecerunt baerentem in scala, ita ut diffidentes vitoe suae, si a dvibus caperentur, a inuris
ntillus tam audax, tam velox amplius foret, qui au~ dilapsi sunt, unus quorum in labendo prsecipitatus
derel ingredi ad obsessos per scalas minores. Inle- Giselberlus miles expiravit. Quem cum mulierculae
rim[ murum perforare salagebant caemeniariorum iraxissenl in donium, et exsequias sibi praepararent,
malleis et universis ferramentis alii, et magnam caslellanus Theodoricus (173) et sui rescilum mor-
parlem muri avellenles frustrati recesserunt. Sed tuum illuni caudse equi copulatum, per onmes pla-
cum trahentium raultitudo prope muros conscendis- ieas suburbii iraclum, tandem in cloacarium in
set, et acrius ulrinque pugnarelur in obruendo moles medio fori projeetum deturbavit. Igilur cum cives
Iapidum ab inlus, densse noclis lenebrae prohibebant inlellexissent illos velle resistere prae foribus in domo
(172) Arnulfus filius Euslachii, ita Guallerus (175) Supra nura. 54 dieilur.CasJeMamjs Dixmu->
num. SO. 4dhus.
 685 GUALTERUS ET GALBERTUSXiE VlTA ET MARTrB. CAROLI BONL S84
comitis, conseensis gradibus, quibus itum est ad j^ fariiia, caseis, leguminibus el caeleris necessariis
easdem fores, securibus ei gladiis detruncabant ja- viise. Hic praiereunduni noh est qui erant capita
nuas, et inlrogressi adobsessos, fugabant eos per inter obsessos, scilicet casiellanus Haket, Borsiar-
mediam domum eamdem usque ad transilum, quo dus, Robertus Puer, Walierus filius Lamberli in
transire consueverat comes de domo sua in ecclesiam Reddenburg, Wlfricus Cnop. Nam proepositus Ber-
B. Donatiani. In hoc ergo transitu, qui arcuatus lulfus lerlia nocte, id est nocle diei Jovis ante ca-
erat et ex lapidibus conslructus, congressus niaxi- plionem castri, dala pecunia Waliero butelgir usque
mus fuii; ubi cives cominus gladiis lanlummodo ad quadringenlas marcas de sublus Iobium suum
pugnabant, eo quod obsessi ulierius fugere asperna- funibus appensus elapsus est solus, melius confidens
renlur. Salis vires el animos suos lenlantes, ulrin- illi Gallero qnam ulli hotnini super terram, qui ta-
que stabant immobiles, sicui ipsc murus; donec men ipsum transductum in deserlum locum, scilicet
collecla manu cives 11011pugnando, sed ruciido in Mor (174), solum reliquit expositum inimicis suis
obsessos, in fugam converlerent ipsos, scilicet Bor- et derelictum fugae; cum lamen in loco illo sibi
siardum, qui immanis et iracundus, ferox et imper- ignolo, nesciret quo fugeret, et quem fugeret. Igi-
territus, robore corporeo validior, restitil civibus lur obsessi in templo conscensa turre molares lapi-
semper in faciem, multos vulnerans, slernens, et jj ] des obruebant super vagantes in caslris, el prsedam
iclu mallealorio gladii sui allonilos plurimos deji- universae supellectilis ferenlibus gravem injecerunt
ciens. Simulque fugabant Robertum Puerum , in casura, ubi plures obruli lelhalilcr perierunt. Sagit-
quem nenio nianum miitere volebat, co quod audis- tas siatim direxerant conlra feneslras lurris viclo-
6enl de eo quod innocens traditionis dicerelur; alque res castri, ul non posset in lurri quisquam capul per
imo magis, quod omnibus in regno et ante tradi- feneslras emergere, cui non injicerenlur mille sa-
lionem et;'post dilectior permanseralj, fugere ille gittse, mille fundarum jacltis, ita ul toia lurris sagit-
nobilis neglexerai; sed rogatu aroicorum seculus lis inhaerenlibusbirsuta staret. Cumque nihil super
est fugienles, et tiisi causa ipsius fuisset, ibidem hoc proficerent ulrinque, obsessi flammas injece-
Borsiardum et suos mililes, simulque omnes reos rant in lectum scholarum quod templo adjacuerat;
tradilionis comprehendissent. Cumque sese iradi- per hoc volentes domum prsepositi exurere, cui
tores infra lemplum recepissent, non ullerius perse- idem leclum vicinuin fuit. Al in illo facto fruslrali,
culi sunteos civos ; sed ad prsedam ei spolia reversi deorsuro in pavimenlum templi, el in choro, et in
sunt, discurrenles per domum comilis et doroum sancliinrio inleriorediscursitantes, armali et prac-
praeposili et dormilorium 'fralrum el claustrum. cauti sollicilabantur, ne auderet aliquis per feneslras
Consimiliter fecerunt universi qui in obsidione ade- G introgredi ad ipsos autperjanuas ecclesise violenler
rant, sperantes ihesaurum comilis se forie obten- inumpere.
turos, et supellectilem domorum infra niuros posita- 71. Summo igitur mane unus ex Gendensium
rtim. Et quidem in domo comitis culcilras plures, turba juvenis per scalam ascendens ad capiialem
tapeta, linieamina, scyphos, caldaria, caienas, sanctuarii ecclesiae fenestram, gladio et conlo per-
ferrea clauslra, vincula, compedes, nervos, boias, fringens opus vilreum et ferreum illapsusque au-
manicas, universae captivitatis adminicula ferrea, et daciter aperuit scrinium iinum saucluarii, ul prae-
fores ferreas ihesauri comitis et plumbeos duclus dam qusereret. Inclinus quoque revolvere coeperat,
aquarum, qui a teclis aquas deduxerant, diripiebant, el manum hac el illac deducere, cum janua scrinii
sine aliqua culpa credenles se rapere potuisse. In gravis, et in casum proeceps perculeret furem et
domo praepositi eiiam leclos, scrinia, sedilia, vestes, prsedonem illum, et rejecit a se emortuum. Sed
vasa et universam supellectilera ejus rapuerunt. In idem mortuus plumarum congerie conleclus, diu
cellario tam comilis quara prseposili et fratrum Ibidem jacuerat; nam maximus plumarum cuiuulus
quoque cellario, frumentorum et carnium et vini et in sancluario jacebat. Interea dum diu a Gendensi-
cervisiorum copiam, quanlam rapuerinl in infinitum, n busexspeclareturillejuveuis, et non redirei,, vole-
relinquo. In dormilorio fratrum, quod veslibus pre- bant violenter conscendere per feneslram. Nara ju-
tiosis ct cliaris slratum stabal, lam niagnam rapinam venem illum praamiserant velut audacissimum, per
cxOrcuerunt, ut non cessarenl a lempore ingressus quem tenlarentingressum templi, et sic comilis
in caslrum usque in noctem ire et redire ad aspor- corpus obtinere credideranl; conlra quos nostri cives
landum. armis occurrebant, nec unquam perpessi sunt Gen-
CAPUT X. denses vel eliam loqui coram se de auferendo eomi-
lis corpore. Valde et supra quam mihi credat aU-
Fuga prwpositi. Obsidentium dissidia. Templum in~
ferius captunu Turris ab obsessis detenla, cum soia- quis, indignaii sunt cives nosln, quod aliquis borai-
rio templi. num a loco nostro corpus auferre molirelur. Con-
70. Obsessis ergo niliil prseter solum leniplum re- leitdentibus illis exerebant fgladios ad invicem, et
; lictum esl, et
absque eis quae in lemplo secum com- factus est lumultus et concursus universorum ad
porlaveraut viclualibus, scilicet vino et carnibus, pugnam. Cseterum obsessi tunc quantum poterant,
(17i) Mor, aul polius Moer, Belgis est locus palu- in lerritorio Ardenburgensi, quo forsan abduclus
stris et uliginosus. Simili infra noikur num. 89 esae \ fuil pneposilus.
li
 9&> VITA Ai/TERA AUCTORE GALBERTO. 986
infeslabant victores, quorum sapienliores audilo A consulem fereaspernati s.unt. Traditores quidem illi
tumultu, et de victoria etlile, sciliceiquod Genden- die primo obsidionis nihil humiliier. agentes, tjuia
ses conienderent se jurecorpus cotnitis secum apud principes regni sibi conscios in scelere suo et secii-
Gandavuiu transferre debere, eo quod suis scala- fos in eadem fide et ainicitia crediderant cum ipsis>,,
rum insirumeniisperlerruissent obsessos et coegis- signa sua in suprema arce cameraecomiliset in sum-
sent eos fugere a caslro; et quod noslri cives econ- mitale turris ecclesiae, ei in minoribus tribus, et in
tra assererent nihil valuisse inslrumenla eortim, ni- lobioprsepositi, simul in exilu porlarum superbe
bil aliud in obsidione fecisse quam furari, et sum- prselixeranl; ulper hoc appareret ipsos fuisse domi-
pluin gravem facere in loco noslro, dirimendo liles; nos, qui exspeclarent regni proceres, amicos el con-
sedabant liinmlium dicentes : Nolile contendere, scios suos, per quorum polenliam ebsidionem de-
sed potius simul exspectemus quoadusque Deus nobis: slruerent, el inultum manerel quod consulem Ira-
ei regno conlradiderit comilembonumetlegitimum, didissent. Desiderius, fraler Isaac, oblinuit inferio-
cujus et principum regni el episcopi nosiri et lotius rem domum comitis cum civibus noslris, et fixerat
cleri consiliis de corpore fiat dispensalio. signum suum in lobio comilis majore. Quem cum
72. Alque in hiinc niodtim pucificnli, insiiluerunt transeunlem Roberlus puer in Caslro vidissel a lur-
invasores templi virosarmalos etaudaces ad inva- " ri, improperabat laliler : i 0 Desideri, non es me-
sionem. Colleclo ergo robore, impetuose introierunt mor quod lu hactenus nobis consuluisti iradere
et irruperunlad januam templi versus clauslrum, dominum consulem; fidem super boc ct securitatem
et fugaverunl obsessos a pavimentis inferius usque iradidisli, et nunc viso infOrlunio nostro gaudes et
in solarium, in quo impie et fraudulenler Iradiderant persequeris nos. 0 utinara liceret mihi exire! ad
digiiissimum lerrae consulcm, simulque cum domino singulare bellura le evocarem ! Deum lestor quod tn
suo servi arclali sunt, quanquam sine velle ipsorum magis sis traditor quam nos, eo quod olim domi-
cum domiuo suo consule clausi forent. Tunc lan- num, modo nos Iradidisii! Quod improperium non
dem Gendenses in sanctuariura ingressi, require- sine omnium nota lulit! »
banl juvenem illum, quem in mane praemiserant per 74. In domo quoque prajposiii nepOtes Thancmari,
capitalem sanctuarii fenestram, et repererunt ia quorum causa in parte tradilio facta cst, ut niuiit,
plumis conquassalum et niortuum quem aliimenlie- prsefixerant signa sua superbe el gloriose ac poten-
banlur occisum a Borsiardo, cum illaberetur incaule ter. Quod valde aegre ferebanlomnes, et cives no-
in templum. Neque enim describere locus est quan- siri nimis indolueranl, eoquod praepositusetsui ante
tus jactus fuisset Iapidum a solario super victores „ tempus tradilionis viri cssent religiosi, amicabiliter
pavimenlorum lempli, et quot obruli, conquassali, se babentes erga eos, etcum Iionore omnes tractas-
leliset sagitlis vulnerali; ila ut iotus chorus lempli senl ih loco noslro et in regno commanentes. Ui
plenus jaceret cumulo Iapidum el nusquam pavimen- ergo proedictipostquam oblinuissent domos el sigua
t.um appareret. Parietes etvitreoe fenestroe in cir- affixeranl, quidquid inlus repererant, quasi proprium
cuilu, el stalus siraul, et sedes fratrum dejectse possidebant. Inlumuit ergo cor civiura nosirorum
sunl, et ila lolum erat confiisum et dirutum, ut nulla contra nepotes Thancmari, et quserebantoccasionem
in lemplo facies sancla el-inlegra manerei; sed turpi pugnandi ct interficiendi illos. Igitur ad vesperam
et informi deformilaie horribilior slarel quolibet Sabbati illius, cum frumenta et vinum quod obti-
carcere. Nam in solario obsessi praeparaveranl sibi nuerant in domo praeposili apud rus suuin emilte-
propugnacula cx scriuiis el tabulis altarium, et for- rent nepotes Thancmari, occurrerunt eis cives nostri
mis, et scamnis ei coelera suppellectile lerhpli, et in clauslro et extraclis gladiis vas vini Iruncabant,
colligaverant ea funibus campanarum. Campanas et concitatus est lumullus infinilus et clauserunt
quoque in frusta et plumbum, quo anliquitus con- civesporlas suburbii, ut nemo aufugerel nepolum
tecla erat ecclesia, diviserunt, cum eo obruentes illorum. At obsessi evocaveranl cives, olim amicos
alios. Infra enim ecclesiam, scilicet in choro, pu- D suos, obsecranles ut inimicos illos perderent, quo«
giiabalur acerrime ; sed a lurri et a januis lurris rum causa gravissiraum nefasperpetrassent. Nepoies
tanta sirages facla est, ul non sufflcial mibi descri- igitur Thancmari in eadem domo proepositi resistere
bere nequepercussorum el vulneralorum multitudi- cum non poluissenlcivibus, quserebant sublerfugere.
nem prosequi. ... Thancraarus ipse fugiendo pervenerat ad exitum
73. Igiiur domum comilis superiorem obliuuit unius portae, et quia clausa fuit, cum quaererelur ab
Gervasius miles et camerarius aique consiliarius eo quid causae fuisset lanli lumullus, menlitus est
comitumregni cum fortitudine roagna, et jussit afiigi congressum lieri inler obsessos ac obsidenles. Tan-
signa sua in sunima arce donius. Namque ex invi- dem laltiit in domuncula una, quousque videret quid
dia obsessorum lioc factum esl qui slatim primo die de nepotibus suis agerelur. Cumque cives per pontem
obsidionis, eliaro in dic qua dominum suum servi Sancti Pelri et per pontera castri armalanianu irans-
impii tradiderant, signaconlrainimicosferebant. Un- irenl, obviam eis occurrit Walterus btjtelgir et
de Willelmus ille Iprensis signa, quasi dominus et caeteri principes obsidionis, conalu gravi compe-
lerrse consul, ferebat contra quosdam qui sibi red- scenies tUmultum. Tot equidem Iancenii slabant in
ditu» consulares solvere denegaverant, quia illum foro, ut crederet aliquis pcr"ciemliaslarum silvam
987 GUALTERUS ET GALBEKTUS DE VITA ET MART. B. CAROLIBONI. 988
fuisse densissimam. Nec mirum, cum universi lotius i i lituissel, et accusatus fuisset, cum uno comite nocte
regni eodera die, tuni pro praeda, tum pro vindicla, Furnas ad uxorem suam fugit, et inde iterum, quia
lum magis pro auferendo consulis funere, lum pro lalere non poterat in nocte sancta Parasceve, iransi-
admirationeomnium, quae ibidem fiebant, in subur- vit apud Warneslum, sicut audivimus eadem nocte,
bium confluxerant. Clamabanlitaque omnes, Thati- et fugam instilit, et nudis pedibus poenam peccato-
cmarum el nepotes ejus j'ure suspendi debere, eo quod rum suorum sponle perpessus ibalj ul lanlo pecca-
eorum causa coiues occisus, et praepositus et ej'us tori Deus indulgerel, qttod conlra cousulem pium
nepotes obsessi, et plures de ipsorum familia iuter- deliquerai. Satisque probabile fuil quiaposlea statim
fecli el lurpissiroa morte damnali fuissent; ideoque cum caplus fuissel, pedum ipsius plantaeexcorlicatae
non posse eos perpeli, ut parcerent eis, iroo turpiori apparuerunt, quia in itinere nocturno ad lapides in,
el niagis crudeli nece daniiiarent, qui dominos suos, 'lanlum offenderal pedes, ut sanguis ex eis effJueret.
praeposiiuni et fraires simulque ej'us nepoles, poien- El vere gravissime vir isle dolebat, qui prideni om-
tiores et nobiliores in comilatu, fraude, seditione, nibus imperiiabal, divitiis et honore saeculi pollebat,
coemplione facta, apud comitem deposuissent. Vix el cum in voluptate florerel, punctum pulicis ut ja-
ergo turbatos cives principes cohibebanl, quia ca- culura formidarot: ecce solus, et infra terminos suos
stellanus Haket el Roberlus puer cum amicis elpro- " exsul solus pererrabat. Revertamur ergo ab excursu
pinquis ipsorum civiuin, in turri alliore stantes, an- islo ad vigilias noclis prsefatae,in qua limores noelur-
nuebant braehiis el nianibus, ut insultum facerent nos cum ad invicem incuterent sibi tam obsidentes
in nepoles Tiiancmari, qui ita arroganter in domum quam obsessi, perlaesi et fatigali ulrinque diem,
praeposiii conscendei'ant, signa victricia affixerani, pro nocle transposuerant ad dormilandum.
qnasi suis viribus castrum expugnassenl; cum eo lem- CAPUT XI.
pore quo cives ingressi sunl violenter in castrum, B. Carolo successor in coriuialuin Flatidriw dctlus
nepotes Thancmari domi et in rure suo dormirent. Guillelinus Northmannus : alii compcitlores. Ejus
Illa landem conditione sedaius esi Lumullus, quate- decorporeGandavum transporlando insidiw dispo-
nus ipsa hora exirent doinum, et signa quse affixe- silce.
rant, verecunde tollerenl et discederenl. At illi cum 77. lerlio decimo Kalendas Aprilis Dominica
duclu prineipum periculoso sibi recesserunt inde, in nocte Benedicii abbaiis, ex Alrebalo rex Fran-
in tanttim diffidentes civibus ut unusquisque nepo- ciaeLodewicus mandavii principibus et baronihus
tum Thancniari equo et suo secuin ductore insidenie obsidionis prsedicloe saluiem , fidem et auxiliuro,
abscederet : el sic relicla est domus sub luiela r insuper omnera graliam pro vindicando nepote suo
iniliLiiniet civiuin noslri loci, et frumenlum et vi- et Flandriaruni oequissiino consule Carolo, quem
nuin dispertilum est inler principes obsidionis et justius decuerat fuisse regenj, quam pessimoruin
cives, quortim viribus victoria illo die cousummala traditorum coniitem : f Non habeo quidem ad vos
est. ad praesens transeundi opportunitaleiu , eo quod
73. Et tandem clausus ille dies sollicilos nimis fesiinanlius cum paucis huc descenderem, auditum
reddidil super noclis subsequenlis lemporibus ofser- elscitum evenlum rei et obsidionis. Non enim sa-
vandis, fetin curte castri et in claustro fratruni, pienter mihi agere visum est in nianus Iraditoruni
simulque in domo prseposiii ct refectorio aique fra- lerrae incidere ; quoniam, sicul intelleximus, plurcs
truni dormitorio. Naro illo usi suiil consilio obsessi, sunt adhuc qui super obsessos dolent, el eortini sce-
ut clausiri el donioruin lecta circa templum flam- lera defendunt, et ad eorum evasionem omni niodo
mis destruerenl ne accessum aliquo modo ad ipsos laborant. Igitur quia terra conturbata esl et con-
obsidentes haberent. Inde siupefacli custodes nociis jurationes jam faclae sunt in personam Willelmi,
sollicitudine et metu pervigilabant. Saepe obsessi ul violenler regnuin obiineal, et contra eum omnes
clanculo egressi noclurnis heris incusserunt liraores fere de civitatibus adjnraverini, se nullo modo Wil-
cusiOdibus.Caelerum in tain arcto loco turris templi, D lelmum illum iu comilem recepluros, eo qttod spu-
trariilores vigiles suos omni nocte obsidionis lubis rius sil (176), natus seilicet ex nobili patre ei niatre
el huccinis resonare jusseranl e.l cornu cauere, ad- ignobili, quae lanas carpere, dum viveret ipsa, aon
buc evadere sperantes, eo quod principes regni per cessarel. Volo et prsecipio vobis, sine dilalioue
lilteras in lurrim sagitla transjectas, amicitiam ct coraro nie convenite et communi consilio eligiie
auxilium offerrent. comiiem utilem, quem vobis aequalem, et terrae ct
76. Praepositus vero conduclorem liabens fralreni incolis praeesse consenseritis. Nec polerit diu terra
Fulconis canonici Brudgensis, militem subdolum, sine consuic fore, nisi cum graviore periculo quam
ex praeceplo Walleri butelgir, nocte praescripla diei inodo immineal. >
Jovis perveclus est equo apud Kaihem (175) villam 78. Cumque perlectse sunt litteroe coram univer-
ejusdem Walleriel Borsiardi. Cumque parum ibi de- sis, ecce dum nondum respondissent litteris regis,

(175) Cailtemseu Kejem, infra Dixmudam; haud Corrigendus MarchanU"1» aui hac eum labe vult
procul ab Ipra fluvio. purgare.
lS76 Sngerius abbas_ supr.i bastardum vocat.
 VITA ALTERA AUCTORE GALBERTO. 980
ggg
utruni irent an non, supervenit alius nuntius nepoiis A exclamabal eis qui obsederant tnrrini Borsiardus,
lociim stius consiliarius et tam
(177) comilis Caroli, demandans principibus obsi- quando et.ad quem
dionis salulem el natiiralem erga omnes terrae iii- familiaris fugisset. Tandem cives constipaverant
habitatores dileetionis affeclum : f Certuni estvobis villam in qua fugilivtis ille laluit, el a laiibulo ex-
omnibus meae sorti et potestali regnum Flandrite tracium reduxeruut eum captivum, et suspendio
post morlem domini mei consulis jure cognaiionis in foro noslro illum perdidisseiil si eo lempore
perlinere. Sdcirco coiisiderale et caute agere vos adfuissent priinates obsidionis, qui in Alrebalo rc-
volo, super electionem mese personoe, et prajmonilos gno consuluerunt. Ctiidam landem Gerberto civi
vos rogo ne me alier.nm a regno facialis, qiiijure nostro sub lidei sceuriiaie commcndauis, cujus
etex debito propinquiiatis, si uiihi remandaveritis, ille cognatus fuit, qui illum cautelse cuslodia in
conies fulurus, justtis , pacificus, troctabilis, et vinculis conslricluiii tisque ad proesentiain pri-
uiiliiaiis communis alque salutis provisor accurro. s morum comilatus conservavit, ut illorum judi-
Timc principes simulque omnes qui audierant lit- cio constaret, qtiidquid fieri percenserent de
teras ab Elsatan a nepote consulis transmissas, fi- illo.
ctitias asserentes, nulla animadversione responsio- 81. Nono Kalendas Apriiis, feria quinla, Wollra
nis agebaniur, eo quod respublica laboraret, et rcx K cruval retulii noslratibus, regem Anglorum cum
e vicino conventum acceleraret, neque sine longa illo Iprensi Willelmo concordiam laudasse, pecuniam
opera proeligendonepoteillo se tractare posse prae- "infinilam simul 61 miliies Irecenlos praestiiisse in
viderent. auxiliuni ad obLinendtim comitalum Flandrise. Quod
79. Utillimuni ergo praeanticipanies consilium , ctim falsuin foret, lamen simulata fraude quasi cre-
ex imperio regis praeparabanl se iiuros feria se- dibile dilTamnvit. Nam vere conslilit iilura Willel-
cunda el lertia. Postea lauienex industria et con- mum Iprensem suscepisse de ihesaiiro comilis Ka-
silio singulari, principes convocatis'civibus, pro- roli Anglicaemonetae quingenlas libras per manus
ruerunt in eadem Doiuinica ad armael invaserunl nepoluni praepositi Berlolpbi, qui impiissimi tradi-
obsessos in turri. Quodque ideo faclirm esl ut per- tores silii et regno praeferre conali sunt euindcni
territos obsessos magis exanimarent et. pavidos Willcliiium ; qui ab eis quidem pecuniam, consi-
redderent, quod in discessu subito ad regem a lium el auxilium obtinuerat, et quotidianis iiiteiis
prineipibus facto, non auderent a turri exire vel missis in invicem et remissis, mitluas voluntates et
aufiigere. Congressus quidem gravis utrinquc factus conscientiarum' secreta loquebanlur. A rege ergo
est, et adhuc obsessos latebat cur in Dominica rt Anglorum mentitus esi miles prsefalus Willelmum
insultum facerent in eos, cum omnes coeteras de suscepisse donaria pecuniarum, volens tegere tra-
praeterilo lempore Dominicas in pace observassent. diii»sam conscieiitiam Willelmi, qui vere a tradilo-
Exierunt igitur secunda, et lertia feria apud fibus submissain pecuniaiii acceperat, per quani
Atrebatum locutum regi, ofdinaiis illis qui lurrim solidarios (179) co.mpararet, et sic cum viiiute
nocie ac die armati cauie et fideliler, tie quis obses- cum comiialum obtinuisset, Iradilores .suas volun-
sorum subterfugeret, observarent. tales consequenter per ipsum coiisunimasseiil.
80. Decimo Kulendas Aprilis-feria quaiia, Isaac Nulius vero priniatuin oblenlurus in regno, voltiit
capitiseslel suspensus Iiberaior meus, finilis tribus aliquid consilii vel internuniii traditorum aperle
bebdomadis ab occisione comiiis, ante Anniiniialio- suscipere, eo quod sialim sub nota tradilionis con-
nem S. Mnrise et ante in Ramis palinaium Lamber- scribereiur. Ideo ille Willelmus tegehat conseicn-
tus (178) Archei a turri elapsus evasit, fugiens apud liam suam, et pecuniam a rege menlilus esl sibi
Micheni villam navicula devectus. Hic de consilio fuisse transmissam, quasi nihil commune haberet
Borsiardi fuit, et nequiter semper egit consiliando, vel secreli cum traditoribus, qui lamen fflani-
agendo et ad omne nefas insligando dominos suos; feste ante lenipus obsidionis satutem et auxilium
idcirco oriiosus erat onmihus qui in obsidione dolos ]) litleris signatis mandaverat proeposilo et suis.
illius audieranl. Cumque a tempore obsidioriis intra Qua tempesiate Giselbertus (180) , nepos tradi-
castrum clauderetur usque ad lempus quo fugam tofum, castellanus Burgensis, qui sub nola tra-
subiit, ad omne negotiuin quod inlus agebatur stre- dilionis erat, ad casteilanum S. Audomari sub-
nuus erat, in sagittando peritissimus, in jaeuJando terfugerat, offerens excusationem suain et inuo-
basias el universa lela fortior, qui quidem stragem ceniiam se paratum probare cOram rege et patribus
mortalem feceral in hosles. Qui cum fugeret, a i'egni.
civibus requisitus est diluculo, et per tottim illuni 82. Oclavo Kalendas Aprilis, feria sexla, Annun-
quo Jugerat diem. Nam, a turri cum se furaretur, tiatioDomini, quo eiiam die passus est DOminus,
_ (177) Hic esl Tbeodericus Alsalius consobrinus Solidarii dicli mililes, aut quod iis solidus
B. Caroli, quod ambo ex duabus sororibus, iisque pro(179)
Roberti Frisii fiiiabus, essent prognali. stipendio daretur, aut cerle stip'endio solidaren-
tUr. Constile Vossium.
(178) An binc fabella exoria de Lamberto Nap-' Frolulphus caslellanus Bergensis subscripsit;
(180)
pin patre Borsiardi inter complices recensilo in litteris B. Caroli anno 1121. Huic successil Gisel-
Annalibus vernaculis, Formula proclamationis, Me- bertus, nepos iradiioriiffl.
jero, aliisque ?
001 GUALTERUS ET GALBERTUS DE.VLTAET MART. B.CAROLI BONI. 98
ceiebralaesl Sabbalo in Ramis palmarum, macbi- A\, tiantes nobis el omnibtis terrae incolis atque illi
namenlo .et dolis Gendensiura actum est, ut per praecipue, qui ad faciendam vindictam pro moii
ducatum magni proeconis, et Ansboldi militis et domini Caroli consulis assidua obsidione desuda
civium quorumdaiu noslroruni assensum, simulque verant: i Rex FranciavLudovicus omnibus regn
ex consensu tradiiorum, nocte Iiujus Sabbaii irans- filiis bonis salutem et graliam, etcum regali po
acla , introirent in caslrum et corpus piissimi lenlia in virtute Dei et forliiudiue armoruni
comilis per tnanus Iradiloriim a fenestris solarii invictissimum suse praeseniiae cubsidium. Qui
ejusdem Gendensis coenobii fralres susciperenl, et pairiae ruiiiam simul cum comile Iradilo grave
manticis, el saccis colleclum transferrent. Exspecta- praevidentes, indoluimus, severilatis rigore et iuau
veranl quidem monachi duo per tolum illttd lempus dito anlc hoc tempus supplicio vindiclam aclur
opportunitalem furandi corpus. Cuni igitur armali conveninius: et, utdeinceps lerra suo consule no
circa lurrim deambularenl illi qui monachis du- viler per nos eleclo reconcilietur et convaleat,quid
catum proesliteranl, vigiles perterriti cornua circum- quid in subsequenti lillerarum serie audieriiis
quaque personuerunt, et evocali cives el observa- obedile et facile. t Igilur Wallerus bulelgir liltera
lores turris irruerunt conlra proeconem magiium, prolulit regis signalas coram universis civibtis no
el Ansboldum milite.ro, el suorum complices, fu- IB stris, qui confliixeraiit simul in agrum praediclum,
ganles illos et vulneraiiies quosdam timore moiiis ad auscullanduni regis mandatum : alque viva voc
nimis affeclos. Pepigerant vero monachi coadj'u- litleris leslimonium confirmans ait : i Audite,
loribus suis cenlum marchas argenli se daluros, civesnoslri, quid consilii et negolii apud regem e
si forte per illos glebam consulis oblinerent. Igilur ejus barones aclum sil el prudenti examiiiatura ju
rescilo eo quod furlim et prelio aut quoquo modo dicio. Principes Francise et primi lerrae Flnndria
alio monachi vellent corptts consulis auferre, cives rum, jussu et consilio regio, elegerunt vobis el ler
proecauti ctim vigilanli lurba solliciloe magis scse hujus consulein Willelmum puerum, natum ex Nor-
observantise dedere. thmannia, nobilera quidem genere et hacienus inter
83. Sexlo Kalendas Aprilis, Dominica in Ramis vos ab infanltilo educaium in pueruni, et inde in
palinaruriijconvenerunt Burgenses noslri in agrum juvenem forlem. Quem j'uxta omneni consuetudinem
quod suburbio adjacet, intra sepias villae, convocatis bonam consuescerc liqttet, el qiialem vultis talem
undecunque Flandrensibus circa nos, conjuraverunt habiliter fleclere polerilis ad omnes bonos mores
simul super sanctorum reliquias, sic : t Ego, Folper- mansuettim et docilem. Ego quidem elegi ipsum
lusjudex,juro me lalem electurum comitem lerrae Robertus (182) Belhuniae, Baldwinus ex Alst et hvan
^
hujus qui ulililer reclurus est regnum praedeeesso- frater ejus, caslellanus ex Insulis et caeteri baroi;3s
rum suorum coinitum, jura polcnler conlra hostes sublimaverunt illura ih comitatti, fidem, securita-
palriae bblinere poierit: affectuosus et pius iu pau- lem el bominia ei feciinus secundum omnem modum
peres, Deo devolus, semitam gradiens rectitudinis, praedecessorum suorum coraiium Flandrise. Ipse
et talis fuerit qui uiilitali communiler palriae velit eliam nos pro merito noslri laboris donavit lerris
ei possit prodesse. Consequenler ergo omnes melio- et prsediis iraditorum, qtti secundum principum om->
res civiumj'i.iraverunt:exlsandica Alardus Scabinus nium judicia proscriplione damnati sunt, nihilque
cum sua potenlia.; ex Ostburg Hajolum cum illius ipsis rerum vel miseralionis praeler gravissimam
loci potestalibus ; ex Reddenburg (181) Hugo et inexcogitatam adhuc raortem reliclum constat,
Berlensis, et illius loci forlioribus ; ex Lapscura, Praecipio ergo et vo!o ac consulo absque dolo vobis
Oslkerca , Ulkerca , Liswega , Slipen , Gisiella, suburbanis simul omnibus qui assistitis, ul suscir
Oldenburg, Lichtervalda, Jadbeca, omnes fortio- piatis noviter eleclum comitem Willelmum et a rege
res et meliores simili sacramenlo juraverunt. » comitalu donatum, in dominum et consulem vobis.
Eratque mullitudo maxima conjuranlium in id- Caelerum etsi quid est quod suae potestatis jure
ipsum. ] donari poterit, sicut teloneura et census terrse, li-
D
84. Terlio Kalendas Aprilis, feria quarta in suc- benter vobis condonari teloneum volenlibus simul
cinctione campanarum reversi sunt ex Alrebalo et censum mansionum vesirarum infra suburbium,
principesnostri, qui ad regem exiverant pro consu- meipso denuntianle exparle regis et comilis novi,
lendo regno et eligendo consule secundum consi- coudonabit absque dolo et malo ingenio. > Auditis
liiim regis Ludewici Franciae imperaloris atque ergo litleiis, et voce litierarum latoris, cives pro-*
omnium baronum ipsius et lerrae nOsiraeeleclionem, crastinaverunl responsuni de receptione seu ele-
etjuxta prudentem et palrise ulilitaii probabilem ctione novi consulis. concedenda sibi, ut accilis
exaniinaiioneni, cum lali relatu lseti et gaudentes, Flandrensibus cum quibus eligendi sacramenta con-
saluiem et fidem ex paiie regis el baronum denun- sliluerant simul aut concessionem facerent aut

(181) Reddenburg, aliis Rodenburgutn, nunc Ar-
denburgum, oppiduni Flandriae versus Zelandiaro,'
ubi sunt lsendica ei-Oslburgum. Reliqua loca sunt;
circumqiiaque in lerrilorio Briigehsi seii Franco-'
tiatu.
(182) Hic esl Robertus IV Crassus coguominatus,;
cujus illustria Acta referuntur a: Chesnaeo lib.-u
Familise Betljun.iensiscap. i; el in Probationibus a=
pag. 15 ad pag. 23.
 " ' ""
95 VITA ALTERA AUCTORE GALBERTO. flfil
egationis regise litleras refiilarent, et quia tenue- A care non possum dominum meum et aequissimuni
anl diem sermonum longis prolractibus, reversi principem terrae.noslrae; quera etiam nullus homi-
unt cives a loco oralorio ex communi consilio man- num defensare aut vindicare proesumit ; ibique
antespro Flandrensibus tola illa nocte, ul eleclio- principium vindictoe ipse solus Gervasius consli-
em in persona novi consulis factam concederent tuil, et postmodum secum Deo ipso pugnante, felici-
ut reprobarehl. ler consummavit. i
CAPUT XII. 87. Tertio Nonas Aprilis, Dominica sancta PascbaB
dvenlus Guillielmi comitis cum rege in Flandriam in Theodosioe (185) virginis (186), lillera Dpminica
el Brugas. Juramenla nlrinque facla, B. in exspeclationes suspensus erat et clerus et
85. PridieKalendas Aprilis,feriaquinla,postquaro populus pro adventu regis et comitis apud nos. Quo
onvenerant cives cum Flandrigenis, ex communi die. illi tradilores pessimi communicaverunt se
onsilio consenserunt, ut in Sabbato sanclaePaschae corpori et sanguini Cbristi. Nesciiur taraen per
iginli milites, et duodecim e civibus seniores et quem sacerdolem boc facium fuerit. Eodem die
rudenliores exirent obviam nuntiis regis apud sagitiis infestabant in caslro iranseunles obsessi
avenschot oppidum ad colloquium ; ibique Gen- ei pessimi tradilores, nullius fidei et reverenliae
enses exspeclarent advenlum noslrorum. Nam ex " lermino, sub exspectalione ttirpissimse mortis sibi
ivilalibus Flandrise et caslris Burgenses slabant fulurae vilam coutinuantes
i eadein securilate et amiciiia ad inviceni, ut nibil 88. Nonas Aprilis, feria tertia, Aqua sapienlite
eleclione, nisi communiler, consenlirent aut (187), in crepusculo noctis, rex siraul cum noviter
nlradicerent. Qua in re Burgenses nostri, non eleclo consule Willelmo Flandriarum marcbione
iie Gendensium consilio agebanl, qui a lalere sibi Bruggas in suburbium noslrum venit, cui obviam
icinius assederant. lbant itaque sicut praeordina- processerant canonici S. Donaliani, reliquias san-
erant in eodem Sabbato sanclo. Rex quoque, sicut cloriim afferenles.. e.t in solemni processu, regio
Alrebalo praeordinaveral, cum noviier electo roore regem el comitem novum cura gaudio susci-
omile desccndit apud lnsulas, ubi hominia facla pientes. Octavo Idus Aprilis, feria quaiia, convene-
urit conriii, sicul in Alrebato. Et inde descendit runt rex et comescum suis et noslris niililibus,
jivillam, nomine Dinsa (183), in ilinere quo ilu- civibus, et Flandrensibus multis in agrum consue-
us eratin Gandavum. In eadem vero villa exspe- tum ; in quo sciinia et reliquiae sanctorum collalaa
labat rex Gendenses, qui recipcrent novum co- sunt. Et silentio indicto, Iecta est cbaiia liberlatis
litem secundum prseceplum suum et electionem _ ecclesiae et priyilegiorum B. Donaliani coram uni-
irimorum terrae. Igilur concordiler actum est inter versis in praesenlia regis et comitis : ut conlra ea
Ostros et Gendenses de recepiione novi elecli, ut quse privilegiorum paginis conscripla, eta caibo-
iisciperent eum in consulem et lerrae totius advo- licis ROmanis pontifieibus saiicila et a nemine ca-
aium. tbolicorum regum et comitum corrupla constiterant,
86. Kalendis Aprilis, feria sexla, in die Parasceve rexin sua persona, simul et comes, ftullo lemerario
aslellanus Haket a lurri evasil solus, et transivit ausu se opponeret ; sed poiius regiae dignilatis
pud Liswega, el ibi latuit cum filia sua, quam ibi- prserogativa venerarelur sancita ei suoe potenlise
ue duxeral oliro miles (184) magni generis el di- corroboraret imperio. Liberlatem vero eligendi
iliarum plenus. Exspeclabal enim ille fugilivus canonice, el sine simonia prseposilum ex concessione
uid deinceps ageret. Quarlo Nonas Aprilis, in domini papae, sicut privilegii sui inscriptione con-
iabbalo sanclo Paschse, quidam cives nostri et Gen- tentum est, se habereproieslali sunt fralresejusdem
euses, qui a colloquio reversi sunt, elegerunt Wil- Ecclesise, quem quidem prseposilum rex si prsesens
iliiium in comilem sibi et palrise, hominia, fidem adforet canonice et sine simonia electum protesta-
t securitalem facienles coraiii secundum raorem : live officii sui ministerio et dignitate prselationis
raedecessorum suorum comilum. Eodem die Ger- ,0 sublimaret, et in locum praelalionis subrogarel :
asius conslitutus est caslellanus in castro noslro i Quod si rex non adforet, comes ej"usdeuipotestalis
fugensi a rege et comite novo, cui suum merilum officio functus, concessionem canonice elecli prsepo-
ondum per hoc meritum recorapensaluni est, cum siti, etinlocum subrogalionis, etinpropria persona
ol et lanla in obsidione egisset, quse memoriae ei suorum faceret secundum praedecessorum suorum
iligenler commendo leclorum. Nam in ipsa hora caiiiolicorum principum morem.» Lecta esl quoque
ua tradebalur conies Carolus, ipse flendo et crines: chartulaconventionis inler comiles et cives noslros
eslesque discerpendo, complosis manibus clamabat; facUe de leloneo condonato et censu aiansioiiiim
iscurrensin caslro haec: i Heulquod solus vindi— eorumdem ; quatenus pro prelio electionis etsusce-,

(183) Dinsa, seu Densa, in litteris Theoderici. in Palaestina, refertur a quamplurimis ad hanc in
Omilis ad annum 1152 castrum et villa dicitur, ad Aprilis, ab aliis pridie. . .••:.-.
asam fluviUm Gandavum inter et Corlracum, cui (186) In alio nostro apographo quinto: liltera, ut
unc marchionalus tiuilus adhaerel. videtur V, tiiulum Virginis indicante, pro nunierali
;
(184).Robertus Grommelin, ui supra ex lilteris accepta. •
iieoderici comitis dictum. (187) Verbis illisincipit isto die Inlroitus missse.
(185) jr/i«orfosia_^virgoTyria, passa est Csesareae Qui modus loquendi saepius notatur,
99? GUALTERUS ET GALBERTUS DE VITAET MART. B. CAROLI BONI. 095
ptionis personffi novi consulis, reciperent a coinite JA lum el cjus fralres Ulfricum Cnop, Haket castella-
iiberlatem hujuscemodi, ne leloneum aut censum nuin, Rohertum pueruni,Lamhertuni exReddenbur
deinceps ipsiaui successores loci nosiri, comili vel cum filiis ipsorum, Borsiardum et reliquos iradi-
ejus successori solverenl; sed perpelua illa Jibeiiaie lores tiiinquam haeredes fore permillani deinceps
dojiati, sicul in charla couventionis cotiscripluni in comilatu Flandriae. t Cumque perlecta fuisset
erat, ad confirmandam liberlatem eamdem, jtira- cbarta hujusmodi in conspectu iiiiiversorum, juravit
niefttum a rege siiiiul el a comile exposiiilaium comes novus , se confirmaje ei concedere bono
suscipereiit : scilicelne rex aut comes amplius jjer aniiiio, eLsine nialo ingenioet pon sublraolo, omuia
se vel per minislros pro solvendo teloneo et censii, qttse exposlulaverant ab ipso. Ae deinceps pe
cives noslros anl ipsoruni in loco uostro successores tolum reliquum diei lempus, bominia feceniut coii-
itiquietaret; sed bono animo et sine malo ingeuio suli illi, qui feodali fiierant prins a Carolo comite
el non subtraclo, tam privilegia caiiqsiiecmim quam piissimo, suscipienies nunc simililer feoda sua e
condonationem leioneoruuv et census iuviolalriliicr oflicia el quaecunque oblinueranl ante jure et legj^
conservarel. Subliac ergo condilionis compositione liijie,
juraverunt rex el comes super sanctorum reliquias 90. Septimo Idus Aprilis, feria quinla, iterum
in audientia cleri el populi. Subsequenier quoque *5 hominia facta sunt comili, quae hoc ordine, stiou
cives juraverunt fidelitalem comiti, sicul moris lidei et securitalis termino consummata suni. Pri-
erat, fej bominia fecerunt ei et securilates, sicut mum hominia fecerunl ita : Comes requisivii, si
prius praedecessoribus suis tiaiuralibus principi- integre vellet homo sutis fieri; et ille respondil,
bus terroe el dominis. Ut igilur benevolos sibi s Volo, t el junctis manibus amplexatus a manibus
comes cives noslros redderet, superaddidit eis, comitis , osculo confcederaii surit. Seeundo loco
ul potestalive et licenter consueludinarias leges lidem dedit is qui hominiunj fecei*at prolocutori
suas de die in diem corrigerent, et in melius comitis in iis verbis : t Spoiuieo in lide mea me!
commutarent, secundum qualitatem lemporis et fidelem foreamodo comil' Willelmo, el sibi homi-
loci. iiium inlegraiiter contra iinnes observaturum fide
89. Tandera sacramenlo jusjurandorurii confir- bona el sine dolo. J Idemque super reliquias san-
maiis omiiibiis, reversi sunt rex et consul in bospi- ctorum tertlo loco juravit. Deinde virgtila, quam
liuin ; ubi delatse suiit iu omnium audientia Iitterae manu consul tenebal, iiivesliiuras donavit eisom-
nibus qui hoe pacto sectiritatcm et lioiniiiium si-
hujusmodi ab iis. qui obsidionem feceranl in Red-
_
denburg, primaiibus: '«Nos quoqtie hujus obsidio- ( mulqiie juranieniuin feceranl. Eodeni die Eustacliius
nis exactores, eleclum novum Flandriaruni consu- ex Slenvordia,.in S. Audomaro prius inierempttis
lcm eleciuri crimus ex nostra parie, sub hac con- a civibus, et postea iii conflagrationem iilius do-
dilione quidem , ul In consuelas expeditioncs, inus, qua suffugeral injecLus, in cineres combqsius
est. Ipse cnnii sub nola traditionis talem jierpeli
insiiper pravas principum exactioiies et tclonea
niorieni promeruit, Eadem die in Brugis coines
nova, quoc doloso cousilio Lamberli in Reddenburg
noviteret praeter jus consuetudinnriunii terrae insti- dedit Baldwina ex Alsl quadringenlas lihras praelei'
lula sunl, a nobis el a noslris vieiniae incolis am- viginli, eo quod ipsius viribus el consilio maxime
plitis amota , damnes et dcstruas ; ct libcrtalem posl regeui in comilalu valuerit. Sexto Idus Aprilis
obtineanl ruslici noslri exeundi et depascendi pectt- feria sexta, similiier hominia facla sunt comiti.
des suas super terram, quee dicitur Mor sine coem- Quinto Idus Aprilis Sabbato, rex ibal apud Winen-
dala (188) loculum Willelmo illi Iprensi adiilierino
plione prava instilula a Lamberto. Insuper de coem- comiti
concordia facienda inier ipsum ei
ptione gravissima liiansionum in Erdenburg, volu- verum , pro
mus quoddam mediuni regem et comilcm ponere, novumque comilem. Al iili adullerino comiti
ut per duodecim nummos lanlunimodo redimalur indignuni fuit supra modum inire concordiam ciim
p vero Flandriarum consule, vel aliquam pacis coin-
unusquisque nummorum iilorum, quos secundmai
se facturuni, quia eum despeetui hafae-
posiliouem niansionum haclenus sedecim nummis posilionem bal: j Rex igilur aegre ferens siiperbiam et conlem-
redimebant filii post morlem patrnm suorum. No-
bis ipsis quidem legem slaluimus, ul si expeditio ex ptum adulterini Iprensis comitis, ipsimique dedi-
gnatus ad nos usque reversus esi. > Qnarlo Idus
parle coinitis nostri fuerit indicla, ilie qui excusa-
lionem non habuerit legilimaro, emendabit comiti Aprilis Dominica, comes nosler secumlum consilium
regis el prijicipum ilurus fuerat apud S. Audo.-na-
viginli solidos. Super iis oninibus assensum tuum,
doniine rex , et concessionem el cotifirniationem rum.sed quia paucos habebat secumin via in quibus
coinitis novi expostulamus, qualenus juranieiilo con-' . coiiilderei, iioclead-nos rediij.
firniet oninia quae in hac cbaiia conscripsimus et CAPUT XIII.
in audienlia oraiiium proraulgala censtant. Moriet. Supp.ictum sumpium de Bcrtulphq prmposito et Gui-
doite de Sterifordo, Tumultus civium Brugensium
iiius et obsecraiiius lam regis quain coinilis perso- sedatiis,
nam et ejus oituiipolenliam, ut Beriolphum praeposi- 91. Tertio Iqus Aptilis, ferja secunda, praposiius
(188) Winenddla prope Thoroltum,
 997 VITA ALTERA AUCTORE GALBERTO. 998
Berlolpbus traditus est in raanus illius adulterinii A sui generis et magnitudinem Jaclorum, niirabilem
comilis, qui ideo magis studuerat et Iabore assiduoi magis pugnam Dei ei manum ejus, quam contra
perquisieral, qno loco laluisset, ut captivalo eo, ipsos deslruendo.s exercuit, credere liquet. El quan-
el divulgaio quod praepositum Burdgensem cepissel, , qusm locum genealogiae ejus describendae hic
suae potesiaLis famam proecipue eroendarel, si dej obtinere videar, lamen videor uiihi salis operse
co vindiciam fccjsset gravem. Nam, sicul proe- inceptae Iaborj sullicere, et ejus descripiionibus
scripsimus, in maturiiale tradilipnis ab Ipra man- sjipersedere: in qua evenlum obsidionis, el non
dnverat eidem prajposilo apertam salulalionem ett adulierinum exordium generalionis praepositi et
sttis ; in qtio famani stiam lurpissimam el traditioTr suorum prpposui me exsecuturum.
amu reddideral per orones regnorum fines. Igitur 95. Proinde ibal vir, ille olim gloriosus nunc
cuiii cepisset eum profugmn el exsiilem ic palria et; igiioniiiiiosus, olim venerabilis nunc lurpis, immoto
inler parentes; lamen non salis poterat excogilare. vuliu et oculis in ccelum directis, et nisi fallor Deum
quo mortis supplicio perderet, cujus conscius iradi- miseralorem humanae condiiionis, qua ipse indulus
lionis dicebatur. Et quamvis ille adulterinus ealiidi- in regno iiiundi bomines regil, invpcabat sine slre-
lalis et astutiae laliter argumentis videretur probare , pitu vocum, sed in secrelo mentis sibi invocaverat
iiinoceutiam suam ; tamen Deus, cui nibil resistit, 15semper adjutorem. Tunc unus persecutoruin per-
cuj'us aucioritale dictum est : < Nihil occulluni cusso capite ejus fuste, ait: t 0 superhissime ho-
quod non reveletur (Mallli. x, 26), » hanc inhunia- roiniim, cur indignaris respicci'e et loqui principibus
jiam lurpiliidinem et lanti principis sui tradilores i el nobis, qtii habenl poleslalem perdendi te. » At
fidelibus suis manifeslavit, damnavit, proscripsit, ille nec respicere curabat eos, el suspensus est in
proecipitavit. Tanlus erat lumullus, clamor ei con- medio fori Iprensium juxia supplicia furum et
cursus Iprensium ; el lotius viciniaecirca capiivum lalronum in patibulo, el braccas delraxeruni ei,
uhum hominem, ut non possimus aequiparare eum. ut illa verecundioi'a corporis apparereni. Nihil
El, sicut aitint, saliando, choros dticendo, diversis lurpevel ignominiosum eral, quod in ejus suppli-
applausibus praeibant et consequeljantur praeposi- cium non inferrenl. In quo palibulo braclria in
lum, Irahentes cum funibus longioribus a dexlris crucem extensa, et manus insertae sunl, et caput
ejus el sinislris, ila ut orrio trahentium in longum, Iransjectum per foramen ejusdem palibuli, ila ut
el ab invicem in lalum procederet, ut slc ab om- reliquum corpus viri praedictis suis membris suspen-
nibus olim vir ille dignus et polentissimus, vere- suiji quasi alienis laqiicis suffocatunt morerelur..
cunde et ignominiose derideretur, nudus prorsus Cunique primo loeo suspendei'etur, et in-ipso in-
praeler braccas, luto et lapidibus obrulus trabe- strumenlo patibuli adhuc vir ille pedum aniculis
batur. Praeler clerum et paucos qui dudum re- summalim suslenlaret corpus, ut saltem sic vitae
ligiosum virum cognoveranl, nemo miseratus est miserandae prolongaretspaiium, venit ad eum imer
ilium. loi millia lapidanlium et jacturam facienliuni ille
$2. At ille tol injtirils faligalus, lotque oppro- adulLeriiius comes Willelmus, et indixit omnibus
briis es lunsionibus Isesus, morLis suse supplicium silenlium et ait : i Dic ergo mihi, o praeposiLe,per
eniinus exspectabat, anle cujus mentis facieni pote- salutem animae luae , le obteslor ; dic, inquain,
ranl ad memoriam merito reduci omnia quae egeral, qmeso, qui sunt prseter le el Isaac, el praeier aperlos
si aliquod vivendi spalium lurba in ejus morlem iradiiores adhuc lalenler nocenles tit culpabiles in
comiens praestilisset. Poterat quidem reminisci, si morle domini niei Caroli coroilis ?•» Et illecoram
debuit, quomodo violenter inlrusus, et viventi universis respondit: i -^Eque tu sicuL et ego, nosii.»
praeposito Ledberto, viro honeslo et propter Deuni Tunc furore arreptus Willelmus illepraecepit lapides
omiiia patienli, stiperpositus injuste, et cenlraDetim et lulum jacere in proeposilmu illum, el interfici.
in templo Dei praelationem usurpasset, praebendulas Et ecce qui pro piscibus eroeijdis in foro convene-
Simoniaca iiaeresi commulassel, nepotes suos sti- j) j rant, uncis ferreis, fustibus et sudibus corpus viri
pendiis Ecclesiaein omnefaciuos armassel; etnunc dissipabani ; nec in eo instrumenli adminiculo,
laridem Catbolicum et de regum slirpe progeniluili, qup pedum arliculis se susieniabal, sinebant diutius
Jiobilissimum princlpem Carolum, suo aul assensu sustentari; sed propulso eo a suslentaculo suspon-
aul consrlio morii iradideril; qui sicut inter sui diuiii, et vitaedispendia sub acerrimae monis tene-
supplieii anguslias profilebatur, si voluisset, de- bris inferebant. At ille. moriens conqiiestionem
fendisse a tradhione polerat. Ante menlis quidem fecit pro traditione, qua ipsurn Walterus, miles ex
oculospraefixisse poterat quanlam in clero graliam, Sarran et homo suus, tradiderat in eaindem mor-
quantumque honorem, famam, divitias , vires , tem qua jam emoriebalur ; qui c.uni ducatum prse-
revereniias, Deus ullro cofttulisset, cujns dispen- slitisse debuit, decepit. Ipreiisiuiii igitur turbn fu-
satricis Dei gratise, duni eam quasi propriam et rens in mortem prseposili, canis yjscera coulorserat
naturalem possidet, peniius non est recordalus. circa collum ejus, et os canis ad QSejus jam vitalein
Namque sic fueral xxxvi annis implicitus omnibus spirilum expiraniis opposuerunt, ajquiparantes caui
praediciis virtutibu.s e.l viliis, utnullomodo explica.ri ipsum et facta ipsius
posse videreliir. Si quis velit audire iriuItipTiciialeiii 94. Epdero tempore Wido, mjles,famosus et fortii,
fififl GUALTERUS ET GALBERTUS DE VITA ET MART. B. CAROLI BONI i00O<
.ii
qui de consilio comitum Flandriae prsecipuus fuerat, /\ rim ligneara disjungere, quse erecla erat ad invadeii-i
in camdem tradilionem conspiraverat, eo quod dos muros prius, et nunc inulililer stabat. Cujus
neptem praeposili uxorem duxisset, scilicel sororem trabem fortissiroaro specialiter separalam ah aliis
Isaac. Unde quidam Hermannus ferreus, miles for- praeparari jusserat, et aiielem fieri, quo perlunde-
lis. slalim occiso Carolo consule in praesenlia illius retur paries templi. At obsessorum sagillarii sagit-
Iprensis adullerini comiiis ad singulare bellum Wi- tas mittendas cum ex percussione nervorum arcubus i
donem evocavit, quid dominum suum nequiier tradi- curvaiis inlentarent operariis, ab arce lurris, in
tlisset. AlWido paratura se defendere de superim- qua degebant, arcus et sagitta imposita, eo ipso
posita traditione semper fore prosilivit. Et deiermi- tractu quo trahere festinabat, decidit a manibus
ualus esl eis dies, quo praedicius praeposilus raortis Iraheiilis. Quod factum inspicientes milites, qui
suse etiam pertulerat tormenta. Stalimque mortuo citali praesenles, et opposili in omni opere artificum
praeposilo, omnes qui adfueranl, reversi sunt ad asliterant, prolegeute illos arliliciose operanles
curtem, in qua bellum indiclum fuilinter Herman- niachinas rerum, sicut sunt arieles, sues, jactaloria,
iium ferreum et Widonem, et pugnalum est acriter scalae et consimilia, quibus rouros et lapideas com-
ab ulrisque. At Wido dejecerat equo adversarium positiones deslruere solent, eventum pessimuni fore
siium, et lancea resurgere conantem, quoties voluit, "' valicinati sunt, ex casu arcus et sagitiae obsesso-
slravit. Tunc adversalor ille propius accursilans, rum.
equum Widonis gladio trajiciens evisceravil. De quo 97. Eodem die ad vesperum gravis tumultus
landem Iapsus Wido, extracto gladio impeliverat ad- oborlusesl inlerGervasium ct suos, el cives nostros.
versarium. Erat quidem occursus alternis iclibus Nam ex imperio regis et proecepto eoium principum
mucronum coniinuus et acerrimus, donec faligaii obsidionis, qui cilo perdilionem obsessorum accele-
pondere el sarcina armorum, ulerque rej'eclis clypeis rare leniabant, quique sumplus magnos omni obsi-
luclaminis viribus pugnse victoriam accelerarent. Et dionis tempestate expenderaut, vigiliis et impugna-
cecidil.illeHermannus ferreus in terra proslralus, tlonibus assidue Iaboraveranl, ex communi, iuquam,
cui Wido incumbebat maniculis ferreis ora et oculos ipsorum consilio et edicto regio universale decretum
contundens roilitis. Al ille proslralus, sicut legitur confirmalura eral; ne aliquis auderel e loia obsi-
de Antheo, a frigidilaie lerrae vires paulatim re- demium mulliiudine accedere ad lurrim et loqui
siimpsit (JEneid. I, § 14), el callide dum quiesceret obsessis; ne forle intimaretur eis quo ingenio cape-
Widonem de vicloria securum reddidit. Interim renlur. Lex quoque posita est propler transgresso-
manum suavius subducens usque ad inferiores loriese r( res talis, ul si quis conlra hoc decreium facei-et, in
oras, in qua paiie non fueral Wido prsemunitus, captivilatam projicerelur, el communi principum
raptuin per tesliculos, collectis viribus ad puncli judicio plecteretur. Igitur unus e civibus, qui soro-
unius momentum, a se propulit. In quo' raplicio pulsu rera cujusdam militis obsessi duxerat, clanculo ac-
lota de sublusj natura corporis rupta, ita prostra- cessil ad turrim, requirens ab illo geuero suo vasa
tus defecit Wido, ut viclum et mortuum se fore et vesles quas sibi praestiterat; et ille quae habuit
exclamaj'et. Tunc comes volens per offlnia famaesuoe reddidit vasa. Cum in reditu civis ille transirel per
inhoc bello consulere, jussit eumdeniWidoncm juxla forum, miles Gervasii unus, qui prseceplum regis et
prieposilum suspendi in eodem patibulo jara mor- principum et domini sui susceperai, et polestatem
luum; ul, sicul pares fueranl in tradendo, iia pares eliam capiendi transgressores praecepti; persecutus
morerentur in lormenlo. est civem illuni, el lanlum violenter captivumque
95. Posl hsec vero utrorumque corpora virorum reduxit secura iisqtie ad domura comilis. Continuo
rotac plauslri superposiia, in malo allissima fixse, tumullus infinilus factus est inler cives.eiprosilien-
videnda universis transeunlibus ptoposuerunt, bra- les ad arma, invaserunt doinum comiiis el familiam
chiaque mutuis quasi amplexibus ad colla flecten- Gervasii, quse se ab iutus forliter defendebant. Cla-
les, imaginem iradendi et coiisulendi de morte do- D maverunl enim se nunquam velle pati dominium
iiiini ct gloriosi ac piissimi consulis Caroli, illis jam cujuspiam imo in sua polestate siarel, hoc rnalefa-
per tres dies morluis, insignibani. Venit itaque ad ctuni corrigere. Cumque diutius tumultuassent, Ger-
nos, et in prsesentia regis armiger unus, qui eodem vasiUs in medio eorum protulit hsec verba : t Nostis,
die inlererat et videral utrosque suspensos in Ipra, o cives et amici mei, quod secundum vestram peti-
pracpositum et Widonem,' aununiians evenlum tionem et rex et conies jam constiluerunt me vice-
eorum. Acclamatum esl slalim illis qui in lurri ob- comiiem loci noslri, et secundum regis et principum
sessi sunt, quomodo caplus et mortuus fueril do- decretum actum est, quod miles meus jam civem et
niinus illorum praepositus, etquia amodo nihil resta- vicinum vestrum ceperit decreti transgressorem,
rel eis, nisi quod se redderent regi tractandos secun- meamque personaliter dignitatem conleropsistis in
dum quod nequiler egerant. Igiturdolor et anxietas, hoc facto, dbraum comitis et familiam meam invasi-
et hiclus ei suspiria vexabant miseros illos, et omni stis in ea, el landem sine ratione, arinata manu in
spe vilaa destitulos : forlius quam principes obsidio- praesenlia regis prosiluistis. Nuiic ergo, si vultis,
nis, obsecferant eos metus et desperatio. vicecoroilalum causa injuriae mihi illatae omilto, fi-
96. Eodem drfrGervasius jusserai carpenlariis (ur- dem el securilatem inier nos firmalam disso!vo? ul
1001 TlTA ALTERA AUCTORE GALBERTO. 1002
paleat omnibus vobis, quia dominium super vos A 100. Idus Aprilis feria qtiarta, confinxerant men-
oblinere non qusero. Si ergo placet, coram rege dacium obsessi de morle Borsiardi, qnatentis exorta
seposiiis armis conveniamus» ut judicetur inler lite inter Robertum puerum et ipsum, gladio oecu-
nostros et vestros. i Cunique finisset orationem, buisset trajeetus, exislimanles per hoc animos prin-
ascenderunt simtil coram rege et compositi sunl ile- cipum aseveritate miligari.ne tanlo furore invaderent
rum fide el amicilia ad invicem sicul prius. deinceps, sicut prius; et a lurri evocabant morlein
CAPDT XIV. Borsiardi, quam mendose diffitniabant. Alii etim eva-
sisse asserebant. Quo audilo, rex percepit obsessos
Obsidio promoia. Solarium templi occupatum. Vehe- illos
ratio seputcri B. Carcli comitis. jam difildere sibi, timoi-e et anxietale deficere,
98. Secnndo Iilus Aprilis feria lerlia, rex in dor- constantique ammo edixit ut mililes sui se arma-
mitorium fratrum cum prudentioribus et consiliariis renl et invaderent templum. Quod idoo factum esi,
suis conscendit considerate pfociioiare in qua parte ut in congressu illo deficienles el lassali, in poste-
rum obsessi iJli non valerent lolies tot assiiltus et
ingeniose aggressum pncsignarent in templum.Erat
dormitorii domus ,invasiones susiinere, sed magis cedere et locum vic-
namque adjiincta lemplo, ita ut
torise christianse calholico regi Ludowico el niiliti-
jngeniorum instrumenja prsepararenlur in illa, qui- bus suis dare. Eral
luis parielem lempli perlunderenl et ingrederentur B quidem in obruendo lapides rt
mittendo jacula, utrinqtie gravis aggressus a meri
ad obsessos. Namque cum illi miseri inferiora templi
die usque in vesperam.
oblinere non poleranl, gradus quibus in solarium
ascemlerelur, lignis et lapidibus obstruxerant, ut 101. Quo die rex accepit claves a decano Heiia
nullus ascendere vel ipsi descendere possent, lan- de sancluario EcclesioeB. Chrjsloforj, eo qiiod«sc-
tummodo sese a solario et turribus templi defendere cusatus ei fuerat thesaurus comilis Caroli in eodetn
conantes. Inler columnas quippe solarii specula et sanctuario fuisse reposilus. Et cum introisset rex,
Slalus suos ex scriiiiorum aggeribus et cumuiis sca- nihil prseter sancloriiiii reliquias inyenit. Verum
mnorum prosiiluerant, e quibus Iapides, plumbum quippe fuil.ciippam aureani eum suo operculp et can-
et rerum moles dejicerenl super invasores templi. nam, scilicet argeiileum vas vinarium, praposjami
In turri quoque consequeriter proe foribus fenestra- de rapina cpmilis^a nepolibus suis quasi pro douo
rum tapeta et culcitras suspenderanl, ne funda et in partilione rapina? accepisse, et eadem vasa pio
arbalistis (189) forsilan percuterentur inlrinsecus, salute animsa sux ad operam ecclesise D,eoobttilisse.
cum lurris a foris aggrederetur. In suprema quidem Cumergo obsidio fieret, et fralres reliquias et Jbretra;
lurrium arce slabanl fortiores juvenes obsessorum, sanclorum a castro efferrenl, in quodam serinio il!a
qui molares*lapidcs sternerent super discurrentes in duo vasa secreto et sub simulatione reliquiarum
curiein castri. Atque sic inordinabiliter in lemplo sanclarum imposita extulerant pariter cum cacleris
Dei ordinatis rebus suis, exspeclabant morlis suaj reliquiis sanctorum, atque cuslodiendum illud scri-
finem, nibil reverentiae et lionoris conferendo beato niuni commeudavitdecanuspraefaluscuidam simplici
ftineri, qtiod iu solario inler ipsos sepultum jacebat, presbytero Eggafdo in ecclesia Domini Salvatoiis,
pralerhoc solum quod vix dominum suurn recogno- signalum stib veneralione dignissimarum reliquia-
scentes, qtiem tradiderant, ejus ad caput cereum rum, Quod quidem scrinium quam devole ille sim-
praifigerent, quiassidue in honorem boni consulis plex sacerdos susceperit, et posilo eo in sancluario
arderet a die obsidionis primo, usque ad diem quo preces effuderit, atque animte SUDSsalutem depo-
iiilrogressum esl violenter ad ipsos. Nani farinam et poscerit, lestanlibus compresbyleris ejusdem eccle-
leguniina circa lumbam comiiis reposueranl, quibus sioe manifeslum fuit, omnique nocte candelas, ce-
quotidie in usus suos assumptis vitam continuabant. ,reos et luminaria et lampades accensas praeposuit,
99. Cumquerex ei sui stndiosius exquirerenl et non saiis se venerari reliquias illas ppsse credens.
praesignarent locum periundendi lemplum, Roberlus Revera satis Sacerdos illepromeruerat, ul cuni novo
puer per unam feneslrarum tenipli captil eiferens lo- p; comili redderentur vasa illa, seinel aut plus ex
qtiebatur miliiibusregis, obsecrans eos, ul inter- eisdem vasis presbyter ille bonum vinum bibisset.
nunlii ejus forent ad regem, humiliter jnquiens Hunc igilur thesatirum rex quaarens cireumquaque,
omne judicium prineipum lerrse elbaronum, domini miserat invesligatores et insidialores, qui lalenler
sui regis velle subire, ut in legeipsorum merilo suse thesaurum Caroli comitis recoliigerenl, nihilqtie
exeusalionis, aul vivere promereretur, aut supplicio super hoc profecit. Unde rex etiam Robertum pue-
damnalionis, si se non excusaret, exlerminari. Nec rum secundo die anle discessum suum apud Fran-
ullus hominum ausus est internuntiorum verba in ciam flagellis cajsum coegit, ut s' quid de ihesaiiro
regis prsesentiam proferre, tam graviier indignalus meminisset, quis partem aliquam possideret, regi
est rex illos tradilores vel eliam videre. Caeterum inlimaret. Ctijus accusatione eodem die comes no-
cives nostri et mililes regis el universi qui audierant vus et rex oblinuerunt vasa prsedicta, sicnt in
quam humili oralione exorasset juvenis dominum subsequenti dicturi sumus. Alii obsessorum evoca-
regem, in laerymas fusi condoluerunt ei, iinprecan- vernntBorsiarduni aufugisse, ul sub illo mendacio
tes pro eo domini misericordinm. parcius impugnarentitr.
•
(189) Arbalhth quasi arcubalhtls, hinc Gallica vox Arbalem, arcus instructuS scapo seu balista.
PATROt- CLXVi. 32
•i"003 GUALTERUS ET GALBERTUS DE VITAET MART. B. CAROL3BONl. 1001
102. Decimo oetavo Kalendas Maii,' feria quinla, j\. puccipilalis stiper peifossores lempli a periculo in-
aries, qtii instrumenlum factus esl ad perttindendum troitus sese observarenl. Tot et lanti Iapides obrtui
parietem templi, adduclus est infralrum rionnilorio non impediebanl exaclorcs arietis. Cum igitur supcr
in eadem sepla extrinsecus, juxta quam inlrinsecus capita sua ignis llammas vibrantes conspexissent
coiptis boni consulis sepullurse commendalum Deo milites, unus ex illis lecium ascendil, et inler lot
suo jaccbat. Statimque arlifiees arietis ascensoria jactus lapidum el jactilortim ignem vix exstinxerai.
gradiliva erexerant in altuni, et, ablato pariele li- Patuit igilur post lot percussiones arietis foramen
gneo dormitorii, t]ui prophiquior templo slelerat, maximum in parieie templi, qui citius salis quam
summilalem ascensoriorum ibidem subduxerant; credebalur perfossus esl, eo quod a tempore anli-
qualenus nsque ad murum et parietem lempli gra- quse exarsionis lempli, pluvia el inundatione ini-
dalim possinl armali progredi quicunqtie auderent. brium tolum oedificium ecclesise qtiasi putridum
Nani fenestra in a;dificio templi primo, ex ordine staret, quia hactcnus sine tecto ligneo nudum fuit.
aniiqiii operis illo patuit, quo jam artifices ascenso- . Tunc clamor infinitiis clevatus esl extrinsecus, et
ria riirexeraril.Sed paulispe.r iriferius temperabant universi qtii et in foribus iinpugnaverani obsessos,
insirtinientorum adilus, ita nl stibtus fenesuam el-in chnro inferius, el undique per feneslras et in
percussiones arietis prseordinareiU, et pertuso pa- B omni parte, qua accessuin poierant sibi prsestitisse,
riele lnpideo, eamdcin fenestram quasi pro oslio rcscilo eo quod perfossiim fuisset lemplum, acriori
.libere ingressuri obtinerent : eranlque grarius lalis- . animo et cupidissima vicloritc audacia decerlarunt,
simi, in qtiorum fronle decem mililes simul iiilaliim . qui quidem omnes a meri:lie usque in vesperam
ad ptignandnm slarehl. Qtiibus piseordinatis trabem conslanter utriiique aggressi siint, pene deficientcs
niaximam (unibtis suspensam in eadem parte sttper labore ptignae et armorum ponderosilaie.
gradus illos ad perforandum leniplum riirexeranl, et 104. Sed jam intellecla arietis perfossione, rc-
laqtieos eidem innexos, et simtil aimatos juxla Ia- creali et animosilatc conforlali, quasi jam ad arma
queos qtiibus trahere retrorsum a lenvplo iu altum proruissent primum, iufestare ca;perunt obsessos et
reduclam, el in virtule et forliludine relractain ad sine simulatione persequi. Al miseri obsessi cum
parielem templi perculere caliide et argumentose num«ro fuissent-pauci, satis pauciores eranl in pu-
constitueranl. Super capila quoque ascendenlitim gna, qui simul in uno loco pugnandi non babiiera^l
tegmina ex virgis inserla trabibus et connexa ftie- gratiam, sed ad omnes accessus, scilicet in foribut,
rant, ul, elsi lecium dormilorii aliquo ingenio ab fenestris, choro el in eo maxime loco quem aries
obsessis infringeretur, sub conlextura virgarum ^ jam possederal, incommoda viloe perpessi jam divi-
securi agerent arietis impulsores; el parieles Iigneos J sini undique repiignantes, ab inimicis suis dispen-
siiniil ante se proposnerant ad defensionem sui, ne dium el perditionem deinceps suspiciebanl. Illi qui-
jactilorum el sagitiavum percussionibus ab intrin- dem qui in lemplo conlra arielis exaclores Iapides,
secus loederonlur. Igitur retro anmro et pariele sagiltas, contos, siules, et universi generis tela
leinpli reduclo per laqueos ariele, quanlum extensis contorserant, timidiores ideo fueranl, quod panei
brachiis suspensi possenl, uno impetii et uno cla- •essent et quod complices illorutn divisim et pene
more arieiis ruinam et casum valde ponderosum, deficienles proe labore diulino, contra lam gravem
virium suarum forliludine et maximo conatu templo excrcitum pugnarent; instiper armorum egentes,
appulere; cx cujus singula percussione maximus unde se tuerenlur, non haberent : quantum lamen
lapidum cumulus in terram corruil, donec lota ma- ausi sunt, obsiiterunt. At quidem illi exaetores
ccries el paries in eo loco, qtio conlususest, perfo- arietis et caeieri mililes regis et nostri loci juvenes
rarctur. In capite ejus qtioque arietis ferramenta arniati ct audaces, avidique pugnoe, cum ex adverso
solidissima trabcm proemunieranl, ita ul iiullo inge- inspcxissenl obsessos, jam animos revocaverant.
nio oflensam aliam pateretur, quam illam, quoc vi suos, prse oculis cordis habenles quam egregie pro
molis et roboris sui sibi a se ingercretur. Longus ,Q patre et patria moriendum forel, et quam honesta
igilur labor liiiidendi fuil a meridie inceptus, elpost vicloria vincenlibus proposita esset, quamque scele-
vesperam finilus. sli el facinorosi fuissent traditores illi qui de tcmplo
105. Inlerim obsessi illi procsenlienles debilitalem Christi speluncam sibi fecissent, et quod magis vi-
parielis, et perfossionem citius ftituram, quid age- debatur, qnam avide el cupide propler thesauri et
rent dubii et inconstantes, landem inlus ardenles pecunioe domini consulis rapinam irruerenl super
coniposucrant carbones pice et cera ei bulyro deli- obsessos ipsi, et idcirco solummodo feslinabant.
nitos, quos teclo dorniitorii injecerant. At in mo- Sed cujuscunque animi fuissent sine ordine, sine
niento earbones adhserenles legulis, flammas vento pugna, absque omni respectu. armorum sese uno
llante vibrabant, ita ut maximse flammae concilatse, impelu per tnedium foramen proccipitaverunt-, fta ul
c'rcumquaque lectum corriperent. A superiori ilaque simul irruenies locum et tempus auferrent obsessis
turri jaciebant molares lapides super teclum dormi- pngnandi vel aliquos inlerficiendi. Non enim cessa-
- bant
lorii, in ea parte qua aries perlundebal templum, ut rnere, donec «ine inierrupiioiie quasi pontem
ulriimque et igneni injeclum tecto, ne quis exstin- seipsos fecissenl, et quod mira Dei gratia dispensa-
gu.erct, deferitferenl elilapidiljus obruiis et de also luin est, sine vitoe suoc periculo nior.tali iiigressi
1008 VITA ALTERA AUCTORE GALIiERTO. iUOd
sunt, alii ruendo, alii offendendo, alii inlrusi vio- ^ igitur invenlum est in solario illo quo;l rapi poluii,
lenler, alii surgere conanteS a casu proslernenles, omnium prsetla fuil. Tanriem canonici ejusdem tem-
alii, sicut solel lieri in lanlo lumultu, sine ordine pli per scalas a dioro in solarium conscendenles,
irruentes, vocibus et clamoribus, alque cursuum et Ordinaverunt qtiosriam ric fiatribus qui singulis no-
ruhiae armoruinque sliidore et fragore, non solum ctibusvigiliascirca sepulcrum comitis agerent. Cum-
lemplum, sed omne caslruni el viciniam ejus re- que, confractis uleusilibus lempli, nihil in piiori
plenles introrsuin, sicul exterius Deiiin Iaudanles et slalu permansisset, circiimspexertml altaria el men-
benedicentes pro vicloria qua viclores suos hone- sas allari Deo custode perniaiisisse imnioia, el con-
stavil, regem el suos sublimavit, super omnia maje- gaudenles congaudio fralres qiiidquid deinceps obli-
statis suae Deus nomen glorificavit, Ecclesiamque nuerunt, non jure vel meriio, sed pro solo Dei dono
suam ab inquinaloribus in parte mundavit, et glo- oblinuerunl. Concltisit ergo Detis diem illum in
riosum illum marlyrem sntim consuleiiique bonorum conelusiouein (sic) iniinicoriim siiorum elin victoriam
tunc ptimiim deflendum pia veneratione et oralione fidelium, exaltando nomen imperii sui in oinnes
fidelium suorum circuinfiillum donavil. lerrarum fines. Non tamcn desislebanl obsessi illi
105. Quod igilur prins non licuii, lunc lanriem vigilias suas sibi in lurre insliiuere, cornibus canere,
Fromoldo juniori licuit, ex longo desidcrio el anlenti 8 et cjnasi adliuc aliquid hominii oblinuissenl, in tam
animo vota Deo pro salule doniini sui consulis arcio iinperiose agere, seipsos non recognoscentes,
offerre, lacrymis el cordis contriiioue sacrificium fuisse iniserrimos. Dati enim fuerant in reprobum
maclare et gaudio gaudere pro inspeclatione loci in sensum. Qtiidquid ergo deinceps egerunt, nec Deo
quo dominus suus humalus quiescebat; et lunc nec liominibus probabile fuil, sed reprobalum et
primuni exsequias pracparabat domino suo, qtiem odiosum.
per lol dies sepultum, id est, quadraginta qualuor, 106. Decimo seplimo Kalendas Maii, feria sexla,
videre non poierat. Neque enim corpus ejus, sed convenerunl Burgenses coram rege proni in lerrani
solum vidit aforis sepulcruni: optabat quidem , et el adoraverunt ejus dignitatem, qualenus pro pre-
oris et cordis oralione dcprecabatur, ut Deus in die cuiii et serviliorum suorum meritis, Roberlum pue-
resurrectionis communis inler rectores fideles et nm exeundi ab obsessis libertale donaret, et ejus
summos suoe praesentis Ecclesiae principes, conce- iiinocenlioe purgalionem legitimam susciperet. At
deret sibi tandem dominum suum Cardlum princi- ipse rex peliiiones eorum se faclurum assensii,
pem duplici gloria siiblimalum videre et cum ipso salvo honore et gralia propriie personse siinulqiie
manere et gloria coiitemplalionis Trinitatis sancta? - principum terrse, sine quo consilio nihil super eo
cmn illo perenniler bealificari. Repulaveral igilur acturum slatuerat. Decimo sexto Kalendas Maii
pro grandi doiio, quod juxta tnmbam domini sui Sabbato, castellanus Gandensium cum Arnoldo ex
liceret sibi mortem deflere, casum tolius palrioe Grandberga (190), et colleclis proceribus vicinisesuoe
conqueri et quem vivenlem dilexerat, jani traditum antevenit, regem obsecrans onini modo pro Iibera-
a servis summa diieclione exsequi. Non sine lacry- lione Roberli pueri. Cui rex ait nihil cum honore
mis quidem hoc faciebal. i 0 Deus! quoteo die libi suo posse eis consenlire absque principum communi
vota ttiorum fidelium dignabaris suscipere : et quid- consilio; alioquin conlra fidem et juramentum suum
quid intermissum fueral in eadern ecclesia culturse ageret.
divinae nimirum recompensatum fuit ea hora ma- CAPUT XV.
gnitudine el mulliplicitale justorum votorum. i novus comes Audomaropoli susceplus. Jus compeii-
Stabat itaque cereus ardens ad capul consulis, quem lorum. Poslerilas Balduini Insulensis comitis
posuerant in houoreni ct venerationem domini sui indicala. Familia Bertulpki prmposili adulterio el
tradilores illi. Postquam ergo irruerat in templum homicidio in[amis.
super obsessos et clamor concitatus esl fugientlo, 107. Decimo quinlo Kalendas Maii, Do^inica
retraxeranl se tam a pertusione quam a foribus et , Surrexit Pastor bonus, rnmlialum est regi comitem
a propugnaculis suis pessimi hominum, conscensa- novtim Flandriae in S. Audomaro cuiii honpre, more
que turre ad se defendendos in gradibus resistebant praedecessoruin comitum terros, gralanler susce-
persequentibus. lgitur 'ictores christianissimi mi- plum. Nam obviam processerant pueri, arcus et
lites regis Francioe gradus obslruere el intercludere sagittas ferentes, ad occursum comitis agiles et ve-
fesliuabanl, lapidibus et lignis, scriniis el trabibus lociores, ttirmalim procedenles, quasi per pugnam „
et caeteris supplemenlis, ita ut nullus obsessorum resistere simnlaiiles, succincli ct praeparati arcunus '
decedere posset in solarium, in qno consul jaeebat. inlensis et nervis, quibus, si expedirel, sagillando
Ti ascendens rex in templum, plnnxit mortem ne- invaderent comitem el stios. Viso ergo puerorum '
otis sui Caroli; el apposuit custodiam, quoc caiitius occursu, consul et.sui, quidnam sibi voluissent, per
bservaret llirrim. Alternis ergo vigiliis regis mi- internuntium requisivit. Et acclamaverunt comiti,
ites observabaut turrim cuin obsessis. Quidqnid quatenus feodum quod a praedecessoribus suis sem-
(190) Grandberga el Grandmonlium voces conlra- S. Bavonisdicilur terra Aloslensis el Grandimonlis.
tiE, pro Gerardiberga et Gerardimonlio, quod est Ita Joannes van Waesbergh in Gerardimontio, quod
ppidum inlra lerriiorium Aloslanum. In Chronico libro singulari descripsil.
1007 GUALTERUS ET GALBERTU5 DE VITA ET MART. B. CAROLI BONI. 1008
per pueri noslri oblinuerant, hoe a te obtinere j'uris ,\, simo Geudensium exercitu obserieranl caslrum
erat nostri, circa neinorum saltus in feslis Sanclo- Oldcnarda, in quo comes de Monlibus sc ei suo
rum et acslatis lempore licenter vagari, aviculas inlroduclos proemunierat, ad invadeiidum regnum
capere, spiriolos et vulpes sagittare, et hujusmodi Flandriartun quod sibi jure cognationis justins per
ptierilia recreando satagere. < Hoec ergo licenlcr linebat.
egimus Iiactenus et volumus eadem a le licentia 109. Nam,ul paulo allius relexamos comitun
ludorum nostrorum mores deinccps renovare. i prouriecessorum suorum originem, Baldwinus comc
Proinde succcdenter cives obviam armata manu barbalus (191) principium generis subseqiienlitin
processerant, exspcctanles puerorum suorum redi- comilum fuit. Ilic vero cum diem obieral, in Insuii
tum et comiiis novi adveiilaiionem. Igitur comes humalus esl; habuit ilaque duos filios post se boe
Willclmus, qui oetale juventoc pubescebat, puerilia redes terroe Flandrensis : Baldewinum el Robertum
vix lempora excedens, jucnndo aninio luriicra pue- Ulrosque quitlem paler, diim viverel, uxorus ducer
ris morose concessit, el plausu et adjocatione cum proccepit; et Baldewinum (192) in Hoetiati Richilden
pueris, vexillum et signum ptierorum anipiens, comilissam de Montibus accipere in coiijtigem fecil
juciuidabalur. Cui laudes canere et tripudiorum vo- de qua genuit filios duos vir ejus; aller eorum vo
ces personare cocpcranl, cum cives cminus prospi- ' 3 cattis esl Baldewinus, el alier eoriiin Arnolrius
cienles viderunt a pueris solemnitcr coniilcm susce- Roberlus igilur riuxil Gerlrudcm comilissam Hold
plum,elcum plausu el pacis vcneralione circtimful- lainlensem uxorem, de qua posl peraclam Iraditio
lum ad ipsos usque riesccndentem. Igilur poslquam nem gcnuit abbatissam Messinis, et Geitnideo
simul convenerant et comes et populus, cum pro- (I9li) matrem Simonis el Gcrardi, qunc i|iiit!cin dtt
cessione clerus loci ejus lionors ac gloriee suMima- ci.sa fuil in Elsatam : Tiieorieiicus riux eain dttxe
lione obviam venil in tliureet cereis, sicul mos est ral. Geiuiit etiam iiialreiu Caroli comitis Arialai
in suscepliouc comilalum novilcr obtinenlium, vo- qua? a primo viro solula in Salerniam duci nupsil
cinn jubilatione el melodiarum consonanliis perso- Vir quoque ejus primtis rex Daciae Ctiuto, a sui
nantes, omnibus civibus applaudenlibtis susceperunt trariilus, in ecclesia occisus, marlyrium pro justiti
el usque infra ecclesiam eadem melodiarum suavilate moiiendo, ciun sanclis possidet. Cumque llle primu
solemniler perdiixennu. Ubi debilum oralionis Deo pater Baldwinus vivcret, lilios suos alterum a sin
obsequium catholice cleclus devoic oblulit, simulque slra et allerum a dexlera, quasi dttas alas, quibu
pro eo popultts el clerus , ut ipso administrante co- per oinnes terras suas volaret, expanderal. Ip
milaluni, Deus ita regeret el protegeret, qualenus qtioqne medium, scilicel Flandriam, solus regeba
deinceps pace ct salute, el comiti et Deo sua redde- 110. Cumque plenus dierum bonorum obiisset
rent. Poslsuscepiioncni vero, hominia et securitates senior filius ejus Baldewinus comes de Monlibus cui
fecerunt. A Terrtiaunorum urbe quidem descenderat uxore sua Ricbilrie comilalum oblinuit Flandri
in S. Atidoinaruin. Igitur liiuens ne aliqua inquieiudo vel traditio p
108. llla quoque lempeslaie Hugo Campus-Avense fiatrem sutim Roberlnm sibi fieri posset el filii
ct Walterus ex Frorcrdeflo cum suis apud Ariam liominium el securilatein a fiatre sibi fieri requ
castrum iiisiillum fecerant, ubi Willelmus ille adul- sivit el filiis suis. Cumque super hoc oum princ
terinus comes Iprensium intus se et suos receperat, pibus consilio babilo ulile fore tam palrite quai
ct locnm et castrum prsemunieral. Ipse enim comi- sibi procnossel, arcessito fralre suo consule Aqti.
talum arripueral, violenler oblinuerat Flandriarum lico (191) Roberto, in Brudgis curiam suam conv
caslra et muniliones adhuc plures, scilicet Ipram cavil, simulque pares el barones lolius sui com
castruin, Formeselam oppidum, Caslelum casicllum, latus. In quorum omnium prscseniia promulga^
Furnum caslrum, Ariam caslrum el omnem viciniam hiijuscemodi verba : < Ego, Flandriarum com
circa caslra pracriicla, et Bergas caslrum, et coetera. Baldewinus, in posterum volens praccavere patr
Ipse namque de linea comitum spurius erat, atque r. huic et liberis meis, ne a fralre meo per dolos
ea afunilate cognationis comitatum oblinuisse exi- tradiliones filii mei et iucolse lerrae mea'; aliquid i
slimaverat. Duos igilur mililes proefati principis jurioe el exhseredaiionis patianlur : obsecro et pr
dejeceruiit el equos quinque lucrati siini. Eariem cipio fialri meo Roberln, comiti Aquarum, ul fid
leinpeslate Baldewinus ex Alst el Razo cuiii gravis- et securitaiem jtirci filiis meis posl mortem mea
(191) Hoc Barbati cognomen ab aliis fere trilmi- ringisc supeiioris, seu Mosellanac,filio Gerardi
tur patri hujus Baldninp IV, Arnulpbi Junioris filio, satii genuit Simouein, Tlieoilenciim, Gerardum
et siediplomati Roberti regis Francorum anno1154 Ilcnricuin : ex his Simon patri aniio 1115 mort
atlriilum signuin Balduini comilis Flandriw, Iwnesia;- in Lolharingia successii,deliiuctusanno 1129.Th
barbw, cui ipso eodem anno mortuo successil lilius deiicus pncfuil Alsatioe,acposlea Flandrioe. Legen
' Baldujnus V, JPIMSet Insulanus cognomine. et de- . Origines Alsalia; et Loiliaiangioe ab Hieronyi
cessil 1067, Vignier etliUB,pag. 112 ei seoa. Henricus fuil e
(192) Balduinus VI Momensis dictus , quia pcr scopus Tiillensis.
EixoremHaiinoniam obtinuit, mortuus anno 1070, in (194) Roberlus Frisius dicilur Aquaticus, qt
nionasterio Ilasnoniensi sepulius, uli el Richildis obtinebat insulas Zelandia; cum vicina hodier
uxor, mortua anno 1086. Flandrioc paiic, quam Quatuor ambaclorum app
(195) Geiiruriis nupta Tueodorico duci Lotba- lant, loca undequaque inter aquas sita
4Q09 VITA ALTEIU AUCTORE GALBERTO'' 1010;
til neque frautlc vel subliaclo vim et doluin inferal L quain servi, dejeccruiil puerum riouiiiium stiuin ei..
liliis rneis post ohiiuin meum , sed in sua et suorum gladiis jugulaveruni (195) : traditoque doinino suo,
persona fiilem liliis meis, scilicet nepotibus suis, universi, qui in parte ptieri piignaverant, iu fiigam
jurabit el tenehil, ipso vivenle, sicul melius sciri conversi, alii interfecli, ibidem exspiraverunl; alii
poteril. Et dabo sibi munera et donaria intilta sub lethaliicr vulnerali, mortem in paucis viloe flatibus
eadem conditione. i Igiuir in ecclcsia B. Donaliani perpessi snnl, Multi quirieni inortui, uiulli vulnerati,
in Bnuigis jurainenium factuin esl super sanclorum inultiquc capti suut. Securus ab hosle comes
reliquias infinitas, quas afferri comes Baldewiniis Robertus cuin exercitum suuin pererrarct, quidam
piaiceperat, in praesenlia oinnium qtii co tempore Vuifricus Kabel, qui fidelis adhuc permanserat cum
iam pares quam principes erant iu lcrra, et acceplis puero, quein inteiieetum ignoraveral, in virlule et
donariis coiisul rediit. ciim poteniia sua coepii Robertum consulem tradito-
111. Igitur cum Balduimis vir Richildis in Brugis rcm illum et conjecit in captivitateiu. Sedalo ergo
obiisset, filiusejus Arnoldus, cui patria pertinebat, tuinullu illius diei, conveiierunl omnes pares patrioc,
ciiin iiiaterversusMoiiies et viciniaininaris red.it, cir- et obsedcrunt uiidique castcllanum illum Wulfricum
caCasIetuiiielS.Audomarum el illaspartesconversa- in S".Audomaro, el coegerunl illum redderc Rober-
baltir. Nondtini eiiim juvenis iile arma acceperat, * lum comitcm : quem cum redriidisset, in consuleni
sed iniliiiac virtutem arripuerat. Audieral namque palrioc pracstiterunl. Frater igitur Arnoldi tradiii
'Rohertus coriics Holdlandensis, patriam relictam ne- piieri, qui superstes remansil, nomine Baldewinus
poiihus suis adbuc paivulis oclate, el matrem puero- (196), hocrerics post se reliquit, de quorum Iinea
niiii simul se a confinio circa Bruggas j'acenie sub- iste puer rie Montibus comes el miles stremuis, jure
traxisse, habuit occasionem per hoc, et principium palriam obteniurus Flaudriarum, imnc audita tra-
oppoiiunitaleniqtie tradilionis. Misi.l Ialenter et in ditione consulis Caroli, pro jnre heredilario requiril
dulo a.l principes et majores vicinioe circa inare, sci- palriam el bsereditatem siianiFIandriam lolani. Facit
licel in Isendica, Osibttrg, Redrieuburg, ei Brugis, el igittir qnod potest, el uovo Comitt nostro sutint
ad Flanrirenses maiinos, el preiio et sponsioiiibus facere paruin est, et nolanduni U hoe facto aiiliqiiot!
confocderavit sibi eos, qiialenus ipse per illos palrioe traditionis illud prophetieum : t Quoniain Deus ini-
coinilaium obtineret, nepotesque, qui parvuli et in- quitaies palruni solel vindiclse severitale cowigere-
utiles exslitissent, piopellerel. Habuit qiieinriatn cle- in lertiain el quartam generalioneui {Deul. v, 9). i
rieuni iu familia sua, qui iiileniuiilius htijus tratli- 112. Roberlus ilaque ille, qui nepoteui suuni tra-
lionis fidelis fuil. Qui cuin loties Biugas veniret et , didit priuius numerGtur, filius qnoque ipsius, Robertu.'
circa conlinia FlanJrioe, coepit rumor diffamari, quod qui in Alrebalo j'acel, secundtis el successione e.
clcricus ille traditionis internuritius esset. Tunc ille comitaiu. Post quem filius cjiis Baldewiuus comes,
subieifiigiens alio lempore ilerum mandata domini qui in S. Audomaro jaeei, lertius fuil. Post illuui
sui deferens piincipibus, siiiiulaverat se fuisse coccum, vero comes, ojitimus oinuium eonsuluin consul, ter-
el pnceuiue riuce suo, ipse subsequebatur suspensis renoe.dignilalis sidus et luincii prsecipiium , quarlus
niaiiibus, et palpitans baculo, sicque iperegii corde fuil, in cujus Iraditione ,et martyrio Deus antiquse
el oculis csecus tradilioiiciu niortis et coecitalis. Igilur tradiiionis tcrniinavit vindicl* correclionem, et pro
cuni omiiium piincipuin paliiao animos, lidem et jiistiiia patrise occisum transduxit in requiem san-
securitaieni comes Holdlandioc obtinuisset, navibus c;oiuin, in codem loco, in quo olim juratum est.
iiisidens, cum armala maiiu clanculo lantuminorio Ulruinque Deus in secunda tradilione dispensavit,
venil in Flaiidiiani, accilisque omnibus traditori- et antiquoe traditiouis vindiclam exercuit, etpro
bus clanculo, uocte quadaui signum derierunt com- justilia morientein slatim inter sanctos martyres
plicihus suis, ut in loco qui dicilur Clipello, douiuin suscepit. Igitur postquam Roberlus comcs ille, qui
incendcienl, el illic ad signum flammae convenirenl. nepolein suum tradideral, inconsulaiu scdisset, tra-
Cumque eodem signo omnes convenissent, fuit >dilores Flanrinse, qui sibi coiniialum tradideranl,
coriiin turba mulliplex et vali !a, el abierunt dein- sempcr suspectos baliuit et ad suum consilium nullo
ceps aperte persequendo pueruiu Arnoldum, qtii eo modo accedere perniisit. Igilur videntes se a consule
lempore in Casleto rem iguoraus, degebal cum suo conlemui ei despici, seorsum inierunl consilium,
paucis qui etiani conscii traditionis pueruni domi- ut dolo iiiterficereiit consulem, el fralrem Arnoldi
nurii suuin exliorlabantur, ut ctim patruo suo tradi- pueri traditi, nomine Baldewinuni, it.iconsulem sus-
lore belluni ini.ret, et quia jusle resisleret ei, victo- ciperem, sicut jusluni eral, quia juslior baeres.
riam ei proinitlebani a Deo coiicedeiidam. lgilur Flandriaruin eral; iterum slcut. olim in desertum.
puer Arnoldus auiniaius ad beHum cum militibus ad- locum convenerunl, tractanles mortem infereudaiii
niodum paucisoccitrrit, qtiem in ipso lumultu belli,. domino suo. Cumqtie accepta opportunitale tradendi
ipsi servi sui, qui euiu arinaverant cl armorum rediissent, unus mililum, qiii intererat tradilioni, ad
cadaturas pracnoverant, quasi exlranei. et alii essent pedes comiiis"provolutus accusavii cseleros nefantke
(195) Anno 1075. quiex lolenta Gerarrii Wassenbergii filia genuit Bak
i it)G) B.dJuiims llierosolyiuilauus diclus ex Jria duinum IV, hic puerum dictuin.
Ileiinci IV iumoiatoiis lilia. reli-iuit Balduinutii Rl,
 1011 GUALTERUS ET CALBERTUS DE VliA ET MART. B. CAROLl BONI. 1012
tradilionis illius complices, qui niortem comitis A gensibus ejusdem lpci et niilitiae impetu irruit super
juraverant. Igitur ad bellum accusali, per consulein Gendensps, et conversos in. fugam, alios inleremit,
evocali et eonvicli decollali suiit alii, et alii exsilip alios vulneribus iiifecil, et mullos ccepit. Maj'orqui-
daninati, plures quippeproscripti. Tandem si dignum dem fngientium pars submersa est fluctibus ipsis,
essel auditu, quod vere non est, sed arimiratione qui navibus devecli phsidionem prseorriinaverant.
sola sciibendum in quarta |vel tertia generis linea, Prsavaluernnt enim cpmes et sui circa fines illos.
Deus vindicavit consequenter in genere traditoruin, Castrum quoque Ninive (199) pblinuerat, e! satelliles
scilicet aniiquain trariiliunem novis periculis novo su.os in eo posueral aculiores et fortiores. Eodem
genere praccipilaiionis, die in Brugis armiger unus a lurre per funem elapsus
113. Paulo superius igitur principiiim generis proe- est, qui stalim captus trahebalur ad carcerem el iu
posili, et nepoluni suoruiri reeognoseere Iibet. Bol- eo iotrusus diem suoe rjerditionis quamvis nolens,
dranus castellanus fuit in Brudgis, cujus uxor erat exspeelabat.
nomine Dedda vel Duva. Hujtis Boldranni homp CAPUT XVI.
miles fuit Erembaldus (197) de Furnis natus. Itnpe- Deditio obsessorum in lurri. Beconcilialio ecclesia?
rata fuit qnacdam expediiio (198) Flandrensibus, S. Donaliani, Exsequia; B. Caroti. Ipra intercepla.
et itum esl equis cl uavibus. pro defensiope palriae D 115. Decimo quarlp jKalendas Maii, feria ,se-
usque ad locum periculi et insullus lerra;. Cum vero punda, iterum cives nostri ad gentia regis devoluti
navibus perlaberenlur Scaldim fluvium, Boldraiinus deprecabantur pro Roberti liberalione. Indignatus
castellanus et Ereinbaldus miles suus, cui proe vero rex despexit eos, qui loties ipsum vexarenl. Et
coeteris conlidebai, esetcrique plures omnes Ipiicas iralus jussii servos suos accelerato ire el ferra-
induli el ad piigmim prseparali, venil nox, et fixe- lnenlis lurrim siiccidere. Staiiinque ferramentis de-
ranl anchoram inMnedio anine ul diem exspecta» inoliebanlur lurrim inferius. Quibus succidenlibtis
rent. Al praefalus ille Eremb.alrius adulierip abute- olisessos limor mortalis invasil, ita ut sine modp
halur socpeuxore doniini sui eastellani. Illa quoque slupore laborareiit, cibus eis et potus faslidirel,
aduliera, sicut aiunl, proiniseral adulterp suo vice- omnes seusus hebetarent ei laiiguereiit, Proinde
comitaium, si forte vir ejus cito inprerelur. Unde macerati esurie el siti, cum suflkienier haberent,
adulter semper domino suo macbinaba.tur mortem. quo vitam continuarenl, evocabant illos quos fpras
Facto quoque noclis silentio, dum castellanus ad viderant vagantes in ctirle castri, qui casum et
niingenduin in ora sletisset navis, ille Erembaldus ruinam lurris succisse jam in parle exspectabant,
retro accurrens, longe a nayi p.rojeclum dominum .,, quia vehpmenti s.itis aririitale ares.cerent, simulque
"*
in profundum lorrentis aquosi praecipitavit. lloc esurieel fame langnerent, et mira Dei dispensalione
vero dormienlibus cscteris factum est, el nemo prae- faclum est, ul ipsis iraditoribus vinuin suum acirium
ter adulterum illum sciebat quo devenisset castel- el ^ine sapore jam haustuin el potatum feteret, fru-
lanus ille, qui abs«me liberis subniersus erat. menla et panes pulrida saperent, el aqua insipida
Reversus ergo Erembaldus, adulleram s.uam auxit eis nihil prodessel, ila ut guslu et odore putrido
uxorein, et facultalibus opum domini sui eniit vice- faslidili, fameetsiti pene defecissenl. Hac igitur
comilalum. De qua uxore genuit prseposilum Bei- egeslale coacli, quscrebantexeundi a lurre licentiani,
lulfum, Hakel, WUrieum Cnop, Lainbeiium Nappin el abeundi in queincunque alium locum, quo priu-
patrem Borsiardi, Robertum quoque caslellanuni cipii dccernerent ipsos ituros. Succisores igitut
post ipsum secundo loco, post ipstim Robertum fiiius turris jam gradus avulseranl, et parumper rpslabal,
ejus Walterus caslellanus terlio vicecomitatns loco quod in brevi succisum, casum el ruinam gravissi-
haeres successit; post hunc Haket castellanus fuit, mam faceret.
sub cujus tempore Carolus comes tradilus est. In 116. Decimo terlio Kalendas Maii, fcria tertia citin
hoc ergo gradu qtiarto piinita ecl in successores inlellexissent lurris majores partes succisas, et peri-
suos antiqua piseeipilalio Boldranni nova ista prac- ]3 culum ruinae imininere. Namque ad singulas mal-
cipitatione, quse facla est a propugnaculis camera; lcorum percussioiies in summilate turris senserunl
coinitis in Brudgis, et forsitan dispeusante Deo repercussiones et nulalipnes, pl lurrem jam quasi
punituni esl in eis peccalum parentuin, sicul iu irepidantein el conirementem, limore infinito liuicn-
Exodo legilur, ubi ail Dominus ad Moysen iu tes inierunt consilium ut iante sese regis poteslati
xxxiu capitulo ejusriem Exodi, ubi leges de uni- redrierent, quam oppressi in ruina et casu lurris
versis prolulii Deus dicens : i Ego sum Dominus stiffocarenlur. Evocabat ergo Robertus puer se et
Deus tuus fortis, zeIotes,visilansiniquitatempatrum complices suos regi reddendos, illa lamen cpnditione,
in filiis, in lertiam ct quariam generationem eorum ut ipse Robertus absque carcere tenprelur quanquam
qui oderunl me. i et caeleri truderentur in carcerem. Habilo ergo
114. Revertamur igitur ad describendum in Olde- principum super hoc consilio, rex secundum cxpos-
narria evenlum, quia comes de Monlibus cum Bur- tulationem obsessorum concessil exeundi libertatem,
(197) De bac faniilia supra § 3 acium. (199) Ninive aliis Nienhovia, oppidum ad Teneram
JS9.8)Suli Bal luino pio, sive Insulensi, uti ibiricm fluvimu in ditiouc Alostana.
pioktuiin.
 1015 VITA ALTERA AUCTORE GALBERTO. lOri
eo quod uliUimuin erat illos bponte sereJdere, et sine A numerus, et omnia quac ibidem repeierant,-pro prav
peiiculo morlis obsidciititiin et lurriin succiJentitim. da abstulerant. Tumuliuantibiis vero et disctirren-
Exierunt ergo singulus el singulus usque ad xxvii tibus nostris in turri, Benkiti cotereHusfune a lutpe
versus (loiiiuin prceposiliper feneslram in gradibus in lcrram demisso, elapsus esl, et laluii qna poluil
liirris cbliqtialam. Cseterum qui corpulenliores crant donec per noctem transfngissct apud irisulam in
pcrfiineselapsi sunla majori feneslra ejusileui itirris. iriari, quoe diciltir Wulpem (200). Quem quidem
Robertus puer conitnenrialus est niililibus regis cus- unanimiier requirentes etiam in cloacariis et in im-
lodicnrius in camera comilis superiore; al cselcri niundis locis Ialuisse illum crediderant. Spe lucri et
oniiies in carcerem delrusi sunl. Voluit landem pro obtinendi thesaurum comitis fere omnes, qui in obsir
civibtis nostris rex qttasi magnum quiddam facere, dione lunc arieranl, iu lurrim conscendere satage-
et conimenriavit eis Robertum piieruiii custodiendum banl. Tunc Gervasius castellanus milites stios arma-
in compede et nervis, ea conditione, ul judicio tos intus posuii, qui tuinultuantes et ascendere vo-
piincipum poslmoduin iraclaiutuni rcgi el comili lenles deinceps prohibereiit. Et obliimit vinum
redtleieiil. Cives vero pro grandi dono sub proedicla traditoruin optiinum, etiam coctum vinum quod
condilione susceperunt in cuslodiam juvcnem adliuc consttlis erat, bacones (201), caseorum pisas (202.)
ephebum. B vigiuti tluas,legiimina, faiinam triticeam, ferramciila
117. Hic vero nolandum, quomodo Deus tradilo- cliam optiina ijuibus panes excoquerent, omnemqtie
res illos in paucitatem redegeril ct genere el loco; siipelleciilem et vasa quibus ulebantur, optima.
Ante lioc facinus quidam foiiiores et mcliores cjus- Tamciidelhe"sauro comitis niliil ibidem repertum est.
riein sangiiinis procdecessores obieranl quos ex no- 118. Diiodecinio Kalenrias Maii, feria quarla, rex.
niine retexere longiim esset. Ad ultimum isli pessimi ibat ari Reddcnburg, videre silum Ioci, et qualitcr
relicti sunt, per qtios dispensatio Dei consummata ille Lamberlus se circumvallaverai, qui tradittonis
esl, tradilio completa, palria riesolata, rapina exer- nola el crimine culpalus, obsessus erav. Qno die
cilata, manus omniuin conlra omnes armala. Cum fulgore solis et leviter aeris Deus mundum circa nos
igilur inipune fecisse exisliiiiasseut oiimia, quoe tra- renovavit, quia tradilores et templi el ecclesise
ditiose egeranl, ct nullus hominum- auderct vin- coinquinatores exptilerat a sacro loco-, conchidens
dictam inleire, soli Deo relicta est vindicta; qui eos in carcerem. Hujtis ergo gratise Dei donis locti-
statini coaftiavit eos, et limore concussit, ui non ficali fratres lempli, ,omnimodis ablulioiiibus pavi-
atirierenl extra vicum nostri loci prodire, sed magis menta et parieies ei altaiia lempli, mundanrio,
consiliaii sunt villam el suburbium nostrum sepiic r niliil Keliquere quod non ablucretit: gradus qui
el circnnifodere, sicut supra memoravimus. Stalim succisi fueraut rcocdificavcrui.it,ct quasi reuovato
die octavo posl moiiem consulis, per obsidioneni in templo, novis ulcnsilibus et reoeriificalionibuslocum
casiro clausi, dcinde ctim caslrum fuisset invasuni suum cxornavcrunl.
a nosliis, in tiiriiiu fugati, magis coarctali sunt : 119. Undecimo Kalendas Maii, feria quinla, con-
deinde in carccrem trusi, in tantum arciali siint, ut sutum est corium cervinum in quo corpus coniitis
iion possenl simiil ouiiics seJere, nisi tres qualuor ad iniponerctur, et scrinium quoque fabricatuin esi,
itiinus stetissenl. Tei.ebroe, calor el fetor el sudor quo imponerenl et clauderent.
inlicitbat illos, ct riesperalse vilachorror ei incertoe Decimo Kalendas Maii,.feria sexta, proeleritisjani
inoriis ftiluiae turpi.udo. Maximsccis luissel pielalis seplem bebdomariis prinioe ejus septiltura;, sepul-
quidein domim inritilluin, si sic,mori Iicuisset, quo- crum comitis desiruclum est in. soJarfo, el corpus,
modo furcs aut latrones suspenriio perierunl. Igilur ipsius inde cum thymiamale et lliure, el pigmcntis
cum in turri sesc preepararent exiluros, unusjuve- venerabililer sublalum esl.Natn lialies illius ecclesiae
iiiim per feneslram altiorem lurris, gladio proj'ecto, crediderant corpus coinilis jam fctere et neminem
piosilire procsumpscrat, et sese raplim in cursu posse perpeti morlalem lelorem, eo quod per septem
aniinaveral. Qucni quidem reatus conscieuiioe con- f) hebdomades a die septilturse in.solario faclije, in
rieinuaveral, fortis aiiimi sui lib.eriate.m coiporeex- feria sexta primo, usque in feriam sexlam quae fuit
sequi paralus erat. In ipso ergo raptu, alii euiii succedenter in x Kalendas Maii, sepulcro commen-
relinuerunl, ei simul cuin ipsis in carcerem ire daium esset. IgiturprseorJinaverani. ut in sublalione
perpessus csl. Mulii vero ex noslris civibus viso corporis a tumulo, incenso igne, jyxta posiiionem
periculo juveiiis et miseria caplivoruin, flebant, quia coniitic ibymiamala et thus posita in igne concre-
sine lacryinis doniinos suos captivatos ire in carce- njarent, et ita si quid fel.oris a lumulo spiraret,
lem videre non polerant. Exicrunt laiidem pallidi virtute odoris salutiferi reprimeretur- Cumque su-
illi niiseri, signa tradiiionis. in facie p.orlantes, li- blalo lapide nihil fetoris sensissent.corpus in corium
vore et inedia deforiiiiier signati. Tiiiic quippe in exi- eerviiuim inyolutum in medio chori feretro impo~
tu ipsorum concurrentium in lurrim infiniUus erat suerunt. Rex ergo collecta civium et universorura.

(200) Flanririocexlrema cx ariverso Selandioc: vix (202) Ptsa caseorum, cerla eorum quaniilas. Ita
tcnuis rivuli iiilerjeciu distincta a Carisanriia. Tlieodoiicus conies iuier alias donaiiones anno 11311;.
(201) Bacones iariilum seu caro porcina : Gallice nioiiaslerio Quercetano Bnigis lactas, concedil (/«..--.
et Auglice bncon. Flan-lris baecke-speck. f«or pi&ascascorum de eleemosijnismenscesuai.
1015 GUALTERUS ET GALBERTUS DE VTTAET MART. B. CAROLI B.ONL 101Q
muliiiudine in templo exspectabat, donee episcopus $\ rapioribus occurrerel, ignorans tradiluin fuisse ca-
cl cum ipso abbates l-resab ecclesia S. Chrislophoii strum, simulque seipsum et suos. Quem igitur com-
cum omni clero procedendo cum scriniis SS. Dona- prebendit rex. et comes, et caplivum apud Insulas
tiani, Basilii, Maximi, obviam funeri et regi in ponte traduxerunl cuslodiendum. Multi quidem post mor-
caslri occurrerent, et in eamdem S. Cbristophori lem Caroli constilis ascenderanl ad illuni, sicut ca-
ecclesiam cum lacrymis el suspiriis referrent corpus pellani.et niinistri, et solidarii et servi de familia
lieatum. lbique episcopus cum omni sacerdolum quotidiana comitis, eo quod isdem adulterinus comes
choro celebravit commendationem el nii.ssam om- Iprensis de linea comiltim progenilus fuisset. Fur-
iiium fidelium defuiiclorum, pro salute aniniae boni nenses quOque cum ipso mililabant, ea de causa,
comiiis. Eodem diecaptus est Benkincoterelltis (205), «t si forte perslilisset in cousulalu, inimicos suos
et in rota malo superinfijca ligalus, disperditionein disperderent ejus viribus et polenlia. Sed quia Deus
vitoe perpessus, oninium spectaculuni fuit. Apud pravorum mentes percuiil, in contrarium illis acci-
Harenas quidem illo lormenio niiserabililer mori dit. Nam ininiici eorum, audito eo quod Iprensis
proiiierueral. Willelmus caplus fuisset, incursum fecerunt in pos-
120. Nono Kalendis. Maii, Sabbalo, edictum exiil sessiones el domos et familias ho.siiles, et igne et
a rege et piincipibus.ut apud Ipra.m etStalhan (204) B I ferro demoliti sunt omnem substaniiam eorum, quos
expedireul se cives .jl proepararenl ad obsiJendtim. orierant. El ita non fuit miseris illis satis, quod
Octavo Kalendas Maii, Dominica, consecrala esl cc- capti sunt, quin eliam dispendia rerum suaruin
ciesia S. Salvatoris in Brugis. Ignis enim conflagra- tiomi patereiitur. Ergo et militiaeel dpmi persecjue?
tio::c exusla erat illa eccles.ia, el altaria coiifracta. batur Deus traditores illos, qui cuin suo Iprensi
Si'plimo Kalenrias Maii, feria secunda, quia ecclesioe consule in inorlem doinini et advocati terrae conspi-
l>. Dunaiiani aliaria 11011 fueranl confra.cla,episcoptis raverunt. Omnia ergo quse ille Iprensis Willelmus
rucoiiciliatiouem celebravil ecclesioe suninio mane. possederat, comes nosler oblinult, niilites qnoque
DeinJe rex el popttlus, praecedenieepiscopo el abba- captivavit et plures a lerra fugavit. Viciori&se ita-
libus et omni clero Io.ciejus, proeessil ad ecclesiam que a noslris eo die acttiin csi, el reversi sttnl cum
S. Clirislopliori, et relato corpore beati consulis,
plausu el raoina maxiiiia.
tioinini el patris noslri Caroli ad ccclcsiam B.. Do-
iiaiiaui, iu medio choii celebriter Deo suo comnien- CAPUTXVII.
laiuin corpus, lumba decenler clauserum. Exseqttiis Supplieium snmplum de plurimis reis. Vasa B. Ca-
igiiur solemniter eompletis, rex et episcopus intro- roti restitula. Nova inquisilio in complices.
duxcriinl in stalum proclationis Rodgerum (205)'C 122. Kalendas Maii Dominica, relatum est noliis
procpositum, in medi.o fratrum ejttsriem ecclesioc. in Insulis Borsiardum capium fuisse, et rolacmalo,
Eodeni die rex et casiellanus nosler Gervasius cuin superinfixaeatligatum, vixisse diem illum et subse-.
maguo exercilu versus Siaihaji et Ipram simul ctitn culam nociem, et tunc lurpi inortis suoe dispendio,
civibus nosiris iransieriint. Eodpin die feslum erat periisse. Qui equidem promeruerat inlinile mori si
Marci Evangelisiae.E.l notandum quod tria maxima toties mori potuisset, cum causa sui scelcris tot
riona coniulit Deus ecclesioe S. Donaliani illo die, post ipsum sunt ptinili, proscripli, prsecipilali,
quouiam reconciiiari sibi, Deus dignalus esi eccle- suspensi cl decollati, de cnjus iiileritu onines fideles
siam illam : corpus boni consulis in ea cusiodiri gralias Deo obtulernnl, qui lanliiiii liomicidaui ab.
concessit, ci.ilcmqueecclesioci,n prsepositum Rpdge- ccclesia sua exterminare dignatiis csl. El bene
riim accommodavil. riispensalum est in transacla lemporum molestia,
121. Sexto Kalendas.M.aii,feria lerlia, rex et co- puin amcenilale Maii mensis graliam pacis el slatus
mes cum gravi exercilu obsedil Ipram, et facla est terr;e uoslrau Deus restitueret, suspenso Borsiardo
(ornalio, ei niilitiacutrinque acriler occursus, quan- et captivalis suis camplicibus. lgitur divertens se
do ille adulterinus coines Willeliuus cum treceniis rex ibat versus Qlrienardain, ubi coines ex Montibus
militibus ad unam porlarum pugnaret conlra comi- ? infestaveral lerram noslrain.ib^UqiiepeiGandavuin.
leni iiovurn. Igitnr pessimi illi lprens.es, sicut seor- Sed el cpines uos.ier prajcesserat regem, ei incen-
sum pepigerant cutn rege in alia parte yillse, inlro- derat manu yiolenta suburbium (206) usque ad lur-
duxeruiil regein el ejusexerciluminQnilum.El iutro: rim lapidea.m.El plures igitur qui suffugerant in
iventcs concilaveruiit cl,ampres et incendia domo-; : ecclesiam illius loci, simul concremali sunl usque.
niin ex abruplo. Rap.inam quoqtte exercuerunt,, ad trecenlos, ut aiunt.
tiuaudo ille adulterinus comes Willelmus obviam\ 125. Qnarlo Nonas Maii, fei;ia qtiarla, rex absqtie

(205) Coterelli dicunlur viliores ho.mines, quod in1 procpusilus Bru-

(205) Bodgerus, sive Rogerius, Alsalii
tasis et tuguriis degant uiide et coia seu coita repe- gensissubscripsillitlerisTheoderici anno 1150
riiur. Rigordus De gestis Philippi Augusli comes s et 1136;' moi;luum esse anno 1157 supra proba-
Piclaviensis mulliludinem colarellorum ad caslelLum 1 vimus.
Hudulpliipro succursu mherat. (206) Quam inepte liacc refpranttu: a Mejero, imo
(204) Stathan aliis Sladen, lerlia itineris hora alj) ah eo et Annalihus veruaculis aiiisque iransferantur
lpris versus Brugas, cujus prseloiium seri inclsuii!i ari initiimi coinitaius R. Caroli, lale supra § 5 dedu-
exhibct Sanderns iu Castellank Ipiqusi png. 398. cititn csl.
 1017 VITA ALTERA AUCTORE GALBERTO. 1018
comile rediit Brudgas. Tertip Ncnas Maii, feria A divina tiltio coegit, cum illis, t|ui tradilipnis rei fue-
quinla, poslea circa meridiem comes rediil ad nos, ranl, praccipilali suul.
quein Fralres ecclesiaeS. Donaliani cum processione 124. Pridie Nonas Maii, feria sexla, iu festo
susceperunt primilus, ubi oralione et obtatione in S. Joannis, quando in dolium niissus esl, rex repa-
altari secundiun niorem proeriecessorumsuorum Deo triare incipiens, a Brudgis discessit, duxilque sectiui
perlata, reversus in rioinum comitis Caroli ipse co- Roberlum puerum caplivum. In exilu ergo juveujs
mes potenler ascendit, ibique pranstis est. Erat illius, Burgenses nostri prosequebanlur illum ocu-
lumullus el lurba maxima circa et iufra caslrum lorum lacrymis el planclu gravi, quia mulium di-
exspeclantium quid de Roberto et captivis fieret. lexeranl illum. Non enim propter infamiam viri no-
Igitur rex de hospitio suo egressus pervenil usque stri loci ausi sunl ipstim sequi. Qtii respiciens lletum
ad comitem. Quia vero domus plena fueral populo el iniseralioiiem civium, ait: i En amici mei, quia
et minisliis et militibus, descendit comes in pla- vitoe niese subvenire non poterilis, tandem rogaie
teaiii el curicin castri. Et consecuti sunt eum uni- Deum, ut animoe meoe dignelur misereri. > Haud
versi, qui iri aula censiileranl, Cumque vidissenl longe abierat a caslro, quo pedes militis copulari
ikiiiiuni vacuain, sicut praeordinaverat, fecit fores rex jusseral de subtus venlrein equi, in quo ascen-
tibserari donnis suoe,et assuinplis sibi prineipibus B derat captivus. Posquam ducatum comes regi prae-
solis reascendil. Tuuc disposuerunt quidem a qua bueral, rediil ad nos in caslrnm.
parte traditores illi a lurre camerae dejicerentur. 125. Nonis Maii, Sabb3to. Poslea decanus Helias,
Qiio pracordinato, misii rex et comes spiculalores ad rerididit novo comili cannam argenleam et cuppam
carcerem, qui callide evocarenl primum Wlfricum aureain Caroli consulis ciim operculo aureo,qti3e prae-
Cnop, fralrem proeposili Bertulphi, et sub dissimu- posilus Beiiulfus, cum in fugam se darel, decano
latione, qui niissi fueranl nienliebanlur carceratis, commendavii. Robeiius puer comiti insinuaverat
quod rex niisericordilei aclurus foret cum ipsis. Sub lliesaurnni istum, anlequam a Brudgis discessisset,
illa ergo misericordiae spe, sine dilalione, e carcere quia, ui aiunt, pcr flagella rex extorsil ab co ut
egressi sunl. At non siinul egredi capiivos permi- insinuarel si quid de thesauro comilis reposiluin
serant. Nain primp illiim WHricum ednxerant, et novisset. Super hoc niulli admirali sunt simplicila-
per inlrinsecis riomus usque ad propugnacula turris leni decnii IleliiB, qui cum cujusdam quasi sancli-
suprema iraduciuni, ligatis nianibus retro dorsiun, latis rigore hactenus degissel, per susceptio:iem ra-
et sic moiiis suoeprincipium rieorsum prospicieniem, pinoehujus nimis dcclinavit (cuin ea aucloritate Dei
spiculalores riejecerunl. Al ille iniser nihil indulus inlerdictum sit: immuiidiim ne leligeris...) qua suae
praeler solam camisiam, el soias brapcas, decidit in sanctilnlis ac simplicilatis tenorem simulaverat.
lerram tolo corpore fractus el riestruclus, parum Namque thesauruni illum invilus comili reridiriil,
vitoe reservans, qui siaiini leihaliter exspiravil : per hoc salis oslendeus, quanlum rapJnain illam
speclaciiluiii quitleni factus el opprobrium setnpiter- ainaveral. Dicebal quoque preeposiluni Bertulfiim
iiuni sui generis, itno totitis lerrse Flandrensis, a vasa illa ecclcsias S. Donatiani pro salule aninioesuae
neiniue deflelus periit. Secundo Joco eriuxerunt conlulisse, per hoc excusare crcdens innoeentiain
Walteruni niilitem, lilium Lamberti ex Reddenburg suam. In hoc qttoque onines aperte eognovimus
usjiie atl pioccipitiuin, et ligatis manibus iliitis aute quod praepositus ille in suuin usuui vasa consulis in
et noii retro, ipso moinento volucruul eiim prsccipi- jiartitione thesauri susceperai, et non valens secuih
lare. At ille rogabal milites rcgis qui juxta stabanl deferre, cuni ftigeret, reliquil illam miserriniam ra-
causa Dei, ul spatium sibi Deum oraudi proebereiit : pinam decauo suo.
ct niiserali illuin, diiniserunl euin orare. Ciinique 126. Licebit subsequenler subfiigere de poenilenlia
perorasset, projcctus esljuveuis eleganlioris fornue, Borsiardi et eoruin, qui cum ipso comitein tradide-
el in leirani decidens siiae moiiis periculuin insuin- ranl lsaac el aliis. Asserunl quod Borsi-irdus ille
psii, el statim exspiravit. Stibduelus est quoque p recoguoscerei peccatum suum,etpro eo doleret et
miles iiomine Eric, et similiter piwcipiialus decidil poeniteret, ita ul obsecraret omnes inspeclatores
stiper ascensoiiuin ligneiim.el avulsitgradum ascen- patibuli sui, quaienus manus ei truncarent, quibus
sorii, qui quinquc clavis lixus eral. El mirabiie eral Domimim siiu.in Caroliim occideral. Et exoravit
qiiod rie tain a]tp prsecipitaliis adhue sedens in lerra, oumes, ut saltein deprecarenlur et expostularenl
iigno sanctoeCrucis se signavit. Quem cum mulieres Deum pro salute animsc suae, cum iiullam in vita
vellent palpare, unus luilitum a domo comilis pro- isla salulem promeruisset; et Deum omnipotenlein,
jecit inter illas Japidem grandeiu, el sic prohibuit quantum scivit el poluit, sibi propilium fore inter-
accessus eariun. Non ulique totus inlriiisecus po- pellavit. Coelerum hi qui proecipitati sunl, cum in
tcral longius vivere, cui Iicc ipsum qtiod vixerat propugnaculis proni despicerenl, signo sanclae Cru-
post casum, non vita, sed miseria moriendi fuit. Ul cis se signabanl, et nomen Christi Jesu invocando,
igitur enumerandi oinisCrimordinem.similiteroiuncs in ipso adhuc casu ruentes, vociferabanlur. Sed quia
reliqui proccipitalisuntsiniul viginti et oclo. Quorum slaiim post facinus peraclum excornmunicali sunl
quidam sperabaut evadcre, quia immunes traditio- tradilorcs illi, propter rigorem justitise non sunt ante
iiis exsiiieraiii. Sed quia fata eos trahebani, iu.p perdilionciu nec post ab episcopo absoluli, cl idet\
101-9 GUALTERUS ET GALRERTUS DE VITA ET MART. B. CAROLI BONI. 1020
in Iriviis el locis campeslribus (207) extra coeuielc- t\ rcpulavil. De ipsius vero poena el non de pociulemia
liuui sepulti jaceut, quidquain audivimus. Robertus puer usque in Casle-
127. Isaac ergo ctim inter monaclios monachali lum duclus, jussti regis decoHatus est; sed confessus
habiiu laieretetpraevidissei irrueiuem in se lurbani, peccata sua, percussoii suo condoriavit. quod euin
aiiabbati: t Doinine mi, si animus mihi essel pti- morti daturus erat.
ghandi, non sine nniltorum strage capi me permit- CAPUT XVIII.
terenused quia me reum faleor traditionis, omnia in complices et adjulores iradilorum a
niala et ipsam niorlein lcmporalem aniplector, ut in Inquhilio
raptores pecuniai B. Caroli. Varii conscii tradi-
hoc praesenii in iue puniatur, quod in riominuin tionis morlui.
meumgraviterpeccavi, > Accessit ergo filitis advocati . 129. Duodecimo Kalendas Jtinii, Sabbato in vigilia
Tervaiinisc(208)comp.rehendeuslsaacetinv.inculapro- Pentecostes, Etistachius noviter in Furnis a nova
jecit, donec adulterinus ille Iprensium comes adve- consule Flandrioe caslellanus consliltilus, Oldgerum
niret et de eo judicaret. Isaac quoque exspeclabat olim camerarium Bcrlulphi proeposili secum capti-
eumdem Will.elmum, credens per iilum evadere se vum.Brugas in proesentia oinniuni tle Curia comiiis
jwsse, eo quod tradilionis conscius fuissel. At posi- adtluxii, ut ille captivus insinuaret comiti, qui de
quani venerat comes ille, dissiinulans conscientiam ]B canouicis vel Iaicis obtinuissent a piscposiloBertul-
auam reain fuisse, praecepit lsaac suspenrii, quia pho thesaurum et pncdam Caroli consuli.-., sive a
Carolum cpmilem tradiderat. Isaac vero iu via qua nepotibtis ejusdem praepositi. Inculpavil ergo deca-
apud Ariam castrum irahebatur ad suspeiidiiun, num Heliam pro Irecemis marcis, Liiterarn canoni-
profitebatur aperle quia tradiderat doininum suum. cum pro dueentis marcis , Roberlum .custodem
Et rogabat lumullum populi ut obruerent ipsum ecclesise pro culcitiis ei palliis ei argento, Radut-
luto et lapidibus et fustibus, nihil salis poei;ae cre- plium magislriim pro sex scyphis argenlcis, Rober-
dens sibi p.oluisse inferri in hac vita, qui tanlum tum Dlium jLidgardis, pro centum marcis argenii.
facinus perpelrasset. Venerabatur ergo jaciuras, Hujusmodi mendacia confinxerat sibi ille OUgerus,
ictus, lapides, et omnes punilores suos, et eis gra- ut sic gratiain niererctur evasiouis suse obiinere.
lias egil, quia digtiabantur lam gravem peccaloreni Simile veri tainen viilcbalur muttis (eo quod ille
disperdere. Tandem cum pervenisset ad locum sus- decanus Ilelias jam an^ea per accusalionem Robeiii
pendii, satutabai stipitem arboris, et laqueos si- pueri reddidisset cannam argenteam pensoc viginli
mulque arborem osculabatur, et ipse suo innexuit unius marcse et cupam auream cum aureo ej'us
collo, dicens ; c In noiuine Doniini mese mortis operculo pensac auri septein marcarum ipsi comiii)
supplicium amplector et precor vos omues, ut ine- •fj multum argenti adhuc retinere lain decanum illuiu
cuin exoretis Deum, quatentis ista mortis acerbitale quam quosriam ejus canonicos, srcui postmodum pa-
punilum fiat in me quidquid iniser ego in doiuinum tuit. Nani custos ecdesiaeRoberiusintroiens ellibere
meum deliqui; > sicqtte Iaqueo subduclu'}, mori exiens ad traJitores illos in omni iempore obsidio-
turpiler promeruit (209). riis, accepit ab ipsis maxiniam pecuniam ea condi-
128. Berlulfus praeposilus a Deo multa acceperat lione ul si traditores illi evasissent, ille presbyter et
siuc nionis s;gna. Nam cum Brngis custos ecclesise custos eis redrieret quse in custoriiam acceper.il.
in camera languerci, introivit prseposilus ut visitaret Postquain ergo riamuati sunt miseri illi, voluil cu-
illuni, staliiiique confractte sunt trabes, quae lectuin stos iiie astute riissimulare pecuniani. Finxit igilur
siiljiexcrant super capul ipsius, iia ut vix evariere a se Uierosolymam iturum, et oneravil tres palelii-
camera se crediriissel. Alio quoque tempore trabs dos (210) fortes et riimidium et abiil a caslro nostro
niagna doiuus suae iu Brugis deciriit, nec ab boniine sumiiio mane.eisic asportavit prsedam Caroli eomitis
atil vcuto iinpulsa, recte super caihedram et seJitia offcrendain Christo in Hierusalem. Pro hujus ergo
juxta posita, ubi praeposilus potenter et imperiose facto, omnium suspicio retorsa est in cauonicos
seJere cousueveral. Ipse vero eodem leinpore Furnis iltos. Eodem riie reddidit Litleratres niarcasargenti
erat, el fundilus confracta sunl omnia quoccunque D ipsi comili, quas detinuerat ex argenlo procpo-
in ijisa ruiua conipreheiisa fuerant. Alio quoque siti.
leinpore, cum praepositus Iransirel per Iprani juxta 150. Undecinio Kalenrias Junii, Doniniica sancta
palibulum iu foro positum, iu quo postmodum sus- Peniecosles, comes el caslellanus Gervasius et Wal-
pensusesl, aitmilitibiissi'-'-,: i Deusomnipotens,quid lerus ex Frorerdesflo el milites FlanJriee qui ade-
esl quod liac nocte s6u/niaverim. Vidi ego persom- rani, juiaverunt paceni sese pro posse suo conserva-
niiini qttod in hoc eodem palibulo fixus slarem : > luros per iotam lerrain Flandriarum.
dcrisilque hujusmodi visionem, el pro nihilo eani 131.Post fesiuui S. Marioe in Nalivitale, quod est

(20") Lernutins ex suis Annalibus asserit: Man-
duio regis aceclos exlra urbem in campos, D. Bavonis
et. S. Andrem limilibus adsilos ; el suspensos fwdum
viatoribns diu speclaculum prwbuisse.
(208) Ihfc refereiiJa stiul ail iiuin. 80, ubi paticis
asjitur de ejus suouliciu iliuio 25 Maiiii.
(209) Hscc quoque ad cap. 15 speelanl, ubi de
prseposili supplicio acium.
(210) Palefredos, vel Palfredos pro eqttis accipi
indicavimus ad Vitam Caroli ahbatis Villarieiisis,,
29 Jauuarii num, 10, De vocis origine aisputai4.
Yossius el alii.
 1021 VITA ALTERA AUCTORE GALBERTO. 1022
sexlo Idus Seplembris, Sabbato scilicet, comesi A parentes iltorum, qui in obsidendo traditores occisi
noster fecit secum adduci apud Brugas Wiilelniumi erant, flectebant se ad genua comitis, obsecranlcs
illum Iprensem.quem in invasionelprajcaplivaverat, ul sibi ad occidendum vel puniendum daret illos qui
et clausit eum in suprema camera caslri Brugensisi clanculo et furtim ei iradiliose obsessos eduxerarit,
cum fralre suo Thiebaldo Sorel (211); qui cum pci aut itlos seduelores a lerra ejiceret. Sicque constri-
sex dies commoratt sunl concaplivali, Thiebaldus clus ratione consul, accusatos anlese prsecepit siare,
commenriatus est Everardo milili cuid.am ex Genri volens ipsos secunduin legem obsidionis traclare. At
ad cusloriiendum. Moxque prohibitum est Willelmo illi responderunt sese non fuisse legiiime accusatos,
ilti Iprensi, ne per fenesiras foras prospicerel, sed sed causa invidiae elodii, el non causa veritatis :
intra domum lanlummodo spatiaretur. Apposili summopere tamen rogabant consulem, ut secundum
sniit etiam vigiles et cuslodes cuin illo, qui caulis- judicium Scabiiiorum lerroe ipsos tractarei, tam de
sime observahanl illum. nola tradilionis quam de cujiisque suspicionis re-
152. Decimo sexto Kalendas Octobris, feria sexla, speclu. Plures quidcm rcconciliali sunt comiti de
in nocle S. Lamberli, ex unaquaque vicinia circa accusatis quos adliucpersequebaiitur nepoles et filii
nos el ex civibus Brugensibus meliores et magis et cognati eorum qui in obsidione occisi fuerant. vel
fiJeles, simulque caslellanum Gervasium jurare C quia traditores subduxerant, qui dominum lerrce
prcvcepil comes pro honore lerrae, ut vera assertione Carolum, simulque palrem ipsorum iradideraut:
profiterenlur, quis Carolum comilem occiderit, vel sicul fuerant filii castellani ex Brudburg, qui in
quis eos interfecerit, qui cum ipso prsefato consule pracsentia etiam novi comitis appellare feslinabant
occisi sunt: quis rapinam coniitis et secum occiso' Everarduin ex Gend; qui obsessos scilicet illos
rmn vel hominum et familise coniitis rapuerit; quis eritixeral causa pecunioe, qui patrem el fralres occi-
in auxilium eorum traditorum posl mortem domini derant suos simiil cum comile palrioe. Audilo illp,
lotius patrise se asspciaverit; vel quis cum impiissi- major pars accusalorum se sublraxit, quos conscien-
mis illis ante obsidionem vel post permanseril; vel tia mordebat piopria. Accepitergo comes consilium,
quis illos tradiiores et eorum complices.sine licenlia et convocatis baronibus suis decrevil, quateuus illos
principuin, qui caslrttm et fpsos infra obsederant, proscriberet accusatos qui hominium Carolo comili
eiluxerit, ct ideo ab eis pecuniam et Ihesaurum co- fecerant, et insimul auxilium prscbuerant tradilori-
niitis Caroli acceperit clanculo; quis illos poslea bus obsessi cum ipsis, sed et alios ad satisfactioriem
delinuerit cl auxilium proestiterit, quos rex et comes susciperet, el alios niisericorditer sine judicio rcci-
coinmiiiii cousilio lerroe baronum reos coiiriemnave- perel in gratia sua.
J 154. Factum est
rant, el proscriptioni decreveraiit. Igilur post con- ergo Dei riistricto el horribili
jurationem consederunt simul in domo comilis, et examine, quod Walterus ex Frorerdeslo, unus pa-
acciisaverunt apud nos centum viginli quinque. Et riiim terroe, in quadam militiae expediiione, ex pro-
lii Reddenburg cum Lamberto, qtiem traditionis prio eursu suo ab equo praecipitalus, tolus confra-
reum notaverant, Iriginla seplem. * ctuslanguerei, et poslmodum iu paucis diem obierit.
153. Deciino quinto Kalendas Octobris Sabbalo, Verum quippe fuit illiini conscium fuisse tradilionis
in die S. Lamberti, comes ilurus versus Ipram, re- domini stti et patris universoc terrae Flandrensis.
quisivit a Burdgensibus nostris teloneum. At illis Qui eliam ut certissima securitale cum traditoribus
ingraluseral comes, ideo quod de reddilibus telonci consisteret , adoptivum quemdam filium sutoris,
inililes sui feodali fueranl a lempore omiiium proe- qiiem uxor e<ussibi mentita est filium fuisse, copu-
riecessoruin supruin comitum. Vexabant eniin con- lavil conjugio nepli praeposili Berlulfi. Crediderat
siilem mililes sui, eo quod Burgensibus conddnassei enim verum fuisse sibi filium paler, quein olim
teloneuin, quo ipsi haclenus feodi exsliieranl. El frauriulenler niater, quasi uxor Walteri proefati,
illuri non posse confirmabant comitem juste sine peperisse dissimulabal. At infans, quem peperer^at,
suoruin militum assensu condonare, nee jusle ipsos D stalim in ipso partu obieral. Supposuit ergo filium
cives, ul eis conripnaret, consulem expostulasse. sutoris, qui circa iriein lempus genilus fuerat, et
Unde invidia concilata est inler cives el inter conii- eniortunm, quem pepererai, clauculo uxori suloris
lem niilitesqiie suos. Sccundum tegem ergo obsi- submisil, dans ei pecuniam ut fateretur se peperisse
dionisquam prineipcsdecreveraiU, comes et sui posl illtim emorluum, et viro suo, quod factum erat,
accnsationem agere sluduerirni. Nainque lex et de- celarei. Cunique crevisset ille furalus et adoplivus
crelum tate statuium fuit : Quicunque ediixeril filius, et omnes crediderant vere filium fuisse illius
conlra assensuin principum obsidionis quemquam de Walteri, venit prsepositus el dedit neplem suani,
obsessis, quali poena erat muklandus eductus, laij filiam fratrissui illi furlivo filio uxorem, ul firmiter
lormento damnabitur eductor. Itaqtiecum inultifuis- atl oiniiem fortunam simul per illud conjugium
senl de obsessis clanculo et pro prelio, educli, jam consisterent, audaciores, fortiores ac potenliores

(211) Nulla uspiam Thiebalrii Iwjus mcntip: ft>r- comitis pro monasterio Marchianensi anno 1135,
san sohiin fraler uieriiius fuii. Fiiit nomen eo tem- apud Chesnjeum Iib. u Probaiioimm familiae Bithu-
pore salis coiniiiune. Nam Tiel.btildus de Vi'ri el niensis pag. 24.
TictbxUlus de Vermela sigi!:inini'liltcras Tlicoderici
1025 GUALTERLS ET GALBERTUS DE VITA ET MART. B. CAROLIBONI. 1024
forent. Igitur post niortem ipsitis Waltcri, profiteba- AL ipsi - vngaiiios el peieiranles campos- et villas»
lur publice uxor ejus puerum iilum non esse verum capti sunt, cl miserrimuj niortis exterininio di-
filium suum, sed adoplivum, quem isdem Walterus spprsi.
apiid Brugensem queindam posuerat in vadiinonium 157. Decimo sexto Kalendas Januarii, Sabbato,
pro trecenlis libris. Sicque arle Dei delusaestars lertia hebdoinada finita Ad.veiUus Domirti, eodem
procpositi, qui cum vellet superbe et gloriose per annp in Qtialuor temporibus Desiderius. fraler Isaac
iltud conjugium cognationem suam extollere; filio illius pttedicti traditoris mprluus esi; qui iraditiouis
sutoris, Dei arle deceptus, eani copulavit. Nemo conscius, non promeruit ulterius vitoe felicilate per-
vero ausus fuit raanum mittere contra Walleriim, frui. A lempore ergo obsidionis nusquam ausus est
quamvis Iradilionis conscius fuissel. Erat enim par prodire ad Curiani comitis, nisi latenter. Nair. plures
terroe illius, aller a comile. At Deus, cui vindicta fueraiil in coniitalu nostro, qui illum appellassent
relinquebatur, morte languida a fidelium aspectu ad bellum, el reum traditionis convicissent, si aperte
exterminavit illum. ad curiam exiisset. Insuper iulerdictum esl a co-
135. Octavo ldus Octobris, Sabbato ante festum inite novo eidem Desiderio, quanquam forte ad
S. Richarii, jussu comilis abductus est Willel- curiam ascenrierel, ne sibi propinaret; nam iu
mus (212) ille Iprensis ad Insulas, et commendatus ^^ curia unus ex propinatoribus ipse constiterat.
caslellano illius caslri. Timuit cives noslros, et CAPUT XIX.
eliam a lerra proscriptos, ne aliquo dolo ejicerent Occasio defttctionis Flandrorum a Guiltelmo
in Brugis a caplivilale Willelmum, et vi irruerent in Nortkmanuo comile.
castrum. Noiandum quod occiso comite Carolo, 158. Idus Augusii retro, itaquein feslo sancti Petri
Borsiardus el sui seeleris parlicipes, more pagano- in Aitgusto, habitis nundinis in lnsulis, cum comes
rumet incantatbrum, nocte qua prtmo sepulluserat voluissel queindam de servis suis ibidem iu foro
comes Carolus, acceperuut scyphum plenum cere- capere, et jussisset capi, cives Insulenses ad arma
visioeet panem, considentes circa sepulcrum, posue- ruebant, comitem et suos extra suburbium fugave-
runl poium illtim et panem in mensa sepulcri, runt, alios de curia verberantes, et Norlhmaiinos
edcntes et bibenles super B. comilis corpus ea fide, in paludes praecipitantes, plures aliis et aliis affece-
ut nullo modo illum quis vindicaret. runl locsionibus. Staiiinque comes obsedit Insularum
156. Nono Kalendas Novembris, feria secunda, omnia loca, el coegil cives sibi reddere marchas
anie fesltim S. Amandi, Baldewinus ex Alsl obiit, argeuli mille el quadrigcntas, si saltem illo modo
qiii unus cliam par parium Flandrioe, doniini sui repacilicarentur. Unde concilala esl invidia maxima
Caroli tradilionis nolatus malo, non longe post hac * inler cives illos et comitem, ita ut deinceps sibi
viia potitus exspiravit.Leviori occasione morlis, dum suspecti ulrinqiie slarenl.
scilicel cornu Ilaret, etjam.venlo arleria intrinsecus 139. Tertio Nonas Februarii feria sexla posl fe-
lurgente, lotius capitis sui vires ad flandum labo- sluin Purificationis inatris Doinitii, insurrexerunl
rarent, ex abruplo medulla cercbri a nalurati loco Uurgenses in S. Auriomaro conlra comitem, eo quod
concus^a, erupla esl per vulnus antiquitus factum injuste volebalcomes praeferre illis castellanum loci
in fronte. Quod cuin venlorum el proprii spiritus illius, qui viotenler res et substantiam civium itlo-
tumor disrupcrat, ebullieranl medullse, quse in ce- rum diripueral, et adhuc rapere salagebat; obsedil
rebro j'acucrant, ita ut meatus narium, oculorum et quoque S. Audomarum cum gravi exercitu. At cives
simul gulturis suffocarenl, et sic mortuus ense Dei subinlroduxerunt Arnoldum nepolem Caroti consulis
plagas mortales susiinuil. Tandem cum suprema et hominia ei fecerant et secuiilatcs ut, si forte
vila spiraret, monachilein habitum accepit, et sic perduraret comes novus in injusta obsidioue, at|
more chrisliani mililis a sseculo migrabat. Igitur illum Arnotdum se converterent. Eadem lempestaie
isti duo praescripli principes lerrse, cum e vicino et nix el glacies et frigus et orienlis venlus siinul in-
interposilo inlervallo obiissent, omnibus terrae inco- r.
, horruerant super faciem lerrse, ei ideo liinebaut
Jis in ore et memoria fueranl, ila ut de subila morle insultum comitis, reddideruntque pro rcpacilicaiione
porum traciarenl, quos posl morlcm domini Caroli, sexcenlas marchas argenti. Unde niaxima invidia
Deus lam veloci senienlia a vita privaverat, et tam excitata est inler cives illos et co.mitem, el deinceps
Ievis caitsse moriendi ipsis occasionem ordinemque facti sunt sibi suspecli.
disposueral. Contra morem chrislianum quidem in 140. Deeimo quarta (215) Kalendas Martii, feria
obsidione egeranl cum prseposito et aliis, quos a quinta ante Sepiuagesimam, insurrexerunl Genden-
captivitale eduxerant. Nam accepta pecunia a prse- ses conlra caslellanuni suuin, eo quod injuriose el
posilo et suis, poslquam subductos contra regis et perverse semper egisset conira ipsos : qui translulit
principum decreta per devia diverleranl, nudos et se ad consulem, queni ad repacilicandum se el cives
solos in lpcis campeslribus dimiseruni, quousque adduxii. lgitur comes volens opprimerecives el

(212) Mejerus eiun jam lum fugisse in Angliam et e carcere dicilur.

ctun copiis regis inlercepisse Slusas scripsil. Quotl (215) Excerpta ex seqiieniibus usque ari finein
ligineiUuiii hiuc oplimc rofelli diximns, si couferuiur etlila suut ;i Chesnifo in Prpbationibus familiaj
^tiiu IIIIIII.152, ubi27 Martii amii sequeulis cvluclus Ganrieiisis a pisgina 2(1^.
 1025 VITA ALTERA AUCTORE GALBERTO. 1025
eisdem vioienter anteponere caslellauum procfalnm, j\ et eolerellis (214), prscparatis et ad pugnandum
rbidem per aliquot dies exspeclabal. Tunc cives, accinctis. Ascendit quoque Iwan el Daniel j'uxla
sicul pepigerani cutn Daniele principe el Iwanup lpram, scilicei in Roslara, et praemisit interntinlios
fratre Baldwini, posuerniil comitem ad raiiouem; atl comitem dicens : « Domine comes, quia dies in ,
el, convocatis uuiversis in Gandavo, Ivan prolocutor sacro jejuniorum lempore positus est, cum pace et
civium slatutus esl, et sic orsusesl : « Domine co- sine dolo et armis, sed ralionabiliter veuisse debue-
mes, si cives nostros et vestros Burgeuses, el nos ratis et non fecislis, imo contra honiines nostros
amicos ipsorum jure volueratis tractasse, non ali- pugnaliirus praesto estis : mandanl vohis Iwan ct
quas exactiones pravas et iufcslaiioncs dcbueralis Daniel et Gendenses, qnia riolose ipsos inlerficefe
nobis intulisse, imo ab hostibiis defendisse el honesle venislis, hominia, quse invioiabiliter haclenus vobis
traclasse. Nunc ergo conlra jus et sacramenla, quae servaveriint, exfeslucare pcrnos non differunt. i Et
pro vobis juravimus de condonato leloneo, de con- exlestucaverunt ex paiie dominorum suorum inter-
firmanda pace et de ceeteris juslitiis. quae homincs ntintii illi, et abierunt
"
htijus lerrac obtinueranl a proeriecessoribus bonis 142. Ante hoc lempus Iwah et Daniel transmise-
lerraeconsulibus, et maxime teiupore riomini Caroli, rant per castra Fiandriae mandantes »a.utem :
el a vobis, vos in propria persona fregislis el fidem 1B «Obsides, et fidejtissores dabimus ad invicem, si vos
vestram et nostram, qui in idipsum vobiscnm con- •' vuliis cum honore vivere in lerra, ut si violenter
juravimus, violastis. Manifcsliini est quaiUam vio- velit conies irrucre super vos vel nos, undique ad
lenliam el rapinam in Insulis fecistis et qiiantum iiiiiiuam nostram defensionem concnrramus. i An-
cives in S. Audomaro peisecttii sitis injusie et per- nuerunlque eis id libeniissime se facturos, si cum
verse. Nnnc quoque in Gandavo cives, si potuerilis, honore lerroc ct suo, comite isto tam pcrverso carere
.male tractaliilis. Sed cum silis dominus noster et possenl qtti nnlli rei intenderel. nisi quo aslu cives
lotius terrae Flandrire, decel vos nobiscum raiiona- suos persequi potuisset. Et adjunxerunt : i Eccc
bililer agere, non violenler, non perverse. Ponalur patel quomodo mercalores et universse terrae Flan-
curia vestra, si placet, in Ipra, qui locus est in drise nogotiatores obsessi sunl causa comilis istius,
niedio lerrae veslrae, et convenianl principes ulriiique quem vos in comilatum dignissimi palris Caroli
nostrique compares, ac uiiiversi sapientiores in clero subrogasiis; et jam per annum islum consumpsimus
et populo in pace elsine armis, Iranquillo animo ct suusiaiiiias uoslras et insuper quidquid in lempore
bene considerato, sine dolo el malo ingenio, et diju- alio siimus lucrali, aut iste comes abslulit aut nos
dicenl. Si potueritis comitatum salvo honore lerrac iirfra terram islam clausi et obsessi ab inimicis ejns
deinceps oblinere, volo ut obtineatis. Sin vero lales (C consumpsiinus. Videle ergo qua ratione isto carca-
esiis, scilicet exlex, sine fide, dolosus, perjurus, mus raptore el persecutore noslro, salvo tamen
discedite a comitatu, et eum nobis relinquite idouco honore lerrai el vestro. • Interim comes in Ipra in-
et iegitimo alicui viro commendandum. Nos enim sidiabatur Danieli el Iwanno congregans sibi uni-
mediaiores suniiis inter regem Francise el vos,- ut versos lerroe milites;
sine honore terrse et nostro cOnsilio nihil in comi- 143. Qiiinto Idus Martii, Dominica prima Qnadra-
lalu dignum agcretis. Ecce lam nos fiiejussores gesimoe, fama vera nos percellebal, quod juvenis
vestros apud procfatum rege.n, quam Burgenses lo- Theorioriciis, nepos Caroli consulis, ex Elsatan ve-
lius pene Fiandrioe perverse tractaslis conira nisset in Gandavum. ibioue exspectaret, donec pro-
fidem el jusj'urandum, lam ipsitts regis quam nos- pulso isto comile cum suis Northinannis, ipse in
tri, el subsequenier noslrorum omnium principum consulem suscipcreltir. El valrie mirandum est,
lerraj. > quod Flandria tot dominos susciperet, et eodem
141. Igiiur comes prosiliens exfeslucassel Iwan- lempore piieruin rie Montibus, ei Arnoldum qtiem in
num, si ausus esset prac tumullu civium illorum, et S. Audoinaro subiiilroduxeranl, et islurii qui jain
ait: i Volo ergo rejecto hominio, auod mihi fecisti, exspectat Gandavi, et islum nosirttm abusivum co-
parem me libi facere et sine dilalione bello compro- D 1 mitem se recepturum parala foret. Nam isium
bare iu te, quia bene et rationabiliier adhuc per Norlhmannum consulem noslrum, Theoriericiis
omnia in comitalu egerim. > At Iwan renuit, el tle- castellanus et ipsius cognati et amici, Arnolilum
terminavil diem, feria quinla in capiie jejuniorum, vero itli in S. Audomaro, comitem rie Monlibus illi
oclavoldus Marlii, quando pacifice in Ipra conveni- de Atrebalo el in confiniis; Theodoricnm istum
rent. Igitur comes descenriil Brugas, el convocatis Iwanet Daniel et Gendenses in comiiem assumere
vicinise illius miliiibus, praccepil iil atl diem positum festinabant.
secum el ad ipstim armaia manu feslinarenl: con- 144. Decimo septimoKalendasAprilis. feria sexla,
vocatisqtie. civibus in Brugis, conquesius est eis cives Burgensium corruerunl in castruin. inquiren-
qtiam inhoneste ipsum a terra expellerel Iwan et tes, si Fromoldus jnnior domum comiiis implessel
sui, si posseni, exoravitque eos ul secum - fideliler frumenlo et vino et cocteris viclualibus ad opus co-
starent. Al illi annuerunt. Igitur ad riiem ascendit mitis Willelmi observandam. Eodem die audito, eo
. comes manu armata et implevil Ipram mililibus quod comes veniret in subiirbium Brugis,obviam ci,
(2U) Coterellis, id est vilionbtts homimbus, tit cap. 10 diclum.
 1027 GUALTERUS ET GALBERTUS DE VITA ET MART. B. CAROLl BONT. 1028
si forte venissel, clauserunt porlas, nolenles illnm A arma prosilientes cives nostri in exilibus poriaruin
deinceps lenere pro comile. reslilissent comiti in faciem, si ad Brugas descen-
145. Sabbato in Quatuor Temporibus, jam trans- disset, et porias undique cbiuserunt conlra illum.
acta plena prima jej'uniorom hebdomada, in xvi Eodein die Cono frater Walieri morlui ex Frorer-
Kalcndas Aprilis, Gertrudis virginis, caslellanus deslo introivit ad cives nostros, et in medio fori
Gervasius imperavil sese procparare omnes qui in corani nmversis jurabal se cum sua potenlia dein-
Vicecomilatum ejus habitarenl, ut in Toreholt ex- ceps ctim civibus fideliter persistere. Erantque ci-
pedili ad bellum conscenrierenl feria quarta post vibus nostris coadjuiores miliies Walterus (217) ex
Sabhaliim proescriptum, ibidem exspeclanles donec Liswega el sui, et illi ex Ostkerca Hugo Snaggaerd
comes nosler Willelmus ipsos deduceret contra el fralres sui.
Danielem el Iwan pugnaluros. CAPUT XX.
146. Duodeciino Kalendas Aprilis, in Benedicti Electio Theodorici Atsatii in comitem Flandrim. /n-
abhatis, castellanus nosler Gervasius a Torahollh in terilus 'Lambcrti Reddenburgii.
Brngas rediit cum suis, reliilitque quod Arnoldus, 150. Oclavo Kalendas Aprilis, in Dominica, in
nepos Caroli comitisjam secunda vice siibindtictus .Annuntialionem S. Marioe, Evahgelium kgebalur :
erat in S. Andomarum fraudulenter a quibusdam B 1 Omne regnum in se divisum desolabilur: ad Burdgen-
civium. Quo rescito, comes Handriaj Willelmus cum ses noslros, tam ad clerum quam ad populum vici-
poientia valida ab Ipra accurrit in S. Audomarum, nioe noslrae mandarunt Hollandiee comitissa (218) et
ac in ecclesiam S. Bertini obsessum fugavit, volens fraler ejus Theodoricus adopiivus (210) comes,
incendere ecclesiam; coegilque, ut Arnoldus ille Gendensium et nostrorum civium salutem. Quidquid
abjuraret prorsus Flandriam, simulque illi qui cum a proedecessoribus nostris consulibus legitime possi-
ipso obsessi fuerant. delis el per ine firmius oblinebilis, si quidem me in
147. Et hoc eodem die reversus est comes in comilatum subrogatis. Mercaloribus veslris ettolius
Ipram prseparans se, tit sequenle die invaderet Flandiioe pacem et liberum negotiandi proebebo
Iwannum el Danielem cum expedilione imperata in transiium, simnlque soror mea comitissa idem praj-
Toraholt. Eorieni die, scilicet feria quaria, cives bebil eatenus lamen , ut obsides demus invicem
nostri et roaritimi Flanrirenses noslri coiquravenihl, recipiendi me a vobis el liberam prseslandi vobis
m simul deinceps starent pro tuendo honore Ioci negoliationem. Statim caslellanus Gervasius transi-
el patrioc. vit ad comiiem in Maldenghem consulens ei u* ver-
14S. Decimo Kalendas Aprilis feria sexia, trans- sns Ipram ascenderet, quia in Maldenghem qtiasi
lr.issis lilteris, illi ex Geud simul lwan et Daniel *" sbsesstis tenerelur, si Gendenses in eum excursum
dicebanl noslris Burgcusibus, ut usque.in diein liinoe forle fecissenl. Statimque Brugenses transmiserunt
proximum pricviderenl sibi utrum deliberarent propter Danielem, ut cnin sua potenlia ad ipsos in
prorsus permanere cutn Gendensibus, et prorsus Brugas descehderet, Interim cum casteiIo.no ex
exfeslucare comiiem; an prorsus persislcrent cum Brudbtifg Henrico (220), Arnotdus, quem in S. Au-
consule Willelmo et coiitradicerenl Gendensibus et domaro olim susceperant in comitem, salagebat ctim
ipsorum dominisac amicis. Ultra proescripium diem nuxilio et consilio regis Angliee, tit comilalum Flan-
igilur nolebant in ambiguo suspendi cum Brugen- drioe oblineret. Itaque lerra Flandriae divisa esi, ut
sibus. alii adhuc fidem conservanles et hoininia comiti
149. Nono Kalendas Aprilis Sabbato Dixit Iie- Willelmo, cum ipso militarenl; alii peroptarent
becca (215). Audierani Brugenses quod comes ex Theodoricum, sicut Daniel, et Iwan, et Gendenses,
Alslra (216) satagerel riescendere Brugas, conlradi- ae Brugenses; alii Arnoldum, sicul ifK in S. Audo-
xerunl ei Iocum et castTum stium. Remandaverunt maro, et vicinia illa; alii comitemex Montibus praj-
comiti per caslcllanum Gervasium, ul alias se di- ferendum crederent. Igilur in lanta divisione deso-
verleret, donec inimicos suos exslirpasset a Flan- IJ lata esl lerra.
dria, el tune primum redderenl ei locum et castrum 151. Seplimo Kalenrias Aprilis, feria secunda,
in Brugis. Requirehant quoque ab eodem Gervasio castellanusGervasius noluit cum Brugensibtis noslris
casiellano, ut profitcrelur ipsis, ulriim dellberasset, deinceps commanerc, eo quod comiti Wiltelnio con-
an prorsus renianere in fide el securitale eadem tradixissent lociim el castrum suum et porlas obstru-
cum ipsis, an prorsus ab ipsis cum sno consnle re- xissenlcontraeum,elsuperadoplassentThcodoricum
cedere. Eodem die circa vesperam viderunt iransi- sibi in consulem. Igiiur extra caslrum Brugarum
tum comilis apud nos versus Maldenghem, statim ad Gervasius mandavil pro melioribus civium, et habuit

(2io, Id esl Sabbalo ante Dominicam m Quadra- (218) Petronilla , mater Diederici VI, -de qna
gesima?, quamlo in. niissa loco Epistolaa legitur pars actum cap. 8.
cap. xvn libri Geneseos. (219) Quod cum sorore pro hiijus filio ad tempus
(216) Aistra, vulgo Alleren, in agro Gandensi proeessel.
prnpe dexterum latus novoe fossae, qua Brugas navi- (220) Henriciis Itlius Themardi cum B. Carolo
gaiur. - occisi, qui conslaliularius et Caslellanus Bipcbttrgeu-
(217) Walterus Crommelin, gener Hakelti Caslel- sis signavil litteras Theotlorici Comilis anno 1151,
laiii. in Probationibus familioeGandensis pag. 203.
,1029. VITA ALTERA AUCTORE GALBERTO. 1030
eum eis liujnsmoiji orationem : «..Qtiia fidem unico . i qui cum ipsis siabant amicitia et sccuritatc con-
domino meo, comiti Willelmo, adhuc servo, a qno jiincli. > Qnario Kalendas Aprilis, feria quinta, i111
separari secunrium legem soeculi non polero, salvo niililes ex Osikercka ex nomine inscriptos perga-
honore meo, non potcro vobiscum commanendi li- meno, sese et plures alios transmiserunt consuli
cenliam habere, qui tanlum feceriiis comili contem- Willelmo in Ipra, el exfeslticaverunl fidem et homi-
ptuiri. Sed quia vos amo, ibo ad comilem, perorabo nia, quae olim fecerant ipsi"eidem consuli.
pro vobis, quaienus usquein Dominieam proximam 155. Tertio Kalendas Aprilis, feria sexla, exspe-
induciel de vobis, ne aliquam inferat molesliam vc- ciabanl Brugenses redilum Danietis el Iwani, qs:i
bis, ila ut si vos comiti poluero compor.c>re,faciam; antea exiverant suburbitim cfanculo cum mililibus
sin vero, cautos vos faciam rie omni moleslia, quam snis. Nam delerminaverant civibus nostris huncdiem,
co:ii«s inferet vobis,si eam praescirepotero. Uxorem in quo hominia el securitates facerenl Theodoriio
meam, fitios et filias et res meas arihttc infra ca- ex Elsalan, simulque Gendenses et Brugenses et qui
strtiin habilantes, precor honesle conserveiis usque ctini ipsis conjnravcrant. Ihcc anle feriam sexlam
in deierminatum diem. > Et concesserunt ei omnes anno bissextili, in anno prseterilo erat feria quarla
cives noslri fideliic: sese observaiuros. Eotlem riie ante riicm Paschse proxima. Eodem die in vespera,
Steven ex Boul.tra (221) inlroivit ad nos cum circa ' reversi sunl ad nos in Brugis Iwan et Daniel et Ilugo
quadraginla mililibiis. Excursum fecerunt milites Campus avenoe. Et relalum esl qtiod Willelmus
nostri anle domum Thancmari. Eodem dieIwan (222) Iprensis ille capius, liberlatf dci.alus fuerit a con-
et Daniel Brngas induxerunl Theodoricum ex Elsa- sule Willelmo Noiibmannoriim. Slalitn postquam
tan, 'iit in comitem assuineremr. Occurreranl ei pransi sunl, tam principes quam popnlus convene-
cives nostri applaudenles ei. rtinl in exitu castri apud Harenas omnes, ibique
152. Sexto Kalendas Aprilis, feria terlia, in mane elegerunl Theodoricum ex Elsatan in consulem to-
Thancmarus etnepotes ipsitts donium et mansiones tius Flandrioe; feceruntqne ei hominia Iwan el Da-
proprias in Siraten combusseruiU, quia si hoc non niel in pracsentia universorurii; lexque dala est om-
fecissent, Daniel el lwan cuni suo Theodorico com- nibus qui pro Iradilione comitis Caroli proscripti
bussissent. Didicimus revera quori lwan el Daniel habebanlur, reverlenrii in curiam hujus novelli co-
illi Theodoricn hominium el securitatem non fece- mitis, et, si auilerent, secunrium judicia priiicipum
, ranl adhuc, scd ducenrio eum per castra Fhindrioe el feoriatoruni icrroe, si miles erat et ad curiam co-
populum et miliies comnioverent ari eligentlum illum mitis perlinuissel, excusationem face.renl; sin vero,
in consulem. Nam sine licenlia et assensu tlucis Lo- , seciindum judicia Scabinorum lerroe sese quisquc
vaniaeeleciionem (acere Iwan el Daniel non pote- '.noialus purgarei. Superaddila est a consute, princi-
. rant. Sic enim fidem duci utrique dederant, ne pilius suis et poputo lerroc Hbertas tle staltt reipu-
Theodoricum illum in consiilcm eligerenl sine con- blicse et bonore terrae, meliorandi omnia jura etju-
sensu ducis. Eodem die oiidivinuis, qnoti Willclmus dicia et mores et consueludines ipsorum lerram
Iprensis a capiivatione productus, Coiiracuni venis- iiiliabitanliiim. El notandum quod in anno proeterito
sst, til consilio et viribus suis el suoriim foiie juva- ista eariom fcria reversi sunt principes obsidionis ex
rel consulem Willelmum, ,a Brugis et a Gandavo Alrebato, qui exiverant a nobis, pro eligendo con-
proptilsum.Qu.ia ergo Iwan el Daniel tluo ex paribus sule terroc sectindum regis Lodewici consilium ac.
. et principibus Flanririac a regc Anglioe rio.naria plu- pracceptum, Iwan el frater ejus Baldevinus ex AJsl, 1
rima suscepcrant et plura eranl pro expiilsione ne- Walterus ex Frorcrdeslo, el coeteri lerroe comrares,
potis sui, scilicet noslri consulis Willelmi.accepturi, redeuntes ad nos cum alacri animo detuintiaveruni
nihil absque consitio regis faccre deliherarant, seu liobis sese cuin rege Franciae elegisse Wiilelmum
absque consilio ducis Lovanioc, cujus filiam rex An- pueruni ex Northinannia libereet legitime in conii-
glioe el iriem tlux tlalurns eral Arnoltlo nepoti con- tem et dominum universse terrec nostrac. Et quod
sulis piissimi^aroli.quem eoriem leniporc Furnenscs ) consule Willelmo cum baronibus suis considenle in
et caslellamis ex Bioilburg in comitein susceperanl; Ipra in solario quadam, tit consiliuin acciperel quid
H hoc consilio et auxilio regis AngJia?.Inlerrogabaiil facturus foret contra noviter elcctum.Tneodoricuin,
lanrieni cives n.ostri ipsos Iwanum et Danielem : consulem Gendensium et Brugeusium et complicHin
i Cur crgo istum Theorioricum ad nos usqne per- eorum solummodo, decidit ipsum solarium in ler-
duxistis, si firiem, securitatem et hominia ei vos ram, ei corruerunl sinml confirienles in eo, ila ut
priores, etnos secundo loco non fuerimus facluri? > unus ipsorum pene casu ipso praefocaius exspirasset.
Respondeiunt: i Quia cum aptid Brugas venirel, no- 154. Pridie Kalendas Aprllis Sabbaio. Inteiim cle-
bisctim venit, el nos cum ipso, ul videret silum loci, rus et populus reversi sunt apud Harenas, el super
et tentarei quo animo eum susciperent Brugenses et feretruni S. Donatiani juravit comes, sieut pracdixi-

(221) Boularia prope Gerardimonlium, hoc lem- nasterio Trunchinensi apud Miraeurn in Cod. Donal.
pore baronatiis coiiiplccteris sub se 12 pagos. Sie- cap. 94. -
pkantts de Bovlaria comilatiis firerat in Terram (222) Duxit Swan uxorem Laurellam filiam Thco-
sanctam Roheilnm comitein. Willelmus tle Boulaer doiici anuo 1140.
sigiiavit lilteras Ivaui de Gand aniio 1139 pro mo-
103« GUALTERUS Ef GALBERTUSDE VITAET MART. B. CAROLl BONI. 1032
mus, et dati snnt inlercpnsulem et clerum et pnpu- A^ comes in auxilium veniret civibirs Iprensibus, ea
lum obsides, Iwan et Daniel, illa omnia consulem condilione, ut si cives corisulein Willeimum ab Ipra
adimplere et scienler non fraudare quoc juraverit. expellerent, siatim die altero comes Theorioricus in
Deinde Gendenses fidelilalem jiirabanl, et deinde auxilium eivium eorumriem intraret ad ipsos.
Brugenses consuli et hominia fecerunt. Eodem die 158.Quarlo Idus Aprilis, feria lerlia, consul Theo-
Lamberlus ex Reddenbnrg venil Brugas, ul se a tra- doricus cum feoriatis suis el Btirgensibus Brtigen-
ditione excusaret. Kal. Aprilis, Dominica Lmlare sium excursum fecil versus hostes suos, qtii in
Jemsalem, in metlio Quadragesimse, Theodoricus Olrienburg el Gistella consederant, et quia unriique
susceplns esl in consulem, ei cum processione in praeniunili eranl fortiter atl resisteudum, comes cum
ecclesia S. Donatiani in Brugis, el more prscdeces- civibus in media via rediit. Eodem die misit rex
sorum suorum comiliun asccndit, et nransus esi jn Franciee lilteras liiijusmodi civibus nostris : t Volo,
aula el domo comilnm et per loliim tlieni Brugenses ul in Dominica Palmarum ocfo viros discretos a
nosiri elaborabant pro introducendo caslellano Ger- voliis mihi in Alrebato Iransmiltalis, de singulis
vasio quem fideliter riilexeranl. Erant lamen aliqui quiJem castris Flandrise totidem sapientiores evo-
Brugensium, homincs quiriem ejusdcm Gervasii, qui cabo : coram quibus et universis baronibus mcis
nequiter agebant conlra , seorsum inito consilio cum retraclare velim rationabiliter/qttid sit quajsiionis
quodam Waltero genero Hakelli castellani, quem ct pugnoe inter vos etcomitem vestrum Willelmiiin,
superponere Gefvasio moliebanlur. et slalim laborabo pro pacis conformatione inter
155. Quarto Nonas Aprilis, quse feria in praelerito vosel ipsum. Si quis de civibus non ausit veniread
anno erat Sabbatuin sanctum Paschae, modo vero me, conductum secure praebebo veniendi et re-
feria seeunda, introivit Gervasius casletlanus in ca- deundi. > Staiim cives super remitlendis litteris
slrum Brugarum ad consulem Theodorietim in mul- ralionis el consilii studium iniernnt, dicentes : Quia
titudine militum suorum et Burgensium, qui fideliler rex juraveral ante susceptionem Willelmi comitis,
ipsum dilexerant, stansque coram universis ait : nullam coemptiouem vel prelium se velle el debere
< Domine conics Tbeodorice si Deus hanc gratiam accipere pro eleclione consulis ejusdem, et postmo-
conttilisset nobis "Jt palrioe, ut vos statim post mor- dum mille marcas pro pretio et coemptione aperte
teni domini nostri et nepotis vestri Caroli prsesen- susceperit, perjurus esl. Item qnidquid civibus in
tem habuissemus, neminem in comilaium proeter lelonio condonavit et quidquid super hoc simul cum
vos suscepissemus. Noium ergo facio omnibus, quod rege jttraviise inviolabililer conservaturum, violen-
a coiisule Willelnio prorsus discesserim; hominiuin .p ler fregil. Et cum obsides dedlsset, ipse comes pro
et fidem el securilalem, quam haeteiius sibi serva- confirmalione omnium eorum quae civibus condo-
verim, rejecerim, eo quod pares lerrac et omnis po- naverat et dederat, ipsos fefellit obsides. Igitur cum
pulus illum condemnaverini sine lege, sine fide, sine landem apud Ipram diem nobis delerminassel et
justitia Dei el lioniinum adhuc in terra errantem. paribus terrae, nt se componeret nobiscum, sicut
Vosque hseredem naturalem et domiimm lerree ju- omnes sciunt terrae incolse, armala manu prajdiclum
slum, cum honore et dileclione susceperint. Volo caslrum anticipavit, ul violenler nobiscum ageret,
ergo hominiiun el fidem vobis facere, sietu doinino ei ad qtiidquiri velleli nos conslringeret. Itaque sine
nalurali lerroc, et de cujus conditione nos stinnis, ratione, siue lege Dei et hominum, nos in lerra hac
ofliciuiil el feoda, quaj a praedecessoribus vestris clausil, ne negotiari possemus; lmoquidquiri hacte-
hactenus lentii, a vobis reeipere volo. Si quis vero nus possedimus, sine lucro, sine negoliatione. sine
vicecomitalum contra me impetil, ex parte Hakelli, acquisilione rerum consumpsimus. Unde juslam
qni anle me casiejJanns proxime fuit, iu pia?sentia habemus rationem cxpellenii illum a ierra. Nimc
vestra el parium lerroe satisfacturus praeslo ero. > ergo jusiiorem lerrse hsereriem in consutem nobis
Sicque finiia oralione faclus esl homo Tbeodorici elegimus, filium sororis (225) consulis Caroli, virum
consulis, tleinde per reliquum diem fecerunl hoini- D \ fidelem et prudenlem, secundum morem lerrac subli-
nia consuli, omnes qui feodati fore debueranl in matum, fide et hominio noslro slabilitum, 'naturam
coinilatu el per aliquos dies deinceps. Statim pa- et mores et facla praedecessorum snorum digne irni-
ceni ipse consul compoiiere festinabat in omni coini- taniem. Notum igiiur facimus universis, lam regi
lalu suo inler illos qui hacieniis in invicem discor- quani ipsius principibus, simulque proesentibus et
dias el liles gravesque pugnas exercuerant successoribus nostris, quod nihil peiiinel ad regem
156. Octavo Idus Aprilis, leria sexla, Lamberlus Francise de electioiie vel positione comitis Flan-
cx Reddeuburg ferro ignilo ptirgabat se in praeseiilia driae.... (224) sine hacrede aut cum haerede obiisse,
comilis Theodorici a t.radilioiie et morte domini lerrse compares el cives proximum comitatiis hoere-
Caroli consulis : Daniel ei Iwan non inlerfuerunl. dem eligentli habeni potestatehi, et in ipso comiiatu
157. Qtiinto ldus Aprilis, feria secunda, quidam sublimandi possidenl libertatem. Pro jtire ergo ler-
Iprensium venerant coram consule Theodorico in rarum, qnas in feodtim lenuerat a rege, cum obierit
lobio donius suae in Brugis, JeiiuiUiaiiles quod idem cousul, pro eodcm feodo dabit successor comitis
(223) Imo fliiitfa:. Erant consobrini duarum soro- (224) Videtur desirierari si eum contigerii aut
ruin fiiii. qiiitl simile.
 1035 VITA ALTERA AUCTOREGALBERTO. 1034
armatnram ianlummodo regi. Nihil ulterius debet 4A naces fuerant Lamberiusel. sui ari occidendos obses-
consul terrse Flandriae regi Francise, neque rex habet sos; noluernnl aliquo modo differre, quin obsessos
ralionem aliquam ul polestalive seu per coemptio-' pereuterenl. Igitur dum insultum tot miilia facerent,
nem seu per pretium nobis superponat consulem, el obsessi egregie sese defensarent, ex improviso illi
aut atiquem praeferat. Sed quia rex et eomites Flan- miliies ex Reddenbtfrg, qui in auxilium obsessorum
drise cognationis nalura hactenus conjuncli stabant, in alia domo eventum belli exspeclaverant, armati
eo respeclu niilites et proceres et cives Eiandriae equis et pedibus alii el alii.lamen respeciu obsiden-
assensum regi preebuerant de eligendo et ppnendo tium pauci, prosiliebant. Staiimque slrepitum et
illoWillelmo sibi in consulem. Sed aliud est prorsus clamores infinilos in aera movenles illi qui prosi-
qtiod ex cognatione debetur, aliud vero quod anti- lierant, perterrilos et prorsus altonitos reddiderunt
qua proedecessorum Flandrise consulum tradiliorie obsidionem facientes, in lantum ul fugam inirent,
ad justitiaj examinalur inslilula. el clypeis el armis abjeclis, ad cursitanduin in fuga
159. Terlio Idus Aprilis, feria quarta Leonis papse, sese succingerent. Tunc illi prius obsessi in armo-
nepoies Thancmari cucurrerunt super Brugenses rum virtute egressi, simulque et illi ex Reddenburg
apud Harenas, evocanles et allicientes cives adhuc * a lergo persequentes eos, qui sese fugoe dederant,
impransos et comilem Theodoricum et suos milites B omnium inimicorum illorum capilales et duces trun-
ad militias faciendas. Igitur campanas custodes lem- cabanl. Coefjrum depedilibus quos voluerunt, ene-
plorum, elmilites lituospulsanles, fugabaiil eos pro- cabanl. Sed el vulneratorum infiniliis erat numerus
cul a Brugis. Subsequentervero expeditiores mili- el oecisorum liberorum virorum ntimertis erat
iiim noslrorum et civium ascenderunt ilerum adver- 162. In hac ergo pugna notandum, quia Lamber-
sus hosles suos in Gistella, et coegerunt quosdam, tus ille, qui nuper excusaverai se ferro ignilo, non
ut Ioeli fuissent, si foiie Iiceret eis hominia facere tradidisse Carolum eonsulem, modb occisus est. Nam
comiti nostroTlieodorico,et super hoc obsides dare, quandiu erga Deum humiliter egit, Deus illi, qriotl
rie unquam fraudcm sibi facereiit. in Domini sui morte egerat, iridulsit. Igitur post
160. Nono Kalendas Maii, feria- secunda, post Do- liberalionem ignili examinis, cum isdem Lamber- •
lninicam Paschoe, comes noster Theodorieus equiia- lus et sui sine aliquo respectu misericordioe superbe
bal ad Insulas et vicinias illas obtinttit. lnterim Lam- cum tribus millibus paueos obsedisset, el eis obsti-
bertus ex Wingihina cum paucis militibus excursum natus quantum in se erat non parceret, nec propter
fecil contra Brugas, et simul cum illo nepotes Thanc- Deum nec propler sacramenturojurandi, quod comili
inari, incenderunl domum Fromoldi iunioris nolarii Theodorico fecerat ut nullam in propria vel suorum
comitis, quoedomus defensabiliter stelerat in Beren- persona seditionem moveret, voluisset pugnam et
hem. At consul Willelmus ad regem Franciae aseen- slregem obsessorum differre; merebatur ipseoccidi,
derateadem tempestate apud compendium, qui locus oblilus misericordiae Dei et dispensationis, qua
esl in Francia, quatenus a rege acciperet consilium eum reservaverat vitse, cum omnibus occidendus
el auxitium, quomodo Flandriam oblinerel. Episcopo viderelur, si tamen dignos pGeiiitenlioefructus, sicut
noslro Simoni Noviomensis sedis libere reddidit promiseral Deo et Ecclesiae inslilisset. Cum enim
riuodecim allaria, quae in feodum acceperat, ut advo- scrvus humiliter agit cum Domino pro suo reatu,
catus el defensor staret ecclesiaruin Dei, quae in Dominus indulget servo secundum legem poenitentiae
Flandria sunt, eo lenore quaienus episcopus banno agenli. Gum vero homo jusle agens, in alium homi-
et excommunicalionis verbo damnaret omnes, qui- nem perverse egerit, et Deus j'udex inler utrosque
ctinque Flandrensibus terrae cives suscepissent con- asciscitur, fidemjuste agentis Deus juvat, injuslum
sulem TIieoiioricum,ei ad potentiam consulatus pro- hominem a causa' prosternens, et in obslinalione
moverent, atque comili Willelmo violenter et sine sua confundens. Unde fit ut in bello aller iniquus pro-
jutlicio superposuissent. Hoc ergo paclo episcopus slernalur; in iudicio aquae vel ferri iniquus pcenitens
misit litteras in Gandavum, el suspendit inibi eccle- U j tamen non cadal. Notandum vero quod isli occisi
sias a divino oflficio. in Osiburg, primitus consilio et dolis suis Theo-
161. Pridie Kalcndas Maii, feria secunda, Lam- doricum comitem in Gandavo et Brugis praestitue-
bertus ex Reddenburg, qui sub nota traditionis fue- runt el Willelmo comiti supposuerunt. Et quamvis
rat, usque dum satisfecisset comili Theodorico per Theodoricus hoeres sil naturalis Flandrise el justus
igniti ferri examen, in Ostburc obsederal inimicos comes et pius, Willelmus vero comes Flandrioe sit
suos in validissima manu. Etenim asciverat sibi ex inhoneslus et civium lerrae perseculor, lamen no»
irisulis maris circumquaque homines et amicosco- juste consuluerunt ii qui nunc miserabiliter jacen"
gnalosque stios fere Iria millia. At contra iilum illi occisi,nec a tradilione doraini sui poleruut dici in-
ex Reddenhurg collegerant et pedilum et equitum nocenles, quorum consilio et violentia doli adbuc
manum valiriam. Cum igitur ulrinque accessissent comes Willelmus erat in lerra sua Flandrensi.
il!i ad obsideiidum et isli ad liberandum obsessos, CAPUT XXI.
mtervenit nunlius comitis Theodorici scilicet castel- Pugnm et irraptiones betticai inter GuiUielmum
.aniis Gervasius, volens . differre bellum, quousque Northmannum et Theodoricum Alsatium.
ccriiitis in praesenlia pacificarenlur. Sed qttia petii- 165. Sexlo Nonas Maii, in nocte ferioe quaiiac, illi,
PATROL.CLXVI. 33
 1055 GUALTERUS ET GALBERTUS DE VITA ET MORT. B. CAROLI BONL 1056
qui in Gandavo in domo comilis a civibus illis adhuc A pedibus,.stipulis et straminihussuccensis iinpositaia '.
obsessi tenebanlur, eo quod in parte Willclmi con- comhusseruni. Ab illo ergo tempore usque in sepli-
\snlis. persistcrent, exieruiit, et plaleariim.domos mnm Idus Maii, Cono ex Frorerdeslo in Winendala,
plurimas incenderunl. Cumque cives pro igriis de- et illi qui in Winchina cum Lamberto arma fere-
struclione laborarent, securibus exciderunl jacla- bant conira comitem Theodoricum et suos, non
loria ingenia, scilicet mangunellas (225), quibus desistebant depraedari villas circa se et ruslicos,
lapideam domum et lurrim, in qna degebanl 6b- simulque cum rebus ipsorum violenter auferre. At
sessi, proslernerent. Eodem die, scilicet qnarla feria Brugenses fossaiis novis circumdederunt se, vigiliis
Gervasius castellanus Brugensis «uni militibus ob- et insidiis suis et suorum militum sese defensabant.
sidere voluit in Wingchina in parte comiiisWillel- Quo lempestale villa Orscamp depracdala est prorsus
mi agenles. At illi strenui milites occurrenml Ger- a mililibus Willetmi consulis.
vasio, et ipsum illum vulneraverunl, et de armigeris 166. Pridie Idus Maii, feria secunda, Brugenses
duos coeperunt, equos et palefridos Iucrati sunt. impeiebanl illos in Winchina, el vulnerali sunt
164. Tertio igiliir in Nonis Maii, Sabbalo revo- ulrinque plurimi et mortui quidaro. Non tamen
lulo anno. inslabat dies anniversarius omnitim illo- oppidum illorum obsessorum destructum esl.
riim qui de lurri praecipilati erant pro morte Caroli B 167. In Idibus Maii, feria lertia, Wiilelmus
comilis. Et notandum quod in hac eadem seplimana comes, coltectis niititibus suis, invasit praiconem
occisi sunt in Ostburch Lamberlus filius Ledewif et in Orscamp, et fttgavit illum in ecclesiam ejusdem
cum ipso plures, quorum consilio «l traditione ruris, et clausum intus obsedil eum, appositisque
Theodoricus Flandriae superpositus violenter est ad fores lempli ignibus ipsas fores conflagravit. In-
Willelmo Norlhmannensi. In hac eadem hebdomade terim burgenses nostri occurrerunt ei annaii in
satageljal rex Franciae in pridie Nonas Maii, Domi- Orscamp, et cum perspexissent ei consiilein et
nica Misericordia Domini, convocare archiepisco- mitiles ejus et flammas ignium in lemplo, perterriti
pos, episcopos et omnes synodales personas in cle- fugerunt et plures capli sunt eodem die. Ciun ergo
ro el abbales et discrelissimos, lam in clero quam in fugando el in persequendo cives nosiros comea
in populo, comites el barones coclerosqueprincipes, excurreret, preeco ex Orscamp cuin paucis e teinplo
ul ad se in Alrebalum convenirent, habilurus consi- prosiliebat, et evasil.periculum ignis, et captus esi
lium de istis duobus-consulibus, quem eorum cum unus inilitum, qui m evasione eariem exiver.it.a
rcgia polo.iilia expelleret, aul quem slabitirel. Quo lemplo; Burgenses vero nostri fugeriinl limore el
lempore Theodoricus in Instilis el Willelmus errabat _ pavore perlerrili, simulqtie quiaconscii eraril sibi,
in lpra. Tota vero lerra in periculis agilabatur, in quod eumdem comilem Willelmum injiiste ejcpule-
rapinis, incendiis, tradilionibus, dolis, ita ulnemo rant et tradiderant; et quiriam .eoium iu Jurnos
discretus viveret securus. Igitur utrpbique exspecta- campestres latucruiit, de quibus exsivacil, captivi
bant, qttod consilium, aut qtioe sentenlia darelur in sunt abducli.
curia et convcntu tot prudenlum-et discrelorum 168. Duodecimo Kalenrias Jutii, feria secunda,
virorum, «t quae pericula in fuHtro timerent, cum fama retulit ex Lens, regem, Francise fugisse ab
omnia pericula sibi superventura limerent. El nolan- lnsulis, ubi comitem nostrum Theodoricum obse-
dion-quodomnes fere, quibtis terra Flandrensis pro- derat per qtiator dies. Eadem lempeslate Gendenses
hibila erat propter traditionein Caroli consulis, et evisceraverant quamdam incanlalricem., et sioma-
lioc secunduin judicia principum el baronum terrse, chum ejus circumferebanl circa villam suam.
hoc lempore reversi sunl in lerram hac simulalione 169. Quano Kalendas Junii, feria lertia, comes
el dolo, ut-si quis- esset, qui eos auderet inlerpella- Willelmus, coltecta maxima manu militum et pedi-
re de tradilione, ipsi inlerpellali responderenl se- tum, invasit Brugas, et usque in porlis et cingulis
cundum vel quod iniles erai in curia comitis, vel el infra fossala noslra insullum impeluose et ani-
secundmn -quod anferioris conditionis coram sca- D mose inferebat. Utrobique alii inleriecti, alii per-
binis et judicibus terraj. Igiitir adhucfiullus inter- plures sunl vulnerali. Tandem in vespera reversus
pellalus est nec respondit. est apud Jadbeca (226).
165. Et memorandum quod cumjam-primo<iomes 170. Terlio-Kalendas Junii, feria quarta, comes
Theodoricus in Insulas conscendisset, quaedam in- Willelmus rapuit iterum apud Orscamp rusticos et
. cantatrix occurril illi descendeus in aquam illam, milites cum armatis, et viotenter abduxit aputl Wi-
quam comes transiturus erat per ponlem juxta in- nendala et Oldenburg.
carminalrieem. At illa conspersil consulem aquis. 171. Pridie Kalendas Jtinii, in <lie Ascensionis
Jgilur, ut aiunt, comes Theodoricus languebat in Domini, ex Oldenburg migit quemdani monachiim,
eorde et visceribus, ita -ut comesiionem et polum nomine Basilium, comes Willelmus prascipiens no-
fastidiret. Cumque mililes ejtts indoluissent super tario suo Basilio, ut ad se festinaret, eo quod in
eo, coeperuut incantalricem, el ligatis manibus et pracsentiam suam berquarii el custodes curtium et
(225) Beka De episcopis Trajectensibus in Joanne gnella drcilur.
II : Applicando manginellas ad quassandvm lurres. (226) Jadbeca hora itineris Aldenburgo dislat, uti
idem manganas ssepe scribil ut infra uujn. 181 ma- e. Slratcno.
 1057 VITA ALTERA AUCTORE GALBERTO. 1033
reddituum suorum rationem debitorum suorum A osteinlenies pro lain bono stio successu. Nam tanr
reddiluri venissent. Igilur monachus ille detentus dem post tot mala, posl lol praedas et domorum
est inBrugisper Iwanum, etGervasium caslellanum incendia, el post lol honiicidia in nosiro perpelrata,
et Arnoldum nepotem Caroli consulis, qui priore caplus est Walterus ille a noslris, qui captit (227) et
dieaBruburg veneral Brugas. Eodem lempore comes principium fuit lotius mali lerrae nostrae, pro cujus
Willelmus Oldemburg circumsepiri et fossalis fir- dolis Carolus consul traditus esl; non quod ipse tra-
mari prsecepit, ubi se et suos recipere ordinaverat. didisset, sed hostes suos Borsiardum et suos ad tra-
Igiiur nemo ruricola circa nos securus erat-, sed cum denrium compulisset. Heec quoque dico secundum
omni supelleclile sua, aul ad nemora snblerfugerat sensum vulgi et secundum furorem animi illorum,
el latilabat, aut infra Brugas ascendil, vix ibidem qui modo captivum Wallerum preefatum suspende-
vitse suoeaut rcrum securus. renl aut novo et inaudilo morlis fiue dissipassent,
172. Quarlo Idus Junii, Dominica sancla Penle- si comes permisisset. Nam viso igne juxla Brugas,
costes, comes Theodoricus venit Brugas, conquisitis comes Tbeodoricus jani ab obsidione reverlens, cum
circumadjacenliis viliarurn circa Gandavum, el in lota muJtitudine accurrit, sed ante accursura ipsitis
maximo gaudio susceplus est a noslris. capti sunt illi duo et cseteri insidialores relro
173. Tertio Idus Junii, feria secunda, milites et B fugati
lalrunculi quidam, quierant in parle Willelmi con- 175. Eodcm die Walterus ex Somerengem (228)
sulis, ex Jadbeca prodibant, el quasi speciem pacis el mililes elpediles cum eo, qui quidem ex nostra
ferrent, cum milite qtiodam ex noslra parte ma- parle militabant, apud Hallras capli sunt. Eodem
nesle, sennones el salutaliones conferebant. Hujtis die Daniel et Iwan apud Ruplemunda super ducem
ergo equitis nostri domus defensabilis et firmissima Lovanise quinquaginla mijites ceperunt. Eodem dio
siabal: in quam omnes circummanenles, et ptures miserunt Iprenses secrelo litleras Brugensibus, qua-
ex civibus Brugensibus res suas comportaverant, tenus privalim et in lulo loco aliquos sapientiores
quas ibidem iulius salvarenl. Inlerceperunt ergo nostros el suos vellenl convenire, et de honore comi-
Cquitem illum in curle sua secure vaganlem, et latus uliliter agere.
lradilum vulneribus interfecerunt, el dotnum, eodem 176. Quarto decimo et decimo lerlio Kalendas
expulso equite, violenler oblinuerunt. Statim comes Julii, comes Theodoricus ascenderat cum comite
Theodoricus loelus cum innumera multiludine ad- Frederico (229) in Gandavum, el collegit sibi infl-
volans obsedit eos, coegilque eos obsessos ut sese nilum exercitum de Axla et Buchold el Was el con-
redderent. Quos tamen salvis membris abire dimisit, _ finiis illis; adduxit quoque instrumenfa jactaloria,
el equitem dominumque illius domus bene in pro- quibus dejiceret domos tlefensales et oppida inimi-
pria domo resliluit, feria lerlia scilicet, pridie Idus corum suorum. Applicuitque cum gravi exercitu ad
Junii. Tiled (230), ct obsedit domum Folket militis. Igilu/"
174. Eodera pridie Idus Junii, audientes milites duodecimo Kalendas Julii, feria quarta, Brugenses
consulis Willelmi, qui in Oldenburg, el Jadbeca, et occurrerunl comiti cum suo caslellano Gervasio et
Siralen j'acuerant, ul insidias pararent nostro co- cum infinila Flandrensium mullitudine, qui cum
miti Theodorico el nostris, quod cum 'lota potenlia ipsis conjuraverant. Consederunt ergo foris nocte
sua obsidionem Theodoricus fecisset extra in reino- sequenle circa domum preediclam. Igiturcomes
lis villis a Brugis, accurrentes circa sexaginla prai- Willelmus juxla subsequens exercilum circumspexit,
cursores, incenderunt domum vicinam castro Bru- quota foref turba el exercilus qui roililcm suutn
gensi, allicere volentes cives nostros, quos foiiassis obsederant. Nec parum indoluit de injuria illa, et
sic caperent. Magis vero ideo nos impelebant, ut grassanti arrogantia obsidentium. Elegerat namque
Theodoricum cousulem per ignis futaum et flammas Willelmus comes prius emori, quam tanlum oppro-
ab obsidione revocarenl. Igilur castellamis Gervasius brium sui sustinere. Igitur undecimo Kalcndas
cum militibus occurrens ad insullum insidiatorum,
y. Julii, feria quinla, et die quarlo ante feslum S.
coepit duos milites strenuos, Wallerum nepotera Joannis Baptistoe, circa mane, in Oldenburg ab
Thancmari, per quem occasio et causa seditionis et abbate illius loci, religioso et prudenli.viro, poeni-
pngnaetotius originem habuil inter Borsiardum, illum tentiam suorum peccalorum devotus suscepit, et
tradilorem comilis Caroli, elTItancmarum; ccepilque vovit Deo ut deinceps pauperum foret arivocatus et
alium cum Waltero fflililem. Sed isdem Walterus Ecclesiarum Dei. Similiter omnes strenui miliies
lelhaliler vulneratus erat in caplione illa. Cives vero ej'us voverunt, circumcisisque crinibus et rejectis
Brugenses manus pree gaudio complosas confere- vulgaribus indumenlis, camisia et lorica, coeleris
bant. animi exhilarationem non satis sibi invicem armis induli sunl, huinili volo apud Deum et fortis-
(227) Hinc data occasio scrihendi ab Stratensibus (229) Fredericus ut fratcr Theodcrici nominatur
occisum esse B. Carolum, ut supra dictum. apud cilatum supra Vignerum in Origimbtis Aisatios
(228) Somerghem in agro Gandensi lertio ab urbe pag. 115.
miliiari. De cujus familiee antiquitate agit Sanderus (230) Tiletum, in agro Curtracensi oppidtim, ci-
lib. iv Rerum Gandavenshim pag. 177, asseritBer- vium Harlebeeanorumjure acprivilegiisa Guilielmo
nardum et Walterum de Somerghem vixisse sub Norlhmanno donalum, uli ex Grammajo tradit Sati-
Philippo Alsalio. derus in Fhtndria itlusirata, pag. 427.
 j,T*n riniTciiiii! TT r.ii ni?RTiiQ ntr. VITA KTMfinT R r.AnnT I Rfi\Tr 1iM&
simo zelo progredienles ad bellum, veneruntque in A li Dco humililer subjecisset, poenilcntise remedium in-
vertices montis, qui eminebat juxia exercilum sumpsissel, crines et superfluas vestes ipse el omnes
Theoderici consulis; ibique proeordinabanl sese ad sui iruncassent post Iielli infotiunia sua, cives no-
bellum. siri simtil cum suo consule Theodorico crines. et
177. Fecit ergo Willelmus comes tres lurmas vestes circumciderunt, et ipsi quoqne presbyteri no-
cquilum, el oblinuit primam suorum aciem, cujus s:ri ad exemplum inimicorum landem poenitenliam
ipse dux primum insultum facere se constiluit. Ex proeJicaverunt, et posl tol damna, spotia et captivi-
adverso ilaque Theodoricus comes similiter ordina- tates in noslros peractas indixerunl jejunium uni-
verat aciessuas; in quarum una ipse et Gervasius vcrsale, el fcrebanl cruces et scrinia sanctorum in
castellanus capita erant, in altera comes Frederi- ecclesiam B. Mariaein Brugis, ibique exconimunica-
cus; curlalisque hastis utrinque pautatim sese ag- verunt omnes sacerriotes Brugeuses ex nomine Wil-
gressi stinl in virlule hastoe et gladii, cecideruntque lelmum comilcm Northmannum, Thancrannus de-
infinili. Cominus pugnabant, non aliler quam morti canus, Eggardus, Sigebodo, Heriberlus, Fromoldus
se offerrenl, in media arma inimicorum corruebant. senior, Theodoricus presbyleri, feceruntque vovere
Ante quidem sese proejudicaveranl mori in betlo, coiisulem Tbeodoricum coram [universis, quti-A s».
quam a comilalu expelli. In agressu enim primo B ' aliqui ex Iprensibus sese ad ipsum converterent, mi-
Daniel, qui caput erat mililiec Theodorici consulis, sericorditer eos susciperel, sive de omni comitalu,
votebat se inferre cuneis Willelmi consulis, ibique quicunque se converierent similiter ad ipsum, non
dejectus est comes Fredericus, et conlra iJlum exhaeredarel eos.
vinctus Riquarlus ex Woldman in priore vinclura: 180. Octavo Kalendas Julii, Dominica, in die S.
plures quippe et infinitae fiebant in invicem vin- Joannis Baptisloe, in ecclesia B. Marioecrucifixus,
cturse. Tandem gladiis conlenriebant. qui stabat in pavimento ari adorandum fideiibus, per
. 178. At pars el cuneus ille, in quo Willelmus seipsum el Dei virlule a loco in quo firmiter fixus
conies pugnabat, deficere incipiens, relro in fugam steterat, sursum levalus decidisset in pavimentum,
se convertil, quam Daniel persequebalur cum suis. nisi quidam cuslodum ecclesioecasum manibus prse-
Cumque utrinque laborarent, illi in fugiendo, illi in ripuisset. Qui. quidem cuslos iterum solito loco
pcrseqnendo, secunda pars cuneorum Willelmi con- infixit crucifixurn illum, et cum abiisset, iterum sicuf
sulis, quaj ad insidiandum lalebal, prosiluit in adver- primilus, ab infixione levaturet ruere cceperatidem
sas facies Danielis et suorum; et, quia recenti vir- crucifixus. Tunc omnes, qui ad adorandum stabant
rule et unanimi consensu exliorlati fuerant et in-^ . _ accnrrentes, iterum infixerunt, puiantes casumillum
structi ad bellum, in nullo haesiiantes, haslis et evenisse ex incuria infigeniis. Seri circumquaque
gladiis perseculores illos intermperunt. Tunc comes conspeclanles, iiicuriam niillam hoc fecisse proba-
Willelmus a fuga vclociler resiliens, sese cum suis verunt.
recepit, unoque cursu et animo virili ac robore 181. Quarto Nonas Julii mensis, feria quarla, in
corporum suorum crudelitali armorum et dispersioni translalione Martini ,episcopi Turonensis Ecclesi.T.,
inimicorum insistebat. Igilur universi qui cum con- obsedit comes Willelmus Norlhmannensis cum gravi
sule Tlieodorico pericula belli sibi imminere praevi- exercitu domum magni prseconis in villa Orscamp;
derant, in diversa armis disj'eclis, nudique prorsus ; adducens inslriimenla jaciatoria, magnellain et pyr-
'fugerunt .: adeo ul cum comite suo.praeter decem, rira, quibus dejieerel domum prsefatam. Sed Theo-
milites nnlli eommanereiit. Willelmus quidem comes; doricus comes cum civibus Brugensibus elFIandri-
•el sui loricas-projicieiUes, leviores equis insidenles, genis circa Brugas et infrafossata et sepes ej'usdew
timc tandem victorise suacfructum consecuti, hosies. domus, simulque Arnoldus Winelh, sese opposue-
alios occiderunt, alios ceperunt. rtinl, utrumque vero exercilum fluvius diviserat, qui
171. Circa mediam noctem ad Brugas rediit co-. domum illam prscdictam orienlem versus muiiiebai.
mes Theodorictis : coelerum quo Willelmns comes. D At ox illa parle in qua Willelmus insultum fecit,
, redieril, non audivimus. Tunc nostri loci conjuges; dorans illa sepibus et fossatis firma fuii. Multi igilur
viros suos, fitii palres, servi et ancillae dominos suos; in aggressu belli et pugnoe in invieera, utrinque
perdilos deflebant, casum el infoiiunium belli per- mortui seu vulnerati sunt, sed domus et fossata et
quirenles, tola nocte et deinceps flelibus et suspiriis. sepes ejus firmiter perstiterunt. Tandem lurrim ex
languebanl. Summo diliculo igittir cum exirent no- una et lurrim ex altera parle oppositam erexeruut,
stri ad mortuos suos, iterum a militibus Willelmii quibus conscensis acriori modo pugnaverunt. Tune
capli siint. Tam gravis persecutio et multiplex cap- exercitus Willelmi eo quod ventus ex occidenle du-
tivilas nostrorum nunquam audila est contigisse in, rilerperflaretopposilum sibi hostium cuneum, com-
nostris partibus anle hoe facinus belli. Infinita vero, portari jussil undecunque fenum, herbam, tecla do-
pecunia dala est pro captivalis nostris rediincndis5 morum, fruteta et omnem materiam, qusb subini-
Willelmo comili et suis, el sic quodammodo ilerumj nistrarel impletionem fossatorum, ut sic inlrarenl ad
terra noslra deprajdala. Tandem audientes nostra- hostes oppositos. At illi de inlus ignem pice el uncip
tes, quod Willelmus comes ante ingressum belli se veteri et cera levius ar.denlem machinecMnjeceruni,
el ila igne consumplum est quidquid conjeclum fuil.
10ifc VITA ALTERA AUCTORE GALBERTO. 1042
Ej"usdemquidem machinoe ardenlis fumus ventorum jA 185. Quarto Idus Julii, feria quaria, in transla-
stridore agitatus, in oculos irruit.eorum, qui ignem lione Benedicli abbatis, Christianus de Gislela et
injecerant ab intrinsecus;. haslis et telis el sagiltis fratres Walteri Pennati mendacii venerunt Brugas
multi occubuerunl infecti. Sedil igitur Willelraus ille per conduclura Danielis. Etposuit Chrislianus filium
sex dies in obsidione illa ; in quibus diebus lot mili- suttm in obsidem, et fratres praefati duo-remanse-
tias, lot tornationes exercitabant mililes ulriusque sunt obsides, pro Waltero fralre suo compediti in
«jxercilus. Nam cum fluvius profundus esset inter domo comilis, quae esl in Brugis. Ferebant igitur
ntriimque hostem, quaerebanl omni lempore obsi- secum Chrislianus el mililes ejus Wallerum illuni,
dionis mililes WiJlelmi vada et transitus fluvii,- qui- donec viderent, si aui convaleret aut morerelur,
J)us Iransire non differebant, avidi pugnae et belli, utpole illum qui vulneratusad morlem languebat.
utpole illi, qui forliores armis et numerosiores eranl CAPUT XXII.
multitudine. Sexto ergo die, qui erat sepiimo Irius Mors Guilielmi Northmanni. Theo-
Regimenpacificum
Julii, feria seeunda, circa vesperam, videns Willel- dorici.
mus quodnihil prolicerel in obsidione domus illius, 184. Quarlo Idus Julii^ feria quinta, dux Lovaniaa
transire j'ussil mililes quadringentos per vada fluvii, obsedit Alst (251) cum gravi exercilu, et venit sibi-
el combusserunt domum Ansboldi militis et domos in auxilium comes Flandriarum Willelmus cum
fralris et sororum ejus. Tunc exerckus ejus reces- quadringenlis militibus. Interim apud Brugenses
sit; atnostri ftigerunt in Brugas,etvicini, qui circa mulla mendacia volitabant de negotio obsitlionis
nos commanebanl, cum omni supelleclili sua et pe- prsefatae
cudibus fugienles, intraveruiil ad nos in Brugas, 185. Conligit interim quod in Brugis molendinum
tremore et pavore atloniti,. noctemque illam insom- aquis immersum undique dilapsumque deslrueretur,
nem duxerunt. Eariem die monaehi S. Trudonis et el aqua, quse ad plagaro meridiei munierat caslruin
eorumdem cellula juxia Orscamp sila, prorsus de- et suburbium Brugense, ia loco, quo molendinuni
proedala esl, ul nec Iibri vel calix sacrificii ibidem concluserat aquas, elaberetur fere lota. Inde com-
remaneret. moti cives accurrebanl, et fimo, lignis, lerra aquas
182. Notandum quiriem quod nullus sapienltim euTuentes obstruebant. Impulabant igitur suffossio-
inter noslros Brugenses ausus erat vera profiteri de nem molendini factam fuisse furlive ab inimicis
casu el inforluuio et fuga nostra. Quicunque enim suis, eo quod ita post defluxuro aquarum, castrum
aliquid veritatis profilebatur, illum irariilorem loci ,ct suburbium ipsorum ad ingressum pateret hosti-
noslri et fautorern Willelmi consulis deturpabani, ni bus. Mulli aderant divinatores et laici et sacerdotes,
niorlemque subito minati sunt. Nec mirum, quia qui adulabantur civibus noslris, prsedicenles eis,
Deus obstinabat corda eortim, ne omnem veritateni qusecunque sciebant cives voluisse audire. Si quis
vellent attdire. Tamen cruces et processiones per vero sapiens de negotio obsidionis, aut de Ioci et
ecclesias a clero rielalas subsequenles, niagis Deum civium periculis immineniibus verum profileba.luiy
adirara, quam ad placationem provocaverunt; quia vilissima repulsa impetilusab ipsis obmutuit. AtBiue
iu obslinalione animi, iu malis et in superbia et vero languebanl cives nostri in extorquendo pecu-
pugna contra potestatem a Deo ipsis proelalam ere- niam ab invicem, quam comili Theodorico iransmii-
xerant. Omni quidem poteslali omnis anima debet te.rent in expediiionem obsidionis praefatae.Similiter
esse subdila, sicut ail Apostolus (fioni. XHI, 1). Igi- illi ex Gend laborabant. Erantque in Alst obsessi
tur si in loco illo, unde pessimoe traditiones emerse- Iwan et Daniel, et comes Tlieodoricus cum forti
ranl, iuforlunia coniingerent, belia, seditiones, niilite,..satisqye in belto probalo.
iiomiciriia, opprobria sempiterna totius Flandriae, 186. Octavo Kalendas Augusti, feria quarta, in
nonne jure idem locusdebelur omnibus malis ? Et si die. S. Christophori reductus est Walterus Penna-
Ecclesia fratrum patilur, quoe in Brugis est, nonne tttm mendaciura in capiiviiatem inBrugis; et redditi
merito, quia prseposilus ejusdem Ecelesise causam.;D sunl obsides, qui pro eo dali el usque ad id lempo-
rnalorum inlulit? Et, quamvis nemo auderet attnun- ris observati fuerant.
tiare bannum, et anathema archiepiscopi nostri et 187. Sexlo Kalendas Augusti, sexta feria.post
cpiscopi cajlerorumque.suffraganeorum episcoporum transfigurationem Domini in monle Thabor, digna-
ejus, audivimus et cognovimus quidem vere, et nos batur domiaus suae praevisionis et nosirae simul per-
fuisse meritoin banno positos, et. in prohibilione secutionis ponere in hac seditione quodammodo
divini oflicii, eo quod superposueramus comitem finero, quia coroes Willelmus Norlhmannus, dum
comili, et infinilas morles per hoc intulimus UIUT in assultu proefaleeobsidionis se prsetulisset hostibus
v-ersis. Rresbyteri nostri et clerus noslri loci pvxpa- penes castrum Alst, dejectus ab equo, dum sese in
raverunt sese ad pugnam cum populo el turba, male pedes recepisset el manum dexleram ad oras ar--
illius meniores quod starent quasi murus pro domo morum deriucerel, quidam peditum ab hoslibus
israel. prosiliens, lancea eamdein dexteram consulis ia

(251) Alostum Etaiidriae imperialis prcecipua civitas, Gandavum inter et Bruxeltain sila, cum illuslri
eirilorio; oliiu Bracbanto annuinerata.
 1045 GUALTERUS ET GALBERTUS DE VITAET MORT. B. CAROLl BONL 1044
palma purligcns, meriium hrachii, qund arijunclum A quoniam qtiiriem nemo e noslris ipsi iululerat mor-
nianui coiiajseial, perforiit et lettiali vulnere infecil. tem, imo eodem tempore quo funcltis est a vita nos
Quem milites sui collogerunt, titpote dominumsuum timebamus illum procul dubio ad nos obsidendos
iniserando occasu moiienicm, ae per tottim illiim fuiurum. Illi etiam ex Ostkercka milites aui de
diem moriem celanrio inimicis, sine planctu et consilio comiiis Tfteodorici et nostro pendebant,
fjulatu, voces et clamores rioloium cornpresseranl eadem die qua obiil consul Willelmus, impropera-
tanlo acriori menlis angustiati confusione. Dux bant nobis, quod traditores fuissemus et recesserunt
igilur Lovanise quaerere saiagehat, ut se et suos a nobis. Inlerea apud Brugas nuutius venil, qui
componeret cum comite nostro Theodorico, et totius mortem denuntiaret Willelmi consulis. Quo audito
discordisein invicem habiloe, causas in judicio Iwan cives et omnes nostrales Dep referebant gralias pro
el Danielis et regis Angliaj' comraendavit. Conces- tanla liberatione sua et rerum suarum.
sione ergo composilionis utrinque laudata, dum. ro- 189. Igitur mirabilis dispensalio Dei, qtiee hoc
gabat comilem noslrum Theodoricum, ut ducalum modo principem illum mori dispensavil, ut in ducis
prapberel consuti Willefmo revertendl cum suis pa- pracfali obsidenlis Alst auxilio obiret extra consula-
ciiice ab obsidione; cumque omnem comes Theo- tum nostrum. Et quanquam conlra noslrum comi-
doricus duci super hoc assensum preestitisset, ait " tem et nostrales in parte pugnaret, non fuit quidem
ritix: « Ecce, quem in lanlum virlus tua persequitur alicujus allerius causa illius pugnae et obsidionis
hosiem, Willelrous comes e Vulnere Iethali exspira- quam ducis. Et licel Willelraus comes libenter qua-
vil. i Igitur prosiluit unusquisque utrinque alius ad cunque occasione noslrales impugnaret et ideo in
deflendum lanti et lam praecipui mililis occasum, auxilium ducis maxime conscendisset, ejus pugna aut
.iliiis ad excilandum hosles in exsullandum, alius ejus mors ibidem a Deo prajfixa, non impulabalur
ad denunliandum his qui domi remanserant; ut sibi nisi duci. Ducis enim iniies in hoc fuerat, nec ibi-
prsecauti rerum suarum non nisi vigilanter et pree- dem pro comitalu primo, sed pro salute el honore
considerali agerent. Volitabat enim undiquerumor ducisvelulaliusquislibetsolidarius, morluus est.Con-
ct fama morlis principis illius, et qui in fide et secu- tendunt aliqui quod nostrates, postquam expulerant
ritale ejusdcm consulis decertaverant, ad tuliora Willelmum consulem, superopposuerunt er.Theodo-
loca sese confCrcbant. Tunc cum planctu inftnito et ricum comitem et eumdem argentoelconsilio et omni
clangore- excelso corpus mititis strenui ferelris im- facullale lam consilii quam pecunise, undique confir-
positum ad S. Audomarum humandum transtule- malum jn castris etomnibus locis, inquibus proeve-
runt. if, nire poteranl, Willemo illi opposuerunt ad resisteiv-
188. Cseterum Theodoricus comes inimicos suos dum. Illo enim modo non poluerunt innocenles a
persequebatur ubique, et conflagratione ignis eos morte illius probari. Alii dicunt ducem impelisse
vastavil, caplivavil, disperdidit, nisiqui gratiam ejus Theodoricum quia prsesciebat, si ipse Theodoricus
ante conflagralionem ipsam, aul pecunia, aul aliler forte regnaret el persisteret in consulalu Flandrensi,
conquisierant. Ascenriit igitur Thcodoricus comes inulta mala posset in poslerum inferre sibi et for-
apud Ipram quarto. Kalendas Augusti, Dominica, lassis a ducatu expelleret, aut saltem dotem illam,
cum infinito militum auxilio et obtinuitlpram. Cives pro qua comes Theodoricus salagebat ducem coram
vero Bnigenses el milites etsoridariieorumexierunt, imperatore appellare, violenter auferret. ComesWil-
cl deprsedali sunl villam Ridevortia, el domos com- lelmus pro consimili causa in procdicla ducis obsi-
busscrunt. Igittir Lamberlus ex Ridevorda el Lam- dione impugnabat comitem Theodoricum, quia scie-
bertus ex Winchina, aliqui ex Folketh el Tileih bat hunc emolliri, quo aslu a consulalu expellere
(232), ct plures alii de coufiniis noslris, qui in au- ipsum potuisset ; altamen sibi injusie et tradiliose
xitio consulis Willelmi cerlaverant, sese in oppido sciebat illum Theodoricum sibi superposilum fuisse,
Winendala receperunt. Illi quoque qui in Ipra cives et ideo ulrique poleranl ralionabililer et comes
in parte consiiierant Willelmi, curo Isaac (253) apud ID Willelmus pro causa ducis et pro propria inj'uria ibi-
Formesela sese eonlra comilem Theodorieum firma- dem recle occubuisse, et comes Theodoricus pro
vertinl; ubi exercilata est mititia maxima. Et no- dote a duce expostulata j'usle et pro comilatu obli-
lanriiim quod cum in lantis periculis Brugensium que tradilo, ibidem reslilisse duci et Willelmo co-
locus fuisset, ut cives nullo consilio sibi posse, nisi mili.
a solo Dco, niederi credidissent, et ideo cordis sa- 190. Quseralur ergo cum per mortem aiterius
crificio Deum placassent, dispensatione solila Deus Deus pacem vellet resliluere patrioe, cur magis dis-
subvenit ipsis. Nam consulem Willelmum gladio sui pensavit, ul nioreretur Willelmus comes, qui jusiio-
judicii enecavii, sed illo quippe modo, utnon in rem causam regendi terram oblinuif, el qttare non
propria sed in alienae pugnaecausa, scilicet ducis citius mortuus fuit Theodoricus comes, qui injuste
illius, cujus in auxilio mililabal, emoreretur. Proinde superpositus videbatur, aut qua juslitia Deus con-
nos Brugcnses a morte illitis innoxii deputabamur; cessil ei consutatum, qui violenter arripuit dignita-

(252) Folquet domus in Tilelo supra num. 176 (235) Isaac de Formeselc subscripsil lilleris B.
Haluilur. Caroli anno 1121 soepecilalis.
 1013 RHYTHMUS ANTIQUUS. 1040
tero? Si igitur neuler eorum bene suscepit comita- •* gella indignation.s suae intulit, quia omniuro crat in
tum, jure uirique eral auferendus. Atlamen quia j'ure arbitrio posilum ante deliberare, praevidere, et dis-
hacreriilario Theodorico consuli pertinebat comitalus cutere, et summa diligenlia perquirere; Deumque.
jure eum possidet. Et si injusle videatur arripuisse, conlrito corde et pioe menlis sacrificio super hoc
tamen quia olim anle electionem illius Willelmi, qui placare, qtiem sibi et patriaj Dominum prsestitue-
morluus est, per litteras directas primalibus Fian- rent, et electumamareniet venerarentur. Quia ergo
drioe requisiverat, quod sihi pertinebat : quanquam hoc neglexerunt, eum, quem incaule Dominumsus-
et tunc non sit exauditus ab illis, non minus debebat ceperunt, lyrannum et vaslatorem loiiusque mali
petere et conquirere Ivaeredilalemsuam, quoe inj'uste exactorum perpessi sunt, eumrieinque posl electio-
sibi abtata est, et alii injustea rege Franciae vendita. nem et susceplionem in consutalu ntillam viam vel
Igilur post tol controversias prseponimus jusliorem mores honestos prscdecessoruro comilum, principes
causam Theodorico comiti, qui non injusle dicilnr et bajuli(254)aut consiliarii terrae docuerunl; sed ad
superpositus consuli Willelmo : imo ille comes moiv praedam et argulasiallacesque causas instruxerunt,
tuus ipsi Tlieodorico injuslissime superposilus est, quibus pecunias infinitas super cives et- burgenses
et per coemptionem ex regis potestate, potestative lerrse conq.uirerent,. et quandoque violenter exlor-
comes effectus. Igilurillum ex anliqua.jusliiia Theo- B queren.*
doricum vita? reservavit el suae hajredilati restituii, 191. Igilur Theodoricus Flandriarum marehio ab
illumque morte a consulalu removit; qui quanlum- illo mortis Willelmi lempore reguavit, et peragralis
cunque polenter viveret, tolam lerram vaslaret, caslris, scilicel Atrebalo, Tervannia, S. Audomaro,
omnesque lerrae incolas ad bellum civile provocarel, Insulis, Aria, in quibus Jocis more bonorum praede-
legesque Dei et hominum confunderet : quem lege cessorum suorum venerabititer susceptus esl a clero
dislriclaDeus,viamuniversee carnis ingredi non sine et populo et fide el hominio confirmatus, landem ad
malis meritis suis adjudicavit. Nec enim comes reges Francise et Angliaj ascendit, suscepturus ab
Willelmusde omnibus, quee in vila possedit, secura ipsis feoda et donaria regalia. Complacuil ergo sibi
post mortem permanere fatebilur inler umbras, quas ulriusque regni scilicet rex Franciae et rex Anglioe
ad pcenalia loca preemisit,nisi militioe,laudein: bonus super comile noslro Thcodorico, et inveslituras feo-
enirn in militia dicebatur. Igitur tantam injuriam, dorum et beneficiorum, quae ab ipsis sanctissimus,
quia nulla poleslas humana corrigere aut potuil aut et piissimus comes Carolus obtinuerat, gralanier
noliiil, secundum Iineam districli examinis sui Deus dederunt.
correxit. Ideoque in homines Flandriae iram et fla-

RHYTHMUS ANTIQUUS;
Ex ms. Jacobi Sirmundi Soc. Jesu

§ I. Lameniatio de morte B. Caroli comitis 'C Qua finilur noslra quies. , per malignas progenles.
Flandrios. Omni privanda lumine, letro fuscanda turbine,
Quo patriaj munimine. privatur et regimine.
ImpudeBs luge, Flandria, gravi digna miseria,
Proh dolort ducem Flan- et defensorem Ecclesise, Tibi.manent supplicia^ morlis iuscrutabilia.
rdriae. Prius eras prsecipua, modo facta es fatua.
Bonum lulorem patriae, et cuitorem j'ustitise, Exigenle culpa, luav strages reddetur mtilua..
Traditorum versulia, impiorum nequitia,
Plena gravi invidia, peremit pro juslilia,
0 infetix Flandrfa! o crudelis, o impia ! §11. Lamenlalio atia.
Quae le cepitdemenlia? quae perversa nequilia ?
Ut dticemluuin sperneres, moriem illius qusereres,
Et laqueos praetenderes, proieclorem perimeres?j. Carole, gemma comitum dux inclyte, flos militum,
Tu per eum florueras, Tedolemus iromeritum pertulisse interitum.
et decorem indueras, el solers vigilanlia,
Primatum oblinueras, multis honore praeeras. Cujusprudensmodestia,
Solficite pro patria tuta servabat omnia.
Sed quia fornicala es, preevaricairix facta es,
Et non audenda ausa es, prae coeleris spernenda es. Te exhorrebanl impii,
Bonis iocus refugii,
amabant pacis filii,
malis eras supplicii.
0 infelix! o misera !. crudelis et pestifera! Te Iuget dulcis Gallia,
Cur inlulisli vulnera, fundendo viscera ? pro te gemit Burgundia,
palris Et proxima Britannia,. insuper nostra patria.
Cur hoc scelus perpe- pacis jura conlnrbasti, D Quoelacrymarumflumine exuberans sine line,
[trasli, Flet vacua regimine, privala el muniniine.
Jusliliam violasii, patrem"tuum jugulasli? 0 quam bona constanlia, quam constans palienlia!
Quid vobis deerat, impii crudelitatis filii,
Tanli sceleris conscii, limoris Dei nescii? .
Moritur pro justitia, per queni consiabai palria.
Cum esset in Ecclesia, intentus in psalmodia,
Non aurum, vcstes, proc- non eauorum subsidia : Orans Deum niente pia; emersil cohors impia.
|d<-V Mox.exerunlur gladii, jugttlanl patrem filii,
Ergo pro,mtrtla copia perpetralis flagitia. Perimuntur innoxii una ^juatuor socii,.
0 moerore plena dies. nostii luctus materies!

(234) Balhi. potius legcndum', de cujus vocis origine et significalo, multa reperies- in Glossario Spel.
Bianiti.
1(H1 GUALTERUS ET GALBERTUS DE VITA ET MORT. B. CAROLI BONL 1048
Jungunluramorepio, niortis danlur exilio": *i Utrinque bellum geri- hoslis hostem aggreditur,
Korum internecio fit Flaiidriae confusio. [ttir,
Ilic cuin duobus filiis pater truncatur gladiis, Alier mucione coedilur, alter jaculo figilur.
Qui eruii ab iropiis co?-lifruuntur gaudiis, Islis dat vires charilas, illis crescitdebilitas;
Mox istorum cognatio compatiensexitio, Ilis animum dal oequitas, illis lollil iniquitas,
Lugel, gemil corde pio, IIt exigitconditio. Qui privati consilio, desperant deauxilio,
Cesset amodo luere, studeat preces fundere, • Tanlo pro bomicidio dari liment exilio.
Constat animas qusercre, juvari precum«nmnere. Caput hujus nequilioe nullius dignum veuiee
Pia Dei clemenlia, caesos pro lua gratia Per fenestram macerise dimittilur ab acie.
Transfer ad cceli gaudia, ut lecum sinl in gloria. Dum desperal de venia cogenteconscientia,
[Amen. Fugit nequam per devia, morlis timens exitia.
Huc el illuc progredilur, fugere mortem nitilur,
§ III. Vindicla ae morle ejusdem comtlis. Sed lalere non fruilur, qui hoc scelere premitur.
Comperlum esl preepo- sic latenler exposilum
Descripta morie consu- cunctis invisa"populis, [situm,
Iis, Fugisse, ne interilum subeat propter meritum.
Lacry mis flenda sedulis, et inaudila sseculis; Passim per terras quacri- tandem reperlus capitur,
Describuniur crudelia impiorum supplicia. [tur,
Quoepro sua nequilia pertulerunl in Flandria» Ad judicium tradiiur, promeruil palilur.
Jusla Dei polenlia volens lanta flagitia, iB Tortores lenentes eum, quod ponunt in collo laqtteum,
Suppliciis obnoxia puniri cum justitia, Trahitur ad equuleum, talis pcena dccet reuni.
Mittit ab Austro indicem, juslitiaeopificem, Inequuleo ponilur, pugnis, fuslibus cacdilur,
Et nequilise vintlicem, qtti impiis reddat vicem. Sseva flagella palitur. sic cruciatus moritur.
Venit igitur Francise rex provisurus patrioe,
Inimicus nequiiioe, el amicus justitise : Isle#poslquam mortuusi patibulo suspensus est,
Init grande consilium, [est,
qualiter agmen impium lla traclari dignus est, qui prodilor probalus est.
Puniat, quod dissidium fecil per homicidiura. Redeamus ad alios iniquilalis filios,
Cum principibus loqui- de nefanolis conquerilur : Prodilionis conscios, prae omnibus nefarios.
[tur, i Audita fama miseri, de capite sic fieri,
Consilium revolvilur, sanum landem suggerilur: Non.,cessaniinius conque-- sic intuenles conteri:
Horlantur mentem regiam,, ul transeat in Flandriam, [»>>
Punilura riefariam nefandorum nequitiam. Burgardus mox exponitur,-, fugiens errat, capilur,
Rexfretus hoc consilio, illuc it cum consorlio, Captus ad morlem trah.i- roiae suspensus moritur.
Hos dalurus exilio opere pro nefario, [lur,
IIoc audientes noxii iniquilatis filii, Audiens cohors impia, et hunc pali supplicia,
Quoerunt Iocum refugii, vim timentes imperii, Desperando de venia, reddit caslelli nicenia.
lutranl castrum lulissi- adbetlandumaplissimum, -
Inlrat casirurn rex inclj'- et ipsius exercilus,
[muin,i [ius,
Cor habenies promptissi- tueri nefas pessimum. _ De consule sollicilus, currit fundendo gemiws.
[mum i ^ Adducil tradi lumulum,, gemitum promens quer.it-
Sed Isaac subtractus est,, roonachus simulalus est, [lum
Ovina pelle tectus est, qui ferox lupus intus est. Flet,plangit gemmam con-- bene regenlein populum.
Captusfateturpeccasse, , lanlum scelus perpetras« [sulum,
fse, His explelis doloribus, et caplis prodilojibtis,
Mortem comitis tractasse, , cumdebuit honorasse. mancipandi lortoribus.
Ore suo convincitur ad lormentum deducilur, Alligautur compedibus,
Tractalur de supplicio., exquirilur conliisio,
Sic in altumsuspendilur, , quod meruil assequitur. Placet vullui regio, hos mori prsecipitio,
Inlrat ergo rex Flan-- cohortem quserens im- Ruunt, ab.arcis solio, morlis danlur exitio,
[driani,> [piam, Hoc sunt digni supplicioi, quibusplacel prodilio.
De his per Dei gratiam explelitrus, jusiiliam.
Venit potestas regia, inachinis vallal mnenia,
Aggredilur palatia, quibus latet gens impia.

EPITAPHIA ANTIQUA

a Jacobo Mejero ex mjs. edila.

I.
Hic pupillorum paler, adjutor viduarum,
Salvator patriae, zetator elEcclesiarum,
Pax et vita suis, formido et mors inimicis.
Rebus pace suis undique compositis,
Flandrorum consul, Dacorum regia proles,
Carolushic obiit, innocuus periit.
In prece proslralus, Domini maclalus ad aram,
Fil pro juslitia viclima grala Deo.
Qua vivus viguit, defunctus pace quiescal.
II.
Carolus excessil comes ense doloque suorum,
D Ultio successit, mors dura gravisque reoriim.
III.
Reperlum m monaslerio ad Rhenum haud pi vcu!
Andernaco.
Per te viventem tua Flandria, Carote fulsit
Fama, pace, bonis, clara, beata, polens.
 *049 BALDRICUSDOLENSIS ARCIIIEP. — NQTITIA IIISTORICA 1030
Te iuorfente perit pax, fama jacel, bona quisque A Corripiens poena facla, fulura metti
Raptsr habel, passim vis sine lege fuiit. Dona bonis, veniara miseris, pocnam sceleratis,
Militis officium non judicis evacuavit Largtts, mansueius, jura tuenda dabas.
Milesjudexque foiiis el sequuseras. Armorum, pacis quia forliter et sapienter
Teinpla, Deum,vitluas, reparanrio, colentlo,cibando, Res perlraciasti, Cacsaremajor eras.
Marlha, Maria, pius Samaritanus eras. Servus, justitia, lemplum, Maiiisque secuiiri.i
Arrois, lege, minis, hostesque liiosque domauas. Csesar, causa, locus, lux libi morlis erant.

ANNODOMIXIMCXXX

BALDWCUS

DOLENSIS ARCHIEPISCOPUS

NOTITIA HISTORICA

(Gall. Christ. vet. i. II, p. 566)

Bahliicus, abbas Burguliensis in Andibus,-ocvo B archiepiscopus qualuor libros luculenter conscri-

suo celebris scriplor, ad Dolensem praesulalum psil, in quibus iniegram narralionem ab initio
electus ipsomet die nataliliorum sacralur aiino 1114, peregrinationis ad primuni bellum post caplam
de quo haecscrihil Ordericus Vilalis, Anglus, liislo- Hierusalem veraciler et eloqiienter descripsit. >
rim ecclesiasiicm1.ix : « Prsefaium seniorem, quam Vitam quoque B. Samsonis episcopi elucubravit,
bene agnovi, veneranler honorare decrevi. Hic civis uli el ponliiicum Dolensiuni gesla, ilem S. Hugonis
fuil Aurelianensis, monachus etabbas Burguliensis, Rothomagensis archiepiscopi Vitam ms. in quibus-
liberalibus imbutus studiis, et religiosse meritis dain bibiiothecis; proeterea Vitam Roberti Arbris-
vilae venerabilis : inde pro religione et sapienlia ad sellensis, orriinis FoniebralJensis instilutoris, ju-
gradum Dolensis archiepiscopalus eleclione pro- henle Petronilla prima abbatissa, et iu prooemio sic
vectus est ecclesiastica; in episcopatu monachalum loquitiir : • Sarciiiam grauriem ct gravem imbecil-
servavil, et cum monachis, prout sors dabat, ple- litati noslrse, domina Pelronilla, imposuisli, cum me
riimquebabilabat.IudoiniliseniniBrilpnib.uspraJerat, et mulla mundi fluctivagi inquietet procella, et ma-
quorum perversitatein lolerare non poterat, imde xime minoris Biitannise, iu qua cum scorpiouibus
protervos et exleges frequenter deserebot; et in habilo, bcstialis geminaque circumvallaverit fero-
Northmanniam fugiebal, ubi Dolcnsis Ecclesia su- citas. > Hoc opns primuin eruit, iioiisque recensuit
per Riselam fluvium a temporibus S. Samsonis, Michael Cosnier, Pictaviensis parochus. Poesi rie-
reguante Hildebeiio rege Francorum, fundos habe- lectabaiur quoque, et nonnulla carmina historica
bat, el quiete pacificequepossidebat. Ibi scriptis et condidit;'in quibus sese Bahliicum Andegavensem,
dogmalibus suisauditores suos ad Dei cullum inci- C I ac abbalem Burgulii indigilal. Coeteriiin Aurelia
labat, et vicina coenobia, Fiscannum scilicel ac ipsa non oriundum, prout ciiatur ab Orderico, at
Fontinellam, alque Gemmeticuin, aliaque plura vi- Magduno ad Ligerim natum, ex quodam ipsius poe-
sitabat; in limore Dei, sacris sermonibus conforla- male observavit in suis Analeclis CosnieruS. Car-
bat. Tandem in senecttiie bona defunctus est; et mina aulem Baldrici e veleri codice Petaviano pri-
Praleltis in basilica S. Petri apostoli ante crucifixuni mum etlidit, ac publicavit Franciscus Duchesnius,
sepultus est. > Pallium vero acceperat a papa Pas- regius historiographus, lom. IV HistorimFrancorum
cbali II in concilio Remensi, cui adfuit; nominatur Scriptor. Andreoe,patrisdoctissimi viri.Mortalilatcni
et archiepiseopus, investitura cujusdaro Ecclesioe explevil tandem die 7 Januaiii 1151, et hoc habet
facta, a Girardo Engolismensi episcopo et apostolico epiiaphium in aede S. Samsonis supra Rillam :
legato; iteni in compluribus chaiiis labularii Burgti- Nolum sil prmsenlibus et futuris, quod Batdricus bo-
liensis ac Fontebraldensis. Varia reliquit operum na; memorim Dolensis Ecclesim archiepiscopusdedi-
monumenla, de quibus Ordericus libro ix, cilalo, cavit lianc ecclesiamin konoremB. Virginis Mariai ct
inprimis quatuor liiuis Hisloriam Hierosolyinila- B. Pelri aposlolorum principis, et S. Samsonis bea-
nam, quae in volumine Orientaliura expedilionum lissimi confessoris, vm Idus Decembris, anno ab
perFrancos edita est, in colleciione Jacobi Bongar- Incarnatione Domini 1129. Eodem anno dedicavil
sii, eruriili aticloris Galli. In prsefatione operis ait ecclesiamS. Laurentii de Marisco, vi Idus Decembris,
ipse Baldricus se hoc prope sexagenarium coepisse; qum sunl juris sanclm Dolensis Ecclesim. Qui Bal-
ordilur autem ab anno 109S, qtto initium habet me- dricus rexit Ecclesiam Dolensem xxn annis el XLIV
morabilis ista inOrienlem peregrinatio, eldesinit in fj3 diebus; tricesimo aulem die posl consecrationem ku-
expugnatione Hierosolyniitanse urbis : ex eariem jus prmsenlis ecclesim obiil in Christi confessione,el
etiam liquel ipsum iiuerfuisse concilio Claramon- Pralellis dormit. Cujus animu mlernam requiem pos-
lano; sed audi verba Orderici : « Baldricus Dolcnsis sideal.
1051 BALDRICUS DOLENSIS ARCIIIEP 10o"2

NOTITIA LITTERARIA.

(Hisloire litleraire de la France, t. XI, p. 105.)

1° Baudri a fait grand nombre d'ouvrages, lanten A la poesie de Baudri; nous ne croyons pas non plus
vers qtfen prose. II avait dans sa jeunesse du gout qifelle en merite. Quanl a sa prose.il a un peu mietix
pour la poesie, a laquelle il conlinua de s'appliquer, reussi; mais non jusqu'a meriler d'etre appele un
non-seulemeni lorsqtfil eut rennnce au raonde, mais admirable Ciceron, litre qui lui 'est donne par un de
meine eianl abbe de Bourgueil. 11ne parait pas ce- ses amis dans une leltre, donl nous aurons occasiou
pendaiu qu'il y ait excelle, si ce n'est relativement de parler.
a son siecle, dans lequel il s'est fait rie ia repulalion: . 2° L'ouvrage le pltis considerable que nous ayons
Fuil is haud inceiebrh suo tempore poela, dit de lui de Bandri est son Histoire de la crohade, qui tient
le P. Mahillon (1), qui convient d'ailleurs qifil y a le troisieme rang dans le Recueil de Bongars. L'au-
peu rie choses utiles dans les poesies qtii nous res- leur avait environ soixante ans lorsqu'il le composa,
lenl, sinon qifeltes serveni a nous faire connaitre comme il le dil dans sa preface, el sa vue eiail affai-
les grancis hommes de son lemps, en fhonneur des- blie par la vieillesse, senites oculos; ainsi il ne fil,
qnels il a fait tles vers, soil de leur vivant, soit apres ou du moins il n'acheva cet ouvrage que depuis qu'il
leur mort. M. Duchesne en a fail impriroer une fut place sur le siege de Dol; et meme nous pouvons
pariie dans le quatrieme tome des Hhtoriens de dire en general que lous ceux que nous avons de lui,
France, -depuis la page 232 jusqu'a la page 278. exceptd quelques-unes de ses poesies, sont des pro-
D. Mabillon, dans le supplement de sa Diplomali- ductions de sa vieillesse, qui ne l'empecha ni d'e-
que (2), dil avoir vu dans im ancien manuscrit, ap- crire, ni de faire de longs voyages. Pour revenir a
parteiiantaiijourriTiuia labibliothequeOtlobonienne, son Histoire de la croisade, elle est divisee en qualre
des poesies de Baudri, rionl tine partie n'a point Blivres.qui contiennent les principaux eveiiemenis
encore ele imprimee. Parnii celles qui n'ont pas en- de celte celebre expedilion, depuis le concile de
core vtt le j'our, il y en a une dans laquelle Baudri Clermont, ou elle fut publiee, jusqu'a la victoire que
tenioigne sa douleur de ce que le stylel, dont il se les croises remporterent sur les infideles peu apres
servail dcpuis riix ans pour ecrire sur ses tabletles, avoir pris Jerusalem, c'est-a-riire le 12 du inois
s'ciail casse. D. Mabillon n'a pas regarde conime d'aoul -suivani. L'auteur fait une faule de chronolo-
assez seiieuse pour son suj'ct, ceile piece ou 1'auleur gie considerable, en marquant la prise de cetle ville
decrit 1'usage riu stylet, pour la donner au public. l'an 1098; car il est certain par le consenlement
Mais il rapjjorte quelqiies vers d'une autre poesie, unanime de tous Ies historiens qu'elle fut emporlee
dans laquelle Bauriri faii la descriplion deses tableltes, par les croises Ie 15 juillel de l'an 1099. Baudri
qui if etaient poinl, selon l'usage prdinaire, de cire n'avait point ete tenioih des fails qtfit raconte
noire, mais de cire verte, apparemment parce que dans son histoire, n'ayant point accompagne les
celte couleur taiigue moins la vue. U plaisanle sur le croises dans ieur expedition , quoiqu'il eiit as-
stylet qu'un certain Lambert d'Angers lui avait fait sisle au concile de Clermont. Son ouvrage (6) est
pour ecrire sur ces tableltes, etloue 1'abbe de Seez, compose sur celui diin anonyme qui lui etait
qui lui availfait present d'un sac pour les mettre. tombe enlre les mains. Comme personne ne fai-
Parmi les manuscrits de M. Duchesne que l'on. sait de cas de fecrit anonyme, parce qtie le style
conserve auj'oui'd'hui dans Ia Biblioiheque du roi,. en eiaii tres-mauvais, Baudri, qui le croyait d'ail-
on trouve, dans le dix-neuvieme voluiue, p. 557, leurs exact, entreprit de le reloucher, afin d'en
des vers de Baudri, qui ne sont que 1'extrai'l d'un r rendre la lecture supportable (7). Mais il ne se borna
pneme plus cousiderable qtfil avail fail sur la con- pas a en chaiier le style, il y insera ce qu'il avait
queie de J'Anglelerre par Guillaume, et qtfil avait appris d'ailleurs de cette fameuse croisade. Voulant
adresse a la comlesse Adele, fille de ce conqtie- encore s'assurer davantage de la verite des faits, il
rant (5). Ce fraginent est ainsi inlilule : Batderici envoya son ouvrage a Pierre, abbe de Maillezais,
Burgaliensis abbath versus de conqumslu Anglimper son iiitime ami, qtti avait fait le voyage de la lerre
Guillelmum Normannorum ducem ex majore poemale sainte, et le pria de vouloir bien y donner la der-
nuncupalo ad Adelam comilissam. Nous ne notis ar- niere main. La lettre qu'il lui ecrivit a ce suj'et, et
reterons pas a indiquer ici diffeientes epitaphes de la reponse de cet abbe sonl immedialement avant Ie
notre auteur, qui ont eie donnees separement dans prologue de Baudri sur son histoire (8), qui fait
diffeienls auleurs; comme celle de Berenger impri- parlie du recueil de Bongars. Tant de precaulions,
mee dans D. Marlene (4), elc. « Baudri, dit M. Le que prilBauriri, pour perfectionner son histoire, en
Boeuf (5), esi plus coniiii par 1'abondance que par la rioivent donner une idee avanlageuse. Le P. Mabii-
deiicalessede ses poesies. Ceful lui qui donna le lon lon (9) la regarde coranie son principal ouvrage, et
aux aulres pour le style des eioges, qu'il elait bien c'est en effel cetui qui fail !e plus d'honneur a I'au-
aise de faire, en se contentanl d'exprimer en vers teur. Elle commence, comme cclle de 1'anonyme, au
qu'un lel etait un second Ciceron, un autre Virgile, concile de Glerraont, el finit, ainsi que nous 1'avons
un Arisloie, qu'il sttrpasse Homere; qtie Nestor, deja dit, a la grande vicloire que les croises rempor-
Ulysse, Cresus, Quiniilien elaient reunis en la per- lerent le 12 d'aout 1099 sur le so.udan de Babylone.
sonne rie tel; que cet atitre fut le Platon et le So- j. Ainsi 11faut corriger son texle, qui porte, par une-
crale rie son siecle. >Ce ifest pas la faire feloge de erreur manifeste, que ce ful en 1098. Orderic Vi-

(1) An. I. LXV,n. 68. (6) Hisl. lil. I. I.

(2) Mab.c. ll.n. 8, p. 51. (7) Gest. Dei per Fr. p. 80 et seq.
(3) Le Lonc. Bibl. Fr., p. 747. (8) Ibid.
(4) Mart. Ihes. Ancc, c. iv, p. 102. (9) An. I. LXXV,n. 95*
(5) Diss. surfHist. de Paris, l. II, p. 61.
 1053 KOTITIA LITTERARIA., 1054
tal (10) en faisail un si gl-and ca«, qifil y puisa tout. A possession, son preiertilu droil de n:eVopoIiiain de
ce qifil rapporle de.la croisaile; et Le Baud (II), a Bieiagiie, qu'il fait reniouler jusqifa saint Samson.
son exemple, en a tire la plus grande partie de ce Le P. Le Loug (20) supposeles actes des archeveques
qif il.dit tie la prise de Jerusalem dans son Histoire rie Dol imprinies dans les noles de Cosnier sur la
de Bretagne. A 1'egard de liiisloire, dont s'est servi Vie de Robert d'Arbrissel, a la Fleche in-4".
Itiiinlri, ct qui esl la prcmiere de la collection de en 1641. Cependant ils ne se trouvent pas dans
Bongiirs, tout le monde sait aujourdiiui que c'est cette edilion.
l'onviage de Theudbode originaire du Poilou, lequel 5° Le meme molif, qui porla Baudri a donner les
a eie gate par un anonyme, qui a supprime le nom acles des archeveques de Dol, lui fit ecriie la Vie
de 1'auteur. Cest ce qui a deiermine M. Duchesne a de saiiil Samson, qui est fbrt differenle de celle que
le lui restiluer dans son recueil des Historiens de du Bnsc, ou du Bois, a donnee dans sa Bibliolheque
France (12). II y est precede d'une savante preface de Fleury; ainsi que de celle qui se trouve dans le
rie la facon de M. Besli, illuslre magistrat de Poilou, premier siecle des saints benedictins, parmi leurs
auquel nous sommes redevables de celle decouverte, acles publies par D. Mabillon (21). Dans la Vie de
doiii il avait fait parl a M. Dnchesne. Ainsi, pour sainl Samson, qui esl dans ia biblioiheque de
juger sainement du travail de Baudri, ,on peutcon- Fleury, il n'a que te litre d'eveque. Sainl Dubrice
ferer son Hhtoire avec Jes deux editions, dont Ia lui imposa les mains vers l'an 501, dit Adrien Bail-
plus exacte est celle qui est dans Ia colleclion des let (22), et le fit eveque regionaire, c'est-a-dire
historiens de France. Car 1'anonyme s'est donne des missionnaire aposlolique, sans lui assigner rie siege
liberiesquigalenlfouvragedeTheudbode; etcomme g particulier. Ce qui renverse le systemede Baudri,
Bauriri n'en a pas eu d'aulres devanl les yeux, il qui le fail archeveque de Dol, ou cerlainement il n'y
pourrait eire corrige lui-meme sur cetle edition. a eu d'eveque que longterops apres sa mort. Baro-
5° Cest ici le lieu de parler d'un ecril que nius (25) ne donne auctin siege a ce saint prelat.
M. Mesnard (15), dans son hisloire nianuscriie Bollandus s'esl conlente d'inserer dans sa cotleclion
(TAnjou, et le P. Le Long (14) altribuent a Baudri; la Vie de sainl Samson publiee par !e P. Ma-
ce sont des gloses sur le Penlaleuque. Scripsil, dit billon.
M. Mesnarri, glossulas super Pcntateuchum nondum - 6° Apres la mort du bienheureux Robert d'Ar-
editas. Ce qui a rionne occasion de lui atlribuer des brissel, arrivee l'an .1117, Peironille, premiere ab-
gloses sur le Penlaieuque, est sans doule ce qu'il dit besse de Fonievrault, ecrivil aBaudri pour reiigager
dans sa letlre a 1'abbede Maillezais, ou il le jirie de a compnser la Vie de ce sainl insliluteur, qu'il avait
lui envoyer des gloses sur le PenlaleUque de Moise, connu pariiculieremenl(24). Le preiat voulut d'a-
qtfil lui avail fait voir eiant chez lui, et dont il Iui borri s'en excuser, sur ce qu'eiant dans un age de-
avait iu une partie, sans lui en nommer l'auteur. crepil, expose aux flots orageux du monde, oblige
Elles avaienl beaucoup plu a Baudri, qui lemoigna de vivre parmi un peuple indocile, il serail accable
le desir de les avoir loul entieres, et pria son ami sous le poids d'une telle entreprise. Cependant il se
de ies faire transcrire en caraclere qui ne faliguat rendit, et ne larda pas a satisfaire la pieuse abbesse,
jias sa vue aflaiblie par la vieillesse, lali compactum en ecrivant la Vie du bienheureux Robert (25), qui
charactere lalibusque figuris qum seniies ocidos non peul elre regardee comme un precieux monument
offendant (15). Baudri ajouie que si son ami lui ac- "„ de 1'histoire monaslique du xn* siecle. On y re-
corde 1'effelde sa demande, ce sera nne semence marque surloitt un caractere de vdrite qui frappe.
donl il recueillera une abondante moisson, parce Baudri s'applique uniquement a douncr une idee
qifii meltra lui-meme des observalions enire les parfaile rie Ja vie penilente du missionnaire aposlo-
lignes, et en developpera !es sens caches (16). Si Jique, de la discipline qu'il etablit a Foulevrault, et
fabbe de Maillezaissalisfit la-dessus 1'evequedeDol, de la pauvrete de ses premieis disciples. 11entre
coinme it est a croire, et comme il le lui fit esperer peu dans le deiail de ses actions, el y a lellement
par sa reponse (17), il est vraisembJable que le preiat neglige les dales qu'il n'a pas raeme fixe 1'annee de
tle son cote aura lenu parole, en mettant ses obser- la fondalion du monaslere. Ainsi c'est moins une
vations surfecrit qu'il riemandail. Cest Ia sans doule vie qtfun eloge funebre du bienheureux Rphert.
ce qui aura donne occasicn de lui attribuer des Baiidri avail manque de memoiies; il s'en plaint
gloses sur le Pentaleuque, quoiqu'iI soit visible meme dans son epitre dedicaloire a Petronille. Nous
qtfelles ne sonl point de lui. Elles pouvaient etre de avons sous le nom d'Andre, confesseur tle Roberl et
1'abbe de Maillezais lui-raeme, qui en lui faisant compagnon de scs voyages, uue relation forl deiaillee
lecture d'une parlie, ne voulut peul-eire pas, par sur sa derniere maladie el sa inort, donl il avail eie
niodesiie, faire connaitre qu'il en eiait "auteur. lemoin. Ces deux ouvrages ont loujours eie joinls
4° Gesta pontiftcum Dolensium. Celte histoire des ensemble dans touies les editions qui ont paru jtis-
nrcheveques tle Dol, ifest pas vraisemblablement qu'a present. Bollandus a insere tes deux eeriis dans
differentedesclironiques de Baudri, que Le Baud (18) sa collection (26), au 25 de fevtier, avec des noles
cite souvent dans son hisioire de Bretagne; et dont qui lui avaient ettj envoyees de Fonievrauli. 11y en
Syniphorien Guyon (19)parle ainsi dans celle d'Or- *) eut une edition a la Fleche en 1041, avee ce litre :
leans : Baudri ecrit les annales de son Eglise depuis Fonih-Ebraldi exordium, seu Balderici Dolensh
saint Samson jusqu^a son iemps. Les extraits qu'on prwsulh opuscutum de B. Roberlo Arbresellensi, el
en trouve dans Le Baud fonl juger que Baudri s'y Fr. Andremsupplemenlumad hisloriam VilmB. Ro-
proposa particulierement d'eiablir, au nioins par la berii Arbresellensis, studio el opera Mickaelis Cosnier
(10) Ord. t. ix, p. 776- rimus transcriptas illius venerandae paternilati
(11) Le Baml, c. xxiv, p. 170. transmillemus.
(12) To.n. IV, p. 777. (18) Le Bautl, p. 70, 74,112, 115, 118, 119, 120,
(15) Mesn.Hisl. ms., p. 219. 150, elc.
(14) Le Long, Bibl. Fr. p. 203. - (19) Gnvon Socc. xi, p, 537.
(15) Gest. Dei per Fr. p. 82. (20) Le"Long. Bib. Fr., p. 205. .
(16) Puto si qtiidem quod, poslquani mihi in hoc (21) Mab. Act. SS. Beiu, p. 166.
acquieveris, sludiosum me parluries, et de j'aclo (22) Bail. 28 juillel.
seniine niessem multiplicero recipies. Apponam si (25) Bar. an. 559, n. 55.
quidem et senlenlias interlineares, et excerpam, (24) Cosn. in not. ad Bala., p. 125. Bolland.,
sicubi latenl, inedullas interiores, etc. epht. dedic, ep. Cosn. Boll. ibid.
(17)Glossulassuper Penlateuchum, quas irrequie- (25) Boll.25 fev. p. 603; Bail. Co.n.
lus indagaior pulsando quajiit, quam cilius pote- (26) Pag. 605.
 1055 BALDRICl DOLENSIS ARCIIIEP: 105S
siicerdoiis Piclaviemh, in eoaem loco parochi. II y a A gnagne des mcilleurs historiens, que ce llugues a
dans ceite eitiiion des noles de la facon de 1'edileur, eie simplement pretre et abbe, et non eveque, et
et des questfions sur le pouvoir de l'abbesse. qu'il perit l'an 844 dans un combat livre entre les
Nous trouvons une iraduction de la Vie de Ro- troupes de Pepin, fils de Pepin, roi d'Aquitaine, et
lieii impnmee a Paris, en 1585, et l'annee suivante celles de Charles le Chauve. Nous ne nous arrete-
a Angers, «tousce lilrc : Chronique de Fontevrault, rons pas a relever ici la faussete des fails rapportes
contena.nl la Vie de Robert a"Arbrhsel, par Balderic par 1'anonyme, el adoples par Baudri. Les auleurs,
rie D'j', et Andre, moine de Fontevrault, iraduiteen qtti en ont parle avant nous, nous ont prevenu; et
frauQais par Vves Magistri, ou YvesMichel de 1'ordre d'ailleurs on l'a dijja fail, en parlant de ta chronique
(k-s Freres Mineurs (27). La meme Vie traduile du de Fontenelle, et de I'anonyme, doht on conserve
latin, par JeanChevalier, Jesuite, in-8° aia Fleche. deux manuscrits dans la bibliotheque de Jumieges.
en 1647, chez Griveau (28). L'annee suivante, dans Les continualeurs de Bollandus n'onl pas cru de-
la nieme ville, chez le meine imprimeur, parut en- . voir donner une place dans leur colleciion a la Vie
core la vie du bienheureux Robert, par les soins de de sainl Hugues, ccrile par ranonyme ni a celle de
Sebaslien Ganol, religieux de Fontevrault, avecune Baudri; its se sonl bornes, de meme que D. Mabil-
epllre dedicatoire a la reine regente (29). Dans lon, a en relever les fautes grossieres,.el a faire un
cette ediiion le latin et le francais sont en deuxco- extrait de !a chronique de Eonlenelle, qui coniient
lonnes. l'abrege de la vie de ce sairil archeveque de Rouen.
7° La vie de saint Hugues, archeveque de Rouen, Arthur du Moutier a publie dans sa Neuslria pia. la
suivit de pres celle du bienheureux-Robert, si elle jj Vie ecrile par l'anouvme de Jumieaes et retouchee
rie la preceda pas (30). II est du moins certain qu'elle par Baudri.
parut avanl l'an 1120, piiisquil la deiiia a Ursion, 8° Ce fut vers l'an 1120 que Baudri composa
abbe de Jumieges, mort vers celteannee; il nefavait Fhisioire de Ia translalion faite rie Rome a Jumieges,
ineme enireprise qtfa la priere de cet abbe et de ses du clief de saint Valentin, pretre et martyr a Tarni
religieux. Saint Hugues avait ete moine et abbe de en Ombrie (35).II declare, au commencemeui tle son
Juraie^es, avant d'etre place sur le siege de Rouen ; ouvrage, que 1'expose simpte et ingenu, que les re-
el apres sa mort, il fut inhume l'an 730, dans I'e- ligieux de Jumiegeslui firenlde cequ'ils en savaient,
glise de cette abbaye qu'it avait comblee de bienfails portait un caraclere de verite qui lui lenait lieu de
pendant son vivarit. Cest ce qu'on peut voir dans memoires authentiques, el que les iniracles qifil
la chronique de Fonienelle ecrite au lerops de Louis rnpportait a Ia suite de sa relation, etaienl aussi
le Debonnaire. Ursion el ses religieux voulant re- fondes sur leur lemoignage (34). Bollandus, qui a
nouveler la memoire de ce grand homme, qui sem- donne cette relation au public, observe que saint
hlait ensevelie dans 1'oubli depuis les incursions des Valentin etait eyeque de Tarni, et non un siinple
Normands, qui avaient ravage le pays vers le mi- prelre, comme Baudri I'a cru; et que saint Valentin
lieu du ixe siecle, prierent Baudri d'ecrire sa vie. preire el marlyr ifest pas celui de Tarni, mais de
Mais quel succes pouvait-on altendre? Tous lis an- Rome, ou il esl honor6. M. Baillet (55) niarque que.
ciens monuments avaienl ele dissipes par les bar- liiisloire de la translaiion du chef de saint Valen-
bares. On n'avait qu'une Vie du saint, mal retii- tin, de Rome a Jumieges, a et6 ecrite par Baudri
gee; ecrite vers Ie milieu du xc siecle (51); c'est- r^ l'an 1020. Cest une faute de 1'auleur, ou pluioi de
a-dire deux cents ans apres la mort rie sainillugues, 1'imprimeur : il faut lire 1120.
par un religieux, qui, manquant des memoires ne- 9° M. Duchesne (56) attribue a Baudri trois ecrils
cessaires, ne put que recueillir des tradilions popu- sur la celebre abbaye de Fecamp, ainsi intitules : le
laires ordinairement sujeltes a une infinile defautes premier, Nomina ei acla abbalum, qui monasterium
grossieres et d'anachronismes. Ce fut sur une telte Fhcannense rexeruat. Le second, De revelatione mo-
viequeBaudri travailla, et qifil composa celle de nasterii Fhcannensh. Le troisierne, Descripiio mo-
saint Hugues. S'il avait eu de la crilique, |il aurait naslerii Fiscannensh, auctore.Baldrico archiephcopo
pu remarquer les fautes grossieres, dont elle eiait Dolensi.
remplie, en la comparant avec la chronique de Le second de ces troisecrils, qui est impr.me dans
Fontcnclle (52), qui ne rapporle rien que d'exact la Neustria pia (57), est dedie a Guillaume de Ros,
louchanl le saint arclieveque de Rouen. Mais bien troisierne abbe de Fecamp, mort l'an 1107. Cette
loin d'avoir aucun soupcon sur les fails faux et sup- epoque, sans parler de la difference qu'il y a enlre
poses, dont cette Vie esipleine, il les regarda comme le siyle de cet ecrit et celui des aulres ouvrages de
vrais; et l'auteur dans sa simplicite lui parul exact. Baudri, parait sufiire pour prouver qu'il ifen esl pas
Scripta illa, dil-il, non diffiteor siniplicia, sed lamen auieur. A 1'egard du premier et du troisieme, ce
scio veracia. Ainsi, en retouchant la Vie de saint ifest q.u'un meme ecrit, revetu de deux titres diffe-
Hugues, il ify corrigea rien, et adopla lous les fails rents. Quire ces deux ti^res, il en a meme encore
faux qui y etaienl repandus; cequi a-causeune d'aulres : Relatio de monaslerio Fiscannensi; Epi-
grande confusion clans 1'histoire des archeveques de slola Baldrici ad Fhcannenses; Ilinerarium. On est
Rouen. Au lieu du veritable saint Hugues, arche-' D surpris delanldelitresdonnes a un memeecrit (38).
veque de Rouen, qui eiait fiis de Drogon, ducde Cependanl iln'y en a pas*un qui ne lui convienne.
Champagne, et d'Adaltrude ou Anstrude fille de Wa- Daus 1'ecrit en question, qui esl une lettre aux reli-
raton, maire du palais, il nous a donne surdes acles gieuxde Fecamp, Bauriri fail le recil de ses voyagcs;
remplis de faits faux, supposes et rejetes aujourdiiui ainsi on peut 1'appeler, llinerarium. il y paiie de
rie tous les savants, un autre preiendu saint Hugues, plusieurs abbes qui ont gouverne 1'abbaye de Fe-
lils deCharlemagne, qui ne fut jamais archeveque de camp ; il fait la description de celte maison, sur
Rouen. II est vrai que Charlemagne eut un lils na- laquelle il enlre dans un grand deiail: ainsi on a pu
mrel, nomme Hugues, mais on sait, par Ie leinoi- revelir celle lellre des diflerenls tilres qtte uous
(27) Langl. Melh. kht. t. III, p. 146. nov. sur Je mot Colonia, t. II, ad 14 Feb., p. 758.
(28)LeLong. Bib. Fr.,p.280. (54) Monachorum Gemeticensium non discreden-
(29) Bibl. Fontebr. dam siiiceiitatem,antiquainsimplicitalem puramqiie
(30) Possev. ap. t. I; Neust. pia, p. 282; Mab. relationem pro auctoritate recompensans, et pra
Act. SS. i. 111,p. 498; Pomeraye hht. des Arch. de niiraculis lesiiinouia.
Rouen, p, 189. (35) Bail.,14fev.
(51) Mab. Act. SS. 1.111,p. 499. (56) Diichesne in Serieaucl., p. 152.
(53) Chr.Fonl. Spicil., t.lll, p. 495. (57) Neust., p. 193.
53) Boll. ail riiem 14 Feb., p. 758. Cang. ed. (58) Du Cang. nov. ed., t. IV, p. 491.
 1057 IIISTORIA HIEROSOL. — EPIST. "NUNCUPAT. 1058
avons rappnrtes : Descripiio monaslerii Fiscannen- A t licane (42); et le P. Chifliel, dans Vllhloire de Tour-
sis, etc ; Retatio de monaslerio, etc. Voila donc les nus (45). On les voit encore dans les deux histoires
trois ecrits sur 1'abbaye de Fecamp, atlribues a de Chftlons connues sous le nom de Ylllustre Orban-
Batidri, reduils a un seul. Cest un monument dale, avec celte difference, qije dans liine ils ont
glorieux pour ce ceiebre monaslere. L'auteur fait iine preface el une concliision, qiii manquenl dans
remarquer, a propos de la generosite avec laquelle 1'autre. MM. Baillet et de Tillemont font peu decas
on exercait liiospitaiite a Fecamp, qtie c'eiait une de ces acles (44). i ,0n croit, dit M. Baillet, que les
coulume eiablie d'y faire des presenis aux hotes a seconds (actes), qui.ont eie publies par M. dtt Bos-
Ieur depart. Jl y avait des ce temps un orgue dans quei, ont pour auteur Baudri, eveque de Dol, qui
1'eglise, ce qui n'eiait pas alors comnmn, et Baudri vivait a la fin duxr siecle.» Le P. Chifllet le pretend
applaudit beaucotip a cet usage, 11 s^eiend fort sur ainsi, mais sans en donner aucune preuve. L'abbe
Guillaume de Ros; il rapporle qtfon le pleuraiten- Juenjn les croit plus anciens, et tache de prouver
core. quoiqu'il se fut deja ecoule plusieurs annees. quils ont ele eerils ponr le plus lard au commence-
II fait un bel eioge de Roger, successeur de Guil- inent du ixe siecle (45). 1° Parce qu'il n'y est point
laume : Orderic Vital en parle ainsi dans spn his- parle deTa. translation de saint Valerien, qui se lit
ioire (59): Ejus peculiares virlules grapldce perslrin- en 980; 2» Atlon semble les avoir vus, et y avoir
xitBaldricus ephcopus Dolensh. D.Mabillon dans scs prisce qtfil dit de saint Valerien dans son Mariy-
Annales (40) rapporte les lonanges que Baudri rologe. Nous laissons au tecteur a j'ugersi ces rai-
donne aux abbes Guillaume et Roger dans sa lettre sons sont decisives. Mais soitque les acles de saint
aux religieux de Fecamp. Le P. Arthur du Moutier g] Valerien publies par M. du Bosquet soient 1'ouvrage
a insere ceite lettre tout entiere dans sa Neustrie de Baudri, ott d'un ecriyain plus ancien que lui, ils
pieuse (41). n'en onl ni plus ni moins d'autonie. Et quand bien
10° Baudri passe pour etre auleur d'une Hisloire meme nous aitrions 1'histoirede 1'eveque de Dol, qui
de saint Valerien, qui souffrit Ie martyre sous l'em- parait etre differentc, elle ne leur en donnerait pas
pereurCommode.au chaleau deTrenorqueou Tour- davantage; ainsi il est aise de se consoler de ce
nus entre Chalons et Macon. Gafnier ei Falcon, moi- qifelle ifest pas parvenue jusqu'a nous.
nes de l'abbaye de Tournus, qui est aujourdiiui 11° Oh conserve dans la bibliotheque de'Lam-
une collegiale de chanoines seculiers, ecrivirenl les beth (46) nn manuscrit dans lequel'se trouve un
actes de saint Valerien vers le commehcemenl du traite De la visile des malades, atlribue a Baudri.
xii* siecle. On a les actes de Garnier, et d'au- On voit encdre le meme irajte, sans nom p"auteur,
tres encore sans nom d'auteur; mais qui semblent dans un manuscril de la bibliotheque de Vienne cn
etre les memes, a quelques lermes pres, qtfon a Autriche. Le lecteur est en etai de jiiger de la per-
clianges. M. du Bosquet, eveque de Lodeve, puis de sonne et des ecrits de Baudri par ce que nous en
Montpeltier, a donne ceux-ci dans son Hhtoire gal- avons rapporte.

(59) Ord. lib. xn. an. 1118. (43) T. II, p. 53.

(40) An. I. LXXI,n. 53. 'c (44) Bail. ad 4 sept.; Till. t. III Hht. -eccl., p. 602.
(41) Page227. (45) Juen. i parl., o. 11.
(i2) Lib. v, p. 102-205. \46) Cave, p. 568.

BALDRICI

ARCHIEPISCOPI DOLENSIS

HIEROSOLYMITANiE HISTORI^

LIBRI QUATUOR.
Gesta Dei per Francos I 8!..)
(lioNCVRS,

BALDRICIEPISTOLA NUNCUPATORIA
AD PETRUM ABBATEM MALLEACELNSEM.

Ainor mihi siientium interdicit, et in verbosita- ]D sibi toium peculiaveral, et in me sibi duniaxat
ipso
tem inducit : amor aufert olium, et irahit in nego- complacebai, dominum Gaufredum dico, virum. ve-
tium; amor vetat ut siieam , cogit ut loquar et scri- nerabilem , parentibus Ebredunensem , abbateirj
bam.Totum hoc agit amornon novus, sed inveteralus Malleacensem, hominem memorandum et describen-r
etconlinuus, quodam lamen modo renovatus. Quem- dum, nisi lemporis ingruenlis raolestia sutim mihi
dam amicum singularem habui et unicum, qui me peperisset obslacuium. Ego ei
revera, in quaiiium
1058 BALDRJCl DOLENSIS ARCHIEP. 1060
poteram, diligendo respondebam, quoniam in eum ^ se dubilant; nam amicabilis fascinatur identitas,
amando nullalenus inferior esse volebam. Is landcm ubi lividalur alierulra securitas. Ne vero velul in-
iaudablli fine quievit: abbalem lamen sponte prius gratus mihi ipsi redarguar (ingralitudo siquidem
exuit, ut et libcrius theorise vacaret, aique ipsi Deo lotius bonse opinionis est noverca), mihi ipsi gralias
exoccupalior deservirel. Huic in eodem regimine, actilo, qui cui imperare possum, quemlibet habeo.
ipso lamen volenle, successit Petrus, ejus consan- Non enim omni amicorum deslitutus solaiio, qui
guineus, pastor postmodum idoneus, vir satis indu- erga le polestativo uior imperio. Quod auiem im-
sirius, et tantse sollicitudini mulium oppoiiunus. pero luqusmodi est : glosulas exposituras mihi nu-
Hunc etenim mpnachi Malleacenses elegeruni, et per super Moysi Penlaleuchum in camera tua osten-
sibi rapuerunt, et quanlum dominum menm Gaufre- disti, ipsemet legisti, auctorem vero nuncupare non
dum dilexeranl, in eo ipso monslraveruni, quem pro nosti; complacuere mihi, quia et verboruro conne-
palruiamore abbatera sibi prsefecerunt, quamvis ct xionem exprimebanl; et si quid erat raliginosum,
inultse utilitales ipsum abbalia dignum prscdicarent. elucidabant. Nunc igilur fralernitaii ttise praeci-
Is sicuti avunculo suo successivus subintravil in piendo prajcipio quatenus libellum illum transcri-
liouore, sic et hseres ei perslitil in morum decenlis- pium obsecranti inilii dirigas, lali compactum cha-
sima liberalitale. Habemus igilur hunc Petrum, Deo * raclere, talisbusque figuris quoeseniles oculos non
gratias, bono Gaufredo supersiitem, mofibus et oflendanl, quse iter legenti prsebeanl, ne se duplex
lemporibus nostris salis concordem. Ad hunc ergo littera findere videalur, quse inteltectum nostrum'
modo scribo, ej;o Baldricus, Dei gratia Dolensis inconcinna non obtundat. St vero residuum quod
archiepiscopus; Pelrum quoque nieum, meum in- deest alicubi reperire poleris, sive illud niihi i»si-
quam et veslrum, lola volunlale salulo. Saluto le, nuando significa, ut tolum oblineam; sive bene
Petre mi, sicuti Malleacensem reclorem; saluto le prodigus, luis sumplibus mihi redimi jitbeas. Pulo
sicuti fratrem meum charissimum, saluto te sicut siquidem quod postquam in hoc mihi acquieveris,
oralorem et viatorem Jerosolymitanum. Gralias ago studiosum me parluries, et de jaclo semine messem
Deo meo, fraler dulcissime, qui te duxit et reduxil: muliiplicem recipies. Apponam siquidem et senten-
Gralias ago Deo meo qui pedem luum benedirexil; lias interlineares, et excerpam sicubi latent me-
qui omnia lua dispensat, el huc usque dispensavit: dullas inleriores. Adjiciam adhuc, si quid decurla-
dispenset etiam obsecro, ct ut libi vultum suutn lum esi; casiigabo, si quid superfluum est. Tolum
serenet efflagilo. Graiias etiam ago libi quarum le- autem illud nomini tuo dcslinabo, et libello luo
norem forsilan huc usque non aiidisli, cum nondum -i
praeeunle posteritati legentium illud profulurum,
quod prsecepturus sum audieris; et taroen quodam irrequietus indagator, commendabo. Quod prsccepi,
modo jam factum sit, quod libi imperare decreve- non diflido qtiin solemniter exsequaris : sed est
rim : ac si jam mihi rusponderis: Pula dictum, puta aliud quodprecor, quod desidero, quo valdejucun-
iaclum. Imperare tibi decerno, non rogare,quia malo dabor. Non mihi sis sterilis quin rescribas, ul lali
imperiosus ei esse in quo confido, quam suggillator legato me visites; meque peregrinum ac exsulem, in
tsediosus immineam ei a quo desperare compellor. citeriori Britannia sic salules. Complectar illud
Gralias ago quia talis es in quo coiifidam, quem ro- tanquam alterum me : lu vero me tibi vicinum
gare, vel cui jubere debeam. Pelre, quseso, meus, seniper exopta, lanquam alterum le. Libellum quem
sacerdos reverende, gratiarum mearum acliones ea De Jerosolymitano ilinere quoquo modo composui,
qua loquor dilectione munificus accipe : qtias el si ad casligandum libi transmisi, quem regulari cen-
quilibel ex obliquo remordebil prseproperas, homo sura volo compescas et polias, et epistolam hanc
taroen sani cerebri judicabil tempestivas. Nihilenim cum ipso mihi non irremuneratam remillas. Salute-
poleril esse intempestivum", quod erit insignis amo- mus nos interim invicem, ul atleruter vivamus et
ris coniilate et litulo decusalum. Parit enim per- valeamus, et iterum nos mutuo videamus^
pulchra et urbana ludicra, sphjndens amiciliarum D Ameu.
prserogaliva. Neque enim vere sunl annci, qui mter

PETRUS ABBAS MALLEACENSIS

BALDRICO.ARCIIIEPISCOPO DOLENSI.

Sicul autem experienlise luse subtililer satisque
succincle prselibavit sanclilas, c amorem silenlium
nullatenus diligcre, » diu est ex quo, reverendissi-
me Pater, experimeiilo didicimus. Otia siquidem
climinando exptilit, alque ad ea quse sui j'uris sunt
amanlis animum, el in his jucundantis, indicibililer
trahendo accendit. Sed unde hoc mihi, ut veniat
epislola domini mei ad me? Ecce enim ul facta est
auditio ej'us in auribus meis, exsultaverunl omnia
inleriora in utero meo. Quemadmodum etenim tetri
 1061 HISTORIA HIEROSOL. — PROLOGUS. lof.l
atqne caliginosi aeris ad Borese impetum effuganlur A lera. Non imputetur ei ulterius fatuitas qusedaro na-
nubila, sic sic ad visionem illius, omnium phanta- luralis, tam sapienlissimi antisiitis documentis in-
smala cogilaluum, quarumlibet eliam mordacium formalse. 0 admiranda atque prsedicanda supernae
expulsa sunl pondera curarum. Nullius quippe tri- dispcnsalionis clemenlia! Ul ferociummisereretur,
slilise locjis remansit, ubi tantse lseiiiise lam deside- faluitatemqueexcIuderet,patronum milissimum, at-
rabilismaleriessupervenit.Legantalii.atquedesudent que incomprehensibilis sapienlise, sale conditum, ad
ingentia philosophorum revolvendo volumina : mihi edomandam belluinam eorum cervicositatem dire-
siquidera mei admirandi Ciceronis scripta suiflciiint, xii. Illos visitando ditavit, nos vero gratissima ejus
suaque inexplicabili obdulcoratione animam legentis visione exspoliavit. Visitando, inquam, plebem bar-
reficiunt. Credat iiaque, quidquid veteres cecinere baricam, riiuque sub ignoranlise lenebris sepullam,
poelse, amanlissimus dunlaxat meus prosa vel pede incomparabili thesauro ditavit, ae nobis pastorem,
me visilet, atque diversorum faligalionibus el nego- quasi Luciferum inter nostrates refulgentem, sub-
liationibus prsegravatum, suarum crebra dulcique traxit. Ad hune scrmo meus prolixior sese direxis-
consolalione cpistolarum relevando relevel. Htijtis set, nisi tam inslantisperseeutioniseladversum nos
egosi benignissimam inorum benignitatem atque inlonanlis procellosa tempestas inlercidisset. Ad
prseclarissima facla describere aggrederer, ad tantse B prajsens ilaque id laniillulum benignus benigne sus-
rei magnitudinem obslupescens, non ea explanando, cipiat; videal, nec legere dedignelur, non allendens
sed potius inscilisemese incuria attenuando obfusca- lilteralurse superficiem, sed miltentis, seseque pe-
re metuerem. Salis igitur et consultius est tot et dum ipsius vestigiis loto corde et corpore subster-
tanla pii Palris contemplando admirari, et in ej'us nentis, considerans aflectionem. El quoniam divinse
lotius menlis brachiis amplexando alque amando aslipulalione paginse, <ihesaurus absconriitus ct sa-
amore delectari. Verumlamen hujus indissolubilis pienlia occulla frivola sunt,» glossulas superPeiita-
dilectionis, cui grales referam? Ascribamne mese teuchum, quas irrequietus indagator pulsando quse-
probitati, an ejiis sibi quoslihet incprporanti chari- ril, quam cilius polerimus transcriplas illius vene-
tati ? Illi prorsus assignandum, illi loium est impu- randse paiernitati transmillemus. Non enim diflidi-
tandum, qui formicam sibi copulavil, el perpetuae mus quin de parvissimo manipulo mulliplicarse
fralernitalis glulino conglutinavit.' Ea propter quid- segetis centesimum fruclum, goccessTvssposteritati
quid piacuerJt, quidquid cordi advecerjj, servo suo profuin/mm:, recolligamus. Porro prse omnibus effla-
emptiiio indubitanter prsecipiat : el non praecepti gitamus, qualenus sicut ad unguem cas promisit
sui cxpJelionem, sed iroplentis devotionem, conside- _. corrigat, superflua quseque abradendo, et si qua
rans perpendat: Sum, fateor, sum emptitius illius : desunl ditigenler inlerserendo. Lihrum quoque
sed ctijus illius ? Ej'us sine dubio quem ab ineunle Jerosolymitanum, Jerosolymitano milii directum,
ajlate laudabilis vitse Iatidabilia commendant prse- cum epislola in frorile ipsius apposita miraque dnl-
conia; qui etiam de virlute in virtulem ascendens, cedine referla remitlimus. Non minimum vero o'b-
ad siimmum sacerdotii apicem sublimari meruit; stupescendo miror, quo animo libellum praefatum ad
popiiluniqtie sibi subjeclum, tam prsedicalionis san- compescendum et poliendum direxerit insciolo, et
clse vomere, quam bonorum operum osiensione ar- pene nullius scientiae gulla rigato, cum prseserlim
guentlo, obsecrando, pennis virtulum ad sublimia nullns poctarum id prsesumere audeat. Quippe ubi
provehit. Felix revera, et Deo amabiiis lerra Brilan- conca&nalio multiplicium senienliarum consonal,
nise, tanti sideris iltustrala coruscaiionibus. Exsul- parlium quoquej'unclura regulari censura liberoquc
tat Oriens, apostolicorum Palrum doctrinis seu glo- gressii discurrit, nihilque lector ditigens absonum
riosissima palma decorala ; lselelur nihilominus et inibi reperiat. Verum cum salule submissa j'ain fi-
Occiriens, primalis lanli lilulis insignata. Deponat nem sermonis facimus, et ut Patrem desideralum
gens efiera genuinam quodammodo ferocilalem, videre mereamur infenle exposcimus.
cursilans ad sui speculatoris mellifluam affabilila- jD

HISTORIA HIEROSOLYMITANA

BALDRICI ARCHIEPISCOPI.

INCIPIT PROLOGUS DOMINIBALDRICIARCHIEPISCOPl IN HISTORIA HIEROSOLVMITANA f

BALDiticus,Burguliensium fralrum abbas, poslea Benediclus Dominus noster Jesus Christus, Chri-
vero Dei misericordia Dolensium archiepiscopus, li- stiani nominis auclor et reclor invictissimus; et
cet indignus, omnibus Chrisiianis pacem et verita- amplitudinis Christianse sapieutissimus propagalor.
tei» diligere. Httnc ut benedicatis, et in omnibus suis operibus
1005 ,; . BALDRICI DOLENSIS AtlCIIIEP. i0«04
laurielis opoiiel^fratrcs charissinii, et inrieficientis A tantiim precorul nostro non derogenl labori, causa
suse erga nos mij&ricordiae nullatenus obliviscami- invitlentisc vel culpse insoleiilise. Non lamen hme
ni. Ipse reges/nniial, et lempora; ipse pios eorri- beaitc interesse promerui miliiise, neque visa nar-
gil, ut provehal; ipse punit impios, ut corrigat; ravi; sed nescioquis compilalor, nomine sflo sap-
qtiippe, in qup riiliil esl immisericordiaj. Ipse lem- presso, libellum super hac re nimis ruslicanum edi-
poribus nosfjis. Chrislianilaleni suam, ubictinque deral; verilatem.tamen texuerat: sed propter in-
lerrarum erat, pene lotam excilavit : et ut ad urbanitatem codicis nobiJis materies viltterat, et
«ruendani in qna passus cst Jerusalem, tle spurco- simpliciores etiam inculta el incompla lectio confe-
rum iiianibus Turcorum, qui ei velut captivsc domi- siim a se avocabat. Accessi igitur ad hoc studiura,
nabaiiliir, Chrisliana concurrerei miiilia, firieles non inanis glorise cupidus, non supercilii lumore
stios unanimiter incitavit. Non enim sine tlivina inflatus, sed quod successivse placeat Christianitati,
inspiratione credenrinm est, ab occidenlali ad orh'ii- membranuiis inriidi curiosus. Et quamvis, Christia-
talem plagam, omnium rerum copiosos velle milila- nns ego, Chrislianis processerim alavis, ut jam
iiim iri; ct conlra barbaras naliones, relictis pr:c- nunc lanquam hseretlitaie possideam sanciuarium
diiset domibus, filiis ct uxoribus, ptignaluros bra- Dei, et hscredilarium Christianse mihi possessionis
chio suo, inter innumeras calamitates gatidenter B 1 vinriicaverim lilulum ; paganismum autem, utpOle
prolicisci. Quis enirn tot principes, lot riuces, tot a Iege Dei exlorrem, tolis viribus aboniinaverim,
milites, tot periiles sine rege, sine imperatore dimi- tamen iu proferenda hisioriaj veiilatc, in netitram
canles eatenus audivit? Neque siqiiiriem in islo amor vel odium, vel coetera vitia, me scientem
cxercitu, alter alteri praefuit, alius alii imperavit: prsecipilabunt paiiem : ut scilicet paganis delra-
nemo quod sibi peculiare videbalur disposuil, nisi hendo, Chrislianis, mendax et mendosus, temere
quod sapienlium commune consultum decrevii, nisi faveain ; cl si quitl forlilcr et audacter gentiles ege-
quod plebis scitum collaudavit. Ceiium est ergo rtinl, eorum fortitudini el auriaciso zelanrio aliquid
quia Spiritus sanctus, qui ubi vult spiral, et ul decerpam : proferendoc siquideni veritaii lemperan-
tantos labores arriperent eos animavil, atque in- lersludebo; el animi mei favorem, quem lamen
discissam eis concordiam inspiravit. maxime Chrislianis debeo, veritatis censura casli-
IIujiis Historise seriem posterae successioni slyio gabo. Si enim genlilium robur plus j'uslo aitenua-
nostro, licet non satis expolilo, nisus sum commen- rem; Chrisiianorum forliludini et laboribus deira-
dare, quamvis lanlum onus ingenioli nostri ienuitas herem, dum tariquam adversus genlem imbellem,
non suffeceril convenienler explicare. Sed quoniam genus nosirum hiatu lemerario dimicasse declama-
diebus noslris ntagna erat Sallustiorum ct Cicero-1C rem. Succincte igiliir quse in codice prscdiclo per-
iitim copia, qui lamen liuic olio non ignobili assi- pendi, recapilulabo; et partium narrantium quac ibi
dere vellet, slerilis immineJjal inopia : majoribus adfuerunt relatione frelus, quse audivi interseram,
noslris, qui dormilabant et pigritabanlur, velul in- sicque jnvante Deo aggressum opus consummabo.
dignalus, hoc opus aggressus sum : el ne invidse Jam igitur ad proelibatum negotium slylum exspe-
oblivioni cerieret hisloria digna relatu, ad scriben- claniem appliccmus. Emolumenlum prsesumpli
duin pene sexagenariam apputi manum. Sane si opusculi, bonorum omnium relributor, in bonum
Kielius facunriiores id ipsnm altenlaverinl, ipsorum mihi retribual Deus. Amen.
neqtiaquam prsejuriico, si me casligaveiini,faeundiaj:
Explfcil prologns.

INCIPIT HISTORIA JERUSALEM

Qualiler Clirisliania rcmotis parlibus mundi cum maxiino labore eam exquisiveruat,
expugnaverunt et letiuetujit.

LIBER PRIMUS.
Jernsalem, lotius Jinlajac melropolim, non ignobi- I) avidas accomodaverunt. Jam vero Chrislum praedi-
lem nec ignolam civitatem, regalibus honorificen- cantcm super eam flesse, cl ejus aboiilionem de-
liis in immensum inultoties decoratam, multolies niintiassc, liullus ignorai, nisi si quis forle paginam
a tyrannis hoslibus obsessam, et ari solum ttsque Evangelii imprudens cl impudens vecordiler con-
dirutam, el a propriis filiis in captivitatem abduclis culcat. Quod quomodo acciderit, legenli gosta Tili
orbatam, variasque lemporum ttimuliaiioncs aine el Vespasiani indifliculler patebit: quam leciionem
Salvatoris advenluni perpessam, noveruiit qui vel vir eloqtientissimus Josephus, stylocelebri conse-
historiographorum libros saltem tenuiter iegerunl; cravit. Ipsam ilerum resedificatam el Christiauis
vel qtii computanlium rclationi aures audiendi insignibus insignilam, etecclesiarum sedificiisdeceii-
 *«if,S HISTORIA HIEROSOL. — LIB. I. . 'JOGC
tissimis honoratam, ipsa adliuc loquuntur sedificia, A rosolimitanorum et Antiocliedoftim casibtis xrum-
€t quibus tola civilas circumvallalur provecta te- nosis, hujuscemorii scrmonem subjunxit. Confluxe-
stanlur mqenia ; quaj civilas, quoniam in ipsius stise rant etiam ad concilium e multis regioiiibns viri
Chrisiianilalis lemporibus, Chrislo suo quam opor- potenles et honorati innumeri, quamvis cingulo
luil minus obtemperavil, terreno Regi subjugata laicalis militiaJ superbi. Itaque resiriens in pulpilo
rursum servivit, qtiia ccelesli imperatori militare sic peroravit.
pedetentimcoHtempsit. Facta est igilur Babylohico t Audivimus, fratres ditectissimi, et audistis quod.
admiraldi diuiino lemporeiributaria, quse superba sine profundis singullibus retraclare nequaquam
cervicositate a Christo suo deviarat; qtiamobrein possumus quanlis calamitalibus, quantis incommo-
servierunt dominis profanis hi qui 'roortem evase- ditatibus, quam diris conlrilionibus in Jerusalem et
runtvel caplivitatem, ejusdem urbis coloni; el do- in Antiochia ct in cseteris Orienlalis plagis civita-
minali sunt filiis indigenis genliles advenlitii. PoIIu- tibus , Cliristiani noslri fralres nostri membra
tum esl nimirum sanctum Dei lempliim; el facta Christi flagellanlur , opprimunliir, injurianlur.
<jsl aula Dei geiiiium convenarum irreverenler con- Germani fratres vestri contuherniales uteri veslri :
venlicutum .: Domus oralionis spelunca latronum nam et ejtisriem Chiisti, et ejiistlem Ecclesise filii
facta est, et filiis suis mater Ecclesia, in novercam B t estis; in ipsis stiis doniibus haercriilariis, velalicnis,
alienala est. Sane Sancti Sepuleri ecclesiam, paulo dominis mancipanlur, vel ex ipsis exploiluniur, aut
servari sinebant honorificeniius : non quia nmliiim inter nos menriicani, aut, quoil gravius esl, in ipsis
de religione christiana curabant; sed quoniam lali- suispatrimoniis venales exsuianl et vapulant. Eflun-
terulilitatibus et cupidilaiihus suis salislaciebant. ditursanguis Christianus, Christi sanguine redcm-
Advenlabanl siquidem a remotisorbisparlibusChri- ptus, et caro Christiana cariii Chrisli consangttinea
sliani, orationis gratia, et honorabant sancluarium nefandis inepliis el serviiuiibus nefariis mancipa-
illuri Jargifluis oblationibus , confluenles autem tur. llli? in urbibus ubique luctus, ubique iniseria,
Chrislianos niultimodis genliles angariis ahiigebarit, ubiqucgemitus. Suspiriosus dico, Ecclesiieiu quibtis
el opimis eveclionibus tjuas attuleraiit, peregrinos olim divina celebrata sunt sacrificia, proh dolor !
fundilus cmungebaiit, ulpote quos ct de vecluris ecce animalibus eorum slabula prseparantur : ne-
conducendis invilos in via compellehant, et ab in- quam homines sanclas occupavere civitales; Turci,
Iroitu desideratte etdiu qusesilse civilatis qttousque sptirci et immunrii, noslris fratribus domiiiantur.
ingrediendi pretium dedissent coercebant, el sic Anliochisc heatus Petrusprimus resedit episcopus :
variis exactionibus eos pauperabanl; ad exlremum eccc in ipsa ecclesia gentiles suas collocavere su-
vero, ab injurialis corporibus animas plerumque "'J persliliones, et religionem Chrislianam, quam po-
tormenlis profligalas exlorquebant. Ecclesiarum tissiroum cotuisse debucrant, ab aula Deo dicata
eliam aiias inusus peculiares gens barbara reduxe- turpiler elimiiiaverunt. Prsedia sanciorum slipendiis
rant, aut in ipsisjumenla sua stabiilanles,aut si quid dedita, et nobilium palrimonia sustenlandis paupe-
est ignominiosius in eis operantes. Exacerbaverunt ribns coniradila, pagan;e lyrannidi siibjiciuntur,
itaqtie conlra se Deum, qui Deum aboininabiliter iisquc in proprios usus redactis domini crurieles
inhonoraverunt, et loca sancla itiicitis et fetlis ac- abutuiitur. Sacerriolium Dei humoienus conculca-
tibus dehonestaverunt. Decrevil igitur eos divinum tuin-esl; sanctuariiim Dei,.proh nefas! ubique pro-
consilium castigare; etpereos quibus imperilave- fanatum esl. Si qui ibi adhuc latilant Christiani, in-'
ranl deliberavil eos a Deo Iocis dicalis eliroinare. auditis exquiruntur lormenlis. De sancta Jerusalem,
Jam eniin geniiles usque Antiochiam imperium fralres, huc usque quasi loqui dissimulavinms, qtiotl
suum dilalaverant, etsimiliter ipsius sanclse civita- valrie lojqui de ea pertinicscimus et erubescimus :
lis Ioca gloriosa fedaverant. Idcirco irrilaverant quoniam ipsa civiias, in qua, proul omnes noslis,
in se furorcm Omnipotciilis, quoniam operum suo- Chrislus ipse pro nobis passus esi, peccatis nostris
rum fetorem emiseranl in ccelum. Yiriebarous ali- JJ exigenlibus, sub spurciliam Paganorum retlacta est,
j
quandpcives ipsius Jerusalen), inler nos, mendicos Deique servituli (ad igiiominiam nostrani dico)
et exsules : videbamus indigcnas Anliochise, casum subducta est, quod enim ita est improperii nostri
locorum sanctorum deploranles, Sibique pauperalis ; cumulus esl, Christianorum, qui iia promeruimus,
suppliciter slipem publicam implorantes. Aliqui magnum riedecus est. Cui servit nunc ecclesia B.
condolebamus egenis; idipsum siquidem per no- Mariseinqua ipsa procorpor.e sepulla ftiit in valle Jo-
slros, siquando reverlehantur, audiebamus peregri- saplial?Sedquid(emplumSalomoiiis,imoDoniiniprse-
nos. Publicse prsedicationis causa, papa Romantis, lerniisimus, inquo simulacra sua barbaraj naliones
Urbanus nomine, venit in Gatlias, et prout erat di-- conlra jusetfasmorio coIlocalavenerani.ur?De
sepul-
sGiius seminiverbiiis, verbmn Dei passim semina- cro Dominico ideo reminisci snpersetlimus, qtioniam
bat. Sane Placentise concitio generali cclebralo, ,• quidam vcstrum, oculis vesiris vidislis
quantse abo-
prselibatiis pauto posl Aivernis arivenit, ibique cumi minalioni Iradilum sit. Intle violenter abslralitint
niuliis Galliarum episcopis et ahbatibus, ilerum i Turci quas pro eteemosyna illic nntltoiies inliilistis
generalem synodum celeJjravit, in qtia, quac ad[ oblationes, ibi nimirum mulias et inmimeias religioni
fidem perlinebant prsemissis, de Christianorum Je- nosiroc ingerunt irrisioues. El tamen illo in loco
(non
Pi.TROL. CLXVI. Zk
106? BALDRICI DOLENSIS ARCHIEP. 1008
igiiota toqtior), requievil Deus, ibi pvo nobis morluus A
, ctijus prcccones esse debemus, vsre non tenetis viam
est, ibi sepultus est. Quam pretiosus sepuliuraj Do- per quam ealis ad salulem et vitara, vos pupiilorum
mini locus concupiscibilis, loctts inconiparahilis : oppressores, vos viduarum praedones, vos hoiuicidic,
Keque si quidem ibi Deus atliiuc annuum prselermisit vos sacrilegi, vos alieni juris direplores; vos pio
facere niiraculum; cum in diehus Passionis snoe, efltinriendo sanguine Chrisliano exspectalis Iatroci-
exstinctis omnibus et in sepulcro et in ecclesia nautium stipendia; et sicut vullures odoraniur ca-
circumcirca lumiiiibus, jtibare divino lampades ex- davera, sic longitiquarum partium auspicamini et se»
slinciaj reacceiiduntiir, Cujus peclus silicinuni, fra- etamiiii bella. Cerle via ista pessima esl, quoniam
ires, lanluin miraculum non eniollial? Gredite mihi, a Deo omnino remola est.Porro,sivuliisanimabus ve-
hestialis homo et insulsi capitis est, cujus cor virtus slris consuli, atu istiusmodLmiliiiee cingulum quan»
divina lam prajsens ad fidein non eveiberat. Et la- tocius rieponite, aui Christi milites audacter proce»
roen geniitcs cum Clirislianis isla vitlent communi- dile, et ad defendendam Orientalem Ecclesiam velo-
ter, nec emenrianlur : peiierrenlur equidcm, sed cius concurrite, Hsec est enitn tle qtia toiius veslrse
ljoi) convertunlur ad fidem : nec mirum, quoniam salutis emanaverunlgaudia, quse disiillavit in os ve-
nienlis obcojcatio iliis domiualur. Quanlis afllictio- slrum divini taclis verlja, quaj vobis propinavil Evan-
"
nibus vos qui adeslis, uui redisiis iirjuiiaverinl, vos geliorum sacrosancla dogmala. Haec ideo, fralres,
ipsi niclius noslis, qui subslantias veslras, quisan- dicimus, ul et manus homicidas a fraterna nece
guinem vestrum inibi Deo immolastis. Hacc idcirco, conlinealis, et pro fidei domesticis, vosexieris na-
cliarissiuii, dixiiuus, ul vos ipsos sermonis nosiri tionibus ojiponatis. Ei siib Jesu Chrislo duce nosiro,
testes habeamus. Plures supersunt et fralrum 110- acies Christiana, acies invictissima, melius quam
slrorum miseriaj, et Ecctesiattim Dei dcpopulaliones, ipsi veleres Jacobitse, pro vestra Jerusalem deceiie-
qusc singtilalim possemus referre, sed instanl Ta- tis; et Turcos qui in ea sunl, nefandiores quam Je-
crymsc et gemilus; inslant suspiria, el singullus. busseos, impiignelis et expugnelis. Pulchrum sit vo-
Plommus, ftalrcs, eia ploremus el cum Psalmisia bis in iUa civiiatp mori pro Cliristo, in qua pro
nietiullilus ploranles ingeniiscamus. Kos miscri, nos vobis Christus mortuus est. Cselerum si vos cil.ra
infeliccs quorum propuelia ista completaest: iDeus, mori conligeril, id ipsum aulumale mori in via si
•yeneruiU genles in J;ajrediialem tuam; polluerunt lamen in sua Christus vos invenerit militia. Deus
teiriplum sauciitaiJs Uise; posuerunt Jerusaiem in cjusdem denarii relribuior esi, prima et hpra unrie-
pomorum cuslodiam ; dederunl morlicina servorum ciina (Matth. xx). Horrendum esl, fralres, horrcn-
tuoruin escain volaiilibus coeli, carnem sajictorum clum est, vos in Ghristianos rapacem manum exten'
tuoruni besliis lerrse. Effuderuut sanguinem ipso- dere ; minus malum est in Sarracenos gladhim vi-
ruro, tanquara aquam in ciraiilibus Jerusalem, et brare; singuiare, bonuni esl: quia et charitas est,
non erat qui sepeliret (Psol. LXXVIH).> Vse nobis, jiro frairibusanimas ponere. Ne v«ro de crastinis
fratres : nos, qni jam faeli sumus opprobrium vicinis evectionibus solliciti silis, sciafis quod limenlibus
npgtris, subsaiinalio el irrisio his qui in circuilu Deumnihil deest, neque his qui eum diligunt in ve-
noslro sunl, coniloteamus el compaliamur fralribus rilale. Facullales eliam jnimicorum veslrse ertinl'.
noslris, sallem inilacrymis; nos abjeclio plebis facti, quoniam el illorum thesauros exspoliabilis, et vcl
cl omnium deleriones', immanissimam sanctissimse vicioriosi ad propria remeabitis, vel sanguine veslro
terrac plangamus dcvasiationcm. Quam lerram me- purpurati, perenne bravium adipiscemini. Tali im-
rito sanclam dixerimus, in qua non esl etiam passus peratori miliiare debelis, cui oinnis non deesl po-
periis qnero non iUuslraveril el sanetiiicaveril, vcl lentia,cui quoe rependat nulla desunt slipendia. Via
corpus vel mmbra:Salvatoris; vel gloriosa prajseniia bwjvis est, labor permodicus esl, qui tam immarces-
sanctte Dei geniirieis; vel anipleclendus aposloio- cibilem vobis rependet coronam. Jam nunc igitur
rnm commealus; ye\ maiiyrum ebibcndus sanguis aueiorilaleIoquamurPropholica.<Acciiigere,ioho!tio,
cjTususi Quam beati, o Stephane protomarlyr, qui B unusquisqtie, «glariio tuo super femur tuum, potentis-
te laureaveruiit lapitles ? quam felices, o Baptista sime (Psal. xuv, A) : > Accingimini, inquam, et
Jpannes, qui tibi ad Satvatorem baptizandum ser- eslole filii potentes, qtioniam nielius est vobis mori
vierunt Jordanici lalices ? Filii IsraeJ ab iEgypiiis in bello, quam videre mala geniis veslrae el sancto-
cducli, qui Rubro mari iransito vos prsefiguraverunt, rjim. Non vos demulceanl illecebrosa blandimeiiia
lcrram illam armis siiis.Jesu duce, sibi vindicave- snulierum, rerumque vesiraruin, quin eatis, nec vos
rjint; Jebuseos el alios ponvenas inde expuleru.nl, delerreantperferendi labores.quatenus remaneatis.i
el iiistar Jerusalem ccelestis, Jerusalem lerrenam El conversus ad episcopos : * Yos, inquit, fratres et
iucolucru.nl. Quid dicimus, fralres ? audite et intel- coepiscopi, vos consacerdotes et cohajredes Christi,
ligile. Vos accincli cingulo militise; magno.superbilis per Ecclesias vobis commissas idipsum aiiuunliate,
snperoilio; fralres veslros laniatis, atque inler vos et viain in Jerusalem lolo ore viriiiter prseriicate.
dissecamini : Non est hsec mi.lilia Christi, quaj di- Gonfessis peecalorum suorum ignorauiiain, securi
scerpit ovile Redempioris. Sancia Ecclesia, ad suo- de Christo cojleslem paciscimini veniam. Vos auiem
rum opilulalionem sibi/eservavit miliiiam, sed eaiw qui iluri estis, habebilis nos pro vobis oratores;
male dcpravaslis iji malitiam. Ut yeritatem fateamur, nos habeamus vos pro populo Dei pugnatores. Ko-
{£'09 HISTORIA HIEROSOL. — LIB. I. 1070
strum est orare, vesltiim sit contra Amalecilasj \. rum discursus, ut granuo, nisi iucerenl, pro densi-
pugnare; nos extendemtis cura Moyse manus inde- talc pularenlur : opinabantur etiatn quidam eas ce-
fessas oranles, in ccelum; vos exerite et vibraie cidissfl, nos lamen de eartim occubilu nib.il temere
inlrepidi prscliatores m Amalech gladium. » prsesumimus affirmare. Novimus lamen, Veritate
. Ilis vel hujuscemodi aliis a Domino apostplico, testante, quod quanrioque slelise cailent de ccelo
his qui aderant lucutenter inliroalis, alii suffundeT (Matth. xxiv, 29). De discursu aulem vel earum
banlur ora lacrymis, alii trepidabant, alii super hac coruscalionibus, si quis .dubilat, vel nobis credat,
re discepiabanl. Jnler onmes autem in eodem con- vel annalibus noslris, in quibus id nolaium reperiet,
ciiio, nobis vidcntibus, vir magni nominis elsummaj sallero acquiescal. Quid autem concursus iste prae-
ijigenuilatis epis.GoptisPodiensis nomiue Naimarus, ciptie portenderit minime diffinimus : prseseiiim cum
ad dominum papam vullii jucundus accessit, el genu nobis uondum datum sit nosse mysterium regni Dei,
flexo, licentiaro ei benedictionein eundi poposcit el sed per parabolas ct quasdam competentias, moiuj
impetravit; insiiperet abapostolico mandalum pro^ siellaruinChrisiiaiiitatisroolumcomparabant. Quippe
meruil, ut omnes ei obedirenl; el ipse pro oflicio anno subsequeule (1096) el synodus Arvernis habiia
suo in oiiiiiibus, exercilui .pairocinareiur, ulpole esi, el via inchoala est. Prseter hsec onmia, quav
quem omnes magnse slrenuitalisfet singularis indu-' » dam Ghrislianis huiina inspirabatur voluntas, ut
strise praesulem noverant. Digno itaque exercitui peneonmes iler arriperent, si siipe.ntliorum facullas
Dei invenlp primicerio, prsebuil assensum muliiiudo eissnppelerel. Laelabaniur patres, filiis abscedeiui-
mulla nobihiim, et slatim omnes in veslibus super- bus; gaudebant uxores, abeuntibus maritis dileclis-
ainiclis consuerunt sanelae crucis vexillum, Sic simis, plusque irislabanlur quotl rcnianebant. Plu-
eteniro papa prseoeperat, et ituris hoc signum facere res lamen abierunt, quam quotl -vel vix vel nul-
complacuerat: qiiippe prscdicaverat summus ponli- lalenns redituri earum viri propcrabanl. Et nii-
fcx Dominum dixisse sequaeibus suis : i Si quis non rum in moduin, quod fieri solet in moiiibus clia-
baj'ulat crucem suam et venit posl me, non potest rorum, lacrymas his et illis extorquebat juciitidi-
meus esse discipulus. Idcirco, debetis, inquit, vobis talis affeclus.«Excessil»tamen «medicina modum,'»
crucem coaptare vestris in veslibus , qualenus et quia plnsquam debuil in quibusdara euntli vo-
ex hoc luliores incedatis, el his qui viderinl, exem- lunlas surrepsit. Nam et multi eremilse el reclusi
plum et incitamenlum suggeralis. ) el monaclii, domiciliis suis non salis sapienter re-
Dum hsee agerentur, eece ex improviso adfuerunt liclis, ire viam perrexerunl : Quidanfaulem oraiio-
legali comilis Tolpsani, Raimundi videlicet de sancto „ nis gralia, ab abbatibus suis accepia liceniia, pro-
jEgidio, qui ipsum ilurum j'amque sibi crucem fecti sunl; plures autem fugiendo, se subduxeruni;,
coaplasse relulerunt, el in concilio testati sunt. Mulli eliam de gente plebeia, crucem>>M divinitus
i Adjuncti sanl etiam ipsi, inquiunt, mililes innu- innalam jaciando oslenlabanl; quod et kicin quse-
meri, et populum in ducatu suo conducel <quamplu- dam ex mulierculis prsesumjiseruiu : hoc enim
riinum. » Et adjunxerunl: t Si quis est Dei, jun- falsum deprehensum esi omnino. Mulli vero ferrum
gattir ei, qtioniam opes suas indigenlibus comimmi? calidum inslar crucis sibi adhibuerunl, vcl pcste
cabit, elauxilium et consilium suum, mjmini vian- jaclantise, vel bonse sttse volunlalis ostentatione.
litim denegabil. Ecce, Deo gratias, jam Chrislianis Sed de his, ultibet. Talibus enim rumoribtis con-
ituris, duo ultronei processere duces; ecce sacerdo- cursits eunlium iu tanium augmeniabalur, ut jam
tium et regnum; cleriCalis ordo el laicalis ad exer- esset nuraerus innumerus. Ifac itlcirco inscruimus,
ciium Dei condueendum concordant. Episcopus et ne vel aliquid prseterisse videamur; vel noslratibus,
comes, Moysen et Aaron nobis reimaginanlur,» His in vanitalibus suis pepercisse .redargiiamur. Nec
auriitis si qui pusillanimes heri exslilerant, hodie laiUumniodo populares, citramontarios homines is
animabanliir, el sancta cruce passim palliabanlur. rumor excivii, setl palalinos consutes et regios ly*
Soiulum est conciliura, el nos unusquisque prope- P rannos cievit, videlicet Hugonein Magnum, fratrem
rantes redivimus ad propria. Priedicabant episcojji, Regis Francorum; Robeiittm Noiihmannise comiiem,
el voce Iiberiori jam itlud idem vociferabanlur laici: Anglorum Regis Wilhelmi fitium; ilernm Roherttim
verbum Dei seminabalur, et quotidie numerus Jero- Flandrensem. In Alamannise parlibus Dux Godefri-
solymitanorum augebalur; verecundabantur qui re- dus, cum fratre suo Baiduino el Euslachio, sermo-
manebant, et jam ct>ram gloriabanlur qui peregrina- iieni hunc recepit, ei iierum alius Balriuinus comes
tum ire disponebant : Alii alios cohoriabanlur; et de Monle. Ullra monles quoque, in Apulia scilicet,
in angulis et in 'compitis, inde singuli sermociiia- verbum istud percrebuit : etBoamundum, virum
bantur. Nimirum pro his agenriis dicunl qusedain admodum induslrium, Roberli Guischardi filium,
divinitus obligisse sigtva, quseiios omnino non igno- ducis Rogerii fralrem vocavil, eique Tancredtiin
ramus vera. nepotem suum, el Ricardum de principalu sociavit.
(An. D. 1093.) Anno siquidem ab incarnalione Porro si deviris consularibus loqui attentarem', nee
miilesimo nonagesimo quinto, pridie Konarum Apri- de Radulpho Balgenliacensi tacerem, nec Ebrar^
litim, feria quaiia, iuna vlgesinia quinta, visus est dum de Puisat prsetermilterem, nec de Ceniorjo
ab innumeris inspecloribtts in Galliis, iantus -stella- de fBieria , nec de Wilhelmo Amanei aliquid.
 1071 BAI.DRICI DOLENSIS ARCRiEP. 1072
dissimtitarem , ncc inultos alios slylus nosler li. cum suis easlellum exierat, ul Turcis venientibus
faslitlirel , qui lamen praeclaris facinoribus suis prsctenderet insidias. Prsevaluerunt aulem Turci, et
seipsos magnificaveriint , et in exercilu Dei se roulios ex eis glariio cecidcruni; si qui vero potue-
laudabiliter hahuerunt. Nec lamen hos vel alios rtint, fuga elapsi in castellum recepii sunl, quo
ajmula prscteribit oblivio, ubi se opportuna offeret oc- undique obsesso aquam illis confeslim abslulerunl.
casio. Proedicti ilaqtie viri, expedilionem Dei ag- Fons elenim et puteus, quo caslellum suslenlal)alurr
gressi, Constantinopolim , imperalorise dignilalis exlra crat, quem ulrinque viriliteryircumseplum
"civiialcm, cum populis innumeris appropinquave- Turcorum exercitus indesinenler observabat. Nihil
runt. Neque siquidem Angliam, vel alias marilimas esl laboranlibus aquso penuria durius: nihil cilius
insiilas, licet a nobis undisoni maris abysso ab orbe lula cxpiignant loca, quam inlolerabilis sitis injuria.
remolas, lonilruum islud laterc poluit; imo el Bri- Coacli sunt ergo Chrisliani suorum sanguinem
lannos el Guascones, et extremos hominum Galii- elicere el bibere jumeniorum. Alii pannos iu cistcr-
cios, fama perniciler succrescens animavil el arma- nas limosas deponebanl, et si quid humoris invenis-
vit. Venctii quoque et Pisani, ct Genuani, el qui vel sent, in os suum exprimere non erubescebanl.
Oceani vcl maris Meriiterranei litlus incolebant, Diclum est, quod nimis lurpe esl, quod quitlam in
navibus onusiis armis ct hominibus, machinis el I} raanibussuis micturiebanletsorhebanl. Alii si forle
viciualibus mare sulcantes operuerunt, el qui lerra reperissenlierramhumidam vel frigidam, lodiebanl;
ibant, universse lerrae faciem, lanquam locustac, el in ipsa vel nudi supinabantur, vel suis apponebant
occuluerunt. pecloribus, ut saltem sic quoquomodo refrigeraren-
Transeunriuin fuitprsedictis Alamannis perllunga- tur. Quis in lanlis anxiatus angusliis vivere poliiit?
riam, el iransierunl. Petrtis quidam, magnus Ere- Sustinuerunl tamen moribundi magnam haiic per
niita, cum mullis Alamannis cl Francis plurimis, oelo dies incommodilatem.Sacerdolibus qui aderant
subsequens agmen pracccsserat, etregiam ad urbem sic interim sermocinanlibus : c Stislinete, fralres,
applicueral : Invenit larocn multos Lumbardos et ut enim vos lentet adest Deus. Noliie iiaque des-
Longobardos et ileruni Alamannos qui eum prseces- perare in his eiiam magnis tribiilaiioiiiljus; sed
serant; et ex imperaloris responso , venientem efficite gnavitcr, utqui ejus provocaslis iram, vel in
cxercitum sustinebani. Imperalor auiem inlerim iis arclo posili nunc, ejus largifluam vobis everberetis
mercatum dari jusseral, sicut erat reclum, incivi- misericordiam. Promereri polerilis in tali angusiia
tale. Mantlanrio qnoque mandaverat, ne quemriam positi ejus beneficium, si ad ipsius lolo corrie confu-
sinum maris, quem Bracliiuni Sancli Georgii vocant, gietis auxilium. Ipse olim pcrcuti jiissil in deserto
transfrelarenl, quousque maximus qui subsequeba- f^ Sina, petram , et fluxerunl aquaj, el biberunl palrcs
lur advenisset exercitus.tSi enim, ail, aliter egeri- nostri in saturitate. Arihuc est ejiisdein polenline,
tis, efferi genliles in vos irruent, cl imbelleni hanc adhuc est ejusdcm misericordioe. Si vos niodo non
peiimenllegionenipquod et sicpostea conligil. Gcns exaudierit, culpa noslia est; si- vos modo non rc-
eteniin illa sine rege, sine duce, variis aggregaia spexerit, noslra est negligentia. Reminiscamini
Iocis indisciplinate vivenles, in res alienas rapaciter quoniaro eum graviter offentiimus et irrilavimus,
involabant, et plumbum, dc quo ecclesise cooperlse qui in rerum fraleriiarnm rapacilate el in ccclcsia-
fueranl, asporlabanl el vendebanl,necnon el palatia rum deslruclione inexplicabililer crassati stimus. »
destruebanl, el in omnibus se nequiter agebant. His . Hsec illis sacerdoles quolidie rcferehant, sed illi
cognitis imperator iraius est valde, quippe qui he- nullo vino coinpunclionis polari polerant. Compu-
neliciis suisillos jam videbal ingralos. Coegit itaque truerant illi lanquam jumenla in slercoribus suis,
eos transfrelare expulsos a civiiate. Qtti iranslrelati ideoque de pcccalis suis, induraii corde cum Pha-
multis itcrum illicilis in Chrislianos patratis : nam raone, Deo satisfacere nequaquam potuerunl: quo-
ct domos eorum, el Ecclesias, hosliliter lerra dc- circa perierunl.Obturaverunligiltir aures suas.aspidi-
prsedata, cremaverunt : landem venerunt Nicho- bus surdiores, contra vocem incanlanliuin sapienler,
miam. Illic Lurobardos, Longobardos et Alamannos 1D el idcirco revera operati sunt insipienler. Quin dux
a Francis separanies : Franci siquiriem ferociores eorum Raginaldus cum Turcis consiliatus csl, et ut
ct inlraclabiliores erant; el ob id, ad omne malum eis si possel fratres suos prorieret pactus esl. Exivit
procliviores; prscfecerunt sibi gentes aliae, Francis ilaque cum niuliis, fingens se ad bellum procerierc,.
remoiis, querodam Raginaldum; el sub ejus ducatu et transfuga fugil ad Turcos. Qui remanserant,
ingressi sttnt Romaniam. Ullra Nicenam autem inhoneslam coacti fecerunt deditionem; el, o mise-
civitatem progredienlcs , qualuor iiinere dierum, rum facinus! versi iu desperalionem, contra Domi-
invenerunl quodriam castellum cui nomen Exero- num abominabilem commiserunt aposlasiam. Illi
gorga, (incertum an limore an industria) incolis yero qui liriei suse leslimoniuro perhibucruiil, vct
omnibus vacuum : illud igitur inlranles causa hos- capitalem subiere sentenliam, vel in signum posili,
pilandi, ibi riemorali sunt, quippe ipsum invenc- sagiltati sunt, velab invicem divulsi, pro vili pretio
runt omnium viclualium redundantia plenum. Quo venundati sunt vel in captivitatem abducti sunl,
Turci per exploralores suos cognilo, hautl mora aliiinAiuiocliKim, ulii in Corrosanum, aliiin Aleph,
circumvallare casiellum feslinaverunt. Raginaldus aul ubi de eis triumphanlibus, et capiivanlibus
1073 . HISTORIAHIEROSOL. — LIB. I. 1074
captivos captivalum ire magis compiacuil ; qui t\ transire poleiat, singulorum probilatibus signisque
tamen profidei Chrislianse inconvulso tenore, gto- perscrutalis , pallium opiimuro procccpil afferri;
rioso fine quieverunl. Hanc perseculionem primain quod per particulas concisum, crticem ttnicuique
perpessi sunt Christiaiii tertio Kalend. Octobris. suorum disiribuit, suamque sibi retinuil. Tantus
Aiidienles ilerum Turci quod Pelrus Eremita et igitttr mililum concursjis ad eum subito faclus est,
Walteritis cogiiomenlo Sine Itabere, in alia civitale qualenus eomes Rogerius in ohsidione (erant siqui-
cui nomen Civitolprope Nicenam essenl, persequi dem uterque in quadam pbsidione) pene solus re-
aggressi sunt illos, pro secunriis successibus rabi- maneret; dolensque se suam amisisse genienf,
diores, ei more luporum debacchantium vel ferse Siciliam cum paucis reversus est. Boamundus au-
tigridis, sanguine effundendo proclivius incumben- lem, ut erat vir per oninia modestissimus, modesle
les. Jam igilur, securi de Iriumpho, accurrentes viam suam el evectiones prscparavit, et cum opti-
obviaverunl Wallerio, quem el mullos qui cum eo malibus suis el curo affluentibus armalorum copiis
erant, oblruncaverunt. Peirus enim Eremita j'am Iransfrelavil, et lantlem tranquillo remige in Bul-
Constaniinopolimredicrat, quonianiillum auscultare garise paiiibus applicuit. Nomina vero suorum qui.
gens Iiligiosa non acquiescebat. Et quoniam eos ei in itinere hoc adhseserunl, eique aliis cohscse-
imparalos Turci repererunt, ideo facilitis superave- " rant in bellis, hoce sunt : Tancredus Marchionis
runt. Decollaverunt etiam quemdam Domini sacer- filius ; Richardus de principalu, Ranulfus fraier
dotem, Missarumsolenmia suppliciler cetebrantem. -ejus, Roberlus de Anxa, Ermannus dcCanni; Ro-
Si qui potueruntevaderevivi, fngerunt, vel in ca- berlus de Surda.valle, Robertus filius Turstani,
rectis vel sylvis, vel in roontanis delitescentes; alii -Hunfredus lilius Radulfi, Ricardus fitius comilis
Civilolcaslellum, qualenus se defenderent, teuue- Rannulfi, et comes de Rusinolo, cum fralribus suis,
junl; quod et Turci prolinus obsederunt, Iignisque et Boellus Carnotensis, Alberedus de Caguano, et
quamplurimis undequaque allalis , inccndiuro et -Gunfredus de Monle scabioso. Hi omnes unanimiier
caslello el hominibus prajparabaiil. Christiani auiem, Boamundo conjuncli sunt, eique se devolissime in
exlrema jam iu desperalione posili, animosiores : •via Dei obedituros, inseparabiliter juraverunl. Ilugo
i Desperalio siquidem aliquando audaciores facil; > vero Magnus el Wilhelmus Marchisi filius ad por-
auderuer in ligna jaeulati sunt ignem. Sic ergo -lum Bari pelagus prsepropere ingressi sunt, ct na-
evaserunt incendium, sed non omnino evaserunt viganles applicuerunt Duracium. Dux autcm civita-
imminens mortis periculum. Apprehenderunt si- tis illius de principibus imperaloris tinus, arbilralus
quidem Turci lotam castri munitionem, et Chri- eos, ul revera eranl, viros magnos el gnaros, ap-
slianos apprehensos vcl occiderunt, vel capii-' u prehendi jussit eos, utpole qui noudum erant cuiieis
vaverunt, vel in quodlibet opprobrium subsan- .mililaribiis el auxiliaribus periitum nianipulis salis
jiaverunt. Hsec ilerura passio contigit eis in men- prsemunili. Fecit ergo eos sub excubanti cuslodia
se Octobri. Ecce modico lemporum intervallo , Conslanlinopolim solerter tleriuci : quaieniis iinpe-
parvo lerraruin interslilio Chrislianilas bis profli- ralor pro libitu suo super eos decerneret, sicque
. gata esl, bis mullata, bis casligata : quod pro vellet hominium el firieliiatein ah eis reciperel. Hoc
. expialione facinorum suornm illis conligisse non auteiii dux ilte idcirco niaxime fecisse visus est, ut
ambigimus; et pro reprimenda minus caulorum el devolionem quam erga iniperalorem suum habe-
stoliditate, et pro subsequenlis exercitus necessaria ,bat, res ipsa lalibus indiciis approbarel; eutnque
castigatione. Qui eiiim adhuc citra Constaniinopolim sibi veheinentius cpnciliaret.
castra melati fuerant, hoc attdilo (multi elenim . Dux autera Godefiidus, ductim omnium primus
. protugi redierarit, quorum omnium arma imperalor , Conslanlinopolim venil, duos dies ante Nalale Do-
. emerat, quatenus inermes suis minus nocere pos- . miui, et prope illam caslra melatus est. Boamun-
senl) alii alios exspeclabanl, quatenus consiiio cora- . dus enim suos exspcclando, qui euin subsequi sata-
municalo, auxiliaribus freti ducibus, et eopiis sli- D gebant, pedetentini gradiebatur; prointle callirie
pati miiilaribus, terram inimicorum ingrederenlur, eos paulalim eunrio in dies opcriebattir. Imperator
-Deilate sibi, precum pura confessione, prius com- aulem in suburbio civilatis, riuci paulo post man-
. placala. davil hospitium. Armigcri vero ducalis exercitus,
Dum hsecagerentur, dux Godefridus et Balduinus . sine qualibet cautela, ad subvehendas paleas, vel
.. atquc Eustachius fralres, et Balduinus de Monle .csetera sibi necessaria, extra civilaieni cursitabanl.
. cum lurmis suisper Hungariam coinmeanles, Con- Quippe nondtim aliquitl de imperatore suspiealjan-
stanlinopoliin appropinquahant. Podiensis namque . lur sinistrum, ulpote qtti eis volunliirius'pi:ebuisset
episcopus et comes Raimundus per Sclavariam gra- hospilium. Iraperalor vero absconse suis mantlave-
diebaniur. Hugo Magnus et Flandrensis comes, et rat Turcopolis el Pincinaiis, qtiaicnus iu dies ex-
. Rohertus Noiihinannorum dux, cumsuiscommililo- euntes invarierent, et pcriroerent, et cuiiosissime
nibus Roroam prsctereuntes, in Apuliam devenerunt. super hoc excubarent. Duci, suoruni dcfectus ntm-
Boamunrius aulem tanlas Franeorum frequenlias tialusest, etinopiaataj Tiircopolortim ei patueruni
audiens adventare, neque siquidem lantum bomi- insidisc. Exivit igitur Balduinus atl suoruin prp-
uem hujusce rei ignarum, lam divutgala fama per- tectionem, et si posset ad insiriiatiiii.il» delelionem;
1075 BALDRICI DOLENSIS ARCillEP. 1076.
'
invenit auterri eos insequenles sttos, el ex impro- ^^ detn pervenlum est Castoriam, in qua Natale Do-
viso incautos invasit et superavit; parlem occidit, niini soleninilcr peregerunt; ibique per aliquot
sexaginta qupque ex iis vivos comprehensos, fra- morali dies, quajsilumque mercalum habere
tii suo duci imperterritus prscsenlavil. Audiens nOn potuerunt. Prseleiidebant enim homines civi-
Irtic imperalor Alexius (AlexiuS enim vocabalur), tatis illius eos nequaquam peregrinos, setl gla-
valde iratus, malum exercifui Chrisli in corde suo diatores et lyraririOs. Compulsi sunt ergo, iiietiia
iridesinenler machinabatur. Dux de iihper&loris cogenle, boves,- equos el asinos rapere , et si quid
furibunda periurbatiorie cerlus, prsecavens in fultt- quod maudi possel conveiriieniius inveniebiitur.
ruhi, civilalem exivil, el ubi prius sua fixerat- Egressi subinde Castoria Castrametali sunt in Pela-
tenlom collocavit. Nocte superveniente, jussu im- goniam. Castelluiii autem Hseretieoitim ibi cfat
peratoris invasa sunl caslra ducis, et exercitns ejus munilissimuni, abttnde bonis oinriibtis refeiitim:
nlullis lacesssilus iiijufiis. Dux auiero, sicut erat quod undique aggressum, habiiatoribus ejiisderii
hiijitsce rei sagacissimus, et pugnalor acerrimus, cum eo combuslis, otniiino pessum dederuiil, hserc-
excubialores qui lenloriis excubareril prtidenler ticis niniirum inimicahles. Oinnes siqriidem illi
disposuerat, el unumquemque vigilare sibi man- viaiores, Judccos, htereticos, Sarracenos scqualiter
daveral : versulias eiiim imperatoris non nescie- habetit exosos, quos omnes appellanl ihimicos Dei.
bat. Repulsi stttU quanlocius invasores, et ex illis Castcllo igitur illb radicilus dirtlio, exsiinciisque
sepiem peremplis, usque ad portain civilatis au- omnibus habilatoribus ejus, tentoriis collcctis per-
dacter dux ftigavit fugientes. Ad lenioria itaque Veiierunt ad flumeri Bardanum, quod Boamtindtis
sita reversus, fuit ibi pene quiiique diebus. Impera- cum parte sui exercilus pertransivil: pars etenim,
tor enim ihUJrim in eum maluhi nioliri; dux sollici- coiries videlicel de RosinOlo, cuni fratrilius Suis
tius Sibi suisque consiliari: imperalor ei Iransilum remansil. Hoinines autem imperaioris qui vias ob-
per civiiatehi regiam prohibere; dux subsequen- sidentes, palanles Cxplorabanl, videntes exerciluin
tium optimatum adveiitum exspeclare. Imperator divisum , impellt facto iiiiieiiint iii comiteni et iri
tandem ut nihil iiiienlatum relinqiieret (erat nam- suos, sperantes se in eos iridifliculter prsevalitiiros,
qiie vir perspicax et Industrius), sub pacis obtentu exercitu dunlaxat a'se disgregalo. Quo Tancredus
pacttis est cttm duce, qnod si irarisfrelarel Bra- sive per legatum sive per tumultum cognilo, uee-
chium, copiosum ei seniper niitteret mercatuin; et dum eiiim nvultum ab aliis aberant, rapidum cal-
omnibus indigeittibus, stipcin iiripeiiiret necessa- caribus urgens cornipedeni fulmineus advol&l', et
riam, tantum tle eo juramento CSset securus. Ideo (rj fluvio qui intererat evadalO,. sed potius enatato,
sic fecit imperator, ut ducem a regione llla ctim feslinum comili Coiitulit prajsiditim. Dtio siqui-
suis amoverct copiis, ne posset eouti stipervenio- dero millia miliium Taiicredum subsecuti fuere,
ruiii principum consiliisel auxiliis. Transivii itaque qtii simililer amne transito eis auxilium prsebue-
dux, imperatoti facta ei ab eodem accepta ideiiti- runt : qui confesiim, eoiitva spem Turcopoloruin,
dem promissorlim fidetilate. ipsis prsevalueruni, et eos de praelio fugaverunt, et
iloamlittdus iriterim in vallenl de AiidrinOpolin do fugalis gloriose triumphaverunt. Nonnullis au-
venit ibique suoS cottcionando laliler allociilus : tem peremptis, plurcs apprehensos, vinelos pfse-
« Optimaies et commiliiones nostri, oportet caute sentaverunt Boamuhtto, qui eos percuncialos quare
lios Omnes dchinc abeamus. Cautela riPbis est tatti crudeliler Susc resisterent expeditioni, prseser-
perneeessaria, prseserlim ciim pro Deo a nostra pere- lim cvim suO non inimicareiur iroperaiori, ipsis
gfinatnur patria.Peregrini pro DeOstimus, Chrisii nii- respondenlibus audivii: « Nos in roga imperaloris
jites sunlus, a Chrisliahortim periatibus diripiendis locati, nihil aliud quam quod ipse imperat possu-
mantis rapaeeS cohibeamus. Tempus eril ctim ler- mus. >Boamuntlus aulemimperatori indignalus, se-
fam hosiilem iiurahimus, cum de eorum spoliis ipsum lamcn repriroens, eos quidem impunitos di-
opimis riilabimur et lsctabimur. Christiatii qtiicun- D misit, sed rie suis de caJtero nocereni, inlerniinando
qne nohis mercatum prseslilerint, securi Veniant et eos couipesciiit. Dixisse lamen suis familiaribus
securi rerieanl: terra in qna sumUs Christianorurii putaiur : < Nos transiluri per iniperatoremi lumo-
est, ideo vobis eani deprsedari non licet. Tantum- rem animi compescamus, el ne eum injusle exacer-
modo in ea pro bericdictione cibaria capiamus ; rifec bemus, proul possumus eviiemus. Extrenisc impe-
ullra quam tisus vivemli poslulat, fralrum siippel- iitiiC geiins esl, hominem ibi lotum efflare spifi-
lefililem discerpamus. Vos autem, proceres itostri, tum, ubi commotus animtls niillum habebil cffe-
fainitiares nostri, qui expettiliores estis, de pediii- clum. Porro priidenliaj modus est potcstativuin
bus vigilaniius prociiraie, et ne deliciant in via, cos horoinem seipsum dissimulare, ubi poteiuioe suse
exspectandu maiurius proceriile, el tenloria veslra iiequil satisfacere. Prurienliaj est, in temptts dif-
lempestive figite. Etquoniam, Deo gratias, opulen- ferre, quod coiiliiiuo non possis imjilere. Rursus
fiores estis, opes vestras pro eleemosyna pauperi- • socorriiseel ignavise reriargiien(Juse.sl,quicumultra
bus effundite, Dominutn ante oculos prajsentem non possit, intonal minis; ctim vero possit, illataj
semper habete. » His riiclis Iieros priideutissjjiius obliviscitur improbitalis.Si possumus, iriiperatorem
conticuit, et moveri castra de valle prsecepit. Tan- beneficiis supcremus; sin autem, malaiiobis illala
 1077 HISTORIA IIIEROSOL. — LID. 1. 1075
foijiianimiter dissimulemus. » Haccait, ei iram.animi AConstantinopolim, suis ultra brachium relictis,
laciius conlinuit.Hocbelliimfacium eslquarta feiia redicral: quouiam imperalor, ut ei pepigerat, mcr-
in capile jejtiniorum. Nulli dubium quin illa riie in- caltim nullum transmittebat. Episcopus vero Podieri-
viti pugnaverinl peregrini, nisi quori se defendendi sis el sancli ^Egidii comes, sua iiertim posl se m-
necessitas eis incubuil. Interea imperaloris legati lermissa mulliludine, aderant. Imperaior a suis
obviaverunt Boamundo (Boamundus cnim jam suos accepto consilio (gens qttippe Graecortiin niulttiin
ad eum direxerat) qui euro per terram illam secure callet in consiliis), heroas singulos per inlernuntios
deducerenl, et eis ubiqiie mercatum impenderent. alloculus est, quatcnus ei omnes ei horoiniuro et
Misit aulem ad hoc quemdam suum corpalatium, fidelitatem facerent, el sic securi transfrelarent.
vatde sibi familiarem, hominem admodum solertem. Optimates enim regise civitalis sibi proccavenies, ne
Iste semper prseibat, et ex imperatore regionarios forte Franci congregati in eos insurgerent, bonisque
alloculus, forum rerum venalium semper eis prse- suis eos privarenl, illud imperatori consulueranl, ut
parabat. Ad quoddam ventum est caslellum , quod sallem a Francis taliter securi viverent. Franci si-
quia frumenlo, caseo, vino et oleo redundabat, quidem omnino perjnrium vilant. Hoc imperaioir
aggredi conlendebant; caslellani siquiriem, neque ingenioso qnserere, Franci viriliter nogare; Frauci
eis mercatum praeparabant, ci in lanlum eos vcre- B prsctendere sc juramentum nulli nisi Deo debere,
banlur, quod neminem eorum recipiebant. Boairiun- cujiis mililes erant in via. Ad lisec imperalor trari-
dus aulem viriliter illud prohihuit, ne forte impe- silum abriicare, de csctero et niercalum et coii-
raior in eo aliquam inveniiet perperam : licel ei ducium polliceri, seque ipsum post eos iturtim, et
Tancredus ,el alii multum in faciem reslitcrint; iis ciim oinnibus suis copiis subventuriim affiriiiaTB.
pncvaluil tamen sentenlia prohibentis. Angustiabantur Franci, juramenluni faccre reniieif-
Mane faclo obviam illi exierunt caslellani, cruces les, pracsertim cum Grseci aliter eis mealuro nc-
pia? roatiibtis gestanles, et indulgenliam deprecan- quaquam consenlirenl. Quiri facereni? contra Chri-
les, el ei quoecunque placuissent offerebant; il.Ie slianos pugnare nolebanl; transilum pacifici habcre
auiem libenter eis indulsit et pertransivit. Venit non poterant : imperfeclo ad quori ieraut negolio.
auiem ad civitatem quse Serra dicitur, et ibi siifii- ad propria regredi abominabantur. Tandem millii
cicns babueninl mercatum. Boaniiinriiis lunc pru- compulsi necessitatibus in hanc deveriefe SenleiUiaW,
denleregit, quoniam cum duobus corpalaliis, sine pollicitationibus imperatoris aliquantulum allecli',
aliqua amariiudine concordatus est, et amicissimi quatenus eoienore satisfacerent iniperatori, si ipfee
in die illa facii sunl; pro illorum denique amicitia, de qiiibuscunque eis promiliebai, eis jurari prdeci-
cuncla redtli animalia jiissit quae sui rapuerant, peret, quod ila loturo faclum csi. Juraveninl igiliii-
qiisecunque fuerunt invenla. Corpalatii autem, ho- Alexio imperalori vitam et honorem, quod ncutrurii
niinibus oinnia quorum ftteranl, redditlerunl: luclus ei auferrent, quoad ipse quotl jiirabat bona lide le-
itaque plangeiUiuro, ve.rsnsesl in gauriium. Denique neret. Comes autem Sancli iEgiriii plusaliis reniie-
prout lempus poscebat, de loco in locum caslra balur; imo, quomodo de imperatore siids tilciscere-
nieiali sunt, el usque Rusam civitalem venerunt : lur, irreqnielus cogitabat. Prajvaiuit lamen coiri-
ild quajcunque necessaria eranl sufficienter compa- munis Heroum senteiitia; et ab hae iiilentione atf-
raiis (Grsecorum quippe gens Boaiiiundum viriere mosum comilcm revocaverunl. Juravit ilaque, scd
desiderabat inhianler), suos lelenderunt papiliones, ad hominium nequaquam rietlucttis esl: dixit enim
fe.ria quarla anle Ccenam Domini. Boamundus ibi se malle mori, quam hominium facerel iuipcraiori.
sua gente dimissa , cum paucis ad impcralorem Dicunt Grsccis sacramcnlum comitis satis ftiisse,
profeclus est, suisque dixit hominibus : i Modeste quandoquidem illud quod amplius exigebaut exlor-
vos agite : ego vos prseibo, vobis iransitum prse- quere non poluerunl; praeceptum est igiiur illico de
paraturus; vos aulem moderanler appropinquate navigio. Tancredus inlerim cum exercilu sibi coni-
civiiaiem, et omnia sapienter agiie. » Tancredus n. misso advcneral. Autliens ilaqtie quod imperaior a
aiilem caput etprinceps mililia?Boannindanse, videns majoribus natu sacramenium exegerat, ctiiii Ili-
Chrisliaiios in experiitione patiperatos et menriicos, cardo de Principalu inler plebeios deliltiil; ptippi-
cis in immenstim contloluii; el illos, qua cibaria btisque aceeleratis, propcrus pertransivit. Boiimmi-
invenirent, per aliam viam conducere cogiiavit. dus tamen suis translietaluris, siiccincte riixit :
Iiitraveruiil igitur in vallcm ubenc glebav gauden- t Malurale gratlum , nec aliquid incaiiie faciatis :
tem, et nuirimenlis corporalibus referlam, ubi deniorabor adhue rie mercato loculurus , ne aliquid
Pascha Domini celebraverunt. Iroperator audiens, inconsulte fecisse virieamur; vos prtidenier ambu-
quem nimiiim verebatur, advenisse Boamundum latc, nec iiimis remisse, nec insipicnlcr tniliiale.
(frequenler enim de prutlenlia el audacia ej'us au- Plerumque conlingil, ut quoruiuriam iiisipienlia,
dierat, ipsequc semel et ilerum ctim patre suo Gui- sapientium causas inipediat. Videte ergo quoniodo
scharrio piignavciat et superaverai), honorifice cattte anibtiletis ouines et singuli, ct alius aliiiin
suscepit eum, et exlra civitatem, prout utrumque atlentius coniroonete. Hnec»ait, et de iransilu fesli-
tlecebal.copiose procuravit, Dum autem impcralor de nanier mandavit. Ecee iierutn legaliones cpiscopi
colloqtiio Boamundi prsecepissel, tjux Gotlefririus, Podiensis parilcrque comitis aderant Tolosani. Re-
 1079 BALDRICI DOLENSIS ARCHIEP. 1080
ruansit itaque comes cum sua genle, donec ei et. A bant itaque suos unusquisque funiculos, quibus
Boamundo satisfaclum est de mercalo. vinclos ad sua eaplivalum ducerent Chrislianos.
Dux Goilefridus cum aliis Nicomediam venit ibique Conlidebani namqne, et in magnis nationum con-
ctuji Tancredo tribus diebus fuit. Cognitoque quod gregatarum copiis, ct in suse viribus aniinositatis,
jiulla, qua lol et tantse gentes possenl procedere, parvipenriebant eiiam genlem Chrisliaiiam, ulpole
paierei via, misil dux qui rupium ct monlium com- et ilineris longinquilale molestatam; el fame el sili,
plaiiarent prsecipilia, hoiniuum tria millia, qui multisque aliis incommodilaiibus profligalani. Ex
acceptis seeuribus asciis et vidulis, aliisque mulii- lnontium igitur cacuminibus incaule conglobati de-
modis ferrameiilis, ad carecla el fruteta stirpanda, scendebant, et ad civitaiem usquc discurrere sala-
et ad prserupta montium coscquanda, viam exerciiui gebant. Quibus ilerum obvianles Frauci : Franci
prajparaverunt, posiiisque in altum signis, quse siquideni nihil negligenles, vias omnes obscrva-
subsequenles agnoscere possent, ne forle deviarenl, bant, eos rurstis invaserunt, rursum superaveruul,
veneruntNicearn, pridie Nonas Maii. Nicea autem rursum fugaverunt; multis aulem in.lernecioni
totius Romanise caput est. Castris ilaque metatis, ' dedilis vicloriosi redicrunl, altulerunt eiiam pln-
Jticalisque lenloriis, obsessa est Nicea, quse csl ci- riroa caesorum capita, qnse fundibularii projecerunt
\iias munilissima, utpole quam osleniabant inex- '." in civitatem, ad obsideniium exsultalionem, ad ob-
jmgnabilem in coclum porrecla roocnia lacusque sessorum perturbalionem. Non lamen genliles minus
arijacens civilalem a latere cingens. Passi suiil igitur animosiores Chrislianis resislebant; sed modo de
ibi Chrisliani calamitosam panis inopiam, iia ut si propugnaculis jacuta dirigere, muros defendere;
quando panis unus inveniebaiur, viginti vel iriginta motlo progredientes, ipsa caslra perturbare, Conlra
denarios emeretur : nondiim enim mercatum ad eos comes Raimundus el Podiensis episcopus homines
ab imperalore fuerat direclum. Seri Deo de suis ordinaverunt, qui turrem quae tentoriis suisporrecta.
procnrante, venit confeslim Boamundus copiosum prsemincbat, incessanler suffoderent et infraclis
lerra inarique deducens mercalum; facla est ilaque virihus operi injunclo insisterenl. Aggressi ilaque
inopina el repenlina victualium uberlas, in tola civitatem, colonos rebellanles, balistis et arcubus et
Cliristi militia. In die atitem Ascensionis Doroinicse, fundis delerrentes (grandinem eienim supervenien-
aggressi sunl civiiatem expugnare, et contra mu- lia lela pulares), horoines praeparalos ad nuros
rateni altiludinem machinas ligneaserigere.Per duos usque direxerunl, el ne quid eis mali possent oppi-
igiltir dies infestantes acriter civitalem, conati sunl dani moliri, sagaciter eos liiebanlur.; suffoderunl
eliam murum effodere. Gentiles qui iiiius eranl, e itaque lurrem radicilus, immissisque lignis, el igni
conlra viriliier mslare, niuros penatesque sttos ' in muro lerebrato succenso, indemnes redierunt ad
magna vi defensare; lapides et spicula dirigere, suos. Ignis extemplo lignis prajvaluil. Quibus com-
clypeis se prolegere, et supervenienli leIorum}nimbo buslis, turris dependens extabuit, et per rimas de-
se audacter opponere. E regione Galli nihil intenla- hiscens, ruinse machina lota succubuit. Sed quo-
lum relinquere; consertorum lesludine sctitorum se niam nox erat, non potu.ertiiu nec voluerunt Chri •
occullare, et sic j'aculorum iiigruentiam devilare; stiani contra urbcm prseliari, quod mane futuro se
21sic persacpe faliscentes obsessos lacessere. Cives iacturos disponebant. Dilatio aulem ipsa multum
inieriro missis nuntiis, neque siquidem qua lacus obsessis profuit, multum vero tChristianis obfuit.
extentlebalur, civitas observari poterat, a contribu- Nocte siquidem genliles murum irrequieti resetlifica •
libus el confinibus suis adjutorium convocaverunt verunt, noclemque illam insomnem duxerunl, i,i
dicenles : «Accelerale, per meridianam portam, nullo pigritanles, sed de civilalis suse luiiione se
nihil forroidanles intraluri. Porla, inquiunt, enim invicem cohortantes. Faclo diluculo Franci de ino-
meridiana, adhuc ab omni vacat obsidione. » Ipsa pina muri sedificalione vehemenler admirali sunt, et
autem die, porla eadem comiti Tolosano et Podiensi eorum irrequieludinem laudaverunt, et lainen quia
episcopo, Sabbalo scilicet post Ascensionem Do- rj diulius ibi morari compulsi sunt, dotuerunt. De re-
mini, commissa fuil; nam eariem die uterque ad- penle siquidem maceriam eo usqtte inaltaverani, ut
venerani. Coniesiiaque Saracenis secure accurren- Chrisliani eos ex illa parte neuliquam nocere pos-
tibus, ex improviso armalusobviavil; el ejus exer- ' sent. Cassalus itaque Clirislianorum labor hoc modo
cilus tolus in armis speciosus; cl oinnes signo fuit, quibus illa moeniorum suffossio nibi! profuit.
sanclae crucis confisi, barharam virililer repulerunt Ecce advencrat comes Robeiius de Noiihmannia.
sloliditaiem.Qiioc gens non paucis suorum ainissis, Isli oumes urbem obsederunt, lenloria sua prope
in fugam turpiler versa esl, et a Francis indifliculter ' locantcs. Ex una paiie obsederant eam Boemundus
superata. Coines ilaque cum magno trophoeo, ca et Tancredus : juxla quos dux Godefridus, cum
die lcnloria sua ingressus est. Cives obsessi alios fratresuoBalduino atque Eustachio. Deinceps autem
rursus direxere nunlios, qui rie auxilio loqtierentur; comes Flandrensis, vir quidem slrenuus et miles
et spem pngn.se el ccrihudinem vieioriae, jurando audacissimus. Juxia Iiunc eliam comes Roberlus
testarenlur. Vcuieliant igilur caiervalim congau- Normannus atque Stephantis Carnolensis, el comes'
denles, cl victoriain in roanibus auluniantes, el de ' de ?ancto Paulo, et Chonanus filius comitis Gau-»
spoliis inimicorum diripieiuiis jain lajtanies. Efferc- fridi, el Radulphos de Guaer, et Rogerius de Barna-
1081 HISTORIA HIEROSOL. — LIB. I. 1082
villa, et alii quamplures. A porla vero roeridiana I Terra undique obsesoi, lacui viclualia stibvecltiri se-
Tolosainis et Podiensis, ut diclum esl, excubabant. curi se committebant. Ibant et redibant Clifistianis
Ita circumeirca cam vailaverant, qualenus nemo virieiuibus, nec eis nocere polerat Francorum quan-
vel ingredi vel egredi possil, nisi qua lacu civiias luslibet exercilus. Sed quis eorum sollicitam evasit
cingebatur. Per lacum enim Chrislianis videnlibus, soleniam? Franci, viri per omnia prudentissimi,
securi navigabant, sibique necessaria navigio rieve- consilium acceperunt, quatenus oppidauis auferrent
clabanl. Porro Christi militia ialiter iirbem obsede- eliam lacum. Direxerunt ilaque legalionem suam
rat-i < 0 castra speciosa! o lenloria imperiosa ! quis Conslantinopolirn, quae vocabiilo antiquiori Byzan-
unqiiam similia vidil tabernaeula ? Cessel illa adula- lium dicla fuit, nnde et adhuc monelae civitalis
bilis fahula de Troja, vilescant illa Pelasgorum len- illius, denarios byzanteos vocainus, quatenus Jmpe-
ioria, obscurentur tilterius procerum illorum aclus rator imperio potestativo, navigium .copiosum Civi-
et nomina. lllic Ulysses suam exercuit asluliam; lot dirigerel, ubi porlus erat opportunus ; et quo-
Aj'ax snam oslenlavit auriaciam; Achilles suam ma- niam nocuit differre paralis, inillas in remiltenrio
nifesiavit duritiam. Hic columbinam Chrisliani prse- innecleret moras. < Insuper, inquiunt, boves ct
lendebanl simplicilalem, et in armis muntlam et plaustra nobis transmitte, atl rales permonlana et
gloriosam exercebant mililiam : roundi moribus, Silvas ad lacum usque subvehendas., Si enim laliler
vegeii corporilius, animosi pectoribus dimicabanl; egeris, civilalem Niceam, quam obsedimus, quam
quippe animabussiiispraecavebanl, carnisque volun- Turci tibi violenler absiulerunt, inriuJjitanter recu-
iatibus et voluptatibus omnia illicila abdicabant; perabis : nullum enim hahent effugium, si suum eis
fulgebant in armis, maximeque in morum ornalu interdicemus navigium. > Ex imperaloris prseceplo
erant decenlissimi. > Fateor et verum faleor, quo- : et boves festinanter adducii sunt, et naves velivolae
niam si Balaam (Num. xxiv, 3) huic tam formosae portum Civitot appulerunl; Turcopoli ctiam impera-
speculationi adesse meruisset, lenloria isla tentoriis toris adfuerurit. Scaphae carrucis superposilse, bobus
Israelilicis prseposuissel. In caslris siquidem Chri- htiic operi minislrantibus , tisque ad crepidinem
stianis, nec Phiiiees Medianilidem (Num. xxv, 6), lacus magno labore deduclae sunl. Ea vero die nolue-
quein pugione confodere deberet, invenirel; nec ser- - runl eas impingere in lacum , quod commodius
pens malignus quem pro malignitate sua torreret, duxerunt noclem exspectare. Hoc aulem ideo fecisse
liaberet. Ut breviter dicam, militia illa formosse Eo- • videnlur, quatenus ex improviso civilati per lacum
ciesise instar erat; el forma, ut de tali non lemera- approximarent; navigiumque castellanoruro, dum
rius Salomonem decanlasse aulumaverimus : c Ecce , nescirent, diriperent. Sote ruenle nocteque lerris
tu pulchra es, amicamea, sicut labernaciila Cedar, ' incumbente, havesljn lacum impegerunt, easque
sicul pelles Saloiuonis (Cfliiiic.i,4).> In ista siquidem Turcopolis mandaverunl.Crepuscuto diei albescenle,
expeditione duces ipsi mililabant, ipsi duces excu- lacum sulcantes, ordinate tendebant puppes ad
babanl, ul nescircs quiri dux a milile, quid miles civiiatem. Cives lacum navibus operium eminus aspi-
'differrel a duce. Praeterea ibi erat lanla omnium cienles, admirabanlur; et si forle sibi venireladj'uto-
rerum communilas, ut vix aliquis aliquid sibi diceret rium suspicabanlur. At postquam fides eis facta est
'
proprium; sed, sicut in priniitiva Ecclesia, ferme navcs illas contra seprseparatas, neque navigio suo
illiseranl omnia cornmuuia, Lupanar et proslibulum sicut heri et nudius lerlius, itlis paiebat de cselero
omnino a caslris stiis procul eliminaverant, et potis- commeatus, diriguere melu, et exsangues facti de-
sinium de morum honeslate disceptabant. Ibi lamen speraverunt: repentino siquidem casu peiiurbalis,
cum honiinibus mulieres hahitabant, sed vel in con- prseter spem omnia contigerani. Rebellando etiam
'
jugio vel in legali ministerio. Si quis enim alicujiis nequaquam ullerius resistere poterant, super quos
convincebatur inhoneslalis, vel in faciem, utcaeieris confluxeranl genles innumerse: urbi, terra lacuque
melus incuterettir, casligandus increpabalur, vel obsesssc, nullaspes erat salutis; nullus locus effugii,
graviier de eo vindicabaiur : quotidie siquidem de r. praetef, quod omnibus adj'acel victis, dedecus derii-,
coniinenlia sermocinabantur episcopi, et omne lionis. Exlerrebanl eos arma incpgnila, et ipse ful-
scortum et abustun de medio castrorum abomina- • gor > armortim obsessos exanimabat : noverant
bantur. Opponebaiil se cerlalim castrenses illi-pro Francorum genlem ferocem et hellicosam; nec eos
fralribus, inimicorum gladiis; el mirum in modum ab incoeplo desistere, donec eis omnia pro volo con-
lselabanlur, si mori roererenlur pro ulciscendis proxi- tigerini. Sciebant illos penilus immisericordes,
morum injuriis : < 0 super omnes regiones exlol- quos ipsi exacerbaveranl genlis suae peremptores.
lenda Gallia ! quam pulchra tabernacula tua ecce in De imminenti ergo traclantes pericuto ad impe-
Romania! Ab occidentali Europa armala iler arri- ratorem dirigunt, ulque sibi sub lege dedilionis
puisli, et in Asia lenloria tuacl Conopeorum luoruin resi>ondeat satisfaciunt. « Securos, inquiuiil, nos
paxillos collocasli. Conservet ac perennel Deus hanc faciat, imperaloria (ides lua non violanda, de fami-
bonne volunlatis tuac unanimilalem; qualenus lula " liaribus et substahliolis nostris, urbcmque dedilam
proceriere possisadquam suspiras Jerusalem.iTurci suscipe paclo tuae proleclionis; impunejubea-i rece-
inierim el pro civilaie defendenda desudabaul, et damus, urbemquetuam libi reddcmus. Tuerc IIQ'Jab
a ntceniorgm restauralione nulialenus quiescebant. isiis carnificibus qui adhuc le gr-aviler infesiabiuit,
4085 BALDRICI DOLENSIS ARCHIEP. 1034
luisque nos fac prfcsentari conspectibus. Obtempe- »'> runt; et tamen quod lunc nihil proficerent, in tem*
rabimus luis roandalis, si noslris aeqtie respondeas pus Gnierunl. Hic primum patuit odiorum semina-
voluuiatibus; liceat nos libi jservire; liceat nos rium; hic comperium est inimiciliarum fomenlum;
vivos in tuum imperium vel in tuum caput insurgen- hic discordiarum cceperunlinceniiva putlulare; hic
lcs dimicare. Ne nobis impules, quoniam dum licuit simiilialtim simulacra visa sunl succrescere. Nam
contra le pugnavimus, quod tiim tege bclli viveba- quoniam Alexius non recle conlra eos egefat, ipsi
mtis : fac nos libi obnoxios viia concessa; ex ini- contra eum de ultione cogitabant. Hic igitur primus
inicis prsepara nos tibi devolos servos. Si, quod liber claudalur, ubi prima civitale tlevicla , quam-
absil, poslhac nos libi senlies ingralos, ingraiilu- vis ea pro voio politi non fuerint, Christianus alias
diui noslrse, plexis corporibns ei landem capiiibus mililalum ire disponit exercitus. Vadant interim
ampuiaiis, dtgna repcntie. Tanto siqiiiriem erimus Chrisliani, nosque ad incceplum opus accingamur,
til;i litleliores, quanlo paiiuries nos benefieiis tuis cum Ittce surgentis aurorae.
obnoxiores. Larga liberalitas imperaloris parcal vi- INCIPIT LIBER SECUNDUS.
ciis, debellet superbos. > His imperalor auditis , Qua in die solula est obsidio, ad quemdam per-
ChrisUanorum profeclui postca rei probavit, evenlus, venlum est ponlem, ubi sua exercitus Chrislianus
occulte invirienSj obsessorumqiie legaiioni saiisfa- ' 3 collocavit lentoria. Fecerunt aulem ibi duos dies ;
ciens, salellilibus suis imperavil, quatenus et se et lertia vero die, anlequam maiulinalus lucifer exal-
stia derienles, Constanlihopolim impi.uilos dedu- bescerel, iter prseproperi arripuerunf et quoniam
cercnl, deque civitate servanda ctifiosi procura- «ox erat lenebrosa, incerlam inccrli arripuerunl
rcnt. Juxta prajceptum imperaloris omnia Tacla viam.Divisi ergo ab invicem duorum consummave-
sunl, ct civilas reddila est, gensque genlilium ad runt iier ciiernm, Boamundus et Roberlus Norl.Ii
urbem imperatoriaro indemnisdediicla esl: quam,ut mannus Blesiensisqtte comes, Stephanus et Tancre
riietuin est, non modo caplivilatis, sed honorificenlia dus , necnon comes de Sanclo Paulo, et Walterius
libciialis suscepil iroperalor, magnisque dapsilita- de Sancto Valerio, Bernardusque fitius ejus, et
tibtis eilucalam lionoravit. Hocaulem idcirco fe.cisse Girardus de Gornaio, et Wilhelmus , filius vice
diciiur, quatcnus et liberaios sibi affeclaret, alios- comilis Ranulfi, et Wilhelmus de Ferreres, et
quc ad deriitionem invitaret, eosque contra Chri- Herveus , filius Dodemani, et Ghoiiaus, filius comi-
slianos tempore opportuno animaret; ac per eos in lis Gaufridi, et Radulfus de Guaer, et Alanus filitis
quiliusclam invidebai,oceasloneseprsebenie, rebella- ejus et Riolrius de Loheel, et Alanus dapifer sacrse
ret. Fauperibus lamen Chrislianismulta largitus est Ecelesise Dolensis arcliiepiscopi, clalii pltires erant
donaria ut lalilcr quod apud se occultabat, ctanrie- J in uno agmine. In altero Tolosanus el Podiensis
slino dissimularet figmenlo, seque suaque coni- episcopus, duxque Godefridus, et Balduinus, et
menla, in fulurum per compelentes reservarct Hugo magnus, et Flandrensis , cum copiosis com-
niachinationes. Civilaie rcddila, Christianorum meaiuium examinibus. Die altera post secundam,
gens ab obsidione secessil. Moriui sunt ibi multi Turci, lanqtiam arena maris innumeri contra Boa-
Clirisliani, alii fame, alii gladio, alii quolibet alio mundum confluxerunt. Videnles autem Chrisiianos,
exlerminio. Hos aulem existimant felici laureatos magna quiriem conlisi mullitutline , inlrepidi una-
marlyrio, quoniam pro fratrum compassione sua nimiter ipsos iropetebant. Animabal enim eos ira,
corpora iradideruril. Genlilium eliara, pro variis furorqne ; indignabanlur etiam quotl eorum posses-
hcllortim eventihus, pro ingruentibus incursilantium siones depopularentur alienigenae; denique nimis
infortuniis, roulta trucidala videres corpora, aegre ferebanl quod Niceam praesumpsissent expu-
mulla passim reperires inhumala cadavera. Per gnare. Boamundus auiem , videns innumerabilem
septem hebtlomailarum circiilum tresque dies, ibi . inimicorum multituriinem, suis et ore rapido et
Chrisiiani demorati sitnt; et capta seu magis red- effero gladio minilantem et insullantem, sleiit
dila civiiaie, pedem alias direxerunt. 'De non r. imperterrilus, suisque satis consulte dixit comili-
pnblicandis elenim civilalis illiuspenalibus imperalor bus : < Forlissimi Christi milites, ec.ce dimicanrii
mandaveral; noluissent ibi eliam lot dies expen- tempus est. Melum omnem qui eliam viros effeminat
tlisse, quoniani vebus suis mullisque diebus in abjicile, et de vobis ipsis defensandis, virililer
cassum expcnsis, ul videbalur , imperalori tolum procurate; ictus impugnanlium inriefessi suslinele,
immolaveraiil, quod vel sanguinem suum efftiderant et ex Jesu Christi confisi arijutorio, manus bellico-
vel quod quas atlulcranl facnltales in iromensiim sas exerile , viresque avilas ecce, dum lempus csi,
alienuaveranl; nec eiiam , quse niullimotlis morli- osletuale. Ne, quseso, delurpetur propler noslram
bus acquisierant, spoliis opimis gratulabanlur. negligeniiam laus Francorum; non vileseal proplcr
Poenitebal igilur eos longaj obsidionis, quandoqui- noslram segnitiem sanctum nomen Chrislianornm.
dem non dominati sunl tirbi, more subjugatse civi- Res in arclo est, beiliim ex adverso est, lioslis
lalis; nam si saltem publicarenlur facullales inimi- niultus in proximo est; niliil lamen prseter spem
corum, el pauperlas cgenorum lemperarelur, et seu voluntalem vestram conligit vobis: omnia
absumplse aliquantulum resarcirenlur impensse. vobis ex volo provenerunl. Ad hoc patriam egressi
Kon igittir ajquanimiler Alexii mandalum peiitile- esiis; ad hoc venistis : Belluni semper desiderastis.
 ms HISTORIA HIEROSOL. — LIB. II. 1086
Eceeqpod riiu optaslis et orastis; ecce undique nosi A fuitindeterminatus. Intereanecessarium dcsideraba-
valiavertint. Sed, o genus inffactum , o gensi lur el exspectabalur adjulorium. Dicebanl ergo: 0 si
inviciissima! ne terrearaini, quoniam revera nO' venent! Loquebantur aulem mtituo :« Secrelum ha-
biscum esl Deus. Si quis meliculostis est, seui - beamusquod inhianter opinamur; Deohodie juvaiite
audaccm animum, in anguslo posilus, sibi muliielt de islis nos nunc alrociler infeslanlibus, Iriumpha-
seu sallem, prse pudore, meium dissimulel. Nunc; binius; liodie de ipsorum opulenliis dilabiniur et
armisel animis opusest; non est tempus socordioc, loclabimur : sileamus inlerim et duremus. »" Taliler
nec iniperitioe. Qtiid moror verbis? Jam nunc sibii secohortabatur; et gladiis exertis et in niorlem
quisque loquatur. > Jubet denique celeriter aptari i vibralis , res duntaxai gerebatur. El nisi Deus in
tentoria mandaique sociis qui ab eo longiuscule caslris suorura lunc adfuissel, subsidiumque jam
recesserant, qualenus ad eos juvandos pr.eponerent. defessis praeparasset, ipsa dies tolius expeditionis
< Iusial enim nobis, ait, nist acceleraveritis ine- finem peperisset. Adsunt repenlini quos advocave-
vitabile inorlis periculum. Non esl ambigna de rant socii. Podiensis cum suo niagno exercilu , a
confliciatiorie fama, quam octilis intuemtir, quam tergo praeoccupavit inimicos, parte altera, comes
icti corporibus persentimus. Age, jam Christiani Sancli \Egidii etBalduinusjalqiie Eustachius feslinan-
accurrite, et noset veslram rempublicam defendile: B ter equitabanl; a dexlera dux Godefridus irruit, et
commiine periculura est in quo siimus, commune Hugo magnus, etFlandrensis Rotbertus, pcromnia
discrimen est in qiio laboramus. Deinde dixit: Qtii railes expedilissimus. Rotberltis namque Northman--
pedites estis, impigre et prudenter tentoria figite, HIIS jam cum Blesiensi Slepliano, nccnon Tancredo
qui milites estis, obviarn eis roccum proceriiie et atque Balduino pugnabat. Genliles obstupefacii
laborem ceriaininis indefessi sustineie. Pro Christo quoniam hostiliter et a facie el a tergo inopine pre-
praelialores advenimus; in islo Chrisli proclio ne hiebaiUur, fugac se crediderunl; et terga cedenlibus
deficiamtis. Unusquisqtie sibi dical quod in tali cOnscnseriiiil. Geciriit autem eos usque ad inler-
negolio facienrium non ignoral. » necionem Christianorum gladius et multi mullimo-
Inlerim Turci declamanles advencranl, el seu dis oppelierunt mortibus. Nam et.si qui potuerunt,
sagittando seu jaculando , seu coniinus feriendo, laiibulis delilueruni; csesa sunt ihi Barbarorurn
Christiaiios accrriroe infesiabant; nulla faligatis multa liiillia, quoniam in eos vehemenler crassali
riabatur requies; sed omnia Chrisiianorum corpora suiit, quos lola die iromisericordilcr inseclali fue-
vel cruore vel sttdore liquentia conspiceies. Franci rant. Wilhelmus marchisus, Tancredi frater ea die
euim econlra, pondus belti indesineiiler sufferre; oppeliil, et Gaufiirius de Monte Scabioso, viri mul-
incursus in hosles aliqtiande prurienler differre; tum militares, bonaj indolis et illuslres. Prseler hos
gladiis interrium resisterC; socios vocatosexspeclare mulli ceciderunt roililes ex Chrislianis el pediles.
nec iu aliquo tilubare. Ilanc coiiflictuum violenliam Nori enim Turcos imbelles audcmusdicere, qui
ab hora diei lertia usque jn horam nonam per- astu himio prscpollentes auriaci vigeiit animo
tulerunt Chrisliani. Illa die fuerunt mulieres el irreverberalo conlligtinl gladio. Mortes eliam
bcllanlibus pernecessariae : quaj el aquam eminus iniroicis creberrime infligunt, quia uluiiiur
siiienliluis perniciter porrigebant, et pugnanles arcubus et mtillis instrumentis bellicisniltinlur. Sed
exhortando conforlabiint. Marlis campus incanrine- tamen mullttm tunc dedidiceranl usum praeliantli,
ral, nam utrinque lotis viribus certabatur: angeban- quoniam habuerant diulurnurn lempusferiandi. Jac-
- ttir Chrisliani, nam plerumque in ipsis caslris titant lamen se de Francoruin stirpe duxisse genea-
impugnabantur. Alius exercilus, Boamundi legatis logiam, eorumque proatavos a Chrislianitate des-
discredebat, de belli ceiiiludine arobigens. Nullaro . cisse. Dicunt eliam millos naluralitcr debere
siquidem gentem sperabat esse, quae contra exer- militare nisise etFrancos. S: lamenadChristianita-
citus sui partem decimam , de bello auderet anhe- lem redirenl, lunc demtini de Francorum prosapia
lare. Postqnam lamen rumor isle per tolum per- lj eioiios sese gloriarenlur recle. Hoc ad proesens
crebuit exercilum et legalis legali superaddili suni, sufliciat quoiiiam indubitanlcr viri sunl callidi,
dnx, ut erat miles acerrimus, comes qtioque Ste- ingeniosi el bellicosi; sed proh riolor! a Deo alie-
phanus virprudensetmodestus, necnonHugo Magniis nati. Obfuscatur igitur ingenuitas illa qua, sicuti
cum suis advolanl commilitonibus; Baltluinits quo- dicunl, oriundi eroaiiaverunl, quia veroe olivac, quae
que atque Eiislachius fraler ejus, inlrepidi advolant Chrislus est, neuiiquam inserti sunl.Faclum esl lioc
cum suis commilitonibus; Podicnsis episcopus ill.os prajlium Kalendis Julii. Cbristiani Christo suo gra-
pone sequebatur, comesque Tolosanus Raimundus. tias egerunt, qui eos de iuiinicaiuium eripuit roa-
Mirabanlur jam fatiscentium Chrislianortim corda nibus, eosquesuis replevil consolaiionibus. Duxerunt
linde lanla gens , tamqtie repentina praeter spem in crgo dieni illam solemncm, Deoque dignam imnio-
eos emersisset. Cooperuerant euim montes el valles, laveruiit lautlem.
et si qua plana erant riensis turmarum cuneis omnia His iia pessumriatis et procul effugatis,,ad eoruni
frequeiiiabaiuur. Erant enim Sarraceni, Agulani, . lenloria diripienda conversi siinl Chrisi.iani, quo-
Peisie , qiiortim numeruiir.compulaverunt trecenia niam ipsis fugienlibus non uliqtie ibi diu liciiit im-
scxiiginta millia, prscter Arabes, quorum concursus niorari. InvetUum est ibi et auriet argenti plurimuni,
4087 BALDRICI DOLENSIS ARCHIEP. 1088
stibjugalia, roulas et equos, boves et camelos, ver-. i mam ingressi sunl lerram, viclualibus. el bonisom-
veces et asinos, el copiosam supellectilem in eorum nibus refertam : excepto quod equinas nequaquam
papilionibus reperierunt; el diversis onusti gazis, sihi potuerunl reparare vecturas. Ventuin esl autem
euro triiiinpho et inenarrabili gautlio, redieruntad ad Iclionium ; habilalorum vero lerrae illius persua-
suos. Faela est igilur loeiitia magua in Christiano- sione, quoniam colonia ilta penuriam aquarum pa-
rum tenloriis, et ceUbrem habuerunl dicro illam, litur, repleverunl utres suos ad refocillandum; post
gralias ageiiles prosperatori viae et vitae suaj, Do- hajc itinere diei confeclo venerunt ad quemdara
niino hostro Jesu Christo. Solemnis igitur habita fluvium, ubi duos dies hospilali recreali sunl. Cur-
est vicloria qua liberali sunl non mauu sua, sed sitores, qui semper exercitum prajcurrcbant seu ut
virlule divina, ex omni anguslia, el omni aflluenlia exercilui praeviderent, seu ul paleas vel alia neces-
bonorum referli. Nec fama ftiit contenla circumsitas saria diriperenl, praecurrerunl ad Erachiam, in
•tirbes excire, sed longinquas ei exteras naiiones qua civilate mullus crat Turcorum convenlus, si
coapit deierrere, el lilulum Cbristianilaiis remoio- qua possenl obesse Chrisiianis exspeclans. Colloca-
rum populorum auribus iiifundere; divulgabanlur veranl nocivas igitur, si poluissent, cursilantibus
Chrisiianorum prscclara facinora, sibique super- insidias.Qiios invenlos audacler aggressi sunlFranei
venluram eorum militiam, onmes el singuli forini- 3 et fugatos indimctillcr disperserunl. Civilas ergo
tlabanl. Undefacium esl ut Solimanus, senioris So- Erachia, Tttrcis abjeclis, conresiim indominalionem
-limani filius, de Nicea lugiens, iuvenerit Arabuin Cliribtianortim redacla est; ibique qualuor confe-
decem niillia qui, comperto quod fugeret, dixerunl cerunt dies.
ei.: <Excors clmiser, quid fugis? > Quibus Solima- Kji se disgregaverunt Tancredus ab aliis, vlr
nus: < Oliro, ait, putabam me Francorum posse su- equiriem singularis strennitalis, el Balduinus, fraler
perare et vinccre populum, sed versa vice superati ducis Godefridi, vir nequaquam Tancredo probitate
suiiius, ct ea propler vagabundi huc et illuc diffu- dissimilis; el ctim suis expeditionibus vallem inlra-
gimus. Yidimus cnim, sett nos viriisse pulamus, lam verunt de Betrentot. Tancrerius aulein ileruro a
.diffusam eortim roulliludincm, ul nullus corum Balduinoseparalus, Tharsum venit ctim suis milili-
sesiimare sufliciat apparalum ; niirari potuissetis ct bus. Turci vero de civitale progressi, obviaverunt
obslupescere, quoniaro coeli sideribus iiinumcrabi- eis ad resislendum prseparaii. Quos Tancredus
liores sunl. Nos aulem adhuc tremuli, vix corum hosliliier aggressos viriliter cecidit, eosqtte fugienles
legiones evasimus. Hac de nimio terrorc concussi, in ipsam praeliando refugavit civitatem. Tancredus
palpitando vix adhuc respiramus. Si ergo nobis cre- autem, vir seque per oninia imperterrilus, laxis
dilis, priusquam vos deprelienderinl delitescenies; habenis casira metalus est prope mojnia civitalis.
aufugielis. Neque enim civilaluloe quoelibet polerunt Nec mora Balduinus adfuit, poslulans ut sead ca-
obsislere, quandoquidem Niceam metropolim no- piendam amicabiliter sociarel civilalem; quod Tan-
slfam prsevaluerunl expugnare. > Qui, cum audissent crcdus omnino prohihebat. Nocle insecula, Turci
Solimanum, fugere lenlaverunt. Venientes autem ad exeunles civitatem, inierunl fugam. Habitaiores
castclla vel civilales quibus morabantur Suriani, auiem civitatis illius sub ipso noctis arliculo, post
qui cl ipsi lilulo Christianitatis cranl insignili, sub Turcos civitatem egressi, alta voce clamabanl :
dole ad cos loquebanltir et dicebant : < Devieiinus < Franci triumphalores orbis et dominatores, Turci
Francos; ita omnind delecertint, ul omnino eraseri- recesserunl; urbs patet, accedite. Currile, Franci
mus de terra ista meraoriam eoruro, si qui sttper- invictissimi, recepluri civilatem ; currite, ne mo-
vixerunt in cuniculis absconditi sunt. > Sic incau- remini : curtardalis? > Hoeccaslrorum excubilores
tos alloquebanlur et inlra poiias recipiebanlur. audiebant illos, nec clam nec submisse, vociferantes;
Ingressi autem, insciorum rounicipia, domos eorum sed quoniam nox erat, et consilium et negolium
et ecciesias depraedabaniur; quidquid eralpretiosum illud in dicm dilalum est.
et concupiscibile, el lilios el filias, auferebant, et j) Aurora illucescente, venerunt civilatis majorcs,
siceispassim illudebant; Francorum eleniuipraeoc- seque suaque Chrislianis dedentes. Volenles igitur,
cupabanl advenluin, et antequam isti accessissent, quas audicbant liiigantium compesccre simullales,
illi recesseranl. non inconsulle responderunl : < Oplimaies inclyti,
His auditis, Christiani eos insequenles, iler suum ab his in prajsentiarum absistite controversiis.
moliebaniur. Inlraverant aulem lerram inaquosam Nos volumus et oramus, pacifici veniatis; sin auteni,
cl inhabiiabilem, in qua fame et sili ctefccerunt Tancredus ille nobis domineiur, qui heri tam glo-
usque atl roorlcm. Si fotie tamen segetes iromaluras riose, nobis admirantibus conlia Turcos riimicavil.»
inveiiiebant, spicas vellebanl, et fricanles mastica- Noluit Balduinus acquiescere, sed volebat vel eam
banl et gluliebanl. His tam parcis viclualibus mtillis sibi dimidiare, vel sallem cam lolam communiter
delicienlibus, alii ulcunque suslenlabanlur, iltic • diripiendo publicare. < Absit, inquit, Tancrerius,
corum defecerunt subjugales equi el asini, multiquc ' ul fralrum nostrorum facullatcs direptas nobis
gloriosi mililes coacli sunt ire pediles; et qui po- • peculiemur. Ipsi me rogant, ipsi me desirier.int,
lueruiit pro vehiculis adhibuerutu sibi hoves, vel ad ; ipsi vitam suammihi committunt, elego lupo rap.iti
se vel ad sua subvehcnda. Nec mulio post uberri- • assimilis praedam milii commissam devorabo ? Ahsit
im IIISTORIA HIEROSOL. —-LIB. II. 1090
hoc, inqnam, a me. > Suriani cnim, qui civitaies A t dierunt enim quod se Ttirci copiose praepaiassent
illas incolebant, Chrisliani erant, sed eis Turci ad civitatem defendenriam. Petrus aiitem de Roasa,
principabantur. Balduinus nolebat Tancredi sermo- declinans ab aliis, inirbivit vallem de Rugia. lnvcn-
nibus acquiescere, sctl in suam anhelans senlen- tisuue Turcis quam plurimis, eos graviier cecidit,
tiam, in urbis publicalionem deliberabal pronis pe- superavii, fugavil. Arroenii illi, auditis Chrisiiano-
dibus currere. Totus erat vel iu penatum depopnla- rum secundis successihus paganorumque frequenii-
lione, vel nilebalur civilatem dimidiam vindicare. bus inforiuniis, reddiderunt Pelro Rusam ckilalcm
Nec voluit nec poluit Tancredris, refiaganti Baldtiino ci quocdaro caslella. Illis aulem sic prospere, at
diuiius obluctari, qtioniam copioe majores illius non seque majori provenit exercimi. Iler enim ag-
cxercilus erant; daloque signo suis liluisqtie clan- gressi, gradiebantur rcpentlo per motilana, nimis
gentibus, aliquanlultim amaricalus abscessit. Tem- ; aspera el scopulosa, per quoe nec eorurii phalanges
pcravil lamen, prout erat moderalus iroe suse, et poteraiit, sicut heri ct nudiusterlius, seriaiim pro- •
neutiquam inlendebat iler in Jeriisalem, pro injuriis cedere, nec eorumclilellariis dabalur saliemrepcre
eiiam sibi illatis, perlurbare. lla, Balduinus Tarsum posse, sed miserrirae hi et illi proegravabanlur, ne-
lotam solus ohtinuii. Tancredo auteni, nee mora, que siquidem illis in anguslo posilis, aliud erat
redriiloesuiit duse civitaics optimoe, Azera cl Ma- r> aliunde diverticuhiro. Collidebanlur ergo el con-
niislra, ctcastella plurima. quassabantiir labofariles et deficienies per viam
Optlinates alii cum suis exercitibus, Armeniorum inviam. Qui, prae niinia trislitia, slriclim complosis
lerram iniraverant. luvenerunt autero ibi mniiici- lnanihus el stridenles denlibus ingeroiscebant; I.ibe-
pitim munitissimum; el quoniam noliieiiint ibi diu- banlur eqni in immane proccipitinin, et Irames ar-
liusdemorari, illo illajso prselerito abierunl : nec ctissiinus pepererat omnibus dehiscens offendieulum,
enim pro uno castello lolum exercilum faligare mulli vel equis, vel clilellariis cum rebus superpo-
commoriuro ducebant. Erat non Ionge quoedam ci- silis illic amissis, pauperali sunt. Alii pro vili prc-
vilas Alfia quoc venienlibus confeslim est reddita. liolo vendiiabant, vel aiicilia vel Joricas, velgaleas;
Quidam itulem vir ex militaii cingulo, nomine Si- alii procul a se jaclilabani; quippe ibi niillns, eliam
meon, terrse illius indigena, ad defensandam ler- iiiermis, esse poterat exoccupaius. Unica eis erat
ram, nrbem illam petiit el accepil; qui cum quibus nec sine formidine cura de suis conducendis corpo-
potuit ibi remansit. Porro maj"or exercitns per- ribns. Postquam illas caiamitosas vix evaseriint an-
Iransivil: venerunt quoque ad Coesaream Cappado- gnslias, ad qiiamriam diveiieruiit civitatein, qua;
ciae, quse ad sohim usque diruta eral; ruinaj lamen vocalur Maralin. Convense aulem civiiatis illius cc-
ulcunquc subsislenles, quanla fueritilla Cacsarea p( piostim illis delulerunl mercatum; ibi autem ali-
leslabantur. Inde digressi, pedem dircxerunt ad quantisperdemorati, donec qtiantumlibcl recrearen-
aliam civilalem pulcliram el uberoe gleboe opimam lur, doniinum suslinebant Boamunrium, qui ct
Plaslentiam quam Turci paulo arile tribus obsede- ipse, ul dictum esl, ut Turcos inscqueretur, nuper
rant hebdomadibus; quoe, quoniam eral inexpugna- abeis abscesserat.
bilis, a Turcis nullalenus potuit expugnari. Hsec . Poslhoec ingressi sunt vallem illam inclytam, val-
igitur itliconon ingratanter Christiaiiis paluii. Hanc lem spaiiosam ct nberem, in qua regia el famosa
quidam Petrus de Alfia pelitam ab oplimalibus in- civitas Anliochia sila esl, quoe loiius Syrioe -meiro-
difliculler oblinuit, ad tueuriam el cxpugnamlam polis et princeps esl, inqua primicerius aposloiorum
terram, iu firielilale Sancti Sepnlcri et Chiistianita- Petrus, cathedrani decoravil ponlificalem. Nunc,'
lis. Autiilum esl in illa expeditione, quod Turci qui occullo Dei judieio, sed non injusto, plurimis in ea
civitatam obsederant, haud longe procirenl cxerci- dirutis ecclcsiis, qnibnsdam usibus humanis irrevc-
lum, si qua possent eis nociluri. Boamtinrius aulem, renlcr applicatis, Turcanis focdilaiibiis, proh dolor !
negotiorum mililarium vir induslrius, de suis quos Riancipabatur. Cursilores aulem, qui snbseqncnlem
voluit accilis militibus, eos curiose inseculus est, exerciliini proccurrere solebant, Ponlem fcrreum
sicubi forle posset Cos invenire et kcdere. Nihil D propinquantes, Turcos invenerunl iiinumeros, niu-
tarnen profccit, quoniam eos invenire non poluit. nitum Aniiochiam fesiinanies. Itaque,' repenlino
Venlum cst deinccps ad Coxon, nobilem et copio- impeiu in eos faclo, sempcr enim Christiani proli-
sam civilalem, quam alumni loci illius cum fratribus ciscebaiilur armali, subito confliclu eos consterna-:
suis Chrislianis Hbenler reririirieriinl. Ibi tribus die- verunt. Multis iiaque delelis, eorum burdones quos
bus fatigalus pausavit exercilus. Relalum esl comiii muitimoriis onustos viclualibus et diversis' gazis ad
Tolosano quod Turci, qui fueranl in Anliochioe civitalera adclucebanl, ad propria rctluxeriini caslra,
cuslodia, discedentes aufugissenl, Igilur, cum suis qua? super fluminis ripam metati ftierant. Factum
consilialus, elegit quos praemitteret, qui rem dili- esl igiiur imineiisum gaudiiim iu castris, lum pro
genler investigarent, el csetera cttriosi explorarent; victoria, tuin propler optimaqtioe itd eos reportavc-
ad hoc directi sunt consulares viri disciplinoc mili- rant, cursilores spolia, nec cessabant Deo gralias-
laris non ignari, vicccomes de Casletlone, Wilhel- agere, ne ingrali viderenlur, cujtis ope fatebahtur
mus de Monle Pislerio, Pelrus de Roasa, Pelrus tam felices successus cis conliugere. Dicebant ergn T-
Raimundi, cum miliiibus multis. Venerunt auiem in < Non nobis, Domine, non nobis, sed nomini juo da
vntteiu Anliochioe,et ibi rem aliler audierunt : au- gloriam (Psal. cxv). > Quoiitiianas ergo el tpnlinuas
 mi BALDRICIDOLENSIS ARCHIEP. 1092
Dco reddebant laudes, et omnium agendormn suo- A ' Porro Boamundus, praclialor forlissirous, de loco
rtim, devolis precibus et submissis cordjbus eum in quo diverterant concilus surrexit; Turcosque ag-
jmplorabani proteciorem. grcssos multos peremil, el quosdam viyos reiinuit,
Boamunrius, pigritisa vel somnolenlise nunquam quos ante portam civilatis solemniter in speclacu-
acquiescens (irrequielus enim horao eral), cum qua- luro decoliari praecepit. Hoc ideo fecisse dicitur, ut
Utor millibus mililum, caule prope porlam Anlio- qui eranl in civitaie, pro mullatis conlribulibus suis,
chise, clandestinus venit, si qui forle lalenter ingre- lerrerenlur, si forle ab insectatione Francortim la-
ilerentur vel cgredereniur exspeclans. Summo vero liter avocarenlur. Saepenamque pro poenis aliis illa-
dilticulo exercilus de loco in qtio eranl, lenloria col- tis, alii exaiiimanlur. Qui tamen crant in civitale,
legit, iler arripuit, Anliochiam accessil; el quarta m.agis efferali, plerumqueiurres ediliores ascende-
feria, duodecima Kalend. Noverobris, lentoria sua banl, a propugnaculis Chrislianos sagiltahatit, et
coaptavil, cl a tribus porlis civilalcm virililer obse- quibuscunque modis poteranl eos procul ab urbe
dit. Parle namque alia nequaquam Tuitobsessa, quo- repellebant. Sagitiae namqueeorum coraniBoamiintli
niam lam porrectis et inaccessis coanguslabaiur lenloriis advolabant; ibi siquidein iclu sagittoe per-
scopulis et monlanis, «l nullus illac se accommoda-, " cussa mulier occubuit, quia prope civitalem caslra
rel obsidendi Iocus. Tantus autem timor invasil An- sua Chrisliani locaverant.Consilio iterum Casirenses
liochepos et omnes in circuiiu positos, ul nuttus acceplo, super verlicem monlis qui vocatur Mare-
eorum, cursilorum atideret exspeclare oecursum. gard, qui Boamunrii lentoriis imminebat, castetlum
Siluerunl ilaque ferme diebus qnindecim. Terra vero ajdificaverunt, quo a Turcprum incursionibus caslra
quse circa Aniiochiani adjacebal, prout vallis est tularenlur : quori per djeruin successiones, heroum
feiiilis, eral uberrima, vincis referla, fruelibus ct unus,. quisque in ordine \jcis suse, cuStodiebaiU.
frugibus jucunda, arboribusnemorosa, horlis opima, Jnteriin atlenuala sunl viclualia, quia neque cursi-
pascuis opulenta. Eranl aulem in civitate Armenii lare audebant, neque mercalum habebanl, quod
multi el Suriani; ipsi eqtiidem Clirisliani, sed Tiir- eniin in valle reperierant, duin de crastino non pro-
cis multuro obnoxii; ipsi fugam siuitilanics, audiictcr speclaverunt, affJuenler consumpseranl. In caslris
exibant in caslra, roendicanles et stipcm puhlicatB lamen eorum parum quid erat residuum, quod quo-
poslulantes. Hj, quoniam mulieres eoruro erant intra lidie absumpiuro minuebaiur. Itatjue cibaria oraninp
civilalem, ad familiares ledibanl lares; cl explora- ciaul percara. El jam inolabal Doniinici Nalalis
lores maligni, quaecunque in caslris audiebanl, Tur- solemnitas.
cis fideliter insinuabant: quod non mediocriter pj Loculi sunt ad invicem proceres illi, consilium
obfuisse dicunl Christianis: < Nihil enim magis no- quo geutes ajerenitir accepluri. Affeclu quippe pa-
cel bellanlibus, quam inimicorum rescire secreta, terno roajores ininoribuspairocinabanlur. Jam vero
et contra praeparata, obviantia prscparare machina- fames inhorresccbat, quoniam pabula omnia de die
menla, el inimicorum exinanire vel prajvenire con- in cliem deficiebant. Dixerunl ergo : « Pars noslruin
silia. > Ubi Anliochenis caslrensium palefacla sunt procul frunieniaium et prajdalum excedal; pars tle-
consilia, cceperunt paulatim forinseeus inirepidi prxtlanies, succenlurjaia cusiodial; pars in castris
prodire el pcregrinps homines aggressos coangu- rehianeat, et nihil reliuquainus iiitenlaium, Mililes
slare» AggrediebaiUur siqniiieni ct irticidabant, si Cbristi, nunquara lepescamus otiosi. Quid eliam
prajvalerenl, incaulos; et, palralis latrociniis, vei in morainur? Jamjam gensChrisiiana, magna exparle
civilatem redibant, vel indemnes ad lutiora secede- periclitalur. » Boaniundus itaque prinius adjecit :
bant loca. Sic circumcirca omnes obsiriebant vias, < Si vobis sanum videlur, oplinialesel domini, ego
ulel a mari et a monlasiisomnia clauderentur Chri- ci Flanclrensis coines foras exibimus, ei si quid Deus
stianis. Sicque faclum est ul jam pcjus qui foris prsestiterit, vos videbilis; inlerim pro caslris excu-
eranl obsiderentur quam qui intrinsecus laiiiabaiu. bate, el nihil negligenler agite. » Collaudaium est
Eral ibi non longe casiellum salis inunitum, nomke D 1 consilium, el solulum esl coucilium. Celebrala igiiur
Areth, ubi morabanlurqui in Chrisliauos frequenler diligenter Christi Nalivitale, .Flandrensis el Boa-
irniebanl. Quo oplimates conipeiio, de incursiia- niundus armaii, noii sine remaneniiiim lacrymis
tione hostili vehementer condoluerunt, quoniam in processerunt, et cuin eis niilituin acjxediluni plus-
gentem sanclam ausi stinl, nefarji, cruentos evagi- quam viginii millia, et perniciter dispersi stmt per
nare gladios, Jaro enim indigenarum insicUismulti Sarracenoium colonias. Sairaccni aulem e.l Arabes
occubueruiU. Miserunl crgo, qui Turcis obviarent, el Turci, ab Jerusalem et Damascoelab aliis regio-
et eos dum ipsimet reftigerenl, allicerenl. Boamun- num muliaruni muaicipiis, cougregali erani, genles
dus namque,, totus militiae dedilus, in insidiis rieii- ingentes, qualenus Anliochiaesubvenireiil. Audjentes
luit; Christiani vero videnles Turcos sese acerrime autem Chrisiianos per regionem suam djspersos,
insequenles fugamquo fingentes, prout eraiil edocti, adrooiium gavisi sunt, sperantes se itlis pro cerip
confeslim terga dederunl, et quo Boamundus re- praevalituros, ulppie quos opinabanlur paucos et
conditus eral, scienier dcclinaverunt. Occisi sunt adveniitios. Intempesla igitur nocle, duas acies
lamen in illo conflictu vel polius [fuga, duo miliies ordinaverunl jn insidiis, unam a facie, «lleram a
phristiani. lergo; quatenus faclo diluculo, ubieos aggrederejf
 100a • HISTORIA HIEROSOL. — LlB. II. <094
lur in netitram Christiani partem effugerenl, imo A angariis. Dicebat ergo : i Qttid, o deriecus et lotius
illis ab utroque incumberenl latere. Coines autem improperium Francise, faeere praesumpsisii? cur
Flamlrensis, vir armipolens et Boamundus, iu eos enervare voluisli luorum corda confralrum, ut exem-
unanimiler irruerunt, et invocato nomine Jesu, et plo luo hosfem Dei, non rediluri dimilterenl?Aii tu
eveelo quod semper procferebanl sanctoe crucis sotus ttilum libi arripuisli pavorem, ul lu nobis
siguo, conslaniissime prseliati sunt, et inimicos suos diraissis sanus effugeres? Omnium miserrimc, de-
graviter afflixerunl. Morlui sunt crgo mulli ex illis; cueral te in Casiris Dei permanere, et pro fratribus
sed de spoliis eoruro parum dilati sunlChrisliani. gloriosam animam ponere. Nunc igittir, omnibus
Non eniro olium habuerunt vel eos persequendi vel diebus vitae tua? super terram eris ignominiosns. >
spoliandi. Interea, Turci, qui slabant in proesidio Interim' ad Boamundum accesserunl Franci, et
civitalis, audientes Boamiinduin abscessisse, auda- pro Wilhelmo quem lenebat rogaverttnl, qui cis
cius exibanl de civitate, el j'am in ipsis discurrebant quantoeius adquievit: ne lamen de coelero disce-
caslris. Exploraverunt igilur qua lenloria langui- derei, ipsis collaurianlibus, Wiltielmus juravit. Tunc
diora reperirenlur. etiain in lanium Cliristianorurn dcfeceruiu equi, ut
Quadam ergo die, irruerunt unanimiter in castris; R vix in lolo et lantoexercilu mille milites inveniren-
et cominus unanimiler impegerunl Chrislianos. Nec- turqui caballis titerenlur ; homines namque eiequi
dum enim suos audierant superatos. Die ergo illa, pari laborabant incommodo, nec crat ulla spes
inulii ex Christianis perempti sunt, quoniam Ismae- evadendi, nisi Deus eis suspiranlibus et clamilan-
litse ilti vehemenler in caslris perslileruiit. Ea die tibus propitiarelur. Ad Dominum enim eorum fugie-
Podiensis suum ainisit signiferum, qui ej'us riefere- hanl corda elera; et quia terreno desperaverant
bal vexillum; et nisi luleoe lnlercsseni salebroc quaj adjulorio, in Deo tolam spem suam collocaverant.
civilatem a caslris riiriinebant, et ideo Iransitus vel <Taliter aulem Deus redarguebal eos misericordiler,
hullus erat vel dillicilis, laxis habenis frcquenter ut ad eum lolo corrie conveiierentur; et si quid in
ipsa prolererent lenioria, el debaccharenlur in Chri- eis inipceniludinis latitabai, igne compunctionis et
siianortim gentem, quaejam aliquaniutum marciierat. infortunio supervenienlis necessilalis excocti, pur-
Boanruiidtls de Sarracenorum regionibus rcgrediens, garenlur. » Fames augebatur in dies, el omnes li-
bello peracio, seri modico, quod deproedarelur in- niore pciierriti labescebant. Accedebat ad metunj
vonlo, alia conscendil monlana, si forte quidlibet cxagerandum fama, prsesaga mali et rtimortim
alias invenirel, quod deproedalum vel suis comitibus, augmentatrix, quse Turcos proenunliabat supervcn-
vcl cxspeclaiilibus se proficerel. Sed in lanlam jam (} turos. Quidam igitur Consiant>nopolilanus nalionc
terra rcdacta crat vastilalem, ut multi vacui reroea- Groecus, nomine Tagingus, ab imperatoris lalere
vcrint. Incassum ergo laboraverant, nisi quod de veneral, qui saiellilibus quos imperalor in exercitum
Turcis solemnilcr triumphaveraiit. Sednulla vicloria legaveral principando pnecrat. llic metu mortis
faniem cxsiinguil, ubi lolum quod mandi debeat plus aliis renes riissolutus, atl optimates venit; el
deficit. Parum riurat loetilia, quain panis egestas quod enormiler verebatur dissimutans, ad eos sic
contristat. Reversi sunt aulem ad castra, quaj per- exorsus est: < Video vos, egregii proceres, sumnia
liorrescens inedia sauciabat. in anxietaic posilos, el omnibus angusliis circuin-
Armenii el Suriani, tioinines terrae illius indigenaj, venlos : oninia viclnalia consumpia sunt, equi mor-
el lucris i.riexplebililer inliianles, videntes Chrislia- tui sunl, casira obsessa sunl. Gravius nos obside-
nos rediisse vacttos, ad opportuna et reinoliora mur qui obsiriemus, quam illi quos obsedimus : ipsi
discurrebant loca, quaj reperiebant, coemeiites ci- equitanl, ipsi cursilant, ipsi graviler nos iinpugnant:
baria, in caslra deferebant; el multo prelio quod nos undique circumvallamur, ul nullatenus egredi
vili comparaveranl, vemtitabant. Aselli quidem onus audeamus. Nulluni adjulorem exspcciamus. Omne
oclo vendebaut purpuralos, qui appreliali, denario- mercalum nobis inliibetur, Ista diu lolerare nihil esl
rum cenlum viginti solidos valebanl. Ergo roorbi 1) aliud quam per »ingula moroenla deficere. Misereor
lucs coiUaminabal caslra; et passim qiiibus facultas liberalilatis vestroe, palres conscripii, qui ab extrc-
comparanrii deerat, fame calaroitosa moriebanuir. mis lerrse regionibus advenistis in his exteris nalio-
Qui lamen diliores eranl, mulla indigenlibus el nibus morituri, nisi vel mihi credideriiis vel iuelius
liostiatim postulanlibus conferebant donaria. Sed consilium acceperitis. Cujus pecius ferreu.n non
lamen non poterant multis diebus suslenlare tot nioveal tol Christianoruro defectus? Mihi creriite,
millia. Cogitaverunt igitur aliqu.icaslra sublerfugere. patres conscripti; non ignota loquor: in lerra milii
Consiliali sunt ergo WiJhelmus Carpenlarius el Pe- non incognila sum. Satis mihi possem consulere, si
trus Eremita qualenus latenter fugerenl : et fuge- cogitarem vos deserere. Sed delealur anima mea de
riml; quosinvenlos Tancredus apprehendil, cl inlio- libio vivenlium, si vestraj sancliludini unquam roc
ricsle couvicialos el coacios atl liosieni reriire com- subtraho; nisi necessitatibus vestris semperconi-
pnlit. Juranicnluin enini el firiem ab eis extorsil, ut municabo : sed interim tsedel animani meam mi.se-
retlirenl et fratribus satisfacerent; Withelmus ad riarum veslrarum el nisi vobis polero subvenire,
Boamunrii leutoria cleducttis est. Qnem probrosis totus rooriar in amariludine. Accipile igilur metini,
Bbamundus coercuil verbis ct condignis casligavit dum bene dixero, consilium. Nolo vivus, ut pracli-
1093 BALDRICI DOLENSIS ARCHIEP. 1096
batuni est, ab lioste receilere, nisi contubernalibus A• riosse-Francise, decus et specutum pugnalricis miii-
noslris melius excogilassem prodesse. Ego dome- liae, pro vpbis. ipsis decerlale, et pro fratribiis
sticus sum, ut noslis, imperatori ; ego pereognitus veslris animas ponile. Invocemus nomen Domifli
stionomni Grsccsenalioni. Ascendil igilur cor meum Jesu ; et, vel spoliis lselabimur opimis, vel morie
cogitatio, quam, licel mihi molestum el laboriosum moriemur insigni! quando sallem de animarum
sit, quod cogiio, vobis insinuo. Paralus sum el ad noslrarum securi, non moriemur sicut mori solent
porttis ut ari imperalorem evolare; et ubi riecre- ignavi. Denique non sumus lot.nec lanti, qui duo
lum imperiale riirigere, ut omnes ad adjutorium valeamus bella suslinere. Sed, o milites pmnes
vesiruin feslinaaier conveniant; farinam et vinum, egrediamur castra : sic enim mihi videlur pulchrum
carnem et caseum abundanler devehant; el quid- et utile; et intrepidi procedamus iis obviam : vos
quid victualium habent fideles imperaloris, vobis aulem omnes in caslris remanete pediles, castris
largitcr suppediteul. Eqtios eliam elaborabo, vita munimenlum; eis qui in civitate sunt, obslaculum.
comite, plurimos adducere. Ne aulem de me difli- Omnes insomnes pernoclale; vel vicarii, alii aliis
dalis, in verilate loquar : quidquid ullroneus offero, succedite : vobismelipsis futcite vos el uniisquisque
firielilcr exsequar. Papiliones autemet comites meos, , veslrum pugnaie pro vobis, imo alius alium defen-
mox redilurus, hic dimilto, el sie nie omnia bona dilc: pra-cipue portas civilalis quse coram vobis
fitlc prosecuturum super hoec sacrosancta juro. > sunt, ditigenter observale, ne illis reseralis possint
Sic jiiravit, et abiii. Credidit enim ei multitudo, in vos libere discurrere. Amodo sicut fuerit volun-
cl de redilu accelerandoomnis populus eum obnixius las in coelo, sic fial. >
obteslabanlur. Abiil auiem, sed male perjurus nun- * Hic diclis arinati, et communione"sancta praemu-
quam retiiit. Tali enim occasione consutuil miser- nili, processerunl e caslris, non sine gravibus
riuiaj viice suaj. Gens inlerim pauperata furtim ulriusque catervaj lameniis. Neuler de se confide-
discedebat, vadens quo vivere se putabat. Ad mare bat, nec sacerdos, nec mulier; nec populus, nec
ntillus audehat procedere, quoniam viseel avia ser- miles; necisli, nec illi sperabant se de csetero,
vabanlur. In potiu atitem naves adnaverant, quce posse frui aspeclu mutuo. Ili et illi proruebant in
illis possenl proriesse, si accessus ad eas palefieret. charorum oscula, el omnes in lacrymas ciebantur.
Ecce ilerum fama recens percrebuil Turcos innu- Milites hospitali sunt intcr fluvium, qui in anliquo
roeros adventare, el ingruenliam roorlis confesiim vocabulo, Daphnes nuncupalus esl, qui proeterfluit
omnibus imminere. Toi enim eranl, quod vix mul- Aniiochiam, et lacum : atidierant siquidem Turcos
loruro sladioruin sufficerel cis quaquaversum* por- .P in castello Arelh convenisse, ultra Ponlcm Ferreum.
recla capacilas. Ecce iiertim novus timor, ecce de Optimates anlelucani convenerunt ; nec enim in
rcpetue limebanl, ac si nullalenus ea usque liinuis- lanto discrimine coarctati somnum capere polue-
sent ; excordes ct cxsangues facti pallebant, ct rant. Et aurora priina illucescenle, gnaros proemi-
multi eorum colla marcida circulabanl, Nobilitas serunt exploralorcs, qui eis de Turcis renuntiarent.
taroen de bello dispulare causa esl. Confluxerant Nec mora viderunt e.os ex altera ripa fluminis acce-
omnes de qtiibus supra nieminimus optimates ; lcranles. Fccerant autcm duascopiosas acies. Pone
omnes se invicem de hello cohoiiabantur, quoniam vero sequebalur maxiina virtus illorum. Reversisttnt
inlcr eos iiec aliquis lepitlus, nec aliquis pusillani- ergo celeriter speculalores, acclamanles: < Quid
raus iiiveniebalur. Boamunrius lamen suurii ricpro- opus est verbis? Ecce eos, nemoremini, prope enim
mens consilium aifjceil: < Video vos, Deo gratias, sunl. > Locuii stint opiimaies de bello ortlinando, et
omnes uiianiir.es, nec aliquis hac in re riissenlit ab negotium illud conimiserunt Bbamundo. Eia, inquii
aliquo. Siipeifluum e.rgo rcor, lot oplimales, lot Boamuiidus, < singuli vos convocate, et sigrio riato
viros prurieiites tlucere pcr ainbages, quos jam vidco unusquisqne veslra ctim acie niilitate; ubi autem
in eadem voluntate complices.Omnes quidem anlie- opus fuerit lariceis el gladiis, rem pefagite; et
lalis ad pugnam, omnes id atl commuiiem profulu- rj ac.luum, et icluuin paiernorum ne obliviscahiini.i'
riini creditis salulem. Ego vero itlipsum collaudo ; Orriinatoe sunl ilaque sex acies. Quinque ex iltis
ego idipsum velienienler efllagito. Nam rogo ne sicut proccesseruni quoe belli pontlus suslinerenl, et ini-
segues nioriamtir vcl imbelles : non simus imprope- micum agraen eflicaciler feriendo propcllerent. Boa-
rium, vel omnium infamia Christianoruin. Si mori mundus poslreinus cum acie sua paulaiim gradieba-
conligeril, gloriose saltem moriamur in bello. Tan- tur, omnibus provisurus el subventurus; elsi Turci
luro esl si moiiamur inglorii, ac si comparemur prioribus proevalerent, (olam belli ingruentiaro ex-
jumentis insipieittibus, brulis assiroiles pecutlibus. ceptiirus. Litui clangcbant, buccinse reboabant,
Nam quoad populum Dei qui se nolus commisit, ulriusqtie niullitudinis clamor audiebaltir; et j'am
miilltim mori corispicabimur. Quid differt tlominus clypeo clypeus, jam unihone umbo repcllebalur;
a servo, nobilis a plebeio, dives a paupere, miles a hastis confractis, enses niutilabantur, et coniinus
pedile, nisi noslrura qui prsesidemus eis prosil con- ulraeque iuslabant legiones. Supervenere Turcoruni
silium , el palrocinetur auxilium? si Turci mihi succenluriae qui graviter Chrislianos cceperunl im-
doiiiinabiiiilur iuipune, nolo amplius vivere. Vos, pellere. Nequibant Franci lanium iinpettim, lot -
domini consulares el ijluslres viri, lux et flos victo- examinatarum nalionum, susiincre, seri liliibantes
4ii<n HISTORIA HIEROSOL. — LIB. II. 1C08
cogebanlur cedere. Tantus enim erat et clamor et A ^ alii mortiii, alii vutnerali, alii capti, residuiomnes
slrepilus, et (eJorumiiiiber, ut ipsum cliam obniihi- fugati defecerint ; tamen tantaeratin eivitate mul-
iareni aerem. lngemuiiB.>amunritis,qui undique pro- liiudo, til incessanler ipsa caslra peiiurbarent;
spiciebat eis, lanquam lolus oeulalus, et ait: < Christe, freqnenter insilirent, et frequentius cos qtiibuslibet
luos siisientaChrislianos. >Eladjecil: tRoberle,» Ro- morlibus funeslarenl.Chrisiiani proeler hoec magnis
heiius siqiiidem, Girardi filius, stium detulerat vexil- affligebanlurincommodls : quia nec obsidionem riese-
lum, «rapirium calcaribus urgecorniperiem; et Clni- rerj,i',ecprocuiacastrisaudebantproceriere.Regioiic^
siianisiiiillai)iibusimperterriiusesloj'uva!iieii.Meiiior autem circumsitae in tanlam redacloe eranl solitudi-
eslo, obsecro, pareiiluni noslrornni, et ne lividaveris nem utnuilam eis suppcdiiarent pabnlorum subiniiii-
iu aliquo lutilanlem tittiluin Fraiicorum. Seiio sirationem. Turci nimirum, quibuslocorumopportiini"
nobis illico de cu;lo auxilium fuiurum : sed vult laleseranipercogiiilaj, et frunientatumcursiiabani, et
Deus iit nos, lanqiiani foiies aihleloe, promereamur Christiaiiis alienlius insidiabantur. Porro qtisecunqiie
et adipiscamur bravium. > Robeiitis, sancloe crucis civilales.qiisecunque castella, quaecunque municipia,
signo munilus, el auxiliaiibus constipatus manipulis, quilibet hoino, quariibet mulier; oinnesqtii vel prope
prseproperus afltiit; Tnrcisque crueniis, milesauda- vel procul eraut, Cliristianis iriimicabanuir. Omnis
cissimus obsiitit. In laiuuni enini perfidos aggressus B ' locus obstruclus eral, ne forte negolialores ad eos
est illos, ut vexilli Boamundi lingulas in ora Turco- accederent. Itaque perhorrenda perictitabantiir edu-
ruin volilare faceret, altoque claniore suo Turcos liorum inopia. Nobilitas igilur, ut plebi coiisulereni,
atiquantuluni rielerrerel. Ad illius primipilaris impe- misericorditcranxiabaiitur. Dixerunt ergo : « Videtis
luin el clamorein, Franci, aniino resuropio, inTurcos quod nihil proficimus. Civitas hsec inexpugnabilisesi.
irruerunl uuaniroiter ; el piigionibus vibratis insla- Nos non possumtis eam saltem circumvallare. Ipsa
banl efferacius in inslanles : fragorarmoruin multus irilrinsecus cibariorum iibeiiate redundal. Nos f'o-
eral, el ab ocreis cassidibus, ignis elucubralus scin- rinsecus calamilosa fame pcriclitamur. Pene plurcs
lillahat : vulnera vulneribus illidebanlur, et campi suntqui latitant intus, quamnos qui suiiiusexterius.
niriiio sanguine purpurabantur. Iiiteslina videres dc- Tamen, si de proclio loqtierentur, illud giatanter
pendenlia ; vidercs et cocsa capiia, eltrtinca corpora audiremus. Ecce ipsa moenia, eiiamsi riormierint,
passim oppelentia. Exlerrili sunt aulem Turci prsc ipsos defendunl. Ntibis videntibus, ubiquediscurrunt.
tinioreiiiniio;elrcpiJjUe, cuneiseorum labaniiljus.fu- Denique quid mali paliuntur? imo nos patimur, qui
gsesecoiniiiisertint. PersecuiisuntergoChrisiiani ul- tam graviter coarctamur; faciamus igitur uniini
Ira Ponleni Ferreum, slcrnendo, pro.lerentlo, maclan- ,_ q.uid, nobis otnuibus profuturum, illis praecipue, ut
do. Cacsistiiu ibi Turcorum niulti nniiies : quoniam virietur, obfuturum. Cerniiis Maclioiiiariani illam,
prajliinn illiid non habuerat periites.Chrisliani autem anle portamcivitatis acdificatam?Illic pons est eoium
niagno potili Irojjheo, reversi siint ad suos.secum ad- conimeaiibussufficienleropporlunus. Ibiergocaslruin
diicenles eqtios niulios, quibus singulariter indige- erigainus, quo inunito, iis facilius resisteie valebt-
banl; elspolia mtilta quae sibi ipsi pepererant manu mus, ei genti noslroe subvenire : quippe postquam
sua in praclio : faclum est igitur gauriiuin magnura inimici noslri.ci pontem et iransiium amiserint,
in castiis, Deoque dignas omnes edidere gralias. nos aulem et liberius el securius discurremus, vel
Turci vero ad castellum suum Areih, salis inglorii eliam in castris luiiores pernociabinius. > BontK
regressi siiut animo conlriio vultuqup diinisso. Quod igitur visus estsermo iste in oculis eorum. Ad quos
oninino despolianies, succenderimt et aufugerunt. Tholosanus: i Faciamus, ait, sicut dicitis, castettum:
Quod Armenii vitlentes et Suriani arcla proeoccupa- elego inuniium illud custodiam. > Boamundus etiam
vere loca ; Tuicisque fugilantibus magnuro inlerve- subjunxii: < Si consilium meum acceptabile vobis,
nere iiocuinenturo : inultos enim peremerunt, quos- patres conscripli, videbitur, eannis ad Sancli Synieo •
dani etiam vivos reduxerunl, casiellnm etiam proe- nis poiiun;: nam el ego vadam vobiscum,eiadducaiu
diclum Christianis sulijiigalum reddiderunt. Franci j) illam, quaeillicnos exspectal, quantulamcunqiiegen-
quoque in caslris centuiii capita pereniptorum attu- lem, quoe fideliier nobis subvenial, alque eflicacilcr
lerunt ad coiisolaiionem suorum et ad defectionem hoc opus prxdeslinalura perficiat. lllic et mulioesunt
obsessorum; quseetiam legaiis arimirabilis Babylonii naves, el niulli nostri sunt comites : seriaccersili 11011
procsentaverunl, qui lunc forle a Babylonia ad eos autlent accedere, quia loca oinnia impio pluiia siint
missi, juxta eos suis morabanlur in lentoriis. 1111 crassalore. Nos autem inilitemus, senipersccuri tle
aulem qni remanserant in-.caslris, in Antiochenos; bello, et cauli el provitli simus nostris qtios adriuxe -
lola diepuguaveranl: ulpotequi tres poiias civilatis, rimus inadj'ulorio; qui veroreinaneblinl ad sarciuas,
ne foras erumpereni, indesineiUer servaverunt. elde caslris lutaiidis non negligenter procurenl, et
Praelium hoc actum esl Idus Februarii , feriai operi denolato indeficienier insisiant. Nihit segniicr
tertia, qtiaj capnl jejunii quadragcsimalis pra^cedebat, aggiediendum est. Sed hoc et illud giaviter Uintaii-
Qtii vero civitatem munieranf magis in iram effe- dum est. » Comes S. ^Egidii Boaiuundo arijiniclus
rali, Christianos ardeniius impelebanl; el ab incnr- cst: et ad poriuin S. Symeonis accelcralum cst. Qui
sitationihus in eos nullaleiius absislebanl. Et qtiam- vero in caslris rcinanserunl, accincti glariiis, ad
vis in praliis hucusque semper superati fueriui , caslciluin iiichoaudum unaiiimilersc proepa/averunt
PATHOI.. CLXVI. 33
infm BALDRICl DOI.ENSIS ARCfHEP. 1100
furci nec minus expcditi, ncc ntimero nec armis A- • hnlur. Oberat ipsis fugienlibus seu pous angusms,
iinparcs, intrepide Francis obviaverunl. In ianium seu fluvius rapirius ei profunrius. Nam vet per utrum-
igimr imperterrili Chrisiianos aggressi sunl, qtiate- que vel per alterum instabat eis Iranseunriiim. Flu-
iitts cos in fugam cotnpiilerinl, multosque pereme- vium circa pentem evariare nenio, enatare vix ali-
rinl. Facta est ergo liislitia magna in castris : do- quis polcral. Tanla mulliturio equitanlium ponlem
luerunt itaque in tenloriis, eldie illa siluernnt. pariier conscenderu.nl, nt alius alium impedtret;
Turci denique, compeiio quod Ttiolosanus etBoa- miilii aller alterum sufFocarent. Facilius enim sin-
mundtis ad porium abscessisseM, insitliis clanriesti- gulatim quam conglobali transirent. Dcnique ce-'
nis competenlcr collocatis, qualiler Cbrislianis tlentibus procsto aderant Chrisliani, fraternarum
noccre poluissent niacliinaii siinl. Ecce a poiiu suarumqne injiiriarum neqtiaquain immemores; sni
redibaiflChrisiiani, secum aridiicentes geniem nec sanguinis effusi avidissimi ultores; et victorise cu-
satis armalam, ncc multuni pugnaccin : quos Sarra- pitli, et de civilaie subjiiganda solliciti. Instahaut
ceni undique circumpseplosei circunivcntos, imma- ilaque illis insatiali peremptores, el lanceis el ensi-
niier agressi sunl, et omnirnoda lelorum ingnientia bus in cos cominus ulcbantnr. Quoscunque poierant
iinpugnare moliti sunl. lmpetebanl igitur eos nunc vet in fluvium prsecipilabant, veJ Ieilialibus glaiiis
sagillis, nuiic ensibus, nunclanceis, nunc missilibus. confodiebant; ila ut ipse fluvius el cruenialus virie-
Oblruncabant eos iiumisericordiler, el clamilabant retur, el catlaveribus supertegerelur. Si qui siqui-
in cosdcntibus slririentes. Non potuertinl Christiani, dein, vel enalare moliebantur, vel replarecirca pon-
ulpole pauci, debacchantium crudelilatem riiuiius lem conabantur, ab inslaniibusnecabantur, elonini-
perpeli; ct, quoniam non polerant rebellare, fuga nioria calamiiaie pessumdabantur. Dies monis, dies
compulsi suntsemeiipsospiocriperc. Si qui pottierunt, illa geiililibus illuxerat, in qua vix aliquis moriem
sen Jatiiare, scu cfliigeie, vivenles evasere; alii Ie- cvitare poterai. Inslabant Christiani fiigientibus, in-
ihali sorteprajveiUi.prohdolor! occubuere Perempti stiibaiu enatarc molienlibus, siiperinciimbebaiu
siinl ilaque in illo conflictu plusquain mille Christia- procumbenlibus. Nullus a sanguine suam manu>n
ni : et ccce duplicatus augmenlabatur mceror in prohibebat ; sed oinnis Chrisiianus gladium suum
castris : heri et hodie triumphavil de Chrislianilate pccisorum sanguine inebriabat. Mulicres a rauroruin
genlilitas; ecce per insolentiam elala gentililale et el propugiiaciiloruin spectaculis, et suoruin mise-
plaudenle, humiliaia est hodie lugubris Christiani- rias prospeciabant, et successivis Francorum pro-
tas. Tales laincn stint bellorum eventus , tales sunt speritatiluis invidebani. lllo in prociio moiiui stin;
vicissiluriines, ct hominum el lemporum. Nulli un- Q priucipes duodccim ric Turcorum agminibus quos
quaro seniper successit feliciter, ncmp unquam rie admiralios vocant, illuslres el egrcgii proceres; et
continua prosperiiate vel loctaljitur vel loetatus est. mille qiiingeiili miiites, viri industrii ct foiiissimi,
Hac rie re et cavenda est in prosperis adversitas, et qui ditt soletier invigilaveranl riefensandse civitati.
speraiida et oplanda esl in adversis prosperilas. Ru- Porro alios timor attys compescuil,' ne de cajlcro'
inoi; dc Clrislianis superatis aures eorum qui re- arroganter contra Christianos clamitarenl, vel jirse-
inanseranl impleveral; et ideo pariler omnis popu- sumpluosi super eos cursilarent. Praiitiin autem
lus lamenlabatur. Nesciebanlenim vel quos vivosvel illud nox inlempesla diremit. Qui vcro vivi potue-
quosautiimarenlmoiiuos.Plurimilamen,pf'rmonlana runt evadere, civilalcm exsangiies intraverunt;
repentes, evaserant, et ad lcntoria quantociusredie- ncque dein vires prislinas resumere potuerunl.
runl. Boamundus auteni per compendiosiorem re- Chrisliani quoque ad suos victoriosi rcdiere, equis
versus viam, Tholosanum procvenit; et de Clnislia- mullis et spoliis copiosis, quibus non metliociilcr
norum defeclu verus inlerpres nuntiavil. Chrisiiani inriigebanl, secum et addueiis et allalis. L;eiabnn-
vcro magis in iram concitati quam exlerriti, tur autem in Doniino Jesu; el graiias agentes, rie
conlra Turcos unanimiler exierunt, eosque virililer die in diem proficiebanl in inciius.
agressi sunt: e regione Sarraceni restiteruni, pu- D Facta die crastina, Turci de eiuiale protlciiules,
lanles se posse pracvalere, sicuti nuper Tholosano sumino diluculo cadavera collegeiunl, qiiajcuiique
et Buaroundo prsevalueranl. Credebani eiiam Gallos rcperire poluerunt; el ea sepclierunt ulira ponicm
ex ipso limore defccisse et seipsos pro felici succes- ad Machomariam anle civitatis poriain. Pliirima
su succrescere. Ulrinque igilur accrrime dimica- vero submersa in fluvio dimiserunl, super quihus
lum est. Turci pontem transieranl, et Chrislianis dicere potuerunl :« Fluvio tegitur qui non habet
audacter obviaverant: Christiani, lanquam singula- urnam. »Quaj aulem subiiimiilaveruni, pallioritm
Tis ferus, vel carium morsibus irrilaius, vel vena- cl preiiosarum exuviarum gazis proseculi sunt; cl
btili cuspide sauciatus, occisione comniilitonuin et aicus et pharetras et plurimos byzanteos, liioiiun-
confratrumexcitati, Turcorum sanguinem inhianter rtiui procuralioni adjecerunt, Quo Chrisliaiii com-
sitiebanl; el ad ulciscendos suos penilus elabo- perlo, parlim exiiviarum eupidiiate altecii, paiiim
rabanl. Gentilcs , quoniam eis praeier spem iil dolorem Turcis apponcrenl, incilali, scpultos
accirierat expavefacti, lerga feiieniibus, nec mo- desepelierunt; et corporibus cgeslis salis ignomi-
ra , proebuerunl , cl fugicntlo elabi voliierunt : niose insullaverunt. Quidquiri autem siibstaiilite
fuga igitur iii-ila, Irgio lola irrcvcrenlcr effeiuina- concupiseibilis cuin ipsis repcrlum esl, rapueiuiit;
 ISOl HISTGRIA HIEROSOL. — LIB. II 1102
et corpora congregala in fovcam unam conlumeliose A . ferociores, nattira nnimosiorcs, usn in bcllo expe-
projecerunt. Burdoncs vero quatuor cocsornm capi- diliores crant; et ad hoc in longinquas regiones ct ,
libus onusios miserunl ad portum , quatenus ea exteras natioues iler airipueraul. Longaniniitale
f gaii de Babylonia qui ibi forle aricranl virieront, igitur prsediti, quosvis Iietabimrii perfcrcbani Iabo-
et riolenles obsliipesCerent. Porro cives isla virien- res. Deum auleni in angtisliosis necessiiatibus suis
les, in iminenstim dolueruni, ct ad motiem usque adjuloreni invocabani , cique frequcnlcr pro liuma-
conslristali sitnt. Ingemisccbanl igitur lola riie et nis suis excessibus devoti salisfaricbanl.
nliilahanl, et lamenlabantur, clqiiotidie dcficiebant. Eral in ol^sessa civilate quiilani arimirniiis, Tur-
Tenia vcro tlie castellnm, ricqtio supra raeinorattim corum prosapia oriunilns, noinine Pirrus, qui fcedus
cst, ;edificare cajperunl; et rie lapidibus ipsis, quos avnicilioe per lirieles iulcrnuncios cuni Boamundo
de scpulturis dehumalorum abstraxerani, munire inierat : non qtiori, ul reor, Bt-iamundiimaliquaiirio
dcliijeraverunl. Quo salis muniio, jam coangusla- virierit; sed quoniam tle co fama volans ad eiini
banlarclius inimicos suos, ci ne forte foras exce- miilla bona deiulerat, el de prurieniia ipsius neiiti-
dcrenl toia sedulitale observantes insislebant. qtiam ambigebal. Frequenler igitur per iirios inler-
Fraiici aulem securiores ad montana cursitabanl; pretes, et nola intersigna loqiicbanlur ari invicem.
elpnleis, vel aliis quibuslibcl riclualibns devehen- B Hunc Boamimtlus aliqtiantlo ad Chtislianilatein'
dis j'am liberius vacabani. Ex allera namqtie paiic incilahal; iiliquando ari civilatem rerideiiilain mnlii-
fluminis, ubi Chrisliaui nondum sna locaverant inoriis polIiciliUionihiis suariebai : el ut, vif callens,
tentoria, Turci sccurum habebanldisciirsum, uipole riihil intcnlaltiii! relinquebat. Nunc enim eum pro
ubi nullum verebanliir Chrislianiim. Consiiiali siiht infoiiiuiiis civitati iiiimineiiiibus dcterrehat; ntinc
ergo ad invicein Christiani : < Si, inquiiiiit, aliqui eiim pro pramiis copiosis, quaj a Deo gloriose de-
cx nobis cssenl, qtii castelluin illac oedificaliim in- slLnarilur Chiisiianiiati, alliciebat. Aiehal iiaque
habilarent, ac ilcfeiisareni, et nos essenius secti- Boainunrius. « Pcrsuasurum iri, inquam, volo tib>,
riores; et isia civitas sotlertius obsessa , faciliits Pirre mi charissirnc, qtiatenus juxla morem veros
tahesceret : niiiiiruro cis el coraroeandi faculias aroiciliie agas omnia : ul scilicet mea secreta quo?,
omnis inlerriiccrctur, cl omnino eis pabula prohi- libi transfundo, in te sepelias ; neqne cuiquam
berentur. » Omues istud collaurianl consilium : protlilurus arcana noslra libi solus habeas, neqiie
omnes taincn, cl uuusquisquc prsecipue, transire poslhac amicus aniico, unictis ttiiico discrcdas. Fac
fluvium iiospiiandi graiia formidabant. Unus et al- igiiur omnia rie quibus sermo esl, celeriier : et de
lcr sibi inclucbal; neqtie aliquis de caslcilo defen- mihi reridenda civitate, eldelibi ariipiscenila liber-
s:intlo sihi prajsumcbal. Alius, se suhirahendo, late, el imprimis de suscipienria Chrisiianilaie cogita
invilabal ct incitabalalium; iiullus lamen illud sibi vivaciter. Non rieeruiil libi qtiajcunque volueris :
ambicbat castelluni. Tancredus dcnium lociilus cst, nosque tihi paciscimur quoccuiiqiie roandaveris. Quoe
et de castello illo scrvantlo , ciim primoribus Fran- nisi oronia feceris, ctiin sjnl el ulilia et honesla, et
corum paclus csl. Excilis itaque commilitonibus, in immensum errabis, ct le non «oslrum fuisse
suisquc manipulis, ct si quos alios asciscere poluit amiciiin procttl dubio tlcniotistrabis. s Uis vel lmjus-
sori. litali suse adjunclis, castclliim niunilurn obli- cemodi diclis acquievil Pirrus; et sciscitantibus
nuit; cl qualiter obsessse civitali acriter obsiaretur legalionibus aurem creriulani accoininotlans, tandem
insliluil. Ohservabant namque satellites ejus vias in hsee prorupit mandaia. Jaro elenim ei Deus
ct invia ; et ubicunque sui complices irreqnieli excu- aspiraveral quid agcre tleberet; etui Boamundo pro
babant. Quatlam vero die, sicut heri el iiudiusier- voluiiiaie respondcret, in aure cordis ejus stillave-
lius, Suriaiii et Armenii, quoeciinque necessaria in ral : < Assentior, inqtiil, mantlalis luis, mi charis-
civilalem abuiidanter deferebanl : quos inventos sime. Novi enim te viriiin niodesluin el honesiuni.
Tancredus celeriler aggredilur; el omnibus quse Deinrie non incogniuim habeo quanli dcbeamus.
develiebant ablatis, opimis et spoliis el victualibus D| facere nomen et virluiem ainicilioc, cujus iriem velle
vicloriose gratulatur. Exlunc pavor tam maguus el idem nolle summus gradus est. Ciisus quoslihet
civitalem invasit, ut et cives, sed et oinnes qni ci- imminentes urbi, posthac roihi prselendas nolo. Non
vibiis subvenire cogitabaut, exterrereiilur. Civitas- suintis qtii minis vestris delcrreamur. Civitas cnini,
qtte oiiinibus jam indigebat slipendiis, cl in inul.a . ul vides, inexpnguahilis esl. De Chfislianiiate tua, ,
miseria jam pericliiabalur : ulpote quoepene oronia ad quam vehemenler sUspiro, quam inviciissimam
sua consiimpseral, nec aliquiri in illam invehi pole- video, ct gloriosam nequaquam diffitcor, loqnaris
ral. Undique siquitlem circumvallabaniur, et proe- volo. Deniqtte, ul compenditiosius Ioquar, ul(|iie libi
cipue iili iotus negoiiaiionis commealus inhibebatur. satisfaciaro, et animam meam in inanibus unici mei
Nec lamen onwies siiigtilaiim, vciquas oppidani, vel pono; cl civitatem istaro in fitle amici niei colloco.
qui roorabanlur iu castris, passi suiil calamitates, Sunt sub mea custodia tres ttirres satis munitoe,
explicamus : quoniam non oninia possumus omnes. quas luis reddam apparitoribus. Nevc mihi i;i iriiqiio
Iii et illi niiigiia vicissim patiebantur iiifoiiunia : riiscierias, filium meum obsidem libi transmiltam,
freqiicntius lamen caslrens:bus ritim prajliarentur. tit quos miseris, sccuriores accclerciit. Al ne protli-
sercnior afririeba'.foiiuna,.Franci siqui.leai moribus lionis redarguar, quidquid ageie dispono, totum
1103 BALDRICI DOLENSIS ARCHIEP. 1104
Clirislianilati vcslrse impulo. Nolo aulem ila inci- /^. donetur. Fralres sumus et pares jiire fraierno et
pias, qualentis fatiscens , imperfeclo negotio stic- soiie parili, poslquam earo obiinueiitnus, divide-
cumbas : sic eleniro mors roihi meisqtie imminerei; nius. Dignum el jusltim est ul, sicut pariicipessumus
ti de coelero, de civitate redtlenda nulla darelur laboris, participes sitiius el honoris : pariler eam
alicui facultas. Ne differas ergo , neve dissimiiles : expugnemus, pariter de illa sortiainur. » In his ser-
qtioniaro nocuil differre paratis : setl acuspto alque monibus soluliis est itle convcnttis; Boamunrius
acceleralo cousilio, vel cx lolo dimitie, vel rein autem siluit et interini res dilala ad nulluni prove-
maturalam perfice. » Ilis Boaniundus audilis, ni- nit effectum : sibi ergo ipsi vir apprime prutlens
mium gavisus est: altameu vultum el os ad tempiis temperavit, ne si quiri quori noluissel auriieral, mu-
compescuit, ne ex inepla loelilia deprehenderetur latione sui vullus illnd addisceretur. Nec multo post
iiueslinus animi motus : loculus atiiem ad oplimalus, fama, prsesaga mali, percrebuit in castris, Turcos,
sic demmu ora resolvit : iVidclis, Palres conscripli, Publicanos, Agulanos, Aziuiitas, et pluriinas alhis
quod sine profundis singuhibus enucleare non pos- genlilium naliones adventare, el de bello in Clni-
sum , quantis affecti stimus calamilaiibus, quanlis slianos condixisse ; jamque certi ertiperant nuntii,
incomrooditaiibus popuius isle percellitur. Seri quid qui de ceiiituriine immineniis lestabanitir periculi.
plebeios hornines commemoreni, cum vos, o illuslris 15 Locuti sunl igitur ad invicem Chrisiianorum dtices,
sanguinis stemmata, inedia palleatis, tseriio (abe- el sponlesua Boamundosiibinluieiunt: < Viries quo
scalis", laboribus marcesealis? Gravis lues castra in aniculo res noslra posita sil. Si civilatem ergo
nostra conlaminal, gravibus indigentiis contracta. islam vel prece vel preiio, nobis etiam juvaniibiis
Jaindiu esl ex quo sub dio vigilatur, puro sub acre poteris oblinere, nos eam libi unanimiter coneerii-
dorroilur : algidsc nocies valde nos infesiani: omnis mus :salvo inomuibus quod imperatori, le caultati-
isla terra nobis iniinicalur agri in soliludinem re- danle, fecimus sacraineulo. Si ergo imperator nobis
dacii, vel nullo vet raro excoluntur vomefe. Tem- atljutor advenerit, juralasque pactiones custodietit,
pore quo alii messes suas colligent, nos spicas perjuii vivere nolumus : sed quod pace lua dicluin
jitillas metemus; nec mercalum quod nostris ali- sil, nos illi eam concedimus; sin auiem, tuae seinper
rooniam siippcdilet habemus. Cives; quibus hoec sit subdila potesiali. » Mox Boamundus itoratis ser-
vegio nola esl, quin eant et redeant non possunt monibus coepil inierpellare Pirrum; neve mnras in-
cohiberi. Civitatem istani inexpugnalam dimiltere necteret, suurn sedulo propulsabat amicuin. Pirrus
coiilumeliosum esl : et o ulinam omnes potius aiilero nihil percunctatus, ita consttlendo fesiiiiaiiti
nioriamur, quam non dedila vel delela civilale , feslinus respondii; misit etiam filiuni suuro ohsidem
recetlamus. De infelicibusjam sccuri, ulrum felices in Iiaec verba : < Praeco vester in caslris veslris iu-
successus nobis proveniant ignoramus. Sed quam tonel alta voce, ut gens Francorum hodie pracparata,
diu hic mortem coiitinuam patiemur? Civitas hcec, cras ingredialur Sarracenorum terram deprocdaniii
ul virioiis, inexpiignabilis est. Nam quid hie arieles, causa, etsic noslris et veslris dissimulabilur causa
quid balistae, quid quajlibct ad expugnandam civi- noslra. Noslri siquidem minus sollicili quiescent,
lalem hic prodessenl raachinse? Restat ergo ul ad iilpole sperantes longiuscule abiisse majorem gentis
consiliorum divertamus experiinenta, quanrioquidem vestroe multitudiiiem. Postquam vero vestra exierint
nobis non prosunl, vel quorurolibet armoruro con- lentoria, noctis sub sileulio per loca revertantur
gressuum machinamenia. Tenlel ergo unusquisqiie opporluna : vos interiin clandestini, scala muris
veslrum, Palres conscripli, an pecunia, an ainieitia admota accelerate, tuuiullumqtie omnem compe-
an ininis a quibuslibet civilatem hauc sibi vindicare scite, muruinque velociier et confirienler ascendile,
prajvalebit angariis : eamque illi ulironei conceda- quoniam lurres meas, ul vobis promisi, roanriaho.
mtis, qui hoc eflicere quotibet potuerit ingenio. Nam Vos autem de reliquis agendis procurate, rerumque
quiri hic tanlo moramur lempore? An quse eiunl eventus gladiis perficite, necaliquid quod agendum
civilalis suhjugaloe einolunienta, si antequam sub- D sit, lanquam segnes, negligite. Ego vero insoinnis
jiigabitur, lolus exercilus Christianus, quibuslibet et sollicilus, vestrum praestolabor adventum. »Boa-
niortibus exlerminabitur? Igitur si, meis, seniores mundus, oflicium praeconandi cuidam suo injuiixii
oplimi, acquiescendum censueritis consiliis, in me- servienli,quem nesciodequa reMalam coronam nun-
dium consulite; el ei qui urbem islam sibi subj'u- ciipab.anl : qui vadens per omnia caslra, clamosa
gare poterit, concedamtts et conceclite; et ut eliam voce perslrepebal tempus ab optimatibus inriici, ut
id eflieaciter quilibet noslrum exsequatur, rogale. > irent deprsedalum lerrain inimicoruni suorum. Se-
Tandem vero eloquens heros conticuit. Proceruw cretum autem omnitim agcndorum suoruin Boamun-
auiem convocatorum hujusmodi fuil responsum. dus credidil duci Godefrido, et comiii Flandrensi,
Opinor et ipse quia jam suspicando sermonem illum el comili de Sancio ^Egitlio, atque Poriieusi episco-
inlelligenlcspraeoccupavcrant; Boamundum scilicet, po, Roberloque Noiiliinanno, et quibusriam aliis
lanquam sibi soli locutum, aulumabant. Quamob- oplimalihus. Tancredus enim stiiqne consiliarii rein
rem illi velutex obliquo lalilerresponderunt : « Ab- totam ab origine noverant. Stephanus Blesiensis
sit, inquiunl, a nobis ul alter prseponalur alleri, ut aberat, qui magna sicul asserebat delenius invale-
vidclicel alicui noslrum civitas haet:specialiler con- ttidine, ad Alexandrelam, recrealionis gralia, donec
UC3 HISTORIA IIIEROSOL. — LIB. II. 1106
convaluisset, discesserat. Exercilus igitur Chiisiia- A luterea lanlus eral per scalam repenlium concursus,
ntis hujusce rei ignarus, die vesperascenle castra ut ipsa scala dissiliens dissolverelur : quod et ad
egressusest; el perqusedam devia deduclus, aurora Iucltira el ad magntim impedimenium Christianis
nonduni illucesccnle, prope civilatem per compen- accidisse, nemo sani capitis dubital. Phalangessi-
diosa repedavit diverticnla. Boamundus autetn inte- quideiii Francorum, visum propler muros aderanl:
rim suis familiaribus mandavit: <Hanc quam prse- sed eis qui sursum et inltts pugnabant, nullum au-
ibi non
paravi mttro illi, quem cernilis, prudenter apponite xilium conferre poierant. Orla esl igitur
scalam et laciturni sapienter vos agite, et confiden- raodica irislilia. Eralautem non procul a scala quse-
ler ascendiie. Faciel vos lutos Pirrus amicus noster, dara porta, quam retroactis diebus Chrisliani explo-
inque suis turribu.s potestativos collpcabit vos. ranles viderant . hane a sinislra parle palpantes
Filiuni suum mecum ohsidem habco. Vos autem invenerunl; el ipsa fracla, quanlocius ingressi sunt.
poslquam turres ascenderitis, rem reliquam per- Tunc majorexoiius eslfragor, et uberior succrevit
agitegladio. Nullustimeal, nenioslupeal; scalariiuro Chrislianis dimicandi occasio, Turcisque somno
arijtincta est, et viucla cum propugnaculis desuper. vinoque sepnltis, crudelior necis obvcnit angnstia.
Properaie igitur el intrepidi ascendile. » As«;endit Gcntiles illi, dtim pcriculum imminens effugere vel-
R lent, inipegerunt in Chrislianos, et impelum evitare
prirous quiriam Langobardus, noniine Pagamis, non
in repcnlinum ceriderunt
(amen omnino intrepiritis : nec mirum, cum et de salagenles, dum nesciunt,
tran- mortis discrimen. Boamundus, quoniam aniroo
proriilionc limeret, alque ad loca incognila
cupienli nihil salis festinalur, morarum impaliens,
scenderel; et rie quibuslibet eventis formitlaret, ac
vexillum siitim efferri mandavit in civilale, el col-
moiiis horrorem sibi praesentem semper imagina-
locari contra rounicipium quod eret in urbe, in
rel. Suhseculi sunt lanien eum homines fere sexa-
eilitiori colle. Tanto siquidem examine urbem in-
ginta, quibus diligeniissime Pirrus colleclis, atque troierani Franci, gentique illi circumcisse proevalue-
suis in turribus collocalis, postquam vidil plures
ut iunumeris iuteremplis, qnidqiiid residuum
mimero nequaquam subsequentes, roaierna dixisse rant,
esse poluil, vel in caslellura quod imminebal urhi
feiiiirlingua,«Michi'oFrantjosechome,>hoc est,heu, vel in alia quselibet diverticula effugarenl,
heu ! paucos habemus Francos. Verebatur enim, abigerent,
nec selati nec sexui, nec cuivis conditioni nocte illa
qiiouiam quitlem pauci erant ad riefendenrium, ne-
indullum est. Nox erat ambigua et ideo promiscui
dtini ad congredienrium, ne illi cum ipso in manus sexus nulltim exceperai. Dles illuxil, et qui mora-
inciderent Turcornm. in Boamundum ergo tanquain bantur iu castris, tumultuantibus populis, et rebo-
ineffemiiialtim et segnem, suam relorquebat quere- J
antibus exciti lituis, vexillum Boamuntli viderunt
lam; euriique amicahilibus conviciis lacessiebat.
el agnoverunt, et de capla civilale gavisi sunt.
Descendit proeproperus ille Langobardus, perquaro Ciicurrerunt igiturad poiias, et inlroeunles, si quos
primum ascenderal scalam : dixilque eminus ex- invenerunl Turcos subterfugere molienics, cecide-
spectanti Boamundo : t Quiri agis ? an dormis ? runi, et facta est itla die maxima genlilium strages.
niitte quos velociter niissurus es, quoniaro jam in- Nox illa el mane illud lellialem peperil Anlioclienis
demnes obtinuimus tres turres. Aliuquin et nos, et foruinaro. Quidam eiiaro per portas vivi efftigerii.nl,
civitatem, clamicum luuin qui tolam spem et ani- quoniam inipeltiosis Francis incognili fuerunt.
ninm suam in simim luum expandii, aniisisli.i Loe- Cassiaims aulem Turcorum dominus inier fngienles
talns esi, el qni cum eo eranl, Boamundns, etdiclo deliluil; el nescio quomodo, non minori lamen iu-
citius fcslinanter cursuniarripiiiiit,ascei)sum prseoc- foiiunio, sed dilalo, vivus aufugit. Pervenil euim in
ciipant; et comiiinnendo,jain aius alium praevenicbal. Tancredi terrani, ullra quam cietli potest palpiians.
llaque jain niulii asccnrieranl, mulli adhuc ascen- liicerlum habeiur, an totius expcrs confugii disccs-
dchani, cum qui in turribus et in aliis mocniorum seril, an a.l disqtiirendum a contribulibus stiis adjtt-
enint propiignaculis, vocibus altisonis cxclamave-
U toriuin disctirrcrii. lllud ceiiuin habelur, quoniain
riint. Occiipaveruni etiam turrcs alias, et jam dis- si caslellum siniuiiniroissel,sibistiisqueoppoiiuiiius
currebant personanies per mnros cl plaleas. Quo- consuluissei. Equis ergo suis sotlalinmque suorum ad
Sfunquc vero repcrire poterant, trucidabant; el extrenaum faiigalis, coaclussubslituil;eiinquoddam
nemini ohvianti parccbaul. Cives enim vix exper- lugurium divcriit, ibiipie non satis fideliter deliluit.
gefacii ct arihuc somnolenti : Iaboribus enim Iongse Hoc elenini regionis illius accolse comiierto, Suriani
obsitlionis fatigaii, supini deficiebant; rem ignoran- videlicet vel Armcnii, concursu in eum faelo, super-
tes, domos suas inermes exibaiit, et somno el sono incubuerunl; el apprehensi capul amptitaverunt, ct
cJ-ir-iQLiiau slnpefacti, cauli incaulis occursabant, amputaium coram Boamundo detulerunt, ut scili
ct suos esse sper.inle.?».Christianos, ac si suos, con- cet laliier ipsius promererenlur graiiam, ipsiqtie
vocabanl : illi aulem ubitunque obviabantur, lan- liheiiale rionarentur et potirenlur oplala. Cassiani
quam oves proeumbebanl, et ohfruncabantur. Tunc aulem, viri claiissimi, finis fuit obscurus et misera-
eiiam, fortiniu,-roactatus est Pirri coftterinus fraler. bilis. Tates sunt luae remuneraliones, mundana
Tales siint, cicca et intempesia nox, ttli eventus! prosperiias! liujusmodi siint tua stipcndia, fallax ct
tales stinl, horoe- caliginosoc, vcslrse tumuItu5v;oncs! dectptiva fortuna ! Genliles fatis el forluiix niiuis
110'' BALPRICl DOLEN5IS ARCHIEP. U08
acquiescunl. Eccc Cassianus infelix, dux el ailini- •A vcro et oiiines civitalis inlercapedines ita densis
rabilis AiUiochenus, horiie miscrabili soiie, mise- eiiuit oecupaise catlaveribus, ut liber nemini tlare-
rabili procvenlus inforltinio, faiisquc infestis delu- lur iuccssus, compita niiiiirum el victtli, cscsis im-
sus, perimilur. Ecce gennen regium, lanquani qui- pedichantur corporibus. Ilorror itaque et felor ni-
libet in slercore naius, indeccnlcr corpore iiiliuinato mitis quibuslibet incnmbebat vialoribus. Civitas
plectilur. Ballcum atitem ejus et vaginam, sexa- iiaque Anliochia, excepto municipio, capta est; el
ginta byzantcos apprctiaverunl. Geiues eniin illse Cassianus, tit diclum est, deformiter oblruncalus
hujusmodi fateris et fibulis valde gtoriantur. Platese esl, quarla feria, lertio. Nonas Junii.

INCIPIT LIBER TERTIUS.

Cum obsiderelur Antiochia, multi ad ejiis ailjuto- B I obviavit Sensndolus, Cassiani fiHus, ct pro capta
rium conlluxeranl, mulli adhuc confluebant : sed civitaie lugubris, et pro morte contabescens. Vide-
qui confluxerant, capta civitate, alii perempli sunl, res lacrymas per pubescentia stillanles ora, quoe
alii in municipium recepli, alii vero, vitse suoe fttga peclus eliaro ariaiiianiiiiuui ad misericordiam com-
consuluerunt : qui aulem confluebanl, audito de roovereni, ct ad arijulorium inciiarent. Is igilur
Aniioclienorum casu rumore, substiterunl, delihe- hujuscemodi verba in sinuui Curbaranni profttdit:
rantes an procul discederent, an propius accede- < Princeps invictissime, iniinica Isesus fortuoa
renl. Disceriere suadebat fama, quoefclices Cliristia- sttpplex ari le compellor accedere; el auxilium a
norum passim prsenuiiiiabat successus, et ex felici- tibcrali munificenlia lua rogare. Moveat te, quscso,
btis feliciores auspicabanlur, ct itlcireo,meliis quana- debila miseris misericordia, cogat le muluae carnali-
niaximtis singulorum pecloribus inserebalur. Acce- laiis humanus affectus. Cogila, inquaro, in quos
dere vero eos exhorlabatur ira, pro conlribuliura devenerim casus, perpenrie humanae Iribulationis
suortim iniroica inlerfeclione; purior, pro peregri- vicissiittdines. Quee me modo fortuna obliquo respi-
lioruro nuliaienus iidbttc repressa lemerilale. Coitfi- cit intuilu, milii nuper arridebat; el lunc patr«
debant etiain in nationum coagulalarum diffusa oplimo et civilate inclyta gralulabar. Idem infoiiu-t
multiiudiiie; et in sua, siculi jacliiabant, eingulari' C niura tibi timeas oportel. lu luis secunriis successi-.
animositate. Proeterea ingloriose se essc dicebanl, bus prsemediteris necesse est de prsecavendis ad-
nisi nuilti paucorum sloliditatem compescerenl, ^ersilatibus. Fortunali et liberalis hominis est
nisi advoiititios indigcnoea suis fmibus dissiscerent, alienas calaniitates auiumare suas; aliense mise-
nisi suorum sanguinem hostiliter effusuni ulcisce- rioc, largam impenderc misericordiam. Succurre
rentur, nisi filios el uxores pcnalesque suos lariura- ergo mihi, quo libi suecurri velles animo, si le
q\<e suortim residuam suppellectilem desiries luta- fortuna meo teligissel incommorio. Si de Chrislianis
reuUir, Horum nrinccps et riux Curbarannus erat, iriuinphare volneris, poles etenim eos indifficulier
vir qiiidom bellicosissimtts, nulli audacia secuudus, riisperdere, et tibi nomen rnagnum acquires, et
prudcntia pnedilus, diviiiis copiosus, militaribus geiilein noslram libeiiaii reslilues. Quori si contra
auxiliis coiisiipatus, cupidus lauriis, inflalus super- cos dimicare dissimulaveris, quid reslat nisi ul
cilio jacinntiso, magni nominis homo , militinesol- domum et cognalionem tuam perditum ire conten-
tlaiji Persioe inagister. Hunc Cassianus Aniiocbiaj dant? Gens enim ista nisi viriiiter reprimatur,
admiratus, riuro obsitlerelur, inultis invilaverat le- Corrosanuni ire anlielat; el mirum in morium ultia
gationibus, qnalenus ad Antiochiam liberandaro vires suas altental, et minalur grandia. Ecce An-
fe«tinaret: nani illum multis hoiioratum denariis liochiam inexpugnabilem civitalem ingeniosa pro-
lsmiileret. Cuibarannus autem, lum ul slipcndia riitione ohtinuerunt; et municipium qtiotl imminet
rtfomissa reeipercl, lum niaxirae ut nomen suuni tirbi, pppulus leroeiarius ob.sederunl, hialiique Co-
dilatarct, a Caliphas, geutis suoeaposlolico, accepla turnoso contra getitera nostraro, qnisquilioe viles,
liccntia sscvicndi in Christianos, sibi genles innuT ogganniunt. Propera igilur, et de roihi subvenientlo
roo.ras, Turcos videlicel, Sarracenos, Arabes, Pu- festina, qtioniam npn receries irrerouneralus, nec
blicanos, Aziniilns, Gurlos, Perses, Agulanos, et ero beneficiis Uiis ingralus. Prseterea perpes tibi
alios innumeros coagulaverat, et exerciium iinnien- faciam hominium,ei in lua fidelilate civitatem quam
sum coufiaveral. Contractis itaque undequaqne vi- mihi rcJdideris, lenebp. »
ribus copiosis quas riimimerare nemo polcral, ad- < Non, » inquit Curbaranmis, < ila facere dispo-
j'unctis adhiic eitlcin collegio, Jcrosolyniitanorum sui. Sed si volueris ul lolis virihus pro te conlcn-
admirato, Damascenorum quoque rege, Curbarau- dam, Castellum in manu nosira commitle; el ego
nus ad Antiochiam profioiscebaiur. Erant in expe- illuri saiellitibus ineis rielegabo. Posiquam rie lc,
ditionc eadem, ut dicttim esl, Aguiani, circitcr tria sictit dixi, securus ero ; plcbeculain illam loiis
miilia,, qui loti fcrro loricali, ncqtie sagillns neque nisibtis impugiiabo : sin auiem, terrsc meoe innluiu-
lanceas timebanl; neqtie prxler gladios iu bclluiii niodo palrocitiabor. » Seusarioius indignus ausiii;,
ann.rfcrtibMit. Isiis Antiochiam appr::piiifitia:!libus Curbaranni posiulatioiiibus actjuievit, et miin;'i-
M0.9 HISTORIA IHEROSOL. — LIB. III US9
pitim poteslaii protecloris contradidit. Tertia vero A o genus infraclum, indeficientes proseqiiamur eos
die posiquam civitas Chrislianis est trariila, muni- etiam in nationibus suis. Censeo dedecus quam-
cipiuni quoque CiirbaFannus obliimit; prseiliciique maximum, optimates nostri, in lerra noslra
principis cursores prope civilatem cursiiaverunt : nos defendisse et superasse, nisi lalionem reddenltjs
cxerciliis reliquus pOne sequebaUir, el.caslra me- eis, in lerra sua nobis cont|geril eos et quoccunqiie
tati sunlad, Poutem Ferreum : et firmilatem itlam stinl eorurn delere. Antiochia , civitas regalis et
confesiini expugnaveriinl, et omnes exlemplo inler- inclyta, tolitis Syrioe caput est, quam proditione
fccerunl, reservato illius castelli domino, ferreisque iion armis, quam pollicilattonibus el adulaiionibus
viiiculis alligato. Is etiam betlo, rie quo posl dice- sttis, non bello prajocciipaverunl. Hanc igilur dimi-
tur, peraclo, vivus et vinctus invcntus est. Facta cando exciiliamus, et ipsis explosis eortim terras
csl tiies crastina, el Curbarannus inter fliimen et aggrcdiamur. » Accito ilaque nolario suo, sic ait:
lacnm roetaius cst castra : et ibi duos fecerunt riies. < Scribe ehartas in Corrosano recilandas, quse hunc
Castcllum aulem sibi reririitum cuiriam familiari rnorium contineant:
suo cominisil, el ail : t Novi fidem tuam, el auda- < Calipha? noslro papse, el Solimanno regi ma-
ciam, et lcniperaiitiam; el iricirco civilatcm hanc gno, perpes salus, et honor iromensus. Noveritis
vigilantiac lusj coimniilani. Sciebam, inquam, le B qiioniaro locusloc illse, qtiiE propriain non liabent
nostro congavisuruni honore; cl itleo hunc lionorem mansionem, qui Christiani dicuutur, latibula sua
quain maxiinum iuoe concredo ilriei. Prurienicr irrevcrentcr exierunt; et prout anriistis, terram no-
igilur obscrva illutl, et super injimcio libi ncgolio stram aggredi iricverentius pracsnnipscrunl; sed nos
vigilanter procura. Suiit mulli, ul nosli, mihi ad- ad roprimendam gentis illius slolidiialem, bencvolcn-
suiiati. qui in oiniiibus tlicto cilius iiosliis obiein- lia vcslra el brachio uoslro confisi, exivimus; cl eos
pcrarcnl mandalis : sed illorum fidei, liriem tuam iudifliciilter in servitutem reriigemus. Sed hoc pa-
proepondcro, eorum solcitia: soleriiam ttiain pr;e- riiin nobis esse censemus, nisi elinm fiiies coruni
jiono, iiullum enim sngaciiaii tuae acquiparo. » Atl manipiilis noslris operieinus, et oninia bona eoriim
quem admiralus ille : « Si, iuquii, satva grntia lua, nhsorhcl inius. Interim gauriealis omnes amici no-
senleniiam ltanc tiiam evitare possem, in qticm- stii, ct lilios generetis oportel, qtti (Juni in longin-
libet alitim procsens mandaium Iransferres optarein. quam mililabimus regionem, illi quos nobiscinu
Sin aulem, anleqiiain inlidelilaiis cujuslibet roe addiixerimtis rcsarciani, el rionec retlibimus, regio-
redarguas, aniinumque luuro erga me impacatum nes nostras possirieant. Nos autem municipiuin,
senliam, castelluin boc recipiam, lali tamcii eontti- quod urbi Anliocliensc imminet, nobis redtlilum
tione, ut si in campo manibus praelio conserlis L munivimus et modo conlra eos qualinus dimicenius,
superaberis vilae nieoe coiisulens, caslcllum Francis consiliantcs iraciamus. Ut ergo videatis in quos
pa.lefaciam. » Atl quesn Ciirbaranniis : t Prudcnliam piigiiarc habcnmus, eorum gloriosa vobis"direximus
ci piobji.atem lunni.non inexpcrtam habeo : quoe- arma, in qnibiis notarc poleiiiis qiiam nngaces sint
cunquc ftitura stint, cx dispositione lua concedo. » armorum islorum gernli. Ut ctiam pletiius Ioelari
Commisso et accepto , tit diclum esl, caslello , possilis, eos qui Aiiliochiain suis occupavere praesli-
Cuibarannus qui cuin quibiistlam stiis atlvenerat, giis, jam iuclusos babemus, neo de illnrum rieriitione
reversus est ad castra, in valle uhi suus cxercitus ambigimus. Indulgele igitur alfluenler voluntalibus
papilione.s suos iocaveranl. Agarcni auieni illi, quaj- el voliiplaiibus vestris, el valete omnes amici et
dam arnia vilissima, enseiii rubigiiiosum videlicet, consiliarii noslri. Valeatprsecipue Solimaniiiis, rex
ianceolani quoque satis innlileni, quibiisdam pnu- poteus el magiius. Juro cniin me nuliatenus rever-
perculis diripnerant Chiisliauis. llaic Curharanno surini), donec Syria et Romania in liberlatein re-
ad Francorum improperiuiii obtulerunl, dicenlcs : dacia, Apuliam quoque ir.eo subriideiim dominio. »
t Haccsuiil arma bcllica, arma niinis pretiosa, quse Dum hoee aguntur proedicti Curbaranni maler,
allulcrunl locustsc illocrie mentlica Gallia. Ilis nos p. quae eralin civitale Aleph, ad proedicluin accessit
cxpugnare niinanliir, his contra uos obluctaiilur. » filium, dehis quoe audieral pro Dlio gemebundj.
Curbaranniis vero suhririens el in manus arma sus- Erat enim senex et plena dierum, uipole ceuiena-
cipiens, subsannando sic aicbat : « Franci nullos ria, el prsesaga fulurorum. CoIIigebat etiam multa,
arihuc invciiertiut viros. lheccine snnt arma in qui- miilier sortilega, de conslellationibus; ei gcnicnlo-
bus coiifitltint? Iloeocinesunl arinorun) siniulacra, in riim non erat ignara, et multartim disciplinarum
quibus Aiiliorliiam protlilionc dcccplam expu- eral conscia. Flebilis igitur ad filium aiehat : <Ut
gnasse se credunl? Sei, o inaniter, super hoc glo- quitl, me inconsulta, fili cliarissime, negotium agres-
rianl.ur; quonhun iiiunicipitim, quod proesiriet.An- sus es bellicum ? An quoiiiam sum decrepiia, nio
liocliioe, muniium propugnaculis et mililibus reli- desipuisse puiasii? Cretle roihi, vigcl sensus
nuimtis, et eos inclusos quibuslibet injuriis afficie- elfetis in visccribus; et laxa culis, ct ruga seni-
mtis. Expergiscnmur igiiur, o gens noslra scmpcr lis, vivacom adhuc fovet animum. Denique tiiiim
inviclissima, et. in primo confliclii qui siimus, an niilli fidelius poteras reserare consilium, quoe le vel
jiinicnla, an homines, gcns infclix expcriaiitur. arctiiisriiligcrel, vel quse libi ttiscretius consulerct,
Abigauins ahje;iioncni plobis a flnibu.s noslris c!, Quitl cnim affeclui roaleino comparari polciit?
1UI BALDRICI DOLENSIS ARCHIEP. 1112
A
Qnid igilur matrem inconsultam, malrem insalula- * dlgna reverenlia, vale; el necritim teniptis itluri quod
tam, o liomo pluinbei corriis, aufugere proesumpsisli! poiienriiinl sortes el auguria nostrn, quori scilicet
o pecttis silicinttiii et jccttr ariamanlinum, quod non Chrisliani lerram nostram possessttri sunl, eredas
emollivit matris memoria, quod non everberavit ad ariesse. » His dio.tis helliger heros conticuit; mater-
colloqiiiuni aflcctuosoematris rcvcrenlia! Si enim que, filio deosculaio, gcnas suffusas lacrymns, ad
emarcuit corpus, vivil el viget aihuc irreverberalus lares suos curiosa remeavii, el opes qtias undequa-
seiistis. Ad exlreinum, lili dulcissiine, qunni grnntle, que corrogare poluit, in Aleph, civitalein muuitissi-
qiinin iiicflicax nggressus es negolium sine me sallem roara conservandas inlulil.
cniilns lihripens, prius debueras proeponrierare. De- Teriia dic' post hocc, Curbarannus armatus iri
cuerat te nieiiri, cuui qua insuperahili tiiinicaturus oppidum sibi commissum eqiiiiabat. Christiaui
es geule : oportueral le perpenrierc, quam insuetoe vero videnles acies ordinale proccdenles, urbique
siiul prajliantli, quas undeqiiaqiie corrogasti copioc. appropinquantes, exieruni eis obviam ; et proelio
Ut eiiim vcriialcin nullaleniis lactierim; nostra gens praeparato se iis posse resislere autumabant. Tanla
aurea esl, illa ferrea. Nnstrn tnmen salis animosa vcro fuil Ismaclilarum illorum iiiulliludo et for-
csl; seri niaiiu, miiius ineflioax, inexperta el expers lisrio, quod cxiemplo coacli sunl Franci refugerc in
est multum hnjuscc lahoris : qiioniam admodnm iu ™civiiatem, perlimescentes impeiuosas sustinere gen-
pnoe efiloruit senecius isiius nationis. Praclciea les. El quoniain non polcral eis porlarum angustia
Deiis Francorum revera Omnipotens est, quein riisi ingressum prschere liberum, ex ipso impelti mulii
ipsi graviier olfenrieriul, semper eos vicloriosos pro- suffocali perierunt. Aggrcssi sunt eos Turci vehe-
legit. Noslris in regionibus, os meum et carn mea, menter; jamque deficiebal dies, neqtie Iassis daba-
noineii liitim satis riilalatum csl; seil in Chiisiiauos lur rcquies. Sic exhausta die, nox optaia terras
Jjrachium inuin iiondum satis approbatuni est. Quo obumbravit. Incubuil igilur Christianis magna de-
nisi impiignarcriesieris, tle duobusalternm erit, seu speralio : alii lamen consolabantur atios, et iu dicro
de Cbristianis triuinplians gloriosior eris ; seu tiiu- craslinum concionabanlur de proelio. Aliqui lamen
lum luoe probilatis siiperalus, quod absit, lividabis. ullra jus etfas meliculosiores, et fralrum affeclus
Porro si matri consiilenti acquiesceres, ab hacleme- iiiimemores, noclu de fuga cogilaverunl; etad lotius
rltate resipiscens absisleres; ieque geniemque tuam snoe consanguinilalis el successionis ignominiam
liuic procsuroplivo Iabori, qualihel occasione non ignominiosiores aurtigcrnul. Non enim meininerunt
inhonesia subtralieres. Sin aulem, periculosum est quanltim fucrit dedecus, frairibtis ei commililonibus
certe ancipili le conimilias foitiinoe. Duhium est , dimissis, aniio.is iusalulatis, proceribus inconsultis,
enim cni poiius Mars arriserit pnrti, nostris lamen pcr niurum funibus diinilli, virile robur lurpiler
limeo, quoniam et cariiificuiu illorum ferociias, ei effeminaii, homines antc([iiam oporteat dementari.
usus prosliandi assuelus, suaque calliditas me vehe- Nam qui quondam a pr&liis, sociis dimissis, fugie-
nienter cxanimai. Hoec igilur omnia discretiori baiit, socioruin prodilores vocabanlur, et plerura-
esseiit consirieritnriacauiela : seri quoniam luo sio qne capitibus in eis vindicabatur. llorum quosdam
inchoasti arhitrio, ncc ah his amoveri poleris ince- iiominarc non prseiermillam : lioel onmes nomina-
piis: obslinaliiseniin homo es : ne aliquitlariulaiiva rein, si onines ex noiuiiie nossem. Non enim
prajlcrmiscrim : In islo, si commiseris, superaiirius eorum parcere tlebemus infainia), qui su;e nirais
es prajlio, el gazis opimis tuus exspoliabilur exer- formiriolosi non pepcrcerunt famoe. Wilhclmus de
cilus. Multis aulem interfectis, tuvivus evatles : hoc Gienta Maisnil, el albericus fraier ejus, el Guido
lanicn morieiis in anno, heu mihi! morle subiia. > Trosellus, el Lambertus Patipor. Hi hesieini belli
Veleraua illa in lacryniis deficiens loquendi fineni tiiiiore perterriii, et ut craslinum aufugerent solli-
feccrui, ciim lilius ejus jaciabunrius sic paucis citi, funibus per murum demissi stint; cl ad perpe-
respoudil : « Miror, maler mi, qua fronle rie Chri- luam sunin ignominiam furlivi funambuli vocati
siianoruui promiiiliaveris victoria, cum ipsi nec j) ; suul. Noclis igitur illius conlicinio, et funibus elapsi
iiuineio, nec aiinis nec aniniis genli nostrse iteheanl sunt, et ad poiiuin Sancii Symconis pedites, mani-
conip.irari. Plures cniin soius ego habeo admiratos bus et periihusexcorialis, deveiierunt. Ambulaveiuiit
poteiites, bellicosos, quam ipsi stinl cum lota sua lota nocle pcr prsccipiliorum abrupta; et cum mul-
expctlilione. Quis tamen falsus iulcrpres hoecannun- lis comitibus atl porluin prscfatum ambulanics,
tiavit lihi? Iiueriin tamon sileas vo!o,ne forle nostriI defessi subslitcrunt: et naulis in porlu vacillanlibtis
exercittis animos luis encrvcs serniociualioniljus. dixerunl: erant nempe inporiu naves muliae: <Qnid
lievciiere igilur, niaio.r tiul, issima, eveniumque reii hic agitis, gens miseranda? Omnes qtiosexspeclatis,
iiieliora desidcraiH, cxspecla. Ipsi homines sunl,, decollali et deleli sunt Chrisliani, El neino pnuter
sictit cl nos; et conlra hoiniiies impuros, el incir- nos vivus evasit : ct vos adhuc desidios! moras
cunicisos, non conlra Deum, nec Deus conlra nos,, agitis. Turci Antiochiam quam subcgeramiis, obse-
jjnguabiuius. /Equalis sorte mortalitalis circumtia-• derunt; iroo ceperunt. Alios oinnes dccollaveruiit;
muf. Illi duntaxai. ocitis morienlur, quorum manus; el nos vix eorum glariios evasirous, riuin nocle liac
sogiiioros eiuiiijqiinrum animi ad non riefendendum,, ad vos usqueviam tiircximus. Rumpile igitur funcs.
fiigcscenl niimts audaces. Tu autcm, malcr, totnt quariiocitts, inquam, ruinpilc, rcinisque inare pcr-
 «!!'* iiKTnniA mrrRn^ni _ i.m rn. llli
colliie : quoniam si moras inncxueriiis, quod dici A < in ipsa obsidione mulla pro voto veslro vobis in-
liius virioliitis. > Nauloe, hujiiscemodi rumoribus t tlulsi : vos, heneficiis meis ingrati, contra me iiitu-
oxciti, alii anchoris abruplis, raare velivolnni jnm < muistis ; el tanqnam ex ariipe iniquilas vcsira
sulcnbant, el carbnsa crepiiaiil.es in auras obliqua- « prodiil; meqtie, gens injuriosa, genlililer exacer-
bani. Dutn hocciigmiiur, ecce Turci rcpeiilini littora « baslis, diini ctim mulieribus vel alienigenis, vel
explorantes advolaut; et imparalos et limoralos « vesiroe professionis, sed illiciiis, fornicati cslis.
nautns irucidnni; raics in porlu lemoranles ignibus «Iste siquiilein singularis pacdor ccelos atligit, et
apposilis depoptilantur, ei spoliaul; el desidiosos < oculos nieos a vobis avertil. Relribuam igitur ego
hoiuines pro voio dilnceranl. Qui vero remanseranl « veslrae ingratiludini, nec parcam proslitnlae et
in civilate, poiidus belli Turcani lota die sustinucre, « lupananli niullitiidini. > Tiinc misericordiae maler
nec jam diulius fatigali lantos poleranl perferre Petrusque bealus ad pedes misericordes ceciderunt
Inboies, ciim subiium arripienles consilium, miirui.i Redemptoris ; el his supplicaiionibus iram niitiga-
de lapidilius impolitis, cl sine caenienlo inter civi- hnnl minitaniis : < Domine, tol annis gens pagana
taiein et oppidum ajtlificaveriint, ne Turcis in eos «tloinum islam, quoe domus erat oralionis, obliiiuii:
liber daretiirexctirsus. Ijisa enim maceria opportu- <snisque spuiciliis, proh putlor! eam delegavil : et
iiuro Christianis proestiiit auxiliuin; imporUinum B i ccce, pauoorum culpis exigeniibus, omni Christia-
autcm Ttircis peperil .impediinenlum. Ad niiirum < iiilati tuac, quse domum istam suo sanguineexinrie
usque siqiiiriem oppiclani.discurrebanl, sed siatim a « liberavit, eitin dclcturus irasceris? Parce, Domine,
-Eraticis repellebaiitur ; el ita cougressus geiuiliuni « parce ; parce populo tuo; et ne des haoreditalem
Irtibtiahatnr. Frauci siquidein, lota sedulilale, pro- < tuani in perriiiionein, uldominentur eis nationes.»
pler iiiiirum armali assislebanl; nee somno, nec cui- Acquievit Sanctus sanc.lorum supplicanlis malris
libet aliis ciuantlis inriulgebani. Fames inlerim pe- et aposloli precibus, jamquevullu jiicunriior dixit
deleniim coiivahiit .-et ut equos ct asinos, el si quid roihi : « Vade, et ctic populo meo : Lupanar, el
aliud imniiinduin erat, devorarcut, compiilsi sunt « prosiibuluni, cl omnem a vobis removeieabusum;
Chrisliant. In magna consliluli miseria, plerique « el vestra Iacrymis eluite facinora; el ad me rever-
riosperabant; alii tamen atl Deum medullitus « timini, el ego revertar ad vos : et infia quinque
suspirabaiil. Necessitatem enim qualiter evariat, « dies opporiiinum providebo vobis auxilium. Quia
cirourospectus homo cogitare non riesinit. Nec « Deus nihil halieiis immisericordioe, ipse sum. Inle-
fnciliiis quilibet evariil, qnain qui sibi Domi- < rim quoiiriie decantent : Congregati sunt ininiici
num coarijutorem efficit. lnvocabant igitur Do- < nosiri et gloriantur in viriule sua. Contere forti-
miiium, et ipse exauriivit eos: el misit eis quem- " < liiriineni illorum, Domine, et disperge illos : u,t
riam sacerriolem, ita sermocinantem : < Fratres, et < cognoscant quod non esl qui pugnelpro nobis, nisi
amici mei, aiidile visionem quam videns vidi: quam < tu, Deus noster. Disperge illos in viriute tua ; et
ne puletis phantasinin, vel somniorum ludificatio- < dcpone eos, protecior nosler Doniine, H;cc et
nem, si nienlior, nieam volo delealis impudentiam. < alia capilula, Deitatem complacantia, indcsiiieuter
Diini in ecclesia sanctoe Dei Genitricis pernoctare < psallant.» Hiec sacerdos dixil, el adjecit: <Fratres
decrevi3sem , pro nobis,*inquam , inlercessurus : ei riomini mei, nolile roeoe discredere parvilati:
r.escio vel vigilans vel semi sopilus : nescio, Deus quoniaro non fictis loquor ambagibus ; nec fania-
scit : Domiiittm nosirum Jesum Christum vidi, nec slicis ehisus fallo vos imaginationibus. Si vullis,
tamen agnovi. Arieral etiam sanclissima sua Geni- etiain bujusce rei faciam experimentuin, ne forie,
trix, et piinceps apostoloruni Pelrus sanclissimus. quori absii, conlemnatis quori vobis edixi, Redera-
Hos ouines aspiciebam, neque, ut riiclum csl, honio ptoris mandaium. Vel de lurris cujuslibet siimmi-
demenlalus, Dominiim meum sanctumque illutl col- lale me praccipilate, vel iri igiiem projicilc ; et duni.
lcgitim agnosceban). Dixitque m!!ii Dominus : vobis illsesus viricbor, tunc deinuin acquiescitc.
< Agnoscisne me? » Cui ego, vocem quippe percuu- ip. Alioquin, nic ligmenla loculum scilote.» Podiensis.
ctantis inlclligebnm , setl personam inierrogantis Evangelium et crucem coram afferri mandavil :
uoiidum iignoscebaiii : < Neqiiaquam, Domine mi. > super quac prcslryter , satis facicns populo, juravit
Interim crtix splenilida super capul ejus resplen- ita visionem seiiatiin se vidisse, sicnl lestaius ftie-
duii apposita. lntcrim iulerrogavil roe euiiidem rat in eatlem concionc. Populus oninis slaiim ad
sermoiiem, el ego. < Si bene, Douiine nii, percipio, lamenlum convertitur ; cl de reatus sui confessione
< ex signo ciucis cnpiti ttto iinpositoe crucifixiiui et alius alium cohorlatiir : videres suffusa fleiihus
< Redemplorem noslrum te intelligo. Qtii dixil : Christiaiioruiu.ora : capilihus cineratis, et nudis
< Ita esl planc ut riicis. > Ego vero siiffusus lacrymis pcdihus, passim oralionis graiia, omnis oelas, nulla
genas atl pedes ejns singuluiosus cecidi, et adjeci : excepta personn, maturahant per ecclesias : pelunt
« Domine, niiserere noslri. Domine, memor esto po- auxilium, rogant consilium. Inspiravit auiem Do-
< pniilui, Domine Deus, adjuva nos.> El Dominusad lninus eis hoc consilium, quod unanimiter accepe-
me: <Elego hucusque vosjuvi;nam el Nichcamoh- riinl. Dixil enini quis|iiam illorum : < Optimates
< tinefe vos permisi, ct in imiliis vos protexi piaeliis; noslri, juremus ad invio.em, quod nullus nostruin
« iiiequc duce vicistis, ei Aitliochi.e prsevaluistis, ct ticiucops tie isto sauclo, quoad vix?rit, subler fugiat
 1115 BALDRICl DOLENSIS ARCIIIEP. 111.6
collogio : rioncc Sepulcro Domini Dei noslri, pro A > in quaJam lurre.ncc ausi fucrunt Frnnci siibsidium
quo viam hanc ingrcssi sumus, deosculaio. Tunc, inclu.sis conferre. Defcceranl cniin miiliis afllicti
eliam consaliitalis fralribus, qui voluerinl ad propria iribulalionibus ; et aJhuc labcscebanl, nullis nisi
i-eveiiaiitur. > Piacuit ilaque sermo isle commuiii in spe rclevali consolationibus. Duo igitur ex eis
conveniui. Juraverunl igitur omnes duccs, quorum graviter vulneraii, exierunt de lurre ; teiiius quo-
vocateia superius hahes prsenolaia. Tancredus que vifiliter tota die se riefendebal solus de Tttrco-
iriein juravil el arijecil : Quod quandiii posscl sexa- rum invasione : slravil ilaque duos Turcos, nullis
ginta secum habere milites, a Jerosoliiniiano iiinere coarijulus auxiliis : sed sola manu persequentium
ncquaquani recerierct. Animata est igitur et cor- obslitit lurmis. Ilaec itlcirco dixeritnus, ul quantum
roboraia lola Chrislianoruni congregalio, et in im- jam exlerriti fuerinl Chrisiiani, dicere non omise-
mensuin exhilarala est, lali comniunicata juramento. rimus : quoniam fralres suos vidcbanl impugnari,
Eral ctiam ibi qtiidam peregrinus, nomiiie Pctrus, nec audebant pro iis, coram positi, obluclari. llle
cui, antcquam Antiochia proeoccuparett.ir, sanclus prajlialor forlissimus, Hugo Forsenatus dicobawr,
apparuerat Andreas, interrogans etiro et diccns : de exercitu Godefritli de monte Scabioso ; viv qui-
< Quid agis, bone vir?» Cui Pctrus : « Quis enim , dem magnanimuset audax.et inicromnes benicosos
es lii, rieinino mi ?» Dicil ei: « Ego suro Andreas proecipua laude dignus. Hunc igilur quem suorum
aposiohis Cluisli. Noveris igilur volo , qtioniam non juverunt arma, successivis sallem generationi-
posiquam ingrcssus civitaleni istam , beati Petri bus , miliicm gloriosum , nostra commendaverit
Ecclcsiam inlraveris, inveiiies illo in loco , » locuni- pagiua. Ileu ! qttot el quanlis calamiialibus Fran-
qtte (iemonslravil, < lanceam quaj latus Salvuloris corum emarcuerant animi, qui unum ex suis tola
in cruce perforavit. Quidquitl enim in patibulo die viderunl piiguantem, nec siicourrerunt; auriic-
crucis saliilare illud Spiritus sancli doniicilium runl clamaiilein, nec rcsponderunl. Quos cinn duoes
lcligil sacrosaiiclum esl, et Christianis omnibus vocareni, non convenicbanl ; cum litui clangerent,
specialileranipleelendum cst. » His dictis, beatus iu domilius latilahanl : imo inermes el cxaniuiali,
disparuit aposlolus. Peiegrinus, his audiiis, siluit. bellum diu rogatuin deleslabaniur ; el jam vehil
Responsuin eniin aposloli nemini propalare voluit : exaniroes, imbclles et inglorii, mori praeopiabant.
ajstiinabat enim se somniantis more visionem vidisse Boamundus el duces sic excrcilum defectum ire
iotam. Bcalus lamen Amlreas, sicut postca peregri- videnlcs, quod neque se volebanl defenriere ; noc
nus rcferebal, eum ari locum usque rieporlaverat ; saltem ad murum usque qui civilajem ab oppi.lo
ibique quotl cliti Iatuerat totum demonstraveral. P ( utcunque lenui discrimine separabal, poleranl eos
Cajita igitur civilale, ei, ut dictum est, niulturo conducere : ignem copiosum mandaveruul accendi;
profligata Cbristianilale, iterum apparuit ei bcalus civilatem ex parle cremari : quatenus vel sic tloinos
Audrcas dicens : i Quarc, pusiilaniniis, Ianceara exirent, et latibula in quibus ad uliinium evirati,
non aljslutisii ? > Cui Pelrus: i Eequis, inquit, salis inverecunde rietilcscebant. Accensus esl ilaque
domiiie, meo crederet auriitui.—Noli riesperare,» ait ignis in urbe qua parte Cassiaui palaiium proemiue-
aposlotus, < noli dcspcrarc. Sed scilo pro ceiio ut bat. Duces enim molcstiabanlur et acgre ferebant
t!;xi, tibique denionsiravi, oniiiia vera esse ; scias quod more solilo nullameis reverenliam,ad pugnam
eitim quoniam lioecrevelaiio uiultum proderit fali- acciii, exbibcbant. Ignis ilaque, nec mora, praeva-
gatis Chrislianis : utpote quibus pro lancea, confi- Iuit : quoniam flaininis crepitantibus , alimenta
rieniia profluei salutaris. Infra enim quinque dies praebebat tignorum antiqua congeries: ventus autem
visiiabit eos Dominus , et potenter eruet eos a urens, suppeditabat incitamentum et vires. Quicun-
pcrseqiicniium inanihus. » Pcirus auiem consilium que igitur in domibus illis liospitali fucrant, spoliis
hoc sihi di-.inilus insinuaium suis palefecit comi- snis vixarreptis.ad duces siios coacti confiigiebant,
tibus. Popuhis aiilem discreriebat, et teslilicanti qtii ad portas civitatis excubandi causa sibi unus-
siibsannabat. Perstitil ille, et j'urejurando affirma- D * quisque locum acceperant. Ab.hora diei tertia
vit bis ci sanctum Andream apparuisse,
sibique usque ad mediam noctem incenriium non defecit ;
talia dennntiasse ; cl ne lillerius secreium sibi el coinbustae sunl vel domus vel ecclesioe circiler ad
concrediluin abscondcrel vchcmenter atljurasse. duo millia. Sopitus igittir est ignis, quoniam omnis
Taiidem crcriidcrunt juranti , viresque pristinas ventorum feritasevanuil. Turcioppidaiii.jamomnino
animo resuinpseriinl, tanquam expergefacti a som- Francissevixlulantibus,praevaluerant, quospeneab
ii8. Jam eiiim duo praecoues eincrseraiit, qui de invicein nihil, nisi arma separabant. Jam enim ro.s
sua sahite, Deique propiliatione concordabanl. brachio manuque duntaxat gerehatur, et jam comi-
Jam ergo de Dei securiores adjulorio, velut j'am nus utrinque certabalur ; nec bellum vel ad momen-
vicisseiil, congratulabantur in Doiniuo. lum interrumpebalur. Turci pltires numero, el im-
pensfore confortali cibo, vicibus sihi succedere, nihil
Interca Turci, qui erani in castcllo, a Christia- intentalum prajtermittcre, Francosaudactcraggredi,
iiorum itifeslalioiienullatenus absislebaril; sed lola tillro sc congressibus ingerere; alius alium comu o-
sedtililaic Francos incursabant. Incluserunt itaque ncre. Franci e rogione, immoderantcr angusliati
qiiariain tlie, Francis vidcnlibus, Ircs Chrhlinuos vacillare ; ncc. cibinn ncc somnuin capcre, quippg
1117 HiSTORIA HiEROSOL. — LIB. I!I. 1118
quibtis nttlla Jaljalur requies : qm cnini panem ha- A vivcre poiticrihi qui messem non collegerani, tjui
bebai, comedere non licebnl; aqua quoque reser- horrea nulla renererant, qui urbem longa obsiriione
vala nullus os sqiialidum refrigerare sihi poieral; riepopulalam, et tanriem combuslaro incolebant, qui
quippe qiiibus nec respirare vacahai. In lania igitur forum venalium rcruin ab intligeuis non accipiebani,
constiluti miseria, murum alinm silice cl catce ag- nullus convenienier cxcogitare queat. Athniraii
gressi sunt provehere : qnoninm qucni ipsi incoc- quiriem potesl, setl uiiric landiii vixcrint compe-
mentatum erexcrant, iuJifficulter Turci prostrave- tenter delinire non posscl. Ncqne Deo, pro quo lalia
rant. Ligneam insuper erexere machinam, quo se- passi sunl, calumniose impuiandum esi; qui ca--
curiores Chrisliani se lutare poluissenl. Nec etiam stigat ut corrigal; flagellal aulem palerno afleGln
bellum interim tleerat, quoniam ne murus ageretur, omnem filium queni rccipit (Hebr. xu, 6). In ipsis
Turci intlcfessi omnimodis claborabanl. Nox caligi- etenim flagcllis misericors est; el bonitas ejits sc-
nosa rerum omnium colores occuluerai; el ignis creta nihil agit perperam vel imin.isericprdiler:
ab occidente de ccelo| visus esl imminere, et inter Dei namque jtidicia nunquam sunl injusta. Setl
Turcorum castra. tanquam cadens desaevire. Non Cluislus de suis Chrisiianis ita disponebat, ut in
enim miilluni eorum castra differebanl a civilale, ipsis affliclationibus, preeter spem barbarorum, cou-
qui sua locaverant lentoria proxima in valle. Et li- valescercnt: el cum cos putarent defecisse, supera-
cct ignis inriemnis el innoxius eis fuerit, multum renl. ln oppressionihus siquiriem suis, quae eis ul ;td
tamen eis incnssit lerrorem, el mcesliiiam, Chri- liquidum exanrinarentur eonlingebanl, indesinenter
slianis atilem solamen et lactitiam : uirisque siqtii- decaniaba.nl : « Non nobis, Doniinc, non nobis, sed
dem populis signuin ilhid de coelo enituil. Quidam nomini iuo ria gloriam (Psal. cxm).> Hoecredarguli,
autem eorum, caslris coniinuo reliclis, pavitanles misericorditer, de prortmdis clamabant el exaudie-
hospilati sunt ubi potuerunl, virielicel prope Boa- banlur; el snper inimicos suos elevahantur.
niiindi porlaro. Qui vero in municipio remanseratH, Stephanus iulerim coroes Carnolensis quem
tota die cum ClirUUanis confligebanl, nec ab corum m.ijores nalu elcgcranl dcbere prscesse consiliis et
vet morlibus vel fatigationibus avelli poieranl: in- publicis. agendis, hoino facunrius el singularis scien-
slabant lanceis et missilibus, et illidtbant vnhiera tioe, aliqtianitila, ul dicebal, delenlus infirmilate, ut
vulnerihus. Pars aulem quse morabatiir in caslris dicluin est, ari Alexaiitireiani secesscrat convale-
ila civiialem circumvaltavit, ut nemini paleret in scentli gratia : hujus redittiin omnes exspeelabant,
die vel introitusvel exiius. Nocte siquidem aliquando uipote qitem duconi, qtiem consiliarium sibt proefe-
aliquis poieral cxire; sed occulte, nec lamen sinc P ccranl. Sperahaut eliaro, si redirel, ejus peritiam
ti:j>iore.Igitur fames in <ties invalescehal, et Chri- omnibus valde jiiciindam. Is autero, nondum capia
slianorum exercilum ultra quam credi vel dici pelest civitate, ut dicium est, segroiaverat et abierat. Ubi
veheraenier angebat: multi siquidem exspiraverunt vero audivit Turcos civitalem circumvallasse his ct
fame. Qui vivi, vix palpitabaut, lurida videbatttr aliis exc-rcilus ruiuoiihus (non enim Alexandreta
eortim facies, quos enormiter deformabat exhausla, mtiltuin rcmpla est fib Anliochia), monlana lalcnter
protelatis j'ejuniis, atiesiuala roacies. Nullos in illa couscendil quae declivtc proeminebant civitati, qua-
calamitate videres prodigos; imo quosque ditiores, leuus ploniter aritlisceret exercitus ulriusque, vel
ctiam videres indigos : et omnes obesis carnibus, dufectus vel apparatus. Vidit itaque Turcorum innu-
el lenuata inedia macilenlos. Panis enim paximalius roera lcntoria; et ijisos lanquam arenam niaris per
el permodicus, si quando inveniebatur, byzanteo staclia phirima diffusos : civilalem etiam vidil cir-
comparabalur. De vino melius pulo silere quam cumvallalam, et parvamChrislianorum manum agrio-
dicere: cum viuum ibi vix aliquis tlucuro libaverit. vil inclusam. Arbitralus itaque consodales suos, vel
Equinae carnes vel asininse pro imperialibus cem- jam omnes rieletos vel omnes exlemplo delendos :
putabanlur dcliiiis. Gallinse pretium;quindecim erai quid enim aliud expers homo arbilrari polerat?
solidorum ; ovum, duobus solidis; nux juglans uno p cum suis qui aderant, limore non modico perterri-
appretiabatur denario : mullos slateres quacqtie lus, cursiin fugam iuiil et clandestinus discessit.
vilia valebanl: folia ficulnearum, viiium el carrio- Satis tamen inconsulte.quia nulluni allocutus fuerat
num, et si quoe inveniebantur aliarum arborum, rie Chrisiianorum expedilione. Debueral siquidem
avidius decerptas bulliebant et vorabant : coria desuis aliquem clanculo prius miltere, nihil teroere
caballorum, asinorum et camelorum, sive. bufalo- negligere; quiri iuius ageretur, revera dignoscere; si
rum, sicca coquebanl, el manducabanl: el prselerea posset.eosdiligenlercoiistilereinonmelum qui omni-
mullasalias ibipassi sunlcalamitates el pcnurias. Co- husimraincbai, sibi soli toturoarripcre; necul quilihet
aciisunlelenimcibosotimfastiditos, faroeperurgcnte, expopularibus inciecenieraufugere.Gloriosiusenim ei
dentibusavidismasticare,el dcglutire. Nihil enim fuit fueial moii cum fi-airibus, quam fugitivum supervi-
lam fcedum, tam insipidum, cni fames saporem non xisse, el in patriam rediisse.Q.uam offensaih postea, t -.-
ailrihueriljcui verecundiamutgustarelnonabsiulerit. clus cordis conlritione, rediens a patriaiiiJ.erusalem,
llauc passionem continuam toleraverunt gens niise- piavii;elsicoinnibus saiisfecit. Scd ad lempus, timor
iauriariiebus trigiiUasex.Nemoigilur vcradixissenos iiiconsultus eum ad iuhoiicsiam praecipilavit ftigani.
aiiibigal, nenjo submurmurel : cuin quibus eduliis Ouod aJ improperium ei ni.ultuiii impiilaluin futl,
1119 BALDRICI DOLENSIS ARCHIEP. 1(20
rionec Ciilpam diluil; iiictusis eliam niniis obfuil. Ai sic promeruisti ? Vaemilii! ctir ipse non potius jie-
Poslquam enim casiellum suum, reversus spoliave- rii? 0 Deus, quare sicjuriicasli? Curpopiihtm tiiiiin
rat, el fugam inilam accelcrabat, imperalori ad sic ahoniinatus es? Ul qnid i-mjiropcrium facli sti-
IMiilomenam obviavit; cique scorsum vocato clixit: mus geniium? Qtiis niihi del, Boamunde fraler dul-
« Anliochiam pro ccrto captam fuisse noveris a cissime, ut ego moriar pro te? Morialur anima mea,
Christianis : sed castellum, qtiotl mtniiiissimum gcns Dei, duces lolius laudis liltilo digni, morie
jiroeniincl urbi sihi reliiiuoriinl Turci; el ecce, civi- vesira. » Haecdicens el aduncis tinguibus pubenles
talem circumvallalnin obsident, el ex municipii gcnas dirimebal, flavamt|ue caesariem decerpebal;
propugnaculis expugnani : seu magis, ut reor, j'am ct onines ad lamenla ciebat audiiores. Vix autem
cxpugnaveruiU oam, et omnes viri perierunl. Con- consolatuSjiion taraen.Ienito dolore, cum imperatore
suic igilur cl libi, et quam conriucis genli : Consulo compulsus est redire. Obrepsit eliam inaestimabilis
ila el ego : et quam citius revertere, ne forle inci- maestitiido in populo Dei. Nara episcopi et abbates
dalis inmianus insequenliuin nos; et vos omnes in el presbyleri, pene triduo a precibus el laudibus
iciu oculi pcrealis. Qttod si sectis egeris, dico libi, in Dei eessaverunl, elprofundis gemiiibus suspirabant,
proximo, seri sero, tenieritatis hujusce le poJniie- Guido eliam semper in ipso itinere conquerebalur:
bii. > Imperalor confestim accilo consilio suo, et et gemebat; et in prsediclum comitem convicia
Francis, qui multi curo eo aderant; qtiia iurinque mulia evoraebal. Interim etiam omnis exercitus ille,
populiis Gallus el Graeetisad ohsessornm atljuioiium die illo facli sunt slupidi, ul stupore meniis perter-
copiostis oonflue!>al: rem eis ex online palefeoit et riti pene a seipsis desipuerint: tantlem tanienredie-
dixit : « Franci, ad quos succurrenduro festinara- runt adse; et voces querulas et preces placabiles,
iiius, mnjore quam nostro nunc egerenl auxilio : el tugubres querelas, denuo ad Detim devotitis emi-
(juia vel oinnes in morte j'am absorpli stint, vcl in sere. Imperalor aulem,'nimisfestirie verbis creduliis
caplivitateni abiincti sunl. Indigereiit ergo, seu qui Blesiensis, in illa singulari necessilaie, nullo Chri-
cos vivificare posset auxiliatore; vel qui eos rcdu- stianis obsessis auxilio collalo, Conslantinopolim
cerel viiiute pracvaliria, in quam minati stint ex suaequieli s.uisfaciens reversus est. Ecce quanluin
longinqua capliviiatc. Nam ita comes iste, qui adest, nocuii exercitui Dei Slephanus Carnotcnsis,quidum
teslificaiur : nos aulem neutrum Iiorum possumus. sibi soli consuluii, fralribus et commililonibus sttis
Auxilium quod eis proeparabamus, piacproperum an- dimissis, imperaloris auxiliarem praesentiam ab eis
ticipavil icmpus. Ecquiti amplius possumus ? Post- avertii; et rumores alios quam eum decuit, non
quam omnes delcli sunt, quid eis nostrum proficerei P . veridicus portitor cruclavil. Ex Dei lamen disposi-
auxilium? IIluc quippe lahoriose et dispendio lione factum non dubilamus, qui disponil omnia
magno lendere, ubi nihil proficias, exlremac demen- suaviter; nec casu fortuito permiltit, vel unum
tiaj est. Visum esl igilur nobis, ul ocius revena- passerem ad terram cadere. Si enim Alexius impe-
mur; ne forte el nos inutiliter exterminemur. Ecce rator advenisset, Turcosque stiperassct, triumphus
cnim Turci plus solito insoleniiores.el prae sanguine . genii suse, non exercilui Dei ascriberelur; eiGrse-
cffuso ligridihus efferaciores, si nobis irrtiant, facil- corum multitudini deputaretur, non Francorum
lime procvaleburit: quia noslri, rumoribus his audi- forlitudini.
tis, excordes illico litubabunl. Rcveiiamur igilur, et Qui aulem eranl in civilate, ad Deum conversi,
rcm noslram in tempns crastinum differamus. Venicl, lotam suam spcm in supernis collocavere : quoniam
iuquain, dies cum sanguinem effnsum, de Turcis ab huniano adjutorio coacti sttnt diffidere. Loculi
perfidis ultiim iri proficiscemur. Volo ad pracsens sunt ergo ad iuvicem rie lancca Domini disquirenda,
nioiianlur noslri, moiie repenlina; sed regredian- magnam enim hahebaiil in illa fiduciam, si inveni-
lur, uivivant; et reservemus el reparcmus eos, ad relur; quoniam ita ex Deo promiserat Andreas
iraseendum cl ulciscenduui. Interim, post lerga ter- aposlolus. Venium est igilur in ecclesiam Beati Pe-
ram istam, cdiclo imperiali, devaslalam iri pracci- p. tri, el ibi diligenler noialo loco super liac re diu-
piinus : tit si quando Turci in nos emerserint, dum lius aliercalum ; prsevaluit autem senlentia pluriino-
nihil hic inveiierint coacti recednnl. Porro gentem rum, et treriecim laboriosis et slrenuis bominibus,
jsl.ii:» regionis incolam transferri mandamus in qni ibi curiose foderent, opus illuj commiserunt:
Biilgariam : ut nullius rei redarguamur immemo- fotlerunl ergo a mane usque ad vesperam : el lan-
ros. > Itaque Franci revcrtebuiilur inviti, el amaris- dem, eotlem Petro cui rcvelalum fueral proesente,
siine lanienialianiui'. Multi etiam u pauperibus pere- repererunilancearo.Quacuni Jigna revereniialevala,
grinis passim moriebaniur, oegroti diulius invale- publicus clamor exoriiur; et ui Jebebatur, laetaljun-
tudinibus. Guido Boaunindi fraler erat cum irope- dus ad earo fit concursus, el lota devotionc deoscu-
raiore, donec rumigerulus comes loquebalur: hic, Ialur. Videres populos lacrymis irroratos, quas
nudito loquentis vaticinio, valde conlrislatus esl; et extorquebat gauriium : perpenderes gaudium, quod
cx ipsis prajcordiorum conqueslus meriullis, lacry- pepcreral tantae rei experimentum. Orla esl igitur
, mattis es.l. Ejulans ergo clamabal : < Ileu ! mi inler eos tanlalselitia, ut, remola oiiuiiaccidia,dein-
frale.r et charissiroe domine Boamunde, quid conli- ceps nullius meminerint maeslitiaj. Et exlunc ausi
gll?Qucinodospcs populi Dei ceci.Iisti? Pularousnc fucrunl ric bclto tractare.
1121 H5T0RIA HIEROSOL. — LIB. III. 1124
Consiliati snnl orgo nl numios suos ad Turcoium A et limor Turcorum corda paviianiium Chrisliano-
priiicipes dirigcrenl, qui pc.r interpreiem atl cossua rum adhuc aliquatenus cvirabal. Tandem, saoerdo-
responsa rcferreni. Miseriml aulein cluos, Petrum lunicdicio, triduanis expletisjojuniis, processioni-
Heremilaro, ei quemriara Ilerhiinuni, linguae Turca- busqtie per ecclesias cum loeianiis celebratis, et
nae non exportem. Hi duo, satis gnari et inriuslrii Chrislianorum singufs sacrosancio viaiicb munitis,
viri ex Chrislianis, Curharanno suisque ita riixerunl: pugnam oidinaveruni. Sexigitur acics in ipsa civitate
« Millunt nos ari vos Chrisiianorum duces, el omnis stabiliveru.nl.ln acie prima fuii llngo Magnus cum
Chrislianoruin exercitus , rogantes ul ab eoium Francigeuis et coinite Flaudrensi : in secunda, dux
iiifeslalionc tlein absislalis : et Chiislianos insectari Goriefririus ciim sito hellieoso excrcilu : in lertia,
a morio dcsinalis. Ul quid enim contra eos leiiloiia Robeiius Noiihmaiinorum tlux : in qtiarta, P.odiensis
veslra locaslis, et armabellaXuri vibranrio paraslis? episcopus, seciim portnns lanccam, quam Chrisliani
Quid enim vobis male faciunl? Nam quid ad vos rie silii proeferri riesiderabant; et prscsiriium et luta-
Anliochia, pro qua congregati cslis? Sijudicio con- Rieninm sibi niagmnn credebanl: Raimundus qupque
lendere vultis, iiunquid lerra isla, dictante jusiiiia, comes Sancti Jigidii reniansit, qualenus observa-
Chrislianoruin non est? Nonne eam praedicatione sua ret ne Turci de.caslello descendereiit, el in civila-
hcatus Christianitati destinavit Petrus? Nunquid in B tem pede libero irruereiit. Aciem qtiintam regebat
ipsa eariem ijise proeseditepiscopus? Vos autem freti Tancredus, princeps el miles slreiiuus: aciei sextaj
superba lyrannide.fralriliusnoslris peremplis, ips-an-i pracsedil Boaniundtis,,ul omnibus providerel, atque
veslro coagulaslis imperio. Ecce iterum austi leme- singulorum in necessitatibus lotus adessel. Episcopi
rario in eos mililare disponitis. Itane vobis jusiuin et presbyteri sermocinabantnr, et orabant, el signo
videiur, quod si suam lerram modo recuperare vo- reverendoe crucis, edilioribus stanles in locis, omnes
lunt, neque quidquam de vestro vohis aufferre consignahant. Exibant autem ordinale per portain
iiioliunlur, vos e regione gladiis accincti in insonles qtiae esl ante Machomariam. Nec iltud silenlio sup-
insurgaiis? Mandanl igiltir quod si pacifici recederi- piimenduin arbilror : quod dum exirent de civilate,
lis, omnia veslra vobis absporlare perroiiterenl; el pluviola, lanqiiam roscida slilla, cecidit: qu;e, quasi
si quid velletis de suo gratis contraderenl. Si autem, ros maiutinus, irroralos equos et cquites ita loelifi-
quod roelius essel, ad baplismum suspiraretis, sa- cavit ul equi lanquam exhilarali hinnire cceperint :
cramentum illud vobis libenler impertirenli cl ter- equitum aniini dulcorati, vegetiores et alacriores
ram istanr ditioni vestroc reslituerenl; el semelipsos fuerinl; et omnes se ipsos promptiores et expeditio-
inimicis veslris, pro vobis, taiiquam uterini fratres, res senserint. Fuit lamen pltivia illa lam sublilis et
"
opponerent. Sin tiulem accingimini gtadioet si aude- rnoJica, ut vix pluviam fuisse dixerinl; sedquasriam
lis cogitarede proelio, pugnabit securius, quem ejus- gullulas roranles plus senserint, quarn viderint. JIoc
dem caussc, pro qua pugnatur, juslilia luetur : sed enim nohis a multis relatum esl prohabilibus per-
nos, in voluntale Dei, el Deum prorocrehimur adju- sonis. Quis auiem hoe divini muneris largilalem
torero, el juslitiam habebimus assislricem. Si quid dubilaverit? Quis gutlularum irrorantiam Dei suos
responjere habelis, responJenies audiemus. > Tunc visiiantisbenedictionem nescierit? Ad bellum igituf.
Ciirbarauiius lorvo vultu respondisse ferlur:«Longe j'am majori fi.ducia»procedebant animali. Curbaran-
aliter truiinaraus : Christianitalem enim vestram, ntis dixisse ferlur : < Plus.ad fugam hi properant
quseidolplalria el abominalio esl, omnino respuimtts q.uam ad.pugnam, > Tanlse siquidem animosiialisct
el abominamur. Cruxcifixus veslcr, quem praeten- slolidilatis erat, ut nullam generalipnein audere.sibi
dilis, qtii se crucis improperio non poluit eripere, obviam venire arbitrarelur. Postquam tamen itlos
vos noslris eripiel nianibus? Miramur, quo hiatu vidil nec hac nec illac formidolosos deviare, sed
^erram, quam Jiu possedimus, vesirara vocare prse- gressu maturato procedere, ilcrum non enibtiil di-
sumitis, quam .ante Pelruin illnin superstitiosum cere : i Hoecontomptibilescaniculoe tle belto forsita»;
vestrnm, progenilores nostrj possederunl : sej illos n aurieliiint proesumere? » Dicitur eliam aliquanluluni
fallaoiissuis,a Deitatissuoe culturaavetiil;eosquein liinuisse, ei prse ira efferum expalluisse. Prius enim
nugacissimam seciam vestrani Jeceptos seJuxit. dixeral suis dum Chrislianos videret exeuntes :
Porro, et terra nostri juris est ab antiquo, el virtus < Sinile cos liuc tisqtie acceriere, ul liberius tleglu-
nostra, vobis erasis, nobis eam mox reslituel. QuoJ liamus eos iu nostra poiestate. Exeanl; veniant:
si nobiscuni velletis Turci ficri, qttoJ nobis atl vilam nos enini eos slalim circumcingemus, et praevaJebi-
lutanJam essel pernecessarium, ei isiam civitatem, mus, et suffocabiiuus. » Chrisliani vero gradatini
el mullas alias regiones vobis commilleremiis : et ibant, necaliusalium inordinaie praeproperabat. Id-
qtiicunque pediles sunt equiics stiblimareiuus; et circo Ciiibarnnniis, ul Jictum est, majori ineiu diri-
pro vobis ubiquepngnarcnius. QuoJ si el hoc respui- guil, solutisque soliiis viribus corporis, anirao fri-
lis, vos cogilate Je fuga : nos euim proviJebimus guil. Mandavil igilur clam procuralori suo, quein
nobis de lerra subigenda, imo jam subacla. » Lcgati admiralium vocant, qui suis rebus proeerat, ut si
relrograrium iter arripientes, festini redierunl; et videret in capite sui exercitus ignem accensum fu-
exercitum Chrisliauum de bello imminenli cer- migaro, suos sciret superatos ; eli le confesliin daio
•
fciorem reddideruul : interim fames invalescebal; signo, suisquc omuibus sublalis, rceerieret ne forle
H<»5 BALDRICIDOLENSIS ARCHSEP. H24
populusqui cnm eo cral, vci in papilionibus, lotus A sac incuiles, miuulatiin scinlillabal ignis, mutila-
deperirel. Curbarannus aulem aties orriinatas spe- bantur enses, eliso cerebro htinii procuinbchaiil
culalus, et majores quara audieral copias intuilus, horoines ; riunpebantur loricse, funtlcbanlur exta ;
jiedem paulaliin astuttis ad monla relrahere cocpii, fatisccntes suJabant eqtii, nec equis nec equilihiis.
ul eos fugere pulantes, Franci praecipites inscqtie- ulla prscstabaltH' requies. Agmina conserta, lcnni
rentur; et ob id exordinaii, possenl facilius lacrii. arniorum tliscrimine vix a seipsis jam disialiaul;
Tunc el Turci, cum niliil ita proficcrent, disgrcgaii alii siquitlem alios, cominus impingcbanl; el ma-
sunt ab invicein : pars a mari veniebat; alii slnbant nus mitniljtts, pedes periibus, corpora corporibus
in loco, speranles inclttdore posse sc Christianos. ropollebaiil. Tiinor tamen stiper Turcos illapsus.
Econtra Franci hoslilitim insiiliaruin non ignaii, ex diviiiitus, cos exlerruil; et conslanlia Francorum
acie dttcis Godefridi ci Ilobcrti Noiihmanni partem invincibilis illos atlmirari el obslupescere fecil, ot
assumpserunl, quam aciem sopiimnm slalucrunl; et in fugam coegit. Cccpil crgo legio toln labare, nec,
illisquendam Reinaiduni prsefccerunl, qui vcnicn- huccina, i:ec lympniium, ncc liiuus, noc prseco po-.
libus a mari gentilibus confesliin obviaveruiu.Turci icrat eos revocare. Impossibile siquidem csl tot
vero in eos inslanter pi-scliabnntur, elinultos ex illis gentes, ftiga inila, denuo rcveiii, denuo prxiiari :
" ipse quippe
sagitlaverunl, seu illis quscl)bel alia inoriis gencra iinpelus, vet communis inciiis eos exa-
alrociter intulerunl.Aliae Chrislianorimi lurmscorrii- niinal, et in ftigam elnpsospraecipiiat. Decliuavcrunl.'
naverunt seexlendendo a mari usquead monlana:qtiod aulem Turci fugiiantes ad tenloria, tibi mullos suo-
iiiterstitium quasi duorum diciluresse niiliariorum. Et riim qnos ihi diiiiiseranl succenlurialos oesiimabaiu;
amonlanis ela mari sagaciter instabanl Turci, Chri- seditli, dum iili decertabaut, fiigam iuieraiit, posl-
stianos circunicingenles, et eos undique infeslanlcs. qtiam.utdictum est, ignem succensuni prospexerant.
Ecce, Deo gratias! ab ipsis monianis visus ost Franci vero de spoliandis papilionibus manus et
cxire exercitus innumerabilis, equis albis insiJenies oculos ad teinpus conlincntes, eosque diligenter et
et vexilla candida iu manibus praefereiiles. Hoc immisericorriiterocciiicmlo perseqtientes, et adPon-
mulli viderunt Chrislianorum, el sicul puiant, gen- tem Ferreum tisque fugaveruni; et ailhuc ad Tan-
lilium;el haesilantes, mirabantur quvrinam esset. credi castellum, piissim obiruiicando persecuti sutit.
Tandcm ulrique cognoverunt signum de ccelo fa- Tanriem ad tendas eorum reverlentes, quidquid erat
clum. Cognoverttnt enim duces illitis agminis, concupiscibile diripuerunt; et gazas omnimoilas, et
Sanclum Georgium , et Sanctum Demetrium, et cquos et jtiinenta innumera, et oves lanigeras et
Sanctum Mercurium, sua signa fereiiies, proece- alimenla copiosa, el quajcunque indigeniibus erant
dere. Sarracenis e.-£0 visio hsec mullum incussit ' neccssaria, rieitilerunl in civilalem. Hanc etenim
limorem; Christianis autem spem auxit meliorem. gcntiles habent consuelutiinem, ui, si quandovadant
Islos animavil, illos exanimavit. floe qui aflucrunt in lioslem, vel causa necessitaiis stise sttpplendte,
mtilti conligisse leslali sunl: non lamen id omnes vcl supefcilio jactantiae,
opes copiosas secum deve-
viriere poluerunt; sed quibus Dominus voluit arca- hanticleqnos et asinoset camelos ad subvohenriiim
iium suum revelare. Revelavil autem aliis ad confu- clileltarios facianl; et oves etboves ad conieriendiiin
sionem, aliis ad inslanlis iriuiiiphi oslensionem. dcduci proecipiant; nec annonain, nec farinam, nec
Porro mendacii nemo nos redargual; quia nihil ex fabam, nec oleum, iiec vinum praeteriiiiitaiit. His
corde noslro fingimus , sed qtiod audivimus, id igilur onniibus in civitaie abundauter
illatis, opia-
leslamur ei teslimonium noslrum, ex ore eorum qui lOque Iriunipho potiti, conriignis lauriibus Deum
affueruiit, verum est. Gentiles e regione maris pu- benedixermit; eumqtte stii protectorem ac riefenso-
gnantes, poslquam pondus belli susliiiere non po- eorem prajsentialiter cogiioveriint; liymiiosqiie gr.:-
terant, sicul Curbarannus procdixerat, in hcrbam lulabundos in cceltim extulerunl. Suriani eliam et
ignerii miserunl; ut videnles qui erant in lenloriis, Armenii qtii illas incolebaiit regioaes, videnies Tur-
fugam inirenl; et spolia qusecunque possent, sectim D I cos irrecuperabiliterinhello superatos, noios rrionia-
asportarent. Signo autem quod dixiinus cogniio, neorum atifraclus oppilabant, callcsque angustos
pernices el irrequieti aufugiebant; el tremuli sup- prij^scupabanl; el illis imniensam delelionem, slri-
pelleclilem preliosiorem diripiebaut. Christiani an- ctis glaJiis, parturiebanl. Mactabant siquiJcin eos
tem qui ex adverso pugnabanl, jam atl eorum ten- velutoves errantes, ulpote, proc pavore nimio, to-
toria pugnam divertebanl , ubi niajorem eorum tius defcnsionis immeinoros. AJniiraliits qnoqucqui t
virtuiem remansisse non nesciebant. Obslabant in municipio civitalis remanserat, cui Ciiiijaraniius
ailhue Turci, tota qua poterant obslinatione; alii castelluin illud commiserat, videns suos longe laie-
siqiiidero pugnabanl, alii lcndis spolianJis inlenJe- que indecenter effusos, anlequam omnes Frauci
bant. Dux GoJefriJus, et Roberlus Flandreiisis, et rediisseiiltimore perlerritus,Chrisiianorum vexilliiiii
Hugo Magnus, juxta flumen equilabant, ubi rttrsus rogavilet accepit,et in municipio in locoeditioricol-
iriaxima pttgnantium erat copia. Hi conslanler eos locavit. Hoc autem irieo fecisse dignoscilur, ut sic et
aggressos, unanimiterrepellebanl; instabant gemiles suis el sibi parceretur, nec de municipio reddendo drJ-
1111perlinaciier, el ulrinque pugnabaiur irremeJia^ bilarelur.EralautemsignumilIud,qiioniamtlumroga-
biiiter. Rcsonabant ocnesccassiJes, lanquam pcrcus- returpracsctilior adernt, comilis Sancii ^Egidii. Quod
1155 HISTORIA HIEROSOL. — LIB. III. 1126
Longobardi videnies vehementcr indignati sunt: quo- A . lamen singula non impcluose, sed diligenler cl nio-
niam non erat illalum Boamundi vexillum, cui con- desie sunt ajslimanda. Tcira per quam ituri sunnis,
fratres i-Ui civilatem prsclibnlis paclionibus conces- inaquosa est; scstas uttra modum torrida csl; aeris
serant. Admiralius autera ille pro controversia pa- adproesens incleinenliaro ferre non possenius. Longa
cificanda illa, reddilo comilis signo, BoamunJi in obsidione, et viribus, et sumpllbus exhausti sumus.
turre sublimavil; el tempore colloquii petilo, de pace Silcamus ergo, et quicscamus; el vulneralos el in-
commilitonumque suorum salute tocutus est. Pacti firmos nosiros reparemus; et intefim patiperum
stini ergo Boamundus et admiralius ad invicem noslrorum misereamiir. Exspeclemus humida sol-
qnod illi caslellani, qui Christiani fieri vellent, de slitia ; et dcclincmus Cancri el Leonis nocivos sttc-
vila securi liberalitate Christinna iraclarentur : qui cessus. Calendis Novembribus, lempus rcfrigcra-
vero legem suam servare voluissent, indemnes ad bilur; el lunc congrcgaii, unanimitcr condictum
tnta loca conducerenlur; IICCibi ab cis quoe secum iter aggrediamur. Alioqnin tottim populum inteni-
delulissentdolosis exaclionibiisprivarentur, Paclum pestivis ardoribus aflligererous. Iloc auteni consi-
hoc ab omnibus firmatum esl et municipium Boa- lium, lurbis flagilaniibus, enucleaiius disseratur.
mundo confestim redditum cst. Admiralius aulem Tempus i.nlraclabile necesse esl declinemus, et hoe
ille nec multo posl baptizalus esl, et liberali Fran- R omnibns uiillimum perpendimus. > Id in toto exer-
corum munificentia donalus esl. Solebat auiem di- ciiu annunliatum est, el tandem ab omriibus collau-
cere postea, quod sibi Chrislianilatem peculiariter dalum est. Dispcrsi sunl ergo duces el familiac per
adoptassct a diulurno lempore. Qui fidei Chrislianse fiiiitiinas regiones, aesiivaudi gratia; el egcni eos
recalcitraveruiit,Boamundi conducluin lerramsuam siibsequebantur, vivenrii eausa. Dixerant eniin Ju-
remigraverunt. Hoc praelium factum est quarto Ka- ces : « Si quis egenus cst ei corpore vegetus, jimga-
lend. Julii, in vigitia aposlolorum Pctri et PaulL ttir nobis, et iiosomnibtis, Jalis unicuiqiie siipcndiis,
Genlilibus autem sic devictis, el aliis a civitate pro- subsidiabimur; infirnii publica stipe donec conva-
cut explosis, et Christianis, Chrislo suo duce, glo- luerinl, suslenlenlur. >
Tioso triumpho potitis, ct condignis Deo laudibus Eral in codcm exercilu miles quidam peclons non
cxhibitis, duces illius speciosae Christianilatis in motlici, rie faniiliaribus comitis Sancti JSgidii, ctii
uiium convenerunt; el commnnicalo consilio, Hu- nomen Raimundus Pilelus. Ilic collegil sibi ptures
gonem Magnum, virum non imperilum, ad Alexium homines, milites ac pediles. Collecto igitur quaiiiiim
iinperatorem, Constanlinopolim direxerunt quaienus poluil, exercitu, Sarracenorum auriacter inlroivit
ad civiiatcm recipiendam, qnam calamilosis passio- . terram; el ultra duas civilates profecius, ari quod-
nibus ei acquisierairt, feslinaret; iisque siinililer dam devenil castrum, ctii nomen Tliatamania. Ha-
juralas pacliones illibatas conservarel: ipsi etenim bitalores aulem illius caslri , quoiiiam erant
a suis rieclinare niillatenus volebanl: veniret ergo, Suriani, sponle sua se reddiderunl ei. Reqtiie-
quatenus neuler a promissis et debitis fraudarelur. verunl auleni eo in loco fere diebus octo. Nun-
< Adnos, inquiurit, voniat, et sicul nobis paetus est, lialiiin est igitur illis, quoniam non longe aherat
et irremolum coinitem a roodo se nobis in Jerusalem caslelltim Sarracenorum plenum. Cingulis itaque
impertiat. Nolurous de sacramenlo quod ei fecimus inilitaribus accincti, pannisque ohjcctis protecii,
adlnic aliquas praelendere occasiunciilas, quori ta- casletlum undique aggredierues coangustaverunl;
men certe possemus; nec ipse quin venial el jura- et prajvatuerunt , et deprscriali suut, et colonos
mcntum suuin teneat, utlam excusationem pracferat. illos humotenus pessum dederunl : si qui tamen ad
Perjurii siquidem ipsa res est, non simulacrum per- caiholicam vdluerunt converli fidem, illos reserva-
jtirii, nisi ultra vires, etiam omni riolosilaie remota, verunl itloesos. Reyersi suntergo ari prius castellum,
ohservare juraniciiium elaliores. >Ivit Hugo Magnus viclorum poiili gaudio. Iterum die lertia cxierunt;
hujusce lcgationis oflicio fiinclus; sed, quamvis in et venerunl ad quamdam civitatem nomineMarram,
ipsa expeditione gnaviler mnlla manu consilioque ]D qtioeprope eos erat. Conveneranl ibi mtilti gentrles
peregerit, ibi lamen inultum deliquil, ubi ad fratrcs ab Aleph, et aliis circumsitis civilatibus, qui coiura
sicut proroiseratet debucrat, corvini generislegalus, eosexierunt ad bellum. Franci pngnaturos eos ar-
postea non redivit. bitraii, ad pugnam se, nec mora, castrensium more
Poslquam Htigo procdiciu? ad imperalorem reces- niiliium praparaverunt; sed delusit eos exinaiiiia
serat, Francorum dnces consilium ordinaverunl, el spes illornm. Turci namque versum civitatem caule
de conriucendo in Jenisalem poptilo Dci consilinti reversi sunt, non fugientes neque cominus propu-
stuit. Dixcrunt ergo : <.Pojiulus iste qui niulias gnantes; sed qtiodam astu se pugnassubducenles, et
passus esl calamitates, ut sepulcruin Domini Dei ilerum Francos ccleri gestu impugnanles. Invade-
sui viriere proincreatur, jam mullis fnligatus infor- banl eos el gyro faciltimo reverlebantur el rnox
luniis, de nccelerantlo itinere palara conqueritur; et reducti equi rurstis indifficuller gyrabanlur. Franci-
nos ititlcm multo affecii laedio conquerimur. Provi- frequentes stistinebanl impelus, nec lulo deviiare
deanius igitur ipsis quid magis ulile sil. Moras ne- poteranl iuslaniiuni concursus : si enim atieniareiit
qtiaquani ulicrius quasiibet censemus innectcndas, recedere, genliles a lcrgo, quori el accidit posiea,
piuier quas iuevitabiiis op.pcsucril neccssitas. Sed cedenlibus insistorent. Sustinuerunl igitur usque ad
1127 BALDRICI DOLENSIS ARCIIIEP. 1128
vesperam et laborem et sitis ardorero : aeslus quippe ji^ veriiber appropinquabat. Inslabat igilur euntli j"am
eral quammaxinuts. Postqnam amplius nec laborem conriiclum icmptis; ac de peragenrio ilinere omnes
polerant sustincre, nec silis pestem compescere, solliciiabanlur. Conveniebant ergoomnes optimales
quoniam ad rcfocillandum iiulla inveniebaiur aqua , in Anliochiam, in qua major pars exercilus aesliva-
conali sunt el condixeruiil ad castellum suum con- veral. Invenerniit autem eos loeianteS eiexsullantes,
globati giariatini redire. Scdgens invalida et indocta, excepto quod Ralend. Augusti PotiienSenr lunuila-
pcdiles virielicel et Suiiani, ortline sprelo, clcriieto verant poiitifieem. Cceperuiit aulem,'posiquam orii-
inilitum neglecto, ccepeiunl tlisgregaiiin fugore, nes conveneraiil, cle imniineiiti negolio dlsserere, ne
iiimio correpti pavoie. I.isiabanl eis gentilcs inde- videlicelulterins disiuibarenlur ab itinere.Boamiin-
fcssi, et terga praebenios inseqiiebantur.cl ccdebaul; rius intcritn in propatulo conquerebaiur de civilnle,
el Iupis alrociores, neniiui parcebanl. Siiggcrebat quod iiondtiin lotam enni haberet in sua potestate.
illis vires optala victoria, el proesentis tcmporis op- Alloquebattir eniin eos de fcederalis, quaseifecerant,
porliiiiilas. Multi ilaque de genle plebcia et pusilla- pai-iionibiis, dmri nccdum capta civilas obsiderelur.
nimi, perempti siint; alii necaii glatlio, alii siiflocati. Pepigeranl ciiiin ei lolius civilatis dominalionein,
siiibundafiim faucitim incomnioilo. Qui vivi evase- rioncc res ox inlegro refcrretur ad iniperatorem :
runt, ctim suo Raimuiitio ad castcllum suum retlie- I15coincs Sancli jEgiriii riullo modo poteral cinolliri,
runl, fecerunlque ibi tlies aliqtiot : facta ost illa quin scmper de sacrmnento loqueretiir, quod impe-'
occisio in proeriicto mense Julio. Neque eiiim seniper ratori feccrni; sicuti Boamuiidiis ipse cOllaudaveriu :
feliciler successit Chrislianis; caslignhal siquidcm « Peijurii, aiebal, nusquain volo redargui; nec inle-"
eos Doroinus rie insolentia, ne forie, proptcr fre- riin paliariu lu solus huic urbi domineris. Silduft-
quenles victorias, inentes eortiin aliqiianlula livida- taxat civiias stib coinniuni cusloriia, el Je via per-
rentur superbia. Qui vero in Antiochia reniaiiseranl, agenJa exocctipnlius Jisceplemus. Sin aulem, pnres
volorum comjiotes, potiii sunl quiete ct keliiia; el coseqiialcs nostii, quori justum esl dcierniinanrio
excepto quod dux et palronus eoruin Potliensis riijtidicenl. > lloec erat irisopibilis allercalio inter
episcopus, gravi corporis deieulus incommodo, Boamundiiin, et coniiiem de Saiiclo jEgitiio. Congfo-
cccpilajgrotare ;elin(irmnlus, ajgiiiudiuislecto recu- gaii suul crgo oiniies majores nalu, et quorum proc-
buit.Paterno igiturore (ilios lugubres allocutus, etaf- eniinebat pcrilia, ineccIcsiaBeali Peiri,si qua posset
fatimeosconsolatus, viamuniversaccarnis ingrediens, sopiri laiua simultns. Audiloesunl riiligenter ulrius-
iiigravescente morbo, migravitin Domino. Factus esl qneliliganlis qusesliones, exspeclanles judicum pcri-
ilnque lucius immorieraius in loia Chrisli militia : lorum diffiiiitioiies. Itttm esl in parlem, el a viris
quoiiiam ipse fucrat consiliuni nohilium, spes or- CJ perilis luculenter et abunde dispulatuiii; dilata est
phaiiorum, imbccihiuiii susteiilamciilum; miliiibus scnteniia , ne auginciiiarelur riiscordia. Dixeruut
homo niiliiaris, dericos clericaliier eriucebat et ergo et tlux Godefridus, et FlanJrensis comcs, et
educabat; singulari prudeulia pr;etucebnt, eloqtiens RobertiisNor.ihiiiaiiiuis et alii majores : « Quoiiiaui
eijueundus, oninibus omnis erat. Liide faclum cst ad pnesens nullaui tlare possumus Si-nlcnliam, quoe
ul eun) sictil patrero el dpmiuum lolo veiierareniur alteii non displiceat, proul poleririius causain istani
animo, quoniam singulis affectu paUocinabaliir in- sub pacis obtetilu procrastinemus; inleriro fiet ali-
terno. Celebraveruiit autem singultuosusexercitus quiri. > Responricruiilaulemexspectantibus:< Nullam
ejus exsequias episcopali honorilicenlin; et conriito in proesentiariiiii dare possunius seiitcntiam; scd
ej'us corpore quibus polueruul aromatibus, iinpe- volumus el collaudamiis, qtiatenUs ista re pacifice
rialibus exeniis illtid pntseeuii suni; et pupillorum inJuciaia, viain nosiiani acceleieinus, qua peracta,
examina patrem defuncluni, lacrymahiliter ei solem- vel ordine juriiciario vel consilii noslii aucloritate,
niler in ccclesia Beati Petri sepelieruiit. Vix aulem postqtiam Deo prosperanle redierimus (tantum nobis
ab ejiis scpulcro jiopuli, crines el ora discerpentes, credile) vos atl invicetn concordnbiinus. » ld lotum
avulsi, episeopo dcfuncio, diulinas iminolavere la- j i;a concessum est, et sic se simpliciier prosccutuios,
cryroas, quibus exlersis rursum sibi consuluere. manu in manu episcoporum, firmalum est Boamun-
Comesenini Sancli ^Egidii, liullalenusacquiesteiis dus itaqtie tnunivil quod ei redriituni fuerat casicl-
pigrilioc vel socordioe, quin genlilibus zelo coniinuo luin, alinieniis et hoininibus, armis et exeubitoiibiis;
inimicarelur, Sarracenorum ingressus esl lerram; coniessimiruer.quod pnvoeciipavcml palatium Cas-
ei pervenit ad Albaram non igiiobilem eorura o.ivita- siaiiiadmiralii, et lurrem qtix est supra ponlem, a
lem : quam exercilus ejus violenter expugnaiam portu Sancii Simeonis. Taulse tnim erant et ambi-
apprehendil, et omnes ulriusque sexus eivilatis lioiies.el simultates, ui neuter alleri crerierel, uler
incolas ad nihilum periroentlo rcriegit; urbemque sub palliata ambitione civiiatem sibi attentafet.
subactam suo dominio mancipavil. Eleclum autem Ncc niirurn quanlum ad honorero et utilitatem.
in ea pontificem, virum prudentem el honesium, Anliocliia siquidem civitas est pulcherrima et
consecrandi gratia miserunt Aniiochinm: proefece- niuniiissinia, eicopiosorum reddiliium opulenlissima,
riint igitur euin in eodem loco antisiiiem, et populo Suiiliiilra ipsam qualuor montaneoe salis alioe, in
Chrisliano dignum dispensalorem. Onlinatis igitur quarum una, subliiniori scilicel, castellum est, qtiod
i'bi quse ad religioiiis cultum altiiiebanl, mensis No- onini civitatipioeminct.Deorsum civitasesldeceiiter
1129 . IHSTORIA HIEROSOLYM. — LIB. III. 115*
ajJilicala et duplici muro circumamhita : nuinis in- \ classica; phalanges armalaj circumvatlabant mceuia,
terior amplus el 111aera porrectus esl, et magnis balislarii et sagiltarii spicula dirigebant, et qui in
qnadrislapidibuscompacluseteompaginatus esl: in arce ligriea eranl, lapides immensos sursum jactila-
qua muri compagine lurres sunl quinquaginta qua- bant; sacerdoles et clerici Deum suppliciter exora-
dringentse, formosiis venuslalse moeniis, eldefensoe bant qualenus suam defenderel Christiariitalem,
propugnaculis; murus exterior non lanlae esl celsi- prscstans illis sospitalem el vicloriair. Wihelmus
ludinis, sed lamen admirandse venuslalis. Conti- de Monle Pislerio eral in machina, el alii multi. Et
nel in se trecenlas el quadraginla ecclesias. Pro suo quoniam acdificiumillud erat muris porrectius.faci-
niagno primatu palriarcham habel, cujus palriar- lius eis nocebant, ulpote super quos lapides jaculati
ehaiui subjiciuntur centum quinqiiagiula el tres desursum ruebani. Percussi vero vel in ancilibus
episcopi. Ab Orienle qualuor claudilur monlaneis; vel in galeis vel in capilibus, indifficulter oppete-
ab Occidenle vero, civitaiis muros prselerfluit flu- baiil et omnimodis tieficiebant. Habebant etiain
vius, cui nomen Farfar. Ocioginia et quiuque reges uncinos ferreos, qtiibus sine intermissione infesta-
earn conslituendo sublimaverunl et liobilitaverunl : bant alii alios. Turci nihilominus qui erant iri
quorum maximus et prinius eroersit Anliochus, de turribus^Christianos sogillisellapidibus impugnare;
cuj'us nomine Anliochia nuncupaia videlur. Et quo- B ignem, quein Grsecum vocanl, iri machinani jiicere,
niam lanise fuit auclorilalis et nobililalis, nolue- et nihil oliosum admillcre. Christiani e conlra,
runt eam deviclam temere dimillere Franci, uipote oleura quod maxime illuin igncm exslinguii, effun-
quaecaput totius Syriae exstiteral; etprimaluin suum dere; asccnsum altenlare, pedemque retrahere;
longe lateque prolulerat, et regiones etiam longin- qui muris supererant, formidare, in nullo tamen de-
quas eis eral subjugalura. Hanc Christiani per octo ficere. Sic prsclium illud usque ad vesperam prote-
menses el diemunum obsederant, el apprehenrie- latum est. Tanlum siquidem erai infatigata virttis
rant. Ilerum in ipsa civitale j'am capta, Genliles Agarenorum, ut audacter refellerent versulias Chri-
obsessos eos tenuerunt per tres hebdomadas. In qua slianorum. Gulferius tamen de turribus, vir atti
obsidione diulurna lantus confluxil Geniilium con- sanguinis et audaciae mirabilis, Lemovicensis oriuu-
ventus, ut nullus meminerit copiosiorem vel se dus prosapiae, prirous audacler scalam ascendit et
Vidissevel audisse populorum frequentiam. Requie- usque in murum petlein letendit. Ascenderunt post
verunt igitur in ea quinque mensibus ei novem eum atiquol, sed non niulli; scala siquidem con-
diebus. Tot rebus occurrenlibus, nolueruiit eara fracla dissiluit. Defensabat lainen murum virililer;.
incaule dimittere, sed lirieli delegaverunt tutelse. et, Paganis expugnalis, socios ei nutu et voce con-
Comes tamen et Boamundus peculiariler super ea " vocahat. lnteriin alia scala fcstinanter erecla iest,
sibimet cogitabanl. Civilatem ergo, ut dicturn est, et per eara gradiebantur multi pediies ac mitiles;
rnunierunl; el in mense Novembri, alias profecturi, denique lot ascenderunl ul muriiro magna ex parle
rebus quibuslibel compositis, Antiochia exierunt. praeoccupaverini, et cives expugnando rejccerint.
Comes Raimunrius cum suo exivit exercitu et per- Insurrexeruni lameri Pagani, lotisque viribus Chri-
iransitis duabus civitatibus, Rugia et Atbaria, stianos aggressi sunl. Tanta siquiJein virlute illos
quinlo Katcnd. Decembris, applicuil ad Marram, aliquolies irnpelierunt, ut Francorum aliqui e muro
civiiatem munitam et opiinam, et muttis Agare- se dimiserint, limore subacli. 'Plures lamen in
norum nalionibus refeiiam. Die vero craslina niuro remanserunt, qui landiu frequentes impetus
civitatem expugnare adorsus esl; sed obstanlibus loleravenmi ei recompensaverunl, quousqiie Chri-
mojniis el defensoribus, lunc quidem niliil profecit. Slinni murmn stiffodisscnt el aditum palefacerenl;
Subseculus cst Boainunilus el in dic Dominica Quo Turci cognilo ad desperalionem usque li'
prsediclam venil ad urbem. Altera vero dic, li-ria inueruntetiii fugam irrevocabiliterpraecipilali Siint:
scilicet secunda, urbem viriliter aggressi sunl. Capta esl igiiur Marra civitas opulenta, hor.i vtj-
Nam el soalas pro muro civitaiis erexerunt, el lu- Q spertina, die Sabbaii, lerlio Idus Decernbris. Yistim
lores moeniorum lota die variis assultibus infesla- esl majoriljus civiialis, in lanla Irepidationis ini-
verunt, ei similiter pariiin eis iiocucrunt. Nam et seria, filiis et uxoribus suisque supelleclilibtis
scalae ad mtirum eranl erecloe, sed Turcis accla- ascitis, coire in palalium quod supra poriam erai,
yiantibus et oppugnanlibus, nemo praesumebat ul sic saltem mors repentina dilata temperarelur,
scandere. Credebanl eliaro cives illi se similiter islis et ad vivendum ^ucrarenlur momentura. Sperant
obslare posse, sicul el Raimundo Pilelo ludum enim omnes morituri summura luertim si possint
obstiterani; sed ad ullimum spes praesiimpluosa prolongare vitam ad modicum. Christiani vero ur-
fefellit eos. Raimundus enim comes ligneam com- bem deviclam ingressi sunt, et quidquid gazarum,
paginari machinam fecit, quse, ut habilior essel ad vel in domibus vel in foveis invenire poluerunl,
coiiducendum, supcr qualuor earo collocaverat rapaciter abstulerunt. Sarracenis atitem perimendis;
rotulas ; fuil autem tantie proccritalis, ut moenio- tanlo conatu institerunl ut vix aliquem vivere'
rum culnien despicerel, lurrium qtioque porreeluram permiserinl. Non itaque in tola civitate vel platea,.
atlaequaret. Admoverunl igitur struero illam propler vel angulus, vel domus, vel locus aliquis vacabat a
quamdam ttirrcm. Liiuorum et lubarum clangebaiil cadaveribus; gressus quoque viantium graviter
PATUOL.CLXVI. 36
1131 BALDRICl D0LENSI5 ARCfllEP. „ ll"v2
offendebanliir ab exsiinctis et conriensis corporibus. A et os percuiiebar.t, el horrcnies silc.batU : uoc
Pavor qni vivis oriri solel cx morlitis, ibi nullus lamen imputabatur eis pro seelere, qttoniam fa-
eral; quoniam mortuos, iibique Iocoruro, lanquam mem illam pro Deo alacriler paiicbaniur, el inimies
vivos sibi conliguos tlidicerant. Foelor illis dunlaxal manibus el denlibtis inimicnbantiir. Pnlrnbanl
officiebat; nara sentire, vel viriere, vel intcr mor- equidem illicita , sed legem violari compellebat
tuos dormire sine faslidio, jam illis consttetum erat. angustiosa necessitas. Famus enim caslrensis om-
Qui in palalio congregali erani, alii perempli sunt, nia ajipetit, nihil respuil. Quid enim non cogis, sseva
alii in Anliochiam, Boamtindo jubente, vel servi- fames? Hocccnim lues incurabilis esi, et cibis abla-
tium, vel venum deducli sunl, et omnes iia, opibus tis fnmes augnienlatur in dies. Ntrllam enini grave-
eorum dircptis, dissipati sunt; naro qui dcfieiebant dinom minus potest homo tolerare quam famem:
in via, vel lapidibus obruebantur, vel gladiis cou- qtia de re mullolies conligil, ul quiilam famelioij
fodiebatiir. Passi suni ilaque Marrcnscs civcs infc- lanquam somnianles, seipsos suis denlibus appetic-
lices exterminium quod diximus. Morati suntaulem rint. .Nihil enim hoinini, fame est intolerabilius.
Franci in catlcm civiiate mensem intcgrum et tres Alii qui vere volebanl honestius, findebanl Turco-
dies. Oriensis episcopus infirmalus ihi recessil a rum corpora ; qtioniam in eorum visceribus byzan-
snperis et ad superos evolavit. Ex illa mora suc- ^ leos iiiveniohaiu, et aurum illud quod glutierant,
cessit excrcilui fames valida, qiioniaro omnia quac Chrisiiani sibi loHebant. Taniam inediae peslilentiam
in civilale invenerant, equi vol equitcs eonsumpse- Chrisiiani passi suiii in Marra; plcrique aulem
ranl; nec exlra civiiatem, tota terra depopulala, fame purierunt prsevaliria. lbi rursus de concordia
tnulultimciinque invenire p<)icrani, ct meicatum loculi sunt inler Boamundum et comilem Rainuin-
iiullum habebanl, unrie factum esl ut ox ipsa diu- dum; quae res postquam niliil profecil, Boamunrius
turnilale, fames ista, fami quam in Anliocliia per- confestim iralus AiilioclHam reversus est, et i'.er
pessisiinl,praceminercl. Compulsi snnl crgo quajlibet iu Jerusalem ad populorum .delrimcnlum disturba-
inhonesla vel iiiconsucla, vcl ausleia, vci cliam lum est. Privalse siquiriem principtim siinullales
illiciia, rientibus infasliditis allingere. Rclauim est subjectos pessumdanl et affliguni, dum alter ah
eiiiro et compcrluin, quod mulli carnes Ttircinas, altero dissenliunl. Dtim enim unusquisque quod
carnes scilicet liumanas, verulalas et ignibus i-.ssas, sijiun est quaerii, a communi providentia tepescit:
inverecuiulis inorsibus leligere. Exibant itaqtie populi quoqtie ad communem pernicicm desotanlur,
fuiiim a civitale, el proeut ignibus accensis coque- ubi consules seipsos non consolanlur. Populus ila-
hant, et nefandis dapibus sumpiis, sic eleuim nii- r que Jerosolimitanus multum eral inipedilus pro
ser.ie, coiistilebanl vilae, tanquam niliil egerinl ductim suorum querelis particularibus. Jaro igitur
ejusmodi, revertebanlur. Palam tainen hoc verbuin liber iste lerlius finiatur,et ad qua-iium inchoanduin
faclum est iu exereilu : seJ quoniam fames prajva- rursusaccingamur.
kbai, ultio suspenJebatur. Majores tanien pectus

LIBER OUARTUS.

Causa simultaiis mutuac inler prmcipe» revcra
erat Antiochia. Porro querelarum occasiones eranl,
quod alius sacramenlum imperatori factnm, palam
omnibus praelendebal, quod prsevaricari nullaicnus
volebat; alitis donum sibi ab omnibus factum de
civitale dicebat, et idcirco donum Sibi factum obii- jj
nere volcbat. Ulrumque lamen verum eral; et
quamvis ila se res haberet, qiioniam tamen nequi-
banl pacificari, magnum impedimentum hoc erat
oinni exercilui.Poslquam Boanmndus ad Antiochiam
recesseral, Raimunrius comes per legatos suos
principes qui erant Anliochise prosoculus est, ct
ut ei ad Rugiain confabulanrii gralia obviarent, illos
ullocuttis esl. Venerunt Rugiam convocali princi-
pes, dux virielicet Goriefririus et Robertus Noiih-
niannus ct Robertus Flandrensis, el Boamundum
sccura adduxerunt. Locuti sunt sicuti heri et litt-
dius tertius de concordandis proceribus. Postquam
iierum rcsadnullum processileffcclum,principesilli
cnnl.rislali Antiochiam redierunl. qnoniam de via
maturanda niliil adhuc profccerunt. Nec comes nee
Boamundus ire volebant, quoniam adtiuc vehementer
de civitate discepiabant. Boamundus ire nolebal, nisi
civiias ei lota redcleretur; nequecoroes, nisi Boamun-
dus eoscomilaretur. ComesMarram reversus esl, ubi
Clirisiianii6exercitusfamepericlitabalur. Companclos
autem corde, animo suo liberatiter dominalus est, ct
ut Dei inililibus consulerei, eundo in Jerusalem ag-
gressus est. Prseposuil enim causam Dei suae vel
volunlati vel utilitati. Summa quidem virlus est
in principibus, si sibi ipsis dominenlur, nisi per-
linaciler obstinenlnr; in ductbus enim nimia
obslinatio, subdiloruni onniium est periclilatio.
Imperavit igitur comes sibi ipsi, ne oinnino noce-
ret Clirisiianitati. Procuravit ergo mandanJo liomi-
nibus suis', Je palalio Cassiani curiose municnJo.
Exivit igitur Marram, Uus Januarii, nudis pcdibus,
efcoagulavil se sponlaneus peregrinis hominibus :
hoc enim signum susceptse peregrinationis, humi-
liatus coines osiemlit. Facta est ilaqtie in popnlo
1133 HISTORIA IIIEROSOLYM. — LIB. IV. 1134
Dtfi magua lactilia; el proiiciscenlibiis illis, a.ljun- ^/ pulantes se ibi sna melatiim iri castra. Gens aulein
ctus est ad civitalem Capharria, comes de Nor- pagana nimium perierrila, noclu secessit et castel-
ihmannia, et ibi tres quieverunl dies. Rex ergo lumhominibus reliquit. Iiitroeunles ergo feetinanler
Csesariae,pactionem pacis paclus est cum comitibus. Christiani, qunmvis vacuum esset hoiriinibus, illud
Mulloties enim legalos. suos, ante Marram direxerai, lauien iiivoneruntcopiosum omnium abundamiarum
conventionem hanc condixerat quod pacificus esset consolalionibus; neque siquidem deerat frumenlum,
Chrisiianis, et niulta de his libenler eis impertiret, nec vinum, nec farina, nec hordeum, necoleum. Si
nisi ad euro exhseredandum, vel ad regnum suum de- quis egens ibi remansit, egestalis molestiam ignavioe
populandum Francorum genus iuJoniituin anhelaret. infortunium ei peperit. Ibi celebraverunt rievotis-
JFiduciam insuper eis fecit, quoJ quanJiu sinim simiPurilicationem Sanctse Mariae diealteraFebrua-
dilalaretur regnum, nullum oinnino Christianis (iercl rii. Veneruni ibi ad comites nunlii regis de
offenjiculum, eisqite copiosum mandaret inercatuin. Camela civitale. Mandavit enim comilibus rex illius
Hanc fidelitatem a rege Coesariae susceperunl, et civitatislarga donaria, ei de pace cura eis consliluil;
confidentiores ire pcrrexerunl. Exeuntes a Ca- dixil etiam quod nunquam Ghrislianos offendereti
pharda, caslrametali sunl secus fluvium Pharfar imo ditigeret ac honorarel; lanlum populus Chri-
prope Cajsafeam. Cumque videlicet rex Francos B stianus ei lalionem retribueret. Rex autem Tripolis
prope civitatem suam hospitalos, vehemenler in- suos ad comites acceleravit nuntios, dedueenlps eis
doluit, quoniain castrorum alienigenarum, j'uxta se dccem equos, et mutas quatuor, et auri pondus im-
eum piiduit. Dixilque : « Nisi summo Jiluculo caslra mensum. Quibusoblatis, subintulerunt nuntii: <Rex
vesira a civitatis nostrse suburbio removeritis, vos Tripolis in hacc verba ista dirigit, ut scilicet pacein
focilusiniiuin violabitis; nosque vobis raercalum pro- el aniiciliam cum illo habealis, et eum tanquam ipse
missum vetabimus, nosque nobis providebimus. » vos in veritate diligalis. » Comites cum eo nec
Mane igitur facto Juos Je suis ad eos Jirexit, qui eos pacem fecertinl, nec oblata receperunt, irao fiducia-
evaJere flnvium eriocereut, et exercitum in lerrara •liter responJerunt: < Iloec omnia ex le respuimus,
ferlileni deriucerenl. Intraverunt ergo quamdam quousque lierisaiagasClirisiianus. i Exeuntes autem
vallem opimain el locupletem, cui super erat ca- de valle illa optima, transierunt-aJ quoddam ca-
slehiim, quod extemplo fecit comitibus securilatem. slrum quod Arche dicilur, pridie Idus Februarii;
DepracJati stint igilur ibi animalium lanquam ad jiixla quod castra Iocaverunt. OppiJum autem illud
qtiiuque nrillia. Rcpertura est etiam ibi mulium di- innumerabili Paganorura gente mtinitum erat, et
versorum alimentorum, et prae ubertaie gratuita /_ Arabum el Publicanorum frequentiis, Defendebant
refecta est tota Christi militia. Caslrenses etiam igilur se viriliter. Iverunt auleni qualuordecim mi-
eyerciiui dederuut equos, aurumque purissimum, lites Chrisliani versus Tripolim, quoe non mulium
inultainque pecuniam; el jiiraverunt se peregrinis ab exercitu differebat; hi Turcos inveneruul sexa-
niiliaienus deinceps nociuiros, neque subinde mer- giiua qui anle se multos conducebanl hoinines,
calum eis prohibituros. Manserunl aulem ibi diebus Sarracenos, Turcos et Arabes, mille circiter quin-
quinque; porro inde riigressi, ad quoddam Arabum gentos, el animalia plurima. Hos perlinaciter |in-
applicuere caslrum. Exivit igilur conlinuo caslelli vaserunt Chrisiiani, et ex illis sex occiderunt, et
domrnus curo eis locuturus, et de pace paciscenda equos totidem abslulerunt, et alios fugaveruiii, et
iraciaiurus; facla vero pace, quseulriquecomplacuit animalia reduxerunt. Francorum siqtiidem invinci-
parli, ad aliaro deinigraverunl civitaleni, muris pul- bilis ferocitas et finiiimos et procul positos omnes
cherriraam et bonis omnibtis opulenlam, in quadam deierrebat. Deus eienim sic operabatur in illis, u;
valle silam, nomine Cephalia. Cives aulem urbis eliam nunc quatudrdecim sexaginta superaveiint
jllius, adventum Francorum pertimescentes., urbom et resiriuam mulliiudinem fugaverinl, aniinalibus
pavilanies exieruiu, et hortos oleribus refertos, et ex ipsorum faucibus abstractis. De exerciin Sancti
domos alimentorum et opum plenas, absierrili reli- T\ ] jEgitlii comitis exierunl Raimundus Pileltts et Rai-
querunl et inconsulti aufugerunl. Quibus oronihus mundtis vicecotnes; et cutn niilitibus non mtillis,
Franci gratulanter polili, riie tertia inde processe- airle Torlosam civiiatem discurrehanl; ibi atilem
runl; et allam et immensam montaneam praecipilan- erat paganorum multitutlo non moriica. Sero jam
do transceivdcrunl, ct iterum iii vallem uherem facto, secretum recesscruiil ad Iocum, et ojjporlunis
descenderunt, ubi dies duodecim quicverunt.- Erat in locis pluribus accensis ignibus, lanquam lotus ibi
antem hnud procul a valle caslellum, Sarracenorum adventassei cxercitus, in loco pernoctavernnt.
plenuin, quod Chrisliani virililer aggressum appre- Orlo jam sole Franci convenerunt, quatenus civiia-
henriere nitebaniur; el revera illud devicissent, nrsi tem aggretlerentur; quam vacuam invcntam inhabi-
gentiles animalium et jumenlornm et pecorum gre- laverunl, quousque ad castellum fuil obsidio. Erat
ges foras ejecissenl, quibus Christiani direptis, sic a alia civitas non longe ab ista, quoe dicitur Ma-
casiello nocle illa quieveruul. Reversi sunt ergo ad raclea. Admiralius auiem qui ei praesidebal, pactus
sua tentoria, deducentes secum quae caslrenses cum Chrisliaiiis, invexil in illarn Francorum vexilla.
emiserant aniroalia. Die crepusculo Franci, suis Dux inlerea Godefriilus, el Flanrirensis comes, et
colleclis papilionibus, ai idein casiruin reriibant, Boaniuiidus vencnint usquc atl Lichiaiu civitatem.
1135 BALDRICI DOLENSIS ARCHIEP. 1!5(i
Boiiroundus ilerum ab illis scgregaius reversus est, x magnipendebant, sanguinolenta fcedatio. Exterrili
Antiochiam, quarn mullum desiderabal esse suam. suntusqiieaddefecllonem Tripolitani,el utleriussine
Dux aulem et comes quamdam obsederunt civitalem, obsidioneobsessi,nonaudebantexireciviiatisportam.
cui. vocabulum fuit Gibellum. Audrvit comes Rai- Tripolitanorum finitimi eigdem percellebanlur infor^
mundus genliles cum magnis mililanlium cuneis luniis. Franci 'gratulabunda polili vicloria, hymni-
advcntare, hellumque Chrislianis non anceps prae- zanles Deo, reversi suhl ad suos. Die allera mili-
parare. Misii ergo ad socios qui Gihellum ohseder les de exercilu equilaverunt ultra vallem Desem,
rani, diccns : < Bellum nobis iinminetnon incertum, deproedalum lerram; et invenlis bobus et asinis,
ot super nos conveniunt agroina paganorum. Cum ovibus et camelis, quorum fuit numerus fere ad iria
civilale ergo quam obsedistis, agatis volurous de millia, lanla onusli' prseda, cum gaudio rcmearunt
pace;> fralribus lulandis expediliores adeslote. ari castra. Sederunt ergo ad caslrum illud, nam ni-
Mehirs csl nos coiivenire et pttgnaie, quam nos a rois erat inexpugnabile, tribus mensibus el una die.
nobis separari el superari. In bellis mora modica Celebraverunt eliaro ibi Pascha suum, quario Idus
esl, sed vincenlibus lucrum quam maximum; obsi- Aprilis. Naves enim Chrislianorum, de quibus in-
tlioiics multa consuraiint leropora, et vix obsessa priinis diximus, ad quemdam applicuerant portum
subjiigantur rounicipia. Bella nobis subdent naliones ^ salis lulum et caslello vicinum ; quae" snppeditave-
el regna : bello subacli evanescent lanquara fumus rant caslrensibus illis frumentum et vinum, caseum
inimici : bello peractoel hoste deviclo, vastum im-r ol oleum, fabam et lardum, ei lolius ubcrlalis mer-
perium nobis patebit. Bonum est ergo ut conve- caluro. Idcireo et illuc landiu consederant, quoniam
niamus, quoniam si Deuin promereri polerimus et navigium eos sustentaveral. et lerram opulenlam
ducem, el prseanibulum, non indubilanler statim de depraedalura frequenler exibanl.. Exibanl, inquam;
inimicis noslris iriumphabimus. Accelerale, inquam, el quoniaro nullalenus a suo frauriabantur volo, ob
ne nos imreniant semuli nostri, dum venerini, im- id laeliores revertebantur, et ad discurrendumiterum
paralos. > Dux et comes Icgaiionem gralanler au- vehementer mcilabanlur. Ibi eliam mulli ex Chri-
diebanl, quoniam bellum inhianter esuriebant; stianis perempti sunt, quoniam et Sarracenorum
fecerunl pacero cum Gibellensi admiralio, et aeceplis glariii non semper ftierunt obtusi, nee seroper eoi-
ah eo muneiibus, auro el burdonibus, et aliis quse rum roililia fuiloiiosa, nec manus invalida, quo-
complacuer.tinl paclionibus, civitale relicla, con- niam et occidcrunt Anselmum de Rabamonle, ei
fvatrum ad auxiliinn profecti siint; sed lunc niiuime Wilhehnum Picardum , viros alti sanguinis et
Turcos quos sperahant inveherurit. Fruslrato igitur gnaros rei roililaris, quornm prseclara facinora
quod desiJerabant praelio, frustraia est illorum' J evideruer comperla sunt in illa Chrisli mililia. Et
prseliantli voluntas in illa die; hospilati sunl aulcm plures alii ceciderunt, quorumnomina in memoriali
ullra fluvium, ct ex illa parte castelluin illud ob- vilae suae contineat; nos enim, non omnia possumus
sederunt. Nec multo posl equilaverunt ex Chrislia- omnes. Tripolitanus autem rex perinlernnnliosssepe
nis quidam ad Tripolim, si qua possent obesse Chrislianoruin duces alloquebalur, et omnimodis
Genlilibus illis otlentantes. Invenerunt igilurgenlem eorum animos pertenlabat, ul datis ei muneribus
illam effusain exlra civilalem, Arabes el ipsos Tri- sccttm paciscerenlur, castrum dimitlereiil, cl pa-
polilanos el Turcos, excursuni Chrrslianorum simi- ctas acciperent pecunias. Chrisliani de Chrisliani-
liter exspectantes, et velul in insidiis latiiantes. Alii late illi proponebant, nee aliler a proposito suo di-
vero pertinaciter invaserunt alios : Agareni siqui- velli polerant. Rex ille Chrislianilati nimium recal-
dcm illos primos impetus aliquantulum sustinucrunt, cilrabal, quoniam palrum leges ei atavorura con-
cl diulitts obluctati sun». Tandem perculieniibus, sueludines verebalur el verecundabatur.
terga dedere; el in lergiversatione illa e suis muHos Tempore procedenle novaj fruges exalbuerant,
amisere. Oeciderunt etiam ibi mulli ex nobilioribus quoniam traclus ille terrarum majoiiljus quara cilra
civitalis. Mulieres, malres el virgines a pinnarum r, montanus vaporat fervoribus; et idcirco properan -
sjjeclaculis, mala Chrisiianis imprecabantur, et pro lior sesias properanliores maturat messes. Marlio
suis anxiebantur el ingemiscebant; et lamen for- mediante, fabae colligebanlur novellse; ldus Aprilis,
siian earuni aliquaeprobilati Francorum in corriibus frumenta secabanlur, et vinclemiarum redibat au-
suis applaudehant. Tanta fuil eo die Paganorum lumnus. Loculi surit igitur el dnx Noiihinamius et
occisio, et cruoris effusio, ut fluvius, qui civilatem Flanrirensis, et Tolosanus, el Tancredus rie via
alluebal, rubuisse visus fuerit; el cislernae civium, peragenda, quoniam jam inslabat, imo pcene trans-
qtiae in urbis erant sinu, quas ille fluvius alebat, ierat lemporis opportunitas. Dimisso igitur quod diu
sanguine illo conlaminalie sorduerint. Incubuil igilur otsederani castello, ventuin est ad Tripoliro, pa-
meeror el luclus Tripolitanis quam maxirous, lum ciique sunt cum Tripolitaiiis : rexsiquidem quinde-
pro irucidalissujs majoribus, lum pro cislernis foeda cim millia Byzanteorum dedil illis, el quindecim
sanguiiiis incursione pollulis. Porro die ilta duobus equos magrii prelii, et reddirill eis trecenlos pere-
affecli daninis, duplices profuderunt lacrymas r.anc .grinos, quos ex diu lenueral captivos. Denique sub
gusliahai eos qtiod inopinabililer Franci politi suul oblenlu pacis, mercalum eis praestilil, unde refecli
iropbaeo; coiilrislabal eos cislcrnarum suarum, qitas shiil unwersi; etlirmiter eis pepigii,quod si bcilum
1137 HJSTORIA HJEROSOLyM. — LIB. IV. 1138
quod eis AJmiralius Babylonicus praeparabat ali- A a paganis ihi detenlus, cursum irroratum felix agd-
quando evincere possent, ipsemel Chrislianus effl- riista eompleverat. Habuerat heslernis lempoiiliug
cerelur et terram suam in eoruin fideliiate relinerel. episcopum locus iste;, sed genlilitali modo maiici-
ltaque discesseruiil a civilatc, Maio mediarite. paliis, amissa pontificis dignitate, SarracendruiP
Eundum illis erat, el iverunl lola die per arclam et cervicosilatisubdebaiuringlorius. IngerriueruntChri-
arduam atque inviam viarn ; cl sero perveneronl stiani, amore inviclissimi Georgii duntaxat allecfi;
adcaslnim cui nomen Beihoion : deinrie appropin- quem enim audierant elvideranl in bello Antiooheno
quaverunlcivilali silaj in lilloribiis maritimis, qtiae pfaeambulum et proecursorem, el Contrai gentem
dicitur Zebaris. Ibi propler aquarum pehuriani per- erroiieam propugnaiorem, volebanl eliam semper
pessi sunt siiis imiiiorioint.tm angrisiiam, qua nimis pforiie.refi Sociuni et defensorem'; sofent eniin di-
defecti cursuro pracparaverunt ari fifuvium Brairii: cere Gentiles, quoniam el eis seiriper infeslus esf.
ibi recreati sunlqtianlum ad poluin, et homines et Videbant ecclesise parietes venustalos sedificiis,
jumeiila. Die vero Ascensionis Domiiiicsecommeare eamque desenam populfs; resliluerurit igituf civi-
illos oporluil per viam aiiguslam; ibt discursuin tali desotatse suam priSlinarn'digiiiiaieni ef electurii"
Genlilium tota dle'meltiebaut; nieluendo 1 taroen, erpfaefeceruni ponlificCm. Confidebant enim in Do-
ab eundo non vacabani. Signiferi et niililes, armati "' mino', subdendam sibi regionem rllam, et idciTco
praecedebant; et loio exercilui ab insidiaioribus saiagebant ad Christianiiatis plenitiiriinem restaii-
praccavebanl; subsequebanlur sarcinarum provi- raridam. Sed quonian) reslitutus epfscdpijs,' quibus
Sores, et clitellariorum sublevatores : pone prope- vivere possef, poSsesSiuiicuIas noiidum liabeDirt,
rahatordo militaris, el omnes omniunv aderant ne- quoniam veprosa fructificabanl univeYsa eccfesiaek
cessiludinibus. Sic quoiidie sarcinavrii medieslmi iliius"prsedia; Christiani facultaiuiii siiariim'et rfc-
properabant, eteos imbeUium lurmarum comita- ciinas obtulerunt, qriibus collatis dapsiiitatibtiS, jirae-
banltir greges. Audiobantur buccinae, el gradalim, dictus ponlifex vivere, Cl ecclesiam reficere poluis-
ne debiliores deficerent, in via pergebalur : Excu- sef. Rogaverunt aulem eum et de fidei caslitaie'
babanl vicissim riOclibus; et ubi major Ingruebal cOnservanda; et de plebe ad fideni cairiolicaiii"
inelus, ibi vigilantior prajparabatur excubitus. Nihil corivocanda. Suggerebant ei, qualenus sequaniriiiter
enim inconsultum, nihil inordinaturn admittebant: pauperaiae regionis desolalionem pateretur"; qtio'-
indisciplinati casiigabanlur, inscii erudiebantur, niam trui pro Christiariis inslaurandis olim paiuper
rebelles objurgabanlur , incontinenles de inconti» faclus fuerat, ndn liabetis ulii caput suuriv recKnaret;
lienlia sua redarguebantur, et omnes in commune „ ecce invocatus, tilpote non inexaudibilis 1ciini' eo
ad eleemosynara incllahaniur. Omnes eliam fruga- J effiCaciter cooperaretur. Soiretenimsuis eum J&isse
lilali et pudicilise studebanl; et, utila dixerim, quae- cboperariis : Ecce ego vobhcumsumjOrnnibuselieMs,'
dam schola disciplinoe moralis in castris erat. Is usque ad consiimmdiioncm smculi(Matth. xxvin', 20):.
eral modus et haec erat forma in Jerusalem ambu- Apud Ramnlani his ila coniposilis, iter in Jeru-
lanlium. Dum hunc disciplinae rigorem lenuerurit, salbm accelerandum diluculo censuerunt; signodatov
el affectu charitativo redundaverunt, evidenler inter viani ingressi sunl; et sicut din desideraverant, eac
eos Deus eonversatus esl, et per eos bella sua bella- die ad civilalem usque pervenerunl. Non Criim-
lus est. Haecidcirco dixerimus quatenus indiscipli- multum distat a Ramula JJerusalem, sed quasi vigiiiti-
nalorum illorum, qui htiic expeditioni gloriosae, qualuor niilliariis. Noctc illaquairi craslinuiiiverie-
superciliosi successerunl, illos exloltentes, vitam et runt in Jerusalern, nuHanox, ut credo, fuiteis irt viai
Viam redarguerimus. JNihilenim est inter homines importunior, seu Isediosior; quse inveleralae: fawjis*
ulilius disciplina. quasi quoddarii fuit irrilamentum. Cum'' euim, esu-
Montaneis illis, in quibus ttmebanlur hostes, sine rienli a nudius teriius cibus oslehditcir,' riec porri-
hoste iranscensis,venerunt ad civitalem secus mare, gilur, quanlo cerises desiderio, qiiasi riovoi-iferuitr
cui nomen Barttch; el de illa ad aliam, quae nuncu- K afiicilur ? sic qui viam in Jerusalem arripuerarily et
palur Sagilia; et exinde ad aliam, quae Surdicitur, lot noctes inletopestivas propter hoe ipleraverant,.
Ctde Sur, ad Acra; et de Acra, ad caslellum quod postquam se die crastina cognoverunt illic adfuturos,-
vocalur Cayphas; et exinde hospitandi venerunt quantum impedimehlum putas eis nox- mbrosa prae-
juxta Cajsariam, ubi die Peniecosles, quarlo^ Ea- stitil? Nocles aliae, vel algores, velmetus,'velibella
lend. Junii quieverunt. Quo die sotemniter, ut Chri- illis intulerant; nox ista, quod gravius est, dilaium
stianorum mos est,- exl)austo', collectis papilionibus succertdebat desiderium. Vix autumabanl diem
el itinere rursusquod instabatemehso, ad civilaieift iilam adfutu^am, quam tamen adfuluram noii igno-
quae Ramula vocatur, deveneriint; ibique via fati- rabant, qriiB votis sriis saiisfaceret, quae desidera-
gali subslilerunt; qtiorum arivenluro cives civilalis lam civiialem eis ostenderel. Exspeclabalur illud
illius reverenies, quonilam illo in vico' contra Chri- rnane et mox ilJucesceridum non nesciebalur;' sed
slianos confligere ausinon snnt, ipsavacua dimissa, quoniam quasi differebalur, et idcirco dilaliis affe-
fuga elapsi suiil. Juxia qnam civiiatulam honorabi- cltis atigrrieritabatur : animo siquideni cupiehti liihit,
lis monslrabalur ecclesia, in qtia pretioSissii))um, salis festinatur. Hluxit dies, et monlana quse iiisia1-'
Beali Geoi-gii martyris corpus quieverat, quoniam JwniDei populus indtjfessits conscendii; ibat e'rgp;
 1139 BALDRICI DOLENSIS ARCHIEP. lliO
gaudenler, quoniam annuis Iaboribus ea finem fuerat. \ emendum , nec ire poterant frumentatum , vcl qtiia
.collatura dies. Ea dies erat desirierabilis, tanquam regio illa nullalenus esl irrigua, imo lorrida et per-
diespostrema mercenarii. Ubi vero ad locum ven- arida, et itleo miiius jumentis et animalibus oppor-
tum est, unde ipsam turritam Jerusalem possent tuna, utpote pascuis inopima, nec lerra illa est
admirari, quis quam roullas edirierint laorymas nemorosa , et idcirco roiiius fruclifera, exceplo
digne recenseat? quis affecius illos convenienter quod palmam atit et olivam : patitur aulem et vi-
exprimat? Exlorquebal gaudium suspiiia et sin- neam. Jordanus ab Jerusalem sladiisfere Iriginla,
gultus generabal immensa laclitia. Ornnes visa Je- ut putant, sejungilur ; lacus habei, sed remolos.
rusatem substiterunl, et adoraverunt; et flexo po- Civitas suas habct cisternas unde atitur. Ad radicem;
plite terram sanclam deosculati sunt; omnes nudis montis Sion Siloe fons est, sed vix paucos polerat
pedibus ambularept, nisi metus hostilis eos armalos sustenlare homines ; juvabal lamen; et magnis ex-
incedere riebere praeciperet. Ibani et flebant; et pensis modica comparabatur aqua. Equos potum
qui oranrii gralia convenerant, pugnaturi prius ducebant, non sine pavore nimio, per sex milliaria.
properi arma deferebant. Fleverunt igilur super Interim nuntiaiura esl irt castris, naves Chrisliano-
illaro, super quam et Chrislus illorum fleverat; rum onerarias in portu Japhi, quam antiqtio voca-
el niiruin in moiuni, super quam flebant, feria " bulo Joppe diclam pulainus, applicuisse ; quod val-
lertia, oetavo Idus Junii, obsederunt. Ofosede- de omnibus complacuit castrensibus. Consiliaii sunt
runt, inquam, non tanquam novercam privigni; sed principes , quomodo etuiles et redeuntes lutos face-
quasi malrem filii. Obsederunl enim, non illa obsi- rent,. qui e navibus necessaria deveherenl; Joppe
dione qua dixerat Dominus : Ecce venienl dies in le, siqnidem vel Japhi a Ramula, quasi octo disiat mil-
el inimici lui circumdabunt te, et coangustabunt te et liariis. Porro Ascalonitae, vel indigense, qtii vaga-
filios luos qui in le sunt (Luc. xix). Nunc e converso bantur scu in montaneis seu in excisis praeruptorum
circumdederunt eam a.mici, et lilii coanguslaverunt cuniculis, vialores aliquplies incursilabant et obr
advenas el adulterinos. Ecce enim nrillos habebat truncabanl. Motus iste, vel rumor, negoliatoruni
in sefilios, qui ei consulentes principarentur; sed commeatus riisturbabat. Ad hoc exsequendum sum-
rnodo paliebatur dominos exlorres el peregriuos, mo diluculo de exercilu comilis Sancli Jigidii,
discolas et impuros, qui eicapiivae, jugo almivodo- Raimundus Piletus, et Aeardus de Monlinerlo, et
minabanlur. Obsederunt igitur eam, non ut liberam Willelmus de Sabra, et cei,4um milites exieruut,
caplivarent, sed ut caplivam liberarent. et quidam pedites, ad mare jrocedenies. lbar.t au-
Obsedit eam Rotbertus Jux Northmannorum a lem, sua confisi audacia, mililantes ad portura :
seplenlrionali parle, juxla ecclesiam beaii Stephani incertum habemus an induslria, an post agitando,
Proloinarlyris, ubi lapidatus a Judseis obdormivit moras , viaj ignorantia, divisi sunt ab invicem. Tri-
in Domino : hunc jiixla comes Flandrcnsis sua ten- ginta namque miliies^,aliam viam gradientes, scjun-
loria collocavit: ab occidenie obsederunt eam Jux cti sunt ab aliis ; qui triginla cenlum Arabes inve-
Godefridus el Tancredus : a meridie obsedit eam nerunt, Turcos et Sarracenos nonnullos, de Admira-
comes Sancti iEgidii, videlicel in monte Sion, circa lii exercitu, el auriacter eos aggressi sunt, et in
ccctesiam beatissiinae Dei gemiricis Marise, ubi Do- praelium convencrunl. Illi vero e regione pertinaci-
minus Jesus euni suis coenavit discipuiis. Jerusalem ter restilerunt, confisique multiludiue sua, multi
ilaque sic obsessa filiis suis occludebalur; intus paucos circumcinxerunl: Sarracenis enim is moJus
autem a populis Mazelinis profanabatur. Die lcrlia est pugBaiidi. Jam incluserant Chrisiianps , et jam
exieruul castra railites e Chrislianis, Raimundus de morlibus eorumgarrientes confidehant; eum nun-
videlicet Pitetus, el Raimundus de Taurina cum aliis lius RaimunJum Pileium vociferans, sic excivit:
pltiribus, vel causa circumspiciendi vel depradandi; < Nisi citissimus ad commililones luos evoiaveris,
el invenlos Arabes ducenlossuperaverunl et fugave- auxilium eis perhibiturus, omnes pro cerlo amisisti;
runl; roultosaulem occiderunt, et ibi triginla equos rj j'am enim circumvaltati sunt ab inimicis ; arihuc
apprehenderunl. His ila geslis, alacres reversi funt lamen utcunquese defendunt. »IIabenas laxant, el
ad suos. Feria seciinda, couslanler iropetierunt ci- calcaribus cornipedes urgent aeneis; el tlicto ciiius
vitaiem; et, ul pttlabanl, i;evera lunc prsevaluisseiil, onines advolant; et so.ulis pectoribus oppositis, tur-
si scalas suflicienter prroparassent. Straverunl lainen bas contis de|jeltunt, et oppositos disjiciunt, et unus-
inurum exleriorcm, et scalain un.am ereciam admo- quisque suum slernit humi. Ex improviso siquidera
veruitt ad interiorem. Super illam autem yicissim ignaris supersunt, et rem lolam gladiis commiltunt.
ascendebant milites Christiani; et cominus praelia- Praevalebant igitur illis: qui duo rursus staluentes
banlur in muro cura Sarracenis, el eos perculiebant agmina, putaverunt se posse resislere; nec qttidquaiu
cnsibus el lanceis. in illa congressione ex utroque profecere. Franci siquidem deiiuo ferociter eos
popub multi perempti sunt, plures lamen ex genti- invaserunt, supsque ab impetu illo laliter liberave-
libus perierunt. Audilo retrahenJi liluo, Chrisiiaui ruiU-jexcepto quod Acardumde Montinerlojiiiilitein
ab impplu illo landem Jestilerunt, et ad caslra audacissiuium, ihi amiserunt, et aliquot ex pedilibus.
remearunt. Victualia vero qusc seeum, detulerani, Dederunt ergo Ttirci scapulas, et fugain initam ma^
iuterim defeceranf; nec jaui tnvcuicbaiui; pauis ad turayerunt, sed plures cuspidibusinscquci).lium con-
Ilil HISTORIA IHEROSOLYM. — LIB. IV. I!i2
fbssi sunt: "mseculisunt enim cos fere ad qualuor A . lustabantigiturariifices illis operibtis sagacilcr. Nec
millia. Relinuerunt etiam ihi cenium et tres equos ininns Agareni illi intlefessi, Je civitate nuinienda
et unum hominem vivum, qui quaecunque Chrisiia- sollicitahantur ; el nocle lurribus inallandis insisie-
nis prajparabantur coactus enarravit per ordinero. bani, et urbi tlcfensandse irrequieli vacabant. Ex-r
In obsidione interim Jerosolimitana siiis vehemens ploraverunt inlerim viri perspicaciores qua parte
grassabatur, et perurgebat Christianorum caslra; civiias immunitior erat; et illuc quoJam Sabbalo,
consuebant tamen el boum et bufalorum et equorum noctc iniempesta ducis Godefridi machinam translu-
coria recenlia, et consulis ulribus aquam per sex leruiil, quam sole exorto erexerunt ab Orienle. Hane
rcfercbant milliaria. Ducebant equos suos itluc ad- quoque priina et secunria et lerlia feria, tola seriu-
aqualum : sed Genliles eis insidiabantur, el ex loco- litale piacparavtjruiil et coaptaverunt. Comes aulein
rum angustiis graviler eos adversabanlur. Aqua Sancli J^gitlii a meridiana parte suam erigebat ma-
lamen quam velut direiiiptam devehebant, in tanluni chiiiani, quas machinas pro suo magno muniniine
erat olida, ul equi etiam illam aspernarenlur, qun castra lignea possumus appellare. Comes autem
odorala nares CGiUrajlas rugabaiU, el prse fnslidio caslrum suum prope niurum conduxil ; sed inter
nauseae, slernulabant. Ernl autem haec passio fali- niurum et caslrum quoddam profundum patebal
gabilis : diulius enim possunt horoines famcm dissi- B praecipitium, quod omnino caslello supcrvenienti
mulare, quam silim. Si qua fbntium signa reperie- eral invium ; neque siquidem lales ninchinas ad
banlur, vel illa Genliles obslruxerant, et per alios declivia posses conducerc loca, neque contramon-
commeatus derivaveranl; vci ipsi lalilanles nociltni tuosos dirigere; sed ut possit conduci seroper sequam
lalrunculi observabnnt. Cerironet alii torrenles aestu exspeclat planiliem. Clamaverunt ilaque per exer-
torririo arueranl. Panis ordeacetts in castris, erat citiiin prsecones : ul < quicunque in foveam illam
preliosus. Indigeics siquiilem in cavernis vcl in spe- Ires Iapides jaceret, jaelis lapidibus untiro denarium
iuncis deliiescentes, omncs commeatus abdicaverant. haberet. » Omnes igitur quibus illse morae fuerunl
Exercitus ilaque Christianus de die in diem in tanta tsediosae, vix eniin ad linguam refrigerandam pro
pcriclitabalur miscria. Designati principes ad con- denario pauxillttm aquae invenires, vel lapiriibus
siliuni convenerunt, el quid eis in tanlis calamita- divehendis libenler insistebanl.vel urbi aggreriientke
libus agitandum instaret, elocttti stml. Dixerunt iuhiabanl. Anlequam ergo civitalem aggredereiiiur
ergo: <Angusliseundique : panis defecit,aqua ricost. ponlifices ct sacerdoles amictus amicii saeerdo-
Nos ipsi graviter ohsidemur, Juro civilalem istam tales, allocuti sunt populares ; el aliquis in loco
obsedisse^putamtis.Exlra castra egredi vixauderous, _ constitutus ediliori sic orditus est : « Auriite ,
et lunc vacui reriimus. Ex longa roora penurian» fratres et domini. Quamvis onmia quse vobis
hanc contraximus ; et nisi prajcavebimus graviorem ad prsesens dicluri suraus , vos ipsi noveritis ,
conlraheinus. Armis et brachic, sine machin-.scivi- jam enim ista inultoties audislis; allamen perpul-
lalem hanc expugnare nequimus. Obstant rouri, ckrura el Julce et volupluosum est, Je Domino
obslant propugnacula, obslant lurres ; obslanl re- Deo nostro semper sermocinari ; semper audire,
belles, qui inlriiisecus redundanl, oefensores. Quid et eflicaciter inlelligere VQS indesinenler oportet.
ergo, patres conscripli, censeiis ? Misereamur po- Vos in ista civilate quae coram est, Chrislus rede-
pulo huic; et landem aggrediamur aliquid quod mit, in hac Chrislianismum Detts inslituit; ex Iiac
nosiris prosit oninibus, quod inclusis obsit civibus ; Chris(ianilatis sacramenlum ad nos usque cmanavit.
quod nos etiam ab his laboribus expediat. Gravis- A linibus nostris, ut hicoraremus, el sepulcrum
simum tamen esl quoi hujuscemodi agendis neces- Dei noslri deoscularemur, advenimus. Haec, quam
sarium est. Terra isla nou esi arborifera ; nam si videtis, lotitis nostri est causa laboris. Haec tamen,
arbores alicubi reperire possemus, machinas equi- Jerusalem coelestis instar est. Hscc civilalis illius, ad
dom faceresatagercmus, quse ista despicerenl mre- quam suspiramus, fprma esl. Videtis quanta pertina-
nia, qua) lurres coacquarent alliores. Quaeramus D cia, viles et insijlsi el adeo extones, hanc nobis con-
igitur, vel ligna de domibus, vel uabes de ecclesiis Iradicunl? Vitlelis quanla stolitlitale, quorum j'uris
asporlemus, vel de qualibet alia materia machinas non est, quod nostrum esse debet nobis conlendunt?
compactas erigamus, et civitatem hanc totis nisibus Noslis denique qua lemeritaie sanctuarium Dei pol-
aggreriinmur ; alioquin lempus incassum consumi- luunt, quam innumeris foeriitatibus sanclam civi-
iniis. Invenerunt tanriem ligna, quamvis a loco pro- tatem subdiderunt. Certe, s'r bene et recte considc-
cul tlistanlia, quae quiriein grandi labore attulerunt. rare volueritis, ista Jerusalem, quam vitletis, ctii
Acciii suntdetotoexercitii artifices lignarii, quorum arivenislis, cui adeslis, illam civilatem cojlestem,
arlificio macliinae compaginarentur. Jam igitur in- ct praefigural et praelendit : hanc nobis hostes ecce
slant operi, el alii lignorum inconcinnam superfi- conlratlicunt visihiles : porro semitas ad illam per-
ciem componunl ; alque alii dolnpi, aiii terehrant, lendenles invisibiles obsirient inimici, adversus quos
aiii ligna lignis copulanl ; efjam in rnoriico machi- spirilualis constat conflictus. El gravius esl nobis
nas erigebant. Dux etenim Godefridus uiiam de suis obluclari conlra spirilualia neqttiliae in ccelestibtis,
oonsiiiuebat facultatibus : ncc non alteram comes quam adversus carnem et sanguinem quos videmus.
Tolosauus rie suis suinplibus sialui maudavcrat. Hi qui in civitatula illa gannitiiilj illoiuin unihia.
1U3 BALDRICIDOLENSIS ARCHIEP. 1144
sunt,etsuis magistrisinferioresetimbecillioressunt. A: stimplis recenlibus, et quadam nova eis superve-
Qttod si isli, quiprope nihil sunl, poterunlevincere, nienle audacia , dux Godefridus et fraler ejiis -
el civitalem quam videmus nobis attferre, quid Eustachius, omnium manibus sui-que fortiter
pulas domlni facient, <audent ctim lalia servi? t Pro praeliabantur : duces enim illos reliqui subseque-
cerlo limendum est ut civilas il-Iacoelestis nobis bantur. Tunc quidam miles, nomine Letnlrius,
claudatur, nobis auferatur, si nobis desidiosis, a murum ascendil, et constanter dimicans, excla-
malignis hospilibus noslra domus abdicabitur. lm- mavii. Subsecuti sunl illum illico et alii. Qui vero
hclles oninino et inefficaces in lucta spirituali eri- muros illuc usque defenderant, passim diffugiebant,
mtts, si conlra canes insipidos, nec oblatrare valen- nec amplius de civitale tutanda procurabant. Chri-
ler, effeminalos et inermes, pro quibtislibel mortihus slianorum multituJo, civilatem ingressa, perseque-
roeticulosi, non assurgemus. Expergiscimini igitur, balur fugitivos, et nemini parcebal Admiralius, qui
familia Christi; expergiscimini, militcs et pediles Turri David praesidebal, tremefaclus, se comiti
cxpediti: et civitalem bane, rem quiriempublipam reddidit; eique portam confeslim aperuit, ad quam
noslram, conslanler capessite el Christum, qui ad- peregrini suispecuniis ut intrarenl violenter eroun-
huc liodie in civilate ista proscribilur et crucifigi- gebanlur : ibi siquidem vecligalia redJere solebant;
lur, aitendite; et de cruce, cum Josepb, vobis ' alioquin , immisericordiier coercebantur a porta.
jllum deponite; et in sepulcro cordis veslri, the- Cives ad lemplum Salomonis fugienles convene-
saururo illum incomparabilem, Ihesaurum concupi- runl; el adhuc in illo se defendere praesumpserunt.
scihilero, collocale; et islis impiis crucifixoribus Dederunt igilur ibi magnos impetus Chrislianis, sed
iilum viriliter eripite. Quoties enim isli mali judi- poslquam se nihil viderunt proficere, gladiis pro-
css, Herodis et Pilali complices, fratribus veslris jectis, colla neci submisere. Numerum eorum
illudunl vel angariant, toties Chrislum crucifigunt: qui perempli sunl nemo novil; sed sanguis eo-
quoties eos tormentanl el occidunt, loties laleri rum qui per templum defluebat, usque ad suras
Chrisli cum Longino lanceam infligunt. Haecquidem ambulanlium atlingebat; et cadaverum per tolam
omnia faciunl; et, quod pejns est, ipsi Christo legi- civilalem magni acervi eranl, quoniam nec
que nostrae subsannunl et improperanl, et ore leme- sclali, nec sexui, neonobililali.nec cuilibet con-
rario nos exacerbanl. Quid igitur agitis? aequumne ditioni miserabantur Chrisliani. Tanlo siquidein
est vos hsec audire, vos istavidere.nec ingemiscere? odio persequebantur eos, quia templum Domini et
Patribus el (itiis etfratribus et nepolibus dioo :Nun- sancli sepulcri ecclesiam, el lemplum Salomonis, et
qnid si quis exlernus vesiruni aliquem percusserii, » alias ecclesias suls usibus illicitis peculiaverant
sanguincm veslrum 11011ulciscemini ? Mullo magis ac indeeenler conlaminaveranl. Super Satomonis
Deum vcslrum, Palrem veslrum, fratrem vestrum lempluroquidam diffugeranl, qui Tancredi signo, nt
tilcisci debetis, quem exprobrari, quem proscribi, sallem sic Iiberarenlur, rogalo et accepto, fortunam
quem crudAgi videtis; quem clamanlem et desola- quamlibet oppericbantur: sed parum vel nihil profe-
lum el auxilium poscenlem audilis ; « Torcular cat- cerunl, quia nec eis Christiani pepercerunt : excc-
< cavi solus, el tle genlibus non est vir mecum (Isa. pto quod qui motiuos efferrent, atl tempus vivos ali-
LXIII,5). > Agile ergo, et arma veslra confitlenler quos reservaverunt, quos denique vel vendiderunt
vobis coaplaie; et civiiatem hanc constanler, Dei vel a superis alienaverunt. Et lamen Tancredns inde
coadj'utores, impelile, et pulchrum sit roori vobis multum conirislatus est: nec tamen super hoc con-
pro Clirislo, in ista regionc, pro quibus Christus tra Chrislianos efferatus esl: siluit ergo, el a com-
inoriuiis esl in ista civitale. Vos igilur inchoate niolione illa lolus quievit. Tolosanum Adroiralium,
liollmn; ipse, dux vester, belli dabil supplemenlum, et qui eisecommiserat, el arceiriDavid sibi rerididerat,
bonse volunlatis el gloriosse actionisemolumenlum. > el alios qui cum illo erant, usque Ascalonam ilke-
Finem dicendi fecerat heros, et omnes jam arniis sos conduci prsccepii. Ila enim eis pepigerat, pa-
accincti, urbem unanimiler iropelebant, unusquis- D ctumque suum illibalum conservare volebai. Civila-
que jam sibi sermocinabatiir, unusquisque sibi erat lein aulein illam non raore subjugalaeurbis spolia-
et sacerdos et episcopus. Quarta igitur el quinta verunl, vel cremaveruni; sed sicul domos omnihus
feria, nocle et die civitati insistebant. Prseroissis bouis referlas invenerunt, suis necessitiidinibus
crgo et orationibus et jejuniis, singultibus el elee- eas peculialas reservaverunt, et mulli dapsiliier in-
mosynis, et ipsis sacri viaiici cornmunione munilis, venla pauperioribtis coinmunicaverunl. Jam vero
sexla feria civilatem sunimo diluculo aggrediunlur; diu desideralo lajtificati triumpho, manibus a caede
nec prsevalere poleranl : qui enim in turribus ve| ablulis, mulli pedibus discalciatis gaurienles, el pne
iii moeniis erant, sibi invicem opitulabanlur, et gautlio ploranles, ad Sepulcrum Salvatoris deoscit-
ignem et lapides continuo jiiculabantur. Tholosanus lnnduin, calervalim properaverunt; et ibi gralula-
fovea complela, iribus eniin diebus el noclibus, vix bunda donaria, et hostias pacificas oblulerunl. Quis
iliam consummaverat, conduxit castrum ad mtirum, vcro jnm con.venieiiter ijlud explanabit gaudiiun?
rooraque suis succensebat. Hora vero qua Dominus Melius ergo unusquisqup cogilet in se, et perpendat
pro Judseorum voluntale passus est, Christiani non quanlum debuit csse, quam slerilem el verborum
jmm.emores illius passionis, lanquam viribus re- inopem me causetur inlerpretcm : untimquemque
1145 HISTORIA HIEROSOLYM. - LIB. IV. 11«
ergo transmillo ad se, ul sic salicm neuter insurgat A gara lexuisse videbimur; et lamen civiialem hanc
conlra me. Fuit enim iinmensuin gaudium, ubi om- reges habuisse comprobaverimus. Porro in hac ea-
nes quod diu exspeclaveranl adepti sunt. Ibi finem dem Jacobum, fratrem Domini, episcopum praese-
laboris sui videbant; et jam securiores, ex prsesen- disse non ambigimus. Qua de re hanc Aposlolico
tibus de futuris bonis sibi relributiones adfuluras dignam approbamus, quod dignilalis nomen in
imaginabanl. De efferendis autem cadaveril)us pro- patriarcham usurpavit modemior Christianitas.
curaverunt, quoniam horror et felor invalescebat Consideremus igilur virum qui virlute regali coin-
immanissimus : vivis ergo gentilibus illud opusman- petenter praeemineal : qui quantum ad Deiim se
daverunt, et quoniam non sufficiebant, pauperibus servum cxhiheat, quaiuum ad homines se regem
Chrislianis, dalo prelio, idero negotium iterum com- sential; Dei cullum diligat, populum foveat, mili-
miserunl: illos vero per pyras coacervaios postea tiam teneat. Neque siquidem, quae Sarracenis adja-
coiiibusserunt, et itacivitatera ab immunditiisemun- eet isla monarchia, potesl defendi sine militia.
daverunl. Sederunt autein in civitate condignas Deo Itidem de patriarcha dicimus : quoniam his duabus
gratias referentes, itineris el Jahoris sui prospera- consulendum esi necessilatibus. Regnura sacerdotio
tori, et de perfidis eenlilibus magiiifico triumpha- indiget; sacerdolium regno sustenlandum et lulan-
loii. Non euim viribus suis hanc ascribebant viclo- " dum esl. Et qiioniam hsec singula non ignoralis
riam, sed Dco qui operatus est in eis et vetle et pernecessaria, el alia ilerum nobis supersunl per-
posse, tolum iltud atlribuebant. Restiluerunt eliam tractanda negoiia, verbis omissis, ad effectum
dignitates suas ecclesiis, el singulas eas coaplave- veniamus; et Goderridum ducem eligamus, qtiem
runl ad opus orationis. Profundebant igitur lacry- huic civitati subrogatum praeficiamus. Mulia siqui-
mas in' earum singulis ; et vola sua reddebant lola dem in eo conveniunt, quae regise dignitali cpmpe-
die ciira incenso compunciionis. Ducebanl equidem tunt. Est enim, ul omnes novimus, vir regii san-
dies illas solennies, el velut sabbatizabant, ferias guinis, a proavis Chrislianae professionis, more
cujusdam Jubilaei celebrantes. Diem autem illam, Gallico militiae peritus, peclore et brachio vir in re
qua civitatero recuperaverurit, celebreminslituerunt, mililari efiicacissimus : qua de re per oiniiia esl in
quiniadecima die Julii, feria sexta. Diem quippe hac expeditione singulariter approbatus. Serenitas
iliam Iriiimphalem merilo diligunt, quicunque, Iibe- in eo specialiter pra>fulget, clemenlia in e'o florel, quae
rationi civitalis illius, et victorise populi Christiani geminae sorores praecipue decent principes. Dapsi-
congaudentes applaudunt. De conslituendo eliam ibi litalero unice diligit, quia toium palrimonium suum
rege consiliati sunt; et hujuscemoJi sermo- r et quidquid ex se habuit, in isla miliiia largiter
nem ad invicem majores habueruut : < Gralias effudit; imo in Dei servitio prudenler collocavit.
agimus Domkio nostro, proceres egregii, qui lsle genlilibus hoslililer inimicabilur; el Chriatianis
nomini suo dedit gloriam; nobis aulem servis viriliter palrocinabilur, Denique ut alienis utamur
suis prsestilit victoriam. Virietis, optimales no- verbis, et in brevi comprehenderimus pteniiudinem
slri, ad quem porlum requietionis, publicam ili- opporluni principis : isle esl, qui novit t parcere
neris noslri causain Deus perduxerit : videtis quo < subj'ectis et debellare superbos. > Hunc igitur jam
in statu, summam noslrae voluniatis muluae col- divino alloquamur oracnlo, et potestalivo ei man-
locaveril : quid aulem singula quae per nos ipse, demus prsecepto : < Audi, iili, et virie et obliviseere
vel nos per eum operali sumus recapitularemus? < populum tuum et domum palris tui, et veni in
Eece tempus instat qualenus aliqui nostrum , quae < terram quam demonslravi libi, faciamque le in
riiu desideravimus jam explelis, ad propria redire < geniem magnam (Psal. xuv, 12). » Ipse fratres
cogitemus. Sed anieqtiam iste sanctus solvalur con- habel, ipse cognatos et notos el affines habel; ipse
ventus, providendum nobis est, cui haec civilas sub se multos habel milites qui ornnes cmn ea
regenda commitlalur : ad quem plebs qttae hic sponlanei remanebunl, et bella Dei, cum eo hella-.
remanehit respicial, qui ei luilionis curam sagax p bunt. Tu autem, prihceps optime, queni bodio
provisor impendat. Quid enim prodestcivitalemhanc Deus elegit in regem, eslo miles Dei el prseliare
mille morlihus nos oblinuisse, si, quod absit! con- prselia Domini : ex Deo tibi id iiijungimus. Et
ligerit eam nos nequaquam conservare? Sed, cur a manibus injeclis eum apprehenderunt. dicentes:
finibus orbis huc adventavimus? cur tot et lantos Et. ecce te regem post Deum designarous : Domi^
labores, ad alium solis axem properantes,.suslinui- nus sil lecum actusque luos dirigal et prserogalivam
mus, si tandem urbe inconsulla reverliraur? Prius morum luorum in bonum adaugeat: hoslesque suos
ergo consulamus urbi, ut postea qui reversurr sunt in manibus luis affligat. Id ipsum el de patriarcha
vaoaniius consulant sibi. Civitas haec ab anliquo*, dicimus : erit enim et populo Dei et ipsi regi peiTie.-
regiam habuit dignitalem et simul patriarchatus ob- cessarius. Porro, de persona eligenda nihil ad prae-
tinuil sublimilalem. Ul enim Melchisedcch, Abrahae sens occurril melius, quam ul domnum Arnulfum,
ooiitemporaneum quasi praeterraiserimus, si ad virum lilleris apprime liberalibus eruditum,? cpn-
morierniora tempora veniamus, etaDavld iu Josiam, veniamus; el huiic htiic o.uraevicarium praeficiamus,
et a iransmigralione Babylonis, genealogiam et quousqiie consilio deliberativo, velipsum. vel alium
Jineam regura computaveriraus, fabulam salis Ion- irilhronizandum .'ecrevcrimus. No.vimus enim eum
1147 BALDRICI D0LENSI5 ARCIUEP. HI8
jtisliliac censtira pracemineniem, linguae facundia l».rnm (Psal. II, 5).» Si enim, prout mandastis,
pollenlem : insuper plurima quse conveiiiunt epi- imperierriii eis obviaverimus, pro eo ipso ipsis longe
scopo iu eo conctirruiU. Sed quoniam non possurous facilius prsevalebimus. Ipsi conveniunl ad obsirien-
inpraesentiarum hoc statuere consitium (ad alia dum nos, et ad civitaiein expugnandam suas defe-
siquidem properamus), rem istam (de . quolibet runt machinas : nos ex insperalo insurgamus eis.
videlicel inthronizando) censemus induciandam : Naro postquam prseter spem suam viderinl reru
excepto quod domnum Arnulfum nominamus, qui proceriere, obslupescent, et arescenl; et sic ubi po-
vices suppleal cpiscopi, et inierim respondeat ore lerunt, diffugicnl. Nos aulem in ipsorum visceribus,
pasioiis : ipsemet, vel post cras, si forte roganlibus capulotenus enses nostros impingemus, el ex ipsis
ariquieveril, inihronizabilur; vel quoquo modo res viotoriosi Iriumphabimus. >
provenire debeat, consiliabilur. Ecce siquidem, Rcx per praeconem ctamavit quatenus omnes de
jurans el ejulans, ne et ipse fiat pontifex irrefraga- bello prsemunirenlur, de quo praemonebanlur; et
bililerobluctalur, sed, saltem dandis consiliis prao- vexillum regis omnes impigre subsequerenlur. «Ini-
siiliabitur. Nunc interim episcopetur consilio : donec mici siquidem , ait, noslri omnes Ascalone conve-
quem Deus idoneum sibi providerit, episcopelur niunt, in prseliiini super nos adfuturi : proccriite
officio. > Die oclavo, postquam civitas capta est, 13 ergo illis obviam oinnes, et nullus nisi invalidus
facla eleclio esl ducis in regem. remaneal. » Exivit itaque rex, et patriarcha con-
Interea nuntii venerunt Tancredo, et comili dictus, et comes Ftandrensis et Martaronensis
Eustachio, ul expedite procerierent ad recipiendam episcopus, feria lerlia civitate. Comes nantque
Neapolitanam civitatem : habilatores nempecivitatis Sancti jEgidii, el Robertus Norihmannorum diix no-
illius, in manibus eorum se dedere volebanl; qui luerunt exire, donec certiores fierent de Arimiravisi
assumptis satellitibus, et multis clienlibus, ad incursione : < Quid eniin, inquiurU, frustra faliga-
urbem venerunt : quae eonfestim eis el pacificala remur? Primo rem comperiam habeamus, et jam lunc
et reddila est. Manserunt autem ibi, et Iselanles confidentioresexibimus.» Miserunt tamen explorato-
qttieveruiit, quousque dux, irno rex, ad eos Iegatos res de suis, mililes qui cerla renunliareni utel ipsi
direxil vclocissimos, qui eis dicerent: « Audivi- renunlianlibus incunctanlius crederent eis. Qui visis
mtis, el cerlttm esl, quoniam Admiravisus Babilo- omnibus quaeparabanlur, pernici redierunl cursu, et
nitis Ascalone est, el ibi conira nos betlum ingens quae videranl fideli teslali sunt relalu. Rex etiam ,
praeparat. Accelerate igitur, el venile, ui et nos iis illorum non salis credulus legationi, Marlaronensem
audacler possirous obviare, anleqiiani nos possint „J episcopum direxit in Jerusalem, qui in principihus
in nrbe concludere. Jam luiic enim non possemus teslarelur qusecunque parabanlur. Hle siquidem
ex aequo decertare coutra eos. Inclusis eiiam giavis rem compelentius acceleraret, qui oculis suis ea
esl el exitus et inlroitus, et frequenter objurgal vidisset, atque a latere regiseadem Jie Jiscessisset.
eos inconveniens metus. Porro si in aperio conctir- Martaronensis, ul indicta verba comitum referret
rerimus campo, Deo gubernante, liberior et facilior palriarchae et regi (jam enim Tolosano el North-
nobis succedet effecttis. Expeditiores equidem sumus manno loculus fueral), in manus devenil pagano-
aAnis et manu quam illi. Et voluraus illis obviare, rum; el dubium esl. an abductusan pereroplus; sed
nbi nihil adhuc sperabunl se timere. » llli civitalem poslea non comparuit. Tolosanus autem el Nor-
cxeunles, conlinuo discurrehant per monlana, in- manrius, cum multis rebquis ad bellum profecii
vesligantes si fbrte aiicubi Sarracenos invenirent, sunl; et quarta feria Jerusalem exierunt. Clerus et
t|iios modo quolibel nocere potuissent. Venerunt rara populi imbecillis frequentia], qui iri civitate
ilaque juxla mare ari civitatero Ramulam; multos- remanseranl, et Pelrus Eremila, et genus imbelle
que repererunl Arabes, exercitum Adniiravisi prae- fflulierura, processiones de Ecclesia in Ecclesiam
currentes: quos tota nientis aggressosconfidentia. nec agitabant, orationibtts el jejuniis intenti, qualenus
mora, disgregaverunt ab invicem, el quibusdara per- r. Deus populo suo propiliarelur, atque illorum ini-
cmptis,quosdam vivos reservaverunlqui eis nova re- micos, coram eis, forli manu, irrecuperabililer
ferrent,eldeAJiniraviso et ejus exercilu quseque nun- prosterneret, eosque ab inimicis defensos, cum
t :irenl,quibusauJitisipsisibisolertioresprsecaverenl. gaudio sospilatis el Iriumphi reduceret. Clerici,
Ad unguem igitur singula rimali sunt: qui essent, sicut diclum est, missis el reliquis orationibus
quam infinita gens essent, quid praepararent, quo vacabant. Primores itaque cum snis exercilibus
in loco se praevaliluros disponerenl. Quibus diligen- congregali sunt ad flumen quod est contra Ascalo-
ter audilis, caplivi siquidem pro vita pacta cnu- nem: iltic invcntis armentih. copiosis, opima prseria
clealim Ioquebantur. Tancredus, regi et principibus dilati sunt, et quicunque indigebant recreati sunt.
per nuntios ita loculus esl: < Scialis indubitanter Venerunt ilaque trecenti Arabcs, Francos pFOse-
ccmtra nos Ascalone bellum paratum; et pene totum quenles: conlra quos irruerunl Christiani; eosque
orbem convenisse et conjurasse, qui violenler pu- duobus ex ipsis apprehensis, usquead exerciium suum
tant nos opprimere et subjugare. Venite igitur, et fugaverunt. Nec jam de pugna rumor erat incerius :
colleclis omnibus vcslris viribus, « dirumpamus quod enim solet anccps fama auribus intiroare, illud
« vinoula corum, el projiciamus anobis jugum ipso- toltim, resjnon anceps,oculis insinuabal singulorum,
 HISTORIA IHEROSOLYM. - LIB. IV. 1150
1149
cuii) alii alios indubilanter vidissenl : Chrislian A sinistra rex ctim suis cxpeditionibus properabat:
illum incursum ad castra remeantes, illa nocit porroNorthmannusin medio.elFlandreusis, et Tan-
post- militahant: nnus ad cen:
omnes excubiis et ora- crerius, et alii sed, quid
quieveriint, nisi quod poiius ad mille? sed revera ille qui
lionihus incubuerunt. Sero, ex clamatun lum?qitid decem
palriarcha
esl: < Ne in crastinum ad pugnan aliquanrio in choro cantari feccrat, < Saul percussit
et interdielum t ipse
mille, et David riecem millia (/ Reg. XVIII,
y n):
pracedentes Chrisliani quilibet, spoliis diripienriis est haud dissimiliter in Christianis.
minus bello inslarent, ei die itla operatus
intenderent, quo expediti
ad vincenduro efficereiU: Chrislianisiquidem, in nomine Domini Jesu Chrisli
ipsa spoliorura onera ipsis
laetarenlur et sarci exclamatuos, illos virililer aggressi stint. Comes
prselio peracto, spoliis opimis
> Normannorum, ecce, pro re bene gesta proprio no-
nis, hoslibus devictis incumberent diripiendis.
mine sajpc dicendus, Robertus, Admiravisi slanta-
Sol lerris illuxerat.et populus Deidebelto ineunric rum a considerans, quod in summitate hastae
secus Ionge
CogilaDat,intraverunt autem vatlem unam, pomum aureumbabebat; hasla veroargenlo cooperia
littus maris, formosa planitie venustam : illic
decenter albicabat, ut ipstim esse deprehendit, au-
unusquisque suas acies gregalim ornaverunt el or- dacter per medias acies super eum irruit, et gravi-
dinaverunt. Rex suam accurate inslruxit aciem; B ter ad mortem vulneravil. Quod non mediocrem
comes Norlhmannorum Rolhertus, suam ;Tolosanus, incussil timorem. Comes eliam Flandren»
gentilibus
suam; Flandrensis et Guaslon, suam; comes Eusta- sis hostiliter eos invasil. Tancredus per medium
chius, suam; TancreJus, suam : horum unusquisque lenioriorum ipsos imperterritus impelivit. Milites
sagitlarios et peJites suos orjinaverunl: et ipsis pagani confesiim fugam inierunt. ,/Elhiopes stupe-
praemissis-pedeieniin)pergebarU. Edocebantur autem facti subsliterunt. Rex autem ei Francorum quidam
qualiler acclamarent, qnaliter obstarent, quaJiter ad JStiiiopes eonversi, eiybi aliquaniulum demorati,
impenelrabilesinimicos ferientlo penetrarenl; et ut ad eos lanquani segelem in transverso gladiis seca-
signa sua, nihit reverentes, frequenler respicerent, hant, et eorum corpora detruncantes, dimitliahant.
et seipsos ad ictus hostiles sufferendos obdurarent :
lrrorabanlur, sed polius inundabanlur campi san-
licei haec omnia in aliis bellis bene gestis didicis- et passira morticina genlilium obvolvebantur;
guine;
scnl. Nec minus e regione gentiles cuneatim, stelhs Insecuti sunt eos Christiani : nam gentiles,
fugientes
innumerabiliores densabantur; et per agmina innu- Dei virtute tremefacli, respirandi locum non habc-
merse legiones a latere in latus extendehanlur. bant, nec aliquatenus respirabant. Si enira crerien-
Prsemiserunt autem quamdam gentem, quarn jEthio- , dura est genlilibus, ipsi frequenler relulerunt poslea
pes vocabant, quos in loco slaluerunt, el immotos quoniam ita stupefacii ftierunt, ut aperlis oculis
eos manere mandaverunt. Ili genibns humi defixis, Christianos vix possent videre, nihil aulem omnino
dextro tamen postposilo, ancilibus corpora superiora eis nocere. Non audebant se contra Chrislinnos ori-
lutantes, sagitlis utebantur et gladiis : his inipera- gerc, nec niulli conlra paucps oblalrare : fugiebant'
lum fuerat ne vel ad momenlum recederent, vel ergo, et alii conscensis arboribus vel scopulis, roor-
locum occupatum saltem ad passum excederent. tem evitare volebanl; alii cavernarum laiibula,
Porro manipuli militares prottt eranl instrucli, loca eatlem de causa, introibant. Christiani conlra insi-
condicta tenebant. Et quoniam sitis immoderantiam, stenles satagebanl, alios in prsecipitium cogebant,
propter aeslumet pulverulenlam nebulam, et prop- alios pugionibus transfodiebanl, alios j'ugulabanl,
ler laborem el diultirnilatem prseliandi, metuebant, in commune nulli parcebant. Incubuerat itaque
aquarum canlarulos plenos a collo suspentleranl : geniilibus lelhalis dies, qua nec uni dabatur eva-
quibus recenlaii, vel conslanlius obsislerent, vel dendi occasio; illi duniaxat evaseruni, qui effugere
fugientes inileticienlius persequerentur. De. fuga quoquo modo poluerunt. Comes Sancli ^Egidii a
quippe sua nulla mentio fuerat, quoniam jam se vi- mari mililans interfecit innuraeros, et fugienles ad
cisse pulabant. ConfiJebant siquidem et in mullilu- \ civiiatem arcebal; sed quoniam ab ipsis civilas ali-
dinibus suis innumeris ; et in pectoribus gerUium quatenus dislabat, qui faligali remanebant, vel con-
animosis, et in imperialibus, ne unquaro fugerent, feslira percussi oppetebanl, vel in mare se praecipi-
ediclis. Dixeranlenim :« Fugienles capitum animad- labanl, el sic prsecipites a morte in moiiem rue-
versione inevilabiliter punianlur. > Bello ulrinque bant. Quos enim Franci cursu poterant praevenire,
paralo, ul venlum estad Iocura unde Franci genliles iltis nulloe dabanlur induciae. Navigiuin Admiravisi
aliquantuhun jam propiores inspicerent, relatum est mare tolum occuluerat, et gens itla finem belli ex-
nobis quoniam Christiani parumper substilerunl; et spectabat: videntes auiem aliam, quam sperave-
oculis in coelura ereclis, genibus in terram defixis, rant, suis imminere fortunam, scaphis ascensis,
oraverunl: eraat enirn auxilium de ccelo speranles. in venlum obliquaveruni vela, et sic remigraverunt
Ubivero breviteroratum esl, et signum salutiferae ad patriam.
Diesilaque illa Babyloniis illis nimitim
cructs reverenter eorum fronlibus admoium est, fuitadversa. Fuitenim dies iribulationis et disper-
majori confidenlia equitaverunt. Gentiles enim jam sionis; dies mortis, el confusionis. Si qui tamen po-
subslilerant, et immoli cxspectabant. In Jextro luerunl, ad civiiatero fugcrunt.Dicunl auteni Admi-
cornu juxia mare, Tholosanus equilabat : In parte ravisum, vix palpilanlcni alie ingomuisse, ct sic
1151 BALDRICI DOLENSIS ARCHIEP. 1152
planxisse : < Omnium Crcalor, quid est hoc? quid {A venerunl igilur, ul hreviler dixerim, quidquid bonae
accidit?quod falum nobis infeslum nocuit? Hei supellectilis excogitari potest : argentuin, aurum,
mihi! quam ineffabile dedecus! quam diulurnum annonam, farinain, et oleum ; armenta pecornm
improperium genti nostrse contigit! Gens mendica, innumerabilium, omnem pompam ornamenlorum,
gens niodica, genti noslrse praevaluil! unde hoc? cumulos armorum; et si quid aliud polest esse me-
Conventione facta, Iiuc adduxi militum ducenla litis. Uis omnibus direplis, in civitalem sanctam
niillia, et pediluin non erat numerus, quos Jerusalem, cum gaudio reversi sunt, condignasqtte
«imni mundo credebam praevaliluros : nunc au- Deo gralias, per singulasreltilerunlEcclesias. Coroes
tem, ul non mentiar, a minus quam a mille Northmannorum Roberlus emit slantarurn ab his qui
miliiibus et triginta millibus pedilum laro inde- illud ab Adiniraviso saucialorelinuerunt.viginti mar-
ccnter superati sunt. Aui Deus illorum omnipotens cas argenti, elinlulit in SepulcrumDomini, ad rooni-
est, el pro eis* pugnal; aul nosler nobis iralus menlunimemorandi triumphi: alteremitensemejus-
est, el nos nimis austero furore redarguit, etcasli- dem Admiravisi, sexaginta byzanteos. Factumest igi-
gat. Quidquid sit, unum erit: in eos denuo non lur gaudium inenarrabile in universa Cliristianitate.
eiigar, sed polius ad palriam meam, ignominiosus Sic Christiani Jerusalem a manibus Turcoruni
donecvixero, reverlar. t His diclis, lacrymabililer impiorum, anno ab Incarnatione Domini, millesimo
conquerebalur; et ab inlimis lamentahalur. < Juro, nonagesimooctavo(l), liberaverunl,el multolics ex
inquit, per Machomelh, eiperonmia deorumnumina, ipsiS) Chrislo duce, iriumphaverunt. Hoc auiein bel-
quod ullerius non retinebo mililes conventione ali- lum ingens faclum esl pridie lrius Augusti; et Chri-
qua : quoniamexpulsus sutn a gentealiena et advena. j, slianilasubique lerrarum, Deogratias, exaltata est.
Conduxi omnia armorum genera et machinamenta, Nos autcm librurn quarlum istius hisloriae in
nt eos obsiderem in Jerusaiem, el ipsi prsevenerunt pngnani, posl caplaro civitalem infra paucos dies,
me ad bellum itinere duorum dierum. Heu mihi' mirahililer deviclam, opitulanlc Deo, tlauriimiis : et
quid amplius dicam? Inhonoralus ero semper in sic soluto promisso quiescimus.
terra Babyloniea- > Christiani, cajde peracla, re- Explicit hhloria Hierosolymilana a Baidrico
versi sunl ad lsmaelitarum lentoria diripienda. In- Dolensium archiephcopo edila.
(1) Legendum nono.

ACTA

TRANSLATIONIS CAPITIS 8. VAIENTINI MARTYRIS

GEMMETICUM IN GALLIA
AUCTORE BALDRICOEPISCOPO DOLENSI.
Acta SS., Febr. l. II, p. 758.)
(BOLLAND.

MONITUM.
1. Gcmmelicumordims Benedictini antiquum monasterium in Sequanm flumtnis peninsuta, a Rotkomago,
in cujus situm est dimcesi, quinque circitcr leucis dhtal. ln kujus monasterii ecclesia asservatur caput S.
Valentini martyrh, Roma eo detatum : quod pluribus miraculis clarum, ac venerationi publicm expositum,
annuo festo lionoratur. Translalionis hujus el miraculorum hhtoriam scripsit Baldricus urbis Dolensh in
Britannia Armoricaephcopus, sive, ut ipsemet scribit, pontifex metropolilanus, qui sub initium smculi xir
fiorv.il: a cujus calamo kabemus Hisloriam Hierosolymitanam libris quatuor distinctam, et inter Gesla Dei
per Francos editam. Ordilur eam ab anno 1095 a quo initium habet mililarh illa in Orienle expediiio ,
desinit vero cum captis Hierosolymh, quod quinquennio post contigil. Eam describit Ordericus Vitalh in
Hisloria ecclesiaslica, l. ix, ubi sub finem hmc de auclore tradit: t Civis fuil Aurelianensh, monackus et
abbas Burguliensis, liberalibus imbulus sludiis, el religiosm meritis vitoi venerabilh. Inde pro religione et
sapicntia ad gradum Dolensh archiepiscopalus, deleclione provectus esl ecelesiaslica. In episcopalu monu-
cknlum servavit, et cum monackis, proul (ors dabat, plerumque kabilavit. Indomith enim Britonibus prm-
erat, quorum perversilalem lolerare non poleral. Unde prolervos et exleges frequenter deserebat, ct in Nor-
Ihmanniatn fugiebal: ubi Dolensh Ecclesia super Rhelam fluviunh a temporibus S. Sampsonis-regnartle Hilde-
berlo rege Francorum fundos habebat, el quiele pacificeque possidebat, Ibi scriptis et dogmalibus suis
audilores suos ad Dci cultum incitabal^ et vicina cmnobia, Fiscannum sciiicet ac Fontiuellam atque Gem-
metifum aliaque plura visitabat, el in limore Dei sacrh sermonibus conforlabat'. Tandem in seneclute bona
difmclusest^, el Pratellh in basilicaS. Pelri apostoli anle Crucifixum sepullus. > Hmc Ordericus, qui lihto-
riam suam absoivilannoChrisii 1041. De aliisActh sanclorum ab eodemBatchico scripihsuo tempowagemus.
2.//fl«c historiam translutionis capitis S. Vaienlini et miraculonmi ex codicem%.ecctesimS. Audoeni nobis
 1153 DE TRANSLAT. CAPITIS S. VALENTINi. llb$
eommunicavil Federicus Ftovelus nnsler. Baldricus episcopus pro scriptionis hujus anctoritale allegat
num. 1. < Gemmelicensium non dhcredendam sincer:,',ateni, anliquam simplicilatem, puram relntionem,
et pro miraculis testimonia. J AC num. 17, relaio miraculo valeludinis redditm fratri Hugoni prm-
centori, addit : t Hoc ex ipsius ore hausimus, fralribus aliis, qui cum eo itlud atleslali sum, audien-
tibus. > ;
5. Cujus S'. Valenlini illud caput sacrum censeri debeat, non tvque liquel. Appellalur num. 2, < presbyler
Inleramnensis. » Ast t Inleramnensis episcopus > fuit: et S. Valentinus presbyter Romanus tradilur fuisse,
ejusque apud Romanos in S. Sebasliani mde asservari caput. Anno autem 1605 corpus S. Valentini episcopi
apud Interamnensesin arca plumbea inventum est, quod xtxdemin monasterio S. Benedicti Bagensis ad
urbem Rubricalam prope Barcinonem opinali sunl Hispani asservari, ejusque caput, ad Taurum urbem
Zamorensis dimcesis devectum, argentea capsuia cuslodiri. Qum de allero sancto ejusdem nominis Valentino
accipienda esse videntur.

TNCIPIT HISTORIA TRANSLATIONIS.

CAPUT PRIMUM. A 3, Redit sacerdos thesauri diu desiderati bajultis,

S. Valentini caput Roma Gemmeltcum delalwn. spemque suam totam collocat in Valentini oratio-
Agris incursu bestiarum liberath veneralio ac- nibus, aspera et invia montium et rupium indemnis
cessit.
1. Qualiler bealissimi Valenlini capul Gemmeli- transvolat, et demum Neuslriam applicat. Commen-
cum usque allaluin sit successivis temporibus, slylus davit presbyter illud sanctissimi capilis palrociniuro,
nosler, licet admodum impoliius, scribere non pi- ubi libuii; quod aliquanlo post tempore Gemmeti-
cum ad ccenobium allatum, ecclesise illius alumnis
gritetur, sicut nobis retulit fratrnm non discredenda
sinceritas, et ipsis illud promulgaveral antiqua Pa- tradidil, ibique monachum induit. Reposuerunt au-
liiim el mira simplicilas. Ego igilur sanctae Dolensis lem illud pro lempore retro secus altare beatse Dei
Eo.clesisesacerdos, quamvis indignus, dignilate pon- genitricis semperque virginis Marise, quoniam non
lifex metropolilanus, riomhie Baldricus, monacho- audebant de eo adhuc publice prsedicare. Multa
runi Gemmeiicensium puram relalionem pro aucto- consurapta sunl temporaet uos rumores senescens^
rilale recompensans, litteris perstringere proctwavi, pene obliiteravit ;veluslas ; creber lanlum inler
fratres illos de Valentino liebat sermo et frequens
quod de capitis translalione audivi; nec non et pau-
ca, quae de multis miraculis, quse per eum Dominus confabulalio. Noveranl quidam eorum locum in quo
operari dignatus est, ipsorum leslimonio creriulus caput erat abscondilum, quod tamen neroini exte-
cognovi. rorum volebant propalare. Differebant igilur in
2. Quidam qui sacerdotio fungebalur, orandi gra- tempus, usqiiequo lemporum Moderator eis oppor-
tia ad aposlolorum limina properans, Romara per- luniim indulgeret lempus. Timebant quatenus ab eis
rexit, el iler arreptum, Deo prosperante, consum- exigeretur, quod occultalum servabalur. Jam tan-
mavH, Quasdam tamen ascensiones in corde suo lum illud pigpus nobile in theea reposnerant, ebur-
disposuerat , ut , si quoroodo sanclorum pignora nea, et inter alias veteres capsas collocaveranl.
reperisset, ea diligenter apporlaret et ditigenler Quidam siquidem dubilabant ne forte pro Valen-
conservaret. Et sacerdos in domo cuj'uslibel hospi- lini capite caput aliud haberent. De sacramenlo
tatus est, patefecit alicui desiderium suum; si quod lanluiii audierant, sed perjurium suis in cordi-
foiie sui desiderii solaiium inveniret. Dum super bus avidissime timebant. Beatus eliam Valenli-
his confabularenlur, quispiam adfuit qui de Valen- nus nondum quibuslibet audilus evidenler eis inno-
tino presbytero Inleramnensi mentionem fecit: lueral.
' i.
< Hlius caput, chare mi, libi possem largiri, non Contigit aliquando qualenus benSgnus Deus
cupidilate lucri alleclus, sed Ultramontana ut inde Q | colonos Gemmeticenses visitaret, eosque clementer
gaudeat et illuslretur provincia, valrie sollicitus. corriperet; necjam famulum suum ulterius vole-
Quodsi milii dicenti discredis, sallera juranti cre- bat abscondilum, quem Neustriae decreverat proftt-
das volp, quia.quod dico, sic verum esse profueor. i turura. Misit ergo Rex reguni, ariifex roirabiiis,
Et illico juravit igitur ij ita sacerdpti ultroneus, et quemdam suse ullionis exercitum, Gerometicensibus-
nisi cilo
caput Valentini, qupd absconditum sciebal, post vahle nociturum, et omnes SU3S segetes,
sacramentum exoccutuit, et illud presbytero tra^ ad eum clamaverint, exterminaturum. Misil, in-
denrio satisfecit, Nam el presbyler ei de .bonori- , quam, bestiolas ad genus humanum impugnandum,
flce tractando capite adjuralus. spopondit, et sic eiexpugnandum, muribus assiniites, q.uas vocant
alter ab alterp salulatu? discessit. Intellexit ergo ; muloles: quae lotara agriculturam depopulabantur,.
sacerjos, quia. Dominum ilineris sui habuerit et miruro in modum hominibus cuneilruces iiiimi-
prosperalorem , quia voli sui eum effecerai com- cabanlur, sata secabatit, grana consumebant, et
polem. terram excullam in vastitalem redrgebani. Sic sic
f ISS BALDRICi DOLENSIS ARCHIEP. 1156
serenissinius aliquoiios contra nos imniissiones ma- tA bilem ingrediehanlur , ei mergebanlur, el vastis
las praeparal, ul corrigamur, ut clamemus, nec gurgiiibus intercepli, suffocabantur. Oinnipoiens
dcficiamus , quaienus exaudiaiiiur. Clamaverunl etenini, ad ostendendam chari sui virtutem, tlltim
autem Gemmelicenses ad Dominum, ad quem et exlerminalorem cuneum exlerroinabat, et Vatentini
clamare oporlebat, quia jam ab animalibus illis vix sui nomen per hoc propagabat.
aliqtiid residuum erat. Non enim vel in die vel in 7. Mirabantur et obslupescebant piscatores in-
nocte a segetum consumptione absistebant, sed consuetam providentiam relibus suis retinenies.
inimicum o.xamen inimico tlente omne messium Sic paucis diebus mulotes illi altis hiatibus absorpti
culnicn secabant. Vitleres illas feras legiones per stinl, et de eprum absentatione omnes indigenae
Nam nonrium ille malus exercitus usnue
agros lascivienles, nec erat qui ultioni divinae re- gavisi sunt.
sisleret. Clamaverunt igilur ad Dominum meditul- ad «inlernecionem totum triiuraveral, quoniam
liius, qui tanilem cxaudivit eos, et hoc modo libera- Valcnlini oraiio luem illam anticipaverat. Messue-
vil nfflictos ; etenim fateri compellebanlur , non runl igilur quodresiduum invenerunl, plus de lam
aliunde passioneni illam illudve flagcllum, nisi ex prsesetui miraculo hilarali quam de praecedeiiii
Dci vinriicla, processisse. damno fere contrislali, siquidem secum habebant
5. Erat in eoclesia Gcmnieticensi quitlam inler 1[] fldelem patronum, exaudilorem prompium, adju-
fratres religiosos religiosus, cui scmel in ecclesia lorem elficacissimum, cui se cominiserant, domi-
el dcnuo sanclus nppnruil Valcntinus. Erat autem irum suuin Valenlinum. Confidebant eiiam, quia de
lionesta persona, pallio comptus candirio, sacerdo- omnihus aliis angustiis per B. Valcntinum liberaret
tnli decoralus iiidiiniciilo ; voce quoquc imperiosa eos Dominus, quoniam promittebant se illum posl-
hac habituros honorificentius. Divulgatum csl
dicitei: « Vade, inquit, etdic fralribus, ul caput
de si- isiud circumcirca miraculum, eijam in ore om-
nosiriini, quo quidani anihigunl (Valcnlinus
ei isiam de- nium frequentari , bealissimum audire Valenli-
quiilcin ego sum), pcr agros regioncm
num. Apparatum igitur exlemplo praeorriinaiil
feranl, compita vel plateas circunieant, quia revera vel circumferre-
Dcus eis propitiabiiur, si nostri ex hoc niinc fe- venustiorem in quo requiescerel
lur et capsulam deargenlnnl suis muniflcis largitio-
stinius reininiscentur. > Contempsil homo, quoniain
nibus.
arhitrahalur de somnio. Die aliera Yalentinus ea-
dem visus esl replicare verba. Nec tunc monachus CAPUT II.
S. Valentini incendia exslincla. Peslh el sicciias
acquievit, sed adhuc laciturnus exspectavit. Nocte Ope sublala.
siibsequeiiii dum fralres pene matuiinas consumina- 8. Ad ignes autem nocivos sopiendos experla
rent orationes, increpativus adfuit Valeniimis, el *2 fuil in
htijiismodi virtus ssepe nominandi martyris.
voce, qtiaj a multis audiri poluit, monachum desi- Officinsefamutorum amplseet porreclse monacliorufa
riiosuin ita redarguit : < Usquequo dissimulas ? olifcinis erant conlerminae et ita ul vix
conliguae ,
usquctjuo pigritaris ? nonne vides quantae tcrrse anguslum spatiolum a se ipsis dirimeret uirasqu '.
is:i iinrninent clatles? Yade, loqnere :jam noli lar- Ignis incaule subcineratus incanduit, et loiam do-
tlnre. Sin autem... i Audierunl aliqui bomines lo- mnm iltarum fabricarum illico
corripuit. Flammis
qucniem, el stropitum, sed lainen non iniellexere ferepiianlibus furebal incendium, et graviter mina-
verbuin'. Adest , cui erat imperatum, evocatus , balur domibus monachorum, quod etiam essel ipsius
iiiiuis Valenlini lerribiliter excitus, enarral pri- ecclesise delrimentum. Yentus lectis monachilibiis
main ct secuiiriam visionem, suamque redarguil . erat conlrarius el prosilientes scintillse etflamuise
negligeniiain. invehebantur in Dei servorum sedibus. Monachi
0. Poslquam is de lerlia colloculione loculus est, malutinos psallebani, sed ignis necessitate cogcnte,
cretlitierunt ei, quoniam audierunt vocem incre- psallenlium illud interruperunt, quia quod immine-
paniis. Slalirn omnes accelerant moras, exomant bat periculum formiriabant. Jam vero lotam spcm
B. Valcniini capsulam, ut portari debeat; coaptant jD evadendi amiserant, cum quidam eorum ferculum
illi, venerando subdunl colla geslalorio, quia id Valentini advehunt, elpene flammis ingerunl incen-
prnesumebani de Domino. Confluunt accolse caler- diisque fureniibus opponunt. Deseruerunt auieni
Vatim, fundunl preces et lacrymas, aiiquatenus ihecarn illam iriter domos propinquiores et disces-
castigaii, agiinl processionem, per beali suffragia serunt, quia vim et ealorem ignis exciti fcrre non
jYalentini expetunt el exspeclanl pietate sua libe- pdluerunt. Eodem momenlo ventus ille desipuil, et
rationem. Peragunt lilanias, et Christianas in cir- ventus ei contrarius sufflare coepit, ita et ignis in
cuilu deducunt choreas. Feretrum illud sanctissi- seipsum relortus extabuit et defeeit. Yideres eujus-
nium, nobile illud propiliatorium, quod vehebalur, dam doinus lignum altera parle combustum, altera
continebat; in quo posl Deum singulariler confide- manere illsesum. Ad lain prsesentis miraculipraeben-
banl. Mira res ! Agmen inimicum hominibus, et dum testimonium gaudebant omnes, quis enim inde
saiis iniinieum, mulotes illi, ac si Yalenlini sensis- non gauderel? Deum et B. Valenlinum alta voce col-
scnl inorepationem, ex lunc indemnes conglobati, laudanles? Quanlo enim eral martyr ille in miracu-
ari Sequanse fluvium properabant, vel uttronei, vcl lis copiosior lanto orat eis
poptilisque finitimis glo-
Valeiilini jussu coacli, alveum fluminis inexirica- riosior.
 1157 DE TRANSLAT. CAPITIS S. YALENTiNl. 1158
9. Iterum contigit qualenus temporibus nocturnis A . retliit magna cum ahicrilale ct ingenli processione
furtivus ignis escam in domo sibi praeparaiam in- cui et nos interesse promeruimus. Quia in nullc
venerit et corripuerit; nec j'am clandeslinus riomus ineflicax Valentinus invenitur, die tertia sulise
fasligia Iransilivit, sed letris vanoribus, quiriquid quuniur illum lcrrse illius habitatores , gralia.
ligneum crat, consumendo invasil. Vis vaporanlis agentes, et quod cessavit pesiis illa, nunliantes
incentlii siriera reverberabat, et densarum favilla- Adjiciunt etiatn : Qui in leelulis decubabanl, et
rtim gtobus ipsi ecclesise periculum intentabat ; nam velul in exsiasi, riuin nobiscum essetis, exlabue-
cl ventus contrarius scinlitlas in ipsam ecclesiam ranl, ecce per divum nostrum Valenlinum conva-
relorquebal. Allatse S. Valcntini rcliquisc, et >enlus lueriini.
confesiim tanquain crubuil, et ignis a furore suo 12. Unum aliquid, licel mulla supersinl, scriplo
descivit, et omnis fervor iminanissimiis illico siluil. adjiciendum autumo , quod .nullalenus deputari
10. Sancli niarlyris Valentini virtutem in aliis possit, nisi miraculo. Herbae niarcuerant, segetes
eliam expertaro habemus miraculis. Nam et immo- exalbuerant, quoniam lerram inlempes.la siccilas
deratam hominum morlalitalem saepe mansuetavit, siccaverat; omnis ager pulverulenlus slerililatem
et quanli sil apud Deum merili, manifeslis indiciis minabatur, et omnis homo limoratus conqnereba-
insinuavit. Ut vero de mullis pauca reducamus ad B lur. Indicunt Gcmmetioenses processionem , ad
inemoriam, adliuc aliquid addarn, quatenus et in his quam populorum conspiceres devolionem, nec re-
glorificetur Deus, bealus quoque magnificetnr Yalen- manere potuit Valentinus processionem necessaria-
tinus. Modernis lemporibus morlalitas horribilis rium (sic) comes opportunus, et idcirco irremotus ;
cujusdam villae, quae Durclerus videtur, hominibus per illum siquidem spem omnesliabebanl inDomino.
incubuil, quae sic roorlalibus illis gravis lues irrepsit In honore S. Philiberti quaeriam est ecclesia, ali-
nl quolidie vel decem vel ad minus seplera vel sex quanto inierstilio a Gemmetico semola, lamen
efferrentur cadavera, vix a stiperslitibus lumulanda. oranlibus idonea : illuc pedem dirigunl, et ad ora-
Qui enim aliquando sani putabanlur, veloci morbo -• torium perveniunt. Sol in nimio fervore suo coni-
afflicli, appetebnnt et subsequebantur quos heri vel scabat, et nubilum nulltrm polus oslendebat; imo
perendie humantlos exlulerant. Sic erat in illa clade serenus erat. Ibanl inleriin monachi per B. Valen-
ul quicunque parum quid doleret, nihil nisi morlem linum suum cotlegam, ad Deum conque»luri cl
intempestivam exspectaret. Desierant aliquatenus pluvias impelraturi ; neque super Iioc difliriebanl.
consuetas exsequias netebrare, quia vet omnis vel Quis enim diflideret qui Yalenlinum propter se
unus quilibel sibi timebat in commune. Lacrymas intercessorem stalueret ? Iniraverunt ecclcaiam, et
quoque, quas residui solent immolare sepullis, qtias '" sacrificare accelerabanl (lanlo duro scribc vcl re-
a charis stiis humanilalis exiorquet affectus, ordine lego coneutior iripuriio utvix explicemquod senlio),
praeposierato, ex se impendebanl vivis, qtiia jam coelura ex se nubeculis obfuscari ccepit el modicuro,
securi de morluis ; el tanquam eorum exsiccatis ei iterum modicum inlonuit, slalim pluvia copiosa
lameiiiis, postquam aliquis suorum morbo percelle- dislillarecoepil. Missa celebrala cliorus ille mona-
balur, ipsi diminueret, mox migraturo duntaxat chorum sedil, exspecians si forte pluvia cessabil;
plorabalur. Lucturo suuin et iamenlatioiies gens non enim poierant ad monaslerium redire, nimia
tremula, gens anxia convertunl ad Dominum, et dislurbali imbrium dislillalione. Ea re nudus aer
supplicant sibi beatum afferri Valentinum ; erat moriicum quiri exalbuit, et nubiiira densitas Iatices
enim et est locus ille fratrum Gemmeticensium. suos suslintiit, et lempus illis fratribus rerieundi
Quid longitis morer ? Fertur illuc illud ad ample- opporlunitaiem perniisit. Revertebantur, et pluvias
ctendum propitialoriura , et sancii Dei senliunt lmminenles reverebantur ; nec lamen a pluviarum
adjuioriuin. Qui enim aegrotabant, Deo gralias , elapsu faligabanlur, videlicet quse magis stupeas,
confestim convaluere, nec poslea nisi nalurali pluvise a dexlra et a lseva ipsis viclenlibus carie-
morleet diulurniori infirmiiaie aliqui niigraveruut. .r. bant, nec tanren processionem offendebant. Re-
Lselalurel exsultat plebs illa, quia aufugerai jiestis versi sunt ad monasierium, eta pluvia pro qua
iniqua ; gratias agunl Deo, seque corde lcnus bea- supplicaveraiil exhilarati, et a pluvia illa in nulto
lissimo coinraenJani Valentino. laesi.
11. Quia scmel Je mortalitalis effugio per divum CAPUT III.
yaleniinuni fecimus mentionero, quoniam huic rei Varii mgri, implorato S. Valentini patrocinio, sa-
interfuimus, aliam per Valenlinum liominibus im- nali.
pensam referamusconsolaiionem.ln loco, qui dicilur 13. Impium esl silere de Valentino , pium est
Blinguiiulum, morlalilas ccepit dessevire, et po- autem, sicut coaclus fuerit, de Valenlino loquj.
leslatem illam profligare. Mittilur Gernmeticum ; Tacilurnilatis impise et ingratitudinis redarguendi
rogat populus, et colonise illius majores, illuc san- sunt, et praecipue sui [suntj qui vident hafecet alia, et
ctissimum debere dirigi Yalentinum, utpole vico silent, qui contegunt Valentini gloriam quam decet
illi satis conterminum. Yalenlinus illuc dirigitur amplificare, qui pffuscant quem decet publice com-
et quanlum apudDetim valeret confeslim oslendilur* mendare. Corrigant igitiir culpam suam el loquan-
Sedaia lues lepnii, divus quoque Yalenlinusad sua lur, adjiciant scriplis scripta, quia summus Opifex
nSQ BALDRICI DOLENSIS ARCHIEP. 1.160
non cessal atljicere miracnlis miraciila. Modo ad A^ niraisinjuria,vel pro vicinorum incuria passim va-
pltiviam ilerum posiulaiulam fraties cuin Valenlino gabatur, et a nemine compescebaiur. Idcirco semper
suo exierant et reriibant. Abbalis agaso , quein invalescebat furor, quoniam agilabatur vagabunda
magistrum equorum intelligimus, j'am diu videntli per compita et per agros, quiriam subsequebantur
usum amiserat, et jam super hoc in desperationem eam illudentes, et super ejus stultitia plerumque
exciderat. Videnl propinqui sui capsara Yaleniini ridentes. Talis esl enim inscitia saecuiaris, el levitas
praesentem, et cucurrerunt, ui adthicerent ingemi- puerilis, ut inde persaepe rideant unde riolere de-
scentem;quem lenenies manibus generosum quid buerant. Eraljam horrori et limori omnibus limen-
inlonuerunt auribus.et sislunl eum coram Valenlini libus ulmalum aliquod singularis hominura iniinicus
occursibus. Substilit parumper processio, quoniam per ipsam ipsis machinaretur, et nox eral nocteet
suo condolebant mancipio, circuindant famuli col- die,quoniam taliuni inseiisatorum abdicaturdorrairc.
Ium ligno ad candelam faciendam, el adiungunl ad B. Valenlini festivus dies adveherat, et populus
illud sancli mausoleum. Capsam langit, et tener- aliquanlulus confluxeranl, adducunt eam , duni
rimedeosculalur,et pro inflrmiiate sua singultuosus missas celebrant, ante sanclum, et dum adhuc cele-
deprecatur. Subjungebanl qui aderanl ( aderant brarenlur , pristinum demenlata illa recuperavit
aulem el multi) suas preces ejus precibus, et nulla- B sensum. Egerunt Deo gratias, et B. Yalenlino voltin-
tenus vacabant a supplicalionibus. Yovet el imniotat laria immolavere praecouia.
pro se ipso Ranulphus (Ranulphus elenim vocaba- 17. Agamus el nos Valentino laudes, qui omriibus
tur), uipole pro se ipso geniebuiidus. Parvo dierum Christianis et specialiler Geinmelicensibus semper
inlervallo posiquam de se ipso satisfecit Valentino, praeslo est promplus exauditor. Quod miracula mi-
utrumque ex inlegro recuperavit sensum, quia sibi raculis nova veteribus proponimus nemo causelur,
separaveral Valenlinum. quoniam non ignbranlur. Tempora temporibus an-
14. Haec quidem panca sunt, quia ptura et am- ticipamus, dum et a narranlibus, sed modesle inge-
pliora supersunl. Nepos ejusriem agasonis aetate "rentibus, anticipamur. Quidam praecentor in Gem-
juvenis, ncc multo posl valeludine gravi detentus, meticensi ecclesia, Hugo nomine, gravi corporis in
in lecto decubuit, el vehementer segrotavit; scgroia- infirmorum domo deprimebalur inlirmilale ; Valen-
vit, inquam, quoniam et visum et auditum amisil, tini solemnilas aderaletde vespertina synaxi fratres
insuper et ainentioe passionem incurrit. Parentes Htigoni suggerebanl: < Non poteris, inquiunt, ad
adolescentuli dolebant,elcorde et voce pro nescieiite ecclesiam pergere, quocirca le oporlet hic seorsim
Valentinum invoo.abant. Per parenlum invocatio- vcsperas celebrare. Hic lecurn remanebimus, et pro-
nem visus ei redditusesl, seu audilus aliqualenus " ttt poteriinus, solemnizabimus ; inflrmus enim a
obstupefacttis est. Amentia quoque parum quid nudiustertius multis anxiaris passionibus. — Absit,
silueral, sed adhuc omnimodis aegrotabat. Per manus inquit, ul hic auriiam, quia, ul iiluc, quod est caput
td Valenlinum adducilur, el pro eo ingemiscitur. Valentini domini raei, vadaro, me ipsum cogam! >
Subjiciunt eum sancti ferelro, et qtiid agere ricbent, lbalut auJirel, ibal ut capsam Jeoscularetur, ibat
illi plus indicitur signo, quam verbo, aures siquiilem ut orarel el redirel ; non ad usque monasterium
ej'us oppilate clautlebantur. Parumper obriorroivit, pervenit, quia pro devolione suaei sanilas obviavit,
el toliis illico sanus surrcxil. et ut lauriibus peractis sanus rediret et ut guslaret
15. Mulier quseriam lempore nicridiano atl suas famelicus oblinuit, appetilum siquidem comedenrii
segetes visendas exivil, sed nescioquid vidit, quo- relroaclis diebus amiserat quem curatus recupe-
niaro deineniiam incurrit. Tenia esl gratis a suis et raverat. Ad malulinos quoque choro fratrum inter-
alligala vinculis, quoniam aliler nequaquam poierat fuil, ei ac si nihil passus fuissel tola nocte, sequenli
cohiberi. Adducla est vincla Gemmeticum, ubi non quoque die praecenloris officium explevit. Hoc es
nesciebant dominum cum Deo perennare Yalenti- ipsiusorehausimus, fratribusaliis, qui cum eo illud
num. Adducla est, inquam, et vesano spiritu sau- ,j. atlesiali sunt, audienlibus.
ciata, in ecclesiam illarn immunda femina inriticla 18. Frater alius, Turaldus nomine, aslaiis aliquan-
est. Prosua vero immundilia de ccenohio illam emi- lulurn proveclae, sacerdotalis dignitatis et ipse, in
serunt, el extra in atrio locaverunt; lotum est illud sinistra mamilla gravilerpaliebalur.multisquediebus
saneiidomicilium, et insanaepraebuere loturam adsor- affeclus .aflligebatur. Vix lamen slare poterat, vix
bendum. Sorbuilet externplo convaluil; etpost gra- poteral anhelare, quia corpus et lectus ei versaba-
liaruraacliones adproprios laresincolumisrepedavit. lur in inlirmilate. Tempus adfuit, quo Yaleniini
16. Quoniam de in amentiam versis el per bea- solemnitatem celebrari oportuit. Turaldus,
qui sui
ttim illum cuiaiis qnaelibet parvula facta est roentio, ipsius compos non eral, quoniam dominabatur ei
aliud hautl ei dissimile occurril aniroo, quod nec inflrmitas, ut ad ecdesiam properaret, secum deli-
pi-acterire vel dissitnulare non audemus, ne forte beravil, sed per se non potuit, donec infirmario
frusiremiir ejusdemprotectoris patrocinio. Quaedam accito, super eum incubuit, et sic ad ecclesiam
amiis [anus] illa, de qua dictum esl superius, junior, tremulo gressu maturavit. Spem enim habebat in
amens casu accidenle effeela est, et ultra modumr S. YaJenlirio, nec ab ipsius volebat defraudari feslo.
efferata esl, vul pro amicorum inopia, vel pro gravii
Subjacuit feretro, et post seplein psalmorum exple-
UCI DE TRANSLAT. CAPITIS S. VALENTINI. HG2
tionem ac lilaniarum consuininniionem ad capsam A ; impotens esl, nisi si quiseiingralus et inconvcnieiis
deosculanriam erigiiur , sctl quia sjatura pusillus est.
Crat, ipsam ininiine (ieosciilaiur. Strepitum dedit 21. Vcre mirabilis Deus in sanciis stiis, qui et
illa tamen quam inaximuni, ita ul famulus ille, qtii ipse facit mirabilia niagna solus; in quo sane vivil
longiusctile abscesserat, (innituin illum audieril, et Viilentinus, operarius el ipse per eum non otiosus.
expavit nionaohus, quotl aliquod inforlunium capsic Non eicniin potesi oliosus esse quicunque Deo no-
accidisset veiittis esl; scd poslquaro omnia solerter scitur adhaerere. Ecce iterum per B. Valeniinum,
perspcxit el aliler esse perpendil, faclus securior, imo Vnlentinus per Deum cuidarn subvenit miscllae
in seipsum reversus, et santis faclus esl. Alluserat quam prius Dbminus Deus percusserat caecitate.
enim sibi Valenlinus exsullaliouis signo strepentlo, Sanclac quippe percussiones omiiipotentis Dei mullas
non loquendo. sunt, et ejusdem sanilates innumerae. Esl tameii
19. Tempora mihi deficicnl, vel ego icmpoiihus, in utroque gratia Dei tam mulliformis, ut sil cliam
si recapitulare singula pracsuino, quac per B. Valen- indioibilis. Ipse percutitut sanet, sannl ul salvel,
liniim operari disposuit Dominus. Mullis auteni salvat ul coronct el glorificel. Ipse prsedictam mu-
praiermissis, sallem ad pauca succingamur. Frater lier^m orbavil lumine, cui perDominum Valenlinum
quitlam Ursio magnae opinionis homo, el prior ec- B decreveral subvenire. Ijlt credo, ipsa pecctveral,
olesiaj Gemmeticcnsis eral, qui el honestale vitae seri occulltim Dei jtiriicium hoc ad Iaudem suam et
ct lillerarum peritia affalim jjerlucebal. Sed sicut ad fidelis sui memoriale futururo esse providebat.
imperium imperalorem, regnum regem, principalus Scriplum quippc est : Neque kic peccavit, neque pa-
piiiicipcm nequaquaro defenriit a morte, ila honor renles ejus, sed ut manifestenlur opcra Dei in illo
el liuera neminem luetiir ab infirm-ilale-; possumus (Joan. ix, 5). Inillo fuitautem sic. < Uxorcuj'usdam
tnmcn difierre et exinde quorilibet emoluinenlum famuli Gemmeticensis , famtili videlicet monaclii
hnbere, seri tandem non omnino possumus auftigcre. elecmosynarii, gravissimam incurril invaleludinem,
Passus esl ilaque prior, quem non salis munierat ila ut pene omnibtis dissolula membris multo lem-
vel litiera vel honor. Jacebat pene per duodecim poredebilis in leclulo quieveril, imo laboraveril ;
dies iinpaslus, quoniam privaltis ab co abscesserat eral namque languor fortissimus, ila ul vix in ea
appetiius. Iinbecillis membris omnibus lahescebat rcmanserii halilus. Eadem urgente incommoditale,
et per momenta singula Jeficiebai. In mente ei venit oculoruin lumine privala esi, niagnseque miseriae
Valentini pia recordatio, quia necerat negligendum irreiuediabiliier addicta esl. Processil lenipus et
cliam insipido de lantt palroni pairocinio. Rpgat tompiis, et rotilier inopibiliter conquerebatur. Iu
famuliini, ut. se ad ihecam beati viri ducendo vel soinnis enim yix quolibet somno poliebatur, vel
hajulanrio sustentot, qtiia pcr se peries ire non va- roagis seniiinoiiuo suo marcebal orba lu.niine : qua-
leret. Discalcealus erat caligis monachilibus, quo- liscunque sua saniias , infelix erat, quoniam in
niam vchemenler impeiilabal ei morbus, loto cor- lamenlis lota subsislebat. Tempus ditilinum ita
pore sustenlalus, adductus esl, et capsam alte suli- processit, el ipsa-ab oeulis pcne clesperavit. Locuius
latam subingressus esl. Oravit, vovii, ploravii., est lamcn vir ari conjugem, et ita blandiloqtte conso-
sanusque offeclus sine sustentanle, quo voluil , latus est lugeniem. Jam quoque sliltare iiicccperant
reversus esl. Neinjni siquidcm Valenlinus est oculoruni pupillae, ut magis riesperarelur a salute.
inexaudibilis , qtii eum leligerit ungiiento pie- < Si, mea, iiiquit, mulier, le voveres B. Valentino,
lalis, ariest ricsolaio, nriest allliclo, aJesl quibuslibel ctijiis riies ista feslivn, ut sancli le servam illius
miseris. profitearis, ut ei capitale tuum redtlas quotannis,
20- Ilumores mali hominibus aliquolies domi- crerio convalcsces, qnia apud Omnipotehlem adjutor
nanlur, per qtiorum immodcraniiam vapores ignitos efflcacissirous cst. . Mulier higiihris, cujtis speciali-
paliuntur. Proceditaulem hacc passio vel ex inorrii- ler menlem prsecordiales corrodebant injurise, liben-
nato phlegmatis vel sanguinis viiio, mtiltoiies vero D ler acqnievil, el praeambulum gradu maluralo sub-
provenii.occulto Dei juJicio. Est aulem hujusmodi, sequens, ad ecclesiam in Jie feslo cucurrit. Yovit,
ul calor ille igneus vix possil exstingni, nisi vel orav.it, dorinivil, etmirum in nioilum applaudenlibus
usque in mortem, vel plerumque per misericordiam populis sine duce domum suam illuminata redivit,
invocati Dei. Auferl autem illa passionalis inlirmi- promissunique capilaneum anuuatiui B. Ynleniino
las somnuro palientibiis.quoniaro senipcr slridcnics reddidil, nec immerilo, quoniam Yaleniimmi valens
rientibus, dunlaxat ultilant. Est autcin uiorbus ille sibi repereral refugiiim. Luclus ipsius diuturnus
furoris assimilis, quia caro roarcida putel, funiat dititiirnum reverssis esl in gaudium, quia fugaiis
el deficit. Hujusmodi dtio paiicnios, alier. homo, leuebiis tleinceps habuit lttcis oculare subsitlium.
niulier allera, bealo aslilcrunl Valenlino, hprron- Fialres prx gaudio flenles ad Dei IatiJem signa pul-
duin vocifernntes, et tainen auxiliiim ejus efflngi- saveruul, ei quodriara jubilseum cecinerunt canii-
larites. De sua paiipertate obttileriinl alier pcdcm cum, quia supef his virtutibus lacuisse autumabant
cereum, alter inaiium, quia el in his auxilinbaiiiur sacrileginm.
inembris : el snni facli uterque ad propria rc- 22. Fraier alius scgrotavit, et pene usque ad
ineavil incoliimis. lu ntillo siquiicm Yalentiniis ultiroum dcfccil; ab aliis obnixe fralribus amabalur,
P.iTiioi.. CLXVI. 37
1505 BALDRICI DOLENSIS ARCIIIEP. HCl
ijuoniam bona conversaiione decorahalur. Quadra- A ulcunque reversus plus signo quam vcrho famutos
gesimale leropus arifuit, ipsum lamen carnibussus- cxhortatus esl, quaienus euro coram bealo sislerent
lentari oporluil. Tandem de morte fraliis dtibi- Valeniino, si forieipsius adjtivarelur precario. Fa-
tavcrunl, et juxla chrislianilaiis coiisueiudineni, ctum esl, et illico ab iufirmiiaic illa curatus santis
-iii-firmorum oteo delibutus est. Ipse lamen in se cgressus est.

VITA SANCTI HUGONIS

ROTHOMAGENSISEP1SC0PI.(2)

AUCTORE BALDRICO DOLENSI.*

(Eriiriit R. P. Artimis pu MONSTIER,

Neustria pia, p. 282, ex ms. eoriice S. Vedasli Alrcbalensis.)

INCIPIT PROLOGUS.

I. BAXDWCUS, Dei gratia Brilannorum nrchiepi-' * sis arohicpiscopi, viri penc ab utero matris sanclis-
seopus, URSIOKI, venerabili Gemmeticensium abbali simi, aliquitl scribam,ex lihello qui sujier hoc ab
ejusricmqueloci revereiidae congregationi, obedien- aiuiis el annis coiisciiptus esl, correclorie censoris
tiam el benedictioiiem. oculuin atljieiam. Librum atitem illuiri, vel laudare,
Oinnis materies nullius poliloris arlificio com- vel lividaresuperserieo, corrigcre vero non praesnmo,
raendala.uninoris apud inluenles estpretii. Aurum quoniam ad hoc opus et onus ncqiiaquani suflicio.
enim ei argenltim, ebur et lignum, marmor et oinne Bealus siquidera Hugo, regnle gernien eluxil, ct irieo
genus lapidum, ntilla decusata sculplura, vel poli- regali urbanitaie calamoqne palaiino tania rcs dcbe-
Kira, (juod esse videbanlur, dunlaxat sunt; quibus rel praesumi. Nam quis ego qui scribam? Quis, in-
si accesserit manus politoris, slalim ex pretiosis quam, ogo, quem nullus color Tulliaiius assooial,
pretiosiora fiuiil. Ilaud dissimiliter quselibel nobilis qni ad hoc sufliciam? Sed quis ego, qui D. alihaii
hisloria, nisi urbane recitetur, vilescil; nisi disertus vestro vobisque fraliibus nostris el dominis, imo
cam ccloraverit slylus, a nobilitale sua deperit. ipsi charilati, non obediain? Totus igiiur vesier,
Gautilenas eliam nisi commendaveril mbdulatio vobis acquievi, el rie gestis rioroini inei llngonis,
leciionem quoque nisi venuslaverit sonoritas et proul potui, pnucis absolvam. Forsilan etiani Spiri-
faeeUt distinclio, ipsa eam delurpal inconcinnilas, tus sanctus dispensavit qualenus cgo Brilaiiiioiuin
ct fastidiosa stibripit ci vilitas. Evidens esl igilur archiepiscopus , Northmaniiorum archiepiscopum ,
quia lanium in singulis snperaddita valel euphonia, monachus monachum praedicem, et veriiale servnia
quantum in omnibus nocet negligentia vel imperiiia. exlollam, et de nobiti maleria parum quid excer-
Vos autem , fralres Geihmeiicenses, gemma cceno- pam, Spiritum aulem paraclilum rnihi cooperatoi-ein
binlis, gemma landabilis , hiiniilitati nostrae impe- el coadjutorem ipse heatissiinus Hugo preccsque ve-
rindo et obsecrando iujunxistis, quatenus de con- sirae, charissimi fralres, iniplorenl. Amcn.
vcrsione et conversatione D. Hugonis, Roihomagen-

INGIPIT YITA.

II. Lecturos qtinri rie B. Hugoue succincle digessi- r. qtn tanquam praesumpiivus nova de vclciibus elicui,
iiias, persuasos et obsecratos volo ne nimis iirrectim elscriptis eorum veltil occlamavi. Scripia ilta non
nobis insurgniit, ne sinijilicitaiem nostram violerit; dittiieor simplicia, sed lamcii scio vcraoia. Quoi}

(2) Yide Notitiaro lillenriam in Bakiricum, supra, col. 1035, n. 7.

 ilfl." VITA S. IlliGONIS. 1166
guiem illuc niaiium nostram applicui, charitas ci A I Jam quoque Spirilus snnclns aliquid praesigtiabal in
oliedienlia coegil.Nec ego in scribendis qnae Deus puerulo, quod olim Galliarum profuliiruni esset
per D. Hugonem mirnculis operaius est, diulius im- omni poputo. Transcendebat siquidem aclalulam
moror, cum tamen inulta siiit; setl sanclituiiinem puerilom, et anticipnbat magistri sollicili curiosifa-
ipsius modumque conversalionis prout potero, expli- tcra. Nec lantum erat in litterarum perceplione
cabo. De miraeulis aulein libando, quasi dissiinulabo • Jafldabilis, sed j'am aliquatenus faeundus erat in
qiia) possunl fidelibus et infidelibus esse communia; colloquiis. Redimebat aliquanrio mngistrum suum
sicul scriplum esl quia se de miraculis jaclanti- promissis et quibusdam hortaiionibus, quaienus
bus, Nescio vos, riiclurus Dominus. EnJmvcro Hugo insisteret magis seriulus supcr euni, siuriiis scholari-
infaniiam el adolescenliam, insuper el. sciatem suam bus. Jam eriiin viJebalur agere septenuium, el la-
reliquam, ita sanclificavit, ul quoad vixil longum men ultra scplennis agebal lirocinium.
martyrium duxcrit, inter spinas rosa formosa flo- ,V. Audivit rex hujuscemodi de filio (neque si
rueril, eleemosynis et jej'uniis, Incrymisque suis quidem genitoris animus a primogcnitp suo diu po-
roseidus, lanquam suosanguine piirpuralus rubuerit, lerat esse Ionginquus) eumque ad se deducttim
el nihil qiiodrcligipsiiali competcrel, neglexerit. Nam complexatiir el deosculalur, et de lam lenelli infan-
juxla sui Jesu coniIiclum,crucem suam bajulavit, IB tuli sngacibus responsis admiratur, etiam quod
.quousque crucifixus, ad Jesum crucifixum migravit. magnum quid in filioii peclusculo lalitarct. Prajter
III. Quibus aulem pareniibus llngonis genealogia cnim percepiioucm doctrinac, venuslabal eum qusc-
jiroeesserii, iilis difficillimum est ignorare qui regum dam hoiiestas viise. Neque siquidein j'ocis puerilibus
Francbruni piosapiam successivam (scriptum est assidebat, neque speciaculis regalibus inhiabat; sed
cnim) curaverttnl legere. lnter siqui Jera regum illo- pedeteiilim ad provcctiora niaturabnl. Imperaior dV
rum. nobilissimam coniputalioiiem, quidam nobilium (iiii sui gavisus indole, ad ecclesiam bealissiiui
nobitissimus.emersit, Galliarum ct Italisc imperaior, Dionysii eum direxit, qnatenus ibi inter servos Dei
Carolus MagnuS, Pipini.patricii friius, bellis invictis- educarelur et doceretur; prospiciebal siquitiem rex
sinius, ct laroen incessauler bellicosus. Istius Caroli filio suo utile ul ibi nuirirotlir ubi rmlla mali thecna
Magni exercitus quemdam Bajonriaj ducem, nomine maciilarcuir. Snsceplus cst in scholis.el aocurale
Tassilonero, in qttodam confliclu devicit et cepit, el alebalur filius regis. Tanlo autem virieljatur capn-
eaplum in Fianciam, imperalori praesenlavit, quia cioris iugenii, quanto el aliioriserat sangiiinis. Nec
non sinc damnpct Iabore gravi de eo landem trium- propter regalcm cclsiluriinem dedignabatur discipli-
pbavit. Quem rex exsilio dninnaium, ut lainen ei vi- natn, sed dcdiius scholic, snbJilus erat et fenrlac.
uun concederel, roonachum in Gemmelico monaslc- C *- Diligebat quippe virgam ,
quo faeilius assequereliir
rio fieri permisil; qui loctis, et tirnc, el mullo po?l, disciptinain. Nam nullo mens ej'us inslabalur siiper-
magna rerum copiosiiate et ordinis rigore cffloruit. cilio pro co quod erat oriuntlus germine regio. Puta-
Aiisirudem yero,TassiIonis filiam, Ihalainis suis im- res illum inter coiischolares tinum dc inferioribus,
peraior ascivil, el exinde filium geiniit, quem Hugo- quia nultateiius exlollebalur pro subtiniibus ulrius-
nem vocari voluii. Anslrudis aulem prsediclura libe- qtie parentelaj discursibus. Magistros et condisci-
ruin sutim iciierrime dilexit, el suis uberibus eriuca- pulos saepenumero roatulinus prajveniebat, ut plane
vit, quoiisquejam in anno quarlo regis Caroli eum darctur inlelligi in tam studiosi discipuli novilate
delegavitin palatio alendum, et ut filium imperatoris discipulatus novitas. Nam quidquid audiebat peclore
ibidem salutandum et honorandum, super quem silibundo ultra hnmanum ingenium sibi rapiebal;
jialerno spiritu exhilaralus doniinus imperalor, mul- et de paucis mulla coiijiciebat. Erubescebat enini
luii) exsultavit, ct infanlulum cuslodise fideli com- non mediocriier, si unqiiam otiosus Jnvenireiiir.
mendavil. Ptier atitein provehebalur setale, el apud Mirabanlur enim magislri, mirabaiiltiroinnes, quo-
palatinos magna proficiebat gratia. niam nec adinirari non polerant qiiiri lalis ct laiila
IV. Tempus adfuil quo puer regii germinis litleris p' litleraruni abyssus poiienriebat. lpse siquidem ma-
iinbueiidus destinari debuit. Mandatum esl deeo, gistros suos prccibus per se rediniebat, vcl quovis
qtii curam super hc-c iropenderet, roagislro. Adjuii- prelio conducebai, seu eliam compelIo.bat quo leciio-
cius.esl itaque. Hugo coaelaneo exertilui, qualenus nibus instarent, ipsumqne famelicum quoquomorio.
libenlius vacaret scholis; ul mos est arlis litteralo- satiarent. Eral igitur de eo niultus eLfrequentissi-
riae, prima viriet elemenla, qure illi praesentabantur mus scnno; inlerim ad annos quindenos Hugo pu-
in menibranula. Npndum quinquennis erat,, el-janr bescebnt et provehebalur; et Ciceronis Varronisque
i:i isto tirocinio desudabal.' Exerciiium autein libris decursis, jam in aliis cogilaiionibus versaba-
illiitl ulira eoliegas suos haurire videbalur: et in lur in ejus pectore, quam olim conceperat, Dei
cjiis pectusctilo laiiquani in molli cera, forma- dileclio, el ex [f. add. lunc] iristabal islius conce-
batur quidquid invehebatur. Erat siquidem ani- piioniS parfurilio,' Nolebal amplius occupari .garru-,
rnus ejus inirae capacitatis, et lenacis vivacitatis,: litalis sophismatillus, sed de caetero vacare delibera-
el uilra tenipus iiiianiile, iudustrisc sagacilatis: bal divinis occiipalionibus.
non taiiien sine magistri ipsius admirationc, qiii jitni VI. Siihiniravit iiulem ejus animum hujusmodi
aliquid niagnum auspicari cogebalur dO Hugoiie. cegisatio, qualetiuiad aposlolorum Hmina propera»
1167 BALDRICI DOLENSISARGIIIEP. 1IC8
rct, ipsorum ftilcicnJus palrocinio; tlignum siqiii-A , solemniler excipittir, et in omnibus tanquam regi
dem aulumabat tantis doctoribus prius suum propa- filius honoratur. AUoqtiilur alter alterum spirituali
lare desiderium, qttos principes noveral aposlolorum jucunriilale, seque sibi communicant reciproca vi-
omniuni. Decernebal eliain sibi magislrum ascri- cissiludine. Inler alia piae cnnfabulaiionis colloquia,
hentlum, Petri, imo Dei specialem vicarium. Arl i- Hugo dominp papaesecretum sui pectoris desiderium
trabatur etenim voti sui promereri quodlibet incre- apcrit, et de se clericando delegit. Audit papa juve-
menlum per ipsos sena.toresqui lolius appstolalus nis volunlalem; el dubitat an ipsius debeat favere
obiinueranl principatum. Accepla igitur a mngislro pelilionibus. Vcrelur iinperatorem in ulroque : li-
s:io ad palatium redeundi licenlia (magislris quippe niel enim si, rcge inconsullo, filium londeat; irienli-
suis semper subriilus esse volebal), venit ad patrcm dem verelur si filii regiam voluntatem offendal.
utei confiterelur voluntalem. Alacri vultti susceplus Ascendil tnndem in cor apostolici qnia melius erat
cst, el cum clericis palatinis aliquaniuhim conver- juveni acquiescere, ubi Deo servirelur, quam tnntam
salus esl. Die quadam, ad niissas clcrioi susiinehant rem negligere, ubi Deus oflcnrierelur. Tiegem post
imperatorem, el intcrim, ul assolet, Je quibusilaro offensam providehat sibi reconciliandum, si dunlaxat
divinis ambiguam habuere confabulatioiicm. Dixit Deum promereretur propifmm. Et adjecit: Rcx per
unusijuisque quotl senliebat; nec tameii quilibel Ii charlas suas nobis mandavil quatentts in omnibus
ad seiiteniise metlullam pertingebat. AuJiebal llugo lilii sui saiisfaciamus volunlati. De lonsura non ex-
uniusciijusque taciturnus sensuin ; nec retlar- pressil; sed qtti dicit in omuibus, nibit excepii.
guebal islum vel illum. Elationera vilabat, dum, Faciamus iyilur in quo Deo lucremur. Nos jaciamus
nonJum rogalus, silebai. Tantlem ad illum perven- fiintlamcntum, Deus dabit incremcnlum. F.t slaiim
lum est, et ab illo responsum qusesitum esl. Pcnde- admotis forcipibus, arrcptam Hugo suam ipse cacsa-
banl ab ore sermocinantis, et admirabantur pruden- riem confeslim amputavit, ipsamque singj^tuosus
tiam exponenlis. Non videbatur enim loqui ore Domino Deo libavit. Vidcres astantes pia eorajmn-
hoininis, sed loquebatur tanquam plenus Spiriiu Dci. ctione cpllacrynianles , el de Hugone alfius prsesa-
Placuil igitur omnibus, nec dcfuit qui de filii pru- gienles. Factus esl iiaque Hugo, doraini papac filius
denlia palri nunliaret, supar quae in immensum ga- adoplivus, cujus se loliim bonus adolescens manci-
vlsus est. Ex tunc Carolus Magnuscocpit eum habere paverat pracceptionibns. Promolus ilaqiie cleiicus,
chariorem eique majorem a suis Iateralibus impendi prostravil se Hugo humillimus domini Leouis perii-
decernebal honorem. Ex tuucvocabaleum famitia- bus, ul ubiciinqite de cselero speciafuer fulciretur
rius; et si grande quid emergebat, audiebat eum ipsius oralionibus. Cincinnos autem capitis stti
allenlins. Dedil ei lunc imperator in duabus abba- " B. Pelro obtulil, ut per hoc signum tolus dicarelur
tiis omnia sua regalia, Resbacenscm vidclicel locum, clericalui. Dixit etiam : < Processu dierum, Deo
el Crucem S. Aurioeni, villas vitielicet perpulchras, cooperanle, me monachum futurum profueor, in
cl ad ejus redditum oppoiiunas. Cognovit eliam nostra palria, in qtrodam Dei conlubernio, in Gem-
quod Roroam proficisci disponebal, quod slatim ei meticensi videlicet nionasterio. Tempore opportuuo
conccssil; et evecliones quae regis (ilium decerenl usque Ievitara per manum summi pontificis (diu
dnpsiliier prseparayit. Scripsit etiam Leoni papae siquidem cum eo roansil) orriinalus esi; el tandem
venerabili, quaisnus Hugonem susciperet prout muliis sanclorum reliquiis, quas uniceque flagitave-
competebat filium imperaloris. Erat siquidem ei rat, honoratus, in Franciam prospcro [f. propcro]
charissimus et omni acceptioue dignus. Si quid jiede regressus esl.
etianr Hugo a papa postularet, mandabat rex quate- VIII. Non tamensilenlio supprimendum esl quod,
nus ei indifficulter iinperlircl; diligeret ipsum pa- dum Roma cxiret, pcr ipsum Dominus Deus ope-
lerno attecKt, cl in omne bonum confirmaret eum rari dignatus esl. Neque siquident ullerius militem
chnritatis affecttt. suum volebai absconditum, qui Deum simm jam
VII. Jam vero qualcm se conviatoribus suis exhi- Q pracdicabal per publice assumplum clcricatum. •
bueril, quam juo.undum, quam dapsilero, quam Dajmoniacus quidam, caute caienatus (nam nimio
benignum, quam omnibns indigenlibus magnificura, dicmonis furore angebatur), roultis suorum comi-
quara sobrius in conviviis, quara inJigus sibi in- laltis, ante sahctissimum Hugonero adriiicitur, et
servierit, quam affabitis fuerit.quam rarus in ver- pro eo instanler supplicalur. Inierim se miser ilie
bositale, quam setlulus in oratione et pernoclaiione, dilaniabat, horrendumque clamabat ; et si quiri
non esl nostrum etlicere, quia non omnia possumus atligisset, violenter discerpehal ; eral enim furor
omnes. Ubi quoque Romam venlura csi, quam sin- immensus. Suhstiiit Hugo sanclissimiis, insiinctu
gultiiosas lacrymas imroolaverit, quanlo moerore sancli Spirilus afllalus: nec polerat carerc miseri-
se in auribus Dei ct B. Petri afleeerit, ipse novit cordise,prserogaliva, in quo Spirilus sancti vivebal
inelius, cui se tolum vovebal, bonaj indolis jnven- affluentia. Quem videns daemoniostis, confeslim
culus. Putares illum carne praemorluum, lanla soli- lanquam.obstupuil, cl concitus in lerram corruil.
ditate depsculabatur solum. Commendabatse suppli- Jam enim spiritus malignus commcnlabaiur quod
eileromnium sanclorum palrociniis in quorum con- Spiritus sanctus orriiebalur. Rogat Iltigo bealissi-
vcrsabatur ddmiciliis. A Domino papa tandem Hugo mus opiscopos qui adcrant, qui eum doduocbant,
 1109 VITA S. HUGONIS. 1570
qualcnus benedicanl quoniam el pra;signarc debe- A , suis , consuluit. Aqtiisgrarii concilium proplerea
bant. Ipse atitero intrepidus nd fuiiosum accessil, specialiler Carolus celebravit, in quo super Eccie-
cique lignum sanclae crucis supposuit; et in no- siis desolalis consilium quajsivit. Non enim tuuc
mine Domini spiritui maligno increpativus iinperavit lemporis reges inclyli super laii re temere vel proe-
quatenus innoxius discederei, neque denuo iltum cipitanler agebant, sed cum episcopis virisque re-
vexare praesumerel. Dedit ei etiam ad pplandum ligiosis considerale ct morose conferebant, Deiqiie
aquam beneJictanr ; ipse quoque illum manu sua volunlatem humanis intrusionibus semper praefere-
signavil, el perlurbalorem servi Dei a non propria bant. Et litterae denuo recilalae sunt, et Iegati sa-
seJe expulit. Mirati sunt universi, neque posl haec pienler dislincte loculi sunl. Cognovil sancla syno-
dc sancliiate Hugonis taceri potuii. Ad confirma- dus quod hujuscemodi rei dtix et praeambutus exsti-
lionem quoque tniraculi, furibundus ille, sui com- teral Spiritus sanclus : neqtie siquideih sensus hu-
pos eflecltis, snnus el laelus, ctim illo saneto colte- manus lam opportunam lamqtie consonam fecisse
gio proliciscebatur; el in laudes Dei cuin aliis, in- potuerat ctectioueni. Adducii sunt duo fratres, diise
coluinisgratutabalur. olivse, duo magna tuminaria, in medjo : et de ipsis,
IX. In redeundo sanctus ilie ntuiquam ftiit otio- proul Spiritus sanctus dictaveral, est instilulum.
stis. Jugis ei oralio, jtige jYjuniuni , j'uge exerci- B' Rex antem eleclionem factam el condictum cjiisco-
tium psallenlium, eleemosyna larga, c^nteinplatio poium nutu suo cimfirraavit, et Rolhomagensibiis
crebra. El quanivis hsec el singula Hugo anle cle- Htigonem , Metensibus vero Drogonem deslinari
ricatus assecutum lirociniiun' consuevissel, lauien hiandavit. Subdiriit etiam Hugoni, qui maj'or naiii
rielonso capite, et ordinc suscejito, lanquam iui- cral, abbnlias, et omnia regalia quse iu dioecesi illa
nmtatus esi, quoniam ex lunc iu omnibus bouis rex jtire haereriitario possidebat, sumptibus lilii sui
seriulo*%piiilusejuscorilribulalus est. Eo iti lempore cl iisihus pauperum Christi temporibus suis profti-
Carolits Treviris in palalio suo residebal. AJftiil lura. Drogoni eiiam Melensera cuni suis regalibus,
qtiispiam qui regi de (ilii sui adventu niinliavii, eoJem tenore, subjtigavit provinciani. Facta esl hacc
cique Ut'qtiaiitocitis ad se maturarei, mantlans. Affi-- synodus Aquisgraui lerlio decimo Kalenriar. Ocio-
ciebaiur eieniin mngno viriendi eutn desiderio. Misit brium.anno ab Iucarnatione Domini 702, regnaiite
quoque illi obviam magnam domus suae partom : Magno rege Carolo. Fratres praedicli, quibus uliiii
arijuncti ei et plures, de illitis mtUalione miranles. spem el voluntatein contigerat, obstupefacii, dubi-
Alii dolehanl et flebant; alii quibiis mons snnior labant qtiid polissiniura deberent, acquioscere an
ernt, gaudebant. Erat in regis curia Ilugonis fraier p( reuiti: reniti, inobedilioni ; acquiescere liuj'usmodi
germanus, Drogo nomine, laudabili et ipse vcnu- deputabant vel hnmanae anibilioni. Reniti lamen
staius conversaiioue. Hic fralri festinus obviavil, prscsumpsissent, nisi ex Deo adjurati coactive fuis-
euroque deosculatus ulnisque fraternis complexa- seut. Nocqtiilibet poterat refellererem, tam secunric
lus, uberrime ploravit: ploravit, inquam, lauquam progredieniero, cx divina providenlia processisse.
j'am videret morluiim, qtiem videbat elericalum ; Qitoniam igitur die craslina Sahbalum illucescebat,
non quia clericalui derOgarel, cnm ad idem opus cl aulumnale j'ejunium erat, eos sancia synodus
aiihelarel : sed fraternus afleclus lacrymas oxlor- presbyieros ordinavere, et die subsequenti, Domi-
quebal, singuliusque nimips repererat (sic). Plora- nica vitlelxet, episcopos consecravere. Sciebant
bat igittir et plorando labescebat. Ad quos llugo, equiriem dilnlionem in hujusmodi nocivam. Eniisit
et ad fralrem prsecipue : < Gaudendum esl , iu- eos imperator auguslus ad sibi praedeslmalas a Deo
qunm, de me, libi, fraier, et vobis, quoniara talis sedos, arijmigens unicuique legaios idoneos, sum-
est miilatio dexlerae Excelsi. > Venienii filio pater jitusque necessarioset exlhesaurisregalimfscopiosos.
assurgit, eumque deoscuialum sibi conseriere fecit : XI. Suscepil Hugonem Rolhomagus cum magno
madiierunt oculi rcgi pro qttasi redivivo et retluce tripudio ; et obviavertint ei onmes cum exsultaiione
filio, hajsitqiie diu in coinplexnii osculo. Delecla- P [ et gnudio : successil itaque isdein vir veneraiidiis
baliir filio imperator in ulroqiie, praccipue lamen Ilugo in serie Rothomagensis Ecclesiae vicesimns
in Ilugoiie. lertius a Mallone, primo poulifice ej'usdem uibis ;
X. Sedentibus eis juxta patrem atl mcnsam, allatae porro in regimine ccenobii Foiilanellensis, a S.
Stint cpisiolae ; alia- de Rotliomagensis , alia de Wandregesilo, el a B. Phileberlo, iu regimine coc-
Meiensis Ecclesiae infortunio, unaqiiacque conque- nobii Geinmcticcnsis, septimus, et a D. Aichaido,
rens, et paslorera itlius populi migrasse intimans. sexttis. Mensa sua lanlae laelilise condigna, dic illa,
Dicebant etiam clerus et populus illius el istius prius refocillavil pusillos pauperes, deinde pavit
Ecclesise : < Rex, concordi supplicatione precanlur, inaj"ores.Nc.c illa nec aliis diebus mensae suse defuit
utduos liberossuos pontifices sibi mereaniur (nam lcctio, ne forle loquacitas subreperet in convivio.
et Drogo, de quo modo sermo, admodum litteratus Dein ecclesiis Dei reajdificandis coepit insistere ; et
erat). Canonice, inquiuni, eos elegiinus, larilum- ccclesiara in honore Jacobi apostoti, a fundo diru-
inodo non desil nobis magni Ccesaris assensus. > ptam, riecrevit reaedificare. Tabernas meretricales,
Lilteris recitatis, Augustus inierim siluil , donec Jtipanar el proslibulmn. et omnein abusum, quae
superuoc accilis niultis epi copis el optiuiiilibiis- publica erant in civilale, deslrui mandavit, ut ii-
1171 c BALDRIG!DOLE.NSISARCIIiEP. 1172
berius munditiae vacare:nr el cnsiiiali. Mandavil A l slcrqiiilinio. Dic quailnm, malulinorum expleta so-
etiam adse ex lola dicecesi sua Dei servos clericos lemuiiale, bealus ille pcculinies ox more oelebrans
et monachQS, sanclinioniales o.t viduas, ut sanctam oiaiiones, remansil in ecolcsia, lacryinis rigaus pa-
iJlorum conversalionem sigillatim Jignosceret, ct viinentum, precibus pulsans coeluiu; nudiis pedes
illorum pauperlali subvenirel, si quid forle rieesset. roarinoris el hicmis riespiciebat algores. Tolus in
Coinmendavil eliam senoliiiaa singulorum el ora- ccelo, nihil de lerreno curabal incommodo. Febres
lionibus. Yocabat ceiiis teroporibus Htigo sanctus igiliir lliigonem aggressae sunt; quae illi mortom
ct diserlus plebcm suam, el disserens de Scriptu- conligiiaiii niinliaveiuiil. Febiibus igilur qtialieba-
rariim jucunditale, sajpe docebaleam, el ad coelesle tur : seJ quouiam ab iiinere pairiiin aliquanluluni
desirierium eos accenricbat. Celebrabat inter epi- cocrcebatur adhuc, angiisliabalur! DosiJcrabat cnim
scopos suos concilia, in quibus aflluenter ct affaiim cuni Apostolo, dissolvi el essecum Ckristo. Acccrsiri
de morali sanctitale disputabal. Nolebat enim ut se laincn aJ se manJavit abbatem , et fiairosGeninic-
quodlibet tempus prseteriret qno a divinis operibus licenses : vocavit etiain successorein stiuin, archicjii-
oliosus esset. Nec spero quod aliquis a concilioriim scopuin Rolhoniagenseni; quibiis sui corporis Jisso-
convenlu discesserit donee in eveclionum usibus liilionem praJixit, seque ipsoruro orationibus com-
salulalioriein et benediciionem illius largifluam per- ^ mcndaxil. Munilus autem corporis el sangtiinis
ceperit. Quippe nolebat aliquid proprium , seri Dominici perceptione, sed piimiini rielil.ulus olei
facicbat omnia sua coinrounia, maxime tamen jiati- sancli liquoreeialiisChrislianajreligioiiisinsigiiibiis,
peribus profulura. Nec illud silenduin est quori ittco Deo spiiitum reddiriit: corpusculuiu quoqtie, san-
in Hugonis curia copLosa quotiJie paiabanlur oon- clis operibus profligalum, palliria monachoruni
vivia, quaiiiam ct Ecclesiae Roihomngensis diguitns, lurba aroinatibus contlivit. Migravit autem sscpe
el regii sanguinis cctsiludo illud exposcobal. Quie nomiuandus Hugo pririie Irius Apriiis, in confessione
convivia panperibus ei supcrvcnieiiiibus coromuni- verae firieiet in consummaiione-vora) religiouis. To-
cabat; ipse lamcn a mensa copiosa seroper vel lus vcro B. Hugonis conversaiionis cl agonis curstts
jojtinus vel esuricnssnrgebat. Meusaesuae leciionis quacriam fuil Deo acceplabiiis miliiia, quae mox in
coudiinentum non decral, quouiani suus Iiomo ipsa rutilare ccepii puerilia. Fuit aulem copiosus in
intcrior ex hac maxime dclcclabalur et vivebat. cleemosynis, in praeJicalioiie discrelus et subiilis,
Accidil igitur ul quadaro die leclor in principio amalor paupertaiis, continui conservalor jejunii,
lectionis hujusmorii exorriium dederit: Vai vobis aluinniis, et vas honeslum sobrietatis, contemptor
ilivitibus, qui kabeih consolalionem veslram, quoniam r. lolius carnalitatis. Obedientiam et hiimiliiaicm,
facilius esl camelum transire per foramen acus, quam tluas virielicet sororcs cgregias, sibi congliiliniitas
fiivitcm intrare in regna cmlorum, slaliinque sub- praeelegit et peculiavil : el inlcr nionachos Geiiiiiic-
junxit: Beali pauperes spiritu, quouiam vestrum esl licos nionachus mansuclissiinus habitavil el Jormi-
regnum Dei. El iterum : Beali qui uunc esurilis, vil. Miiltorum aulem miraculorum patralor eniluil,
quia saturabimini. Qua? Icclio viro Dei incussit quae lamei) scmper csse absconJita voluil. Nos au-
forroidineni, ul se vir Dei specialiler iiicrepatum lera illa stvlo cclebriori digeienila diuiisiuius, ma-
inlellcxeiil, quatenus a Sepluagesiroa usque in nuinque nosiram quieli piospeotaiiles, a lanta faloe
Ramis Palmarum, cum fralribus Geinmeiicensibus sublraxinius. Vixit autem ille beattis annis sepluii-
liabilarel, silentio, jcjuniis et oraiionibus vigi- ginta quaiuor, seinper niilitans in procinctu, dtm-
laret. Adhuc indutus clericum, jam vivebal mona- taxal ut logam mercrclur. Evolavil autem ad locuui
ehum (sic). a Dco sibi deslinatum sencx pienusque .clierum. Se-
XII. Dcinrie, paucis evoltitis diebtis, moiiuo palre, necltis esl eiiim venerabilis , non ciiuturna, n?quc
diversaruin regionuin convocalo populo, indignuni tiumcro annorum compulala, sed Deo placens et
se csse episcopuro, prae hiiniitilate repulans, et bene disposita. Feceruul aulem ei exsequias celebres
proclainans, poslquam per viginii sex annos, Ro- :D et lugubres, grex flebilis el pupilhis Rolhomagensis
lliomagensem rexeralEcclesiaii), licentij a populo el Gcminelicus, quos omnes paterno eJueaveral at-
suo accepta, Gemmelicum migravit: el ibi factus feclu; cum tamen scirent rationabiliier Je eo niagis
nionachus archiepiscopalem exuit digiiitarem. Ubi gauJcudum, quem Deus deorum vocaverat ad cee-
fere deceimio in hoc carnis vixit cxterniinio, et ger- Ium, cujtis regiuiin ci imperiuin sine fine permauel
mcn regalc seipsum deposuerar in totius utiliiaiis in sscculasaeculorum. Ameu.
 U75 ITINERARIU.M. '* ! l-Ti

BALDRICI ITINERARIUM

SlVli

EPISTOLA AD FISCANNENSES..

(Neuslria pia, p. 227.)

BALDRICUS , Dolensis archiepiseopus, Fiscanncn- A ^ comparaiionem,.Bi-ilaiiniam , quam incolere

ccepe-
sibus. ram, auttiniavi exsilium. Gavisus sum, inquaut,.
I. Mentis raptus in culmine, colonias, quas hospes quia religionis-odore, quo peue illa tota rcgio fla-
aliquando transieraro, lihuit retractare; ct perea- grnIjat,.exhiJarattis sum. Bone Deus! quam olcnlcs
ruro singulas coopi delitiariet deambulare.Descendi rosas,.quam atbicanlia lilia ibi pcrsensi! quam rii-
;n lioiium pomorum, ut viderem mala punica (Cant. lium aromalum redolenliam ibi hausi; quam amicis
vi). Videbam cetlrum altanr Libani-, Cluniacum, et complexihus astrictus, quam non ficlis obscuralio--
airidebam; inspiciobam odorem cupressum, Majus- nibtis, quatenus cum eorum singulis manerero atl-
Monasleiium, et o.xciillabam : admirabar paradisuro juralus! Non lamen,sicut arbitror, me rnagimm
opiinain, quse me iuter mala sua granata riiu nu- aliquid, praHer peregrinum, aestiroabant : seri cha-
trierat, Biirgulium , et jucundabar; praesertim, ritate, qusc in eis reriundabat, cogcnte, cogebar.
quoniaui liorto illi, fcruie sex luslris cuslos et hor- Paschaie siquidein illud responsoriuin cantabant :
tiiianus exstiteram. Occasione aulem accepla nosi t Mane nobiscnm, quoniam advesperasoit, et in-
inhonesla ultroiieus minorem migravi atl Britanniam, clinnta riies lita jam ad occasuro vergit. Dignum est
el prajcipuc, quia roselo nostro, plernmque ut igiturut amodo in isto Dei requiescas eonlubernio. JP
^ Excusationes et
assolcl, ariulterina suhoriebanlur frulela, quae, cum excusatiunculas forsilan in pnucis
evellorcii), vel dissimularem, vel noii posseiu, att- opposui, et ncii sine comniunihus lacrymis rcditum
fugi : quia inalui Iransmigrare, qtinm veprihus maluravi.
exuendis insistere. Timebam si quideni sub fasce HI.Norihiiiannla quaidani provincia csttcrrse Brit-
lnbarioso tleficere : ct jam inquielus Piclaviensis toniimconligiiaelcoulinua, ulpole quas a se quiriaiu
ttirbo inchoaveral nequiier efllare.AIlius igitursuh- fluviolus Coisnanus duntaxat dirimil et colliniitat;
latiis, et in catherira ponlificali collocalus, ego hanc inlrare et explorare disposui, et inlravi : ibi
Gtiillchnus, olim Btirguliensis abbas, el in Dolensi revera mansiones paradisicas inveni : ibi jam nti—
serie pallio archiepiscopali decoratus, Britannorum bium incolas, coenobitarum choreas vidi: ibi a deico-
ciioriorum fincs ecepi deanibulare;sed rosasBurgu- lis illis immensa suscipiebar laclitia, et ad pausau-.
licnsibiis assiniiles illis in campeslribus nequaquam dum compellehar. Explorabam singulorum mores,
pottii reperire; seu enim aliqiianliilum emarcueranl, si forte per induslriam Iranseunli roihi ad liorain
seupeniius aruerant, seu radicitus cxslirpatse nulla fiicli fuissent liilares, an propler personse nostrse
signa, quod saltem fiierinl, proferebanl; scd de- reverenliam nohis exislcrent affabiles, an pur-3
serla, inculla, et squalidas salsugines soliludo illa Q c propter Deum venerarenlur hospiles, an ad ocu-
praelcnriebat. Cum Axa, Caleb filia , stiper asitium luni , an ad charilalrs experimentum. Quid dicam t
scdens, ccepi suspirare (Jos. xv), non quia roigra- prima die advenlus nostri boni fuerunt, die vcro
lionis noslrse me pcenilueril, et ad gnzas prisliuas craslina tanto mcliorali sunt ut, nisi quos heri vi-
reverti voluerim; sed quia copiosiorem florum uber- derani vultus agnovissem, non ipsos sed alteros
lalem quam videbam , videre volucrim. Institi patt- xslimarem. Gratias egi: et quoniam Deus septeut
lisper agris exossandis, oleis planiandis; seri lerrte millia sibi reliquisset, qui non ctirvassent geniia
marilimaj barbara mephita deviclus, substiti; el anle Baal (/// Reg. xix), induhitaiiler recognovi, iii
qnia incassiim laboraveram, veliemenlcr erubui. graliarimi a£lione et menlis exsullatione Norlhnian-
II. Ruboreconiusus, iiiAngliainvoIivolusrcmigravi, niamperagrnbain; el ad Becr.i gralissiniam cohabila-
si forte illuc possem invonire quod , operibus riere- tiouein accedere oporiuit: et ibi revera lotius reli-
liclis, hatid dissimile re.rum aniissaruni imagine, giositatis plcniluJiiiem assistrioem inveni : quia
me salicin posset recreare. 0 qtiantum auri ct ar- iiiillnlenus ibi dcprehcndi poterat, seu (ictio, seu
genti ibi reperi! quantum ciborum crapulatorum adlilalio, seu muiatio, sed qtiaedain sincera lont-
copiositalis! qiiantuni laetitiaeet exsullalionis, quani pcrics naluralis honesiatjs., tjilo hiloco, pro ceiio,
dapsiles fratres , qtiam facundos, quam jucunrios^ riici posscl -. Ne quitl niinis. Ihi postquam perita*
qttam adiniraii:!os! Liclalus sum, cl. ad AngUm ciavoram ,..ai ab'jate vcncrabili rccedenrii licculiaw.
1175 BALDRICl DOLENSIS ARCHIEP 1176
poposoi, seri hoii accepi : nam illuJ sancti Spiritus A vcrlil: « Ecclesia isla, domine, memoranJos habuit
cl charilalis organum illico responJit : < Pater, reclores; sed bonae memoriae, qtii nuper decessit
et nos legimus, nec obtivioni iradimus, imo ad D. abbas Guillelmus, prsedecessoribus suisque pro-
exeinplum diiximus : Et coegerunl eum : Mane no- vincialibus fanlum eniluit conspeclior, quaninm,
biscum (Luc. xxiv). Cerle, .lua salva revercnlin, caetoris luminaribus sot rutilat eniinenlior. Iste si-
vcrba isla fttere pusillanimilalis, non ampliluJinis quidem, magna litierarum perilia praeditus, primtis
charitaiis. Cogendus es igitur, el cogimus le. > Tan-, Bajocensis archidiaconus, poslea Cadoniensis mon:.-
quam divinum responstim, ludicrum illud accepi, chus, demum Fiscannensis abbas, reverenda et
et acquievi : cl quia Deirs apud homines inhabiiaret, cana persona, quondam religionis majestas, domum
el in eis loquerelur, recognovi, meamque pusillani- istam morum suorum extulit censura, parielibus
initalem reJargui. dilalavit, el quod ei specialiler praecipimro fuit, fra-
V. Demum lanJeni avulsus a longe, velul or- trum convenlu ditavit. Mtilli siquidem nobiles laici
tum surgenlis aurorac, Fiscannum de qtio mulla per el clerici, religionis ejus odore provocali, ad conver-
peregrinos audieram, vidi; el ipso limpidissinii sionem exuli sunt, et ullronei monachum induermii,
domicilii vestibulo, fateor, obslupui. Praeler eniin et sanclis ipsius inslituiis informali stini. Ego ipso,
rediflciorum veiuislatorum composituram decenlis- *- qui vobiscum loquor, in longinquo posilus, bonani
simarn inler parietura lapides, porapis regalibus, domni noslri Guilletmi opinionem audivi : qua ilie-
condignos in occursum noslrum fratres, parcinio- clus, per licenliam nostri abbatis (abbalem siqni-
nia monachali dediti, prodierunt : parvilalem no- dem alium habebam el habeo) gra*ia ei adhaerenrii,
stram salulanles, et tanquam charitalivo perie Fiscannuin adii, gralanter susceptus sum, licet ho-
saltanles, non lanqnam ignolum, sed velut ab ipsis muiicio nullius momenli. Oinnes nos, quos vides,
iitcunabulis familiarem venerabantur alque dome- pcnes ipse aggregavil, sed plures quam modo sumtis,
sticum. Mirum in modum , quem lunc usque nec fuimus : quouiam riucem suum, post ipsius trans-
viderani.necaudierant, me singuli complexabantur, itum; quidam nostrum, pene centum scculi suiu.
ct gratulabanlur; senes cum junioribus propcra- Domine Pater.conjice et cogita qualis et qnaiwa
bant, et uiuisquisque. se ultimum advenlare eru- fuerit mensa, cujus adhuc lalos intueris reliquias,
hescebal. Excusabat se, si quis advcnissel ulterior OrdUnisijise vigor perstitii; verbis el exemplis nos
«iesua uliiroiiate : et omnes applaudebant mihi in iiistruxit, palerno affectu sibi nos omnes inviscera-
commune. Yenerahilis abbas p'rius advolaveral, vit. Nam, ne veritatem tacuerim, propter Deum om-
<|uoniam prior de adventu noslro audieral; loque- (P " nibusomnis fnil; idcirco subsequuntur
eum noslroe
relur pro omnibus , seJ singuli pro ipso, et pro se lacrymoe,propterea coniitanliir eum suspiria nostra.
loquebantur. Anlicipabat alius alium , ul id ipsum Quis enim ejus reininisci polest siccis oculis? Im-
csprimerel; huuianitalis affeclum. DulceJo geniis, molamus libi, reverende Pater, nos ipsos, quoniam,
«jt pleniludo charitats, ita disponebat: sed noslra ul crcdimus, ad curiaro Dei noslri le palronum prae-
gcns ferrea lale quid aboininaretur, quse vcrae cha- misiraus, nou amisimus. Quis enim dum noster eras,
ritatis disliltante favo privalur.- Siquidem beala in lacryrais fuil uberior! In lecttilo tuo suspirando,
simplicilas nescit suspicionem : sed suspiciosa tecum litigabas; in lurba nobiscum quielus eras :
prolcrvitas ignoral simplicilalem. Melior laroen est in angulo ecclesiae, vel in grabaii solitudine, totus
censura charitatis, quam dispositio humanoe tradi- turbatus eras; disceptabas siquiJem tecum pro no-
tionis. Susceplus sum in claustrum, invilalus sum slris exeessibus, et, o pater dulcissime, crucifigebas
in animarum fornacem, purgatoriam, capitulum( leipsum immisericorJiter, si qui contigissent, pro
sermocinaniis mei dependebant ab ore : quiriam fralrum realibus. Cujuseniin excessum compalienrio
aulem in lacrymas ciebanlur, non quia sermo noster Don fecisii luum? Toties leipsum inaclasli, quoiies
aliquid saporis habuerit, sed charilas omnia sperai, aliquis vel ego miser peocavi; in oratioiiibus fre-
omnia cretlit, charilas ncminem negligil. Quidam D quenler pernoctabas, Deumqne quielissinium geme-
nobis seorsim loculi sunt, et super animabus suis bunrius inquietabas, sine offensa cum eo litigabas,
suspiriose qusesti sunt; in omnibtis Spiritum san- et per amicum litigium, ipsum tihi nobisque, velut
clum hahilalorem inveni : qni (Deus scil) nulli re- allcr Satomon, pacificabas; rediniebas oum nohis
peiii stint viiiosi. Non enini viiiosus esl, qui jam eleemosyiiis, quia qtiod lihi cominillebal, fideliler
vilii, si quod fuii, reprehensor cst. erogabas. Cujus eniin pnuperis necessitas mantim
V- Quaerianipersona, Adelclmus nonfne, lilleris ttiain sierilem sensit! (piae Ecclcsiu non hahiiit mu-
liberaliljus appritne erttdiius, inihi dux el cuslos liilicenliam? Circuihas angulos et compila leproso-
deptilalus est et minister, ««jui,quandiu ibi fui,nobis rum eliam, cum ipsis fainiliariler loculurus, manus
faniiliariter lateralis adhaesii. Hunc de rebtis mona- etiam eleplianliosas plcrumque rieosculnliirus': lugti-
sterii familiaribus segregalim percunctabar; et ore riola subinlrahas, iitomnitim necrssiiatibtis ariesses,
diserlo per singula rcsponriebat. De abliale stiper- ut te miselii cujuslihel angtislia cognovisset: ampli-
stiie, uipote de novitcr sublimato, bona multa insi- lutlinem pectoris tui, chare Paier, quis explicet?
riuavii, poiiora promisil, et tanricro ad cum qui Mtius igilur fcooro, si a morio, do te loqtii super-
nnper obieiai, scrnioncm suuin singiilfiosus ita di- scdcro. Non cnim polcsl cnvicleari veibis sanctitas
1177 ITINERARIUM. {17R
tnaebonseconversnlionis. Habemus tamen, Dco gra- A liabcni., murmuranJo difapiJaiil quos nos oblo-
tias, tiiium de luis, luac dignitatis hscredein, nobis quentes et detralienles imdemus nuncupare : qni
abbatero, olim tibi famlliarem, virnm satis indu- quod organa nobis innuaiil, nesciunt expon.ere. Ili
strium, D.-Rogerium, niinislrurn, ut spernmus, ido- deileriint olilivioni, qupniam psalterium lyrici com-
neum, roagistrum nobis profuturum. Sed mulata posuere pedes. Hi fbrsitan non legertinl David san-
stint ipsa, mulali sunl principes, miitali sunl et clissimum Saul arrepticii chordarum modulatione
mores : humanum esl plangere quod amisimus, quo- furorem mitigasse (/ Reg. xvi). Hi pro cerlo didice-
niam de melioralione omnino diflrdimus. » His di- runl quod Elisaeus ad seipsnm, quem graviter rex
clis, heros luculenius siluil; seri a lamenlis stalim Israel exacerbaveral, complacandum, suis jusserit:
non deslilit. Mihi etiam maduerunt oculi, quoniam Adducite mihi psattem: dum vero psaltes canerel,
compatiebar enarranti, Colloquiuminlermisimus, cl super eum ita mansuelum facla est manus Domini
ari alia procuranda feSlinavimus. (IV Reg. m), videlicel Spirilus sanctus vehii; in
VI. Inspiciebam lempli porreciuram, decoram do- iracundam enim aiiimara et malivolam spirilus sa-
mus Dei capacitatem, copiosam ornanientoruni spe- pientiae nequibat introire. Intravil igitur in exhila-
ciosiiatem; pracdiorumeiiam enarrabat amplitudiiiein, ratum, per psatterii miiiisterium. Non igilur aher-
et per singula iiiirabar. Graliam tum actitabam, quia " ramus, si lanlorum palrnm vestigia, ut possiirnus,
Deo, cujus omnia fueranl, ut lot et lanla fidoles iinilaniur : non iamen in his Dominum non oble-
coululeranl paupernm usibus profutura. Ut aulem ctari anibigimus, sed hujiismodi muJta viscera fitint
de lratrum conventu non tacucrim, viJi multos ecclesiasiica, sioul aurea, vel argeniea, vci serica
liomines unius moris illa in domo, unius aiiinii, ornamenta, ad laudem Dei el ad sollicitanriam ho.he-
unius irieiititalis, ut ibi jure legerctur : Multitudi- ludinem corporis humani. Ego siquidem in moduln-
nis credenlium erat cor unum el anima una (Act. lionibiis organicis non mtiltum delector, sed per hoc
iv). Si quempiam inlerrogares, Quis est ille? laniis ad intelligendum excilor : quod sicul multimoJae
eum efferebat laudibus, qualenus ei vix alium com- fislulaevarii ponJcris et tlivcrsoe magiiittiJinis, in
parari posse crerieres : non quori mentirelur, quo- uiiani venlo agiiatam conveniunt cantilenam ; ifa
niam ih unoquoque erat, tinile merilo exiollerelur. homines in unam debenl convenire senleniiam, a
Sed alius alium sibimet prajferehat; el lioc lolum Spirilu sancto inspirati, in eamdem convenire vo-
de niulua dilectione, et de Regulae monachilis insii- luntatem. Porro, si ligna indolata dotando; si lapi-
tulione proceriebat. Litierarum nolitia sic reriunda- des inipolitos poliendo, ad commodum opus compel-
banl, ut Scripturaj sanclac afflueiitiam pleniter plu- r Iimus : quiJ Je lioininibiis atiitimas agenJmm inlel-
res aitigerinl, memoriae coinniendaveriiil : non ob ligihilibus? ut counianlur, dotendi sunl; ut convc-
iJ iiiinus aviJe alios loquentes audiebant, ncque nianl, bituiriinaiirii sunt charitalis glttlino, ne tlissi-
cacieros tanquam mimis sciolos asperiiabantur; sed deant: itl tottim me docenl organa quaj sislunlur in
humililaiis gratia qttoslibet supervenientes coin- ecclcsia. Nonne cl nos organa sumus Spiritus san-
ploxabanlur.YiJens illos oraiioni froquetiier deditos, cti? Denique, qui haec eliminal abecclesia, oronem
laoryrais sscpius irroralos, parcimoniae convenien- ciiininel ab eadem vocalem strepitum , el cum
ter intentoSj^sileniio aedilicatioriisverba profcrenles, Moyseiiiimoiis orel Iabiis; sustineal, donec ei riioat
.".onvcnlihus nionasiicis assisienles, el nihil oflicii Doniinus : Qitid ctamas ad me? (Exod. xiv.) Qtiod
sui ncgligenles. Dei mililes cum anliquo serpente si jtibilum, quod si vocum sonum cuncorrienl non
pignabanl, idcoque semper in procinclu erant; lo- refutainus, dicanl acmuli, riicani reprehensores, rii-
gaui exspcclabanl, ei idcirco indefessi dimicahant. canl qui a seipsis dissident, qnid agcndmn cst. Nos
Tnlis logio, lalis exeroitus, tale collegium D. abba- absolute tliciinus quia bona sunl organa, si inlel!:-
tem Guillelmum, ul dominuui limucraul, ul magi- gamus mystica, si ex eis spirilualoin hauseiinius
slrnm audierant, ut patrem dilcxeraul; el adhuc harmoniam; harmoniam eleniin hanc omnium nto-
o:nnes pro eo suspirahant. D deralor insinuavit nobis, ctiin elemenla a seipsis
VII. llla in ecclesia [unum quid erat quod mihi muliumdissonasiniulassociavil, elrhyihroo consono
non mcriiocriler complacuit, quod ad Deum laudan- colligavit. Hoc mihi prajstant prgana, hoc tympana,
duin el excitanJum, David canticis suis inseruil: hoc cyrobala , quod psallerium, quod voces jubi-
Laudate, inquit, Dominumin chordis et organo (Psal. lantium : excepto, cuin syHabatini ol disiincle Scri-
CL), ibi siquidem instrumciilui)) vidi musicum, fistti- pturas proferimus. Si igilur organa habemus, eis
lis acneis compaclum, quod follibus excilum fabrili- uli ecclesiasiica consueludine pronftltinrus; sin
bus suavem reddebat melodiam, et per coniirmam aulem, sine sacritegio eis carpre possumus. Attdien-
diapasoii, et per symphoniae sonoritalem, graves, et les organa, inleriori uniainur harmonia, el bitunii-
neriias, el aculas voces uniebal, ut quidanr concin- nemur diloctione bifaiia.
lcntiuni chorus pularetur clericoruni, in quo ptteri, VIII. Porro, in eadem ecclesia vjdi rolam, qtioe,
eiies, juvenes, jubilanto.s convenirent et conlineren- . nescio qua arle conducta, descendebat el ascen-.
ur : organa iljud vocahani, ceiiisque temporibiis debal, sempcr rolabal; quod prius vanilalera pu^
vciiabaiit. Non lamen ignoro quia snui miilii qui lavi, Jonec ab. hoc inlellcclti nie ralio nvooavit.
ate quid in suis non habenlcs ectlosiis, cos qui Inlclloxi tnnJeni pcr hacc vclcianorum inJicia pa-
1179 BALDRICl DOLENSIS ARCHIEP. H8Q
trtini, qtiotl fortunai rota oniiiiiimsaeculoruro aJver- Ai Non lanren recetletis jYjunus, quia hiems esl, et
satrix, nosail ima plcruinque Jejicil; iterum blniula scriplum est : Si dimhero eos jejunos in domitm
deceplrix, ad cncuraen altiluJiuis uos exlolleie se suam, deficienl in via (Marc. vui). Post niensam
proinitiit, setl lamen in circuitu vergil, ut nos Je recedebam, cum forie in itinere reperi birotani
instabiii foriimae vertigine caveamns, neque arri- onerariam viciuaiibus D. abbalis referiam, qusc ad
denlis, et male blaridienlis roiae volubilitale conli- locum, quo hospilandus eram, sulcabnl. Ad di-
daraus. Sapienles iiii doctores veterani nibil in- cttini, iuquam, et ipsiiro ho^pilium jani abbas ninn-
consullum egerunt. Setl taiia fncicndo, nos ad daverat, el qui comitalui nostro dcservirenl,
ncjn)-
iiilolligeiitiam iiivilaverunt. Sic Moyses iiisiimavit, tein suum, suosque minislros comites nobisarijunxe-
ctim per enigroala lOqiieretur, et de pecudibus rat; nec eliam , quin quoedam indumenla milii
ruminaiilibus, et non ruminnnlibus, manducandis conlulisset, 'prsetermiserat. Accurate serviium est
el iion roanriucandis testaroiur; idipsura de adipi- nobis, et summo diluculo, vix ah invicem avulsi
bus, idipsum de renunculis, dum scriberet, signi- sumus, et nos ad Brittanniamnostram repedaviiniis.
ftoavit (Levil. xi; Deut. xix). Quiriquiri ejusmodi X. Bieiinio elapso, Fiscannum reversus sum, nec
feoerint, et facimus, leclio nobis esse polest, si qnis minori laetilia, quani ante susceptus suni. Tunc
ralionis copax est; sollicitamur, in singulis ut pro- JB B eliam discedenti niihi dedit abbas scyphtim Mnuze-
virieamns de periculis. Iltec fratres illi sx-pe virient, rimum, quein lota aviditate suscepi, quoniam el ita
el adiniraiilur, el qtiid ojius facto sil, taliter edo- suscepturus erat: quia et tornum, et forniam, et
cenlur; nobisciim auleni, qui jam desipimus, isia materiam decentissiinara proetendebat, et tapis
vihieriiul et idcirco detractnmns, quoniam intelle- preliosus, scilicet chnlcedouius, summtini cooperlorii
cluali oe.ulo caremns. Non cuique difiicile dicere : decorabat; adjecil etiam qusedam alia. Neve remil-
Hoc nigrura esi, si nescierit diseernere, quod hoc leretmanu vacua, Roinani ituro, mihi, eodem anno,.
eanJiJum est: plus tamen id insipientiae praeseiiti auream consolationetn iransmisil; ut sic oslenderet,
dopulo, qiiam irnpeiilioe invenlorum impnto. Proji- quod adhuc mei meminerit. Hoec videlicet dixeriro,
ciain casulam, si nesciero qttid sitcasula? Quidquid ut largitaleni Ecclesiae Fiscanuensis, et iiberalitniein
deinslilulionibus palrum indagationi nostrae resi- praeJicaveriro, et abbutis roeniinerim,. meque non
duum est, non iltico conlemnamus, sed, ut scri- immemorem accepti benefrcii demonslraverim. Re-
piuin esl(Levit. xix) igne comburainus. versus sum lerlio, et, ut niihi visuin est, majon,
IX. Ahhas Fiscannensis, -inter morulas iltas, no- quam tunc uSque nobis obvinttiro esi gauriiojet
hiscutn freqiiens prolelabal colloquium, inqua con- quamvis in proverbio soleattlici : Pisces et hospites
fnbiilalione mihi salis comperliim estilhim simpli- " fetent post tres dies, terlia vice nccurntius accepius
ciicr Dei servuni csse, qui deaniinarum satute sum ; lertio accessu, diligeniiori sturiio procuratus,
froquenler volcbat disputnre. Quacrimonias suas sum. Non fatigali sunl Fiscannenses, quin soipsos
in siniim nostruni expendebat, et de multis conque- probaverint alacriores, vuliuque jucundiores: le-
rohaitirel gomibal. Ontis grave et granrie confite- slabantur, etjitrabant quia quanlum ad se, falstnu
hatur ahbatiain ; el si possel inculpabiliter , et erat proverbium, quod eis luriendo dixernni, quia
sino puriore, tlimitlerci libenler eam. Omne vitiosuin nunquain eos mei lacduerat, quoiiiam ct leciituisi
peifoo.loodio orieral; neque lamen zelolypus erat. freqnentiorem noslriim exorabant. Exoravcrtiul
Qiianlum experire polui, largus, non proJigus, erat; igilur, qiialenus ad dedicationem Ecclesioe, qunni
ci in ipsisconviviis sobrius. DisceJenJi licentiam po- annuam el feslivam agere hnbehant, recuirernm,
sltilavi, et vix inipctravi, quoniam, ut aJbuc mullis quaeet proximaerat, et de la-tlio nullalenus ritibi-
sociiin diebus reqinescercm, obnixe precabaiur. tarem. < Pius etenim, inquiunl, tiistamur in uostro
Yicltts lamen inslaulia el iniprobilate nosira, tan- ahseessu , qtiain in nostro accessu : simplicitcr
dem asscnsum praebuit: el inierim seorsim accilo loquiniur , quoniam corde et corde loqui eru-
cubiculario nostro, manticani nostrnm largitale sua .n bescimus. Non est nostrum loqui aliquid (i-
implevii, ct me nesciente, fiiinulo noslro laliter in- ctitium , quia purilatem novit Fiscanncnse colle-
limavil: <Hacc quidem ad priosens, pauca sunt, sed gium. Possessiones noslrae, Deo gratias, dilataim
si Detts viiam prajsliterit, nos emendabimus. > ftii- sunl, res sanctuarii nobis commissi copiosoe sunt;
nister nosler, apprehensa pccunia, secroto loctitu- et quid contra hospitalilalem roiirmurareinus, niiii-
rus ad nos accessit; cl pium fuiiura abbatis auri quid hilarein datorem non diligil Deus (IlCor. ix.j;
noslrae propalavit. Miraiussum, nec lamen indi- et hospilales invicem esse, sine murmuralio:;e
gnalus, sed cur ista fecerit, inquirere ccepi. «Islius, j'ubemur (/ Pelr. iv)? Gr;inde periculutn esi, si a
ait, mouaslerii constieludo esl, et a proedecessoribus bono hospitaliiatis tepueriums, quia qtiori hospitale
noslris ad nos usque manavil,, nec persona quae- noslrum sustenlel , abundanier Ecclesiae nostroe
libet a nobis indonata recedat, quin istius Ecclesise suppedilal Deus. Locus nosier liuc usque neniinem
charitaterosential. Sensisselis autero.Paler reveren- novit creditoreni; novit dare,sed ignorat fenerare. i
de, largius; sed roe dislurbat, quod in hac digni- Petiiionibus posceniium acquievi etriercdiiu nostro
tate suni arilnic novus, et ad comparationem D. pcpigi: aJibns aulem defnil, qnia neoessitas inevi-
aWiatis Guilleliui, Palris nosiri, iriiota et ncscius. labilis etim detinuit; scJ ogo. lot iuveui aJjbaies,
 1181 CAR5IINA HISTORICA. Ii82
pone quol fratros, non qnia iuortlinntc so habuorint, A ; sioliuni pralcrflujt, gratiosos el iitiles bnbct cxciir-
sod qnia nostro servilio singuli ct oniiies sluriiieinnt? .-us : oasirum nohilissiraum, inuuilissimis amhiliim
Eial ibi qiiidam Robeitus, imus ex prioribus, arihiic eslinocnibtis. A Fiscanno Scquana fluvinsriattiralis
imberbis, prolixi lameii lenipoiis, canus aninio, dislal quasi quindecim milliariis : pisciiura retiuii-
ingcns capillo, oapellanus abhatis, vir ampleclendae dal, el Fiscaniiiiin praeda ilia susterilnl. Monnstorium
easlilatis ; qtii iaiila curiosiiate minisirabat , cl allis et dccentissiinis in allum paiietibus, ct magna
inisSiB celebrantlsc siimnio .niane tnnta diligenti-j ex pnrle plumbo coopcrlum est : Poiia coeli, ei Pa-
piocparabal, ut penc quotiriic cclehrare me coege- Iatitiiii ipsius Dei aula illa tlicilur, el ocelosli Jcru-
rit.ei ad ecclcsiasiieas prosecuiiones me conipuferii. salein nssinuilnlur, auro et argenlo rofulgei; sciicii
XI. Ut auiein Fiscanni situs, non pneteriniilnm, hoiiesialiir phivinlibus, sancloruin reliquiis, j.rcci-
de loco Fiscannensi paticis absolvam. Locus ille juie invocatioiie sanetoe Tiinilalis, et cusiotiia san-
vclul quiriarii paradisi. horius, in formosa connviille guinis Domini Jesti, huronti a Nicoriemo, ul tesialur
sistilur, inter tltias colles, ahliinc ngriculliiiac, ab- B. Joanitcs (Joan. xix), de iiieinhris reoollccii
hinc silvula gralissinia circumsopliis; Quae imuoe glorialur : solemiiitor et calervntim ad ipsam con-
aequnlilntis csse vitlelur ut vel in oatlem die orla fliiiint peregiini, ei maxime, quia locus dicnlus cst
puieiur, vel a proceritate sua ad sc.qiialitateni recisa B in lionore suinnii Dei. Locttm illum compleclor,
iiitolligalur; brncliiorum cl fioiiriiuin cl raniiisoulo- riiligo, extollo, lolo nieo conatu veneror : vos fia-
rum cacuinina lantoe sunt dcnsitatis, ut ex ohum- tres noslri, comiuililoncS mei, abhas, el inonachi,
hrniione, el virore suo, lorram el vistini gralificent, nostra rie parte salvele, el mo, qtiaeso,inter atnicos el
solis ardores repellani, phiviaruin ingriicniiam sus- firieles vestros coinputate. Non tanlum riiligo vos
lineanl. Arbores a cauriicibiis aliquaiituliiin eri- quia milii eslis duiilaxal rounifici; seri quia, ut
giinlur, non lamen mult;e procerilatis, sed ainoense credo, vera religione polletis, et omnihus , pro
iloainbulniionis. Mare Oceanum Fiscanno proxiinum Chrislo, ariesse satagilis. Diligo vos propier com-
esi, r.on euinVdisiat a loro sallem milliario, piscibus lnuifuaiein vcstram, commcndo me vobis, proptcr
ahuntlat, recessus el accessus qiiolitlianos generat, necessitaleni meani: augeal Detis desiricritim meum,
porium habet traiiquilhim : valluni aqua dnkis ad vobis salisltieienriunl; sercnel mihi beiiigniialein
aluii et lympidn. Fonles habet, el horlis hnbilis vcstram, ari ine riiligeiiduni; et uos el vos juvel et
esi, nulriique pomiferas arbores. Rivtts, qui ca- excitct aJ sibi scrvienriiim. Amen.

YITA B; ROBERTI DE ABBRISSELLO'

AUCTORE BALDIUCO.

(Vitle Palrologiie tom. CLXII, in Roberto dc Arbrissetlo.)

BALDRICI DOLENSIS EPISCOPI

CARMINA HSSTORICA.

Sciipt. kisi. Franc.,\W, 151, ox volori eoriieems. bihiiothecae viri el AlcxniiJii Peiavii,
(Ediriit DUCHESNE,
setiatoris Parisicnsis.)

ln rolulo Nalalis abbalis. C Himc Nicolae tuis precibus mcritisque tuere,

In roltilo mulli cum solliciludine quaeJam
Dicendi scriem.seinper meiantur ab Ariani.
Al riuni pro primi plasmali crimine ploranl,
Sacpius incassum subneciere mttlla laboranl.
Sed pro Nalali nunc esl abbate loquendiiiii.
Ergo quod prosit scriplis fuit atijiciendum.
Cttllor NataJis raonachoruni relligionis
Ceeli jungaliir Gliristo raiseranlc colonis.
Qu:in sibi patronum vivens dciegit hahere.
Nos pro Natali carmen facerenms anheli,
Si mulium carinen posset proJesse fideli.
Sed quia non prosunt oriarum garrulilates,
Oilaruin, qtiieso, seponamus lcvitaies.
Inlenii precibus breviter loca subtiiiilalo,
Ne calamus vehemens parial dispemlia eharue.
Ilic fuil Ecclesiae dum vixil firma coluinna.
orgo Hieiusaleit! vival mens ejus aluinna (3).

(3) Al. sil ei cxlcslis alumnn.

1083 BALDRICIDOLENSIS ARCIIIEP.
De Natali abbate. '
Abbas Nnlalis has aedes amplificarat,
Et noviter factas Urbanus papa sacrarat,
Cuni, Nicolae, lum Dcus accersivit aliiniuum,
Cui dedit ajlernuin solemni funere somnum.
Hic morio Nalalis pro carne jacet cineratus,
Ctii noceal nullus pro carnis sorde reaius.
Ilem unde supra.
Abbas Natalis flos abbatum specialis
Signat quid sil homo faclus hiimus suh htimo.
Yir capitis cani, meriti vir saoctus opiroi,
Huic viveiis late profuit Ecclesiae.
Defunctus vero sacris hanc ossibus ornat,
Quae lanquaro nulrix confovel isle lapis
Hic, Nicolae, libi servus devotus adhiesit,
Iricirco servi nunc inemor esto lui.
Chrislo commenda quem mundo Chrislus adeinit,
Huncque patrocinii jtire ruere lui.
ln rotulo Rainaldi Remensis.
Si quid defunctos posset mea musa juvare,
Debueram Musam"revera conlinuare.
"
Sed pro defunclis potius duo sunt facienda,
Usus quae nobis et jus designat agenda.
Nam pro defunclis jus etcompassio ploraf,
Et pro salvandis animabus proximus orat.
Ergo brevem Musara ponaraus pro monimenlo,
noslro sit a Quo semper lacrymis nos impelilalque dolore.
Restjue procul inulilis doctimento.
Flenies Rainaldo Remensi compaliamtir, .
Orantes autem patriarchoe subveniamus.
Pro te nostra madent, Pater optirne, fletibus ora.
Oramus pro le, pro nobis, quaesumus, ora.
Colligit ullra fas rotularis epislola mulla,
Quaequasi parcenies nugis transimus inulta.
El fuil exiguaecondignum parcere charise.
In rolulo Cenomannensi.
Singultus duplicesrotularis pagina profort,
'Priinum namque Johel, denique flevil lloel.
Abhas altcr erat, aller fuit ordhie praesul,
Hi Ceiionianiiissol scilicet exstiteranl.
Ilos quoque morte pari moJico Deus attigil nmbos, Quem mihi praecipui res commeudabnt amoris.
Ul siut trnnslali sidcra magria poli.
Amborum pariier nobis exempla refulgent,
Ambo nunc nostras irradient tenebras-.
Si vero maculas dedit illis quilibet error,
Erroris veniam Cunctipotens del eis.
Interea tanlis urbs desolala patronis
Pro te funde preces, atque memento lui.
Enge quos maVis, tamen elige qui libi prosint,
Quorum subjeelis proficiat regimen.
Qiioruin sermo duo libi lestanienta propinel,
Cselohs ccelicolisvita coaplet eos.
Ihoc rcsciipia libi iransmitlunl Burgnliani,
Pro le proemissisquas riecuil precibus.
Te quoqtie fratcrnae pielalis viscera cogant.
Cominenries nostros nosqiie precando Deo.
Epiuipkium super lloelum .Cenomannensem.
liitempeslivo casu defecit Hpelus,.
Sol Cenomaniiorum, ponlificuinque dccus.
AI!oq'iiodulcis, nuMipie'alc secun.lus,
1084
A Omnibus exemplar relligionis eral.
Ilunc plangitsua plebs ct vicinocrcgiones,
Qtieti) venerabanlur jure pairem patrise.
Hic igitur positum solenini more revisunt,
El corara sanclo vola vovenl lumulo.
Atiud.
Ora marient, el corria gemunt, etcorpora marcent,
Cum tumnlo lilulus sculptus in hoc legitur.
Iste referl lilulus quia morte gravalus Hoelus
Fecil pupilios morte sua populos.
Urhs Cenomannensis flevit specialiler ipsum,
lllis pontificem quem dederal Dominus.
rausat in hoc tumulo sanclus pro corpore prscsul,
Prsesulis oblineat spiritus astra poli.
. Epilaphium Simonis Agennensh.
Prsesul Agennensis vir canus nomine Simon
In causis Cieero, moribus ipse Cato.
Ad nalale solum rediens, ad Biturigenses,
Occidit, inque sua sublumulatur hurao.
Proesulis ossa fovet modo sancia Maria Dolensis,
Foverat et puerum terra Dolensis eum.
In rotulo pro archiephcopo Bilurigensi.
Cum velut examen rolulorum venerii ad nos,
Mortem non vitam rolulus mihi nuntial omnis.
Nuntius ergo ferus qui semper nuntiat illud,
Morlem Remensis rotulus dixit Raginaldi.
Duranrii siquidem pallentes vidimus arlus,
Cum nos Ar.vernis Urbanus pajia vocasset.
C Nos Cenomannensis rotulus commovit Hoelis.
Aurelianensis superesl jam charta Joannis.
Si lamen abbates his adnumerare velirous,
Multos ahbates rotularis pagina deflel.
Piclava Geraldum, Cenomaiinisqueloelum,
Anriegavis vero Natalem cleflet obisse.
Mullos praetereo vel quos incuria tollil,
Vel quos res.alias curanti oblivio demil.
Yenil ad exlremum rotulus de prscsule magno,
Js qua promeruit duplici fulgehat honore,
Si pondus geminum geminuin dicamus honorera.
Abhas ipse Dolis, Biturix et episeopus ipse
Sedibus ambabus proeerat non ambiliose :
j) Ambarum domuum magis utililale coactus,
El domini papae sancto moderaniine victus.
Hunc Audeberlum validum juvenilibus annis
Eflera niors rapuil, quae nulli parcere novii.
En mihi dat lacrymas rolularis cpislola vivas.
Has lacrymas reduces faciel mea quacslio seinpcr,
Audeberle meo nec pfictore dimovearis,
, Nec si quid valcant nostris precihus reprobciis.
Vos igitur, fralres, de vobis subtituemlo
Procnrale viro, Bilurix urbs, grexque Doleusis
Et pro defunctis offerle precamina nosiris,
Communemque Patrem coromuni tangite votoj,
Ut ricl paslori sedcm superorthera veslro.
Inveclio in rolligcrum.
Obsccro jnm paroat lam ^scpo venire vercdu?.
1183 -CARMINAHISTORICA.
Per nimios usus niinium sua vcrba verennir.
Vivant prselali, pro qtiorum moiie vagatur
Vultur edax, corvusque iiiger, volilansqtie vcredus, Nam poteras plenis anibos refovere mamillis
Necnon bubo canens dirum mortalibus omen.*
Signifrcant morles, proesaganlurqiie cadaver.
Sic rotulus semper morlem cujuslibet affert.
Ergo sit a nostris penilus conventibus exul,
Qui semper mortem, lui nunlial anxieiatcm.
Nnm si ssepe venit, nummi merceJe cnrebit.
En AuJeherlum dicit mihi nuper obisse,
Et munrii solem sub nube deliluisse.
Quirifacies, Biturix, lanto pastore peremplo?
Qiiiri facies obito lu grex abbate Dolensis?
Arripe lamentura suffusus flelibus ora,
Ambo patrono caruislis inoequiperando. ,
Me quoque collegam gemitus snperesse velitis
Cujiis iion sapiet vehemens querimunia flneui.
Pariicipet lacrymis qui parlicipavit amori.
Consors vivenlis, consors essem morientis.
Epilapkium.
Pro merilo vitse dujjtici donatus honore
Andebertus erat vir sanctus, praesul et abhas,
Pontiflcem Biturix, abbatem Dolis habebal.
Dictis el faclis arabobus sufliciebat.
ln sanctum modico corpus concluditur antro,
Minicre nunc duplici, duplici decoratus hcnore,
Audeberle, vale, sit pax libi luxque perennis,
Deeodem.
Illa dies felix felici sole refulsil,
Qua connexi sunt et Dolis et Biturix.
Haecgeroinaesedes lanJem paslore sub uno,
Uuum sunl factae post roaia dissidia.
Urbs Auriebertum Biturix in ponlificatum,
Tunc Dolis abbatero, mutuo vix raptiit.
Poiiiificem factum per amicaj jurgia litis,
Ipsum detinuit grex suus in quot erat.
Hic Audeberlus gemino perfunctus honore,
Morii snccubuit prsedilus hoconere.
Hic pausat sancli sanctissima gleba palroni.
Tu Paler a superis saepe revise tuos.
De etdem.
udcberte pater, pater ct sanctissime proesul,
Te Dolis ecce dotei, le dolet urbs Biturit.
lis Pater, his prsesul, loca sic procfala regebas,
Ui neuier vaeuus esset amore luo.
?ccejaces, corpus si.-sil cinis, ossaque corpus ,
•In Domino requiem spiritus inveniat.
psum cuj'us in hac corpus lellure quicscii,
Dilaratrdives lillera ponlificem:
bbas ipse Dolis, Biturix siraul ipse sacerdos,.
Unus utriqueloco prorieralet praeerat.
luicAiidcberlo licetinjuvenilibus annis
Curani communeni raors itiopina lulil,
lic igilur posilum corpus fovet hoc monumentum,
Omnipotens animam pontificis foveal.
De eodem.
udeherle, tuo Biturix pro funere marcet,
n le quain veheroens amor exciiat, el dolor arcel.
on tamen impelilurgemitu Dolis inferiore,
H8SJ
} Cujus grex in le niniio fervebal amore. -
A
Charus eras abbas his, archiepiscopus illis :
Yadis, le Christo per idonea signa vocante,
El vehit e merito tibi prsemia digna parante.
Omni mouiento noslri, patrone, memenlo,
El succurre gregi vilali morle redempto.
Idem de eodem.
Auditor valum, valum modcralor et ipse,
Praesul BituricaSj.DoIrs autem ptcesul et abbas.
Qni j'uvenum proprios transcendens rooribus auuos,
Sej'uveiiem vovil monachorum relligioni.
Hic Audebertus solemni more sepultus
Doimit, qui vilam condigno fine sacravil.
Nunc quoqnc cum Chrislo nossacpe revisat ab allo.
"
Super Reginaldum clericum.
Quem fovel hic lumulus RainalJus nomine, nulli
Novil atlulari, clericus egregius.
Nemo-fidelisplus unquani fuit inler amicos ,
Utque tenor fidei nunc litulus sil ei. ^
Hie Andis landero lacrymas in morte relinquens
Dormiil in Christo, Christns et adsil ei.
De eodem. <
Secla reformato gaudebant iiostra Calone,
Donec Rainaldum promeruere sibi.
Acerenim vcrbis, etjustis actibtis acer,
Omnibus exemplum sobrielatis erat.
Ad decus hunc morum dilaral littera mutla,
Copia quam lorrens extulit ingenii.
-> Ecce cinis, Rainalde, jaces, cui si quiri aJhxsit
Crimjnis, id purgel gralia summa Dei.
De eodcm.
Scripta solent velcrum mores efferre Catonum,
Miranrios noslris lemporihiisque stiis.
At lua magna fides centurn, Rainalde, Caton
Longe praccessit, justiliseque lcnor.
Jn factis alacer, in verbis promptus et acer,
Tu decus in clero, tu decusin populo.
Ecce jaces modico, Rainalde, sohiius in anlro:
Omnipolens veniam det libi cujus eges.
Super Widonem.
Guido Hierttsalem modicum post leinpus ilurus,
Mente.gerens sanclaj munia miliiise :
Morle bona virplenus opum, cadis anlicipntus,
I
D Natalisque soli retlderis hic gremio. .
Iila dies mensem qnoesextum sexla praeibal,
Moite tua populum lerruit Andegavum.
Nunc igiltir Wido coeleslis sis duce Christo
Cujus Hierusalem pace localus, amen.
Super Radulfum. ., .
Yir dives.mullum.neqiie servus riivitiarum ,.
Pauperibus larguS, compatiens miseris,
Radulfus jacet hic factus de divite pulvis,
Andegavis olim copia consilii.
Morte lua,Radulfc, luam dolor occupat urbcm,
Ulque Deo vivas suppliciter rogitat.
Super Radulfum. .
Terra futunis homo quid inaniter ecce superbi8|
Qtiid sis Radulfiis te docei Jiic posiljis. .
 1187 BALDRICIDOLENSIS ARCHIEP
Civibus Anriegavismajoribtis isle coaeqnus
Eloquio, sciisii, cum loouplele pcini.
Qiioil lanien ol multis largus divisil egenis ,
Tunc lioroo, nunc fii liurous, cui roiserere Deus.
Ilcm de eodem.
Anriegavispopulus casu coneussus accrbo,
Mngnum concivem flcbilis hic posuil.
Hic ergo, Ratlulfe, jaecs, ditissimus olim
Aiidegavoeplebis portio non modica.
Tu lamen in Christo lua lnrgiler exposuisii.
Qnod Deus el melius nunc libi relribunt.
Sol tiiaiulinus Maiqiie riios thiodenus,
Heu ! nimiuin pioperas intiilit cxsequias.
ln tiinto domus.
Qiil fnbricis inhians Roiiiana palnlia laurias,
lloc polius IatiriagranJe Joannis opus.
llic sculptura dccel, saxoruin convcnil ortlo.
Tanltim lauJalur Pictavis hoc opcre,
QiianUiiii marmoreis lauJatur Roma columnis.
IIoc si quidem rerum copia fecil opus.
De eatlemdomo.
Nosse polesl istas quisquis consideral oedes,
Quain pruriens, quani plenus opum fuit illeJoanncs.
Qui riisponendo latomis sumplusque pluendo
Hanc slaluit fnbricam fabricis regalibus sequaiu.
Super Rainaldum abbaiem.
lti sibi riilcclo requievit philosophia
Rainaldo, qnem vas feceral esse siiuni.
Ilic igitur Sancli Cypriani florttit abhas,
Eeclesiaii) dilans ortline, rcbtis, agiis.
Pcne loci qtioccunquefuil possessio primum,
lliine dupliccin peporil solliciludo patris.
TnnJein Rainalili pars promplior astia petivil:
llic quae lerra fuit poiiio, terra ftiit.
Supcr Renedictam reclusam.
Hiclntuit raullos Benedicla reclusa per nnuos,
Conteuiplaliva laciaquiete diu.
Sponsa Dci, spousiqtte sui complcxibus htcrcus,
Inler coraplexus pace quicvit ovans.
Hic modicus carcer, jocunda donius fuit illi,
Hie modo gleba jacei, spirilus aslra lenet.
Supcr Clttrcmbaldum.
Pnidens in cnusis, miles robuslus in armis,
lngenuo nalus satiguine, |)lenus opiini.
Nunc ex parle cinis hic Clarenbatide quiescis,
Tu dolor et gemilus civibus Andegavis.
Spiritus aslra colal, dum lerram lerra fovebit
TanJempossiJeas jam nova lcrra polum,
Super Urbunum papam,
Urbantim papam, quem Francia dixit OJonem,
Quoeregio leiierum proiulerat pueriim,
Yitatcs aurai uioricnlero deseruere,
In quo sicorbis lingua diserta ruiL
Ui siniili careat doclore strperslite mimJus
Uic igittir postiil flens sua Roma suuni.
Super regem Angtorum.
Indioe qui coeio, qni prsesagaiitc comete
Anglos innumeris siragibus.obtinuit:
Qui dtix Norlbmaniiis, qui Cxiar praifuit Anglis,
1188
t
A Qui quasi mananli fonte profuiit opes :
Imperio pollens .Willclmus, cniij'ng;j, nalis,
Occid.it, cl siiiiul liaecomnia riescruil.
Super supradicti filium.
Nobilitas, rcgnum, prurientia, copia rerum,
Tollcre Willelnio non potuere mori.
Belhgerantlo pater Norlhmannos vicil el Anglos,
Ambos pacifice filiusobtinuil.
Heu forluna gravis! duni cervos inseqiicrelur
lulerccpit oum jacia sagitla feris.
De eodem.
Qui rcgum niagims fuil adinirabilis otbi,
Qui piohitnte snn rcxqiie comesque fuil.
Coiisul Norlhmannis, rex Anglis, filius ojus
'p Anglos Noiiliiiinmio iniliie qui domiiii
Diim cervosagilai, socii siridente sagitia
Willelmus cocidil, rex 1'uit,ecce ciuis
Item de eodem.
Qui Iegis hunc tiluluin, stihlus agnosce sepultuin
Angloruih rogom niinc modicum cinerem.
Hic Willclme jnccs, Willelmi filius, Anglos
Qui ferus ense fero belliger edoinuil.
Dtim seqneris cervos, aller quoque rieslinal io.Ium^
Ccrvo directam passus cs ipse iiecein.
Item de eodem.
Sub ejus iiulu IrcnuiiiNorthinaiiniis el Aiiglus,
Qui lociipiele maiiu sajpe pluebaiopos :
A palre Willelino ncque reneque noniine dislans
Qui consiil, qui rex inclylus exstitorat :
< Morte
nova cervis iiitensum pcrlulit arcuro ,
Hac quoque magiius homo subcineratur hunio.
Super Ramnulfum.
Mnguepater Ramnulfe seuex , reverende saeerdos
Virluium thalamiis, cella Dei locuples
Posiquain vicisli tota probilate malignum,
Protinus ad stqieros carne solulus abis.
Ilic lua magne senex soleiiiniier ossa quiescuni,
Et dattis est tumulus ossibusisle.luis.
Spiiiuis ecce lutis gaudens super astra perennat,
Tu palera superissscpe rcvise tuos.
De eodem.
Alier Tobias Rnmnulliis tetnpore Iongc
Amissis oculis menie Deum coluit.
1D Pauperibus snlies, lassis requies, via. tapsis,
Presbyler ipse fuil viclinia grala Dei.
Tliuris odor gratus lliuris qnoqiie more crematus
Dans animani ccelo reddidil ossa solo.
Hic Ramnulfe jaces solemni more sepullus,,
Alplus solemnis vivis in arce poli.
Perpes lamenlum mors contulit Andegavinis,
Manellum juvenem cum tulit a superis.
Tempora redriitleral.princeps bonus aurea niundo,
Bellis sedaiis sxcula pacilicans.
Duni paceni laesam rursus sanare laborat,
Inleutum paci saeva sagitta ferit.
Hic, Manclle, jaces, Maiielli nobilis iiacres
Rcs a Marie quibtis digna rieriitlitulura.
 1189 CARMINAIHSTORICA.
I'aeis amatorcras, clcras sic pacis amalor,
Hector ul ipse lamen belliger exstitoris.
Ipse reformabas tempus, genieinqiie logatam,
Si modo vixisses Octavianus eras.
Subjectis parcens, el colla superba .refrenans
Piincipis egregii culmen adeptiis eras.
Saeva sagitla titos successus anlicipavii,
Quam clain direxit proriilor archileiicns.
Martia Martcllum te fecit causa vocari,
Gosfredum vero nominis impositi.
Hic patisat virgo, quae scilicel innuba Chrislo
Nupsit, sponsa Dei, nescia conjugii.
Poctore coiisianii Constancia nomine fulsit],
Prceclaro palrttm stemniale nobilium.
Ipsius pcctus riitavit littcra dives,
Ut potuit credi dia Sybilla tibi.
Ecce subhoc (umulo cincrascit mortua virgo,
Ejns ad aslra volans spiriius alta colal.
Posl Lugdunensis pracsul prius' Hugo Diensis.
MngntisRomnnsefiliiis ecclesiae.
Qiiem sibi legatum Romanus papa rogav.it,
Ad synodum veniens, proh dolor! occuhuit.
Yirtiitum cellam, diviiii ncctaris aulam,
Hnc ttimulavii humo Segusiensis homo.
LoclniiisJtislus hospes bonus hospite tanlo,
Queiii Deus eximiura niisit ei socium
Lugdunum luge, solemnia concilioruni
Occubittt Paliisoccubuere tihi.
INSCRIPTIONES
SUBNOTATIS DEFCNCTIS COMPETENTES.
Super Joannem Dolensem arckiepiscopnm.
Splendirius ex alavis, alavorum splonrior el ipse,
Genle Brilannus homo condilur hoc ttimulo.
Hic armis, palria, nalis cum matre reliclis,
Dux modo, coniinuo de duce (it monachus.
Melropolilanoesedi, quia vixit honeste,
Cui Dolus esl nomen, prajsul hic cligitur :
Ut quibus exstilerat consul, de consule prsesul,
Praesul quam consul consuJerel nielius.
Ad papam venil, sacrari poscit ab ipso :
Quod dum differtur in Domino morilur.
Ponilurhiccullor et religionis aniator,
Quemque dolent Britones sancla Sophia fovel.
Si quceras nonien, nomen sibi scito Joannero,
Siquediem moiiis, da deciroam decimi.
Super Guillelmum de Monlesorelii,
Aggregat absque niora non cxiricabilis hora
Servos nohilibus, et pueros senibus.
Quod si nobiliias posset producere vit.as,
Nobililante domo non morerelur homo.
Ileu! Willelrae, salis fueral tibi nobililatis,
Altamei) a superis nobilis abslraheris.
In modica fossa sunl raagni stcmmatis ossa, .
Artus ingentios hsec habel ossa luos.
Si quem lajsisli, si quij niale proraeruisli,-
Curistus aJeslo lamen ; pacc fruaris, ameu
U4J
,\ Super domnum Berengarium.
Tota Lalinorum facunJia marcida florct,
Dum Bercngario Turoni viguere magislro.
Porro Latinorum facundia florida marcet,
Invida sors Turonis ubi tanlum luiiien ademil,
Clauditur.in Jano tibi ctoclor janua vilae,
Yol magis in Jano patuit libi janua vitse.
En tua magne senex j'acel hoc sub fornicc gleba,
Ad reditum proprioe suspirans condilionis,
Promittatque licet yeniam tibi spes iiieritorum
Ilanc lamcn accelerel lector pia vola vpvendo.
De Frodone Andegavensi.
Quod de quadruvio noral Irivioque Latiiitis ,
ld loluin Frodo pleniter auriieras.
Sollers auditor superaras pene Latinos,
B Cum le morte gravi perculit hora brevis.
Raptus ab Andegavis, lumulisque sepultus in Anglis,
Anglos Andegavo pulvere Iseii.ficas.
Frorionis cineres Angli reverenter habcte,
Ac volis auiinam loetificate stiam.
Ilem de eodem.
Frotlo quid prodest le nosse profunda Iibrorum,
Nocie dieque tuustritus Aristoteles?
Fabiila Nasonis libi quid lot adhoesit in aimis?
Quid libi nunc Ciccro, Stalius atque Maro .
llacc libi Frodo simtil spondebanl aurea secta
Atiamcn isla simul ahsiulii alra dics.
Sncra fames auri te duxit ad Anglica regna
Lillera multa lucri spes libi niulia fuit.
lnriigetis corpus jubel Anglis flebilis Audus
" Leciores jubeant coclicolisanimam.
Ilem de eodem.
Fiorio labor magnis (e vatibus oequiperarat,
Quem modo rnors umbraj quae fugit ajquipcral.
Exul ab Andegavis poragraras impigerorbem
Litterulas rapiens, alque vacans studiis.
Aurea le landem spes inyitavitad Anglos,
Quo le spemque luam mors inopina lulil.
Frotlo te plangant studiis quicunque vacabunt,
Quorum dum moreris porlio summa ruit.
Mortuus ecce j'aces factus de pulvcre pulvis.
Quajso propiliussil libi Frodo Deus.
Super Pelram Dolensemprioreni,
Petre prioralus decoratu? houore Dolcnsis
j-. Providus in faclis, ordinis ipse rigor.
Postquam poniificem superaras Bilurigenseni,
Hunc enilentera dilacerare locinn :
Pace refbrmala, re fratruin multiplicala,
Tandem praepropera morle gravalusohis.
Mors peperil lacrynias nobis tua perpetuaiidas,
At specialis amor sedula vota rogat.
Iste lapis Petrum fovet, heu ! heu! jam cineralum :
Chrisle lapis vivus lu foveas aiiimaro,
Item de eodem.
Jure priorarat le coetus, Pelre, Dolensis,
Namque sibi probilas le tua praetulerat.
Prtedicium Bituiix Richardus ovile faligans ,
Succubuit victus ex probilale lna.
Etneliorasii subjYctos, ordine, rebus,
<191 BALDRICI DOLENSIS ARCHIEP.
Pollens consilio, proeditus eloquio.
Ecce lapis noslruin legit hic pro corpore Pelrum
Tu vero foveas oninipoleiis animani.
Iiem de eodem.
Pcire, decanus eras, et eras, Petre, jure decanus,
Namque ui debueras omnibus omnia.eras.
Te gravitcr fralres lugenl obisse Dolenses,
Qiiorum fes nimio iriunieras sludio.
Tnliter obstileras Richardo Biturigensi,
Praesul tit ipse luo cesserit eloquio.
En, Pelre, suffossum labescens incolis anlrum.
Spirilus alta petens iucolat astra luus.
De canonico siiie proprio.
Rainaldus cleri vernans rosa Pictaviensis,
Fae.undus, verax, relligionis amans.
Qni promulgavil tibi priinus Piclava lellus
• Cauonicam, quac nil proprietalis habet,
Tam bone disposilae consumraans tempora vitaj,
Exaniinis landem subditurhuic lumulo.
Cujus spirilui sis mansio, summe sacerdos,
Atque sacerdotis, Christe, meraento lui.
De Godefrido Remensi.
Jocundus magnae tbesatirus philosophiae,
Magnaque musa perit, cum GodefreJus obit.
Isie ilecus cteri, sol alter iJoneus orbi,
Orbi sufliceret, viveret ipse diu.
Sed niors effrenis super huiic sua frena gravavil,
El jubar a superis iiivija grande lulit.
Rcinis habet corpus, ani^ioe sit mansio ccelum,
Divitibtis dives ossibus urna vale.
Iiem super eumdem.
Orbi deflendiis lamen et specialitcr tirbi
Quam Remis dicunt, hie, Gorlefrede, jaces.
Praetipue cleri lacrymis coiiiilalt/sjppimis
Hic laudeni niatris redditus es gremio.
Reinensis popttli clerique lucerna Laiini,
Oimiibus extorques dum moreris lacryiuas.
Callia te tanlo complexabaiur ajuore,
Ut doleal se non accubuissejsimu!.
Nunc igitur pedibiis quibus ire licel gemebundoc,
Te coiiiitatur adhuc planciibus et precibus.
llem de eodem.
Quem legit isle lnpis non Tttllius aequiperaret,
Si latneii ejtisdem leinporis ambo forent.
Huiic eteniui valein sapientia tanta replerat,
Ui bene Romuleis anlefuisse puies.
Dcnique lantus ernt quanios vulgala per orbem
Fama volans fecil, quos tibet esse viros.
Morlis livor eJax hunc, proh Jolor! abslulil orhi.
Heu 1scrobe sob nrodica nunc, GoJefredo, jaces
Divinos cinercs genitrix sua Remis habeto,
Tu quoqtie, Ghriste, suse mansio sis animae.
Item de eodem. . Taclus solegravi fios leiier occubuit.
Qiioenalura polensvix omnia coniulit ulli,
Omnia conluterat hsec, Godefrede, tibi.
Forniam, divilias, roores, moiiiinenla ncpoliim,
Discrettiih pectus, ingenium locuples.
Os pnr ingenio, studii florenlis aniorcm,
Nec lamcn isla libi cuncta lulorc mori.
1152
A Egregios artus en parvula conluiel urna,
Reinis le geriuit, le quoque Remis habet.
Urbs venerareiuum felici pulvere felix,
Cives concivem coelicoloefoveant.
Ilem de eodem.
Hos apices donec oblitteret ipsa vetustas,
Atit inimica manus celebri relegetur honore
Ille Goriefredus, quem luciJa musa secundum
Nasoni peperit, quera littera multa replevil,
Ecce perennis adhuc GodefreJum fama perciinaf,
Atque perennabit Jum fama volare valebil.
Remis eum genuil, el Remis eum sepelivit:
Terra colit terram, sed spiritus incolat aslra.
Super Alexandrum Turonensem.
Flelus innumeros cum mors ingesseril orbi,
"
Fletus majores ingeril ipsa motlo.
Alexaniler eiiiin juvenum specialis honeslas,
Inlempesliva iiiorle gravatus obil.
NonJum bis denos adolescens vixeral annos,
Cum rosa formosa marcuita quod erat.
Canonicus Turonensis erat puer indolis allse,
FIos olim roseus, nunc cinis est luteus.
Siqtie sibi mactilaS species atlraxil el setas ,
Tu lamen indulge rex utriusque dator.
Super eumdem.
Cum liiulos muliis deJerit mea cura sepulcris,
Ntillum flebilius quam dedil hunc iilulum.
Alexander enim luctus generaliter orbi,
Prsecipucque suis flos juveniim jacet hic.
Cii(iis plus juvenum cedebal forma decori,
Qiiam saliunca rosoe, quam cilisus viohe.
TanJem defuncti sic marcida colla viJeres,
Tanquam stipilibus lilia trtinca suis.
Hanc plorat clerus Turonensis, plorat et omnis
/Etali qttisquis compatitur tenerae.
llem de eodem.
Quitlqiiid majoris potuit naiura decoris,
Ktud Alexandro conlulerat pariter.
Contulerilqiie licel quiecunque decora pulantur,
Morluus allamen est, ecce cinis jacethic.
Sttpra ciuinJenos vix quatuor altigit annos,
lili cum pariter omnia mors rapuit.
En fcetel vilis speciosae gloria carnis,
At, Deus, inJulge quod male promeruit.
D llem de eodem.
Qui properus properas praesenlis ad alria lempli,
Sia si nosse ctipis qtiem legit isle lapis.
Ilic Alexandri cujusdam gleba quiescit,
Quem mundo species unica proetulerat
Hic inter juvenes quasi conspectissima stclla
Gralus eral clero, gratus erat populo.
Hic cum bis denis vel circiter esset in annis
'
Qui legis hos si
apices, compateris ciherato,
Dic orans, lenere parco Deus puero.
Super Guillelmum Engolismensem episcopum,
Nohile nobilium speeimen, Guiltelme, decusque,
Proh dolor! hic propera cineralus morie q,iteseis,
Orriiise prx-sul erns, alavorum sanguirie cousul,
1193 CARMIXAIHSTORICA.
Proviihis iti faclis , nnlli sermone sectindtis.
Engolisma, dole, lanto viduata patrono,
Langues ecce lui moderamine proesulis orba.
inieriium timcas, deinplo moderamine langues,
Huic siquidem nullum non nescis sequiparandiim.
Urbs lamen infelix artus venerare paternos.
Dic quoque, transccndat Guillelmi spiritus asira.
Super Erilandum.
Liltera quem riives magnum jubar cxlulil orbi,
0; bi rieflendus hic, Erilande, j'aces.
Mngne senex, lingua pariter jocundus el actu,
Siifliceres orbi si diuturnus eras.
Nec mors, ncc seniumquemqunm noeuisse:, iit ipse Tertia quae deciniain Iuccm praeit nnie Decembrcm
Nescisses niortem taltlcr attt senitim.
Setl qiioniain conimune mori est, eliabitiir aeias,
Parcatur lacryiuis, sitqtie locus precihus.
Duin te lerra fovel lua molliter ossa qiiioscant,
Sil quoque cuin Christo pax, Erilande, tibi.
Ut supra super Pelrum priorem.
Mors velut effrenis ruptis hacchatur habenis.
Tollit enim juvenes, lollil ei ipsa senes.
Sed quidquitl lulerit, quoecunique nefanda patraril,
Est feriendo Pelrum graiiditts ausn nefas.
lste quidem Pelrus et coenobita Dolensis,
Ejnsdeinqiie domus ipse decanus erat.
Qui prudcnler agens domui sic prsefuii illi,
Deftincto ut vivas vivus agat lacrymas.
Ilic inodo, Peire, jaces, si sinlPetrusossa ciiiisquc,
Mansio spirilui sit domus ampla Dei.
Super Geraldum Aurelianensem.
Egregius rioctor niagnusque sophista Geralrius,
Ecclesiocrobur, cleri populique colunina,
Spes pupilloruni, vir munificus viduarum,
Aurelianoruin lux el speciatis honesias.
Vir cani capilis, morura morieramine pollens,
Cui nihil a sensu lulil antii|uata seueclus.
Tandem coininunis coniaclus imagine morlis
Exuit hoc qtitui cral, datur hic sua porlio lerrae,
Spiritusin lenues vivcns elabittir atnas,
Cui lamen e rebus lululentis si quid inhajsii,
Expiet id totum clemens miseralioChrisii,
Ilis precibus, leclor, amen adjiciendo favelo.
Super Odonem abbalem Engertacensem.
Qui properus Iransis liujtis nioiiiincnia sepulcliri,
Ul relogas lituluui comprime, quieso, grndiiui.
Hic j'acel ahbaluin decus et specialis honeslas,
Pauperibus salies, inriigus Oriosihi.
Qui pieiatis arnans, monaclioruni forma, dcccnlor
Ingerincensi proluit Ecclesise,
Tanriem pacebona sopitus morle quicvii,
Ecclesiie robur, orriinis Orio vigor.
Qui legis haecriiiofac Odoni, fac pia vola
Deque melu raortis sollicilare iibi.
Super Radulfum Pictaviensem archidiaconum.
Archidiaeonii perfuuclus honore lieccnlcr,
Consilium plebis, lux cleri piclavicnsis,
Quem satis egreg'ue dilaralsumma sophioe,
Radulfus jacel hic faclus de ptilvcre pulvis.
Pictavis tirhs, lugc, lanlo viriuat.aminislro.
PATIUU. CLXYI.
1194
A Tiintlc riolons pecttis, hiceros lihi dirlpe crines,
Di.i.iniodo persona oareas htiic aequiparanda.
Nec lanien in lacryniis iinquam tua vola coercc.
Spiriius ut veuiani Radulli proinereatur,
Id puer, idqite senex, Ieclor quoque poscat idipsttm.
Super pra-sulem Durandum.
Nomine Duraudus jaccl hic piaesul venerandus,
Quem commendavit vita benigna Deo,
Exsequias celebres, qiuc forma fnere triumphi,
Dispensavil ci gratia stimnia Dei.
Urbanus synorio genorali papa vocata,
Patres bis cenlum movit ari obsequium.
Yilae proesentis lumen ariemit ei.
Arvernis sanctos cineres rcverenter habeto
B Atque patrocinio lulior esto suo.
Super eumdem Durandum.
Temporibus Itilois vir miignacstrenuilalis,
Aurea Durandus ssecula rcstiluii.
Arvemis proesul dignissiina proesuie fecit,
Fecit digna Deo religiosus honio.
Ipsius exsequias dicas similasse Iriuhiphiim,
El dispensanlis signa fuisse Dei.
AJfuit Uibanus centeuo pitesule septus,
Abbatum vero major erat nuinerus.
Teniactim decima lunc lugubris ante Decembrem,
In reditti lucius est niotlo fesia dics.
Super comilcm Piclavensem.
Gl»ria si mundi pareret moninienla litleli,
Nulli commodius quam libi riux pnrerel.
Vir generosus eras, decus orbi, dux Aquilanis,
Hosli lerribilis, ipse Patcr pairioe.
Sed tibi sit litulus, Guileline, luumqiiesciatur
Istius Ecclesioe qua sepeliris opus.
Super militem juvcnem.
Nullt Goffredus genio forroave secundus,
Inteinpestiva sopilus niorle quiescil.
Plus animo validus quam possenl membra lcuella,
Siilitis anle dics, assumpsil mililis arma.
Dormiitin Clirislo pucr altoe nobilitatis.
Non quintlennis crat, scri erat quinriennis ul <ss,A,
Si ter quinque riios sihi viveie pltis licuisscl.
In Maiovernaiue rosa, rosa mnrcuit istn,
Qiiinia dies a line diem sibi chiusit et nnnos.
r, Hunc cominendatum sibiconiinot hoc monimeniuin,
GoiTredusquesuis lacrymabile fit monumenlum.
Super Elpem comiiissam.
Non dempsit metas libi moriis forma vel octas,
Yci proavi rcges, quoe sic tibi fata locarant,
Elpes ul neulruin regiiiam dedecuisset.
Super Burrkardum bonum militem.
Si centum Iinguas pro te, Burcharde, moverem,
Non possem laudes oequiparare luas.
Nani libi ntillius virius erit sequiparanria,
Quaiuosciinque lamen carminai magnificent.
Tu Taurineitscs solus sic eJomuisti,
Ul te ercdideiinl mille fuisse viros.
Agnelis viduae lulor, domitorque reorum,
Corruis uxoris ultor addllcrii.
38
1195 BALDRICI DOLENSIS ARCHiEP.
Quod genttit Turonus hic pausnt nobile oorpus,
Spiritui vero sii domns in Domino.
llerum super eumdem,
Si quis Achilleos mirando reeenseal nctus,
Aclus Burchardi pltiris habens recolat.
Corporis aul animi nulli virlule secunrius,'
Yivcrel ipse ditt, Julitts alter eral.
Ilem de eodeiK.
Qui.iquid mullarumnalura potens probitatum
Divisil multis, constiluendo probos :
Jd, Burchardc, libi dedcral bene prodiga loium,
Hcrons in leqiiosque simul replicans.
Quidquid sunt alii sortili parliculalim,
Tu lotiim solus pleniter assequcris.
Providus in verbis, rohtistus et accr in arniis,
CniisiriicusCicero, belliger Ileclor eras.
Aldtiin pro parvo Turonus ducis doininatum,
Ad Langobardos ftilmineus properas.
Quani go.nlem verhis lihi dura subjungis et armis,
Gentis el uxoris proJUione cadis.
Eccenihil de le superest nisi pulvis et ossa.
Pax libi, bella quiriem eausa fuere necis.
Super Rakerium audacissimum.
Inscribi lumulis Ileroum facta solebant,
Ut quanli fuerant posterilas legeret.
Scri lua debercnl speciali facla, Raheri,
Inscribi catamo, nam specialis eras.
Nam nalura tibi nullum sic aequipararat,
Omnibus ut solus pracfueris ducibus.
Insidiosa lalus libi laucea fodit utrumque,
Mililibtis tutor dum cupis esse luis.
Folix urna fovequi vasluii) lerruil orbein,
Ncc s'U ei terror corporis aut aninioe.
Super eumdem.
Aliie fisiis equo propcrus Juni fiitniinat liosies,
Se sculum pra'bens auxiliare suis,
R:iheiius cecitlii, quo non atnlao.ior ulhis,
llostili telo lixus uirumque lalus.
Emisil fJatum subito cum sangtiine mixlum,
Excinplum f:io.tus liigtibre miliiibus.
Militia: gravifer slipcndia satva reinisil,
Propter quam corpus conlulil atquc animnm ;
Qtiori si sponsa Dei sponso pro inlibus iinriet,
Et pro-Rnherio snpplicet ipsa Deo.
Sicul supra.
Riihcrius roiles fortis velui altcr Achillcs,
Dispar in nullo laudibus Hectoreis.
Quem nalura potcns loio decoraral in orbe
Militiac litulis el probilale stin.
Miliiis unius, heu! uiorluus occitlil iclu,
Tam grave niercatus niilitiaj retlilus.
Militibus superesl pro lanio milite planctus.
0 utinnin laciytnac proficiant aniinaj!
Magnanimum motlicoc corpus coinmiiiitiir urnoc,
Spirilus invcnialquam meruit melius,
Ilem suver
c. eumdem.
Robustuin pcctus, flavusqiio pcr ora cnpillus,
1196
j L Et gena pubescens, rarus et annus adhuc.
Vivenrii leviter libi causa fuerc, Raheri,
Vivendique riiu spcm tibi contuleranl.
Nulli contulerat polius natura cor audax,
Atque nianum validnm quam tibi contuleral.
Miliiis tinius lotum simul abstulit ictus,
Quippe coegit le morle mori subita.
In moJico landein ptilvis modo claudoris anlro,
Notus namque Dco nunc locusestanimaj.
Quod si vota fides audax pro lalibus offert,
Offeral et pro te vola benigna fides.
Ad scuium ejusdem
A domino viriuata luojam pirma quiesce,
Cui par Raherio nullus erit Jomiims.
Vive; diesfestos Iongum visura pcr acvum,
' ' Nam metuenda quidem Iancea nulla lihi.
Nam si Rahcrius vel par sibi viveret ullus,
Non deberenlur olia lanta lihi.
Mors ej'us requiem, faceret tibi vita labcrcm.
Sed tabor ille libi dignus Iionore foret.
Poslcrior nunquam, prior ires semper in hoslem,
CeJere nec scires nnxia, nec fugeres.
Qtti te conspicient pro lanlo milite plorent,
Tuqtie diu valeas in litulo posila.
Super quem evenerit.
Qci supra vesiros lcgilis lamenta sopultos,
Quinque minora premi casu lugere soletis,
El mihi dilapso fletus infttndile veslros.
Consnl eram magnus, patrioc paler, hostibus hostis,
„J NomineGuilleliTnis, viisc siatus omnibus omnis.
At nuuc cxtrema, ceu singula, sortc potitus,
Occubui non loge mca, sed lege jubeniis,
Omnia cnjns lex aliud tlemuiai in esse.
Ilei mihi! nune., Iecior, nil plus tle consule reslaf,
Quam quod ego feci lua votn quori emelioreni.
Hoc minc inclusus sub fornice lege sepullus.
Qua sepelitur homo commtini lege resurgam.
Super Osamiam.
Lector, quid fuerim, quid sum si forte requiris,
Nata puellafui, sum modo facta cinis.
Conjugio favi tanlummodo prolis amorc,
Occttbui decimum dum parerem puerum.
Nec puer anliquo nascenrii nascitnr usu,
C:csa malre qttidein filius exirnhitur.
|) Ciiusaque nubonrii mihi causa fuit morienrii.
Constilis tixor ego, nomen Osnnna mihi.
Scri quid honor, qtiiri opes, qniJ prolis copia protl-
[est?
Christe mihi prosis, tu roilii mansiosis.
Super Guidonem.
Exsul ab itrhe mea rium me velut effugienles
Insequor ipse libros, dumqtte vaco studiis,
Proh dolor! incubuil mihi Iamenlabilis hora,
Quippe supervenit mors inopina mihi.
Ecce siih hoc lumulo cineratus c.orpore pauso.
Spiritus oblineat qnam meruit melius.
Mc lamen et fidci tenor, et confessio ctilpsc,
Quandoqiie securttm de venia faciunl.
Quod tamen exspecto potcrit mihi turba Icgentun,
 197 CARMINA IIISTORICA.
El voliva siniul pracproperare cohors.
'ivis crani Turonensis ego de noraine Guiilo,
Gentis patriciae, me modo Remis hahet.
Super Jokannem
ntempesliva moritur diim morte Johannes,
A moiiis saevosolvitur imperio.
aro polius vivit qui sic ohiisse viJelur.
Nulla voluptalis techna colisesil ei.
las ipsius vix annuro diniiJiaral,
Ipsa dies lavacri mortis el ipsa fuit.
rofuit ergo sibi taiUtimmodo graiia Christi,
Quae lainen et jusle praevenil inrmerilos.
' rgo loetandumsatis est in niorle Johannis,
Qui nullis moriens indiguit preeibus.
Super Odonem puenim.
Yna brevis moJicusque lnpis super aJJitus urnoe, H Necnon et vobis jam de Patre substitucndo
Signanl maleriam qtioj foveaiu moriieam.
uotl premit isle Iapis pticri suiit ossa tenelli,
Si lamen una salis duruit ossa dies.
ene fuilnalus puer hic simul alque renalus,
Yivere vix potiiil,'nioxque niori ineruil.
uod tamen impostiil nomen pi-operaritia inoiiis
His paieal signis : Otto puer j'acet hk.
Super Burckardvm iterum.
Romuleos Turonus licel exsuporaveril actus,
Militiselilulis et probiiaie sua
Tti, Btircharde, lamen Turonenscs oxsuperabas,
Mililioetiiulis el probitale lua.
Al Longobarrise duin lanriem prodilioni
Occurris vindex, persequerisque reos.
Borlibus alque reis le proriit adultera conjtix,
Sicque cadis modico vulnere magnus homo.
Corpus inagnanimum modo contegit hoc monumen-
[tum,,
Spiritni vero parce, benignc Deus.
Super Troilum.
Nulla fil iinmunis oelas a vulncrc inortis,
Hic jaceo juvenis Troilus exanimis.
Super Rainaldum Remensem arckiepiscopum.
Remensi populo lumeu firmamque coluinnam ,
Rainaldiim Christi grnlia contulerat.
Hic qnoqiiG Martini sublalus ab oede beati,
Remensi multum profuit ecclesiac.
Hunc mors in tanio florenlem pontifioatu
Attigil, el vacuam fecil item cathedram.
Pupilli cives pro lanto prxsule llenles,
Corpus pontificis hic posuere sui.
Hic populus glebaj dignos Jispensat honores,
Dispensel veniam cnnclipolens animse.
Hunc JuoJena dies Februi praeeunde katendas ,
Deslituil mundo, subsliluitqtie polo.
In rolula de Guillelmo abbaic.
Guillelmus quoniam verum properavit ad esse ,
Ari non esse licet sit visus primitus isse.
Si tamen el properans properavit tramite recto.
Omnihus Ecclesiae gaudendum censet am.iois
Si vero laesit properanlem quilibei error,
Pcscat ei veniain pia fratrum sollicittido,
Quae votiva Deum supplex elsodiila pulscl.
1108-
A Dmmns ergo sibi, Guillclroo paroe.Reriomptor,
l't nosiris itidem concedat, dicite nobis ,.
Ut procul absenles oralio mutua j'unga<
In rotula de Adam abbate.
Ilacc desolalis solalia Burguliani,
Ptofltiit cx Ariam qtiori vester peiiulit Adam.
Sed quasi pro nihito fleret Je morte qnerela ,
Praesertim cum sit niors Chrisli nostra medela.
Nec deerit medicus nisi desil cui iiiedealnr.
0 felix roorbus mors Christi cui meJicatur.
Vos quoque luxislis quia patre hono caruislis.
Nimirum patri plus quam vobis dotuistis.
JVecmirum, lacrymas exlorsit viseus amoris.
Sed cadat isle dolor. Deus esl meriieina dolor:?.
Patri consuliie pia pro Patre vota vovenrio,
De maghtro suo plancius.
Doctorum speculum, doclor amanrie,
Majorum litnlis scquiparande,
0 Huberte tuis vir vcncrande,
Iinmoloperpelttas exsequiis lacrymas.
Mors tuadura roihi.
Ahlalo mihi te, quae mihi gaudia?
Gaudendi suhiit deficientia.
Lugendi riaiur, heu! pessima copia,
El perpes querimonia.
Yae mea vila mihi.
Hubertus pntrioe cura paterna,
Magritini ceciriit clara lucerna.
Ex quo mcesia inihi lux hodierna,
Yix aliquando scio quid faciens facio,
Mors tua dura niihi.
Uril noslra dolor corda medultilus,
Vix rarus recreal .viscera spiritus.
Hubeiii gemiius causa fil exiiu».
Hinc est creber anheliius.
Vaemea vita mihi.
Quo nos alier ego, sed magis idem.
Hoc univit amorf-edere pridem,
Nec sorti modo mors subriit eiriem.
Esselobisse mihi gloria, leque frui.
Mors tua dura mihi.
Ex quo cum lacrymis plus ego lugeo,
Hincplus ipse quod est res nova gaurieo.
j) Qttanto displicuil res htcrymarttm,
Tanto trisle placet pondus eartim.
Displicet atque placet illuri, utrumqtie placet.
Yaemea vita niihi.
Singullus peperit carmina luhrica.
Haud arcent elegos clatislra poetica (
Te, doctor, replicalnoslra querela,
Hnnc morbum leni, ail, nulla medela.
Mors niilii te libi me compositura placet.
Mors, rogo, sera veni.
De Gerardo Laudunis subrepto.
Tanlum Gerardus landes dum lauriibiis auxit,
Quod dignum magnis laudibus Andus liabet:
Quantum doclrinis Ciceroque, Maroque Laiinis,
Nam nobis alter fulsit Arisloteles.
1199 BAI.DRICI DOLENSIS ARCIHEP.
Lux cl latis cleri, sol qni suffeceril orbi,
Orbi qttadrivium prolulit et triviuin.
At forlunalus fuilabbas Burgtilianus,
Qui sibi Gerarduni vindical in propriinn.
Laiisdunis obiit, setl vivit Burgulianis,
Ulque Jiu vivat jam rediuiuul prccibus.
Htinc igiltir terrae speciali mantlcl honore,
Quisquis defuncio corpore dives eril.
Jlem de eodem.
Uberibiis, Manegnudc, tuis laclatus aDunile
Tempore posterior, pene lcgendo prior -.
Atque ttiis sinibus abslracttts venit ad Andos,
Ardua Gerardtis planaque riicla gcrcus.
Laude sua lauries Lausriuui mulliplicnvil,
Artes exponens commoditate levi.
Hiinc quoque Lausdunis invidil Burgulieiisis,
Et quibus invidil blandilotjinis rapuit.
Jam nunc Gorardus pauset ctim Burguliensi,
Donec maiidetur alterutcr lumulo:
0 utiuam nctjue mors nequecnsus sepnret ipsos,
Donee nigreseal priroilus alljtts olor :
Kt donec pennis corvus uiger evotet alhis,
Lausd.-j.nuinrefluus donccenl Ligeris;
Et donec qucrulac sileant vnleanlque cicariaj,
Et nocent senitim sive dolor netitrum.
Ad cumdem «1 monachus fial.
Ipse locuin novi qui floridus olia gignii,
Libros el carlas ct cuncta siudenlibus apta.
Burgtilius Iocus est, etCambio dicitur aninis
Fluniine perpcluo qui vitreus irrigal hortos ,
llocque loco locus est a lurbis peue remotus.
Qui tutal fralres a sollicitudine rntindi,
Et fovel in greniio diulurnos paeis aluninoe,
Prata virenl juxla, qtiibus esl conlermina silva.
Htiue enial, litinc reJimal quisquis probus csse la
[bornl
Super abbalem Silvie Majoris.
Cum pro defunciis soleant orare fiJelcs,
Pfoque sibi caris perpeltiont lacryinas.
Pro patre Gcraldo nihil est utriusque neccsse,
Qui cceli civis incola vixit Iiuiiii.
Silvam Miijorem inonachis Dpniinoque dicavil,
Exsu) sjionle sua finibtts a patriis.
Francia natalis sibi sordnil, haiicqtie reliqnit,
Silvestres salttts Burdcgalac veniens.
Pullulai occo. polo silvestris terra colonos ,
Qna?per Geraldum floruit agricolaiu.
En felix anima coeli leelalur in.aula ,
Atiiis hie positi Isetificent poputos.
Ilem de eodem.
Sitvse majoris jacet hic saiictissiinus abhas ,
Abbatum spteiitlor, et monacliile docus.
Hic silvas coluit, Chrisloqtie novalht fecii,
Ul saliunca rosam, poma salix gencrel.
Isle locus priinum silvestris el effera lellus,
lpsius excmplis csl modo porta poli.
Vircnni capilis, vir perfectae prohitalis,
Ca:loriiin civis dorinirl in Domiuo.
120
A Plcbs Aquiiana, Pniris corpus ooinploclere tanli,
Qui tihi vivil adlinc religionis orior.
Gnllia congnuric Geralrio quein genuisli,
Ac ciueres sanclos hic vencrare suos.
Ilem de codem.
Mcnle colnmbinus,'zeIi fervorc screrus,
Alloquio dulcis, moribus egregius.
Patipeiibtts largtts, sibi parcus, fionie screnus,
Cunctis compaiiens pectore largifluo.
Ahbas Geraldus jacet hic pro came scpiiltus,
Libor cniin ccelos spiritus oblinuil.
Gallica plebs geniliix plchi dedil hunc Aquiianse,
El silvas veteres Burriegaloe cohiit.
Qui lantuin lerroe, genti quoque profuil illi,
Ut rootlo gens per euin lerraque fruciilicet.
Ossibus hic locus esl divcs tlecoratus opimis ,
Prosil honor populis ossibus cxhibiius.
De eodem abbale.
Alha oolumba Dci maculis rugisque reroolis,
Quem noctiil culpoentilla nigredo suaj.
Milcs ut emeiiitis ari rcgisprsemia rapius,
Spirittis abbalis vindical aslra sibi.
At t[tii tie lcrra cinis esl adjunctus oiilem,
Hac reqiiiescit huino jure vocatus liomo.
Hic nalale soluni, quotl eral sihi Francia dulois,
Ultro deseruil pone scquens Abrahnrn.
Silvse Mnjoris probiis hospcs el incola priniiic,
Ilos lenuii snltiis cxcoliiitque Deo.
Nomine Geraltlus vir sirciiuus alta silivit,
Ilic pausal corpus, spiiitus aha lenei.
De codem abbate.
Piuriens ul scipcns, simplex GeralJc cohiinha,
Angelicus specie, gratus olor cnpiie.
Yir leo zelanJo, supplex ngiuis palienJo,
Milis, mansuelus, religione probus.
Hanc ubi Jivino donmisii vomere lerram,
Ari le colleciis fralrihus iiinumcris :
Tanriem communis coninctus iinngine umrlis,
Dasanimaro ccelo, meiubia soli gremio.
Ora pro nobis, Geralrie, Paier n verenrie.
Noii opus est pro le nos aliuri pelore.
Audeberto Cenomanncnsi archidiacono.
Censeo famosis te vatibus ajquipnrnnriuni,
Quanivis proeniieas re, fama, vatrbus ipsis,
D Nec lu dissirieas a commoriilate Maronis.
De Berengario Turonensi pauca loeiitns,
Es nobis visus, nisi fallor, lnagnus llomcrtis.
Arf comilis Slepkani fratrem.
Lainpadis os, Philippc, v, lc, pucr iuriolis alloc,
Lux olim clcri ciara fuiiirus, ave.
Me lihi quem pnofert gradus et provectior sclns,
Ad le compcilil scriberc solus amor.
Scribo quod puero siirgenii profore possit.
Quodque riies nostros quorique grailum tleoeal.
Tn quod cttriit amor, qtiod amici more paciscor,
Sic ui amicus hahe, solus habendo lege.
ln liiviis siquiriem nolo mea dicla vagcnlur,
Neino nisi infclix inviriia caruit.
Sicut nobililal le linoa sanguinis alti,
 1201 CARMINAHISTORICA.
Sic quoque le nioriiin tinen nobililet.
Subdilus esto libens virgae matiibusque iuagistri,
Dum vacat, assiritms disoe, revolve lihros.
Tempus erit subilo cuni te lua provebet setas,
Cum le nobililas avocet a sluriiis.
Nam si nescieris luuc respondere rogatus,
Si Praesul fias, mutus ascllus eris.
lu condiseipulos liiiniiim soevire caveto,
Iromo magis recolas te fore discipultim.
Quod tecuiu gessil nec cuilihel improperabis,
Nec libi quod soli dixil amicus liomo.
Si sis iralus, uiilli iTtinenobjice crimen,
Pacalus siquidem forsitan alier eris.
Nobililasel lingna procax, moresque protcrvi,
Nec sibi concordant, ncc beiicconveiiiunt.
Nobilibus siquidem proavis Orionibus oiius,
Orlus es Odones ut veteres renoves.
Quisic vixorunl, ftierinl ut Julius armis,
Auguslus pace, diviliis Salomon.
Addidii Octodorum sibi scilicet unus eorum,
Auguslamque suis jnribus oblinuit.
Isque Tbeobnlduin generavit pacis alumnuni,
Quo, Philippe, venis principe progeuilus.
Ergo quem decoranl aniiquae nobililatis
Tol proaviqtie duccs, el comiles atavi :
Da condigna luae proesagia nobilitati,
Moribus ipse tuis proenilcas atavis.
An sim jocundo, Philippe, locutus arnore,
In serie sensus ipse noiare potes.
Quod si dicta sonant incomptam rusticitatem,
Crerie mihi meliusdicere non potui.
Esl ignoranlis viliiun, non culpa volentis:
Si bene non dixi, dicere quod volui.
Denique quod sentis, quod geslit noslra voltmlas,
Ac si protulerint carmina noslra puta.
Dicia meis votis industria vestra coaplet,
Diciaque votortim vis magis npprcciet.
Approciet carlam, quod cartam misit amicus,
Dilige quoJ proefert nomcu aiuieiliae.
Jam roemoresto mei, memoris inemorahor et ipsc, AJjicio non quoJ par esse suae probilali
Nec nos a noliis mors etiam diriniat.
Adelm comiiissm.
VaJis ut iusolitos viJeas, mea cartuta, faslos,
Ut regiini thalanios et comitum viJeas.
V.iJis ul egregiaro mihi gratifices coinilissam,
Si laiiien ipsa prius gratificeris ei.
Gralificerisei, Jicens comilissa valele,
Reginae potius nomine Jigna vale.
Hoec esl illius si nescis filia Rogis,
Anglos iuJomitos qui Jomuit glaJio.
Qui sibi Nonhmannos inhibenles jura paicrna
Perculit ense fero, suppostiittjiie jugo.
Isle procellosas pro litlore Juxit abyssos,
Et quasi conJuxil liltora lilloribus.
Jsle licet sumptus superaverit imperiales,
Tantae ptenus erat ferlilitaiis opum. -
L't vix thesauros aliquis perpenderit ejus,
Largus mititiac, largus et Ecclesiae.
Donirjne lantus erat, ut solus feceril orbein
li()2
A Noineii ad iinperii sublrepiJare sui.
In Jubio tanicn est qiiae stirps utriusqtie parenlis,
Cum mage pnr fuerit clarior exsliterit.
A patrihus proavis patcr etlitus, ulpote consul,
Extulerat proavos ex probitate sua.
AJdideratque suis nunc lanlum rebus honoiis,
Quanium resolim palribus addiJerani.
Sed nequc dislabat a tanto conjuge conjux,
Quam suhlimabal regia nobilitas.
Quae deducta polens a nobilitate potcnii,
Terrae Flandrensis nobile germen erat.
Hosque pares geminos sibimet sic fata Jicarant,
Ut speciale forent conjugii specimeii.
Regem regina, reginani rex Jecorabat,
El Jecus alier eral, et Jecor alterius.
B Non virlute minor successit filia palri,
Excepto quod non mililis arma gerit.
Arma tamen gereret nisi mos opus hoc iutiibeoel,
Nec fas est ferro uicmbra lenetla premi.
Una lamen resest qua praesit filia palri,
Yersibus apptatiriit, scilque vacare libris.
Hicc etiain novit sua mcrces esse poctis,
A probilate sua neroo reriil vacuus.
Rursus inest itli dictandi copia torrens,
Et proeferre sapiicarroina cnrnrinibus.
Ergo ne timcns, nimis est affnbilis ipsa,
lpsa tlabtt lenipus, et dabit ipsa locum.
Ulque reor non le comiiissa reniitlet inaneiii
Sis licet ipsa rudis, morc suo facict.
Nec tibi procstabit tantillum quod mcrnisti,
Proeslabil quod sit tausque decusque suuiii.
Pene sua esl orbi jara niunificenlia itoia,
Exlremos homines jani sua dona vocant.
Ipsa niilii nola esi, nec ego sum cognilus illi,
Occiiluil sihi me rustica simplicilas.
Nec nunc auderein proeniillere carmen ari illaivi,
Sed voluit mandans carmen habere ineuin.
Qiiidlibet auriivil nuper de cainiinenostro,
Innuit applaudens qualenus ajjiciam.
Possit, seJ vigealex probilate sua.
Maleries grantlis mea carniina nobiiitavit,
Non roea nobilitant carmina materiam.
Hanc moruro probitas, banc casluni pectus houestat,
j) Nobilis hanc soboles ornat, amorque viri.
Sunl lanien el mulii, quos commcnJare puellis
Et Jecus el probilns ct sua forma queal.
Hanc qui lenlassenl? seJ quid tenlasse juvaret?
Servatpacta sui non violanda lori.
Ilanc decor insolitus, el inacquipnranda venustas,
Commendalque sinitil gralia coltoquii.
SeJ quis tam durain silicem mollire vnleret ?
Inspiciunt sine re, sed juval inspiccre.
Proeinia magna piitanl Jum spe pascuntur inani,
Irriianlque suos hanc inhiando oculos.
Nec mirum, quoniani species sua lanta refulgei,
Debeal ut cunctis pracfore virginibus.
Hnnc ego vidisseni nisi rusticus erubuissem,
Ipsam quippe loquciis inspicere eruhui.
*205 BALDRICI DOLENSIS ARCIHEP.
Tunc nisi pa.antes obliquarentur ocelli,
Mox exhausisset omnia verba milii.
Gorgone conspecta quamplures riestitutintuf
Tnliter a propriis protintis officiis.
El coram Circe sic raulti riiriguero.
Non etenim poteranl lumina ferre dex*.
Yix ideo vidi, viriisse tamen reniiniscor,
Ul remiuiscor ego somnia visa inilii.
Sic me soepenovani lunaiu vidisse rccordor,
Yel duni vix video meve videre puio.
Vix ipsam vidi, sed sicui el ipse recordor
Dianoe species anleferenda sua esl.
Ad eamdem, pro cappa quam sibi promiseral.
Quam peto, quam pelii, si reddas, Adela, cappani,
Quae deceal danlem, deceal siinul accipientem :
Nulla milji raaj'or, melior niihi femina nulla,
Nam Regina mihi tu fies ex comilissa.
Te quoque majorero formabunt carnrina nostra,
Carmine lu noslro lalum spargeris in Orbem,
Ut te nosse qtieat el Cyprus et ultima Tyle,
./Ethiopes, Inrii, Gelulus, et insula quaeque.
Grandia dico quidein, sed grandia dicere novi,
Ex quo maleriani mihi siunpsi rie coinilissa.
Ipsa inihi carinen, calaniuiii roihi suggeris ipsa,
Ipsa dabis flalus, os ipsa replebis hiulcuiii.
Emeritas solvis mercedes ipsa Poetis,
Tu cogis vates laciturnos esse loquaces.
Ergo tuum Vatein, Comitissa, reviseloquentem,
Et refer, o domina, scribenti praeniia cappam,
Cappain quse pbrygium rutilans circunifcrat auruin, ~ OJo, Wrido roea inilii te celcbravit in aure,
Cappani qum geinmis ambitum pectus honeslel:
Ul le habeat pectus hsec diini super inJuel aiius
Cappam qux pretium comilissoe proefcral instar,
Quam mcrilo valeam comitissaeJicere capparo.
Sicul el excellis reginas el comitissas,
Sic Reginaruni coinilissarumque lacernas
Hoc excellat opus, quoJ le super aslra perenuet.
Magna peto, si noii inajora repenJere nosscs.
Ipsa pusillaninies fastiJis parva pelenles.
Non nirois alta peto, non ad nimis alta rclabor
Quoiibel ornatu debes ornare ministros,
El dilnresimul thesaurosecclesiarum.
Id petiissc nieuui esl, id te proeslar.e tuum sit.
Sic milii responde j'tiii ul faveas utriusquo,
Et cave ne desit eliam sua fiinbiia cappoe.
Cecilim regis Anglorum filim.
Regia virgo, vale, vale, inquani, regia virgo,
Virgo Romuleis lunc anlclereuda puellis,
Virgo virgihibus nune aiueferenria coaevis,
Quam pater augustus oeqttaviircgiijiis Anglis.
Quam species foinioecum virginitalis ainoie,
El iuoruiii prohjtas ingeiili laude vemistat.
Quani salis cxornat sua soUicitndo legentli,
Quam patre uobilior sponsus sihi gratificavit.
Ergo placere luo virgo contende marito.
Nam neque nupsisti quasicuilibele grege sponso:
Sed magis egregio, cujus le forn.a perennet.
Quod tibi quae mulla esl librorum lingua loqu lur, Ambos vos fovit, vos Hoslia sustuiit ambos,
Ecce libi, virgo, si qtiid lamen ipse valcbo,
1204
4\ Offero me pro posse meo, vel si placct ullra.
AuJivi quamdam le rietinuisse sororem,
Ctijtis fama meas aliquando perculit aures
Nomen itelapsum, viriisse lamen reniiniscor.
Bajocensis erat, scd lunc eral Andegavensis,
Quain, tibi si placeai, noslra de parte salttta,
Atque mihi noroen rescribe luuinque suuroque.
De duce Rolgerio,
Cui probilas patris peperit bellando ducalum,
Quem pax, quem probitas patri sua multa coaequat,
Salve, Rogcri, longum dux inctyte, salve,
Ut speciale libi salve fac Burguliani.
Allamen anlicipanl nostros tua factacolonos
Namque tutim nonien lotum vulgalur in orbem,
Vel quia militiae stipendia fundis opima,
B Vet quia tractas rem consullus homo popularem,
Quoe stal firma luts non concutienda diebus :
Sivequod Ecclesias iroinenso rouiieredilas,
Sive quod invitas hac lempesiaie Canicenas
Dapsilitale tua, ne possit Apotto taccre.
De Hostiensi episcopo
Odas, o utiiiani cui milluiilur placituras
Orioni inagno dirigo parvus ego.
Odo poniificun; decus elspecialis honestas
Consilium papae, regula j"ustitiae.
Ecclesia; robur, non conculienda coluniiia;
Miitit quod placcat Buigulianus ave.
Burgulianus ave magno dicit patriarchae,
Quod milii notitiam prsesulis ohtiueal
Pluribus intliciis le uiihi significans.
Gnido litum iioiuen iioslruiu devexil in orbeni,
Utque viri lauli praeco vir ille inihi.
fe roilii procerum slalura signilicavit,
Qu;e non excedat elBgiala nioJum.
Mores jocundos Wridotibi dixil inesse,
El quod convenial moribus alloquium.
Uique niihi dixit, ditat le litlera dives,
El vatuin Musas doliciosus amas.
Si canlare velis canias modiilamiiic dulci;
Ilis superest vulius et facies hilarii.
Affalu suavis, cominunis el oinnibus omnis,
Exhilaras moestos, et stolidos repiiinis.
Os Oratorum morio vivis Tullius altor;
D Callidus in verbis vivis Atistoteles.
Tempora quaenroclosuiit,qnoesuut sine leniigenavis
Rectorein slalui te volticre sibi.
Qtii te fecerunt Odo velul llosiia Romac;
n motlico Romaete facienl doniinuiii.
Hic jnm coeperunt ordiri piovida fata :
Hic inleliigiinus, jamque favemus eis.
Odoni facius haeies in ponlificaluni,
Mox in pnpnlum substituondus eris.
Hoc Iocus, hoc nomen, hoc signul copia linguae;
Hoc alli seusiis praecinit inlegritus.
Inuuit lioo habitus tunicalse religionis,
Vos ainlios ideni Cltuiiactis genuit.
Aller pnpafuil, net minus alter erit.
 '
1205 CARMINA HISTORICA.
0 si tunc merear tlorere stiperstile viia ;
Ul ttnic le lolo pallidus ore catiani
TiincOrpheusnosiram nequeatsuperare Camoeiiam;; Jam securus erii, redeat si scripscris illi,
Si pleno fialu huccina noslra sonoi.
Velis furti-vis vchitur modo nostra carina,
Nnmque pirataruni jrerslrepil omne genus.
liisonteiu iaceraru me rienlibus obioqtiiorum,
Meque rcum moriis clamilat invitiia.
Ohjiciunt quod ego labulas post lenipora iango,
Qtiod non demisso vado supercilio.
Ipsesusurroianien, liiecum quoquc runiino psa-linos, , Othtm dilalaloccasio mulla precandi,
Alque ohliqualis vultibus intueor.
Utftir invitlise probilati o.stsseva noverca.
Quocirca lepeo soepius a stutlio.
Quotl si me vellet tlefensio veslra ineii,
Ut mea duntaxat carmina diligeres :
Repenlcs hcderoe mox serpenl uberiorcs,
Si quanrio audaci frelus ero gladio.
Audaci si qtiando lyras rooderamine tangain,
Si musas pleno pecline riiscutiam.
Si quanJo impaviJtts vatesauJebo vocari,
Si calamos leneam non trepiJanle maiiu.
Si vcrbo noslris signisve quibuslibet OJis
IlluJas, OJo, fuhnina non tiineo.
Fulinina quae linieal, quem inaxinia Roma tuetur
Quid timeat lua qiiem protcgel OJo manusr
Me suh amore tuo digneris, inaximePastor,
Tulior ul Ramani si silopus videam.
Tulior ul dtice te Romana palatia cernam,
<2uemmea rusticilas lerrcal absque duce.
Jain nunc de veslro tanquain securus amore,
Vohis coroinenrio quod penitus cupio.
Me praesumenteiii de le confiuiJere noli,
Debita posco quiJem, da mihi, namque polos
Si quotciinque moJis aures obslruxerit aspis,
Ut nolis noslras insinuare preces.
Si quoesita noges, possisque negala referre,
Si lua clauilantiir corda meis prceibus :
Ut riare lu nolis sine damno quod dare possis,
Non es quem spero, qiiem tuus ipse cano.
0 quam sperabam vivis procul et procul aller,
Qtiod Deus averlat ul inihi lu facias.
Unictis est OJo mihi filius, iino coabbas,
Pro quo Jevotus aslo tuis peJibus.
Namque manum super liunc nimis aggravat ille! rj Coenobiiaruin decus et decor Emma sororuni,
[Remensis
Iram qui papse funJitus emeruit.
Iniposuit siquiJcm regi diadema Philippo
Nunc et in hoc papse negligil inipeiittm,
Propterea fundo mea viscera funditus Odo,
Ut niihi pei ficias hanc libi rem facilem.
Abbaiis paiiem susleiiles orJiiie recto,
Ut resiauretur filius ille meus.
Quod confirmavii in eo Roinana poteslas,
Incoiivulsum sit, permanealque raluin,
El potes ot debes, nisi me coniempscris, O.lb
Abbatem sanclo reddere Reinigio.
Non ingialiis ero, stiperaddam gratificanriiis
Munera carminibus, carmina miineiibus.
*-2J3
A Ecce faligalus niinium rcmcare nequivil,
Sed si mandabis ut veniat veniol.
Noverimus quoniain reslituendus crii.
Si niandare velis quod penses ttlile nobis,
Guidonem nostro noveris esse toco.
Guido n.ihi vivit, magnus, bonus, aique fidolis,
Magni niomenli, nominis baud modici.
Htinc venerare modo quo nos veneramur eodein,
Namque bona morum simplicitalc viget.
Sed moJo fiiie brevi sis memor, OJo, inei.
Ilem de eodem.
Odonem 6alvere meum sine fine pracopto :
Odo mi, salve, papa fulurus, ave.
B Quod te clico nieum, prsesumptio dicere cogit,
Tanlum lantillus pontilicem monachtis.
Quem nuiiquam vidi, quem solis auiibiis bausi,
Dicere prae nimio cogor amore meiim.
Visceribus lotum te noslris insinunvi,
Te siquidem novi carmina diligere.
Et laudas vates, et proemia vaijbus offers,
Jocundus, prudens, felle coluniha carens.
Compatiens miseris, peregrinis auxiliator,
Morum prae cunctis asperitale cares.
Maximus orator, vatum specialis amalor,
Invilas nostros atl studium oalamos.
Talem le cupio, mihi te desiriero talem,
Qualis es, el qualem le volo promereor.
Quacso roihi debe quod debet araicus amico,
Quos indiscussus consolldavit amor.
Inter quos unqitam non cst allerna volunlas,
Qui sapiunt, vivutit et moriuntur iJem.
Ecoe tihi laleni, me si dignare, paciscor,
0 utinam volis faveris, OJo, rneis !
Si mihi te Jederis, si te dignabere nostrum,
Inler cantores Orpbeus alter ero.
Jam quoque de veslro niinium confisus amore,
AuJeo pro caris insinuare ineis.
BurcharJum comroenJo rnetim, quem Jiligoniultum
Tutelaeque liioe, consilioque luo. t
Urit Guitlonis penuria miilta penales,
OJo, roriforas cui plue divitias.
DomUim Emmm.
Suscipe quod roanriat Burgulianus ave.
Burgulianus ave libi niandat, et immolat illud,
Quod te conliguet perpetuelque mihi.
Ulpole quam proprio sic fovit mclle sophia,
Ut uuuc einanenl ubera lacle lua.
Qtiod nuper paluil mihi carmina veslra logenli
Quaj tu gratuilo nectare condicras.
Ad leconcurrunt examina discipularum,
L't recreeniur apes mcUe parenlis apis.
Quod si discipulos vester concederet .ordo,
Vellem discipulus ipsemet esse ttuis.
Amalo arckiepiscopo.
Pontificum Iex est veniam praestare roganli,
Dissolvit lcgem qui prohibet veiiiain.
<207 BALDRICI DOLENSIS ARCIIIEP.
Opthne pontifiouro, mihi sic applauderoganii,
Ul mihi pontificem te tua facta probent.
Aures ergo diu pulsalas pande benignus,
Qiiamque rogo supplex inveniam veniam
Nubibus ablatis rae respice fronte sercna,
Qiiidlibet ementlo si veniaro mereor.
Sin autem, cerle querimoiiia nostra cocequos
Tangei tit emenrienl talVi poniifices.
Versus Odonis ad abbalem.
Uanc, Baldriee, libi niiltil tuusOdo salutom,
A te rescribi quam cupit ipse sibi.
Nuper, ainice, luuin tenui Iegique lihelliim,
Credcre vix poiui tenrporis hiijtis opus.
Tantutn ponrius eral verbis, facunriia lanin,
Posset ul haec cretli coroposuisse Maro.
Iiiler amicoruin scrihi roea noinina spcrans,
Devolvi librum lerque qualerque tuiini.
1208
A Vel Ievis ulla mci non esl ihi nieiilio facia,
Conimovil mentein res niinis ista meain.
Scilicet indignum me, vir facunde, pulasli,
Carmine quom velles perpeluare luo.
Allamen urna, lepus, corvus quoque, cancer, asolli,
Iu ccelo stellae te quoque testenitenl.
Etposl tantoruin lol noinina clara virorum
Viles besliolae ccelica regna lenent.
Me quoque niullorum post noraiiia o.lara virorum,
Fac lua ccelestis pagina susciprat.
llocreat in libri, rogo, margiiie riislichoi) unum,
Inscriplus vatcal quo luus Odo legi.
Si nieriiisprecibusquc meis quoesila negabis,
Exlorquebo tamen improbitate raea.
Hacc mea saepe libi triviaf a carmina niiliam,
Sic injignanti quoJ precor excutiam.

CARMEN BALDBJCI DE TABULIS SUIS.

FRAGMENTUM.

De re diplomaiica, Supplem., p. 51, num. U, De instrumenlis quibus veleres nolarii el anl<

(MABILLON,
quarii ad scribendum mebanlur.)

Quod altinel ad slyitim, eo maxinie utebantur veteres atl scribciiJiiui in labulis ceratis. Legimus in ve-
.eri coJice, motlo bihliothccoe Oltoboiiianx, carmina Baldrici Burguliensis abbalis, pariim edila, paiiiiu
hatid vulgala, in qtiibus tinum est lugubre, imo festivum rarmeii Je graphio fracto, qtto Baldricus ud scri-
benJum iu labulis ceratis per annos decem usus fqeral. Ni res parum serin esset ad propositum no-
slruni. iniogruni illudcarmen referrem, in quo auctor totum styli arlificium etusuni describit. Hic venii itr
inenlem Leonis Allatii, qui amisso calamo, quo ari graece seribendum tinico per annos quadraginta ustis
fuerai, arieo iniloltiit, ut vix lacrymas continueril. lu alio carmine Balriricus luriit in tabulas sttas, quae non.
cera nigra de more, sed viridi oblilse erant, ad recreaudos scilicel oculos : ludit et in slylum eis acconimo-
datuin, quem fcceratquidam Lamherttis Andegavensis; lauJatque abhalem Sagiensem, eujus riono acccpe-
rE>lsacculum, qttibiis illae tabulae, vix seinipeJales, inclusaj eranl. EaruuiJem vero brevilalem alque lor-
niani prae csetcris coinmenJut his versibus
In laluiii versus vix oclo pagina veslra ;
ln longum vero vix capii hexametrum.
Altamen in vobis pttriter sunl oclo labellm,
Quw dant bis geminas paginulasque decem.
Cera namque carent allrinsecus exteriores;
Sic faciunl octo quattuor alque decem.
Sic bis sex capiunt, capiunt el carmina centum;
Id quoque mulliplices paginulai faciunt.
Idem versibus suis celehr.u Girnrriuni el Hugoiiem notarios seu scriplores suos, qui carmina sua e tabulis
ceratis in membranas referebaiil.

OPUSCULA DUBIA.

DE REYEMTME ABBATUM IISMMHSIOI,

(Vide Patrologiae (om. CLI, cot. G99 }

 1209 ACTA S. VALERIANI. 1'ilO

ACTA S. VALERIANI MARTYRIS

AUCTORE, UT YIDETUR, BALDRICO.

Hhtoire de fabbayede Tottrnus, preuves, p. 35, ex coJicibus mss. Acccyensi, Cabilonensi,
(CBIFFLET,
et aliis ouibusdau

Beatissimorum roartyrum gloriosa certamina, ob A eoruni Seqiiaiioruin , altcr ^dtiorum provincias in-
bonorem Cluisti Domiiii ac Dei noslri assiiluis cul- leijecto Arari peiieruiu : divinoe utique provisionis
libus et solenmiiate aniiun celebranlur, ut dum fi- instinclii, ut eorum insiiiutionc el genliliiiin corda
dcm iiiariyrum plobs devota eognoscit, et illos ad coeleslis rcligionis gratiam perveiiircnl, cl iiomi-
liiumphasse gautleal, ei se palrociuio eorum prote- natoc provinciocpioprio seniper rnaiiyrum patroci-
gendaiii esse coufidut. Celebrc enim habeinr, san- nio niiiiiirentur.
ctoe recordationis Euschiuin historicum, Caesarien- Illo in lempore, post sancti Marcelli gloriosum
sis urhis episcopiiui, cgregioe viiso bealissimum sa- cerlamen martyrii, Prisci proesitlis exaininalione
cerdotein, ecclcsiostica quoque inslitutione doctis- confectum, neciongo intervallo, diim ipse proescs
simuni, et proecipua sollicitutline venerandum per atl Lugiiuneuseiii urhem sub voce procconis, el per
oiniiem orbem, in quantum divino arijuvanle Spi- aggercm publicum mularibus vehiculis, et per
rilu, ut gesium est rei veritate dccursa valtiit repe- auiueni Sagone navali cursti, diviso agmine prope-
rire; proul siiigiilartiin provinciarum urbos, loca, raiet Trenorchium, quod tunc in eroganriis miliium
val oppiria, illuslraii tiiumphis maityrtimeoeleslibus annonis caslreuse horreum vocnbaiur, riie j'a:n ve-
ineruertint, quoriimquc principum tempore ordinala ' sperliuis horis rieclinnnie peivonit. Ubi (lum. de
oflicioruni inslantia innumerae peisecutiones actaj passione sancli Marcelli quae in Cabilonensi iirbe
.'jeritil, declarasse : qui elsi niartyrum singnloruin acla liiorani, insana rclaiione deniiiilial, suggestione
inlegras non explicuit passiones, lair.e:) Chrislianis geiililium cognovit, sanctiim ibi Vulcrianum ornlio-
dcvotis atque lidelihos tinde scribi vel cclebrari nis secrctissiiuam hnbere cellulam, et multos jani
deheaiit, veraciler iniiniavii. Dei iinque graiimn Christicolas efTecisss
lolo orbediffusain fidelis ctiltor excoluit; tluin veltit Tiinc nequissiinus prscses eariein nocle atrooi
exigno trilici semine copiosaj messes agri feriilitate cogitatione versaius, ariventanle jam luce ut mentis
gigniintur, el nrultiplicaia uhertnte proficiuni, ita crurielilas llngitnbul, snncliim pcrmiiri ValerianuKi
supradicli viri relatione, ab unius cotlicis fonte abofiicio, etsuis conspcctibns slalui imperavil. Ad
difftisoescriplis manantibiis fidctiuni, lotum orbem cujus itiguriiim ctim riirecli miliies pervenisseiil,
celebrandae p:issiones inariyruni rignvcruut. Nos ille eos acsiimaiis Chrislianos gralia chariiaiis, roore
tainen rei ordinem exseqtienlos passionem sancti hospitalitatis invilat. Qneni illi priniitiis intiientes ,
Yaleriani marlyris en scriberc devotione curavimus, signuui crucis et inlra cellulam suani habcre, et
qiiam triumpliante Chrislo perfeclam certissiuia suis atlliibuisse vuliihus, conspexerunl; stalimqiie
veriiate coniperiiuus. ( coiiipreliensiim dixerunisagaci inquisitione sollioili,
Q
Igitur Antonini iinpernloris leniporibus gravis- quod esset signuni illud quori intra suiini lugtiiium
sima pcrseculionis inslaiuia pullulabat ; arieo til iuveiiissent, aut illis venienlibiis in siiaiii signnsse
cunclis iinperii sui provinciis generali fueril auclori- faciem virierelur. Tuncsanctus Yaleriaiius respon-
tate vislgaluniet riecrelis iroperialibus consiiluluin, dit:« Hoc esl signuio saluiis, in quoD.jininus cajli ot
iil ubicunque Christianee religionis, inriiscreto ho- terraj Jesus Chrislus, una ctiin Patre ot Spiritu
nore, sexu vel gonere persona luissel invonta, diver- sancto rcgnuns anle saectila,et in aacriiuni perina-
sis afflictasuppliciis capite puiiirelur. Ttinc in Lug- nens, uos sua passione roderoii, et niorienrio con-
dunensi urbe maxima vel praecipun Galliaiuni, san- liitis morlis vinculis, ajlernaj viloe proemia conrio-
clae recordalionis Photinus episcopus, cujns \i:oe navit. > Tunc illi dixertmt : i Ergo et tu, Mareelli
roerita consumnialio martyrii declaravit, insiilulor socius, Christiauum lc essc denuntias? i Saiictus
Chrislianoruui doctissimus habehalur : qtti tit pr;e- Valerianus respondit : « Meet sociuro sancli Mar-
faius liistoricus relerl, cuin aliis quadraginia cl octo celli, et Chrisiianiim esse, libera el usquc in fineiii
inaityiibus, persecutoruiii iiislaniia comprehensus, inaiisura voce pioliteor. >
ergastulariljus. tcnebris niancijiatiir : ct quinqua- Impositis iiaque vinculis, et posl lergum manibus
giula animae Cliristi gloriam confiicntcs, in iimiin D I vinctis veluti sceleraii criininis reus, Prisco proesidi
c.ucereiu pariter relru !u;iluiv Ex qiiibus sanctus ab oflicio pr;esentalur. Quem cuni ille intuereiur
Marcellus, el sanclus Yalerianus noclurno icmpoie belluiui corJis severitate iiiflamuialus sicait: « Tu
aniiijiiliniite nngelo cvocati pnritcr cl soluii, alier es Valeriamis, Christi nonicn prscdicans errore su-
1211 BALDRIClDOLENSIS ARCHIEP. DIPLOMA. 1212
perfiuo poriiurus? An forlasse quoeacla fueriut de ^ in metallis, ncc in lapiriibus, seri iu leniplo (IJei et
socio tuo Marcello, siraili errore deceplo, ad lunm aeterneehealituriinis gralia reperilur. >
uiinime notiliam pervenerunl ?Consti!e tibi,deorum Prisciis procses dixit : « Circumstantia punioiitli
iuiniorialium iiumina venerando. Cognosoe quoe supplicia non pavescis ? Et velut justificalurtis [al.,
ariorari sacratissimi imperaloris decernil auctori- judicaturus] juriicem vana quxriam deliramenla
las : quae ct paires nostri virierunl, et nos eorum pronunlias ? Nunc evirienlius approbabis moorum
efiigies sanclissimas adoMinus,el quorunr progenies virtulem numinum, aut vanam Dei tui potenliam,
ccelis niaiiifeslissime doininaliir. Oniiiipoleiiteni ila- in tormenia rieficiens. > Sanctus Yaierianus respon-
que Jovem, el Jiinonem cjus conjugem ac sororero: dit:« Tormenia isla quse nominas, jum a proccc-
Vonereni elinm tanli dei filiam, Yulcantiio, ei Mar- denlibus meis sunl coimnilitonibus superala. > Ttinc
lem fratres ipsius pariler el roaritos adora. Quod si saevissimus praeses stipili appensum sanctum Dei
iion fcceris, longc a collcga luo Mnrcelfogiavioribus marlyrein unguibus jussil ferrcis laniari : el cum
suppliciis punieris. > auxilio Christi nullis' fatigatus suppliciis in luude
Sanctus Yalerianus rcspondil : « Praesidem te Domini perdurarel , ac nequissiinus pr.eses, per
esse,el judicem provinciarum, circumslans declarat illius perseverantiam et ad veram Chrislianse Udei
ofliciiini; soJ oinnis scicntiae, error gcntilium reJJit B religionera pervenire plurimos vercrelur, solulum
igiinruni. QtiomoJo iitiperaloris tui nelaria religione, exinde , in locum quo nunc venerandi corporis
impcraioruiii dccreia convcllis? Quae suul miinina reliquias cxcolimus , gladio feriente jussit iutcr-
ista qux loqueris? Incesla puniri logiun proccipiiint fici.
slalula ; et tu detiui esse oiniiipoleiUem voce sa- Tunc sanctus Valerianus primi martyris et levifae
ciilega profitcris, qnem geriuanae suaefuisse conju- sancti Slephani habeiis gratiam et gloriam remi-
gcin 1:011negasli; filiainque ejus Veiiereni, fratris niscens, coelosinluens illum viriit oculis sibi offerre
uxorem a me oeslimas ariorandani? IIocccrimiiia in cororiam, cui moriendo non metuil niartyrii pras-
iiiiminibus vcneraiiria, cl iu hominibus clamnanria bere victoriam. Sic ilaque sanclus mariyr locum
pronuntias? Tuo te snlis abundeque errore'confun- illum corpore consecravil, coelorum spirilu regii-i
dis. Et beatissimi fralris inei Marcelli supplicia luihi consccndens. Cujusfeslivitatem annuam celohr ntis
te illaluriiiii minaris, glorioso certamine superala? palrocinitim de bonis menlihus exoreinus, ul !i 0111
Alque utinain te vicium el illius virtule, cl tua plcbis augeal, provinciam propiiam tueatur, CIUI-
pronuniiutione cognosceres, et Deum coeliac terrae otumque populuni suis oultihus adhocrentem piu,
doniinaiorcni onmiuni reruro aique faclorem, de inlercessione conservct : cl qui ejus triuniplium
houis sensibus ariorares; qui siue crimine passus C devotus ac firielis scrijuor excoluit , in procseuti
tsi; ut sua nos morte ab aelerno mortis criroiue saeculo, vel in fuluro, patrocinio ejus oelerna gralia
liheraret el sua resurrectione fiduciaro nobis per- munialur, pracslanle Doinino noslro Jesu Chii.siO,
peluae salulis ostenrieret, cujtis regni nec finis nec cui est impcrium el polcstas cum Palre el Spirilu
principiuin iiiveiiitur! Hic esl Deus verus, qui non sancto in saeculasacetilcruin. Amen.

DE VISITATIONE INFIRMORUM

(/» codiceIHS.bibliolhecmLambelhanm LondinensisBaldrico vindicwur koc opusculum, quod esse umtm ex

iliii qute inter supposita Augusiino leyunlnr jam suspicatus fueral Oudinus. Ilunc conjecluram suo lesii-
vionio toiifiriuiil D. Pilra, qui nuper codicem Lambethantim evolvit, ex cujus aucloritate libetluin hunc
KS/O-TTOTOV hiicusque, Batdrico reslituendum censet. — Vide Putrologim tom. XL, Operum S. Augu-
siiui VI, col. 1117.)

DIPLOMA.

Quo omnia bona monaslerii S. Florentii coufirmal.

(Auno 1109.)
[Spicil. etlii rie la Bnrre, 1. III, p. 459.]

Quoniam aiitiquoruni benc gesta a niotlernis roul- D cupiiluas : 11011 iiicongiuum hinc arbilror juxta re-
loiies dcpravantur, nec sacculuiia lautum, seJ eliam ruiu iiecessitudinein, cl teniporum rationein, pr;c-
coclesiasiioii iura iKiiorniilitimsoria stoDenerttirbat codcntitiin iiiatituta succctloiititim conscnsu quaii
1213 HONORIUS II PAPA. — NOTITIA HISTOIUCA. 1214
qtiibusrinro ftihiie suslentaiiieiilis, atque quibusdain ,>icongregalis capilulum ingressus est, et eis oronia
muiiiie piaesidiis , ul qua niaiium inferre possit sicul poposcerant coticessit, salva lamcn querela
alieni cupidus appetitor, nihil reperial. Hac quideni canonicorum S. Sansonis, el ecclesiac Sanclae Ma-
consiicrnlioiie a monnchis S. Florenlii res quoedam riac, quae in caslro Dolis sita est. Hujus concessionis
ila gesta est. Dum rioinnus Baldrictis Dolensis ar- tesies suni Joannes episcopus S- Briochi, qui cuni
chiejiiscopus, Roma rcdiens, in scciinJo onlinatio- eo veneral et prasens arierat; domnus abbas Guil-
nis suaj anno pallium, sui scilicet orriinis peifectio- lelrous ejusdem coenohii, Orgeiius prior, el omnes
heni, seouin dcferrel, pridie Nonas Martii Salinuro alii fralres qui lum in convcniu S. Florenlii ade-
.apuJ Sanclum Floreiitiuin hospilnlus esl. Qui in ranl, quos longuro esl enumerare. Ipse quoque
craslina die, quoe lunc Dominica evcuii, capiiti- Jaanues opiscopus concessit nobis et quidqttid in
Jom ingrcssus, cum serinonem cuiii fralrihus ha- episcopio suo habebannis, cl quitlqiiid exinrie acqui-
liiiissei, ab ipsis rogaius est utea omnia quoe iu suo rere possemus.
episcopio possiriehant, et suoe tlignilalis consensui Aclum esl hoc auno ab Incarnalione Doiuini
perlinebaiit, firinissime eis concerierel, el sua au- 1109, inriiclione Romanorum u, cyclo Itinaii vin,
cloritaie prolegeret: quibusipsese facluruin spopon- lermino Paschnli xiv, Kalendas Mnii , riie ipsius
riit. Post triduum ergo, die scilkci qtio discessurus B Paschoe, vn Kalendas Maii, hnia ipsius dici viccsima
ierat, suiiimo mane lahulam pulsare focit, et fratribus prima.

ANNO
DOMINI
MCXXX

HONORIUS II

PONTIFEX ROMANUS

NOTITIA HISTORICA

.v "'' , Concil.. XXI, 3191

(MAMSI

Honorius, dicltis ante Lainherlus, Bononiocnatus, iC xiu Belti sacri, cap. 1S, de elccliono luijus pontificis
Osiiensis episcopus, qui Wormatiensi principum ail: « Eodem anno 1124 dominus Calislus bonos
convenlu resigimntem libere invcstilurain cpisoo- niemoriae papa seciindus vila decessil, cui subsli-
poruro iinperatorem Ilenricum, aucloriiate seJis lutiis csl quidam Lambertus, patria Bononiensis,
apostolicoe, cujus logatione fungebatur, vinculo Osliensis episcopus, qui riictus cst Ilonorius. Hic
anathemalis ahsolverat, electus est pontifcx xix elcctus est sub coiiieiilione ciun quorinm Theobaldo
Kalendas Januorii, anno Cliristi 1124, lempore Ilen- presbyto.ro cardinali liluli Sanctae Anastasiae; et
rici regis Germaniae Vet imperaloiis ejusJein noiiii- quia eloclio ipsius Honorii iiiinus canonice proces-
nis IV. Conlra euro in schismaie creatus esl pseu- serat, posl duodeciin dies in conspeclu fralrum ini-
rioponlifex TheobalJus sanctae Anaslasiae carilinalis, tram el maniuin sponte refulavit alque deposuit..
Cocloslini II noinine insigiiilus. Verum quia cum Fratros vero lam episcopi quam presbyl.erJ el dia-
Ilonorio pars poiior erat, inqtiit Chronicon Cassi- coni cardinales, virientes ipsius huniililateni el prospi-
ner.se, faulores TheobaUi rertim evenlum cernenles cienles in poslerum ne in Roinanani Ecclesiam
aJ Honoriuni se coiitulerunt. IJem iisdem 1'ereverbis aliquara inriucerent novitatein, quod perperara fa-
ahbas Urspcrgeusis, addens eumdem in Roinana cium fuerat iiinicliusreformaruni, el eumJenillono-
Ecclesia Jiutissinie probaturo, et in ca lcgalione, rium Jeimo auclorizaiues atl ejus vesligia procitle-"
qua ipse JuJuro in reconcifintione regni el sacer- runi, el tanqtiara paslori suo ct uuiversali pnp;c
doiii Gernianicis in partibus strenue laboraverat, consuelam oheJieniiam sibi exhibuere. » Hoce de
cis cilraque iioiificatuni, lam illoruro qui longe, quam Honorii olectione Tyrius. Eadem iisdem fcre verbis
qui propeeranl, sacerriottim unnifuni favoreconse- Pandulphus apud Baroniiiin : < YVillelmum Tyii
cratum, moreque sedis illius vere tanto honore rii- aichiepiscopiim ex Lalinis primuin a GuaremunJti
gnum, lloiioriuni appollaltim esse. Unus Tyi ius lib. Hierosolyinilano palriaroha consecratum pallio do-
12:5 HONORll 11PAPJE 1216
navil, scriptisque ad cpiscopos el clericos Tyri ncc ,\ episcopojuslis ceusurisinnodatum, raale inforraalus,
«on ad proeJicturo Guaremuiidum Ilierosolymiianum ideoque a S. Bernardo binis lilteris graviter satis
palriaicliiiiu epistolis manriavil, ul sunni illi archi- reprehensus, absolvil. Hujus leropore Tanchelinus
episcopum a sejurepalliidoiinliimbenigneaccipiant, quidam Adamilarum haeresim condens, mullos An-
el rcligioseoliserveiit. > —« Misitetiam cumeodem, tverpiae sua eloquentia elseJulilnle seJuxil. Negabat
inquil Tyrius, tlominum yEgitiium Tusculaiiuin epi- enim corporis el sanguinis Cbrisii perceptionem ad
scrpum, apostoliccesedisiegalum, virumeloquenlem saluieni proJesse: nihili faciebat sacerJoles etepis-
et adinodiini Iitteraturo, per quem Antiocheiio pa- copos : suis hocresibus non assentientes per suos
triarcboe Bernardo cpisiolam scripsit, mouens ut secinlores; habebalenim circiter tria millia mililum
tlomino Tyrensi suos quos defmebat, sub pcena sus- qui eum ubiquc sequebanuir, occiJi jubebat. Ad
pensionis, rostiluerel siiffraganeos. luilio ponlifica- eam haeresin ex hominutn aniinis crariicaiulam,
lus OJerisinm ahbatem Cassiiiensero,ob conlemplum illius loci episcopus constitutus esl Norberlus Proc-
serii aposlolicoeileraiis vicibiisillatum, excommuiii- monstratensis orriinis : qui suis concionibus adco
oavit, et deposuit. > Petrus Diucoutis: « Sancttini profecit, ul tcreomnes ad lidem catholicam conversi
Bcriiai-riumhac oetate itiirabiiem ac velut qiiodilain fucrini, aflerentes in ecclesiam corpus Dominictim,
"
siilus lerris ill.ipsuin, Hirielhortuni Tiironensem qtioJ per decem annos in cislis et foraminihus
archiepiscopuin , Norhertum inuliarum gentiuin secluserant. > Roberlus conlinuator Sigeberti:
aposlolum, Ilugoneni tle S. Viciore Parisienscin t Ejusdem lemporibus universa fere Pomeranoruni
Ihoologuni, aliosque viros iiigeuio, docliina, reli- nalio aBolesIao Poionorumduce subacla.roagnusque
gione ac pielate pracslnnlo.s,mirifice coluil. Decrela rcx Goihoruni pradicalione Otlonis Bambergensis
syuoJi Naniieieiisis, quibus duoj'ura Conano coir.iti episcopi Christianam fideni coniplcxus, in Christi
IJiitanniac consenlienii eripiebnnlur, rescriplo quo- castra irausieruiU. > Ilelm. cap. 41. Olaus lib. u,
clanivelut sancte el legilime constitula conlirniavil: De genlibus seplentrionalibus cap 7: « Cumqtie tan-
pravamque illani coriuplelam polius qunin consrie- dem Honorius papa post ohiluin Ilenrici V, qui sine
tudineni, qua, riccejentc marilo vel uxore, universa haeretle Jecesserat, auno Domiui 1125, Lolharium
dcccdohlis mobilia, quaequeex naufiagio emersorant, duceni Saxoniee, coinniuiii procerum conseusu regni
iion ad filios vel legitimos hereries, sed ad fiscum ct imperii sttccessorem dcsignatum, a rebellaniibus
Iransibanl, magno bcneficio lotius Brilanniac plane contra eum Henrici nepotibus ex sorore, Cpnrado
abrogavii. » Papirius Mussonus: « Otlonem Halber- nimirum et Fririerico Suevorum ducibus, uttestatur
sladensem episcopum a suis canonicis accusatum et Fiisingensis, sentenlia excomraunicaiiohis in cos
P
convictum quod pro consecraiione cujusriam eccle- prolata, ab intestino bello liberassel, defunctus esl
siae trigiiila solidos accepissel, dcposuit, ciquc xvi. Kalend. Martii, anno 1150: cum lenuissei
Rodulphuin subslituit. > Chronicoii Hirsaugense: poutificaluni annis qninque, inense uno, et diebus
« Willelino ducc Apuliae el Calnbrioc sine liheris sepieniilocim. >—t Ilic fecit, inqiiil Pandulpliusapud
tlefunoto, Rogeriinn Sicili;e comitemejusriem iuvaso- Baronium, ordinaiiones in Urbe plures, >etc. jEgro-
rem, vi el armis cocgit ad juramcntuin fidelilatis lus deferri se fccil ex Laierancnsi palatio ad mona-
roore solilo Ecclesiae Romanre pracslandum. Ludu- slerium S. Antlreoc, ibique in pace defunclus esl;
vicum Crassuni Francitc regem bonorura cl jtirium sopulius vero iu basilica Salvaloris.
ccclesiasiicoriimusurpalorem, a Slephano Parisicnsi

NOTITIA DIPLOMATIGA.

(Philippus JAFFI5,Regestaponlif, Rom., pag. 549.)

I llonorii senteniia hac esl : OCCLIDOMINISUPERJUSTOS(I, 5, 4, (j, 18, 21, 22, 23, 24,
43, 66. \
Bullh cjtts subscripserunt:
ep. Albanensh Vilalis
« Oslieusis. . Joannes
« Portitensis . Pelrus
« Prtvnestinits. Guiliettnns
« Sabinensis. Crescentiits
Coiirndiis
t Tiburiinus . Guido
i TuscuUtnus. JEyidius
pr.card. lit. S. Auaslasim
« < « SS. Apostolorum. ....
c « t SS. Aquilm. el Prlscm
« « < S. Biilbiniv . ,.....,.
< « < S. CmciHtv
59, 42,
a 7 Mart. 1125 ad 28 Mari. 1126
d 24 Mart. 1129
a 2 A:jr. 1125 ad 7 Mui. 1128
a 2 Apr. 1125 ad 24 Mart. 1129
a 2 Apr. 1125 ad 21 Jul. 1126
a 7 Mai. J12S ad 24 Murl. 1129
a 7 Mart. 1125 ad 21 Jut. 1126
a 7 Mart. 1125 ad 24 Mart. 1129
Petrus . . a 7 Mui. 1128 ad 24 Marl. 1129
. . Gregorius . . a 2 Apr. 1125 ad 24 Jl/«rf. 1129
Gerardus . . a 4 Mai. 1125 ad 2i Mari. 1129
Gregurius . . a 2 Apr. 1125 ad 2i Marl. 4129
Joanncs ... d 28 Man. 1126
4217 EPISTOLJE ET PRIVILEGIA. *2I3
Goselinus . d 24 JI/«rUI29
, , « S. Calixti Peirus . . . a 2 Apr. 1125 ad 24 Jlfaii. 1129
« « « S. Chrqsogoiii Jonnnes . . a 28 Mart. 1126 ad 24 Marl. 1129
i « « S. Clementh Anasiasius . d 7 Mart. 1125
Uberlus . . a 28 Mart. 1126 ad 24 Mart. 1129
« < « S. Ci/nVic/ Rusticus . . d 24 Mart. 1129
« « « S. Equitii Pelrus . . a 7 Mai. 1128 ad 2i Jlfarf. 1129
« « . « S. EiirfoxJa?. ...... Benediclus . a % Apr. 1123 ad 21 J«/. 1126
« < « S. Laurenlii in Damaso . . . Deusdedil . ab 1125(6»//. 50] ad 24 Mart. 1129
< < < S. jLncra? Gre/iorius . d 2 A;jr. 1125
»>-. card. lit S. Mtircetli Pelrus . . ab 1125 (bull. 50) ad 21 JMI. 1120
< « < SS. Mtircellini et Pctri . . . Crescenlius . d 2 Apr. 1125
(Sigito?. . d 21 Jul, 1126)
<i « S. Marci Bonifacius . a i Mai. 1125 ad 21 Jul. 1126
« < < S. Pamackii ...... Aldericns . d 28 Mart. 1126
< < < Pastorh Conradus . d 21 JH/. 1126
< < < S. Praxedis ...... Desiderius . a 7 J/arf. 1125 ad 28 Marl. 1123
« « « S. Sabinm . Grrgorins . d 21 Jul. 1126
< « « S. Sixti ....... Jffarf. 1129
Sigizo . . a 7 Mart. 1125 ad 24 Jl/arf.
< < < S. Sicpkttni . . . ... SMO . . a 2 Apr. 1125 ad 24 1129
< < < S. martyris Susanum . . Pelrus . . a 7 Marl. 1125 arf 7 il/ar. 1128
dhic. rard. S. Adriani Mattkmus . a 2 Apr. 1125 ad 4 Jl/ai. 1125
< < S. A»ae/i Gregorius . a 2 Apr. 1125 arf 24 Jl/arf. Ii29
< < SS. Cosmm el Daniiuui . . . Jonalhas . a % Apr. 1125 ad 24 JWarf. 1129
< < S. Georgii ad velu:\i aureum . Rossemanus a 2 Apr. 1125 arf 4 So;j(. 1128
i « S. Lucim Siephanus . a 2 Apr, 1125 ttd 28 Mart. 1126
i < S. Marim in Aquiro . . . Comes . . d 2 Apr. 1125
< < S. Maritv in Cosmedin. . . Stepkanus . a 28 Mart. 1126 arf 21 /«/. 1126
*' « t S. Marim in Dominica . . Anyetus . . a 2 Apr. 1125 arf 21 J«/. 1126
. < < S. Marim in Porticu . . . Romanus . a 2 Apr. 1125 arf 21 /H/. 1126
« < S. Marim in via lata . . . Petrus . . rf 28 Jl/arf. 1126
< < S. Nicolai de carcere . . . Joannes . . a 28 Marl. 1126 arf 21 /a/. 1J26
•
« « SS. Sergii et Bacchi . . . Greyorius . a 2 Apr. 1125 ad 24 Marl. 1129
« « S. Theodori Huyo . . a 7 Marl. 1125 arf 21 J«/. 1120
prior subdiaconorum sacrm basilicm Hyacinllius d. 21 J«/. 1126.
sacrm basilicm subdiaconi Joannes, Rodulphus (d.l Mart. 1125), Hermannus, Nicolaus, Matthmus (d. 21
Ju/. 1126).
pnor subdiaconorum de Cruce Silvius d. 21 Jit/. 1126
saeii palaiii subdiacouus Bobus, Stepkanus d. 21 Jul. 1126
subdiaconi Petrus, Calepk, Joannes, Gerardus d. 21 Jul. 1126
clericus Bonifacius d. 21 JH/. 1126
Daire 6u//a; sunl p. m.
Aimerici (al., Almerici, Armerici, Imerici, etc.) S. R. E. diac eard. el cancellarii a 19 Febr. 1J25
ad 19 JDIV.1129.
Aimerici S. R. E. diac. card. ac bibliolhecarii vice domini Friderici, arckieancellarii ei Colonienti*
arckiephcopi.

HONORII II

PONTIFICIS ROMANI

EPISTOLiE ET PRIVILEGIA.

I. A veslris in Domino filii postulalionibus clemenli pie-

Ecclesim S. Vincenli Rergomalis canonicorum pro-
tectionem suscipit el possessiones juraque confu-
mal.
(Anno 1123, Febr. 19.)
[UGUELLI Itulia tacra, IV, 450.]
HoNOitiusepiscopus, servus servorum Dei, dile-
ciis filiis ALBERTOarchipresbylero el, fralribus in
matrice Rergoniensi ecclesia S. Vincentii canonice
viventibus eorumque successoribus in eadem rcli-
gione manentibus in perpetunm.
Ad hoc universalis Eeclosioccura, etc. Qnaproptcr
lale annuimus, cl fi. Viiiccnlii ecclosiam tina cum
vestroe congregatiouis eo'legio,ac omnibus ad ipsum
sub tntela apostulicos sedis recipinius.
peiiineiilibus
Per proesenlis igitur privllegii paginani apostolica
aucloritate slaluimus ut quoecunqiie bona scu pos-
sessiones a caiholicis episcopis sive religiosis regi-
bus Ecclesioe veslroe tradita, quocque in procsonlia-
rurajtire possidel, el qiitccunque in fiilunini lar-
giente Doniino juste et canonice poterit atlipisci in
ecclcsiis, oppidis, villis el decimis, in nunriinarnm
periiiihus, sivc aliis rcbus, lain vobis quam ves"r!s
 1219 HO.NOfUIII PAP.E 1220
successoribus rcgulnriter vivenlibiis firma senipor A ral, vii intromittal, nisi quem abbas elegerlt. Qui
et iniegra conservcnlur. Decernimus crgo ut tpian- si in aliqtio ei rcsisierit, concessa potesiaie careal,
diu in canonio.ocdisciplinoe ohservanlia perinanse- el nliuiu auclorilaie apostolica- abhas eligat. Ob-
rilis, nulli omnino hominum liceat camdem eocle- eunte le nuuc ejusdem loci abbate, vel quolibet tuo
siam temere perlurbare, aut cjus possessioncs au- succcssore, nullus ibi qual.bet astutia vel violenlia
ferre, vel ablalas retinere, minuere, vel lemerariis ponalur, nisi quem fralres communi consensu, vel
vexaiionibiis fatigare, sed omnia conserventur eo- pars consilii sanioris elegerinl. Si qna igilur in
rum pro qtioruin sustenlatione et gubcrnaiione futurum ecclesiasiica soecularisve porsona hanc
ooncessa suiil, usibus omnimodis profulura. In« nostroc conslilulionis paginam sciens conlra eam
terriicimus etiani ul uec episcopo, ncc alicui pcrsonoe venire lentaverit, secundo lertiove commoniia, si
f.icultas sil comn unilaiis veslroe bona in propiios non- emendavcril, honoiis poleslatisque siias digni-
iisus defleclere, sive in beneflciiim aliis riare, vel late careal, reamque se divino j'uriicio esse coguo-
motlisaliis atl procbcnda fratrum, vel coininuni uli- soal, et a sacratissimo corpore Domini alieua fiat,
lilate alienarc; localiones vero, commiitalioiirs, vel sitque anathema in die Doniini exiiemo igne com-
investitiones proetliorum communi fratrutn consilio burenda. Amen.
pcrlraclenlur, nec hnjiismodi jus ab cpiscopo vci B Ego llonoiius calholicse Ecclesioc episcopus sub-
personis quibuslibet invadalur, salva laincn oano- scripsi.
nica calholici opiseoportim Rergomcns. reverenlia. Datuin Lateranis per mantts Aimciici sancloe Ro-
Si quis auiem in fulurum, etc. Ameii. inanoe Ecclesise riiaconi cardiualis ac biblioihccarii,
Dal. Laterani pcr maniiin Aimerici S. R. E. diac. vice domni Fridcrici archicanoellarii, el Colonien-
card. et cancellarii xi Kal. Martii, inri. 111,Incar. sis archiepiscopi, vi Kal. Martii, anno ab Incarna-
Dominicee 1125, ponlificaltis aulein tloinni llonoiii lione Doinini 1128, inriiot. in (2), ponlilicatus domni
secundi papoc anno primo. Hjnorii papoeIl.anno i.
II. 111.
Bona el privilegia monasterii Rkenattglcitsis Confirmaiio supcr abbaliam el eleaionem abbatis in
conjirmal. Salfeld secuitdum qitotl institultim est ab Hunnone
Coloniensi el a Sigefrido archiepiscopo MognnUno:
(Aiino 1123, Fehr. 24).. et incorporalio super parockiam Neuhofcn e)
f ZAPF, Anecdola Monumenta hhi, Germanim illu- Cro'.up,el quod nullus inierrilorio vel-jurisdictione
stranlia lom. 1, p.471,Ang. Vinricl. 1785, in-4°]. domui nbbutisecctesiam fundel seu consecrel, neqtts
HONOEIUS episcopus, servus servoruin Dei, riilecio canes pascuntitr, nec venutoribus slipendia denlur.
in Cliristo filio DIETMARO abbali Rlienaugiensis c (Anno 1125, Febr. 24.)
monasterii, ejusque successoribus rcgtilariier sub- [77tiiriH</iflsacra, 698.]
stiluenriis in perpeluum (l). IloKORitiSepiso.opus, servus servorum Dci, cha-
Sicul injusta poscentibus nullus est Irihuendus rissimo iu Christo filio WALTIIEEOSalfeldensi ab-
cfieelus, sic legiiima desideranlium non esl diffo- bati cl omnibus posl cum promoventlis in per-
renda peiitio. Eapropter, fili charissime Djelmare, petutim.
tuis pelitionibus annuenles per prajsenlis privilegii Quaudo dignitas el aucioritas aposlolicoe scdis,
pnginani veslro venerabili Rhenaugiensi monasle- cui Domino tlispensante proesirieinus, ari hoc maxi-
rio confirmannis, qnoecunque ari idem monaslcrium mum speclai, ut univcrsoe Ecclesioe pcr lolum
-
legilimis fidclitim donaiioriibus pertincre noscuw- munduni inrie prospiciatui- et cnnctoe congrega-
tur, qusecunqiie etiam in poslerum concessione liones et loca sanciorum per illam disponanltir,
poiilificum , liberalilale principum, vol obhuione slabilianlur et defcnseniur, iiolum faeimtis om-
lidelittm, jtiste attiue canonice polerit adipisci, nibus filiis noslris, ciinciis scilicet fidulibus Chrisli,
firma tibi luisque siiccessorihus et illibata perma- et volnmus pro remcriio aiiiime nostra) et pro
neani. Decernimus itaque sub divi interminaiione inleresse sanclorum apostolorum Pelri el Pauli
jiiriicii ul imlli oninino homiiium liceal itiem ino- D ut locus eorum el ahbalia, qme vocalur Salfelri, iia
nasierium loniorc perturhare, aul ejtis possossionos permaneal cl confirmelur socuiidum quod eam in-
nnferre, vel ablalas retincre, mitmcrc. vel lomora- slituit vencrabilis Haiino archiepiscopus Colonicn-
riis vexationibus. faligare, aut in lienelicinm dare, sis conslructor ejus cl cooperator ejus Sigefririus
sed 0'iinia iniegre conservcnlur coriiiu, pro quo- Mogunliiiensis arcliiepiscopus in cujus parochia sita
rura sustentaiione ac gubernatioiie concessa siinl, cst snper fJuviiim, qui Sala dicilur. Voluiniis ergo
usibus oninimodis profutura-.' Ntillus advocalus ct suh inlorminatione perpetui analhematis consii-
conslitualur, ncc aliquis quolibet ingenio se inge- luimus et proecipimus ui locus ille perpclua pace sit
(!) Duplex insoripiionis clanstila in poniifloiis Mabill. cilat. lih. n, oap. 25, n. 9, scribit : < Inve-
rescriptis usuveiiil, neiiipe in perpetuum et salutem niuiitiir quocriam luilhe quaruiii calculus recentio-
et apostolicam benedictionem: prior quidem iu huliis rcm nostrum proeveriit, > ulti exempla circa hos
majoris niomenli, eiqnae in longuin teiiipus valiiur;e ipsos annos a(I'ert. Ailmericus seu Emericus cartli-
erant: poslerior vero in aliis brevioribus rescriptis, nalis socpius in bullis suhsoriptus repeiitur, iiun-
qtioc in prsesens exsequenda. Ila Mabill. De re di- quain lamen ciun liiulo bibUothecurii,alias consueto,
plomatica, lib. vi. protil fit in pneseiUi bulla,
(2) Subsiitue indiclionem quartam. Qua de re
 1221 EPISTOL.E ET PRIVILEGIA. 1222
siahilisel quielus, et ab omni violalione, elah omni A ctinrium consueluJinom provincioe illius neqne ca-
peiiurbatione, et in favorc ttilus el munilus. Mona- nes pascanlur, ncque slipendia venatoribus dentur,
chi qiii ibi sccnndum regulam S. Renedicti vivunt ncc opiscoporum, nec adyocaiorum, nec aliorum
et secnndum consueiudinem ccenobii Sigebergensis, quoriinilibei homirium violcntia locus ille gntvetur
el habenl liberam electionem de abbate suo, si el opprimatur, cuni sit ibi vinea Domini Sabaoth
fueril intereos, qui dignus sit esse abbas, eligant quoe per nos et successores nostros munita et sopta
eum, sin annon de coenohio Sigehcrgensi unde con- sit intiis el foris, ubi-Marlha possit ministrare,
sueltidines babent, ahbalem accipianl, quem et nbi Mariae delur pacare et videre quam suavis est.
onnsliliilum ntillus atl aliipiod curiale servitium Dominus, ubi Gloria in excelsis Deo el in lerra pax
consiringat. Res ei posscssioncs istius loci, quas hominibus bonm volunialh, el pro omni populo Do-
venerabilis Hanno vol iilii opiscopi et fideles illic tra- mini el nosiro soepius audinir el pracaniatur. Ilis
dirieriini, et ad me trariiiuri stinl auclOritatis nostroe consueliidinihns, et illud arijicimus, et auctoritatis
banno o.onfirmamus.Panxiiiam, quoctlicilur Neuho- nosiroc banno cunciis firiolibus nolificaniiis, quod
fen, ol parochiam quoc tlioilur Crohip, et alias om- qnidam ingenuus vir nomine Arielberlus de Conize
uos paroehias el ecclesias quoe sunt in illa terra cl uxor ejus nomine Christina pro rometlio animarnm
loous ille snb j'ure suo firmitcr habeal, 'sicut vene- R suarum, ei parcnlum el afliniuni siiorum trailirierint
labilis Ilanno disposuil, el nullus in illa provinoia Doinino et aposlolis ejus Petro el Paulo ibi in Sal-
vol ecclosia conslruai vcl cousecrei sine ahbatis feld procdia sua quocctinque habueriiil in illa lcrra,
conseiisu. Et qiicniarimorium gens illius terroc prius- qiix- diciiur Orla, vidclicet Coniza in Ruchio, in
qnam venorahilis Hanno arcliiepiscopus 'per illiitl Rrisinnice, vel in Quezin et alibi ubionnqne jaccnl
ooeiiobium ct per alias quas eon?lruxil ecclesias cum omnibus uiilitalibus suis, viis et inviis, exili-
iiggrcssns cst, pagana fuit et adliuc scmipagana bus cl reditibus, agris et silvis, terris ciiltis ct in-
virielnr, conccriimus et damus aiictorilalem sicni cultis, aquis el aquarum decursibus, molenrii-ns,
iriom Ilanno opiscopus ct Sigerririus archiepiscopus pralis, pascuis el familiis. Hoec omnia eojure tra-
lestanienio sanxcrunl, ul abbas illins loci cl mona- diderunt nt quicunque est abbas Salfeldensis habcat
chi, quos ari hoc procuravil, habeanl ihi polesla- sub manti sua ipsorum bonorum arivocatura , et
tem procdicantli verhum Dei, hapliz.inili, sepeliendi, cuicunqiie voluerit committal eam sine heuelicio,
infirmos visitandi , confossiones percipientli, ut et siue alicujns hocredis successione, et ex ipsis
scinlilla Chrislianitalis qnai per cos adhuc ibi vi- bonis ntillus habeat benelicitim, proeter eos hnmincs
gcl, nequaquam exlingtiatur, sed magis ac magis qui exeepli sunl, cum suis berieficiis qtiando ista
?d honorem sancloc ac siimmoe individuoc Trinitalis facla est delegatio. Qui autem ex familia iraditi
accondatur. Montem, qui dicitur Coburg, cnm om- suni, ul vocenlur servientes, qui ex ahhalia S. Mi-
liibus proeriiis ad eum perlinentibus monachi Sal- chaelis in Sigoherge, el ex abbalia S. Pantaloouis
feWcnses possideant, et villam qriocdicilur Sevrin- iu Colonia. Oui aulem ita tlelegali sunt, ut sinl sicui
velriin ot aliam SidemaresdorlT, et mercalum quod fiierunl laiunm ex familia tali j'ure polianlur, nt
est in Moderin (5) et prsedia cujusdam Rcginaldi, quicunque eorum culpahilis in judicio pronuiiiiaiur,
qtia) prope ad xu mansos ibi habent, et alibi vil- ctim xxx laiitiim denariis emendelur el eoriimdem
lam, qnoe dicilur llmina cum molendino, el om- denariorum mcriietatem, hoc esl, xv pc-rsolval. Ipse
irihtis uiililatibiis sttis, uemiis cl silvam quse quon- vero prsenoiiiinatus miles Arielberlus el conjux cjiis
dani ad camcram periintiit, sicut Ilanno archiepi- Clirislina habeanl advocatiam ipsorum prsedioruirj,
scopus contradidii, ila habeani cum omnibus villis et ipsa pracriia cum oinni nlililale qua.iidiu vivunt
et liovalilius ibi elaboratis; et si quis a lemporibus nisi sponte voluerinl e-r dimirtere. Post niortem
pjasdem Ilannonis archiepiscopi usque nunc aliquotl aiilern amhoriim, abbas et fraircs sui ea Ilbere et
ibi novale sine abbalis licenlia usiirpavit, vel polestative possitleant in eleemosynam et uiilitateni
deinceps usurpare voluerit, ni resipiscal, et nisi rj monasterii, et pauperuin el hospilii Chrisii. Si quis
sanclis aposlolis Petro el Paulo ct eorum monachis hanc infringore, vel violenliam aliquam his decre-
stia recognoscat, sit anathema in perpeluum. Simi- lis inferre volucrit, sciat se per auctoriiaicm aposlo-
liter et de illis censemus qui deciniam illam qnoe lorum Christi Petri el Panli, et per nostrum po-
per lerram daltir tle, singulis mansis cum tluobns lesialis baiinum anathemaie el igne perpetuo cum
lanlum modiis vel auferre vel subtrahere volnerinl oinnibus iniquis et raptoribus, el invasorihus dam-
monachis illis, qnia spccialiler rfos monasterii est, nanrium, i;isi ciio pcenilentia ciigna commottis resi-
et qiiotidiana Domino niililantium sunt parata sti- •liscere curaverit.
pendia. Nnllus ergo cpiscoptis, ntillus episcopi Ego Honoiius catholicoc Ecclesise episcopus.
villicus, nullus miles araplius rie illa deciraaiione se Data Laierani vi Kal. Marlii per mamim Dilma-
inlromittat, si volueril Ecclesioc malris giemio rici cancellarii bibliolhccarii sanctoe Romanoe Eciie-
oor.foveri. Iiiterdicimus etiam in nomine Palris ct sioe; anno ah Incainaiione Domini 1125, inriict. ui,
Filii et Spirilus saneli, ul in bonis monasterii se- poniificalus domni Honorii II papoe anno n (4).
(5) Modcrin, Moriera dicitur, non longe a Wiesen- (4) Signa chronologica sunl corrup:a. JAFFE.
felda in Francoiiia.
\m IIONORHII PAP^E 1224
tV. j i inonaslerinm Saneti Salvatoris in Canlignano; rao-
P ivilegittm pro congregationc Camaldidcusi. nasleritim Sancli Potri in Ptitcolis. Monasterium
(Anno 1125, Marl. 7.) Saiic.i Salvaloris iu Salvaiiiunria; nioiiasierium
[MITTARF.LLI Annal. Cumaldul. t. III, p. 500, ex Sanoue Matioe in Agnano. Mo;iasieiiiiin Sancli Pe-
codice antiqiio S. Michaelis Pisarum.] tii in Rota; monasterium Sancli Salvatoris Uerar-
IIONORIUS episcopus, servus servorum Dei, dilo- (liiigorum; nionaslerium Sancii Vigilii, in Burgo
ciis liliis JOANNI prioii Camaldiilensi, ol ejus frairi- Scneusi; monasieriuin Sancti Pelii in vivo Monliis
bus tam proeseiilibus quam fuluris in perpetuum. Ariniati; inonasierium Sancli Qttirici in Rosa.
Atl hoc univcrsalis Ecclesioc cura r.obis a provi- Monaslerium Sancli Savini in Clio. Ercinum de
sore oiiinium bonorum Deo comniissa osi,ulreli- Fleri, ciim suo nionasteiio. Monasleriuiii Sancii
giosas diligamus persomis , et beneplacenie Doo Viriani; moiiasteriiim Sancii Barlholomari in An-
religionein sludeainiis modis oinnibus propagare. glari; niouaslerium Sanctoc Marioc in Trivio; Ere-
Nec enim Deo gratus aliquando famulalus impen- miiin Sancti Pctri in Fujolo; iiioiiasterium Sancioc
ditur, nisi ex charilatis radice procedens a purilate Marioe in Instila; monasleiiiim Saucloe Marise in
religionis fuerit conservalus. Oporlel igilur oinnes Lacu; monasterium Sa.ncii AngeJi juxla caslruni
Ohrislianoe fulei ainalores religionem diligere, el II Biisti; tnoiiastciiolum Sanclse Chrislinoc in eadom
loca venerabilia cuin ipsis persouis divino servitio cuiie. in Marchia Camerina, monaslerium Santti
inanoipatis altenliiis coiifovere. Quapropier, charis- Georgii; monaslerium Sancli Martini in Accole,
simi in Domino filii, jnstis peliiionibus vestris as- cuiii ecciesia, quoa dicitur Ilereniita. In Sardinia
sensum prochenles locum vesirum ciim oiiinihiis ad insula nioiiasteriuin Sancloc Trinitatis in Zaccari;
se pertiiienlibus in beali Pctri lulelain , nostram- ecclesia Sanctoc Engenioeiii Samanar; ccclesia S;iii-
que jirotectioiiem siiscipimus, el apostolicie seriis cli Michaelis ct Sancli Laurenlii in 'Vanari; ecclosia
jialrocinio oommiihinuis. Per procsenlis igitur pri- Sancloe Marioeet Sancli Joannis in Allazar; ecclesia
vilogii paginam constittiinnis , ut Camalduleiisis Sancioe Marioe in Conlra; ecclesia Sano.ti Joannis
Eicnii slatus semper in religionis suoe vigore per- et Sancli Simconis in Salverano; ecclesia Sancti
manoalj et monasticse obsorvantioe orrio in toia Nicolai in TruIIa. Ecclesia Sancli Petri in Scano.
veslra congrcgalione statuius a nullius prolervia Ecclesia Sancii Pauii in Colroniano. Ad lioccadji-
conimuletur, ei ne cui fratruni ve>lroecongregalio- cieutes staiuiraus, ut qiioecunque iu fuiiirum lar-
ivs post nioiiaslicam professionem cxhibilani, gienle Doniino, concessione pontificuni, liberalilale
ribsque prioris el ralionabili fralruin liccirlia egrerii principum vel oblalionc firielium juste atque cano-
liceat, prohibemtis; quod si exirc preesumpseril, el' ' nice poteiil adipisci, firma vobis veslrisque suc-
secundo tertiove conimoniius retlire contempserii, cessoribus et illihala pcrmaneant. Decernimns
usque ad condignam salisfactionem exconiinunica- ergo, ut nulli omnino hominum liceat procriictuui
lionis senientioe submiitauir. Ecclesiis vero ab ejus- eienium et congregationeni veslrain temere peiiur-
dem eongregaiionis fratrihus rectis a nullo episco- hare, aul ejus possessiones auferre, vel ablatas reli-
porum absque canonica exaininalione diviiium in- nere, minuere, vel tcmerariis vexationibus fatigare,
lcnlicalur officium. Liceat el ecclesiarum vcslrarum sed onuiia integra conserveulur religiosorum fra-
monachis in communi civitatis, seu parochioe' iu- Iriim, el paupcruin usibus .omniinodis Jprofutura.
lerdicto, clausis jannis, et non arimissis dicecesanis, Si qua igilur in fuiurum ecclcsiastica soecularisvfc
divina olJicia celebrare. 1'orro qui propter obse- peisona, hanc noslrse consiitutionispaginanisciens,
qiiiiiiu servorum Dei, qtii in Cainaldulensi Eremo conlraodii lcmere venire tcntaverii, secundo ler-
degiint, perrexerinl, in eundo el rerieunrio, el slanrio liove ccn'nnoiiila, sinon saiisfactionecongiua emen-
a neiiiine molestenlur. Quoecunquc vero in proesci:- daverit, poteslaiis lionoiisqiie sui riigiiiuue"oarcat,
liarum jusle ac lcgilime pnssidetis, apnsttriio.a au- rcainque se tlivino jnriicio existere rie perpetrata
cloritale vobis vcstrisque successorihiis in eadem ,-. iniqiiilate cogn^scai, el a sacratissinio corpore et
religioiiepermaneiilihuSjCoiifirmamus.lii quibus lioec sanguine Dei et Doniini Reriomploris noslri Jesu
propriis iiominibus duximiis cxprimenila : ecclesiam Christi aliena fiat, atqne in extrcmo examine distri-
Sancli Donaii, quoc Ftinshoniis dicitur, ciim hospi- cloe ultioni subj'aceat. Cunctis anleni priefaloe
lnli et onmibus suis bonis; nioiiasleriuni Sancioe ereino vel congregalioni jusla servantibiis, sil pas
Marioc in Poplena; monasteriuiii Sancti Salvaloris Doniini nostri Jesu Christi, quatenus el hic fruetum
socus civitatem Florcntioe. Monastcrium Monlis- bonoe actionis pcrcipiant, ct aputl disiriclum jutli-
Miiri; monaslerium Saucli Peiri in Cerreio; mona- cem pramiium octcrnospacis iiiveniani. Anien, anien,
sterium Sanclie Marhc in Policianc; nionastcrium anien
Sancli Petri in Fontiniano; monasleriiim Sano.ti f OCULIDOMINIsurER JUSTOS
Jusli in Vttllerris; monaslerium Sanctoc Marise in Ego Ilonoriits catholicoe Ecclesioc episccptis.
Morrona; inonaslerium S.incli Frigriiani et roona- •]- Ego Guiria Arretinus cpiscopns SS.
slerinm Sancti Michaclis infra civitalem Pisarum. f EgoJEgiriius Tusculaniis cpiscopus SS
Monasteriiun Sancti Saviui in lerritorio ejusriem •J- Ego Guido Tiburliiius opiscopns SS. ';
civilalis. Monastcrium Saucti Stopliani in Cintoiia; t Ego Vitalis Albanensis cpiscopus SS. . I
$225 EPISTOLiE ET PRIVILEGIA. 1225
t Ego Pelrus cardinalis nresbyler tituli Sanctoe A nibus Ecclesiis sollicituriinem gerere studeamus.
Susannsc SSJ Siquidem sancla Romana Ecclesia, quoo a Deo sibi
•j-Ego Anaslasius presbyter cardinalis tituli S. concessumomnium Ecclesi.irum retinetprincipalunit
^lemeiilis, SS. tanquam diligens mater, singulis debel Ecclesiis
t Ego Desiderius presbyter cardinalis lituli San- inslanii vigUantia proviuerc. Ad ipsam enim, quas>
cloe Praxeriis, SS. ad caput etraatrem, abomnibus est concurrendum:
t Ego Sigizo presbyter cardinalis tiluli Sancli nt ejus uberibus iiulrianlur, auclorilate defendan--
Xisti, SS tur, et a suis oppressionibus releventur. Condecet
t Eg° Hugo diaconus cardinalis S. Theodori, SS. igitur, ul ecclesiaeel venerabilia loca, maxime quaj
t Ego Joannes sacrse basilica? subdiaconus SS. ad speciale j'us et singularem proprietatem sancta:
t Ego Rodulphus sacroebasilicoe subriiaconus SS. Romanse, cui Deo auctore deservimus, spectant Ec-
Datum Laierani per manum Aimerici sanclse clesioe, speeialiorispraerogaiivse sortianturhonoremj
RomanoeEcclesisediaconi cardinalis et cancellarii, el aposlolicse auctorilaiis munimine roborenlur.
Nonis Marlii, indictione ui, anno Dominicoelncar- Quamobrem, dilecte in Chrislo filiPetre abbas, j'u-
nationis 1125 , ponlificalus autem dorani Honorii . stis poslulationibus luis clemenlius inclinatii quitl*
" quid liberlalis, quidquid luilionis,
secundi papoe anno i. quidquid aucto-
V. rilatis, pncdecessores nostri Ecclesisa Romanoe pon-
jlrf Henricum Virdunensem episcopum. — Ut Lau- lifio.es,procsertim apostolicoe memorioenom. Grego-
reniio abbali S. Viioni abiata reslitual aut rcslitui rius VII, Urbanus-, et Paschalis II, discretionis ra-
facial. Addil' se gravari auod vocalus Romam Ve- lione, vestro monaslerio et locis ad id perlinentibus
nire cohlempserit. coniulerunl: nos quoque prsesenti decrelo, auciore
(Anuoll25, Mart. 11.) Domino, confirmamus. In quibus hoec propriiS
[D. BOUQUET Reciieit, t. XV, 257.] suul visa nominibhs annotanda : abbatia S. ^!gi-
ONOIUUS episcopus, servus servorum Dci, vene- dii, etc.
rabili fratri HENRICO Virdunensiepiscopo, salutem et In omnibus aitlem pvioratibuset cellis, qnse nunCj
aposlolicam benediclionem. sine proprio abbaie, vestro regimini subjeclse suiii»
Veniens ad nos filius nosler ^aurenlius abhas S. nullus fuluris unquam temporibns abbatem ordinare
Vitoni, conqueslus o.stmercalum de MonteS. Viloni, preesuniat. Liceatquoque vobis seu fratribiis veslris,
et telonenm cum pugillo frumenti, placiium et c»r- in Ecclesiis presbyteros eligere : ila tainen, ut.ab
rectionem mensurarum, decimas foratici virii civi- episcopis, vel episcoporum vicariis, animaruin cu^
P
latis^mire amisil tempore discordjae a
(5), proedeces- ram absque venalitate suscipianl. Quam si commit-
sore tuo sibi ablata fuisse; unde tuoe fralerni(ati lere illi, quod absit, ex pravitate noluerint: lunc
inandamus utei ablata resliluas. De Richerio de Bu, presbyteri ex aposlolicse sedis benignitate officia
qui alodium suum in Baronis curte invasit; et alias celebrandi licenliara consequentur.EccIesiarum vero
ei nonnullas rnolestias iniulit, dobitam justiiiam seu allarium consecrationes, ab episcopis, in quo-
facias. Quod si j'ura monasterii sui, quse a proede- riim dioacesibus sunt, locorum vestrortim fraires
cessoribus nostris coiifirniala sunt, reddere negle- accipiant, si quidem gratis ac sine pravitate vo»
xeris, nobis hoc esse grave non dubites. Graviiinur luerinl exhibere.Alioquin a caiholicOj quem malue-
autem vebementer, quod a prsedecessore noslro feli- rilis, episcopo, consecralionum ipsarum sacramenta
cis lneniorioepapa Calixto et a nobis vocatus, veuire suscipiant. Neque cuilibet facnltas sit aut clauslri
ad nos, et ad Romanam Ecciesiam contempsisti. Veslri, aul locoruni vestrorum fratres, pro vivorunr
Datum Laterani, xni Kal. Aprilis. seu defuuctorum eleemosynisjustis obsalutera daiis
VI. inquietare: sed lam virorum, quam mulierum obla^
Ad Petrum Gtuniacensem abbatem. — Pritiilegium liones, quse ad eos afferuntur, in usu servorum Det
.. Gluniacense. D pauperumque profeclnras recipere liceat. Staluimus
eliam ne cellarum veslrarum ubilibet positartun
(Anno 1125, April. 2.)
fratres, pro qualibet interdictione vel excomtnuni-
[MANSI, ConciL, XXI, 523.] catione, divinorum officiorum suspensionem patian-
HONOKIUS episcopus servus.servorum Dei, dilecto tur: sed tam monachi ipsi, quam et famuli eorum,
in Ghristo filio PETROabbali veiierabilis monaslerii ct qni se monasiicse professioni devoverunt, clausis
CIuniacensis,ejusque successoribus regulariter sub- ecclesiarum januis, noh admissls dicecesaniSj di-
slituendis in perpetuum. vinse servitulis offlcia celebrenl, et sepulluroe de*
Incomprehensibilis et ineffabilis divinse miseratio liita peragani. Concedimus etiam vobis, clericos
poteslatis, nos.hac providentise rati.one iiiapostolicse soecuhires,seu laicos, nisi qui pro cerlis.criminibus
sedis adminis(ra(ione coiistiluit, ut paternam de 0111-, excommunicaii sunt, ad conversioneui.per loca ve-

[5) Discordiee pro investituris, Virduni tempore
Rlchardi episcopi agitaloe, longam texuit historiam
Laurenlius deLeodio in Historja Virdunensium epi-
scoporum, lom. II Spicilegii in-fol., p. 247 el seqq.
PATROL»CLXVI.
Vide Laurentii abbatis libellum supplicem ad Adel-
hertinn MogimlinumarChiepiscopum,aposiolicoesedi^
legatum, apud Marienium, l. f Anecd., col. 574.
39
1227 TiONORIIIIPAPJL 1228
stra susciperc. Saue'terminos imrauniiaiis loci ve- \. simns, abbatias siquidem S. j-Egiriii, et S. Bertini
slri, qui a proefato anlccessore noslro Urbano papa et S. Benedicti super Paduni ad refonnanrtam ei
conslituli simt, proesentis decreli noslri pagina con- conservandam in eis rehgionem, sibi el Cluniacensi
firmarnus. Nc videlicet ullus homo cujuscunque monasterio, salvo jure sancue Romanee Ecclesioc,
conditionis ac poteslaiis, invasionem, prsedam, aut restituimus. Ipsumigilnrcum litterarum noslrarum
rapinam facere, sive homicidium perpetrare prsesu- prosecutione ad vos remitleiues, charitatem ve-
mat infra ipsoruni limiles lerminorum. Prseterea slram rogamus ul eirm affeclione praecipua diliga-
decernimns, ul nulli oiiiiiinolioiiiiniini liceat ve- lis, e.t tanquam palrem et a Deo conslilulum anima-
slrurn venerabile nionasterium, et loca subdita, te- riim vestrarura cuslodeni obediciitia el htimili
mere perlurbare : sed eorum possessiones et bona sul)j'ectioneuiianjmiter hoiioretis. Obsccramus atiteru
caclera, quse pro aiiimarum sahue jam dala suni, in Domino, ut et nos vesiris orationibus adjuvetis.
vel in fulttrum Deo raiserante dari coniigeril, flrma Proccipimus autem ut nullus Cluniaceiisis professio-
vohis,vestrisque sucessoribusetillihata permaneaiu. nis monachus ad Ponlitim olim abbalein sine proc-
Si qua igilurin futurum ecclesiastica soecularisve dicli filii nostri Petri abbalisconseusu ire procsumat.
persona, hancnostree consliliilionis paginara seiens, Si quis vero id facere seu tenlaveril, vel aitetitare
c.onlra eam lemere venire tentaverit, elc... salvo in B prsesttmpserit, sententiani quam in eum prsefalus
omnibus RomanoeEcclesise jure, et sedis aposlolicae ahbas dederil, ralam habebimus.
rcverentia. Amen. Data Laterauis iv Nonas Aprilis.
Ego llonorius catholicoa Ecclesioeopiscopus, suo- VIII.
scripsi. Petro ubbuti S. AZgidii maiidat ut ad obedienliani
Ego Crcsccnlius Sabinensis episcopus, subscri- Cluniacensium redeal,
psi. (AnnoH25.)
Ego rctrusPortuensis episcopus suhscripsi. [Gall. Chrht., VI, insir., 190.]
Ego Unalis Albanus episcopus, subscripsi. HONORIUS cpiscopus, servus servorum Dei, dileeio
Ego Williehnus Procnesiinus episcopus , subscri- filio PETROabbati S. ^Egidii et monachis, salutem
psi. et apostolicam benediciionem.
Ego JEgiriius Tuscmanus episcopus consensi, sub- Ad hoc universalis Ecclesise cura nobis a provi-
scripsi. sete omuium bonorum Deo coniiuissa est, ut
Ego Gregorius presbyt. cardin. lil. Apostol. sub- religiosas diligamus personas, et beneplaceniem
scripsi. Deo religionem studeamus modis omuibus con-
Egu Rossemagutis diacon. card. S. Gregorii, sub- " servare; nec enim Deo gratus aliquando faniu-
scripsi. lalus iinpenditur, nisi ex chariiatis radice pro-
Ego Cosmus sancloeMarisein sttbscripsi. Ceriensa puritate religiouis fuerit conservatus. Hoe
EgoGrcgorius S. Angeli diaconus card. subscri- nirairum charitalis intuitu olim prsedecessores no-
"psi. slri apostolicse memorise Romaui, ponlifices Sancli
Datum Laterani per nianiim Aymerici S. R. E. ^Egidii monasterium ad instiluendum sive conser-
riiiit-oiii cardiiialis et cancellari, iv Non. Aprilis, vanrium religionisnilorem Cluniacensicceiiobio com-
iudici. iii, incarnal. Domiuicoc anno 1125, poiilili- niiserunl. Caaterum morierno tempore, defunclo Hu-
calus noslri sano i. gone abbale veslro, dum Iocus vesler guerrarum
VII. incursu oppressus, el mullis persecuiionibus agita-
Monachis Cluniacensibus significat Petrum abbalem tus sine pasloris solalio stare non posset, prsedeces-
a sese benigne receptum. Prmcipit ne accedanl ad sor nosler felicis memorioe papa Csliixlus le, dile-
Pontium quondam abbalem invilo Petro. cte fili Petre, abbatem constituit, quod profecto,
(Annoll25, April. 2.) sicul ex ejus voluntatis' arbilrio lilleris ipsius
[MABILLON, Aunal. Bened. VI, 140.J Q Cluniacensi abbati missis percipimus saivo Clu-
HoNomusepiscopus, servus servormn Dei, tlile- niacensis monasterii jure alque reverentia fecisse
clis filiis Cluniacensihtis monachis, sahitem el apo- cognoscilur. Unde universitati vestrse mandamus
Slolicam benediclioneni. alque proecipimus ul sine coiilradiclione ad charis-
Laudes ct graliarum actiones divinoe miserationi simi fllii noslri Cluniac. abbalis subjectionem et
persolvimus, quoniain, sua prolegente virtute, m obedienliam redeatis. Tu vero, Petre abha, infra
unilate concortlioe, vestram permauere constantiam quadraginta dies posl liaruin acceptioiiomlittera;um
ot in vobis religionis ohservaniiam splendere co- sopplici devolione ad Cluiiiaceiisii liionasteriumper-
mona-
giiovimus. Roganius auiem ui in bono quod inchoa- gens abbali obedienliam prorailias, el eidetn
stis principio (Lrraiter persislenies, pervigili studio sterio, remoiaomni occasione, professionem facias,
labbrelis qtieeDeo plaoabilia sunlcfficaciier operari. salvo lamen in omnibus Rohianse Ecclosise jure
Venientem ad nosehaiissimuni filium iiostruin Pe- abbatis benedictione et sanctoe sedis apostolicift
trum abbalem, pro veslra reverenlia ,ei ejus di- reverenlia. Quod si conlemptor exslileris, B. Petri
leclione paterna benignitate suscepimus, et tam el nostram indignationem incurres.
ipsius quam veslras postulationes diligenter aJmi Dalum Laieraui.
t323 EPISTQLJE ET PRIVILEGIA. 12S0
IX. i animarum pastori lmmiliier obedire curetis, salvo
A.
in omnibus jure el reverentia Romanoe Ecclesioe.
Ad atbatem et monachosSancti Bertini.—Mandat ut
ad tbbjeclionem et obedienliam Petri Venerabitis Quod si per vos abbalem constiluere proesumpsistis,
*ibbath Cluniae. redeant. nos factum veslrura ducentes irritum plenam de
(Anno 1125.) vobisj'ustiliam faciemus. Ideoque prsesenlibus vos
[J?uf/ar. Cluniac, p. 41.] litleris comraonemus, atque proecipimus, ut post
infra quadraginta dies Clunia-
HONORKIS episcopus, servus servorum Dei, dilecto earum acceptionem
filio abbati Sancti Bertini, et monachis, sal.ut«m et cense monasterium adeatis, et abbali quem vobis
Cluniacensis abbas el fratres dederint irrefragabili-
apostolicara beriediclionem.
Pax Ecclesiae, IVatruinconcordia.reJigionis unilas ter pareatis.
ima supernis el terrenis sociare ccelestia consuevit. XI.
Vos igitttr unanimiter divino famulatui mancipalos ', Ad Turstinum archiepiscopum Eboracensem.
exreligiosa devotione Deo et hominibus placere (Anno 1125, April. 5.)
palewise charitatis debilocongaudemus. Hoc siqui- [Monastic. Anglic. tom. III, p. 145.]
dem non meritis aul vestrae impuiandumpriKieiriee, HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, vene-
sed Deo et sollicitudini Cluniacensis ecclesioeascri- B rabili fralri TURSTINO archiepiscopo Eboracensi, sa-
balis, cui videlicet a nostris aniecessaribus est in- huem el aposioHcairi benediciionem.
Gratias clementice divinoepersolvimus, quia sani
jtinctum ul religionem rn vestro monasterio insli-
lueret etservarel; quod divina favente clemenlia, el et incoluraes cura pacis tranquillilate in Urbe su-
in lemporalibus el in spiriiualibus etiam magnum mus. Et quia personam luam diligimus, controver-
contulit incrementum. Unde mandamus vobis atqtie siam illam de priniatu inter Eboracensem et Cantua-
praKiipiinus, ut sine contradictione ad charissimi riensera Ecclesias in nostra tantum volumus prse-
filii Pelri Cluniacensis abhalis subjeclionem et obe- sentia terminari.
dienliam humiliier redeatis :tu vero, fili abba, infra Dala Laterani Nonis Aprilis
quadragintadies post harum acceptionem iiiterarum XII.
supplici devolione aa Cluniacense monasterium Archiephcoph, episcopis, etc, Joannem legatum
pergens, abbati obedienliam promiltas,. fet eidom aposlolicum commendal.
monasterio remota omni occasione professianem (Anno 1125, April. 12.)
facias. Quod si conlemptor exstiteris, beati Pewi [MANSI,Conci/.,XXI, 327.]
et noslram indignationem, incurres. r_ HONOMUS episcopus,servus servorum Dei, dilectis
Datum Laterani, etc. fratribus et filiis, archiepiscopis, episcopis, abha-
tibus, proceribus, el cseteris lam clericis quam lai-
X. cis per Angliam conslilulis, saiutem et apc.stolieaai
Ad mpnachos S. Benedicii super Padum. — Mandat benedictionem.
ut obedienliam ei revereniiam Petro Venerabili
Cluniacensi abbati exhibeant, el abbalem quetn eis Quamvis in exlremis lerrarum positos, ad Pelri
cum ansilio Cluniacensis capiluli dederit, susci- tanien aposloli curam ChristiaiiDefldei vos facil uni-
piant. versalilas pertinere. Cum enim Petro diclum est,
(Annoll25.) Pasce oves meas, pasce aynos meos (Joan. xxi), prc->
[Buliar. Cluniac., 41.] feclo nulla ovium, nuilus agnqrum exceptus est ad
HONOMUS episcopus, servus servorum Dei, dile- Chrisli consorlium periinciilium.qni non Pelri com-
ctis filiis monachis Sancli Beneriicti superPadum, niissiis sit pastioni speciali. Prseter hoc, sorte re-
salulem et apostolicam benedictionem. gnuni Anglioc B. Petro el Roinanse Ecclesise perti-
Pax Ecclesioe, fratrum concordia, religionis «nilas nere sauctissiini Palris nosiri Gregorii papoe auelo-
ima supernis et terrenis sociare ccelestia consuevit. rilas, et B. Augustini procdicalio manifeslat. Hoc
Vos igilur unanimiler divino famulatui mancipatos D i igitur dispositionis debilo provocamur, vobis, scili-
cx religiosa devotione Deo et hominibus placere cet longe positis, solliciliore diligentia providere.
palernoe eharitalis debito congaudemus. Hoc siqui- Qiiamobrem Christianum fllium nostrum Joau. car-
dein non meritis aut vestrae credalis imputandum dinaleni sanctoe Romanse Ecclesise sacerdotem, in
prudentioe, sed Deo et solliciludini Cluniacensis partem noslrse sollicitudinis vigilantem,'" vices ei
ccclcsioe ascribatis; cui videlicet a nostris anleces- nosiras in partibus veslris commisimus. Qui nimi-
soribus est injunclum, ut religionein in veslro mo- rum de Ecclesiarum correctione et slabilitate, de
nasterio insiilueret et servarel; quod divina favenie religionis augmenlo, et de coetcris quae probanda
clemenlia, et in leraporalibus et in spiriiualibus vel improbanria visa fuerinl, cuin vesiroe dildclionis
eiiahi magnum contulil incremenluin. Unde man- auxilio, cooperantibus sanctorum apostolorum pa-
riamus vobis alque prsecipimus quatenus charissimo trociniis, pertractabit. Rogamus ergo vos, et nione-
filio noslro Petro Cluniacensi abbati obedienliam el mus,
atque proecipimus, ut eura lanquam S. Petri
rovorenliam sine refragalione aliqua deferatis, ab- vicarium reverenter
sustipiatis, humiliier audiatis,
haiem nimirum quem ipse consilio Ciuniacensis ea- alque ad ipsius vocationem, synodales cum eo con-
pituli dederit, reverenier suscipiatis, et ei sicut ventus solemniter celebretis: quatenus per ipsins et
m\ IIONORH II VkVM 1232
vestram indusliiam.in regno vesiro quoeoorrigenda t XV.
siint corriganlur, qtise firmanda sunl, sancto inspi- David, Scoiorum regi, commendat Joamtem cardina-
rante Spiritu, firmetilur. lem, legatum suum.
Dala Lalerani iv Idibus Aprilis. (Anno 1125, April. 13.)
[MANSI,Concil., XXI, 529.]
. , - XIII. HONORIUS episcopus, servus servorum Dci, dilecio
Ad canonlcos Turonenses. — Confirmat senientiam filio DAVIDillustri Scolorum regi, salttlem et apoj
excommunicutionis in Fulconem comiiem Andega- stolicam. benedicliOnem.
vensem. ; Oputiet devolos el humiles R. Pelri discipulos,
(Annoll25, April. 12.) quocad honoremS. R.E. speciarecognoverinl,allen-
tiusoperari.Undenobilitaii tnaerogando mandamus,
[MANSI,ConciL, XXI, 522.] ul dilectum filinm noslrum Joannem cardinalem,cu:
HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, dile- vices noslras in paiiibus illis commisimus, reveren-
ctis liliis'clericis Turonensis matriseoclesioe S.Mau- ter suscipias, ct honores : episcopos eliam ton-se
Tilii, salulem et ajwslolicam benedictionem. luee",cinn ab eo vocati fuerinl, ad concilium suum
Sieul boni ei humiles filii sunt paternee dilecllo- * facias convenire. Controversiam, quseinter Tursta-
nis nexihus arclius aslringendi, ita ingrati et in- num Eboracensem archiepiscopum et episcopos
obedienles, sinil rigorc jusiitise coercendi. Siquiriem terroe luoe diu agitata est, eidem Iegalo noslro dili-
oompertum habuimus quod Fulco Andegavensis gentiusindagandam disculiendamque commiltimus.
comes divoiiium illicili malrimonii Clise suse et Finitam vero senlenliam aposlolicoe sedis judicio
Guillelmi filii Roberti comitis, adilecto fllio nostro reservamus.
I. carriinali presbyiero apostolicse sedis legato, ei ab Datum Lalerani Idimis Aprilis.
aliis fratribus nostris coepiscopis, et sapientibus XVI.
viris, acccpla idoneorum probalione lestium, jtwJi- Ecclesiam Monte Ferelrana\n,petenle Pelroepiscopo,'
catuti), servare contempsit, prselerea qnod gravius tuendam suscipil.
ost, uti areepimus, ad B. Pelri et sanctoe atqne apo- (Anno 1124, April. 21.)
stolic;u Ronianoe Ecclesise injuriam, precdicli lcgati [UGHELLI, Ilalia sacra, II, 844.]
nuntios ari onm directos capiens, el in arcta custo- HoNOitiusepiscopus, servus servorum Dei, vene-
clia per dtias septimanas retinens, liarbas eorum et rabili fralri PETUO' Fereirano episeopo, ejusque-
capillosflaramisexurere, el lilleras In conspeclu ho- successoribus canonice promovendis in perpe-
minum sub dio cremare prsesumpsil. Unde legalus * luum.
idem in propriam comilis lerram, inierdiciionis, ' Officii nostri nos horlalor auctorilas
pro Eccle-
et in personam cj'us, exeoinmunicalionis senten- siarumstatu satagere, et earum quieti, et utilitati
tiam promulgavit. Nos ergo habito fratrum con- salubriler auxiliante Deo providere. Proinde, cha-
silio, eamdem, usque ad condignam salisfaclionem, rissime in doinino, frater Pelre, sanctani Ferelra-
seiiieiiiiain ralam hahemus. lntertlictum, autem nain Ecclesiam, cui Deo auctore prsesides, in beati
preeoipiirrusobservari, Petri lutelam noslramque protectionem suscipimus,
Dalum Laterani pridieldus Aprilis. staluenles, preesenlis privilegii auctoritate ul Ec-
XIV. clesise possessiones el bona qiiaecunque, quse veslra
Ferotrana Ecclesia in preesentiarum juste et legiti-
Joanni aposlalicm scdis legaio. — Mandat ut lega- me possidet, sive in futurum largieiiteDominojuste •'
lionem a Calixlo II acceptam in Anglia studiose
geral, alque canonice potoril adipisci, firma ei el illibata
(Anno 1125, April. 3.) permaneant. In quibus heec propriis duximus nomi-
nibus exprimenda, videlicet S. Paneratii capellam,
[MANSI,Coiwil. XXI, 327.] j S. Marlini in Monle, capellam Sanctse Sophise, ea-
HONOUIUS episcopus, servus servorum Dei, dileclo pellam S. Mariocin Plebe eumcurle sua, plebem S.
fllio Joanni prcsbylero cardinali, apostolicoe sedis Laurentii in Folia cum perlinenliis suis, capellam
legato, salulem el apestolieam benedictionein. S. Miehaelis eum curte sua, monasterium S. Marioe
Queinarihiodnm bonorum flliorumest, subjecla in Scriptino cum omnibus suis perlinentiis, plebem
devotionis huiniJitate palribus obedire : ilapalrum S. Joannis in Carpineo cum suispertinentiis, ca-
interest, benigno chariiatis afeclu fiJiis providere. pellam S.--Marini^et possessionem quae estinCar- '
Curam igiiur et solliciludinem libi a preedecessore pineo, plehem S. Gassiani in Pisino cum omnibus- ;
BOSlro.felicismemorise papa Calixlo II Anglise regno; suispertineniiis.et-fundum suum integrum, capel-
cemmissa providentisc dileclionis luoecommittimus. lam S. Theorioti oum suis pertinenliis, et terram iu>
Obsecramus aulem iu Domino,.ut lanquam.sapiens valleCava et Molledano, plebem S. Theonisti iii'loco>
et.riiscretus RomanocEeclesise fllius, qua: ad hono- quidicitur Corma', cum ororiibus pertinentiis suisr
lem Dei et sedis aposlolica)' pertiuent, honestale plebera S. Marini cuin eastello, et pertinenliis suis>
atudiosus opereris. oranibus, plebem S. Agathaecum oranihuspertinen-
DaSaLalerani, hlibus Aprilis. liis suis, et curtc quoc voealur Farnito iii locfr «jol!
1133 EPiSTOL.<E ET PRIVILEGIA. 125*
dicilur Ovilione, plcbem S. Martini in Murisiano . i dotem Bemardurn nomine, vestris de partibus ad
cum pertinentiis suis, plebem S. Hilarii cuni perli- nos usque pervenisse, et de vobis mulla nobis bona
nentiissuis, plebes S. Mariaj in Vico' cum perti- quam rnaxime relulisse, procul dubio noscat, alque
tientiis suis, plebgs S- Slephan.i in MurJo cum per- eum in praesenlia nostri a militibus Salmanlinis,
linentiis suis, monasleriura S; Marlini in saltu cum imo Dei inimicis,. qui quamdam ecclesiam quam
pertinenliissuis, plebes S. Pelri in cullu cum perti- ipse pro posse regehat, inhumaiiius invaserunt, et
nentiis suis, plebem S.Pelri ad Missara cum perti- ei cuncla sua bona rapuerunt, fore conqueslum :
nenliis suis, fund.um Hermannum in inlegrttm, qtiocirGa ohedientise j'ussionem vobis iraponimus,
fundum Adinuin in inlegrum, monasteriuni S. Sal- vosque uipote nosirum filium rogamus obnixe, qua-
vatoris in funrio, ocllaui Fausli in inlcgrumcumsuis loiiiis Salmanlinum episcopnm, qui vobis suffraga-
perlinenliis, plebem S. Martini in Vivedo cuta ueus est, aposlolica sententia arimonere minime re-
«mnibus suis peiiinentiis, cum c.astello quod vo- cusetis, ut prsefaia: ecclesiee huic clerico hona sua
catur Casale dTlice, plebcra S. Cassiani in campo faciat reslilui, iri eosque raplores quod canonicum
Jtivenici cum pertineniiis suis in integrum, plehem est exhibere neuliquam prsclermillal: quod si facere
S, Marisein Rpmania cum omnibussuisperlineiuijs, cojiiempseril, canonica j'usliiia ferialur. Vos autem
plebem S. Miisiiolaecum pertinenliis suis, mor.aste- $ rogainus ul huic ad tanlam paupertalem perducto
riuni S. Severini cum pertineiilii.s suis, capellam. aliqtianlulum pro Dei misericordi.a sticcurre.re digne-
S. Proeuli cum perlinentiis suis, el leriiam partem iniiii.
rie fundo Aliliano, terliam. partem de fundo Bacu- Daium Laterani Kal. Maii.,
tiiano, tetiiam paiiem de funrio siabujo, terliam XVIII.
partem dc fundo justoruin, cura campo, qui vooatuf Privilegium pro canonica Portuensii,.
Marlii in integrum, tres peliolas de lerra fundi (Anno 1125, Maii 4.
Aililiani, qui vocalur Plegoc, fundum Plegni in [FANTUZZI, Monum. Raven,, toni. VI, p. 41.]
integrum, fundum Allidiarum, qui vocalur cainpus HONORIUS episcoptis, servus servorum Dei, dileciis
Planus, fundum frigi iuiniegium, fundum Antimaria in Cliristo flliis JOANNI preeposito el ejus fratribus iu
in integrum, funtlum Cohimnella in integruin, fiin- ecclesia S. Marise in Portu canonicam vitam pro-
dura [jost Collina, capellaraSancli Archangeli in in- fessis ej'usque successoribus in eadem.religione per-
legrum, fundum vallis Donatuli, rnassam Licinianara mansuris In perpeluum.
i.n iiuegrum.fiiiidum Ausiin inlegrum, cellam Fausti, Ad hoc universalis Ecclesioe cura nobis commissa.
Scamiullas maj'ores et minores i.n iiitegrum, capel- -. esl a provisore omnium bonorum Domino ut reli-
lam Sanclse Agathoe o.umcastro, qinc vocatur Pe(ra giosas diligainns personas, et beneplacenlem Deo..
Anellaria, capellam S. Georgii in integrum, fundum religiojiera studeamus omnimoriis propagare, nec
Cervianum inintegrum, fundum Capicianum,curlem enim Deo gratus aliquanrio famulatus impeiidiiur
qiioevocatur Grilena cqm omnibus pertinentiis suis nisi ex charitalis rariice procedens a puritale reli-
iu caslello felicitalis, capellam Sancti Martini in gionis fuerit conservatus. Oportet ergp omnes Chrir
Castaguolo, capollam S. Sophiee in Aquatario, ca-. stianae fidei amatores religioneni diligere et loca ve-.
pellaiu Sanclae Marioc in Methavislis in integrum, nerabilia cum ipsis personis divino servilio manci-.
ecclesiam Florec in Scapinio, fuiidum Silitianum, patis attenlius confovere, ut nullis pravorum honii-
ftindura campo planum cum omnibus.suis perlinen^ num inquieleiilu.r molestiis vel inipoiiunjs. angariisl
liis, castellum novum, quod vocaiur Peirella, salva fat'ge:Uur. Quapropler vestris in Domino, ciiaris-
in omnibus. Romanee Ecclcsise jusiiiia, et reve- simi flhi, pelilionibus assensum praebeiiles, tam vosr
reniia. Decernimus ergo , ut nulli omiiino ho- quam.ecclesiam vestram cura oinnibus ad eam per-
minura liceat, etc. Si qua, etc, curictis autern, Ijneniibus in R. Pelri. tutelam iiostraroqtie prote-
ctc. Aiuen. ctionem suscipimus. Statuentes. ut qiisecunque in.
Ego Uoiiorius calholicoe Ecclesiae episcopus. } proesenliarum legitirae possidelis, sive in fiiluru.ru,.
Datum Lalerani per manum Americi S. R. E, largiente Domino, juste el canonice poieritis adi-
diaconi cardinalis et cancellarii, x.i Kal, Maii, in.dict. ptsci, flrma vobis veslrisque successoribus et illihata
lii, anno Dominicselircariiationis 1125, poniificalus. perinaneant. Decernimu.s ergo ut nulli onrnino ho-
autem D. Honorii l! papoe anno I. miiium Iiceat eamdem ecclesiam teraere perlurbare,
XVII. aui ejus possessiones auferre, vel ablalas relinere,
Ad Didacum urekiepiscopum Composljettuiuun, miiiuere, vel lemerariis vexationibus fittigare, sed
(Aiinci1125, Maii 1.) Oiiinia integre conserventur , eor.um, pro quorum
FLOREZ,JEsp. sagr. XX, 450.] sustentatione et giibernalione concessa sun.t usibus.
HONORIUS episcopus, servus servoruin Dei, DIDACO omnimodis profutura. Ad hsec adjicientes proesenlis;
archiepiscopo ComposteJlanseEcclesioe,salutemapo- privilegii auctoriiate staitiimus, iit prsefata ecclesia
stolicamque benediciiohem. ab oranibus sit extraordinaria functione immunis,
Vestra siquidem, flli (6), prscsentia hunc saccr- ul videlicet si quarido archiejriscopus Ravennatis,
(ti) Fruter legcrem.
1233 HONORII IIPAP/E i^fi
seu, discedente, eo, clericos aut Taicos ejusdem ec-Ai. fovere. Ideoque, dileete in Domino filf Benholfe
clesioead Romanum ponlificem cuj'uslibet rei gralia, abbas, justas postulationes tuas clementius admit-
vel ad imperatorem proficisci conligerit, nullam eis tentes, monasterium Sacroe Silvoe cai Domino au-
exaclionem in argenlo aut equilaturis, vel huj'us- ctore prsesides, quod bealo Pelro el
ejus sanctee
modi aliquibus de eariem ecclesia liceat facere,.aut Romanee Ecclesise sub annuo unius aurei censu eb-
ibidem hospitando aliquod unquam gravamen in- lalum, et ad honorem omnipolenlis Dei et sanctoruni
ferre. Prselerea cum ingruente bello Ravennalis cives, aposlolorum Philippi el Jacobi, et sanctse
Walpurgae
vel pro militibus, vel pro munienda civitale colle- virginis dedicatum est, ad exemplar preedecessorum
clam fecerint, saepe dictam ecclesiam ab omni ex- meorum Paschalis el Calixti secundi Romanorum
aclione nihilominus decernimus esse immunem , pontificura beati Pelri et sanctae Romanoo Ecelesioc
salva tamen in omnibus Ravennatis Ecclesise jusli- palrocinio communimus. Staiuimus enim utuniversa
ria per sanclorum Patrum sanctiones slabilita. Si quec a religiosis principibus Friderico duce ei Petro
qua igitur in fulurum ecclesiaslica saecularisve per- ejusriem loci funrialoribus, vel ab aliis flrielibus de
sona hanc nostrce conslitutionis paginam sciens, suoj'ure raonasterio eidem collata stint, anl in fulu-
conlra eam lemere venire tentaverit, secundo ler- rum, largiente Deo, dari, offerri, vel aliis j"ustis
lioye commonita, si non salisfactione congrua *»
" modis acquiri contigerit, quieta vobis vestrisque
emendaverit, polestatis honorisque sui dignitate successoribus el illibata permaneant. Nulli vero
careat, reamque se divino judicio exislere de perpe- omnino hominum liceat eumriem locum lemere per-
trala iniquitate cognoscat, el a sacratissimo corpore turbare, aulej'us possessiones auferre, vel ablalas
ac sanguine Dei el Domini nostri Jesu Christi aliena retinere, minuere, vel lemerariis vexationibus fati-
fiat, alque in extremo examine districlee ultioni sub- gare, sed omnia integra conserventur, eorurn pr»
jaceat. Cunctis autem eidem ecclesise j'ura servanli- quorum sustentaiione ae gubernatione concessa sunt
bus sit pax Domini nostri Jesu Christi, quatenus usibus onmimodis profutura. Obeunie aulem ejns-
et hic fruclum bonos actionis percipiant, et aptid dem loci abbate, vel snorum quolibet siicoessorum,
dislrictum judicem preemia eeternee paeis inveniant. nullus ibi qualibel subrepiionis astulia, seu violeniia
Amen, amen, amen. precponalur, nisi quem fratres communi consenso,
Ego Honorius catholicse Ecclesise episeopus, SS. vel fratrnm pars consilii sanioris secnndum Dei
Ego Crescentius episcopus Sabinensis, SS. amorem et beati fienedicti regulam elegerint. Ad
Ego Pelrus Portuensis episcopus, SS. luec juxta preedecessons nostri papae Calixti defini-
Ego jJSgidius Tusculanus episcopus, SS. _ tionem decima animalium sive fnrctnam Testrortim,
Ego Gregorius S. Angeli diaconus cardinalis, SS. quos per lotam Sacree Silvee terram vesiris labori-
Ego Bonifacius presbyter cardinalis, SS bus sumpiibnsve colligitis, Salsensium fritrum vel
Ego Matthseus diaconus cardinalis, SS. aliorum hominum contradictione qualibet habeatis.
EgoGerardus SS. Aquilse el Priscec, SS. Rustici autem vestri decimas suas presbytoris paro-
Ego Gregorius SS. Sergeri et Bacchi diaconus chiee suse contribuant. Conftrmamus etiara Deo ihi-
cardinalis, SS. dem servientibus fratribus usum ej'usdem sihee,
Ego presbyter cardinalis S. Balbinse, SS. lam ad sedsficandum quam ad calefaciendum ad eo-
Datnm Laterani per manum Aimerici sanctoe Ro- rum licitum, et usum aquarum adipiscendum et
manoe Ecclesioe diaconi el cancellarii, iv Nonas suum commodum faciendum el pascua eorum ani-
Maii, indictione m, Incarnationis Dom. anno 1125, malibus pertotam silvam, quemadmodum supradicii
ponlificalus vero D. Honorii secundi papse anno i. filii noslri Henrici imperatoris, et nepotis ejus Fri-
XIX. derici ducis, necnon et comitis Petri liberal.itate
Pqschatis II et Calixti II privilegia pro abbatia S. concessus est. Si qua igitur in futurum ecclesiastica
Walburgis renovantur et ampliftcantur. ssecularisve persona hanc nostrse consti(uiionis pa-
Anno 1125, Jul. 11.) I ginam sciens conlra eam lemere venire (eniaverit,
D
[WUKTWEIN, Nova subsidia diplom., lom.YII, p. 56.] secundo terliove commonita, si non salisfactione
HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, dilecto congrua emendaveril, potestatis honorisque sui di-
in Chris(o filio RERTnoLFOabbati monasterii qttod gnitale careat, reamque se divino jmlicro exislcre
in honore sanciorum apostolorum Philippi et Jacobi de perpelrata iniquitate cognoscal, et a sacralrssimo
et sanctoe Walpurgse virginis conslruclum est, in corpore ac sanguine Dei et Domini Redemptoris no-
ArgeiUinensi episcopatu, in loco videlicet qtii Sacra Slri Jesu Chrisii aliena fiat, alque in exlremo exa-
Silva dicitur, ejusque successoribus regulariter sub- mine districtse ultioni subjaceat. Cunclis autem soepe
stittiendis in posterum. diclo monasterio justa servantibus, sit pax Domini
Quoniam sine veroe cultu religionis, nec charitatis nostri Jesu Christi, quatenus et hic fructum bonae
unitas potest subsistere, nec Deo grattim exbiberi aclionis percipiant et apud districium judicem proc-
servitium, expedit apostolicse auctoritatis religiosas mium oelernoe pacis inveniant. Amen, amen, amen.
personas diligere, et religiosa loca, maxime quse Ego Honorius calholicse Ecclesiee episcopus sub-
beati Petri juris existunt, et ad Romanam specialiter scripsi.
spectanl Ecclesiam sedis aposlolicoe munimine cori- Datum Bencventi per manum Aimerici saneia?
 ^8» EPISTOL^; ET PRIVILEGIA. 1238
Rn.tianss Eccleshe diaconi cardinalis, v Idus Julii, A ncm-nostra postulanl aucloritale firmari. Nos
igiiur
mdiclione m, Incarnationis Dominicae anno 112$ pra;sentis decreti auclorilale sancimus, utiani piae-
poiitifieatus. aulem domni Honorij II. papae amio latus locus, quam omnia ad eum pertinentia sut»
primo.. apostolicee sedis tutela integra semper el illibaia per-
XX nianeant. NuIIi ergo omnino hominura liceat idem
M Henricum Virdunenscm episcopum.— Mandat ut monasterium perturbare aut ej'us possessiones au-
proxima Epiphaniarum feslivitale ad se veniat re- ferre, vel ablatas relinere, miimere, vel lemerariis
sponsurus, de ordinalione Conradi Tullensh epi- vexaiionibus
scopi et de querelis abbalh S. Vitoni; interim ab fatigare; sed omnla integre conserven-
episcovali officio abstineat. tur, eorum pro quorum suslentalione concessa sunt
(Aniio 1T25, Octohris 5.) usibus omnimodis profutura.
[D. BOUQUET, Recueil, toni. XV, p. 258.J Oberinle ipsius loct-abhate nullus ibi quilihet sub-
HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, venera- reptionis aslutia seu violentia prseponatur, nisi quem
Mi fratri HENRICO Virdunensi episcopo, salutem et fralres communi consensu, vel frairum pars con-
aposlolicam benedictionem. silii sanioris secunduin Dei limorem regulariler pro--
Proedecessor nosler pioe memoriss papa Calixtus virierint eligendum. ln advocati autem veslri electione
snis te litleris evocavit, nt ad eum mediatite quadra- abbas liberam habeat- potestaiem • cum frairum
gesima praeleriia venires, el de orriinatione illius suorum consilio-laletn eligere, quem ad defonsio-
Conradi (7) Tullensis inlrusi rationabililer respon- nem libertalis monaslerii- boitriin el ulilem esse co-
deres. Nos quoque-post ejus obilum pro eadem gnoveril.
causa veniendi ad nos tibi terminum dedimus; lu Sepiilturam quoque ejtisdem ccenobii omnino iihe-
vero elationis tumore inflattis, venire ad nos petiitus ram-esse saneimus, ut eorum qui se illic sepeliii
conlempsisli: Prseterea, ut abbati S. Viloni quod deliberaverint, devolioni et extreraoe volunlati, nisi
juris erat sni monaslerii restilueres tibi prsecepimus, forle excommunicati sint, nulltis obsistat.
el ablata redderes. Poslmodiira auferre illi ea ipsa Pari etiam modo concambium, quotl de loco, ii>
;t- qnsedam insuper alia prsesumpsisli. Pro tantis quo monaslerium vesirum silum.est, cum ecclesia
igilur excessibus per prsesentia libi scripla praeci- Sancti Pelri in Telingen, ad cuj'us paroehiam perti,
pienrio niandamus, ut proxima Epiphaniorum fesli- nebat, ulriusque parlis consensuet-fundatorum con-
vitale ad noslram preesenliam venias responsurus, nivenlia faclum esse dignoscitur, confirmamus.
interim vero ab episcopali officio prorsus absti- Qrriinationes prseterea.monachorum, consecraliones
noas. allarium sive basilicarum ab episcopo in cuj'us dice-
Dattim Beneventi v Nonas Oclobris. u cesl estis accipietis, si quidem gratiam atque- cora-
XXI. nniiiionem apostolicee-sedis habuerit, ac sine pravi-
Monasterii S, Pnuli de Argon palrocinium suscipit late postulala volueril exhibere. Alioquin liceal vo-
bonaque conflrmat. bis catholicum, quem malueritis antisiitem adire,
(Anno 1125, Nov. 21.), etabeosacraineuta ipsasuscipere, quiaposlolicse sedis
pVTdeLUPI, Corf,.diplom. Bergom.., II; 923.] fullusauoioriia(e inriulgeat. Ad indicium aulem per-
XXII ceplse a Romana Ecclesia libertatis, aureurn ununv
Mvnaslerii S. Mttrlini Aliusani primam fundationem per singulos annos Lateranensi palatio persolvetis.
r.onftrmal. Si qua igkur in futurum ecclesiastica seecularisve
(Anno 1125, Nov. 27., persona hanc nostree coiislilutionis paginam viola-
[P-ETRISuevia ecclesiaslica,l90.\: verit, aut sciens, contra eam temere venire lenta-
HONORIDS episcopns, servus servorum Dei, dile- verit, secUndo lerliove commonita, si non satisfa-
ctis in Chrislo flliis monachis monaslerii S. Marlini clione congrua emendaverit, poteslatis honorisque
de Ahusen-, salutem et aposiolicam benedictionem. sui digmtale-careat, reamque se divjno judicio exi.-
Sicut irralionabilia posceniibus negari debet as- -r. stere de perpelrata iniquitate cognoseat, et a «acra-
sensus", sic j'usta petentium votis benigna jdebemus tissimo corpore ac sanguine Dei et Domini Redem-
assensione concurrere. Ea propter nobilium virorum ptorisnoslri Jesu Christi aliena fiat, alque-in extremo
Adelberti palatinf comitis et ejus fratrum Udalrici examine-dislricla?' ultioni subjaceat. Cunclis auiem
et Gualteridevotioni duximus annuendum. In Augu- eidem loco justa servantibus sit pax Domini nostri
stensi equidem episcopalu in pago. Albee juris sui Jesu Ghristi, qualenus et hic fructum bonse aclionis
proedium, quod Ahusen dicitur, ubi domus flal beati percipiant, elapuddislriclumjudicemprsemia seternse
Martini ecclesia fabricala est... una cum patre suo pacis inveniant-. Amcn, amen, amen.
1 Ego Honorius calholicce Ecclesiae episcopus sub -
egregise recordationis Manegoldo. palalino comite
pro salule animse suae bealo Pelro aposlolorum scripsi.
principi in alodium proprium cum omnibus ad eum- Datum Lalerani per manum Aimerici sanctse Ro-
dem locum perlineiUibus oblulerunt. Quam oblalio- mance Eeclesiae diaconi cardinalis et cancellarii,
(7) Conradus electus fuerat anno 1107 Tullensis partis suffragia sibi mansit conciliavit. Conradtis yero abs-
opiscopus a quibusdam canonicis, dum ab aliis Ri- que consecratione usqtte ad Calixti II tem-
qtiiiius tle Commerccio cligerctur, qtii mox utriusque pora, proul ex hac epistola discimus.
1259 HONORII11PAPJS 1210
quinto Kalendas Deccmbris, iiidiclione quarla, anno j LSane circa copnobii yestri ambiluni. occasione
Pominicae Incarnalionis millesimo centesimo vice- qualibst assultum lieri prohibemus. Si vero , quotl
sinio quinlo, pontificatus aulem sanctissimi Honorii ahsit, conlingit in atrio veslro, vel in effusione san-
secundi papae anno prinio. guinis, vel in verberum elalione, sive in aliqua hu-
XXUI. juscemodi violenliam irrogari, nequaquam propter
Conftrmalio fundaiionh cellm S. Martw Brhacensis. hoc a divinis ecclesia veslra prphibeattir officiis, nisi
(Anno 1125, Nov. 27.) commune Juerit interdicium. Porro laborum veslro-
[PETRISuevia ecclesiaslica p. 232.] rum vel animalium deciinas , quse penes ipsum lo-
HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, dileclis cumveslris sumptibus el laboribns excolunlur, quie-
in Chrislo filiis OTTONIabbati ej'usque fralribus ca- tas vobis el illibatas manere debere censemus ,
nonicam regulam professis in ecclesia S. Marise.sita nec vos super hoc aut ab episcopo ejusdem dicece-
in Brisacensi comitatu, in loco qui Nigra Silva dici- si.s , aul ab aliquo inquieiari permittimus. Concam-
lur, eornmque successoribus jn eadem religione per bium , quod faetum est inler ecclesiam veslram et
pnuiipolentis Dei gratiam permansuris in perpe- S. Galli apostolica preecipimus auctorilate in omne
luniii. r' dehinc lempus inviolalum fore. Sepulturam quoque
Ad hoc in apostolieeesedis regimen nos promolos ipsius coenobii omnino liberam esse censemus , ut
esse D.eodisponente conspicimus , ut aures noslras eorum , qui illic sepeliri desideraverint, devolioni
; istis petitionibus eommodemus et religionem pro - et extremsc volunlati, nisi forle excommunicati
pagari in .juanium dederit Dominus debe.amiis, sint, nullus adversetur. Ad hsec adjicientes stalui-
Quia igilur vos,filii in Chrislocharissimi, per divi- mus, ut quaecunque bona in futurum concessione
uam gratiam aspirati moresveslros sub regularis VH pontificum, largilione regum, vel oblalione fidelitisn
is&disciplina confirmare et communiler secundum juste atqtie canonice acquirentur, firma vobis ve-
SS. Patrum instituia Deo oranipotenii deservire STisque successoribus et illibaia permaneant, quan-
proposuistis ,.nos voiis vestris paterno congratula- diu scilicel illio canoniei ordiuis lenor Domino
inur affeclu, unde petitioni vestroe benignitate rievola prsestante viguerit. Decerniraus ergo, ut nulli omni-
plenissimum iniperiimus assensum, et taravos quam no hominum liceat eamdem ecclesiam lemere per-
locum veslrum in lulelani apostolioe sedis recipi- (urhare , aut ejus possessiones auferre, vel ablalas
mus, qucm videlicet Romanoe Ecclesiae censualeni retinere, minuere, vel temerariis vexationibus fali-
facere decrevislis consilio el i,nstinclu Argentinensis gare , sed oinnia integre conserventur, eorum pro
preeposiii Brunonis egregiee sirenuUalis viri, qui. i quorum suslentatione et gubernalione concessa suut,.
ecclesiam veslram impensis suis in alodio suo con- usibus omniraodis proftiiura. Ad indicium aulem'
Struiil, et bonorum suorum ac possessionum colla- perceptee hujus gratiee a Romana Ecclesia stolam
lione dotavil, vitae quoque canonicae orriinem, quem sacerdolalem per singula biennia Romauo pontifici
professi estis, privilegii aucloritate firmamus, et ne persolvetis. Si qua igitur in luturum ecclesiaslica
cui post professionem exhibitam pro suis quid habe- seecularisve persona hanc nostroe constilulionis pa-
re , neve sine abhatis vel congregaiionis licenlia de ginam violaverit, aut sciens contra eam lemere
clausiro discedere liceat, iiuerdicimus. Qbeunto venire tentaverit, secundo tertiove commonita , si
vero te nunc ej'usdem loci abbale, vel tuorum quoli- non satisfaclione congrua eniendaverit, poieslalis
bet successorum , nullus ibi qualibet subreptionis honorisque sui dignitate careat, reamque sc divina
astutia, seu violenlia proeponalur, nisi quem fratres juriicij exisiere de perpetrata iniquitate cognoscat,
communi consensu, vel fralrum pars consilii saniti- et a sanciissimo corpore ac sanguine Dei et Domini
ris, secundum Dei limorera regulariter prQviJerinl noslri Jesu Christi aliena fiat. Cunciis autem eidem
cligenduin; nullusque ibi electioni se ingerat, nisi loco jura sua servantibus, sit pax Domini noslri Jesu
quos religiosa congregatio vestra vocaverit. Inadvo- Chrisli, qualenus et hic in futurum fruclum beatoe
cali au.lem vestri electione abbas liberam habeat pp- ) reniuneratioiiis percipiant, el aptid dislrictum judi-
iestatem cum frab'iim stiprum consilio lalem eli- cem prajmia eeternaepacis invenianl. Salva justilia
gendi, quem ad defensionem libertatis monasterii episcopali. Amen
jionum el ulilein esse cognoverit; qui si calumnia- Daium Laterani per manum Almerici Romanse
lor potius quam advpcatus existens hona monaslerii Ecclesiae diaconi cardinalis et caDCellarii , quiiilo
pervaserit, et-noii magis ea defenderit, abbas habeat Ralendas Decembris, indiclione quarla, aimo Domi-
factiltatem cura fratrum consilip aiium sibi uti|iorem nicae lucariiationis millesimo centesimo vicesimo
staiuendi adyocalum. Ordinationes olericorum, con- quinto, poniilicaius aulein doniini Honorii secundi
secrationes altarium sive basilicarum ab episcopo papas anno priino.
in cujus dioecesi eslis accipjetis, si quidem gratiam XXIV.
et communionem aposlolicsc sedis habueril, et ille Monaslerii S. Udalrici Nereskeimensis possessiones
sine pravitate ea vobis exbihere volueril; alioquin el privilegia conflrmat.
liceat vobis calholicum quemcunque mavultis adire (Anno 1125, Nov. 27).
antisiilem et ab eo sacramenia ipsa suscipere , qui rYide Wirlemberghckes UrLundenbuch, Stullgart
ea sedis apostolicoc aucloritate frclus indulgeai. 1849, I, 507.]
 241 EPISTOL.E ET PRIVILEGIA. 1242
. . • -xxv.
V XXVH.
Ad GfliifWdKmabbalem Savigniensem.— Conflrmat -Ad episcopum Candidm Casm. — Adeat Thomam
bona monasleriq Savigniensi concessa. [leg. Thurstanum]archiephcopumEboracensem,
a quo consecretur.
(Anno 125 ; Dec. 9.)
Thes. ex. ms. (Anno 1125 , Dec. 9.)
[MARTENE, 1, 361, Savigniensi.]
[Ibid. p. 145.]
HONORIUS episcppus, servus servorum Dei, dileelo HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, dilecip
filio GAUFRIDO abbali S. Triniiatis de Savigneio, lilio eleclo de Candida Casa , salutem et aposlolicam
ejusque successoribus regulariter substituendis in benediciionem.
perpetuum. Ctii alii a Domino pracesse concedilur , nulla suis
Ad hoc nobis a Deo pasloralis officiicura commis- dignis subesse praelalis superbia communicatur ;
sa est, ut et bene placentem Deo religionem labore- ideoque per praeseiuia scripla libi mandamus , ut
mus slaluere , et slabililam exacla diligenlia conser- ad charissimum fralrem nostrum Thomam Ebora-
yare. Ea propter, dilecle in Domino ftli Gaufride ab- censem archiepiscopum, tanquam ad propiium mer
bas,venerabilisfralris nostriTurslini Eboracensis ar- tropolitanum tiium consecrandus accedas ; et ab
chiepiscopi precibus inclinali, tuis ralionabilibus pos- „ ipsius raanu , preesente sancli Spirilus gratia , cum
ttilalionibus duximusannuendum. Staluimusenim, ul humilitatis devotione consecralionem accipias.
monasterium B. Trinitalis de Savigneio, cui, Deo Dala Lalerani quinto Idus Decembris.
auciore, praeesse cognosceris , quaecunque imprse- XXVIII.
senliarum jusle et legilime possidet, firma lihi luis- Ad G. Canluariensem
et illibala arckiepiscopum , elc., et ad
que successoribus, permaneant; quae- regem Anglorum.
in
cunque prseterea futurum, largienle Deo, Conces- (Anno .1125 , Dec. 9.)
sione pontificum, liberalitate regum, largitione prin- [Ibid., p. 147.]
cipum , pqteritis adipisci, firrna vohis el integra HesoRius episcopus , servus servorum Dei,'vene-;
conserventur, salva nimirum dicecesani episcopi rabilihus fratribus G. Cantuar. archiepiscopo, sedis
jusiilia et reverenlia. Decernimus ergo ut nnlli om- apostblicae legalo, et universis episcopis per regruun
riino liominum liceat proefaluhi monasterium temere Anglioeconslituiis, cl charissimo in Chrislo fllio II.
perlurbare, aut ejus possessiones auferre, vel ablata illusiri Anglorum regf, saluiem et ajioslolicam bene-
relinere, minuere', vel temerariis vexalionibus fati- dictionem. .
gare; sed et omnia integra conserventur eorum pro Quemadmodun)itostritm,..iladigriitatemsuamilIi-
quorum sustenlaiione et gubernatione concessa sunt, rj balam, veslris riebelis fralribus conservare, ideoque
usibus omnimoriis profuiura. Si qnis aulem huic vohis liiandamus , qualenus cliarissimo fralri nostro
noslrac conslilulioni seiens temerario attsu contraire Thomee [ leg. Thurslano ] Eborum arcliiepiscopo ,
tenlaverit, anadiemalis sententiam se noverit ineur- juxta anliquam consuetudinem et Ebornm Eoclesiae
surum. preerogalivam crucem ante se deferri absque con-
Datum Laleranis v Idus Decembns. tradictione aliqua permiiialis , e.lrcgem more solilo
XXVI. cororiare.
Dala Laterani v Idus Decembns.
Ai S. Norwegiceregem. — Ul Radulphum ephcopim\
Orcadensem in inlegrum restiiuat. XXIX.
(Anno 1125 , Dec. 9.) Privilegium pro Ecclesia Eboracensi.
(Anno 1225,)
[ Monaslic. A.nglic. III, 144. J
[MANSI,ConciL, XXI, 335.]
HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, dileclo HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, venera'-
in Christo filio S. illustri Noryyeguercgi, salutem et bilifratri THURSTANO, Eboracensi archiepiscopo, ejus^
ajioslolicam benedictionem. n que successoribus canouice promovendis in perpe-
Auribus noslris inlimalum est, 'quod venerabilis luum.
frater nosier Thomas Eborum archiepiscopus Ra- In eininenti apostolicee sedis specula, disponenio
dulphum Orcheneia ipsum consecravit. Poslmodum Domino, constituli, inj'unclo no.bis apostolalus offi-
vero sicut accepimus*, alius est ibidera inirusus. cio fratres nostros episcopos inlima charitale dili-
Coeterumepiscopalem cathedram aut unus oblinebit, gere, et ecclesiis sibi a Deo commissis suara debe-
aut nullus. Ideoque per procseniia scripta nobililali mus justiliam conservare, pro ipsarum quoque vo-
ttiee mandamus, quatenus precnominato Radulpho lumus statti salagere, atque earum quieii et ulili-?
setlem episcppalem Orcheneiam videlicet, cum pa- lati, salubriter, auxiliante Domino, providere. ldep-
roehia et caeleris perlinenliis suis,:tanquam proprio que charissiine frater, Thurslane archiepiscope, libi
illius loci episcopo ct pastori resiittias. Et de coe- tuisque successoribus, et per yos.Ebor. Ecclesioe,
lerosolliciludo custodiat, ne ob hoc irara Dei in- cui au.ctore Deo prsees, Eboracensis Ecclesise me-
currai. tropol. suffraganeos, et quidquid parochiarum vel
Datum Lalcrani v Idus Decemnns. episcopali vel melropolilico jure ad eamdera cogno-
sciiur Ecclesiam pertinere, ip pcrpeluum confirma^
1243 JIONORil 11 PAP;E 1214
mus. Aiitiquam sano Ebor. Eeclesiae dignitatem in-A i honorein famosoe Ravennatis Ecclesise aposlolio.;e
tegram conseryari auctore Reo cupientes, auctori- sedis propriae speeialis liliee sine diininutioiie aliqua
tate aposlolica proliibemus, ne nllerius, autCantuar. volumus conservare, ideoque,venerabilis fraler Gual-
archiepiseopus Eboracen. professionem quamlibet teri, quera pro Ecclesiae strenuitale doclrinee , reli-
exigal, autEboracen. Cantuariensi exhibeat; neque gionis, et morum honestale plena in Christo chari-
quod penitus a beato Gregorio prohibitum est, ullo tate diligunus, luis ralionabilibus postulalionibiis
modo Ebor. Cantuar. dilioni snbjaceat, sed juxta paternse pietatis affectu annuimus. Per prsesentis
ejusdem palris conslittilionem, ista in(er eos hono,- itaque privilegii paginani confirmarnus episcopatcs.
ris. dislinclio in perpetuum conservelur, ut prior videlicet jEmiliee provincise, id est Parmae, Placeri-
habeatur, qui prior fuerit ordinatus. Ad haec si liae, Regii, Mulinse, Bononise , Ferrariee , Adriee,.
Caniuar. archiepiscopus Ebor. eJeclum gratis, et Comacli,.Imolse, Faventise, Forolivii, Foripompilii,
sine siibjeclionis exactione consecrare noltierit, Robii, Caesenoe, Fiooclee. Prselerea confirmamus.
electus Ebor. a suffraganeis suis, aut a Romano. vobis exarchatum Ravennse , qui Romanae Ecclesise
pontifice libere conseerelur. Porro anliquas liberla- juris est, et monasteria S. Albertij, S. Hilarii, seu
lis e.onsueludin.es, et possessiones quas vel in prae- ceetera monasteria ,, et possessiones ad veslram Ec-
senli legitiine obtinetis, vel in futuro, largienle Deo, J clesiam pertinenles per aulhentica psivilegia aj>.
juste poterilis adipisci, Ecclesiae Ebor. preesentis aniecessoribus noslris,et cathoUcisregibus tradilas.
privilegii auctoritate Grmamus, statuentes, ul nullus Pomposiani quoque monaslerii curam p,ersonae relf-
eas auferre, imniinuere, vel lemerariis audeat vexa- gionis lU33,.sa!voEcclesisenosfroej^ure.commiilimus,
tionibus infestare, scd otnnia iniegra coiiservenlur ut regulari disciplina per suam induslriam refor-
eorum, pro quorum sustentatione et guhernalione metur. Nulli ergo omnino hominum facultas sit
concessa sunl, ujsibus omnimodis profutura. Illud nostram Ravennatem Ecclesiam lemere perlurhare.,
quoque capilulo pricsenti stibj'ungimus, ut ecclesiee aul possessiones ej'us.auferre, vel ablatas retinere,,
S. Andreoe Hagulsladens, S. Job. Reverlac. S. Wil- minuere, vel lemerariis.vexatiombus.fatigare, sed
fridi rie Ripn, S. Marise de Suthewel. S. Oswaldi rie omnra inlegra conservenrur tani luis , quam cleri-
Gloucestr. in omnibus possessionibus el libertaiibus, corum el puuperum usihus profiitura. Si qua igilur
et consuetudinibus vobis vestrisque successoribus, ecclesiasiica in futurum saecularisve persona hane
nec non Ebor. Ecclesise inlegre semper et quiete noslrae conslitulionis. paginam sciens contra eam
pernianeanl, Si qux igitur ecclesiastica saecularisve letnere venire tentaverit, secundo tertiove commo-
pcrsona, hanc nosiree constilulionis paginam sciens, QT nita , nisi preesumptionem suam satisfactione con-
conlra eam lemere venire tentaverit, secundo ler- grua eraendaverit,. poteslatis honorisque sui digni-
tiovc commonila, si non salisfactione congrua emen- tate careal, reamque se div.ino jiidieio existere de
daverit, po(es(atis honorisque sui dignitate careat, perpetrata iniquitate cognoscat, et a sacralissimo
reamque se diyino judicio exislere de perpelrata corpore ac sanguine Dei et Domini nostri Jesti Chri-
iniquitaie cognoscal, el a sanctissimo corpore ac sti aliena fiat,. aique in extrerao examine districtae
sanguine Dei et Domini redemploris noslri Jesu ullioni subj'aceat. Cunctis autem eidem Ecclesiee
Chrisli aliena fiat, alque in exlremo examine di- jusla servanlibus sit pax Domini noslri Jesu Chrisli,
slriclse uliioni suhjaceal. Cunclis aulem eidem. Ec- quatenus et hic fruclum bonae aclionis percipiant.,
ciesiae jusla servantihus sit pax Domini nostri Jesu et apud districtum judicem prsemia ceternac pacis.
Christi, quatenus et hic fructum bonae actionis per- invcniant. Amen , amen , amen.
cipiant et apud dislrictum judicem preemia selernse Ego Houorius catholicse Ecclesiae episcopus.
pacis inveniant. Amen. Ego Bonifacius card. S. Marci subsc.
XXX. Ego Gregorius Card. SS. Apostolorum ss.
Ecclesim Ravennaiis jura confirmat. Ego Benedictus cardinalis til. Eurioxiee subsc.
(Anno 1125.) ID Ego Anasiatus presb. card. lil. S. Clementis ss..
[UGHELLI,Itatia sacra, II, 365.] Ego Conradus presb. card. lit. Pastoris subsc.
HONORIUS episcopus, servus servortim Dei, vene- Ego Desiderius presb. eard. lit. S. Praxedis suhsc.
rabili fralri GUALTERIO Ravennati archiepiscopo, ejus- Ego Deusdedit card. presb. tit. S. Laurentii in
que successoribus canonice promovendis. Damaso ss. >v
Sacrosancla Romana apostolica Ecclesia ab ipso Ego Petrus Pisanus presbyler cardinalis S. mar»
Salvatore noslro Domino Jesu Christo caput et cardo tyrisSusannae subsc.
est omnium instiluta. Nou decet igilur a capite Ego Petrus card. tit. S. Caliixti subsc.
"nembra discedere, sed eminenli rationi, el superni Ego Pelrus presb. card. S. Marcelli subs.
piovisioni capilis obedire: moderatrix autem discre- Ego Vitalis Albanensis episcopus subscr.
ti? tapitis singulorum membrorum ofiiciosas actiones Ego Petrus Portuensis episcopus subs.
cohsWerans uniuscujusque j'us , et ordinem, el natu- Ego Guilidinus Preeneslinus episcopus subsc.
ra constilutiini distincte reservat, et quibuscunque Ego yEgidius Tusculanus episcopus subsc
nohilibus vetuslatis suoe dignitatem, sine invidia Ego comes S. Mariae.in Agro diac. subsc
sociali chariiate custodit. Hac igilur inducti ralione Ego GG. diac. card. S. Mariocin Porlicu subscr.
1245 EPISTOL/E ET PRIVILEGIA. *U(t
Ego Romanus diaconiis card. S. Angeli subscr. A Tocco conqueslus est, qiiod ei ecclesiam Sanclse
Ego GG-.diaconus cardinalis sanctorum Sergii, et Mariae in Pesile violenter auferat. Uride fralernilati
Racchi, subscripsi, el alii quainplures- tuae mantlamus quaienus eumdem Rainaldum eom-
Dat. Lalerani per manum Aimerici, an. 1125 moneas, ul ahbati proediclo ecclesiam reslituat.
Dominicee Incarnationis. Alioquin, si contemptor exstitefit, plenariam de eo
XXXI. non differas exercere justitiam. Nos enim, auctore
Ad episcoposProvincim. — Pro Lerinensi monasterio, Domino, quod a te super hoc canonice faclum fue-
ut ablala resliluanl, et ab aliis restitui faciant. ril, ratum habebimus.
(Anno 1125.) XXXIII.
[D. BOCQUET, Recueil, XV, 265.] Ad Didacum archiephcopum Compostettanum,
HONORIUS episcopus, servus servorura Dei, vene- (Anno 1126, Jan. 10.)
rabilibus fralribus AUGERIORegieusi, BERENGARIO [FLOREZ,Espana sagrada, XX, 442.]
Forojuliensi, PETRONiciensi, et MANFREDO Antipoli- IIONORIUS episeopus, servus servorum Dei, vene-
taiio, episcopis, salulem et aposlolicam benedictio- rabilifratri DIDACO Composlellano archiepiscopo, sa-
nem. lulem et apost. benedict.
Filii nostri Lerinensis (Gorinus abbas) et mona- Nuntios cum liiteris a tua fratemitatenobis trans-
chi, ante Saraeenorum faue.es positi, captiones, roissos, qua debuimus charitale, suscepimus. CaetC'
caienas, et morlis pericnla meluentes, de vobis la- ru«i quoniam multa nobis iiicumbeb.ant negolia, ei-
crymabiliter conquertmlur, quod eis quasdam eccle- propler npvilatem nostram, tuis poslulalionibus in
sias violenter auferre prsesumitis. Cum enim de vo- proesenti non poluimus respondere. Praevideat ati-
bis necessarium exspectarent praesidium, ordine in tem discreta fraternitatis luse prudentia, ut digni-
contrarium verso, importabilesentiunl detrimentum. tate pallii, quod signum humilitatis esl, concessa
Unde fraternitali vestrse mandamus quatenus prae- tibi a sanclae matris luoeEcclesia3 Romanse clemen-
falas ecclesias Lerinensi monasterio sine dilalione lia, uli sludeas non abuti.
restiluatis in integrum. Conqueruntur eliam satis Dal. Laterani iv Idus Januarii.
iniserabilitersuperparochianis veslris, Petro scili- XXXIV.
cet de Alansone.uxore Guillelmi Angeri, et militi- Ad eumdem.
bus de MoiKebrisone, qui villam illorum deproedan- (Annoll26, Jan. 10.) *
tes incendio vastavere et desolaverunt; et super [Ibid.]
eadem uxore Guillelmi, quae aliam villam cum mo- i(i HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, vene-
nasterio in solitudinem omnino redegit. Quamobrem rabili fratri DIDACOCuraposlellano archiepiscopo,
vobis praecipimus qualenus eos, ul monasterio Leri- Saluiem el apost. beneriict.
nensi et fratribus satisfacianl, compellalis. Tu vero, Quamvis de persona lua sinistra qnaedam el su
Antipolilane episcope, Fuloonem (8) parochianum persliliosa nostrissint auribus nuntiata, quia tamen
tuum commoneas, ut de pecunia quam Ilierosolymi- devolissimum leRomanae Ecclesiee filium profiteris,
tano ilineri, quod facliirum se devoverat, preeparata nos te vera volumus diligere charitate, et delatori
jiioedecessor noster bonoe memorioe Paschalis papa alicui facilem de persona lua nolumus proebere au»
Lerinensi monasterio dari proecepit, cum ejusdem ditum. Tu vero ita humiliter el devote te habeas,
loci fratribus in pace conveniat; pecuniam quam de ut plenarie gratiam B. Pelri et nostram valeas reli-
thesauro coenobii fratres pro ipso a Saracenis redi- nere.
mendo dederunt, el qnam se redditurum juravit, et Dala Laterani iv ldns Jan.
villam quae juris monasterii est, ab eo ablalam XXXV.
reslituat, et de castro Aureiluci [Arluc], quod de- Ad Alexandrum episcopum Lincolniensem. — Lincol-
vastare proesumpsit, ahbali el monachis salisfacial. niensh Ecclesim privilegia conftrmal.
Alioquin nos cessare a iioslri offlcii sentenlia non D (Anno 1126, Jan. 50.)
poterimus. [WILKINS,Concilia M. Britann., tom. I, p. 406.]
Datum Laterani. HONORIUS episcopus,servusservorum Dei, venera-
XXXII. bili fratri ALEXANDRO , Lincolniensi episcopo,
Ad Gerardum episcopum Teatinum. ejusque successoribus legitime irromovendis, in per-
Anno H25-H26.) peiuum.
[MDRATORI, Rer. Ilal. Scrip,, 11, n, 1007.] Pia ettliligens maieruae cura sollicitudinis leneros
HONORIUS servus servorum vene- fllios cousuevit dulciter educare, ct adultis, unde
episcopus, Dei,
Proportio-
rabili fratri GE., Tealino episcopo, salutem el apo- suslentari valeant, sagaciter providere.
naliler ilaque sancla Romana Ecclesia in fide Peiri
slolicam benedictionem.
fundata omnium Ecclesiarum oblinel principatum,
Veniens ad nos fllius nosler Giso abbas monasle-
Iacte sapientioe suse nutril;
rii Sancli Clementis de Piscaria, in preesentia no- parvulos et imbecilles
et devotis profundioris scicntise pa-
stra adversus parooj^;i,ium luum Rainaldum de proveclis autcm

(8) Fulconcm de Grassa, Guillelmi fralreni.

1247 HONQRHII PAPJ3 1248 '
bula subministrat, et, ul liberius diviqis vacare pos- A Theoderici, quod situm esl in lerritorio Remensi,
siut obsequiis, aposlolicae sedis munimine ab ho- ejusque successoribus regulariler subsliluendis in
stiuin incursione defendiLHac igilur iijducii ratione, perpeluiim.
Lincolniensem Ecclesiam, eui Deo auctore, dileele Desideriura quod ad religionis propositum et ani-
in Domino fraler Alexanderepiscope, preesides, sub maru.m saluloin pertiuere nionsli.'atur, auctore Deo,
apqsiolicoe sedis lutelamexcipimus, el conlra pra- sine aliqua est dilalione conipl.endum. Quamobrem,
vorum honiinum molesliam, auetorilale ej'us, defenr dilecte i.n Clirislo fiii Gu.illelrireabbas, rationabilihus.
sione et privilegio communiraus. Bona ergo et pos- tuis petilionibus assensum. pracbenles, monasterium.
sessiones quas jusle el legitime possidet, vel in fiuu- Sancti Theoderici, cui auclore Domino preeesse co-
runi largiente Domino, canonice polerit adipisci, gnosceris, in beati Pelri tutelam, uoslranique pro-.
firiiia libi tuisque sucoessoribus, et per vos Ecclesiae tectionem suscipimus. Universasigiiur possessiones.
Lincolniensi et iUibala pernianeant. In quibus hacc et bona omnia quoe locus idem in proesentiarura legi-
propriis duxiinus nomiuibus adnolanda : videlicel lime possidet, libi luisque successpribus. secundum
in civitate Lincolniee burgum quod vocatur Wil- Dei liinorem ibi pj-oniotis, praesentis decreti pagina
lingtorp, Hundegalam, ecclesiam omnium sancto- confirmamus. In quibushsecpropriis. visa sunt nomini-:.
ruin Nelellara.Ludam, Stou.Noritonam, Newercam, I 1 bus exprimenda : ipsam videlicel totam villa Sancli.
SlafordjLirientonam, Spaldewic, Buchendaram, nia- Theorierici quietam $t liberam, et ah advocatia,
ncrium silum juxta Legreceslramcivitalem, Chiles- comitalu, vel viceconiilalu, sivenb omnj exaclione.
bei,Eroposeiam,Baiiebiriam ,Tamam, Nundenlonain, sxculari.secundum prsecepla regum Lotharii, Caroli,
Dorchecestriam, Woburnam, abbatiam de Egenes- ol Henrici absolulam, cum adjacente villula quee.
hain, cum omnium supradiciorum pertiiieniiis,paro- dicitur villare sub silya ; item mansum indominica-
cliiamepiscopaleui Lii)desiani,NichoIasira, Lecceslra- luni in villa, PuIIione, mansum indominicatum in
sira. Hanitonasira, Buchingbamsira, Oxinafordsira, villa Tillio cum terris appendenfibus, et in his om-
Huntendonasira,Herefordsira pars. Decerninius ergo nibus bannum, et jusliliam et furniimoum decima
ul nulli omnino hominum cierico vel laico, prsefa- lola ; villam Francornm cum decima tota ; cnmque
tam Ecclesiam temere perturbare, aut ejtts posses- hiECOmiiiasub una parochia conlineantur, hac ra-
siones aufcrre, vel ablatas relinere, minuere, vel I&J lione est libera ut annua, ilia obsonia in synorio nc.i,
inerariis vexationibus fatigare, sed oinnia integra persoIvat> el presbyteri qtii inibi abaabbale slaluun-
coiisercventur usibtis ecclesiasticis proftiiura. Si cpia tur, ad couvenlus decatiorum quos lialendas, vocant,
igitu.r ecclesiastjca ssecularisve persona hanc nostrae , npn accedant nisi spon(e voluerint, alias autem ca-
constilulionis paginamsciens contra eam lemere nonicara ex eis exhibeant obetiienliam; manstrm.
venire lentaverit; secundo leiiiove commonita, si ihdominicatum in villa Triniaco vel Mazzella, et justi-,
non satisfactione congrua emendaverit, potestatis liam, el bannum, et furnum bantiilem in iota villa
honorisque sui dignilate careat, reamque se divino cuin deciraa lota et quibusdam terris in villa Cava-
judicio existere de perpetrala iniquilale coguoscat, Iio jacenlibus et ad ipsum Triniacum .periiueiiiibus,
et a sacraiissirao corpore ac sanguine Dei el Domini decimam villseChalon quoe est de parochia ipsius.
Redenrploris nostri Jesu Christi aliena fiat, atque iu Tiiniaci; decimam villaeChanadii quse est de paro-
pxlremoexamine dislriclee ultioni subjaceat. Cunctis chia Sancli Theoderici sicul et villa Francorum.
auiem eidem loco.jura seryanlibus sii pax Domini Tres molendinos in Vidula cum tota aqua et pisca-..
nostri JesusChrisli, qualenus et hic fructum bonaa lione ipsius (luminis, a divisione ipsius fluminissu-
actionis et aptitl districtum judicein proa.miaacternoc per molendinum Maschot, usque ad molendiiiura.,
pacis invenianl. Amen, amen. Macele, cum quarta parie ipsius molendini, elpalu-
Datum Lalerani per manus Aimerici sanctoe Ro- riein adj'acenlem ipsi aquse, pro cujusherbaria rusli-
manae Ecclesiae diaconi cardinalis et cancetlarii, ci de Cbalon corvciam sojvunt Sancto Theoderico in
iii Kal. Februarii, indiclione iy, Incarnationis Do- [) Triniaco ; vill.am Nocturniacum cum baiino et jusli-..
ininicoe 1126, pontificalus autem doiniii Hono.rii II tia ; raaiisum iiidoiiiiiiicalum in Bjimerciciirle; ter-
papoe anno i. ras censuales in villa Mairiaoo, similiter in Gau»,
XXXVI. giaco. In dioecesi Remensi, altaria hoec : de Tri-
Privitegium conflrmationh possessionum el bonorum niaco, de.Heriraundivilla(9), de Summopi, deSpoia,
monaslerii S. Theoderki Remensis. rle Seilisas, de Ida, de TJielina (10). In episcopatu,
(Anno 1126, Febr. 10.) Latidunensi, altaria hacc : tle Wreivilla, ric Hupeno.i
Archiv. admin.* de Reims, lom. I, p. 279.] curle, de Berluri curte, de Agubi cuiie, de Condelo,
[VARIN,
HoNoiiuisepiscopus, servus servorum Dei, tlilecio de Domnamaria (11), de Ansoldi curte, de Sancip,
in Chrislo filio GUILLELBO abbali monasterii Sancti Theodulfo, quod (sic) dicilur Gttast. In, epjscopatu

(9) Un privilege d'Eugene, donne en 1148, et qni de Vosiers, cum duabus partibus decima? et tribus.
se trouve Cart. dc Sainl-Thierry, fol. 591, ajome inolendiuis. t
ici de Puteoth. Voir Pindicat. de ce meme privi- 'Cum manso
(11) Leprivilege rie H48ajoi||ie:— terroe
indointiiicaio ot uibtis partibuS^btius arijacen-
l(5ge dans Morlol, n. 358.
(10) Lc jirivilcgodc 1148 ajoule :....«Cumcapclla lisipsi vi|ke. i
1219 EP1ST0L;E ET PRIVJLECIA. 1250
Noviomensi akaria duo et ecclesias, et riecimas lolas Aj aucioritate coiiflrmamus, et firriios vos in remissio-
de Alheiis et de Emina, seplem mansos terroa in nem peccatorutn vestnorum in eo persistere adhor-
ipsa villa Alheiis. In episcopatu Tornacensi, altaria laniur, Statuimus itaque , nt in ecclesiis vestris, in
hsec : de Guaiiengen, de Kercova cum capella quibus fratres vilam caiionicam professi degunt,
Guarnereia (12). In episcopaiu Cameracensi, altaria uulli oranino hominum liceat secundum beali Augu-
hoec : de Bernis cum capella de Quadromonle. (13), Slini regulam ibidem conslittrtum ordinem commu-
de Elefella. Quaecunque praeterea futuris temporibus tare; nullus eliam episcoporum futuris lernporibus
idem monasterium jusle atque canonice poterit audealejusdem religionis fratres ab eeclesiis veslris
adipisci, firma ei et illibala permaneanl; el proedicta expellere, nec professioais canonicoe quispiam ex-
allaria libera sint, et absque personis. Salvo in om- eisdem ecclesiis aut claustris audeat sine communi
nibusj'ure ac reverentia Remensis archiepiscopi,. congregalionis perraissione discedere : discedeniem
alque aliorum episcoporura, et consnetudinibus ca- yero, nullus episcoporum, nullus abbatura, nullus
nonicis. Decernimus ergo ut nulli omnino hominnm monachorum sine communium litierarum cautione
lioeat idem monaslerium lemere penurbare, aut suscipere. Bona etiam et possessiones qiias juste et
ejus possessiones auferre, vel ablatas reiinere, mi- Iegitime possidetis, preesentis noslri scripti jiagina
nuere, vel temerariis vexationibus fatigare, sed B ' confirmamus, in quibus hsec .propnis nomiiiibus
omnia inlegra conservenlur, eorum pro qtiorum duximus exprimenda: ecclesiam vjdelicet Sanclt
sustentalione ac gubernatione concessa sunt, usibus Martini Laudunensis in Laudunensi episcopalu, Vi-
omnimodisprofulura. Siqua vero ecclesiastica saecu- variensem ecclesiam Sanctee Marioe in Suessionensi
larisve persona hanc nosiroe constituiionis paginam episcopatu, Floressiensem pcelesiam Sanctoc Marioe
sciens, conlra eam lemere venire lentaverit, se- in Leodiensi, Capenberg ecclesiam Sanctee Mariacet
cundo tertiove comraonita, si non satisfaclione con- bealorum Pelri et Pauli in Monasieriensi, WoIIiir;
grua emendaveril, poleslalis honorisque sui careat ecelesiam Sanelde Marise fn eoriem episcopatu, Clo-
dignitaie, reamque se divino judicio existere de slat [Elcosladj, ecclesiam Sanclae Mariee in Mogun'
perpetrata inquiiate cognoscal, 6jt a saeratjssimo liensi, ecclesiam Sancli Annalis in Metensi, Antuer-
corpore ac sanguine Dei el Dyniini Redemploris pioc ecclesiam Sancti Michaelis in CamcraceiirlJ
noslri Jesu Christi aliena fiat, atque in extremo exa- anibitum ejusdem valiis aloco qui diciliir Halierprd,
mine dislrictoe ultioni subjaceat. Cunclis aute?n usque ad vallem Rochardi, ctim irihus arij'aceniibu3
eidem Joco jusla servanlibus sit pax Domini nostri vallibus, et a rivoversus Vois, sictil.'valles propor-
Jesu Chrisli, quatenus et hic fructum bonse actionis , lant. Duas parles'decimae quas iu villa de Crespi per
percipianl, el aptid dislrictum judicem, piaeniia Lautiunensem episcopum habetis,~et ceetera quoe in
SBlerneepacis inveniant. Amen. eadem villa largilione dilecti fllii iiostri Ludovici
Ego Houorius catholicoe Ecclesioe episcopus, s. regis Franciae possidetis. Alodiuhi Clarifoniis, ato-i
Data Laterani, per manum Haimerici sanctoe Ro- dium Romengeis cum moIentlinO; tres mansos aputl
manoe Ecclesise diaconi cardinalis et cancellarii, iv Bolmont; Atiisi mansum unum citm "molendino;
Idus Februarii, indictione IV, anno DominicseIncar- Fraisne mansum unum, Tersighy niansum unum,
nsuionis 1126, pontificatus autem domini Honorii Souppy tres mansos et dimiditfm;' toltim alodum
secundi papee.annon. quod diciiur Bonnuel. Snessiorii donmm tinam cura
XXXVII. vineiset lerris; vineas iil Laudunensi pagb in villa
Fratrum S. Marim Prmmonstraiensis disciplinam quee dicitur Broiencourt, et Ursignicotirt, el Mon-
possessionesqueconfirmat. tarcume. Queeeunqu« praelerea in firlurum , conces-
(Anno 1126, Fehr. 16.) sione ponlificum, iiberalitate fegum vel principum,
,HUGO,Annales sacri ord. Prwmonslrat. lom.T, vel aliis jusiis modis canonice poleritis adipisci, fir-
Pr. p. 9.] ma vobis vestrisque successoribus iri sanclse reli-'
IJONORIDS episcopus, servus servorum Dei dilectis ,D gionis proposito permansuris, el illibala servenluiv
filiis NORBERTO frairi in Cliristo, et canonicis Proe- Deccrnimus ergo, ut nulli omnino hominum liceat
ruonstralae ecelesiae Sanclee Mariae, eorumque suc- easdem ecclesias temere
perturbare, aut eortim pos-
cessoribus regularom vitam in perpetuum professis. sessiones auferre, vel ablalas retinere, minuere,
Apostolicae discipliioo sectanles vesligia mundanis vel temerariis vexationibos fatigare sed omnia in-
quidem pompis -el possessionihus abrenunlianl, et legra conserventur, regularium fratruni et paupe-
Domino lolis nisibus fainulaiilur. Isti ergo si bonum mm usibus
profulura, salva dicecesanorum episco-
quod incceperinl, consummarint, in extremo exa- porum canonica justitia. Si qua igilur in fulurum
mine judicis sunl immortalitatisstolam et perpetuam ecelesiaslica seecularisve persOna hanc hoslrae con-
gloriara adepluri. Quia igrtur vos religiose yivere et slitulionispagii,iam sciens, contra eam iemere venire:
canonicam vitam secundum beali Augustini institu-. tenlaveril, secrindo lerliovecomnionila , si non sa-'
tionem ibidem ducere, inspiranie divina gratia lisfaetione cohgrua emendaverit, polestatis liono-
decrevislis, propositum vestrum sedis aposlolicse risque sni careal dignilate, reamque se divino judr-
(12) La bulle de 1148 ajoute : < ... de Dotheniis (13) La bulle de 1148 ajottle : de Scalitasia.
cmn capella de Coengio; ecclesiam de Petengio. t
12LU HONOIUIII PAP.fi 1152
cio existercde perpetrala iniquilale cognoscat, el a ALpenberg, Mangethe, Curcte, Sorbeke,*WifecIe,Wis-
sanctissimo corpore ac sanguiue Dei et Domiui heim, Spelcborp, Hasela, Laiuklar, cum universis
Redemploris nostri Jesu Christi aliena fiat, atque usibus earum, scilicet pralis et pascuis, viis et
iu exlremo examine dislriclae ultioni subjaceat. invils, rivis et irriguis, molendinis nemorosis et
Cunclis autem eisdein ecclesiis juia servantibus campesiribus, quaecunque praelerea in fulurum con-
sii pax Domini noslri Jesu Glirisli, qualenus et Lic cessione pontificum liberalitate regum, vel princi-
fruclum bonce aclionis percipianl, et apud dislri- pum, vel aliis juslis modis canonice poleritis adi-
eluni judieein praeinia aelernae pacis inveniant pisci firma vobis vestrisque successoribus iu sancia:
Amen. religionis proposito permansuris, et illibata serven-
Ego Honorius catholicae Ecclesiae episcopus. tur. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat
Dalum Lalerani per manum Haimerci sanclae easdem ecclesias lemere perturbare, aut eorum pos-
Romanae Ecelesiaediaconi cardinalis el cancellarii, sessiones auferre vel ablatas relinere, minuere ve'
decimo quarto Kal. Marlii, indiclione quarta, anno temerariis vexationibus fatigare, sed omnia integra
Doniiuiccc Incamationis millesimo cenlesimo vicesi- conservenlur regulariumfralruin et paujierum usibus
mo sexto pontificalus aulem domni Honorii secuudi profulura, salva dicecesanorum episcoporum cano-
papae anno secundo. nica jusiitia. Si qua igitur iii fulurum ecclesiasliea
XXXVIIf. saecularisve persona, hanc nostrae constilutionispagi-
nam sciens, contra eam tcmere venire tentaveril,
Confirmalio fundalionis ecclesim Capenberoensis.
' secundo tertiove commonita, si non satisfaciione
(Anno 1126, Febr. 27.) congrua emendaverit, poleslatis bonorisque sui
[ Hcco, ibid. Pr., p. 569. ] dignilate careat, reamque se divino judicio existere
llommius episcopus, servus servorum Dei, dilecto de
perpelrata iniquitale cognoscat, el a sacralis-
in Cbristo fralri NOKBERTO,et ejus fralribus, in simo
corpore ac sanguine Dei et Domini Redempto-
ecclesia Sanclae Mariae de Capenberg regularem ris noslri Jesu Christi aliena fiat, alquein extremo
vilam professis, eorumque successoribus in perpe- examine districiae ullioni
subjaceat. Cunctis autem
tuum. eisdem ecclesiis justa servantibus, sit pax Domini'
Ad hoc universalis Ecclesiae cura nobis a provi- noslri Jesu
Cbristi, qualenus et hic fructum bonse
sore omnium bonorum Deo, commissa est, ut|reli- actionis perpiciant, et apud dislrictum judicem, pra-
giosas diligamus personas, el bene placenlem Deo raia aelerngepacis inveniant. Amen, amen, amen.
religionem sludeamus roodis omnibus propagare. ii Ego Honorius calholicac Ecclesiae episcopus.
Vte enim Deo gratus aliquando famulalus impendi- Dalum Lalerani per manum Aimerici sanctae Ro-"
lur, nisi ex charilalis radice procedens, a puritate raanae Ecclesiae diaconi cardinalis, m Kal. Martii,
religionis fuerit conservatus, boc nimirum charita- indict. iv, anno Dominic. Incarnal. 1126, ponlifica-
lis inluitu rationabilibus tuisposlulalionibus duximus tus Honorii II papse anno n.
mmuendum. Slaluimus itaque, et aposlolica auclo- dqmni
rilale firmamus, ut in eeclesia Capenberg, cujus XXXIX.
construendse fundum comes Godefridus, el fratres Privilegium \no monasterio S. Evangetistm Katieti'
ejus aique cohaeres Otlo, Deo et Sanctae Mariae, borniensi.
sauclisque apostolis oblulerunt, el Varlas et flof- (Anno 1126, Febr. 27.);
sladt, in quibus fralres vitam canonicam professi [TUuritigia sacra, p. 504.]
degunt, nulli omnino liceat secundum B. Auguslini HONGMUS episcopus, servus servorum Dei, dile-
regulam in eisdemecclesiis conslilutuinordinem mu- clis in Christo (iliis GODESCALCO praeposito el ejus
lare. Nullus eliam episcoporum futuris temporibus fratribus in ecclesia Sancli Joannis evangelisiae de
audeat ejusdem religionis fralres de eisdem ecclesiis Coldenbrunna canonicam vitam professis, tam prac-
expellere neque professionis canonicae quispiam ex j) senlibus quam futuris in perpeluum.
eisdem ecclesiis, aul clauslris audeal sine communi Apostolici moderaminis clemenliae convenit reli-
congregationis permissione disceflere. Discedentem giosos diligere, el eorum loca apostolicae prote-
vero, nullus episcoporum, nullus abbalum, nullus ctionis munimine defensare. Prsedecessor nosler
monachorum, nullus omnino hominum sine com- felicis memoriae Calixlus, PP., sicut ex ejus scriplo
niunium. lillerarum cautione suscipere; prohibemus comperimus vestram Sancli Joannis ecclesiam quam
igilur el omnino iiilerdicimus, ul nulla ecclesiastica in Alberslatensi episcopatu vir nobilis Wimannus
saecularisvepersona Capenberg et ejus ambilum vi, de pracdiis suis ad regularem vitam insliluil apo-
vel fraude inlrare, occupare, vel incastellare prae- stolicae tuitionis protectione munivii. Et nos ilaque
sumat. Bona etiam el possessiones, quas supradicti vestris postulationibus clemenlius annuentes, et
tres, el alodia, quse alii fideles eisdem ecclcsiis ex- ejusdem domini vesligiis inhaerentes, canonicae
juslis eleemosynis, in usus canonicorum legitime vitap.ordinem quem professi estis apostolica aucio-
conlulerunt, praesenlis scripti pagina confirmamus. ritate firmainus; el ecclesiam vestram praesentis
In quibus hacc propriis nominibus duximus adnolan- scripti pagina communimus. Statuinius enim quae-
da : videlicet, Werne, Nelte, Alsteden, Heilc, Ca- cunqiie possessiones, et quai*cuitq.ueboua eidem
1253 EPISTOL/E ET PRIVILEGIA. 125i
loco, aul a praediclo Wigmanno, ant a qtiibusqtie ,\ longo, et plebem de Venleio, Oum pertinentiis ea-
fidelibirs de suo jure juste collata sunt, sive in fuiu- rum, quas prsedictus frater Arduinus episcopus
rum Iargienle Deo jusle el canonice conferri conii- palerna vestris usibus benigiiitale coucessii. Quae-
geril firma semper vobis vestrisque successoribus, cunque praelerea in fuluris lemporibus, Iargiente
et inconvulsa permaneant. Nullique omhino homi- Deo, jusie atque canonice poteritis adipisci, finna
num liceat proedictam ecclesiam temere perlurbare, vobis, veslrisque successoribus, et illibaia perma-
aut ejus possessiones auferre, vel ablatas retinere, neanl. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum
minuere, vel temerariis vexationibus fatigare, sed liceal eamdem Ecclesiam temere perturbare; aut
omnia integra conservenlur eorum pro quoruni ejus possessiones auferre, vel ablala retinere, mi-
susleiitalipne ac gubernalione concessa sunl, usi- nuere, vel temerariis vexalionibus faligare, sed
bus omnimodis profutura. Obeunte vero le ipsius omnia integra conserveniur, eorum pro quorum
loci praeposito, nullus ibi qualibet astutia vel vio- sustentalione et gubernatione concessa sunt usibus
lenlia praeponalur, uisi quem fratres communi con- omnimodis profutura. Si qua igilur in futurum,
sensu, vel fralrum par-s consilii sanioris secundum ecclesiaslica saecularisve persOna hanc nostrae con-
Deuin elegerint. Si quis igiturde^reti hujus tenore stilutionis paginam sciens, conlra eam temere ve-
cognito temere, quod absil, contraire lenlaveril, ' S jiire tentaveril, secundo tertiove commonita, si non
konoris et ollicii sui periculum patiatur, aul excom- salisfaclione congrua emendaverit, potestaiis hono-
municalionis ullione plectatur, nisi praesumplionem risque sui dignilale careat, reamque se divino ju-
suaci.digna satisfaclione correxerit. Amen. dicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat,
Ego Honorius catholicae Ecclesise episcopus. et a sacralissimo corpore ac sanguine Dei el Do-
Datum Laterani per manum Almerici sanctae mini Redemptoris noslri Jesu Christi aliena fiat,
Romanae .Ecclesiae diaconi card. et cancellarii, n atqueinextremocxaminedistriciae ultioni subjaceal.
Eal. Martii, indict. iv, anno DominicaeIncarnalionis Cunctis autem eidem Ecclesise justa servanlibus
1126 , ponliGcalus domni Honorii secundi papae sit pax Domini noslri Jesu Cbristi', qualenus et
anno H. hic fruclum bonae actionis percipiant, et apud di-
XL. slriclum judicem praemia seternae pacis invcniant.
Amen
Privitegium pro ecclesia S. Marim Placenlinm.
Ego Honorius catholicae Ecclesiae episcopus.
(Anno 1126, Mart. 9.) Datum Laterani per manum Aimerici sanctae
[CAMPI,Dell.^Ristoria di Piacenza, loin. I, proba-/ ,J Romanae Ecelesiae diaconi cardinalis el cancellarii,
tiones, p. 528.] VIIIdus Marlii, indictione iv , anno Dominicae In-
HoNofiius episcopus, servus servorum Dei, dile- carnat. 1126, ponlificalus vero domni Honorii II
ctis filiis malricis ecclesiae Placenlinae Sanclae Ma- papae anno secundo.
riae, et Sanclae Juslinse canonicis, salulem et apo- XLl.
stolicam benediclionem. Monasterium S. Blasii in proleciionem apostoli-
Ad hoc universalis Ecclesiae cura nobis a provi- cam recipit, el confirmat liberam advocalium.
sore omnium bonorum Deo commissa est, ut de (Anno 1126, Mart, 28.
Ecchsiarum slatu sollicite cogitemus, earumque [GKRBERT, Hisl. Nigrm Silvm, lom. III, p. 59.]
miliiatibus provide palernae affeetionis vigilanlia HONOIUUS episcopus, servus servorum Dei, di-
-Studeamus; qualenus et ipsaeper noslri laboris in- leclo filio BERTOLDO abbati uionaslerii S. Blasii,
stantiam in bonis spiritualibus, et temporalibus quod in Constantiensi episcopatu, in loco videlicet
augeanlur, el nos debitam inde mercedem a Deo qui Nigra Silva dicilur, situm est, ejusque succes-
recipere valeamus: Quapropter vestris, charissimi soribus regulariter substitueudis in perpeluum.
in Chrislo filii, per venerabilem fratrem noslrum Ad hoc univcrsalis Ecclesiae cura nobis a provi-
Arduinum Placenlinse civilalis episcopum supplica- 13 sore omnium bonorum Domino commissa est, ut
tionibus clementius inclinali, matricem sanctae Dei religiosas diligamus personas, et bene placenlem
genitricis ac virgiuis Mariae, et sanctse Juslinae Doniino religionem modis omnibus propagernus,
marlyris Placenlinam ecclesiam , in qua Domiuo nec enim Domino gralus aliquando famulaius impen-
deservilis, apostolicae defensionis auxilio decrevi- dilur, nisi ex cbaritatis radice procedens a puri-
mus communire. Possessiones ergo, et bona, quae a tate religionis fueril conservatus. Proinde nos sup-
religiosis Placentinis episcopis, qui de hoc saeculo plicationi luae clemenler annuimus, el B. Blasii
decesseruiil, vel ab eodem fralre noslro episcopo, inonasterium, cui Deo auctore praesides, cum om-
qui veslrae ad praesens Ecclesiae praesidet, vobis nibus ad ipsum. perlinenlibus apostolicae sedis lui-
concessa, sive a fidelibus viris de suo jure oblata, tione munimus. Staluimus enim, ut quaecunque
seu modis aliis acquisiia juste el Iegitime posside- hodie idcm monaslerium juste el legaliler possidet,
tis: praesentis scripti noslri pagina vobis, veslris- sive in fulurum concessione ponlificum, libcralitate
que successoribus confirmamus, salva niniirum principum, yel oblatione fidelium jusle alque cano-
episcoporum veslrorum justilia et debila reverenlia. nice poleritadipisci, firma;libi luisquesuccessoribus,
Pari quoque niodo firmamus capellam de Goso- et illibaia permaneani. Nulli igitur omiiiuo lioini-
mn HONORII ii PAPJS ms
nuin liceat praefalum monasterium lemere perlur- .\ veslro monasterio Iiberlalis, aureum unum quot-
bare, aut ejus possessiones auferre, vel ablatas annis Laleranensi palalio persolvelis. Si quae igt*
retinere, ininuere, vel lemerariis vexationibus fati- fur in fulurum ecclesiaslica saecularisve persona 1
gare, sed omnia inlegra conservenlur eorum, pro lianc noslrae conslitutionis paginam sciens, conlra
quorum sustentatione et gubernalione concessa eam lemere venire tenlaverit, securido tertiove
sunt, usibus omnimodis profulura. Consecrationes commoniia* si non salisfactione congrua emendavc-
aliarium sive basilicarum, ordinalioiies mona- rit, poteslatis honorisqiie sui dignilale careat,
clioruni, chrisma, oleum sacrum, et csetera ad opus reamque se divino judicio existere de perpetraia
episcopale officiiim perlinenlia, aConstanliensi epi- iniquilate cognoscat, et a sacratissimo corpore ac'
scopo, in ctijus estis dioecesi, accipiatis, si tanien sanguine Dei' el Domini Redemptoris noslri Jesti
eatliolicus fueril, et graliam ac communionem apo- Chrisli aliena fiat, atque in exlremo examine di-
slolicse sedis habuerit, et si ea gratis ac sine pravi- slrictse ultioni subjaceat. Cunctis aulem eidem loco
tale voluerit exhibere, alioquin liceal vobis catho- jusla servanlibus, sitpax Doinini noslri JesuChvi-
licuin, quein malueritis adire anlislilem, et ab eo sli, qualenus el bic fructum bons". aclionis perci-
consecralionis sacramenta percipere, qui apostolicae pianl, el apud districium judicem praemia selernae
sedis auctorilale fullus, qusc poslulaslis. indulgeal. ;B pacis inveniant. Amen, amen.
Sepulluram quoqne ejusdem Ioci omnino iiberam Ego Honorius catholicse Ecclesiae episcopus.
esse decernimus, ut eorum qui illic sepeliri delibe- Ego Crescenlius Sabinensis episcopus
raverini, devoiioni et extremse voluntali, nisi forte Ego Petrus Porttiensis episcopus.
excommunicati sint, nullus obsistat. Porro laicos . Ego Yiialis Albanus episcopus.
sive clericos saeculariter viventes ad conversionem
Ego Guillielmus Prsencslinus episcopus.
suscipere nullius episcopi vel praepositi contradictio
vos inhibeal.Obeunle le nunc ejus loci abbate vel tuo- Ego Bonifacius presbyler cardinalis liluii S;
Marci.
rumquolibet successorum, nullus ibi quolibet subrep-
lionis asluiiaseu violenlia praeponatur,nisiquemfra- Ego Gg. prcsbyter cardin. lii. Aposlolorum.
tres communi consensu, vel fralruni pars consilii sa- Ego Benediclus presbyter cardinalis liluli EIH
nioris secundum Dei limorem, et B. Benedicti re- doxiae.
salva Consiantiensis Ego Joannes presbyter cardinalis tiluli S. Cae-
gulam elegerint. Ad haec epi- cilise.
scopi revercnlia, confirmamus vestro monasterio
cellam de silva Swarzwall a S. Reginberlo con- Ego Desidenus presbyter cardinalis lituli S.'Pra-i
xedis.
struciam cum omnibiis possessionibtis, prsediis, el' 2
terrisadeam pei:litientibiis(14). Confirmamus eliara Ego Pelrus cardinalis presbyler liluli S. Sti-
sannae.
disposiiionem illam, quam bonae recordationis Hein-
ricus IV imperator de moriaslerii yeslri Jibertaie Ego Saxo presoyler cardinalis tiluli S. Ste*;:
et advocalia constiluil, et praedecessjornosler felicis pbani.
memorise papa Calixlus auclorilalis suae privilegio Ego Joannes presbyler cardinalis tituli S. Grisff-
roboravitj atque dilectus filius nosler Loiharius rex goni.
prsecepli sui firmilate munivil, et nos communi Ego Sigizo presbyter cardinalis liluli S. Xisii.
rratrum nosirorum episcoporum el cardinalium Ego Aldericus presbyter cardinalis lituli P*
dcliberaiione raiam habuimus, ut videlicet in ad- machii.
vocati electione abbas liberam habeat poteslate*n Ego Hubertus presbyter cardinalis liltili S. Cle-
cum fralrum suortim consilio talem eligcre, que«i' mentis.
nd defensionem liberlatis monaslerii bonum el uii- Ego Petrus tittili Calixii presbyter cardina is.
lem esse cognoverit, qui non pro lerreno com- Ego Petriis presbyter cardinalis lituli S. Mar-
modo, sed pro Dei amore ac peccalorum suorum ,D celli.
veuia, ncc non et seiern.e benedictionis mercedc Ego Deusdedil presbyter cardinalis tituli S. Lau-.
advocatiam ipsam bene habere cupiai et traclare. rentii in Damaso.
Si autem caluniniiilor polius quam advocattis exi-
Ego Gregorius S. Angeli diaconus cardinalis.
stens monasterii bona pervaseril, et non magis ea
ct secundo tertiove comnionitiis Ego Slepbanus diaconu.s cardinalis S. Marise irt.
defsnderil, semel, Cosmedin.
nullatenus emendaveril, abbas habeat facultaiem
cum fralrum consilio alium ibi utiliorem staluere- Ego Jonathas diaconus cardinalis SS. Cosmse ct.
advocalum, quatenus sicul a prsediclo Heinrico Damiaui.
imperatore, el a praefato filio nosiro(Lothario rcge Egd Gregorius diaconns cardinalis SS. Sergii et
: J •
judicio delinitum est, ccenobii veslri libertas modis Bachi.
omnibus a jure sit alienala Basileensis ecclesise. Ego Joannes diaconus cardinalis S. Micolai de
Ad indicium autem nostrae tuitionis et concessae carcere,

(H) En iteratam eellaeS. Reginberli confirmationem S* Blasii monaslerio factam.

iOM EPISTOL^J ET PRIVILEGIA. 125S
Ego Angelus diaconus cardinalis S. Mariae in A liberlati et quicii fratrum noceat, viudicare. Chri-
Donnica. sma, oleum sacrum, consecraiiones altarium, sivo
Ego Stefanus diaconus cardinalis S. Luciae. basilicarum, ordinalioues monaclioriiui qui ad sa-
EgoPetrusdiaconuscardinalisS.MariseinviaLaia. cros ordines fuerint promovendi, ab episcopo in
Ego Hugo diaconus cardinalis S. Theodori. cujus dioeeesi estis, accipielis, si qtiidem gratiam
Datum Lalerani per manuin Aimerici S. Romanse atque communionem aposlolicae sedis babuerit, et
Ecclesiae diaconi cardinalis el cancellarii v Kal. si ea gratis et sine pravitate voluerit exhibere;
Aprilis, indielione iv, Iiicarnalionis Dominicse anno alioquin liceat vobis calholicum, quem maluerilis,
1126, pontificalus auteui domni Honorii II papae adire anlistiiem, el ab eo consecralionum sacra-
anno secundo. menla suscipere, qui apostolicse sedis fultus auclo-
XLll. ritale, quod postulalur indulgeat. Obeunie le nunc
Monaslerium Wiblingettse ejusqne bona confirmal et ejus Ioci abbate, vel tuorum quolibel successorum,
in proteciiouem aposlolicam recipit. nullus ibi qualibel subreptionis aslnlia seu violenlia
(AiinolI26, Mart. 28.) praeponalur, nisi quem fratres communi corisensu,
[Ubt supra, p. 55.] vel fralrum pars consilii sanioris secundum Dei
servus servornm dileclo " timorem, el B. Benedicli regulam elegerint. A.d
HONORIUS episcopus, Dei,
filio WARNERO, abbati monasterii S. Marlini, quod indicium autem perceptse a Romana Ecclesia liber-
Wiblingen dicilur, ejusque successoribus regularilcr laiis bizanlium aureum quotannis Lateranensi pa-
promovendis in perpeluum. lalio persolvalis. Si qua igilur ecclesiastica ssecula-
Desiderium, quod ad relfgionis propositum, et risve persona hanc nostrse conslitqlionis paginam
animarum saliilem periincre monslralur, auclore sciens, conlra eam temere venire tentaverit,
Deo sine aliqua dilatione est complendum. Quam- secundo terliove commonita, si non satisfaclione
obrem nos, dilecle in Cbrislo fili, tuis per venera- congrua emendaverit, polestatis honorisque sui
bileni fratrem, noslrum Udalricum Constanliensem dignitate careal, reamque se divino judicio exisiere
episeopum postulationibus inclinati, B. Marlini de perpetrata iniquitate cognoscat, et a sanctissimo
monasleritim, cui disponente Deo prsesidere cogno- corpore et sanguine Dei ct Domini noslri Jesu
sceris, quod videlicet a prsedecessore nostro felicis Chrisli aliena fial, atque in exlremo examine di-
memorise Urbano papa in speciale sedis apostolicae sirictse ullioni subjaceal. Cimclis aulem eidem loco
jus ac tulelam susceptum est apostolicae auctoriialis jusla servantibus sil pax Domini noslri Jesu Christi,
privilegio communimus, slaluenles ut qusecunque r„ quatenus el hic frucium bonse aclionis percipiant,
praedia, el quaecunque bona tam ex fundalorum et apud disirictum judicem prsemia selernsc pacis
suorum, Har.lmani comilis el Olhonis fralris ejus invenianl. Amen, nmen.
largitione, quam cselerorum fidelium justa obla- Dala Laierani per. manum Hiemerici sanctse
lione prsedicla ecclesia in praesenliarum possidet, Romanae Ecclesisediaconi cardinalis et cancellarii,
sive in fulurum jure atque canonice polerit adipisci, v Kalendas Aprilis, Incarnalionis Dominicse 1125
firma tibi, tuisque successoribus, et illibata perma- (15) indictioneiv, pontificatus auiem domni Hono-
neant. Decernimus ergo, ut nulli omnino hominum riill, papse annon.
liceat idem monaslcrium temere perlurbare, aut XLIH.
ejus possessiones auferre, vel ablalas retinere, * Monasteril S. Lamberti proieciioncm
stiscipil pos-
minuere, vel lemerariis vexationibus faligare, sed sessionesqueacjura confirmal, annito bizaiitii uuiiis
omnia integre conservenlur, eorum pro quorum censu monachis imposilo.
susteiilalione concessa sunt, usibus profutura, salva (Anno 1020, Mart. 29.)
lamen Constanliensis episcopi canonica reverentia, [«In (abulario Csesareo Vindobonensi, ex schndis
Perlzii. > JAFFE,Regesta liom. ponl., p. 553. Iitci-
cui lamen omnino non liceat exaclionem aliquam pil: t Quoniam sine vere. 1]
vel consuetudinem,: quse regularium quieti noceat, D
XLIV.
irrogare. Advocatiam ipsius ccenobii post Harlman- Breve ad omnes episcopos el proceres Gallim, ut Pon-
num religiosuni comitem haeres ejus, quem abbas lium olim abbalem Cluuiacensem coerceanl
cum fralribus elegerit, adminislrare debebit, qui si (Anno 1126, April. 24.)
postmodum monasterio inulilis fuerit, remoto ep [MANSI,ConciL, XXI, 356.J
alium prseficiant. Sepulluram ejusdem loci omnino HONORIUS episcopns, servus servorum Dei, vene-
liberam esse decernimus, ut eorum qui illic sepe- rabilibus Palribus, arcbiepiscopis,
episcopis, baro-
liri elegerinl, devolioni et extremae volunlali, nisi nibus et aliis fidelibus per
Franciain, Aquitaniam,
excommunicali jfuerint, nullus ohsislat. Praeterea, et Burgundiam conslitulis, saiutem et apostolicam
inansuro iri perpetuum decreto sancimus, ul nulli hcnedictionem.
oiuniiio viventjum liceat iu vestro monaslerio ali- Universae bonilatis inimicus diabolus utreligionem
quas proprietatis conditiones, non haeredilarii Juris, fratrum Cluniacensium cribraret sicut triticum, ex-
noti inveslitura?, nec cujuslibet polesiatis, quae petivit. Pontium namque ad perturbandos fralres
(-15) Ponendus liic est annus 1126, ubi indiciio lio iv ei annus secundus ponlificalus Honorli IJ,
21 deccmb. an. 1124 elecli, ctirrebai.
PATBOL.CLXVI. 40
.1259 HONOR.llII PAPiE 1200
dfviiro famuiatui mancipatos «trfOgantiaespiriiu lu- ^ extcras polestalcs illum de monasterio Iraherc, ei in
midum de ullra marinis parlibus unco ainbilionis carcerem ponere omnibus modis elabores. Nos au-
adduxil, et ut ab eo monasterium Cluniacense occu- tein dc lalere noslro legalum e vesiigio transmitti-
parclur efficit. Quamobrem dilectum filium noslrum mus, qvri tibi ad hoc explendum consilium et auxi-
Pelrum diacomim cardinalem ad vos ex gremio liuni prachcal.
sanctseRonianap.ECclesioedirigentes, charitali vestrae Dnla Lateranis vw Kal. Mnii.
niandaitdo prsecipimus, utipsius consilio invasorem Formula excommunicationis in Ponlium cl Por.-
Ponlium a Cluniacensi monaslerio et obedientiis, tianos.
alque omnibus perlinenliis ejus eliminare summo- Haec esl excommunicalio, quam fecilPeirtis oar-
pereproctiretis; idem enim filius noster Pelius vice dinalis, sanclae Romanse Ecclesiae legaius, in virltiie
nostra in Ponlium et in omnes faulores ejus anatlie- Spiritus sancti et aucloritale domni papse Ilonorii,
malis confirmabit sententiam. Dileclo vero filinm cujus vice fungitur, in Ppnlium invasorem, et sclii-
nostrum Pclrum Cluniacensem abbalem manu icnere smaliciim, el in burgenses Cluniacenses, et in omiies
ethonorarc curolis. . eorum faulores, in Lugdunensi synodo vn Ral. Junii,
Data Laieranis vui Kal. Maii. in prsesentia episcoportim consenticnlium, cl abba-
XLV. -' 1[j lum, el presbytcroruin miiltorum, el clericorum
Ad monachos Cluniacenses. — Ut Poniium abbatem Quoniam conlra voluntalem Doi, et donini papsa
rejicianl. Honorii, lotiusque Romanae Ecelesise Pontitis Clu-
(Anno 1126, April. 24.) niacense monasleriuiii irrationabilis laicorum vio-
[MANSI,ibid., p. 557.] lentia invasit, Ronianaj Ecclesiae misericordiam
HONOMUS episcopus, servus servorum Dei, univcr- magis quam jnsliiise severitatem sequenles, teitio
sis monachis el conversis ad Cluniacense monaste- tam litleris, qtiani nuniiis eum ad nos vocaviinus, ul
riuni periinenlibus, salutem et aposlolicam beue- voliinlatem domni papse Honorii ex ore no.slro super
diclionem. hoc audirel, eique veluti lotius orbis universali
Gravamur admodtim quoniam, sicut accepimus, Palri in omnibus obedirel; verum quia doitino papae
sacri collegii unitatem et statum religionis Ponlius, Honorio, cujus vice fungimur, obedire, et de perye-
rliabolico agilalus spirilu, visus esl ausu leiiierario trato invasionis Ecclesise scelere noluit pocuiicre,
perlurbare. Quamvis crgo va? sit homini illi per banc injuriam Deo, el apostolica; sedi iilatam iilte-
qiiem scandalum venii, ad probalionem lamcn, et rius inuliam non ferenles, aucloriiate aposiolorum
imrgaiionem bonortim neeesse est scandala prOve- Pelri et Pauli, et domni papae Honorii qui nohis
rjrs; vis enim el audacia niiliiis in bello cognoscilur, (Z plenam, el in hoc negotio sua vice tradidit potesta-
et fidei religiosse conslanlia in adversis comproba- lem, excommunicalionis sentemiam domni Ilum-
ttir. Quocirca dileclum filium noslrum Pelrum car- berti arcbiepiscopi Lugdunensis S. R. E. el domni
dinalem ad vos e gremio sanclse RomanaeEcclesise p«pse Honorii legati, ei ejus siiffraganeoruni in eum-
(iii-igenles, mandando prsecipimus ut in charilaiis dem Ponlium el in oinnes fautores ejus juste iterum
unitale firmiter persistenles, eidem Ponlio nullum prolatam in prsesenii confirmnmus synOdo, quahi
oninino consilium vcl auxilium praebeatis; sed potius ilerum renovanles, prtediclum Ponlium ac monachos
ab ipso lauquam a scbismalico et invasore vos om- ei cohaerentes, nec non et burgenses Cluniacenses
nimodis abslinele. Idem namque filius noster Pe- anathematis vinculo innodamus, quousque rcsipi-
trus, vice noslra, in Pontium et in onines faulores scanl el ad condignam redeanl satisfactionem. Prse-
ejus analhemalis confiimabit seiilentiam. Praecipi- cipimus eliam sub anailiemate ul nullus, in eeclcsiis
mus aulem, ut dileclo lilio nostroCliiniacensi abbati, vel in officinis infra ambitum muri Cluniaci, atit
lanquam pastori veslro, ei animarum veslrarum deforis infra clatislra vel pertineniiam lotius burgi
rectori, humililcr obedienliam et reverentiam consiitiitis, campaiias pulsare, vel officia celebraie
exhibealis. p.divina, vel capiliilum facere prsesumat qtiousque.
Datum Laiecani vm Kal. Maii. Porilius inde exeat, et ab hac infeslatione quiescal.
XLVI. Ejusdem analbemalis vinculo instiper eos innecli-
Ad Humbaldum archiepiscopum Lugdunensem. — mus, qui de thesauro eccIesiaeCIuniacensis quidquiil
Ejusdem argumenli. causa donationis vel vendilionis seu pignorationis
. (Anno 1126; April. 24.) accepertinl, ac deinceps acceperint, vel dederint.
[MANSI,ibid.j Praelerea pbedientins, ih quibus Poniius suos priores
IIONORIUS episcopus, servus servorum Dei, venc- inlrusil, scilicel Silviniacum cum Euslorgio priore
rabili Hu...., Lugduncnsi archiepiscopo, aposlolicae et suis fautoribus, Massiliam cum priore, Laziaetim
sedis legalo, salutem et aposlolicam benedictioneni. et ejus priorcm, Parrona cum priore, ne divinaoffi-
Dolemus quoniam, sicut accepimus, religionem cia ibi celebrcntur, iiiierdicimus. Denique oinne
Cluninccnsem Pontins ternere perlurbavit. Gralias chrislianitalis officium supradictis locis interdici-
ergo luse referimus fraternitati, quod tanquam reli- mus, excepto baptismale puerorum, el poeniicntia
gionis amalor ei virililcr restitisti. Inslanti igitur morieniium, volcnlium ab hac nequitia corivcMi,
vigilanlia lam per Eccjesise ministros, quam per dala securiiale in manibus Lefabli Vincerilii, et
1261 EPISTOLiE ET PRIVILEGIA. 1202
aliorum, qui obedicnliam Romanse Eedcsisc cl Pelri A studuerunt, suadentcs eis magnum esse Romnn.-e
abbatis fidelitaiem servant: Eodem vinculo ligamus Ecclesisfi deirimentum, nisi concessa dignitas Pisa-
cos -qui viclualia vel arma biirgensibns Cluniaci nse anferrelur Eceleshe. Asserebant enim Romanam
prelio, vel dono, in defeitsione hujus sceleris porlanl: Ecclesiam hujus guerrae causam, el fomeiilum exi-
XLVII. slere, et si Corsicanoruni episcoporum consecraiio
Rogerio, archiepiscopo Pisano, reslituiljus consecran- ad proprium dominiumRomanse revocarelur Eccle-
dorum episcoporum Corsicanorum, palliumque
concedil, siae, indiibitanler inierse, et Pisanos pacem, etcoti'
(Anno 1126, Jul. 21.) cordiam provenire. His igitur causis dominus papa
[ MANSI,Concit., XXI, 543. ] Callislus, pacis amalor, indtictiis, doiialioneni illam
IIONORIUS episcopus, servus servorum Dci, vene- Pisansc Ecclosise a suis aiilecessoribus faclam, et n
rabili fratri ROGERIO Pisano archiepiscopo, ejusque seipso (iriiiaiam pacis iuluilu revocavii,el scripli sui
successoribus canonicc subslituendis in perpeluum. pagina irrilavit. Cselerum neque suis, neque noslris
Ad hoc in sancla matre calholica el universali temporibus inler Pisanos et Januenses esl adhuc
Romana Ecclesia,quaj justiliae sedesest, nos auclore concordia consecula. Post commissuni vero nobis a
omnium bonorum Deo cognoscimus constitutos, ut Deo Romanoe Ecclesiae regimen, le, fraler Rogeri
suam Ecclesiis oninibus jusliliam conservemus; si B * Pisane archiepiscope, et consules ad nos venientes,
quid perperam gestum esse nPverimus, ralionis con- ul de consecralione Corsicanorum episcoporum, qii;e
silio ad recliludinis tramitem reducamus: quatenus Pisiinae Ecclesise a prsedecessoribus nostris Urbano,
el quse corrigenda sitnt, ordine judiciario corrigan- Gelasio, et aliis collata fuerat, et sine praecedenie-
tnr, el quae recte stalula noscuntur, in suo vigoris ipsorum Pisanorum culpa, et absque judicio ablatani
robore perseverenl. Praedecessor equidem noster justitiam faceremus stippliciter rogavistis, proeseiili^
sanclae memoriae Urbanus papa, jusiilise ac charita- tibus etiam Pisanis. Januenses postea ad praescniiam
tis intuilu, consilio episcoporum et cardinalium, et venienles, ut eisdem sacroe ablaiio a papa Calixlo
aliorum fidelium assensu Pisanse Ecclesiae el Daja- facta per nos firaiarelur nihilominus posiularuiii.
berlo, qui ei praesidebat, ejusque successoribus ca- Nos aulem ulrosque ad paceni faciendam diligcnter
nonice intranlibus, Corsicanse insulse episcopalus monuimus, sed paceni ab eis prece vel moniiis ini-
regendos et disponendos commisit atque subjecit. petrare nequivinius. Januenses enim, qui ad nos ve-
Eumdemque Dajaberlum in archiepiscopum insulae neraiil, se ad hoc non esse a populo suo missos, ne-
Corsicanae promovit, el Corsicanis episcopis, ut ei que ejus mandala posse transgredi asserebanl. Ha-
tauquam meiropolitano suo obedirent, per obedien- , bilo igitiir fratrum noslrorum episcoporum el cardi-
tiam prxcepit. In magna namque et diulurna schi- C naliuni consilio, quod uterqtie populus ad pacem
smaticorum tempestate, quam Romana lunc lempo- cogi ralioni deberel, conveniuius. Legalum ergo no-
ris paliebalur Ecclesia, Pisanorum civitatem niultis strum comitem luncdiaconum cardiiialem cum scri-
laboribus fecit obnoxiam. Corsicana vero lam pro- plis noslris Januam et Pisas misimus, praecipienlcs
lixitale spaiiorum/quam negligentia pasiorum, do- ul in manu ejus juramenlo firniarenl, et de^sacra
minorum insolentia, et desueludine legatorum sedis Corsicoeet guerra usque ad tunc proximum sancli
apostolicse a subjeclione, et obedieulia Romanse Ec- Michaelis festum nostris jtissionibiisobedire. Trans-
clesise deferbueral, et dissolutioni ac dissipalioni de- acto itaque termino ulraque pars ad nostram venit
dila, ecclesiastici ordinis pene deserueral discipli- prsesentiam. Nos autem diligenli sluilio ad pacem
nam. Proinde idem prsedecessor nosler lol a Pisanis inier eos statuendam, quamvis non profecerimus,
collatorum beneficiorum meritis digne respondit, et laboravimus : demum cum ab eis quaereremus, ut
Corsicanse Eeclesise,quse Pisanis proprior est, debitn juramenlo firmarent se noslris obedire niandatis, Ja-
cbaritate providit. Postmoduin vero successor ejus nuenses se id implere non posse dixeruiu, eo quod
papa Gelasius ejtisdem charitatis respeclu, idem jttris sui consulatus leiiiiiiiiis esset expletus. Tunc coni-
et dignilatis, quod a domino Urbano papa Pisanoe Q j munis deliberatione consilii Pisanorum supcr bac
Ecclesise collalum fueral, auclorilate sui privilegii causa juramenlum recepimus, et ne Januenses ali-
coiifirmavil. Quo de hae luce assumplo prsedecessor quam ralionabilem contra nos occasionem prselcn-
noster Papa Calixtus ejusdem rationis consideratio- derenl secundum eis, et tertium per nostros nunlios,
ne, et quod ab antecessoribus ejus Urbano, et Ge- et litteras lerniinuin dedimus. Qui profecio neq;:e
lasiodatum,et confirmalum Pisanae Ecclesise fuerat, venerunt, neque pro se excusalionem canonicain
privilegii sui munimine roboravil. Januenses aulem direxerunl. Cum ergo inler Romanam Ecclesiam, et
honori Pisani populi invidentes, et eorum incremen- Pisaftam qusesiio remaneret, et Pisani ad requiren-
lum aequo animo non ferentes, bujus rei sumpla oc- dam Ecclesioe susejusiiliam non desisterent, fratrcs
casione guerram conlra Pisanos moverunt Unde noslros archiepiscopos, episcopos et abbates, qui
csedes, incendia, et ninltae Cliristianornm captivita- causam, et modum rei geslse a prsedpcessore nostro
tes, peccatis exigenlibus, conligerunl, el debac- Calixlo plene praenoverant, convocavimus. Quibus in
cbandi in Ciirislianos Saracenis multa crevit auda- sacro Laleranensi palatio in nomine Domini congre-
cia. Prseterea Januenses ad Urbem venierites, Ro- gatis regesta prsedecessorum noslrorum Urbani, Ge-
mantim clerum et popnltim sollicitare ailenlios lasii,et Calixti iradidimus, et quid inde a nobis nost-
 1263 IIONORIIII PAPJE {264
qtiam apostolicse scdis onus assumpsinius, faclum f^. cardinalibus judicalum, ela baronibus approbalum
fueral, et quantum pro pace inter eos componenda ftterat, justum esse noscenles in conspectu omnium,
laboraveramus, diligenter ostendimus, roganles in lc, charissime in Christo fralcr Rogeri Pisane archi-
cbnriiale qua- veneranl, uljuxia quod eis sancli Spi- episcope, de consecratioue cpiscoporum Corsicanae
rilus gratia revclarel,nobis consiilerenl. Postmodum insulae per baculum inveslivimtis. Nunc itaque se-
vero, adjurali in fide quam beato Pelro el Romanoe cundiiin judicium fralrum noslrorum episcoporum
debcbaiit Eeclcsise, respoiideruni se ntilla alia causn c-tcardinalitim et sectiinlum consilium cl collandn-
nisi divina cbarilate ad id qtiod dabant consilium lionein arcliicpiscoporuni, episcoporum et abbaltim,
fuisse astriclos, quod nimiruin consilium per scri- et iiobilitim Roni.inorum asscnstim, prsedcccssorum
ptum propriis roboratum manibus ediderunt. Cujus noslrorum Urbani, Gelasii el Calixii privilegia Pi-
videlicel scripti vcrba hxc sitnl: « Spirilus sancti sanae Ecclesiae facla et inconviiisa perinnuere sta-
diclante gralia : Domintis Honorius sacratissimae, luinius,' el prxseniis privilegii pagina consecraiio-
et aposlolicse sedis episcopus, diversarumque pro- nem episcoporum Corsicse libi et per te Pisanse.Ec-
vinciarum arcbiepiscopis, et cpiscopis acabbatibus, clesise restiluimus, quatenus secundniu jain dicloruin
quid de ncgotio Pisanse Ecclesiae jusle canoniceque privilegiorum tenorem, lanquaiii proprius ejusdem
faciendum forei, petiit consilium. Qnibus raiionabi- 1B insulac inelropolitaiius episcopaltis, c't cpiscopos ip-
liler visum esl, qualenus et beatse memoriae Urbani, sius regendi, ordinandi, consecrandi, alquead syn-
Gelasii, Calixti privilegia, el dccreta inconcussa per- odttm lam in nteiropolitana Pisana Ecclesia, quain
maneant, el Pisanam Ecc.lesiam debcre restiiui Cor- in ipsa insttla convocandi itd honorcm Dei, et ejus-
- sicanis episcopaiibus, absque judiciario proprio or- dem Pisanae Ecclesiae babeaspotesiatem.Pallii vero
dine spoliatam. i Et scripio huic subscripsere arcbi- usum, qui praedecessoribus lii.is pro ipsius insubc
episcopi Guallerius Ravennas, Romualdus Salerni- praelatione a nostris anlecessoribus est concessiiti).
lanus, Otho Capuaniis, Rofredus Benevenlanus, ct nos tam libi quam tuis successorilius confirmamus
episcopi GuiUcImtis Urhevetaniis, Guido Arelinus, bis vidclicet diebus qui suprascripii sunl, id est Na-
Gregorius Terracinensis, Pandulphus Tianensis, livilale Domini, Epiphania, Hypopanton, Coena Do-
Ciarissimus Asiisierisis, Robertus Aversanus, Richar- mini, Pascha, Ascensione, Pentecosle, tribus so-
dtis Csjclanus, Transmundus Siguinus, Joannes Ca- lemnitatibus beatae Genitricis et Virginis Marisej
lenas, Gualfrcdtis Senensis, Gaufredus Suessanus, nalalitiis S. Joannis Baptisuc, et sanctoium Aposto-
Ranulphus Casertanus, Jacobus Favcnlinus, Otho lorum, commemoratione Omnium Sancloruin, con-
Sutrinus, Pelrus Castellanse civitalis, Benedictus secratione basilicarum, siiffraganeoriiii) episcopo-
"
Nepesinus, Ildilo Soanensis, Gberardus Ameliensis, rum, el clericorum, annuo natalilii sui-die, et fesiivi-
Benno Csesenas, et Petriis Tuscanus, et abbales late S. Sixti, in Invenlione et Exaltalioue S. crucis,
Sancli Laurenlii Aversani, Mallhatus, et Joannes in anniversario dedicationis Pisanae Ecclesiie, in fe^
Sanctse Sopbiae,atque Joannes Camaldulensis prior; stivilale sanclorutn inartyrum Slepliaui, et Lauren-
iiiierfiicre eliam alii episcopi Benedictus Lucanus, el tii, et Epbisi, cnjtis corpus in eadem ccclesia re-
Andreas Lunensis, lllandus Massanus, Petrus Clusi- qtiiescil, et in soleinnitate beatse Agalbie virginis ct
iius, et Olbo Tuderliiius : Absentes quoque Oldega- martyris, sanc per Pisanam parochiam, et insulam
rius Tarraconoe archiepiscopus, Guallerius Magalo- Corsicanam crucem ante te, el tuos succcssorcs
nse, el Gollefredus Florenlinus episcopi asscnsuni et deferri conccdiinus. Si igitur in futurum ecclesiasiica
consiliuni siium per proprias litleras prsebueriiiu. soecularisve persona banc noslrae constilulionis pa-
Praeterea collatcrales fratres noslri episcopi ct cardi- ginam sciens, conlra eani lemere vcnire leniavirit,
nales in unum convcnientes in Domino, inter se secundo terliove coinroonila, si non salisfactiouc
consulere coeperunt, el ab omnibus prseler uiium congrua emendaveril, poicslatis bonorisque sui di-
diaconum judicaluin esl, quod papae Urbano, ex au- gnitate careat, reamque se diviuo judicio cxislere
ctoritate Uomanse Ecclesiae, etiam conlra voluntatem jv de porpelinia iniquilale cognoscal, et a sanctissimo
cpiscoporum ipsius insulse licilum fuil Pisanum epi- corpore el sanguiiieDei et Doniini nostri JesnChristi
scopum provisorem, et metiopolitanum Corsicauae alieua fiat, alque in cxlremo examine djslrictae ul-
Ecclesiae constituere, successoribus autem ipsius do- tioni stibjaceat. Cunctis autem eidem Ecclesisejusta
mino Gelasio, el dominoCalixlo id ipsnm ilidem li- servaiuibus sil pax Domini noslri Jesu Christi, qua-
cuit suis privilegiis confirmare. Et quia Pisanaj Ec- lenus el hic fructum bonae actionis percipianl, el
clesiae a lol ponlificibus Romanis collala et confir- apud dislrictum jutlicem prsemia aclernaepacis iuve-
niaia dignitas sine manifesta culpa et jttdicio auferri niant. Amen, anien, amen.
non debuit, iterum judicaium est eamdem ei digni- Ego Honorius calholicse Ecclesiaeepiscppus ss.
tatcm debere reslilui, et faeta de donatione illius Ego Crescenlius Sabinensis episcopus subscripsi.
Romanorum ponlilicum privilegia inconcussa ser- Ego Guillelmus Proeneslinus episcopus ss
vari :.in hoc eliam honoralorum virorum Pelri prse- , Ego episcopus Gtiido Tiburlinus subsc.
fecli, consulum et aliorum Romanse urbis sapien- Ego Bonifacius card. presb. til. S. Marci ss.
lium, atque nobilium convenit assensus. Nos ergo Ego Gregorius card. presb. SS. Apostolornm ss.
qtiod ab archiepiscopis et abbatibus collaudaturo, a Ego Benediclus prosb. card. til. Eudoxioess,
1265 EPISTOL^; ET PRIVILEGIA. 1268
Ego Conradus 'presb. card. tit. Pastoris iiilerfui, A, munerata prseniio, sui creatoris contemplaiione loe-
et ss. latur. Cseterum navis B. Petri coeloruin clavigeri,
Ego Deusdedit presb. card. lil. Damasi ss. cui Chrislus prsesidet gubernator, quainvis.nmitis
Ego Sasso presb. card. (it. S. Stephani ss. collidalur procellis, et horrendis venlorum flatibus
Ego Pclrus presb. card. lit. S. marlyris Susan- agiielitr, nunquam tamen nanfragii damnum incur-
nse ss. rel.; sed ad portum iranquillilatis cuni eis qui ei
Ego Joannes presb. card.- lit. S. Cbrysogoni ss adliaerent, secura pcrveniet. Pontius siqiiidem B.
Ego Pelrus presb. card. lil, S. Callixti ss. Bcnedicli inimicus, proeceplionibus et monastici
Ego Petrus presb. card. tit. S. Marcelli ss. ordinis malleus, qui Cluniacensem ahbatiam in manu
Ego Sigito presb. card. lit. SS. Marcellini et praedecessoris nostri fidicis memoriie pnpoe Calisti
Petri ss. sine spe reciiperationis reftitaverai, et se perpeiuo
Ego Gregorius presb. card. lit S. Sabinae ss. Jerosolymis victurum volo aslrinxerat, conlra vo-
Ego Gerardus presb. card. lit. SS. Aquilae, ct luntaiem Dei et nostram, Cluniacense nionaslcriura
Priscae ss. superba obslinatione et prsesumptione sacrilega oc-
Fgo Ubertus presb..card. lil. S. Clementis ss. cupavil : nilorem vero religionis Cluniacensium fra-
Ego Gregorius S. Angeli diac. card. ss. ^ truin, qua? per lotam Galliam claruerat,
perturbans,
Ego Romaims diac. card. S. Mariae in Porticu ss. corda sitnpliciiim veneno suoepravilatis infecil. Proe-
Ego Hugo diac. card. S. Theodori ss. lerea sncrilegium el rapacitalis ffagilium prseterilis
Ego Stephanus diac. card. S. Mariae in Cosme- superaddens peccatis, vasa sacra, et ihesaucuni mo-
din ss. nasterii, qui ex voto fidelium ad pauperum usus,
Ego Joannes diac. card. S. Nicolai ss. cum foret opportunum,fuerat desiinalus, diripuit, et
Ego Angelus diac. card. S. Marise in Domni- ejus maximam porlionem pro retinendis miliiibus,
ca"ss. sagittariis et balistariis dissipavit. Quia igttur in
Ego Hyaciuthus prior subdiac. sacrse basili- lanta pertinacia indiiralus,nequ:iquam resipiscere vo-
e:e ss. luil, venerabilis fraler noster Humbaldus Lugdunen-
Ego Herniannus sacrse basilicae stibdiaconus ss. , sis arcbiepiseopus, apostolicoe sedis Iegatus, in eum
Ego NicOlaus sacroe basilicsc subdiac. ss. excominunicaiionis senienliam pronuilgavil. Caeto-
Ego Silvius prior subdiaconorum de Cruce ss. rum, poslquam lanlum periculum tanlamque reli-*
-
Ego Pelrus subdiac. subsc. gionis stragem Cluniacensi monasteiio imminere
Ego Caleph subdiac. subscripsi. veridica relatione cognovimus, dilectum fiiium no-
Ego Matthaeussacrse basilicse subdiaconus ss. slrum Petrum diaconum cardinaleni de gremio
Ego Joanries qualiscunque Subdiaconus ss sanctse Romanse Ecclesise ad partes illas miitentliim
Ego Bobus stibdiac, sacri palalii ss. duxinius, qui prsecepto el auctoritatenosira Poiitiuiu
Ego Gerardus subdlac. ss. invasorem , et faulores ejns vinculo analhenialis
Ego Stephanus sacri Palatii subdinc. ss. innodavil. Post haec aulein, tu, dilecle fili Pelre
^Ego Bonifacius clericus ss. Cluniacensis abbas, et idem Pontius proximis B.
Datum Laterani per nianum Aimerici S. R. E. Michaelis oetavis, ad noslram venire prsesenliam, et
diac. card. el canceliarii, xu Kal. Augusti, ind. iv, de praedicta controversia et excessu nostro et Ro-
Incarnationis Dominicse an. 1126,pontificatus auleia nianae Ecclesise obedire judicio slatuislis, ei-ne super
D. Honorii papoe II an. n. hoc vestrum aliquis fallerelur, utrinqiie obsides in
XLVIII. praesenlia praanorainali dilecti filii Petri cardihalis
diaconi prsebuistis. Stattito itaque termino, noslro
Pelro abbali abbaliam Cluniaccnsem asseril, Ponlium-
que, t excommunicatum, invasorem, deprmdalorem,^ te conspectui prsesenlasti. Pontius vero cum moaa-
sacrilegum et schismaticum, » damnat cliis, et burgensibus, nondum lamen cum suis ab
(Annoll26, Oci. 20.) TJ excommunicationis vinculo absolulus ad Urbem ve-
[MANSI, Concil., XXI, 358.] nil. Ul autem secundum usurii ecclesiaslicum de
-HONORIUS episcopus, servus servoruro Dei, dilecto excessu pro quo excommunicatus fuerat, satisface-
in Christo ftlio PETROCltiniacensi abbaii, salulem et relet postinodiim, juxta rationis ordinem, ad cau-
apostolicam benedictionem. sam suam permitteretur agendam, a nostris fratribus
Universalis Ecclesise solliciludo nobis a dispensa- est ssepenumero requisiius; ipse vero spirilu «Iatio-
t tre omniuni bonorum Deo commissa, mentis inien- nis- itunidus in inficiatienes et. verborum involucra
tionem incessanler tirgere non desinit, religiouis; assneto more lingtiain extendens, salisfacere nobis
slaluni inconvtilsttm servare, el rcligiosis locis Iiber- et Ecclesioe Ronianse conlenipsit : nos siquideni
laiem debilam cusiodire. Sancta tnmen mater Ecclc- quosdam monachos qui cum; eo veneranl, post
sia, quae ad lempus ex parte peregrinatur in lerris, acceptam saiisfactionem recipitntis, et.ad causam
n:ultarum oppressionum purgalur lurbine, et validsei suam agendani admisimus. Tunc ergo le-iti' Cltini-a-
perseculionis examinalur fornace, cceliunque inspi- ccnsem abbatem canonice, et secundum beati Bene-
eiens, gemebunda suspiral, doiiec illi ccelesli prfesen- dicii regulam electum, ae per praedecessorem no-
tialiter imiattir, quse de imniarcessibilis coionae re- strum felicis niemoriae papam Calisliim, et per. nos
1267 HONORII II PAPJS 1268
ipsos confirraatum, modo vero per Poiiliuni invaso- \ lio r.estilueiido, et alio daiiraO restaurando in manu
rein, et coniplices suos inftdeles burgcnses fuisse tu;i, ad quem cura spectare cognoscimus, damuavi-
(:x|iulsiim, bona etiam nionaslerii, et ihesaiirura mus, pcena legali adbibita : verum ipsius poense re-
fuissc distrnclum, per cbnrissimum filiuin noslruin laxulio est luse discrelioni conimissn. Praelerea
Mailliseuni prioreui S. Marlini de Campis. quem Piontiuin esconununicatuni, invasorem,deprsedalo-
ndvocalum et causse tuse patroiiuiii statueras, sup- reiu, sacrilegutn, el schismalicum conilemnanteSi
piiccm allegasti, et ut libi de ablalis resiitutip, et seiitentiani beaioe recordulionis prsedecessoris nostri
<!e irrogala injuria justilia lierel pos ulasti. Cajier doimii papse Catisli iu ipsum Pp.nlimii dotani, ut
IIIIII inoiiachi, qui cum Ponlio venerant, ex adverso vidciicct uullo temporc Cluniaccnsem abbaliam
pusloreiii suiim Ponlio sibi fraudujeiilcr ablatiini, recuperel, apostolica auctoritaie firmaviinus. Si
ncc umiiiam eum Cltiiiiacensis monnslerii rpgimeti quis aulem in poslerum hanc noslrse dilfinitionis
dimisisse acclainabant. Qui statiro prodwlis aposto- sciileiuiain violare lenlaverit, laicns aiiatbemaiis
iici viri regestoruin papse Calisti voluroinibus, et gladio fcrialur, ilericus bonoris el officii privatione
assenione testiuiii, qui tunc praesentes fuerunl, nnilieltir.
convicli sunt. Ul igilur verba ipsius ad Pontium Ego Ilonojius, calliolicoe Ecclesioi: episcopus.
dirccta ponamus, hsec sunt i i Tibi prsecipimus ut * Ego Portuensis inlerfui.
nb liujiisinodi levilale desistas, el quam in manu Dalum Laierani ner niaiium Aymerici sanclaa
nostra sine recuperationis spe refutasti Cluniacen- Roinan;e Eccle.sise diaconi cardiualis cancellarii,
seni abbatiam uullatenus molestare p.rsesumas. Si XIIIKal. Novembris, indictione m, anno Doniinicse
vero noslri prsecepti transgressor exslileris, graliain lucarnaiionis 1126, ponlificalus autem domini Hono-
beaii Petri, et nostrani amittes; el si qitando ad rii II papae secundo.
nos clamaveris, non exaudieris. » Item ad conven- XLI.X
iiiin Cluniacensem inler csetera : « Zelutn inter vos Privilegium pro parthenone fonlis Ebraldi. '
ct contenliones agilari muUorum relatione compe- (Anno 1126, Nov. 1.)
rimus, et vehemenlius aggrayamur. Pontius enim [PAVILLON, Vie du B. Roberi d'Arbrissel, preuvesa
qui olim veslro mpnas,lerio praefuil, concordenj p. 625.]
iinitatem vestram dividere, et simplicitaiem men- IIONORIUS episcopus, s,ervus scrvorum Dei, dileclse
timn vesirarum solliciiare non desinil ; unde univer- in Cbrislo filiae P,, abbalissse inonaste.rii S. Marjoe
silali vestrae preecipimus, ul sicut per obedientiaiii de Fonte Ebraldo fiiiabusque succed,enti.bus regula-
beati Pelri salvare animas vestras cupitis, protinus -, riter substituendis in perpetuunt.
aiijectis oimiiiio scbisinatibus charissimo filio noslro Ad hoc universalis Ecclesise cura nobis a proyi-
Petro Cluniaceiisi abbali unanimiler et devole hu- sore omnium Domino commissa est, ut religiosas
militaiis stilijectioncin el obedicntiam deferatis, et personas et beueplacentes Deo religiones sludeamus.
in Potuio il.lo, qui in noslris manibiis sin.e spc recu- omnibus modis propagare : nec eniin Deo gralus ali-
pc.ralionis abbaljam Cluniacensem penitus refulavit, quaiido famulatus i.mpenditur, nisi ex charitatis iu-
iiiillain de coelero spem habealis; cum quod dc eo luitu, dilecla in Doinino filia P.. abba.tissa, raliouabi-
in causa hac constituimus, nulla prorsus raiione libus poslulalionibus luis incliitati inisericordiler
mntabiinus. Si quis atitem veslrum htijus prsecepti perhibemus assensum. Mpnas.leriiim ergo S. Marite
nosiri temeralor exsliterit, si abbaliae vel alicujus Fontis Ebraldi cujus regiinen tibi a Dpmino spera-
prselalionis nomine insignitus fuerit, vel ordiuis pro- nius esse commissum, ne aliquibus fatigetur an-
inotionem habueri.t, digni.latis, et prdinis sui detri- gariis, vel pravorum hominuni vexationibus infe-
iucnlum. sustinebit., ei anathcmatis senicntise subj.a- sietur, el ul' mundo corde, et puramenle liberius
ccbil. > I.dem de eotlem ad le, Pelre fili cbarissinie : valeaiis Dei servitium exercere, tutela ac defensione
« Quod auiein dePoniip illo quj. olim abbati.aeCIu- sedis apostolic.se duximus muniendum. Quicunque
niacensi proefuii, quam omnino sine recuperationis P ergo liberorum hominum prp salule animse suoeapud
spe in manibus nosirjs reftilavit co.iistituimus, nulla veslrum monasteriuni, aut in oratoriis, aul locis ad
volumus raiipne mutare. > Qu.ocirca quemadmo- ipsura pertinentibus Deo servire se volo, et tiiulo'
duin judicis ppstulabat officium, diligentius indagato p.rofessionis aslrixeril seciindum insiitutioiiem feli-
negotio, hnbilp consilio, et commuui assensufra- cis recordationis Roberti. presbyteri, sine communi
trum iioslrorum episcoporum et cardinalium, Petro conventus ass.ensu, locum ipsum deserere, et ad
prsefcclo utbis, el aliis nobilibus Romanis, et legis- alium tran.sire nullalenus habeat facultatem. Prse-
pcritis collnudaiitibus, ex senieniia de Cluniacensi lerea oratoria ,quse, a yobis episcopi concessione
abbalia, de nionachorum obedientia, de_omnibus cpnslrucla sunt, yel in posierum construentur,
tain exterios, qiiara inierius ad eamdem abbaliam niilli hominum. omnino occupare liceai, vel ausu
pertiiieulibiis, plenarie le per abundaiUein jusiitiam lemerario iufestare. Sane qui in yestris' oraloriis
investiviinus : obsides vero quos pro exseculione divinis sunt famulatibus mancipali, Iiberam ibidem
jusiiiise dederas absolventes, illos quos Poniius et liabeanl sepulturain. Porro decimas aninialium ve-
Jjurgenses pro parte stta obligaverant, alligavimus. slrorum, el frugum quse veslris propriis sumpiibus
Uuigeiiscs clioiii de lliesauro Cluniaccusi monasle- excoluntur, a vobisexigere nemo praesumat. Slalui-
 1269 EPlSTOLiE ET PMVILEGIA . 1270
nius autem ul qiuucnr.quc bona, quascunque pos- A ecclesia idem Gebhardtis episcopalus api«em- nou
sessiones idem coenobiuin hodie legilime possidel, ulicrius debeat obtinere.
sive in futurum prseslanle Deo concessione poulifi Datum Lateran. iv Non. Marlii.
cum, liberalilale regum, largitione principum, obla- Lll.
tione fidelium, seu aliis jtislis modis poteril adipisci, Ad canonkos S. Frigdiani Lucemis,
firma vobis et his quae vobis successerinl, et illibala (Iiura 1125-1127, Maii 17.)
permaneant, salva diceccsani episcopi jttstitia. Si [BALUZ.Miscell., ed. Luc,- IV, 588.]
qtta igilur in fulurum ecclesiaslica, ssecularisve per- HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, dilectis
sona hanc noslroe constilulionis paginani sciens, filiis A. priori et fratribus S. Frigdiani, salutem et
contra eam temcre venire lentaverit, secundo ter- aposiolicam benedictionem.
tiove commonita, si non satisfactione congruaemen- Quemadmodum ea quse irralionabiliter acla sunt,
daverit, potestalis honorisque sui dignilate careat, nulla debent ratione subsistere, ita ea qusc canonice
reamque se divino judicio existere de perpelrala delinita sunt, firma debent slabililate raaiiere. Con-
iniquitate cognoscal, et a sacralissimo corpore ac cordem ilaque senleniiam venerabilis fratris nostrt
sanguine Dei el Domini Redemptoris noslri Jesu B. Lucani episcopi inter vos et hospitale Altipassus
Christi aliena fiat, atque in cxiremoexnniine distri- " de silva de colle Sacci prolalam ralam habemus ct
cioe uiiioni subjnceal. Cunclis nuleni cidem mona- irrefragabiliter prsecipimus observari.
sterio justa servanlibtis sil pax Domini nostri Jesu Dal. Laterani xvi. Kal. Junii.
Chrisli, qualeniis et bic frticlum bonoeactionis acci- LIH.
piant, et apud dislriclum judicem prsemia seternse Monasierii S. Udalrici et S. Afrm CreuzUngensi*
pacis inveniaiu. Amen. disciplinam, possessiones,privilegia confirmat.
Dalum Laterani, per inanuni Aimerici sanctoe (Intra 1125-1127.)
Somause Ecclesise diaconi cardin. et cancellarii, [NEUGART, Cod. diplom. Aleman., II, 60.]
Kal. Noveinb., indict. v, Incarnat. Dominicse anno HONORIUS episcopus, servus servorumDei, dilectis
1126, pontificatus autem domni Honorii II papse in Chrislo filiis HENRICO praeposilo el fratribus in
anno ii. hospitali ct ecclesia S, Udalrici confessoris, et S.
L. Affroe marlyris (16) regularem viiam professis lani
Ad Didacum archiepiscopum Compostellanum. praesentibus quam fuluris in posterum.
(Anno 1126.) Religiosorum fratrum religiosis pclilionibus nos
[FI.OREZ, Espana sagrada, XX, 445.] p aanuere lam fraternae charilalis affectus, quam pias
HoxoRias episcopus, servus servorum Dei, vene- voluntalis devotio persuadel; quocirca venientibus
rabili frairi DIDACO Compost. archiep., saluteni et ad nos dilecti el venerabilis fralrts nostri UDALRICI
apost. bened. Constantietisis episc.opi postulalionibus benignum
Nobilis el famosa Composlellana Ecclesia pro re- prsebenles assensuin, vitse canonicoeordinem, qucni
verentia B. Jacobi apostoli a religiosis viris ct ipse in ecclesia vestra et xeiiodochio secun-
Chrisliani nominis amatoribus honoralur. Quia dttni regulam B. Atiguslini consliluit, inviolabi-
igitur divinoe dispensationi placuit te ad lanlae lcm docerhiuius' fuluris. leroporibus conseirvari.
Eeclesise regimen convocare, fraternilalcm tuam Beneficia vero quseipse vobis de mensa episcopali,
exhprtamur iu Doinino, ul ita sapienter, mansuete pro majore tamen parte de aliis bonis suis-pro coin-
el curu humiliiate personam tuam regas, et • quse wunis victus susteiuatione ac pauperum Cbristi
fuerint agenda perficias, qualenus Deo et B. Petro refectione concessil, proesentis decreli pagina con-
sanctaeque R. E. et populo libi conimisso gratus firmamus. Confirmaniuspreelerea concambium.quod
efiici-inerearis. Lilleras etnunlios luos palernaclia- cuin canonicis majoris ecclesioe S. Marise Conslan-
ritate recepimus. Cseterum qtiid luispostulalionibus liensis el cum canonicis S. Slcphani (17) ejusdem
respondeamus, consilium nondum habuimus. ] episcopi assensu et collaudatione fecislis. Quaecun-
D
LI. que etiam liberaIilaleprincipum,oblalione fidelium,
Ad Ad,elberlumarchiepiscopum Moguniinum. atil aliis niodis in praeseniiaruni legitime possede-
( lntra 1125-1127. ) ritis, sive in fulurum largiente Deo jusle atque
[MANSI,Corca7.,XXI,35i.] canonice acquirere poteritis, firma vobis vestrisque
HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, vene- successoribus et iliibata permaneant. Decernimiis
robili fratri A. Moguiitino archiepiscopo, salutem et ergo ut nulli omnino hominum liceat prsefalani
aposiolican) beiiediciionem. ecclesiam perturbare, aut ejus possessiones auferre,
Super causa Gebbardi, de quo nos rogavit lua vel ablatas relinere, minuere, vel lemerariis vexa-
fraternitas, fralrum nostrorum episcoporum, et car- tionibus fatigare, sed oronia integra conservenlur
dinalium consilium requisivimus. Ex corum ergo clericorum et pauperum usibus omnimodis profu-
deliberatione provisum esl, quod in Herbipolensi tura, salva nimirum irt omnibiis ecclesiasticis Con-
(16) Sc. inCreuzlii)gen;cujuscolIegiicanonicorum cala esl.
regularium 0. S. A. extra muros urbis Constanlise (17) Ecclesia S. Stcphani, prima post calhedra-j
Jiiemorioe eoruindcm saiictorum ecclesia dedi- lem Conslanti»:.
«71 IIONORII II PAP.E 1272
(jianlicnsisepiscopi reverentia. Obeunte veroecclesise jA rare alque-contra insidiatores pleniter se munire
\eslroe prseposito, fratres omnes communi consensu, valcanl. Judices auiem el accusatores lales esse de-
vcl fiatruni pars consilii sauioris secundura Dei bent, qui onnii careant suspicione, et ex chariiatis
liniorem, pcrsonam idoneam sibi provideat regula- radice suaro desiderenl senienliam proroere.
litor eligendam. Sepulturanisaue illins loci liberam LV.
csse censemus, ut illorum qui illic sepeliri delibe- Ad Pelrum Cluniacemem abbatem.— De Pontii
raverint, devolioui et exlremse volunlati, nisi forle invasoris obilu el sepultura.
excommunicali sint, nullus obsislal. Si qua ergo in (Aiino 1127.) •
5'uluruni ecclesiastica sive saecularis persoua hanc [MANSI, Concil, XXI, 521.]
noslne constitutionis paginain sciens, contra eani HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, dileclc
teiiicre venire lenlaveril, secundo lerliove coiump- filio PETROCluniaceusi abba,ti, salutem et apostoli-
nila, si non salisfactione congrua eniendavcrit, cam benedictionem.
potestalis honorisque sui digniiate careai, reamque Prseterito mense D.ecembriPontiusviam uniyersoe
i,n divino indicio existere de perpelrala iniquiiale carnis ingressus est. Qui quamvis de malis Cluniaco
cogiiQscat, ela sacralissimo.corpore ac sanguine Dei illatis ssepe comnionitus pceniienliam agere nolue-
ct Doniiui redemptoris nostri Jesu Gbristi aliena fiat, 'B rit, nos tamen pro reverentia ejusdem roonaslerii,
atque in extremo examine dislriclae ul.lioui subja- cujus inonachus fuerat, eum hpnesle sepcliri feci-
ceat. Cunctis autem eidem Ioco jusla servanlibus sit •inus.
pax Doniini noslri Jesu Cbrjsti quatcnus el hic Dala Laterani.
liuctus bonae actionis percipiant, el apud districluni LVI.
jtidicein pra*mia selernse pacis invenianl. Amen. Pandulplio, Landonis comitis Aquinensis fitio, in-
LIV. lerdicit ne in possessione B. Pelri caslrum mdi-
ficel.
A[delbertuni\ arckiepiscopuni Moguntinum repre-
hendil quod designatum Ecclesue Wirziburgensis (AIH10H27.)
episcopum anle dijudicalam cqusani conlra canones [Vide PETRIChron. Cassin., I. iv,c. 95.]
excommuuicaverii.
LVH.
(lnirn 1126-1127.) Episcopis, abbqlibus, baronibus, elc, per Angliam
[MANSI, ConciL, XXI, 3.49.] constiiutis significat se Guillelnio arcliiepiscopo
II., servus Dci, A,. venerabili fratri Mogiwitino Cauluariensi legaliouem Angliiv Scutimque commi-
sisse.
archiepiscopo et apostolicse sedis legato, salulem et
C (Auno 1127, Jan. 23.)
uposlolicam benediclipnero.
ScimusqtiideinzeluniDei voshabere.quem tamen, [WUARTON, Ancjliasacra, I, 729.]
salva charitale condire debelis, ut uihil indiscrete, HONORIUS episcopus, servus servoruni Dei, diiectis
sed omnia rationabiliter, et secundum Deum agere fratribus el filiis episcopis, abbatibus, baronibus, et
valeatis. WTurlzeburgensis quippe Ecclesiso designa- caeteris clcricis et laicis per Angliam el Scotiani
lus cpiscopus, se a vobis. conlra juslitiain gravari et constituiis, salutcm et appslolioani benediciioiiein.
proejudiciuni suslinerp querelas nobis deposuit, qupd Sponsa Christi sacrosancia Ecclesia, in firma-
ipsum neqtie accu.satpribus, neque testibus legitimis, nieiitoapostolicse fidci radicata, istnquamdevota ma-
coriviclum, nequesponte confessuni, nequecanouice ler el propitia, consuevil milibus el Immilibus fi-
cuaminatum, tanqunm Ecclestse iiivasorcin, ,in qua liis viise pabula ministrare, tam iis qui longe positi
se electifm assevera.t, et Sinipniacum pronunliatum, sunl quam iis qui prope. Propinqui siquidein per
comniunione ecclesiastica privaverilis. Quod si ila exbibilam si.bi nostrse perspnse prsescnliam, longin-
esl, fralernitalein veslram a canonicis regulis divi- qui vcro per legaioruni iiostrpruin niinislerium
nitus inspiralis liquido conslat deviasse. Ait igitur yisiiantur. Cuinigitur vos,lanquani unicos ct spe-
sacra canonum auetorilas adiroi episeopo episco- D ] ciulcs B. Pelri filios fore cpgnbscimus, charissimo
putum non debere, aniequani causae ejus exilus ap- fratri nostro Guillelmo Cant. arcbiepiscopo in An-
pareat. Iiem ex epistola pnpaescripla Anasiasio, et glia el Scotia yices noslras commisimus, qualenus
cseleris episcopis in Alexandrina synodo congre- couslitutis illic a nobis aposlolicae sedis Iegatus
galis: « De judiciis episcoporum, unde nos con- chariialis veslrse fretus auxilio, ad honorem Dei et
suliiislis, diversas a Palribus regulus iitvenirous S, Romanae Ecclesioe, elanimarum vestrarum sulu-
eonslilulas. Quidamegilir adrepellenda iiupetitorum lein, corrigenda corrigere, el firniauda valeat, ope-
niachinaniciila, cl suas proeparandas responsiones, ranle Domino, cpnfirinare. Quapropter uuiversilati
ctlestes confirmandos, etconeilia episcoporum quoe- vestroe mandando prsecipimus, ut ci sicut legato
renda, annum et vi menses mandaveruiit cwcedi : nostro humililer obedire, et cum ab eo inyitali pro
quidam aulcin annum, in quo pluritni coiicordanl. > Ecclesiarum slalu et Chrisiianae religiouis incre-
Minus vero qunm vi menscs iiou reperi, quouiain inento fueritis, ad ejus vocalioneni unanimiler con-
iiaeclaicis indulta sunt, quanlo magis sacerdotibus? veuire, el synodules cum eo studealis celebrare
Indiiciae nainque non sub angusio lempore, sed sub convciuus.
kuigo spulio cdnccdcridse sunt, ut accusnli sc nrKpa- Dal. Lalerani vm Kul. Fcbruarii.
1273 EPISTOLJG ET PIUVILEGIA. 1274
LVill. A slophori. Ecclesiam de Canziaco. Ecclesiam de H-
Privilegium pro cmnobio S. Petri Carnolensis de plu- leiis. Ecclesiam Sancli Georgii. Ecclesiam de Pur-
ribus ab eo confirmatis ecclesiis. laico. In episcopalu Sagiensi ecclesiam de Planchis.
(Annoll27, Mart. 8.) Ecclcsiam Snncli Laurentii. Ecclesiam de Brogilo
[Galt. Chr., VIII, 525.] amaro. El in Rothomagensi episcopatu ecclesiam de
Leoniscuria. Ecclesiam de Guerriaco. Ecclesiam do,
HONORIUS episcopus, servus servorum De.i, dilecto
in Chrislo filio WILELMOabbati monaslerii sancto- Aldoenivilla. Ecclesiam de Gundelicuria. Prselerea
rtitii aiioslolorun) Pelri el Pauii, quod in sttburbio in pr*fato Carnotensi episcopalu ecclesiam de
Carnoteusis urbis siium est, ejusque successoribus Treione. Ecclesiam Sancti Gerinani de Guastina.
regulariler substiiucndis in perpetuum. Ecclesiam de Isis. Haevero tres praefataeecclesioe ab
Equiialis et jusliiioa ratio persuadet nos ccclesiis smni exactione et reddilu synodi elcircadse inimu-
perpeluam rerum suarura firmitalera et vigoris in-. nes salvo jure episcopali in sua periiianeaiit liberta-
concussi inonunienla conferre. Non enim convenit te. Decernimus ergo , etc. Ego Honorius calholicae
Cbrisli servos divino famulalui dedilos perversiV Ecelesiseepiscopus.
pravorum homii)um molesliis agilari, et lemerariis Dalum Laterani per manum Aimerici Sanctoe Ro-
quoruinlibet vexationibus fatigari, similiter et proe- B manoe Ecclesioe diaconi cardinalis el cancellarii, vm
dia usibus coelestiura secreioruni dedicata, nullas Idus Mnrlii, indiclione v, Incnrnntionis Domini anno
polentium angarias, nihil debenl extraordinarium 1127, ponlificatus auiem domni Ilonorii H papoe,
sustinere. Hoc nimirum charilatis inluiiu, dilecle in aiino lerlio.
Domino fili Willelme abba, venerabilisque fralris LIX.
noslri Gaufridi Carnoleiisis episcopi precibus incli- Bulla, seu diploma quo fuudalio abbaiim Spouhei-
mensis confirmatur.
iiali, tuis ralionabilibus poslulaiionibus annuenies,
moriaslerium bealprum apostoloruro Petri el Pauli Anno 1127, Marl. 25
in Carnotensi suburbio coiislitutum , cui Domino [Gall. Chr. V, 448.]
auclore prsesides, prccsentis scripli nostri pagina HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, dils-
communimus; statuiinus enini u.t quascunque pos- cto filio BERNHELHO abbali nionasierii Sancti Mar-
sessiones, qusecunque bonn idem nionaslerium im- lini in Sponheim , ord. S Bened. Moguiiiinensis
proeseiiliarum concessione episcoporum Carnolen- dicecesis, ejusque successoribus regulariter insti-
sium, liberalilale regum, largilione principum el tuendis in perpeluum.
oblatione fidelium jusle el legitime possidel, sive in Religiosis desideriis dignum est facilem prsebere
fulurum largienle Deo juslis modis poterit adipisci, consensum.Eapropter, dilecte fili, tuis fratrumque
firma vobis veslrique successoribiis el illibala per- tuorum justis poslulalionibus annuenles , proefatura
maneaut: in quibus hacc propriis nominibus duxi- monaslerium Sponheimense, cui, auctore Deo, proe-
mus exprimenda. Ecclesiam videlicet S. Germani sides, sub apostolicse sedis luleki et proleclione sus-
deAlogia, cum capella de Domna petra. Ecclesiam cipimus, alque prsesentis scripli.pagina communn
Snncti Leobini de Braiaco. Ecclesiam Sancti Petri vimus, decernentes et slatuentes, ul regularis vita
de Arro cum capellis suis. Ecclesiam Sanclae Marise in eodera loco tam noviter instituta secuhdum regiiJ
de Evorea. Ecclesiam Villaevillonis. Ecclesiam San- lam S. Benedicti, fuluris lemporibus inviolabililer
ctoeManse de Slellionibus. Ecclesiam de Luigpiaco. conservelur. Nulli etiam facullas sit post faclam
Ecclesiam de Dpmna petra. Ecclesiam Sancti Leo- apud vos professionera sine.abbatis Iicenlia, majoris
biiii de Castroduni. Ecclesiani Sancti Stephani de vel minoris religionis obtentu ad alium locuui
Spelterol. EcclesiaiTi de Tornesiaco. Ecclesiam de transmeare. Quod si qtiis contra hanc prohibitionein
capella Osane. Ecclesiam de Verrigniaco. Ecclesiain noslram quocunque ,lempore in futurum discesse-
de Billoncellis. Ecclesiam deSonnenchiis. Ecclesiam rit, nullus abbas, aut quilibet audeat eum relinere.
de Puteosa cum capella. Ecclesiam de Mansellaria. jp. Quoties, abbate obeunie, de snccessore fuerit inter
Ecclesiam deResuntis. Ecclesiam de Morivillari. fratres ipsius loci tractandum, nullus inibi qualibet
Ecclesiam de Mulionisvillari. Ecclesiam de Capella subreplionis aslutia, seu violenlia cujusvis potesta-
fortini. Ecclesiam de Rivellonio. Eccleslam de Fur- tis, sive ecclesiasticse, sive lemporalis, intrudatur,
sonisvillari. Eeclesiara de Vitraico. Ecclesiam de nisi quem fratres communi consensu, autpars con-
Belchia. Ecclesiam deRudeto. Ecclesiain de Alnelo. silii sanioris, secundum Dei limorem et B'. Benedicii
Ecclesiam de Monasteriolo. Ecclesiam S. Martini de regulaui, de eodem collegio, vel de alio, si quod
Firmericuria. Ecclesiam de Nantilliaco. Ecclesiam absit, idoneum inter se non invenerint, p^uxeriut
de Olins. Ecclesiam de Anelo. Ecclesiam de Salecto. eligendum. Porro altarium consecrationem, chrisma,
Ecclesiain SanctseMarise de Moncellis, cum capella pleum saiicluni, benediclioiiein abbatum et ortlinaj
de Sorel. Ecclesiam dc Chalgeto. [Ecclesiara de Vi. tionem monachorum a dicecesano ejusdem parochise
Reddilum praebeiidaeecclesiae S. Martini de Valle. archiepiscopo, si quidem gratiam et communionem
la episcopalu quoque Aureliariensi ecclesiam Sancli aposlolicae sedis habuit, et si ea gralis et absque
Paterni. Ecclesiam de Niz. In Ebroicensi episcopa- pravilale aliqua voluerit exhibere, suscipiatur. Alio-
(u ecclesiaih de Belloloco. Ecclesiam Sancti Cliri- quin liceai vobis ct posteris veslris, calholicuny
4275 IIONORH U PAP.E 1276
qnem yolueritis, adire anlisiiiem, et ab eo conse- i^.do Bajoccnsis episcopus illud donum quod siguili-
crationes et sacramenta suscipere. Sepulluram quo- catur in Scriptura, dederit raonachis Divionensibus,
que istius loci liberam esse omniiio censemus, ut Arvcrnis prinio, deinde Romoe, per manum Urbaui
eortim, qui illic sepeliri desideraverinf, nisi forle papse cum omniraoda liberlate, absque ulla exce-
excomniunicali fueriiil, devotioni el yoluntali nemo plione, nisi solius obedientise quse debelur univer-
obsislal. Possessiones quoque omnes quas juslo li- salileromni pontificali reverentioe. Quod et ipse me
tulo possidelis, el in futurum quorumcunque obla- vidisse memiui, cum essem lunc lemporis in obse-
lione acquirelis, auctoritate apostolica contirma- quio ejusdem papse beatissimi. Quse cum ita sint,
nius, decernenles, quod nttlli omnino hominum li- et res nondiim exciderit memoria, quia recens gesla,
eeaf prtefatuin coeiiobiuni lemere perturbare, aut et quod gestiim esl, multi? adhuc siiperslilibus et
ejus possessiones auferre, vel quomodolibel ablalas idoneis comprobalur testibus, et quod testificauim
reiinere, ininuere, nul aliquibus vexalionibus per- est, apostolicis confirmetur apicibus; miror, qua
lurbare, sed onuiia iniegra vestris ct pauperum usi- temeritate lam solemnejus, vel in modico sis ausus
bus. conserventur profulura. Si quis autem in poste- infringere; cum etiam, si deessel auclorilas tesiiinu
rtiiii archiepiscopus, episcopus, rex, dux, vel coraes, et Scriplurse, facile lamen conjici possit ex ingeniia
vcl cujuslibel ordiuis piineeps, seu quajlibel eccle- viri magniludine, nil eum lam celebri, tam devoto
siaslica.saeciilurisve persona hanc conslilutionis no- dono quod dari potueril, decerpsisse. Sciebatenim,
stroe paginam sciens contra eam lemere vpnire ten- eleemosynam danli niagis quain accipienli prodesse.
laverii, ct si non subito satisfaciionecongruaemen- Si igilur prudens esse poterat ad pielatis opus in-
daveril, polestalis honorisque sui careat dignilate, formare te ratio, si pius pia tanli pasloris recor-
rcamqtie se devino judicio exislere de perpeirata dalio, si tiinoraius prsedecessoris tui Toroldi, prseter
iniquitate cognoscal, et a sacraiissiino corpore et hoc ipsum in parte justa dejectio. El quia lot sequi-
sanguine Domini Dei nostri Redemploris Jesu Chri- tatis lineas excedere non periimescis, nostrum est
stj aliena fint, alque in exlremo examijie districtoe corrigere qtiod excedis. Monnchis itnque Divionen-
ultioni subjaceat. Cuuclis aulem eidem loco jtista sibus, monasterium S. Vigoris, cum appendiciis suis,
servanlibus, sit pax Dpniini noslri Jesu Chrislr, et quidquid continct charta pontiftcalis el Robcrli
qualenus el hic fruclum bonae actionis percipiant, ducis Northniannise, eaqua possumusauctoritalefir-
et apud dislrictum judicem praemia aeternae pacis mamus, sicut fecerunt sancti Palres nostri, Urbanus
invcniant. Amen. scilicel, Paschalis et CaHxtus, cum plenaria reruni
Dala per inanus diaconi sanclse sedis aposlolicse, (j suarum liberlale, ila ut, tam ipsi quam eorum Eccle-
x Kalend. Aprilis, indictione quinla, Incarnat. Doin. sioe, et presbyleri el qiioecunque sunt juris eorum,
1127, poiitificalus nostri anno terlio. longc reniolissima sint a lua vel tuorum pensione,
LX. exaclione, actione cliam, justa vei injusla; sed quid-.
Ad Richardnm Bajocensem episcopum — Ne itmplius
jura monasierii S. Benigni Divioneiuis infringal. quid illud erit, loluin persislal ad integrum, pencs
(Anno 1127, Maii 6.) jus et arbilrium nionacborum. Quod enim semet
Ecclesise doiiatum est, a daloris potestate prorsus
[PERARD,Recueil de pieces pour servir a 1'histoire de
Bourgpgne, p. 219.] alienatum esl, nec cuiquam quod dedil, repetere
IIONORIUS cpihcopus, servus servorum Dei, Ri- licilum est, et sf fiat sacrilegium est. Nulli etiain
CIIARDO Bujoccnsi episcopo, snlutein et apostolicam poiiiificum, juxta decrctum Hormisdse, Iiceat divi-
hciicdicliouem. num in eorum coenobiis officium interdicere, du.m
; Inier plures correctioiie dignas qttas audivimus de eos constileril aposlolicse sedi comniunicare. Sicj
tua fralernilnle querclas, ad niigiuentuin indigna- auiem monachis suum roboramus tenoreni ttt tuum
lionis processil in mediiiin clanior Divionensis Eccle^ abolere non velimus hono.rein, sed sic eiiim Iiinita-
siae, quam ideo non possum non audire, qttia anle- . mus, ut ipsi libi sincere dil.ectionis exbibeant ob-
rioribus nostris semper exslilil vCnerabilis, et reli- sequium, el lu eis gratuitum, n.oiimerceiiarium im-;
giohis su;e inerilo et dileclionis in nos aniiquoe quo- pendas patrocinium, silque inter vos benevolentioe
dani privilegio causalur. Si quidem el queritur, te concertalio, non pretii cujusquam licitatio. Nam qui
Iransire snos, et transferre lerininos praefixos, illi ab primus eos ascivit amicos, sibi non vectigales esse
anlecessoribus tuse sedis el.noslroe, novo coeineterio valuit, et ut ipse dulcium paler fieret filiorum non
suiiin velus ct autiqtiura evacuare, praesbyteros sui auctionator alienorum. Si quis igilur decreti bujtis
juris in jus conlra jus trabere, synodales et consue- limitem sciens transgressus fuerit, nisi resipueril,
tudinarios et extraordinarios eliain redditus ab eis analhema sit. Canonicorum autem, si quis alibi
cxigere, et malta id genus agere, quse planc viden- quam in proefixobeati Vigoris coemeterio ttimulari se
tur justitiae reclamare. In argunienlum itaqtte fidei, fccerit, et sepultus, el sepeliens, transgressionis rei
jussimus in mcdiuin cbarias el decretalia produci, fient, ipsi viderint. Omni vero obedienli et coope-
qtiibus videbatur inniii, in quortun dum versaremur raiili sit nostra el benedictio, et in cceleslibus,
Icclione, siiirexerunl e lalere noslro graves, et fide selerna mansio.
di«iuc personm dicentcs se audisse, se vidisse, ouau- Datuin Laterani H Nonas Maii, pei inanus Imerici.
1977 EPISTOL^ ET PRIVTLEGIA. 1278
saiicios Romanie "Eeclesioe diaconi cardinalis, in- A liove coniinonila, si non salisfaclione congrua emen-
dii-iionc v, aitno DoiiiiiiicaeIncarnationis 1127, poii- dnyerit, ofHcii ntque ordinis sui dignitaie careal,
tilicatus dbiiini Ilonorii secundi papae anno IV. reamque se divino judicio exislere dc pcrpelrata ini-
LXI. quitate cognoscal. Qui vero custos et observator
Ad Oltoncm Halbersladensem episcopum. exstiterit, apostolicoe benediciionis gratia replcatur,
(Anno 1127, Ocl. 18.) et oeternacfelicitatis procmioglorielur. Amen, amen,
[MANSI,COHC«.,XXI, 477.] anicn.
HONORIUS episcopus, servus servorum D.pi, vene- Ego Honortus catholicoe ct Ecclesioc episcopus
rabili fratri OTTONIHalbersladensium episcopo, subscr.
salutem et aposlolicain benediciioneni. Dalum Lalernni per manum Aimerici, S. R. sedis,
Gravis ad uos de psrsona lua querela pervenit. et universalis curise cancellarii pridie N'on. Aprilis,
Accepiinusigiturquod Halberstadensem episcopatuni indictione sexta, Incarnalionis Dominicoeaiino 1128,
per violenliain laicalem, et quod detestabilius est, ponlificatus D. Honorii papoe II.
per Simoniacam hasresim occupasti; quanlum autem
flagitiosam islam pcslem simoniacse hsereseos saucta LXIH.
Dei Ecclesia abhorreat, Pelrus aposlolus in princi- " Ecclesim Trevirensis privilegia possessionesque con-
pio nascentis Ecclesioemanifestat, qui Simonem Spi- firmal, el Mainero archiepiscopo concedil ul paltio
ritum sanclura vendere volenlem cuin sua pecunia prmferendaque cruce utalur, aique « in constitutis
ecclcsim sttitionibus cum nqcco atbo. eqnilet. i
coiideninavii. Si ergo hujus sceleris te reum esse
eognoscis, salius esl ut ccdas, et delictuin luum (Aniio 1127, Aprtl. 9.)
punias in hac viia o?r poeuiienliam, qtiani ante [GDNTHER, Cod. diplom. Rlien. MoselL, I, 20&.]
oculos districti judieis jtidicandus appareas.
Daltim B. x Kal. Novemb. LXIV.
LXIl. DicecesisMutinensis fiues et Ecclesim possessiones'
Citnonicorum Favenlinonim bona confirmal. petente Dodone episcopo, coufirinal
(Anno 1128, April. 4.) (Amio 1128, April. 27.)
[UGUELLI, ltaliasacra, II, 494.] [TitiABOSCin,Memorie sloriche Modenesi, Modena
HONORIUS servus 1793, 4°, II, 99.]
episcopus, servorum Dei, dile-
ctis filiis Faventinae Ecclesise canonicis, salutem el LXV.
apostclicam benedictioneni. Q Ad Malthmum Albanensem episcopum, apostolicm
Pastoralis officii nos pia solliciludo constringil sedis legalum. — JPro monasterio Luxoviensi,
apostolicse sedis tutelam posluianlibus, el prole- ut ablala eis a Divionensibus monachis reslir
ctionis suffragia impeiliri. Proinde vestris, dileclis- tuantitr.
simi in Christo filii Ecclesiae Faventinoe canonici, (Anno 1128, Maii4.)
fD. BOUQUET, Recueil XV, 266.]
petitionibus annuentes, tam vos ipsos quam el om-
riia veslra bona in B. Petri et nostram tntelum sus- HONORIUS episcopus, servus servoruni Dei, vene-
cipinms, ataue prscsenlis priyilegii pagina commu- rabili fralri M[ATTU^O]Albano episcopo, aposto-
nimus. Sialuimus eniiii, ut bona omnia, quoe in licae sedis legato, salutera et aposlolicam bencdi-
praeseniiarum cujuspiam Iargitione personse baiietis, ciioncro.
yel in fulurum quocunque iiiodo divinis, et liuina- Aniinadverlat fralernilalis luse discrelio quoniam
nis legibus cognilo poterilis adipisci, firma vobis, el Luxoviense monasteriinn, Divionensibus hoc facien-
Ulibaia periuaneant. Decer,nimusergp, ut nullus uu- libus nionachis a proedecessorum noslroriim lempo-
qiiam archiepiscopus, episcopus, dux, raarcbio, ribtis, Urbani videlicet et Paschalis apostolicorum
comes, viceconies, castaldio, aul alia quselibet ina- virorum, mullis esl, prout accepimus, oppressioni-
gna, vel parva, cujuscuiiqne ordinis, aut dignitalis n' bus faligaiuin. Ipse vero felicissiinse memorise papa
persona, vos, seu omnia, quse habelis, audeal per- Paschalis, ut Divionenses Luxoviensibus ablala red-
turbare, aut auferre, vel ablatas retinere, minuere, derent, per apostolica scripta mandavil. Cseterum
seu quibuslibet vexationibus fatigare, sed oinnia boc nondtim cffectui maucipatum esl. Expcrientise
htegra conservenlur, eorum pro quorum sustenta- igitur tuae mandamus,utcausa diligentercognita(l8)
tione, ac gubernatione concessa sunt, usibus pro- juxta beatse recordationis papoe Paschalis lenoreni,
futura. Si quando aulem ab aliqua prsedictarum salva Divionensis monasteiri juslitia si quam habct
personarum vos senseritis occasione qunlibet prae- Luxoviense monaslerium inveslias. Coclerum Divio-
gravari, tunc vobis liceal sedem apostolicam libere nenses, ut suam valeant habere justitiam, evocalis
appellare. Si qua igiiur ecclesiastica ssecularisve Luxoviensibus, proxima B. Mariae Purificalione
persona hanc noslrse consiitulionis paginam sciens nostro se conspectui reprsesenieut
conlra eam lemere venirelentaverit; secundo ler- Dala Lalerani iv Nonas Maii.
(18)Controversia erat de cellis Clarimoniis elVan;- et lilteras Wilcnci Lingonensis cpiscopi, rci gcsl»
gionis rivi (Vignori). Qtin de re vide noliiiam coin- seriem describcniis ibid., p. 228.
positionis factain anno 1129 apnd Pfrardum,p. 224,
1579 HONORIlII PAP^E < 128
LXVl. AL rissimo in Chrislo filio BALDUIKO , illustri Jcro.
EcclesitP S. Frigdiani Lucensis possessiones el solyniorum regi, salulem et aposlolicaiu benediclio'
privilegia confirmat. ncm. i
(Anno 1128, Maii7.) Laudes et gratiarum acliones auctori omnium bo-
[Vide Bullarium Lateranense edilum Romae 1727 norum Domino persolvimu», qui te ex admirabili
fol., p. 8.] ordinalione suse providenliae regeui Jerosolymitanum
LXVII.
Ad episcoposprovinctai Turonensis, ul observentsta- consliluit. Referentibus siquidem fratribus nostris
lula concilii Numnelensis. Guillelmo, Tyrensi archicpiscopo, ct Rogerio, Ra-
niensi episcopo, sapieiitibus viris alque discrelis.
(Anno 1128, Maii20.)
[MANSI , Concil. XXI, 354.], nobiliiatistiise legatis, accepinius te et cultorem esse
HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, vene- jtistilioe el religionis amatorem ; undo magna cordi
rabilibus fralribus Turouensis melropolis suffraga- nosiro est innataloetitia. Ilis aulem duabus subnixus
neis episcopis, salutem et apostolicam benedi- yirlutibus, quse a proedecessoribus luis, gloriosis
ciionem. viris duce Godbfredo el rege Balduino, per sudoresi
Cbarissimus fraler nosier Hildeberlus, Turonen- bellicos parta suiit in pace regali prudeniia retines,
sis episcopus, sicut bonus pastor pro grege suo vi- B el mulla alia proestita tibi de coelo victoria per plu-
gilans, evocatis fralribus cl aliis religiosis viris, rimas fatigationesviriliter acquisisti. Mulianamque
queinadmoduin ex suarum lilterarum inspeclione inorlis subeundo pericula, ainaritudiiiem vulnerum
cogiiovimus, iu Namnelensi civitate de more metr?- el soevientiuni paganorum tetros carceres, serviles
politico concilium celebravit. Ibique de incestis etiam catenas proChrisli noinine, qui, cuui sit sequa-
nupliis, et de spuriis sacerdotum filiis, el dehis qui lis Patri.forniain servi accepii, sustinuisli. Tuergo,
quasi haerediiaria successione, ecclesiastica pete- jactala spe tua iu Doiiiino alque fiducia, cui nullus
bant beneficia, et de aliis diligenler perlracla*s, iiireniuneralusservivit, in bono proposito humililer
conigenda correxit, et slaluenda constituit. Cni- persevera. Nosvero, qui in calbedra beali Pctrise-
versitaii ergo vestrae inandamus quatenus ea quseab demus, liccl indigni, personam tuam vera inDomino
ipso juxta sanctorum Patruni decreta ibi ad hono- cbaritale diligimus.et regnum Jerosolyinitanuni cuni
rein Domini et salutem populi staluta esse noscun- dignitale a proadecessore noslro felicis niemoriae,
lur, irrefragabilitcr observetis. Sicut enim in hu- papa Pascbali, antecessori tuo, regi Balduino, alquo
niaiii compage corporis membra famulantur el obe- Jerosolymitanae Ecclesise juslae discretionis inodera.
diunt capiti, lanquani supremo provisori, ut sic £ mine tandem concessa aposlolica tibi auctoriiale
persona servetur inr.olumis, ila (idelium nientes, concedimus. Proecipimus quaieinis bonor debitus
unius eflecise -volunlalis, pro cuslodienda unitate Jerosolymitani regni et Ecclesite inieger conserve-
fidei et statu Ecclesise suis debent humiliter parere tur. Ad hoec charissimum filiutn nostruin Fulcbnem,
prselatis. Ad haoe pravas illas consuetudiiies a co- Audegavensem comitem, streiumm qttidem et sa-
niile Britaiiuiae clarissimo in innnu prn-fnti-archi- pienlcm virum, qui, postposito barontim suorum
cpiscopi [al. additur in asoectu synodi] refulatas, et imiumeri populi dominio aique relicta copiosa
quaruni una ftiit quod mnritis, vel uxoribus dece- lerrae proprioc ubertale, Deoet libi scrvire decre-
dcnlibus, bona coriim niobilin a potestate soeculari vit, prudentise tuaj altenlius coiiinieiidaiims.
iliiipiebuiitiit-; altera , qua illis qui naufragiiim eva- Datura Laterani, iv Kaleudas Junii.
scranl, eliam quse in porlu postinodum invenla LXIX.
eraiit auferebantur, damnainus, el ne quis eas fu- Ad — Significal se WiUelmum Tyri archi-
luris teiiiporibus renovare prsesumat, auctoritate Tyrios.
episcopmnlcclum, et a palriarcha Hierosolymiiano
aposlolica iiuerdicimus. lniquum eniin censemits consecratum, pallio donusse.
csse ut quem divinae clemeiiliae magnitudo a sae- (Annoll28.)
vientis pelagi voracitate exuit, hominuni sseva ra- D ! [MANSI, ConciL, xxi, 321.J
pacilas audeal spoliare. Piorum namque imperato- HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, vcne-
ruiii emanavit aucloritas, ut eliam earum rerumi rabilibus fralribus sutfraganeis episcopis, clero et
,qusein lempeslate maris Ievandoe navis causa eji- populo Tyri, salulem et aposlolicam benediclionem.
ciunliir, non aniitlatur domitiium. Non eitira eas; Venieniem ad nos cbarissimum fratrem noslrum
uliquis eo aninio abjicit quod habere nolii, sed quo> Willelmuin archiepiscopum vestrum debita charilale
periculum cffugere possil, et qui res ipsas lucrandii .rccepiiuus : et quein canonice eleclum, et a veuera-
aniino abstuleril, furlitm comniiltit. bili fratre uostro Guarimundo Hierosolymiiano pa-
Datum Lalerani xin Kal. Junii. triarclia consecratum accepimus , pallii dignilate,
LXVIII. plenitudine videlicet ponlificalis officii, decoravimus,
Ad Balduinum Hierosohjmorum regem. Qttia vero de persona sua maximum fructum mairi.
Ecclesise vesirseTyri, divina sulifraganle miserieor-
(Anno 1128, Maii 29.)
[Eug.' de ROZIERE, Carlulaire du Saint-Siputcre dee dia, credimus proventuruni,ipsum cum gratia sedis.
Jerusalem, Paris 1849, 4°, p. 17.] apostolicse ct nostrarum lilterarum proseciuione ad
IIONORIUS cpiscopus, smus servorum Dei, cha- vos duximus Veniiiieiiduni. Univcrsitati ergo veslra.'-
 '
12R1 EP1ST0L.E ET PRIVILEGIA. 1282
niandando prsecipimus quatenus cum benigne rcci- Ji Iriarehoe, vestris rationabilibus poslulationibiis as"
piatis, et tanquam propnoinelropolilano, et anima- sensum proebentes, personas veslras, possessiones
rum veslrarum episcopo, subjeciionem, obedien- el bona, quae in praesenliarum jusle et legilime pos-
liam, et reverentiam humiliter deferalis. sidetis sive in futurum, largiente Deo, justis modis
LXX. poteritis adipisci, sub beati Petri tutela noslraque
Ad GuaremttndiimHierosohjmitanum arclttcpiscopum proleclione suscipimus, et scripti noslri pagina
— Ejusdem argumenli. communimus. In quibus hsec propriis noniinibtts
(Anno 1128.) duximus exprimenda : in episcopatu Jerosolymilano
[MANSI, ibid.] videlicet ecclesiam Beali Lazari cum caslello et
HONORIUS episcppus, servus servorum Dci, venera- omnibus pertinenliis suis, castrum Maome cum ec-
bili fralri GCABIMUNDO Hierosolymitano palriarchoe, clesia et omnibns pertinenliis suis ; in episcopatu
salutem et apostolicam benediclionem. Cesaroese Palaeslinae caslrum Feniculi cum ccclesia
Susceplisfraiernitatistuselilieris.fralremnostrum et oriinibus pertineniiis suis; in civilate Joppe ec-
Willelmum, quem in Ecclesia Tyri consecrasti ar- clesiam Beali Petri cum omnibus pertinenliis suis;
chiepiscopura, benigne suscepimus : et ettm digni- in civilateTyro ecclesiam Sanclse Marise anliquoe
lale pallii, pleiiiludjne videlicet ponlificall» officii, :B sedis cnm omnibuspertinenliis suis ; in episcbpalu
decoravimus. Suffraganeis eliam ecclesioe snse pra;- Tripolitano, in castro Montis Peregrini, ecclesiam
cepimus, qualenus ei lanquam proprio inelropoli- Sancli Sepulcri cum omnibiis pertitientiis suis; in
tano subjeclionem etobedientiam deferant. eodem episcopatu ecclesiam Sancli Georgii, qttoeest
Dala in lerrilorio Barensi, oclavo Idus Julii. in montanis, cum omnibus pertinenliis suis; item
LXXl. villam quse diciturBivora cum omnibus perlinentiis
Bernardo, patriarchm Antiocheno, per Egidium epi- suis; in Apulia, in civitate Brundusina, ecclesiam
scopum Tusculgnum, aposlolicm sedis legatum, Sancti Sepulcri el ecclesiam Sancli Laurenlii cum
pracipil ut Ecclesim Tyrim restituat quos deli- omnibus pertinenliis earum; in episcopalu Ebredu-
neat suffraganeos. nensi ecclesiam Sancli Sepulcri de Kayocas, eccle-
(Anno 1128. FragmeiUtim.) siam Sancti Sepulcri, Sancti Petri et Sancti Ponlii
[WJLLELM.Tirensts, 1. XIII, c 23.] de Sedena; ecclesiam Sancli Joannis de Espinacis
.... Unde per aposlolica scripla et yenerabi- el ecclesiam Sancli Pelri de Avanzo cum omnibns
lem fratretn nostrum Egidium, Tusculanurii episco-
pertinentiis suis; iu episcopalu Magaionciisi eccle-
pum, apostolicse sedis legalum, libi mandamus siam Sancli Salvaloris de Rubro cuni ofnnibus per-
qualenus suffi-aganeosTyrcnsis Ecclesise sibi resii- '
tinentiis 'suis; in episcopalu Albiensi ecclesiam
tuas; quod nisi infra quadragintn dies post Pnrum Sanclae Mariae de Sepfacla cum omnibus
perliiien-
inspectioriem lilterarum, quns ad eos direxinius, liis suis, villam etiaro quse dicittir Lugan, ltiansiim
debilam ei subjeciionein exhibuerini, nos ex lunc
qui dicilur Canlol, mansum Lubusrelh et niaiisura
eos ab officio*episcopi suspendimus.
Dei, mansum Alaphenazem cum ecclesia [Sanctoe]
LXXII. Mariae et omnibus pertinenliis suis, mansuro Las
Prwilegium pro ecclesia S. Seputcri Hierosoly- Cruces de Sancio Amaranti, mansum Castandel,
mitani. mansuni Viarlar, mansum qtii dicilur Villa Godor,
(Annoll28, Sepl. 4.) ecclesiani Sancli Osmerii cum omnibus pertineniiis
Eug. de RoziEnE, Carlulaire du Suinl-Se'pulcre, stiis; in episcopatu Santoncnsi ecclesiam Sancti
p. 18.] Petri de Macapzhana cuin omnihus periinenliis suis;
Honoriiis episcoptts, servus seryorum Dei, di- in episcopatu Basatensi ecclesiam Sancii Osferti
leclis filiis GEILLELMO,priori Dominici Scpulcri, cuniomnibus perlinentiis suis; in episcopalu Bar-
ejusque fratribus canonicam vitam professis, tam chinonensi ecclesiamSnncii Sepulcri de Lathahlalha
prxsentibus quam fuluris, in perpetuum. D cum omnihus pertinentiis suis; in eodem episcopalu,
Habilanles in domum Domini, in sincerilalc cha- in Palma ecclesiam Saiicli Pelri et ecclesiam Sancti
rilatis nnaniiiies, conservanl uiiiinleni spirilus in Joannis cum omnibus peninentiis suis, ecclesiam
vinculo pucis; purse namque iiientis religio et in- Sanctae Mariae de Palris ; in episcopatu Ausonensi
dissolubili divini amoris glulino eonfirniaia vullum ecclesiam Sanctoe MarioDde Coseoliis cum omnibus
clemenlissimi Creatoris, ut terrena conjuriganlur et pertinentiis suis et ecclesiam Sancti Andreae cum
una supernis socientiir, inimdis orationibus inces- omnibus.
pertinenliis snis ; in episcopatu Urgellcnsi
sanler profusis inclinat; sicttl enim humaiii compa- medietatem caslri Mirabel cum perlinenliis suis ; in
gem corporis spirilus inlerior regit atque vivificat, cpiscopaiu Nagerensi. ecclesiam Sanclse Marioe de
ita religiosse mentis vegetatio et salus exislit mode- Gronio cum omnibus pertinentiis suis, hospitale de
ratrix inspiralionis divinse benignitas. Quia igilur, Villa Rubea cum omnibus pertinenliis suis; in
dilecti in Domino filii, gloriosi Dominici Sepulcri episcopatu Burgensi ecclesiam Sancli Clenienlis de
canonici, divinis vos mancipatos servitiis vivere Covas cum omi.iibus pertinenliis suis, ecclesiam
religiose cognovijnus, inicrventu eliam charissimi Sancli Micbncl de Qtianlana cum omnibtis peninen-
confralris nostri Guarniundi, Jerosolymilani pa- liis suis; in caslrh Sorizli ecclesiam Sancti Andrese
1285 IIONOUH11PAP.« ^Si
ct ecclesiam Sanctse Marinse cum omnibus peni- Ai Sardoma, ctim omnibus perliiiciitiis stils; salva ni-
iienliis suis; in villa quaedicitur Clunia, ecclesiam mirtim dicecesanoruin episcoporum juslilia ct revc-
Sancli Andreae cum omnibus pertinenliis suis ; in rentia. Ad liaec adjicientes decernimtis ul nitlli oin-
cpiscopalu Palentino ccclcsiam Sanctse Marise de nino hominum liceat prsedicias possessiones cl
Pisorga cum omnibus pertinenliis suis, eccleiiam bona auferre vel ablatas retinere, lniintere aut te-
Sancti Alexandri de Vnltanas cum omnibus perti- merariis vexationibus faiigare; sed onmia integra
nentiis suis-; in caslro Verde ecclesiam Sancli Mi- el illibala servenlur tam vobis quam successoribus
cbaelis et monasieriumSancti Romani cum oiniiibiis vcslris canonice substiluendisomniniodis profulura.
pertinenliis suis; in caslro Corel ecclesiani Sancti Si qua igitttr in posterum ecclesiasiica ssecularisve
Justi, ecclesiam Sanclse Marinse, ccclesiam Sanctoe persona, hanc noslroe constiluiionispaginarii sciens,
Eugrat;oe cum omnibus perlinenliis suis; in castro conlra eam lcmere vcnire leiitaverit, secundo lcr-
Portel ccclesiahi Sancti Micbael de Vega entn omni- liovccomnionita si non satisfaclione congrua emen-
bus pcrlincnliis suis ; apttd civilatem Palentise ce- dnveril, poteslntis honorisque sui dignilnle earcal,
clesiam Sancti Emiliani dc Veruesca cum omnibus reamque se divino judicio existere de pcrpetraia
pcrlinentiis suiSi ecclesiam Sancti Pelagii de Valle iniquiiaie cognoscal, et a sacratissimo corpore ct
de Pero cuin omnibus pcrlinentiis suis, ecclesiam •" saiigiiine Dei cl Dotnini lioslri -Jesu Christi Redeni-
Sancloe Mariae de Sandronas curo omnibus perli- plorisaliena fial, alqne iiiexlremoexamiiiedislricue
iieniiis suis,ecciesiam SanctoeMarise de Pilelas cum ultioni subjaceat; cunclis auieni vobis jtislaservan-
omnibus pertinentiis suis; in villa Feles ecclesiam libus sit pax Domini nosiri Jesu Chrisli, quaienus
Sancti Micliaclis cum omnibus pertinenliis suis; in el hic fructuin bonse actionis percipiant, et apnd
episcopalu Secoviano ecclesiam Sancli Septtlcri in districluin judicem prsemia seternse pacis inveniaui.
Coca , ecclesiam Sancti Salvaloris et ecclcsiain Amen.
Sanclse Marise, quoe vocalur Bovada, cum omnibus Ego Honorius, calholicoe Ecclesiae episcopits ,
pertinentiis suis; in civilale Avila ecclesiam Sanclae subscripsi.
Marise Novae cum omnibus portineriliis sttis; in Ego Joatines, presbyler cardinalis tiluli Sancti
Arevalo ecclesiam Sancli Pctri in villa veleri cuni Grisogoni, subscripsi. ,
omnibus perniteuliis suis; in cpiscopatu Saleinan- Ego Uberlus, presbyler cardinalis lituli Sancti
tico ecclesiam Sancli Chrisloforij extra civilalcm Clenienlis, subscripsi.
silam, cum oninibus pertincntiis suis ; in Medina Ego Rossemannus , diaconus cardinalis Saticii
ccclesiaro Sanctsc Crucis cum oiiiniluis perlinenliis /j-i Georgii ad Velum Aureum, subscripsi'.
suis; in episcopatu Zeuioritano, in caslro qui dici- Dattim Bencventi, per maniim Aimerici, sanctsc
tur Thoro, ecclesiain Saucli Scpulcri cuni omnibus Ronianoe-Ecclesise diaconi et cancellnrii, n Nonas
perlinenliis suis; iu villa Lali ccclesiam Sanctoe Seplembris, indictione vi, lncarnatioiiis Dominicse
Eiigeniae ctnn omnibus peilinenliissuis; in civitate anno 1128, pontificaius aulein doroini Honorii 11
Legionensi ecclesiam Sancti Sepulcri ciim omnibus papse anno iv.
pertineiuiis suis;in Rivo Sicco ecclesiam Sancti LXXIII.
Jusli de Paralelos cum omnibus perlinentiis suis; Ftoreffiensem abbaliam suscipit in tutelam sedit
in Mcdinaecclcsiam Sancti Pclri cum omnibus per- aposlolicm, ejusque possessionescovfirmat.
tinenliis suis, ecclesiam Sancli Laurentii de Ote- (AmtoH28, Nov, 4.)
rolo cum omnibus perlinentiis suis; in villa Morel [IIuco, S. ord. Prmmonstr. AnnuL, lom. I, preuv.,
ccclesiam Sancli Pelagii cum perlinentiis suis, ec- P-S2.]
desiam Sancti Justi de Villa Vela cum omnibtis HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, dilc-
clis (tliis RICIIARDO abbali Sancloe Marioe de Flores-
perlinentiis suis; in episcopatu eodem villam Golpi-
sitccessoribus canonice subsiiluendis iu
gar cumonmibus perlinenliis suis, villam Versadam „ sia, ejusqun
cum omnibus pcriinentiis suis; in Mazella bospitale perpetutim.
cum omnibus pcrlineniiis suis, ecclesiam Sancue Cum sine religionis nec charilniis unilns po-
lesl subsistere, nec Deo grattim exhiberi servilium
Marise de Nava cum perlinenliis stiis, ecclesiam
expedit aposlolicoe aucioritali religiosas personas
Sancti Petri de Castro Olfereth cum peritiientiis
diligere el religiosa loca sedis aposlolicoemunimine
suis; in episcopatu Asloricensi ecclesiam Sancti conlovere; ideoque, dilecle in Doinino fili Richarde,
Pelri de Cabaneros cum omnibus perfinentiis suis, luis raiioualibus postulaiionibus anniienies, niona-
ecclesiam Sanclae Marise de Zohtes cuin onniibus1 sleriiim Bealse Marisede Floressia,
cui, Domino au-
perlinenliis sttis; in episcopalu Sancli Jacobi ec- clore, proesides, in B. Pelri luletam, noslramqne
clesiaro Sancli Sebastiani de Tavairoas cum suai prolectionem.
siiscipimus, el scripli noslri pagina
ereniila el aliis perlincnliis suis, monasleriumi. communimus. Sialuentes ut
quascunque ecclesias
Sanclae Mariae de Nogaria cuin pertinentiis suis,, . el possessiones idem monaslerium in prsesenliarum
nioiiasteriuni Sancti Salvaioris de Sobradel cumi juste et legitiirie possidet, siviein futunim largiente
omnibus perlinenliis siiis; in episcopatu Tudensii Domino, concessione ponlificum, liberalitale re-
ccclesiam Sancti Pelri de Nogaria , quse dicilurf gum, largilione principum, oblaliojie lidelium seu
 128t EPISTOL.^EET PRIVILEGIA. 1280
juslis aliis roodis 'poterilis adipisci, firma libi, A archidiacoiios et decanos facere accepimus. Scri-
luisque successoribus , el illibata pennaneanl. Sin- pium est in Evangelio quia Dominus nosler venden-
luimus eliara, ut Iiberas S a discrelione vene- tcs el ementes ejecil de templo. Ideoque per prae-
rabilis fralris noslri Alberonis Leodiensis olim epi- sentla scripta firmiler prsecipiendo mandnmus,
scopi attributa, perpeluis lemporibns conservetur, quntenus lam prava consuctudo de coeleroapud vos
salva dioecesani episcopi justitia, ot reverentia. nullalenus conservetur, sed modis oniiiilius annilii-
Sane chrisma oleuin , consecraliones allarium , sive lelur. Qttod si quis deinccps procsiiinpseritngcre ,
basilicae, ordinationes clericorum a Leodiensi ncci- nos et dantem et accipienlem jubeiiius locum in"
pietis episcopo, si graliam sedis aposlolicsehabuerit, Ecclcsia ulterius non haberc.
el ea vobis gratis, et sine exactionc nliqua exbibere Dalum Laiernni vn Id. Novenib.
voluerit. Obeunte vero le, nunc ejtts loci abbate, LXXV.
nullus ibi qualibet subreplionis aslulia, seu vio- Clerum, consules el populum Pisloriensem liorlaturui
lentia prscponatur; sed quem fratrcs, omniiim con- ]l[deprando] episcopo ad ecclesiam B. Pelro con-
sensu, seu fralrum pars consilii sanioris sccundiim struendam pecuniam Iribuant.
Dei timorem et B. Auguslini regnlam providerinl (Intra 1125-1129, Mart. 29.)
cligendum. Ad hsec adjicienles decernimus ut nulli B [BALUZ.,Miscell. ed. Luc, IV,588.]
ouinino hominum liceat proedicliim monasteriiim . HONORIUS episcopns, servus servorum Dci, dileciis
lemere perlurbare , nut cjus possessiones auferre, filiisclero, consulibus et populo Pisloriensi, salutein
vel ablalas relinere, minuere vel temerariis vexa- el aposlolicnm benedictionem.
tionibus fatigare,'sed omnia inlegra conservenlur Venerabilis frnter nosler II, episcopus vester,
eorum pro quorum gubernatione et snsleniaiione amore religionisqunmdain ecclesiam, proulaccepti-
concessa fuerunt, usibus omnimodis profuiiira, nius, ad honorem Dei el B. Petri juxta Pisloriensem
salva in omnibus sedis aposlolicae auctorilale, el civitalem consiruxit, ibique religiosos viros qui
dicecesani episcopi juslilia. Si qtia igiltir in fulurtim divinis mancipentur famtilalibus, dicitur stniuisse.
ecclesiastica, saecttlarisve persoria hanc noslrse Ul ergo votum et religiosum desiderium pasloris et
constitutionis paginam sciens , contra eam temere episcopi veslri integre complealur, imiversiinli
venirelenlaveril, secundo lertiove commonita, si non vestrse rogando mandamus quatenus de facultuiibiis
satisfactione congrua etnendaverii, poleslntis ho- vobis a Deo commissis ad lam salubre opus perfi-
norisque sui dignitate careat, reamque sc divino cicndum, opem el consilium chatilativ.o studio proe-
judicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat, (*-*beatis, ul lam sacrificiorum quam orationum, quse
el a sacralissimo corpore ac sanguine Dei et Re- ibi ante conspectum divinum fiindenliir, participes
demploris nbstri Jesu Christi, aliena fial, alqne in cum Prophela psallere valeatis: Domine, dilexi deco-
extremo examine districla 1 ullioni subjaceal. Cun- rem domus tum, el lccum habitationis glorimlum;
ctis aulem eidem ccenobio jttsta servanlibus, sit pax et cnm fiodem immortalitatis pnsemiocoronari.
Domini nostri Jesu Cliristi, qualenus et hic fru- Dalum Laterari. iv. Kal. Aprilis.
cturo bonse actionis percipianl, et apud dislrictum LXXVI.
judicem prsemiiim selernse pacis inveniant. Ainen. • Ad Ludovicum VI Francorum regem. — Henricum
Ego Ilonorius catholicae Ecclesiaeepiscopus. regis filium clericum in sunm proteclionem susci-
Datum Lalerani, per manum Aimerici sancloe pil. . . .
Romnnse Ecclcsise dinconi cardinalis ei caucellarii, (Inlra 1125-1128, Mnrl. 51.)
ii Nonas Novembris, indict. vn , anno Incarnnlio- [MANSI, Conci/.,XXI, 322.]
nis Dominicse1128, ponlificalus autem domiiii Ho- HONOHIUS episcopus, servus servorum Dei, charis •
norii II papse anno IV. simo in Clirislo filio LUDOVICO illuslri et glorioso
LXXIV. Francoruin regi, salulem el apostolicam benediclio-
Ad Alexandrum episcopum et clerum Leodiensem. — 'D nem.
Damnal sununus pontifex pravam consueludinem Inlernae charilntis dilectio, qua personam tuam
exigendi pecitnias ab his aui recipiuntur in ca<- palernsc afTeciionis visceribus amplexamur, aurcs
nonicos.
nostras ad admillendas tuas peliliones inclinat,
(Anno 1128, Nov. 7.) Anior enim el pise reverenlia devotionis, quam
, I.
[D'ACHERVSpicileg., III, p. 479.] B. Petro el S. R. E. defers, ul ad tuam el regni lui
HONORIUS episcopus, servus servorurn Dei, ALE- uiililalem inteudamus, hortaliir.Tuum ilaqtie filium
XANDRO episcopo el clero Leodiensi, salutem et apo- Henricum, quem divinis mancipare vovisli serviiiis,
Etolicara benedictionem, et in B. Pclii, el in noslram proleclioncm suscipi-
Relatione fratrum veslrorum ad nos venicnfuini mus. Ipsum igitur"' tanqtiam specialem sedis apo-
comperinius hanc in veslra Leodiensi Ecclesia de- slolicsefilium, etbona qttoevel rcgia ttialiberalilnle,
testabilem ex aiiiiquo fieri consueludineni, ul qui- vel aliis modis divina prseslunte gratia polerit ndi- .
cunque.ibi canonicus fieri Voluerit, oporleat eum pisci, aucloritalis.noslroe robore coirnnunimus: nul-
praeposiiio et decano delerminatam pecuniam exhi» lique hominum fns sit personnm siinm el boha ejus
bere, et boc de invesliluris ecclesiarum cl altarium lemerc pcrlurlare : scd omnia quieta ei et libera
.1287 H0N0RH II PAPiE 1288
sub B. Petri el R. E. palrocinio conserventtir. Si A\ ul in bono quod inchoasiis principio firmiter perdn-
quis autem hujus noslrac confirmationis letnernlor rctis, nec ab ejusdem ecclesise reverenlia et dile-
exsiiterii, nisi congrun sniisfactione correxeril,ani- ctione ullaieims deClinetis.
madversione sedis aposlolicae fcriatur. Datum Lalerani nt Kal. Maii.
Dalum Lalerani pridie Kalendas Aprilis. LXXX.
LXXVH. Bulla pro confirmatione ecclesimel bonorum Stein-
Ad Odalricum Conslantiensem episcopum. — Monel feldiw.
ut hortetur Rodolplium comilem de Lenzburg , ul a (Intra 1I25--H29, April. 29.)
vexatione monaslerii Rhenaugiensis desislal. IIUGO, sacri ord. Prmmonst. Ann., lom. II, prob ,
(Iiiira 1125-1129, April. 7.) c 521.]
HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, diler
[HERGOTT , Genealogia diplomalica augustm genhs clis liliis BERtviNO
Habsburgicm. ViennneAustriae 1757, 1.11,1 42.] proeposito monnslerii Sanclse
HONORIUS Maria;, quod esl silum in loeo qui Steinfelden nun-
episcopus, servus servorum Dei, vene-
ejusque fratribus canonicam vitam pro-
rabili fratri ODALRICO cpiscopo Constanliensi salu- cupnlur,fessis , salulem el apostolicam benediciionem.
tem et npostolicam benediclionem.
n Quoties illud a nobis petilur qiiod ralioni perli-
Quemadinodum cullores jusliiioR, el reiigionis I nere
sunl veroe cognosciiiir-,- aniroo nos decente libenti con-
nmatores, charitatis bracbiis ainplexandi,
ila raplores et perseculores [Ecclesiae Dei dignis cedere, el congruum impertinere suffragium. Ea
sunl animadversionibus coercendi. Ea propler slre- propter, dilecli in Domino filii, raliOnabiiibus po-
stulationibus vestris assensum praebenles locum
nuilali luse mandamtts ut Rodulphum comilem de
vestrum , qui Steinielden dicitur, sctipti nostri pa-
Lenzburg diligenlcr admoneas , et qualenus ab in-
festntione monaslerii Renaiigiae desistnt, et in an- gina comraunimus, slatuentes ttt quaccunque bona,
quascunque possessiones idem iocus in prsesentia-
liqua et cancessa sibi libertate oronino dimillat.
rum juste et legitime possidet, sive in fuluriini,
Quod si ti is ndmoniiionibus pnrere contempserit,
debilnm de eo justilinm facias. largiente Domino, ju.slis modis poleril adipisci,
firma vobis el illibata permaneant, salva dioecesani
DatoeLaternnis vn ldus Aprilis.
episcopi justilia et reverenlia. Slaluimus ctiam , ut
LXXVIII.^
Ad Burchardum Meldensem episcopum. *—Pravani canonicus ordo, secundum beaii Auguslini regulam,
illam consneludinem diripiendi posl episcoporum perpetuis ibi lemporibus inviolabiliter conservelur.
obiium Ecclesia; bona , assenlienle Tebaldo, comite Ad bsec adjicientes decernimus, ut nulli omnino
Blesensif.abolitam nuntial. iC hominum liceat eumdem locum lemere perlurbare.,
(Intrn 1125-1129, April. 15.) et ejus possessiones auferre, ablaias relinere, mi-
[D. DU PLESSIS,Hist. de rEglise de, Meaux, II, 24.] nuere , vel temerariis vexalionibus faligare; quod
HONORIUS cpiscopus, scrvus servoruro Dei, venc- si quis htiic noslrae confirnialioni conlraire lenla-
rabili fratri BURCUARDO Meldensi episcopo, salutem verit, aposlolicae sedis animadversionem indiibilati-
et apostolicam benediclioiiem, ctc ter se noverit incursuruni, nisi praesumptionefn
Pravum igitur usum et iniquam consuetudinein, siiam digna satisfactione correxeril.
qua in Meldensium episcoporum obilti bona vestra? Dalum Laterani in Kal. Maii.
diripiebantur Ecclesiae, a dilccto filio noslro illustri LXXXl.
viro Thebaldo Blesensi comite vacuaiam et scripti Ad Bernardum comitem. — Prmcipit
Melgoriensem
sui (irmilate assatam, in praesentis scripli noslri ut Melgoriensis monela non alibi quam Melgorii
robore abolemus; el ne ulierius in vcstra Ecclesia fiat.
tenealur, oiunino proecipimtts, etc. (Intra 1125-1129 Maii 23.)
Datum Lalctani xvn Kalendas Maii. [D. BOUQUET, tom. XV, pag. 265.]
LXXIX. HONORIUS episcoptts, servus servorum Dei, di-
Ad parochianos eccleshe S. Frigdiani Lucensis. p] lecto ftlio BERNARDO illustri Melgoriensi comiti, sa-
(Inlra 1125-1129, Apr. 29.) lutem et aposlolicam benedictionem.
[BALUZ.Miscell. ed. Luc, IV, 5S8]. Quod irreprehensibile est defendit Ecc.Iesia.Nos
HONORIUS episcopus, servus servorum Dei.-univer- aulem le lanquam specialero B. Pelri filium manu-
sis B. Frigdiani parochianis salulem et aposlolicani lenere yolmnus et juvare, et quod Melgori-msis
benedjclioncm. monela Melgorii lantum fial apostolica auciorilate
Gralias universitati veslrae rcferimns, quoniam praecipiinus. Tua igitur interest ul, si proteclionem
sicul rclntioue dilecti filii nostfi A. prioris vestri noslram habere desidcras, in fabricanda moneta
compcrimus, tam ipsiim qtiam fralres, ibidem divino nihil falsilalis admisccas, et ne aliter quam lein-
fainiiluiui mancipalos, diligilis el honoratis, ct de pore Calixti conslilntum est, eam dc caeicro facias
faculiatibiis, a Deo vobis proesliijs susleiilaiis. fnbricnri.
QuaprOpier rogamus vos et hortamur in Domino, et Datum in terrilorio de Columna, x Kai. Jimii,
in remissionem peccalorum veslrorum injungimus ponliiicatus nostri (19) nnno lertio.

(19) Vcrbn pontificatus nostri, etc, manus alicna addidit. JAI-FK.

 1289 EPISTOLJE ET PRIVILEGIA. 1290
LXXXII. A slras de nostro lalere duximus delegandum , eique
Hospitalem domum et ecclesiam S. Marim dioscesis negotium ipsum diligenler inquirendura discutien-
Cenetenensis sub vrolectione sedis aposloticm dumque commisimus. ldeoque tibi mandamus qua-
suscipit. tenus ipsum benigne recipias, et loco et lempore quo
(Inlra 1125-1129, Nov. 28.) ab eo vocalus fueris, ad ejus prsesenliam venias, de
[COUNELIUS, Ecclesim Venetm. Veneliis, 1749, 4°, supra nominato negolio tractaturus.
X, III, 29.] Datum Lalcrani x Kal. Junii.
HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, dile- LXXXIV.
ctis filiis RAINERIO prseposilo, et ejus fratribus lam Ad archidiacomm el prmcentorem Agathensem.
prsesentibus quam fuluris in perpeluum.
(Intra 1126-1129, Maii 31.)
Relrgiosis desideriis dignum est facilem prsebere
consensum, ut fidelis devotio celerem sortiatur ef- [GARIEL, Series prmsul. Magalon., p. 142.]
fecmm. Quamobrem, dilecti in Christo filii, peti- HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, dile-
tiones vestras clementer admillimus, et hospilale ctis filiis archidiacono et prseccnlori Agathensi,
quod in territorio Cenelensi, in loco qui dicitur salutem el aposlolicani benedictionem.
Talpone, conslruclum cum omnibus appendiciis suis, Significavit nobis frater nosler Magalonensis epi-
el donium ibidem in honorem beatse Marise semper scopus, quod abbas Anianensis suse dioecesis, ipsius
virginis, ut fiat ecclesia fabricatam, quod sanclae jurisdictioni subjectus,suis recusalsynodisinteresse,
Romanae Ecclesise per charlulam oblalionis contu- in ejus ct suae Eeclesise prsejudicium et gravainen;
lislis, injus et proprielatem B. Petri suscipiraus, ideoque discretioni veslroe per aposlolica scripta
el illud aposlolicae sedis robore coramunimus. Sia- mandamus, qualenus, parlibus convocatis et audi-
tuentes ut quaecunque bona ideni hospitale in prse- tis, quoe duxerint proponenda, quod canonicuin
seiitiarum jusle possidet, vel iu futurum largiente fuerit, appellatione postposita slatualis, facientes
Domino justis modis contigeril adipisci, firma et quod censuerilis per censuram ecclesiaslieam firmi-
illibala ei permaneant : ad indicium autem pro- ter observari.
teclionis ipsius hospitalis hanc ei pensionem solven- Datum Lalerani, n Kalendas Junii, ponlificatus
dam staluimus, ut unoquoque annoduas libras unam noslri v (19).
incensi et alleram cerae Lateranensi persolvat pa- LXXXV.
lalio. Si quis igilur in fulurum, ecclesiaslica ssecula- Ad clerum et poputum Tullensem. — Servandam
risve persona hanc nostrae conslilutionis paginam ",„ mandat excommunicalionis sententiam in Theodori-
cum de Imbercurte prolatam.
sciens conlra eam lemere venire tentaverii, secundo
terliove cororoonita, si non salisfactione congrua (Iiitra 1127-1129, Mart. 17.)
emendayerit, polestatis honorisque sui dignitate [D. BOUQUET , Recueil, lom. XV, p. 266.]
careat, rearaque se divino judicio exislere de perpe-
HONORIUS episcopus, servus servoruni Dei, clero
trala iniquitate cognoscat, et a sacratissinio corpore et populo per Tullensem parochiam conslitulo, sa-
ac sanguine Dei et Domini Redemploris noslri Jesti lulem et aposlolicam benedictionem.
Clnisli aliena fiat, alquein extremo examine distri- Theodericus de Imbercurte, ad sedem aposloli-
ctae ultioni subjaceat. Cunclis aulem eideni Ioco cam veniens , queslus esl se a venerabili fralre no-
stro Henrico Tullensi episcopo Rpmanam audien.-
jusla servanlibus sit pax Domini nostri Jesu Chrisli,
tiam appellantem injuste excommunicalum fuissc
quatenus et hic fructum bonae actionis percipianl,
et apud dislrictum judicem praemia oelerna: pacis E contra archidiaconi Tullenses, Hugo Gundricur-
inveniant. tensis, Hugo Albus et Oldericus presbyteri, asse-
Datum Laterani iv Kalend. Decembris. ruerunt se in eum , quoniam castrum de Coromer-
LXXXIII. ceio Ecclesise Tullensis violenler abstulerat, longo
Ad A[dalberonein\ archiepiscopum Hamburgensem.— n] ante lempore excommunicalionis senteutiam pro-
Commendal E., presbyterum cardinalem. mulgasse. Polestatem aulem et licentiam excom-
Maii • municandi rerum suarum raptores a Richinio Tul-
(Intra 1126-1129, 23.)
[LAPPENBERG, Hamburg. Urkund., I, 130,] . lensi episcopo sibi concessam, et poslmodum a
HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, vene- praedecessore noslro felicis memo.risepapa Calixto II
rabili fratri A. Bremensi archiepiscopo, salulem et scripti pagina confirmatam , in noslra prsesentia as-
aposlolicam benediclionem. severare cceperunt; el ut nos certiores efficerent,
Quoniam absque quiele et tranquillilate animi munita in medium protulerunt. Nos igilur audilis et
nemo potest Deo gralum impendere famulatum, ul iuquisilis ulriusque parlis mlionibus, habito fra-
conlroversia, quse inler le et fralrem nostrum A. trum noslrorum episcoporum el cardinalium consi-
Loudensem archiepiscopum agitatur, valeat, prope- )io, Theodericum, quoniam longe antequam Ro-
rante Domino, debito fine concludi, dileclumfilium manam appellaret audienliam, a canonicis quibus
nostrura E. presbyterum cardinalem ad partes ve- exapostolica concessione licebal, excoinmuuicatus

(19) De conjeetura additum esl : ponlificatusnostriv. JAFFE.

PATROL. CLXVI. M
1291 HONORII II PAPiE 1292
fuerat, non absolvimus. Universitati ergo veslrse A i LXXXVII.
mandamus quatenus ab eo lanquam ab cxcomniuni- Reguiares canonicos in. monaslerio Agaunensi consth
cato, donec EcclesiaeTullensi salisfacial, abstinealis. lutos confirmat.
Datum Laterani xvi Kalendas Aprilis. (Intra 1128-5129, Nov. 7.)
LXXXVI. [Gatl. Chr. XII, instr., 430. ]
HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, dilectis
Ad Willetmum archiepiscopum Canluariensem , apo- filiis Agaunensisecclesiae B. Maurilii martyris, salu-
slolicm sedis legalum.
tem et apostolicam benediclionem.
(Intra 1127-1129, Apfil. 19.)
Aposlolica doctrina et sanctorum veneranda nos
,[WARTnoN,Anglia sacra, II, 674.j adhortattir auctoritas ut, si Deo vere placere volu-
HONORIUS episcopns, servus servorum Dei, vene- mus, religiose vivere studeamus. Quis enim Deo
rabilibus fratribtis WILLELMO Cautuariehsi arcbiepi- absque pttriiate religionis placere pottiit, vel quis
scopo cl aposlolicae sedis legato et omnibus episco- ad conleniplationem deitalis nisi pudico et mundo
pis per Angliam conslitutis, salulem el apostolicam corde ascendil ? Nos igitur. qui in B. Pelri catbedra
benedictionem. residemus, licet indigni, commissa nobis a Deo ad-
' ministratione suae ecclesise, el rcligionem statuere
Frater noster Urbanus Landavensis episcopus ad
sedis aposlolicse clenieutiam yeniens, se in conveiitu et stabilitatem sedis aposiolicoe volumus robore com-
et anle vestrnm prasentiam super episcopis Ber- munire. Placet ergo nobis, quod per inspiraiionem
nardo Sancti Dewi et Ricardo Herefordensi de pa- divinam in ecclesia vestra canonicos regulares sta-
rochia episcopatus sui ab eis detenla querelam de- luere, ei vobis. obeuntibus semper religiosos subro-
posuisse asseruit. Caeterum fratres ipsi ntilluni ei- gare unanimiter, quemadmodum ex litterarum ve-
dem queriroonise suae responstun reddentes, oniisie strarnra inspectione cognovimus, decrevislis. Pia
transposito, etimdetn super aliis cceperiiul itnpeiere. vero desideria vestra et rationabiie propositum lau-
Quod lam sacrorum slaiulis canonum quam legali- dantcs, utcanonici regulares ibi de coeterodeservien-
bus sanctionibus obvium esse non exslatambiguuin. les Deo, el ut canonictis ordo fuluris ibi temporibus
In judicio numque et unius disceplatione negotii iriefingsljiliier conseivetur, proacipimus ac auctori-
reus nisi per cxceptionem aeior effici nequaqtiam lale B. Petri ac nostra firmamtis. Statuimus enim
potest. Ipse vero ordine jttdicii poslttlans, til pritis ut, poslquam regularium viroruin in prsefata eeclesia
de his quse objecerat sibi rationabiliier icsponsum sufiicieiis nunierus fuerit, constiuiatur abbas ibi re-
daretur, a lua discreltone, fraler arcbiepiscope, (Q ligiosus et sapiens, qui scientia et moribiis sacrj
qui' pro jttdice residcbas, expetiit. Quia vero quod noscatdignepraeesse collegio, invocata diviiia grati*
optabat obtinere rion potuit, magnutn sibi gruva- eligatur.
men sentiens irrogari, Romanatn audieiitiaiii, quse Dalum Lalerani vn Idus Npvemoris.
oppressis commune sufTragium est, appellavit; et LXXXVIil
praenominatos episeopos Bcrnardum elRicardum, Ad Matthmum Atbanensem episcopum, apostoliccs se-
ul in nostra prseseutia mediante Quadragesima suis dis legatum.— Litem ei dijudicamktmcommitiil in*
responderel querimoniis, invitavit. Verum ipse ler Henricum Virdunemem episcopum, multit
nobiscttm aliquandiii moratus est; invilati vcro accusaiwnibus hnpeiiium , et ejus accusalores.
prselixo lerinino nec veucruiit, nec respousales (Aiinoll29.)
miserunt. Nos igilur ex conimuni fratrutn nostro- D. BOUPUET , Recueil, tom. XV, p. 269. ],
rum el episcoporum et cardinalittm deliberaiione, HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, venera-
audila super hoe dubruin lestium assertione, enm bili fratri MATTU^OAlbanensi episcopo, apostolicse
de parochia unde conquestio fuerat, videlicel He- sedis legalo, saluieto et apostolicam benedictionem.
rigin, Hstratewi, Goher, Cadweli, Canlrebocan, Quemadmodum tua novit fcalernitas, Virdunenses
salva justitia ecclesiarum Herefordensis et Sancti D canonicos olim ad nostram praesentiam venienles,
Dewi, iiivestiuius. Terniinum vero lam Urbano episcopum suum Henricum de dilnpidaiione bonorum
Landavensi qtiam Bernardo et Ricardo episcopis- . Ecclesiae et ihesauri, et de simonia accusarunl. Nos
proximain Quadrageslmam stattiimtis : et tunc utra- autetii quia tantum UagiLiumsilenlio praeterire non
qtie pars exposiiis suis queriniohiis iu noslra preasentia poluitBus, terminum ulrique parli prsejiximus;. igsi
ratiou-ibus, quodjiislitise ratio dictaverit obliinebit. vero, diestatutci, se, nostro cpnspectuii prseseiuaruflt.
Interini auiein prajeipiuius ut frater UBbamis pano- Tandem accusaiores per advocalum suuni qnsedain
chiuin iliam, de qua disccptstio fuerat, integne, de electione episcopi el vitoe ir.contiiienlia interlo-
quiete et absque nlicujus coiuradiclione. obtitieait. quentesv, demttm inscriptione facta de simonia et di-
Tu ergo, frater archiepiscope, supradictos episco- lapidalionebonorumel tbesauri Ecclesise, episcopum
pos Bernarduin et Ricardum parochiam ipsaaii oc- praesentem per proprias persooas accusarunt. Coslc»,
cupare autpcrvadere vel se vel officiales suos nullo ruin,, pars altera quse cmn episcopo venerat, ununi
niodo perinittas. de. accusaloribus. illis,, qupd in. diacpuatu concubi-
Datuiu Laterani xm Kal. Maii. nam habuerit per scripitim accusans, repellere nite»
batut. E converso autem qui cum accusatoribus ve-
 *""» irfticrm *,pip Bnnfii irni >^„,
nerani, islum ab accusaiibrie, imporiendo crinien A j juxtn majorem ecclesiarii positam; mediclaleni vero
peijurii, repellebaut. Qiiia igittir in contumeliosa decimaruni omniurii totius plebis Sancli Petri qiise
verba niniis irrationnbiliter prorumpebanl, ne pro^ vocatur iri Barbaforum; nec non concediinus vobis
pter tol replicafiones accusahlium lis exlendereliif. cunctas fes inobiles quse vobis aliquo modo pertiiiere
ad infiiiituni (20), causam experieuiise fraternilatis dici et nominari rile vidcntur. Per banc decreli np-
lu* commisimus lerminandain.Tii verotam prsedi- stri vel coneessiOriis paginam ttl quiete, pacifice te-
ctuni episcopum qtiam partem adversariam ad ttiani nefe, possidere, remota omniiini horainum contru-
procseniiam evocans, Calalauiium adeas; ibique diclione aut molestatione secure valeaiis. Deccriii-
ndscitis tibi Trevirensi archiepiscopo, et aliis episco- iiiiis ergo ut niilius archiepiscopus, episcopus, dtix,
pis, sapientibus etiam et religiosis viris, negotium niaiehio, comes, vicecOmes, nullaque magna parva-
stiidiose audias, et diligenti indagatione perquiras. que persOiia cujuscunque ofdinis in rebus et posses-
Quod si accusatores el testes idonei apparuerint, sionibus vestris placiluitf teriefe, aut injuriam resi-
cOiiiriiunicato fratrum consilio, canonice causam denlibus supra lerras vcslras facere prsesumat, nec
definias; alioquiu in facie quam lsesit Ecclesise, illos distriiigere nul molestare aut pignus tollere, aut
juxla tuuni et aliorura fratrum qui tecum erunt flagellare audeal. Sed liceat vobis et successoribus
consilium, innocentiam suani evidenter ostendal; IB vestfis oinnibus febus et possessionibus veslris omni
poslniodum vero de querimoniis suis per juslitiain lempore sub luiiionis nostrse munimine quielefrui,
aut concordiam pacem inter eos componas. remoia lotius potestalis inquietudine. Si qtiis auteui
LXXXIX. lemerarius contra hoc nostrum confirmationis de-
Privilegium pro ecclesia S. Petri Bononwnsis. crelum ire tentaverit, aut aliquam molestationem
(Anno 1129, Mart. 15.) infefre prses.umpserit, et supradicta non observave-
[SAVIOLI,Annali Bolognesi, Appendice, I, n, p. 174.] rit, secundo teriiove commonitus, si non sntisfa-
HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, dilectis ctione condigna emendaverit, potestatis bonorisque
liliis LAMBERTO archipresbytero et cseleris Bbiio- sui dignitate careat, reuinque se divino judicio
niensis Ecclesise B. Pelti csinonicis lam oraeseiUibus existere de perpetrala iniquilate cognoscat, ct a
quam futuris, salutem. sacratissimo corpore ac sanguine Dei et Domini
Quoties illud a nobis petittir quod intime perlinere noslri Jesu Chrisli aliena fial, alqueiii exlremo exa-
cognoscitur, animo nos decet Jiberiti concedere et niiiiie districtae ultioni subjaceat. Cuuciis atitcm
optatura imperliri suffragium. Proinde, dilecti in proenominatse Ecclesise jusla servantibus sit pax
Dbmino filii, vestris ralionabilibus postulalionibus r Domini nostri Jesu-Christi, quatenus et hic fructuni
inclinati Bonotiiensem B. Petri ecclesiam in qtta bonse aciionispercipiant et apud.disiricium judicem
divino mancipali estis servitio in B. Petri lutelam prsemia selernae pacis inveniant. Amen, amen,
nostramque protectionem suscipimus el scripti no- ainen.
slri pagina communimus. Slatuentes vobis quxcuri- Eg6 Honorius catliolicse Ecclesise episcopus.
que bona juste habetis vel habere debelis taro in Dat. Lal. per 'manus Aimerici sanclse Romanae
terris et vineis quam et in diversis possessiontim Ecclesiaediaconi cardinalis et cancellnrii, Id. Mariii,
speciminibus per singula Ioca et territoria constitu- indict. VII, Incarnationis Dominicse an. 1129, pouli-
tis, undecunque vobis per quemcunque modum vel ficat. autein domni Horiorii II papse au, v.
litulum advcnisse noscunlur, vel in anlea acqui- XC.
sieritis. Insuper etiam obnoxias conslituimus vobis Bulla pro Vindocinensi monaslerio.
omnes decimationes totius plebis Sanctse Marise (Anno 1129, Mart. 24.)
quae vocatur de Buida et ecclesiam Sauclse Marise [MABILLON, Annal. Bened., Vl, 653, ex aulhentico.]
qttai esl sita in monte Palensi cum oblalionibus et HONORIUS episcopus, servus senorum Dei, dilecto
suis omnibus pertinenliis, et quidquid a Deum timen- filio GAUFRIDOVindocinensis monaslerii abbali
•libus ibidem pro vivorum et defunctorum salule jr, ejusque successoribus regulariier substituendis in
oblatum fuerit. Oliveta quoque quse sunt in lerri- perpeiuum.
lotio quod vocatur de Garda, dotniim quoque prope Sacrosnnela Roinana Ecclesia, qtite a Deo sibi
palalitim episcopi ejusdein ecclesioe. Omnes auterti eoncessum oitinium Ecclesiarum raiinet principa-
domus quoe ubique sunt ejusdem canonici juris tum, tanquam diiigensmaler singulis debet Ecclesiis
seu qiiidquid de ejusdetn ecclesi;e jure niuic habetis, instanti vigilaniia providere. Justuin est igilur et
vel ipsi, vel successores veslri juste acquirere dein- rationabile ut ecclesise et venerablia loca, inaxime
ceps poluerilis. Doiiiinicalurii etiain ejiisdetti ecciesiae quoe ad speciale jus el proprietatein sanctse Roma-
toiuui; ecclesiam quoque Sancti Joannis Baptislse nae, cui Deo auclore servimus, speclant Ecclesise,
(20) Eadem verba in suos coromenlarios relulit et life nihil cbfti siiieriie, nullarii potefat delerrrii-
Laureiitius a LeodiO, qlii addit: « Hoiiorius a vene- nare seiuetiiiam, cattsam ipsam discuiieiidam Mat-
rabifi Laurentio (abbali S. Vjtoni), qui et ipse thajo Albanensi episcopo, legalo suo in Galliis,
prsesens aderat, requisivit: Tupaier,quid dicis de mandavit.» Porro quid Matthseus in hac causa Cata-
crimihibus episcopo itlaiis? El ille': Domine, ail, ego launi egerit, scriptis mandavit Laurentius idem a
non vidi, sed populus clamat. Rapuit papa verbuni ex & i. LeodiOi
oreejus, et qttia favenlibus episcopo cardinalibus,^"
1293 HONORIIHPAPJE 1295
specialioris praerogalivae sortianltir honorem, et A libertalis, duodecim solidos monetseveslrse quotannis
apostolicae auctorilalis munimineroborenlur. Quocir- Lateranensi palatio persolvelis. Si quis igitur in
ca,dilecle in domino filiGaufredeabbas, luis rationa- posterum ecclesiaslica ssecularisve persona, hauc
bilibusposlulationibus nonimmeriloarinuendumcen- nostrae conslitulionis paginani sciens, contra eam
suinius, utVindocinensemonasleriumcuiDeo auctore temere venire tenlaveril, secundo lerliove comtno-
prsesides, quodvidelicelabipsisfundaloribusGaulredo nita , si non salisfactione congrua cmendaverit,
Andegavensium comile et Agnele Piclavensium polestalis honorisque sui dignitate careat, reamque
comitissa sedi aposlolicse oblatum esl, adprsedeces- se divino judicio existere de perpetrala iniquitate
sorum noslrorum sanctae memorise Alexandri, Urbani, cognoscal, el a sacratissimo corpore et sanguine
Pascbalis et Calixti Romanorum pontificum exem- Dei et Domini Redemptoris noslri Jesu Chrislialiena
plar, aposiolicse sedis privilegio muniremus. Pos- fiat, alque in exlremo examine disirictse ultioni
sessiones itaque et bona quse idem monasteriura in subjaceat. Cunctisautein eideniloco justaservantibus
praesenliarum jusle el eanonicepossidei.firma tibi luis- sil pax Domini noslri Jesu Christi, quatenus el hic
quc successoribus et illibata permancant, in quibus fructum bonse aclionispercipiant, elapuddislricltim
haec propriis nominibus duximus adnolanda : eccle- judicem praMnia aeternoe pacis inveniant. Amen,
siani videlicet Sanctae Marise de Surgeriis, ecclesiain amen, amen.
Sanctse Mariae de caslro Oleronis , et ecclesiam Ego Honorius calholicae Ecclesiae episcopus sub-
Sancii Nicolai, ecclesiam SanctaeMariaedeCastellis, scripsi.
ecclesiam Sancti Clementis de Credone, ecclesiam -Ego GG. card. lit. Sanctorum Aposloloruin sufes.
Sancli Salvatoris juxla muros Andegavis, et capel- Ego Pelrus presbyler card. lit. Calixli subs.
lam Sancli Eutropii. Quaecunque prselerea in fulu- Ego Petrus presbyter card. lil. S. Marcelli subs.
rum largienle Domino concessione ponliftcum , Ego Girardus card. presbyler tit. Fasciolse subs.
liberalitate regum, iargitione principum, oblntione Ego Gregorius presbylei' card. tit. S. Balbinise
iidelium seu aliis modis juste el Iegitime poleritis subs.
adipisci, firma vobis veslrisque successoribus et Ego Ruslicus presbyler card. S. Cyriaci subs.
iitegra conservenlur. Ad haec, sicul iidem fundato- Ego Guilielmus Prsenestinus episc. subs.
res denuntiarunl el in eorum charta conlinetur sub Ego Egidius Tusculanusepisc subs.
apostolicae sedis defensione ac Romana Iibertate ab Ego Joannes Ostiensis episc. subs.
omni condilione aliarum personarum absolutum Ego Conradus Sabinensis episc subs.
setnper et liberum idem monaslerium permancre n Ego Joannespresbyter card. tit. S. Grisogoni subs.
sancimus; ita videlicet ul inter Romanum pontifi- Ego Gregorius S. Angeli diaconus card. subs.
cem et te tuosque successores nulla cujuscunque Ego Saro card. presbyter lil. S. Slephani subs.
dignitalis vel ordinis persona sil media habealur, Ego Pelrus presbyler card. lit. S. Equiiii subs.
nec ipse Vindocinensis abbas adconciliiini ire ubi papoe Ego Pelrus presbyler card. lit. S. Anastasiae subs.
persona non aderit, ullatenus cogalur. Porro eccle- Ego Goselinus presbyier card. lit. S. Cecilisesubs.
siamBeatoePriscaeinmonleAvenlinosilaii), cum ttni- Ego Sigizo presbyter card. lil. Sancli Sixti subs.
vcrsis perliiienliis suis,sicul temporepraedecessoru») EgoEibertuspresbytercard. lii. S. Clementissubs.
nosirorum antecessores lui possedisse noscunlur,- Ego Deusdedit presb. card. tit. S. Laurentii in
tibi ttiisque successoribtts cum omni dignitate quse Damaso subs.
ad eanidem ecclesiam perlinet, confirmamus, sancli Ego Jonalhas diaconus card. SS. Cosmseet Da-
Spii ilus judicio decernentes, ut nulla deinceps ec- miani subs.
clesiaslica ssecttlarisve persona prsediclam Beatse Ego G.regorius diaconus card. SS. Sergii et Bac-
Priscse ecclesiam seu ecclesise dignitatem tibi i.uisve chi subs.
successoribus qualibet aslutia vel occasione auferre Dalum Lalerani per manum Aimenci sanctse
proesumat. Quod si forte conligerit Romanse legalum ,D Romanse Ecclcsiee diaconi cardinalis et cancellarii,
Ecclesise praediclum Vindocinense monaslerium ix Kal. Aprilis, indicl.vir, Incarnalionis Dominicse
visilare, cbarilalive ibi suscipiatur, et ei juxta loci anno 1129, pontificalus aulera domni Honorii II
possibililalem diligenter quaecorpori fuerint neces- papse anno v.
saria minislrentur. Sane Iegatus ipse in eodeni loco XCI.
per se nihil disponere vel corrigere audeat, neque
occasione legationis rectorem loci vel fralres mo- Sugerio abbati Si Dionysii mandal ul prospiciat di-
lestare prsesuraat; sed si quid forte corrigendum sciplinm parlhenonis Argentoliensis, a Slepliano
nolificare licebit. Si aulem episcopo Parisiensi monaslerio S. Dionysii re-
cognoveril, papae quis sliluti.
adversus locum illum pro aliquibus rebus causari
nullatenus abbas vel fratres ei (Anno 1129, April. 25.)
volueril, respondeant
antequam Romanum pontificem consulaut, quia [Gall. Chr. VII, instr., 52.]
quod sine noslro vel successorum noslrorum judicio HONOUIUS, servus servorumDei,dilectoin Chrislo
dislractum vel diffiniluni fuerit, irritum erit. Ad • filio SUGERIO abbali S. Dionysii, salulem el apostoli-
indicium vero percepue liujus a Romana Ecclesia cam benediclionem.
 1297 EPISTOLiE ET PRIVILEGIA. 1298
Tttnc religionis amor et charitatis unilas in sui ii A propriis nominibus duximus exprimenda, videlicet
slalus perfectione servabuntur, si quod a membrisis duas ecclesias dc Luciniaco cum perlinentiis suis,
Ecclesise ralionabili disposilione restituitur, a capite,e capellam de Bafias, ecclesiam de Buciaco, ecclesiam
roboretur. Nos igitur in sede B. Petri apostoli, cui li de Moresca, ecclesiam de Coloneello, ecclesiam de
Chrislus contulil Ecclesiarum omnium principatum,i, Bazolis, ecclesiam de Spiriaco, ecclesiam de Monte
licet indigui a Domino constiluli, unilalem spiriluss Rumilionis, ecclesiam de S. Audoeno. Conlirmamus
in vinculo pacis conservare volumus, et quse a fra-i- etiam vobis donationem annona; quoe in dedicatio-
tribus noslris conslitula sunt, propensiori studioo nibus ecclesiarum offertur a Fromundo Nivernensi
auclorilate apostolica confirmamus. Yenerabilis si-, i-. episcopo ecclesioeveslrse collatam. Snne ordo cano-
quidem frater nosler Slephanus Parisiensis episco-i- nicus ibi positus futuris perpetuo lemporibus invio-
pus, sicut ex litlerarum suarum inspeclione cogno- labililer conservetur. Decernimus ergo ut nulli om-
vimus, monaslerium Argenloilum, in quo qusedcm n nino hominum liceat prsefalam ecclesiam lemere
malse vitse, proul dicebalur, mulieres vivebant, quodd perturbare, aulejus possessionesauferre, velablatas
eliam ex anliquis regum prseceplis cognoveratjuree relinere, minuere, vel lemerariis vexationibus fali-
roonasterio S. Dionysii pertinere, in prsesentia ve- gare, sed omnia inlegra coiiserventur, lam vestris
nerabiiium fralrum noslrorum Mallhoei Albanensiss B ] quam pauperum usibus profutura. Si qua ergo in po-
episcopi, el aposlolicae sedis legali, Rainaldi Re- steruni, elc
mensis archiepiscopi, Gaufridi Carnolensis, Gosle- Ego Honorius calholicoeEcclesise episcopus.
ni Suessionensisepiscoporum, hortatueliam charis- Datum Lalerani per manum Aimerici S. Romanae
simi filii nostri Ludovici (21) illuslris et gloriosi re- Ecclesiaediaconi cardinalis et caucellarii, v Kalendas
gis Francorum, dilecte in Domino fili Sugeri abbas,» Maii, indictione vu, anno Incarnalionis Domini-
inluilu religionis libi et nionaslerio S-Dionysii,salvo) cse 1129, pontificalus autem domini Honorii papte II
jure Parisiensis Ecclesise concessit, ila tamen utt anno v.
niulieribus in religiosis locis ubi animas possint sal-
vare provideas. Quod ergo pro reformando religionis3 XCIII.
amore de prsefalo monaslerio a proediclo Stepbano) Monaslertum S. Marim de Curatio tuendum suscipit,
Parisiensi episcopo slalulum est, auctoritate nostraj quique diebus quibusdam monasterium adierint ,
iis t cenlum el quinquaginla annos de injunctit
firmaraus, et firmum volumus fuluris lemporibus5 posnitentiis relaxat. >
perntanere. Tuoe igilur dileclioni inandamusr, ut re-
Iigionem et monaslicen in praefato loco slatuere di-[ (Anno 1129, Sept. 13.)
[UGUELLI, Italia Sacra, IX, 274.]
ligenli vigilanlia sludeas; et ne prsedictaruni mu- Q C
lierum aliqua in tuaculpa depereat, in locis reli- HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, uni-
giosis sollicita cura provideas. versis et singulis Chrisli fidelibus, salutem et apo-
Daluni Laterani nono Kalendas Maii. . stolicam benedicticneni in perpeluum.
XCII. Desiderium,quod religionisfamore?] proponilis, et
Pro monasterio S. Muriini Nivernensis. ad animarum salutem perlinere monstralis, auclore
' Deo , semper est aliqua dileclione complendum.
(Anno 1129, April. 27.)
[Gall. C/ir.XII, instr.,338.] Eapropler, dilecti in Domino filii... inonasierii,siti ir»
HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, dileclo loco qui dicitur de Curatio, ad honoreui Virginis dedi-
filio STEPHANO priori ecclesise S. Marlini in subur- calum,quod quidam lilius nosterRogeriusdeMarlti-
bio Nivernensi constitutse, et ejus fratrihus tam prse- rano construxit, et sanclse RomanseEcclesieeoblulit,
sentibus quam futuris canonicani vitam ibidem pro- ad exemplar anlecessorum noslrorum fel. record.
fessis, in Domino salutem. Alexandri II, Gregorii VII, Urbani II, Paschalis II,
Apostolici moderaminis clemenlioe convenit reli- Calixli II, sanctoe apnslolicae sedis auctorilale
giosos viros diligere et eorum Ioca paternse pietatis r protegimus, ct indulgentise privilegio communimus.
munimine defensare. Ideoque, dilecte in Domino fili, Eapropler cupientes indulgenliis et graliis spirilua-
Slephane prior, eoclesiara B. Marlini Nivernensis, libus ditari, et pro Virginis honoribus frequentari,
cui Deo auctore prseesse dignosceris, sub B. Petri oninibiis et singulis vere poenilentibus, et confessis,
tulelam et aposlolicoesedisprotectionem suscipiraus, qui eum locum in festivitalibus ipsius Virginis glo-
et praesentis scripii nostri pagina roboramus. Pos- riosse, videlicet Nalivitatis, Purificalionis, Annun-
sessiones igilur et bona quse eadem ecclesia iri prse- tiaiionis, et Assutnptionis ejusdern, et lnnocentium
sentiarum jusle et legitime possidet, aut in fulurum visitaverit reverenler, et in reparatione ecclesiae
concessione pontificum, liberalilate regum, largitione ipsius eleemosynam iribuerint, manusque porrexe-
principum, oblatione fidelium, seu aliis juslis modis rint adjulrices, de omnipotentis Dei misericordia,
largiente Domino polerit adipisci firma vobis vestris- et beatorum aposlolorum ejus Pelri et Pauli aucto-
quesuccessoribus,etiIlibatapermaneant,salvaNiver- ritate confisi, centum et quinquaginla annos de
nensis cpiscopi justitia et reverenlia; in quibus hsec injunclis sibi pcenitentiis, et etiam per oclavas prse-
(21) Ralam babuit hanc restilutionem an. 1129, indiclipne
ir vn, apud ReniPS, in soleinni unciione !).
Pliilippi gloriosi regis, filii Ludovici.
4899 HONORHH PAPJE 1300
diclarum fesUyitatum misericordiler in DominoA'. tione et gubernalione concessa sunt' usibus ounii
r.elaxa.mus. modo profutura, Si qua igitur in poslerum eccle-
Dal, apud S. Mariam de Curalioper manus AiniCr siastica scccularisve persona hanc noslrsfc constilu-
rici S, R. E. diac, cardjnalis et cancellarii, Jdi)). tionis pagiunm sciens lemere conlra cam venire
Septemb. ind. III, Inc. Dominicoe antio millesimo tenlaveril, secundo leriiove cpmnionita, nisi rea
ceiilesiiiio tricesimo, pontificalus noslri anno se- lum suum congrua satisfactione emendaverit, po
piii.no(22). iestatis honorisque sui dignilnte careal, reamque se
XCIV. divino judicio de perpetrata jniquilale existcre
nlonasterio S. cognoscat, et a sacratissimo corpore ac sanguine
Privilegium pro MarimAmelunxbor-
nensis. Dei ct Domini nostri Jesu Christi aliena fiat, atque
in extremo judicio dislrictse ullioni subjaceat. Om-
(Anno «29, Dec 5.)
nibus vero eidemsanclo loco jura sua servapiibus,
[LEUKFELD, Anliquit. Micltaelsteinensesel Amelunx-
bornenses, WplffenbuUel 1710, 4°, p. 21.] sitpax Domini nostri Jesu Cbrisli, qualenus et hic
H.OXORIUS episcppus, servtis servorum Dei, dileclo fructum bonae aciionis percipiant, el apud distri-
lilio abbati monasterii S. Marise iu Anieiinch- clum judiceniprsemiaseternae pacisinyeniaiil.Ameu,
gesborn diceccsis Hildesheimeiisis, ejusque succes- B5 amcn.
sorihus rcgulariter substituendis in perpeluum. Dat. Laterani, Non. Decembris, indict. xm, annc
Pitini desiderium, quod ad ampliandse religionis Incarnaiionis Dominicse 1129, ponlificalus verc
proposilum pertinere monstraiur, Deo auclore, sine domni Honorii III papse, anno quinto.
ulla dilalioue esi complendum. ldeo, dileele in Do- xcv.
mino fili abbas, tuis justis et raliooabilibus poslu- Privilegium pro ecclesia S. Marlini Turonensis.
lationibus sequpni el gralum praebenies asseijsura,
(Anno 1129, Dec. 19.)
nionasteriumctii, Deo auctore, praeesse dignoscpris, [Ddfense de 1'dglise de Saint-Marlin de Toun,
sub B. Petri el nostrnm proteclionem suscipiinus, pieccs justif., p. 14.]
el proesentis scripli privilegio communimus. San- HONORIUS episcopus, servus servoruni Dei, dile-
cientes ul in eo ordo monasticus, secundum regur ctis in Cbrislo filiis Beati Martini Turoneitsis ec-
latn S. Benedicti el reformalionem Cistercieiisem clesiaecanonicis fam prsesenlibus quain futuris in
inibi iiistitutus, perpeluls fhluris lemporibtts invio- perpetuum insiiluendis.
labiliter ^observetur. Statuenles insuper ut quas- Aposlolicoesedis speculi disponenle Domino con-
cunque possessiones, ct qusecuiique bona idem mo- stiiuli, ex injuncto nobis officiouniversas Dei eccle-
nasteritim in proesenliarum juste et ralionabiliter CJ sias debemus diligere et honorare, illas lamen prse-
possidel, aut in fulurum concessione pontificum, cipue, quoespecialiler ad jus et proprielatem Sanciai
largitione regum, vei principum, aut oblatione alio- Romanae speclanl Ecclesise. Ideo, dilecli in Domjno
rum fidelium, seu aliis juslis modis, praestanle Do- filii, veslris ralionabilibus poslulationibus assensusj
miiio, poleril adipisci, firma, quieta et inlegra, tibi prsebeules , Ecclesiaro beali Marlini Turonensis
tuisque successoribus maneant, semper salva lamen quse proprie ju.ris beati Petri est, et specialius San-
dioecesani episeopi canonica justitia el debila re- ctse Roinause adbserel Ecclesioe, prolectione sedis
verenlia. Obeunle vero le, nunc ejusdem loci ab- aposiolicsa coiiiiniininius, el scripli nostri pagina
bate, seu luorum quolibel successorum, nullus ibi roboraraus, slatuentcs ul quaecunqiie bona, quas-
qualibet subreplionis astutia vel violenlia praepona- cunque.possessiones eadem Ecclesia in praeseiitia-
lur, nisi queiii fratres comrouni consensu, seu la- rum jtisle et legitime possidet, firma vobis et illi-
inen pars fralrum consilii sanioris , attt de suo bala permaneaiil, in quibus hsec propriis nominibtis
seu de alieno, si necessilas postulet, collegio, sccun- duximus adnotnnda : burgum videlicel Sancti Pelri
dum Dei liiiiorein, et ordinis veslri rigorem, pro- Puellaiis cum perlineiiliis suis a diieclo filio noslro
viderint eligendum. Elsicut personse tuse spccialiter rirj Lodoico illustri Francorum rege vobis concessum;
uiitram, dalinasticani, sandalia el aiiiiulum porlare ecclesiam Sancli Pauli Cormariacensis, ecclesiam
concediinus, ita oninibus successoribus tuis regula- Sanctae Marise de BeHoinoiile , ecciesiam Snncti
riler eleclis in omnibus sancloruui solemnitaiibus Cosmsecum appendiciis earum, liberlalem etiam el
atque in fesiivis processionibus a syuodis, eadeni iiniiiuuitatein, honores et beneficia eidem Ecclesise
auclorilale aposlolica permittimus el conurniamus vestrae beali Mariini per aiiiecessoruin iiostroriim
in perpetuum. Decernimus ergo ul ntilli oinnino Adeodali, Leonis, Adriani, Sergii, Gregorii, Paschn-
bominum, seu parvse vel magnse existimalionis vel lis el Calixti Romanoruin ponlilicuin, vcl per Tu-
auctoritatis fuerit, liceat prsefalum monasieriuin ronensium archiepiscoporuin Crotberti, Ibonis et
lemere perlurbare, seu ejus possessiones auferre, Airardi scripta, sive per regum pnecepia collaia.
vel ablatas relinere, ininucre, aul aliis lemerariis Quoecuiiqueproclerea in fmurmii largienie Deo, con-
vexationibusfatigare, se.domnia integra, firma, et cessioue pontificum, liberaliute reguin, largitioue
incoucussa serventureorum, pro quoruni susienla- priucipum, oblaiione fuleliuiu seu aliis justis ntodis

(22) Signa chronologica sunt corrupta, nec fidesi bulleeexplorata. JAFFE

1501 EPISTOL45 ET PRIVILEGIA. txao
poterilis adipisci, integra vobis et inviolata serven- A G., praefalse melropolis suftraganeo, episcopum in
tur. Sane clauslrum vestrum usque ad inuri cuneos eadem Ecclesia, poslhabila sedis apbst. reverenlia,
liberum quieiumque pennaneat, sicut hactenus tua fraterniias, prout accepimus, consecrnre prae-
cognosiitur permansisse ; presbyleri quoque infra sumpsil;et quia injuriam venerabili fratii nostro
Ecclesise ambiiuni in cellulis, in oratoriis vestris, Didaco Comp. archiep. super hoe irrogatani, elcon-
in Ecclesia Sancti Venantii et in ecclesia Sancti lemplum S. R. E. indiscusse prseterire non possu-
Pelri quse de Cardonelo dicitui-,conimorniiles in ea, nius, fraicrnilati tuse mandando prsecipimus, qua-
qtia prajlerilis lemporibus mausisse noscuntur, li- tenus proxiina Dominica qua legitur Ego sum paslor
lvertaie consistanl, nulli omnino hominum liceat bonus, de taniis excessibus ad nostram prxsentiam
prsedictam beati Martini Ecclesiam lemere perlur- venias respondere paratus.
bare, aul ejus possessiones attferre, vel ablatas XCVII.
retinere, minuere, vel temerariis vexationibus fati- Didaco , archiepiscopo Composlellano, gralias agit
gare, sed omnia cum integritale serventur, eorum qnod ipsum el •S. Romauam Ecclesiam visila-
veril, eic.
pro quorum suslenlalione et gubernatione concessa
sunt, usibus omnimodis profulura. Chrisma, oleum (Anno 1129.)
sanctum, ordiuationes caiionicoruni qui ad sacros 'B [FLOREZ,ibid., p. 491.]
fuerint ordines promovendi, a Turonensi accipielis IIONORIUS episcopus, servus scrvorum Dei, vene-
si communio- rabili fratri DIDACOCompostellano archiepiscopo,
archiepiscopo, qtiidem graliam aique
neiii sedis aposlolicse habuerit, et sic ea gratis ac salulem et aposlolicam benediciionem.
sine pravilate vohierit exhibere; alioquin Iiceat Supcr eo quod nos et sanctam mairem tiiam Ro-
vobis calholicum q-uem malueriiis adire anlistitem, manam Ecclesiam visitasti, fraternitati luoe grates
et eadem ab eo sacramenta suscipere. Porr-o cano- referimus : nuiuios auterii luos ad nos directos be-
uictis vester, si ecclcsiarum archiepiscopi canonicus nigne recepimus, etquod in luis cominebalur litie-
fuerit , beneficio refutato , excouimuiiicaridi ettm ris diligenter nliendimiis. Verum nos dilectiim filium
nostrttm Hu. [llumberttts sive Hubertus] cardinaleni
arehiepiscopus non habeat facuitaiem. Si qtiis igi-
tur in poslerum ecclesiastica ssecularisve persotta presbyierum de latere nostro ad partes Hispanise
lnissuin destinavimus, el ei vices nostras commisi-
haiic nostrse constiititionis paginam sciens, conlra
eam lemere venire lentaverit, secundo terliove mus. Tua ergo fraternilas illuin benigne recipiat,
honeste perlractet, et in negoliis ecclesiaslicis ad
cotnnionila, si non satisfaclione congrua emenda-
verit, potestatis bonorisque sui dignilate careal, G honorem Dei et B. Petri ei diligenter assistat. Cae-
terum cum ad nos Domino prsestante redierit, super
reamqiie se divino judicio existere de perpetrata
his qnse dileclus noster filius rcx A. el nuntii tui
iniquitate cognoscat, el a sacraiissimo corpore ac
le consilium habebimus. Bracarensi
sanguine Dei et Domini Redeinptoris nosiri Jesu pfo posliilariint,
Christi aliena fiat, atque in exlremo examine di- auiem urchiepiscopo, ut de proesiiiiipiione quam iii
slriclae uliioni subjaceat. Cunclis autem cidem ec- consecralioiic Coliiubrieiisis episcopi commisit, pro-
xima Dominica quae legiiur : Ego sum paslor bonus,
clesisejusta servaiuibns sit pnx Domini noslri Jesu
ad uostram prsesentiani veniat responsurus, .per
Chrisii, qualenus et hic fructum bonic aclionis per-
noslrk mandaviinus.
cipianl, el apud districtum judicem proemia seteinse scripta
pacis inveniant. Amen, atnen, amen. XCVIII.
OCULIDOMINI SUPER JUSTOS. A[defonso] llispaniarum rege commendal legalum
Ego Honoritts catholicse Ecclesioeepiscopus. suum, Hubertum presbyierum cardinalem.
Daiuin Laleraui per matuim Aimerici sanclse Ro- (Anno 1129.)
manae Ecclesise diaconi carditialis et cancellurii, xiv [FLOREZ,ibid., p. 491.]
Kalend. Januarii, indictione vu, Incarnalionis Do- , HONORIUS cpiscopus, servus servorum Dei, dileclo
minicae 1129, ponlificatus autem donmi Honorii jp in Clirislo filio A., iiltislri Hispaniarum regi, salu-
secundi papse aniio quinto. tem et aposlolicara benediciionem.
XCVI. Qunnlo affeclu quaniaque devotione avus tuus il-
lustris memorise rex A. B. Petrum, et S. R. Eccle-
Ad P[elagiuni\ archiepiscopum Bracarensem.— Pro-
xiina Dominica, qua legitur : « Ego sum pastor siam dilcxerit, inierroga seniores tnos, et dicent
bonus t ad sese venire jubet. tibi,quodob hoc victorin sibi a coelesti numine prse-
(Aimo 1129.) slila Sarncenos Cbristiani nominis inimicos ssepe
[FLOREZ,E&paria sagrada, XX, 492.] pracliando devicit. Qtiod autem ipsius' inhserendo
HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, vene- vestigiis Ecclesias cl ecclesiaslicas personas vene-
rabili fratri P. Bracarensi archiepiscopo, sulutem et raris el diligis, gratulaniur, el ut de bono in melius
apostolicam beiiedicttoneni. proventum percipias, divinosclementiaesupplicainiis.
Placuit Bomano poniifici Compostellanatn E~cle- Huberium cardinalem presbyterum de latere noslro
Biam honorare, et venerabili fratri nostro Didaco ad parles Hispauise delegavimus, el ei vices nostras
archiepiscopo Emeriianae metropoli suffraganeos commisimus : tua ergo nobiiitas pro reverentia S.
coucedere : verum defuucto Colimbriensi episcopo Petri etnoslra, benigne recipiat, ut regise poteslalis
4303 HONORIIII PAPJl 1S04
fretus auxiiio enormitales regni tui sancli Spiritus J\L CI.
gratia cooperante corrigat, etquae bene sunl statuta Monasterii S. Petri (in Nigra Silva) protectionem
confirmet. Verum cum ad nos (prseslante gralia) suscipil et privilegia confirmat.
redieril, super oo quod pro fralre noslro Didaco (Ititra 1125-1130.)
Compostellano archiepiscopo postulasli , liberius [SCUANNAT, Vindicimlitler., I, i, 162.]
polerimus babere consiliuin. Pro charitate au- HONORIUS episcopus, servus servorutn Dei, dileclo
tem tua prsefalo legato nostro mandainus, ttt M. in Christo ftlio EPPONIabbati monasterii, quod in
Auriensi archidiacono pro quo rogasli juslitiam Nigra Silva, in loco qui cella Sancli Petri dicilur,
faciat. situm est, ejusque successoribus regulanter substi»
XCIX luendis in perpetuum.
Ad Norbertutn archiepiscopum Magdeburgensem.— Incomprehensibilis et ineffabilis divina miseratio
Confirmat subslitutionem Prmmonslralensium cie- nos hac providcnlise ratione in aposlolicse sedis ad-
ricis minus religiose viventibus. minislratione constituit, ut paternam de omnibus
(Annoll29.) ecclesiis gerere sollicitudinem studeamus, si quidem
[HCGO,Annal. sacri ord. Prmmonst. lom. II, C. hsec Romana Ecelesia, quse a Domino sibi conces-
J8 sum omnium ecclesiarum retinel principatuin, lan-
109.]
HONORIUS episcopus, servus servorura Dei, vene- quam diligens mater singulis debel Ecclesiis instanli
rabili fralri NORBERTO Magdeburgensi archiepisco- vigilantia providere, ad ipsam enim quasi ad caput
po, salulem el aposlolicam benedictionem. et malrem ab omnibus concurrendum, ul ejus ube-
ribus nulriantur, et ab oppressiotiibus relevenlur ;
Quse a fratribtis nostris jusle et rationabiliter sta-
luta esse cognoscimus, animo libenti auctorilale condecet ergo ut ecclesias et alia venerabilia loca,
inaxime quse ad speciale jus el ad singularem pro-
apostolica confirmaraus. Quemadmodum atitem ex
Sanclse Romanoe Ecclesire, cui auctore
scriplorum luorum, qu:e ad nos lua direxeril fraler- prietatem
nitas, inspectione, et nuiuiorum luorum relalione Domino servimtis, spectant, specialioris preeroga-
tivoc sortiantur honorem, et aposlolicoe auctorilalis
percepinms, clericorum, qui in ecclesia Sanclae
MarioeMagdeburgo minus religiose vivebanl, et ob communimine roborenlur. Quia igitur egregiae no-
hoc ctiani bona ipsius ecclesiae fuerant imminula, bilitatis vir Bercbloldtis dux in comilatu Brisaquen»
iu Iocis aliis, ncCessilalibus suis lanquam pius patcr si, in Constanliensi episcopalu, in Silvn quam di-
cunt Nigram, ad honorem B. Petri aposlolorum
providens posuisli, el in eadem Ecclesia beatae Ma-
riae religiosos viros canonicam vitam professos (^ principis, monasleriiim aedilicavit, ipsumque allo-
statuisti ; quod quiaa prudenlia tua zelo Dei in re- dium Rotnanse Ecclesise juri mancipavit, nos ejus
devolionem apostolica auclorilale firmantes,et tuis,
ligionis inluitu jusle faclum esse dignoscitur, ralum
dilecie fili Eppo abbas, postulaiionibus annuentes,
jubemus.
Datum Laterani, anno 1129. ad exemplar Domini prsedecessoris noslri felicis
memorise Urbani II papse, ipsum locum sub aposto-
C. licse sedis tulela specialiter fovendum suscipimus,
AdConradum Salzburgensem archiepiscopum. et prsesentis iterum privilegiipagina, apostolica
(Anno 1129.) auctoritate slaluimus, ul qusecunque prsedia sive
[MEICHELBECR, Hist. Frising. t. I, i, 309.] possessiones prsefalus dux Berchloldus cum sua
HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, vene- uxore Agnete, el filiis tradiderit, et alii viri ex suo
rabili fratri CHONRADO Salzburgensi archiepiscopo, jure nostro monaslerio obtulerint, sive in fulurum
salulem et aposlolicam benedictioncm. concessione pontificum, liberalitate principum, seu
Frisingensis Ecclesia, el Henricus episcopus per oblalione fidelium jusle et canonice poteritis adi-
litteras et nunliossuos in praesentia nostra adversum pisci, firma vobis et illibala permaneant; decerni-
le graviter questi sunt, quod videlicet ordinationes n mus ergo ut nulli hominum liceat idem monaste-
ab eo post adeptam graliam praedecessoris noslri fe- rium lemere pcrturbare, el ei subditas possessiones
licis memorioe papae Calixti et Romanae Ecclesiae auferre, minuere, aliquibus temerariis faligare ve-
faclas, evacuare conlendis : allaria eliam, quoe ab xalionibus, sed oinnia integra conservenlur, eorum
ipso suntconsecrata, subverlis, et de parochia sua, pro qtiorum sustentatione et gubernalione cou-
non sicut metropolitanus, sed lanquara proprius cessa sunt usibus omnimodis profulura. Porro. .
episcopus judicas et disponis. Nos autem nec sua,
necalterius alicujus peccata, sicul nec debemus ul- Sumplibus ei laboribus excolunlur vel nulriuntur,
latenus defendere volumus. Verum si Frisingensem quieias et iilibatas vobis manere censemus, nec vos
Ecclesiam de praedicla persona, prout zelo juslitise super hoc aut ab episcopo ejusdem dioecesis aut
agere videris, desideras liberari, rationabile est ut ejusminislris inquielari permitlimus ; sepulturam
in causa isla canonice procedas. Nos enim et eam ipsius ccenobii omnino liberam sancimus, ut eorum
audire, et prsestanle Domino definire.parati sumus. qui illic sepeliri deliberaverint,devolioni etextremse
Inlerim vero ab omni infestalione tam personaequam vofunlati nisi forte excommunicati sint nullus ob-
parochiae suse abstineas. . . sistat; ordinationes monachorum, consecrationem
 1305 EPISTOL^E ET PRIVILEGIA. 1306
aUarium sive basilicarum ab Tepiscopo in cujus is A'?-«'' valealis, vos et bona vestra sub proteclione
dicecesi eslis, accipialis, siquidem gratiain atquee sedis apostolicae recepla, in liberlale debila persi-
conimunionem sedis apostolicoe liabuerit ac sinee slatis. Facultas proelerea vobis sit sseculares clericos
pravitate poslulala voluerit exhibere, alioquini utidecunque venienles, si excommunicati non fue-
liceat vobis catliolicum quem maluerilis adire anli-- rinl, et pelita a propriis prselatis Iicenlia, vobiscum
slitem el ab eo sacramenta suscipere, qui aposto- Deo famulari decreverinl, in yeslra congregalione
licsesedis fultus aucloritate indulgeat. Obeunle te,, suscipere. Si quis aulem huic noslroe confirmalioni
nune ejusdem loci abbale, vel luorum quolibet suc- ausu lemerario contraire prasumpserit, nisi digne
cessorum, nullus ibi qualibet subreptionis aslutia3 salisfecerit, tanqiiain apostolici conlemplor proe-
seu violeniia praeponalur, nisi queni fratres com- cepli , honoris et officii dignitate privetur.
muni consensu vel fralrum pars consilii sanioris,, Ego Honorius catholicse Ecclesiae episcopus.
secundum Dei limorem regulariter providerinl eli- CIII.
gendtim. Advocatus quem veslris juribus decreve- Ad Biluricensem, Turonensem, Burdegalensem, Au-
ritis nullain in monasterio veslro aliquid disponendii xiensem, et Dolensem archiepiscopos.
habeat polcslatem (Inlra 1124-1130.)
CII. R
[MARTENE, Anecdot., 111,1885.]
Ecclesim Hadmerslebensis possessiones confirmal. Divina disponenie clemenlia nos, licel indigni, in
(Intra 1124-1150.) pairum nostrorum Pelri et Pauli apostolorum spe-
[LEUCKFELD, Anliquit. Kalelenburgenses. Leipsig u. cula constiluti, necesse habemus Ecclesia?filiis pa-
Wolffeiibuttel 1713, 4°, p. 83.] lernaeaffectionis studio imroinere. Ideo de omnibus,
HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, dilecto> quanlum possumus, piam cuni Deo solliciludinem
in Chrislo filio TUIETMARO Hamerslenensis EcclesioeJ gerimus, et quibus vel propler nimiam lerrarum
proeposito ejusque successoribus regulariter substi- marisve dislanliam, vel propter emergenlia Eccle-
tuendis in perpetuum. sioeRoraanae diversa negolia, nostram offerre proe-
Habitantes in domo Doraini in sinceritate charila- sentiam non valemus, eos missis Iegatis sedis apo-
lis unaniraes conservant unitatemSpiriius in vinculo* stolicse visitamus. Eapropter dileclum fratrem no-
pacis, purae namque menlis clenienlissimis Crea- strum G. [Gerardum] Engolismensem episcopum,
toris, ut lerrena cceleslibus conjungantur, et una1 queni lanquam providum et sapientem virumDomini
supernis socientur, mundis oralionibus incessanter el prsedeccssores nostri sanclse memorise Paschalis
profusis inclinaii; sic enim huniani compaginem1 /i et Calixtuspontifices et nos ipsi veneralione haben-
corporis spiritus interior regit alque revivilical, ila1 dura censuimus, pro quo universitalem vestram ro-
religiosse menlisvegelalio et salvus exislit mode- gantes monemus atque prsecipimus, ut eum re-
ratrixinspirationisdivinae benignitas (22'). Quia ergo> verenter suscipiatis , eique utpote legato noslro
te, dilectc in DominofiliThietmare prseposite, divinis' et apostoliese sedis vicario humiliter obedire cu-
uiancipalum obsequiis vivere religiose accepimus, retis, elc
luis rationa'biIibus postulalionibus duximus aniiuen- CIV.
dum. Loca igitur veslra, claustrum videlicet Ha- Privilegium pro Ecclesia Meldensi.
nierslevense, clauslrum S. Joannis Baptistse ini (Inlra 1124-1130.)
Halbersladl, clauslrum S. Laurenlii in Sceninge, [Du PLESSIS,Hisl. de VEglise de Meaux, lom. III, p.
clauslrum Caldenburnen, claustrum Richenberg, 24, ex labulario Ecclesiae Meldensis.]
clauslrum S. Georgii in Berk, claustrum Becighe- HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, vcne-
roth, claustrum Ammensleve, necnon personas fra- rabili fratri BURCUARDO Meldensi episcopo, ejus-
truni Deo ibidem famulaniiiim cun»bonis et posses- que successoribus canonice proraovendis in per-
sionibus quse in prsesenliarum juste et legitiine pos- peluum, etc.
sidelis, sive in fulurum largienle Doinino juslis D ... Statuimus ut omnes lam clerici quam laici
modis poleritis adipisci, lulela et prolectione sedis in villa Resbacensi et Jotrensi commorantes, Mel-
apostolicse conimuniinus, slatuenles ut religiosus densi Ecclesise jure parochiali subjaceant, et ex quae
ordo secundum Deum el sanclos apostolos, et beali de eis ad jus parochiale pertinent, libi luisque suc-
Augusiini regulain in eisdent claustris inslituius, cessoribus libera et illibala servenlur. Decernimus
et sacrse insiiiutionis a vobis ad religiottis obser- etiam ul abbas Rcsbacensis el Jotrensis abbalissa
vantiam stabililoe, futuris perpetuo temporibus in- canonicam tibi, tuisque successoribus obedientiam
violabililer observentur : scilicet ut unusquisque persolvant. Benedictio quoque eorum sicttt per luos
fralrum aul canonice prselalus, aut regulariter sub- anlecessores hactenus celebrala constitit, sic per te,
jeclus in locis prsedictis religiose vivat, nullus epi- tuosque successores, deinceps exhibealur. Promo-
scopus, sive alia ecclesiastica ssecularisve persona liones etiam monachorum ad ecclesiasiicos ordines
persouas veslras vel claustra exaclione, aliqua vio- pcr Meldensem administrenlur episcopum, si videli-
lentia aut strepitu violare praesumat, sed ut liberius cet gratis eas et sine pravitate voluerit exhibe-
et absque omni inquieUuline divino vac^ faniu- re, elc .........
£22*) Deesl aliquid
 HONORII II HPM 1308
f§G7
CV. A. sacratissimo corpore ac sanguioe Dei et Doniini
Privilegium pro monasterio S. Georgii Pruefenin- Redeniptoris noslri Jesu Christi aliena fiat, atque iti
gensis extremo examine. districlse uliioni subjaceal. Cuu-
(Intra 1125-1130, Jan. 21.) clis autem eidem loco jusla servantibtis sit pax Do-
[Momtm. Boica, tom. XIII, p. 146.] niini nostri Jesu Cbristi, quatenus et hic frucium
HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, dilecto bonse actionis percipiant, et apud districtum judi-
jn Cbrislo filio HERB.abbati monasterii Sancti Geor- cem, praemia seternse pacis invenianl. Ainen, amen,
gii Pruefcningensis, quod siluni est inter Ratispo- anien.
nam el Danubium, ejusque sttccessoribus regulari- -j- Ego Honorius catholicse Ecclesioe episcopus,
ler subsiituendis in perpetuum. Data Laterani xn Kal. Februarii.
Aposlolici nioderaniiiiis clemeniise convenit reli- CVI.
giosas personas diligere, et earum loca apostolicoe Privilegium pro ecclesia Sanclm Margaretm Baum-
proleclionis munimine defensare. Ideoque, dilecte burgensis.
in Domino fili Herb. abbas iiioiiasterii Sartcti Georgii (Intra 1125-1130, Jan. 27.)
Pruefcningensis inlerveiiui venerabilis frntris noslri [Monum. Boica, lom. II, p. 180.]
Otionis Bnbebergcnsis episcopi, tuis ralionahilibus 1• HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, dilecto
poslulationibus annuentes, idem moiiasieriinn Sancti filio GODISCALCO prseposito ecclesiae Sanctae Marga-
Georgii cui auctore Deo pioesides in tutelam beaii retse de Bainnbtirg, ejusque suceessoribus canonice
Petri, nostramque proteciionem suscipinnis, el prx- stibstilueiidis in perpetuuni.
senlis scripti nostri pagiria comniuiiimus. Bona Quolies illud a nobis petilur, quod ralioni conve-
igilur et possessiones, qnas prsefatiini monasjerium nire cognoscitur, atiimo nos decet libenti concedere,
Sancti Georgii in prsesentianiin juste et legiiime elpelentium desideriiscongruum impertiri suffragium.
possidet, sive in futurum largiente Domino liberali- Proinde, dilecle in Domino fili Godiscaice prseposite,
lateregum, largitioneprincipum, oblat;one fideliuin, ecclesiani Beaioe Margarelse de Baumburg, cui Deo
seu aliis justis modis polerit adipisci, firma vobis auctore praeessedignosceris, sub beaii Pelri lule-
veslrisque successoribus regulariler subsiitueiidis, et lam et apostolicse sedis proiectionem suscipimtts, ct
illibala permaneani. Praeterea decimatn vobis a prae- scripti noslri pagina roboramus. Slatuhiius eleniin
nominalo fratre noslro Ottone Babebergensi episcopo ul quod a comiie Berengario vestrse praedctoe F.c-
concessain, qitatn ab Arlhuico (23) Ratispoiiensi epi- clesise devoiionis iniuitu collntum est, et qtiascun-
scopo pergralumcoiicambium obtinuissecognosciltir, ^-,' que possessioneSi quaecunque bona in prsKseiUiartim
confirinamus Stutuimus eliam ul religiosus ordo justeet lcgilime possidel, firroa libi, luisque succes-
secundum beati Benedicli regulam in coenobio veslro soribtis et illibaia permaneant. In quibus haec pre-
consliiulus futuris perpeiuo temporibus inviolabiliter priis nominibus diximus exprimenda, videlicel :
observelur. Obeunte vero le tittnc ejus loci abbate Megilingen , cum pertinentiis suis , Perhenmos ,
nullus ibi qualibet subreplionis aslutia, seu violenlia Haiidburl cum molendino et curle una; Hoffslel
praeponatur, sed quem fratres connnuni consensu, cum cttrle una. Quoecunque prselerea in fulup-.m
vel rralrum pars consilii sanioris, secundum Dei ti- concessioiie ponlificum, Iiberalitale regum, largi-
morem et beati Benedicti regulam providerint eli- tione priiicipuni, oblaiione fidelium, seu aliis justis
gendum. De laboribus siquidem veslris qui propriis modis poterilis adipisci, quieta vobis, vesirisqus
sumptibus excoluniur, et de horlis et pomeriis, de- successoribus et integra conservenlur, salva diosce-
cimas a vpbis exigere nemo prsesumat. Et ne aliquis sani episcopi juslilia et reverenlia. Decernimus
occasione advocalioe monaslerio vestro exactiones ergo ut nulli omnino liominttm liceat eamdem eccle-
facere, bona vestra dare, vendere, aul inbenefniare siam temere periurbare, aut ejus possessiones au-
atlentet, oranimodis prohibemus. Decernimus ergo ferre, vcl ablatns refmere, minuere, vel teinerariis
ut nulli omnino bominunt liceat idem monasterium T} vexationibus faligare, sed otnnia integra conservcn-
temere perttirbare, aut ejus possessionesauferre, vcl lur, eorum pro quortim sustentatioiie ct guberna-
ablatas retinere, minuere, vel temerariis vexalioni- lione concessa sunt usibus oniniinodis profulttra.
bus faligare, sed omuia inlegra serventur eorum Ad indicium aulein hiijus ab aposlolica setle per-
pro qiioruiii sustenlaiione et gubernatione concessa ceptse tuilionis aureitm utnim quolannis Laleranensi
Sutil tisibus omnimodis prefutura, snlva dicecesani palnlio persolvetis. Obeunte vero le nunc ejusdera
episcopi reverentia. Si qua igitur iu futurum eccle- loci prseposito, vel quorumlibel luorum snccesso-
siastica saecularisve persona, hanc nostrae constilu- ruro, niillus ibi qunlibet subreplionis nstulia , seu
tionis pagiuam sciens, conlra eam temere venire violenlia prseponatur, nisi quem fratres coniniuni
tentaveril, secundo terliove commonila, si non sa- consensu aut pars fralrum consilii sanioris secun-
Usfaclione congrtia emendaverit, potesiatis honoris- dum Dei liinorera canonice providerint eligendum.
que sut dignitate careat, reamque se divino judicio Sane post professionem exbibilam nemini veslrum
existere de perpelrala iniquitate cognoscat, el a liceat proprium habere, uec sineprseposiii vel con-

(23) Vide Laurent Hochwart in Cataloao Ratispon. episcop.lib. n, cap. 22, apud OEfele Scripi. Ber.
Boic. l. I, p. 186,6.
 '
4309 EPISTOL.E ET PRIVILEGIA. 1510
gregationis iicentia de claustro discedere. Decimas ,i. accipieils episcopo, siquidem graliam et conmmirio-
vero novalium vestroruai vobis veslrisque succe.iso- nem sedis aposlolicae liabuerit, et ea gratis vobis et
ribus habendas reinola episcopaiium ministrorum absque pravitatc voluerii exhibere, alioqtiiu eadem
contrndictione concedimus, ut qtiiete in eo, quod sacramenta a quocuuque malueritis, accipielis epi-
assumpsistis, proposito largieaie Deo iu perpeluuiu scopo, qui Rouianse Ecclesioe sit fuitus atictoritate.
manentis. Si qua verp in posterum ecclesiasiica sse- Porro in advocati eleclione proepositus liberam ha-
cularisve persona hanc constitutionis noslrse pagi- bent poteslalein cum fratrum suoruni consilio, ta-
nam sciens contra eam lcmere venire lentaverit, lem eligere quem ad defensionem liberlalis mona-
secundo lerliove commonita, si non satisfactione sierii bonum el ulilem esse cognoverit, qui non prp
congrua ernendaveril, priteslutis honorisque sui di- terreno commodo, sed pro Dei atnore ac peccatorum
gnitate careai, reamque se divino judicio existere venia, nec non oeternoe beatitudinis inercede advo-
de perpelrata iniqtiitale cognoscat, el a sacralissimo catiam ipsam bene habere cupial et traclare, Ad
corpore et sangiiine Dei et Doraini Redemploris no- hoec adjicientes decerniinus ul nulli omnino bomi-
stri Jesu Christi aliena fiat, aique in exiremo exa- num liceat eamdem Ecclesiam leniere perturbare,
mine dislricla; ullioni snbjaceat. Cunciis autein aul ejus possessiones auferre, vel ablalas reiinere,
eidem Ioco justa servunsibus sit pax Domini nosiri i minuere, vel temerariis vexaiionibus fatigare; sed
Jesu Christi, quatenus et hic fruetuin bone actionis omnia integra conservetuur, eorum pro quoruni
percipianl, et npud dislricium judicem proeroia suslentaiioue et gubernalione concessa sunt usibus
OEternaepacis inveninnl. Amen. omnimodis profulura. Si qua igitur in fuiurum
Ego Ilonorius catholiese Ecclesiae episcopus. ecclesiaslica sscscularisvepersona hanc nostroe con-
Daluni Laterani vi Kal. Februarii. slituiionis paginam sciens, coutra eam temere venire
CVH. tentaverii, secundo tertiove comiiionita , si non
Confirmatio fundalionis ecclesim Denckendoffensis. satisfactione congrua emendaverit, potestalis houo-
(Inlra 1125-1150, Jan. 27.) risque sui careat dignitaie, reamque se divino judi-
[Saevia ecclesiaslica, pag. 260.] cio existere de perpetrata iniquitate cognoscai, et a
HONORIUS episcopus, servus servorura Dei, dileclis sacratissimo corpore ac satiguine Dei et Domini
filiis suis CONRADO prseposito ejiisque frairibus in Redeniptoris noslri Je.su Chrisli aliena fiat, atque in
ecclesia Sancli Sepulcri de Deuckeiniorffsiia, cano- extrenio exaniine dislricioe ultioni subjacenl. Cunclis
nicnm vitnm professis, lani prasenlibus quam fuiu- autcin eidem Ioco jnsta servantibus sit pax Domini
ris in perpetuum. ^-" nostri Jesu Chrisli, quatenus et hic fructum honse
Injuncti pfficii npstri hortatiir aucloritas pro eccle- actiouis percipianl, et apud districtum judicem,
iarum statn satagere, et earum quieli et utililati prseinia selernae pacis inveniant. Amen, aiueu,
alubriter auxilianle Doraino providere, dignuin onieii.
anique et honeslum conveniens esse cognosciiur, Honorius calholicse Ecclesioe episcopus subscri-
t qui ad Ecclesiarum regimen assurnpti sutntis, eas psi.
t a pravorum hominum nequitia ttieamur, et beali Datum Lateranj, septinio Kal. Februarii.
etri atqtte sedis appstolkse palrocinjo niuninmus. CVHI.
roinde, dilecle in Domino fili Conrade prseposjte, Ad canonicos ecclesim S. Frigdiani Lttccnsis.
uis ratioiiabilibus postulalionibus antiuenles eccle- (Intra 1125-1130, Jan. 29.)
iani Sancli Sepulcri de Denckendorff cum bonis (BALUZ. Misretl. ed. Luc IV, 883.
uis ab illustrissirno viro Berlholdo comite pro HoNORiuscpiscoptis,servus servoruai Dei, dileetls
niinaesuse remedio, giorioso Jerosolymituno sepul- in Christo filiis ecclesiae S. Frigdiani canonicis, sa-
ro Domini oblala, cui Deo aucoro jirseesse cogno^ lulcm et apostolicam benedictionem.
ceris, ih beati Petri tutela nosliaque protcctione Venieus ad nostram prseseniiam clarissimus filius
UsCipimus, et scripii noslri pagina conimuninius, D nosler A. prior vester inultis nisibus, el niagna pre-
tatiieules ut quascttnqtie possessiones, quaecunqiie cum iustantia laboravit, ut eum el fratres suns a
ona eadera ecclesia inprseseutiaruin juste ei legi- sollicitudine Laieranensis Ecclesise solveremus. Nos
ime possjdet, sive in fuiuruiu concessione pontiii- auletn gravi ejusdem Ecclesise necessiiate coromoti,
um, fiberalitale regum , largilione principum el nou solum eos solvere ab onere isto noluimus, verrm
blalione fideliurn, seu aliis juslis uiodis poterit et priorem ipsuin inviiiim et reniteiuein nobiscum
dipisci, firma vobis vestrisque successoribus , et aliquantulum morari coegimns, ul per ejus indu-
llibata permaneant, salva dioecesani justitia et re- striam eidem provideamus ecclesioe.Mandarousigilur
ereniia. Obeunte vero te, nunc ejus loci prseposito, vobis atque prsccipinius, ut in Dei, sicut co-pislis,
ullus ibi qualibet subrcplionis astutia seu violentia servitio persistalis, el si quem vestrum prsediclus
raeponitlur, sed queiu fraires cotnmuui assensu vel prior ad hoc vocaveril, ul Laleranensi canonicae
alrum pars consiliisanioris, seciinduin Dei tiino- prseferatur, nullns veslrum resislat. lmo cuieunoue
em et B. Atigustitii legulam provirieiiul eligends.ni. hoc iiijiincium ab eo fueril, sive de his qui vobiscum
hrisma, oleum, consecraiioiies altarium, sive basi- suiil, seu de aliis, qui iii veslris obedientiis comnio-
carum, ordinaliones clericorum a Conslantiensi raiilur," orani coiilratliclione remola, obedientiara
1311 HONORII II PAPJE 1512
istam ad honorem D«i, el prsefalse Ecclesise utilita-, Lcipis] tenor penes nos lalis esse dignoscitur : c Nos
lem suscipiaf. itaque utriusque legis divinae el hunianae intentioni
Datuiti Laterani iv Kal. Februaru servata decernimus, et imperialijwcloritale irrefra-
CIX. gabiliter [irrelraclabiliter] diffinimus, ul non episco-
Ad eosdem. pus, non presbyter, non cujuslibel ordinis clericus,
(Inlra 1125-1150, Febr. 5.) non abbas, non monachus, non sanciinionialis, in
[lbid.] quacunque causa vel controversia, sive criminali,
HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, dileclis sive civili, jusjurandttm compellatur qualibet ra-
filiis A. priori S. Frigdiani, etejus fralribus, salulem tione stibire : sed aliis defensorihus idoneis, si ex-
et apostolicara benedictionem. pedire ecclesise suae noverint, hujusmodi offieitim
Quod bonarum inlentionum vestrarum puritas et liceat delegare : verum cum hac moderalione, ut
religionis fortitudo Deo- el hominibus beneplacens episcopus inconsulto Romano ponlifice, vel quilibet
splendere nondesinil, gralum nobis esse noveritis; clericus inconsulto proelato suo, minime jurare au-
desideramus enimut de virtute in virlulem fraternae deal. > Omnibus auleni episcopis, ac generaliler
vestrae charitalis provehatur dilectio, u de fructu , cunclis sacerdotibus, ac universo clero, ita eustodiri
bonoruin operum mercedem valeatis accipere, et ' debere mandamus, ut si quis in hanc constituiionem
exemplo bonae vitae alios eliam imitatores vesti- commiserit, veniam sibi deinceps noverit denegari,
giorum vestroruui possilis efficere. Obsecramus Non sumenles exemplum siveformam a nobis, quod
autem vos in Domino Jesu Chrislo, ut nos pro aliler in causa fralrum el coepiscoporum nostrorum
lotius Ecclesiae cura et sollicilutline laboranles ve- Areanse et Senonensis Ecclesise nuper fecimus,
slris oralionibus adjuvetis. quoniam eorum volunlati et poslulalioni annui-
Dnlum Lateran. Nonis Februar., elc. mus.
CX. CXI.
Heinrici quondam imperaloris dc jurejurando a cleri- Confirmatio fundaltonis Beyronensis canonicm, item
ricis non dando legem, die 5 mensis Aprilis Arimini benedictionis abbatiatis et investilurm cum virga
datam, confirmal. pastorali concessio,
(Intra 1125-1130.) (Anno 1124, Oct. 10.)
[MANSI,ConciL, XXII, 562.] [Suevia ecclesiaslica, p. 213.]
Inhserenles vesligiis proedecessorum nostrorum, HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, dilectis
dicenlium graviores per summum ponlificem t«rmi- j filiis canonicse vilse professoribus in ecclesia cui
nari debere qiieestiones, noslrorum fratrum consilio vocabulutn esl Buron, quse consecrata est in honorem
diligenter inquisilo, hujus causae speciem irrefraga- beatae Virginis Mariae Dei Genitricis inler !;duos
biiiter Deo opitulanle terminantes decidimus. Legi- Montes ad ripam Danubii fluminis in lerritorio
bus itaqtie cautum esse comperimus, ul nullus cleri- Conslantiensi, eorumque successoribus canonice
c.usjurare proesumal: alibi vero reperitur scripluro, victuris in perpeluum.
ut omnes principales personse in primo litis exordio Sicut irrationabilia poscentibus negari debet as-
jusjurandum de calumnia subeant. Nonnullis legis- sensus, sic justa petentibus vobis benigtia debemus
perilis el aliis sapieniibus venit in dubium ittrum assensione concurrere. Vestrisigitur, filii charissimi
clericus jusjurandum praestare debeat, an alii per- in Christo, juslis petitionibus annuenles Ecclesiam
sonse liceat hoc officium delegare. Quia [Cum] beatse Dei Genitricis et semper virginis Marise, quam
enim illtid constitutionis ediclum, ut clerici jurare pise memoriac Peregrinus illustris et nobilis in pro-
prohibeanlur, a Marco [Marciano] Auguslo Conslan- prio fundo suo conslructam B. Petro apostolo ejus-
tino prsefecto proelorio de Constantinopolitanis cle- que sanclae Romanse Ecclesise in allodium proprium
ricis conslilulttm promulgalum fuissel, idcirco ad obmlit, in qua vos, iilii charissimi, sub regularis
alios pertinere non credilur. Ut ergo dubietas ista D vitae disciplina Deo militatis, sub apostolicae sedis
penitus auferalur ab omnibus, secundum decisio- proteclione specialiler confovendam, tanquam jus
nem ctiam filii noslri H. quondam imperatoris [«/., proprium suscipiraus, el contra pravorum omnium
ab omnibus decisionem quondam clerici filii noslri nequiliam ejusdem privilegii auclorilate communi-
H. imp.], anno sui imperii, ut accepimus, factam mus. Praesenti ilaque decrelo statuimus ul quae-
leriio : nos ejus, inquam, interprelalioneni corro- cunque hodie illa vestra ecclesia jusle possidet, sive
boramus, et D. Marci [/., Marciani] constitulionem in fulurum concessione poiHificum,liberaIilate prin-
ila inlerpretari debere decernirous, ut ad omnium cipura, vel oblalione fidelium jusle atque canonice
ecclesiarum clericos generaliter pertinerejudicetur. poteril adipisci, firma vobis vestrisque successoribus
Nam cum imperalor Juslinianus decreverit, ut ca- et illibata sub apostolicoe sedis tutela permaneanl.
nones Patrum vim legum habere oporleat, et in Et quoniam ex relatione nuntiorum veslrorum Ec-
nonnullis canonibus reperiatur, ut jurare clerici clesiam vestram vacanlem modo cognovimus per-
omnino non audeant: dignum est ut tolus clericalis manere, decernimus ut nttllus ibi qualibet sub-
ordo a prsestando juramento immunis esse procul replionis aslutia vel violentia praeponatur, nisi
dubio censealur. Prseterea slaluti principalis fprin- quem conventus vester communi consensu, vel con-
 1313 EPISTOLJE ET PRIVILEGIA. !5H
ventus vestri pars sanioris cohcilii secundum Dei A tis honorisque sui dignilate careat, reumque se
timorem, vel ex vestra congregalione, vel ex alia divino judicio cxislere de perpetrata iiiiquilate
ejusdem professionis providerit eligendum, quod et cognoscat, et a sanelissimo corpore et sanguine Dei
deinceps in Ecelesia vestra erit observandum. Ele- et Domini nostri Redempioris Jesu Chrisli aliena
ctus vero proelatus vester ab episcopo Conslan- fiat, atque in extremo examine districlfe ullioni
tiensi, si tamen calliolicus fuerit, el in gralia apo- subjaceat. Cunclis autem eidem loco sua jura ser-
slolicae sedis exstiterit, cura paslorali investialur, vantibus sit pax Domini nostri Jesu Chrisli, qua-
sed et si vestrae placuerit fralernitati, idem praelatus tenus el hic fructum bonae actiouis percipianl, et
vesler abbatum ordinalione et virgae pastoralis apud dislrictum judicem preemia seternse pacis inve-
geslamine ab episcopo veslro nostra auctoritate nianl. Amen.
insigniailur, a quo etiam chrisina, el sacros ordines, Dala Romae per manum Hymmerici vices agentis
el basilicarunt dedicationes, siquidem , ut dictum cancellarii, anno Dominicae Incarnalionis 1124,
est, catholicus fuerit, sumelis, sin auiem ab alio vi Idus Octobris, indiclione iv, luna n
quolibet ea accipietis, salvo lamen per omnia ea- CXII.
tholici episcopi vestri jure canonico et reverenlia. Monasterii Altahensis (superioris) tiberlatem con*
Caeterorum autem quorumlibet horoinum obnoxie- B firmat.
lale fraternitalem veslram nostra auctoritale eman- (Anno 1126, Mart. 22.)
cipamus, liberam etiam sepulturam, id est, ut eos [Monumenla Boica, XII, 98.]
qui ibi sepeliri deliberaverint, devolioni el extremae HONORIUS papa II, servus servorum Dei, cunclis
pelilioni nullus obsistat, 'ecclesiae veslrae concedi- fidelibus, apostolicam benediclionem el salutem.
mus. Ad baec adjicientes sancimus, ut nemini inter Privilegium liberlatis Allahensis monaslerii uti
vos professione exhibila proprium quid babere, nec scriptum est, nostra atictoritate confirmamus et
sine prselali veslri lotiusque congregationis licentia sub banno sancli Petri et noslri constringimus ne
de clauslro vestro discedere liberum sil; quod quisquain eidera loco et benis ad eum perlinenli-
si quis discesserit, et commonitus redire coniempse- bus aliquam vim injusle inferat, aut mali aliquid
rit, prseposito veslro facultas sit, ejusmodi trans- faciat; quod si quis hoc transgressus fuerit, selerno
gressores ubilibet a suis officiis et a commtmione anathemate se damnalum scial.
interdicere, interdiclum vero nullus episcoporum, In noniine sanclae et individuae Trinilalis, ad
abbalum seu praeposilorum suscipial; obeunle vero comprobandam et declarandambonorum induslriam
imolibet tam ccenobii vestri, quam quorumlibet noiuni facimus, et memoriae posteris tradtnius, ut
'G universi Ecclesise filii
praediorum vestrorum advocato, iiullus sibi advoca- prsesenles et futtiri sciant et
liam tanquam jure hoeredilario usurpare prsesumat, recognoscaiU, qualiler locus superior Altaha nomi-
nisi quem proelalus vester, consilio fratrum ulilem nalus, omnipotcnlis Dei servilio sit insiitutus, et
el idoneum perspiciens ad id eligat, electoque advo- Romanse liberlali tradittts. Anno ab Incarnatione
catiam ipse coraniillat. Electus vero advocalus, si Domini 1125, indictione vm, III ldtts Decembris,
negligens et inutilis in negoliis veslris exsliterit, imo anno Lolharii regis Saxonici, Deo aimuenie, et
si commissum sibi officium male traclaverit, et si Lindegero cjusdem loci abbate plurimum annitente,
admonitus non emendaveril, ab injuncto officio pe- convenerunt ad eumdem locum cum plurimis ami-
tenle prselato vestro cessare debebit, el alius, qui cis, et nobilibus viris, et inclylibus snis, Fridericus
Dei amore et pro animoe suse redemptione id stre- advocalus Ratisbonensis Ecclesise, cum consensu
nue peragat, illi subrogandus erit. Decernimus conl.eclalis suae, et Alberlus comes de Windeberch
ergo ut nulli oninino hominum liceat eamdem ec- cum uxore et filiis admodum parvulis, ad quorum
clesiam temere perlurbare, aut ejus possessiones dilioncm ideni locus hoojedilario jure pertinehat.
auferre, ablatasve retinere, minuere, vel lemerariis Ergo per Spirittim sanclum admonili, el compuncii
vexationibus fatigare, sed omnia inlegre conser- ]j. eunidem locum cum omnibus appendiciis suis,
ventur vestris vestrorumque successoruni usibus, et agris, vineis, silvis, pascuis, cultis el ineultis, quoe
pauperum eleemosynis peregrinorumque recepiio- ipsi atit parenles eorum dederant, aut aliquo con-
nibus omninode profutura. Ad indicium aulem sanguinilalis et propinquitalis eorum deditionis jure
perceplae hujus a Romana sede liberalilaiis, bizan- ad eumdeni locum perlinebant, vel a mililibus suis,
lium aureum aul ejusdem pretii argenteum quotan- vel ab ullo antecessorum eorunV, vel a quoqtiam
nis Lateraneusi palatio persolvetis. Et ut haec tui- borainum eo collala sunt, omnino usui suo atqtie
lionis nostrse auctoritas firma in perpetuum perma- potestali abalienaverunl, et absque omniura homi-
neat et inconvulsa manuscriplum hoc inde fieri et num relractalione et conlradictione, Deo et sanclo
sigilli noslri impressione fecimus insigniri. Si quis Petro dederunt, tradiderunt, condonaverunt, elper-
igitur in eraslinum archiepiscopus, episcopus, im- peluo liberum esse decreverunt, nimirum pro ani-
peraloraut rex, dux aut princeps, comes aut vice- maruro suarum et parenlum suorum salvatione et
comes, judex, advocatus, seu cujuscunque ordinis absolutione. Ne ergo hsec traditio et confirmalio
hoino hanc nostri decreti paginam violaverit taut ab ullo bominum, vel ab ipsis, vel a posleris nepo-
sciens conlra eam lemere venire lentaveril, polesta- libus suis unquam possit infringi, aut adnullari,;
1315 AD EPIST. HONORII II PAP^ APPENDIX. 1?16
communi consilio decreverunl ut eumdem locum .\ ei Omnia dentur; nec alictibi alio deferanluf, nec
in manu praedicti Adelberli comiiis pariier delega- habeat poleslatein bsec cuiquam in benefietiim dare,
rent, scilicel ut ipse Romam iens banc delcgatio- atit prseslarc Qui tamen advocatus si fratribus gfa-
nem supra allare sancli Pelri in conspeclu aposto- vis el monaslerio inutilis fueril, amoto eo, alius
licae sedis episcopi, el Romanorimi principum confir- substittiatur.
marel el stabiliret, ea videlicet condilione, quate- Harum rerura omnium tesles pcr aufem attraeti
nus singulis aniiis exinde aurctis nummus in siint : Fridrieus advocatus, duo filii Adelbeni co-
lestimonium persolvatur, et ne cuiquam honiiiiuii), miiis Perchtoldus el Adelberius, Dielricus de Pon-
regum, principum, episeoporutn, ioeus ipse cujus- chusen, Dielmarus et fraler ejus Ekkeric de Sili-
qtiam servitii ampliiis subjaceat. Cselerum haec tra- chigin, Dielmar de "Wenigge"sdorf, Marchwart de
dilio co lenore facta esl, ul monaclii ibidem Deo Elhermundesdorf, Werigant de Wolfoha, Ratpot de
servientes habeant poteslatem eligendi abbalem Siippbingcn; Eberhnrl de Rota; Willehalm de Gep-
secunduni regulam sancti Benedicli, quemcunqtie penlieim ; Werinheri de Holzen, alius Werinheri et
velint, aut inter se,.aui aliunde, qui lamen electus Gotfchalch de Heninchoueii; Allnian de Welichiii-
accipiat baculum dc altari. Hsec eliam condilio beich, Swiker de Perindorf, Qvdalrich de Aliabov-
inter eos facta esl de advocaliotie, videlicet ul Fri- ^ sen; Liupolt de Uhesigen, Gozpoll de Roiitenbach.
dericus, qtti luiic tentporis advocalus erat, si filiuin Hi omnes nobiles viri eum militantes : Adelhart de
genucril, ipsi et pbslcri ejus jura advocalionis sem- HiullDC, Gotpolt dc :Rovberdof, Goswin de Haga-
per relinennl; si aulem absque liberis excesserii, bach; Engilschalch de Landoldesdorf ;>Landold de
jura advocattts ad Adelberlum coniitem, et ad poste- Landoldosberch ; Wolchinar de Mennaha ; Gozprelli
ros cjus pertranseat, et qtiisquis inter eos natu de Harda; Gumpolt de Herimutesdorf; Eppo de
major fuerit, ipse advocatus consistal; qui lamen Drabfala, Rovdolf de Fremichesbercb; Adelbrecht
advocalus nil nliud juris aut polcstatis, quam quod de Houedorf; Megingoz et fraier ejns Ilillibolt;
subscriptum cst, inibi rctinebil. Seniel in aiiuo Marcliuuart el Werinlieri de Nuzbach, Perinbart de
ralionationem cttin familia habere dcbel, el non Gebiiichoven, Marcbwari de Niiienchirichen; Si-
alibi nisi in eodem loeo banc exercere valebit. Si gibol de Chounenzbella, Pabo de Gesvrenia, Ha-
aulem loci ulilitas poposceril, ut illo advetiiat, hsec ganu de Gezlmsen, et alii quamplurimi.
ci in servilio suppeditabuiU : sex urnse vini, el una DaLtiiii est Laierani in palaiio, anno Dotninicae
weliis; et. vigiuti urnae ccrvisise; quaiuor niodii Incnrnationis 1126, iridictioiie m, xi Kal. Aprilis,
frumeiUi, et tolidern porci, et duodecim modii Ottone cancellario sanctse Romaitse sedis.
avenae; ila lanien, uf si ibi ralionent habeal, haec

APPENDIX AD EPISTOLAS HONORII II PAPJl.

(Misss, ConeiL, XXI, 525.)

I-
Papa Honorius domino Stdzhurgensi archiephcopo
de rebus qnibusdam cerlis etiam tlefinilis per lega-
ium suum sedem aposiolicam consulenli inquit :
Sunt scripta jam olim supcr bis cattsis promtil-
gala pencs ipsum doroinum arcliiepiscopum. Non
illi est necesse de bis quserefe, aiit exspectare no-
vuiii ex noslri parte aliquod scripliim. Scfiptis ari-
liquis uialur, quia sedem Dei habens, nostruni'
habebit auxilium, in quibuscunque illi favent anti-
qtise tfadilioaes Patrum (24).
II.
Idem Gerltous lianc narrat tradkam ab eodetn Hono-
rio fidei definilioireni.
Priinus aslilit niibi beatae metfiorioe Honorius,
cum iri ejus ctifia fuissel magisief Luilinfus intef _.
magistros Francioe. Hic' duin aslriiere conarelfff,
Chfistum, sCcundum quodhomo est, homiflis qui-
<
C dem ftlitim esse naluralem, sed Dei Patris Filium
adopiivun) : el ego e conlrario astruerein, non a-i
lioiiiinem assumplum perlinere adoptioiiem, qaod
Fiiius Dei esset, praedictus pnpa Honorius astitit
milii concilatus ad boc ipsum per qttemdam libel-
lum a quodam caiiouico Laleranensi, valenler litle-
rato, ipsi porrecltifii, et a me perlectuui, in qtio
diligenier fnii iiivestigatttm, quse differentia esset
inler filios optatos, quos etiam proprios et naiurales
diei constat, et filios adoptatos filiis naiuralibus
minime coaequandos. Tunc ergorefulato adoptionis
voeabulo in Christo Dei et hominis proprio el na*
turali fi-lio,ego in petra exaltatus, et in lide Petri
firmatus, ab urbe redii cuni lsetitia, cerlunv teiiens,
verum esse.quod Petrus de Filio hominis honiinibus
crraiilibus ipse non erraveril, dicens :Tu es Christui
Filius Dei vivi.

(24}'Qui:de fe agereliif vide in sequerili definitiorie.

1317 DIVERSORUM AD HONORIUM EPISTOLJE. 1318
III. h. posita prae foribus eccesise cunclis venientibus
Decretum Honorii (25). inculcare, quatenus in utraque diligentia excom-
Curae sit oinnibtis episcopis excomniunicalorum municaiis uliqne ecclcsiasticus aditus denegelur, ct
omnitio nomina tam vicinis episcopis, quam suis excusatiouis causa omnibus auferatur.
parochianis pariter indicare, eaque in celebri loco

DIVERSORUM AD HONORIUM EPISTOLJE.

i. B quando sanclitalis veslrse litteras accepetunl. Et ut

Matllimf Albanensis episcopi apostolicm sedis leguli causam istam lerinino a vobis conslituto in veslra
epistota ad Honorium. — Sexagesimm Remensi qtiiiUa! terminelur per Dei graliam pnesentia, ita eos re-
Honorii respondet, gestaque in concitio mitiimus ad vos. Illud auiem veslrae pnteriiitatis
significat. latere niinime volumus, qitod omnCs
prudeuliam
(Anno 1127.)
Recueil, XV, 266.] pene illius tenoe, exceptis Luxoviensibus, justiliain
[Dom BOUQUET, Divionenses haberc teslaniur; quam , charissime
Reverendissimo Patri et dpmiiio Hosoitio, divina
clemeiuia sanclae Romaiise Ecclesioe Pater, ut nianu teneatis alientius rogamus.
disponenle 11.
sunimo el universali ponlifici, MATTMSUS Albanensis
licet cum saluie fide- Adaiberti Mogunlini archiepiscopi el aposlolicm sedis
Ecclesioe niiuisier, indignus, — Epislolm qiimquagesimm quartm Honorii
legali.
liuni oralioiium iuslanlinm. respondet.
Pro causa Luxoviuusiuin, quos invesliri secun-
(Anno 1127. )
diim tenorem liileraruui fclicis nteuioria? pnpoe Pa- ConciL, XXI, 550. ],
[MA.NSI,
schalis nostroeparvilati veslra praeccperal palernilas, 11. sanctissimo et uiiiversali pap:e, A. Dei graiia
catisa iainen eorum diligenler investigata, atque C sanctse Mogunlinne Ecclesiaebumilis niinister el apo-
salva Divioneiisi jttsiilia si qtiam babenl, uirainque soiicse scdis legatus, debitam, ut lanio apostolico,
parlem, Ealend. Augusii, Reinis(26) convocavimus ; obedieniiani, el devolissimam, ut tanlo Pairi reve-
ibique quamplaribus illius terrse episcopis et abba- rentiam.
tibus pro ucgoiiis(27) quse ibi enierserantcongrega- Acceplis sanctilntis veslrae lilteris snper causa
lis, caiisani isiani diligenter in communi fralrtim fralris illius, si tnmen frater dici debet, qui sanctse
audieniia invesiigarc secundum litierarum vesira- Wrizeburgonsis Ecclesiae episcopatum ttsiirpal, in-
runi tenorem ceepitnus; litierasque(28)quibus proe- lelleximiis totius cansse ordiuem longe aliter, qitnm
fatus papa Pascbalis cos investiri, ut aiebant, proe- severitas hnbet summo apostolatui veslro innotuisse,
ceperat, diligentius iuspexirous, ubi de hac invesli- quoiiiani niulta. solenl per subreptionem fieri. Idem
ttira deiioniitiaiitti nilii! coiititiebalur. Econlrario nainqiie sanctitaii vcstrse contra nos querelas depo-
Divionetises dominorum nostroruni privilegia, ejus- suit, dicens se a nobis praejudicium suslinere, et con-
deni scilicet papse Paschalis el bonse recordationis tra justiiiam pra?gravari. Nos vero in hac catisa, Deo
papoe Calixli (29), in quibus hocpossessiones distin- tesle, elcouscieniia nostra, nihil egimus, quod cano-
cto firniabatUur, in ntedio protulerunt, et quod nieis regulis possit obviare, nibil unde sanctitati ve-
nunquani de iliis quas exigebanl possessionibus in- J strse suspecli esse debeamus, nijiil unde aiiquiSj qui
vestiti esscril, aliis scriptis cl ralionibus propone- causam ipsam plenius tractaverit, possit reprebcn-
bant. His auditis, fratribus nostris llemensi (Rai- dere; sed quidquid in hac causa egiinus, non zelo
naldo) et Senonensi (llenrico) arcbiepiscopis, Car- amaritudiiiis, sed zelo justitise; non aliquo odioper-
notensi (Gaufrido), Parisieusi iStephano), Belvacensi moli, sed officii nostri intuiiu ; non contra saiicto-
(Petro), Suessiotieiisi (Josleno), Laudunensi (Bar- rum Patrum canones, sed secundum cmiones egi-
tbolomaeo), Novioniensi (,SiiiioniJ, Catalnunensi mus. SciffiBSquidem, jtixta sanctorum Pairtim re-
(lilberlo), Trecensi (Attoni) alque Meldensi (Bur- gulns divinilus inspiratas,. eitiscopo episcopalum iion
chardo) episcopis in pariem ire prsecipimus. Qui adimi debere, antequam causse cjus exitus appareal.
communicato ad invicem consilio, secundum illas Sed optime novit sanctissimus aposlolatus vester,
quns prsemisirous ration.es-et mullas alias, invesli- hanc sariciorum Patruni senteniiam de dubiis episco-
luram Luxovieusibus adjudicaverunt, ila sane quod ppruin causis, non de nianifestis "debere intelligi.
in eo siatu Luxovienses leinanerent quo eiant Ejns vero, quo de agilur, impudentissima causa; et
(25)HabelS.ThomasCantuariensis,epist.97,p.ll8. ral inler Guillelmuin Flandrieecomitem et eompeti-
(26)In boccoucilio Remensi editum fuit decrelum lorem ejus' Tlieodericum Alsalium.
Matihsei Aibaneusis episcopi, quod recitat Madoius, (28) Eas Pasehalis II Iitteias non habemus.
loni. II, p. 501. i2§). Litteras Calixti, anno 112* datas, Vide apud-
•(27) Maxime pro ferali' dissidio quod ealenus fue- Perardura p. 216 (vel Palrologiw t. CLXJU).
15-J9 VIVIANI PR.EMONSTRATENSIS 1320
cerluni crimen nullum legilimse defensionis, nullum jV sis Ecclesia, omnem in Chrislo obedienlianxet subje-
juslae excusalionis colorem recipil. Luce igitur cla- ctionem,
rius patet omnibus, quod nul!is"merilorum privile- Elegimus electione communi filium vestrum Hu- *
giis, nulla praeeuiile electione ad lanli sacerdotii gonem abbatem Radingensem nobis in poniificem:
gradum est assecutus ; sed lyrannica violentia intru- super hoc quoesivimus assensum domini noslri Hen-
sus in ovile Domini, cum nonper osiium inlravil, rici regis Anglorum, et obtinuimus; ab episcopo
sed aliunde per ambilionem el siriioniacam haeresim quidem Salesberiensi, sub ctrjus manu abbalis officio
tanquara fur et latro impudentissime irrupit; et quod fungebatur, nobis eum reddi liberum et absolulum
sine magnodoloreetcordis compunclione dicerenon qnoesivimus, et ctim libertate suscepimus. Sed quia
possumus, locum legitinii pasloris sibi ttsurpavit, ipso revelante percepirous, quod sine auctorilatis
quein sibi sancla Wrlzeburgensis ecclesia de filiis vestrse assensu eum habere nonjmleramus, maxime
suis communi voto el consensu cleri, el plebis, no- cum ethoc in litteris vestris praediclo regi Anglorum
bisque laudantibus, el consentienlibus canonice in- direclis ita scriplum legimus: Ipsum iiaque sub pro-
ironizandum elegerat, ulpote nalalibus, el moribus prio jttre alque dominio noslro tanquam specialem B.
nobilem, ecclesiaslica disciplina adprime erudilum, Pelri el S. R. Ecciesim ciericum retinemus : ea pro-
fide catholicum, natura prudentem, vila castum, so- " pter donari eum nobis a sublimilale vestra requiri-
brium, hurailem, affabilem, lilteratum, in lege Dei nius: quem lanlocharioremhabebimus, quantoa ve-
iiislruclum, in sensibusScriplurarum caulum, etper strae celsitudinis sede nobis donalum esse laetabirour.
oinnia sacerdotali nomine et honore dignissiiiiuro. Quein bumili supplicatione nobis ila donari a veslra
III gralia quserimus, ut sub nullius unquain jure vel
Cleri Rothomagensis. — De eleclioneHiigonisin archi- polestate, nisi sub veslralantummodo pia proteclione
episcopum Rolhoinagensem. eum persistere gaudeamus, charissitne Pater et Do-
(Anno 1130. ) mine (30).
[Spicileg. ed. de Labarre, III, 484.]
Domino et papse universali HONORIO, Rothomagen-
EPISTOL^; HILDEBERTI CENOMANENSIS AD HONORIUM
(Vide in Hildeberto, infra.)
(50) Vide epistolam Henrici I,;Anglorum regis, ad Innocentium II papam, inlnnocentio II, ad an.1143.

ANNO DOMINI MCXXX

VIVIANUS PRiEMONSTRATENSIS

HARMONIA
SIVE

TRACTATUS DE HBIRO ARBITRIO ET GRATIA.

, ampl. Collect. IX , 1075, ex ms. codice collegii^regali Navarrae.)

(MAUTEKE

OBSERVATIO PRJEVIA.
Igiwtus hactenus prodit Vivianus .Prmmonslratensis, cum Harmonia sua seu Tractatu de libero arbitrio
Ignoius, inquam , uipoie cujus nullam menlionem facil Prmmonslratensis Joannis Pagii Bibliotheca, nullam
Cdsimirus Oudin , Prmmonstrati et ipse olim alumnus, qui ordinis sui auctores diligenter perquisitos accurale
recensuil in Supplemento ad librum Bellarmini De scriploribfts ecclesiaslicis; nullam denique alii bibliothe-
carum concinnalores. Fuit autem Vivianus, uli conjicere licel, unus ex primis S. Norberti discipulis,
scripshque non multo posl jacla ordinis sui fundamenta; id satiem non obscure indicare videnlur hmc ejus
verba : t Vivianus pauperum Prmmonstratm Ecclesim minimus, i qum nascenlem religionem omnino sapimit.
Fundatum est autem deserto in loco Laudunensis dimcesis , divinilus anlea prsemonslrato, primum S. Nor-
berti comobium anno Chrisii 1120, ac proinde Viiuoiiwm Harmoniam suam circa annum 1130 scripsisse
exislimamus , paulo poslquam S. Bernardus ejusdem argumenli traclalum, cujus ille meminit, concinnavil,
idquod Mabillonio lesle conligit anle annum 1128. In hoc auiem traciaiu Vivianus Clarevallensis abbatis
doctrinam seculus est, quam et t aliorum cathedram magislerii nominalorum fuisse asserit. > Cmlerum hoc
ejus opusculum debemus humanitati clarissimi viri domini Davole bibliolhecceregii Navarrm collegii prmfecli,
qui codicem auctoris fere wvo exaralum nobiscum communicavit.
 1521 HARMONIA. 1S£2
j_ - - - - mmml ,-'- - ,..,. ' ' - -- -: '-----.-. - --,- -- y.m

PROLOGUS

ADGERARDUM B. QlUNTINl DECANUM.

GCRAHDO ecclesioe Beati Quintini decano et ma- ,A tani audieramus , reperiiiius. Mittinius itaqtie Vobis
gistro, VIVIANDS pauperum Prsemonstratse Ecclesise ipsam secundum vcfba prsememorati sapientis et
miuimus , fulurse liberialis donalivum feliciter ex- quorumdam aliofum calhedra magisierif nommaio-
speclare. rum in lioc tractatu comprehensam t qnatenus in--
Inter duos contrOversiam de libertate arbiirii 110- spiciatis eam et attendatis , non qnia vos sapiens,
Visli et novimus; alterius qtiorum senleruiae vos audiens , sapientior inde silis; per vos eiiim in hu-
consensnm tribuissoforsiian recolitis et nos recoii- jusmodi satis sapilis; sed pulamus quod seiilenlia
imis. Postea quemdam librum, qucm douinns Ber- qnoe in transitu ac semel audila discrelioni vesirae
nardus Clarevallensis abbas dc libero arbitrio et complacuit, attentius inspecta ei decics repetila
gratia composuil, intcr manus babuimus, ttbi prse- placebit»
dictam senlenliam, quam et ab aliis aniea veulila-

HARMONIA.

1. Omne bonum, iitscriplum inveniiur, pulclifius B vel beata; misera, peccando, a Deo suo alienats,
eiucescit quando in commune deducilur. Ilinc est beala, poenilendo, confitendo, salisfacicndo, suo
qnod Crea.tor noster, qui extriiisecus nullo admini- principioreforroala; secunduni hoc quod dixi, difli-
slrationis adminiculo indigebat^ imo qui summiim nilio liberi arbilrii ipsi congruere videlur, quod
bouuni, sumnia bealitudo, et sibi usquequaque sica quibusdam diffinitur : Liberum arbitrium cst
sufiiciens esl et erat, ulpote cujus potenlia, sapien- volunlarius et liber consensus; vel sic : Ltberuin
tia,bonilas, quemadniodum ne crescere, sic nec arbilrium est habililas raltonalis VOlunlaiis, qua
minui potesl vel poleral. Ille> inquaro, Doniinus bonuiii eligiltir, gratia cooperanle, et malum ipsa
tam potenler sapiens, el tam sapienter bonuSj deserente ; ut Iiberum ad volunlalem, arbitrium
creaturam ralionalem, videlicet angeluni et homi- referatur ad ralionem. In his enim duobtts consistil,
nem condidit, quibus r-»ionis et iiilelligentise lumen Voluntale scilicet et ratione. Ralionis est videre quid
iufudil. Voluil enim Iiic illtiminaia oculis crealura sit eligendum vel non; volunlatis est appetere. Et
creatorem suum inspiceret, inspeeliun cognoscerel, idco ratio laRquam pedissequa viam docet, ilhui
cognitum diligeret, dileclum imitaretur quanluin quod vidcl faciendum consulendo, suunique con-
posset. Siquidem rion hoc voluit, ut pulchrius pos- Irafium dehortando. Volunias tanquain domina ra-
sel elucescere. Hoc enim hnpossibile est quantuni > G tioriem secum trahit, ad qtiodcunque declinala
ad se, nec hoc fecil, quia inde posset diiior esse, fuerit. Non enim trahitur voluntas a ratione, sed
cui nibil poteral deesse; sed ut pulchram , divilem, solumroodo raonstrat rajjo quid appetere debeat :
ac bealam rem creatam faceret, cui se pulchcrri- ratio vero a voluntate trahitur, et in his quse ipsi
mum oslenderett cui divitias ac beatiludinem suse ralioni contraria sunl dticilur. Et ctim ipsius sit
divinilatis deraonstraret. In hac prsedicla crea- naturalilcr voluntati in malo contradicere, hoc est
tura , jn raundiali etiam fabrica, ul ipsi homini lola noii illud esse faciendum jttdicare, et vinci taroen et
subservi.ret praeparata, consideratur et noscitur consentire. Ipsa enim data esl Voluntali ul insiruat
lanii artificis polenlia, per ipsarum scilicet magni- illain, non destruat: destrueret anlein si necessi-
ludinem, sapieniia per earum pulchriludinem , bo- tatem ei ullam imponeret, quominus libetc pro ar-
liitas pcr earum ulilitaleni. Quse otnnia elsi in iioc bitrio , sive in bonuni sive in suuni conlrarium sese
universaliter conveniant, quod a bono scilicet Deo Verteret. Quod si horum quodlibet ralione repu-
bona creatura fieret, secundum quod Deus vidit ciin- gnanle fierel, scilicet ut quo vellel voluntas seip-
cla qux fecerat, et erant valde hona : tamen qiian- sam verjere non possei, voliintas ipsa jam non es*
iiiin ralionalis crealura ab irralionali vel insensibili sel. Quippe ubi necessii.ts, jam non volunlas.nec
differal, non csl nostrum docere vel dicere, ctim '^ libertas, et ideo nec iiieriium. Sola namque volun-
omnis qui dote rationis utitur, si altendere velit, las qnse libera seinper esi, et riuriqiiam cogi potest,
hoc discernat. Haec enim secundum libertalcm ar- apud Deum judicatur, ac beatiltidiiiem sive mise-
biirii penes quod omne consislit meritum, ad sui riam promerelur. Sensus vero, ut appctitus, nec
Creatoris iiiiagiiiem creata, sola misera fieri potest bcaium nec miserum faciunt; alioqtiin bruia ani»
PATBOL. CLXVI. 42
 *<W3 VIYIANI PR.EMONSTRATENSIS 13>21
malia bealiludineni vel niiseriam essenl participan- A t congruit rationali croatnrse, nec peccalo nec miseria
tia. Ingenium eliam et memoria, vel hujusmodi amittitur vel minuitur, nec majorest in j'usto quam
csetera, nec juslum consliluunt, nec injustuni, et in peccaiore, nec in angelo quatti in horaine. Quo-
sic etiarnsi tarditatem vel Iabilitalem babeanl, non modo ilaque ad bonum conversus per gratiam hu-
habenl imputari. manse volunlaiis consensus eo libere bonum et in
2. Et ut convenientius quod volumus ostenda- bono liberum Iiominem facit, quo volunlarius elfi-
itiiis, paulo altius repeteridum seslimamus. In rc- cilur, non invilns pertrabitur : sic sponle devolulus
bus corporeis non id vila quod sensus, nec sensus in maluro, in malum nihilominus lam liberum qiiatn
quod appctims, ncc ille quod conscnsus. Esl enini sponlaneum conslituil, sua uiique volunlate ductuin,
in quolibet corpore vila inlernus ac naturalis niolus, iiou aliunde coactum ul maltts sit. Et sicul cceles'.is
vigens laiilum intrinsecus : sensus vero vitalis in angclus aut etiam ipse Dens permanet libere bonus,
corpore nioius, vigilans ct exlrinsecus; appetitus nec aliqua necessilate exlrinseca ; sic profecto dia-
. atitem naturalis vis in animanle movendis avide bolus seque libere in malum corruit et persistit suo
sensibus atlribula. Verum consensus nutus esl vo- ulique voluntario nutu, non alieno impulsii. Et est
hmialis sponlatieus , vel eliani habitus animi liber quidem sciendum quod non ideo dictum sit liberum
sui. Porro voluntas esl molus ralionalis sensui prse- " arbilrium quod oequa inter bonuro et maltttn po-
sitlens et appetilui, habens quocunqite se volverit lestate vel facilitale discurrat aul verselur, cum ca-
rationem semper comitem, et quodammodo, ut dere per sc potuerit, ct adhuc possit, non autem
dixirous, pcdissequam, non quod semper ex ratione, resurgere nisi per Domini Spiritum. Alioquin nec
sed quod nunquam absque ratione moveatur : ila angelus, nec angeli sancti, curo ita sint boui, tit
ul multa faciat pcr ipsam conlra ipsam. Hocesl pcr non possintesse et niali; nec prsevaricatorcs angeli,
cjtts quasi ministerium contra ejus consilium sive cum ita siut mali, ul non valcanl csse boni, libqn
j'udicium; undeest illud : Prudeniiores filii smculi arbitrii esse dicerentur. Scd ct nos post resurrectio-
httjus filiis lucis in generalione sua (Luc. xvi, 8). Et nem illud amissuri sunitis, qttando titique insepara-
ilerum : Sapientes sunt ut faciant mala (ibid.). Ne- biliter alii bonis, alii malis adtnisli fuerimus. Csele-
qtie enim prudenlia seu sapientia inesse crealuraj. rum nec Deus libero carel arbitrio, nec diabolus,
polcst vei in malo , nisi per raiionem. Itaque nos quoniara quod non potesl ille esse malus, non in-
habentes vilam cum arboribus, sensum et appeti- firma facil necessitas; sed firma in bono voluntasot
lum, et sequam vitam cum volucribus, id quod di- voluntaria firmilas : quodque is non vatet in bontim
cilur voluntas ab utroque discernit. Cujus voluntatis p( respirare, non alicna facit violenta oppressio, sed
consensus utique voluiilarius, non necessarius, sua ipsitts in malo obstinaia voluntas et voluniaria
dum aut juslos probal aut injusios, eliam mcrilo Obslinalio. Igitur potius ex eo liberum dicitur arbi-
facit beatos vel raiseros. Is ergo lalis consensus ob trium, qttod sive iu bono sive in tnalo icque liberam
volunlalis inamissibilem liberlalem, et ralionis quod facial voluntateni, cum nec bonus quispiam, nec
sccum semper et ubique porlat indeclinabile judi- ilem malus dici debeal aut esse valeat, nisi volens.
cium , non iiicongruum dicitttr liberum arbitriura. Tali etiam ralione non incongrue diceiur ad boiiuni
Ipse liber sui propler voluntaiem, ipse judex sui se et ad malum habere sequaliter, quod utrobiqne
propler ratioriem. ldeoque quia nulla vi, nulia ne- videlicet par sitei non in electione facililas, sed in
cessilate cogitur, merilo, utdiximus, apud Deuni voluntate liberlas. Hac sane digniuuis divinse prse-
judicalur, ac bonum vel malum proroerulur, Caete- rogaliva ralionalem crealiiram singulariter condi-
riim quod sui liberum non esse agtioscitur, quo tor insignivil, quod queniadraoduin ipse sui jtiris
pacto ei bonum vel uialum impulalur. Excusat nam- erat, suseque ipsius voluntatis, non necessitalis,
que utrumque necessitas, quse ubi fuerit, nulla est quod boiius eral. Ita qttoque el sui illa quodamihodo
liberlas. Sic nec meriluni, ac per hoc nec judici.um. juris existerel, qualenus nonnisi sua voluuiate aut
Sed in lalibus Iocis semper excipiaturoriginalepec- 0 mala fieret, aul juste damnarelttr ; aut bona mane-
catum, quod aliam conslal habere rationem. ret et merito salvaretur; non quod ei sufficere pos-
5. Liberlas est triplex. Libertas a necessilale. — sel volunlas ad salulem, sed quod eani niillaienus
Postquam quse prsemittenda erant, quoedam proemi- sine sua voluulate consequeretur. Nenio quippe in-
sirous, aliquid de Iriplici libcrtale videamus. Inde vitus salvabilur, nam quod legilur in Evangelio' :
quofumdam ponemus sententias, aliquantuluro qui- Compelle intrare (Luc. xiv, 23), iiem in alio Ioco :
busdam diversas. Diversa quidem dicunt, sed tanien Nemo venit ad me, nisi Paler meus traxerit eutn
quasi quamdam harmoniara efficiunt. Cum enim (Joan. vi, 44), nihil impedit; quia profeclo quantos-
dicalur baniionia diversorum sonorum in uiiiim, cunque compellere ct trahere videbatur ad salutcm
redacla concordia, ipsam quasi efficere videntur, benignus Pater, qui omues vuh salvos fieri, nulluin
qui, etsi diversa sentiant vel profcrant, lamen a probal salule dignum, quem ante non probaverit vo-
tramile veritalis recedere nequaquam inveniunlur. luntarium. Hoc quippe iiiiendil, cuni terrel ac per-
Liberias igitur alia a necessitale, alia a peccalo, cutit, ut faciat voluniarios, non ut salvet invilos,
aliit a miseria. Liberlas a necessitale seque el indil'- qtialcuus dum malam in bonam mulai voluutatem,
ferenler Deo universseqtte tani bonse quam uialae transferat non auferat liberlaiem, cum voluntas cui
 n£> HARMONIA. 1325
sempcr individua eomes est liberlas, mulaii non A cattim-vero anlequam liberum arbilritiiii sit restiiu-
possil, nisi iri aliam voluntatem. Ipsam vero volun- ttim, premi polest a concupiscenlia et viiici : post
laiem ila ubique sequitur liberum arbitrium.ut', nisi reslituiiOnem anle confirmaiionem quae in fuiuro
illa penilus esse desinat, ipso non careaU Volunlas erit, premi potest, scd non vinci; posl confirmaiio-
vero sictil in bono ita et in malo seqtie perditral: nem nec polerit vitici, nec premi. Est qui dicat
tequeprofecio liberum arbilrium tam in malo quam quod nemo in hoc sxculo sibi libevialem a peccato
in boiio inlegrum perseverat. Et quomodo voliintas possil vindicare; sed ferum dicit, si levia aut ve-
cliam posita in miseria non desinit esse voltinias; nialia rion excipit: Si enim dicimus quia peccatum
sed diciuir et est misera volunlas, sicut ct beaia vo- non habemus, nos ipsos seducimus (I Joan. i, 8). Sed
luntas : ita nec liberum arbitrittin destruere, sive qui illam posse vindicare asserit, liberiaiein a cri^
quantum in se est aliquatenus imminuere poierit niinibiis iniendil. »
qusecunque adversitas vel necessilas. Manel ergo S. Libertas a miseria. — Sequilur de libertate a
volttntas libertalis, ubi eliam sil caplivilas mcntis, miseria, de qua dicit Aposlolus : Et ipsa crealura
lam plena qitidem in malis quam in bonis ; sed in liberabilur a serviiuie corruplionis ih libertaiem
bonis ordinatior : lam integra qiioquepro siio modo glorim fiiiorutn Dei (Rom. vin, 21). De hac, ut qui-
iri crealura quam in suo crealore, sed in illo poten- B dam asserunt, [neino] liberahilur; sed, iit aiuiit,
lior quod de Deo, quod ipse Itberum babeat arbt- semper pcena peccali nos in hac vita comitalur. Sed
trium, Atnbrosius oslendit sic scribens ad Gratia- est qui dicat, sanctos homines, qui jam printilias
nuin : Spirilus ubivttti spiral (Joan. 111,8). Aposto- spiritus acceperunl, qui cum Maria optimani partem
Ius qttoque dicit, qnia omnia operatttr unus elogerunt, quandoque per excessum conlemplalio-
atque idem Spiritas, dividens singulis prout vult nis raptos in spirilu, quanlulunicunque de felicitaiis
(I Cot. xn, 11). Prout vult, inquit, id est pro Iiberoe siipenise dulcedine, licet raro et raptim, degustare,
voluntatis arbilrio, non pro necessilalis obsequio; el tunc a miscria liberos esse. Qui enim jam lenent
ncc^est aliud liberum arbilrium in Deo, nisi voluntas parlem quae auferenda non est, experittntur tilique
divina, qttac non necessilale, sed sola bonitaie omnia quod fulurum est. Sed qtiod futurum est felicilas
facit. Ejtts enim natura bonitas est. Ad hoc autem est. Porro felicilas et miseria eodem lempore simul
quod dixiinus angelos non posse peccare, solent esse non possunt. Quoties igitur per spiritum illam
quidain oppouere hoc quod dicit Hieronyinus : panicipant, totics istam necsentiunt nec degustanl.
t Solus Deus est in quem peccatnni cadere non Sed tit mihi videlur, tanltnnmodo in hoc expertis
potesl, csetera, cum siul liberi arbilrii, in utramque _ crcdendum est. Sed quidquid sit de aliis, Filius, qtii
pariem suam possunt fleclere volunlaiem. » Sed non a necessitate, sed a peccato et pceiia peccali,
qualiter hoc inlelligendum sit ex his verbis Isidofi liberum liberare venit arbitrium, de quo diclum est
conjicere possurnus : « Angeli mutabiles rialura, Judseis : Si filius vos liberaveril, vere liberi eritis
inininiabilesgratia. » Unde concedendiim esl, boni (Joan, vii, 36), utramque habuit, libertatem videli-
angeli possunl peccare ex natura sua, id esl eorum cel a peccato eta miseria. Illam potenlia et actu,
nalura ad iioc non repngnat; nec tamen concetlen- «juiapeccalum non fecit, nec invenlus est doftis iti
dum esl, bohi angeli possunt peccare, sed politts ore ejus [Isa. Lin); istam nou actu, sed potetitia,
non possunt peccare, id esl gratia per quam stint quia nemo tollebat aniinain ejus ab eo, sed ipse po-
confirmati ad hoc repugnat. nebat eam. Denique lesle propheta : Oblatus est,
4. Liberlasa peccato. — Sequilnr de libertate a qttia ipse votuit (Isa. LIII, 7), sicut cum nalus ex
peccaio. Esiliberlas a peccato.de qtta dicilAposto- rouliere factus sttb lege, videlicet miserise, ul eos
Itis : Ubi spirilus, ibi libertas (II Cor. m, 17). Et qui sub eadem lege eraut redimeret, et solus liber
alibi : Cum servi esselis peccati, liberi fuistis justitia'. inler miseros el peccalores, utrumqiie jugum a fra-
Nunc vero liberali a peccalo, servi aulem facti Deo lcrnis cervicibus excuteret. Libertatem, a necessi-
(Rom. vi, 18), elc. Et hoc est quod sonat Augusii- rj tate ipse etiam ex humana habuit nalura, reliquas
hus : t Homo niali ulens libero arbitrio, se perdi- ex divina potentia. Primam aiilem nobis contulit
dit et ipsurii, non esl amissa liberlas a necessitaie ; iii condilione naturae, in secunda restauramur a
sed libertas a peccato. Oui enim facit peccalum ser- gratia, tillima reservatur nobis in palria. Dicalur
vus estpeccati (Joan. vm, 34). Hoeclibertas a pec- igittir prima libertas nalurse, secunda gratiae, terlia
cato eorum laiiluni qui dono graliae reformanlur, vitse vel glorioe. Primo quippe in Iiberam volunta-
non quod peniius sine peccato sint, sed qtiia non tem, ac voluntariam libertatem conditi sumus nobi-
dominaltir in eis peccatum, el bsec proprie appella- lis crealura. Secundo, reformamur in innocentia
tur libertas. ln malo faciendo, ut quibusdam placet, nova in Cbrislo creatura. Terlio, sublimamur in
iion proprie liberutn dicilur arbitrium, cum ralio gloria perfecta in spiritu creatura. Prima ergo liber-
ibi a voluntale discordet. Voluntas naroque appetit las habet multum honoris, secunda plurimtim et
quod ratio conlradicit. Hinc non est praeiermilleii- virtulis, novissima cumulum jiicunditalis. Ex prima
dum, quod anle peccalum, ad bonum niliil impedie- quippe praeslamus cseteris animantibus, in secunda
bat, ad ejus conlrarium nihil coercebat; sine difii- carnera, per tertiam mortem subjicimus, vel cer'.e
cuiiatis obice voltinlas bonum appetebat.- Post pec- sicut in prima sttbjccit sub peclibus noslris ovcs et
» - •
13-27 VIVIANI PR^EMONSTRATENSIS 1328
aovcs et pecora campi, ila quoque per secundam A i calum semper teiiuit iueoncussam. Rcliquas auteiii
spiriiualesbestiashujusaeris, dequibusdicitur : Ne duas, si plcnarie habuisset, nunquam a paradiso
tradas bestiisanimas confitentes libi(Psal. LXXIII,19), exsul esset. Habet siquidem unaquaeque illarum duos
prosiernit seque ac conterit sub pedibus nostris. ln gradus, siiperiofcm et inferiorem. Superior liber-
ultima landem plenius nos ipsos nobis submissiirus tas consilii esl nonposse peccare; infcrior posse
per victoriam corruplionis el morlis, quando scili- noii peccarc. Ilem superior potestas complaciti non
cct novissiiua mors destrucliir, et nos transibimus, posse lurbari, inferiorpossenon lurbari. Ilaque iurc-
ui dictum est, in libertalem glorise filiorum Dei : riorem utriusque liberlatis gradum, simulcum plena
Qua liberlale Chrislus nos liberabit, cum nos tradel libertate arbitrii homo in sui conditione accepil. et
regnum Deo et Palri (Gctl. v, 1). de utroque corruit cum peccavit. Corruil aulcm do
C. Sancli posl morlem (iberi a peccato et miseria. posse non peccare in non possc non peccare, am-
Homo in hoc smculo non est liber a peccato el miseria. missa ex toto consilii libertale. Itemquedepossennn
— Est eliam indttbilanler sciendum libertalem a lurbari in non pnsse non tttrbari, amissa ex tolo
pcccato et miseria perfeclam perfeclis inesse ani- complaciti libertate. Sola remansit ad poenam li-
inabus caine sclutis, cum Deo pariter el Christo berlas arbilrii', per quam utique cseleras amisit.
atqtte angclis supercceleslibus, nam sanctis anima- lpsam lanium amittcre non poluit. Per propiiam
bus, etsi nonduin corpore receperuni, dcest quidem <$uippevoluntatem servus faclus peceati, meriio
degloria, sed nihil prorsus inest de miseria.Ab hac perdidil libertalem consilii. Porro pcr peccatum fa-
aulem libertate, scilicel a peccalo, vel ab illa quae a clus debilor morlis, qttomodo j'am relinere valutt
miseria dicitur, liberum arbitrium neqttaquam no- libertatem complaciti? De tribus ergo libertatibus
romalur, sed ab ea prorsus quae libertas a necessi- qttas acccpil, abulendo illa quoedicitur arbitiii, rc-
tate nuncupalur, eo scilicet quod voluiitarium ne- liquis sese privavit. In eo aiitem co abusus est quod
eessario conlrarium esse econverso videatur. Nam illaro, cum accepissel ad gloriam, converiit sibi in
ex illa qtioedicilur a peccalo congruentius forsilan conlumeliam, juxta lestinioiiiumScriptiiroediceiitis:
liberuni consilium; et ilem ex illa quoe dicta esta mi- Honto cum in honore esset (Psal. XLVIII,13), eic.
seria,.l>berum polius complacitum posset dici, qnarn Soli inter nnimanlia tlaium csthomini posse peccare
liberum arbilrium. Arbitrium quippe judicium. Si- ob praerogativam Jiberi arbitrii; datum autem, non
cut vero judicii esl discernere quid liceat, sic pro- ut inde peccaret, sed ut glonosior apparcret, si nort
feclo consilii est probare quid expedial vei non ex- peccaret cuiii peccare posset. Quid namqiie glorio-
pediat. Siccomplaciti quoque experiri quid libeal sitis ei csse poteral, quam si de ipso dicereiur quod
vcl non Iibeat. In bac vila sola plena el integra tam Scriptura perhibei, dicens : Qrris esl hic et tatidabi-
post peccal.um qtiam anle peccatum manet in hoini- mus eum? (Eccli. xxxi, 9.) Unde ila laudabilis : Fecit
nibus liberlas arbiuii. Nam liberias consilii exparte enim mirabilia in vila sua (ibid.). Quap? Quia ; oiuit
tanltim, et in paucis spiritualibus, qui carnem suam transgredi, et non est Iransgressus (ibid.), ualiini fa-
crucifixerunt cum viiiis et concupisceniiis, quale- cere elnon fecit. IIunc ergo honorem quandiu abs-
i;tis jam non regnet peccatum in eorum morlali que peccalo |fuil, servavit; cuin peccavil, amisit.
corpore. Porro ut non regnel, liberlas facit consilii, Peccavil aulem, quia libcrum ci 1'uii, nec aliunde
iU'lamen non desit exintegro, caplivilas. est liberi profecio liberum, nisi cx libciiale arbiirii, de qua
arbitrii. Cum aulero venerit quod perfeclnm est, ulique ineral ei possibiliiaspeccandi. Nec fuil tainen
tunc evacuabitur qtiod ex parte est, boc esl' cura culpa dantis, sed abiilentis, qui ipsam videlicel fa-
plena fuerit libertas consilii, nulla jam cril caplivi- cullaiero converiil iit usum peccandi, qitam accepe-
tas arbitrii. El hoc est quod quolidie pelimus in rat ad gloriam non peccandi. Nam, eisi peccavii ex
oralione, cum dicimus : Adveniat regnum tuttm. possc quod accepil, non tanien quia poluii, setl
Kcgnuin hoc necdum ex tolo pervenil in nos, quoti- quia voluil. Nec enim prsevaricante diabolo el au-
die taroen pattlatim advenlat, sensimque magis ac D gelis ejus, etiam alii proevaricali sunt, non quia non
magis dilatat lerininos suos, in his dunlaxat, quo- poluerttui, sed quia noluerunt. Peccantis ergo la-
rum per Dei adjutorium interior homo renovatur de psus, non dono est ascribendus potestalis, sed vilit-
die in diem. Soli vero, ul jatn diclum est, conlem- voluniatis. Lapsus lamen ex voluntatc, uon jam
plalivi, quando in excessu menlis penna conleiu- lamen ex volunlale liberum habel resurgere, qui
plalionis sublevanlur, ulcunque liberlale complaciti etiam ante casum nullo suo conatu sine superappo-
fruuiUur el hoc ex partc salis modica , viceque ra- sila gratia. in melius poterat proficeve. Nempe da-
rissima. lum fuit voluntali posse stare ne caderet, non ta-
7. Omnem liberlalem habuit prtmus hotno in pa- men resurgere si eaderet. Non enim lam facilequis
radiso, sed in gradu inferiori. — Deinceps videndum valetexirede fovea qttain facile in eam labi. Ceci-
est qualiter vel qualenus primus borno in paradiso dil sola voluntate liomo in fovcam peccati, sed non
tolas tres illas quas diximus liberlates, id est arbi- ex volunlaie sufficil ct posse resurgere, cum jaui,
trii, consilii, complaciti, vel aliis nominibus a ne- cliamsi veIit,non possit non peccare. Quidergo?Pci-
cessitale, apeccato, a roiseria babueril. Arbilrii uli- iit libcrum arbilrium, quotiiam non potest non pec-
.«jue liberlatem tain posi pcccalum quara anle pec- eare? Nequaquam. Sed liberum consilium perdidil^
4«>(j IIARMONIA. 1330
per quod pritis babuit non posse pcccare, qtioinodo A nihil desit jam quod libeat. Tunc demum perfecia
e'l quod nonvalol utiquc noii lurbari, inde niisero eril voluntas, cum plene fuerit bona et bene plena,
accidit quod coinplacili quoque liberlalcm aiiiiserii, quod in fulura vila exspectamus, ubi erit verum sa-
per quam balmii et anlea posse non turbari. Manet pere, quanlum ad juslitiam, verum posse qiiantuni
crgo et post pcccatum liberum arbitriuin, el si mise- ad gloriam. Verum et pleitum addiia sunl: alierum
rum, tamen inlegrum, el quod se per se honio rion ad dislinclionem sapienlise carnis, quse mors esl,
suflicit excutere a peccalo, sive miseria , non Iiberi itemque sapientise niundi, quoe siultiiia est apud
arbilrii signat dcstructionein, sed duarura reliqua- Deuin; allerum ad differenliam illorum de qitibns
ritm libertalum privationem. Neque eniin ad liberuin dicitur : Poienles polenter cruciabuntar (Sap. vi, 6).
arbitrium, quanlum in se esi, pertinel, aul unquam Etqiioniam, ut diclttm esi, homo et liberlate arbi-
periiiiuit posse vel sapere, sed lantttin velle, nec trii verum sapere vel plenura posse habere non po-
poienlem facilcreaturam, necsapientem, sed lantum lest; igilur babet necessarium Dei virlulem et Dei
volentem. Unde apostolus : Ut non qumcunque, ail, sapienliamChristum, qui ex eo quod sapientia est,
faciatis (Coloss. m, 22). Velle, ut dixi.inest nobisex verum ei sapereinfundat inreslaurationeliberi con-
libero arbiirio non dico velle bonum aut velle ma- silii; et ex eo quod virlus cst, plentim posse resti-
luin, sed velle tanlum; velleenim bonum prnfeclus B tual in reparatione libcri complaciti, quatenus cx
cst, velle malum defectus, velle vero simpliciter ip- altero perfecle bontis peccalum jam nesciat; ex al-
suin esl quod vel proficil, vel quod deficit. Porro lero plene bealus adversi nibil sential; sed hoc in
ipsum ui essel, creans gralia fecit ut proficiai, sal- fuluro exspeclamus, quando utraqtie nunc aroissa
vans gralia facit ut deficial, ipsuni se dejicil. Ip- liberlas libero arbilrio plenarie restaurabitur : non
sum liberuiii arbilrium nos facil volentcs, gratia qiioniodo justo cuivis in hoc sseculo quantumque
bcnivolos. Ex ipso nobis est velle, c.x ipsa bonuni perfecto, non quomodo vel ipsis primis hominibtis
vtile. Simpliccs nempe affeciiones insuni nobis tan- datuni fuil eas habere in paradiso, sed sicut eam
quam ex nobis, ul velle, liihere; addilamenla ex nunc angeli possident in coelo.
gratia, ut velle bonum liinere el amare Deutn, 8. In trtbus liberlalibus conlinetur crealoris itnago
Ncc aliud profeclo est, nisi quod graiia ordinat quas et simililudo.—Pulo in his tribus libertatibus, scili-
donavit creatto, ul nihil aliud sinl virtutes, nisi or- cet arbitrii, consilii, coinplaciti, ipsam adqnara con-
dinalie affccliones. Affeclio aulem aiia ordinala, alia diii suiiius condiloris imaginem alqtie siiiiilitudineni
inordinala; inordinala, ul volunlas; unde dictuni contineri; el imagiiiein quidem in liberlate arbitrii;
esl : Nescitis quid petatis (Marc. ,xi, 33). Ordiua- in reliquis aulem duabus bipertitam quamdam con-
lam docebat qui dicebat: Poleslis bibere calicem " signari sirailitudinem. Hinc est fonassis quod so-
quem ego bibiturus sum?JMatth. xx, 22.) Hoc luiic lum liberum arbitrium sui omnino defectum seu
quidem verbo, sed postmodum etiain exeniplo, di- dimiiiulionera non patilur, quod in ipso potissinnim
cens ad Palrem : IVOM quod egovolo, sedquod tu vis seternse cl incommulabilis diviuitalis subslanliva
(Matth. xxvi, 89). Similiter limor inordinaius fuil, quaedam iinago impressavidealur. Nam, elsi Iiabue-
quando ibi qtiidam trepidaveruiil, ubi noii fuil ti- rit iniiiuiii, nescit lamen occasum, nec de Justiiia
nior. Tiuiorem ordiiialum docebat qui dicebal : Ti- vel gratia capit augmeiituni, nec de pcccalo sive
mete eum qui potesl animam et corpus miliere in miseria delrimentum. Quid oeternilati similius?
gehennam (Matlh. v, 29). Amor inordinaliis; unde Porro in duabus aliis libertatibus, quoniam non so-
diclum esl: Dilexerunt Iwmiucs magis teiiebrus quain lum ex parlc minui, scd eiiam ex lolo amitli pos-
lucem (Joan. iu, 19). Ordinaius, quem sponsa po- suni, accidenlalis qusedain magis siroililudo sapien-
slulal in Canlicis dieens : Ordinale in me charila- liaealque divinse polcntise imagini superducta co-
tem {Cant. n, 4). Ubi siniile invenitur, siroile dica- gnoscilur. Denique el amisimus illasper culpam, et
lur. Tam alias qtiaiti praediclas affecliones accepi- per gratiam recuperaverimus, el quolidie alii qui-
nius in condilione naturoe, ul essemus aliqua crea- , dem plus, alii miiius, aut in ipsis proficimus, aut ab
p.
lura. Earuin vero ordinalionein in visilalione gra- ipsis deficimus. Posscnl etiam sic amiili, ut jam
tise, ut simus Dei crealnra. Indc esl quod libera non valeant recuperari. Possunt et ila possideri, ut
volunias nos faciat ooslros, mala diaboli, bona Dci. nec amitli valeant aliquo modo vel niinui. Hujus
Quamobrem sentiens Aposlolus quid ex nalura es- bipertilse simililudinissapienlise el potenlise Dei, nou
set,.quid ex gralia exspeeiaret, aiebat: Velleadja- quiderain gradu summo, sed qui ipsi tamen esset
cel mihi, perficere non invenio (Rom. vu, 18). Scie- proximior, horao in paradiso conditus est. Quid
bat profcclo velle &ibi inesse ex libero arbilrio; sed enimvicinius adnon possepeccare vel turbari, inquo
ul ipsum velle perfeclum haberet, graiiam sibi ne- utiqtie jam sancios angelos stare et Deum semper
cessariam esse. Ad hocaulem duplici graliai muuere esse dubium non est. quam posse el uon peccare et
indigeraus, videlicet vero sapere quod cst volunta- nonlurbari.iiiquo homo profecto creatus esi?Aquo
tis ad bonuni conversib ; et etiam pleno posse, quod illo per peccalum, imo nobis in illo et cuiu illo cor-
e.st ejusdem in bono confirmalio. Porro perfecia ruentibus, rursus per graiiam non quidem ipsum,
conversio est ad boniim, ut nihil libeal nisi quod sed pro ipso quemdam inferiore.mgraduin recepimus.
deceai vel Iiceal. Perfecia in bono conllrmalio, ut Neque enim hic possumus peniius esse sine peccate
4331 VIVIANI PR^EMONSTRATENSIS 1352
seu miseria ; possunitis lamen gratia juvante nec , i illa erat rcforiuanduni ex qtia erat forinatuiii. Foruia
peccalo superari nec uiiseria. Divinse igitur siniilitu- aiitcm sapientia est, conforiiialio ul facial imago iii
i!inis suniraum gradum sumini an^eli tenent, nos corpore, quod fonna facitinorbe. Porro illa ailingil
infimum, Adam lenuit meditim, porro dseinones nttl- a fine usque in finem forliter, et disponil omnia sua-
lum. Supernis nempe spiritibus daltim esl sine pec- viier (Sap. vm, 1). Allingit a fiiie usque ad finem,
calo et miseria perdurare; Adoeaittein absque his hoc est a maximo angelo usque ad niinimum ver-
quidem esse, sed non etiain perraanere : nobis vero iiiiculum, a maxima creatura nsque ad minimaui,
nec esse quidem absque his, scd laiiiiitn ipsis non vel a suninio coelo usqtie ad inferiorcs paries terroe.
cedere. Cseleriim diabolus et membra ejus, sicut Allingii aulem fortiter, non quidcin discursione vel.
ntinquam volunt reluctari peccalo, sic nuiiquani locali diffusione, sed subslanliali quadain et ubique
possunt declinare poenam peccati. Cum igitur istaj proesenli foiiiiiuJine, qua utiqite universa polenlissi-
duse liberlates, consilii scilicet alque complaciti, per roe movet et ordinat et minisiral. Et hoc suaviler,
quas rationali crealurse vera sapienlia el poleiuia id cst nulla dillicultale, sed placida volunlaie; vel
niiiiislraltir, ila Deo, prout vull, dispensante, qui- altingat a fine usque in finem, boc est ab ortu. erea-
busque pro causis, locis et lemporibus varienlur, turoe usque ad finein destiiiatum a Creatore, sive in
I*quem urgetnatura, srve quem acceleral causa, sive
qnaienus in lerris modice, in ccelestibus plenarie,
inediocriier in paradiso, apud inferos nullatenus queni concedit gratia. Sic ergo etliberum arbilriuni
babeaniur. Liberlas vero arbitrii de ipso quoque suo conetur prseesse corpori, ul prseesl sapientia
quo condila est statu aliqualenus non mulelur, sed orbi, et hoc fortiter facial vitiis resistendo, ct sua-
aliqualiler semper, quantura iu se est, a ccelis, ler- viter in conscienlia quiescendo, hoc esl non ex lii-
ris, inferis possidelur; merilo duse illse simililudiui, slilia aul ex necessitate, quod est initium, non ple-
hoec imagini deputatur. El quidem apud inferos quod niludo sapientise; sed prompla elalacri volunlale,
ulraque libetias perierit, illaescilicet quee ad simi- quod saciificiura facit acceptum, quoniam hilarem
liiudinem pertinere dicunmr, Scriplurarum teslatur datorem diligil Deus (II Cor. ix, 7).
auclorilas. Nam verum illic sapere, quod utique de 9. Esl eliam sciendum quod inier divinum Spiri-
consilii libcrtate concipitur, omnino non esse locus lum et carnis appelitum tenct quemdam mediuin
ille manifestat, ubi legitur: Quodcunque polest manus locum, id quod dicilur in homine liberum arbitrium,
tua operare, quia nec opus, nec ratio, nec sapientia id est bumana voluntas, el lanquam in devexo mori-
csi apud inferos, quo lu properas (Eccle. ix, 10). Et lis Iaiere admodum ardui, inler utrumque pendens;
alibi : In malivolam animam non inlroibit snpienlia T ila in appeiitu infirmalui' per carnem, ut nisi sedulo
{Sap. i, 4). Porro de potentia, qtiae per libertatem Spirilus adjttvet ejus infirmitatcra per gratiam, non
complacili dalur, Evangelium sic loquitur : Ligale solum non valeal jtistitioo, quseesi juxia Prophetam,
Hli pedes cl manus, ei projicile iltum in tenebras exle- sicut mo.nles Dei (Psal. xxxv, 7), ascendeiido de vir-
riores (Matth. xxv; 30). Quid nempe manuum pe- lule in virlutem, apprehendere culmen; sed etlam
dumque ligalio est, nisi omiiinioda poteslatis abla- de vilio in viliura, sui ipsitts pondere devolula,
tio? Sed neque in hoc sseculo iuveniri etiam posset setiiper ruat in prseceps, non solum lege peccali
similiiudo, sed adhuc bic foeda et deformis jacuisset originaliter membris insila, verinn eliam consuctu-
imago, si non cvangtiica illa mulier Iiicernam ac- dine terrense inhabitationis usualiter affectaiionibus
cenderel, id est sapieutia Dei in carne apparerct, inolila. IIoc loco potest opponi de verbis Aposloli
everrerel domum, videlicet vitiorum; dracbmain dieentis : Video aliam legem repugnanlem in membris
stiani requireret qitara perdiderat (Luc. xv, 8), hoc tneis legi mentis, el capiivum me ducenlem in lege
est imaginem suam, quse nativo spoliata decore, peccali, qum est in metnbris tneis (Rom. vn, 23).
sub pelle peccati sordens, lanquam in pulvere laii- Hoec pulari possunl cogere voltiiilalein, cl prseripere
tabai, inventam tergeret, el lolleret de regionedis- libeiiatein. Al vero quantiscunqtte quis inlus forisve
siinililudinis, prisliiiaroqtie in speciem renovalam, [) lentationibus urgeatur, libera seiuper, quaiutiin ad-
similem faceret illam in gloriam sanclorum, imo, arbilrium spectat, voluiUas eril, qtiippe iiibiloiiiinus
sibi ipsi quandoque redderet per omnia conformem, de suo conseiisu judicabit; quanlum auleiu perlinet-
cum illud Scripliirsc compleretur : Scimus quia, cum ad consilium, sive complacituin, carnis interim con-
apparuerit, similcs ei eritnus, quoniam videbimuseutn cupiscenlia viiseque miseria.reluctanle, ininus quU
siculi est (I Joan. m, 2). Ei, revera cui potius id dein se liberam senlit, sed prorsus non inalam,
operis congruebatqtiam Dei Filio, qui cum sitsplen- dummodo non consenlit. Simile est quod solent
dor et figura substantitc Patris, portansverbo uni- quidain homines conqueri et dicere : Volo habere
versa, ex ulroque facile munittis apparuit, et unde bouam voluntatein, sed non possum. Sed boc ne-
reformarel deformem, et uiuie debilem confortaret, quaqtiam praescribit liberlati arbitrii, ul quasi viro
dum et de splendore figura: fugans lenebras pecca- vei necessitalem voluntasin hac parte palialur, sed
torum, redderet sapienlem, et cx vitiute Verbi con- plane illa libertate, quae dicilur a peccato, se carero
tra tyrannidem dsemonuni potentem efficerel ? Venit testalur. Nam qui vult habere bonain voluntateir, •
ergo ipsa forma, cui reforinandum crat liberum probatse habere vohinlalem. Non eniin vulthabere
arbitrium, quia ut prisiinam reciperel formam, ex bonani, nisi per volunlalem; quod si volunlaleili es
 ' 1331
1335 IIARMONIA.
liberlatem, sed libertatem non a peccaio, scd a ne- A trium, dum consentit, hoc est duni salvatur. Con-
cessilaie: neitipe, ut non valeat cum velii habero senlire enim salv.iri est.
bonam, senlit quidem deesse liberlalem sibi, sed 11. Quid gralia. Deus operalur salutem per crea-
— Et est considerandum quod
profecto libertatem a peccato; quo utique dolet tttras tribus modis.
p.remi non pefimi volunlalem, quanquaii) jam procul gratia liberuin excilal arbitrium, cum seminat cogi-
dubio utcunque bonam habet, ubi habere vttlt. latum; sanat, cum routat affectum ; roboral, cum
Bonum quippe est quod vull, nec possel bonum perducitad aclum; servat, ne sentiat defecluin. Sic
velle, nisi bona volunlale, sicut nccTelle roaluin, aulein isla cum libero arbitrio operalur, ut lamen
nisi mala voluntale. Cum bonuin volumtis, bona cst illud in primo prsevenial, in coeteiis comitetur; ad
voluutas; ciun malum volumus, mala esl voluntas : hoc utiqtie prsevenieris, ul jani sibi deinceps coope-
nlrobique volunlas, ulrobique liberlas. Cedil naroque reiur; iia tamen quod a sola gratia coeplum est,
voluntati necessitas. Cum autem non valemus quod pariler ab utroque perficiatur, tu mistim, non sigil-
volumus, senlimus quidein ipsain qtiodamniodo li- lalim; simul, non vicissini per singulos profectus
berlatem a peccato esse captivam vcl miseram, non operenttir; non paiiiui gratia, parlim liberum arbi-
lamen amissam. Si opponatur de peccalo, quod triuin ; sed lolum singula opere individuo peragunt.
visus sil Pelrus iibertim amisisse arbitiium, quando B Tolum quidem boc, et lotnm illa; sed ut toitim in
pro limore negavit, jam tunc procul dubio lalis erat, illo, sic tolum ex illa. Ilaque faciendum [f., faten-
quando ab illo quem latere nihil polerat, audivit: duni] est, quod non liberi arbilrii, sed Domini est
Priusquam gailus canlel, ter me negabis(Mallh. xxvi, salus. Ipse laraen ad condenda meriia nostra, sibi
75). Ula ulique voluntatis infirmilas per incussum dignalur adhibere crealurarum minislerla, non qui-
limoreni nota, non orla, nolum fecit qualiler se, bus egeat, sed per quae vel de quibus proficiat. Ope-
qualiter Christum amaverit: nolum autem non ratur ergo illorum salutem, quorum nomina scripta
Chrislo, sed Petro. Nam Christus sciebat et anle sunt in libro vilse : aliquando per creaturam sine
quid esset in homine. Peccavit non odiendo aut sper- ipsa, aliquando per creaturam conlra ipsam, ali-
nendo Chrislum; sed seipsum amando. Voluntas qnando per crealuram cuni ipsa. Mnlla profecto
siquidem quse cogi non potest, nisi a seipsa; nec fiuni hominibus salubria per insensibilem creatu-
mutari, ut longe anle diclum cst, in aliam volun- r.iin, et ilem per irraiionalem, quse idcirco dicunlnr
latein, ipsa sese coegit. Quod si sese ipsa cocgil, fieri sine ipsa, quod non queat intelleclu carens esse
compulsa et compellens, ubi amittere, ibi et recipere inde conscia. Mulla quoque saluli ulilia facil Deus
visa esl liberlatem. Vim quippe, quam ipsa sibi in- per malos sivc homines sive angelos; sed quouiam
lulit, a se perlulil. Porro quod a se voluntas pertu- ^ invitos, ideo contra ipsos. Nam, dum noccre cu-
lil, ex voluntale fuit: quod ex volunlale fuit, jaiti pienles juvant, quantum aliis valet utilis actio,
non ex necessiiate, sed voluntarium fuit, si auiem lautum ipsis nocet perversa intentio. Porro per
volunlarium, et liberuin. Quem sua denique ad ne- qnos cl cum quibus operatur Deus, boni sunl angei'
gandum voluntas compulil, compulsus est quia vo- vel homines, qtti quod Deus vull, et agunt pariter et
luil; imo non compulsus esl, sed consensil; et non voluiit; qui enim bono quod opereconipleiit, volun-
alienae polentise, sed voluntali proprise, illi ulique lale consentiunt, opus onmino quod per eos Deus
qua morlem omuimodis evadere voluil. Negavit qui- explical, ipsis conimunical. Creatura per qtiam ct
dem dolens, non tamen nisi volens. De illis iu quibus sine qua fil aliquid, quid nieieri potest ?Quidaulem
erai sana voluntas, scriplum est: Oceidi possunl, illa per quam el contra quain fil, nisi iram ? Qiiid
flecli autem nequeuiii. autein illa perquarn et cura qua fit, nisi graliam ?
10. Liberum arbitrium quid agat in hpmine. — In prima ilaque nulla, in sequenti mala, in ultima
Dkimus quod liberum arbitriuin, nulla necessitale bona conquiruntur merita. Sed fatendum esi hsec
vel adversilale sua libertate privelur. Sed tamen in illis fieri, quos gratia proevenit. Deus enim hsec
licet ita stabile permaneat, scienduin est quod ipsuni _ tria operatur in nobis, bonum cogitare, velie, f er-
lanlumiuodo salulem hominis operetur, iino Dci ficere. Priiuum profeclo siue nobis, secundum no-
gralia in ipso sive per ipsuro. Hic forsitan quaerel biscum, teiiium per nos facii. Cavendum autem est,
aliquis, quid in hointne agat liberuin arbilriuni. cum haec intra nos aul nobisctim aclilari sentimus,
Breviter respondemus : Salvalur. Tolle liberum ar- ne nobis, sed soli Dei gratiae atlribuamus. Quid aliud
bilrium, non erit quod salvetur; tolie gratiam, non nostra soiianl verba, iiisi quod Aposlolus ait: Neque
erit unde salvelur. Opus sine duobus effici non po- volenlis, neqtte curremis, sed miserenlis esl Dei ?
tesl; uno, a quo fil; altero, eui vel in quo fu. Deus (Rom. ix, lb'.) Qtiod sane non ideo dicil, quasi quis
aiiclor salulis est, liberum arbitrium lanlum capax, vclle aul currere possil in vanuni; sed quod is qui
nec dare illam nisi Deus, nec capere polest nisi libe- vult aul curril, non in se, sed in eoa quo accepit et
velle et currere, debeal gloriari : Quia, o-tu homo,
rura arbilrium. Quod ergo a solo Deo el soli datur
quid habes quod non accepisli ? (I Cor. iv, 7.) Crea-
libero arbitrio, lamabsque consensu non potesl esse
ris, sanaris, salvaris. Quid horuin libi ex le, o homo ?
accipientis quam absquegralia dantis, el ita gralioe quid horuin non impossibile libero arbilrio? nec
ooeianti salulem cooperari dicilur liberuin arbi- creare qui non eras, nec justifkare pcccator, nec
*S33 EPISTOLA C. ABBATIS 153G
inortuus leipsum poleras tutscilare. lgiiiir si recte A neui nostrum renovari de die in diem. In his iieinpe
fcapias,triplicem confitebcris opcratronem, non qui- tribus inlerior renovatio consislit, recliliidine sci-
dem liberi arbitrii, sed divinse gralite, in ipso sive licet inlenlionis, puritate affeclionis, recordatioue
de ipso. Prima est crealio, secunda reformatio, terlia bonse operalionis, pcr quam sibi bene conscia me-.
consumtnatio. Primo namqtie, in Christo creali in moria enitescit. Quia vero cerlum esl haec in nobis
liberlatem volunlatis. Secundo, reformamur per fieri divino Spirilu, Dei sunl munera. Sed quia cum
Chrislum in Spirilum liberialis, deinde cum Christo. noslrae volunlatis consensu, noslra sunt merita, a
confirmandi in slatum seternitatis. Siquidem quod Deo aulem volunlas el merilum. Non est eniin du-
nonerat, in illocrearioportuit qui erat, per formam bium quin a Deo et velle et perficere pro bona vo-
reformari deformem, membra hon perfici, nisi vcl lunlaie. Alioquin si recte appellelur, ea quoenoslra
cum capile, quod lunc complebitdr, cum omnes oc-r dicimus merila, spei sunt qusedam seminaria, chari-
curremus in virum perfectum, in mcnsuram aetalis tatis incentiva, occultoe prsedestinalionis indicia,
plenitiidinis Chrisli, quando apparente Christo vila fulurae felicitatis prsesagia, via regni, non causa re-
nostra, apparebiinus et nos cura ipso in gloria. Cum gnandi. Nee in hac re longa disputalione indigeinus,
autem consumm.atio fieri habeat de nobis, sive ciiam cum humaua consummalio sil polius inchoatio no-
in nobis, non aulem a nobis; crealio vero fit el sine Q minanda, et Paulus dicat : Si ex operibus, jam non
nobis: soja, quoe nobiscum quodamntodo fil per ex gralia (Rom. xi, 6).
conseiisum voluntarium, immerita repulabilur nobis Explicit traclalus de libero arbilfio el graiia, qui
refonnatio. Ipsa siint jejunia nostra, vigiliae, conli- si placel, inde HAIHIONIA dicalur, quia in ipso diver-
(lentia, opcra misericordiae, caeieraque virtulum sorum sonorum i» unum redacta c-oneordiacolligaiur.'
exerciiia, per quse utique conslal iiileriorem homi- Amen.

ANIXODOMINIMCXXXf

EPISTOLA G. ABBATIS

A»

A. PRIOREM S. VICTORIS MASSILIENSIS

Argtti.tMassilienses fratres quod mortuum, extuniulaverint, qucriturque quod debitam sibi non impeit-
dant revercnliam.

(Ex archiyis S. Victoris cruit D. Furnerius, edidil D. MARTESE,ampliss. Collect. l. I, col. 691.).

A. suo prsecordiali amico Massiliensi priori ct G < nullalenus vos deserens contenjpsi, imo semper
oroni sancto convenlui.peccalorG. (l),recia sapere, corde ct animo vobiscum stim. Verum cogente ne-
jnielligere et opere complere. cCssilatis arliculo, corpore lanlura non longe secessi
Scripsil mihi lua dulcis fralernitas sesincero inentis a vobis, et negotio vobis nolo locurri praebere volens,
affectu paryitalis meae dileclioiii quondam inhaesisse, quod corpore prseseris facere nequirem. Conquesta
quodque verum esse faleor, mullimodas pietali luaj est lua dilectio quod non transmisi tibi spcciales
graiias fefero, adjiciens me libi ejusdem cbarilatis litleras : quod non fuit, charissirae fraler, charilaiis
spontaneam reddidissevicissitudincm.quod reali &v- oblivio, sed rei familiaris assidua occupalio, et prse-
gunieiUofacileprobari polest, quod nunquam volun- cipue quod Iaboriosuni est mihi scribere, cnm vis;is
tati luoeconlrarius esse vplui; imo forsilan contra OQulorummeoruro aliquantulum ex segriludine capi-
quorumdam persuasipnes le seroper ad meliora iri- tis obtenebretur. Propterea quod querimonise luae,
fbrmare a.tque provehere studui. Quod vero scri- charissinie frater, ralionabiliter respondere cura-
psisti me te et alios charissimos fralres noslros vi, nec, si placet, vcrbis nieis tuse benignitalis
quasi despectissimos servos dimisisse, salva pace aures acconunodare no.n renuas, sed sicul pro le
trta dico auod Iioc modeslius dici possel, qiioniatn ct pro aliis conquestus es, ita pro te el pro aliis,

(1) Is est haud dubium Gausselnius abbas, qui perfeclionis ad Sanctam Balmam se reclusit, con-
unico duntaxatahno preefuissc dicitur iu brcvi chro- leroplationis exercitiis vacaturus; quod miior hac-
MICO Massiliensi auud Labbcuni, quique slotim sludio tenus a scriploribus praetcrm'\ssitFA.
 1337 AD A. PRIOUEM S. YICTORIS 5358
iu uitiversaliter rcspoiiiieas, jttsia ratio poposcil. \A clorutn corpora lumulari prohibcat, qttia, *»
Qttoero igilur a te, charissime frater, qtio peccato vir clarissiinus ac verse obedieniioe amator, qtioi
meriti eontra sancloriini decreta pontificuro, et vere proecepiuin esl, nullateiius faccrc negligit, sod
eontra omrieui ecdesiastieam insiiluiionein , lam ad obedieniiae cumulum adjicit pluiiuia derisoria ac
eruieli a vesira paternitate feriri senlenlia, ut ad contumeliosa verba. Qnid enim, charissime frater,
oronipQteniis Dei cotU-.nipiiim ci beatoe Yirginis isla milii inmuint, nisi ul dicam cum propbcta:
Marioe,deinde adnostrtim dedecus, corpus ciijusdani Filios enutrivi et exallavi,ipsi autem spreventnl mc?
roiseri paralylici defuticti in coemelerio hujtis spe- El alibi: Isli labiis roe honoranl, cor autem eorum
luncse a vobis sepeliri probibelur, el post sepulluram Ionge est a nie. Et in Evangelio : Ecce quomodo
multo sudore fabricalam? Quis vestrum, si alicui aniabant eum. Sed hsec ad prsesens omittenda cen-
injuriaehic inipulari posset, infra capitttlum vestrum seo, quod ad reseranda cordis mei arcana lcniptis
vel exlra me appeliavit? vel cujus aiidienliam vel . nieiiin npndtim advenil, lempus atitem vestruin ad
judicium, sive et regularem correciionem subler- me floccipendendum, ad me viltiperandiim, semper
fugere tenlavi? Quis veslrum polesl me notare, ut esl paralum.Verumtamcn, nisi veslra saitctilas circa
postquam ad hanc veni speluncam, cupiditalis vilio me caute egeril, ego sanclitatis vestrse seivus, qtii
vinctus aliquid exigerein vel accipcrem a defuiictis? B ] haclerius conieinplus lacui, Isesus silui, quandoque
quo igittir coinmisso lanla multari meriii conlfiine- sicut partiiriens loqtiar, proindeque fralernilalis tuae
lia, ut sepullura vacua hiatu suo ridiculiira Irans- land.abilis dulceio in proximo B. Vicloris festo jtibet
emitibus proebeat? Ccrle, charissime fraler, aul vos roe venire ad se; non recuso venire, si quis hpncste
qtiorum proeceplo, ut sanclissimus fraler noslef nie deducefe voluerit, paratus ex tolo corde pura-
doiuinusGuidolestatur, neminem veslrum excipiens, que mentis devotione ad honorem Dei etB. Virginis
hoc faclum est manjfesle inibi canonicam aucto- Mariseeiprsefaii gloriosi lnarlyris, necnon etsancloe
ritatem, cujus fulti proesidio hsee (icri proecepislis, malris noslroe Massiliensis ulilitalem, remolo. oin-.
atit ego, antequani sopiattir taro contumeliosa inju- nino tolius amariludinis zelq, corroborare et con-
ria, cofam melropolitano circuiiistanlibus suffraga- firmare quod melior pars, proeeunte Spirilus sancii
neis episcopis, sanctoruin auctoritate canonum pro- gralia, elegeril, secundum B. Patris noslri Bencdicti
babo vos ordinis vesiri iricurrisse periculum adji- proeceplum el auimarum noslrarum desiderabilem"
ciendo lunc... supersedeo. Proelerea dic niilii, salutem. Si vero, quod absit! aliqui sinislroe parlis
charissjme fratcr, quis veslrum postquam in hac contra B. Benedicli normam, sive conlra consiliuin
spelup.ca pauperrime inclusus suni, excepto W. Bi- doinnorum et fralrum noslrorum Doroinum timen-
lerrensi, proprio compellenle negolio,, sponlaneoe (C lium, pravilatcs suas fovere cupientes aliquid rcli-
visitaiionisgralia...sive Isetificarc sua proesentia vo- giqni adversum agere voluerint, scito qtiod ego qua-
luit? Nescis tu, charissime frater, quod nuper nulla liscunque peccator monachus quondam a vobis
ralione, nullis precibus polui a vestra palernilate catholice eleciusv et adhuc a nemine depositus,
impetrare ut lransmillereltir mihi Bereiigarius sa- nulli tradam pasloralis officii virgam, imo fortissi-
crista citissime reversurus ? Breve colloquium valde raus proelialor ascendam ex advcrso, opponens me
necessarium fuerat. Et ne. , a veslra bealiludine; rouruui pro donio Israel, el slabo in praelio in die
niilii cbaritatis janua clauderelur, scit veslra san- Ddriiini, clamans cuin Legislalore : Si quis Domini
Ctilas quod nullo modo a vobis peccalis roeis exi- est, jungalur mihi. Postremo quod laudabilis aroici-
genlibus impetrare merui, ut in tam sanclo B. Joaii- tia tua, sicut quondam fidelis mihi fuit et jucunda,
nis feslo mitterelur roilii aliquis ex fralribus ad con- el humiliter obediens, ila in eodem se semper p.or-
celebrandum tftnlse solemnitalis officium : sed vix severaliirara asseril, debilas libi gfates persolvo, et
transmissa est mihi cappa curla, velus el disrupta," si in aliquo tibi necessarius fuero, necessitudini luae
sub maxima comminatione ut in craslinum solein- nltroneum me offero. Denique rcddens vicem luie
niialis reportarelur, et quod aliquanlula, falsa la- . dileclioni, Iicet tibi specialiler scripserim iitteras,
inen reverentia obstanle, per vos ipsos me adhuc lamen si in conspeclu omniura fralrum eas legere
ex tolo dehoneslare erubescilis. Elegistis ex vobis volueritis, salis iiiihi placet, hoc tanlummodo luoe
qui mihi frequenlesinferendoconlunielias, desiderio discretioni commiltens, nt simpliciler inielligas et
vestro salisfaciat, domnum videlicet Guidonem, inlelligendo prudenler discernas quonnii respeclu
virum illustrissimum, huncquevirtutum flore deco- superius 'Scripta queriroonia a me sit promulgata,
ralum, cujus vita gloriosa et admirabiiis religio non el sicut in prima fronle episloloe ita et in fine omnc-s
solum nos peccalorcs circumslanics, verum eliain domnos nostros el charissimos fralres per le iteriim '
omne Massiliense monaslerium illuslrat. Ipsi a ve- salvari oplamus. Vale, valeaut et ipsi, et ul pro me
slra Iaudabili prudenlia, ut proprio perhibet ore, servo luo omnipolentem Doroinum exorare dignen-
injuncluin esl, ul irrilando me ad iram saltem defun- lur, fiexis genibus huinililer imploro. . *•
 ANNO DOMINIMCXXX

DOMNIZO

PRESBYTER ET MONACHUSCANUSINUS

NOTITIA HISTORICA

(FAIUUCBiblioih. med. et inf. lat. II, 55)

Domnizo, aliis Donizo, vel Donnizo, presbyler el monachus Canusinus, ordinis S. Benedicli, scripsil
libris dtiobus carmine hexaroctro et inagnam partem leonino Vitam Mathitdis comilissse, celeberriinae.
principis Ilalise, quae anno Cbristi 1115 obiil. Edila est primum a Sebastiano Tegnagelio in veterum mo-
iitimenloriiin sylloge, Ingolsladii 1612, in-4»; deinde emendatior ex codice Romano in G. G. Leibnilii Scri-
ploribus Brunsvicensibus, lom. I, pag. 629;denique ex codicibus Padolironensi el Regiensi casligatior, et
versibus multis locuplelior, cum laudati Leibnitii et clarissiroi Muralorii nolis in lomo quinlo Thesauri
Mediolanensis Scriptorum Ilaliaepag. 335. Plerisque eorum quse scribit Domnizo, ipsuni inlerfuisse, et
papse parlibus contra imperatorem Henricum IV iinpensius favere jani notalum Vossio, pag. 773. Neino
aulem adhuc protulit quod niemorat Sandius, scriptum Domnizonissolula oralione, in quo de Theobaldi',
episcopi Arelini, caslilate aliisque virlulibus, et nonnulla eadem, quae in vita Malhildis metro cotidita
;-
legtmiur.
[Domnizonis hisloriam solula oralione conscriptam ex Lucensi Francisci Mariae Florenlini codice prior
evulgavit Leibnitius, tum ex illo Muratorius Rer. Ital. lomi V, pag. 589; ibi vero occurrunl ea omnia de
virlulibuselcastiinonia Theobaldi episcopi Aretini, quse.Sandius hic apud Fabricium adnolavit. Hsec est
igilur liisloria Domnizonis soliua oratione conscripta non quidem ipso Domnizone, sed alio quopiaui
auctore. Quare non est cur Fabricius dical a neniine memorari opus illud Domnizonis soluta oratione;
noii enim comroemoraium esl, ut a Domnizone confectuin, sed ex Domnizone petitum perquam notissi-
nium est. MANSI.1

DODINIZONIS

VITA MATHILDIS COMITISSiE.

(Vide Palrologiae t. CXLVIII, in append. ad Gregoriuin VII.)

ANNODOMINIMCXXX

ABBAUDUS ABBAS

NOTITIA

(FABIUC.Bibliotli. med. etinf. lat., J, 1)

Abbaudus ahbas circa aiiniim 1130, De fraclione corporis Chrisli, contra Petrum Aboelardum brevei.i
traclalum edidil. Non aliunde nolus.
l'M ABBAUDl ABB. TRACT. DE FRACTIONECORP. CHRIST. 1343
*_. i --..,.' ' ' *..L.
: ' i. i' ' ii .•_ ..... .-K-y"»"n ... ...I. i..i.... i. -. —_—^iIJi.,-LIX'I
±::JL.:
.:,j.-a:ssai3=-:s.

DOMNI ABBAUDI ABBA.TIS

TRACTATUS

DE FRACTIONE CORPORIS CHRISTL

Analect. nov. edil., p. 52.)

(MABILLONJ

MONITUM.

Damnala Berengarii haeresi, ex formura confessionis, ei per Ec.clesiam in coneTlioRomano proposita, de

Eucharistiae sacramenlo varke exoiise sunt qusesiiones et coniroversise, etiam inter Catholicos, de sensu :
verboruro quibus ista formula proposita est. Uua ex his qusestioiiibus erat circa fraclionein corporjs-
Chrisli. Noiinulli fraclionem illam lanlum in signo sCu symbolo, noii in ipso Cbristi corpore fieri seniie
bant, alii contra in ipso corpore fieri conlendebant, proptefilla verba primse confessionis Berengarianse,
analiienializanlis lanquam hreresim, corptts Chrisli non posse sensualiler, nisi in solo sacramento,manibus
sacerdotum tractari, vel frangi, vet denlibus fidelium atteri. Prioris senlenlise auctores in Eucharistia post.
siibslantise conversionem panis species seu accidentia, m quibus fractio fieret, superesse asserebant : alii
iiegabant, rali (quod hoc loco dicil Abbaudus) aibedinem seu rotunditalem ab ipso corpore, quod vel album
vel rolundum esl, separari non posse.
Inter primos non ultimus erat Peirus Abseiardus, quem hoc nomine, lanquam hseretieiim, adortus est
Walierins abbas Viclorinus apud Parisios; ctijtts auctoris libri qualuor exstanl in ms. codice Viclorino
contra qualuor labyrinthos (sic ipse vocai) Francim, id est Abmlardum, Pelrum Lombardum, Pelrum Picla-
viensem, eiGistebertum Porrelanum. Sic vero habel in lib. m, cap. 11, in Abselardum agens : Demum venil
ad Berengarium. Hic enim hmreiicus asserebat in figttra et in sacramenlo tolum fieri, nihil in veritate. Postea
vero convictus coram Nicolao papa et pluribus episcppis confessus est, etiam et juravit, panem scilicet et
vinum post consecralionem, non solum sacramentum, sed etiam verum. corpus el sanguinem Christi esse; et
sensualiier nonsolum sacramento, sed etiam veritale manibus sacerdotum traclari, el frangi, et fideliurii
dentibus atleri. Ecce calholica fides. Iste autem scholaslicus sic exponit: « Vere quidem, ait, esl, sed in
sacrainenlq [id est fractio, infra] lanlum. i liem ait: tSane dici polest fractio illa el partiiio,non non in substan-
lia corporis, sed in ipsa forma panis sacramentali fieri, ut vera fraclio el partilio sil sibi, qum fit in sub-
sianiia, sed in sacramento, id est inspecie. > Iiem : t Est ibi vera parlio [fraetio ?] et partilio qum fit in pane, id
esl in forma panis. > Item : t Fractio et partes illm, qumibividmlur fieri, in sacramenlo fiunt,id esl inspecie
visibili. Ideoque itla Berengarii verba ita distinguenda sunt, ul sensualiter, non modo sacramento, sed in ve-
ritale dicatur corpus Christi traclari manibus sacerdolum, frangi quoque el alleri denlibus. Vere quidein,
sed in sacramenlo lanlum. Vera esl igitttr ibi attritio el partitio. t Ecce, dum catholicam fidem, nullaprorsus
dislinclimie indigentem, solilis sibi argumenlationibus dislinguit, allerum se probatBerenyarium. Nam,sicut
Ule asserebal, t Omnia fiunt sed in sacramenlo lantutn, t sic, et hic. Ille vero correclus addidit sacramenio
et fractioni, ailriiioni eliam dentium, verilatem quam negabal: iste econtra in omnibus verilalem subtrahit,
dum asseril omnia fieri, non in substantia, sed in specte visibili et [orma panis et sucramento lantum. Al
siucera non est hoc itiloco Walterii objectio in Abselardum, qui veruin Chrisli cofpus in Eucharislia ad-
mitiebal, Ised fraclionoin atque allritionem non iu corpore ipso, setl in specie panis fieri asserebat.
Walierii sententise de vera corporis Christi fraclioue consenlil Abbaudus abbas in hoc tractalu, quem
ex ins. codice, Cbristiani abbatis sermonescoiilinenle, excepimus. Cljrisiianus mihi fuissevidelur abbas
iiionaslerii S. Pelri Carnutensis; al cujus loci abbas fuerit Abbaudus, necduui mihi coniperlum esl, ta-
ineisi is, eodemquo Abselardus sseculo; id est undecinio, vixit.

Dominus Jesus Cbristtis qua nocte tradebalur, JA crat: nunc non posse , quia jam est immoriale.
aicepit panem, benedixit, fregil, dedit discipulis suis, Qnid eslergo quod Paulus aposlolus ait : Panis
dicens : Accipite et cdmedite. Hoc est corpus meum quem frangimus, nonne Communicalio corporis Do-
quod pro vobis tradetur. Credo itaque quod panem mini es(?Sed movct forle queni, quod non dixil,
quem acceptt, beiiedicendo corpus suum fecit. Corpus quod frangimus, sed panis quem frangimus.
se-
Ideoque corpus suum fregitel de eodein corpore^ suo Ailende quid in alio loco dicit : Probet aulem
de calice
jam benedicio et fraeto discipulis dixit : Hoc est ipsumltomo, el sic de pane ilto edat, el
corpus hteum. Nec niinusfirmiier credo frerji(,qtiam bibal; ubi itaque nemo Chrisiianus dubiiai eiim
benedixit, quain dedildiscipulis, quam dcnique hoc de corpore et sanguine dicere Chrisli. Lucas eniin
est eorpus. Sed fortasse quis dicit tunc vere po- in Actibus aposlolorum, Erant, inquil, perseveranles
tuisse frangi corptis Domiiii, quia adhuc moriale in doclrina apostotorutn et communkaiwne panis fra-
 1343 ABBAUDIABBATIS 134*
ttionis. Inlemle, obsecro. Ccrle idein panis benedi- f4. neat in ccelo, et frangalur in terra? Hic maxime ap-
tiltir, suntiiur, distribuilur. El lamen Apostolus paret quodsuperius dixi, ideo Aposlolumel evange-
iiialuit dicere, Panis quem frangimus, quam, panis , Jistam verbum fraclionis prsecipueposuissc, ut lroc
(|iiein beiiedicimtis, sive quem suniiintts, sive quem sua auclOrilaie firmareiur, unde faciliuscor htima-
dislribtiiintis. Deinde cmn ideni panis quolidie Deo nuin dtibilaret. Valde eniro sibi ipsi adversa videtur
iu salulem lolius roundi offeratur, cur non saltcin asserlio, cuin de uno eodemque"corpore pradicaiur,
panem quem oOerinius, polius quam panem qtieni quod integrum maneatel frangatur. Sed has angtt-
frangimus dixit, cum ulique convenientissime dici slias non patilur hiimana inopia : divinse autem
poluerit? Et evangelisla seque cur nonpolius paneiii potonlise metas prseligere non valcl humana infirmi-
benediClionis-, sive pr.nc-m commiinicaiionis , scu tas, eisi conetur lemeritas; Qiiseehim iropossibilia
pancii) dislribuliouis, aul cerie panem oblaiionis, sunl apud liomines, possibilia sunt apud Deum.
quaui paucm fraclionis posuii?Nempe ubi id potius Alioquin nunquid hoc solum de Chrisli corpore
aposlolicus sermo alque evangelicus sua auclorilale asserilur humanse rationi conlrarium, et juxta le-
roborarel, unde citius dubitari posse eonslaiet : gem humanoruni corporum impossibile? Nonne de
defnum forlasse quod el niagis cougriiebat myslcrio eodem corpore asseritur, quod per nativitaiis suss
liujusmodi pronuntiutio. 1 myslerium ad humanos oculos clauso utero Virgiuis
«'
Naroque ipsa Dei sapieniia, quae hoc corpus, unde exivii, elad discipnlos ejusperresurrectioneni clatt-
agimus, auinialum sibi in unilate personse assum- sis januis iniroivit; seque ipsum el palpabile et la-
psil, cnm in seipsa iniegerriroa maneai, nobis la- meii incorruplibile denionstravit? Ecce Iria, ut hoc
inen frangitur, cum cxporiilui' : nosque illi spirilua- jam non sit sOlum, sed qnaiiitm eorum quaa ralio
Iiter coiiiinunicando , veraciler vivimus Deo. Quo noti comprehendil; fides lamen divinse potentiae
conlra dc defeclu doclorum per Jeremiam plangi- conccdil. At alii quidein unusquisque quid senliat,
lur.: Purvuli pelieruni panem, et non erat qui fran- viueatur : niihi aulem pium el bonum esl seniire,
gerel eis. Sed aiiud esl, cum de veritate cujuslibet quia illnd corpus, quod niagna illa el nimis incoin-
rei secuiidum proprielatem facli quserilur; aliud, prchensibilis sublimitas Deiialis suum propnuni
etiui facti ejnsdem mysiica ralio allegorice disculi- esse voluil, nielfabili qiiadam ac singulari atque
tur. Vcrbi graiia legitur in Evangelio, quod Dominus divina polenlia non soluin moiialia, sed etiani im-
posl re=urreciionem clausis januis ad discipulos in- morlalia ac cceleslia corpora longissiroe cxcellat.
gressus sil. Priino secundum proprielatem facti Caeieruro de illo corpore seeundum legem aliorum
quscrilur, qitoroodo verum corpus fuil, quod ad di- « corpornm rationari velie, viventem cura moiiuis
scipulos clausis foribus introduxil: deinde myslica quscrere est. Desinat ergo homo, qui proprii corpo-
ralio ejusdein facli subsequilur, scilicet nisi quod ris infirmilales investigare alque enumerare non
cOnclusus ftierit horlus, fruslra sponsasponsum exo- sufficil, de Dei corpore alla sapere; discat hu-
rabit : Ve»ia( dileclus in Itorlum suum. Et, ul aper- milibus cpnsentire. Memineril quod quidam sapiens
lius alqtie compendiosius dicatur; nisi conlra mundi cum de eo loquerelur, dixit: Et in pluribus operi-
cupidilates fores cordis tui clausse fuerint, spiriiua- bus ejus non fueris curiosus.
lis gratia le illuslrare non polerit. Verum in hoc Veriimlainen ponamus aliquem concessisse, quod
loco ubi de proprielale agimtis, spiriiualem ratio- vere non frangatur corpus Ghristi ul videamus qtti
- iiern iiileroiiscuimus :
quia sapieiiliam Dei, qua; dis- fructus inde nascalur. Dic ergo mihi, obsecro le,
ponit oninia suaviler, congrue cOrporalia facta unde potero scire quod veruin loqualur evangelista,
secunduin spiritualitim ralioneni ordinare accipimus, cum dicit: Hoc est corpus meum, si fefellil qtiando
Psalmisla quoque altestanle : Omnia in sapienlia dixit, fregit ? Identidem simentilur Aposlolusdiccns,
fecisti. Igilur, secundum fidem Evangelii.quod dixil, Panis qttem frangimus, unde credam ei quod veruni
bcnedixil ct fregil; Aposloli quoqite qui dicil, Panis dical, quando sequitur, communicalio corporis
qttcm frangimus; Lucae etiam evangelislae qui dicil, DChritli esl? Ilaque qui vere frangi corpus Cbrisli
Panis fractionis : conteslante nihilominus spiriluali non concedit, totam fidem tanti sacramenli, quan-
ralione fultus, corde credo, ore confileor ad salu- tum in se esl, fregit. Sed absit, ut evaugelica aique
tem, quia veraciter corptis Chrisli manibus fran- apostolica falsa credanliir! absil ut impossibile
gitur sacerdolis. credalur apud Deum omne verbum !
Hic mihi forte insultalur ab illis qui noverunt , Dicat aliquis non omnia divinae polenliac ascri-
Christum a dextris Patris sedere non utique dimi- benda; rationis acie multa invesliganda. Ego cum
ditimaut debilem, sed lolum integrum. Quasi vero Apostolo liunc cognosco ex parte, exspectans, ut
Aposlolus cum diceret, panem quem frangimus, com- cum in Galilseam venero, ibi eum videam facie ad
mnnicatio corporis Dominiest, oblilus fuerilde quo faciem. Si quis lamen humile pusilli consilium non
loties memoraverit, quod sedel ad dexteram Pa- aspernatur, hoc divini corporis raysierium nnllale-
iris; obliliis fueril de quo cum lanla conslanlia nus ralione disculiat, sedevangelicae aucloritati sine
dixit, quod resurgens a tnortuis jam non moritur, dubitatione credat. Abscondit hsec a sapienlibus
mors illi ttltra non dominabitur. Quomodo ergo de Dominusel prudentibus, et revelavil ea parvnlis.
uno eodemque corpore quacrilur,quodintegrum ma- Averie, inquil, oculot luot a me; ipsi me avolare
1315 TRACTATUS DE FRACTIONE CORPORIS CHRISTI. 1546
fecerunt. Putaveram et ego quondam parvulus.nullo A Vide ergo nc forle similiter dici possit, quod nobis
unqtiam inlelleclu ex quantulacunque parle atlingi frangilur, Deo inlegrum manere. Qui enim de cor-
posse, qualiler panis lerrenus in corpus Cbristi poribus servorum suorum Ioculus est, dicens : Ca-
vcrtcrelur : tanlum autem ex divina polcntia firmis- pilli capilis veslri omnes numerali sunt; et capillut
sime credendum, et nullatcnus rimandum decreve- de capite vestro non peribit; cum secundum nos
rans. Poslea vero Deus nieus illuminavil tcnebras pene omnes capilli perierinl, niirum sit apud eum
nieas ut viderem, licetpcr speculum et in senigmale, aliqua proprii corporis parlicula quamlibei minula
quod, antequam vidissem, firmissline credideram. possil nerire : cum lamen idem corpus in mulias
Aitenim propheta : Nisicrediderids,non intelligelis. partes frangendo dividatur, et a multis comedatur.
Iia el dc hoc quod fnodo habemus iu manibus, non Ei efgo corpus suum semper inlegrum est, cujus
video quomodo unum idemque corpus et frangalur, providentia nulla ejus parlicula perire polesl. Et
et itnegrum maneat: sed lamen cerlissime credo. apud nos quidem localis divisio fractionis compro-
Poieiis esl enim Deus facere omnia superabundantius batio esl, quia roembrura quod a se invicem disjun-
qiiain petitmis autinlelligimus : ut quod non video, cium et localiler divisum videmus, fracttim esse
et credo, quandoque videam et gaudeam. Beali tenemus. Porro apud Deum, sicul veraciler diclum
enim qui non viderunl el crediderunt. Verumlamen, B est, secuiiduiii lempus raille anni sicul dies unus, et
ne cui ad incredulitalein prbliciat lam raolesla et unus dies sicul milleanni : ila seque veraciter dici
violenta conlrarietalum dissensio, cum unum idem- polesl, secundum locum mille, sive quol vis aut
que corpus frangi et iiiiegrum manere astrualur, certe omnia loca, apud Deum, quasi unus lOcus. Ei
pulelqtie nil lale in Scripluris posse reperiri : alten- quippe, qui semper ubique lolus praesens est, Iocalis
dal quid in Evangelio Lucae scriplum sil. Non esl, absenlia uil absentare, localis longinquitas nil Ion-
inquit Jesus, morlua puella, sed dormii. Et mox ginquare, localis divisio nil polest dividere. ^uod
Evangellsia : Et deridebanl, inquit, eum, scientes ergo apud nosfraclum est, quia localiler divisum
quia morlua esl. Ecce qualis conlrarielas. Si enim csl, apud Deum inlegrum manet, cui omnia loca
secundum Jesiiro nioiiua non eral, quomodo eam unus locus esl. Quod cumeliain dealiis rebus corr
roortuam esse sciebant? Nam si morluam, cura non poralibus dici possit, quanlo magis de illo corpore,
essei, putabanl, aliud est profecto pulare, aliud quod personaliter illi substantise conjunclitm esl,
scire. Quod si pro certo lenebant morluam esse quse semper ubique tota prsesens est? quod ob id
quse vivebal, errare hoc erat, non scire: ac per hoc solum, et cum frangitur inlegrum manerenon usque-
atil morlua erat, el conlraria Vcrilali. Veritas lo- quaque improbabililer possit asseri, quia miro et
cula csl, dicens : Non est morlua : aut Yeritas ve- iueifabili modo unuin cum illa subslanlia faclum esl,
rum dixit, el evangelislafalsum, scienles, inquiens, el unum cum illa etiam in ipso lempore fractionis
quia tnoriua esl. Sed' netiler horum recipilur. El suae manet, quae nullam ullo modo fractionem reci-
cerle inajorem conlrarielalein habet, aliquem mor- piens, semper integerrima manet; qui esl ipsaseni-
luum esse et non esse, quam frangi qttid el iute- pcr infracta et indivisa deilas.
grum manere. Mttlto enim facilius esl fraclum Potesl el ob aliud. Apud nos quippe menibrunr
reintegrare, qtiam mortuum suscitare. Hoc enim quod fractum el a corpore suo divisum est, mor-
hominis aliquoties, illud vero settiper solius Dei luuro esse conslat. lllius vero corporis etiam fracii
est. quaelibel parlicula non modo viva, sed eliam vila
Recurrilur ergo ad alimn Evangelii locum, ubi est, si quis fideliier accipit. Quod ergo vim et plus-
Doroinus demortuis loqueus, Non esl, inquit, Detts quam vim inlegri obtinel, eliam cum frangitur, in-
morluorum, sed vhorum. Omnes entm vivunl ei. tegruih jure dici potest. Hsec lainen non iladixcrim,
Nola quod non dixil absolute tritwnf, sed vivunt ei, ut per nie lanlum iuyslerium revelatum, tatiia qute-
st.ilicet non negans hominibus esseeos mortttos, sed slio soluia videatur : hoc tanlum cffecerim, ne ipsa
Deo. iEteriiilas eiiiin cui, quse futura suut, facia p fractionis el inlegrilaiis asserlio omnino absurda
sunl; cui ciiam oiiinitini rerum consuinmalio jam judicelur. Dicatur hinc melius a melioribus, cl do-
noia est, cuiii sibi libet, non secundum eam insta- ctius a doclioribus. Ulinam audirem ab aliquo cer-
bilitaieui de rebus loqtiitur, quain nunc de nalurali lissimam lanli myslerii declarationem!
stiaiiiulabilitaie paiiuntur : scd, secundum eum sla- Superiussane fraclionemDominici corporis evaiir
luiii, quem de immulabilitate Creatorissui in seter- gelica atque apostolica aucloritate defendirous; le-
nuin niuluabunlur. Bene ergo de mortuis, si lamen stimonium oculorum noslrorum inlerim omisimiis.
posl resurreclionem in selernum cum Deo victuris Revera enim certius est teslimonium evangel.ica
dicitur : Omnes vivunt ei, quia ille immortalilalis verilas quam visio oculorum nostrorum. Facilius
sialus incommulabiliter eos manet : mors vero, quse quippe concedimus ut oculi nostri fallanlur, qtiam
eos nunc teinporaliier lenet, aliquando non esse ut Evangelium mentialur. Verumiamen ipse Domi-
babet. Et puellam, quam non morli dimillere, sed nus noster Jesus Christus, quando bcatus Thoinas
vitse reddere disponebat, non immerito morluam de ejus resurreclione dubitavit, uon tam propheiicis
ncgat qui semel et simul omnia fecit, quse nec se- tesiimoniis quam propriorum oculorum ei salisfecit.
niel nec siinul Ileri lempoiis ralione permittunlnr. Non igitur penitus mihi videlur coiueranendui»
1317 BRUNONIS ARGENTIN. EPISC. EPIST. AD GERHOHUM PR^POS. NOTITIA IM8
(ictiloruui nostroruin tesiimonium. Urgendus est A eiicis aul cerlc ptieris talia permisi, prseserlim cum
igilttr qiti negalcorpus Doiuini frangi, utrum illud, quivis facile videat albedinem seu roltinditatero ab
quod in altari .sacramus el frangimus, credat esse ipso corpore, quod vel albtim vel rolundum est,
corpus Christi. Si concesserit, fraclioni corporis scparari non posse, ila ut ab ipso non fraclo hrcc
Clnisli non conlradicit. Sinegaverit, judicet quis- pcr se singulariter non franganlur. El revera quid
que fidelis, si ille fidelisjudicandussil: videal ipse opus r.uique fideli in fidesua hac circtiilione verbo-
cui credere velit, qui nec aucloritali evangclirse, riuii? Pure el simpliciter profiteaiur, quisque qui-
nec propriis oculis crcdit. Nos vero cum discipttlis dem credat, ulrum vere corpus Christi manibus
cognoscamus Dominum in fraclione panis weerdolum frangalur necne. Rogo sane nequisnie
Cogitayeram et illis aliqua respondere, qui dicunt pracstimptionisjudicel, qttod de tanta re lanlillns
ipsum corpus non frangi, sed in albedinecjus el ro- scribere prsesutnpserim; qtii, cum non recte credero
lundilale aliquid factitari; sed recogitans ineptum credilus sum, non polui fidem meam qualicunque
csse in Evangelio Christi de albedineet rolundilaie sermunculo non defendere.
dispmare, aroaluris lalia auribus dimovens, diale-

ANNO DOMINIMCS.XX

BRUNO

ABGENTINENSIS EPISCOPUS.

NOTITIA

(Gall. Chrisi. nov., V, 797)

Brtino aniea praepositus llaunogiensis, quo nomine B Kal. Jan. subscripsit aptid Argenlinam privilegio
vitii vendilionem insliluit an. 1104, ex canonico qttod imperalor Henricus S. Blasii monasterio con-
deinde Babenbergensis Ecclesise, electus fuit in cessit. Anno seq. 1126 Bruno et Eberhardus, qui
episcopum Argenlinensem an. 1123, loco Cunonis Brunoni successil, de episcopaiu Argenloratensi
depositi, ex archivo canonicorum Honaugiensium. contendebanl, ex charla de (ttndaiione et dedicalione
Subscripsil an. 1123 chartae Henrici V imperaloris, nionaslerii S. Joannis prope Tabernas dioecesis Ar-
fortasse pro Luxovio, subscriplus enim legilur B. genloratensis, nimirum Bruno, incertum qua ra-
episcopus Argentinensis charlie ejusdem imperatoris lione, deposilus fuit, el in ejus locum subslilutus ab
pro Luxovio, vKal. Julii, anno 1123, ind. xm, ubi imperalore Lothario Ebcrhardus.
legendum 1125, indict. m. Sane hoc anno, v, vel vi

BRUNONIS EPISTOLA

AD GERHOHUMPR^EPOSiTUM.

(R. P. Bernardus PEZ, Thesaur. Anecd. nov., tom. I, part. n, pag. 221.)

Domino G. praeposilo, viro religioso el erudito, C vestra, agonem et eruditionem adverti, el quod re-
B. pcccator, cdere de manna abscondito. gina Auslri de rege Salomone dixil, de vobis vera-
Inler pressuras graves et varios lumullus mundi citer el fiduciatiier pronunliandum judicavi. Videli-
labentis el suos dileclores secttni volventis, quaiilum cet.quod minor esl fama quse de veslris laudibus
licuil, scripia veslra aspexi; zclum vestrum, sludia loquitur, qttam lhesaurus sapientise qui propius
1349 FRIDERICI COLONIENSIS ARGIIIEriSCOPI EPISTOL^E ET DIPLOMATA. iat>0
sccedeiili et allius fodienli manifeslalur. Joannes A exopio scriplorum veslrorum mihi graliam, pariler
Haplisla Agnum Dei secundum aliquid sciebat et et vesirani prsesenijam dulcissimam exhiberi: ul,
demonslrabal; el secundum aliquid nesciebal quod q.iiaeclausa sunt, vel qusestionem afferre videtilur,
pcr coliimbam desccndentem el manentem supcr muiua collalione el aniica collocutione, quasi qui-
eiim cogniluius erat. Ulique mihi lale aliquid chva biisdam clavibus aperiantiir. IncoluinUaiem vesirain
vos accidit, qtiia vos cognoscebam, sed nec talem , et omnium vobiscum id Christo degenlium, inemo-
ncc lotum. Scriplis igitur vesltis, quamvis rapiiin reni nostri ommpotens Deus longo lueaiur aevo.
cl in superficie gustalis, multo el ardenii desiderio

ANNODOMINI MCXX3CI

FRIDERICI

COLONIENSIS ARCHIEPISCOPI

EPISTOLiE ET DIPLOMATA

ampl. Collecl. 1, tiCI, 674, 651)

(D. MARTENE,

1. I Vos auteiii iiiieriin divinse inslitutioni, cl nostrse

B
Epistota Friderici archiepiscopi Coloniensis ad clerum admonilioni non acquiescentes, in conventum ve-
Leodiensem.—Increpal eos, quodprmcipili electione, slrum mulliludinem eorum qui vestra peihione *
admissis eliam in stto convenlu excommunicatu, in
Alexandrum .vola sua contulerint, eosque ad suum domno papa , a nobis, a veslro eliam episcopo es-
citat tribunal ad Indam monaslerittm. comrounicati.habebanlur, admisistis, ibique noslrae
(xVnnoH2I.) auclorilati praejudicanlcs, communicatq cum excom-
[ Ex ms. S. Laurenlii Leodiensis. ] municalis consilio, ea qtise deslruxeratis resedifi-
F., gratia Dei sanclse Coloniensis Ecclesias humilis cando, quod sine gravi dolore loqui non possnmus ,
minisier, toli clero quiLeOdiiest,scrulari lesliuionia vos ipsos prsevaricatores, cxcoinrouiiicaloruni con-
Domini ut in loto cordc exquiranl eum. sortio contaminalos conslitiiislis. Ilabeinus quidem
Lillefas veslras, ad nos per fralrem Nicolaum di- hujtls miserabilis culpae evidens argumentum, litte-
rectas, palerno affectu recepimus, qui in his et ras vestras lam Coloniensi Ecclesise quam venera...
noslram desiderare videmini prsesenliam, et tanquam filio vestro(l) Andresemissas, ih quibus (2) Alexan-
filii obedienliie nostro corrigendum oblulislis con- drum dominum el episcoputn veslrtim vos rcccpisse
silio, si quid veslro excessiSlis arbitrio. Untim vobis salis inconsiderate significastis, et ad cuiuuhini
noium fieri volumus, quia ad vos descendere et de- C i inexcusabilitatis veslrse consplrativa conftcdciaiione
bita pielale vobis consulere parati fuisseinus, si subjungendo alflrmasiis, nullum vos veJle vel posse
excessus veslros lani manifeslos, tam contrarios conlra eum recipere consilium. Quod si in hoc cpn-
decretis sanclorum canonum nostrseque aticloritati spirastis, ulquid quseritur descensionis ad vos veI
el veslrae sahili uon perspexissemus. Defiuicio enim consilii nostri prsesentia? "Ulquid ore el scriplis
bealse memoriae domno Frederico episcopo vestro , vestris frequens et assitltia nobis demandattir obe-
litieras consolatorias vobis direximus, desolalionem dienlia,quain deslruil conspiralionis hiijtis, ut asse-
veslram paternis lacrymis deplorantes, et ut in Do- rilis, fixa cordibus vestris insolenlia? Miramtir ,et
niini consolatione spetn veslram defigerelis affe- non parum niiramur quomodo vos scribendo appel-
ctuose vos exhorlanles. Sed, quia lunc temporis latis tolaro Leodiensem Ecclesiam. Nam , ul lacea-
occupaii tenebaraur magnis Ecclesise el imperii no- mus de archiepiscopi digniiaie, qua uiembruin ex-
gotiis, ut vestram ad nostrum consilium et rediluin cellentius debenius esse Leodieiisis Ecclesise, fraier-
diflerrelis eleclionem debiia aucloritate monuimus, nilalis nosirse dileclio, quse baclenus parliceps ct
quia vestrsepusillanimilatietlemporalipace etnihilo- socia fuit trtbulatioiium vcsirarum, coniempiuose
uiinus canonica eleclione consultum esse volujmus. videtur repudiata. Si iterum Ecclesia, quorsum
(i) Majori prseposito, qui postea Trajecli fuitepi- ivil; sed Deus.qtti supcrbis resisii(,humilibus auteiii
ueopus. dal gratiam, non Alexandrum ambiliosuni-, sed
(2) llic Alexauder, iit supra vidimus, roortno Alberonein hiiniilem, Metenseni prtmicerium,.Go-
Oiberto pecunia episcopaium obtittere voltterai, tlefiidi ducis Lovaniensis fralrem, in sede Leodieusi
•iueni. exiincio veneiio S. Fridericd, ileruin ainb- sublimavit.
 I*M irninirRiri rni.nviRNKK Anr.iiiR-.pi^rnr»! larva
excludilis eam quam tanliim cognoscimus ct fatcmur j* A argnere, iucrcpare, obsecrare, orare noii dissimulei,
Leodiensem Ecclesiani ? Prseposilum Andream, et ul sibi ipsi propitius parcal Christi Ecclesi.se, ne in-
archidiaconos (3) Henricum et Slepponem, ntagi» cipial infamis haberi, tolies per domnum aposioli-
sirum Stcphanum et religiosos abbates (4), aliosque curo, per nos, per suum episcopum ejecitis a sanclai
qui, licet locorum diversitaiibus disjuncli, tamen in matris Ecclesiae liminibus. Plures enim repulsse per-
unitate spirilus vobiseum sunt fratres. Hos procul sonam ejus infamein sicque reddunl Ecclesiae noia
dubio Leodiensem Ecclesiam tesiatur bonse simplici- bilein, ul non Soluni id quod male nililur non appre-
taiis obedientia, et persecuiio quam passi sunl, el hendat, sed el bonoris el ordinis periculum subeat,
quotidie paliuntur pro juslitia. Sed el hoc reticere quod adliuc retinere ex affectu maternse pielalis
non possumus, quod contra sanclorutn canonum Ecclesise mansuetudo loleral. Hsec vobis, fratres
slatuia, neglecto, irno contemplo chrismale auni charissimi, scrihimus in spirilu cbaritatis, non ut
prsesenlis el oleo, de veteri plures annos reservaio, vos confundamus, sed, sicul per priores lilteras
per quorumdam veslrum archidiaconalus adbuc prsemisimus, ul lam spiiituali quam temporali
fiunt unctiones a sacerdotibus, conlra canones et pace consolandos ad sinura unitatis Ecclesiae re-
nostram auclorilalem, per inobedientiam cum cx- ducamus.
communicatis divina celebrare prsesumentibus. B 1 II.
Loiigum est enumerarc quot el quantis excessibus
. Doniini provocaslis longanimitatem, el in nostram Diploma Friderici Coloniensis archiepiscopi pro
Corbeia Nova. — Confirmal ei decimas de mansit
prsesumpiuose egistis aucloritalem; quia .non solum dominicalis in suo episcopalu, olim in solemni
ab Ecclesia Dei vos alienaslis, sed el eos qui sincere concilio lempore Arnolfi imperatoris concessas.
nobiscum usque nunc permanseranl, in prsevarica- (AnnoU20.)
tionis vestrse coiisoniuni pertraxislis. Quia ergo liis [ Ex ms, Corbeim novm. ]
excessibus lam roanifestis el Deo odibilibus non de- In nomine sanctac el individuse Tiinilalis. Nottiiu
betur palernse consolalionis visiiatio, sed magis in- fieri volumus lam prsesenlis quam futuri sevi fideli^-
fjgenda est condignse severilalis increpatio; ad bus, quod venerabilis abbas Corbeiensis Erckeit-
sedem Colonie.nsem, cui lam grave intulislis praeju- bertus pro infestalione quorumdam contra se et
t/.iciuni, vos invitamus, ut si excessus veslros sicut monaslerium stium noviter exorla, patrocinium no-
scripsislis, noslro corrigere volucritis consilio, slrum adiit,orans ut privilegium ei pfo confirmandis
excmplo Palris evangelici, prolem quse perierat decirois quse monaslerio ipsius de dominicatis
graianier recipiamus, suh ulriusque, Coloniensis • mansis in episcopaiu noslro ab atiliquis temporibtis
vtdelicet el Leodiensis Ecclcsise quse nobiscura cst, ^ solvunlur, concederemus ju.xta consensum et sub*
testimonio. Verumlamen ex superabundanti, si ve- scriptionem Wjlliberti archiepiscopi Coloniensis ad
sira bsec cfflagiiat humjliias , apud Sanctura Corne- [/". ac] decem el novem episcoporum, qui in sy-
liuiit Indae (5) cum filiis prsedictarum Ecclesiartim nodo (6) lcmpore Arnolphi imperatoris conveneraiit
vobis occurremus iv Nonas Sepiembris, parati mi- et juxla concessionem omnium suecessorum ejus,
sericordiler recipere in spiritu lenilalis el correctos cujus rationabili pelilioni ego Fridericus Dei graiia
insiruere. Et,.quoniam Alexandcr per Godescalcuui Coloniensis archiepiscopus, lam pium quam jtisium
Trajectensem clericum obedieniiam et subjectionem consensum exhibens, hoc ei aucloritatis nostce
nobis praesente Ecclesia demandavit, et se velle de chyrographum , lam ad inaovanda qtiam roboranda
ontnibus suis excessibus noslro acquiescere consilio prioruin auctoritalum insiituia fieri prsecepi; in quo
percumdcm nobis insinuavil, iu Nonas Scplembris non solum subscriplionem praenominaii archiepi^
nos [in prsedicto commoraturos ccetiobio eideni re- scopi cselerorumque archiepiscoporum in syuodo
niandavimus, ut si forle velil aliquid ralionabililer prsedicta congregatorum, sed eliam omnittm ante-
deferre, ad aures Ecclesise, audiaiur. Si quis atileiu cessorum meorum concessiouem ralam esse deci-evi,
inlcr vos ltabet zeluro Domini, eiimdem admonere, p recognoscendo el permiUendo Ecclesiae ipsius deci^-

(5) Hic corrigendus Brusihemius, qui interperfi-
dos fautores Alexandri Henriciim archidiaconuin
numeral el Repponem sive Sieppoiiein. Htijus loco.
legendum forte Emmonem, qui ibidem inlcr Frede-
ricianos collocaiur.
(4) Rodulphum S. Trudonis et Heribrandum i
S. Laureiiiii Lcodiensis.
(5) Monasleriuiii ordinis S. Benedicli duabus lioris>
ab urbe Aquisgrano dislans, ftindatum a Benediclo»
abbalc Anianensi, Lttdovici Pii imperatoris con-
fessore, in quo S. Cornelii papse capul asservarii
credilur.
(6) Moguniina nalionali anni 888, qua scilicetl
caulum esl: Ne ecclesim anliquitus coustilutm, deci-
mis aul aliis possessionibuspriventur, el novis oraloriisi
attribunnltir. Ea in syuodo coitlirmata Corbciensiiiiiit
et Heiivordcnsium privilegia soleinni decreio, cuii
sttbscripsere cttm Williberto Coloniensi episcopi no-
vemdeciro. Horum uomina quia nec a Lalibeo et
Cossartio in Conciliis generalibus, nec a Sirmundo,
Serrario el aliis reperla suiit» ex ipso decreto iu
Aitnalihus Paderbornensibus edito hic producimus.
Fulco Rhemensis.Willibertus Agrippii)ensis,Thiaa-
marus Salzburgensis, Redbodo Trevirensis, Joannes
Rothomagensis archiepiscopus, Hildegrimus Halber-
stadiensis episcopus, Adalcarius Hamaburgensis ar-
chiepiscopus, Arn. Virlzburgensis, Liawardus Yer-
cellensis, Roibertiis Metensis, Adalliclmiis Wuriiia-
censis, Godethaneus Spirensis, Wicberlus Hildine-
slieiniensis, Delli. Virduiiensis, Dodilo Cameracensis,
llonorattis Belvacensis, Herdilo Noviomagensis ,
Baliliriimnus Siralzbiirgeusis, Waldo Frisingensis,
Tliiadulpbus Curacensis episcopi.
 1333 EPISTOL^E ET DIPLOMATA. 1354
roas qtias .n episcopalu Coloniensi ante tetiipora A noslri pfsedeccssoris doroni Annonis ssepeditta ec-
possedit, praecipue quas Lacliem dominicali stto vel clcsia, el localionein ejtisdem decimalionis usurpas-
in Rbeno vel iifalirs dontinicatis mansis teiiuisse set sibi villicoruin-injuslii vidlenlia, locationem ei
diguoscitur, de qttibus injusiarn et insolilain con- resignavimus, el ne amplius c.i privelur, dcbita
tradiclionem adverstim se inoveri querebalur. Cui auclorilate confirmavimus. Sed et deciinam devinesi
auctoriiaiis riostrse decrelo ul amplior fldes et reve- Thielbach, quam praedeeessor noster domiius Sige-
renlia exbibealur, et ipsorum quibus iradiuir defen- 'wititis in dotein ecclesise Grafciiapsensi in die con-
sioni magis astipulclur, tam sigilli nostri impres- secrationis ejus coululerat, ab ipsa ecclesia pef
sione, quara banni npslri tremenda animadversione, Villicos de Baeharachalienalum rresliluinius, et ut
irrefragabilo robur addidimus. Sancimus etiam ct vinea seu decimaiio perpetiia liberlate fratribus
decerniinus in virlule et in noinine Pairis, et Filii, conscrvetur, pari aucloritale slabilivimus. Et ut
et Spiritus sancli, ut ex auclorilate beatissiini Pelri haec prsescripla sine omni inquictudiue possideat
aposlolortim principis, ul prsesens leslamenlum praesciipla Grafchaphensis ecclesia, seu et illa qitse
bronihiis sseculis immulabile et inconvnlsum pernia- conlttlit eidera ssepius reeolendse nieniorisDdomni
ncat, violatores cjiis ariaihcmaiis et selernseroaledi- Annonis munificeniia, B. Pelro collata potestate, et
clionis disiriclione, nisi resiptierint, fcrienles, con- B banni noslri conflrmavimus auclorilatc. Conserva-
servaioribtis vcro el defensoribus cjus perpeluae loribus quae nec oculus vidil, hec amis audivit
remuiieraiionis spem ccrlam proiniUentes. Acturo pollicenies gaudia, et injuslis calumniatoribus seti
esl hoc et in celebri ctiria ct coiiventu Goflarise con- iiivasoribus comminanlcs gehennse stipplicia, ubi
iirmauim, annosingiilaris nalivilatis niiilesimo ccn- vermis eorurii tion moritlir,' et iguis rion exslingui-
lcsirno vigesitno, indictioiie seplhna, iinpcranle ttir. Et ul haec noslrse traditionis confirmaiio ad
Heinrico quinlo Roinauorum iniperatoro Anguslo, posterorum transeat inconvulsa notitiam, prxsen-
prasideute sedi apostolicsc doinino Calislo, anno tis privilegii aslipulaiione et sigilli-nostri impres-
i:oslii episcopalusnono ilecimo, Coibeiensis Ecclcsisc sione corroboramus, subscribenles etiam jura et
currttm auriganleErckenberto rcverendissinio abbaie possessiones quas pise memorise doiuiiusAnno con-
feliciler. luliteidcm ecclesise, quas ilidem confirmamus ea-
III. den* quam prscfati sumus auclorilaie. Haec auiein
Fridcrki mo- nostra confirroalio Colonise esl acla prsesentibus et
Dip'oma Coloniensis.archiepiscopi pro
natlerio Groffschalensi. assensum prsebenlibils niullis B. Pelri (idelibus et
(Ex aulographo honeslis personis, quoruni nomina iii hujus coufif-
In nomine sanctse et. iudividuseTrinitalis. FMDE- niationis lestiinonium adnolari digiium duximus.
mccs, divina favenle clementia ssuctse Coloniensis Prsepositi Henricus de{7.) Domo S. Pelri, Ekkeber-
Ecclesiaa arcbiepiscopus. lus desamis ejusdem loci, Godefridiis de S. Seve-
Sacrarum Scriplurarum conimonemur auclorilate, rino, Henricus de SS. Apostolis, Theodericus de
'el prsedccessorum nostrorum bujus sanclse sedis S. Maria in Gradibus. Abbales (8) Gorliardus de
Coloniensis archiepiscoportim erudirour exemplis, S. Panialeone, Albauus de S. Mariino, Rupcrlus
loca saiiclorum el ccenobia fratrum maiitt charila- Tuiliensis et Cttno Sigebergensis. Liberi Herman-
lis visilare, ut pio prsedecessorum itostrorum ftin- nus ejusdcm ccclesise advocalus, el filius ejus
damenlo aliquid superaedificanles, apud sunimum Gerhardus, et Thietmarus, Gerhardus comes Jnlia-
pasturcm prsemii ipsorum iiiveniamur consories. censis, Engelberius de Kent. Minisleriales sancli
Hoc siudio coenobium Graffenph a domno Aiinone •Pelri Heiimannus Sancli Pelri advocatus, Almarus,
felicis ineinorisa arcbiepiscopo fundatum visiiantes, Henricits de Aldenlorph et mtilii alii.
qtisedam de nostris possessiouibus ad usus fralriirn Hssc auiem sunt possessiones Grafchafensi coe-
prsedictse ecclesise coiiltilimiis, speranles cum ipso nobio collalae a muiiifico fundatore suo donino
ejusdem Ioci fundalore portionem in lerra viven- D i Atinoae, ecclesise Worumbach, elc.
liuni oblinere. Unde cum infra lerroinuro curiss
IV.
nostrse Badelich qttidam Jalen nomine, allodium
suiiro abbati Wicbberto prsedicti coenobii vendidis- Epislola Friderki
— arcltiepiscopi Coloniensis ad Me-
diolunenses. Hortalur ad resislendttm Ecclesim
sel, nos idem allodium S. Alexandro (G*) conlirma- inimicis.
viraus, adjicientes ecclesise quidqtttd ex jure nostro
prsedicius Jelen Iiabttit in conimunione oiiinium (Ex ms. S. Germani.a Prulis.)
ulamini, quibus sub noslra polestale degenles ha- Consulibus, capitaueis, omni tuiliii&, universo-
benl perfrui. Prspterea cum Ires libras et diinidium que Me.!iolaneusi populo, FRIDEUSCCS Dei gratia
dccimationis Sosalii obtineret ex dono venerabilis -ColoiiiensisEcclesiaj hurailis miuisler, vifiliicr agere

(6¥) Idesl raonaslerio Graffchaiensi, quod in ho-
norein S,, Alexandri conditum est.
(7) Itj est de ecclesia calbedrali S. Pelro dicata,
quae liacieiius ddmiis Gallice le Dome vocalur. ^
(8) Hinc eiuendabis Buccliuum in Gcrmania sa-
PA-EROL.CLXVI.
cra, qui administralionis Gerardi abbalis S. Panla-
leonis inilitim consignat anr.o 1158. Nam cum"Fri-
dericus arcbiepiscoptis, hujus diplomatis condilor,
obieiil anno 1131, prsevertenduiii est necessari»
iniliuin abbalialis digniialis Gerardi.
4-3
1535 ^RIDERICI COLONIENSIS ARCHIEP. EPlSTOLiE ET DIPLOMATA. . 13156
el confortari 111Doiiiiuo et in poientia virlulis i veslram pracmonenies, pia sollicitudiue monenius.
ejtis. obtestamur et praecipirous ex debito saucl« obedien-
Magnus Doiuinus ci laudabilis niinis in hac Dci tiae, ne recipiatis . . . . . . regia; intrusionis
qiue condccoratur gloriosa libertate, ideoque' in violeniia, sub nomine aesignati episcopi ad vos
cxstillatioue universse terrse fundalur, dum uuibus- venientem: quia temeraria invasione sedem noslram,,
libet injtistis patestalibus proslerni dedignatur. Hsec quahtum in ipso fuit, privavit archiepiscopali honore,.
itaque gloriosa cum per universuni orbem de te vosque contempsit, quibus imponi voluit sine cano-
sint dicla, civitas Dei inclyta, conserva liberlaicm, nica eleciione, non verilus praevenire Simoniaca
ut pariler relincas nominis hujus dignilaiem, qtiia ambilione inducias elec-.lionis veslrse denominata
quandiu poteslalibtis ecclesiae inirnicis resistere ni- die prseordinatas, quas et vestra Ecclesia expeliit,
tcris, verae Iibertatis auctore Chrislo Domino adju- et sedis nostrse auctoritas concessit. Igitur in
lore pcrfrueris. Firroet ergo vestram conslanliam, promptu habentes iilcisci omnem inobedieniiain, iu
carissimi, prsedicanda sequilas et a patribus veslris ipsuro et in omnes ipsius sequaces, vel eidem com-
usque ad nos deducla nominis dignitas, insuper municantes paravinitis analhematis sentenliani a
nostra oroniumquehonorum applaudens unanimitas. qua liberari desideramus fraternitatis vestrae
Quicunque eniui suraus Lolharingise, Saxoniae, B obedienliam
Thuringise, inio lolius Gallise principes ad dileclio- VI.
iieni vestram sumus unanimes : quia sicul in uno Fredcrici Coloniensis
ila in eadcin ea- archiepiscopi liiterm formatm..
rcgni corpore sociamur, juslilia,
dem legum Jiberlate, una vobiscum vivere parati (Spicit. III, 474.)'
Revereridissimo (9) culluque almifluse rcligionis
'semper inveniemur. Porro si auxilio vel consilio
nostro eguerilis, qualiter id velitis lieri, discreliouis sincerissimo BRCNONIsanclie Treverensis archi-
^eslrse or.dinet .prudeutia, ad quod exsequendutn episcopo, FBEDERICUS reverendae Coloniensis Eccle-
prompiissima invenietur nosira diligentia. Ergo siae ac plebis ipsitts humilis famulus in CHRISTO
{juidquid vobis in coramune pJacueril, nobis deside- pasloruin principe, inansuram curo gaudio prospc-
ramus rescribi, non quidein vobis dilTidcnles, sed ritalis et perpetuilaiis gloriam.
in respnnsis vestris jocttndari volentes, ut quod Decrela sanctorum treceulorum octo decem Ta-
corporali boc feropore fieri nequit.prseseulia, sallem Irutn Nicaeseconstiluloruni saluberrima servanles,
luo benelicio nobis exhibeat epislola, cujus est of- Deo diguam piamqiie paternilalem veslram canoi
f.ciiim absentes quasi proeseiiles efficere, et inier uice aggredimur, et sub nomine formalse epislolae
" reverenler vestram sanclilaiein
amieos tam dulcia qqam sccreta colloquia miscere. adiinus, vobis vide-
Valete. Caeteras civilales quae vobiscum sunl, eon- Iicet ititimando quia prsesenti cuidam Jiacono noslro
Jwrtate in Domino. s nomine BALDOISO has dimissorias dedimus litleras4
V. quem in vesira dioecesi canonice educatum, de or-
dine clericatus ad diaconatus proveximus gradum,
Epislola Frederici Coloniensis archiepitcopi ad Eccle-
siam Leodiensem, — Manditl ne iulrttstim per Si- ut his canonicis munitus apicibus cum noslra licen-
moniam nominalione regia in sede Lcodiensi reci- lia ei in yestra parochia sub defensione ac fegimine
piant. vestrae charse dileclionis degere liceat, et ut euni si
(Ex ms. S. Trudonis.) morura probitas et doclrinse diguitas suppetil, ad
F., Dei gralia sanctse Coloniensis Ecclesiae hiiini- presbyleratus ordinem promoveatis fideliter aunui-
lis mihister, Leodiensis Ecclesise archidiaconis, mus, illumque in sinu sanclae matris Ecclesiae ca-
pra'positis, decants, scholaslicis, cantoribus, 0111- nonice fovenduro ad regendura vobis commiitiiniis.
uibusque callioiicis, a proposito sanclo nullius, ne- Hanc ergo epislolara Grsecis liueris hinc iude mu-
ccssilatis occasione declinare. nire decrevinius, el annulo nosirse Ecclesise bullare
Ex auloriiate evangelica, necesse esl ul veniaut JJ censuiinus. Chrislus pastorum Princeps fraternit;.-
scandala, ul duin revclalur filius perdilionis, maiii- tem vestram ad custodiam sui gregis diu conser-
fesii fiant et probali, quotqttot prseordinati sunl in vare dignelur iiicolumen. i XL VIII I. [DCCC DCCC
sorlem supernse reliibutiouis. Unde fratcrnitalcni GCC].

(9) Reverendissimo. In hac epistola non repe-
riiiiiitir nunieri in line apponi soliti, inscilia haud
dubie scriptoris. Elenira du.plex esl ordo nuniero.-
rttiii in formulis anliquis littcrartini ejuscetnodi, ut
Concil. Gal. a Sirtnundo
patet in exemplis, toino IIlitteras
rebiis. Prinius cxpriinil verbi AMas Grsece
scripti. Secundus ordo, suiiuuain mirocrorum tam
coiiuminiuiii quam propriorum ciijtisque epistolse
formauc : uieique ordo in epistolaFriderici vitiatus
apparet, ttii et quitique eleiuetita Graica, posirenio
«iiijne ,in nppgrapho stibjecla, quaa hic prseforma-
nini iypogr;''phicar.iiiu dclcctu reddere uequiinu».
Eranl aulero, prinio duplex nola, ea quse ab antiquis
ennacos dicitur, signalque numerum nongenlesi-
rotim; liim lillerse T, n, et £, seu C, sic eiiim anli-
quittis pingebalur. Altaiircu ex regulis forroataruni
hse subscribi debuerani litterse: *, p, A, 0; iiiniirimi
$, pro prinia littera scribentis Frederici; J, pro
secunda Brunonis cui scribittirr A, pro lerlia acci-
pieniis Balduitti; o, pro quaria civiiatis Coloniensis
de qua scribilur. Et si quinta esset adhibenda, erat
E, pro quinta civitalis Trevereusis, ad quam scri-
bitur. Quiljus pronibus addenda eral indiciio.
 4 A7.N0 DOMINI MCXVI

RICHARDUS

ABBAS PRATELLENSIS

NOTITIA HISTORICA IN RICHARDUM

Annal. lib. LXX,n. II)
(MABILL.

Praieuer.se nionasterium Goisfredus seu Gaufredus abbas, ordine quaflus, seplem ahnis adniinistravii,
cnjrrsloci ecclesiaro dedicari curavil xvi Kal. Novembris, quo die in veleri Kalendario notalur dedicatio
ecctesimSancti Pelri de Pratellis. In eodem Kalendario Gaufredus 111Kal. Septembris obiisse dicitur, nou
Decembris, ul in Neustria pia (1), ubi ejus obilus hoc airoo coiisignatur. Ejus successor Richardus, vir
eximue pielalis el non mediocris pro tenipofe doclrinse, de Furnellis nunciiputus, in Bajocensi Sancli Vigo-
ris roonasterio in iuonasiica disciplina et in litteris primunr insiitiilus fuerat sub Rolserto Tuinbaleniensi,
ejus loci iiltimo abbale, qui, Odoue episcopo moitaslerii Sancti Vigoris condilore in viuctilis delenio (2), ad
Moniem Saticti Micbaelis, cujtts coenobita erat, reversus est. Post ejus discessum nova illa monachoruui
congregaiio, reclore orbala, brevi dispersa est. lu his Richardus, ulerat scicndi avidus, doclos et reiigiosos
viros in aliisiiionasicriis qusesivit, Anselniiim Beccensem, Gerbertum Fonianellensem, el Gontardum Ge?
meiicenseiti, in quorum contubernio aliquandiu liabitavit. Mortuo demuni Gaiifredo Pratellensi abbale ad
regiiueu illius abbalisecooptaius, sacrarum litieraruiu sliidium nou inierinisit, ul teslaniur varise ejus in
plerosque divinse Scripiurse Jibros cominentaiioiies morales necdum edilse, quas coniposuit inier moleslas
praefcctttrsu occupationes, in quibus se bis sttidiis relevari passim (estatur. Jam amios Viginli ocloin sacris
illis sludiis insunipserat, ciim suos in Geuesim Commeniarios dedicavit Anselmo Cantuariensis Ecclesim
archiepiscopo t/uidam, ut se ipse passim diclitat, Dominkm crucis servus, tamelsi Ordericus ail, illos coin-
iiientarios, forie iilorum parlein, Mauricio S. Launoinari Bleseusiuin abbali inscriptos fuisse. ln illa ad
Aiiselmiim epislola quisftierit ejus sludiorum scoptis explicat his verlris : Cmterum Dominus inopiam mem
scienti<mnovit, cui non ficle loquitur testimnnium mem conscientim vet intenlionis, qnia nec prmsumo viribus
nteis, tiec ad ptausum mortalium, nec ad fruclum iramilorim remunerationis operam impendo, ad exp!anan-
duin perplexa mysteria Mosaicm legis; in cujus siquidem amabili contubernio et conluberniali amore, ferme
jam suni iransacli viginli el oclo anni, tottim me relrusi; in cujus nimirum mandatis prosequendis dum de-
sudo, valde requiesco; cumque ab illius amplexibus imporlunilate negotiorum mundanorum prmvatente fre-
quenler avellor,nou modicum laboremincurro. Eumdem auimi sui sensum fusius explicat in prologo com-
mentarii super librum Numerorum, edili posl cxpositionem ab ipso faclani Deiiierononiii, qui prologus
inscriptus esl Atlelelmo, eruditissimo presbtjlero, ut Ordericus (3) leslaiur,- et Flaviacensi monacho, qui cum
Fiscatiensibus tanclm Trinilatis reverenler militans consenuil. Patiantur leclores, ul iliius prologi iiiiiiunt
hic referani ad illuslranduni pittm aucloretn, cujus opera nunquatn, ul quidem opinor, prodibunt in tu-
ceui. Posl sollicitudinem, inquil, cttrm pastoralU, post slrepilualem dispensationem forensium rerum, post
importunissitnam ullercationem rusticanw mutlitudinis ferme ralione carentis, vixdum ego revisens penetrale
mem :nentis, el dispendium vitm mem perpendens, nec uspiam exiluin aiiquem reperiens; valde, fili Adelelme,
conqueror atque contrisior, quoniam ubi prius iranquillilalem animi et claritalem assidita; lectionis totilus
fueram iniueri, ibi procul dubio in inlimo cordis mei lumuliuantem cogilationutn lurbam et pulverem mitn-
daiue commoralionis compellor perpeli. Novit enim ille qui renes et corda cunclorum rimaiur, quia geslare
maiiem attsterilatem prwlati, quam virgam pasloralis regiminis, elc. Quod allinet ad alios Richardi comtiieit-
i.trios, Proverbia Saloroouis Ponlio Cluniacensi abbaii, expositionem in Cantica canticorum lilio suo Matt-
ricio dedicavil. In his porro aliisquc commentariis se inorosos censores passuiu esse teslalur.
(i) rageijua.
(2) Orderic. iib. II, p. 709.
(3) Ibid

PROLOGUS RIGSJLRDI
IN
LEVITICUM
AD ANSELMUM CANTUARIENSEM ARCHIEPISCOPUM,
(Circa an. 1100.)
Amptiss. Collect., I, 575, ex ms. Vedastino Atrebatensi.)
(MARTENE,

Incipil prologus in libro Levitici edilus a quodam 1A-tuariensis Ecclesiac archiepiscopo, hostiam vivam,
Dominkm crucis servo. sanclaro, ralionabilem offerre summo ponliuei.
"uus exaccolis domus filioruni Israel ASSELHO
Can- Quoniani quidera ia te diversa dona saneti Spiri-
 155'J iUCHARDl ABBATIS PRATELLENSIS EPITAPJHUM. 1560
lus iiou ainoigo vigcre, amantissime et inter meni- ,A chiprscsulein, et in muliiiudinetn personarum reli-
bra Chrisii plurimum vcnerande, luro quia posiius giosarum, quas munus gratiae divinte filiis supernae
inier sollicitudines rerum ecclesiaslicarum, nbn Jerusalem praeesse Vohiit. lllorumnamque prseceplis
solum quotidiauis, verum etiain ftirtivis horis no- parui. Stylo currenli atque commentalorio lotuni
ctium operam sapientiae perscrulandse vigilanter opus in decem et septem libris consummavi. Tcs-
itnpcndis; tum eliam quia quse seniis in lege Do- timonia vero Scrtpturafum quibus ea quse dictando
inini, luculento sermoue, suppedilante quidem fa- scribebam, cingere frequenler procuraveram, more
cundia, polis es proferre. Iiem, quia lurbam impe- quidem meo, prout simplex turba ftdelium flagita-
litorum atque discolarum mirabiliter muro tuae pa- bat, lanqtiani verba libri exponere sludtii. Itaquc
licniiae compescis, et eorum importunis assultibus dextram committens dextrae Excelsi, qui suscitaldc
iinmobilis permanes. Quia ergo iantam prserogatj- lerra inopem, et de slercore elevat pauperem, quod
vam virlutum insiiam tibi considero, explanatibnem ipse mihi subhiinislfavif, totuin "quidcm diulinum
in librum Levitici experientise tuse commillere.de-- laborein prona roente suscipiens, poscentibus Iibens
crevi. Ne id quidcm volo, ul aliquis arbitretur me porrexit. Noverinf Irutinatores ab!enorum operuin,
in tuis laudibus efferendis declamasse, el luum ca- quia Dominus per infirnia vasa suis filiis pleraque
put oleo peccaloris oblinisse : quo te tutorem ac 'B bona nonnunquam ministrare soleat, maxime cum
defensorem inearum inepliarum, uli quibusdara vi- quispiam pauper et amalor sapientiae floribus illius
delur, cilius quam alio lucro asciscerem; quod si incubat, et pectore geroebundo, crebris qttoqtie
vcrbis meis non creduitl, vel operibus credanl. Porro suspiriis, iiera rivulo lacryraarum inlerdum subse-
si verus es amator sapienlise divinse, ncscies parccre quente aures ejusdem pulsat. Quis, quseso, morla-
cuiquam quem comperis dilaceralorem illius esse : lium adeo lcnax volaticarum rerum posset lolerare
quae qttidam res tanlo mibi fit odibilis, quanto ma- ihiportunilateni cujuslibet indigentis, et anle por-
gis dcludo delcclabiles amplexus ejusdem experiri. lam illius alimoniam crebro clamore poslulanlis
Caeterumvehementer reverensos loquenliuminiqua, biennio seu triennio, quin vel micas a raensa deci-
qui polius dispendia vilsedormitandocertatim unus- dentes transmilleret. Profileor me jacuisse ante
quisque amplecluntur, quam circa mysteria sacra- porlam summse sapientiae viginli et quinque annos
rum Scriplurarum cxplananda compendium gralis- nocte ac die, quibus poleram desideriis implorans,
simi laboris prosequi moliantur, quaeso vos, domine ut roe sitientcm in cellam vinariam introinitteret,
roi, ut islud opus animo vigilanti transcurralis, et et vino incomparabilis laelitiaemeam inopiam rele-
totiini quod sanum intellectura offendit, cullro ca- ' varet. Et quoniam frequenler, sicut Veritas prole-
tholicae fidei amputeiis, et sic ubi minus fueril quam slalur, dicens : Pulsaie et aperktur vobis,-mihi quo-
decet, proul vobis placuerit, qtiaeso ilerum ut sup- que situra ostium divina cleroentia pulsanti resera-
pleatis, ut postmodum sibilus quorumdam reprima- vit, et pro raeo affectu plurima propinavit.quse aliis
tur, et dens lividus atque corrosorius relundaiur, et propinare procuravi. Ornnis qui indiget sapienlia,
veslra auclofitale, diligenli quoque examine, liber postulet a Deo et dabitur illi. Certe noniiunquain
iste conimendatus, auribus plurimorum luiius di- yidefim paupcrcin caeleris in postulando slipem cor-
vulgetur. Quod si quundo quilibel me praesumptorem poris r.ecessariam paulisper imporluniorem, et ideo
et opus vires ingenii mei transcendens aggredien- perssepe vi clamoris conlinue id quod desiderabat
leni sestimaveril, unum quidem prorsus abnegans oblinuisse, et idipsum quod exlorserat collegis suis
diiuo, alteruin vero raihi incsse profileor. Quia vero torpescenlibus distribuisse. Hunc ilaque rilum jmi-
vitiuin praesuniplionis me incidisse quamplures au- lando perhibeor esse importunus Domirio meo Jesu
tninant, dum texlum Levilici conalus sum expla- Chrislo, qui si non dat mihi, eo quod amicus ejus
nare, etsiylo scatenli prolixum opus assignare; lan- sim, snrget tamen propler improbitatem, et dabit
dem fatiscat virosa lingua, et potius tela super iu- mihi panes quotquol habeo necessarios.
cudein livoris fabricala retorqueat in quemdam ar-

EPITAPHIUM RICHARDI

(Nettslria pia, 510.

Lux, flos, vas, patritc, monacliorum, pbilosophise,

Abbas Ricbai-dus, tota domus jacet hic.
Quidquidlconlexit lex, ejus lingua retexit,
El veterum quod quis implicat, explicuit.
Qui Februi ternas assignat morte Kalendas .
Cui det perpetuum vivcre vita Deus.
 ANNO DOMINIMCXXXIII,

SANCTUS STEPHANUS
ABBAS CISTERCIENSIS III

NOTITIA HISTORICA ."

(Acta Sanctorum Bolland.. Aprilis tom. II, pag. 496)

CAPUT PRIMUM. A incommoda, naturaj obsequia, et quas hominem tra-

Qrlus, Vita monastica : peregrinalio. Accessus ad hebant erga proxiroos opera pietatis ulriusque
Molismuin el Cislerciuiu iejus prioralus. tabulse, decanlando Psalferio lempus et locus fuit,,.
l. Prsecipui miclores Cislerciensis ordinis ftierunt eodem clerico alternis respondente, fideli socio et
S. Robertus, B. AlbericuSi et jam indicatus S. Stepha- promplo ad omne bonum. »Ita Exordiura magnum
nus> quem Romani Marlyrologii labulse hoc die Cistenciense.lib. i, c. 27, saeculo duodecimo a mo-
roeniOrandum proponuht. Vilam S. Roberli abbalis nacho Claravallensi scriptum : ex quo asserit idem.
Molismensis, el fundatoris habiti ordinis Cister- Manrique ad an. 1106, cap. 1, n. 5, « S. Stepliani
ciensis, dedimus die 29 hujus mensis Aprilis (1), historiara summe illuslrari. > At n. 5, cap. 2, in
ubi laiius, primordia ordinis lolius examinamus : Inlroduclione, isla addit:
alque allegamus varia de S. Slephano, hic non 3. t Post visilata Rorase loca sacra, crediderini et
nisi obiter allingenda, ad quse, ne moles operis perfectioris iidhuc viisc ab Stephaiio Ilardingo con-
cccrescat, beneyolum Lectorem remiltimus. Vifam ' eeplum votum , iaelus ulefque Gallias repedabat;
B. Alberici, sed ex jFasciculo sanctorum ordinis cum ecce pervium Lingoncnse lerriiorium, et in. ee
Cislerciensis a Chrysoslomo Henriquez colleclo, Molismus recenli faraa ad monachos diverlendi occa-;
dediraus 26 Januarii. Habebal illam lib, i.distinct. 2, " sio fuit. Sensit Stephanus se deberi novse fabricse*.,
eique subjunxit distincl. 3 Vitara S. Slephani, quam novo coenobjo, sivequod veriusdicam fuluroordini,:
curiosus Lector ibidem reperiet. Nos ex variis, et el Robeiio Albericoque deerat terlius, triplici iili fu- ]
potissimum ex libro utroque Exordii Cislerciensis, niculo lexendo, rumpeudo nuiiquaiii,tolhominescoe-
prsecipua seligimus. leslibus viiiculis ligamro. Non lamcn defuil fervenli
2. De origine S. Stephani Angelus Manrique, in tunc sphitui.subvalidiorepietatisspecie,acristenla-
sua introduciione ad Annales Cislercienses cap. 2, lio:velussocietassolvendadiriniendaque,lumprimuni
num. 4, iia loqttilur:« Stephanus, cognomentollar- clerico ab ipsodisseniiente,nec acquiescenteremane-
dingus,genere nobilis, natione Anglus, professione re apud Molismuin. Parenles olirafratresquediniissi
fuit monachus; quod viise genus ab adolesceiitia reliclseque opes,gloriaraundi spreta,obleclamentaet
sectabalur, ad Shirburnense monasterium indulo delicise superata minus negotii facesserunt viro Dei,
habitu. Ex^Anglia studiorum causa primum Sco- quam unius probi acprobatiamici jaclura immineiis,
tiam, inde in Galliam Parisios transfretaverat. Ibi vel lot sanclorum conviclu compensanda. Scd vicit
profanis lilteris libatis, sacras penitus hausit disci- taiideiii animum hseretuemocculta vis, qua; Stepha-
plinas; labore assiduus, ingenio profiindus, medita-*-( - hum Cislercio praqiarabat. Auxit Molismcnsem con-
lione pracipuus : et in quo(ut Mahnesburiensis ventum recens hospes, lsetanlibus angelis, tabes-
lib. iv De regibus Anglorum verbis uiar) i scienlia ceiilibus dsemonibtts, Roherto Albericoque, abbale
litterarum cura religione quadrabat: sermone comis, et priore, et cseteris fralribus suis seque gauaenli-
facie jucundus, animo semper in Domino lselus. His btis. »
solidioribus jaclis fundamentis, post aliquot annos 4. Deformala postmodum Molismus prae ablindanc.
Romam proficiscilur, sacris riminibus visiiandis vene- tia', nec eorrigibilis, a S. Roberlo deserilur, cura
randisque, clerico studiorum sibi socio adjunclo. B. Alherico relicla : sed hic, reroera et careerein
Mirura in juvene, quamvis religioso: quoiuinus perpessus, cum S. Stephano in eremuro, ctti Unicus
intcgrum Psallerium singulis diebus devotus decan- itomen erat, secessil. Veruro a'd Molisnium omncs
larel, nullis occupalionibns distraclionibusve, nullis fevocali mullareforniarunt:qiiia lamen non possent
ncgoiiis potuit impediri : intcr ipsa eliam viarum orania, novum cocnobiuin eonstruere raeditanlur, et

(i) Vidc Tatrologiic loin. CLYII.

 13fiS S. STEPHANUS ABBAS CISTERC. III. 1364
adidfacnUalealegatoapostolicoimpelrala,Cistercium Lunum ferrcnm; neque llmribtila , nisi cuprea vel
cligtint,actorepolissimum S. Stephanotdeqno inal- ferrea ; neque casulas, nisi de fustaneo vel lino sive
legato supra Exordio cap. 10, lib. i, ista leguntnr: panno, sed sine auro vel argento; neque albas vel
4 Cum verbum innovandas religtonis motum fuisset, amiclus, nisi de lino, similiter sine auro vel argcnlo.
ipse Slephaiius primns inler primos fervenlissimo Pallia vero omnia etcappas alque dalmaticas turti-
studio laboravit, ac modis omnibus instilit, nl locus casque ex lolo dimiserunt. Calices non aureos, sed
et ordo Cisterciensis instituerelur : cujus posimo- argenteos, el si fieri posset deauratos; fistulam ar-
dum, ordinanle Deo.pasior ac doctoreratinstituen- genteam.et si possibilesit deauratam; slolasquoque
ilus. > Forsaneliam ad Odonem ducem Burgundise, ac manipulos depannotantum, sine auro cl argento,
auxiliura pelitum, missus fuit. Quae omnia ad S.Ro- haberi voluerunt. Pallae qtioque altariuni, ut deliuo
berti Vilam deduximus. fierent, et planse sine pictura, slatuerunt : et ut
5. Cceplum crgo incoli ccenobium anno mitlesimo ampullse ad ministerium altaris siue auro et argento
nonagesimo octavo a die 21 Martii, suh S. Roberto essent. >
priu:o abbale : sed hoc jussuponlificissequenti anno. 7. Haclenus ex cilalo Exordio, in qno indicaii du-
reverso Molisninm, B. Albericus in abbatem promo- ces lerrae illius, eranl duces Burgundise, a Roberto
t
itis.el S. Siephanus ab eo prior suffeclus est: qtti Francorum prognali; ex quibtts Robcrti ipsius
fege
simul cum eo vigorem disciplinae auxit, confirma- Odo primus, fundator kiijns monasterii,
pronepos
tionemque monaslerii apud Pasehalem promovit, obierat anno 1102,ettunc vivebat filrus Odonisllttgo,
juvitque in primis Cislercti stalutis formandis : et sic niorluus anno'1142 ; ctii successil Odo secundus,
initium reforraationis Cisterciensis dalum, atque
dicli Htigonis filitts'; qtti superfuit usqtie ad annum
vestis alba assumpta esl. In obitu B. Alberici, ab
1152. Horum trium epitaphium exslat Cistercii in
hac vita anno H0& sublracti, habiluma S. Stephano sacello ecclesise ad dexteram. De sacris vestibus,
sermonem fuisse, aliqua traditio est: et is, ciini
Alherioi babetur 26 Januarii. poiissimum rejeclis et non admiitendisiroposlernm,
reliquis Actis, varia inquiril Manrique, et pallia videntur polissi-
CAPUT II. niuni gencrice sumpta, snb quibiis quasi specics
Abbas creatur: prima ejus statuta. Paupertas domus stimuntur cappm, de choro seilicet, seu
divinitus sublevata. Allenlioejus inoratione. Humi- palliorum
iitas. pluvialia, pro presbyleris; dalmaticm, pro diaconis
et subdiaconis; et tunicm, pro thuribulario el cero-
6.,AnctorExordii magni Cisterciensis, lib. i, cap.
• ferariis. Fisluta in usti erat pro iis qui prseler sa-
27, a Manrique cilatus ad annum 1109, cap. 2, scri
bauriehanl sanguinem Chrisli. Quem
bil: i Post morlem vero secundi sui pastoris, Ci- [I crificantem
riltim adhuc in solemnibus sacris vidimus observari
stereiensis Ecclesia adhuc pauper et modica conve-
nit de electione abbatis sine personarnm acceptione apud Cluniacenses : el Cajetanus par. r, qtisesl. 80,
art. 12, qu. 3, indicat, « injOrdine Cisiereiensi ali-
tractare. Et medianle gratia Spirilus sancti, elege- cubi communionem fieri snb
rtint virum bonum, nomine Slcphanum, naiione utraquespecie : >quod
eliam ad sanclimoitiales ejusdem ordinis pertinuisse,
Angltcum qui , cum eis de Molismo exierat; virum
vidimus 13 Aprilis in Vila Vener. ldse de Lovanio
eonspictiae sanctitatts; omniumque viriulum gralia
san- lib. III, num. 10.
decoralum, ereroi amatorem et fervenlissimum
clse panperlaiis semulaiorem. Quod cuin donanle 8. De ordinis subS. Stephano paupertale nsque ad
Domino, sicul prapfati sumus, factum fuisset, tan- niendicilaiem, ista habet dictus auclor Exordii 1.1,
monachus Cislerciensis
quam fidelis et prudens dispensalor, ccepit illico cap. 23, et ex eo Helinandus
«levotissirna mentis inleiilione tractare qualilerordi- (qui circa annum 1212 in Monle-Frigido flortiit)
nem sumn noviter fundatum, et adhuc in mullis apud Vincenlium Bellovacensem, lib. xxvi Specttli
vacillaniem (quippe nondum perfectis et meram historialis.c. 2 : i Memini me audivisse magistrum
virum jtislissisnum
paupertatem redolenlibus exeultum) in melius pro- n Pelrum cantorem Parisieusem,
veheret el exlollerel, lalique moderatione robora- atque doclissimum, referentem de Abbale isto Sle-
nunlia-
ret, nl Domino Jesu fruclum plurimum adferre vale- phano Cislerciensi, quod cum ei quadam die
ret. Convocatis itaque Iralribus suis, et hahilo cum tumessel a suo cellario, nihil haberi in monaslerio
eisconsilio, lam ipse quam fratres ejus interdixe- uiide vel una die fralrumnecessitas sustentari possil,
vunl ncdiix lerrse illius seu aliquis alius princeps cu- respondit: Slernile nobisduos asinos. Qui cttm strali
riam suam in aliquo tempore inEcdesia illa tenerel, essent, fecil secum ascendere conversum iinum, et
sicul anlea in solemnitalibus agere solebant. Deinde jtissil ei ul in quodam vico panem ostialim mendica-
• ite quid in domo Dei, in qua die ac nocte Deo ser- rel, et ipse similiter in alio facerel; et poslquain sic
; vire cupiebant, remaneret quod superbiam aut su- fecissent, ad unum locum, quem ei designaverat,
pcrlliiiialem redoleret; aul pauperlatem virlulum convenirent. lu loco praedicto sibi jam redeunies
custodem, quam sponte propler Deum elegerant, ohviabant, cum ecceabbas vidil sacculttm conversi
aliqtiando corrumperet, coulirmaveruni etiam, ne roulto pleniorem quam suuin; et subridcndo ail:
lelinereiU crttces aureas vel argenleas, scd laniuni t Ubi roendicasli? ut video, in crassiori p!alea col-
ligneas colorihus dcpicla1!, neque candelnbra, prseler i legisti quam ego.—RespondilConversus : Presby-
 15C5 NOTiTIA IIISTCRICA. 13Gff
i tcr ille, quem vos oplime nostis, sacculuni roeum A nnm suuro, qni desperate fanguens ac penejani mo-
< implevit. Quod aiidiens abbas, ingeinuit el ail : ritiiriis.f.icultaies sttaspaiiperibuserogabat. Cumque
t Vaevobis, quare ibi aliqnid acccpisiis? Nesciebalis Cislerciensium monachorum, qiiorum jam in parti-
« quotf presbyier ille Simoniace prdinatits sil? et bus illis sanctitas celebris habebaliir; eideni infirmo
« quod accepil esllepra et rapina? Vivii Dominus, pciiuriam indicasset : voca.ius sid domum ejus su-
« qttia de oir.ni, qtiod dedit, nihil giislabimns. Absil pradiclus fraler, ,tantam pecuniae summam ab ipso
« quod peccatum illlns comedamus, et nobis incor- ronriente recepit, ut cuncla quae iujunreral ei abhas
« poretnr. Convocaiisque pastoribtts ovitim, qui sufficienter ex ea compararet.
rion Ionge eranl, lolum conversi sacculum in sinus 11. < Acceptis ilaque tribus rhedis cum novera
corum evacuavit. > Hsec ibi, quibus similia plura quadrigariis equis, ornavit atque oneravil eas cun-
narral auclor Exordi', el Ilb. i, cap. 51, isla d"cil : clis quse fratrum usibus opportuna esse eognovil. Et
9. 4 Inslabat sancta solenuiitas Pcnlecosies, et in ita qiri vacuus veneral, secundum propheliam abba-
ipsa sacratissima die vix tauii pancs in eadcm domo lis, plenus et gaudens ad suos remcavit. Cunique ,
inveniri poteranl, quifrairibussufficerenl. Tum vero Cistercio appropinquaret, nunlium misit qui abbali
fralres vehemenler exhilarati, tanquam si de ipsa cjtts significarel advenlum pariter el provcntum.
paupertate sua, quam propler Deum suslinebatil, " Quo audilo venerabilis pater exsultavil in Doroino
saginarenlur, missam lantsesolemnilatiscum summa vehemenler, et convocatis in unum fralrihus, ail:
devolione in jubilo cordis cantare coeperunt. Ei ecce < Deus miseralionum Dominus, Deus miseraiionuni
necdiim finita roissa, de prompluariis gralise Dei < libere ac liberaliler egii. Yere nobiliter, vereeie-
largam bcneiliclionem rcpenle, unde non sperabanl, < ganter fecisti, Procurator et Pastor noster, ape-;,
sibi transmissam ctim mulla graliaruin aclione sus- < riens manum tuam, el implens benedictioiie lua
ceperuiu. In his el similibus vir Dei perpendens quam < penuriam noslram. > Tunc ordinala processione
veraciter Scriptura dicii, « Quoniam nihil deest li- o.-currerunl obviam venienli fratri usque ad por-
«rocntibus ctim; > largiialem et miseralioneni Domini lain, ita ut ipse abbas procederet indulusveslibtis
sttper se et super fralres suos admirans, magis ac sacris cum paslorali virga, ministris praccedeniibus
roagis in sancla religione pfoficiebal el bealse pau- eum cum cruce et aqua benedicla. Exceperunl ergp
perlatis angustiis gloriabalur sicul in omnibus divi- solemniter et cum multa graliarnro aciiotie eleenio-
liis. > Dein cap. 34 sequenlia, his subnecienda, tra- synam, non ut ab homine praestilam, sed lanquam
dit idem auclor exordii. caeliltis missam a Domino et misericordiam a Deo-
10. « Quodam lempore ciim domus Cistercii magna r salutari suo. Porro vir isle prudens et spirilualis,
fuissel pauperlale adslricla, ven. abbas Slephanus sicut inielligi datur, in hac lam celebri susceptione
vocavit unum ex fratribus suis, elloquens adeum in bencficii, filios suos tam prscsenl.es, quam posleros,
spirilu Dei dixii:« Vides, charissime frater, quia admonere voluit, ut liujus miraculi graliam jugt
< magna coarctali sumus inopia, el prope est ut mediialione reliiterent, alque cx eo discerent iit
« fraires noslri fame el frigore cselerisque molesliis cunclis necessilatibus suis pia confideniiaprscstiinere
< pericliteutur. Vade ergo ad nundinas Vercelliaci, de misericordia Dei; quinunquam. deserit speranies-
< qiise proxime iuslant : et compares ibi quadrigas in se, sed esl semper pauperum suorum piissimus
< fres, el earum singulis lernos equos fortes alque consolator, alque adjutor in opportunrtalihus in tri-
« Iraclores, quibus maxime egemus ad onera noslra bulalione. >Haclenus auclor Evordii apud Manrique
« porlanda. Cumquc quadrigas illas pannis elali- ad annum 1110. Huic anncciiinus quae eidem Ste-
« meuiis aliisque rebtts necessariis oneraveris; ad- phano segro post aperlam venam contigerunt ac
« duccs e.is lecum, ciim gauiio et prosperitate re- referuntur lib. u Exordii, cap. 50, his verbis :
« verlens ad nos. Respondens aulem frater dixit : 1.2. < Miuueralaliquando sanguinem propterChri-
« Paralus sum, domine Pater, ul luis jussionibus stum pauper abbas Slephanus, el propler inopiam
« obseqtiar, si pretium dederis ad illasubsidia com- ]D domus cellarius, cui ex praeceplo regulae pauperum
< paranda. > Cui venerandus abbas, in paupertate et infirraorum cura incumbit, nihil ad maiiuro habe-
sua de misericordia Dei magnihce prsestimens, re- bal, unde paupcri et infirmo abbati suo laalius alf-
spondit:« Vere, fraler, scias, quia cum sollicitus quod eduliura prsepararet. Et sincera charitale abba-
« cl anxius qusercrem, unde necessilalibus fralrum tem suum diligens, .discurrebat si foiie alicubi ali-
« nostrorum subvenirem, tres lanlum deuarii isti in quid inveniret: unde Cliaritalem qua iiitiis ardebat,
« domo ista reperti sunt: hos si volueris lolle : relL- eliam foris ostenderet. Ciim ecce avis qusedam gran-
« qua Vero qusecunque defueriut, libi Doroini nostri disadvolat, non mediocris qtianlilalis piscem uiigtt'.-
< Jesti Chrisli misericordia providebil. Securus ila- husferensin quem conlinuo coram mirantium ocu-
< que vade, quia miiie 1 Dominus angelum suum lisprojecit el recessit, copiosam prsedam cellario
< lecutn, et prosperum faciet iter tuum. > Profectus relinquens, unde abbatis sui minutioni sufliccrei ac
itaqtie Vercelliacum fraler ille, a quodam viro fideli provideret. > Sed ex libro i ejusdetn Exordii adden-
et tiinorato liospitio receplus esl. Qui dum itincris dum illud, quod cap. 32, narrattir :
ejus causas cl fralrum indigenliam agnovissct, abiil 13. < Caaterum quam non surdus Stephanus fuerit
jn iiistanti ad qiiehdam locuplclissimum virum vici- auctor sanctae regulse, pracrpientis, ut sic slerousad
1;367. S. STEPIIANUS ABBAS CISTEBC. III. 1368
psallendum, ut mens nostra concordel voci nosirse, j\ dustrias, et ad Iiuniililateni sanclae paupcrtalis ido-
cx eo qnod subdiinus, liqitebit. Mos eral ei, ut lecla ueas, usque adprsesensDominus associiire nobisctitn
collatione cum ecclesiam intrarel, oslium ecelesise neqnaqnam dignatus csl, per quas hujus nostrse in-
rn.imi teneret, et digitos lirmiusquasi pro signo pre- stituliouis formulam ad posteros transmiitere va-
mcret : sictit solent bomines signum aut modum leamus. Quapropter, in nomiue Domini noslri Jesu
f,icere,qualciius per hoc admoniti, mcinoria: ar- Cbrisii, pro ctijus amore arctain el angustam viaiti,
ciius imprimant, quod oblivisci nolunt. Curnque hoc quani in Evangelio sequacibus suis 'proponit (Maiih.
freqiienler facerei, quodam die unus dc fratribus, vii, 13), ingressi snmus, ei in virtute obedicntiae lihi
ctti familiarilas ausum. prsp.buii,interrogavit eum cur praecipio, qualenus post obitum ttiiim (tempore cl
lioc facerct. Ctti Pater sanclus : « Oninibus.inquit, roodo quo ejusdcm Domini noslri gratia deereverii)
« cogilai'onibusmeis,quas ex injunclo ofiQciopro dis- ad nos redeas, et de statu noslrp, quaiitum ipsius
« positione domus per diem admiltere cogor, dico misericordi.i voluerit, nos certos facias. > Ad qtiem
« til foris remaneant, nec prorsus ingredi prsesu- infirmus : « Faciam, inqtiil, libetiler, domine Pater,
« mant, sed expectent usque cras, ut dicla prima hic quod prsccipis, si tamen tuis precibus adjulo, man-
« eas iitveniam. >Hsoe ibi, quibus similia de S. Ber- dalum ttium lictteril adimplere. >
nardo narranlur; qui polttit illud a S. Strphano suo «B 13. « Quo moiiuo pauci fluxerant dies, ct vene-
abbate, didicisse. Dein cap. 35, isla adduntur : rabilis abbas cum conveniu ffatrum iu labore positus,
< Quantae vero humilitatis fucrit, qnamque odio siculmoris cst, pausandi dederal sigtium : ipsequo-
habuerit oronem fastura superbic; ferula pastoralis que paululum remoltts ab aliis, oralioni insistens,
cjtis, ciitn qua in festivis proeessionibus incedere caputio coopertus caput, sedebat. Et ecce Irater ille
snlebat, salis indicat : quae usqtie hodie in Cister- defuncltis, niagua clarilalis gloria perfusus, cor;im
eiensi sacrario ob revcrenliam lanti Patris conser- ip-io astitit, ita lamcn ut magis in aerelevari, quam
vata, et.in magna venerationo Iiabita, non rotiltuni a in lerra consistere videreiur. Requisitus quomodo
eommunibus susteiilaloriis, quibus senes et debiles se Iiaberet,velqualilersibi esset, respondit:« Bene,
iniiiiifere solcnl, dislare videtur. > < optime Pater, bene roilii est : bcnc sil el libi, quia
CAPUT III. i per doclrinani et sollicitudincm tuam, illius iuier-
In Imdiodeficicnits poslerilalis consolalioab apparenle < minabilis gaudii, illius. incoinprehensibilis pacis
Monacltodefvncto, ela visione moribundi. Advenlus i Dei quse exsuperal onincm sensuin, pariiceps esse
S. Rernardi el atiorum. < merui. pro qua adipiscenda duros novi ordiuis no-
\A. Guilielmus abbas S. Theodorici lib. i YitseS. „ < stri Iaborespalienteret humililer suslinui. Et nunc
Bernardi, cap. 5, isla scribit:« Eo tempore novellus < juxta luum prseceplum redii, graliam cl hiiseri-
et pusillus grex CUierciensis, sub abbateviro venera- <.cordiam Domini nostri Jcsu Cliristi tibi Patri et
bili Slepbano, cutn jain graviter ei tsedioesse inciperet « fratribus luis annunlians. Quia vera pr.cccperas
paucitas sua, el omnis spes posteritatis decideret, in « t'.estatu vcslro vos cerlilicare debere; onini scrtt-
qiiain sancise illius paupertalis bsereditas transfun- « pulodubietalisexcluso certumteiiealis, qtiod sancia
deretur, veneratuibus omnibus in eis vilaesanctita- « et Deo placensest viia etconversalio vestra, Porro
leiii, sed refugienlibus austerilatero; repente divina « moeror, qni de non rclinquentla posterilate pr.-c-
visitaiione tam Iaela, tam insperata Isetificatus esi, « cordia tua nimium depascilur, quantocius a le
ut in die illa responsum hoca Spiritu sancto accc- « repelletur, et in jubilum et exsultationem evadet.
pisse sibi domus illa videretur : L.etare sterilis quse « Quoniam adbuc dicent filii slcrililalis luse in auri-
non pariebas, et clama quse non parturicbas, quia « bits luis : Anguslus esl nobis locus, fac spatium
ihulii filii deserlse magis qnani cjus qiiae habel vi- < ul habitare pbssimus. Ecce euim jatn ex hoc iem-
rum (/sci. LIV, 1), de qtiibus poslmodum visura es < pore raagnificavil Dominus facere vobiseum mit-
lilios filiorum usquo in multas generationes. > Hsec < lens vobis personas multas: inler'quas erunl nobi-
i-bi. At quomodo in eadesolatione moribuiidum mo- D < les el litlcrati viri plurimi, qui ila domuni islam
nacbum sit allocutus S. Stephanus, ita narratur in i replebunl, ut hinc , tanquam examina apum'
Exordio magno lib. m,cap. 28 :« Yides, charissime, « sesluanlia et reduntlaniia, evolanles, plurimas*
in quanto tsedio et dcfcctione metiiis versamur, quia « mundi parles penetrent; et de semine Domini,
arctam et angustam viam, quain Lu Regttla bealissi- « quod ih boc loco coaluit, multiplicfis sanctarum
inus Pater Benedictus proposnit, utcumque ingressi < animartim manipulos, ex universis mundi paf-
siunus. Sed uirum hsec nostra conversatio, Deo < tibus collectos, Ccelestibus granariis inferant. >
placeat, non satis couslat nobis: prsesertim cum ab His atidiiis abbas sanclus, gaudio et exsultalione
omnibus viciriis roonachis, tanquam novarum rerum repletus, divinse pietaii gvaiias ex inlimis roedullis
adinventores. et scandali scltismatisqiie incenlores cordis relulil, felici experimenio probans, quam ve-
dijudicemur. Super omnia vero mceroris acerbissimi raciter Scriplura lestatur, < Qubniam' non derelin-
jaculo transfigitcor roeum paucitas noslra, quoniara q.uil Dominus speranles in se (Psal. xxxui, 25). >
singuli morle iniervenieiue quoliilic lollimur e medio; 16. <Parabat interini nuntiuscoelcstisabire; sed
cl sicut valdc peiiimeseo.nobiscuni pariterhsec nova sine benedictione Piuris spirilualis, quod miruni'
40?nta rcligio fiiiein accipiet : quoniam personas iu- dicltt esl, thiuime praesumpsil. Dixil iiaqtte abhati:
 15fc9 NOTITIA IIISTOTHCA. 1370
« Teropus est, 'Domino Pater, ul revertar ad etim, A inaligiioriim spiriluuro forliterque decertanles cur- :
« qui me misit : cl proplerea pelo, qiialenus bene- snni suum coiisummarciii. Qiibrum ex'eriiplo; senes
« diclione ttia ftrmalum me dimiilas. > Cui stupens et juvencs diversaeqtie setalis-homiues, intlivcrsis
«el pavens abbas, respondit: «Quid esl quseso quod mundi partibus aiiiinaii (videntCs scilicet in isiis
« loqueris? Tu de corruptione ad incorruplionem, possibile fore, quod antea impossibile formidabant)
« de vanitale ad veritatem, de tenebris adlucem, illuc conctirreriv, superba colla jtigo Ciuisii suavi-
« de morte ad vitam iransisti; et a me, qui sub his subdere, dnra elaspera- regulae prseeepla itrdenler
« omnibus adbuc miserabiliter gemo, benedictio- amare, ecclesiamque illam mifabililer Iseiificafe et
« ncm petis? Hoc contra orc/iem juris et rationis indeficienter corroborarii cojpertiiit. i - :; '• '•
« ititegritalem esse videtur. Egopotiusa.ted.ebeo '
« benedici, et propterea obsecro te, ut benedicas '. : • - - • ;..c-AWT;^'-i ;--";/•''.;':,-
« mibi. > Cui ille : « Non ita convenit, Pater : tibi Varia sub eo monasterta constrttcia. Slaliita iwtia.
« ciiim a Domino collala est benedicendi poteslas, Cltaria chariigtis diaa. .-.,,-,.
< utpote in apice dignitatis et spiritttaJis magistfirii 19. Quohiodo ofdb Cistercieiisis coepefit cxtra
< constituto. Mihi vero discipulo luo, qui per salu- primum doroiciliura propagari ita legituf apuVIMan-
< larem doctrinam tuam hujus mundi inquiiiamcnta " rique, verbis ex Tabhiario Firinilatis^deprompiis :
< devitavi, benedictionem accipere optabile esl: < Tantuserat numerus fratriini -aptid Gisierciurii, -
< neque enim prorsus hinc recedam, nisi lienedi- quod neqtie substanlia quam habebanl eis suflicere,
< ctionem luam meruero. > Abbas vero stupore et . nec locus in quo manebanl eosconvenieiiler capere
admiratione repletus, neque ausus ulira perlinaciter ; possel- Placuil.ilaqueJralribus, .ul.-Iocumaliumquse- :
reniti, elevata manu benedixit-ei : sicque illa sancta - rereiii, in quo pafs ipsorum, ab aliis cftrpore non
aniroa disparens, speciem visibilem quam assura- anima separala, Deo devoie et-regulariler deservi-
pserat, secretis invisibilibus restituit. rel. Qitero locum diim abbas Stephanns solliciie ac
17. < Altera vice, cuidam ex fralribus viam uni- studiose perqttireret, ad noliliatn doroini Giialii;ri
versse carnis ingressuro, apparuit in visione inhu- Cabilonensis episcopiel canonicoruin ejusdem civi-.;
mera multiludo boniiiiuro, prope oratorium ejusdem latis, nec non ad aures dtiorum comiluni^Gaudelriei
ecc!es':EE,"juxlafonlem quemdam lucidissimum, la- Videlicetel Guilelmi, alioriimqtie illustriuniviroruro,
vans veslimenta sua : el in ipsa visione dictum est . ista pervenil discussio. Qtii vehenicnler inde gatir
ei, quia fons ille fons Ennon vocarelttr: Quod cum denies, et lcrram suain; uHdequaqtte perluslraiil,es,
indicasset abbali, prolinus iulellexit vir niagnificus P Deo volente landem locum idoneum pitedictis niona-
per hoc divinam consolaionem significari. > Hacle- chis, ad Deo servicnduni el regiilariter. vivendum,
nus auctor Exordii, ex qttibus tiltiroa leguiuur in invenerunl. Quibus inibi collocandis duo supradicti
Vita S. Bern ;rdi ciiata cap. 5, addilurque: « Et cojnilesparlem sil.vae,qnani incolse.loci iJHiiisJBragne
niuium quiJem lunc abbas de proroissione, sed plu- appellaiit, lseto aniroo. pi8ebiierunt.,Pise poslerjiaii
rittium postea de exhibilione Iseiatus. egil gratias ergo notatum sit quod deciroo pctavo mensis Maii,
DPOper Jesum Cbiislttiii. S. Hieronymus in locis anno Domini millesimo centesimo. dcciino tertio,
Hebraicis : Eunon, inquil, ubi baptizabal Joannes, monasterium Firiniiaiissupra Grosnamsitiiiii.piima •
siculiu Evangelio scripliim est (Joan. m), el osien- filia ordinis Cislerciensis, ju dioecesi Cabijonciisi,
diiur iiuiic usque locus, ociavo lapide Scythopoleos ab illuslfissimis, comitibus, Gandcrico vidclicet ct
inier Salim et Jordanem. > ... - . GuilIelro,o,fundatumest. Cujus qtiidem ecclesia bea-
1S. Guiiielmus prsefalus ila auspicalur- caput 4 tissimse Marise Virginis per 'rcverendissiimini Gual-
Viiae S. Bernardi : « Annoab Incariiatione Domiui . lertim episcopum Gabilonensem, prsesenlibus Jpsce-
1115, a coiislitutionc domus Cisterciensis xv, ser- lino Lingonensi episcopo, dictis venerabilissimis
vus Dci Bernardus, annos natus circiler viginli tres, comilibus, aliisque viris- quaraplurimis conspicuis
Cislerciura ingressus cum sociis amplius quam tri- D pielate, consecrala ,fuit. Quo d.ecimo sexlo Maii,,
ginlasub abbaie Stephano, suavi jugo.Ghrisli- col- vigilia dedicationis ejusdem, .venerabilis Paler Ste-
lum stibmisit. Ab illa aulem die dedit Dominus be- phanus, abbas leniusCislerciensis, sese conferens^ .
nediciioneni, et vinea illa Domini Sabaoth dedit fratreni Bertrandum cum aliis diiodccitn religiosis ,
fiuctum sttum, extendens palniites suos usqtie ad propagandae religionis cansa, secuni adduxit, > IJtec
marc, ct ulira mare propagir.es suas. > Hsec ibi, cx Tabulario Firmitatis, quibus siinilia.habentur in
quibus consonant quae in Exordio parvo (quod tra- Esordio magno lib. i, cap.;53, el dein islasubjungun- ,
ditur anno 1120, a primis Pairibtis Cislercicnsibus lur : < Nec dubitaraus quin prius sollieiludine pa,-
fuisse coniposiluin) cap. 18 his verbis profcrun.tur. terna Stephanus eis, non dico prelio, sedjvirtutum
« Ergo islis lemporibus Dominus visitavit locura odore locum ipsum cum sediftciis acquisierjit, atque
illuni. Nam lot clericos lilleralos, et nobilcs laicos, eliam ex Cistercii patriinonio rcliouias, calices, orna-
eiiam in sseculo poiemes el rcque nobiles, uiio tem- menia* vestiraenla, librosad divinum officium, ad ,
pore ad illam Dei gratia transmisil ecclesiam; ul tri- mensam el ad leclionem claustri nccessarios, caoje-;
ginla iiisitiiul iu cellam novilioriim;alacriler inlra- raque adreligionis statuium, juxla moremp.cr ipsuro ,
rcnt, ac bcne contra propria viiia el inciiamcnla in stio ordine instiiuluin requisita, minislravcriu *
{371 S. STEPHANl ABBATIS CISTERC. III /J79
Disiat hoc coenobium Cabillone circitcr deccin pas- lI Dommuro Slephantihi abualem illius loei, W'W'
suiim niilibus, Vieniiensi suo archiepiscopatu monasteriuni con- <
20.Accessil anno seqnente 1114 altertini coeno- slrueret: ubi monachi sub regulaetabbale vivenles,,
Jium, Poiuiniacuit' dicitun, qualttor leucis ab nrbu pro se omni Clero et.populo sibi eommisso miscri-.'
Auiissiodoro disians, in cujus dioecesi fundattim cst: cordiam Dei devole exorarent. Cujus petiiioni iilei»
aiqtie hsec est secunda Cislercii filia, cui circiter abbas, communicalo monachorum sibi commisso- i
cenlum monasteria traduntur subjecla, uti Firmilali ruro consilio, annuens venit Viennam; el consilio rt,
irigiiila. Al letiia filia Claravallis in dioecesi Lin- auxilio prsescripli domini papaeCalixti, in vallequa- <
gonensi, a qua urbe quinque leucis distat, prseesse d-im coepit coenobiumsedificare, quod Bonam'val!em
aut saltetn prsefuissc iradilur oclingentis circilcr idem papa dictavit vocari. El sciendum, quod omncs
monasleriis. De htijus origine isla babet Guillicl- sumptus ad hoc opus necessarii ejusdem papae
IIIUSlib. i Vilse S. Bernardi, cap. 5 :« Ctim autem providentia seu adminisiralione proveneritnt. >
complacuil ei qui eum segregavit a sscculo et vo- H.TCibi.
cavii, ut ampliore gralia revelaret in eo gloriam 22. Cum ita monasteria inciperenl fundari ct
suam; et multos filios Dei, qui eranl disp«irsi, per ordo Cisterciensis dilalari, Stepbanus capilulo Ci-
eum congregaret in unum; misit in cor abbatis Ste- ' * stercii celebrato, insignes Ieges seu slatula (Chartam
phani, ad sedificandam domum Clarse-vallis niiltere charilalis appellant) suis prsescripsil. < Considerans
f:alres ejus. Quibus abeuntibus ipstim etiam domi- autein (uli in ulroqiie Exordio legitur) hsec slalnla
niim Bernardum praefecit abbalem; mirantibus sane nequaquam inconsulla sedis aposiolicae aucloriiaie
illis, lanquam maluris et strenuis lam in religionc ftrma esse posse, prsedecessoris quoqtie sui imitatus
quam in sseculo viris; el limenlibiis ei, liini pro exeniplum, ctim conveuientia abbalttm et fratrum
tenuioris aetatejuvenlnlis, lum pro corporis infirmi- suoruinj'Romam misil : a domino Calislo sccundo ;
taie et ininori usu exterioris occtipationis.i Hsec ibi. tunc apostolicse sedis pontifice, suppliciler petens, •
Fuimus nos anno 1661 per plnres dies Cistercii, eicum qualenus ea quse eum coahbatibus et frairibus sui*1.
veneratione.adivimus oraloriumin quo S. Bentardus ad roborandam monastici ordinis discipHnam sta^
cum aliis noviliis pia exercilia egisse dicebalur. Fui- tuerat, auctoriiate aposlolica rata et inconcussa
iiiIIs liinc etiam in monasleriis Firmilate cl Ponti- fore decernerel. Ctijns petittoni surrimiis ponlifex
niaco, ubiqtte benevola charilale excepli, et in Viiis clemenler annnens, ad confirmalionem ordinis de-
sanctorum colligendis adjuti. ln veleri monasterio- crelum promulgavil, decimo Kalendas Januarii, iu-
riini chronologia ista legunlur : < Anno ab Incarna- , diciione xm, Incarnationis Dominicae anno 1109,
J Ponlificatus anno
lione J)omini millesimo centesimo decimo 'qttinto, primo. >Hrec ibi. Conliitel aulem
scptimo Kalendas Julii, fundala est abbatia Clarse- liacc Charta charitatis capitula Iriginla, quse ad t!i-
villis: eodem el eodem die abbatia Morimundi. > clnm anntim aptul Manrique legi possunt, cap. 4,
Quse de dimissis a Slephano ex Cistercio ad dicta ubi cx manusCripto Clari loci cap. 5 ista addttnltir :
coenobia inonachis videntur esso intelligenda. Est au- < Venerabilis Patcr Slcphanns, sagaciiaie pervigi!
tem Morimundus qtiarla Cistercii filia, in Lingonensi ac mire provtdus, ad pnecidendos scbismaium sur-
otiam dioecesi sita, in confuiiis Lotharingise cl Co- culos, qui succrescenies exoriluriim miituse pacis
mitatus Bnrgundise. Subseculae sunt conslrucliones praffocare poteranl fruclum, eximias leges comlidil;
pltirimorum monasleriorum, qnse Caroltts de Visch et scripliim illud Chartam chariiatis compelenler
iu Bihliolheca Scriptorum Cislerciensium, ex anli- voluil vocari, qtiod ea lanlum quse stnit charilatis,
qtiissiinaCliroiiologia, recensel ultra nonaginia lem- tota ejus series redoleat : ila ut nihil pene aliutl
pore S. Stephani erecta, non solum pef omncs Gal- ubique prosequi videalur, qtiani nemini quidquam
liarum provincias, sed etiam in Italia et Hispania, in debeatisj, nisi ut invicem diligatis. Quse quidem
Anglia, Germania et Suetia; atque ita, ut snpra di- charta, sicul ab eodem Patre digesta, a praifatis
clum est, < Ordo exlendit palniikes usque ad mare Q abbatibus eonlirmata, sigilli quoqtte apostolici au-
et tillra inare propagines suas. > Veruni infra solum ctoritate nuinilaest. > Hsecibi. Ipsum ponlificis di-
erecta fuisse viginti indicatur. ploma habetur eap. 7. At qux deinceps a S. Sie- '
21. Ex istis illuslris esl Bona-Vallis, a Guidone pbano staluta sunt, a morte ejus in unum collecia
archiepiscopo Viennensi, poslea summo ponlifice, fuerunt: eademque in capiltila 87 dislincla edidii
Callisio II diclo, fundala, ut ex Chronico Bonaval- idem Manrique ad annuni 1154, cap. 6. Qttae omnia |
lensi his verbis referlur: <Anno ab Incarnalione Do- apud ettm videri possunl.
niini millesimo centesimo decimo seplimo, cum CAPUT V.
dominus Guido, sanclse Romanse Ecclesta Iegalus, Onus abbatiale deposittim r morbttt, obitus, cultus.
Viennens:s Ecclesire archieptscopus, nune autem 23. < Cum bealus Paler Stephanns, uli hi Exordio
papa calholicus, rediret a concilio quod apud Divio- magno lib. i, cap. 37, legilttr, oliicitim sibi commis-
ncnse castrum, cum multorum episcoporum et ab- sum, secundum veram liuniiliiaiis Dnmitii nosiri
balum aliarumqtiereligiosaruropersonarumconventti Jesu Chrisli regulam, slrenue atlminislrassct, lor:go
celehraver.it, veniens ad novnm monaslerium, quod roiifecms senio, ita ul caligarent 'oculi cjus, cl vi-
usilato vocabulo Cistercium nuneupabatur, rogavit dere non posset, curam pastoraleiii deposuil. Suc-
1373» CENSURA DE ALIQUOT LOCIS BIBLIORU5I. 157-4
cessil ilaq*e ei quidam indignus, nomine YVido; jA siilphurca, potcnler repellens, aerias temjieslaics
qui donis exiernis, adinslar seputcri dealbati, non securus perlransivit, el ad porias paradfsi coronalns
mediocriter pollens, interiuserat pulretline vitiorum ascendil. Sacrae corporis ejus cxuvi;e, jtixta prseie-
sordens. Cum in ipso promolionis suse primordio cessoris ejus rcliquias venerabiliicr condilse sunt:
frairum de more professlonem reciperel, idem Dei nt quihtis in hac viia unus fueral spirilus et niia fi-
fainulus Slephanus vidit in spirilu immundum spiri- dcs, sic eliam in aeterha bealiltidine nondisparessct
lum ad illum venienlem, atque in ejus os ingredien- gloria. > Haclenus dicturo Exorditim.
lem. Vix mensis praeterierat unus, et ecce rcvelante 2S. Tabnlse anliquae Cislercienses produnt euni
Doroiito, denudala esl impurilas ipsitis, et cradicata obiisse anno millesimo cenlcsimo irieesim©' quarlo,.
cst mox de paradiso plantalio spnria, quam Pater die vicesimo octavo Manii : ad qucm diem enm rc-
cceleslis non planlavcrat; > et substiuilus est vir ferunt Ilenriqucz ct Biicelinus iu suis Menologiis, et
sanctissimus Raynardtts. Saussaius in Marlyrologio Gallicano, cuuis boc est
21. < Instante tempore quo emcriioriini Iaborum elogium : < Item ipso die deposilio S. Slcplisni, icr-
scnex iu gaudium Doiniui sui inlroducendus, el de lii abbatis Cistcrciensis, viri conspicuae satictitaiis
nliimo pauperlatis loco, qiiem secundum consiliuro omniumque viriiiluro gralia decorati: qui sanct;e
Salvaloris in hoc mundo elegeral, ad snmmi Palris 1B paupeiialis seroulalor fervcniissirous, et eremi ama-
familias convivium ascensurus decumberet; conve- (or cupidissimus, fcliciter exacta religiosae profes-
nerunl fralres qtiidam, eliam ex abbaiibus ordinis sionis mililia; postqtiam mttllos in Cirisli caslra
stti (qnoruro nunierus eo tempore usque ad viginli tiruncnlos, el in his aliorum ducem S. Bernardum
cxcrevisse tradiiur) ut amicum ftdelem el Patrem transcripsisset, ovans ad snpernac glorise evoratus
liuinilliinum repalrianiem devoiissirois obsequiis et est bravium : ciijus beala memoria sacris Ecclesise-
precibus prosequerenlur. Cum vero jam in agonia tahulis inscripta, fulget inler sanciorum nataliiia in-
cotistiluttis, moni approximarei, coeperunt fratres signis, decimo qtiiiilo Ivalendas Maii. > Ad pransen-
interse loqtientes, tanli meriti bominembeatificare, tem dicm 17 Aprilis, ista Ipgimliir in Mariyro!ogi<>
dicenlcseum secure posse pergere ad Deum, qui Romano: < Cislcrcii in Gallia S. Slephani abbalis,
tanlnni fruclum in Ecclcsia Dci temporihus suis fe- qui primuscremum Cisiercionsero incoluil,ei S. BCF-
cissel. Quo atidito, etrecollecto proulpotuit spiritu, nardum cum sociis ad se venieniem Iseius cxcepii. >
qttasi increpanlis voce dixil: < Qtiid cst quod loqui- Eodem diepassim in Martyrologiis moiiasiicis cele-
< inini? In verilate dico vobrs, qura sic trepidus et bratur. Visilur hodie sareopliaguni ad ingrcssum
< sollicitus ad Deum vado, quasi qui nunquam ali- „ ccclesiae Cisterciensis, versns clausirum capituli,
f quid lioni feceriin. Nam si aliqnid boni in me fuil, cum hac inscriptTone : «Sanctiel venerabiles Patres,
« vel srfrucitis altquis per parvitatem meam prove- abbates monasterii el ordinis Cistercicnsis fundato-
< nire poiuit, cooperante gratia Dei; limeo et valde res et amplilicatores, hic simttlrecondili sunl, D.AI-
< conlremisco, ne forte minus digne minusve humi- herictis. D. Siephanus, D. Raynardtis, D.Go^ovimtf.^
< liter graliam apud me delinuerim. > noc ergo D Faslradus, clc, quorum feliccs aiiimrr,, omni-
perfeclae Iiumilitaiis scuto, qtiae in ore sonabat el in potenli Deo viventes, noslri scmpcr meniores exi-
corde vigebat, niunitus, hominem cxnii -:ct omnia slant.
neoiiissiina adversarii lela, qtiamvis ignea, quamvis

SANGTI STEPHAMI
• ABBATIS CISTEP.GffiNSIS III

CENSURA DE ALIQUOT LOCIS BIBLIORUM.

* Opp. S. Bernardi, III, xi.)
(MABILL.,

Frater STEPHANUS, Novi monaslerii abbas, el D libro inveninnus, scripsimus. Qua digesta, non mo-
praescntibus el fuluris servis Dei salulem. dice de dissonanlia bistoriarum turbali sitnius, quia
Ilanc historiam scriberedisponenles, inier pluri- hoc plena docet ratio, ul qtiod ab uno intcrprpie,
mos libros quos dediversis eccfesiis congregavimus videlicet lvealo Hieronymo, quem, caeteris inlerpre-
ul veraciorem sequeremur, in quemdam lere ab libus omissis, noslratesjamjamque susceperant, de
omnibus mtiltum dissonanlem impegimus.Et quia unollebraicse veriiaiis fonte iranslaiuin esi, ununi
iliiim plenioreni caeterisinvenimus,lidem ei accom- debeat sonare. Sunt tamen qtiidam Veteris Testa-
modantcs, hanc hisloriam, secundtun quod in eodem nicnti libri, qui non de Hebraico , scd tlc CliaWaico
«575 S. STEPIIANI ABBATiS CISTERC. III 1376
sermone ab eodern noslro inlerprete sunl transiaii; ,\ quibus itirbabaniur, miiiime rcporerunl. Qaaproptcr
quia sic*ebs apud Jttdseos invenit,' sicul ipscmcl in Ilebraicse atquc Clialdaicae veritati, et multis libris
prologo supCr Daniele scribil, hosqtte illos sieut Lalinis, qui illa non habebaiii, sed per omnia
cselerosiibros scCttndum ejus trarisiaiionem susce- duabus illis lingttis concordabant, credentes, onmia
pinitts. Uhde nos ihulluin de ,discordia noslrorum illa superfiua prorsus abrasirous, veititi in muliis
librortim, quos ab uno interprele suseepimus, ad- hujus libri locis apparel, et praecipue ih libris Rc-
lniranles, Judseds quosdam iti sua Scriptura peritos gum, ubi major pars errbris inveniebatur. Num
adiviimts, ac diligentissime lingua Roinana inquisi- vero omnesqui hocvolumen sunl lecluri rogamus.
vinuis dc omiiihtis illis Scripliirariim Iocis, iri quibus quaienus nullo modo prsedktas-partes^vel vcrsus
illse partes et Versus, qttos iti prsedictb nOslro exem- superfluos huic operi amplius adjunganl. Salis eiiiiii
plariinveniebariius, et jam in hoc opere noslro in- lucet in quibus locis erant, quia rasura pergacieiiL
screbaiuus, quosque iri aliis multis historiis Latiuis eadem loca non celat. Inlerdiciraus ctiam attclori-
11011 iriveiiiebanms. Qui suos libros plurescbram' no- lale Deleliiostrse-eongregatiohis, ne'quis hunc li-
bis revolveiites, et in locis illis ubi eos rogabamus,: brum,magno labbrepraeparaium.inhoneste iraclare,
Hcbraicain, sive Chaldaicam scripluram Romanis vel ungula sua per scripluram \el margiuein ejus
verbis nobis cxponcnles, partes vel versus, pro B aliquid nolare praesuniat (2).
(2) Infra Jegiiur: Scribatur in lexlu beati MallhaBievangelistse ubi
Ex aclis capituli generaiis ord, Cistere. anni 1196. dcest, Diviserunl sibi vestimenia mea.
Ad peiilidnero Domini qudndam Lugdunensis':
arcbiepiscopi, ;q.ua peiit emendari leeiipnem evan- Haic censura invehitur in codice Bibliorum apud,
gelicain de Passione Domini, qtiae ju*ia Mailhscum Cisterciense monasterium, cujus abbas secundus
in Raniis Palmarum legilur, injuhgitur abbati de Stephanus praedictum codicero exarari curavjt, tti
Firhiitaie, ul in Cluiiiaceiisi et Lugdunerisi ecclesia teslalur hsecclausula i.Anno 1109 qb incamaiione'
quid inde sentiani,diligehterinquiral,et in sequenti Domini liber isie finem sumpsit scribendi, gnbernanie
Capitiilosiudeai nuntiare. Stepliano II-abbate canobium Cisterciense.
Anno 1200.

:
, '; SERMO BEATISSMI; STEPHANI

IN OBITU PR.«DECESSORlS SUI.

Annal Cistere. ad. ari. 1109, C. l,h.T9.y
(Vi\NR!QUE,

. Si in aniissionc tanli boni sequalcs nosreddidil C laliter cbnligil, felicissimi nos ad laleni prsesentiam
tristitia, dcbilis consulator erit, qui indiget conso- evecii: nihil eiiirojucuiidius evenisse potesl Christi
latione. Amisislis vcnerabilem Palrem et rectorem alblelis, quam trabea carnis relicla ad eum evolare,
animarum vesirarum; amisi ego non solum Palrem pro cujus aiiiore lot perpessi simt labofes. Accepif
et-reclorcm, sed sociuni et commililonera, el in piigiiator brayiuin, apprehendit cursor prsemiuiii,
bellis Dci singularem athlelam; quem venerabilis victor assecutus est coronam,possessor nobis poslu-
Patcr Robeiius ab iiicunabilis religionis, unica lal palmam. Qiiid igitnr dolenuis? Qtiid lugemus
domo singnlari doctrina, jiari ',pi.eia'le nutriverat. gaiideiilera ?,Quid trislaraus superplaudeiitem?Quid
Deesi nobis, sed non Deo; ct si noii Deo, nec hobis moestisvocibus queruli coratn Domino provolvimus,
dceril. IIoc eniiii pcculiare cl prbprium sanctorum si evectus adsidera, dolct de hoc (si dolere possunt
esl dtmi a vila disccduni, rclinquere corpus aniicis, beati)ille qui assiduodesiderio siinilem nobis depre-
ct aroicos iu niente deferre Corpusculuro et sihgu- caiur fihem. Noh dolearhus stiper militem securum,
lare pigutis dilectissinii Palris babemus, et ipse nos doleamus stiper nos constituios in prselio, et tristes
omncs pio nffectu in menle deduxit. El si ipse de- mcestasque voces in orationesvcriamus, deprecanlcs
ductus ad Deuni, inseparabili amore coiijuiicliis esl iriumphatorem Palrein, ne rugientem leonem, et
Cum eo ; cl nos qni in co sttnius, simililer conjun- saevuni adversariutn tlenobis triumphare paiialur
xil. Qnid ainplius dolendum? Fclix sors, foliciorcu'

SA-NCTI .STEPHANI EP.ISTOLiE.

i.
Stepliant abbatis et Cislcrcieimum epistola ad Lttdovicum rcaf.ir cognomine Crassutn.
(Exslat inter cpistohts S. Bernardi inimero quadragesima quinta. ViJe Opcra S, Bcrnardi, infra.j
 1375 CHARTA CHAUITATIS. .435$

Stephani abbalis, Hugonis Ponliniacensis,. Bernardi ae Clara-Valte aa Hononumpapam.

(Est epistola S Bernardi quadragesiina noqa.)

ADMONITIO IN ;CHARTAM CHARITATIS,

Hanc Cisterciensis ordinis pnroani constilulionem, CUART/ECHAUITATIS nomen a suis auctqribus accc-
pisse, testantttr in prirois omnia illius roanuscripta, ac subinde plures Romani poiilifices; maximevcro
Eugenius III, Anastasius IV, Adrianus IV, Alexander III et Clemens IV. Qui dum illam singuii coufirma-
runt, hoc illi nomen constanler asseruerunt. Nec sane.desunt bujus taro hoiiorificae nuncupatioiiis ratio-
nes. Naniprseter quaiii quod Clemens IV hoc eam nomine insignilam ait ,,a CHARITATE quam undecunque
spirant illius decreta.: Calixtus II, qui primus eam singulari diplomate consecravit, earodem omnium lam
abbalum et monachorum ejusdem ordinis,- qtiatn episcoporum in quorum parochiis'primd itiorum monasteria
constitxia fuerant conseiisu ac deliberalione communi ac mulua charilaie sancilam fuisse declarat. Tantum
vero abest ut aliquam illitts auctores, terrenm alicujus, ut ipsi loquuntur, commoditatis seu rerum lempora-
lium exactionetn suis fralribus per illam imponere tentaverint;, qiiin poiius ilJis, si quando penuriam aut
ruinam eorum aliqui incurrerent, subsidium a caeteris niaxima cum charitatc suppedilari voluerunt. Adde
quodquemadmodum eorum successoresin ejusdeni cohstitutiotiis prologo censuerunt, hac ipsa conslitu-
tione mutum pacis prmcaventzs naufragium, slatuerunt SJUOpacto quove modo,imo qua CTARITATE, monachi
ecrum per abbatias, in diversis partibus mundi conslilutas corporibus divisi, animis indissolubiiiler conglu-
tinarentur. Haec de honiine hujus constitutionis.
Quod autem spectat ad decreta quae in illa cohtinentur, omnia ill.a ad duo potissimum capita refefunlur ;
nempe ad morum institutionem etad regimen ordiuis seu adminislrationefn. Ac primura quidem illius ca-
put moribus instituendis Regulam S. iBenedicti pfsescribit, eamque. unicam, utpote suflicientem, si «tccu-
rate et ad litteram observetur. Csetera v^ro illius capita regimini personarum ac monasteriorum admini-
slrationi sttbserviunt, dum visitationes monasteriorum, electiones abbatum, Patrum abbaturii- aiictorita-
tem, capituli geueralis. celebratiOnem et:alia id geriuS' sapientissime moderantur; quibusv ut hoc obiter
moneam, oriinem hujtis brdinis jurisdictioiiem, superioritatem el auctorilatem
' ad abbates proprios, ad Pa-
tres abbates et ad capitulum generale revocare velle videntur.
De auctore vero hujiis constitutionis hoc nobis apparet vero similius, nimirum S. Stephanum Cisterc.ii
tertium abbatem, prseciputim quidem illius fuisse auctofem, non tamen unicum. Nam, ut supra meniini-
nus, eadem constitiUio cohseiisu ac deliberatione communi omnium abbatum et monacborum sancita estj
quemadiiiodum
' Calixtus H, Eugenius IH et Clemens. IV disertis. verbis profitentur, ,
Cseierum eisi non constet quo prsecise anno conscripta sit, certissiniiim. est eam aririo millesimo centesi •
njo ccimo nono ab eodem summo pontifice CalixtO II fuisse conlirmatam. '

CHARTA GHARITATIS

Nomasticon Cisterc. Paris, l&SA,iol.)

Anteqttttm abbatim Cistercienses fiorere inciperent, domnus Stephanus abbas et fratres suiordinaveruiit, ul
nullo modo abbatim in alkujus anlisliiis Dioecesi fundarenlur, aniequam ipse decrelum inter Cistercicme
cmnobiumel cmlera e'x eo nata exaratum el cohfirmatum, ralttm lutberet, propter- scandalutn inter ponlificem
ei. monachos devitandum. In hoc ergo decreto prmdicli fralres mulum pacis fuiurum prmcavenies naufragium*
elucidaverunl el slaluerunl, suisque posteris reliquerunt, quo pacio quone tnodo, qua clmriiale, monachi eqrutn
pcr abbatias in diversis tnundi parlibus corporibus divisi, animis indissoluviliter coitgtutinarenlur.-IIoc etiam
decrelum charium charitatis vocari censebant,quia ejus slatulum omnis exactionis gravamen propulsans, solam
charilalemeianimarumuiilitatemindiviiiisethumanisexseruitur.

IKCIPIT CHARTA CHARITATIS.

CAPUT PRiMUM.
De singulari inter personas hujus ordinis consensione
circasensum el praxim Regulm S. Benedkli cmle-
rosque alios usus ac cmremonias.
Quia unius veri Regis, et Domini, et Magislri,
nos omnes servos licet inuliles, cognoscimus, id-
circo abbatibus et coufralribus noslris monachis,
/\ quosper diversa loca Dei pictas per nos miserri.mos
homines sub regularj disciplina ordinaverit, nullara.
terrense comnioditalis, seu reruin' lemporalium
exactionem iinponimtts. Prodesse enim illis, omni-
busque sanetse Ecclesise filiis cupienles, nihil quod
eos gravef, nihil quod eorum substantiam minuat,
erga eos agere disponimus : ne dum nos abundanies
1319 S. STEPIIANI ABBATIS CISTERC. III 1380
de eorum paupcrtate esse cupirnus, avarilise ma- t , gere, de rebns illius loci ad quem venefil, conlra
luiii, quod secuudum Aposlolum idoloruni servitus abbalis vel fralrum voluntalcm,
coinprobalur, rvilare non possirous. Curain tameii VII. Quid possil in eisdem. — Si auiem praecepta
atiimarum illorum gralia (5-5) charitatis reiitiere Rcgulaevcl nostri ordinis inlellexcril in eodem loco
volumiis : ul si quaudo a sanclo proposito et obser- prsevaricari, cum consilio prsesentis abbalis chari-
vaniia sanclae Regulae,quod absil, declinare lentave- lative sludeal fralres corrigere. Si vero abbas loci
riut, per nostrain soiliciiudiiiem ad recliludiucni illitts iion adfuerit, nihilomiiius quod siuistrtim in-
vilse redire possinl. veneril, corrigal.
I. Regula servetur sine novo sensu. •— Nunc vero VIII. Pater abbas visilel filias. — Semel per an-
volumus, illisque prsecipimus., ul Rcgulam beati nuro visitet abbas Majoris ecclesise, vel per se, vel
Benedicli per ouuiia observent, sicuti in Novo Mo- per aliqueui de coabhalibus suis , otiinia coeitobia
naslerio ohsei-valur. Non alium iitdticaiil scnsum quse ipse fundaveril: el si fralrcs amplius visita-
in Ceclione saiiclse Regulsc , sed sicut autccesso- verit, inde magis gaudeanl.
res uoslri sancti Palres , monachi scilicel Novi IX. Cislercium quatuor primi visilenl. — Domum
Mouaslerii (6) iiiiellexefunteitcnuerum.etnos hodie autein Cisiercienseiu siroul per seipsos visiient
ihtelligiiuus, et lcncmus : ita et isli intclligaiit et * qualuorpriuii abbales, de Firmitale, de Pontigniaco,
tciicaiit. de Claravalle, de Moriuiundo, die quam inter se
II. Mores idem sinl in omnibus cwnobiis.— Et quia conslilueriiit, prseter annuuni capilulum, nisi forle
oiunes niouachos ipsorum ad nos venieiitcs in clau- aliquein eoruni gravis aegriludo detineat.
slro noslro recipimus, cl ipsi simililer noslros in X. Reverenlia abbalibus exhibealur, cumCislercium
clauslris suis, ideo oportuiium nobis videtur, el hoc venerinl. — Curo aulem aliquis noslri ordinis abbas
eliam voluuius, ul inores et canluui el oroiics libros ad Novum Monasieriuin veneril, reveretilia congrua
ad horas diumas ct noclumas, ct ad inissas neces- abbali ei exhibeatur; slailum ahbatis illius leueat,
sarios, sccundum formam morura et Iibrormn Novi in hospiiio comedat,si lunc abbas dcftierit. Si vero
Mouasierii possideant: qualenus iu actibus noslris prasens fucril, nil hortitn agat, sed in rcfeclorio
iiulla sil dtscordia, sed una chaiiiale, una rcguia, comedal. Prior auiero loci negotia ccenobii disponai.
similibiisque vivamus nioiibus. Inlcrabbalias illas qusese nongenucrunt alterulras,
III. Procul privilegia conlra ordinis staluta. — isla eril lex. Oinnis abbas in oiiniibus locis sui mo-
Nec aliqua Eeelesia vel persona ordinis nostri adver- riaslcrii coabbati suo cedat adveiiieiili, ui atlitn-
sus coinmuiiia ipsius ordiuis instiiuta privilegium a , pleulur illud : Honore invkem prmveniehles (Uom.
J
quolibet postulare audeat, vel oblciiluui quomodo sn).
libel retinere. XI. Cummulti convenerint, quis primus. — Si duo
CAPUT II. aut eo amplius conveiterint, qui prior erit de adve-
De visitalionibtts Palrum abbatutn,ac mulua ipsorum nienlibus locum superiorem lcnebil. Omnes lamen
ad invicetn honoris proseculione. praeter abbalcin prsesenlis loci in refeclorio come-
IV. Abbas Cisiercii ul matris ordinis abbas exci- dent, ul supra dixirous. Alias autem ubicunque
piatur. — Cuui vero abbas Novi MonasleTiiad ali- coiivenerint, secunduin tempus abbaliarum ordinem
quod horuui coeiiobioruin visitaitdi gratia venerit, suum tenebutit; ut cujus ecclesia fueritauliquior,
illiuslociabbas.ul ecclesiaro Novi Monasierii (7) sute ille sit prior. Ubicunque vero consederint, huuiilient
Ecclesise esse inatrcm recognoscat, ccdat ei in oni- sibi inutuo.
nibus locis monasterii, et ipse abbas adveniens lo- CAPUT III.
cu») illius abbatis, quandiu ibi inanserit, leneat : De insiitulione, aucloritale el forma capiluli
excepto, quod non in hospitio, sed in refectotio cum generalis.
fralribus, propter discipliiiam servandam, coinedet, XII. XIII. Abbatia qum aliam (undavil, in eamjttt
nisi abbas illius loci defuerit. D habet. Abbales ad capitulum gcnerale veniant. —
V. Abbates hospites ut recipiendi. — Similiter el Cum vero aliqua Ecclesiarum nostrarum Dei gratia
omnes abbates supervenientes nostri ordinis faciani; adeo creverit, ut aliud cienobium conslruere pos-
quod si plures supervenerinl, cl abbas loci defue- sit, illaiu deOniiinneiii, quaro nos inter confralres
rit, prior illoruiu iu hospitio comedat. El hoc exci- noslros lenemus, el ipsMnler se teneant, excepto
pilur, quod abbas loci illius, cliam iu prsesenlia quod annuuro capilulum iuler se non habcbuiil :
iuajoris abbalis uovilios suos post regularcm pro- sed onincs abbales de noslro ordine siugulis annis
balioitcm benediccl. ad generale capilulum Cislercicnse, omiii postposiia
VI. D. Cistertiensi quid cavendum in filiationibus. occasione coiivenient, illis exceplis, quos corporis
— Abbas qtioque Novi Monaslerii caveal, ne quid- infirmilasreiinucr'u;qui lameiiidoneuiniiuiuiuiiide-
quam prsesumat tractare, aut ordinare', aut conlin- legare debebunt, per quem necessilas remora tionis co-

(3-5) El hsec csi. prima ratio cur luiic conslilulioiii (7)Terlia ralio cur bsec constiliilio Cllarta Chari-
nonien Churtm Charitalis iiididerunl. tatis nuncupeiur, nempe niutua hxc honoris ct re-
(G) Et hitic orilitr sccttnda ralio cur hoc slalutum vcrcnlix cuam "iraccioitexhibitio.
jiUiicupari possit Charta Charitmis.
1381 CHARTA CHARITATIS. 158*
ruincapilulovaleatnuntiari.Eiillisitero exceplis, qui A illius, donec in ea uhbas elecius fuerit ct siaiuius.
in rerootioribus partibus habitantes, eo lerroino ve- Ad eleciionem autem Cislerciensis abbatis prsefixa
neritil, quieisfuerit in capitulo eouslitulus. Quod si et norainata die, ad minus per quindecira dies convo-
quis quacunqtie alia occasione quandoque reinancre centur ex abbalibus, quorum domus de Cislercio
a noslro gencrali capilulo prsesumpserit, sequeniis exierunt: et ex aliis, quosprsedicli abbales el fralres
ainii capitulo pro culpa veniam pelat, necsine gravi Cistercienses idoneos noverint: et congregali in no-
aniraadversione pertranseat. initic Doroini abbates et monachi Cistercienses eli-
XIV. In capilulo generali qum agenda. — In quo gant abbalera.
capilulo de salute aniinarum suarunt iractent: in XX, XXI. Quis in abbalemmalris ecclesim (iO)e!igi
observatione sanclse Regulse vel ordinis, si quid esl possil. Nultus in abbatem atierws ordinis eligatur.—
emendandum vel augendum, ordinont: bonuui pacis Liceat aulem cuique malri ecclesise nostri ordiuis,
et charilalis inler se refornie.nt. non solum de monacliis filiarum suaruni ecclesia-
XV. In eodem capilulo abbalum lapsus corriganluu rum, sed de ipsis quoque abbalibus earura, libero
— Si quis vero abbas minus in Regula studiosus, sibi si necesse fuerit, assumere abbalem : personam
vel ssecularibus rebus nimis iiUenius, velin aliquibus vero de alio ordine nulla de noslris ecclesiis sibi
viliosus reperlus fueril, ibi charitative claroelur (8), R eligat in abbalem : sicul nec nostrarum aliquam
elamalus veiiiam petal, poeniteiiliani pro culpa sibi liceat aliis monasleriis, quae non sunl de ordiue
indiclam adiropleal. Hanc vero clanialionem non nisi nostro, dari..
abbalcs faciant. CAPUTV.
XVI. Si in correctionealicujussil dissidium, cujut De cessiane el deposilione abbalum.
judkio slandum. — Si forte aliqua .conlroversia XXII. Abbas tolens cedere ut sit admillendus. —
iuter quoslibel abbates cmcrserit, vel de aliquo il- Si quisabbas pro inutilitate seu pusillahiinitate sua,
lorum tam gravis culpa propalata fueril, ut suspen- a palre suo abbaie domus illi, unde sua eiivit, po-
sionem aut etiamdeposilionera merealur: quidquid siulaverit, ul ab onere abbatise suse rehixeiur:
inde a capitulo fuerit definitum, sine relraclatioue caveat ille, ne facile ei sine causa ralionabili et
observelur. Si veropro diversilate sententiarum in roullura necessaria acquiescal. Sed el si lani.i
discordiam causa devenerit, illud inde ifrefragabi- fuerit necessitas, nibil inde per sc facial : sc.l
liter leneatur, qubd abbas Cislerciensis, et hi qui vocatis aliquibus abbatibus aliis lioslri ordinis,
sauioris consilii, ei magis idonei apparuerint, judi- eoruin consilio agal, quod pariler noverinl opor-
cabuiit : hoc observalo, ut nemo eorum, ad qiios lcre.
r
specialiicr causa respexeril, deliuilioui debeat inier- XXIII. Abbas ut deponendtts, si cutpm exigant. —
es.se. Si quis vero abbatura contemplor sanctae Regula-,
XVII. Cmnobiapenuriam patknlia ab aliisjuventur. aut ordinis esse prsevaricator , vel commissoium
— Quod si aliqua causa Ecclesia pauperieni iulole. sibi fratrum viliis cousentiens innotuerit: abbas
rabilein incurrerit: abbas illitis coenobii coram oro- malris ecclesise per seipsum vel per priorem suuin,
ui tapitulo hanc causain iittimare sludeal(9). Tunc aut quomodo opportunius potuerit, de emendalione
singuli abbales niasiiuo. cbarifalis igne succensi, eum admoneat usque qualer. Quod si nec ila cor-
illius Ecdesiae psnuriam rebus sibi a Deo collatis, rectus fuerit, nec sponte cedere voluerit: congre-
proiilhabueriiii, suslentare feslinenl. gato aliquanlo numero abbalum noslrse congrega-
CAPUT IV. lionis, transgressorem sanclae Regulse ab ofliciosuo
De eleclionibus abbalum. amoveani : ac deinceps aller qui tlignus sit, cousiii;)
XVIII. Morluo abbale^ ut fiat electio successoris. et voluuiale majoris abbatis a monachis illius Ecclo-
— Si qua domus ordinis nostri abbatepropriofueril sise siroul cl abbalibus, si qui ad eam pcrlinenl,
destiluta, major abbas de cujus doroo doinus iila sicutsupra dictuin est, eligalur.
exivit, omtiem curani habealordiriationis cjus,doncc D XXIV. Deposilut si recalciriet, ul pitnicndus. —
iu ea abbas alius eligalur : et praefixa die eleciionis, Si aulem is qtii deponitur, aut monaclii ejus, quotl
ciiam ex abbatibus, si quos doraus illa genuit, advo- Deus avertal, contuinaces et rebellcs esse voliierini,
centur, et cotisilio et volunlaie palfis abbalis, abba- ul senlenliis miniine acquiescant, ab ipso abb;i:e
les elroonaclii domus illius abbatera eliga.ii!. matris eccleshe, et a ctcleris coabbalibus ejus, cx;-
XIX. Morluo D. Cisterciensi, qui successoris ele- comiiiuiiicalioiiisubdaiilur : ac deinceps ab co coer-
cdoni inieresse debeanl. — Domui auiem Cisler- ccantur, prottt potuerit, et noverit expedire.
ciensi, quia matef est omnium nostrum, dum pro- XXV. Resipiscenles quo se possinl conferre. — Ex
prio abbate caruerit, qualuor primi abbates, scilicet, hoc saue si quis illorum ad se rcv«rsus, de inofic
de Firmitate, de.Ponligniaco, de Claravalle, el de animae resurgere, et ad matrem redire voluerir
Morimundo, provideant, et super eos.sit cura doraus tanqiiara filius -iuciiiieiis suscipiatur.

(8) Clametur, idem est hoc loco ac accusetur vel riam patienti concesso.
denuntielur. (10) Per abbalem Majoris Ecclesim intellige^rt-
(9) En tibi adhuc et nova ralio nominis Chartm trem abbatem seu ubbalcm domus illius quse alteiatii
Cltaritatis, nimirum ex subsidio, nionasicrio penu- genueril.
«583 S. STEPHANUS ABBAS CISTERC. III. 1384
51XVI. Nu.lus alio migret invilo abbate. — Nam .A libus qui de Cislercio exierunt, el aliquibus alionim,
sine hac causa multo sempef sludio devitanda, nul- viruin intiiiletn ab officio suo depouant: et lam ipsi
Itis abbasmonachum alterius cujuscunque abbaiis quam monaehi Cistercienses idoneurii ahbatem eli-
ordinis noslri sine ejus assensu relineat: nullus in gere siudeant.
uomum allerius cujuslibet, sine ejus volunlate, suos XXVIII. Quid si ipse et ejus monachi non acquies-
ad inbabitaiiduin monachos introducat. canl. — Quod si abbas ilie et monacbi Cistercianscs
XXVII. D. Cislercknsis quomodo corrigendus. — conlumaciler recalciirare voluerint : gladio excom-
Eodem eiiam modo si forte, quod absit, abbales municalionis eos ferire minime vereanlur.
ndslri ordinis matreninoslramGisterciensem Eccle- XXlXi Resipiscentes quo possint confugere. .—
siamin sancto propbsito languescere, et ab ob- Poslea vero si quis horum prsevaricalortim landem
servatione Regtrlse vel ordinis nostri exorbilare co- resipiscens, et animam suam salvare cupiens, ad
giioverint, abbaiemejusdein Ioci per quatuor priraos quamlibet qualuor nostrarum ecclesiarum, sive ad
abbales,' scilicet de Firmitate, de Ponliniaco, de Firmitatem, sive ad Pontiniacum, sive ad Clarain-
Claravalle,de Mofimundo, sub cseterorum abbatum vallem, seu ad Moriniundum, confugerit: sicut do-
homine, usque qitatef, tif corrigaiur ipse,'et alios rneslicus Ct coheres ecclesise cum regulari salisfa-
CDrrigerc curel, admoneaiU, etcseiera quae dc aliis ctione. recipialur, quoadusque proprise ecclesise,
dicia siiiil abbatibus, si incorrigibiles apparuerint, sicut jnstum fuei.it, reconcili.alse, quandoque redda-
circa eum studioseitdimpleanlur : exceplo quod si tur.
cedore sponte noluerit, nec "deponere, nec conlu- XXX. Capil. generatettbi tunc habendum. — In-
mati anathehia dicere potefunt ;• donee in-.gcneraii terim annituro abbatum capitulum non apud Cisler-
capitiilo, aut si illud forle jam visuni fuerit expe- fcitiin,sed ubi a .-quuiuoi' snpra noroiiiatis abbalibus
ciari iiou posse, in conventu alio, convocatis abba- prsevisum foeril, celebrabilur.

IJSUS, ANTIQUIORES

ORDINIS CISTERCIENSIS.

omaslicon Cisterciense seu aitiiquiores ordinis Cistercknsis consueludines, Paris. 1601.

ADMONITIO.

Cum, [ul superius vidimus, primm consliluiionis ordinis Cisterciensis seu Cbartse Charitatis auctores,
eathdemvivindi et agendi rationem omnibus monusteriis ac personis ejusdem ordinis prwscripsissenl, libellum
hunc ex usibus ac cmremoniis quqs illuc usque lenuerant concinnatum singulis monasleriis, iisdem moribus
ac rilibus inter se colligandis, imperarunt. Cujns subinde libelli direclionem universus ordoila comptexus est,
ut de ulio sibi comparando, vix ab eo lempore cogitarit. Hunc ergo librum, el si jat)i sftnel et.ilerum in luii-n
prodierit, pluribus itlius manuscriplis inter secollalis, in ea qiiam primum habuit forma, non nudum tamen
ut haclenus, sed noliset obsenaliombus adornatum, ac inquinque veluti parlesjuxla diversitatem malerim
qtiam perli:actal,.majo.ris perspicuitatis gralia distributum, addilis ac notalis iis qum ilti aliquattdo pro
quarumdam fesiivilaium celebratione inslituenda identidem accesserunt, sine ulla sive titulorum sive capitu-
l6rumiiHinuidiione,novu
' hac cdilione et accessionein publicum rursus abire permitlimus.
Ac utiUius inipso limine leclori rudem ob oculos ponamus imaginem :
I» itlius pars Breviarii ac Missalis Cisterciensis dispositionem tradidit, eatnque juxta Regulam
S. Benedicti.
Ha qum incipiia cap: 52, cmremonias lam in horis canonicis quam in missarum celebratione observandas,
usqneadcap.lO,juxtaantiquioremusumEcclesiwprosequilur'.
IIP1 qum a cap. septuagesimo ttsque ad octuagesimum nonum se extendit, modum agendi ac rilus in cmteris
exerciliis regularibus tenendos demonstrat.
IVa Qum ab eodetn cupite ocluagesimo nono usque ad centesitnum secundum protenditur, infirmorum
ciiram, mortuorumque suffragia persequilur.
\i Denique, qumab eoaemcapite centesimo secundo usque ad finem ejusdem tibri pertingil, hebdomada-
riorum seu minislrorum sibi invicem in ecclesiasticis regularibusque obsequiis qualibet hebdomada succedeti-
tium, superiorum item ac officialium quorumlibel munia .fuse sapienterque describit.
His autem de fine ac ordine libelli hujus ulcunque prmlibatis, si quis tempus illius ac mlatetn inquiral,
nnltquitalem illi polius quam cerlum aliquem annum asseremus. V'erosimilius lamen esl eum, aut simul cum
Charla Charitalis, ouf immediale po»t fuisse concinnatum, ut vel ex eo jpatet, quod inler libros necessario
habendos in prima cujustibet monasterii fundatione recenseaiur capite duodecimo lnstitutorum ejusdem ordinis
qitw aniio iniUesimoceniesimo iricesimo quarto edidil sancius Rdynardus, Cistercii quartus abbas, quindecim
circiter annis post confirmalionetn Chartse Charilatis. De auctore vero seu conscriplore tiiliit certutri.
 1585 USU5 ORDINIS CISTERC. — PARS I. 12«6
TIIIIMM—i » n .
^..|IIHIHI»I-I»I -- II «mrKtn

PARS PRIMA.

Breviarii acMissalis Cisterciensis secunduui Regulam S. Benedicti dispositio.

CAPUT PRIMUM. i bus canitur, sit celebranda. Ad quam una tantum
A
De Advenlu Domini. oratio dicatuf ; nisi forte praesens defunctus fuerit.
In Adventu Domini, Dominica prima Esayas inci- Et prophetia Esaym ante Epistolani a quolibet fra-
' ;
et
piatur ad Vigilias, deinceps totus legatur per Ad- tre rogato a canlore legalur.
ventum, non solum ad Vigilias, sed et in refectorio In capitulo autem post primum versum primse h-
jprout tempus expelierit. Eisdem quoque diebus cum ctionis quse sic incipit, Jesus Christus Filius Dei in
post Vesperas et Laudes et ad missam de ipso Ad- Bethlehem Judw nascitur, totus convenlus pro vene-
ventu et aliquo sancto facienda est comraemoratio, ralione sanctse Nativitatis proslralus, orationem bre-
prius de Adventu, et postea de sancto fiat comme- vem faciat : et abbate vel priore, si Abbas defuerit,
moratio. Intertia vero septimana ejusdem Adventus, surgente, cseleri etiam seerigant et resideant, lector-
jejunia Quatuor Temporum omni anno sunt agenda; que tunc reliqua Iectionis prosequalur.
et homilise Evangeliorum ad ipsos tres dies jejunio- Si autem Yigilia Nativitatis Domini evenerit die
rum pertinentes ad Vigilias legendae : quarum prirase Dominica, ita' celebretur. Invitatorium, Levale ca-
iectioues a diaconis, quos cantor voluerit, pronun- pilavestra. In primo nocturno Antiphona, Domine, ih
tiandse sunt; et feria quinta ejusdem septimanae ser- virtute. Psalmus, Domine, in virlute, et, Deus Deus
mones sancti Augustini de Incarnatione Domini, vi- meus, respice, et csetera ut in Breviariis. Versus,
delicet Legimus sanctum Moysen; et, Vos, inquam, Hodie scietis quia veniet Dominus. Lectiones vero
convenio (o Judmi) ad Vigilias sunt recitandi. dicantu/ quse in ipsa Dominica quarla in Adventu
Si quando vero festivitas sancti Tlwmm apostoli in Domini in libro Lectionari scriptse sunt, id est, Au-
eadem feria quinta evenerit, tertia feria ejusdem se- dite me, qui sequimini quod justum est. Et in |eodem
ptimanae, praenotati sermones legantur. Sciendum primo nocturno legantur Responsoria Canite iuba.
tamen quod Antiphona illa, quae quinta die ante Non auferetur. Me oporlel minui. Eece jam venit.
diem Nalivitalis intitulatur ad Benedictus, sicul in In secundo nocturno, Antiphona, Dominus defen-
Antiphonario notatur, id est Nolile timere, etiamsi sor. Psalmus, Dominus illuminatio, et Ad te clama-
ipsa dies quinta Dominica evenerit, non obmittitur, bo, etc Yersus, Crastina die delebitur iniquiias terrm.
sed dicitur ad Benedktus. IUa vero de Dominica, Responsoria, Virgo Israel. Juravi, dicit Dominus.
scilicet Ave Maria, remaneat. Non discedirhus a te. Intuemini quanlus sit.
CAPUT II. Ad Canlica, Antiphona, Alleluia. Canticum, Do-
Quomodo per liiemem privalis diebus ad Vigilias mine, miserere nostri. Versus, Egredielur virga. Evan-
dividuntur Responsoria. i_ gelium, Cum esset desponsata. Homelia Origenis; ei
Orania Responsoria quse cantantur a Kalendis No- qua homelia legantur quatuor Lectiones, sicut desi-
vembris usque in Pascha Dominicis diebus, et Re- gnatse sunt iniibro; quarum priraam Iegat die qui-
sponsoria Apparitionis, scilicet Hodie in Jordane, dem Dominico diaconus hebdomadarius; privatis
dividantur trina persingulos dies privatis diebusus- vero diebus, quem cantor voluerit. Responsoria,
que ad sextam feriam. Sexta vero feria repetantur Sanclificamini. Constantes estole. Sanctificamini, filii
a capite, exceptis illis diebus qui habent propria Israel. Nascelur vobis. Evangelium post Te Deurn
Jlesponsoria: scilicet ante Natale Domini et post. laudamus, Cum esset desponsata maler Jesu. Collecta,
et ante Paseha et dura cantantur -Responsoria, Do- Deus qtti nos Redemplionis.
mine, ne in ira. Porro Aspickns quod in Dominica cum In Jaudibus, Altetuia. Psalmus, Mherere mei, Detis,
tribus versibus canitur, quoties privatis diebus re- et, Confitemini Domino, etc. Capitulum, Ecce venio
petetur, cum solo ultimo versu cantabitur. Quod si cilo. Responsorium, Hodie scielis. Hymnus, Splenddr
aliqua festivitas duodecim leclionum intervenerit, paternw gloriw. Versus, Constantesestote. Ad Cauti-
illa tria Responsoria, quse dicenda fuerant in ipsa cum de Evangelio : Antiphona, Orietur sicut sbt.
die quara occupavit festivitas, dicantur ea die quse Collecta, Deus qui nos
redempiionis. Pro Commemo-
vacua su£cesserit festivitati. I ratione Dominicse : Antiphona, Ave Maria. Versus,
D
CAPUT III. Emilte agnum, Domine. Coilecia, Excilar,Domine,
De vigilia Nalivitatis Domini. pq-
tenliam.
In Yigilia Nativitatis Dohiini post Nocturnos more Missa matutinalis de Domiuica, id est, Memento
solito Vigilise pro defunctis agantur: et ctetera om» nostri,
Dotnine, cum sua collecla dicatur, nisi prse-
nia sicut aliis privatis diebus persolvantur, ;cum sens defunctusTuerit.
Major vero missa de Vigilia,
flexioae genuum usque ad Vesperas Natalis Domini; id est, Hodie scielis. Alteluia dicatur, et Credo in
exeepio quod missa illius diei post Primam sine fle- unum Deum. Prophetia
xione genuum, el ea veneratione qua Dominicis die- obmittatur. Esayw ante Epistolara non
PATROL, CLXVI.
Itt" S. STEPHANUS ABBAS CISTERC. III. 1583
Ad horas diei Alleluia. Vcrsiculi auteni de Vigilia &, tam orationem. Post Primam autSm int. ir.t capi-
scilicct, Ad Tertiam : versus, Hodie scietis. Ad Sex- lulum.
tam : versus, Crastina die delebitur iniquitas lerrw; CAPUT V.
Ad Nonam, versus, Constantes estole. In Tertia vero De octavis Domini.
capitulum et "ollecta de Vigilia. Ad Sextam et adNo- Iit tribus aulem sequerilibus diebus niissa matu-
nam.sicut in aliisiribusDominicis diebus Irar.saclis. tinalis erit, Puer natus est nobis. In prima die isto-
Ad Yesperas super Psalmos dicatur sola prima rum trium dierum scilicet sancli Slephani, ad hanc
antiphona, scilicet, Antequam convenirent, Psaimum, praedictam missam priraa Collecta erit, Concede,
Dixil Dominus. Confilebor.Beatus vir. Laudale, pueri, qumsumus, omnipolens Deus. Secunda vero, Da no-
t;uatuor scilicet Psalmi sub una Antiphona. Capilu- bis, qumsumus. Deinde Epistola, Apparuit gratia
lum, Paulus servus Christi Jesu. Responsorium, 0 Dei. Evangelium, Exiil edkium.
Judaet Jerusalem. Hymnus, Intende^ qui regis. Ver- in secunda autem die, videlicet in die sancii
sus, Benediclus qui venit in nomineDomini. Ad Ma- Joannis evangelistae, prinia Collccta erit, Concede,
gnif. Anlipli. Cum csset desponsala. Collecta, Deus quwsumus, omnipotens Deus; secunda vero, Eccle-
qui nos redemptionis. Post quas Yesperas non fit siam tuam; terlia, Da nobis, qumsumus : Deinde
commemoralio de Dominica. 15 Epistola, Apparuit benignitas; Evangelium,Pastoi-crs
CAPUT IV. loquebanlur.
De Nalivitate Domini. In die sanctorum Innocentium prima Collecta
In nocte Nativitatis Domini cellerarius providea<t erit, Concede, qumsumus, omnipotens Deus, se-
de duobus conversis, qui iguem in calefactorio mo- cunda : Deus, cujus Itodierna die; deindc, Da nobi ,
nachis ad intervallum calefaciendis prseparent, si ta- qumsumus; In quarto loco, Ecclesiam tuam;
raen frigus hoc exegerit. Finita namque post Evai-i- Epislola, Apparuil graiia; Evangelium, Exiit edi-
gelium Collecta, exibit convenlus de ecclesia : et ctum.
lampadibus in claustro et in lavatorio accensis, ab Norandum tamen quia si in die sancti Stepliani
illo fratre qui in capitulo per intervalla post Nociur- dies Dominica occurrerit, vel prsesens defunctus ad
nos lumen solet deferre, sedebunl fratres in claustro, missam matulinalem supervenerit in die sancti
ct qui voluerit calefaciat se. Joannis : Epistola , Apparuit gralia; Evangelium,
Dehinc, ut tempus diclaver.it, pulsato modice signo Exiit edicium, dicatur. In die vero Innocentium
a saD/isU, prseparenl se ministri allaris ad missam, Epistola, Apparuit benignilas ; Evangelium, Pasto^
Donwms aixit ad me. Ad qttam missam adjuvent ad ^ res loquebantur. Simililer si in die sancti Joaanis
*
induendum et exuendum illi duo fratres qui postea dies occurrerit Dominica, vel pvsesens defunclus
ad missam malutinalem, scilicet post Laudes, hoc supervenerit in die Innocentium : Epistola, Appa-
iierum facluri sunt. Prseparatis vero minislris, ile- ruit beuignilus; Evangelium, Pastores.
rum signo pulsalo ut conveniant fratres in chorum, Ipso diead Vesperas prima commemoraiio fiat
supradicta missa sicut in natali unius aposloli cele- de sancto Tltoina (12); postea de Nalivitate et de
bretur. Explela missa, factoque intervallo atque se- oclavis sanctorum. Csetera omnia de sancto Tlwma
denlibus fratribus in claustro, eo ordine quo supra sicul in libris adnotalum est, fiant. Cujus festivilas
taxavimus signura a sacrista pulsetur, cl Malulino- tam in nocte quam in die plenarie agatur. Et ob-
rum Laudes incltoentur. servatur illa ratio quae in tribus praecedentibus
PoslMatutinorumLaudes fratres lege suprascripta festivitatibus est assignata: scilicet de commemora-
in claustro sedeant. Secretarius (11) vero signo lionibus faciendis, de roatulinalis missse disposit-one
solito altaris ministros ad prseparandos se ac- de Dominica si occurrerit, de mortuo si prsesens
cersat, temperato sic hoc intervallo post Ma- fuerit. Ad introitum vero majorismissse, Lmlabitur
tutinorum Laudes, ut ineipiente diei aurora, in- juslus. Collecta, Adeslo, Domine, etc, sicut in festo
cipiatur missa, Lux fulgebit. Ad quam missam D sancli Vincenlii. Quod si Dominicus dies fuerit,
sion cantentur missse privalae donec Offerenda po,st Laudes fiat primitus comraemoratio diei Domi-
compleatur, exceptis missis pro communicandis nicae, id est Dum medium silenlium; postea de Na-
conversis. Porro ista missa in mane sicut in diebus tivilate : deinde de oclavis sanctorum per ordinem.
Dominicis agalur, et fratres infirmi et diversis offi- Missa matutinalis, Dum medium silentium.. Prima
ciis deputati ad communionem eant. Qua missa ce- Collecta, Omnipotens sempilerne Deus, dirige. Se-
lebrata mox exeuntibus fralribus de choro, siguum cunda, Adesto, Domine. Tertia, Concede. Postea de
pulsetur a sacrista : et uti mos est festivis diebtts octavis sanctorum. Ad Vesperas super Psalmos di-
intervallimi ciistodiri, inler Matutinarum Laudes et catttr una Anliphona, Iste sanclus pro lege.
Priniam : ita teneatur inter hanc missam, Lux In craslino sancti Tlwmm, nisi dies Dominicus
fitlgebil, et Primam. Ilerum pulsalo signo ad Pri- fuerit, peractis nocturnis raox pergaul fratres more
mam veniant fratres in chorum, et faciant soli- solito ad luminare Iegere, et post Laudes sitie in-
(11) Sccretarius, id est sacrista. D. 1191, quo quidera anno ejus fesltvitas reeep?a et
(12) Memoriaetfestivitas S. Thomm Cantuariensis, impevala esl a capitulo gcnerali.
•ton erat in primis Usibus, sed hic addita est anno
1389 USUS ORDINIS CISTERC. — PARS l. 1590
tervallo Prima scquatur. Qua dicla, missa ccle- A tis: Evangelium, Ascendente Jesu. Quarta hebdo-
bretur ut in Dominicis dielms, scilicet Puer natus mada item Oflicium, Adorate Deum. Collecta, Fa-
esl nobis. CoHectse, Concede, quwsumus : Da nobis, mitiam: Epistola, Induite vos: Evangeliuni, Siinile
qumsumus : Ecclesiam tuam : Deus cujus hadie. esl regnum cmlorum homini qui seminavit. Quinla
Epislola, Apparuit gratia : Evangelium , Exiit edi- hebdomada item ouiciuni Adorale cum supradicla
clum. Collecta, Epistola et Evangelio.
Post niissam vacent fratres lectioni, usque ad ho- Cum vero infra prsedictum termfnmn qualuor ve-
ram seeundam. Deinde dicta lertia, eant in capitu- niuntbebdomadse,tunc, Omnis terra duabus primis :
lum, et poslea ad opera manuum. Sed et hoc no- Adorate vero duabus ultimis canatur. Cum vcro non
tandum, quod ad Vigiljas hujusdici expositio Evan- nisi tres infra praedictum terminum veuluut hebdo-
gelii, scilicet Exiit edktum, legenda sit et pronun- madse: Omnis terra, prima triuro illarum hebdo-
tianda a quolibet diacono, ut in duodecim Iectioni- mada, cum primis duabus collectis, scilicet Omni-
bus. Si dies hsec Dominica fuerit, sicut in Iibris potens sempiterne Deus, qui cmleslia: et omnipotens
continetur, ita fiat. sempiterne Deus, infirmiialem cum Epistolis et Evan
CAPUTVL geliis ad ipsas perlinentilms, dicatur; ita scilicet ut
feria quinta Omnipolens sempiterne Deus, infirmita-
Quomodo a Nativitate Domini usque ad Sevluagesi-
mam, diebus Dominicis ojficia missarum aisvonan- lem, ad Laudes incipiatur. Ipsaque die Missa Omnis
tur singulis annis. lerra, cum Epislola et Evangelio ad ipsani pertinen-
Prima semper Dominica quae post diem Nativita- libus cantetur: et usque in Sabbatum tara ad Vespe-
tisDomini evenerit, oflicium, Dummediumsilentium, ras quam ad Laudes tenealur; rcliquis vcro duabtis
ad missam malutinalem dicatur. Similiter prima ultimis hebdomadis ut supra iti quatuor bebd:;madis
semper Dominica quse post diem Apparitionis eve- descriptum est, agalur.
nerit, officium, In excelso throno, ad missam matu- Et cum infra ssepe memoralum 'lermirium ab In
tinalem cantetur, exceplo quod si eadem Dominica excelso throno usque ad Septuagesimam, non nisi
oflicittni Omnis lerra simui cum historia, Domine duse eveniunt hebdomadse: in prima qttidem, ut in
ne in ira, propter celerilatem instantis Septuage- tribus descriptum est, fiat. Sccunda vero qua canta-
simse fuerit caneitdum, In excelso throno , in cra- bitur, Adorate Deum, de duabus Colleclis, scilicet
stino Apparitionis dicetur. Et notandum quia cum Deus qui nos in lanlis\et, familiwm tttam: cum Epi-
dies Dominicus tertla die post Epiphaniam, et dein- stolis et Evangeliis ad eas pertiiienlibus, agatur si-
ceps usque ad Gctavam Apparitioriis evenerit, oriuii. /-i militer. Cum vero una sola hebdomada inter illam
die post Octavam Apparilionis, ad Laudes et ad de, In excelso ilirono et Sepluagesimam evenerit,
Vesperas, Collecta, Vota, qumsumus, Doniine, usque tuncamboilla officia cnni stipra memoratis Colleclis,
in subsequentem Dominicam, qua oimiis ierra, cani Epistolisque et Evangeliis ad eas pertinentibus, illis
debet, continuatur. Eadem quoque missa, id est duabus hebdomadis prima scilicet qua canlatur, /i«
hi excelso Ihrono per eosdera dies, videlicet post excelso throno, et secunda quse est anle Septuagesi-
Octavam Apparitionis secundum quod in senlentia mam, Cantor ut melius potuerit exsolvere,procuret:
(13) de missis diebus privatisdicendisordinatum est, si taraen in eadem secuuda hebdomada quoe est ante
dicetur: si tameu oflicium Omnis terra, in ipsis. Septuagesimam propter aliquam solemnitatem duo-
Octavis Apparitionis vel anle dictum non fuerit. decim Leciionum, vel propter commeniorationeni
Cum autem inter septimanam illam qua cantatur, alicujus sancli qui proprietatem (14) babet in gra-
Inexcetsothrono, et Septuagesimam quinqueveniunt duali persoivi non poluCrunt.
bebdomadae, tunc, Omnis terra, duabus primis : Quod vero ob brevitatem temporis, de duabus
Adorate Deum vero tribusullimis canatur hebdoma- r Collectis in una septimana dicendis cum suis Epi-
dis; ita scilicet ut unaquaeque septiraanarum illa- stolis et ^Evangeliis, et de secunda Collecta feria
rum, quibus, Oinnis lerra canetur, suam proprianl D quinta incipiendadiximus observandum : siob prse-
babeat Colleclam, cumEpistoliset Evangeliis adeam senlem defunctum vel diiodecim lectionuhi solemni-
pertinentibus : et tres ullitnse septimanse quibus, lateni,'vel conimemorationeni alicujus sancti, qui
Adorale eanetur, similiter; hoescilicet modo. Prima proprietatem habet in graduali feria quiiua venien-
hebdomada dicitur oflicium Omnis lerra. Collecta, tem, id impeditum fuerit prima die quani, post illam
Omnipotens sempiterne Deus, qui ccdestia simul: Epi- feriam quintam ante Dominicam ab hujusmodi expe-
stola, Habettles donaliones : Evangelium, Nuptiw fa- ditam, canlbr invenerit totum persolvat. Quod si
ctm sunt. Securida hebdomada item officium, Omnis etiam feria sexta aliquo horum occupata fuerit •
terra: Collecta Omnipotens sempiterne Dcus, infirmi^ tunc quidem aabbato Dominicalis missa canatur.
latem : Epistola, Nolile esse prudenles apud vosmet- Itaque feria quinta vel sexta, vel Sabbato ubi prius
ipsos: Evangelium, Cum descendisset Jesus. Tertia vacuum a proprietate sancti,iocum invenerit: Do-
bebdomada officium, Adorate Deum: Collecta, Deus minicale Ofliciuni pcrsolvatur ; nec pro praesenti de-
qui nos in tantis : Epistola, Nemini quidquam debea- functo differatur, sed utraque missa dicatur. Simili-

(15) /« sententia, id csl in cap. de missis. (II) Proprielatem, id esl oflicium proprium.
4591 S- STEPHANU5 ABBAS CISTERC. 111. 1592
teretiam observeturquoties aliqua Domiiiicalis missa Ai Vigilia in Dominica evenerit, Collecta Deus quisaiu-
dicta non fuerit in convenlu. tis mlernm : in nocte post Evangelium ad Laudes et
CAPUT VII. ad Tertiam dicitur: Collecta vero, Corda nostra tan-
De sancto Silvestro. tum ad majorem missam.
Festivilas sancti Silvestri lam in nocte quam in CAPUT X.
dic plenarie agatur, et cominemoralio Nativitatis De « Domine, ne in ira, > et « Benedicam
Domini teneatur. Missa vero ita agatur. Ad Introi- Dominum. >
Ab Octavis Epiphanise usque ad Septuagesiroam,
ivm, Sacerdoleslui,Domine.Go\\ectdz,Da,quwsumus,
Dominicis diebus ad Yigilias dicantur Responsoria,
omnipolens Deus uf beati Silvestri.' Concede, qumsu-
Do- Domine, ne in ira lua, et privatis diebus Benedkam
mus, otnnipotens Deus : Da nobis, quwsumus,
mine : Ecclesiam tuam : Deus cujus hodierna die. Dominum, etc, ut inveniuntur in Antiphonario. An-
tiphonae vero de Dominica ad Nociurnos et priva-
Quod si Dominicus fuerit dies, post matutinales
Laudes fiat priraitus commemoratio diei Dorainici, tis diebus ad primum Nocturnum usque ,ad Pas-
et ad Vesperas super Psalmos usque
id est Dum medium, et poslea de Nativitate : deinde cha dicantur,
de ociavis sanclorum per ordinem. Missa matu- .U ad Coenam Domini, et ab Octava Pentecosles usque
tinalis erit, Dum medium silentium: Collecta. 1: Om- ad Nativilatera Domini. Quse vero privatis diebus se-
cundo Nocturno tantum in Quadrage-
nipotens sempilerne Deus, dirige aclus noslros. II: Da, sima dicantur. attitulantur,
qumsumus, omnipolens Deus ut beati Silvestri.
111:Concede, qumsumus, omnipotens Deus, postea de Alleluia vero ab Octava Pentecostes usque adQun-
Octava sanctorum. dragesimam (15). Invitatoriaprivatis diebusattitulata
Ad Yesperas super Psalmos dicalur una Anti-. usque ad Passionem Domini, et a Kalendis Novcm-
phona de confessore, id est Cognovit eum Dominus: bris usque ad Adventum. Parva Responsoria ad No-
Capitulum vero et deinceps usque ad finem, de Oc- clurnos, ab Oclava Pentecostes usque ad Kalendas
tava Dominicse Nativitalis. Commemoratio fiat in Novembris. Parva Responsoria ad Laudes et ad Yes-
priinis de sancto Silvestro, postea de Dominica et peras usque Septuagesimam, et ab Octava Penle-
<Ieinde de Octavis sanctorura. costes usque ad Adventura Domini. Anliphonae ad
CAPUT VIII. BenedictusetMagnificatet omnes versiculi usque ad
Quadragesimam, et ab Octava Pentecostes usque ad
Quid. posl Circumcisionem Domini usque cd Adventum. Antiphonse ad Laudes super Psalmos ad
Septuagesimam ad Vigilias sit legendum.
Post Circumcisionem Domini privalis diebus le- IQ Primam, ad Terliam, Sextam et Nonam usque ad.
Dominicam in Palmis : et ab Oclava Pcntecostes
ganlur Epislolse Pauli ad Vigilias usquead Sepluage-
stmam : non tamen Dominicis diebus, sed authenti- usque ad Adventum.
corumPalrumSermonesdeNativilateDomhii.sivede Quod si festivitas duodecim Lectionum intervene-
Circumcisione, sive de Epiphania Domirii, donec ca- rit, post feslivitatem nihilominus haec his quibus at-
nantur Responsoria Domine, ne in ira lua. Quod si titulata sunt diebus dicantur. Similiter fiat post Octa-
tempus a Circumcisione usque ad Septuagesimam vas Assumptionis sanctae Marise. Et notandum qucd
breve fuerit, non solum in ecclesia, sed etiam in re- quando Domine, ne in iratua quinquies canitur : ul-
feclorio legantur Epistolae Pauli; quod fiet secu»- limse Lectiones et ullimse Antiphonse, si necesse est,
dum quod canlor ordinaverit. repetunlur : el cum quater canitur, ultima Anli-
CAPUT IX. phona repetitur.
In Vigilia Epiphanim. CAPUT XI.
In Vigilia Epiphanise Doraini missa, Puer nalus; De Sepluagesima.
Collecta, Corda noslra : et post, Deus qui satulis et Rcsponsoria, In principio, dicantur in Scptuage-
cselcrae usitatae. Et sciendum quod Collecla, Con- sima et Sexagesima tam Dominicis diebus quam
cede nos famulos inter usitatas non repulatur : privatis hoc tempore. A Septuagesima scilicel usque
quse etiam a Vigilia Nalivilatis Domini usque in it&Dominicam qua libri dividuntur (16): pars Genesis
crastinum Epiphaniae intermitlenda est. Episto- ad Vigiliaslegaturea, quseVigiliarumleclionibus per
la, Apparuii benignitas : Evangelium, Defunclo He- totum hoc tempus ad arbitrium cantoris couvenien-
rode. tcr suflicere possit. Reliqua vero pars si quid ab
QuoJ si Yigilia Epiphanise iu Dominica evenerit, his Vigiliis residuum est, aliique libri qui sequun-
hsec supraseripta missa cum sua Collecia, Epistola tur usque ad Tibros Regum in Refectorio lega.-i-
et Evangelio post Tertiam canaiur : Malutinalis vero tur. Ubi hoc sollicite providealur ut ante Domini-
Missa sit, Puer natus est, cum Collecla, Deus qui sas cam qua canitur officium, Judica me, Deus, perfecli
.utis :Epistola, Apparuit benignitas: Evangelium, sint. .
Pastores loquebanlur : El notandum quia cum haec Verumtaineii m Dominicis diebus legantur prius

(15) Atleluia, etc, itsaue ad Quadragesimam. Hoc Dominicam primam Quadragesimae,in qua monachis
Eecundum Regulam S. Benedicti, cap. 15. libri dividuntur secundum Reg. S. Ben., ut infra di-
(16) Usque ad Dominkam qua, elc, id est usqtte ad cetur.
•IT.OS IISTlfi ORDINIS CISTKHC. -- PARS I <sni
in Refectorio Homilim Evangetiorum Dominicaliuni : A J\ diebus se ad celebraiidam missam prseparent. Tunc
vel si aliud aliquid de aliqua festivitate fuerit sacerdole alba et manipulo induto, signoque pulsato
legendum qualibet die. Prima igittir Doroinica fratres in claustro se dipcalceenl, atque in eodem
Septuagesimae, lecta ih Refectorio homilia vel alio calceamenta dimittentes Ioco ecclesiam intrent, et
aliquo de aliqua festivitate (si adest) ut dietum in ordine suoversis vultibus ad altare stent.AItaris
est, incipiatur lectio Genesis, vel aliorum li- itaque hebdomadaiii in vestiario se discalceantes in
lirorum ut diximus ibi, ubi cantor Lectionem Vigi- chorum veniant. Post hsec cantor
incipiat Antipho-
iarum usque ad Quadragesimam debere finire prse- naro, Exsurge, quam dum incipit vertanl vultus ad
viderit. invicera : et subsequalur versus Deus auribus no-
A priroa aulem Dominica Quadragesimse qua sci- stris, et Gloria Palri. Deinde hebdomadarius missae
licet libros dividimus, ad Vigilias in Ecclesia privalis dical versum, Ostende nobis, Domine : et fratribus '
diebus utiraur tractatibus sancli Augustini super superformas(18) prostratis subsequatur, Kyrie etei-
Psalmos usque ad Dominicam qua Uieremias in- son, et Paler noster, et ne nos inducas, alque totus
choatur. Si vero Bominica Septuagesimse, evenerit, psalmus Deus tnisereatur cum Glona Patri. Vcr-
Purificatio sanctse Marise, feria secunda iiicboetur sus, Et veniat super nos; Dominus vobiscum : Ore-
historia ad Yigilias, videlicet liber Geneseos cum B 1 mus, Concede nobis, Domine ,prmsidia. Postea sur-
Prsefatiotte et Responsoriis, Inprincipio Deus: el se- gant el stent versis vultibus ad altare
usque ad in-
quenti Dominica dicantur Lectiones ad Vigilias, troitum missse.
Tulil ergo Dominus Iwminem. Postquam ergo abbas accepta a secrclario stola
CAPUT XII. et pastorali virga in presbyterio (19) verso vultu ad
De Tractibus. Aquilonem benedixerit cineres antea inipso pre-
In Septuagesima et exinde omnibus Dominicis sbyterio a secretario posilos, atque aqua eos bene-
diebus et festivilalibus duodecim Lectionum, ad ma- dicta asperserit, cantetur Antiphona, Exaudi nos,
jores missas usque ad Pascha omnes Tractus ab Domine,et aliae ut in libris habenlur. Exaudinos,
utroque choro alternatim cantentur. Et similiter in Domine inccepta : abbas, slola deposila, veniens
Parasceve fiat de Tractu, Eripe me. In Vigiliis eliam ante gradura et sub illo flexis genibus, ab Hebdoma-
Pascbse et Pentecostes, Laudale Dominum, omnes dario missse prius sacros accipiat cineres. Quibus
gentes; et in Sabbatis quatuor temporum similiter r acceptis erigens se, resumpta slola stetsupra gra-
Tractus, Benedictus es, ab utroque choro alternatim dum ; et versus ad chorum, super singulorum ca-
canitur. Qui quidem Tractus incipitur a choro In- . pita raittat cineres benediclos, incipiens a ministris
vitatorii: et alter chorus subjungat, Et laudabi- altaris, omnibus fleclentibus genua in terra. Et dum
lis, etc, et sic fiat in singulis versibus. In line ve- mittunlur, sedeat qui voluerit. Si tamen congrega-
ro, primus versus repetatur ab illo qui incipit: et; tio major fuerit, secundum dispositionem abbalis
lotus ab utroque choro simul decantetur; sedetin , per diversa loca distribuantur cineres. Cumque om-
fitte prsedictorum Tractuum, ambo ehori simul can- nes per impositionem cinerum suse corruptionis mc-
lctit: cseteros Tractus totus siruul chorus et coh-. mores esse admonili fuerint, lunc abbas stola de-
ventus cantet. posita veniat in chorum.
Non est autem consuetudo ut (ifivalis diebus exlra, Quod si abbas hebdomadarius missse fuerit, can-
Quadragesimam dicatur Tractus, exceptis Sabbatis( tor alii missam injungat. Absente abbate, hebdoma-
Quatuor Temporum, et Vigiliis Pentecostes et mis- darius missse cineres benedical. Quibus benedictis
sis defunctorum prsecipuis et privatis; sed nec ini primus eos a quolibet sacerdotura stola induto a
malutinalibus missis Dominico die tam infra Qua- canlore prsemonito. accipiat cum ministro, et ipse
dragesimarii quam extra : nisi matutinalis missade i hebdomadarius ei a quo accepit imponat, et post in
Dominica fuerit, propter roissani de festo, post Ter- locum suum revcrlatur. Et qui ei cineres dedit, det
tiam non repetenda. Nam privatis diebus in Qua-- jn et cseteris omnibus secundum ordinem couversionis
dragesima Domine, non secundum, et Traclus ille,, suae accedentibus. Sciendum autem quia dum hoc
De necessitalibus meis; er.,Domine, exaudi oralionem: : officium cinerum agitur, ille cui canlor injunxerit,
Feria quarta ante Pascha pro qualibet solemnitatei eos ante abbatem tenere debet.
hon omittuntur. Tractus qui alternatira canuntur, , liichoala vero Antiphona, Immutemur habitu, sa-
iu illo choro in quo est lnvitatorium incipianlur. cerdos et minister calceent se, et signo pulsato ac-
AliosTractus cautor vel qui ejus ad missam gerit of- cedant ad missam celebrandam. Cselcri vero omnes
ficium in quocunque choro sit incipiat. discalceati remaneant donec missa peragatur, imic
CAPUTXIII. que se recalceehtin claustfo. Porro cineres hos extra
De Capite Jejunii. chorum familiae et hospitibus si affuerint, prjor ad-
Feriaquartaincapitejeiunii(17)dictaPrinia;exeaiit t juncto sibi aliquo fralre imponat.
fratres in claustrum, et altaris ministri ut cseterisi Sciendum est quia Tractus Domine, non secundum,
(17) Caput Jejunii accipitur pro dieCineruni. (19) Presbyterium hic accipitur pro ea parle quas a
. (18) Super /bmfls scilicetsuperpartem superiorem i primo gradu chori astat ipsi altari.
inferioris chori.
fo'Jb S. STEPHANCS ABBAS CISTERC. III. 1396
tam in hac die quam in aliis tribus diebus per Qua- i , cundum Regulam horis quibus vacant fratres le-
dragesimam scilicet secunda etquarta et sexta feria, clioni pef tetum annum circumeanl monasterium :
usque ad quartara feriam ante Pascha dicitur : ex- cum tamen necesse esse intellexerint, de his scilicet
cepta tantuminodo feria quarta post primam Domi- providentes ofliciiiis, claustro, oratorio, capitulo,
uicara Quadragesimae, quia in ipsa feria quarta Tra- dormitorio, calefactorio, refectorio, coquina, audito-
cius De necessitatibus canilur. Canonicalis praefalio. riis, ne forte aliquis incdnvenienter se habere inve-
videlicet, Qui corporali jejunio lam hac die quam niatur : et propter hoc officinas prsedictas ingredi
aliis omnibus Quadragesimse diebus ad missam de poterunt exceptis auditorik (21),
jejunio, usque ad ccenani Domini dicatur. Hac die post Completorium cruces eooperiantur et
CAPUT XIV. corlina (22)ante presbyterium tendatur, quse itaom-
De festis sanctorumquma Capite Jejuniittsqwead Do- nibus diebus privatis per Quadragesimam usque &$•
minicamin Palmis evenerint. quartam feriam ante Pascha post Completorium re-
Si festivitas duodecim Lecliontrm in qua labora- manebit. In Sabbatis vero et in Vigiliis sanctoruui
mus privalis diebus a eapite jejiinii usque ad Domi- duodecihi Leciionum ante Yesperas a coiispeclu
nicam. in Palmis evenerit, primo dicatur missa de presbyterii, est cortina retrahenda : et in crastino
jejunio dimissis usitatis Collectis, qttam cantet heb- <•'post Completofium est remittenda. Similiter retfa-
doriiadarius-hebdomadae prseleritse: eamque conven- hatur ad missam pro prsesenti defuncto : etad exe-
tus ex totoaudiat. Qua finita ac recalcealo conventu, quias, non inlres in judicium .'donec septem Psalmi
si qttarta feria in GapUe Jejunii fucrit, sequalur finiantur post sepulturam, et ad benedictionem No-
missa de festa canenda a praesentis hebdomadse heb- vitii. Ad missam vero privalis diebus, ut sacerdos
doinadario. Et post OfTerendamprivatae missse agan- libere ab abbate si adfuerit ad Evangelium Iegen-
iiir. Ad quam missam ad induendum et exuendum dum benedictionem petat, subdiaconus eornu cor-
iuve.it illi qui ad praecedentem hoe idem fecerunt. tinae in parte abbatis modice retrahat: et data bene-
Iluic missae conversi non intererunt. Idipsum tenea- dictiorie ut prius erat remiUat. Diaconus vero acce-
tur de festo sancti Mmtricii, cum in jejuniis Quatuor dat ad cortinam ubi sublevala est, quserens benedi-
'femporum in Septembri evcnerit. clionem.
Conventus ad Te igitur prioris missy- in Quadra- His. vero sanclis diebus Quadragesimse secundum
gesinia super formas proslcrnatur -.horse vero lolius beati BenedictiPatris nostri monita, oralionibtis in-
diei sine flexione genuum peragantur et de feslo tenti esse debemus peculiaribus. Et ided omni die
fiant. Quod si festum in qtto non laboraraus fuerit; ( uiiusquisque fratrum certa Consuetudine erationeni
piima.missa de jejunio erit, sed non solemniier : et privalam tempore lectionis in Ecclesia Domino of-
ad Te igiiur prosternentur fralres. Quod ad missam ferat: nisi prsesens defunctus impedierit. Si accide-
solemnem post Tertiam non fiet. Sane memorise rit pef hos'dies Quadragesiniae ut crux quse est retro
commendandum est, quod flexio genuum ad Te igi- altare cooperta tollatur inde pro quolibet defuncto,
tttr, in die duodecim Lectionum non fit, nisi in Qua- vel infirmo communicando sive inungendo, disco-
dragesima. operiatur quoadusque proprio loco, scilicet super
CAPUT XV. allare, restitualur.
Be Dominica prfma Quadragesimm ct observalione CAPUT XVI.
ejusdem lemporis. De duabus hebdomadis ante Pascha.
Doininiea prinia Quadragesirase post Primam can- Duabus Dominicis. ante Pascha, Gloria Palh ad
tor adjunctis sibi fratribus, sinecesse habuerit, quos Asperges me non dicatur : sed post Versum a capite
ejtts petitione prior ei assignaverit, inlerim dum repelatur. Aliis temporibus post Gloria fit repetilio
missa matiilinalis cantatur, deferat libros qui dandi ad Lavabis me. Per hos quatuordecim dies in qui-
sunl in capilulo etantesedem abbatis aliquare sub- bus, Gloria Patri, non dicitur ad Introitum Missse,
strata honeste ordinet: lectio vero regularis de ob- J > exceptis missis solemnitatum et privatis quse non
servatione Quadragesimse, videlicet, Licet omnitem- sunt de Quadragesima, ministri altaris qui quando
pore (20), etparsultimapraecedentis sententiae, seili- ilie Introitus cantatur, slant ad aditum chori exspe-
cet, In Quadragesitnm vero dkbus, illa die in capiiulo etantes horam ingrediendi: ubi audierint inchoare
legatur. Qua lecta et exposila, cantor jussu abbatis Y7ersumpsalmi post Introitum semel percantatum,
cum solatio suo vel etiam aliis si necesse fuerit libros statim introeant procedentes ad altare.
distribuat; quos monachi duabus manibus prse gau- Librum Hwremim prophetse his diebus tam in ec-
dio divinarum Scripturarura suscipientes, singuli clesia quam in refectorio legendum dividat cantor
profunde et lsetanter inclinent. Et seiendum quod in duas partes, et una pars Iegatur in ecclesia pri-
huic capitbilo intererunt monachi infirmi, libros cum vatis diebus ad Yigilias usque ad quintam feriam
aliis accepCtiri. Postea abbas designet fratres qui se- ante Pascha. „Quae pars inchoetur prope initiura

(20) Ex csip. 49 Rcg. S. Ben. el ex cap. 48. cum priore colloquerentur.

(21) Per itnditoria intellige loeum claustro rcgu- (22) Cortina, id est velum, quod inter cborum et
lari adjacentrai, in queni juxla cap. 72 hujus lib. presbyterium hoc solo Quadragesimali tempore ex-
fcccedere sols'tiani moiiachi ul de sibi necessariis pandilur.
1597 USUS ORDINIS CISTERC—PARS 1. 1598:
ipsitis iibri paulo ante ubi Doroinica nocte ad Vigi- Ai tur, secrelarius analogium, quod ipse anle Teiiism
lias octava Lcctio finem fccei it, id cst Videle Verbum- collocavit in capitulo cum texlu Evangeliorum et
Domini. Nunquid soliludo factus sum. Et ab eo loco stola, ad locum ubi diaconus Evangelium leclurus
designel cantor de illa prophelia secundum longilu- cst, deferat: hoc est ante ostium ecclesise. Circa
dinem vel brevilatem noclium per unuroquemque finem itaque antedictae anliphonae Ave, rex noster,.
annum quaiitum existimaverit sufficere posse ad lioc diaconus crucera sanctam subdiaoono porrigat. Qui
quod dictum est. Ubi autem partem illani non nisi et ipse interim subdiaconus aquam benedictamjussMm
in «cclesia legendam, judicaverit finieiidam, faciat ponat (25). Cum vero stola amictus diaconus fuerit
ipsam die Dominica qua ipsa prophelia ad Vigilias parum se movendo ab analogio, ab abbale benedi -
incoepla est, in refectorio inchoari: perlecta tamen clionem petat: et postea versus circa Orientem Evan-
priushomilia beati Gregorii papae de Evangelio,Quis gelium Iegat, subdiacono ante eum cum cruce as-
ex vobis arguel me de peccalo, et percurratur usque tante : et ad conventum vultum suum babente. Quo
ad finero Iibri: procurans ante omnia ut inlra islos peiiecto slolam deportat et crucem recipiat: atque
dies lotus liberpeiiegatur siibdiaconus aquam benedictam resumat. Tunc-
CAPUT XVII. eiiam convenlusstetversisvultibus adihvicem. Duo'
Ordo ki Ramis Palmarum ^ autem fratres, qui jam a cantore praemoniti esse
Dorainica in Palmis ab abbate exorcismus aquse debent, eirca finem Evangelii ecclesiam intrent: et
agaiur : deinde lertiam ipse incipiat. Qua finita, ac- clauso ostio stantes versa facie ad processionem,
cepta paslorali virga, super presbyterii gradum. ar- Versus Gloria laus, uti in libro ordinati sunt can-
borum ramos, ante horam tertiam a secrelario ibi tent. Qttibus finilis ei ab eisdem fralribus principio
locatos benedicat, et postea aqua benedicta aspergat. eorumdcm Versuum Gloria iaus repetito, reverlan-
Quibus peractis, cantor postquam ramum abbati ob- tur ad processionem : ct stent in ordine suo. His
tulcrit, iucipiat Antiphonam, Pueri Hebrworum : igitur peractis inchoet abbas Responsorium, Ingre-
rooxque secrelarius cum solalio suo, et quibus a dienle Domino : ct ecclesiam omnes illud cantando
ptiore jussuni fuerit, ramos benedictos monachis ac intrent. Ramos qttoque quos manibus gestant in-
noviliis distribuat, reliquam partem fralribus laicis trantes chorum super gradum presbyterii deponant,
c( familise ac hospitibus si adfuerint porrigat. In- qubs secretarius continuo auferal. Ubi vero diaco-
terim prsenolala Anliphona finita, cantelur alia, nus crucera deposuit, usque post Completorium
Pueri Hebrworum. discooperla ibi reroaneat.
Ilis.ergo iia ordinatis, incipiente cantoreAntipho- (n Postca missa cclebretur sicut in riatali unius ajw-
r.am, Occurrunl turbm, exeat subdiaconus cumaqua stoli. Et scicndum quod ad processiones quse fiuni;
benedicta, sttbsequente diacono cum cruce discoo- per claustrum, non liceat hospitibus interesse, nee
peria, qtiem subsequatur convenlus eo ordine quo ad serniones in capitulum intrare, nisi aliqua fuerit
stat in choro laicis monachis prseeuniibus, ita ut tam reverenda persona, cui hoc permitli deceal. Et
abbas vel sacerdos hebdomadarius si abbas defuerjt, hanc septimanam de Evangelio.nullus diaconus se-
eal poslerior, el posl ipsum novitii, post novitios cundtiiii ordinem accipiat, nec sacerdos hcbdoma-
vero laici fratrcs : et fiat processio tantum per clau- dara raissae : sed quibus cantoi hsec officia in tabula
sfrum. Prior autcm providcat ne quid inconven.iens consilio abbatis eomniendabit. Diaconum-tamen wi
inveniatur in claustro, dum ista processio vel alia Sabbato, si necesse ftterit, mutare liccbit.
in Purificalione vcl in Ascensione agitur. Finita An- CAPUT XYIII.
tipbona, Cccurritnt turbm , incipitur Antiphona Quomodo incipiendm sunt Passiones.
Collegerunt: El dura haec canitur fial prinia statio Ad Passionem vcro hujus missse, et Dominus vo-
in parte quse ex-stat juxta dormitorium. Qua finita biscum, et Gloria tibi,.Domine, dicilur. Ad Passiones
ct aequente mox versu, Unus autetn, moveant se fcrise tertise et ferise quartse, Dominus vobiscumdici-
fratres ab illo loco : el agatur juxta refectorium D I tur .scd Gloria libi, Domine non dicitur. Feria autem
stalio secunda. Ad repetitionem vero hujus Anti- sexta nec jDomittHSvo.biscum,.nccGtorialibi,Domine,
phonae, scilicet Qitid facimus quia hic homo, proce- dicitur. Et quando non dicitur ad Passtonem Gloria
datur ad ultimam stationem juxta ecclesiam : et in libi Demine : non sc muniunt fralres signo crucis.
unaquaque slatione diaconus et subdiaconus ha- CAPUT XIX.
beairt vullus suos versos et crucem versam ad De feria quarta ante Pascha,
convcntum, et in ambulando et in stando subdiaco- Feria quarla antePascha postVesperas regulares
nus ante diaconum sit. Porro in ultima statione in- officium pro defunctis. cum suis Antiphonis el Col-
cipiente cantore, Ave, rex noster fili David, inclinet lectis sicut aliis diebus dicatttr. Cortina (24) post
ad crucera conventus genibus et manibus in terra Completorium aufcsatur.
positis : el omnes erecti deinceps stent conversi ad CAPUT XX.
crucem usque dum incipiatur, Gloria, laus. De Cmna Doinini et Parasceve el Vigilia Paschm.
Interea dum hsec Antiphona Ave rex noster cani- Fcria quinta ante Pascha usque ad feriam secun-
(23) Jusum scu Jttssum ponat. idemestac interrara (24) Corlina id est Vclum quod tempore Quadra- ,
deponal. gesimae anle majus altare expansum pepcnderaU
15S9 S. STEPHAMJS ABBAS CISTERC. III. UOO
dam post oclavam Paschse; nihil agatur pro defun- A, faciant : incipientes ab ostio ecclesise quo monachi
ctis; excepta quotidiana missa, quam lamen in- exire et claustrum intrare solent. Vasa el iintea seu
termittimus in die Parasceve et sequenti Sabbato et tersoria ad Mandatum necessaria, aquamque cali-
die Paschse, in qua tamen die hebdomadarius quo- dara illuc deferanl, et omnia ordinate disponant,
lidianse missse cantans de Resurrcclione dicat Col- quae vasa et csetera necessaria cellararius pro-
lectam, Inclina, Domine, et si Tricenarium fuerit, videat.
subjungat, Deus cui proprium est. Dicta vero Nona exeant fratres de ecclesia, inci-
Feria quinta et sexta et Sabbato ante Pascha, pientes a prioribus eo ordine quo privalis diebus, et
poslquam nocturna laus peracta fuerit, et fratres in die Naialis Domini, scilicet unus post unura, va-
ad luminaria in claustro sederint, et saerista viderit duntin capitulum : ita ut abbas omncs transeat
advenisse tempus, quo regulariter (25) circa dieni pauperes usque ad ultiraum, et mandaium faciant
Laudes sunt canendse : candelam unam aecendal, in claustro pauperibus. Porro fratres laici, ut illius
ac in primo gradu presbyterii super candelabrum sancti Mandati cooperatores existant, aquam et ter-
ponal, sicque, signo feria qu-inta, Feria vero sexta soria monachis Mandatum faeienlibus competenler
et Sabbato tabula voeentur fralres ad horam. In- et diligenter administrent, cellararius autem, qui
terim vero duni hymnus illius horse canitur omnia ' ' denariOs ad opus pauperum monacbis porrigit, ex-
luminaria ecclesisea secretario (excepta illa prsedi- tremis in ordine nionachis innuat: ut in pauperibus
cla candela) exstinguantur. Dum cantDr Anliphonam infirmorum et absentium monachoTum, et portarii
ad Benedktus incoeperit, etiam candelam illam idem qui in ultimo ordine pauperum collocandi sun»,
sacristaexstinguat..Etdum abbas, Pater nosler incce- Mandati oflicium adimpleant: Iiifirmis de infirmito-
perit candelam ardentem quae antea quam iUa ad rio qui adesse poterunt sedere liceat. Et postquara
Benedktus exstinguatur, in absconsa occultari de- abluerint, et exterserint et osculati fuerint paupe-
bet : ad Golleclam dicendam in chorum deferat. rum pedes, proprias monachi manus Iavenl. Hoc
CAPUT XXL explelo a singulis fratribus singuli nummi singulis
Ilem de Cmna Domini. dentur pauperibus. Quidenarii flexis genibus sunt
Feria quinEa ante Pasclia, missa celebrelur post dandi : et manus pauperum osculandae. Poslea vero
primani solemniler utin natali unius apostoli et sine simul se erigant fralres , iterumque veniam ante
flexione genuum : omnesque tam conversi quam pauperes pelentes (26) dicant: Suscepimus , Deus,
cseteriad magnuni altare communicent; nisi aliter misericordiam luam in medio lempli tui : et poslea
mullitudo exegerit. Diaconus aulem tot hostias con- (r eant ad opus nianuuni si tempus permiserit. Deinde
cecrandas apponat, ut et ipsa die fratribus omnibus deducantur pauperes ad cellam hospitum, ubi abbas
sacra. communio sufliciat: et tam pro oflicio sequen- cum coadjutoribus suis aquam fundat in eorum ma-
tis diei, quam pro infirmis pars sacrse communionis nibus ac poslea reficiant. Et sciendura quod omne3
reservari possit. Post pacem vero corpus Domini de supervenientes hac diepro reverentia DorainiciMan-
vasculo supra altare suraatur •: et super patenam dati charitative hora competenti pane et pulmento
illa hora sumendum ponalur. Linteum eliani m.ox sunt reficiendi.
de eodem vasculo auferatur, aliudque a sacrista Expleto pauperum Mandato sacrista mox ascitis
illa hora prsesentatum in eodem ponatur : illoque sibi fratribus quot necessarios habuerit, allaria di-
mutato ab eodem secretario, mox abbas vel qui can- scooperiat :, et pallas, quas inde lulerit honeste
tat missani, parlem sacrse Communionis in crasti- aptct et recondat. Yespera itaque tabula pulsetur
num servandam in vasculo ante notalo honorifice lignea, et ipsa bora alte canletur uti aliis diebus.
recondat. Et tunc linteum vetus iii patena diligenter Abhinc non pulsetur campana in ccclesia usque ad
excussum super piscinam comburatur, cincresque missam in Yigilia Paschse ; sed ncc in refectorio
ejus in eam projiciantur. Et sciendum quod hac die, nec in horologio. Et illud scicndum quod abbinc
privata missa non sit ab aliquo cantanda : nisi pro D versus in refectorio ante cibum ct post cibum ac
conversis communicandis, ubi mullitudo exegerit, Benedicite cum benedictione potus ante coliatio-
et ipsa missa de die sit. Missa autem de sancta Ma- nem : versus quoque in capitulo remissius voce
ria, ad quam nuilus hac die communicet,. et quoli- humili usque post Yesperas in Vigilia Paschae sunt
diana pro defunclis cantabitur. dicendi.
Post sextara horam portarius (nisi alteri abbas Postquam conventus a mensa surrexerit, fratres,
jusserit) lol pauperes eligat, quot monachi sunt in qui in ipso die in capilulo ad Mandatum illius diei
coenobio. Hi vero oriines ad oralionem non susci- sunt per tabulatn vocati, aquam calidani quam ipsi-
pianlur, sed in uno loco maneant donec ad manda- met antea calefacere debent, in claustrum deferant.
lum ducantur, et interira dum Nona cantatur, con- Ubi tamen abbas in trahenda et calefacienda aqua
versus laicus adjutor monachi hospitalis, et creteri ac in claustrum deferenda, adjutorio conversorum
fratres laici quos cellarariusadvocaverit, ducant pau- opusesse viderit: cellararius sufficienter per con-
peres in clauslrum,"ibique eos sedere et discalciari versos subministret. Et facto parvo intervallo eant
(25) Regulariler, id cst sccunduni Regulam S. Be- (26) Veniam petenles, id est genuflectenles, mani-
ccdicti. bus ad terram positis.
 4401 USUS ORDINIS CISTERC, — PARS I. U02
fralres more solito in rcfectoriura bibere. Deinde A stivis diebus. Deinde pulsata tabula veniat cohven-
saerisla tabulam ad Mandatum percutiat : inona- tus in chorum et legatur sine titulo lectio, In tri-
chorum quoque conventu in claustro residente sic- bulaiione sua, a quodam fratre a canlore prsemo-
ut in Sabbatis a'd Mandatum, ac priore locum ab^ nito. Quarii dum incceperit ingrediatur abbas cum
batis tenente, incipiat cantor Antiphonam, Domi- ministris ad aitare nudis pedibus, oratioriem solitam
nus Jesus praesentibus infirmis qui adesse poterunt: - prselermittentes ante altare. Leclione autem finiia
et conversis hinc inde residentihus : scilicet post dicatur Tractus , Domine^ audivi, poslea Collecta
ullimos monachos et postremos novitios. Tunc ab- Deus a quo et Judas : sed non flectamus gemia.
bas et coadjutores sui, linteis prsecincti, lavent, Deinde legatur leclio, Dixit Dominus ad Moysen cl
tergant, et osculentur pedes omniurn; ita ut abbas Aaron, a subdiacono cum manipulo similiter abs-
duodecim tantum, id est quatuor monachoruiri, que titulo. Quam non ul Epislolam, sed plane legat
quatuor novitiorum, et qualuor fratrum laicorum ul aliam Lectionem. Qua dicta canalur Tracttss,
pedes lavcl. Quod si numerus defuerit novitiorum, Eripe mc Domine : et subsequalur Passio et oralio-
de fratribus laicorum suppleatur. Servitores vero nes solemnes, id est Oremus, dileclissimi.
lavatoribus deputentur hoc modo : ibbati duo, caete- Et circa finem earumdem oratiouum secretarius
ris autem unicuique unus, qui et aquam et linlea- aliquod grossum linteum in presbyterio ante altare
mina eis suflicienter administret. Quoties vero ante sternat, ubi crux est adoranda. Et duo presbyteri
priorem transierint inclinent se, tam abbas quam vel diaconi a cantore praemonili albis se induant ad
caeteri. Peraclo itaque obsequio, abbas duorum ser- ofticium crucis; et anlequam, Per Dominum n^-
, vitorum suorum pedes lavet, cseterique sibi inviccm strum ultimae Collectse finiantur, retro altare venien-
lavent. Novissime vero alter ex sibi deputatis, prior tes, cruccm coopertam jam ante Nonam a sacris*a
scilicet in eodem loco abbatis pedes lavet, alter vero ibidem depositam, finita oralione accipientes ad
tergat et osculetur. Post hoc tam Jabbas quam cae- gradum altaris portent : abbale et ministris ab al-
teri sibi vicissira aquam in raanibus fundant. Dein- lari discedenlibus. Postea crucem aliqua re ab hoc
de cucullis induti veniant ad locum, in quo sepli- convenienli subnixam, unus ad dexterani et alter ad
manarii coquinse solent inclinare Sabbalis post levam tenentes, flexis poplitibus cantent, Popule
Mandalum, et ibidem inclinent. Et tunc priore as- meus. Et duo fratres ante gradum presbyterii ter
surgente abbatique cedente, omnes pariler assur- dicant Agios, semel in primo flectentes genua, fini.o
gant, eoque residenle cuncli sedeant. Ad collalio- 0 Theos, et erecti csetera prosequantnr. Et chorus
nem autem leciio Evangelii, scilicet Ante diem fe- „, Sanptus ter repetat. Similiter ad primum flectentes
stum Paschm ab illo diacono cui cantor prseceperit genua,'dieto Sunclus Deus: et hoc tam a choro
sedente, sicuti aliis diebus, Iegatur. Cujus Iectionis quam a fratribus tertio siraililer Jiat. Et dum ulti-
finis in providentia est abbatis. Hinc Gompletorium mum Sanctus Deus incipitur, qui crucem tenent
remissius mediocri voce dicatur; ita tamen ut eam breviter adorent. Qui cantu finito delegeiites
psalmodis? sonus clare et dislincte resonet. Quod eam inchoent Antiphonani Ecce lignum crucis :
etiam abhinc omnibus horis in psalraodia et cantu, moxque omnes veniam petant econlra. Et cruccs
exccplis Vigiliis et Laudibus usque ad Yesperam aliae a sacristis discooperiantur, Abbas vero solus et
Paschae fiat. post illum insimul diaconus et subdiaconus in albis
CAPUT XXII. sine manipulis: ac deinde duo et duo.toonaclii et novi-
De Parasceve. tii universiquelaici tolo corpore proslratoin presby-
In Parasceve, parvo (post Laudes) intervallo fa- terio crucem adorent et osculenlur tantummodo et
cto discalcient se fratres in dormitorio, et infirmi breviter. Et dum adoratur stent versis vultibus ad
in infirmitorio, nisi nimis graventur. Deinde pulse- altare : sedeat tamen qui voluerit. Portarius vero
tur tabula, el conventus veniat in chorum, oratio- ipsa hora veniat et adoret, et recedal: moxqne ad
Et sciendum quod illum ordinem,
que fiat brevis (27) super formas : solemnis vero D portam redeat.
oratio ante- Tertiam persolvatur ex more. Dicta quem ad pacem et commuriionem accedenles ser-
atitera prima sequantur omnes abbatem eo ordine vant, in adoranda \ et osculanda cruce servare de-
quo stant in choro et intrent capitulum, sedeatque beant. Interim autem canlus ad hoc pertinens oflj-
abbas ad dexleram cum choro suo, priorque ad si- cium persolvatur. Et sciendum quod liceat pl^res.
nistram cum suo in introitu capituli : et post eos. cruces ad adorandum lam monachis quam conver--
omnes eo ordine sedeant quo processerunt, ac sis ad alia allaria prout abbas ordinaverit exhibere..
Psallerium ex integro persolvant. Explelo Psalterio Et dum hsec agunlur prior aliam crucem cum reve~
psr totam diem vacent fralres Iectioni. Post Nonam rentia comitante illum sacrista, vel alio fratre quem=
induanl se abbas et ministri ad ouTciura. signo vocaverit, bospitibus si affuerint et familise-
Interim autem , secretarius altaris superficiem extra chorum ad adorandnm prsesenlet. Postquaia
roundis cooperiat pallis et ab uno ministrOrum duo igilur omnes adoraveriiit, qui crucem tenent levan*
luminaria circa altare accendantur, ut mos esl fe- les eam inchoent Antiphonam, Super otnnia ct pro-

(27) Oratio brevis, id cst. Patcr noster, Ave Maria, Selemnis oratio, id est Pater, Ave ct Crcdo.
i-m S. STEPHANUS ABBAS CISTERC. III. 1404
linus conventus econtra vcniam petat. MonaChiau- Jl\ terii. Interim omnia ecclesise luminaria exstinguan-
tjni crucem in suum super allare locum restituant. lur: et de igne benedicto postea accendantur. Cum
Tunc abbas et diaconus resumptis, quse deposue- vcro de eo candela accensa fuerit, a diacono stola
rant ad altare cum subdiacono sicut erant, nudis pe- accinclo et vultu ad altare verso Paschalis benedi-
eibus accedant, el orationem faciant, confessionem- catur cereus : aslanle ad dexteram ejus subdiacoito
que dicant. Quo faclo diaconus corporale super al- candelam manu tencrilc. Cuni aulem diaconus le-
tare ponal a sacrisla prius super ministerium posi- gendo venerit adlocum illum, Suscipe, sancte Pater,
tum. Abbas vero corpus Dominicum cum vasculo in incensi hujus sacrificium vesperlinum : cantor quin-
quo est, ad altare deferens juxta corporale ponat: que grana incensi crucem formando in eum imp.i-
et cum diaconus calicem cum vino aqua misto ab- mere curet. Ubi vero idem levita hoc prompserit rttli-
bati oblatum super altare.uti ad missam solitum lans ighis accend.it, lumen de manu Subdiaconi su-
est, ordinaverit, abbas incenso prius adhibito, mens cereum flammescere faciat. Deinde subdiaco-
deinde aperto vasculo digitos suos lavet, et exlra- nus candela exstincta cal in locum suum. Cereus
ctam de vasculo sanclam Communionem super cor- autem ardeal usque post completoriuni in crasti-
porale ponat. Et tunc nec corpore Domini, nec ca- . num, in loco ubi benedictus fuit, usque ad diem
lice levato, mediocri voce dicat, Oremus. Prmcepih Ascensionis Domini permansurus.
salutaribus moniti et Libera nos, qumsumus, Domi- Benedictione ergo consummata, sequatur lectio,
ne : illoque dicente , Per ettmdem Dominum no- In principio Deus creavil cmlumet terram, et caeleraa
sirum, elc Corpus Domini iii tres partes dividat, ac sine titulo. Levita quoque stolam deponat, et cum
postea, Per omnia swcnla swcutorum, subroissa voce manipulo in Jocum suum reverlalur. Et sciendum
dical, alque cunctis respondentibus, Amen, ipse quod patella cum prsedictis carbonibus non sit de
unam parlimi in calicem miitat nihil dicens. Porro prcsbyterio efferenda, doncc cereus accendatur : ut
diaconus facta thurificalione, ablutis manibus cum si forte candela acccnsa exstincta fiierit, dc eisdem
subdiacono stst ubi slare solct ad Collectas, donec carbonibus possit reaccendi. Abbas vero casula in-
comraunicaturus accedere debeat ad altare. Pdx dutus, jam iuchoata leclione, In principio creavit
D-jmini nec dicetur, nec dabitur, nec venia a con- Deus cmlum el terram, soltts accedal ad altarc, ora-
ventu petetur, nec Agnus Dei cantabitur. Deinde ab- tionem tamen solitam anle illud niinime faciat. Tunc
bas ct ministri communicent. Inlerim fratres ha- eliam chori habeant vultus suos ad invicem versos,
beant facies versas ad altare. Et posiquam ministri reliquas autem lectiones cum Collectis et Tractibus,
communicaverint, conventus exeat, pedesque suos (C uti in codicibus constant, ordinate persolvanl. Et
calciamentis muniat. Aqua autem in claustro a sciendum est quia ordo fratrum bas lcciiones legcn-
eellerario calida sit procurata, ut qui voluerit pedes tium incipitur a prioribus, in Sabbalis vero Quatuor
abluere possit. - Temporuni a minoribus. In quibus tamen a cantOre
Sacrista vero ante Vesperam pallas auferat de al- consideranduni est, ut hi qui legunt (secundum Re-
tari. Deinde pulsata labula vesperse celebreniur. Et gtilain) (29) possint sedificare audientes. Leclionibus
laici fralrcs refectionis hora ccclesiam mundent. vero cantuque atque Colleclis celebralis, abbas re-
Monachique in refeclorio more servitorurn gratias gressus ad vesliarium, casulam ibidem relinquat,
redlant: etprsedicti fratres laicipostCoiiiplelorium et sic in locum suum eat. Quo ab allari discedente
datislrum ct capilulum mundent. Lelania dicatur a duobus fratribus ante gradum
CAPUT XXIII. presbylerii, utroque choro siiiutl respondenle. Cum
De Vigilia Paschm. auteni venluin fuerit ad illum locum, Peccalores te
In Sabbato VigilisePaschae, anni Domini et epactse rogamus, audi nos, abbas et ministri vesliarium in-
concurrentes, et indictiones in chartula a cantore grcssi ad niissam se prseparent.
cereo benedicendo ipsa die affigantur. Post
[i-.*separata Cantore itaque vel succenlore, si Invitatorium in
L.exiamsecretarius allaria omnia adornet. Post No- " cboro ejus fuerit, post Lelaniam solemniter inci-
nani vero tabula ab eo modice pulsala abbas et mi- pienle Kyrk eleison : tres lampades et duse candelae
nistri vestibus se induant sacris, et sacrista deferat circa altare de igne benedicto accendantur, et abbas
Analogium (28) super quod legitur Evangelium et li- cura plenario ministrorum officio ad altare accedat,
brum Evangeliorum superpositum super gradum pres- ac solilam oralionem, deinde confcssionem faciat.
byterii; ubi abbasperageresolet benedictiones. Et de- Illoque hymnum Gloria in excelsis pronunliante, ac
feralcereura benedicendum super candelabrum, si- canlore pax hominibus prosequente,campana pulse-
militer non excedentem pondus triumlibrarumpanis tur, quousque dicatur Domine Deus, rex cwleslis. In
regularis, ponens illura in dextera parte Analogii. bac die nulla missa privata ab aliquo est dicenda.
Quibus paralis ut in chorum conveniant fratrcs, Ad hanc missam Pax Domini dicatur, sed non Agnus
herum labula perculialur. Tunc igriis in patella car- Dei. Et post Pax Domini, stalim unusquisque in loco
bcnibus allatus vivis benedicatur : et aqua benedicia suo verlant vultus ad altare, donec abbas dical Ore-
aspergatur ab abbate stante super graduin presby- inus posl: Dominus vobiscum. Quod si cantor per-

(28) Anabghtm, id est pulpilum ad legeLtium. (29) Vide Rcg. S. Ben., cap. 48.
 1405 USUS ORDINIS CISTERG. — PARS I. <W&>
spexerit tempus diei non suftlcere ut lumine diei om« A catur de Resurreciioiie, Deus qui tiodierna die per
nia impleantur, procuret ut aliquantulurii miiius tuum. '
Uiiigenilum
morose quara aliis diebus vesperlinales Laudes CAPur xxvi.
psallantur. Post refectionem more solilo faciaut De oclavo die Paschm.
Mandatum. Dominica autem in Octavis Paschse, prima missa
CAPUT XXIV. erit Resurrexil, et secunda Quasi modo' genili,
De fesiis sanclorum quw post Sabbalum ante Doxni- et Prsefatio Te quidem, Domine, omni tempore, et
nicam in Psalmts usque ad Octavas Paschw occur- Communicanles, et Hanc igilur oblationem ad utram-
runt.
qtte missam dicautur. Secunda hujus diei missa ea
Si festivitas beati Benedicli Patris nostri, seu alia . veneratione agatur, qua fit in feslo unius apostoli.
festivitas duodecim lectionum qua non laborahuis Et sciendum est quia Evangelium quod legilur in
post Sabbalum quod prsecedit Doniinicam Palma- hac die ad majorem missani, scilicel Cttm esset sero
ruin usque ad feriam quintam sepliman.se Paschse die illa, postquam ex integro Dominica die lectuni
illuxerit, ipsa feria quinta agatur. Si duse, quse pri- fuerit: in cseteris privalis diebus ipsitis scptimanae
raa est, agalur quinta fcria, sequens in Sabbato. mos est illud in duas partes dividere. Prima autcm
Quod si post Sabbatum quod prsecedit Dominicaro pars a capite incipiens usque ad, Thomas unus ex
in Ramis paimarum usque ad. Cocnam Domini, et a duodecim se extcndil : sccunda vero ab eodera loco
quinta feria Paschse usque post Octavas, feslivitas usque ad linem.
duodecim lectionum in qua laboramus eveneiil.: pro CAPUT XXVII.
festo duodecim leclionum ad Yesperas in Vjgilia, et De tempore resttrreciionis.
ad Laudes, ad missam et ad Arcsperas illius diei com- Ab Oclavis Paschse usqiie ad Rogaliones, Alleluia
memoralio fiat. Festum vero de quo commemoratio quae dicla sunt in Dominica ad majorem raissara,
fieri solet, assueta commemoratione terniinelur. Si privalis diebus vicissim repelaiilur. Siiniliter per
aulem a Coena Domini usque ad feriam quintam Oclavas Asccnsionis Domini. Et sciendum quod
Paschse fcslivitas duodecim leclionum occurrerit in a Pascha usque ad Ascensioriera Doniini, omnibus
qua laboramus, vel unde commemoratiouem agimus, Dominicis diebus missa matutinalis debeat esse de
nulla inde fiat meiilio. Rcsurreclione Domini, videlicet Resurrexit, nisi
CAPUT XXY. festivilas alicujus sancli boc impedierit. Ad qiiain
De septimana Paschw. missam tamen minime dicalur Prsefatio Te quidem,
Tribus diebus qui Paschse diem sequuntur, erunt Domihe, omni lempore, et Communicantes, et Hanc
fratres in leclione, uec laborabunt, quia hos tres igitur oblalionem. Et si forte fuerit (ut diclum est)
diespro veneratione sanctseResurrectionis solemnes de aliquo sancto ipsa missa matutinalis , lunc di-
habeinus, sicutfeslum alicujus apostoli. Invitatoria catur Collecta de Resurreclione Domini, id est Deus
iamen nunquam nisi in duodecim lectionibus a duo- qui per unigenilum jiuum post Colleclain de sancto,
bus fratribus canentur. Aliis vero tribus diebus qui scilicet ante Domiiiicalem.
scquuntur laboramus, sed lamen missam quotidia- Quod si festum duodecim Leclionum in ipsa Do-
nam solemnem agimus. In qua etiam missa adsunt minica evenerit, ipsa missa erit de Dominica, et
duo ministri, diaconus videlicel ct subdiaconus: et Collecta de Resurrectione, post illam de festo dice-
duaecandelaeardentes juxta allare, et incensum post tur. Si tamen dedicaCioecclesise, vel Inventio san-
Oflercndani. Sciendum eliam quod die Paschse et ctsecrucis hoc tempore die Dominica eveneril, missa
li.ibus sequentibus diebus Gloria in excelsis Deo, et Dominicalis differatur. In Dominica tamen ante
Prsefatio, Te quidem, Domine, omni lempore: ac Com- - Ascensionem Domini nullo modo differatur.
municanles, et Ilanc igilur oblalionem, ad utramque Porro hebdomada post Septimanam Pascbae le-
n.issam repeluntur. Caeteris vero sequentibus diebus guntur Actus apostolorum in Refectorio. Et duni
quando laboramus, una missa quolidie post Tertiam j) Responsorium Dignus es, Dotnine in ecclesia canta-
celebrabilur, ad quam Gloria in excelsis Deo, ac prse- lur, liber Apocalypsis inchoatur. Cum aulem Rc-
dicta Prsefalio, et Communkanles, et Hanc igilur sponsorium Si oblitus ftterotui incipitur, Epistolse
oblalionem quolidie dicentur. Credo in unum Detitn, Cunonicm leguntur.
tanlum in die Paschae caiiitur. A Sabbato primse hebdoniadse Paschae usque ad
lllud memorise commendandum, quod feiia se- Oclavas Pentecostes non dicatur Responsorium ad
ctuida Paschse ad raatutinalem missam non dicilur missatn, nisi pro defunctis. Yerumlamen privalis
Collccla de die sicut in aliis diebus sequenlibus, quia diebus et ad niatulinales raissas dicatur unum
Collecla in die Paschse, et Collecta in feria secunda Alleluia, excepto Salibalo infra Octavas PaschaB,
liahent unara secrelam, et eamdem post Communio- quando ineo duodecira Leclionum festivitas in qtta
nem. Caeteris verodiebus, scilicetferia terlia quarla, non laboramus evenerit. Ad majores vero missas
ad rnissam nialulinalera prima Collecta sit de resur- duo dicantur Alleluia.
rectione: et secunda de ipsa dic. Porro una sola CAPUT XXYIU.
raissa tribus diebus sequcnlibus celebrabitur : per De Rogalionibus.
•ircs dies islos post priiuam Golleclam de feria, di- Post Tertiam in diebus.Rogationuin pulsalo aigno.
4407 S. STEPHANUS ABBAS CISTERC. III. UQ
sicutadmlssampulsarisolet.duofralresanle gradura A\ Domini replevit, quae post Tertiara solemniler ags
presbyterii stantes canlent Lilaniam : fratribus in tur. Feria quinta ct sexta et sabbalo ejusdem septi
utroque choro insimul respondentibus et slanlibus nianse in convenlu noii celebretur nisi una misD
ad invicem versis vullibus sicuti ad missam solent: postTertiam. Tribus autem diebus in quibusjeju
ct ad Peccalores, terogamus, minislri exeant, se- namus non dicimus Gloria in excelsis Deo, nisi fcri
quc ad missam prseparent, diaconus scilicet si quarta ad maiorem missam, quse post Tertiam cele
affuerit, slolam sumens et sacerdoscasulam. Si ali- brelur : sed tamen Praefalio Qui ascendens supet
qua autem festivitas duodecira Leclionum in qua I omnes cmlos : et Communkantes, et Hanc igitut
non Jaboramus, in uno trium dierum Rogationum oblalionem oranibus diebus illius septimanse lene
llluxerit, ipsa festivitas plenarie, cadem die agalur. mtts. Missa vero pcr totani sepliiisanam Penlecostf
Si festum sancli Petri Tarenlasiensis (50) his diebus solemtiiter celebretur, sicuti in hebdoraada Paschse
cvenerit, duse missse canentur post Tertiam. Fosl Et quidem tribus diebus qui Dominicam sequttn
Primam vero Letania, ct postea raissa de jejttnio tur, ad Missam raalutinalera duse tantum Collcck
cum commemoralione festi praesentis, et alia post dicanlur quarum una sit, Deus qiti hodicrna di
Tertiam de solenmitate. In his tribus diebus mistura ^, corda fidelium, et altera de die prsesenti. Feri
lion sumilur. quinta una Collecla dicatur, id est Dcus qui hedkr
CAPUT XXIX. na die. Feria sexla duse, prima de die, secunda
De Ascensione Domint. Deus qui hadierna die, quse Sabbato intermittatur. Ii
In Ascensione Doraini ad Vesperas cereus pascha- quo Sabbato nihil est ad Vesperas cantandum d
lis accensus, non exslinguatur usque in crastinuin festo Pentecostes, sed de sancla Trinilate. Histori
post Complctorium. Tunc vero ab ecclesia sttbleve- ,vero, Deus omnium incipienda est in Dominica se
tur. Comniemorationes vero sanctorum, quae ea die cunda post Pcnlccosten vel in alia, si illa vacua ncn
evenire possunl intermittendse sunt; nisi in crastino fuerit.
suhsequatur alicujus sancti commemoratio. Tunc CAPUT XXXU.
cnim ad Yesperas in die Ascensionis liel comme-i
moratio. Similiter Ilet feria quarta infra Octavas De Dominicalibus officiisab Octavis Penlecostes usqv
Paschse et Pentecostes. ad Advenlum.
Ad processionem quse fit in claustro, in prima Ab Octavis Penlecostes usque ad primam Domini-
stalione dicatur Responsorium Viri Galilwi cum cam Advenlus Domini, sttnt Septimanae vigititi oclo,
versu. In secunda Responsorium Paler cutn essem. C * quando prolixius est spatium temporis : quando ve-
In terlia versus, Pater sancte cum repetitione: et ro brevius, viginti tres. Dominicalia officia sunt vi-
«ibi necesse fuerit dicatur Gtoria Palri cum repeti- ginti qualuor. Proinde in majori spatio temporis qua-
lione. Ad Introilum Ecclesiae AntiphOna, 0 Rex tuor extrema officia singula per binas dicantur
glorim. Duobussequenlibus diebuspostOclavasnon hebdomadas, id est Omnia qum fecisti, cum sua col-
«icilur hodierna die in Collecta. lecta, Epislola et Evangelio, duabus dicatur hebdo-
madis. hi volunlate tua, duabus. Si iniquilales,
CAPUT XXX.
duabus. Dixil Dominus, ego cogito, duabus. Si tres
De Vigilia Penlecosles.
In Vigilia Pentecostes vacent fratres lectioni a hebdomadse numcrum excesserint officiorum, simi-
Terlia usque ad Sextam, et cantent missas qui vo- liter fiat de tribus ultimis Officiis; si duac, de duobus
itieriitt : non tamen de Vigilia. Ante Nonam cele- idem liat; si una, Dixit Dominus bis dicatur. Cum
biatur officium, et caelera ut in Vigilia Paschae agun- vero hebdomadarum numerus minor fueril nuroera
lur, cxcepto quod nec ignis nec cereus benedicitur, ofliciorum, In volunlate, et Si iniquilales, m una di-
cl excepto quod signum ad Kyrie eleison missae non cantur hebdomada. Dixit Dominus bis in ultima :
sonalur; et quod Agnns Dei canitur. nI ila tamen quod in Dominica dicelur Collecia, Deus,
refugiutn nostrum et virtus; Epistola, Imitatores
CAPUT XXXI. tnei ,estote : Evangelium, Abeunles Pharismi. Infra
De Octavis ejusdem. hebdomadam collecla dicilur, Excila, Domine;
El scieiidum quod post diem Penlecostes, Anli- Epistola, Ecce dks veniunl: Evangelium, Cnm suble-
phona scilicet Filim Hkrusalem, et caelerse quse vasset.
prnprie per Resurrectionem cannntur, dimitlanlur; Hoc aulem observandum est, quod omnes Domi-
et Alleluia in nullius cantus fine ponalur, nisi ubi nicales Collectsa quae binse dicuntur, per hebdo-
in libris scriptum invenitur. De solemnitatibus au- madam sic disponantnr, ul illa qu:c Dominica die
tem sanctorum, quse in hac seplimana evenerint, dicta fuerit, sequentibus feriis repelatur ad Laudcs
quemadmodum de festis iu hebdomada Paschae or- et ad Vesperas usque dum alia incipiatur. Quai cum
dinavimus, ita tenealur. inccepta fuerit, ad Laudes et ad Vesperas dicator
Feria quarta infra octavas missa matutinalis de usque adsequcntem Dominicam. Incipienda aulem
jejunio : major vero de festo erit, videlicet Spintus eril si fieri potest a quinta feria.

(50) Qtiod hic de S. Petro Tarenl* notatur anliquis usibus

l additum cst a capit. generaU an. D. 1197.
409- USUS ORDINIS CISTERG. — 1'AKb i. U!0
CAPUT XXXIII. { num solemnitas non celebralur, ulraqiie missa crit
fuerit com-
e solemnilalibus quibus non laboramns et qttm de Dominica, nisi forte alicujus sancti
Dotninica non evenerint. meraoralio, qui oflicium habeat in Graduali dcsigna-
Omnibus solemnitatibus quibus non laboramus et tum, vel Vigilia alicujus sancti hoc impedierit, vel
uaeDominica non evenerint, eliam si commemo- prsesens defunctus supervenerit. Dominica tamen
atio alicujus saiicli fiat, nihiloininus utraque missa in Palmis etiam si alicujus sancli fuerit commemo-
e solemnitate fit, praeler quam in festo beati Ber- ratio, missa matulinalis erit de Dominica, et W\
tardi (51), et in Decollatione sancti Joannis Bapti- Octava die Paschae de Resurrectioue. In illo vero ttno
tm : et exceptis Festivitatibus quae a Capite Jejunii die, qui festum sequitursancti Thomm martyris (35),
sque post octavas Paschae, et Jejuniis Quatuor si dies Dominicus evenerit, prima missa eritde Do-
emporum, et Rogationum, et in septimana Nativi- niinica; secunda de Octavis Domini, scilicct Puet
atis Domini et Pentecostes evenerint.Tn Inventione nalus esl nobis.
ero et Exaltatione sanctae Crucis, quia Vigilise par- In illis autem tribus diebus qui Circumcisionem
im de sanctis sunt, partira de sancta cruce: de Domini_ sequuntur, si dies Dominicus evenerit,
anctis missa matutinalis sit, etiamsi Dominica prima missa erit de Octavis sanclorura, secunda de
.venerit, et de cruce major. Inventio sanctse crucis ^ Octavis Domini, scilicet Puer natus est nobis. Si vero
i Dominica anle Aseensionem evenerit, niissa infra Octavam sancti Joannis Baptistm vel apostolo-
lalulinalis erit de Domiriica, et de cruce major. rum Petri et Pauli illis quatuor diebus qui depuiati
CAPUT XXXIV. sunt ad missas eorumdem sanctorum dies Domini-
e solemnilatibus quibus non laboramus el qum cus evenerit, missa matulinalis erit de Oclavis, et
Dominica evenerint. major de Dominica. Domhiica vero infra Octavam
In solemnitatibus iterum quibus non laboramus et Apparitionis, missa matutinalis erit de Dominica et
use Dominica evenerint, nisi fuerint illae festivi- major de Octava : nisi forte, Omnis lerra, in eadem
ales quibus sermo fit in capitulo, missa matutinalis Dominica cantandum fuerit. Quod cum acciderit,
rit de Dominica, nisi propter proprietatem alicujus missa matutinalis erit de Octavis, et missa major do
ancti, vel propter prsesentem defunctum differenda Dominica.
sit, et major de solemnitate. In Purilicatione tamen Similiter Dominica infra octavam Ascensionis Do-
eatae Marise, si in Septuagesima vel Sexagesima mini et Assumptionis beatae Marise, si nulla duode-
aut Quinquagesima evenerit: missa matulinalis erit cim Lectionum solemnitas evenerit, missa malulina-
de Dominica, et major de solemnitate. Ante Adven- ,' Iis eritde Dominica, etmajorde Octava. Si vero aliis
tum autem cura unum Dominicale officium duas te- diebus infra has Octavas duodecim Leclionum so-
nere contingit hebdomadas, illud officium secunda lemnitas qua non laboramus evenerit, nisi forte in
non repetitur Dominica ad Missam matutinalem, si ipsa sermo fieri debeat in capitulo, missa matutina-
in ea duodecim lectionum soleranitas celebratur, Hs erit de Octava et major de festo.
sed utraque missa erit de festo. Simili modo iiet CAPUT XXXVII.
ante Septuagesimam (52). Quo ordine missm agantur privalis diebus.
CAPUT XXXV. Ab Octavis Theophanise usque in Caput Jejunii,
De solemnitatibus quibus laboramus et qum Dominica et ab Ocfavis Pentecostes usque ad Adveritum Do-
evenerint. mini, omni feria secunda missa pro Defunclis in
In solemnitatibus quibus laboramus et quae Do- conventu dicatur. Feria tertia et quinta Dominicalis.
minica evenerint, similiter missa matutinalis erit de Feria quarta pro familiaribus. Feria sexta de sancta
Dominica, nisi propter prsesentem defunctum diffe- cruce. Sabbato de beata Maria.
ratur, et major de solemnitate prseterquam in Octa- Ab Octavis autem Paschse us.que ad Dominicam
vis Apparitionis Domini, cum instans Septuagesima ante Ascensionem, et in Advenlu usque ad Nalivita-
coegerit ut in ipsis, Domine, ne in ira lua cantetur, ) tem Domini, idem ordo servabitur, excepto quod ah
et in Adventu, Septuagesima, Quinquagesima et Octava Paschse usquead supradictam iominicam
Quadragesiraa. Dominica tamen in Palmis et in omni feria quarla, missa pro farailiaribus omissa,
Octava die Paschae si festivitas sancti Ambrosii eve- missa Resurrexit dicetur, Et in Adventu feria sexta,
nerit, ad missam matutinalein Collecta dicatur quia missa de sancta cfiice hon.dicitur, missa Domi-
de eo. nicalis repetatur, nis^ forte aliqua solemnitas duo-
CAPUT XXXVI. decim Lectionum aliquem horum occupaveritdiero,
De Dominkis diebus quibus duodecim Lectionum so- aut talis commemoratio alicujus sancti, cui missa iii
lemnitas non celebratur. Graduali sit attitulata, aut Yigilia alicujus solemni-
Dcminicis vero diebus quibus duodecim Lectio- tatis, aut dies Quatuor Temporum sive Rogalionura

(31) Nomenet memoria S. Bernardi non erant in
antiquis usibus, addita sunt autem a capit. generali
ann. D. 1165, post canonizationem illius quseconli-
cit anno.praecedenti, ut patet ex bulla Alexandri III
Rom pontif. qui huuc S. P. sanctorum calalogo
ascripsit.
(32) Simili modo, etc. Haec ultima verba addita
sunt antiquis Usibus* quippe quse nori reperiuntttr
in omnibus antiquioribus manuscriptis.
(33) Quod hic de B. Thoma martyre praescribitur
additumest antiquis usibtis an. D. 119i,jussucap.
gen., ut jant 9ttp?a. monuimus.
4AH S. STEPIIANUS ABBAS CISTERC. III. 1412
vei praesens delunctus, aut tales cOinmemoralioncs t\ bealae Mariae die Dominica evcnerit. Collcela vero
defunctorum quas prsecipuas agimus, et exceptis il- Deus qui per Unigenilum luum, sicut in sua senten-
lis diebus qui deputati sunt ad illa Dominicalia ofli- tia (55) ordinala est dicatur.
cia quse post diem Epiphaniae, vel post In voluhtate In aliquibus manuscriplis addilur, et Collecta de
ttta, vel Dixit Dominus, aliquando propter instan - Spirilu sancto non dicalur in missa de Trinitate.
tem Septuagesimam vel Adventum privalis diebus CAPUT XXXIX.
restant persblvenda : el quando aliqua Dominicalis De quatuor hisloriis qum caniantur a Kalendis Augii-
missa in sua propria Dominica dici non potcrit pro sti usque in Advcnlum Domini.
alicujus solemnitalis vel prsesentis defuncti necessi- Si Kalendaeevenerint die Dominica, eadem die in-
lale. choetur historia. Si vero Kalendse in secunda vel
El cum hoc conligerit ut aliqua missa in sua pro- tertia aut quarta feria evenerint in Dominica quse
pria Dominica dici non possil, prima die quam post easdem Kalendas praecedil, asstimatur Hisloria. Qsiod
illam Dominicam cantor a supradictis evcnlibus ex- si Kalendse in quinta velsexta fcria, aut Sabbalo ap-
occupalam invenerit, canalur. Infra oclavas vero paruerint, Domiuica sequenfi imponatur historia.
Doinini et sanctorum, uti in sentenlia (54) de octa- Et ideo si feslivilas Omnium Sanclorum quinla aut
vis eorum scriptum est, tenealur. Feria sexla post sexta feria illuxerit, Iegendum el cantandum csl de
octavas Ascensionis de sancta cruce missa canatnr : libris Machabmorutn ad Yigilias usque ad Domitii-
nisi illius missaevenerit occasio, propler quam aliis cam sequentcm, in qua iticipiendum est legere et can-
lemporibus intefmitti sOlet. Nolandum vero quia si tarc de Ezechiele prophcta.
missa pro defttnclis feria secunda pro aliquibus su- Si autem festivitas Omnium Sanctorum cvcnerit
pradictis eventibus in conventu dici non potuerit; die Dominica, ipsa dic celebrctur, etsequcnti noctc»
prima ejusdcm seplimanse die, quse vacua fuerit a scilicet feria secunda inchoctur Ezechkl propheta,
supradictis eventibus, dicatur. el RespOnsorium, Vidi Dominum. Sequenli vero die
Domintco non legantur Lecliones ad initium illius
CAPUT XXXVHI.
libri pertinenles propter prsefationem, quia non est
De numero Collectarum ad missas.
consuetudo ut bis legatilur, sed legantttr altae in li-
Privalis diebus non amplius quam quatuor Colle- bro Lectionafii diei Domihici sccundi intitulatae. Qui
clae ad missaro in conventu dicanlur, exceptis octa- propheta legendus est per tres hebdomadas lara pri-
vis Doraini et commemorationibus octavisqtte san- vatis quam Dominicis diebus. Quod vero de his re-
elorum, el illis quatuor diebus qui sequuntur diem ,2 stat legendum ad Yigilias, ex quo ibi legi desierit,
uircumcisionis, et feria sexla post octavas Ascen- legatur in refectorio. Finito Dankle, leganlur in re-
sionis : aut si abbas unam tantummodo Collectam fectorio duodecim prophetse.
Jicendam adjunxitvelprsesens defunclus fueiit, cx- CAPUT XL.
cipitur etiam Tricenarium fit
quod post generale ab-
Qua seplimanajejunia Qualuor Temporum in mmse
iiatum capituluro, cujtts Collecta, id est Deus venim Septembri agenda sunt.
largitor, per omnes triginla dies, exeeptis solemni- Si prirna dies Kalendarum mensis Septembris in
latibiis duodecim Lectionum, tam ad Vesperas quam
sccunda feria aut tertia vel quarla evenerit, tuiie
ad Laiides et ad Missas continuetur.
agendi sunl dies jejuniorum hebdomada Exaliatio-
Yerumtameri et si plures in una die missse fiant,
nis sanctse crucis. Si vero Kalendse Seplembris in
ad unam tantum dicetur. Et nOtandum qttia nun-
in missa Colleclam de Dominica vcl de sancta quinta feria vel sexla vel Sabbato sive Dominica
quani evenerint, tunein illa septimana, in qua festivitas
cruce, id est Detts qui unigenili Filii tui, dicimus sancti Matthmi
nisi illa die missa in conventu de ipsis agatur. In apostoli evenerit, agendi sunt
Adventu tamen quotidie dicatur Collecta de Domi- CAPUT XLI.
'
nica ad missam , exceptis missis pro defunctis D Quomodo leganlur libriin refeclorio a Pentecosle
ct Quatuor Temporum jejuniis et Vigilia Natalis Do- usque ad Kalendas Novembris.
mini. Tempore illo quo cariilur, Deus omnium exaudi-
Cum tamen Dominicales comtnemorationes in ali- ior est, usque ad Kalendas Augusti, leguntur qua-
qua solemnitate quae Dominica venerit post maluti- luor libri Regum, et postea duo libri Paralipomenrn.
nas Laudes cantatse fuerint in craslino, licet Do- A Kalendis vero Augusti usque ad Kalendas Seotem-
minicalis missa forte differri debeat, Collecta tamen bris interim dum canitur, In principio Deus, legi-
ad missam matutinalem dicalur. Et notandum quia mus Proverbia Salomonis, et postea E-clesiasten,
ad omnem missant matutinalem, si eadem quse ma- et deinde Cantica canlicorum, et librum Sapientiw,
jor missa nonfuerit, vel de eodem sancto : Collecta Diligitejuslitiam, et postea librum Jesu filii Sqrach,
de majori missa prima post Collectam missse malu- id est Omnis sapieniia.
tinalis dicetur, exceplo cum Vigilia Nativilatis Do- In Kalendis Septembris quando canitur, Si bona
ciini vel Apparitionis, seu Vigilia Assumptionis stiscepimus, Job, In eodem mense mutatur historia
f34) In sententia, id est in cap. 47 hujus libri.
(55) In sua sentemia, id est in cap. 27 htijus 1libri.
4415 USUS ORDLNISCISTERC. — PARS I. 14U
aiia, U est, Pelo Domine, ettunc legitur prius liber A ptuagcsima decimo Kalendas Februarii cvenerit.
Tobim, deinde Judith, postea Hester, ac postrcmo Cseterse omnes Antiphonae Dominicales, ad Bene-
Esdras. Hanc aiUem historiam, id est Peto Dimine, diclus et ad Magnifical intitulalse cum suis Colle-
nec ante pridie Idus Septembris, nec post decimum ctis, cum in sua Dominica aliqua duodecim Lectio
quartum Kalendas Octobris, sed in his seplem die- num solemnitas celebrabitur : post Benedicamvj
bus ubicunque dies Dominica evenerit incipimus, Domino de Laudibus et Vesperis ob commemora
excepto quod quando solemnilas sanctae crucis die tionem Dominici diei dicantur. In illo lamea Sabhaio
Dominica evenerit: Dominica prsecedente festum, non dicentur quando in crastino nihil agetur de
dicatur Pelo, Domine. In Kalendis Octobris leguntur Dominica : quod ante Adventum conlingit, curo
duo libri Machabworum dum canitur, Adaperial Do- unum Dominicale officium duas lenet hebdemadas
mihus. Et cum perlecti fuerinl, Iegimus quatuor li- tunc enim Antipbonae illius oflicii secunda non re-
bros Evangeliorura in refectorio laiitum usque ad petentur Dominica, si in ea duodecira Lectionum
passiones, et dimissis passionibus quod reliquum solemnitas celebratur.
esl Iegatur. Alii vero libri aliis temporibus per- CAPUT XLIII.
legendi, superius per diversa capitula dispositi o De festis sanclorum quw Dominkis diebus vel r»
sunt. Ascensione Domini evenerinl.
Et notandum quod quahdo renovatur historia, Festivitales sanctorum in quibus non laboramus,
liber ille qui tunc cum Responsoriis inchoatur cum si in oclavo die Paschse vel die Ascensionis vel in
sua Prsefatione incipiendus sit in ecclesia, legen- Septuagesima, vel in Dominica in qua aliqua histc-
dus'tamen in refectorio ubi oclava lectio fecit fi- ria incipienda est quse sequenlem Dominicam non
nem. In libro autem Machabseorum primo, ibi Ie- habuerit, evenerint, in craslinum celehrabuntur.
clor in refeclorio incipiat ubi quarta lectio fecit Purificatio tamen beatse Mariae nunquam diffcratur.
finem. De aliis libris qui eodem tempore in refe- Et si illa historia duas Dominicas vel plures habue-
ctorio postquam primus perleclus fuerit, sunt si- rit, et illseDominicse festivitates forlasse prsecipuas
militer legendi, non est hoc observandum qttod habuerint, historia dicatur in illa fesiivitate quse mi-
de illo primo dicimus in ecclesia primitus in- noris videtur auctorilatis, el festivilas in crastino
choando. dicatur.
Si autem (festo interveniente) differatur hisloria, Minores autem festivitates, in quibus duodecim
liber nibilominus cum sua Prsefatione legatur ad Lectiones habemus et operamur, in lali necessitate
mensam, reincipiendus in ecclesia cum historia can- Q intermittantur, et commemoratio ad Vesperas ct
tabitur. ad Laudes ac raissa matutinalis fiat de sanctis ct
Et sciendum quod Responsorium de hisloria iterum commemoratio ad Yesperas illius diei. Missa
quod inlitulatur ad Vesperas, qttamvis semel aut tamen matulinalis non erit de sancto Ambrosio, si
itcrum festo interveniente differatur, ubi prius Sab- Dominica in Palmis vel octavo die Paschse evenerit,
batum vacuum inveneril dicetur, nisi forte ipsa sed Collecla dicetur de eo. Ubi vero supradicta ne-
historia vel in Dominica vel per septimanam jant cessilas non intervenerit, minores festivilates non
d^cantata fuerit. omittanturnec differantur : sed suo die celebrentur,
CAPUT XLII. etiamsi quaelibet historia incipienda est, quse aliam
De Anliphonis in Sabbalis dkendis. habeat Dominicam in qua cantari possit, excepto
Antiphonae veterum librorum et Epistolarum Pauli si in Dominica Septuagesimae hujusmodi evencrit
quse ad Magnifical dicunlur, id est Loquere, Domine, festum.
Cognoverunl omnes, et Hwc autem scripta sunt, et CAPUT XLIV.
Frutres, confortamini, et consimiles, Sabbalis qiii-
btts intitulatae sunt, vel ad Magnifical, vel in com- De feslis sanclorutn quw evenerinl Sabbaiis.
memoratione dicantur. Si quae superfuerint, eo D In Sabbatis Adventus Domini, et Septuagesimae,
anno dimittantur. Si quse defuerint, ultimse repe- Quinquagesiinse et Quadragesimse si feslum fuerit,
tantur. Quotiescunque atitem aliqua Dominicalis Vesperse de Dominica dicantur, et fiat de sancto
missa, quaein sua Dominica dici non polest, aliquo commemoratio. Si festum Purificationis et Annun-
privalo die solvilur: Antiphonae de eodem officio tiationis beatse Marise, et festum sancti Benedicti et
ad Magnifical et ad Benediclus intitulatae eodem Dedicationis ecclesise, et aliquod festum in quo non
die dicanlur, si tamen in sua Dominica dici non laboramus Sabbato infra oclavam Paschse evenerit,
possunt. Quod ante Advenlum et Septuagesimam excipiantur ab ista lege, et habeant festa isla ple-
propter brevitatem temporis aliquando conlingit. narie Vesperas suas, et commemoratio fiat de Do-
Notandum tamen quod quando pro brevitate lem- minica. ln Sabbatis cseteris habeant omnia festa
poris Sabbato ante Septuagesimani dicetur ad Bene- plenarie Vesperas suas, nisi supervenerint alise so-
dictus Antiphoiia, Domine, nonne bonum semen; ad lemnitates quae eis debeant anteferri. Et notanduin
Vesperas ejusdCm diei intcrmiltatur Antiphona, Coi- quia festum sancli Mathim (quod secundo d-ie bis~
ligiie primum zizania. Simillter fiet de Antiphonis sexti semper debel agi) si in aliqtto Salibalo prsstcr
Nuptim factw sunt, et Deficienle vino, quando Se- Sabbatum quod praecedit Sexagesimam eo anno quo
1H5 S. STEPKANUS ABBAS CISTERC. III. U16
coutingit bissextus evenciit, iri ipso Sabbato, hoc A prima die post soleinriitatem,ue ipsa Nativitale mi$-
cst priroa die bissexli agetur. sa in conventu canalur, nisi prsesens defunctu»
CAPUT XLV. prohibuerit, seu forte Dominicalis missa, quse sua
De Vigiliis sanclorum. Dorainica dici non potuit, solvenda tunc fuerit. Et
Cura Vigilia Assumptionis beatae Marisedie Do- cum aliquid horum ea die de sancto Joanne mis-
minica evenerii, missa matutiiialis de Dominica, et sam cantari impedierit: quarta die ab ipsa Nativi-
inajor de Vigilia erit. Nam in Vigilia sancti Joannis late missa de sancto Joanne cantetur, nisi forte et
Baplistmj sivc aposlolorum Petri et Pauli seu alio- hoc ipsum aliqua de prsedictis causis impediat. Si
rum apostolorum, vel sancli Laurenlii aut Omnium vero prima die post solemnitalem de ipsa Nativi-
Sanctoruni, siDominicafuerit.missa niatutinalis de lale missa in conventu dicta fuerit, quarta die Sb
vtgilia erit, major de Dominica. In Vigilia Omnium ipsa Nativitale, missa in convenlu pro defunctis di-
Sffnc/orunijprima Colleclaeritdeipsa Vigilia, scilicet catur iiisi forte in eadem septimana ante ipsam Na-
Domine Deus nosler, mttlliplica. Secunda de Domi- tiYitatem dicta fuerit, vel forte ipsa quarta die, dies
nica, si Dominica fuerit. Tertia de sancto Quintino. fuerit Dorainicus. Quod si in eadem se;Uimana anle
Si non fuerit Dominica, secunda de sancto Quinli- ipsam Nalivitatem dicta fuerit, missa iterum de
iio;terlia, Omnipoiens sempiterneDeus, qui vivorum. B I sancto Joanne in ipsa quarta die dicatur : nisi forle
CAPUT XLVI. in ipsa feria secunda evenerit. Qudd si feria secunda
De Octavis Domini et sanctorum. fuerit, missa pro defunclis dicatur. Quse lamen
Per octavas Apparitionis, Ascensionis Domini, et non cantelur, nisi prius de oetavis semel cantatum
Assumptionis bealse Marise.quolidiecelebreturmissa fuerit.
de OclaVis, nisi interveniat fcslum alicujus sancli, Infra vero octavas apostolorum Petri et Pauli
quod habeat in Graduali oflicium designatum, vel quinta vel seplima die ab eorumdem solemnitale si-
aliquo die aliqua Dominicalis missa, quae in sua militer ob«ervelur: ut missa de eisdem aposlolis
Dominica dici non potuit, dicenda evenerit, vel so- cantetur, nisi forte aliqua de prsediclis causis illud
lemnitas duodecim Lectionum quae id impedire de- prohibeat. Reliquis vero diebus a Nativitate beati
beat, evenerit: vel prsesens defunclus fuerit, aut Joannis Baplislw usque ad oclavam diem apostolo-
missa pro defunctis more solilo in conventu di- lorum Petriet Pauli, missae de sanctis qui in Kalen-
cenda occurrerit : sive talis commemoralio defun- dario scripti sunl cantantur. Notandum sane in his
ctorum quam solemnera agimus intervenerit. Octavis, quia in commemoratione sancti Puuli dicto
Et nolaiidum si Invenlio sanctm crucis Dominica Benedkamus Domino, ad Laudes fit in prirais coin-
infra Octavam Ascensionis evenerit, ad Laudes di-' C memoratio de sanclo Joanne Baplista, de sanclo Pe-
cto, Benedicamus Domino, fiat primitus commemo- tro et ad missam in eadem die. Similiter comme-
ratio de marlyribus, deinde de Dominica, post des moratio de sancto Slephano, et beato Joanne cvan-
Ascensione Domini. Missa matutinalis erit de mar- gelisla, et sauclis Innocenlibus, atque de sancto An-
tyribus : post quorum Collectam dicetur Colleclai drea apostoloquotidie adLaudes et ad Vesperas et ad
,dc sancta cruce: deinde de Dominica, post deAscen- raissam per octavas suas agatur, et missa in octava
sione. Ipsa vero missa Dominicalis, id est Exaudi,, die de eis celebretur. De oclavis sanctse Agnetis
Domine, vocem, differatur. Dominica infra oclavas5 virginis, et sancti Laurenlii marly.ris, nil aliud agatur
Assuraplionis et nativilalis beataeMariseet Ascensio- nisi tantum in octavo die commemoratio ad Vespe-
nis Domini totum sicut in libris ordinatum est, lami ras et ad Laudes : et missa quse ea die proprietattia
per diem quam per noctem de octavis dicatur. habet, de his persolvatur. .
Verumtamen si in hac Dominica festivitas bealii Sanctorum commemorationes, scilicet Joannis ct
Bernardi (56) evenerit, totum de festo fiet, praeterr Pauti, et Leonis papse, necnon etcseterorum sancto-
missammalulinalem, qusedeoctavaerit. Dominicaliss rum quaeper oclavam sancti Joannis Baplistw, scu
vero missa differetur in septimana dicenda. Sab-- n aposlolorum Petri et Pauli sive Andrem aposloii
bato tamen ad Yesperas et die Dominica ad Lau- plerumque eveniunt, semper debent pronuntiaii
des tt ad Vesperas post commemorationem de octa-- iu primo loco post Yesperas regulares, deinde vero
va, liet commeraoratio de Dominica. Cum aulem inn sequentur commemorationes alise, quae pertiner.t
octava sanclj Laurenlii hsec ipsa Dorainica evenerit,-) ad istas prsedictas sanctorum octavas. Sanclorum
lotura de Dominica dicalur, et ad Laudes liat in- Cwsarii alque Benigni commemoralio non ad Ves-
prirais c iromemoratio de oclava, deinde de sanctoo peras neque ad Laudes, sed tantuni ad missam ma-
Laurentio, post de 6anclo Mammele. Missa malu-i- tutinalem fiat.
tinalis erit de Dominica : post cujus Colleclam Col- Quando tres Antiphonse tantum habentur super
lccta de Oclava dicetur, deinde de sancto Lau-'- Psalmos in Vigiliis , et occurrent Psalmi qui divi-
rentio ; post de sancto Mammete. Major missa eritit dunlur in quarlo loco, ut Noli wmulari, et Altendite *
de octava. popule meus : sub secunda Antiphona dicantur ler-
Infra octavam Nativitatis sancli Joannis Baplisim:;.- lius psalmus et quartus totus. Porro quintus solus,
(36) Missa in festivitate S. Bernardi dicenda, a summo pontifice Innocent. III composita et a cap.
generali anni D. 1202 toli ordini imperata est.
 U17 USUS ORDINIS GISTERC. — PARS I. 1418
id est Domirtene, et siroilttev Deus venerunl gentcs, A sten, nisi aliud festum celebrelur, et in die Ascen-
sub tertia Antiphona. sionisT)omini, et ocavto die ipsius,et die Pente-
CAPUTXLVIl. costes.
De Purificalione sanctm Marim. In Dedicatione ecclesise dicantur cantica, scihcet
In Purificatione sanctse Marisepost Tertiam abbas Lmtatus sum, et JVisi Dominus, et Lauda Hieru-
benedicat candelas jam antea a secretario delatas, rusalem. In Inventione sanctae crucis et Exallatione»
postea vero aqua benedicta aspergat. Cantor itaque Domine audivi, Gloria Palri: Pro iniquilate, Gloria
cum abbati cahdelam accensam obtuleril, imponat Patri : Egressus es in salulem. In Annunliatione
Aiitiphonam Lumen ad revelalionem, cui eliam sub- et Assuraptione et Nativitate, ef Dominica iufra
jungat versuni Nunc dimitlis ut in libris invenitur. octavam Assumptionis beatse Mariaeet in octava diei
Interim secretarius suo adjutus solalio et quibus a ejusdem,-necnon in natali unius Virginis, Audite rne
priore jussum fuerit, reUquas candelas monachis et divini fruclus. In feslivilate sancti Mkhaelis archan-
novitiis, ac conversis Iaicis, familise eliam atque geli, Domine miserere noslri, el in omnibus Domini-
Iiospitibus si adfuerint, distribuat. cis diebus, exceptis iljis quos supra diximus. lnNa-
Beinde fiat processio per claustrum, ad quam dia- tivitate et Decollalione sancti Joannis Baptistm, et in
corius crucem , subdiaconusque aquam benediclam natali unius martvris et unius confessoris, Beatus vir
bajulent et sieut in processione Palmarum prse- ctti in sapienlia, In natali apostolorum et evange-
netavimus. ita in hac processione in eundo et in Iistarum et plurimorum martyrum Vos sdncti Do-
stando se habeant. Porro cantor ad exitum proces- mini.
sionis, Antiphonam Ave gratia plena imponat. Qua CAPUT XLIX.
finila sequatur alia Antiphonaj Adorna ihalamum De feslis in quibus laboramus
Uium; post quam subrogetur Antiphona Respon- Dies festi duodecim Lectionum in quibus Iabora-
sum accepit Simeon, et fiant tres stationes, per nius, hi sunt: fesfum sancti Silveslri: Octava Epi-
unamquamque scilicet Antiphonam una slalio. Ad phanim : festum sanctorum Fabiani et Sebasiiani :,
introitum vero ecclesia; abbas incipiat Antipho- Agnelis virginis et martyris : feslum sanctas Agaihce
nam Hodie beata Virgo. Et Omnibus introgressis et martyris : Calhedra sancli Petri: Tlwntw confessOT
praedicta Antiphona fmita missa solemniler cele- ris : Octava Ascensionis : Joannis et Pauli: Coro-
bretur. memoratio sancti Pauti : Octavse sancli Joannis
Igilur postquam diaconus Evangelium legerit, et Baplistw, et apostolorum Pelri et Pauli: Invenlio
abbali munus Deo sacrandum obtulerit, ipseque dia- .n sancti Stephani : Dominici confessoris Oclavsa
conus idem munus raore solito super altare ordina- sanctse Marim : Mauricii cnm sociis sttis : Remigii
ve.rit : abbas candelam suam reddat saeristae, et episcopi : Cwcilkv virginis : Clementis papse: Lucim
diaconus abbati suam offerat, et postea subdiaco- virginis (57).
nus. Deinde veniat abbas ad gradum presbyterii, et CAPUT L.
caeteri offerant candelas suas a prioribus incipienles, Quibiis temporibus, et quo ordine celebraitdum est
manum abbatis vel sacerdotis (si abbas defuerit) officiumdefunclorum.
osculando. Quas candelas sacrista etsolatium ejus a - Officium defunctorum quotidie agitur, exceptis
manu abbatis suscipientes exstinguant. Deinde abbas diebus duodecim Lectionum, et uno die infra ocla-
ad altare revertens, tburificet illud et manus abluat. \<asNativitalis Dominicse, et tribus diebus ante Pa-
Si vero die Dominica festum Purificationis sanctse scha, et tota septifnana Pascliae et Pentecostes. A
Marise evenerit, more solito ante Teftiaro abbas Kalendis igilur NOvembfis usque ad primam Domi-
exorcisraum faciat aquse, et post Tertiam fiat prO- nicam Quadragesimae in intervallo quod sequitur
cessio. Vigilias, privatis diebus agatur officium pro de-
CAPUTXLVIIL '
functis.
De canticis. \D In quo ofiicio dum frater hebdomadarius incipicl
Cantica de Nativitate Domini, scilicet Popuius qui Antiphonam stando Contra alterum chorum, resi-
ambulabal in tenebris in die Nativitatis Domini, Cir- deant fratres in sedibus suis, et ipse hebdomadafius
cumcisionis, Thcophanise, et pctavo die ipsius iticcspta Anliphona, postquam incIinaVeritversus al -
Theophaniae, omnibus etiam Dominicis diebus infra tare resideat.Cseteras yero Antiphonas iiicipiant fra-
istos dies, nisi in ipsaDominica festum alicujus san- tres alternatim sicut ad Vesperas regulares, staiites
cti duodecim Lectionum agatur, et in Purificalione et inclinantes sicut hebdoraadarius fecit. Qui llebdo-
sanclse Marisedicantur. Cantica vero de Pascha sci- madarius dicturus versiculum post Psalmos surgat,
licet, Quis est isle qui venil de Edon dicantur omni- et statis coritra allare dicat versictilum. Quo dicto
bus diebus Dominicis a Pascha usque ad Penteco- iuclinet se et sedeat iterum dum PdUr noster dici-

(57) In antiquis Usibus praeter hos dies nuroera-
bantur et isli, sanctorum scilicel Greg. papse, Am-
hrosii episcopi, Petri episcopi, Augustini episcopi,
Uieronymi presbyteri ct sanctseexCatharinae virginis et
martyns; sublati sunl autem boc capitulo, cum
PATKOL. CLXVI.
in illis dusBmissse conventuales celebrari C03perunt.
et ideo gublati, quia sccundum hos Usus his festis
duarum missarum monachi IeCtioni etorationi, IIOR
autem operi raanuum vacabanl.
4-3
 U19 S. STEPII-A-NUSALSJJAS 1420
tur. Postea surgens el levaus seJem, ct inclinans ad ALel caeteris : et sic repetantur per singulos dies si nc-
allare incipiat Lectionern. Qtta linita iterum incli- cesse fuerit.
siet. Situililei' iiiclittet ail finem singularuiii lectio- Quod si aliqua feslivilas dttodecim Lectionum oc-
lium et singulorum versuum. Et versu tetiii Respon- cupaveril seeuiKiam feriam in ea quse vacua succcs-
sorii dicto resideat. Finito Laudate Dominum de coi- serit festivitali, iidem primi psalmi dicautur : si
tis, dum fratres dixerinl Requkm wternam, suigaiU. autem postquani dicti fuerint iidem psalmi priitil,
Siniililer faciant ad Yesperas post Confilebor, dicen- alia fcstivitas duodecim Lcclionuin intervenerit, iion
tes Requktn mlernam. Quem versum, id est Requiem mutetur ordo, sed ea feria quae oxpedita sequetur,
mternam, semper dieat solus ille chorus cui compe- dicanlur trcs medii psalmi, et alia die tres ultimi :
lit. Dicta autem Antipbona post Laudale Dondnum in sequenli vero repetanlur a capite.
de cmlis, hebdomadarius incipiat Ego sum resurreciio CAPUT LI,
et vita, et Benedklus dicatur aliquanttiluni produ- Quo ordine dicanlur Cotleclm pro defunctis.
ctius, el Magnificat similiter ad Yesperas pro de- Omnipoletu sempilerne Deus cui nunquam, pro
' lunctis. fratribus congregalionis , necnon pro pattibus, roa-
Ergo Antiphoiia cantala post Benedklus, prostcr- ' tribus, sororibus et faroiliaribus noslris dicaun*
naiil se fratres super formas , si tempus fuerit pro- "*prius : deindc Fidelium Deus otnnium. Quae dusc
siernendi; siii autem, reelineni sc super misericor- dicantur assidue tam ad Vespcras quam ad Laudes
Jias (58), et dicant Paier nosler sub silentio. Dcinde siye ad Vigiliam Vesperis conjunclam. Iit Trkenario
iucipiat hebdomadarius sacerdos psalmum De pro- quod Jit post generale capilulum prseponatur Deiis
fundis, qui semper dicalur ad Laudcs pro defunctis venim targitor,. et ad missaro pro defunclis in cou-
laui in sustatc quam in hieme, quem percurrct ventu nisi prsesens defunclus fuerit. Si alio leiri-
utcrque chorus alterfialim. Quo expleto et dicto porc Tricenarium alittd agimus, Deus cui proprium;
Requiem mternam sicut ad cseteros primos psalmos, si prsesens dcfuncttis fuctit, in primo loco semper
dical sacerdos A porta inferi, et Dominus vobiscum, dicalur luclina singulariter, exceptis prsecipuis ol-
ct postea Collectas ordine consueto. Quibus explc- ficiis dcfuiicioiuii), iu quibus post primam Colie-
lis, ct Dominus vobiscum et Requiescttnl in pace, re- c.iam boecsola sequi debet.
spondeaiU ouines, Amen, antcquam surgant : c.t Ad inissaro vcro tantumduse, scilicet Omnipo-
tuiic surgeules el inclinautcs ad aliare, discedatH. tens sempite.rneDeus cui nunquam sine spe, et Omui-
Post Yesperas veio diei dicantur Yesperse pro dc- polens sempilerne Deus qui vivorum. Si prsesens de-
functis el psalmus Lauda, anima mea, Dominum, jQ fuiictus fuerit et missa pro co dicatur, dicetur Col-
anle Collcctas a sacerdote hebdomadario incueptus. lecta Inclina, Doinine, et Omnipolens sempiterne Deus
Aprima Dotniuica Quadragesirose usquc ad fesli- qui vivorum, nisi fuerit solemne Tricenarium, in
vilateiii Oinnium Sanctorum celebretur oflicium do- quo iiiterponitur, Dcus veuiw largitor. Si pro eo
functo;um posl. Yesperas diei : ila scilicel ut prius missa celebrari 11011 polest, dicetur tamen ipsa coi-
dicantur Vespcrsepro ipsis defunclis, et dcinde sub- lecta. Si autcm praesens defunctus episcopus fiierit,
sequalur Vigilia. Et die.lo tertio Responsorio , dicat Deusqui inter aposlolicos, die tanlura sepulturse ejus
hebdoinadaiius Audivi vocem de ccelo dicentem, ha- dicetui'.
bens facicni ad alterum choruin : nec inclinet ante Ad raissam quotidianam pro oronibus fratribus
vcl post. Et rcspouso a conventu, Beali mortui qui in et familiaribus ordiuis iioslri defunclis dicetur Col-
Domino moriunlur, prosleriiaulur aut resideant sic- lecla Inclina, Domine : si defunctus praesens fuerit,
u.t superiiiB (lieluui e~U. Circa vero fiuem vigilire, dicatui pxo eo secunda Omnipotens sempiterne Deus
scilicel.posl Paler nostcr, dicatur psalmus Lauda, cui nunquam singulviler. Deinde si Tritenarium
anima mea, Domtnum, quem iucipiat hebdomadarius agimus, diceiur Deus cui proprium est, vel Deus
sacerdos. Laudes vero ipsoruro defuncloruni por- veniw largitor si fuerit solemne Tricenarium. Ad
aganlur in craslino, inter Matuliuas, Laudes et D missam enini in conventu nullum Tricenarium agi-
Primam. mus nisi iliud solemne quod fit post generale capi-
Quodlotum oificium defuuctorum eo ordine di- tuluni. Sciendum quia jn tr.bus roissis quas pro
catur.in sesiale, quo ordinavinms in hieme. Quod quolibet defuncto debemus, dicitur Coilccla Inctina,
officium tali ordine celcbratur in hebdomada, utse- Domine singulariter, liisiin Capitulo pluraliler dici
cuiida feria dicantur tres psalnii, id est Verba mea, praecipiatur.
ctcaeteri iiisi jn prsecedeiiti Domiuica dicti fuerint: CAPUT LII.
cl tres.primse Lectioncs, id est Parce tuihi, Domine, De officiisdefunclorum prmcipuk.
et;cselerae, Tertiaautern feria tres medii psalmi, id In coromemoratione oronium fidelium defuncto-
cst Dominus regit me, et cseteri cum Iectionibus, id rujn, et in commemoratione parentum nostro-
est Responde mihi, et caeleris. Quarta feria tres ul- rum, fralrurii et sororum omniumque consarigui-
timi psalini, id est Exspectans exspeciam, et csateri iieorum et benefactorum nostr0.um,; eo quoque die
cum lectiortihus, id estS.piritusmeusaitenuabilur, quo post annuum capitulum solemncm faciinus me-
(58) Rcclinent se super misericordias, scilicel assiJendo sedilibus suis, cucullartim mafiicis super genua
dccussalis.
 1421 USUS ORDINIS CISTERC - PARS 11. 1422
woriam oiniiiuiii monacliorum, novitiorum, con- \ Fidelium Deus taiituinmodo dicitur, nisi prsesens
versorum et familiarium nostvi ordinis prseterito defunctus fuerit. In conimemoraiione autem paren-
anno defHnctorum : sed et in anniversario omniura tum nostrorum, Detts cui proprium, tanlum : et iu
defunctorum ordiuis noslri episcoporum et abbatum, anniversario episcoporura et abbalum, Prwsla, Do-
ouod fit quarlo Idus Januarii, solemne facimus of- mine, quwsumus, tanlum. In solemni Tricenario,
ficiiim cum Vesperis, Vigiliis et Laudibus, et Psalmi quod fit post generale capituluro, Piima Deus venias
stando cantantur el aliquanto morosius, tam ad largitor; Secunda, Prwsla, Domine, quwsumus, pro
Vesperas quam ad Vigilias et ad Laudes. rege Francorum (59), ad officia et ad raissam di-
Diclo aulem versu ante Lectiones ab hebdoma- cantur taiitum, iiisi prsesens defunctus fuerit. Iu
dario, resideant super misericordias dicentes Paler anniversario episcoporum et abbatum qui privatiiu
noster, sub sileiilio, deinde incoepta lectione resi- canlare pro eis nolueril, Collectam dicat.
deant super sedes usque ad tertiam repetitionem Ad istas igitur missas cantantur Responsoriuiii,
Libera me, Domine, de morle : quod Responsorium Si ambulem, et Responsorium Absolve, communiter
debet cantor stando incipere. Quo incoepto slatim ab utroque choro in conventu. Qui vero privalitu
inclinet, et subsequentes /ersus cantet, post ulti- cantat Responsorium Requiem mtemam, et Tractuni
muro tantum inclinans. Quibus officiiset missis de- " De profundis, dicat, quod si quilibet horum dierum
bent interesse omnes monachi qui conventum te- in secunda feria, sive in crastina die alicujus festi-
tterit, nisi gravis causa eos prohibuerit. vitatis duodecim Lectionum evenerit : post Vespe-
Ad oflicium omnitim defunctorum et ad missam ras regulai'es Vesperse defunctoruni agentur.

PARS SECUNDA.
De cseremoniis tain in horis canonicis quam in missarum celebratione observandis.

CAPUT LIH. (] ordinentur ante altare quod est in prinia statione,

'Quombdose agani Sacerdos et Ministri ad missas
festivas.
In duodecim Lectionibus sacerdos induat se ad
celebrandam missam cum diacouo et subdiacpno,
quos adjuvent ad induendam prseterilaeseptimanse
hebdomadafii. Quibus indutis, diaconus et subdiaco-
nus cum raanipulis earit prseparare altare : pelentes
Veniam ad gradum altaris, et poiientes Textum (40)
syper analogium, et Missale super altare in dextro
eornu. In sinistro vero ponarit tersorium sub palla,
cui benedicta superponitur. Quatuor eriim pallse abs-
que sudario super altare poni debent. Postea prse-
parent ministeiium quod est juxta altare in quo mi-
nistratur, ponentes calicem desuper cum corporali
et offertorio, et sedes in quibus sedent sacerdos et *'
ipsi ministri, et piscinam. Ad Tertiamambo maneant
in presbyterio cum sacerdote ubi eis et sedere ad
Psalmos liceat. Finita Tertia exeant, et unus mini-
strorum qui adjuverunt eos ad induendum pulset si-
gnum, et accendat duas candelas quse solent ardere
juxta allare hinc et inde, etabsconsam cum lumine
super altare si necesse fuerit praeparet. Aller vero
deserviat sacerdoli in induenda casula. Postea in-
fundat ei aquam in manibus. Diaconus vero sumat
stolam et aspergat manus aqua data sibi a ministro,
et stibdiaconus similiter. Quas tergarit sacerdos et
diaconus ad tersorium sibi depulatum: subdiaconus
vero ad alterum.
Et pulsato signo a minisuvo exeant de vestiario et
habentes vullum ad ingressura chori; ila ut subdia-
conus prior sil, et diacouus posterior. et sacerdos
novissimus, et sic maneant usque ad Gloria Patri.
Et cum inde se moverint, inclinent ante ipsum al-
tare. Deinde ingredientesinclinent rursus ad giaduni
presbyterii, et sic ascendenles, diverlat diaconus ad
dexteram, et subdiaconus ad sinislram, Sacerdos
vcro inter illos transeat ad altare, et dum transit in >
clinent ei. Tunc sacerdos incurvus ante medium al-^
taris faciat orationem, et diaconus similiter relro
ipsum, et subdiaconus post diaconum. Qua com-
pleta,erigantse. Deinde sacerdos, osculato altari, si -
gnet se. Diaconus vero sismans se inclinet, el pergat
osculari sinistrum cornu altaris. Quo osculato, in-
clinet et eat in dexteram parte.m, stans snb gradu al-
taris paululum remotus a pariete: et subdiaconus
retro ipsum.
Sacerdos autem descendens sub gradu altaris in-
clinet circa medium altaris ad dicendam confessio-
nem, diacono existente ad dexteram, subdiacono ad
sinistram, etdicant invicem confessionem, sacerdote
incipiente. Ministri vocent sacerdotem patrem, et sa-
cerdos eos fratres, licet sit ordine junior, quod alias
hon fiat. Qua dicla, erigant se, et sic accedat sacer-
dos ad libruni qui est super dextrum cornu altaris.
Quam conressionem si ea hora complere non potue-
rint, dicant postea cum eis vacuum fuerit. Diaconus
vero si spatium habuerit antequam sacerdos dicat
Dominus vobiscum, ponat corporale super altare, et

(39) Pro rege, scilicet Philippo Augusto, Fran- dita estjussu cap. gen. an. 1225.
coiuiii rege, cujus hic memoria antiquis Usibus ad- (40) Per Textum intellige iibrum Evangclioruia.
im S. STEPHANUS' ABBAS CISTERC. III. l&k
Unieiis calicem intus aqua, ministret pancm super i sum osculetur post sacerdotem, et ciausttm ssipef
el viiium in calice, 'subdiacono ei sttbroini- analogium sub palla reponat. Saeerdos vero posi (i -
patenam
strante. nem Evangelii referens vullum ad aliarc, ibideni iu-
Et notandum quia sive diaconus, sive suhdiaconus cipiat Dominus vobiscum, vel Credo in unum Deutn.
6it qui ministral, prius vinunt infundat, deintle am- Interim vero dum Credo in unum Deum dicitur a
illo cantato di-
pullam cum aqua sacerdoti tradat quando eum vi- conventu, slct in eodem loco donec
deril magis expedilum, etsaccrdos aquam in calicem cat Dominus vobiscum, et Oremus. Deinde sumeris
fuiidat: deinde posila pateita super calicem, coope- librum ponat ad sinistrum cornu. Diaconus autem
riat eam de offertorio : postea descendat sub gradu post Evangelium displicel corporale habens tres pli-
altaris in dextera parle. Quod si sacerdos dum dia- catus in latum etqualuor in longum, medium lati-
conus miiiislraverit dixerit Gloria in excelsis Deo, tudinis ponens in medio altaris. Et statim post Ore-
vel Dominus vobiscum, interniittens ministrare eat mus, opertis manibus de offertorio tenens siiiistra
post sacerdotem : quod si Gloria in excelsis Deo di- hianu pedem calicis, dextra autem patenam offerat
citur, dicto illo breviter inclinet et sic reverlalur sacerdoti simul utrumque, manum ejus semel oscu-
ministrare. Post Dominus vobiscum,' trahat ei reve- i Ians. Sacerdos simul ulrumque assumens, deponat
renter deorsum medium casulae (41): et tunc diver- juxta corporale ad dexteram partem, relinquens ea
lens in locuin suum incliuet se, et subdiaconus post diacono prssparanda, et postea trahat se ad sinistrum
ciim. Quod si restanl aliae Collectae, redeant ad mi- cornu altaris, ibidem consistens donec recipiat thu-
nistrandum quod rcslat. Quo completo, reverlaiitur ribulum ad thurificandum calicem. Diaconus vero
ubi prius steterant, non tamen inclinanles, nisi ad posito offertorio super altare pouat calicem super
primam Colleclam : si autem nulla Collecta super- corporale in secundo plicatu anterioris, et siuistrse
fucrit, subdiaconus descendat legere Epistolam ante dextrseque parlis, et panem ante calicem, revolvens
giadum presbylerii contra niediura aliaris, versa super eum corporale. Quod si plures hoslite fuerint,
facie ad ipsum altare, inciinans priusqtiam incipiat unara separatim, alias insimul mitlat: deinde re-
Icgcre, et postquam lcgerit. Qui si forte in ipsa Epi- portet patenam et offertorium super ministerium.
stola erraverit, peiiecta Epislola satisfaciat ibidcm : Interim dum bssc agunlur a sacerdote ct diacono,
prius tamen posito libro super formam, ponens ma- unus ministrorum cujus oflicium est, teneat thuri-
hus ad terram sub gradu super albam sine flexione bulum ante abbatem vel ante sacerdotem si abbas
geriuum, lam feslis diebus quam privatis. Interim deesl, subdiacono incensum tenenle. Posilo ilaque
sacerdos usque ad Evangeliura sedere et in Missali . incenso in tburibulo, qui thuribulum tenet offerat
legere potest, et diaconus ad nulum ejus sederc, et illud sacerdoti osculans ei manuni. Quod sacerdos
in lextulegere si voluerit. Perlecta Epistola, subdia- accipiens, thurificet calicem isto modo. Semel volvat
conus sedeat juxta diaconum, aut eat in chorum illud ctrca calicem, serael tburificet dexteram partem
cantare cum aliis si necesse fuerit: quod si sacer- altaris desuper, semel et sinistram, semel quoque
dos sederit, et diaconus prsevidere Evangelium volue- • anteriorem. Quod dura feeerit, diaconus ponat ma-
rit, super analogium praevideat. num suaro sub asella ipsius teneus ei castilam ut
Cum aulem fueiit hora legendi Evangelium sur- expeditius possit ageie. Quo facto, reddat thuribu-
gant, et sacerdos redeat ad dextrum cornu altaris lum diacono. Deinde ablutis digitis aqua, sibi a stib-
superponens Missale. Diaconus vero ponens lexttim diacono de ampulla data, et in pelvi ad hoc prsepa-
super analogium vertat se ad abbalem, humilitc-r rata recepta, et tersis ad linleum ad hoc depula-
petens beiiediclionem sub silenlio dicens, Domne tum, incurvus ante altare faciat orationem. Diaco-
jube benedkere, sive ad sacerdotem si abbas defue- nus autem thurificet prius dexteram parlem ipsius
iit; ad quem sacerdos conversus, dicat hanc bene- altaris bis deforis; deindeelevans manum thurificet
dictionem : Dominus sit in corde et in ore tuo, ut bis crucem, et inde transiens per retro altare ad si-
digne annunties Evangelium C/in's(..Qua dala, rcdu- ) nistram partem thurificet eam, similiter el crucem.
cat vullum suum ad allare sicut erat prius, ita se Deinde reddat thuribulum subdiacono qui ponat il-
habens usque post Gloria tibi, Domine. Quod dum lud ubi poni solet. lpse autera retro redeat sub gradu
dicitur signel, et converlat faciem suam ad Evange- altaris in dextra parle, ut cum sacerdos se verterit
lium stans cum tremore. Diaconus vero, accepta be- ad chorum dicens : Orate, fratres, pro me, trahat ei
uedictiohe, vertat se ad librum. Qui cum dixcrit, deorsum medium casulw. Deinde supplicans ei sece-
Sequentia sancli Evangelii, signet se sicut alii se dat in locura suum, ubi stet douec sacerdos dicat
signant quando dicitur Gloria libi, Domine. Perlecto Per omnia smcula smculorum. Qui sacerdos dicto
autem Evangelio, si forle erraverit in ipso, vertat se Orate, fratres, mediocriter, ut possit audiri, reducat
ad orientem satisfaciens eo modo quo subdiacouus. vultum ad altare eadem parte qua se vertil ad cho-
Deinde inclinet se versus orienlem. Postea ferat li- rum. Postea trahat se ad librum qui est in sinistro
brum apertum sacerdoli ad osculandum, oslcndens cornu dicens sub silentio Oremus, ad primani Secri
ei digilo iiiitium Evangelii quod legit: quem et ip- taru et ad secundam si una vel plares sequuntur.

(41) Medium casulw, scilicet partem anteriorem.

 "
1425 USUS ORDINISCISTERC. — PARS II. 1428
Intcriui aulem minister ille qui thuiibuluui oblulit, A cooperium dicens, Per ipsum, el cum tpso,ei in ipsa:
sacerdoti, deferat diacono et subdiacoiio aquam ad . et quartara ante orani ipsius calicis duro dixeritiEsi
lavandum nianus suas. Sacerdos vero provideat ne tibi Deo. Cum autem dixerit^ Omnis Iwnoi et gloria,.
disjungat illos digitos quibus debet tractare corpus leneat utraque manu corpus Domirii super calicem.-
Douiiiii, poslquam eos aqua abluerit, nisi dum fece- Quo incipienlc cunctis audienlibus, Per omnia sm- :
rit craces super hostiam et calicem vel quando se cttta swculorum, sublevent calicem ipse el diacouus
signaverit. parum usque post dictum, Oremus: tune depoitatur
Ut autem finierit Secretas, retrahat se contra me- et iterum.cdopcriatur ab utroque hinc el inde. El sic
diura allaris dicens Per omnia smcula smculorum, diaconus iiiclitians ante aram,. recedatubi stabat. »
sed non elevans manus usque &dsurstim corda. Dia- Et cum sacerdbs dixerit, Panem nostrum quotidia-
conus autem audiens Per omnia smcula smculorutn, num, accedens subdiaconus ad diaconum offerat ei
veniat post ipsum sacerdotem supplicans ad altare, patenani discooperlam osculans ei manum. Postea ,
etsiet habens faciem ad sacerdoteni usquead Pater secedat paululum versits parielem in dcxtera par-
nosler. Subdiaconus eadem hora accipiat palenam te. Diaconus autem,accepla patena, offerat eam sa-j
offertorio.cooperlam, et veniat post diaconum stip- cerdoti post Scd libcra nos a mato, oscularis ei iiift-
plicans (42) circa altare. Deinde erigens se, supponat B nuiri. Qtia oblala, veniat in loCum, ubi stelit anle
sinislram manum brachio dextro, ut levius ferat Prsefaiioneni, reddcnsOffcrtorium subdiacono. Suh-
ipsam patenam. Qui subdiaconus signet se ad San- diaconus vero recondat illud plicatum. Quo recon-
ctus de ipsa patena. Diaconus similiter signet se, dilo, reverlatur post diaconum. Sacerdos auteni
manens curvus dum ipse dixerit Sancius, sanclus, accipiens patenam ponat eam sub corporali. Quod-
sanctus, breviter sub silentio. Finita vero Praefa- si talis missa fueril, in qua convenlus vadit ad pa
tione, sacerdos inclinet se]anle altare dicens Sanclus, cem, ponat eam super corporale. Et diclo Libera
sanclus, sanctus, breviter : et signans se, mox iiici- nos quwsumus,Domine, priusquam dical per eumdem
piat Te igilur clementissime Paler usquequodicat, Dominum noslrum, ponat corpus Doinini super pate-
Uti accepta habeas: et tunc se erigat percurrens nam, amovens eam parumper in dexlera parte cali-
Canonem sicut habetur in libro. Qui cum perveue- cis : et dicendo, Per eumdem Dominum nostrum,
rit ad Qui pridie quam palerelur, sumat hostiam,.et frangat corpus Domini super calicem in trcs partes,;
elevans, anto calicem paulo allius inier alios digitos et diclo, Per omnia swcuta smculorutn, facial ad Pax-
quos ad hoc conservavit benedicat eam. Si vero Domini inlra calicem unam cruccm , aliam ad Sit
plures fuerint, non deponens ipsam quam tenet si- semper, teiiiam ad Vobiscum, Etpostquam ter dixe-
raul omnes benedicat, el iterura utraque manu eam rit Agnus Dei. et dimiserit in calicem illam parlCin
leneal usquequo dicat, Hoc est enim corpus meum: Dominici corporis quam tenet in dextera inanu di-:
et tunc remiltet eam in locp suo. Cum auteni dixe- cens Hmc sacrosancta commistio, totam oraiioneni
rit, Simili modo poslquam cwnalum est, accipiat ca- sub silenlio : divertal os suum ad diacoiuun oscu-
licem stringens corporale cum calice iiiter utramque lans illum, et diaconus subdiaconum sibi invicein-
manuin, et sic eleveteura paululum usqtie ad signum supplicando, et siibdiaconus similiter alium, si pa-
faciendum(45), ettuncdeponatfacienssignum crucis cem qusesieril eundo ad gradum. Sacerdos aulem,'.
desuper. Quod postquam fecerit, elevet sicut supe- dala pace diacono, eara partem hostise de qua mi^
rius donec dicat, In mei memoriam facietis : et tunc nislri communicandi sunt, super paienam ponat:
dimitlat. Incipieas autem, Suppliceste rogamus oinni- quaposita dicat orationem DomineJesu Christe; qua
potens Deus: incurvct se ante altare doraec dicat, dicla statim sumens corpus Doraini cum calice ulrar
Ex hac altaris parikipaiione: et tuuc crigat se oscu- que manu applicet ad se, et sic percipiat corpus,
lans Jabium aliaris ante calicem signans se, post Domini super calicem, deinde sanguinem. Itaquc,
signalum corpus et sanguinem : quando videlicet deposito calice super corporale non cooperto, verlat
dixeril, Omni benediciione.Et quando dixerit, Nobis D se ad dcxtrura cornu altaris, et, posita ibi patena
quoque peccaloribus , tundat semel leviler pectus cum hosliis, sumat hostiam de vasculo praeparalo a
suuni. Diaconus vero quando viderit eura secundo diacono, quam ponat super palenam : et iinam vel
post incurvationem calicem siguare, scilicct quamlo plures, ubi necesse fuerit, ex illis quae ibi sunt ro-
dixerit, Sanctificas, accedatad dexteram sacerdotis. conrial in illo vasculo. Hoc autcm fiat lanluni Do-
Et osculans prius altarc, componat se lioneste ad minicis diebus, et in Goeiia Domini. Yasculum au-
discooperiendum caliccin a dextera parte, dextera tem illud super altare dimittatur usqiie post mis-
manu, sacerdole tamen incipiente a sinisira parte, sara. Quo facto, sacerdos communicei diacouuiti et
sinistra manu. Porro ipse diaconus sinislra. nianu subdiaconum de tertia parte, Detnde de aliis hostiis
posita sub brachio suo ad constringendam manicain cseteros qtii communicaturi sunt. Provideal auteni
albss ne contingat corporale, supponat digitos dex- quantttm polerit, ne aliqua pars Domiuici corporis
terae suae digitis Sacerdotis ad tenendum calicem remaneat.
ihrai sacerdos tres cruces fecerit super calicero dis- Diaconus vero accedens ad comrauuioiiero, noii.
(42) Supplicans, id est inelinans. sacerdotes hostiani post conseciaiioncra clc.vare et.
(45) In capit. gcn. an. 1210 el an. 1252 jussi sunl oniiios aslantes Veniam petere sctt gcuuflcctcre. .
4427 S. STEPHANUS ABBAS CISTERC. III 1428
osculans nianuui sacerdotis, sublevet albam ab ante- A t habens faciem in patena usque ad fihem Collectse.
riori parle, flectens genua juxta altare, et resupinato lntenm diaconus complicet corporale super altare,
capite sub manu sacerdotis convenienter aperto ore et vertens ad post communionem, referat Missale ad
percipiat corpus Domini. Quo percepto, surgat et dextrum cornu altaris.
Btipplicet: similiter et subdiaconus. quod postquam Cum aulem sacerdos Colleclam incoeperit post
fecerit sumens fistulam (44), si tunc neccssaria est, Dominus vobiscum, trahens ei casulam incurvet se
cal ad sinistram per retro altare. Quod si tunc ne- usque ad Per omnia smcula smculorum. Tunc eri-
cessaria non fuerit, sequatur diaconum. Qui diaco- gens se et dicto Benedtcamus Doinino, vel Iie missa
nus veniens ante calicem inclinet et ad nutum sa- esl, inclinct. Deinde iens ad altare transferal inde
cerdolis accipiat illum, sumatque sanguinem eadem calicem et patenam super ministerium-, sumens ibi
parte calicis qua et sacerdos : nec tangat eam manu lingua sua si quid de corpore Domini remanserit
donec vino abluatur, quod si unus vel duo tanlum super patenam. Et postea accipiens fistulam abluat
post eum communicaluri sunt, ministret eis san- eam vino, ct postea palenam; quod bibens infundat
guinem eadem parte calicis qua ipse recepit, ita ut aliud vinum circumliniens ipsum calicem intus,
ipse dextera manu calicem tenens, sinistram mento quod iterum percipiat. Tertio infundat vinuiu eo
illorum supponat. Qui vero percepluri sunt diaconi: B modo circunilinifins, quod percipiat subdiaconus.
vel subdiaconi sinistra manu pedem calicis terientes, El adhue etiam alia vice infundat si necesse fuerit.
ad os suum sicut sibi viderint expedire coaplent. Quibus lotis et detersis ad linteum, quo sacerdos
Quod si plures fuerint, diaconus percepto sanguine, paulo ante digitos suos detersit, recondat ea et cor-
ibidem ponat calicem super sinistrum cornu allaris, poralia cum calicibus. Finita missa sacerdos incur-
tenens illum, subdiacono sibi assistente, atque adju- vet se ante medium altaris, faciens oralionem solus
vante hoc modo, scilicet ut dexlram manum teneat
^sim diacono. Qua facta erigat se, et oseulans alta-
expansam juxta labium calicis deforis : sinistravero re signet se.
leneat pedem ipsius calicis; dia.con.us autem teneat Quod si Dominicus dies fuerit, det benedklionem
utraque manu in calice fistulam a subdiacono anlea tectori mensai,quae in libro contiiietur (43). Deinde iu -;
prseparalam. Qui subdiaconus percipiat sanguineiu clinans recedat casula demissa, quam anle missaui
cum fistula priusquam se componat ad teiiendum tulil in brachiis sublevatam ad altare. Si diacoiuj»
calicero eo roodo quo diximus. Dum autem fralres ct subdiaconus jam compleverint quse coroplenda
per.cipiunl sanguinem, infundatur vinum in calice a eranl : prsecedent eum eo ordinequo ad altare ve-
diacono cum opus fuerit de ampulkt a subdiacouo nerunt ad introilum missse. Sacerdos autem extitus
p
aiite prseparata juxta allare. Si quid autem residuum sacerdOtalibus indumentis veniat ad gradum' (46)
fusril de ipso sanguine. hibat illud cnm ealice jwst- ubi legitur Epislola, et petat veniam sicut iti feslis
quam fistulam reddiderit subdiacono. Quam fislulam diebus. Privatis vero dicbus flectat genua iuox rece-
antequam reddat inquantum poluerit ab utraque dens (4").
parte sugendo a sanguineDomini evacuet, et ealicem CAPUT LIV.
reddat sacerdoli: non osculans ei manum. Subdia- De missis in quibus lantum ttnus minisler fuerit»
conus vero tenens fistulam contra faciem suam itt Ad niissam si unus tantum minister fuerit, sacer-
transverso, eat ad sacerdotem per retro altare roi- dos indutus slola, el manipulo cum niinislro eat
nistrare ei vinum in calice. Sacerdos autem ante- prseparare aitare. Quod si minister diaconus fuerit,
quam recipial calicem, si quse hostise integrai super- officium allaris compleat, quantum ad se et ad sub-
fuerint communicalis, reponal in vasculo. Qui, diaconum pertinet. Peiiecla tamen Epistola non
recepto calice, respergat digilos suos in ipso ca- egrediatur de choro, sed ipsemet infundat sibi
lice: quem ponens super altare eat ad piscinaui aquam de ampulla in pelvim, et tergat ad mapulam
abluere in ipso digitos aqua. Quibus lersis ad me- ad quam tergit sacerdos ante Secretas. Quis prius^
diurn liiiteum ad hoc ipsi praeparatum, redeat ad D quam communicatus sanguine de calice sumpto ad'
allare sumere vinum quod diroisit in calice. Quo slnistruro cornti secesserit: ille qui sacerdotem ad-
sumplo, ilerum aspergat calicem vino. Quo hausto, juvit ad induendum, accedat cum tistula anteprsepa-
potiat illum uon reclinatum super altare juxta pate- rata, adjuvans eum in omnibus sicnt sabdiaconus
nam. Slmiliter nec ad privatas missas reclinetur.- facere solet. Si autem subdiaconus fuerit, eundo ad
Exhinc subdiaconus teneps fistulara, assistat allari, altare prsecedens sacerdotem divertat ad dexleram

(44)Per fislulam, idestper instrumentum Christi
Banguiui sumendo, in modum fislulae prseparatum.
Haec porro sub utraque specie communio sublata est
quoad niinistros altaris et laicos, tuni per concilia
Ecclesise ut intia notabitur ad cap. 88 luijus libri,
tum per cap, generalia ordinis, ut patet ex seqtieitli
deffinitione capit. gen. ann. 1261, quse sic habet:
« Cum ex perceplione sanguinis Domini quem post
sanclam communionem in calice solent accipcre per-
60itse ordinis pericula gravia jam evenerint et pos-
titit evenire in posterum graviora, ordinat cap. gen.
quod monachi conversi etmoniales ordinis, excepiis
ministris aliaris, ad calicem more solito non acce-
daint. >
(45) Vide Reg. S. Ben., cap. 58.
(46) Ad gvadum scilicet presbyterii.
(47) Caeterum nola has fere omnes csereraonias
inolevisse et in earum locura Ecclesiss Romanse ri-
tus a capilulis generalibus ordinis suffectos esse.
Nimirum a capilulis generalibus annorum 1618 et
1628, ct subscquentibus.
1429 USUS ORDIMS CISTERC. — PARS li. 1450:
supplicans sacerdoti. Ad confessionem slet ad dex- A ipsum altare, et incipiens a dcxtra parte. circunicat.
ter-am. Missale in dextro cornu altaris, Texlum in illud aspergendo quousque perveniat in.anteriorcin;-.
sinistro ponat, .quod post Evangelium auferat. Post ubi inclinans aspergat- presbyterium hinc et inde.
Epislolam manus lavet, ubi et diaconus. Panem et Interimvero minister recipiat.aquam in quolibct,
vinum ministret, et patenam et calicem offerat. Ca- vase de urceolo inquo est aquaJienedicta, et habens,
sulam trahat, pacem et communionera seraper ac- sparsorium aliud clauslrura aspergat, et officinas.
cipiat, excepta missa dettinctoruni, in qua nec pa- scilicet, capitulum , auditorium , dormitorium ct
cem sumerej nee communicare licet. Lecturus-Epir dorraitorii necessaria, calefactorium, refectoriuniv
slolam ferat Epistolare in ecclesiam antequara in- coquiiiam,ceUarium(48).'Rediensautem de oflicinis.
duatur, etposlmissaminde referal. Sacerdos vero siquid superestei de ipsaaqua, infundat inrecepla-:
ad legendum Evangelium pelat benedictionem ab culum quod est ad introitum Ecclesisead hoc depu-
abbate, non lamen descendens de gradu altaris. taturo. Vas autem quod tenet.et.aspersorium repo-..:
Perlecto Evangelio ibidem, dical. Credo. in. unum nat in vestiario. Sacerdos vero stans gupra gradum
Deum, si dicendum fuerit. Et mox secedat ad dex- presbyierii aspergat prius abbatem, postea seipsum,
tritm cornu allaris. ibidem diclurus, Dominus v.o- deinde rainistros et cseleros accedentes a superiori
biscum. Quando vero Credo in unum Deum non di- B parte chori inter formas et sedilia, sicut ea hora
cilur, ibi dicat Dominus vobiscum, ubi legit Evange- stant in choro. Qui revertenles deorsum per racdium.
liuniv . chorum ascendat unusquisque ad locum sutim : et.
Sciendum vero quod pmnibus diebus quibus con- novitii qui ante formas consisluiit aspersi aqua.
venlus cqmmunicat, possunl ubi necesse fuerit, ad reverlentur ibidem. Qui vero extra chorum vel in,
missam matulinalera plures hostise consecrari, et retro chorum fuerint, lam monachi quam novitii,
super patenam comraunicaturis distribui, et tunc venianl per superiorem inlroitum chori, etper me-
minister si fieri polest diaconus sit, ille scilicet qui dium cliorum revertantur. De convcrsis vero una-
praecedeiitihcbdoraada Evangelio fuerat ascriptus.. quseque ecclesia faciat secundum positioiiem ipsius
Nam cseteris tara privatis quam festivis diebus ad oralorii.
onmes missas una lantum hoslia consecretur, cujus Finita Antiphona sacerdos intermitlens aspersio-
tertiam paiiem saeerdos.super calicem tenens com- nis oflicium, versus ad allare dicat Collectam ,,
municaturis distribuat, etpostea saiiguinera, eomo- Exaudi nos, in loco quo stat. Et incoepta Tcrtia.
do quo diaeonum facere superius diximus, nisi post Gioria Palri, coeplara subsequatur aspersio-
diaconus adfuerit. Et sciendum quod nunquam oscu- nem. Quse si forle ad Gloria primi psalmi nondum,
"
laturmanus abbatis vel sacerdolis nisi ad roissam, peracta fuerit, presbyter stans iri eodem loco usque.
et hoc tantum inlocis supra dclermitiatis, ctquan- post Gloria Patri. aspersionem intermitlat : qua
do datur in conventu abbati virga pastoralis, el. in peracla,.redeat in locuni suum et sedeat cum mini-
Puriiicalione Leatse Mariae ad oblationcm cande- stris. Deinde secretarius portet aquam hospitibus el
larum. familise, et ponat inde in vas unde semper aquant
CAPUT LV. accipere solent, dcinde in vas conversorum. Dicla
Quo ordine benedicalur aqua. autem Tertia tam Dorainicis diebus, quam soleiuni-
Doininieodie pulsato signo ad Tertiam, servitor tatibus quibus non laboraraus omni tempore ct fc-
ccclesiseprseparata formula super gradum presbyte- slis quibus laboramus in acslate, mox canlor inci-
rii, ponat sal et aquam desuper cum sparsorio, et pialTiilroitum, eliara pulsanle tunc tabula pro mor-
iitdutis ministris et sacerdote, prasparatoque altari tuo. Similiter faciat privatis diebus in aeslale, nisl
sicut supra diximus, iterum pulsetur signum ad forte talisfuerit missa, quse pro prsesenti defuncio
convocandum conventum. Qui venientes ordinenlur debeat ititermilti.
sicut ad missam. Quod semper faciant ad Tertiam CAPUT LVI.
cum mox secutura est missa. Et dimisso signo j) Quomodo convenlusse agal ad missas.
ad soniluni pvioris fiat oratio. Qua eompleta, acce- Oronibus diebus quibus duse missse celebrandae
dat sacerdos ante gradum presbyterii tenens colle- sunt, in secunda missa Kyrie eleison incipiatur in
ctaneum. Qui ctim ibi advenerit inclinet ad altare. illo choro.in qtto est Inviiatoriuin : in
priraa vcro
Deinde benedicat sal et aquam similiter : sicut in missa inchoetur iii altero. In Nativitale Domini ad
colleclaneo habelur : tenens mantim desuper dum missain de nocte ic choro Invitatorii incipiatur. Qtio
exorcismum dixerit, Et misso in modum crucis sale finitOi couvertantse ad altare. Si sacerdos dixorit-
in aqua exorcismoque perdicto, reddat librum sub- Gloria in excelsis Deo, dum
cantqr incipit, Et in
diacono, qui etauferal salinura, pouens illud seor- terra pax hominibus bonmvolunlalis reducant vullus
sura super gradum presbyterii. Cantore igitur im- sicut erant. Cum autera dixeiint Adoramus le, in-
ponenle Antiphonam, sumat sacerdos sparsorium, curvent se, erigcntes se ad Gtorificamus te, et sinii-
qui intigens iu aqua ascendat ad altare inclinans ad liter inclinent ad Suscipedeprecationemnosiram, Ad
gradum ipsius allaris. Deindc aspergat aquam anle Cum sancto Spiritu vero signent se ct convciiantur

(48) Noia antiquiiatem nsus aqu» bened. non sohira iis psrsonas, se4 in qusrlibel loca monasterioiu.iu..
1431 Sr. STEPHANUS ABBAS CISTERC. IIL 1452
ad altare, et cum responderint El cum 'spiritu tuo, A Agnus Dei. Quod si dies fuerit prosternendi, dkto
post Dominus vobiscum, reclinent se super miseri- Sanctus, incumbant super formas quousque respon-
cordias donec inchoetur Epislola. Et tunc surgentes deant, Et cum spirilu tuo post Pax Domini., Deinde
slent iisqtie ad Evangelium sicut slabaiit durii can- faciant sicut modo diximus.
tabant Inlroituin. Interim taraen ad majorem mis- CAPUT LVII.
sam permissum est sedere simul si voluerint. Ad De Pace.
missam vero matutiiialem post primura Comiiws t>o- Pacem (51), nisi communicalurus, nemo accipiat,
biscttm usque ad Evangeliura, sedeat qui voluerit, et nisi forte prior cum riecesse fuerit ut hospilibus
post Sanclus usque ad finem missse, pfseter Agnus porrigat, aut subprior absente priore, aut qui su-
Dei. In omnibus praecipuis festivilalibus, sicuti et perior tunc fuerit ex omnibus in choro, si uterque
cseteris diebus, Responsoria et Alleluia cantantur defuerit. Diebus vero Dominicis et feslis quibus so-
communiter ab utroque choro. In fiue vero Respon- lent ire ffatres ad communionem, prior illorum qui
soriorum et Versuum ad omnes missas tolum neuma communicare voluerit, veniens ad gradum accipiat
dicatur propter dissonantias evitandas. Sciendum a subdiaconp pacem : quo redeunte ad altare, qui
eliam quia quolies utium solum Alleiuia, sive dica- coriimunicaturi sunt ordine suo accedant ad prio-
lur ^Responsorium sive non, ad missam dicitur: B rem, ita y,t prior slet ad gradum ubi pacem accepit,
pilmum neuma de Alleluia intermittatur, sed post quousque qui post eum primus cst pacem ab eo ac-
versum in repetitione idem Alleluia cum suo neu- ceperit. Qua data, secedat in dexirura chorum novi-
niale integro cantatur. Cura vero duo vel plura Al- tiorum, relicto adgradura cui dedit. Qui et ipse ubi
leluia in una niissa dicuntur, cum suis neumatibus sequenli pacem dederit, manente ibi similiter cui
integre sine repetitione canantur, excepto eo quod dedit, cedat post priorem. Et istis interim facienti-
proximum est Evangelio, quia repetilur. El notan- bus ad invicem confessionem, cseteri sequantur per
ditm quod in Vigilia Paschse et Pentecostes, unum ordinera eo modo quo descriplum est de primis,
solum Alleluia dicitur sed non repelilur. pacem ab invicem accipientes, ordinatim post priorem
Ad finem vero cantus ante Evangelium, reducant sese collocantes bini et bini alterutrum confitenles,
fratres facies suas ad altare, et signent se curo dixe- vultus suos post confessionem ad altare vertentftj,
rint Gloria tibi, Domine : quod si Credo in unum nec ad sua stalla usque post perceplain communio-
Deum dicendum est, cautore subjuiigente, Patrem nem reveftentes. Porro novissimus novilio dabit pa-
omnipolentem, vertat se chorus contra chorum. Et cern occurrenti sibi in medio chori, qui portabit et
curo veneriiii ad Homo factus est, petant veniam sic- r converso cum se ad ostium chori ostenderit. Deinde
ut in festis diebus. Et cuin dixerint Adoralur, in- ordinans se ultimus cum penultimo confitcalur^
cliient se, erigentes se ad Et conglorificatur. Et CAPUT LVIII.
eum dixerint Et vitam futuri swculi, reducant facies De communione.
ad altare. Cantore autem iiicipieute Offerendani Inlerim qui primi sunt, ordine suo aecedant ad
coiiverlant se statiles sicut ante erant. Qua cantata, communioneni. Venientes vero ad gradum altaris
vertant se iterum ad altare , donec dicat sacerdos proximum, incumbant super articulos manuam :.
Orale, fratrcs, et sic redeant super misericordias ascensoque gradu, flexoque geuu juxfa cornu altaris
usquc ad Per omnia smeula swculorum. Tunc autem et suscepla Eucharislia, cum se erexerint, inclinent,
surgant et vcrsis vultibus ad altare, stent ita usque et sic per retro sacerdotem accedant ad calicem (52),
ad Sanctus. Postea convertanlur et inclinenl se cho- ubi iterum inclinantes hauriant, et rursus inclineut.
rus cotitra chorum dieentes, Sanctus, sanclus, san- Regredientibus ab altari, sacrista stans in capite si-
cltts; et incipientes Pteni sunt cmli, erigant se, et nistri chori novitiorum vinum propinet inclinans
signenl se cum dixeiint in notnine Domini : etdicto singuhs, sicut el ipsi inclinatur a singulis ante et
extremo Hosanna in excelsis, versis vultibus ad altare post susceptionem. Quod non solum hic, sed eliara
fiteut ita (49) usque ad Per omnia smcula smculorum, D ubique quoties vel dant vel suscipiunt aliquid facien-
et tunc reclinent se super misericordias donec re- duni est. Quibus peractis, inclinantes ad altare ascen-
spondeant, El cum spirilu tuo post Pax Domini sit dant ad stalla sua. Hic ordo depaceet comraunioiie
scmper. Moxque surgenles, stent facie ad faciem ad utramque missam tenebitur.
usque post primum Agaus Dei. Et tunc petant ve- Quod si quis aliquando solus comraunicare volue-
niam unusquisque in loco suo flectenles geuua (SO), rit, sumpta pace a rainistro confiteatur aut abbati
prajtsr miuistros altaris : et facta tanta mora ut dici si adfuerit, aut illi quem primum in dextro clioro
possil uiiuai Paler noster, incipiat cantor secundum stanlem invenerit. Dicta communione si conveutus
(49) Stenl ita, et boc quia tunc lemporis non per amplexum, sempertamen per osculum comrou^
elevabatur neque hostia neque calix post consecra- nicaturis datur, ut patet ex rubricis Missalis et ex
lionem. his capitibus.
(50) Petanl veniam fleclentes genua. Hic perpetuus (52) Ad caikem. Hic usus sacramenli Euchari-
ordinis Cisterciensis usus, ut ad recordationem et stise sub utraque specie percipiendi, sublatus est ab
metilionem peccatorum prosternantur monachi in Ecclesia, sicut jam diximus, ut videre est in conci-
signum poenitentiseet in spem venise. lio Constanl., sess. 15 in conc. Rasil., sess. 50, et
, (51) Pacem, Haecpax sive per instrumentum sive in conc. Trid,, sess. 5, sub Pio IV, can. i.
 1433 USUS ORDINIS CISTERC. — PARS II. 145-i
commuiiicat, sedeant interim qui voluerint usque ad A defunctis, taritum intermittendarest die Parasceve
Dominus vobiscum: qui vero steterint, reducant fa- et sequenti Sabbato, et die Paschse et Pentecostes,
cies suas ad altare donec dicatur a sacerdote Do- et Natalis Domini : diebus tamen Paschse, Penteco-
minus vobisctim: et tunc resideant super misericor- stes et Natalis Doniini hebdomadarius missse illius
dias usque ad uitimurii Dominus vobiseum. Tunc quotldianse Caritetde festo ad altare, ubi missa ea-
vero surgant contra altare, et responso Dco gratias, dem cantari solet,'etdicat Collectam Inclina in seV
inclinent el reeedant. Si autem Dominicus dies fue- Cundoloco: siTricenariumfueiit, subjUngal/)eus cui
•
rit; non inclinent neo recedant usque post benedi- proprium. Quod si his tribiis diebus prsesens defun-
ctionem lectoris. ctus supervenerit, supfadictus hebdoniadarius- di^
CAPUT LIX. mittal niissam de feslo et-agat missam pro eo, et
De privatis missis. dicat primain Collectam pro eo, scilicet hiciina,
Pertotum annum possunt fratres cantare missas secundam vero Omnipotens sempiterne Dcus, cui
privalim (55) tempore lectionis : et post offerendarii nunquam, pro illis quibus Inclina dicebalur ; ct si
missae in couveiiiu, eliarii in Quadragesima excepta Tricenarium fuerit, dicat terliam Deus ctti pro-
feria quarta in Capite Jejunii. In festis auteriiQua- prium.Ad utramque vero missam in conventu quan-
dragesimse quibus laboramus, et in festo sancti " diu praesens fuerit, 'dicatur Collecla pro eo. Qui
Mauricii quando dies jejunii evenerit, teneatur sic- cantant privatim, Colleclam tanttim dicant pro eo
lit in decimo quarto capite continelur. Diebus ta- tam ante sepulluram quaro postea: poterit tamen
men quibus duae missse canuntur (54), statim post cantare pro eo qui voluerit.
primarn possunt saccrdotes cantare privalim ubi ab- Qtti autem cantant privatas inissas, raOderentur 1
bati .visum fuerit, exceptis missis jejuniorum. Porro ita voees suas lam ipsi quani adjulores eorum, ut
in Quadragesima si festivitas in qua non laboramus alii impedimentuni non patiantur. Si quis vefo vi-
per septimanam evenerit, non cantant nisi post of- derit tersorium altari superpositum, non prsesu"
ferendam : quod si habuerint spatium cantaridi ante mat super illud canlare, nisi ad nulum illius qui
majorera missam, non permittafur eis ipsam mis- ipstim tersorium ibi posuit, neque facial appara-
sam dimittere,. tura circa altare in quo debet canlare, poslquam
Oronibus vero diebus in quibus jejunamus nec missa generalis (57) inccepta fuerit donec Offe-
Iaboramus, potest caniare missara usque ad Nonam, renda sit cantata : nisi ad roissam maiulinalem
c-tiri Quadragesima usque ad Vesperas, qui volue- quando sacerdotes possunt cantare post Primam.
rit et cui vacuum fuerit. Qui quoties dubitaverit ne Sacerdos autem indutus et aspcrsis digitis aqua,
ab hora prseoccupeiur si cantaverit, interroget sa- G dicat confessionem ante graduin altaris, medius
cristam per signum; si annuerit, caritet; si contra- inter adjutores suos, ila quod clericus sit ad dexte-
dixerit, dimiltat. Qui autera cantare voluerit duos jam, laicus ad sinistrani. Qui cantaverit pro defun-
testes (55) habeat, ununi clericum qui ei ministrare clis, potcst intermiscere alias Collectas pro qualibet
possit. Qui si acoluthus tanlum fuerit, non prsesumat necessitate, ita tamen Ut numerum trium Collecla-
calicem deferre super altare, neque pancm et vinum rum non excedat, nisi jussu abbalis quartam ad
ministrare, neque sacerdoti offerre : caetera vero junxerit. Collectse vero de sancta Trinilate vel de
potest adimplere. Quod si sacerdos vel diaconus vel Spiritu sancto vel de Sanctis non dicantur. Sed et
subdiaconus fuerit, polestpanem et vinum in calice ad cseteras missas, exceplis diehus quibus non licet
ministrare, atque sacerdoti offerre; aquatn tamen cantare pro defunctis, interponi possunt Collectae
r.oii nisi sacerdos qui cantat admisceat. ^Alter vero pro dcfunctrs. Pacem non dabit, nisi forte prsesen--
frater, si laicus est, nihil horum prsesumere debet, tes fuerint illi missse hospites vel fraler coramunica--
nisi aquam afferre et sacerdoti infundere antequam turus. De csetero se agat ut sacerdos in conventu. Ixi
iiiduatiir sacerdolalibus vestibtis, candelam vel lam- otnnibus missis tribus tantum vicibus sacerdos,
pa !em accendere. Presbytcrium potest aseendere osculetur altare, totiesque ei trahatur casula. No^
tam ipse qttam caeteri laici, non solum ad missani, taridum vero quod abbales, monachi et convcrsi;
sed quoties necesse fuerit: gradum tamen altaris nou quando raissas audiunl in ecdesiis qtisenon sunt de
ascenduiit (56), tiisi propter aliqttam necessitatem ordine nostro, sicut cseleri pacein accipiunt, si e:s,
eis praecipiatur, vel quando comrounicant. Missse offertur.
quoque pro defunctis non soleitt-cantari Domintcis CAPUT LX.
dieiuts et solcnuiitatibus, quibus sermo fieri solet Quibus diebus dttm missm canunlttr:
iu capitulo, nisi prsesens defunctus fuerit. Missa (58) In die Nativitalis Domini. In Circumcisrofts
vero quotidiaua quse solet dici pro fralribus nostris et Epiphania Domini. In die Paschm et tribus se<
(55) Nota ab initio hujus ordinis missas privatas (57) Generalis, id est conventualis.
in usii fuisse monachis nostris, etiam in Quadrage- (58) In antiquis manuscriplis inter hos dies fe-
sima. stos hon recensentur dies sanctorum Roberti, Ber-
(54) Canuntur, scilicet in conventu. nardi, Augustini, Ambrosii, Hieronymi, undeciiii
(55) Duos id
testes, est duos assistentes. millium virginum, Calhariiiae nec spinese Coronse ;
(56) Gradum lamen allaris, elc. Nenipe proptcr imo nec sanclorum Eligii, Edmundi el Malacbise. Et
revereiitiam SS. sacramenti. ratio est 'rfuod r.ondum inslitutse, aul saltemab or-
1435 S. STEPHANUS ABISASCISTERC. III 1456
queiilibu-s diebtts. In AscenrioncDoroini. In die Pen- A i eleison : alter vero bis dicat
Kyrie eleison, interpo-
tccostes el tribtis sequentibus diebus. In natalibus siio bis Christe eleison. Ultimum Kyrie eleison uter-
sancli Stepltani: et sancti Joannis, el sanclorura In- qtte simul chorus finiat. Ad horas vero regulares et
noccntium : et sancti Tlwmm marlyris : et sancti ubique, lotus convenius semel dicat Kyrie eleison et
Guillelmi episcopi: iu oinnibus solemnitatibus bea- pauset, semel Christe eleison et pauset, et iterum
tas Marim, in die sancti Vincentii, ad cujus Vespe- seniel Kyrie elehon.
ras Responsorium dicetur duodecimum, scilicet Glo- CAPUT LXIII.
ria et honore. In convcrsione sancti Pattli: in die Quando canitur t Gloria in excelsis Deo i et t Ile
S. Matthim apostoli.: in solemnitale sancti Benedicti. Missa est. >
In natali sancti Marci evangelistae : Augustini, Gre- In Vigiliis Paschse et Pentecosles, et oranibus Do-
gorii, Hieronymi, Ambrosii, Roberli abbalis, Philippi minicis diebus et feslis duodecim Lectionum extra ,
et Jacobi. In Inventione et Exaltalione sanctse cru- Adventum et Septuagesimam et per totam septima-
cis. In Natali et Decollatione sancti Joannis Bapti- nam Natalis Dotnini et Paschse et Pentecostes, ad
slm, apostolornm Petri et Pauli, Mariw Magdalenm, omnes missas, Gloria in excelsis Deo et Ile Missa
Jacobi aposloli, sancti Peiri ad Vincula, sancti Lau- est dicitur, exceplis missis jejuniorum, quse Domi-
renlii: sancli Bernardi abbalis : Barlholommi apo- ' nica non eveniunt.
sloli : Mattlimi apostoli : Muhaelis archangeli: Co- CAPUT LXIV.
ronm Dotnini: Dionysii sociorumque cjus : Undecitn Quibus diebus inlenniltendw sunl ustlatm Cotleclm.
millium virginiun : Lucm evangelistae : Simonis et In Yigilia Natalis Domini et deincc-ps usque ad
Judm : Otnnittm Samlorum : sancti Malachim epi- Circumcisioiiein : in Coena Doroini deinceps usque
scopi: Martini episcopi: sar.eli Edmundi: Andrem ad octavam Paschse : in Vigilia Pentecostes et dein-
aposloli: sanclse.Cat/iariiuc virginis : Eligii episco- crps usqtie ad Octavas :.Dorainicis diebus et feslis
pi: Nicolai cpiscopi: Thomm apostoli: Dedicaliouis onutibus duodecim Lectionum, etiamsi duse missae
ecclesim : in fcstis episcopatus, ct omnibus Domitii- in coavertiu celebrentur, ad utramque missam in-
cis diebus canuntur duse missse, et vacaut fratrcs tcrraittend» sunt usitata; Colleclae. Item in Sabbalo
leclioni. Sed nec vestimenla excutiuutur, r.cc ad so- qttatuor Teroporum, et omnibus prsecipuis ofliciis
Iem exlenduiUur. defuitctorum esadem Colleclse similiter intermittan-
CAPUT LXI. tur.
CAPUT LXV.
Quando sacerdos el tninistri debeanl aseendere ad
allare. Quibus diebus « Credo in untim Deum i dicatur.
Ad niissaro pro dcfunctis, et ad matutinalem tns- In die Natalis, Circumcisiouis et Epiphanim Do-
samquaiido duse missse canciidse sunt, ad initium mini: in die Paschm, Ascensionis et Penlecostes, et
iiilroitus sacerdos et ministri ingredianlur ad al- omnibus diebus JDoiiriuicis, et ad onines missas,
tare. Ad reliquas autem usque ad Gloria sustineanl. tasi sint pro defunclis, Grcdo in unupi Deum dica-
CAPUT LXII. , tur. Porro iu Inventione et Exaltalione sanctse cru-
De Kyric eieison. cis, ct in solemnitate sanctse coronw Domini (59) :
AJ liiissain Kyrk eleison semper incipitur in illoi rn omnibus solemtiifalibus sanctae Marim, et in om-
choro in quo est Invitalorium, exceplo ad maiitti- nibus soLemnitalibus apostolorum et evangelisiarum:
i:alem quando dute missse canunlur, el hoc alter- in feslivilale Omnium Sanctorum, et Dedicalione ee-
nalim novies : ita ut chorus in quo k-.cipiiiir, qtta- ctesiw tantura ad propriam raissam ipsius solemni-
ler dicat Kyrie eleison, interposito scmel Chrisle; tatts dicatur.

dine nondum rcceplse essent liujusinodi sauclorumi ordinis a capitulo gen. an. 1250. Festum S. Fran-
fesiivitales cum hi Usus in lttceni prodierunt. Caate- cisci Insliluloris ormnisFratrumMinorum noniiisi a
rum si qttis scire cupiat qtttbus tatidein anuis, et ai jj cap. gen. an. 1259. Recepium legilur : ejus taiiieu
quibus capit. generalibus recepta; sint et Oi-diuiim- comtnemoratio longe ante fuerat imperata scilicei a
peratae plerssque Sanctorum iliontin festivitaics. cap. gen. an. 1228. Fcstttiu S. Ursulm et sociarum
Festa S. Malachim episcopi el S. Thomm archiepi- ejus e.mcessum fuil scholasticis collegii S. Bernardi
scopi Cantuariensis recepta ei imperala sunt a ca- Parisius an. 1258, ac subinde toto ordini permis-
pitulo gen. an. 1191. Festtim S. Juliani Cenoma- sum a cap. gen. an. 1262. Festuin atilem S. Patris
nensis a cap. gen. an. 1195. Feslum S. Petri Tba- nostti Bernardi repositum est inter fesfa quibus se-
rentasiensis arcbiepiscopi a cap. gen. an. 1197. -cuiidum usum ordinis serino fieri debet in capilulo,
Festum S. Joannis ante Portam Latinam a cap. id est inter festa praecipua oidinis, a cap. gen. an.
gen. an. 1222. Feslum S. P. nostri Roberii Molis- 1260, cu.m longe anle celebrari ccepisset ut supra
mensis fundatoris ord. Cister. a cap. gcn. an. 1222l notavimus sed iiiiiiori curii solcmnitale. In hujus au-
et 1259. Feslum S. Eligii a cap. gen. 1250. Fesiumi tzm capituli lcxtu ubi legiliir millium virginum me-
S. Dionysii a cap. gen. 1252. Fesluin susceptioiiiss lius forte Iegerclur martyrum virginum. Hoc enim
Coronm Domini a cap. gen. an. 1240. Feslum S. fesium ab Ecclesia Romana cclebralur sub noiiiine
Edmundi Cantuaiiensis archiepiscopi a cap. gen. sancise Ursulm et sociaruin ejus, non autem sub
an 1247. Fcslum S. Joannis Chrysostomi conces- nomine undecim millium virginum.
sum collt:gio Bernardilarum ubi prsecipua pars ca- (59) Coronm Domini, id est susceplionis coronae
pitis illius asservatur a cap. gen. a 1251. Fesiuml Domini, quod feslutn ad peiitionem S. Ludovici re-
li. Dominici ftiudatoris ordinis Pisedicaiortitn a cap. gis inslituit cap. gcn. an. 1240.
gen. an. 42L;5. Fcsiiiro S. Pctii marlyris r-jiisdero l
1437 USUS ORDVNISCISTERC. — PARS II. 1458
CAPUT LXYI: A et abbalem nullusadhuc metlius stcl,, quot de tali-
Quandodebeant fratres ad pacemetcommunionemire. bus ex utralibet parte chori intraverint, tot incli-
In die Nativitatis Domini, Ccense,Paschae, Pente- nent ei. Cum autem pervenerint ad loca sua, stent
costes, debent fralres. pacera sumere et communi- versis vultibus ad altare donec signum reraaneat.
care, orani occasione remota, nisi forte abbas ali- Similiter autem stent ante omnes horas diei et niis-
quem prohibuerit. Omnibus vero Dominicis diebus>. sas. Dimisso autem signo, faciant solitam orationem
commumcetqui potuent. Sacerdotes tamen, qui per super misericordias, id est Paler noster, et Credo in
septimanam cantant, si die Dorninico non cantant,, Deum, et facto sonitu erigant se omnes, et versi ad
in eorum sit polestate communicare vel non. Car.te- altare signent se, et rursum inclinantes slent ibi-
ris vero diebus qui forte Dominica non communica- dem. Dicto itaque Deus in adjutorium meum inlende,
verit, poterit communicare si volueril. morose et trahendo a sacerdote, cancellatis mani-
CAPUT LXVII. bus incurvenlur profunde, donec Ad adjuvandum
Quibus diebus ardeanl tres lampades, el qttibus ha- me fesiina, eadem morositate et gravitate complea-
beunlur sermonesin cupilulo.
tur : quod similiter faciant ubicunque inclinave-
Lampades non habeantur in oratoriis ultra qiiin- rint, sed et omni tempore quando convcntus' est in
que, ex quibus una ponatur ad gradum presbyte-" " ecclesia, ad omnes boras reverenter et morose dica-
rii, altera in medio chori, terlia in relro cboro. tur a saccrdoic Deus, in adjutorium meuminlcnde,
Quse tres accendi debent ad Yigilias, ad missam, et et a convenlu stibjuiigalur Domine, ad adjttvandum
ad Yesperas Natalis Domini : Apparilionis : in Ra- nie feslina, etc. Facla pausatione anle Gloria Palri,
mis Palmarum : Paschm : Ascensionis : Pentecosles : et ante Sicui
erat, eliamsi sequentia cilius diceiida
Trinitalis : omnium solemnitatum sanctaj Marim : siut. Dehinc cclebretur opus Dei. Venile, exsulte-
Nalivilalis sancli Joannis Baplistm : natalis apostQ- mus Domino cum invitatoiio dicatur ante gradunv
lorum Petri et Pauli: in solemnilale sancti Bene-
presbylerii a duobus fralribus, illo videlicelqui prac-
dkli: OmniumSanctorum : sancli Bernardi: Dedi- senlem facil Iiebdomadam invitatorii, et illo qui prse-
cationis ecclesim: in commemoratione omnium fide- lerilam fecit.
Qui venientes ad gradtim inclir.erit,
lium defunciorum : ad Yigilias eoruindem et ad
inccepioque invitatorio rursus inclinent, el sic de-
roissam lantuniniodo accenduntur. Jii his etiara die- ad finem singulorum versuum tantuni incli-
inceps
bus excepiis festis transposiiis, et excepla comme- nent. Post
repetilioncm vero invilalorii iteruni iucli-
inoratioiie defurictorum, habentur snrmones in ca- . nent et sic redeanl in ordinem suum. Privalis ta-
pitulo. Et prseter hoc in Dominica prima Adventus meii diebus qui canit invitalorium, non inclinet an-
Doutiiii, et in Doniinica Palmarum. Duas, quse re- p' tequaiii illud incipiat: Fratr.es vero habeant vultus
staitt, lampades potesl babere qui voluerit propter ad altare ex quo invilalorium incipilur, donec Glo-
conversos et hospitcs, et accendere quaiidd voluerit. ria Palri dicatttr, et tunc humiliet se chorus contra
Ubi tainen necesse fuerit, licaat plures habere pro- chorum
usquc ad Sicut erat in principio. Eodemque
pier privatas missas. roodo inciinent se quotiescunqtte dicilur in convenlu
CAPUT LXVIII.
Qualiler se habeanl fralres Domiuicis et festis G/ori« Palri, excepto ad aquam bcnedictam, ct ad
diebtts. bcnedictioiiein novilii, et in Purificaiione sanclie
Audito signo ad Vigilias surgaiil fralres, prsepa- Marim dum candelse distribuuntur, et in Capile Je-
rali intrent ecclesiam iuclinanles ad primum alla- junii dum cineres dantur, et ad Gloria et honor Deo
tare : quod semper faciant, quoties coram quolibet dum crux in Parasceve adoralur.
altari transeunt: et rursus inclinantes ad majus al- Abbas vero si accidcrit ut ad Gloria post Veniu
tare, intrent chorum a superiori parte. Nam ab in- non occurrat, satisfaciai anle prcsbyterium sicut
feriori 11011 solent intrare, nec etiam exire, quando solct ad alias horas cuin ad Gloria primi psalroi uon
priores slant in choro deorssun prseler abbatem et occurrit et ad stallura suura veniat. Post inchoalio-
| nem vero hymni, nullus exeat de choro doncc finia-
priorero, et alios qui ex utraque paiie propinquiores D
asiant abbati vel priori. Porro abbale pravsente tur, excepto pro inevilabili causa. Sed ncque ad cse-
vcl etiaai abssnle tam ab inferiori quam a superiori teros hymnos, excepto Jam lucis orlo sidere, quar.-
parte tot inlrent vel exeant, et inler stallum abbatis do post nialutinas sine intervallo Prima caiiiatur.
ct prioris tam ad suam lectiones legcndas, quam Nec etiam saccrdos matuttnas infirmis cantaturus
ad benedictiones accipiendas eant vel redeant, quot exeat anfcquam Iiyninus incipiatur. Sed nec sc-
unusquisque abbas pro sui oralorii positione judi- deat aliquis ex quo incipitur Deus in adjulo-
caverit expedire. Et noiandura quod abbati chorum rium, usque post hyranum : et tunc plicatis maiii-
inlranti nou inclinatur nisi a duobus, sive abbates bus super genua sedeant siraul primum psalmum,
sint sive roonachi, quorum alier in stto choro, et el secundum steni, et sic percurrant caeteros, el si-
aller qui in altero est ei propinquior. Similiter de militer in secundo Nocturno : quam legein abbas
choro novitiorum unus hiiic et unus inde. Abbati tenere non cogitur. Quod si quis exierit non rever-
etiam staitli in stalio suo a nullo supeiveniente in- surus ad opus illud, inclinet antequam exeat. Si
clinabilur, nisi ab his quaiuor. Id tamen observan- vero abbas exierit, sequatur eum quilibet de roona-
duin, ut si, liis qui propinquiores abbali. starc so- chis conversis cum lumine in absconsa. Abbas iuci-
ient, nondum ingressis, alii inlraverint, inter quos pia? primam Auliphonam, vci Alkluia in primo No-
1^59 S. STEPHANUS ABBAS CISTERC. III 1440
clurno. Qiii si defueril : ille qui prior est in illo A Similiter super arliculos manuura salisfaciaut om-
choro in quo est Invitatorium. Csetera vero Aileluia, nes in loco in quo sunt, quolies fallaciam in ora-
hebdomadarius. Qtii autem incipit Antiphonam aut torio incurrerint, non*divevtentes dextrorsura vel
Aileluia, reverenter et paululum a podio (60) semo- sinislrorsuin. Pro nota cantus lanlum non solemus
tus, stet usque ad metrum, nec incliiiet donec pri- satisfacere. Ita igitur se agat, qui primam, quintam
rhus versus impleatur. Psalmum autem incipiat et et nonam leget lectionem. Nam qui caaleras
legunt,
'hlonet qui juxla eum stat inferior, tam per diem eant legere duni Responsorium canitur ante ver-
quam per noctem similiter semolusa podio usque ad sum. Provideant autem omnes qui legunt. ut ar-
metrum : illo tameri qui novissimus est clericorum dens candela sequenti lectori possit suflicere. Qui
incipiente suam Antiphonam, tunc tantum qui su- autem canunt Responsoria tali hora surgant, ut
perior illo est psalmum imponat. Similiter obser- sedile levare antequam incipiant Responsorium pos-
vandtim est ad omuia defunctorum oflicia, exceploi sint. Quo incoepto inclinent, et similiter post versum:
quod qui psalmum incipit, aliis sedenttbus minime> quod si Gloria dicendum est, non post versum, sed
se etigit. Et qui Aniiplionam imponit non exspe- post Gloria inclinent.
ciato fine versus, inclinet el resideat. Ad oflicia ta- Quando autem Responsorium Aspkiens canitur
inen defuiiclorum prsecipua, exspectato fine versus, B * cum tribus versibus, qui cantal post tertium ver-
inclinel. Et notandum quia quotiescunque ille quii sum tantum inclinet. Nemo legat duas Lectiones,
novissinlus in choro est Anliphonam suam impo- aut cantet duo Responsoria, seu Lectionem et
Siierii, luiic penultimus et alii superiores ordinee Responsorium infra unuin nocturnum , nisi ne-
retrogrado Anliphonas, quotquot supersunt inn cessitas coegerit : similiter nec prior anle roino-
eodem choro dicendse, etiarn si quis eorura aliami rem, nisi Evangelium. Quod dum incipit lector,
Antiplionain ad idem oflicium iraposuit, incipiat. vertant se fralres ad illum stanles sic, donec dicat
Id ad officia defttnctorura contingere potest vel for- Et retiqua, Qui autero legerit duodeciraam leclio-
sitan ad regulares Vigilias, aliquando pro paucilatee nem, lecta ea, quae in Leclionario terminata est,
nioiiachorura. Quod si Antiphona aseripta fueritt dicat Tu autem, nisi forte cantor ei aliquid quod
abbati et ipse defuerit, si Invilatorium in dextroo conveniat diei, sive aliud aliquid indixerit ad le-
choro fuerit, ille qui juxta eum stat, incipiat eara : gendum. Solct enim saerista cum se viderit tem-
deinde suam. Si autem in sinislro, similiter faciat.i. perius quam debuerat surrexisse, cantorem sigrio
Eodem modo nnusquisque incipiat Antiphonam il- prsemonere, ut duodecimam lectionem faciat pro-
lius, qui superior illo stat, si defueril. Nullus su-- < * longare. Et tunc qui cam legerit, uon eam fini&t
pervcnicns: praHer abbatem , qui primam incipit, , usque ad nuluni sacristae vel sonitum horologii.
incipiat Antiphonam alii in capitulo datam, sed illee Qua lecta, nec candelam exstinguat, nec librum
cui data fueril. Ad fmera vero ultimae Anliphonse E elaudat, si Evangelium in eo legendum fuerit. Porro
prirai ct sccundi ct tertii Nocturni, lam feslis die-:- fratres dum cantant Te Deum taudamus, humilient
bus quam privatis, vertant se fratres ad aitare, et >t se ad Sanctus, sanclus, surgentes ad Pleni sunt :
dicatur versiculus ab hebdoraadario inclinante tan-[_ et dura llniunt canlicuni, vertant se ad altare. Cum
lum post versiculum. Et ita fiat ad omnes versusiS vero dixerint Gloria iibi, Domine, signantes sever-
;t tantur ad legentem Evangelium, quod debet legi
qtti dicuntur ad caeteras horas. Porro lcctor si debet
dicere versiculum nominans aliuiu ut dicat, dumn super analogium, in quo et Lectiones ad Nocturnos
dicitur penultimus vcrsus sexti psalmi ante Gloria a leguntur. Dicto Te decet laus vertentes ss ai aller-
Palri, contra niedium altaris inclinans incedat per ;r ulrum inclinent usque post Citm sanclo Spiritu .
mcdiutn chorum cum gravitate, huniilians se ante ie et lunc resideaitt supcr misericordias usque post
aubalcm. Quod si alter abbas fuerit in sede prioris,Sj finem Collectse. Porro qui Evangelium legit, si fal-
inclincl semel inter eos, et accedens ad librum hu-[. laciam incurrit, ititer sedem abbatis et prioris sa-
inilialo corpore versus abbalem, non tenens lucef-:. D tislaciat.
iiam , plicalis eliatu manibus , eadem voce qua lc- ,. CAPUT LXIX
cturus est petat bep.edictionem tam ibi qiiara alibi.i_ De Laudibus.
*p!uapercepta non legat, donec tumullus residenliunim In Laudibus finilo Deus misereatur nostri el ad
5e Yigilias finito hymno, nullus sedeat in choro doncc
«eonqtiiescat. Rediens ilaque de lcclicnc, bumiliet se
jnter stallum abbatis et prioris vertens paulispcr Qr priinus vcrsus finiatur sequenlis psalroi (61) nec
. caput vcrsus abbafem : quod si duo abbaies fue- i>.. exeat •. qui vero exierit, revcrsus duos versus su-
rint, humilict se semel inler eos versus altare, ct slineat antequam sedeat. Sirailiter suslineat ad Vi-
gic veniens ante gradum incurvetur. Festivis qui- ii- gilias et ad Priraam duos versus qui de choro exie-
dem dicbus super articulos inanus, privatis vero ro rit. Nara et ad Primam omni tempore, excepta
super genua prosternatur, ponens cucullam sub ib Dominica, eo ordine quo ad Vigihas sedere cun-
maiiibus, ct sic inclinans revertatur ad scdem. ri. clis permissum esu Ad Primaro quippe Domini-

(80) A podio, id cst ab asscrc cui pcucs psalleni (61) Donec pritnvs vcrstts, etc. Et hoc iiota:iduiii,
liuin msident,. eo qnod a mullis vci ignorattir vel ncgligilar.
 U',1 USUS ORDINIS CISTERC. — PARS. IlL 1442
cis diebus, ad Vesperas omni teriipore ad pri- . omries, quo dicto inclinent. Nam ad caeteras horas
mum et tertium psalmum stamus, et ad caele- non surgunt, nisi post Deo gralias, exceplo ad
ros sederaus. Caveant autem qui de cboro egre- Vesperas. Si Dominica fuerit, slent versis vultibus
diuntur, ne plus foris quam duos psalmos mo- ad altare, donec henedictioiies (62) super cocos
rentur, et ne ampliut quam duo juxta se stantes compleantur : quod si liat comraemoralio, stent ita
simul exeant. usque ad Oremus, et tunc resideant super miseri-
Qui cantat Responsorium, antequam illud inci- cordias, nec surganl nisi post Deo gratias.
piat inclinet, et post versum iterum inclinet. Ad In hieme si dies laboris simul et jejunii fuerit,
cujus repctitionem vertat se chorus ad invicem. responso Amen statim subsequatur Prima : sin au-
Si Invitatorium fuerit in dextro choro, cantor in- tem, posl Deo graiias inclinent et exeant. Tunc sa-
cipiat hymnos omnibus festis diebus, tam ad Vi- crisla pulset modice signum, si dies fuerit; si iion-
gili.as quam ad cseleras horas, excepta Sexta et dum apparuerit, non pulsetur : sed inlerim fratres
Nona, quos inchoet qui solet privalis diebus in- sedeant in claustro ad lumen accensura a servitore
cipere. Si cantor defuerit, ille cui injunctum est ecclesiae, sed non legant. Cumque dies claruerit,
Benedictus et Magnificat imponere. In sinistro si pulselur signum modice et ftal 'intervallum, ut qui
fuerit succentor incipiat; qui si defuerit, ille cui B voluerint possint se calciare, vel ad secessum ire :
injuiictum est supradicta cautica incipere. Privatis aut inlirniitates remutare, aut manus abluere, et
vero diebus tam ad Yigiliasquam ad caeteras horas qui voluerit poterit in claustro sedere. Reverlenles
diei, ille Iiymnos inchoare debet, qiti psalmum in- ad Primam aspergant se atiua benedicla, excepla
cipit, quando hebdomadarius incipit Antiphonam. Dominica, et stent in stallis suis donec signuni re-
Omni tempore autem quicunque hymnos incipit, maneat, et tunc faciant eamdem oralionem quam ad
stet semotus a podio. Ad Ktjrie eleison residcant Vigilias fecerunt, et eodem modo caulala Priraa se-
super miserkordias sicut ad cseleras horas. Hebdo- quatur missa.
piadario incipiente Benedicamus Domino, erigarit se

PARS TERTIA.

I)e ritiJjus in exercitiis regularibus observandis.

CAPUT LXX. C Preliosa in conspectuDomini, sacerdote hebdomada-
De capilulo et confessione. rio incipiente. Qui dum dixerit Gloria Patri et Filio,
Poslmissam malulinalem sacristapulset signumad prosternanlur super sedes superiores, aut incur-
fonvocandumfratresin capitulum (65): nec dimittat ventur super genua secundum tempus dicentes si
lllud donec data sit bcnedictio. Fratres autem au- mul Kyrie eleison. Illi aulem qui sedent juxta in-
dito signo convenianl iri capitulum, inclinantes ante gressum capiluli, hinc et inde, prosternant se ad
sedes suas. Ei cum sederint, hunulient se mutuo. terram versus orientem; mcurvi vero sint sicut iHi
Venientevero abbate vel quolibet alio qui capitulum qui sunt in sede abbatis : cseteri autem incurventur
tcneredebet, ei omnes assurgant inclinanles tan- ex adverso. Et quando sacerdos dixerit El ne nos
ittni abbati transeunti, eoque sedente resideanl. Sed inducas in lenlationem erigantur, donec sacerdos
llle qui juxta abbatem sessurus est, bumilict sc pro- dical Dirigere et sanclificare, et tunc incurventur.
funde de lOcosuo versus alibatem, nec tamcn super Quse incurvalio fial sequaliter omni tempore. Leclor
genua Vel arliculos, et sic resideat. Et itafacialin quoque ita se incurvet vel prosternat ante analo-
oranibus locis qui juxla eum sedere voltlerit, exce- gium, sicut illi qui sunt juxta ingressum capituli.
pto in ecclesia. Nam iiec fratres in ecclesia sibi Dicto aulem Qui fecit cmlum et lerram resideant^
siipplicant, neque ad mensas, sed nec nocturno tem- " ita tamen ut prius assideal qtti tenet capituhim.
pore. Lector vero veriiens ante analogiuni, aperiat Qui dura resederint, non humilient se invicem sicut
librum et incliriel se ad benedictionem. Posl pri- pfius. Postquam omnes resederint, incipiat lector'
mani leclioneni non diCat Tu autem, Dohiine, sed lectioriem de Regula. Qua finila dicat T« auteni, Do-
postquam perdixerit Et aliorum plnrimonim sancto- mine : et acCipienstabulam Iegai breve (64), si ipso
rum surganl fralres, et vertanl se ad orientem di- die Jegendum fuerit. Quod si subprior capitulum te-
ccntes versum qui in collectanco habetur, id est net, et qui lcgit prior ipsius fuerit, sieum pronun-

(62) Benedkliones. De his bencdictionibus vide
cap. 55 Reg. S. Benedicti, et hujus libri cap. 108.
(65) /n capilulum; de hoc capituio iuielligendus
est S. Bencd. cap. 46 suaeRegulse, cuffl eum qui in
aliquo deliquerit jubet ante congregaiionem venire,
ibique publice delictum suum prodere ac poenam
sibi injunctam subire.
(64) Letjat breve, id est schedulam nomiria officia-
riorum subsequentis hebdomadseccntinentem.
»445 S, STEPIIANUS ABBAS CISTERC. III 1444
tiaverit. fratrem eum nomhiet : et sic etiam seipsum iA faciat clamationem tpsa die super illuni qui euin
nonvinet. Et. dum breve recitatur, qtti nomen suum clsmavit: qilando autera aliquis surgit in :udicimii
intellexerit, inclinet. Cui aulem hebdoroada aliqna clamalus ab alio, quolies clamabitur in ipso judicio
ascripta fuerit, si iuteliigit se illam propler quamli tolies salisfaciat. Qui dum in lerra jacuerit, ncttio
bet incommodilatem non posse complcre, potest Ioquatur. Sed postquam erectus fuerit dicatur de
inde misericordiam in praesenti Capitulo qtisererc, co in ipso judicio quod dicendum est, ne compella-
nam extra non licet: quod tamen si pro gravi neces- tur surgere postquam resederit, nisi aliqua rationa-
sitate fieri contigerit, sequenli capitulo veniam pe- bi!is causa in capitulo contra eum postea succreve-
lat, et necessitatera inlimet. Lecia itaque tabula ril. Si quis spontesua in judicium venerit, sub una
pronuntielur commemoratio fralrum hoc modo : venia coiiIHeatur omnes negligentias quas confessu-
Commemoratio otnnium fralrum el familiariutn de- rtis est : quod si alitts eum clamando surgere coni-
funciorum ordinis noslri. Deinde disat qui lcnet ca- pulerit, illo clamore pertractato si de seipso aliquid
pitulum, Requkscant in pace : et dicto Amen, incli- dicere voluerit, iterum pclat veniaro. Porro si plu-
net lector el offeral librum abbati. Abbas vero vel rcs instraul fuerint in judicio , qrii prior fuerit stet
accipiat et exponat, vel alii innuat deferendum. Cui in roedio et pvius loqtiatur. Et cum locutus fuerit
lector oslendat sententiam quam exponere dcbet, B 1 slatimjttdicetur, etdcjudicio dimittalur : nisi forta
et sic eat in locum suum. Ubi cum adveneril, nou abbas eum ibi remanere feceiit vel ouemlibet ex
inclinel ante sedem, sedpostquam resederil, humi- ipsis, csstefis dimissis, ut majus judicium sustineai,
liet se sicut alii fecerunt quando primo consederunt. si majorem quam caeleri culpam habeat. Similiter
Quod si a sinistra parte ad dexteram, vel a dextra juiicenturcaeteri singulariter, et singttlariter diniii-
ad sinislram tratisiturus est, cttm venerit anle ana- lanlur, nisi eamdem causam omnes habuerint ut
logiuro huiniliet sc ad orienlem, ct tunc transeat ad simul dimittantur.
locum suum. Et dicto Benedicite ab illo qui capilu- Dimissi vero de judicio, per post stantes redeant
lum lenet, exponalur sentenlia etiam in Parasceve. ad sedes suas. Nemo etiam amplius quam a tribui
Hiuod si aliquis advenerit anlequam Benedicile dica- clametur, nisi forte ab eo qui capitukim tenet: et
tur, humiliei se ante sedem suam. Et cum rescdc- nisi etiam postea in ipso capitulo aliquid deliqucrit.
rit, inclinet sicut faceret si primss confessioni inter- Nec pro uno clamante quis plus quam unam veniaiu
«sset: si aulem posl occurrerit dum assidens in petat, licet plures super eo culpas loquatttr, nisi
clinaverit, dicat Benedicite submissa voce, ita ut ilU rursuui sicut exceptum est in eodem aliquid exces-
possint respondere Dominus qui circa eum sedent. serit Capitulo. Nemo praesu-matloqui U) ip;o cap'.t'>
Exposita vero setileniia nemo Ioqui praesuaxt, lo, nisi clamando alium, aut Claroatus ab alio : vel
neque veniam petat, donec illc qtii capilulum tenet quaudo quis aJJCjUMperdiderit, prseter abbatem et
dicat Loqttamur de ordine noslro. Et tunc si absoJ- prioreui, et quosdam de senioribus quibus abbas
vendu3 est defunctus, ad admonitionem cantoris cousenserit: nisi forte jussus vel inlerrogatus ab
•absolvalur. Postea si dies ultimus Tricenarii com- abbate, autipse aliquidde ordine qusesiturus
memorandus fuerit,cantoreumcommemoret. Deinde Quod si forte aliquis jussu abbalis salutationem
si aliquod breve (65) pro defuncto Iegendum fuerit, Domini papm capitulo praesentavcrit, assurgendo
legatur a canto.re, ipso taraen jubente qui capitulum conventus inclinet profuride. Ad salutationem regis,
tenet. Quo pronuntiato dicat abbas Bequkscat in episcopi, abbatis et aliarum quarutnlibet similium
pace. Et dicto Amen ab omnibus, instituat quod ei personarum, sedendo profunde inclinetur : simililer
yisuni fuerit pro anima ejus. Postea vefo pelat ve- iuclinetur quando abbas indicit eis facere aliquam
nii.m qui se in aliquo reum noverit. Deinde fiant communem oratioiiem. Similiter quos voluerit pro-
clamaliones (66) si faciendse sunt. Qui autem cla- niovere vel degradare, vel in gradum suum resti-
maverit, non quserat circuiliones in clamatione sua, tuere, seu quos decernit ligare per poenitentiam vel
sed aperte dicat: ille fecit hoc. Sed qui clamatus D ; solvere (68). Et similiter omnes quibus aliquid jns-
fuerit, mox ut audierit nomensuum, non respon- serit facere.
dens, in sede sua petat veriiam (67). Tenenti capi- Nullus faciat clamationem super aliquem ex sola
tulum eumque interroganti, Quid dicitis ? Respon- suspicione : nisi de hoc quod audierit, ve'i.viderit,
deal prostratus Mea culpa ; et ad jussum illius ere- vel referri audierit. Quando clamatio facta fueril de
ctus, si reus fuerit humiliter culpam suam confilea- aliquo, si in ipso judicio verberandus ftierit. ca-
tur, et de reliquo emendationem promittat. Si autem veat illequi capitulum tenet ne ab eo verberelur, qui
culpabilem se non intelligit, qui eum clamaverit super eum clamavit (69). Qui verberandus postquam
ipsara clamationem non repetat, nisi interrogalus : ab abbate cxui jussus fuerit, mox assideatiii eodera
alius taraen si novit quod culpabilis sil, polesl illud loco in quo stat, et exuens cucullara ponal eam ante
dicere. Et sciendum quod qui clamatus fuerit, non se super genua sua : per caputium vero lunicss

(65) Breve hoc loco suraitur pro schedula nomen (67) Pelat veniam, id est prosternat se in terram.
alicujus recenter defuncti conlinente. (68) Vide cap. 2 Reg. S. Ben.
(66) Clumaliones, id est accusationes seu denun- (69) Ibid. et cap.^8.
tiationes, de qttibus vide caji. 46 Reg. S. Bened.
 1445 USUS 0RD1NIS CISTERC. — PARS III. 1446
exerat brachia et totum corpus usque ad cingulum, A culpas pro quibus veniam peliit. Quibus dictis, sta-
et consistens inclinato capite nihil dicat nisi tan- tiin subsequatur, De his et omnibus aliis meis pecca-
tum, meaculpa, ego me emendabo , quod crebrius lis me reum confileor et veniam deprecor. Tunc prior
repetat. Sed neque alius interim loquatur, nisi facla super eum absolutione injungat pceiiiteriliam.
forte aliquis de prioribus pro eo humiliter intercc- Deinde potest eura confortare, vel monere, vel in-
dat. Qui autem eum verberat, non cesset a verbere erepare prout viderit ei expedire si voluerit, brevi-
usq.ue ad jussionem abbatis; qui dum quieverit, ter tamen. Si quis causa confessioms aliquem eo-
adjuvet illum fratrem ad indueadum : qui indutus rum' qui confessiones audivit, post signum raissae
eterectus, nori se moveat donec abbas dicat, ite detinuerit, vel de missa evocaverit in capitulo, utro-
sessum, el tttnc iiiclinaiis eat in locum suum. Hoc que stante breviler' confiteaiur.
quoque sciendum est, quod ille qui inferioris gra- CAPUT LXXI.
dus est, non debet vcrberare superiorem, id est Quatiler se habeant fratres tempore lectionis.
diacouus sacerdotem, sed sequalis sequaleni, vel (71) Fratres egressi de capitulo sedeant ad lectio-
superior inferiorem. Hoc etiam caveatur ne aliquis ncm, exceptis illis quibiis procurantibus oflicia le-
extra capitulum loquatur alicui, vel significet de gere non vacat. Quse tamen postquam expleverint,
culpis, seu de secretis quse in capitulopertractantur. redeant ad lectionent. Ad orationem vero ire pos-
Quod si episcopus vel abbas monachorum scu sunl in Ecclesiam, non solum tunc, sed et omni tem-
clericorum regularium, vel etiam rex aliquando ca- pore lectionis, et ad omnia iutervalla ubi non se-
pitulum ijitraverit, assurgentes ei omnes inelinent deant, ncc caputia in capitibusjiabeant, nec legant,
cura ante eos transierit; quod si socielatem qusssie- nec librura teneant. Similiter cum opus Dei in ec-
rit, assurgentibus omnibus concedatur ei per li- clesia celebratur, nec caputia habeant in capitibus,
brum (70) : et responso Amen, similiter abbas quse- nec Iegarit prajter illos qui Psalterium nesciunt, et
rat ab eo partem beneficii sui. Qui postquam demo- qui ad prsesens opus prsevidere, legere aut cantare
ratus fuerit quantum tenenti capitulum placuerit, aliquid necesse habuerint. Qui vero in clauslro se-
deducat eura ad hospitium prior vel cui jusserit ab- derint, religiose se habeant, singuli in singulis li-
bas, antequam conventus egredialur, nisi abbas us- bris legentes, exceptis illis qui in Aiitiphonariis,
que ad finem capituli eum retinere voluerit. Quod si Hyranariis, Gradualibus cantaverint, et illis qui Ie-
monachus vel clericus, vel etiam laicus fuerit, se- ctiones suas prseviderint, quas auscultet cantor vel
dendo concessa ei societate a quolibet fratre dedu- quilibet frater ad hoc idoneus ab ipso monitus. Ne-
catur. ( que inquietent se invicem in quseslionibus faciendis,
Q
Si quis ex quo fratres ingressi sunt capitulum Jiisi de productis et correptis accentibus, et de di-
iude exierit nisi jussus, aut sanguinem de naribus ctione quam legere ignoraverinl, et de principiis le-
fluens, vel etiam voniens, sive pro tabula ad legen- ctionum ad mensam, et collationem, et ad Vigilias
dum afferenda, satisfacere debet. Sed nee lieentiam cum necesse fuerit, quse brevissime fiant. Si quis
exeutidi quis quserat, i.isi cocus aut obedientialis habuerit caputium in capite dum legerit, taliter ha-
fuerit, aut necessitas naturse compulerit, velcuiab- beat se ut possit perpendi si dormiat. Quod si ali-
bas anle indixerit, aut qui in via dirigendus fuerit. quis necesse habuerit divertere alicubi, librurn suum
Isti itaque cum necesse habuerinl, solent pro officio in armarib (72) reporiat; aut si sede sua euin dimit-
suo signo exeundi licentiam quserere. Tractatis igi- tere voluerit, faciat signum fratri juxta sedenti ut
lur quae tractanda sunt, surgentes omnes verlant se illum custodiat. Quod signum eliam post Vesperas
ad orientem, et sic qui tenet capitulura dicat, Adju- facere licet. Porro si quis ab aliquo librum in quo
'torium nostrum in notnine Domini: et responso ab legit vel cantat accipere voluerit, necesse haberis in
omnibus Qui fecit cmlum el lerram, inclinent ad eo videre, tradat ei alium, et ille cui tradiderit, in
orieulcm et exeant onmes, nisi aliquis remoretur . pace ei dimitlat. Quem si ei accommodare noluerit,
causa confessionis vel infirmitatis. Quandiu tamen U I ille qui petit in pace feral, donec super eo in capi-
aliquis confitetur, nullus ibi remaneat, nisi qui si- tulo inde proclamationem faciat. Ita se habeant dum
roili occupatur opere. Nam omni lempore lectionis, sedent.
non tamen nisi ante prandium et eliam in inlervallo Dum vero ambulant humiliter incedant, et disco-
ante Primam, possunt ibi confiteri. operto capite supplicanles (75) invicem obvjando :
Postquam ergo resedcrint, dicat prior Benedicite: quod si abbati obviaverint, divertant se in partem
et responso Dominus, subsequatur prior, Deus sit supplicantes ei. Quae supplicatio ubique fiat extra
nobiscum: et responso Amen, confiteatur breviter dormitorium, quoties abbati vel sibi invicem obvia-
(70) Per librum, id est. per Regulam S. Bened., (72) Armarium erat cella seu locus inter eccle-
cum ea fere caeremonia qttse in libeilo antiq. deff. siam et capitulum libris conservandis praeparalus.
describitur dist. 15, cap. ultimo. (75) Supplicantes. Hsec supplicatio eadem est ac
(71) Juxta hoc caput licitum erat monachis no- benedictio de qua S. Benedictus loquilur cap. 65
stris, tempus onirie quod illis ab officio divino et suse Regulae, Uiraque autem fu capitis apertione et
opere manuum supererat, vel leciioni vel orationi corporis inciinatione. In qua Petrus Venerabilis con-
insumere, idque secundum Reg. S. Bened. cap. 48, stituit 15 discrimen Cisterciensium a Gluniacen-
et eap. 55. sibtis. «
1447 S. STEPIIANUS ABBAS CISTERC. III. JUl%
verint. In labore tamen cum sibi obviant, nec mutuo A mtsm necessariafii quantum possunl abscondant
sibi supplicaiit, nec Benedkile dicunt. Et notandum vultus iit caputiis suis, et ita assideant manicis aitte
quod nulli supcrvenientium abbalum in claustro in- se plicatis, et cuculla ad pedes demissa. Si quaudo
clinatuf, nisi siculi monacho : nisi illi tantum qui vero sederint in scapularibus, nihilominus quaritum
sedem abbatis tenet, et proprio abbati. Nemo per potuerint se ab anteriori parte cooperiant. In dor-
caputiura sigtium faciat, nec quis vocet aliquem de milorio non sedeant, nisi quando se calciantvel dis-
longe per vocem vel per sonitum. Et nolandum calciant, vel quando mutant tunicas si sedendo hoe
quod omni tcmpore lectionis possuut esse fratres in facere voluerint, et tunc in lectis suis vel in stipe-
noclurnalibus (74). Si quis aliquo modo fratrem daneis. Exeuntes et induentes se, honeste el caute
suum scandalizaverit cum quo loqui non solet, dicat faciant, ne nudi appareant: quod non extra dormi-
priori : et tunc si piior jussent, vocato illo tandiu torium, sed ad lecium suum facere solent. Et qui
ante pedes ejus prostratus jaceat (75), quousque ille extra jacent, similiter ad lectos suos hoc faeiant.
placatus erigat eum. Cucullas autem et scapularia deponere scriptoriLus,
CAPUT LXXII. cellerariis, infirmariis, cocis utriusque eoqiiinse,
Quas officinas ingredi fratres debeant, et quando. abbas licenliam dare potest, quibus et ubi visum
§ I. De coquina. — Nullus ingrediatur coquinam, R fuerit. Hoceliam provideant, ut adminusquant po-
cxoepto cantore et scriploiibus ad planandam tabu- terunt sine cueulla vel scapulari sint. Nam sine
lam : ad liquefaciendura incauslum (76) : ad exsic- altero horum vel cingere se cuiquam uonlicet. NuIIus
candura pergamenlum : et sacrista vel quolibet alio in leclum ascendal rectus, sed de sponda (78) diver-
pro accendendo luraine in ecclesia, vel prunis in tat pedes in ipsum lectum. Nec jaceant super cotos,
thuribulo vel patella imponendis, vel sale benedi- prseter minutos et infirmos qui extra diorum sunt,
cendo : sed nec isti intrare debent, si in calefactorio quos possunt omnes in sestate in perticis ponere si
ignem suflicienler invenerint. Exceptis etiam cocis voluerint. Nullus ibi excutiat indumenta vel faciat
abbatis et iufirmario pro oflici.o suo, et ille qucm signa, nisi fortecum abbate vel priore, seu quando
couis vocaverit, ad ponendam super ignem calda- quis vocat alium ex parte abbatis vel prioris.
riam vel depoiicndatn. CAPUT LXXHI.
§ II. De refectorio. — In refectorium similiter De mislo.
nullus ingredialur, excepto iniirmario et cocis utri- Si dies fuerit prandii ad mistum (79) percutialur
usque coquinse, abbatis scilicet et fratrum, pro offi- signum in ecclesia tribus ictibus ante Sextarn. Si
cio ministerii sui: et cum a refectorio ad se adj'u- autem jejunii, totidem post Sextam. Quo audito
vandura vocali fuerint, et cseteris omnibus qui bi-. fC mensse lector et cocus veniant in refectorium : quod
bere indiguerint, et servitore ecclesise pro salino. si alterdefuerit, quiprsesens est non eum exspectet.
§ III. De calefaclorio. — Calefactorium possunt ; Si ambo aderint, qui inferioris gradus est dicat Be-
ingredi et ad illa quse superius diximus facienda, et; nedicite: qui majoris, benedicens dicat Lurgitor om-
ad subtalares ungendos, ad se minuenduin, ad cale- nium bonorum benedkat cibum et potum servorum
facienduni. Quod honeste et non nudis pedibus prae-. suorum. Post mistum dicat sub silentio, Betribuere
sente aliquo faciendum est. Notandum tamen quiat dignare, Domine, omnibus nobis bona facientibus pro-
lias tres supradictas officinas ingredi poterunt fra-. pler nomen tuum vitam mlernam. Simifiter faciant
tres illi, qui securidum Regulam (77)per annum cir-. adolescentcs qui ante Tertiam mistum suraunt.
cumeunt clauslra monasterii. Mensura misli sit quarta pars librm panis et tertia
§ IV. De auditoriis. — Auditoria nunquam ingre- pars heminm vini. Sumplo ilaque misto si quid re-
diantur; quod si aliquod opns habuerint, quseranlt siduum fuerit, referant panem in arcani et vinum in
signo vel sonitu ad ostium, et tunc si concessumt vas. Et sciendum quod a Capite Jejunii usque ad Pa»
fuerit, ingrediantur. Ubi noii loquantur plures quamj scha (exceptis Dominicis diebus) et tribus diebus
duo simul cum priore tempore lectionis, nisi fortej nJ Rogationum, et quatuor Temporum, et Yigiliis ct
prior pro aliqua necessilate plures sibi convocandosj Domini et sanctorum, mistum non sumitur.
judicaverit. Complclo pro quo ingressi sunt, cito) CAPUTLXXIV.
exeaut nisi detineantur. Qualiter se habeant fralres in hieme privalis dkbus
§ V. De dormilorio. — Dormitoiium ingredjantur t a Vigiliis usque ad Teriiam.
quoties Opus habuerinl, in quod ingredientes po- A Kalendis Novembris usque ad Pascha, excepte
nant caputia in capitibus suis. Intrantes autem do- aNativitate usque ad Octavam Epiphaniae privatis

{74) ln noclurnalibus, id est in calceamentis ett
indumentis quibus nocte uluntur.
(75) Prostratus jaceat secundum cap. Reg. S.
Beti. 91.
(76) Incaustum, id esl alramentuni.
(77) Cap. 48.
. (78) Sponda, id est suppedarieum de quO supra,i,
aut si malueris lalus Iecti anterius cui assiderent etst
ex quo subinde in lectum monachi pedes suos col-
ligerent.
(79) Quid sit tnistont de quo hic et incap. 58, Reg.
S. Bened. fit mentio, infra describitur; est enim
quarla pars librae panis el tertiapars heminw virii' ei
nihil aliud. Huic enim misto seu jentaculo nihi
aliudS. Benedictus pefmiltit quam biberes et pntreih
ut patet ex cap. Reg. 55-. ;" " ;
U49 USUS ORDINIS CIStERC. — PARS 111. 1450

diebus ad Vigilias proslernantur (80) fratres ad ora- A , militer tiat diebus feslivis quibus laboramus. Mo-
tionem et ad Domine, ad adjuvandum me festina, su- naeho liceat portare scapttlare cum una vel pluribus
formas, et-ad Kyrie eleison sicut ad caeteras ho- tuiricis, sub una vel duabus cucullis cum necesse
per
ras. Caetera compleantur secundum Regulam (81), fuerit.
sicut superius diximus. Post Vigilias vero, vel post CAPUT LXXV.
De labore.
OfficiumDefunctorum si dicendum fuerit, acceuso
lumine a servitore ecclesise ante armarium et in ca- Finito capitulo (84) et praeparalis fralribus ad
vel a stib-
pitulo, sedeant fratrtes in ipso capitulo, et legant qui laborem (85), pulselurlabula a priore
vOluerint: nec sedeant in angulis nisi legenles. Qui priore, vel certe ab alio si prior jusserit: ipsis ta-
taliter habeant caputia in capitibus, ut possit agno- men majori utililale forsitan occupatis. Ad cujus so*
sci si dormiant, an non. Audito borologio eaht ad nittim conveniant onuies (86), exceptis infirmis eS
necessaria qui necesse habuerint, ut dum signum variis officiisdeputalis. Servitor tamen infirmoruniv
pulsaverit* omnes ingredi chorum parati sint. Ser- nisi apparaiu infirmorum detenlus fuerit, e't cantor,
vitor vero Ecclesiae providere debet, ut per omne et sacrisla, et hospitalis, et magister noviliorum,
spatiura illud lumen ardeat ante armariurn. Si auteni " sicut et alii conveniant, nisi aliquos horuni pro nia-
abbas voluerit inclaustro lumen ardere, dum fratres jori forte occupatione abbas in capitulo inde absol-
in ecclesia noctibus opus Dei agunl, licet ei. Sacri- verit.Priorsidomi fuerit,sempertabulam(87) pulset,
sta vero non dimiltat signum quousque abbas faciat et ordinet laborem suura in auditorio. Si vero extra
sonitum ad faciendara orationem (82). Sed nec ad chorum fuerit, subprior vel cui injunctum fuerit
csetefas horas, nisi ad Yigilias et ad Primam omni pulset tabulam : prior tamen nihilominus residens
tempore, et ad Tertiam ab Idibus Septembris usque in auditorio ordinet laborem suum. Tunc si quis
ad Pascha, quando laboramus et jejunamus. pro qualibet necessitate remanere voluerit, ostendat
Quicunque autem ad orationes, quse ante regula- ei causam suam etquod priori visum fuerit, faciet:
res horas fiunt, non adfuerint, veniam petant in ca- quodsi concesserit remanere, providcat ipse, illo
pitulo, excepto priore, vel alio qui convenlum te- fratre commonente, quid facere debeat, postquam
nuerit, et exceptis cellerariis et monacho hospitali, illud compleverit pro quo remanserit. Quod si ali-
et cantore tempore lectionis, et his qui missas au- qua gravi necessitateimpedieute tabulam pulsare, et
diunt. Omnes ianien interesse debent orationibus laborem, sicut dictum est, Ordinare non poteril;
quibus Paler nosler et Credo in Deum dicitur. Sed subprior vel cui injunctum fuerit idem faciat, signo
necaliquis horum excipitur ab illisorationibus, quse „ (88) si potest universa ordinans : quod si signo nort
fiuntad utrasque Yesperas in festivitatibus.: quod potuerit, verbum faciat omnino breviatum, et de la-
si forte post matutinas, dies nondum claruerit, boretantum. Si vero abbas vel prior aliquem reti-
accenso lumine a sacrista fiat interVallum, etfratres iiere voluerit; qui relinetur, signum faciat ei qui
qui voluerint sedeant in claustro, sed non legant. tabulam percutit: si ante laborem facere non potue-
Apparente autem die (85) ipulsetur siguum: et fa- rit, post laborem innuat. Ferramenla et alia instru-
cta oratione,super formas aut miserkordias, si tale nienta ad laborem necessaria orior dividat prout vi-
lempus fuerit, signanles se iitclinent: et similiter derit expedire.
faciant oninibus hofis post factam orationem. Dum Exeuntes autem sequanturpriorem, Velquemprior
autem sacerdos finieril Deus in adjutorium, ad Glo- jusserit: similiter posllaborem. Egressus ad labo-
ria Patri incumbant super formas aut incurventur, rem initium et finis pausalionis et reditus a Iabore,
situttempusdictaverit: et similiter ad oranes horas sonitu cujuscunque rei potius significetur quam
diei faciant. Dicta Itaque Prima, cantetur missa. voce, Provideat auteni abbas aliquem maturum fra-
Post missam pulsato signo ad Tertiam, fratres in- tt-em qui conventum subsequatur cum ad Iaborem
trantes ecclesiam aspergant se aqua benedicta, et di- ierit, vel inde redierit. Pervenientes vero ad Iaborem
misso signo fiat oratio sicutad Vigilias. Canlalater- D non multipliceut inter se signa : nec praesumant lo-
tia eant in capitulum, sicut superius diximus, etsi- qui, nisi forte de ipso labore breviler et necessario

(80) Prosternanlur, scilicet super formas chori.
Ad orationem id est, ad Paler nosler et Credo iu
Deum.
(81) Secundum Regulam, id est secundum cap. 8.
ct 9. Reg. S. Ben.
(82) Ad fackndam oralionem, id est ad Pater et
Ave dicendum.
(85) Apparente, etc, ut nimirum secundum cap.
8. Reg. incipienle luce matutini seu lattdes exsolve-
rentur. Itaque Laudes excipiebat Prima, et Primam
missa et missam tertia,post quam capituluin ingre-
diebanlur: el hoc a Kalendis Novembris usque ad
Pascha, diebus scilicet privatis et festis quibus la-
bori seu operi roanuum vacabant.
(84) Finito capitulo, id est circa horam fere sex-
tam, secundum Reg. S. Bened. cap. 48
PATROL. CLXVI.
(85) Ad laborem. Hoc noslrorum a Clitiiiacensi-
bus octavumdisctinien, quod noslri non il!i, operi
manuuin vacarent juxta Reg. S. Ben. Vide Petrum
Cluu. epist. 47. lib. IVEpistol.
(86) Convenianl omnes, elc. Yide pracdicl. cap.
Regul.
(87) Tabula, id est instrumenlum ligneum ad con-
vocandos fratrcs destinatum.
(88) Signo, etc. His signis qusead longum et fuse
R. P. Jttlianus Yarnier transcripsit in suo super S.
Benedicti Regulam Cornnientario, occasionem dedit
S. Benedictus, tum juge silenlium suis monacbis
imperando, lum forte permiuendo ut necessaria co-
medeiitibus signo potius-pclerentur quatnvoce. (cap.
58.')
46
H51 S. STEPIIANUS ABBAS CISTERC. III. 1452
et silenter cum priore seorsum a fratribus. Sed et A non debuerint, dicant ibi horam, et postea onera
prior raro loquatur absente abbate, prsesente vero resuroant.
ob reverentiam ipsius rarissime. Notandum tamen Revertentes autem de ipso labore, ponant instru-
quia prior absente abbate ibi confessionem recipere menta quse detulerant, ubi ad laborem prseparari
poteril, si necesse fuerit. Subpriori vero etiam ab- solent, aut priori reddantf exceptis forcipibiis, sar-
bate et priore absentibus confessionem ibi recipere culis, furcis, rastris et facillis, quse per totum leni-
non liceat, nisi de aliqua re, utpole de illusione pus tonsionis, sarculationis, secationis, vel mes-
somnii, vel cum ibi quis aliquid deliquerit, el hoc sionis unusquisque sua, circa lectum custodire so-
tamen breviter stando : nam illis praesentibus nullo let. Quod si tunc hora operis Dei in oratorio cele-
modo se iniromiltet. Non repausent nee digredian- bralur. omnes festinent se ad Opus Dei prsevenire.
tur alicubi quacunque necessitale sine lieentia. Sed Si autem Gloria primi Psalmi dicta fuerit, nisi Ky-
si contigerit digredi, expleta necessitate ad laborcra rie eleison jam ineeptiini est, si fieri potest in unum
citius revertantur. Si lector vel cocus vel refectora- congregati, prioreprseeunte, venientad gradum(90),
rius ibi fuerint, audito signo ad mislum vel ante- prioribuS'ordinalis in medio : ubi absente abbate
quam signum pulsetur, secundum quod longius a et priore, cuslos laboris in medio sit. Et tunc pe-
moriasterio vel propius laboraverint, quaerant a B tant veniam ante gradum autflexis genibus in terra,
priore licentiara eundi: quid etiam post mislum fa- aut tantum manibus super cucuHam in terra de-
ceredebeant. Cum repausaverint secundum quod missis secundum tempus. Ad Kyrie eleison proster-
qualitas aeris el situs loci permiserit, circa priorem nantur super genua vel ineurventur secundum tem-
repausent. Quandiu autem repausaverint, inter se pus usque ad finem horse. Quod si licentiam eundi
non significent. Et sciendum quod tempore laboris in stalla habuerint, inclinent prius deferenti, et
nec legere, nec etiam ad laborem librum deferre postea versus altare : et sic pergant in stalla ibi
cuiquam liceat. Nulltis eliam sine cuculla vel sca- satisfacientes super articulos mauuum. Hoc enim
pulari, vel ibi vel alibi loquatur vel significet. Audito modo semper debent salisfacere inter stalla : ex-
signo ad lioram (89) intermitlant opus, etiamsi ibi cepto illo qui pro graviori culpa satisfacit. Et no-
horam canlaturi sunt. Et qui in ecclesia fuerint, ci- tandum quod licentiam deferens non inclinet ad
lius cantent, servato lamen moderamine gravilatis. allare priusquam signum licentise fecerit: sed dex-
Similiter fiat quando conventus in claustro vel in- tra manu extenla atque resupinala, ducat eam a
fra terminos laborat. Si prior signum non audierit, siiiistra sua per ante pectus suum in dexteram : et
qui audit tam tempore secationis quam alio signifi- pn tunc sibi mutuo inclinent, deinde versus altare. Qui
cet ei. Qui laborem servat etiamsi sacerdos norn in claustro remanent, ex quo conventus egressus
fucrit, oraliones ante horas semper ipse termiuet. est foras laborare, qtiandiu conventus foris est, in-
Versiculos et responsoria ipse per se dicat aut alii ter se non significent. Coci tamen et qui refecto-
injungat: si vero sacerdos fuerit, absente hebdo- rium faciunt et qui libros emendant, de sibi neces-
raadario, etiam horas incipiat, Capilula, Pater sariis inter se significure poterunt. Similiter eliam
noster et Collectas aut ipse suppleal aut alii injun- ii quibus ob aliquod sibi injunctum officium signi-
gat. Prior taiaen et subprior, si diaconi fucrint, ficandi licentia data fuerit, ubi et cum quibus eis
Pater noster sibi reservent: si infra, qui cantat ho- ordindiitur significare poleVunt.
ram totum compleat. Cum conventus infra lermi- CAPUT LXXVL
uos laboraverit et forte bajulaverit ligna vel tale
De refeclione.
quid quod sine damno rclinqui possil: quando au-
dierinl signum quod ante horam pulsatur, diraillant Post Horam (91) prior pulset signum, vel cui in-
ibi quod bajulant, et festineut ad horara venire. Si junxerit ipse r quod si forte per negligentiam cibus
inlra auditorium vel claustrum fuerint quando nondum paratus fuerit, non pulset donec paratus
prsedictum signum audierint, onera sna ad deslina- D E sit : nec fratres abluant manus, sed interim se-
tum tocum bajulent, et sic se ad horam prseparare deant in lectione donec signum pulselur. Quod ct
festinent. Et si quid portaverint quod sine darano ad omnes refectiones similiter teneatur. Ablulis igi-
negligenter relinqui non possit, sicut panem vel vi- tur manibus et detersis intrent refectorium, et ve-
num vel annonam vel csetera hujusmodi, aptum lo- nientes ante sedes suas inclinent se versus princi-
cum quserant et ibi dimittant. Si exlra lerminos palem mensam : deinde erigantur,, et sic stenl do-
laboraverint, el ad lioram in monaslerium occurrere nec prior venial. Si autem prior diu moratus fue-

(89) Ad horatn, scilicet lam Sextse quam Nonse. xime idoneum in quo seorsum ab aliis et omnium
(90) Ad gradutn, scilicet presbyterii, ad qttem se ultimi starent et ex quo ab omnibus facile videri pos-
sistere nostri jusserunl eos qui lardius ad opus Dei sent hujusmodi negligenles, quod utrumque poslu-
occurrerent, idque juxta Regulam S. Benedicti, cap. lat S. Benedielus.
45 qiiae hujusmodi negligentes vult in ultimo loco (91) Post horam. Nola nostros solitos immediate ut
consistere aut in alic loco seorsum ab a'iis in poe- post horam officii divini ad mensam.accedere: ad
nam suse negligentise. Huic ergo poeniientisegen sa- nonnisi per orationem et post cibum spiritualem,
tisfactioni exsolvendae nostri Cistercien ses grsdmn. • corporis refectionem transirent.
presbytcrii assiguariiBt. taaquam locum ad id rca-
1455 USUS ORDiNtS CISTERC. — PARS III. VM
rit, quod omiiino debet cavere prior, scdeal inlerim A vcl a cellerario. Qui aliquid appoiiit, et cui appo-
fjtti voluerit. Cum ergo prior venerit, assurgant ei. nitur, invicem sibi inclinenl. Cui autctn priof ali-
Qui prior inclinet se ante sederii suam antequam quid miserit, prius inclinet deferenti, deinde assur-
pulset campanam; quse tandiu pulsetur ad utram- gens huiniliet se versus prioreni. Dc Cibo com-
querefectionera, ul Miserere meiDeus totus psalmus muni (95) ncmo dividal alicui. Quod si cui aliquid
dici possit. Et duni pulsalur, qui in loco suo est, superadditum fuerit, nisi pro minutione vel infirmi-
non divertat alicubi donec versus perdicatur. Qua tate ei datum fuerit a cellerario, latilum potest dare
dimissa dicat convenlus Benedicite, et dicto versu juxta sedenti ad dexteram et ad sinislram : illi vero
cttni dixerit Gtoria Patri, incurvetur chorus contra nuili dare debent. Si autem uni tanlum dederit, illo
chorum dicentes, Gioria Palri, Kyrie eleison, el sub polest dare juxta se posito, sed ullra non procedat.
silcntio Paler mster. Cum autem sacerdos dixerit Hanc legem pitantiarum omnino teneat prior^ sicui
Et ne nos erigat se, el stans Versus principalem et cseteri. Verumtamen hospites de potu suo genc-
roensam dioat Oremus, Benedic, Domine, dona tua, etc. rali alii non dent, nec alius afccipiat. Si quis de co-
faciens unani crucem, et sic compleat tolam bene- medentibus vel de servitoribus offenderit aliquo
diclionem, qua complela erigant se fratres, et in- modo, petat veniani anle graduni. Et facto sonittt a
grediantur mensas. H priore cum cultelio, surgat el inclinet, el redeat ad
B
Porro Cellerarius et coci provideant ut ambo pul- locum suum. Remolis scutellis, colligat cocus co-
nienlaria(92)priusquam camoana pulsetur (sisicta- clearia prius a dextera parte, incipiens a priOre :
men abbas viderit expedire) per mensas disponant. dehiiic ad sinistram, incipiens juxta prioreni.
Ex quo autem campana pulsatur, si quid adhuc de Cum priorliniri volucrit leciionem, lectori dicat:
pulraenlis deferenduro est, non feratur donec lector Tu aulem ; et responso Deo gralias, cooperiant quod
incipiat legerc. At si lectore incipicnte legere loluin superest de pane. Inclinato lectore, pulsetprior cam-
iinuni adhuc pulnienlum per mensas deferendum panam, et mox surgentes stent ante mensas eo or-
est, hoc feratur ordine; scilicet ut duse scutelise dine quo ante rcfectionem sleterunt, dicentes versum
prius deferanlur, una scilicet priori vel abbati, si ad- quem canlor incipiat campana dimissa : quo dicto
fuerit, et post Defunctis tres (95), Deinde duae iu inclinent, et exeant cantantes Miserere mei, Deus,
dextera parte, et duae in sinistra, et sic duae hinc, quem inepiat canlor, illis cum eo canlantibus qui
etduseinde usque ad uitimuni. Apposito itaque com- stant in dextro choro iu Ecclesia : secundum vero
municibo, si cellerarius voluerit superaddere(94)pro versuni dicat sinister chorus. Et sic eanteiit caeteros
aiiscricGrdiaillis,dequibusindictumestei ababbate, r alternatim, bini et binieuntes, junioribus scilicet
ipsemet defcral eis, et sicut voluerit distribuat; hoc prseeuntibus : ila tamen ut prior, vel quilibet con-
idem faciat et minulis. Inccepta ergo lectione fratres ventum tenens, solus eos in medio utriusque chori
discooperianlpanes, priore lamenprius hoc facieute. sequatur. Sed si abbas aliquis adfuerit, eat prior
Ex hinc nullus exeat de refectorio, nullus etiam in- cum socio, abbas autem solus : si duo abbates
cedat comcdendo. Nuilus ibi ablual seyphum manu, fuerint, eant simul. Fratribus ilaque intrantibus ec-
sed linial qui voluerit. Nullus tergat manus vel cul- clesiam, qui prior clericorum chorum intraverit, si
tellum ad niapulam, nisi prius terserit cum pane. lioc convenienter implere possil, pulsel siguum. In-
Qui voluerit sal accipere, ctim cultello accipiat. Qui gredientes vero chorurn ordinentur sicut ad roissas
bibit, duabus manibus teneat scyphum. Si quis vide- versis vultibus ad altare usque ad Gloria Palri: e'
rit alicui deesse quod liabere debet, requirat a coco tunc prosteriianlur superformas: vel,si tale teiripus

(92) Atnbo ptthneniaria. In hoc fuit constitutum infirmis pitanlias aliquas ex pietate et misericordia
quiritum discrimen nostrorum a Cluniacensiluis, aliquando indulsisse easque teste Jacobo eardinali
qtiod nostii, iioii ijli, duobus pulmentis regularibus de Vitriacoin sua Historia Occidenlis, capite decimo
coiiienti csseiil juxta cap. 59 Reg. S. Bened. quaiio ex piscibus, ovis, lacteet caseo prseparari so-
(95) Defiinciis tres. En pielatem nostrorum erga |) ,) litas. 4° Gonslateos in sestate, messis lempore, die-
defuncios. Dabaiiiurauterahsec eorum pulmenla pau- bus quibus laborabant unum pulmentum ad pran-
jcribus. dium et allerum ad coenam illudque coctum ha-
(94) Supcraddere. Hoc intellige de pitantiis quae buisse, ut patet ex cap. 84 hujus libri. Ac conse-
ex pietate el niisericordia minutis et infirmioribus quenter aliis diebus si quando ccenarent, nonriisi
ultra regularia pulmcnta permittebanfur, de quibus --fruclus, oleraaut nascentia leguminum, eaque cruda
in sequentibus ssepius recurret mentio. accepisse. Ul vel ex his appareat hos pauperes Chri-
(05) Decibo communi, hoc est de puimentis regu- sti non solum labore manuum suarum, rusticano-
laribus. Gselerum ut de victu nostrorum antiquorum rum more, sibi victumcoinparasse, sed in victu pau-
monachorum quolidiano nonnulla hoc in loco per- perum alimenta aemulatos esse, et, quod roajus cst,
slringam. l°Constatut palet ex pluribus libri hujus eos, eodem Cardinali de Yitriaco teste, lanquam bo-
capitibus et maxime ex cap. 76, 84 et 90. Libratn ves de armenlo Domini paleam manducantes, grana
panis communis et heminam vini ad quotidianum supervenientibus reservasse, quippe qui hospitibus
victum eos habuisse, idque juxtaRegulam.S. Bened. panem album apponerent, eibarium et secundariuni
cap. 59etcap. 40. 2° Constateos sive bis sivese- sibi reservantes. Quod si cui.durius videatur, sciat
niel lantum reficerent, singulis diebus, coacla duo ex S. P. nostro Bernardo quqd sapores rebus rcddil
pulmenlaria hahuisse, quw, teste Slephano episcopo exercitium quos tulil inerlia. Ojus enim, ul ipse ait
Tornaeensi, in epistola ad Roberlum Pontigniacen- iiiepistolaadNep.,/«()a, pultes,panisquecibarius cum
seiH, ager ex leguminibus aul ex oleribus hortus illis aqtta, qukscenti qttklem faslidio sunt, sed exercilalid.
subminisirarel. 5" Constat eos miiiutis, debilibus ct magnm videnlur dclkiw.
 1455 S. STEPHANUS ABBAS CISTERC. III. UU
fiicrit, iiiclinent: el posl resideant super tniserkor- A dictio de via regressis danda fu.erit, ante commeroo-
dias. Finitis graliis surgentes iuclinent,-et sic reee- rationes, si adfuerint, detur : et stent fratres versis
dant, tamen cum reverentia-. vuitibus ad altare, donec benedictio compleatur.
CAPUT LXXYIL Quod similiterad omneshoras,siveeuntibus sive re-
Deservitoribus. gredientibus fiat, pfseter Completorium quando su-
Tuiic pulsetur campana ad convocandos servilo- per formas jacemus.
rcs : qui congregati dicant versum voce mediocri. CAPUT LXXIX.
Absente abbate et priore, qui prior est ordine con- Quomodo se habeant
fralres post Vesperas omns
vcrsionis, nisi ibi sit aliquis superioris gradus, ci- tempore.
bum semper benedical. Ab eo aulem qui superioris Post Vesperas sedentes in claustro omni tempore,
vel sequalis gradus fuerit mensse lector petat bene- non alte legant Vel canlent, non sjgnificent nisi de
diclionera, et dicat lectionem, Deus chariias esl, et mandato hospilum vcl.de peienda licentia bibendi :
qui manel in charitale, in Deo tnanet, et Deus in eo, aut quando quis ex parie abbatis vel prioris aliquem
ante refectionem. Et post, Deus pacis et dileciionis vocat, sive cum aliquis facit signum juxta sedenti ut
setnper maneatcum otnnibus nobis. Quod si ipsele- librum suum custodiat : nec jungantur simul, nec
ctor superioris gradus fuerit, aliquis clericorum ab B veslimenla virga excutiant, nisi tempore secationis
co pelat benedictionem, et dicat utramque lectio- et messionis, quando tempus leclionis ante Sextam
item : si vero nullus clericus ibi fuerit, laicus petat non habuerint.
benedictionem, et ipse lector dicat lectiouem, De CAPUT LXXX.
pitantiis, sicul supra ordinavimus, fiat: si tamen in De bibere (97) post Vesperas.
ea parte refectorii nullus prseter eura fuerit, liccbit Sacrista autem pulsante iii ecclesia signum, con-
eum transire iu aliam paiiem, ct dare cui voluerit. veniantin refectorium adbibendum (98), ei inclinan-
Posl refeclionem, dicla lectione, versum dicantibi- les ante sedes resideant, priore taroen prius resi-
tiem voce mediocri adjungenles Miserere mei, Deus, denle : a quo pulsata campana, dicto prius Benedicite
versis vultibus ad invicem, nullo terapore se ibidem a eanlore, dicat beriedictionem bebdomadarius : qui
prosternentes. Sicque finilis gratiis, lector mensae vero postea occurrerit veniehs ante gradurn quserat
onini. tempore posl refectionem servitorum, exceplo licentiam bibendi; qua percepla iiiclinet ibi, et eat ad
quando fralres in sestate post prandiuro. dormierint, sedem amplitis non inclinans : nec-se admisceat his
jiojam tandiu pulset, ut unum Pater noster perdici qui in superioribus sedibus s^dent, sed in sedibus
possit. Quo explelo non pulsenlur Vesperae, donec quse ante raensas sunt assideat, et ibi bibat, nisi
ad neeessaria ire, et lectiones prsevidere; si ltora ^C forte ad caput alicujus mensse sedere debeat. Deiiide
perniiseril, possint. prior perculiat (99) campanam urio ictst, post quem
. CAPUT LXXYIII. rienio ingredialur refeCtoriuiu, et facto intervallo se-
De Vesperis. quaniur tres atii ictus, ad quos surgentes et anle
Ad Vesperas incipit hebdomadarius primain Auli- niensas vel ad capita menSaruni inclinantes, exeant.
phonarii, secundam qui ante omnes stat in altero Qui vero huic bibere defuerit, in capitulo salisfaciat,
choro, exceptis abbalibus : lertiam ille qui stat post excepiis cellcrariis, infirmarris, hospitali, portario,
hebdoniadarium : quartam vero qui est secundus in his eliam qui in stfscipiendis occupantur hospitibus,
allero choro. Absente vero hebdomadario quicunque sed et ilhs quos certis excausis abbas hinc absolven-
dos judicaverit. Qui tamen om)ies competenter ad-
primam Antiphonam incepit, sive sit superior heb-
domadario sive inferior: si alius juxta se infcrius esse poteruut, deesse non debeut. Ad hos biberes,
sicut et ad illos qui fiunt in sestate post Nonam, si
supervenerit, tertiam Anliphonam ei imponeiidara
nominet (96). Si nullus inferior fiierit, et alius posl quis ante ictum nolse aliquid deliquerit, ibi salisfa-
ciat: si vero post, in crastinocapitulo veniam petat.
priniain Antiplionam juxla se superius advenerit,
lerliam Antiphonara ei incipiendam noniinet; sirai- „ CAPUT LXXXI.
liter faciat qui secundam Anliphonam incipit in alio De collatione.
choro, Qui.aulem canlat Responsorium, antequam Accedenies vero ad collationem (100) inclinent :et
, illud incipiat, inclinet; et post versum iterum incli- sic resideant, licet nondum signum pulsetur. Fraler
net. Quando vero canitur Responsorium de aliqua autem ibi lecturus ex quo venerit eat sessum ad aua-
bistoria, postquam inceptum fuerit vertant vultus logium, et aperto codice usque ad abbatis adventum,
ad invicem, tam ille qui iiicipit quara cseteri: hym- ibi sub silentio si voluerit, legal. Sabbatis quandiu
nus sic incipiatur, ut ad Laudes diximus. Si bene- pedes lavantur, quamvis intcrim in illa sede sedeat,

(96) Imponendam nominet. Nimirum fratri hospiti bibere inciperent.

seu siipervenieiiti, idque evitandae corifusionis causa
in officio divino.
(97) De bibere, id est dc potu.
(98) Recte ad bibendum,.quia nihil pi-aelerpotum
accipiebant.
(99) Percutial. Nimirum ut dala per hoc stgnum
bibcndi iicentia, nonnisi simul et post superiorem
(100) Ati collationem, id esl ad lectionem collatio-
num Joan. Cass. juxta cap. 42. reg. S. Ben., qui has
colla.tiones aut vitas SS. Palrum hac ipsa hora, td
est anle Completorium legi voluit, in praisentia to-
tius conventus potius quatn alios sacrse Scriplura»
libros, utpote iittelleciu facFiiores.
 1457 USUS ORDINIS CISTERC. — PARS III. 1458
legere taaicii ibi non solet. Adveniente abbale assur- A custode ihfirmorum , et ad facienduKi manda,tum,
gant omnes et iriclrnent illi ante quos transierit: i
exeat. Sine cuculla vero, tunica, caligis (101), jacere
priori vcro assurgant tantum, vel illi qui conventum i
non debent.
tenuerit, quo residente resideant. Tuhc Iector ac- CAPUT LXXXIII.
cepta benedictione legat. Huic benedictioni intersint ,Qualiter se aganl fratres in mstqte, de vigiliis el usque
omnes : exceptis priore,vel alio qui conventum te- post Vesperas.
nuerit, cellerariis, refectorario et adjutoribus ejus, A Pascha usque ad Oclavas Pentecosles privatis
• i
diebus cantatur Venite exsultemus Domino ab uno
grangiario, hospitali, magistro novitiorum, servito-
ribus abbatis, et his qui signum pulsant ad collatio- fratre cum invitalorio: et ab Octava Pentecostes
nem. Inlerira qui biberi defuerit, solus et sine licen- usquead Kalendas Novembris alternatim ab utroque
tia in refectorio, potest bibere, eliam in scapulari. choro, sicut Ddmine, quid mulliplicati sunt: quo lem-
Abbas aulem si expedire judicaverit, provideat ma- pore, scilicet ab Octava Pentecostesusque ad Kalen-
turum aliquem fratrem, qui tempore lectionis. post das Novembris, prosternantur fratres super fprmas
prandium prope ostium refectorii sedeat jugiter, ut adoralionem, exceplis Octavis Assumptionis.sanctse
si quis bibere voluerit, signum ei faciat, et ille eal Marim. Csetera vero, sicut superius diximus,secun?:
curo eo ad solalium ejus : si forte ille defuerit (quod dum Regulam compleantur. In intervallo vero ppst
tamen cavere debet) sine signo aliquo eat bibere qui noclurnos sedeant in claustro qui vqluerint, lumine
necesse habuerit. In illis autem abbaliis ubi lalis accenso a servilore ecclesise, si necesse fuefit. Post
frater non fuerit constitutus, ab aliquo de maluriori- Matulinas dica.nt Laudes pro defunctis, quibus di-
bus rratribus signo licentiam petat, et sic intret et clis et facto intervallo sicut festis diebus calcient se
bibat. Abbas non quserat licentiam bibetidi vel nii- diurualibus et sumant cultellos: quod et faciant
nuendi, nec prior nisi ab abbate : sed nec subprior, quoiies calciarit se diurnalibus consuete. Deinde
nisi ab abbate vel priore. Lectione igitur finita sur- aspersi aqua benedicta et facta oratione secundum
gant omnes, et siantes versi ad orientem dicat abbas, tempus dicant Primam. Deinde eant in capitulum.
Adjutorium nostrum in nomine Domini: et conventus post hsec in laborem usque ad primum signum Ter-
respondeat, Qui fecit cwium et terram; et inclinantes tise, quo auditq prseparent se qui missam cantaturi
omnes ingrediantur ecclcsiam. Quod si quis ad cot- sunt. Inlerim possunt ire ad confessionem in capi-
lationem non occurrerit, ita ut afitequam Tu autem tulp, possunt et orareet legere (102). Indulis mini^
dicatur, sedeat: cum incipielur hymnus Completorii, stris cantetur Tertia. Si vero aliquis ministroruro
eat ante gradum presbyterii, et versus ad altare ibi r hebdomadarius Iuvitalorii fuerit, officiura eju.s ini-
pernianeat, de csetero se habens sicut illi qui sunt pleat, qui eo absenle implere debet. Post Terliam
in choro usque ad finem orationis post Gompletr> cantelur missa, post missam sedeant in claustro :
rium. Si yero alicui de via reverso benedictio datur, quod si dies jejunii fuerit omnibus (ordine pfsedicto)
ille qui hujusmodi facit satisfactionem in partem celebralis, post Sextam laicis fratribus prseeuntibus
prope grartum diverlat, et data benedictione ibidem intrantes dormitorium pausenl in- lectis suis usque
solilani orationem faciat. ad horani octavam, et tunc sacriSta ad soniium liO'
CAPUT LXXXIL rologii excitatus pulset ca.rapanam, sicut aliis die-
Qualiter se agant fratres post-Completorium. bus fieri solet: ad quam fralres excitati, scapulari-
Dicto Gompletorio, cum sacerdos dixerit, Benedi- bus induti, aliluant qui voluerint manus suas .
clio Dei omnipolentk, signent se fratres , et dicto ideinde tabula pulsata laborent usque ad primum
Amen, dicant orationem Pater noster, et Credo in *• :signum hora? Nouse. Quod si dies fuerit, quo de-
Deum, Quod si reverso- de via benedictio danda fue- beant hebdomadarii mistum sumere, sacrista in illo
rit, si conventus super formas proslratus fuerit, ne- ispatio quanlura viderit competere, pulset mislum :
quaquam surgat, sed nec sacerdos qui benedictionem refeclione autem paracta reliquum diei paragant
dederit. Si vero super misericordias sederint, eri- r. sicut i privatis diebus per hiemem. In vigilia vCro
gant se et stent versi ad allare dum dicitur benedi- I
Pentecostes dormitionis spalium post Sextam sa-
Ctio; qua dicta iterum residentes super miserkordias <
crista sie debet temperare, ut subsequens interval-
solitam orationem faciant. Ipse autem frater quo 1lum officio quod ante Nonam celebrandum est, suf-'
loco benedictionem accepit et orationem faciat: si I
ftcere possit: fratribus vero solito signo excitatis,
tamen cum aliis in choro ad Completorium fuerit. i
statim ministri altaris ad oflicium se prseparent:in-
Complcla autem oratione exiens abbas aspergat sin- I
terim autem convenlus vacet leclioni, et ministris
gulos aqua benedicta post se ordinatim egredientes : indutis i pulsetur signum. Quod si dies jejunii-non -
qui mox mittentes caputia in capitibus, et nusquam ffuerit, post Tertiam cum hora fuerit ad percipien-
divertentes praeter sacristam, et ecs qui extra Dor- dum c niistum, pulselur signuiji a sacrista modo quo .
mitorium jacent: et eos qui ad vigilias remane-il ddiximus. Pos*tSextani eant in refectorihm : post re-
praesentis defuncti omnes ingrediantur dormitorium, ffectionem ad oraliqnem pergentibus, nullus fiat ob-
unde nullus, excepto sacrista, cellerario hospilali, vvius, nec quando post versum exierint, vel quando
(101) Sine cuctdla, lunica, elc, scilicet ul juxta, 102) Possunl orare cl legere, quia utrumqiie illis
cap. 22 Regulaevestiti dormirent. p
promisciie in his intervallis licitum erat.
«59 S. STEPIIANUS ABBAS CISTERC. III. 1460
post Nonam in refectorium, vel quando post Com- A runt, ubi reponendi suut. Mox venientes in doriui-
pletoriura in dormitoriunt, seu etiam quaitdo capi- torium si necesse habent ire ad necessaria, eant an-
lulum ingrediuntur. Excuiitibus omnibus deecclesia tequam exuantur cucullis. Quod et post laborem
ct sequentibus priorem co ordine quo stanl in cboro, observandum eet, ne scilicet eant ad necessaria ante-
nullus se disjungat a conventu, doncc inlrent dor- quain induantur cucullis. Qui ordo semper et ante
iiiitorium : prseter sacrislam et eos.qui cxtra dormi- el post laborem teneatur. Qui tamen posl Complelo-
torium jacent; unde ntillus cxeat sine lieeniia, ex- rium de mandatohospilum redeunt, possunt ire ad
cepto sacrista, cellerario, hospitali, solalio (105). necessaria antequam resumant cucullas. Quibus
Cocis abbatis, cusiode infirmorum, subporlario vel prseparatis ad Jaborem ptjlsetur labula.
portario, si lunc adfuerit causa officii sui. Servitores Post Yesperas explelo officio defunctorum, et pul-
vero posl rcfeclionem cantantes Miserere mei, Deus, sato signo, sicut superius diximus, accedant ad coe-
versura ibidem compleant, nullo temporc se pro- nain. Quo<lsi poina, vel herbae crudse vel aliud lale
stcrnenles. Dcinde intrent dormitorium. Porro celle- quid fratribus generaliter dislribuendum est, polest
rarius referat scutellas servitorum in coquinam, ne ciilerarius deferre per mensas ante versum, quando
posl Nonam a fralribus in refectorio inveniantur. ei vacuum fuerit. Sivero post versum distribuerit,
Moxque ut expedilus fuerit, collocet se in dormilo- B feratura cocisvelab aliis eos adjuvantibus. Deinde
rio sicut et alii: facto vero signo ad surgendum, recolligentes scutellas ponant super ministerium...
coci festinent parare aquam in lavatorio ad lavan- CAPUT LXXXY.
dum, et in rcfectorio ad polandum. Cseteri vero prse- De tempore secalionis el messionis.
parali et manus abluti, aut intrent chorum, aut se- In tempore secationis et messionis sacerdos et mi-
deant in claus.tro donec signum pulsetur. nistri prseparent se stalim past capitulum ad canen-
CAPUT LXXXIY. dam missam : ad quam conventus tempore secatio-
De bibere post Nonam. nis potest interesse, el missas privatas cantare dura
DiclaNona eant in refeelorium.prseeuntibus junio- illa cantatur, si abbati vel priori visum fuerit. In vi-
ribus eo ordiiiequo stant in choro, bini etbini inceT giliis autem et festis duodecim Lectionum qui priva->
dentes. Prior vero sequatur solus, vel subprior, si tim cantarc dcbent, non nisi post offerendam inci-
prior defuerit: qui veuientes ante sedes incluient, et piant, Et missa in conventu cantala statim exeant
sic ingredianlur mensas stantes donec prior assideat. ad laborem. Terapore vero messionis ad hanc missam
Coci vero prseterilse septimanse mox ut ingressi fue- quando convenlus non adest, adjuvare debent mi«
rint circumlinientes scyphos interius aqua impleaut r„ nuti et infirmi exlra chorum, et de infirmitorio per
ipsos : el stenl versi ad principalem mensam donec omnia secundum gradus suos sicut neccsse fuerit..
prior pulset campanam. Quo pulsante veniant ad Qua cantata ipsi ministri insimul congregali se-
gradum. Dimissa campana, et dicto Benedkite, heb- quantur alios ad laborem. Prior autem provideat
domadarius det benediclionem, responsoque Amen, quomodo sciant quo conventum sequi debeant et
ille qui prtor est ad dexteram prioris offerat ei scy- qttis eos illuc ducat. Utroque vero. tempore mane
phum. Qui vero ad sinistram offeral illi qui est in missa cantata si pluit, licet mouachis ppst Tertiam,
eadem parlejuxta priorem.Etqui voIuerint,bibantde esse in lectioue: et missas privatas celebrare, si
potu justi lise suae(l;04).Ubivero necesse fuerit ut etiam tamen abbati vel priori visum fuerit. Et sciendum
coci prsesentis septimanae cum istisserviant; priores quod in omnibus duodecim Lectionum solemnitali-
,in medio ordinali quibus diximus deferanl. Juniores bu,s quibus laboramus et vigiliis sanctorum, eonven-
vero a junipribus ullimo loco positis incipiaut. Qui tus missam audire debet. His temporibus solet con->
inlerim, dum fralres biburt, parumper s.emoliha- ventus usque ad Sextam laborare. Et anle Primam
bcant facies ad bibentes. Qui postquam biberint, si opus fuerit exire, et extra monasterium prandere
quisquis miiiistrorum bibere voluerit apponat sibi- et dormu-e, si necesse fuerit, cocus el Icctor mistum
niet scyphum quo aliis ministravil. Dehinc venientes D I sumere. Qtti autem in abbatia remanent et in refe-
ad gradum inclinent ante priorem. Quo percutiente ctorio comedunt, eemper irt Ecclesia gratias referanl
tino ietu. canipanam, recedanl non inclinantes ante prseter servilores.
scdes suas et bibant si voluerint ad capila roensarum Unicuique in die libra panis coramuuis et dimidia
vel anle mensas. Qui postquam biberint repercutiat dari potest ubi opus fuerit, et distribui singulis
prior campanam iribus continuis, ictibus : El luric prout lempus et locus exegeril. Hoc tempore exceptis
surgentes et iterum supplicantes recedant. Ministri diebus, quibus fratrcs vacant lectioni, unum pul-
autem recondant scyphos quibus aquam porrexe- tiientum habeant ad prandium, et alterum ad ceenam.

(105) Sotutio. Per solatium intellige eum qui juxta
Regulam S. Bened. debet concedi cnilibet ofltcialium
adjuvando, in iis quse ad ejus officium pertinenl,
cum opus fuerit.
(104)Qui voluerint bibanl, etc. Nihil igitur, ut plu-
rimum, nisi aquam puram hac ipsa hora accipie-
bant. autsi quisaliquidaliud biberevoluisset, tantum-
^cra sibi de suo potu consuelo pracripiebat. Jmtiiia
autem de qua hic fit mentio, sumitur pro mensura;
et quantitate potus secundum Regulam cuilibet con-
cessi; seu pro hemina de qua S. Ben. in cap. 40.
adepta sit a
Regulse loquitur, quae Justilim noinen monachorum
justa moderatione qua idem sanctus
suorum potum sic temperavit, ut no« usque ad sa-
tietalem vtnum biberent sed parcius.
 1461 USUS ORDINIS CISTERC. — PARS III. 1462
si fieri potcst. Lac si habuerit convenlus sive A claustro, prauer infirmos qui m miirmitoiio sunl.
coctum sive crudum, pro uno generalium pulmen- Rasura coronse fiat iion exigua tonsura per desuper
torum reputabitur, De melle autem nunquam et nu- aures. Nullus nisi invitatus aliquem raoere prassu-
squam fiatgenerale, nisi id abbati visum fueritpro mat, vel se velle facere signet: nullus vero invitatus
pulraenlorum penuria, et mellis abundantia. Et no- audeat refutare. Signum autem radendi alter alteri
tandum quod hoc tempore quando unum pulmentum non faciat, nisi posl tabulam pulsatain.
datur in coena ad jussum abbatis : hebdomadarius CAPUT LXXXVII.
coquiuae cellerarium adjuvare poterit et cum servi- De processione episcoporum.
toribus reficere. Ubi vero sunt quatuor hebdomada- Ad suscipienduin episcopum convocenlur fratres
rii coquinae, duo serviant per diem iutegrum : ubi in chorum campana(106).Tunc sumataliquis aquain
dtto, unus similiter serviat. Si longe fuerint ab ora- benedictara nutu cantoris, quaeprsecedente sequutur
lorio, possunt, si necesse fuerit. laborare post si- abbas, deinde conventus et novitii bini et bini, sa-
gnum ad Vesperas seu ad quamlibet horam pulsa- cerdotibus prseeuntibus eo ordine quo in choro
tuin : quod. nunquam alio tempore lieri debet. stant. Cunctisque egressis et stantibus ordinatini
Yesperis ibi cantatis, eant ad monasterium. Quod si ante fores monaslerii, portarius vel alius quilibel ad
necesse fuerit, poterit priqr quosdam ibi relinqiiere; hoc idoneus ab abbate jussus, interim obvium eis
qui tamen a coena servitorum deesse non debent: adducat episcopum, quo appropinquante flectant
quod lunc quidem raro, sed alio tempore nunquam omnes genua ante eum : quibus erectis porrigat
fiat. abbas episcopo sparsorium, osculans ei roanum. Et
Qui monacbos suos ad grangias dirigil, videat incipienle cantore Responsorium Audi Israel si
omnibus modis quatenus illic eundo vel inde redcun- unus, vel Sint tumbi si plures fuerint episcopi in-
do, maximeque ibi remorando jsilenlium servent. troeant primum novitii, deinde cseteri, laicis mona-
Videat etiam ut prseparatas habeant domos ubi pos- chis prseeuntibus, ila ut abbas eat posterior, manu
sint honeste ordinatcque siinul comedere : simul tenens episcopum. Cum autem venerint in choruni
. eliam dormire: et singuli per singula lecta secun- episcopo incumbente orationi, abbas veniat in locuiu
dum Regulam. Candela ardeat ubi dormittnt. Ca- suum, caeteris post eum sicut ad missam ordinatis.
veant etiam ne cum conversis vel cum farailia signi- Percantato vero Responsorio, abbas erigens episco-
ficent. Inter se etiam horis et locis incompetentibus pum ducat in capitulum, ubi cunctis ordinatim re-
signa non faciant. Nullus positas metas absque li- sidenlibus, accepta benedictione ab episcopo, legat
centia transeat, nec vagando et diverticula quseren- /• lectionem (107) cui cantor innuerit: qua finila dicto
do incedat: mensse eorum cui prior jusserit, legat. Benedicite, osculetur abbas episcopum et comiles
Dominicis et festis diebus Iectioui vacent. Nullus ejus, nisi prius episcopus voluerit aliquid dicere pro
abbas raonachorum conventum aliquem ad grangiam sedificatione. Deinde surgentes onines et inclinantes
miltat, nisi pro frugibus colligendis, Hsec et csetera ad benediclionem episcopi, quam abbas debet requi-
huic tempori congrua, quia ubique sequaliter obser- rere, nisi antea in oralorio dederit: responso Amen,
vari non possunt: unaquseque abbatia faciat secun- egrediantnr, et deducatur episcopus ad hospitium.
dum positionem locorum ct disposilioiiem abbatis Sciendum autem quod ad nullum recipiendum vadit
vel prioris sui, In abbatia lamen cum convei)lus convenlus, nisi ad proprium episcopum el archi-
adfuerit, si mane festinare ad laborem debuerint, ad episcopum, et sedis apostolicse legatos, etregem, et
arbitriura abbatis citius canlare licebit. dominum papam, et proprium abbatem. Nulli horum
CAPUT LXXXYI. omnium, nisi doaiino papst,.plusquam semel hsec liet
De rasuris (105). processio.
In Nalali Domini: ad Dominicam Quinquagesimm, CAPUT LXXXVHI.
sive ad Pascha: ad Pentecosteti: ad festum S. Marim De hospilibus suscipiendis.
Magdalenm : ad Nalivitatem sanctse Mariw : ad fesli- 15 Hospites abbati prsesenlis loci, sive priori, si ab-
vitatem Omnium Sanctorum tondendi et radendi sunt bas defuerit, nuntiaiidi sunt. Quod si dum sedent ad
fratres. Coci calefaciant et deferant aquam in clau- collationeni nuntiandus hospes fuerit, quicunque
strum, pectines, forcipes, rasoria et affilalorias cu- tenuerit collationem illi nuntietur, et ad ejus nutum
stos eorum acuat et prseparet. Fralres londeant qui- portarius uni de fratribus ad hoc opus ab abbate
bus jusserit abbas. Tonsi alterutrum radant et in monasterii sibi designatis. signum faciat. Abbas
(105) Petitio rever. PatrisnostriD.Joaiinis S.Lau- nysij, in Yigilia omnium sanctoruro, et prima Domi-
rentii in Lucina presbyteri cardiualis qui ad. manda- nica Adventus. Rasura conversorum in stto an-
tnni domini papae requisivit a capitulo generali ut tiquo stalu permanente. Ex cap. Gen. an. 1257.
propter reverenliam sacramenti altaris percipiendi (106)Nota ex sanctoPetro Mauricio abbate Clunia-
augeretur numerus rasurarura in ordine, exauditttr cens> in hoc positum fuisse discrimen decimum
hunc moduni: quod duodecim sint rasurae, scilicet in nostrorum a-Cluniacensibus : quod noslri, non illi
Natali Domiui , in Purilicatione B. Marise, priraa proptium episcopum agnoscerent (ep. 17, lib. .v).
Dominica mensis Martii, iu Pascha, in Ascensione, (107)Le3«(/cciionem,scilicel sacrse Scripturce 'uxt*
in Yigilia S. Joannis Baplislse, in Yigilia sanctaeMa- cap. 55Reg. S. Bened., prsecipienlis ul coram \npi-~
rise Magdalense, in Vigiiia Assumplionis B. Mariae, te legalur lex divina ut wdificelur..
i.ii Yigilia Naiivitatis cjusdem, in Yigilia sancti Dio-
1465 S. STEPHANUS ABBAS CISTERC. III. 1464
namque quilibet in suo monasterio portario suo ali- A cam a monasterio : transeuntiautem, et eademdie
quos quos ad hoc idoneos perspexeril, designare de- non regressuro liceat. Egrediens vero sive etiam re-
bel. Si hospes supervenerit dum Completorium can- grediens, intra monasterium nemini sine licentia
tatur, portarius sumpto libro et lumine in absconsa, loquatur.
si opus fuerit circa fiuem Completorii prsesens sit ad Diclurus horas per diem si dies prosternendi ftte-
stallum abbatis, et ei hospitem nuntiet, ad cujus rit, in terram orationi incumbat dicens Gtoria Patri,
nulum signum alicui de sibi designatis faciat : qui, rursum genua flectaf(110),silentium tenens quousqce
Porlario secuni accepto, hospitem recipiat. Aliis Iocatus ceplam prosequatur horam. Tam die quam
vero horis, cui signum factum fuerit hospilem reci- nocte dum non sequitaverit, stans horas si non mui
pere, sumens librum ducat secum alium fratrem. tum gravatur, dicat. Qui vero ad grangias vel ad
Occurrenles vero hospitibus deponant caputia de ca- ccllaria, sive ad aliquam habitationem domus illius
pitibus, si tunc superposita fuerint, et sic prostrati de qua exit, vadit, nisi se extra pernoctaturum cre-
super genua (108) ducant ad orationem. Ingressi diderit, benedictionem non accipiat. Similiter et qui
vero ecclesiam aspergat illos aqua benedicta ille inde redit, nisi extra pernoctatus fuerit sive in villa
cui officiumillud injunctum est: postea faciant ora- comederit. Benedicliones autem dandse superegre
lionem incurvi vel proslrati, sicul tempus exigit. dientes in via et revertentes, dicantur eadem voce.
Sed si episcopus vel abbas fuerit qui eum suscipit, qua collecta horse canonicae dicta fuerit praeter ad
oflerat ei sparsoriura osculando manum, et ducto eo Laudes et ad Vesperas. Et sciendum quod solis ho-
ad locum ubi orare debet, subtrahat se paululum spitibus accepta benedictione egrediendi licet mis-
cum socio post ipsum orantem, faciens oraiionem sam cantare ante Evangelium roissse conventus.
sicut supra dictum est, qua completa signent se et Abbali quoque egressuro in viam ante Tertiam in
cxeant. Dicat Benedicite qui sententiam debet legere: sestate, aul revertenti post Tertiam usque ad No-
deinde lleclant semel coram omnibus genua, et erecti nam in hieme, licet missam cantare vel audire in
osculentur eos, et postmodum resideant. Et lecta diebus jejuniorum et festis duodeeim Lectionum, ei
sententia si expositione indiget hospes, expona- in septimana Paschse et Pentecostes, et Nativitate
tur ei : deinde ducatur ad hospitium, vel prse- Domini, et prsecipuis defunctbrum officiis.
sentelur hospilali : Fratres aulem redeant in elau- Jejunia consuetudinaria tam sestate quam hieme
strum. Et sciendum quod missi ad hospiles susci- juxla consuetudinem teneant, nisi forte abbas quis-
piendos, si tempestive redire non potuerint, nec ver- piani eum seeurii prandere fecerit, et hoc in suis
sum amitlant, nec collationem. Ii etiam non amit- rQ tantummodo monasteriis, aut quilibet episcopus vel
tent, qui infirmos communicaiit vel inungunt, archiepiscopus : seuetiam sedis apostolicselegatus.
sive confessionem eorura audiunt cum in extremis At jejunia prsecipua quibus videlicet in ordine no-
sgunt. stro cibis tantum quadragesimalibus vesci mos est,
CAPUT LXXXIX. juxta morem custodiat: ad mensam non loquatur :
De dirigendis in via. sagimine non vescatur : in plumis non jaceat, nisi
Nulltis in via dirigatur nisi pro ulilitale monaste- forte stramen vel aliud tale quid super quod jaceat
rii. Dirigdndus vero ad Laudes, nisi quando statim sine magno labore aut sumptu habere non possit. Et
shbsequilur Prima, et ad cseteras horas prseter Coai- seiendum quod tam abbates quam nionaclii sagum,
pletorium privatis etiam diebus ad Nocturnos po- quod vulgo dicitur stratum, secum possunt de-
test accipere benedictionein, quam accepfurus sur- ferre (111) et cervical. Qui autem pro strato sagum
^al pergens ad gradum, et circumvolvens se secun- portare voluerit, Iiceat ei: tantum observet ne sinl
dum tempus, vel se inclinet vel prosternatur. Re- pretiosa vel curiosa. Porro rediens domum, nisi ea-
versus vero non circumvolvat se, sed omni tempore dem qua exiit die redierit, mox ad orationero eat.
prosternalur. Si cum abbale fuerit exiens sive re- Ingressurus oratorium aqua se benedicla aspergal:
vertens, ad benedictiqnem seu ad oralioneni post D 1 orationem in choro (si conventum non invenerit)
Corapletorium, sive ad satisfaclionera post Gioria pronus vel prostratus secutidum iempus faciat;
ji»alini primi, post abbatem Semper se collocet. Qui quod si invenerit, non tamen canonicam horam di-
si majorem missam exspeclare nequiverit, ad matu- centem, oret cxtra chorum : nam ad horam regula-
linalem communicare poterit. Quem si intra moiia- rem mox ut venerit inlrare debet, vel sociandus
sterii porlam primum horse canonicae signum, vel psallentibus, si ante Gtoria venerit: vel si post, ad
capituli sive collationis praeoccupaverit,. reveria- gradum satisfacturus, nisi jam Kyrie cleison dici
lur (109). Egrediens de monasterio non comedat ante invenerit. Si Ostium oralorii obseratum invenerit,
portam monasterii, nec alicubi infra dimidiam leu- ibidem orel. Si iutra curiam monasterii fueril dum
(108) Prostrali super ge'nua. In hoc fuil nonum di- Cluniacensibus discrimen undecimum, quodad nostri
scrimen nostrorum a: Cluniacensibus quod noslri non illi, ipso eliam Petro Cluniacens. teste, ho-
non illi in salutatioue hospituin preslenierentur jux-.i. ras canonicas genua flecterent in via constiluti juxta
ta cap. 64 Reg. S. Bened. cap. Reg. S. Bened. 50.
{109) Revertatur, ut nimirura nihil operi Dei prse- (111) Possunt deferre. Hoc eis concessum ut se-
poneretur secundum cap. 45 Regul. cundum Reg. etiam in via constituti super inafram
(U0) Genua flectal, Hoc eliani luil nostroruiii ai et sagnm dormirent. Vide c. ejusdem Reg. 55.
 1465 USUS ORDINIS CISTERC. — PARS IV. 1466
signum pulsalur in ecclesia ad refectionem, versum A et post Completorium comedat. Si ad Completorium
perdet si non oocurrerit. Si mensse campanam pul- venerit, similiter faciat: si post completorium, si-
sari invenerit, divertat in refectorium, ut cum aliis militer comedat, et sic ibi in capitulo compleat.
versum incipiat: quem si jam inceptum iiivenerit, Quod vero de refectione diximus, etiam ipsi teneant
oratum vadat. Post oralionem faeto signo coco vel qui ea die redeuht qua egressi sunt: qui taraen sol-
cellerario an intrare debeat, si anmierit, intret et licite provideant ut ad primam semper refeclioriein
versum dicat sub silentio, stans et inclinans sicut in veniant. ' -
conventu fieri solet, benedictionem dicat, nec tamen Et sciendura quod in quacunque abbaiiarum no-
signum crucis faciat. Hoo autem ad utrumque pran- stri ordinis monachus vel conversus nostri ordinis
diiim et ad ulramque ccenam seque semper custo- veuerit, per omnia sicut in monasterio suo ordinem
diat, exceplo quod ad servitorum refectionem in- tenebit. In ecclesia tamen psalmum aut Antiphonaiii
trandi signum non faciat. Quod si ad refeclionem non imponat, leetionem vel responsorium non di-
ipsoruni servitorum tardius venerit, non eum exspe- cat, nec quidquam de officio sacerdolis hebdoma-
ctent, nec eis discedentibus ipse se moveat. Simili- darii, invitatorii, seu hebdomadarii, quonsque abbas
ter propter conventum si ad biberes venerit, vel jubeat. Quod si prioratum vel aliam obcdientiam
propter signum collationis, non se moveat: sic ta- habuerit, pro obedientia sua nibil faciet. Piior
men ut ad collalionem ante finem veniat. Quod si tamen post priorem illius loci priinum locum te-
ad signum collationis vel ad ipsam collationem ve- nebit.
nerit, statim couventui se jungat, cum eis compleat^

PARS QUARTA.
De cura infirmorum et suffragiis nioctuorum.

CAPUT XC. GAPUT XCI.

De vomenlibtts et sanguinem fluentibus, et serviloribus De minulione (ii^).
' eorum: " Fratres
lempore raessioriis et in Adveniu et ir»
Si sacerdoti ad missam sanguis de naribus flu- Quadragesinia et per tres primos dies Nativitatis
xerit, afferalur ei aqua in presbyterium a servitori- Domini, Paschse et.Penteeostes, et. quando secunda
bus ad sanguinem recipiendum et ad se lavandum : vel tertia die prsecipuum jejunium evenerit, minui
quod si ministris contigeril, extra chorum eis sirai- non debent : similiter qui extra chorum pro infir-
liter serviatur. Alias autem quoties alicui hoc vel niitate est, donec chorura intraverit. Hebdomadarii
eliam vomitus contigerit, frater, cui hoc opus in- quoque missse aut coquinae vel lectionis mensse non
junctum est, sequatur eum euntem in Claustrum : se mimiunt, nisi .pro gravi necessitate misericor-
et si nox fuerit, cuni lumine assistat ei et serviat: diani in capitulo petentibus concessum fuerit. Re-
donec ablutus in chorum reverlatur. Quod si Ve- versais vero de via eadem die non se miriuat, nisi.
nite, exsullemus vel primus psalmus alterius horse de coucilio abbatis. Et notaudum quia quater in
tunc in ecclesia canitur, ad Gloria revertatur in anno miuui possunt, et si fieri convenienler potest,
chorum. Qua dicta cilius ad eum redeat. Ille vero his minuantur mensibus : Februario, Aprili, Se-
si ad Gloria non fuerit, et in conventu hoc ei con- ptembri. Quarta vero minutio circa festivitatem
tigerit, non satisfaciens eatin stallum suura. Quorl sancti Joannis, Baplistm fiat. Citni aulem pars con-
si extra conventum ei contigerit, non quidem ad [) ventus minui debuerit, dicat prior in capitulo : Illi
gradum satisfacial: sed veniens per medium cho- qui sedeni ad illam vel ad illam tabulam, minuan-
rum ante abbatem facto signo necessitatis suse, in tur: caveatur ne secunda vel tertia , seu etiam
stallum suum redeat. Quod si iu refectorio conlige- quarta die duodecim Lectionum veniat dies. Erit
rit, servitor ejus non inde redeat: sed coco vel cel- lamen in abbatis arbitrio propter hoc non dimittere
lerario ut-eum adjuvent significet. Ulevero siante- quiu illi de quibus judicaverit, minuantur. Ob^
quam conventus exeat, ad mensam redierit: quod servet tamen ut ii minuantur, sine quibus possunt
comesturus erat comedat ; quem nec conventus vigilise competenter celebrari.
exspectet, nec ipse si surrexerit propter hocco- Si tempus prandii fuerit intcr Tertiam et Sextam,
medere desinat. Quod si postquam conventus exie- scilicet post Evangelium vel anle si necesse fuerit:
rit, reverlitur.; non servitores exspectet, sed sta- Si dies jejunii, inter Sextam el Nonam, utroque
tim comedat et dicto versu sub silentio, discedat. etiam tempore post Nonam, si necessitas exegerit:
Si contigerit ut aliquem vomenlem, aut sanguinem accenso ignein calefactorio ab eo cui prior jusserit,
fluentem servitor eorum non viderit: significet ei prseparent se ad miriuendum : intcrim veniat iriiriu-
quicunque videril. tqr jussu prioris. Qui ininuli fuerint pergant prae-
(112) Minutio, vel a sangtiine minuendo vel a miuuendis viribus dicitur.
 '
1467 . S. STEPHANUS ABBAS CISTERC. III. 1468
gsslare in reretitoTlum, si voluerint et spatium ha- A A Ad coenam vero per trcs dies qualiscuitque dabitur
buerint. Ex hinc omni tempore leclionis vel laboris eipilantia.Cui panem incidere (105) etalia ministrare
potest minutus aut jacere in lecto suo, aut sedere in servitor vel qui juxta eum sedet potest si necesse
capitulo et in clauslro doncc ingredialur chorum : fuerit, et hoc tantum prima die. Post refeclionem
similiter dum extra chorum fuerit non legat nec vero cum caeleris pergat ad ecclesiam : et divertens
«antet. Et riotandum quod minuti et infirmi qui (sicut diximus) in primo membro stet, donec conven-
extra choruni sunt, privatas venias non pelunt in tus ingrediatur chorum, et tunc residens persolvat
Ecclesia donec chorum intraverint : excepta ora- quod reslat de gratiarum actione : quod si ecclesia
lione Quadragesimse.Minuti autem in sestate,quanuo upius altaris tantum fuerit, et tunc et ad horas diei
conventus jejunat post Evangelium eomedanl. Simi- divertat in capitulura. Si sestas fuerit, post Nonam
liter in hieme festis conventus vacat leclioni, clau- prseeedat fratres euntes in refeclorium ad hiberes,
sirum non egrediatur, nec aliud quid faciat aliquis et intrante priore stet, donec iile resideat.
de obedientia sua : uisi prior, aut sacrisla, aut cel- Post collalionem vero inlrantibus fralribus in
lerarius, vel magister noviliorum : sed, si cocus chorum in loco solilo, divertens statim sedeat, et
fuerit, priori de coquina suggerat: si obedientiam signans se post orationem egrediatur si voluerit in
"
habuerit, solatium ejus vicemejus supplcat. Quod si capitulum cantare Completorium : quo cantato et
cantare aut in ecclesia aut extra ecclesiam legere, oralionc fiuita, signans se et aspergens aqua bene-
vel mandalum pauperum, vel aliud quid facere debet, dicla, reverlatur ad lectum vel ad oralorium si vo-
significet de eo alictti, et ille faciat quaudiu extra luerit : ante eos taraen ingrediatur dormitorium.
chorum fuerit. Hebdomadarium tamen invilatorii de Pulsalo vero signo ad vigilias ingrediens ecc.lesiam
oflicio suo nulluni signum facere oportebit, nec resideat, et facta oralione signans se eat in infirmi-
hebdomadarium missse de suo, nisi demissa tantum. toriumsive in capitulum canlare vigilias. In his vi-
De csetero miiiutus quandiu exlfa chorum fuerit: giliis posstint breviores quam in conventu lectiones
et quando lectioni vacat die tertia tempore laboris fieri, et sub una benedictione tres, si trcs tantum
non significet: nisi de confessione : de missa au- dicendse sunt, vel qualuor in duodecim Leciioiium
scultanda, vel etiam de bibere. Ad horas ingfedialur legi. Qui prior sacerdolum ordine conversionis ibi
ecclesiam assidens statim ut venerit in primo in- fuerit, totum ofliciuro, si complere potest, coraplcat,
gressu, et post orationem signet se sedens. Deinde excepto quod ad minislerium abbatis vel prioris at •
non prosternat se nec inclinet ad Gldria, nec slct tinet, si quis horum adfuent: lectiones tanien alii,
nisi ad Magnificat, el ad Te Deutn laudamus, ad Q si fuerit qui legere possit, injungat. Totum eliam
Evangelium. ad Benediclus. Ad privalas tamen mis- officium si complere iion potuerit, compleat cui ipse
sas si necesse fuerit potest rogatus adjuvare, et ad innuerit. Absentibus sacerdolibus, aliorum graduum
lioc in aliam partem pef ante chorum transire. Ad clerici itlera inler se observent.
missas etiam communes, quando conventus deeril, Et scicndum quod ofliciura defunctorum, vcl aliud
potest adjuvare. Post horam vero anle alios egredia- quid canlari hic non permittitur, nisi sint prsecipua
lur. Prima et secunda die absente conventu, si ne- officia defuiictorum, et pro prsesenti defuncto diebus
cesse fuerit, cborum ingredialur : el sedeat ad quibus convenlus celebral. Si vero solus sive in
Psalmos tantum. De caetero sicut sanns ibidem se capitulo sive in infirraitorio fuerit, si fieri potest,
habeat. Hoc eliam infirmus de infirmitorio : et qui solatiuni quod eum adjuvare ad officium complen-
cxtra chorum cst tempore secalionis et messionis dum possil, providealur : quo completo eatdorroi-
faciat, excepto quod nec Antiphonam incipial, nec tum. Nara cseteras horas diei non extra cantare,
psalmum imponat: nec oflicium hebdomadarii mis- sed intus ex integro auscultare debet. Ad priraam
sse vel invitatorii agat: si adsit alius qui hoc facere rainuli revertantur in ecclesiam. Diebus vero festis
possit et debeat. In refectorio vero sicut cseleri se dum signum capituli pulsatur, ingrediantur capitu^.
agat minutus : de cibo suo (113) nihil distribuat. D lum sicut caeteri: aliis vero diebus intrent per retro
Nam in hieroe prima die dabitur ei dimidia libra chorum inter sedem abbatis et prioris ordinanles se
panis albi prseter cominunem panem cum uua pi- ordine suo ubi noti petant veniam nisi quis fueril
tanlia. Si autem Dominica fueril delur ei sicut in clamatus. Si dies jejunii fuerit, secundo et lerlio
seslate. In secunda et tertia die ad mistum post Ter- die accipiant post Tertiam mistum.in refectorio.
tiam dabitur ei una pilantia (114) cum inlegra li- Tertia die ingrediuntur in chorum omnibus die-
bra panis albi et pane communi. In quarta autem bus ad Primam lam in seslate quam in bieme. Ipso
die tara hieme quaui sestale una cum pulmentis de- die possunt sedere in choro duos psalmos, primura
tur ei pitantia. Iu sestate vero per tres dies dabun- scilicet et secundum ad omnes horas diei : ad Ve-
tur ei ad-prandium pulmenta communia et libra pa- speras. lamen et-ad Primam non sedeant, nisiquo-
nisalbi,praeterconimiinempanem cuinuna pitantia. modo conventus. Tempore etiam laboris in claustro

(115) De cibo suo, id est de pitantia sua qute illi (105) Panem incidere, etc, quia nempe lunc lem-
«ltra pttlmcnta regularia concedebatur. poris usque ad deliqutura fere minuebantur. Hiiie
(114) 1'itantia, a pielate dicitur, est autcm fercu- tot illis indulgentise quse hoc capitc legunlur.
lum mclius qitam puliiieiilum regulare
 1469 USUS ORDINIS CISTERC. — PARS IV. 1470
cantare aut lcgerc, nec tamen in oratorio ire ad A canonicse horae dimissum fuerit donec ipsum opus
orationem. Tempore etiam laboris et Iectionis cal- perficiatur, prseter eos qui per se nequeunt de lecto
ciati, et super colos in lecto quiescere : quod sem- surgere.Vigilias, sicut supra diximus, cum in eccle-
per facere possunt, riisi quando convenlus in dor- sia incipiuntur, in infirniilorio cantent : et prseci-
mitorio dormierit. Tertia nocte remanebunt a vigi- pua defuiictorum oflicia tantum ibi dicantur. Iioras
liis, nisi prsecipuum festum scilicet cum fit sermo diei simul congregati cantent. Deliinc qui voluerit
in capitulo. Quarto die sicut cseteri ad laborera se eatin ecelesiara ad horas : ad roissam vero quoti-
prseparenl; quibus tamen prior pro minutione sua, die, nisi mullum graventttr. Notandum tamen quod
aliquem rainorem laborem debet injungere, vel la- illi quos graval infirmitas , neque, in Ecclesia, nc-
borem omnino remittere. que in iufirmitorio, neque ad hor.as, sive ad mis-
CAPUT XCII. sam, nisi ad Agnus Dei genua fieclant: ad benedi-
De infirmis exlra chorum. clionem vero novitii in ordine suo in choro sintet
Quoties aliquis exierit de choro pro infirmitate, sedeant qui voluerint. Qui communicare voluerit
in subsequenti capilulo petat inde veniam, ctiani si extra chorum, pacem aceipiat ab aliquo de con-
defuerit ille
jussus fuerit remanere, et dicat causam exitus sui. **ventu communicaluro. Quod si forte
Quod si septiraanarius coquinae fuerit, Dominica die qui hospitibus pacem dare debet, infirmis primuni
benedictionem egressionis cum socio suo recipiat: deferat, et sic ad communionem ordine suo acce-
ad horas diei privatis diebus sicut cseteri proslcr- dant, et hoc tantura ad missam matulinalem. Ad
natur. In cborum redeat ad quamlibethoram noctis missas non auxilientur nec serviant, nisi lempore
Vel diei si voluerit, sive etiam ad missam. Csetera messionis. Non licet ingredi ecclesiam, nisi quando
vero per omnia sicut minutus dum extra chorum est in ea opus Dei celehratur, nec in claustro demo-
agat, exceplo quod mislum non sumat et in capitulo rari; nec cum rnonachis qui conventum tencnt
sed quantum possunt, ne ab ipsis vel
sponte veniam petat : quod si aliquis talem et tam significare,
apertam infirmitatem haDiierit, ut videri vcl inlel- ab aliis hominibus videantur, observenl. Si quis ta-
men habet infirmitatem, quse nec multiim cum debi-
ligi evidenter possit, quod nec conventum tenere,
nec in infirmitorio valeat proficere, ejus infirmitas lilet, nec comedendi turbet appetilum, ut puta infia-
in capitulo manifestelur, et exhinc in ecclesia ubi tura yel incisio membrorura, aul aliquid hujusmo-
et quomodo abbas providerit, cantet, legat et ope- di, hic lalis nec super culcitram jaceal nec jejunia
consueta solvat, nec cibos refectorii mutel. Non ap-
retur, prout infirmitas ejus permiserit, et abbas
constiluerit. Cseterum qui certam non habet infir- " parenlem quis habens iniirmitatem, nec legat (116)
nec operelur. Nam cujus infirmitas evidens fuerit,
mitatem, si post unum aut duos dies non convalue-
rit, ad arbilrium abbalis ingrediatur infirmitorium. legat et operetur, non ad suura tameil arbitrium,
Et sciendum quod qui de via redierit, si coram sed horis quibus ei coustiluetur.
omnibus ejiciatur : in capitulo inde veniam petere Quod si quis talis fuerit, qui cseleros inquietare,
non dcbet. Qui autem de via veniunt, inde benedi- aut de isla infirmorum inslilutione inurniurare, aut
ctionem accipere non tenentur, veuiam tamen in aliquo transgredi prsesumat, corripialur : quod
petant. si saepe correptus non eniendaverit, si ita videtur
CAPUT XCIII. abhati, indicetur ejus perversitas in capitulo, ubi
De infirmis qui sunt in infirmitorio. vocalus coram omnibus argualur : quod si nec sic
Infirmi de infirimtoiio possunt loqui cum infir- se correxerit, si ejus permittit infirmitas, fegulari
mario : sed uonnisi in cerlo loco ad hoc deler- etiam disciplinse subjaceat. Non redeant in conven-
minato : et hoc silenter et tantum de necessariis. tum, nisi prius indicaverint abbati, cujus accepta
In quem qui ingredi voluerit, signo ab infirmario licenlia, qua volueriut hora chorum ingrediantur,
licentia postulata et accepta ingrediatur. Ubi quan- jejurii taroen,nisi in via dirigendi sint. Quodsi ab-
diu unus aliquis cum infirmario fuerit, alius ingre- 0 bas hospes nostri ordinis in infirmitorio fuerit, vel
diendi non habeat licentiam. Qui autem ita infir- cum duobus tantum, vel curo singulis loqui poierit,
mus fuerit ut coutinue jaceat, aut subita infirraitate exceptis serviloribus qui ei deputantur. Abbas vero
gravalus, utpote febrium aut aliqua alia gravi le- quicunque in infirmitorio fuerit, postquam tantutn
cto jacere compellitur : interira ibi cum infirmario convalueril ut jam non decumbat lectulo sed egre-
et inlirmarius cum eo, si opus fuerit, loqui pote- diatur et ingredialur, a Gloria primi psalmi regu-
runt: et hoc ipsum silenter. At ubi melioratus huc laris Completorii, mouachorum regulam debel ob-
et illuc deambulare poterit: silentium more solilo servare silentii. Si autem gravi infirmitate tenetur,
teneat, nisi forte alicui magna adhuc infirmitate de- liceat ei secundum necessitatem suam agere, ser-
tento abbas loqui ad lectum amplius judicaverit vata tamen in omnibus honestate et gravilate : quod
expedire. si episcopus nostri ordinis in infirmitorio fuerit,
Ad mensara non loquanlur, neque ex quo signum cum eo posl Conqilctorium loqui poterit.

(H6) Kec legai, scilicet in refectorio vel in eecle&ia,nam priYatiiu legere poterat.
1471 S. STEPHANUS ABBAS GISTERC. III. 1472
CAPUT XCIV. £\ aderunt, dicai : Misereatur tui, et postea solus sub-
Quo ordine inungantur infirmi. jungat Indulgenliam : deinde communicet eum di-
Ad inungendum liifirmuin pulsetur signum tandiu cens, Corpus Domini noslri Jesu Christi custodiat
donec unum Paler noster dici possit. Et facto parvo te in viiam mtemam. Si conversus est vel monaclius
intervallo ilerum pulsetur signum eadem mora : et qui non intelligit litteras idem illi Romane exponat
tunc indualur abbas alba, stola et manipulo, Virgam sacerdos : et conversus romane coniiteatur se pec-
sumens pastoralem. Qui si defuerit, aut cantor casse cogilatione, locutione et opere. Similiter mo-
faciat, aut cui innuerit. Quo induto et signo semel nachus romane confiteatur, si suum nescierit Con-
pulsato, veniat convenlus in chorum : et sic inci- Hteor. Idem quoque fiat, quoties gravi necessitate
pientes psalmum Bealus qui inlelligil, deinde Judka quis tcnetur. Quod enim de fide sua infirmus inter-
me, Deus, et post Vocemea 2. unicuique psalmo ad- rogari prsecipitur, non de omnibus infirmis : sed
jungentes Gloria Patri, procedant eo ordine quo tantum de inunclis et de his qui in estremis viden-
slant in choro, sacerdotibus sequentibus abbatem tur agere, intelligimus. Similiter etiam aliis vicibus
post crucem, et lumen in absconsa et aquam bene- quando communicant infirmi monachi vel conversi,
dictam. Si autem necesse fuerit, psalmus ultimus non permittat sacerdos aliquam evenire negligen-
repetatur, Sacrlsla vero pergens in ordine suo, fe- '" tiam, sed de his quae ad hoc necessaria sunt loqua-
rat oleum et stupas vel pannum ad detergendum tur : quo coromunicafo, discedant.
uncturam. Quoties dicitur Per istam sanctamunctio- , CAPUT XCV.
nem, stupae mittentur vel pannus, quas postea in Quqmodo agalur circardefunctum,
piscinam ad hoc depulatam comburat. Et cum per- Cum aliquis morti penitus appropinquaverit, po-
vencrint ad infirmum finitis psalrais, qui unctionis naturad terram super sagum,supposito prius cinere
agit officium dicat Pax huic domui : et conventus in modum crucis, et aliqua matta, vel straminis ali-
respondeat, Amen. Et statim sacerdos subsequatur quanto. Dehinc percussa crebris iclibus tabula in
Dominus vobiscxm, el dicat hanc oralionem, Omni- claustro, et pulsalo signo in ecclesia ubicunquecon-
polens sempiterne Deus, qui per beatum Jacobum, ventus fuerit qualer, quomodo bis fieri ad inungen-
Qua finita et responso Anten, dicat infirmus suura dum iiifirmum determinatum est: siconventusintr»
Confileor : et si illud dicere nescierit vel non qui- claustrum fuerit, occurraint omnes velociter ad mo-
verit, tundens pectiis dicat Mea culpa; de omnibus rienlem, Credo in Deum dicentes bis vel ter, tani
peccatis meis, precor vos, orate pro me : tunc dica- alte ut possint audiri. Si vero extra, quam citius
tur ei ab omni conventu, Miserealur lui, etc. Et post r, poterit, cum gravitate taraen occurrat : nisi forte
abbas si adfuerit dicat hanc absolulionem, Dominus tempore secationis vel messionis tantum, pro a\i-
Jesus Christus, etc. Si vero abbas defuerit, dicat qua gravi necessitate abbati deferat Collecianeum :
ipse qtii inungit Indttlgenliam et remissionem : quo et sacrista stolam et baculum ducens secum qui. de-
dicto qui inunxcri.t Offerat ei crucem ad osculan- feratcrucem, lumen, thuribulum et aquam bene
dtira. Quo facto el cruce reddita, dicat Per. islam diclam.
sanctam unclionem, elc. Et sic inunclionis impleat Si ad coUationem sederint, audita tabula dicat
officium : et inuncto infirmo, dical conventus psal- Jector, Tu aulem, Domine, et abbas, Adjuiorium
nmm Benedic primum : deinde dicantur Pater no- nostrum. Qui lunc forte prsesens non fuerit, non sa-
ster etpreces,ut in Colteclaneo scriplae sunt et posl- tisfaciat ad gradum, sed in crastitio veniam petat in
ea orationes; prima quidem Oremus Domiiutm no- capitulo : si in oralorio ad missas vel ad cauonicas
ttrumJesumChrislum, fratres : secunda, Propiiietur horas vel Sabbato ad Mandatum 'fuerinl,i abbas aut
Dominus: lertia, Da veniam, Domine, famulo luo : prior et quos abbas jusserit, eant. Si aulem viderit
quarta, Benedkat le Deus Pater sanclus : quinia, canlor quod pro festinalione possint cseteri ad de-
Bemdicat le Deus cmli : sexla, Benedkal le Dcus functum convenienter occurrere, solito citius im-
Paler qui in principio, etc. ] pleant optis inceptum et alios subsequantur. Quod si
J)
Quibus cxpletis, omnes exeant: quod si slalim prsecipuafueritsolemnitas» propler hoc Vesperse vel
communicari debuerit, eat cum ministris ad eccle- Nocturni celerius non dicantur. Quod maxime in
siam qtti eum perunxit, aut alius pro eo, si necesse prsecipuis solemnitatibus observetur. Et sciendum
fuerit. Et ablulis manibus in piscina, deferat san- quiaDominicis et festis diebus Laudes sive Matutini,
ctam communioneni cum calice offertorio cooperlo, qui secundum Regulara post Nocturnos stalim de-
prseeunte cruce, lurhine, aquabenedicta. Aliusetiam bent subsequi, Ucet ea hora tabula pulsavcfit, non
inter lumen et aquara deferat ampullam vinariam intermiltentur ; similiter nec Prima privatis diebus
ad censpcrgendos digitos in calice. Cum ad inlir- post Laudes in hieme. Oflicium quoque defunctorum
mum veniuni, qui fertaquam aspergat eum. Sacer- ubicunque sequi debuerit, quamvis pulset tabula,
dos vero dicat ei . Ecce, frater, corpus Domini no- non interroittetur. Dicta itaque Lifamasiadhuc vixe-
stri Jesu Chrisli quod tibi deferimus ; credis hoc il- rit, dicantur seplera Psalmi pmnilenliales: quod si
lud esse, in quo esl salus , vila et resurreclio noslra ? noiidum obierit, discedant, relinqiienies ibi crucem
quo respondente, Credo, moneat dic.ere Confiteor, et aquam bcncdiclam.
si monachus est. Quo diclo sacerdos cum his qui Egressa anima incipiat canlor, Subvenite, csetoris
 Ul*> USUS ORDINIS CISTERC. — PARS IV. 1474
eitnidem cautum subsequentibus, et deinde Kyrie A pro defunetis, reliclis paucis in choro quibus cantor
eleisoti, Christe eleison, Iiyrie eteison. Dehinc Ore- innuerit, conventus exiet ad defunctum, nisi forte
mus, Tibi, Domine, conimendamus.Post illam Colle- oflicium prsecipuum fuerit, quod iiitermitti non licet:
ctam deferatur morluus ad lavandum : provideat au- de quo faciendum est sicut diximus de horis cano-
tem prior a quibus et quomodo ablualur el involva» nicis. Si capitulumiiitermiserant, revertantur illuc
tur. Interim fratribus seorsurn a defunclo ordinatis complenles quod remanserat, et ibi prsesens defun-
circa abbatem siCut iri choro prout locus permi- ctus absolvatur : quod si abbas tunc defuerit in pri-
serit et quisque abbas in suo dictaverit monasie- mo Capitulo cui adfueritabsolval eum. Si refectoriuiu
rio, conversis laieis seorsum existentibus, abbas interraiserant, revertantur ad refectionem , etiam in
cseteras quse sequuntur subsequatur Collectas : Quadragesima, ita ut nec signum in ecclesia, cam-
scilicet, Deus pietalis , et diri vulneris , viam pana in refectorio pulsetur, nec versus repelalur,
luani, Omnipolens sempiterne Deus, aui humanw : nec Lector benedictioneni petat, sed incipiat ubi fi-
Suscipe, Domine,animam servi tui, adjuncla ei illa, nierat: qtti vero nondum inccperant comedere, ma-
Partem bealm resurreclionis, et posl hanc responso nenlesad corpus, postea comedant. Porro omnimo
a conventti A*sen, incipiatur mox Psaltcriuni Bealus dis abbas provideat, ut corpus nuuquam solura re-
vir. " maneat. Slalim autem fiiiita commendatione resi-
Psst lavalionem corporis allato corpore, abbas denles in choro eo ordine quo intraverunt, et quo ad
aspergens illud aqua benedicla et thurificans, dicat omnia iniervalla sequaliter se debent habere, ibi in-
omnibus audieritibus- Pater noster. Dicto igitur ab cipiant psalterium ubi in iiifirmitorio dimiserant,
abbate, Et ne uos inducas, et responso a cseteris, Sed si tamen incceptum fuit: quod si incoeptum non
iibera nos a malo, dicat abbas, A porla inkri: fuit, incipiant a capite semper dicentes : Requiem
deinde, Nihilproficiat.inimkus in eo : et post Domi- wlemam totum versum, dum signUmpulsatur ad
nus vobiscum, Oremus, Deus cuisoli competit: quam horani. Quod si psalterium linierint atuequam cor
cum ineeperil, procedant ad caput processionis mi- -pus sepeliatur, dicant pleiiarium officium defun-
nistri cuin cruce, absconsa, thuribulo et aqua berie- ciorum ab bora prandii usque ad noclem, Pla
dicta. Dicla itaque Collecta, et responso a conventu cebo el Verba : post secundum psalterium Placebc
Amen, iropoiiatcantorResponsoriumLiiei-flnie, Do- et Dominus regil : post tertium Ptucebo el Exsp^-
mine, de morie : et sic efferant corpus iu ecclesiain clans. Ex quo nox fuerit usque posl Sextam se
sequentes crucein eo ordine quo stant in choro, ila quenlis diei, Verba mea , et Exsullabunl, Dominus
ut laici monachi praacedant clericos, p.ostquos ince- r regit me, ct Exsullabunt, Exspeclans, et Exsulla-
dat abbas cum stola et baculo, vel quicunque ofli- bunt, hebdoniadario lectiones legente (si dies fuerit)
ciuni fecerit : postea Novitii, deinde defunetus a lcgat cas cui cantor injunxerit: quo percantato ite-
quatuor vel pluribus quibus prior jusserit,.sublatus, rum incipiant psalterium : quod si et ipsum finie-
quos et conversi subsequantur. Dum vcro defunctus riut, eodem modo secunduni officiuro, id est Dotni-
effertur ad ecclesiam, si cantalur hora canonica, nus regit me, persolvant : quod si adhuc defur.ctus
videat cantor quid canitur. Si dicitur Evangelium, supererit, iterum incipiant psalterium, quo fiuiio
vel TeDeum laudamus, vel aliquod Responsorium, eodeni modo tertium officium compleant. Hsecautem
subsislant parumper in clauslro donecfinitura sit, et officia omnia caiitando dicantur voce mediocri, et
tunc.intrent cantantes. Si vero aliud chorus canta • Responsorium Libera me, Domine, nou dicatur, nisi
verit, non differant intrare: et cliorus intermisso in tertio oflicio, et cum primo tantum Versu et una
quod caniabat, cantet cum eis donec post Collectam Collecta singulariler dicalur scilicet Inclina, Do-
resumant quod fuerat mtermissum. Qui 'venientes mine, et Psailcria cura Bequiem wlernam singula-
ad ecclesiam deponajit corpus in choro, nisi ita sit riter dicto lerminenlur. Et quidquid pro eo di-
fetidura, ut iu ecclesia poni non possil. Abbas au- cetur, quandiu inseDultura fuerit, singulariter di-
tem provideat ubl corpus ponatur. Finito canlu et ]p calur.
fratribus ordinatis ad caput defuncli cum cruce, et Cum prsescns dcfunctus csl iu ecclesia, si conven
thuribulo, et aqua benetlicta eo ordine quo in eccle- lus oflicium defuiictoiuni posl Laudes etYesperasce-
sia venerunt, et luroine super candelabrum posito ad lebral, similiier celebrent qui suiit in iiifirmitorio : ct
caput defuncli, abba.s stans posl eos faciat commen- qui [in Capitulo vigilias dixerint, dicant officium de-
dationem. Interim fralres habcaut vultus ad alteru- functorum quale est. dicendum in choro. Qui yigi-
trum, facta commendatione, deponant ibi aquara be- lant circa defunctum, nisi prius finito psalterio dixe-
nedictam et crucem. Quo facto qui ab hora exierant rint officium defunctorum post Vigilias et Laudes
eaut in capitulum, et reincipiant horam et cora- regulares, quas ibidem dixerinl, idem officium non
pleant. Vigilias, Laudes el Yesperas iion incipiant a omitlaiit. In consuetudinario vero oflicio quod agi-
capite, sed ubi dimiseruiit. Et quod omissum erat tur post Vesperas sive post Nocturnos, dicatur prima.
implenies usque ad id quod cantaiur in Choro, re- Cojlccta pro eo : deinde consuelse, nisi fuerit so
deanlin convenium, sine satisfactione tamen, quan- lemne oflicium defunctorum, in quo solemni officio
tiocunque exierint. post priniam Collectani hseclaiitum debet sequitam
Porro, si tabula pulsalur quando dicitui officium ad Vesperas ct ad Laudes, quam ad roissam. Si vero
ii7K S. STEPHANUS ABBAS CISTERC. III. 1476
missa fueritpro eo, in convenlu dicatur ejus Collecta A \ rematiseranl, conventu veniente ad gralias, denun-
prima, id est lnclina, et Omnipotens sempiterne Dens tient intrantibus psalmum ubi dimiserant, et exeun-
qui vivorum, quod si fuerit solemne Tricenarium, in- tes per relro chorum eant in refeclorium cum ser-
terpoualur Deus veniw. vitoribus reficiendi. Si autem in sestate post pran-
CAPUT XCVI. dium vigilandum est, qui anle Nonam vigilavcrint
Item de defunclis postquam suM in ecclesia. post Nonam dormiant. Nullus dirigatur in via ex
Omni die quo jcjunamus tam sestate quarn hieme quo frater mortuus fuerit usque post rccondilum
si ab inilio Nonse usque ad principium Laudum ob- corpus, nisi gravis necessitas urgeat, quod efipsum
ierit aliquis, dicta missa post Primam sepeltatur. sine abbatis licentia non liat. Qui officiis deputaii
Si ab initio Laudum usque ad finem Primae transie- sunt, assistant defunclo quantum ratio dictaveritj
rit, post Terliam lumuletur. Si inde usque ad Ter- In conventu, si fieri potest, roissa pro eo solerani-
tiam mortuus.fucrit, post Sextam sepeliatur. Si ab ter dicatur cum Responsorio Si ambulem et Tractu
inilio Tertise usque ad Sextam, ita ut ante Sextam Absolve, Dbmine.
missam habere possit, ante Nonam sepelialur. Si CAPUT XCVIII.
ante Sexlam missara habere non potest, post Sex- Quo ordine missm vel Collectm pro prwsenti defuncto
tara eam habeal, et inter Nonam el Vesperas sepe- B . dicantur.
liatur. Si ihler Sextam et Nonam, dicalur missa Oranibus diebus quibus duse missae in convenlu
ante Nonahi, ct Nona si necesse est, difleratur, et canuntur, si prsesens defunctus fuerit, prima tlica-
post secundam refectionem sepeliatur. Tempore tur pro eo solemniter cuni duabus Collectis, scilicet
Quadragesimse post Nonam poterit dici missa pro Inclina, Domine,tt Omnipotens sempiterne Deus qttt
defuncto, et post primam refectionem sepe.lietur. vivomm : secuhda vero cura Collectis, quse ad pri-
Tempore autem qtio non jejunamus, si a prandio mani niissam dici debuerunt. In Quadragesima la-
usque ad Laudes sequenlis diei obierit, post Pri- iiien et jejuniis Quatuor Temporum : et Dominicis
mam dicla missa sepulturse mandelur. Si a Laudibus in quibus de aliqua vigilia mane dicenda est missa:
usque ad finera Primae, dicta missa post Tertiam et Doniinicis diebus : et a Septuagesima usque ad
tiimuletur. Si inde usque ad Tertiam, ante Sextani Pascha, et 'tn octavo die Paschse : et in Adventu Do-
sepclialur. Si a Tertia usque ad Sextam, dicta mini cum solenmitas duodecim Leclionum, in qui
missa post Nonam sepeliatur. Si ,vero a signo Sex- laborare solemus, iu Dominica evenerit: et cum vi-
tae horae usque ad refectionem, hora et missa ce- gilia Nativitatis Domini die Dominica fuerit: et Do->
ierius dicanlur, et post missam reficiant fratres ; , minica quando dicitur Duni medium silentium : et
post Nonam vcro raortuus sepelialur. Si duo mor- tribus Dominicis diebus ante Quadragesimam : et
tui diversis horis sepeliendi supervenerint, et mis- Dominica ante Ascensionem cum solemnitas ferian-
sam simul habere poluerint, hora qua secundus da superveneritietDominicaquando aliqua historia
sepelicndus est, simed sepeliajitur, si convenientcr incipitur : et sexta die a Nalivitate Domini: et illis
lieri potcst. tribtis diebusin quibuslahoramusiii hebdomadaPa-
CAPUT XCVII. schse el Penlecosles : et Dominicalibus officiis, qua
De vigiliis circa defunctum. differri non possunt: in jejuniis etiam prsecipuis, et
Cum agendse sunt vigilise circa defunctum, si prsecipuis defunctorum officiis : et Octavis sancto-
spatium s ippetit, canlor designet in tabula qui vi- rum, et proprielatibus eorum, qui in Graduali de-
gilaturi sunl. Quibus in duas partes divisis, pars signatum habent officium, prseter Alcxandri, Eventii
prima vigilet dimidiuin spatium quodest a Com- et Theoduli, cum in Dominica ante Ascensiohciu
plelorio usque adNocturnos, aliis interimdormien- evenerint: et iri octava sancti Laurentii cum in e»
tihus: et secundura quod opportunum viderit agat diesDominica fueril: In oinrobus, inquam, his die-
sibi roatutirias. Circa prirai sp^ttii finem eat cui a bus niissa de die et GoIIecla propria pro prsescnli
priorc injunctum est: et inspecta liora in horologio yi defunclo dicatur, et nihilominuspro prsesenti defun-
secuiidum quod sacrista indicaverit, si tempus est, clo in convenlu dicatur. Tribus tamen diebus ante
eat ad lecta singulorum qui vigilare dehent et Pascba, IIPC privatim nec in conventu missa pro
excitet eos. Quibus cliorum ingressis primi rece- prsesenti defuncto celebrelur. In Coe.na taroen Do-
dant: et Ipsi matutinas agant sibi, et sic vigilent iiiini et Sabbato, si prsesens defunctus fuerit, Col-
usque ad Nocturnos. Etvenienteeonventu, designato lecla pro eo ad missam dicatur. In die vero Nativi-
cantori psalroo ubi dimiserant, ad lecta redcanl dor- latis Doniini, Paschae et Pentccostes omnes missse in
miluri. conventu de festo fiant, et Collecia dicctur pro prse-
Si vero ad conscribendura vigilaturos cantori spa- senti defuncto : privalim autera qui cx devotione
tium defuerit : - manu designet in choro qui primi voluerit cantare, licebit pro eo. Qui de festo canta •
vigilare debent: secundos conscribat, et conscri- verint, Collectam dicant pro defuncto, tam posT se-
ptos aUcui de primis ostendat qui eos excitet : et: pulturam quam ante.
ab ulrisque sic agatur ut dictum est. Si prope vi- Quia vero cavciidum est omnimode, ne sine pro-
gilias conventus ad defunctum surrcxerit: vigilet- pria roissa quisquam fratnim sepullurae mandetur,
usque ad vigilias. Hora vero prandii qui ad corpusi si couvenienler fieri polest, praesens defunctus mis-
 1477 USlS ORDlNlS CISTERC. — PARS IV. 147S
sam habcat in conventu, eliamsi eadem die una veI A ponentes illud a parte meridiana, cxuant cucullas
duse missse cantatae fuerint aut cantandae. Qtiod si et sint parati ad corpus sepeliendum. Quo tumulato
necessilas temporis aut solemnitatis prsecipuaenoil reinduti cucullas, revertanlur ad choriun in ordine
permiserit, saltem privala missa pro eo dicatur, si suo. Fratres vero vertentes facies ad alterutrum
hora non impedierit, et secundum distinctiones ho- seorsum ab abbate post eos canlarites ila ordinen-
rarum, quas diximus, sepeliatur. Sciendum auten l tur, ut priorcs sint a parte defuticti»
quod pro hac necessitate omnibus diebus jejunio Inlerim abbas oflicium peragens, solis ministris
rum extra Quadragesimam usque ad Nonani, iii sibi respondentibus, si tumulus nondtim paratus est
Quadragesima usque ad Yesperas, tempore quo noii cum ad Temeritatis quidem venerit, dicat de sequen-
jejunainus usque ad prandium polerit missa dici tibus Colleclis, liac reservata. Quo prseparato ante-
pro defuncto. quam incboet ipsam Collectam, aspergat corpus,
Si defuerit in conventu qui hanc more solilo can postea fossam. Deinde thurificalo corpore, tradat
tare valeat, frater de via veniens (si est) hoc adim- thuribulum illi qui est in fossa, ut eam tliHrificet.
pleat. Si ille defuerit, aliquis de infirmitorio. Si cit Moxque deponatur corpus, et iterum aspergalur ab
iste non aderit, frater quanivis illusionem (117) pas-• abbate, et ab illo qui in fossa est thurificetur. Quo
sus hoc faciat. Si vero el iste defuerit, liceat abbalii " operlo, abbas super euni lerram semel projicial.
vel uni de fratribus sacerdolibus moiiasterii secun- Quo facto, rctrahat se contra sepulcrum, incipiens
dam missam cantare. Prsesenle nihilominus defun- Temeritatis quidem ordinatis ante euro crucc, lumi-
cto vel ante sepulturam vel post, eadem die, exce- ne, thuribulo, aqua benedicta, et sic consummet
ptis supradictis tribus diebus, nullus nisi pro eoi csetera qu;e restant. Quibus consummatis, incipieu-
n.issam cantare praesumat: nisi secundum disposi- tes seplem Psalmos pmniienliales, revertantur ad ec-
tionem abbatis, quando fratres communicare debent, clesiam verso ordine, scilicet laicis monachis f raa-
aut officialesaudire convenit missam in aliqua prse- eunlibus, et si fuerint novilii, eant primi : et in-
cipua festivitate. gressi medium chorum, stent eo ordinequo vene-
CAPUT XCIX. runt, donec sacerdotes a superiori parte proster-
Quo ordine efferatur ad tumulum. naiilur. Interim abbas exuius veste sacerdotali pro-
Dum efferendus fuerit ad tumulum, indualur ab- sternat se in presbyterio ante altare, et priores"post
bas alba, stola, manipulo cum baculo : et pulsato eura. Quod si alius feccrit obsequium, exutus veste
signo sicut ad missam, qui psalmos cantant, finito sacerdotali prosternatur in primo ordine inter prio-
psalmo verlant se ad altare. Abbas vero et qui cru- r res. Posl psalraos dicto Requiem wternam et quod
cem, lumen, incensum, cum thuribulo et aquam in Colleclaneo babetur, discedant.
lenediclam ferunt : ordinentur ad caput defuncli Fratres qui extra choriira sunt pro infirmitate, et
hoc modo. Prius aqua,postea lumen : deinde crux, minuti ad exitum morieritis el ad sepulturam, et ad
ultimus abbas. Thuriferarius vero juxta abbatem : septera Psalmos post sepulturam, si possint, ordine
ut qtioties abbas corpus thurificaveril ad finem suo consistant. Sin autem, impossibilitaterii suam
uniuscujusque Collectae, paratum tribuat ei thuri- abbali suggerant : ab his vero quse in ecclesia pro
bulum. Cantor vero vel cui ipse injunxerit, teneat eo agttntur, permitlantiir abesse. Qui in infirmitorio
ei Collectaneum. Interiro fratres vertantsead alter- sunt, si potuerint, similiter ordine suo exeant ad tu-
utrum. Explelo itaque oflicio, eal ihuriferarius in mulum. Reversi vero in ecclesiam exlra chornra, se
ordinem sii.um, scilicet inter lunien et aquam. Et prosternant sicut et novitii. Contersi autem in suo
tunc imposita Antiphona a cantore, exeant cantando choro vel in retrochoro. Deliinc fiant plura bre-
Psalntos, scilicet In exiiu Israel; Confilemini 4. via (118), quae deutur portario distnbuenda pere-
Quemadmodum; Memento, Domine, David; Domine, grinis. Quidquid veropro eo fit antequam terrse tra-
probasti; Domine, clamavi; Voce mea 2. Et post dalur, erit extra debitum quod ei debetur. IIoc est
Psalroos dicatur Versus Requiem wtemam, et Anli- D atitem debitum, ut Collccta pro eo dicatur in coiir
phona Clwrus angelorum, et statim Clementissime venlu ad officium dcfunctorura, in Vesperis et Lau-
Domine, canlando,et dum dicitur, Domine, miserere dibus ttsque ad tricesintum diem : scilicet Deus ctti
super peccatore, omnes petant veniam. Incedant au- proprium est, et hsec eadem in missa quotidiana
tem eo ordine quo stant in choro sacerdotibus prse - diebus lotidem repetatur. -Quibus linitis, tricesima
eunlibus: ita ut abbas eat primus scilicet posl cru- die commemorante canlbre absolvatur in capitulo,
cem, novitii vero post monachos. Sed et quatuor et tiinC conjungatur in Colleclam, scilicet Omnipo
fratres vel plures a priore provisi, induli scapularia tens sempiterne Deus ctti nunquam. Et ab unoquoque
sublus cucullas suslollant corpus. Aliquis autem sacerdote ires Missmprivalim, et ab unoquoque cle-
remaneal qui et ecclesiam et claustrum custodiat. rico Psallerium, et qui ipsuni ignorant, ccnlies quin-
Dum ad tumulum pervenerint, abbas et ministri or- quagies Miserere mei, Deus. Qui eiiam ipsum igno-
dinentur ad caput fossse. Qui vero corpus deferunt rant, totiCsPaler nosler dicant. Si qui nostri ordihis
(117) Iltttsionem, ergo excepla hujusmodi neces- (118) Brevia, id esl schedulse, orationes et suf-
silate iion solebant illusionem passi missain cele- fragia pro defunclo ab aliis monasteriis poslulan-. t
brare. tes.
1179 S. STEPIIANUS ABBAS CISTERC. III. 1480
supervenerit et ibi obieril: tantum pro eo agatur, A Prima Augusli obiit in monasterio N. Nonnus N.
ac si illius domus professus fuisset, nihilominus de N. sacerdos et sacrista ejusdem monaslerii: pro
tamen pro eo in propria domo agalur. cujus anima, veslras precamur orattones ex charitate,
Tempore Cisterciensis capituli sequenli die post el orabimus pro vestris, Et sic de similibus, mutaiis
Exaltationem saitctae crucis, post sermonem habitum mutandis; die scilicet, loco, nomine, ordine et offi-
in capitulo, cum devotione stantibus omnibus, ab eo cio, prout conliriget.
qui capitulum lenet, absolvantur deluncti nostri, ita CAPUT C.
dicente, Animce fralrum et familiarium nostrorum De parenlibus nostris.
hoc anno defunctqrum requiescant in pace, et re- Patres, matres, fratres, sorores et consanguinei
spondentes omnes Amen, dicant De profundn : et defuncli fratrum ordinis nostri, in Cisterciensi ca-
post flectentes genua, etiam Dominicis diebus, di- pititlo in conventu abbatum exlremo die nominatim
cant Pater nosler, et qui prsesidet, dicat Et ne nos absolvi debent. Similiter fiet in omnibus abbatiis
inducas in tentalionem : A porla inferi : Dominus ordinis nostri decimoquinto Kalendas Octobris post
vobiscum: Oremus, .Deus venim largiter, ctc, in solemnem absolutionem fratrum nostrorum, et pri-
fine<post Dominus vobiscum, Requiescant ui pace, ma die qtta quisque abbas a Cistercio rediens, suura
Amen. Eodem modo fiat absolutio decimo quinto " ingreditur capitulum : in quibus lamen absolutioni-
Kakndis Octobris in: unaquaque abbatia ordinis bus dicetur lantum Requiescant in pace. Participes
nostri commemorante cantore, et eodem die ad Ve- quoque fiant omnium eorum, quse in generali capi-
speras incipialur solemue Tricenarium, nisi forte lulo statuuntur facienda pro fratribus. Pro eis quo-
in crastiuo dies prsecipui jejunii vel Dominica dies que semel in anno communiter duodecimo Kalendas
occurrerit, Quod cum contigerit, absolutio quidem Decembris per omnes abbatias nostras prsecipuum
non differetur, sed in die sancti Maurkii, nisi forte oflicium fiet soiemniter. Quando vero monachus
et ipsum dies Dominica sequi debuerit, ad Yespe-» misericordiam quserit pro patre, matre, fratre el so-
ras incipietur solemne Tricenarium, et sequens dies rore, quia pro aliis parentibus petere non licet, ab-
quae tunc prima.erit Tricenarii, solemniter agelur. solvitur defunctus, et unusquisque sacerdos iu missa
Post absolutionem defunctorum prosequatur qui ca • privata Collectam pro eo dicet : reliqui fratres
pitulum tenet, et dicat quid ampltus pro eis fieri septem Psalmos panileniiales, vel lotidem Miserere
debeat, et hoc est debitum. Tres prmbendmomni die mei, Dfitts, aut Paier nosier totidem.
in unaquaque noslri ordinis abbatia : ab unoquoque CAPUT CI.
eliam sacerdole viginti missm infra anuum : a cse- Quomodo communicentur hospiles infirmi
teris decem psalteria : ab iis qui Psalterium ne- ^* Quando hospilalis viderit hospitem debere com-
sciunt, mille quingentis vicihus Miserere mei,Deus, municari, dicat priori, qui provideat qui sacerdos
vel toties.Pater noster. . hoc faciat, et qui cum eo eant. Sacerdos vero ablii-
In quibus omnibus, si priusquam persoluta fue- tis manibus, indutus alba, stola et manipulo, sumat
rint, de^parentibus seu de familiaribus nostris, vel partem Domiiiici corporis de vasculo in quo resef-
etuni de fratribus noslri ordiuis aliquis obierit, vatur, quaia teiiens super caliceni utraque inariu
reeipi poterit, nisi forte ea aliquis per negligejitiam offertorio coope.rta, eat ad infirmum, fratribus pra;-
suam nondum persolverit. Si quis tamen, quamvis euntibus hoc modo : primus cura aqua benedicta et
adhuc debito teneatur capiuui: vel etiam aliis tem- igne in absconsa : secundus cum vino in anipiilla .
poribus, quardiu debel aliquam missam pro defun- tertius vero cum cruce discooperta. Porro illi ante
ctis, de praesenti solemnitate ex devotione cantare quois transeunt,prosternai)ltir super genua :redeun-
voluerit: non ei reputabitur pro negligentia. Et ex tibus vero, inclinent taniuro. -
quo haec absolutio facta est, unusquisque quod fra- Cumautem pervenerint ad infirmum, inquirens
tribus suis debet, non exspectato reditu abbatum de fidem ejus, communicet eum sacerdos, postea asper-
eapitulo, devote, ut Dominus cuique dederit, solvere j)j gal digitos suos viiio in calice, quod ministret ei,
satagat. tenens sinistrarii manum sub mento illius, et ite-
Et cum abbates de Cisterciensi capitulo venerint, rum liriiens calicem vino, det ei. De sihi autem ad
prima die qua in suo quisque fuerit capitulo, ad ad- hoc opus necessariis loqui poterit. Quod si viderint
monilionem cantoris iterum absolvanlur cum flexio- eum nondum propinquare morti, dimittentes ibi cru-
ne genuum, eliam Dominicis et festis diebus. Om- cem et aqiiara benediclam, redeant eo ordine quo
nibus quoque Tricenarii diebus Collecta Tricenarii veiierunt.
pro eis in conventu (exceptis duodecim lcetionum CAPUT Cll.
diebus) lam ad missas quam ad officia dicatur. Su- Quomodo hospes sepetiatur.
per hsec qmuia, missa una quotidie, exceplo Natali Cum hospes nuntiatus fuerit obiisse, providefst
Dotnitii, Parasceve, Sabbato Paschw, et ipso die prior qualiter anima coramendetur, hospitalis quali-
Paschw et Penlecosles tam pro eis quam pro aliis ter apte pfaeparetur. Prior vero quando viderit com-
omnibus de ordine noslro, qui ab hoc saeculo mi- petere, mittal sacerdolem cum collectaneo et stola,
graverunt vel quotidie migrant, dicatur. et duos fratres cum cruce et aqua beuedicta et lu-
Forma Brevinm pro Defuncto scribcndorutn. mine in absconsa, et liiuribuio, et quod voluerit ad
1481 USUS ORDINIS CISTERC. — PARS IV. 1482
disferendum eum in ecclesiam, cantando voce me- .\ in te, Deus ipse perficiat, et responso a convenlu
diocri. Prior vero provideat, ne corpus solum vel Amen, inclinet, recedens ad hospitium. Eodem modo
sine lumine remaneat. Si interim Officium pro de- se agat quoties post lectam Regulam venerit in ca-
functis vel missa cantatur, pro eo Collecta secundo pitulum. Tertio vero die ducatur in cellam novitio-
loco dicatur. Ad aliam vero missam eo loco dicatur, rum. Et abhinc annus incipiatur probationis.
quo solent dici Collectae pro defunctis. Quacunque In ecclesia, in Jabore, ad collationem ordine suo,
nora sepulcrum paratum fuerit, potest sepeliri, etiam sicut monachi, conventum teneat. Ante monachos de
post refectionem. Tunc signo pulsato, ordinentur choro post horam exeat, post Completorium oratio-
fralres circa defunctum. Quando vero eonventus est neni extra chorum facial. Iisdem horis quibus mo-
tn labore, ad sepeliendum mortuum non tenetur oc- nachi, laboret, quiescat, legat, dormiat. lisdem cibis
eurrere; minor campana bis tantEm pulsetur. vescatur, iisdem pannis indiiatur, excepto habitu
Sacerdos vero cui canlor iiijunxerit, habens sto- nionachali, pro quo eappam et mantellum vel pelles
lam super cucullam, et caeteri quos ipse providerit, habeat: cum monachis non significet, nec coronam,
eum cruce et aqua benedicta, et igne in absconsa, ct nec ordines accipiat. Si contigerit utaliquis conjugali
thuribulo, ordinati more solito, compleant officium nexu ligatus, monacbis hoc ignorantibus suscipiatur,
B dum coguitum fuerit, ejicialur : quod si postea si-
plane, scilicetnon cantando, nisi forte abbati visum
fuerit pro reverentia personse debere cantari. Quo gillum episcopi sui, vel certum teslem adduxerit,
expleto, sicut mos esi, efferatur ad tumulum. Quo quod uxor ejus castitatem vovens eum absolverit,
lumulato, si cantor viderit expfedire, interrumpat recipi poterit, annum integrum in probatione denuo
psalmodiam etdicat Requiemwternam, deinde Chorus peracturus : quod si habitum monachi jam accepit,
angelorum, postea Clemenlissiine. Quo finito, sacer- similiter recedat. Si in cella moritur, de eosicut de
dos, expleta Collecta quam dicit, dicat alte Paler monacho iiat. Si novilius laicus monachalem habi-
nosler, deinde Et ne nos: Requtem mternam: A tum non ausus suscipere, conversum se fieri petie-
porta inferi: Ne tradas, Domine, bestiis animas: Do- rit, potest recipi.
mine, exaudi orationem : Dominus vobiscum : Colle- Qui vero monachus iieri voluerit, completo anno
ctam, Absotve, Domine, et post eam, Deus cujus mi- probationis (121), vocatus in Capitulo coram omni-
seratione. Qua dicta discedant. bus, quid de rebus suis, si quas habet, lieri debeat
Ab hoc obsequio possunt remanere infirmi et mi- disponat. Postea benedicatur ei corona ab abbate in
nuti, etqui diversis ofiiciis deputati sunt, cum necesse ecclesia si Jaicus fuerit assistenle ei cantore et sa-
fuerit. Et sciendum quod omnes presbyteri et omnes r crista, compleatque benedictionem sicut in Collecta-
religiosi qui in hospitio moriuntur, deferuntur in neo habetur. Capillos vero comburat sacrista. in pi-
chorum, et liuUus ahus, nisi abbati visum fuerit, et scinam ad hoc deputatam. Deinde tondeatur in nio-
eorum exsequise cantando fiunt: venia tamen ad Cle- nachum : quod si missa ea die postea' celebranda
mentissime, non pelitur, nec septem Psalmi post se- est, statim pnst Evangelium accedeus ad gradum
pulturam dicunlur; eo quodhsec tanluni pro mona- presbyterii legat professionem, si legere scit (122);
cho vel converso, aut novitio nostri ordinis facienda sin autem, magistersuuspro eo legat: qua lecta ipse
sunt. Fugitrvis vero tam roonaehis quara conversis, novitius crucem faciat in ipsa, et tunc inclinans ac-
in infirmitorio pauperum decurobentibus, detur ha- ccdat ad altare, petens veniam ad gradum ipsius.
bitus cum in extremis agere videbunlur, et deporten- Deinde erectus ponat professionera super dextrum
turininlirmitoriummoMcIioruni, si monachifuerint: cornu altaris osculans illud; et itcrum inclinans,
si conversi in irifirmitorium conversorum (119), revertatur ad gradum.
CAPUT CIII. Abbas vero interim stans in dextro cornu altaris,
De noviliis. tollat inde chartulam : interim novitius ter dicat,
Monachus quis fieri volens, facta petitione, non Suscipe me., Domine, totum versum, petens veniam
nisipost qualuordiesducalur in capitulum : quidum D «anibus et genibus in terra positis, tam festis diebus
adductus fuerit, prosternat se ante Analogium (120). quam cseteris, quoties finierit ipsum. Et conventus
Inlerrogatus ab Abbate, quid quserat, respondeat, eumdem versum ter respondeat adjungens Gloria
Misericordiam Dei el vestram. Cui ad jussum abbalis Palri, et Kyrie eleison, et Pater noster. Abbas aulem
erecto, exponat abbas asperitatem ordinis, volunla- dicat, Et ne nos, fratribusque respondentibus Sed
tem ejfls exquirens : quod si responderit se velle iibera nos a malo, incipiat cantor psalmum Miserere
cuncla servare, dicat abbas post csetera : Qui cmpit mei, Deus, decantandum allernatim ab utroque choro

(119) Nota fugitivos lunctemporis in infirmitorio
diintaxatpaiiperum recipl solitos, nisi ante infirmita-
temadmonasteriurarediissent. Quanquam hsec foiie
de fugitivis plusquam fertio a monaslerio profugis
intelligipossunlquibusnostri secundum Regulam S.
Benedicti, cap. 29 reversionem negabanl nisi in ex-
tremis agerent. Et hoc est teste Petro Venerabili
sextum nostrorura a Cluniaceusibus discrinien
(Ep. 17 lib. iv. Epistolarum ejusdeml.
PiTROL. CLXVI.
(120i Vide cap. 58 Reg. S. Ben.
(121) Compieto anno, etc. Hoc primum nostrorum
a Cluniacerisibus discrimen teste Petro Venerabili in
suaEpist. 17, lib. iv Epist. ejusdem, quod illi suos,
ante complelum probationis annum, novitios ad pro-
fessionem adniitterent.
(122) Si legere scit. Ergo et a nostris tunc illiie-
rali nonnunquam recipiebautur, idque juxta Regu-
lam S. Benedicti (ibid.),
47
 1185 S. STEPHANUS ABBAS CISTERG. III. 148-4
cum Gloria, ad quam non est inclinandum, sicut nec tA Circa finem vero psalmi, abbas ctim baculo acce-
ad illahi quae dicitur post Suscipe me, Domine. No- dens ad gradum, dicat Salvttm fac servum tttum, etc.,
vilius vero ter petita venia posl Suscipe me, Domine, et sequantur quatuor Colleclsp,quibus expletisj eri-
Statim humilkt se ad pedes abbatis (125), et abbatum, gatur novitius. Deinde benedicta cuculla et aqua be-
si plures fuerint, et ministrorum. Postea humiliet se nedicla aspersa, exuens abbas propriis veslibus no-
ante priorem et percurrat chorum ipsius, humilians vitium, dicat Exuat te Dominus, etc, et fratribus
se ad pedes singulbrum : et iterum rediens per me- respondentibus IMH, induat eum cucullanij dieeus
dium chorum, percurrat dextrum sicut fecit et sirti- Induai le Dominus, etc. fralribus respondentibus
strum. Porro absenle priore, nisi abbas in sinistro Amen, et sic statuatur in chorum. Posl hsec abbas
choro fuerit, priiis percurrat dextrum chorum quam revertens ad altare, dicat Credo in unum Deum, vel
sinistrum : el inde exiens in retrochorura, prosternat Dominus vobiscum. Porro si ad missam benedicendus
se ad pedes infirmorum, si adfuerint : quo facto, non fuerit, statim post Sextam benedicatur. Et
revertens per medium chorum, prosternatur sub sciendum quod quilibei abbas, eliam in prsesentia
gradu. majoris abbatis proprium novitium beiiedicet (124).

PARS QUINTA.
De hebdomadariorum, superiorum et officialium muhiis.
CAPUT CIV. B duendum et exuendum et ad ca;tera ibi necessaria
De Hcbdomadario sacerdote. et mimslris ejus. adjuvet. In tertia vero septimana, cum duae missas
Hebdomadarius sscerdos horas incipit et omnia fuerirtt, ad niatutinalem similiter faciat. Cum dia-
capitula; ad Laudes, et ad Vesperas Dominus vobis- conus soltts sahguiiiem fralribus distribuerit, sicut
cum, Oremus etColIeclas: etin commeraorationimjs, longe superius diximus, loco subdiaconi eum adju-
versiculos, Oremtts et Collectas. Ad nullius autem vet: miiiisler, si subdiaconus fuerit, Epistolam; si
conKiiemoralionis Golleclam dicit Dominnsvobiscum, diaconus, Epistolam et Evangelium in sua septimana
nec Per Chrislum Domihum tiostrum, nisi post ulti- ad generalem roissamrIegat, et in sequenti ad ma-
mam quando niliil subsequitur. Cum vefo Prima vel ttitinalem. In secunda et tertia hebdomada ad mis-
Exsuttabunt subsequitur, dicit quotidie Per Domi- sas, sicut diximus de sacerdote, adjuvet.
num, sed non Dominus vobiscum, nec Benedicamus CAPUT CV.
Dotnino. Dat autem cocis et in via euntibus et rcd- De hebdomadario invitatorii,
eunlibus benedicliones, sicut in libro habentur : IISBC Eo tempore quo privatis diebus Invitatonum ca-
omnia dicit stando, nec inclinat nisi post capitula. nitur, debet hebdomadarius quotidie in sua hebdo-
Ad caeteras vero horas prostratus, vel residens super mada, Venite exsullemus Domino solus privatis die-
C
misericordias, dicat Dominus vobiscum, Oremus et' bus cantare, et in eadem atque in sequer.ti in duode-
Benedicamus Domino; et ad officiuni defunctorum cim Lectionibus eum socio. In sequenti si extra
Psalmos, scilicet De profundis el Lauda, anima mea, chorum fueril, alii commendet officihm suum. Ver-
Dominum incipiat: A porta inferi, etc, dicat. In Ca- sus per omries horas et Responsoria in Laudibuset in
pitulo et in refectorio versus et benedictiones dicat. Vesperis in ecclesia cantet. Iri securido Nocturno
Absente etiam abbate, priore, subpriore, per oninia Alleluia : ad cantica, et aclhoras diei Antiphonas et
mbprioris officium in ecclesia suppleat, excepto Alleluia : ad Vesperas vero primam Antiphonam de-
lod nec fralres excitabiti nec de loco suo se mo- bet imponere: ad Laudes et ad Yesperas Benedica-
vebit. Quod si defuerit, sacerdos qui supra euni stat rhus Domino dicere : iri eapitii-lolegere, Ad officium
in choro, hasc omnia pro eo compleat: si nullus su- vero defunetorum piimam AntipliOnata iiicipere*.
eum fuerit, qui subtus juxta eum steterit. Quod versiculos, lectiones, Responsoriorum versus di-
* pra
si in illo choro nullus ^acerdos exstiterit, qhi priof cere : ad Benediclus et ad Mugnificat Antiphonas
fueril in altero choro hsec eadetii faciat. Qui ordo imponere.
non tenebitur, si in via directus aut in ihfirmitorio Qui si defuerit, qui juxta eum superius steterit,
fuerit. JJ hsec bmriia prO ipso conipleat, nisi in v.ia direclus
In labore horas, si adfuerit, incipiat. Candela in aut in Infirmitorio fuerit : si superiorem non habet,
Puriftcatione sanctse Mariw: cineres in Capite jejii- irifef ior faciat. Quod si forte illo qui superior hebdo-
nii: rahios in Palriiis : igncm in sancto Sabbatd be- madario est, bebdomadariiis missse fuerit, vel lioras
nedicat, et missas solemnes cantet. Ia sua septimana pro alio cantare debuerit: innual alicui qui Respo:i-
missas genCrales* et iii sequenli cum duse niissae sofia et versus loco hebdoraadarii compleat. Simi-
iuerint matutinales cantet, et ad generales ad in- Jiter faciat qui ihferior illo est, si hebdomadarius
(123) Humilkt se ad pedes, scilicet ut per hanc ciarelur.
cseremoniEiii secundum Regulam congregationi so- (i'U) Vide Charlw Charitahs cap. 2.
 U83 USUS ORDIMS CISTERC. — PARS V. 1486
missse fuerit, et ad eum aliquo casu officium invita-, A collationem leget: si autem extrachorum, vel in in-
iorii venerit. firmitorio, vel in via directus fuerit, ut ad mensani
Scmper autem ille qui infcrior hebdomadario in- legere 11011 possit, cantoi' alii injungat, qui, quandiu
vilatorii est, Psalmos et cantica inlonet, hebdoma- ille absens est legat et ftiistum sutoat.
dario incipiente Anliphonam. In seslale ad Noclur-
CAPUT CVIII.
nos privatis diebus post lectionem Responsorium
cantet, Domine, labia; Deus tnisereatur noslri, Qtti- De hebdomadariis ad Mandatum hospilum.
cttnque vult, Cum invocarem, et omnes hymnos pri- Percussa tabulaad Mandatum post Completorium,
vatis diebus, ct in festis ad Sextam et Nonam inci- fratres qui die Dominica ad lioc pronuntiati sunt in
piat.Nolaiidumtamen quia, cum ultimus clericoruni capitulo, induentes scapularia sequahtur ordine suo
hebdomadarius Invitalorii fuerit, qtti supra juxta hOspitalem, et venientes ad hospites depdnant capu-
eum est, hsec omiiia coraplere debet. lia.Qui priof est, prima die abluat pedes (123), jliriior
CAPUT CVI. tergat, sed noh osculentur : secunda die fiat e cori-
De servitore ecclestw. verso, et sic percurrar.t cseterosdiesaltcrnatim : qrio
Servitor ecclesiae in Nocturnis ad lectiones et Re- faclo abluanl manus el terganl. Deinde orctinali, ita ut
sponsoria, et in Laudibus ad Kyrie eleison, nisi cla- B priores sint in medio, fiexis poplitibiis, et mahibus
rus dies fuerit, ad Collectara caiidelas accendere de- in terra demissis ante hospites dicant, Suscepimtts
bet. Similiter ad intervalla in claustro et in capitulo, Deus misericordiam, et sic surgerites iriclinent el
ct iampadem ad Complelorium quando necesse est discedant, retraclis caputiis in capitibus.
accendere. Ad ipsum eliam pertinet lampades in ec- CAPUT CIX.
clesia quoties expedierit reficere : lumen si deerit:
De hebdomadariis coquinw.
carbones in patella : aquam ad mantis ablucndas
ante missas : sal et aquam ad benedictionero Domi- Dominico die post raatutinos egressi dc coqu na,
nica die antc Tertiam : prunas in thuribulo anle provolvant se ante gradum presbyterii incipientes a^
Evangclium vel post, si Credo in unum Deum dici- paiie dextra: deinde incurviter dicant Benediclus es,
tur, in ecclesiam deferre. Salinum quoque iu Re- Domine : et accepta benediclione erigentes se, ite-
fectoriuru unde sumpscrat, post missam referre. Et rum iuclinent, et sic revertantur in chorum. Quos
pro his omnibus si intra claustrum non iiivenerit, subseqtiantur ingredientes eo modo se provolventes,
foras exire poterit. et incurvi ter suum versum dicentes. Qui beriedi-
CAPUT CYII. ctione aceepta, et sicut anteriores, inclinantes ex-
De hebdomadario lectore. G eant, nisi comnieraoralio dicenda fuerit. Et ubi ab-
Mensselector Dominico die post liiajonem missam bafi visum fuerit, in illo intervallo induli diurnali-
provolvens se ante gradum presbyterii incipiens a bus et scapularibus suis, si spatium habueriiit, hau-
dextra parte, dicat ter Domine, labia mea totum ver- riant aquam ad raanus lavandas, ubi nccesse fue-
sum, et accepta benedictione inclinet. Qui significet rit: et ingiedienles coquinam agant si quid tunc
cantori, quid et ubi legere debeat. Misturo, audito agendum esl. Cura duse missse canendse suni, si
signo, sicut stiperius diximus, sumat: libruni ante- ambo elciici vel laici fuerint, qui ipso die serviturus
quam Prior refectorium ingredialur superanalogium est, audial primam, alter vero secundam, et com-
ponens, proviso convenienti principio, adveniente municet si volueril: si clericus et laicus, laicus
Piiore apertum habeat. Dum versus dicitur ibidem primam, clericus secundam. Quod si quis horum
sedeat: quo finito, surgat, et versus ad priorem sup- missam aut Evangelium aut Epistolam habet dicere,
plex de eodem loco benediclionem petat: qtia per- . ipsam ad quam perlinet suum ofliciura audiat, et
cepla,vsi bomiliam lecturus est, incipiat In illo lem- alter alteram : in prsecipuis jejuniis ainbo missam
pore : ct intermisso el reliqua, subsequatur, homilia audiant.
leclionis ejusdein. Dum legit, aurem. accommodet r> Quod si in praicipuis jejuniis feriandus dies eve-
priori, ut, si quando eum emendaverit, intelligere nerit, ad majorem missam eat in coquiitam qui ea-
possil. Si inteliigit quid emendet, humiliter dicat: si dera die est serviturus. Prima die illorum prior
non intelligit, versum reincipiat; et hoc toties faciat, inistum sumens serviat : secunda, junior : et sic
cjuoties piiarern propter hoc grunnire cognoverit. cseteris diebus vicissiro serviant. Teinpore Icclionis
Finita lectiohe, ferens librum non iirniatum, sine ambo simul in coquina operentur, nisi ille cujus
niora descendat, et posito libro inclinet: quo re- dies est, scilicet qui priraum serviturus est, alieri
suropto, in tali loco discedat ubi a convenlu non sigiium, ut legatj fecerit. In Quadragesima ante
videalur. Quando Biblia leguhtur in refeclorio, no- Tertiam non vacliint in coquinam, excepia Domi-
Eiinetur capituiorum numerus ab eodem. Finitisgra- nica. Ad ipsos pertinet in refeetorio ad bibendum,
tiis in ecclesia pulset nolam ,nisi aliquis abbas aut prior ad'utramquerefeclioiiem, et ad utrosque biberes, et
loci illius, aut subprior, absente priore, ciira servi- in layatorio ad abluendum manus, aquam prsepara-
loribus comesturus est. In sequenli hcbdomada ad re. Et ctim acre gelu imminet, aquam calidam cum
(125) In Iioc humilitatis et charitatis officioteste nostrorum a Cluniacensibus, quod nristri, noii iili,
Petro Cluniacensi positum fuit nonum discrimen pedes hospitibus lavarent.
4A87 S. STEPHANUS ABBAS CISTERC. 111. 1488
scutellis in claustro, juxla lavatorium ubi necesse . t in capitulo cucullas resumentes, et scapularia in
fuerit ministrare : aquam ad rasuram fratrum prre- claustro super sedes deponentes : tali o rdine venien
ante abbatem, ut qui ultra abbatem ultimus sessu-
parare.
servit rus est, sit primus in eundo : et sic succedant cs3-
Qui ad refectionem novitiis, priusquam
in ordine quo sessuri sunt : ita ut qui ullimus
monachis pulmenta deferat sonitu eos advocans, teri
sessurus est in ea parte qua venerunt, incedat et
fratribus qui propter negligenliam versus extra re -
insimul ante abbalem inclinantes veniant ad
fectoriura comedunt necessaria praeparet : et quse tunc
comederint, iterum sedes suasnoninclinantes, sed, postquam resederint,
supererunt, postquam colligat.
Si quid sibi deerit, a cellerario per signura requirat. caput humilient. Quod si alter eorum aliqua neces-
oflicium suum coraplere non potcrit,
Aller vero post refectionem indutus scapulari in sitate coactus,
scutellas si in clau- quandiu necessitas durat, aliquis alius pro eo ser-
coquinam veniens, novitiorum,
et mistum sumat. Ipse tamen, etiamsi extra
6tro cum reliquiis eorum invenerit, cum scutellis viat,
icrvitorura mundet et custodiat : quod tamen in chorum fuerit, Dominica benedictionem accipiat:
cestate nonjaciat iisque post Nonam. quod si infirmitorium introierit, ille accipiat qui pro
eo complevit.
Ubi autem quatuor hebdomadarii eoquinse fuerint, }
duo una die, et duo alia vicissim serviant. Die vero CAPUT CX.
qua in coquina non laborant, cum conventu eant in De cocis abbalis
laborem, ubi abbati visum fuerit. Sabbato vero ter-
soria manuum ac pedum prius aqua calida, post, Coci abbatis coquinam per septimanas vicissini
frigida lavent. Lavatorium quoque et receptaculum faciant. Si quando vero solus implere nequiverit,
aquae quod est in coquina debent abluere, necessa- socium suum in auxilium vocare. poterit: sed ad
ria scopare, et quod ibi opus est ponere. Coqui- refeciionem ambo non serviant, sileiitium moreso-
nam scopare, et quisquilias in locum designatum lito teneant. In coquinam nullum inlromittant, cujus
deferre. Aquam ad Mandalum, cum opus fuerit, clavem custodiant. Necnon et laicus hospitalis alte-
calefacere. Ligna incisa ad ignem in craslino accen- rara habeat, qui ipsos in omnibus debet adjuvare,
dendum praeparare. Statim post Yesperas, si dies et utensilia illius coquinse sicut et monachi custc—
jejunii fuerit : aut post refectionem servitorum, si dire. Coquinam monachorum et refectorium pro of-
Quadragesima : vel post ccenam eorumdem, si dies iicio suo licet eis inlrare. Missas, sicut superius de
fuerit prandii: vasa et csetera quse in coquina recepe- ^ cocis ordinavimus, audiant. Qui septimanarius est,
runt, cellerario reddant, et cellerarius intranti. Quod ' mane post Primam, scapulari et diurnalibus intiu-
si aliqua de his quse reddenda sunt desunt, in capi- tus, tantum legtiminis (126) accipiat ut abbat? et su-
tulo satisfaciant, et quae defuerint nolificeut. pervenientibus sufficere possit.
Quibus redditis, prseparent quae ad Mandatum Ante horam refectionis mensam abbatis prseparet;
necessaria sunt. Mox autem ut signum pulsaverit, si hospites defuerint, duos quos abbas secum com-
induti scapularibus deponant cucullas in capitulo, eoere voluerit monachos, pcr signum advocet, eo-
et sic veniant in clauslrum. Incipiente ergo abbate rumque scyphos et justitias deferat : quod si forte
Antiphonam, scilicet Postquam, vel cantore, absente pro aliqua causa redire contigerit, non eis imputa-
abbale, prior intrantium in coquinam abluat pe- bitttr quod versum perdiderint. Qui monachi mox
dcs abbalis, et junior tergat, hoc modo percurrentes ut versum post refectionem compleverint, inciinan-
cseteros in sinistra parte; junior vcro exeuntium tes et licentiam non exspectantes discedant, nisi ab-
pedes lavet, et prior tergat, similiter percurrentes bas eos retinuerit. Quod si refectio abbatis ullra
cseteros in dextra parte. Et tie hic ordo perturbetur, fratrum refectionem producta fuerit, cognito quod
si duo abbates fuerint, minor abbas irt dextra parte conventus ad ecclesiam ierit, accepta ab abbate li-
sedeat. Qui citius percurrerint, in alleram partem D centia reverfarttur in claustrum.
transeunles, alios adjuvent. Qui quoties ante eura Porro socius ejus mox ut a conventu ordinate
qui collatioiiera tenet, transeunt;] reverenter inclt- diverlere potuerit, ad oslium refectorii veniens socio
nent. Qui pedes Iavat, etcui lavantur, post ablutio- suo se prsesentei, et nutu ejus remaneat ad servien-
nera invicem sibi inclinent. Similiter qui tergit, et dum abbati, si necesse fuerit; exiens postquam
cui tergunlur. Porro nemo se discalciet,donec ab- perfecerit mappulas et vasa recolligat, scyphos et
bas se discalciet. Discalciati vero observent quantum juslitias monachorum, si adfuerint, in refectorium
possunt, ne pedes nudi appareant: sed sub cuculla referat, et caetera quae socius ejus faceret, omnia
recondantur. Nec sedentibus manicse defluant, sed compleat. Ante collationem vero vel refectionem
apte eas ante se componant. Ante lectionem, omnes potum abbati hebdomadarius in refectorio prseparet,
sint recalciati. aut si jusserit abbas, in hospitio. Sabbato eadem
Expleto itaque Mandalo et ablutis manibus et va- hora qua generales coci, clavem et utensilia coquinae
sis, reponant vasa et tersoria ubi poni solent; et sic intranti socio reddat. Et sciendum q-uod ad lectio-

(126) T-antum leguminis, quia nempe iisdem pulmentis utebantur abbatesquibus et monachi.
1489 USUS ORDINIS CISTERC. - PARS V. 1490
nem mensae tam absente quam praesenle abbate; A nerit, quam ei prior dare noluerit: nullatenus omit-
scribantur. tat quin in ipsa petitione abbali dicat priorem ld
GAPUT CXI. sibi denegasse. Qui aliter prsesumpserit. doli reum
De abbate. se esse noverit.
Abbas debet primum et proprium locum ln choro Et nolandum quia, quando monachi osculantur
dextro habere : orationes terminare : primam Anti- abbatem, coram eo genua flectent, et postosculum
phonam ad Nocturnos imponere : benedictiones le- profunde inclinent. Hujusmodi pacis osculum inlra
gentrbus dare: duodecimum Responsorium cantare: abbatias nostri ordinis venieriti de via non porrigi-
Te Deum laudamus iucipere : Evangelium Iegere : mus, njsi prius oiaverit. Qui cum in infirmitorio
per totam septimauam Nativitatis Domiiii, Paschse et fuerit, non canlet missas nec privatim nec in con-
Pentecostes, et in duodecim Lectionibus ad Benedi- ventu, nisi forte pro devotione, cum prsesens defun-
clus et ad Magnificat Antiphonam imponere : ad ctus fuerit: et hoc qui poterit et voluerit. Qui vero
processiones in Purificalione sanctse Marise, Hodie assidue iu infirmitoiio fuerit, per capitulum Cister-
beaia Virgo : in Palmis, Ingrediente Domino : et in ciense cantare poterit, tam privatim quam in con-
Ascensione Domini, 0 Rex gloriw incipere : Pater . ventu. Et sciendum quod abbas in levi culpa consti-
nosler ad Matutinas et ad Vesperas cunctis audieu- " tutus, lotum officium suum implere poterit lantum
tihus dicere : de missis sicul alii hebdomadam fa- ne impediatur satisfactio ejus.
cere, et etiam in Vigilia Nativitatis Domini, et ipso CAPUT CXII.
die : iu Epiphania : Dominica in Palmis : tribus die- De priore.
bus ante Pascha, et in ipsa die : in Ascensione : in
et in Prior in ecclesia in primo loco sinislri chori de-
vigilia Pentecostes, ipso die : in omnibus so-
lemnitatibus sanctse Marise, et in Vigilia Assumptio- bet stare : in capitulo vero et ad collationem juxta
invi-
nis ejus : in die sancti Benedicti: in Nalivitate sancti abbatem in dextra parte sedere : hebdomadam
Joannis Baptislae: etapostolorum Petri et Pauli: et talorii facere, nec tamen in capitulo legere: duode-
: ad laborem pul-
beatiBernardi: in Dedicatione ecclesise : in festivi- cimam lectionem legere tabulam
nec
tate Omnium Sanctorum: etin omnibus prsecipuis of- sare, et fratres illuc, si abbas non ierit, ducere,
ficiis defunctorum, et pro prsesenti defuncto, missas quando non ierit, nisi subpriori, si subprior ad la-
: ad convocandos in capi-
solemues debet cantare, etiamsi nocturno somnio borem ierit, committere
tulo fratres, cum necessitas exegerit, tabulam per-
illusus fuerit.
cutere, et signum ad lavandum pulsare : nolam re-
In Purificatione sanctae Marise candelas : in Capite '^ fectorii in conventu et ad servilores cum adfuerit,
Jejunii cineres : Dominica in Palmis ramos : in pulsare. Si vero contigerit ut deforis veniens nolam
Sabbato Paschse ignem : coronas novitiorum, et ip-
pulsari vel versum dici invenerit, ingredialur, sub-
sos novitios benedicere : Capitulum et Collationem priore nola sufficienter pulsata in locum suum rever-
tenere. Prioris et subprioris et cantoris officia : et tente. Quod si subprior jam resederit, ingredialur
poenitentias levis et gravioris culpse debet in capitulo ut cseteri monachi, et retrahente paululum se sub-
fratribus injungere, et ab eis absolvere : similiter et
priore, ad nolam sedeat, et suum officium deinceps
quem voluerit promovere et degradare. Csetera exequatur : quod etiam ad capitulum et ad collatio-
potest intus et foris injungere et absolvere : confcs- nem faciat. Septimanam de coquina faciat, si major
siones recipere : aquam benedictam post Completo- utililas non impedit, et suo die serviat. Si iu inflr-
rium de ecclesia exeuntibus dare : in dormitorio mitorio jacuerit, restrictius se agat, nec loquatur
~
jacere : in hospitio comedere (107). Si jejunium pro- cum pluribus simul quam cum duobus, et hoc in
pter hospitem fregerit, nihilominus hora solita, sci- loco determinato , nisi forte absente abbate necesse
licel post Nonam comedat. Cum hospites defuerint, fuerit aliquando pro aliquo consilio pluribus loqui,
duos ad minus monachos ad mensam debet habere,
jv aut pro tenendo capitulo infirmis. Nam et ad lenen-
silentiura ad mensam teneat in quantum ralionabi- dum commune capitulum, conventus poleril ire, si
liter poterit. Cum post Contpletorium deforis vene-
magna necessilas emerserit, absente abbate. Confes-
rit in Refeclorio comedat, nisi hospites adsint. Si- siones in capitulo etiam, si abbali visum fuerit, re-
mililer et post Tertiam cum minutus fuerit: in ipso
cipiat.
etiam potest bibere quoties voluerit. De caetero praesente et absente abbate intus et 1'oris
Et sciendum quia, cum abbas alicui aliquid nega- de omnibus et in omnibus pro voluntate abbatis se
verit, ab alio id peterevel recipere non praesumat. agat, excepto quod locum ejus in ecclesia non occu-
Si quis vero a cellerario aliquid petierit, quod ei pabit: nec missas solemnes pro eo cantabit: nec
dare noluerit, si illud idem postea a priore postula- candelas, cineres, ramos, ignera, coronam et novi <
verit, videat ne illi celaverit ceUerarium id sibi ne- tium benedicet : nec ad Evangelium beneclictionem
gasse. Siroiliter qui Abbatem super aliqua re conve- dabit. lniirmum non unget: mortuum non sepe-
(107) In hospitio comedere, hoc fuit duodecimum ederent juxta cap. Reg. S.Ben. 56, non autem Clu>
discrimen Cisteiciensium a Clttniacensihus : quod niacaoses.
abbates Cisterciensis ordinis euni hospitibus com-
 H9i S. STEPHANUS ABBAS CISTERC. III. 1492
Iiet: liullum promovebit vel degradabit, nec ordi- },li tuerit, emendare. In Jabore tamen hisi tunc prior
nare faciet: nullum in gravi culpa mittet aut inde conventus fuerit, non loquatur cum eis, nisi prius
absolvet: monachum de monasterio non ejieiet, nec accepta licentia, nec in cella ipsorum cantet aut le-
novitium recipie.t, nisi jusserit abbas : nee confes- gat. Necessaria eis, quantum potuerit, debet procu-
sionem de criminalibus, nisi in exlremis positi, re- rare. In capitulum ad audiendum sermones addu-
cipiet. Nou ei cprnmittetur cura operum vel gregum cere. De apertis negligentiis, cumanteeum veniam
aut grangiarum, suflicit enim ei officium suum. petierint, pcenitentiam dare. Diem primum ingres-
Quod si sacerdqs non fuerit sed tantum diaconus, sionis in cella scriptum habere : et quando eis le-
liceat ei benedietionem dare lectori in capitulo, iu genda sit Regula abbati pronunliare, quam quisqujs
refectorio, ad Collationem; quod in ecclesia facere legerit, tempore lectionis et laboris seorsum ab aliis
non debet. Licet etiam ei in ecclesia Pater noster legat. Et cum lecta fuerit, abbati in capitulo dcbet
dicere, Te Deum laudamus incipere, et lectionem de dicere, et ad jussum ejus vocare. Et anno evoluto ad
Evangelio dicere. benedictiqnem adducere, etiam ipsa die qua intravit,
CAPUT CXIII. si lanien ante capitulum Regulam audierit. Quod si
De subpriore. in audienda Regula capitulum prssvenire non po-
j
tuerit, in cfastinq vel deiuceps ex quo Regulam au-
Ad subpriorem pertinet fratres in choro excitare, dierit, benedicatur. Pro ipsis novitiis qui legere ne-
praesente eliam priore, et cselera quse ad cantorem sciunt professiones in ecclesia legere, ad crucem
et sacristam perlinent, cum necesse fuerit, emen-
apponendam, incaustum praeparatum habere, sicut
dare. In claustro terapore lectionis, et in capitulo ad et peregrirtis monachis : ad pedes monachorum, si
intervalla, ut fratres se ordinate habeant, sollicite necesse fuerit, eum ducere et reducere : aquam be^
procurare. Confessiones, si ei jussum fuerit, tem- nedictam et cueullam prseparare: et ad eum ibi
pore leclionis recipere, monachorum scilicet in ca- exueiiduro et induendum adjuvare. Post hsee sey-
pitulo, novitiorum vero et laicorum fratrum et infir- phum ejus et justitiam in refeetorium deferre, e!
morum de infirmitorio; ubi ei constitutum fuerit. lectum ei quem prior jusseiit osteudere, et ipsa die
Quando prior ad refectionem servierit, ad nolam se- ibi cqm, eq cie nepessariis signiilcare. Deinde per
dere : ad gratias solus posterior ire : in choro su- duqsmenses in auditoriq juxta capilulumj siculet
perior stare, et absenle abbate eliam ad mandatum cum peregrini§ monachis, cum eq loqui.
sedere. Sed post mandatum inclinante ante eum
cum soeiis suis priore, paulisper cedat. - CAPUT CXV.
J De sacrista. et solaiio ejus.
.. Egresso priore de monasterio, subprior nec loqua-
tur, nec quidquam faciat de oflicio ejus, nisi ad Sacrista debgt hoi'olo,gium temperare, et ipsum
mandatum ipsius, donec aliquid eorum quae nomi- in hieme s,nte Laudes privatis diebus (nisi dies fue-
natim perlinent ad ofiicium prioris qccurrat: ut est ri.i) facere soaare, e.t ante vigilias ad se excitandum
tenere capitulum, si defuerit abbas: pulsare tabu- quotidic Qui pp.stquam surrexerit, lumen dormitorii
lam ad laborem : pulsarq signum ad refectionera, et ecclf-siseclarescere faciat, et in claustro si necesse
yel nolam ad biberes. In absentia vero ejus nihil det fueril ponat: ostia ccclesise reseret; ad ips.um enim
yel disponat, nisi in quo prior conyenienter expe- pertinet omnia ipsius ecclesiae ostia quoties necesse
ctari non potest, vel casu aliquid acciderit qupd dif- fuerit, firmare, claudere et apeiire : Capitulum,
ferri non debeaf, nec possit. Quod si forte piiqr in mis.tum, biberes, Cqllatioiiem et qjnnes horas sonare,
Infirmitorio fuerit, pro arbitrio abbalis yel consilio nec nisi ad sonitum prioris dimittere, prajter misium
prioris, si abbas defuerit, intus et foris se agat. et biberes et cxcepto ad Vigilia.s, et ad Primani omni
In ecclesia Idctim suum mulare, duodecimam le- tempore, et ad Terttam in hieme quando jejunamus
ctiqnem legere, ad ejus non pertinet officiuni- Sirni- et laboramus. Capitulum tamen et Collaliqnem non
liter nec in capitulq, nep ad Collalionem locupa mu- jj intermiUere sonare, nisi post datam benedictionem.
tabit, si abbas prsesens. fuerit. Si quando prior de Quse si citius vel tardius qyam debent, soiiuerit,
via regressus cum serviiqribus. comederit, interim vel ad Collationem lumen fuerit : in sequenii
intus et forig loqui pqterit. Si in infiimitorio fuerit, capitulo satisfaciat. Quod si in Vigiliis. duodecim
nihil plus caateris prsesumat. Si prior extra mqna- lectionum tantum tardaverit, ut citius canlare
sterium vel in infirmitoriq fuerit, subprior ad vigi- et lectiones abbrev.iare necesse sit, ante gradur.i
Iias et in capitulo vicem prioris agat, et cum servi- presbyterii satisfaciat stans incurvus a Jfijrie elci-
toribus coroedeiiS) velcum minutis in hieme mistum son, usquepqst^JJfiocji-a.ios.Ipseetiamdebetduo.deci:
sumens ad nolam sedeat. mam lectioiiem, si ultra quam in Breviario tetminata
est, prolongata fuerit, sigqo vel horologio terminare.
CAPUT CXIV.
Quando Yigiliae vel horse citius canendae fuerint,
De magistro novitiorum. cantori significare : candelas et cereos facere, et in
Magister novitiorum debet novitios suos ordinem diversis locis ecclesiss sufficienter ponere. Ad.mensas,
suum docere : in ecclesia excitare, et ubicunque se ad collationem, cum jiegligentia evenerit, portgre.
negligenler habuerint verbo vel signo, quantum po- Cellerario et infirmario, et quibus opas fuerit distri-
 1495 USUS ORDINIS CISTERC. ~- PARS V. 1494
ouere, necnon et candelas de sepo habere et distri- - A, AiUiphonis, Psalmis, Responsoriis parvis, hymnis,
Duere. Stolam et baculum abbati quoties necessei atque versiciilis imponendis, unusquisque in choro
ftierit, prseparare. Candelas, cineres, ramos, ignemi suo et in altero, si alter non emendaverit, corrigere:
ad benedicendum super gradum presbyterii conve- ut fratres ordinale steul vel sedeant, providere : ad
nienter aptare. Candelas et ramos post benedictio- rnissas Kyrie eleison et festis diebus, excepto ad Sex-
nem cum solatio si:o, et cum quibus jussum fuerit, tam et Nonam incipere. Porro cantor pro qualibet
omtiibus distribuere. Ramos post processionem tol- negligentia, succentor vero pro intolerabili, in al-
lere : candelas post offerendam de raanu abbatis. terum chorum possur.t transire, et etiam de suo in
suscipere. altero negligentias, si rtecesse fuerit, emendare. Cae-
Ad inungendum iiihrmuni oleum sacratum, ad tera ad cantorem pertinentia, canlore prsesente et
tergendum stupas velpannum lineum portare, et post exoccupato facere succentor nOn prsesumat. Qui
cersionem in piscina comburere. Ad benedictionem si defuerit vel occupatus fuerit, cuncta pro illo com-
. coronss abbati adesse, et capillos in aliquo loco se- pleat.
creto ecclesise comburere. Textum, Missale, vasa, Cantoris enim est libros in ecclesiam ferre et re-
veslimenta, linteamina, et csetera utensilia in ec- ferre : infirmis et quibus necesse fuerit prseparare :
clesia et ad altare necessaria servare, parare, et quo- operi Dei in oratorio ante omnes providere : ad nu-
ties expedit, mutare. Corporalia, oflertoria, terso- tum sacristse citius cantare el lectiones abbreviare :
ria, quibus digiti saeerdotis post communionem quod utrumque tamen cum opportunum fuerit, sine
terguntur, et pallam altaris super quam exteiiditur signo sacristse facere poterit. Alleluia et Antiphonas
corporale, in vase ad hoc deputato separatim lavans, post Psalmos : ad commemorationes et repetitiones
singulas lavaturas in piscinam projiciat. Pallam invitatorii et Responsoriorum : et Responsoria mor-
quidein cum cseteris linteis lavandam cellerario red- tuorum, et repetiliones eorum : et post Psalmos An-
dat, caetera vero in olla ad hoc deputata, aqua ci- tiphonas, incipere. Libros in ecclesia, prout opor-
nericia calefacta, ipsemet abluat. Quibus lotis etdi- luerit, distribuere : legenti duodecimam lectionem,
ligenter exsiccatis, indutus alba cura petra, quse quod dici conveniat ad legendum, prseparare: Anti-
vulgq lisca vocatur, corporalia poliat : quje compli- phonam ad Benedictus ct ad Magnificat imponere et
cans, latitudinem in tres partes dividat, et sinistram abbati quam inccepturus est, cantando pronunliare .
partem mediss superducens dextram superponat, et tunc canticum inciperc. Ad Missas Introitum, Re-
csetera pUcata recondai. sponsoria, AUeluia, Tractus, Offertorium, Sanclus,
Similiter alba indutus, hostias faciat in loco mun- PC ter Agnus Dei, et Communionem incipere. Ad Gloria
dis linteis cooperto, etiam extra terminos, si necesse in excelsis Deo, et ad Credo in unum Deum post sa-
fuerit, in silentio tamen. Cui duo fratres scapulari- cerdotem : Et in lerra pax hominibus et Palrem omni-
bus induti ita subminislrcnt, ne aliud quam ipsas poteniem subjungat. Omnes qui in ecclesia falluntur,
hostias mauibus traclare cogatur. Quorum unus exceptts illis qui lectione super analogittm ad noctur-
iguem sollicite faciat : alter vcro instrumeiitum nos legunt, per omnia emendare. Extra vero nus-
ferreum ad coquendas hostias teneat, et cum eas quani prsesuniat, nisi in capitulo lunam et breve
faciunt, non loquantur. Quse cum peractse fuerint, pronunliantes, nisi jussus. Lectiones ad missas in
sacrista conveuientes ab inconvenientibus studiose jejuniis : Gloria, laus ef honor et Popule meus, et
secernens, in repositorio mundissimo conservet. Agios : et quando bini et bini cantant, litanias illos
Quse si forte aliquando humectatss fuerint, in clau- qui dicluri sunt, in tabula scribere. Cum vero
stro convenienter exsiccentur una tantuni ad niissam iegenda est lectio, signo prse-
Semel in liebdpmada calices, si sacerdos fuerit vel inonere.
Ad caetera vero officia, id est ad raissam de sancta
diaconus, digitis suis intus et foris pum solatio suo,
lamen manibus Mavia : ad missam pro defunctis : ad missam iri
prius ablutis, honeste lavare stu-
D conventu : ad Evangelium : ad Epistolam : ad Invi-
deat, et lavaturas in piscinam projiciat. Postea digi-
tos suqs super piscinam abluer.o, ipsos et calices ad tatorium : ad servitium ecclesiae : ad lectionem men
tersorium quqd inter duo lintea desuper p.endet, sse : ad faciendam cocjuinam : ad faciendura man
tergat, et hoc tempore lectionis. Quod si sacerdos datum hospitum, fralies in tafiula designabit. Qui s*
vel diaconus non luerit, priorem moneat, ut hsec alii per qualuor dies fecerint oflicia sua, pro Hebdomada
facere jubeat. Similiter semd in hebdomada ampul- reputabiiur : si minus, iteruni faciant Hcbdoma-
las et justitias ministerii sui debet abluere. Pavi- dain. In Ccena quoque Domini ad mandalum mona-
mentum presbyterii, quoties expedit, scopare : ec- chorum : ad lectioues legendas in Ecclesia et Re -
clesiae negligentias exslinguere. sponsoria canenda : ad missas in die Natalis Dqmi-
ni : in Vigilia Paschse et Pentecosies : et ad illa quae
CAPUT CXVI. ad ipsas missas dicunlur, in tabula scribere (lebet.
De cantore ei solalio ejus.
Quod si quid horum, postquam in capitulq recita-
Cantor debet stare in dextro choro, et succentor tum breve fuerit, mutare opus sit: et illi quem de-
in sinistro. Et unusquisque in cboro suo fiatresad lel, et illi quem scribit debet indicare. Horum uegli-
vigilandum et cantandum excilare. Negligeniias de gentias (excepto de coquina) vel per se vel per
1495 S. STEPHANUS ABBAS CISTERC. 111. U98
aliumdcbetextinguere(128).Officia vero illorum qui AL CAPUT CXVII.
in via directi vel in infirmitorio fuerint, ex tolopro- De infirmario.
videre, prseter coquinam. Qui aitlequam in viam Servitor iiifirmonim solet matutinalem missam
dirigantur vel in inlirmitorium iugredianlur, si quid audire, et ad eam communicare. Etquando infirmus
habent officii, prioridebent suggerere,et ille cantori. vadil in iiifirmitorium, debet afferre scyphum, justi-
Lectiones in claustro terminare : legentibus mon- tiam (129), stramenla lecti ejus in infirmitoriuni.
strare, etper se autperalium auscultare. Professiones Exinde loqui cum eo de necessariis fejus potest in
de manu abbatis recipere et servare. De chartis et loco dcterminalo, sicut supra dictum est. Ad matu-
libris faciendis et cnstodiendis provideat abbas, cui tinas caiidelam accendere, Iibros ad hoc necessarios
hanc curam injungat. Pro libris dandis el accipiendis ferre, et in ecclesiam debel rcferre. Diebus Domini-
usque ad ostia scriptorum ire, sed non introire. Si- cis dicta Tertia in infirrailorio, debet illuc aquara
militer pro communibus libris, scilicet Antipho- benedictam aflerre. Qui expeditius ibi horas can-
nariis, Hymnariis, Gradualibus, Lectionario, Col- tare el lectiones legere possit, debet providere et illi
lectaneo, Kalendario, et illis qui in refeclorio et ad injungere. Libros qui in inlirmitorio fuerint anle
collationem leguntur, potest usque ad ostium novi- Completorium in armarium referre.
liorum et infirmorum et scriptorum ire, el illic signo •B Oraliones quse in capitulo pro vivis et mortuis ge-
qusererc, sed non ultra procedere, nisi ei ab ab- neraliter cunclis injuiicldBfuerint, vel si quid slatu-
bate jussum fuerit. Post Collationem armarium tum vel mutalum in communi fuerit, vel in ipsos
debet lirmare, et lempore laboris , dormitionis et clamatum fuerit, hsec prima hora ad quam post ca-
refectionis, et dunt Yesperse caalantur obseratum pilulum cantalum convenerint percantata, eis reci-
tenere. Ad aquam benedictam : ad mandalum: in tare : illis tamen silentium teneutibus. Csetera vero
Capite Jejunii: ad omnes processiones : omnes ver- quse ibi dicta vel acta fuerinl, omnino tacere. Legere
sus et Aiitiphonas inciperc, excepto quod si abbas ibi non debet, nec laborare, nisi apparatu vel gravi
adfuerit. Poslquatn surrexil incipiat ipse abbas, et infirmitate eorum detentus fuerit. Necessaria a cel-
etiam Uodie beala Virgo, et Responsorium Ingre- lerario signo requirere, veletiam verbo, ubi et quan-
diente, et Antiphonam 0 Rex glorim, quae tria ipse diu abbati visum fuerit.
cantor ei pronuntiet. Si plures fuerinl comedentes et omnia parata ante
In prima DominicaQuadragesimae, dura missa ma- se habentes minislrare sibi mutuo potuerint, per-
tutinalis canitur, libros in capitulo ponerc, et acl gat ad horam vel ad refectionem : quod si unus
nutum Abbatis Fratribus cum solatio suo postea r lantum, si ipse infirmus voluerit, cum eo remaneat,
distribuere. In Yigilia Paschae aunos Domini, epa- non solum quando reficitur, sed etiam ad Colla-
ctas concurrentes, indictiones in chartula scripta, et lionem et Completorium, si prope noctem peracta
quinquc grana incensi cereo afligere. Ad communi- fuerint: et ad vigilias, nisi prior ipso annuenle,
candum vel iuungendura infirmum, quisaquam, quis alium miserit. Post Gloria primi psalmi ad horas,
iguem, quis crucem ferre debet, providere. Si abbas nisi pro omnino infirmis, silentium teneat. Coqui-
defuerit, infirmum inungat, mortuunt sepeliat, aut nam et refeclorium pro servilio eorum ingredipo-
cui iiijunxerit. Ad officium defuuctorum Kyrie eleison test. Sabbato pedes illorum qui voluerint lavet et
quoties ibi dicitur debet incipere. Cum abbas hebdo- indumenta excutiat. Cum in chorum redierinl,
madam de missis fecerit, in refectorio versus et quse detulerat in refectorium et in domitorium re-
benedictiones pro eo dicere. Adibenedicliones et in- ferat.
lirmorum inunctioiiem Collectaneum ei prseparare, Cum vero morli penitus propinquaverit, ad terram
et ante eum apertum tenere. Kyrie eleison quoties super sagum ponat, et mox labulam crebris ictibus
ibi dicitur incipere. Tricesimum diem defunctorum ante osliuni in claustro feriat. Aquam ad lavandum
a sequenti die post sepulluram eorum computare, et corpus calefaciat, feretrum prseparet, de fossa repor-
in capitulo dicere, Brevia pro ipsis miltenda scri- p tet et custodiat. Ad ipsum etiam perlinet, nisi alii
bere, et in capitulo etiam Brevia legere. Et sciendum injunctum fuerit, minulorum sanguinem condere:
quod, si antefinem Completorii defunctus abierit, in vasa ab ipso sanguine mundare : ignem in cale-
Brevibus pro eo mittendis praesens designanda est factorio per hienien post vigilias vel post matulinas
dies. Si vero a fine Completorii iransieril, in Brevi- vel Primam facere. Et sciendum quod infirmarius
bus sequens dies designabitur. Si quando abbas, mo- ex quo ire coeperit ad refectionem non revertetur,
nacho vel converso moriente, monasterio defuerit : quamvis ante versum non possit occurrere, sed ver-
in primo capitulo quo adfuerit eum commonere fa- sum perdet, nisi forte causa supervenientium hospi-
ciat, ut defunctum absolvat. tum redire cogalur. Qui vero serviunt abbatibus vel

(128) Horum negligentias exslinguere. Per negli-
genlias hoc in loco aliqui candelas intelligi volunt sic
dictas a negligentia significandse horse divini officii.
Sed qui attente legerit prima liujtts cap. verba quibus
caitiori injungilur negligeniias de Psalmis, Antipho-
nis, Responsoriis parvis. Itymnis alqtte versicutis impo-
nendis emendare : per has negligenlias nihil aliud
quam defeclus occurrentes in hujusmodi rebus, in-
telligendas esse judicabii.
(129) Justiliam, id est vas in quo potus regulaw
infundatur.
 {497 USUS ORDINIS CISTERC. — PARS V. 1498
episcopis iiostri ordinis, ext-paconyentum post com- A utilitatibus occupatus esl, quantum abbas utile
pletorium in conventu canlatum, possunt bibere judicaverit, poterit subcellerarius, prsesente eiiam
aquam in refectorio vel ante refectorium. cellerario servire, et tunc laicis fratribus et fami-
CAPUT CXYIII. lise Ioqui. lpsi etiam cellerario tantum in auditorio
De celterario el solatio ejus. juxta coquinam, et in cellario hospitibus, si cel-
Cellerarius potest loqui omnibus prseter mona- lerarius in monasterio fuerit, non loquatur. Infir-
chos et novitios nostri ordiuis. Ad ipsum etiam mario ille tantum qui servit Ioquatur, ubi et
pertinet, praeparare pulmenta cocis utriusque co- quandiu Abbati visum fuerit. Quod si cellerarius
quinie, et mittere sal in pulmentis generalibus, et defuerit, officium illius per omnia peragat. Ca-
hssc perscutellas dividere, uisi ubi abbati aliquando veat autem omnino ne quidquam contra volunta-
visum fuerit, quod nou possit fieri. Nulli, nisi mi- lem cellerarii faciat, sed de omnibus eum consu-
nutis communem cibum vel potum mutare, vel ei lat, et ad consilium ejus cuncla distribuat. Et no-
aliquid addere debet, nisi jussu prioris. Qui ta- tanduni quia cum cellerario vel ejus solatio non
men prior in hoc ipso, sicut et in omnibus pro loquantur intra abbatiam conversi amplius quam
voluntale abbatis, ut supra diclum est, se agat. duo siroul, nisi forte ab ipso, aliqua necessitate
Excipiuntur etiam hospites ordinis nostri (130), " cogente, vocati.
qtiibus prima die lantum potest pitanliam facere CAPUTJ CXIX.
cellerarius. Et quando fecerit, ipsemet debet por- De refectorario.
tare. Refectorarius potest ad matutinaleni missam
Panem et vinum vel siceram hora competcnli communicare. Ad cujus oflicium pertinet quando
in Refectorio ad distiibuendum prseparare. Illis fratres bis comedunt ante Sextam ; et quando se -
qui ad prandium usque ad tertiam partem panis mel comedunt anle Nonam vel ante Vesperas, no
comedunt, ad coeiiani de grossiori pane ubi habe- viliis panem et vinum vel siceram in loco desi-
tur superaddere. Comedeiites fratres tam ad pran- gnato praeparare. In refectorio mapulas, coclearia,
ditim quam ad coenam, semel ad minus inviserc. panem <etvinum vel siceram per mensas tlistri-
De dbrmitorio quolies voluerit, et cum servitori- buere. Ad quod faciendum cocum poterit vocare.
bus comedens, de refeetorio potest exire. De reli- Reliquias panis novitiorum el potus cum in clau-
quiis ciborum, si necesse habuerit, accipere potest: slro reperit, reservet. Quando fratres semel com-
csetera vero portario relinquat. Quando fratres edunt, ante biberes mapulas, et post biberes po~
post Sextam dormiunt, servitorum scutellas de „"*tum recolligat. Si tempus fuerit coense, post cce-
refectorio auferat. Sabbato vasa et utensilia co- nam servitorum hsec faciat. Claustrum non exeal,
quinse ab exeuntibus de Coquina numerando re- nisi cellerarius fuerit.
cipiat, et ingredienlibus reddat. Nec quidquam CAPUT CXX.
horum absque nutu cocorum de coquina trans- De hospilali monacho.
ferat. Monachus hospitalis potest loqui cum hospitali
Si aliquis eorum qui 'officium coquinse comple- converso et omnibus hospitibus, et qui manducant,
verunt, ad benedictionem post Matutinas deerit, vel dormiunt in hospilio : exlra portam vero neque
benedictionem pro eo debet suscipere. Diebus qui- cum hospitali converso neque cum hospitibus lo-
bus fralres leclioni vacant, in coquina duos con- quatur. Ad ipsum pertinet quid vel quando coin-
versos qui eos adjuvent, tam in scutellis lavandis edant hospiies, quomodo vel ubi jaceant providere,
quam in cseterisj necessariis, et in nocte Nalivita- ad refectionem servire : sed dum conventus co-
lis Domini in calefactorium ad faciendum ignem, medit, non poterit, nisi jussus. Mandalum autem
duos similiter mittat. ln Parasceve post Yesperas per se aut per alium debet prseparare. Et cum pa-
ecclesiam, et post Completorium claustrum et ca- ralum fuerit, tabulam in claustro tribus ictibus
pitulura conversos mundare faciat. In capitulum ][) tractim percutere, et monachos vel eliam abba-
novitios conversos ad petitionem, et post annum ad tem eundo et redeundo prseire, et si nox fuerit, cum
professionem faclendam adducat; et hoc ipsum te- lumine ad mandalum faciendum, si necesse fuerit,
ncnti capitulum denuntiet prius. Ad missam ma- adjuvare. Hospitum infirmorum tam pauperum
lutinaleni communicet. In Ccena Domini conver- quam aliorum sollieitudinem debet gerere. Si
sos ad calefaciendum aquam, vasa et lintea ad postquam monachi in lectis pausaverint manda-
mandalum pauperum necessaria prseparei, et atl lum oportuerit fieri, cum cellerario faciat ut po-
tnandalttm monachorum, conversos in claustrum terit. In Ccena Domini, ut pauperes ad mand a-
deducat. In. Parasceve post officium aquam cali- tum in claustro bcne se prsepanent, provideal.
tiam in clauslro ponat. CAPUT CXXI.
Hsec omnia faciat ille qui assidue servit ad pri- De portario et solatio ejus. -
mam refectionem ; nam ubi cellerarius majoribus Portarius post Laudes eat ad porlam. Quod si
(150) Ordinis noslri. Quia nempe non licebat quorumdam monasteriorum nigri ordinis ei Car-
tunc alios, maxime laicos, in refectoria noslra in- thusianis concessum fuisse legilui; i.n lib. Antiquar.
troducere. Processu tatnen temporis id iroonachis Inslitutionum et in libello Defin.
1499 S. STEPHANUS ABBAS CISTERC. III. 1500
quando fit ut pcr negligentiara Prima dicatur an- iA dederit in ipsis fecipere. Qui postquain a refectione
lequam lux diei clarescat, post Primam eat. Cum surrexerit, debelad portam paupeiibtis distri! uere.
hospes pulsaverit, responso Deo gratias januam Quam distribittionera non dcbet propler subsequcns
aperiat. Etpostquam Benedicile dixerit(151),humili- opus Dei dimittere sed paucis utens verbis et mo-
ter quis sit vel quid velil, ab eo requiral. Et deratis citius quod incseperal peiiicere: et post-
cum recipiendum intellexerit, genua flectens intra quara perfecerit, opus Der"quod distulerat, prout
januam recipiat. Deinde faciens cum juxta cel- poterit persolverc. In sasiate post Primara vel No-
lam sedere, dicat ei : Exspeciate tne paululum Itic, nam, si voluerit, in dorraitorio dorroiat, et sola-
donec vos abbali nuntictn,et postea revertar ad vos. tiuro ejus interim portam custodiat. Usque post
Pcrgens igitur ad abbatem si eum non invenerit, Completoriura ad portam maneat, et tunc in clau-
potest per omnes officinas monasterii quaerere, strtim veniens si ostium ecclesise obseratum inv;-
c-xcepto quod in infirmilorium non intrabit, sed ad nerit, deforis orationem faciat, quam fratres finh.l
ostium sonilu vel signo qusaral. Qui hospite nun- Completorio fecerunt in choro : deinde aspergens
tiato, tam abbati quam ei qui recepturus est, ad se aqua benedicla intrel dormitorium. Q-ii si quando
hospitem citius redeat : et qualiter se agat, cum ' minulus vel infirmus vel ad oflicium coquinae, sive
ei fratres obviam venerint, doceat. Cui ulterius " alio aliquo negotio delentus fuerit, haec omnia,
non loquatur, nisi discedenti. quse supra diximus, solatium ejus pro eo cotnpleai.
Cum autem hospes discedens januam egredi yo- Cui etiam subportarius cura missara audierit vel
luerit, humiliel se ad etim, eo motlo quo ad in- ili refectorio comederit, prior provideat qui pro eo
gressum diximus. Quod si de vicinis vel uotis ali- portam custodiat. Subportarius prsesente portario
quis ad portam venerit, postquam quid velit cc- cum hospite non loquatur.
gnoverit, exlra portam eum demorari faciat, do- CAPUT CXXI.
nec a'b abbate quid de eo agatur agnoscat. Si au- De vcsu refeclioms.
tem lalis ftterit quera nec nuntiare nec.ibi rema- f Quando frats-es kis cnwcdunt, dicitur ad pran-
nere deceat, intrarc et quo voluerit ire permittat. dium posl Bencdicite, Oculi omniutn totus versus.
Cum raonachis et couversis noslri ordinis post- G7oriflPalri, Kyrie eleison, Pater noster, ct postea
quam cognoverit, non loquatur. Quod si, dum hora a sacerdote dicto, Et ne nos, el responso ab omni
in ecclesia celebratur hospes ad portatn pulsave- bus Sed libera nos a malo, subsequatur sine Domi-
rit, more soliio Dco gralias et Benedicite dicat: nus vobiscum, Oremus, Benedic, Domine, dona tua,
et postquam receperit, si necesse fuerit, dicat non p, qum de lua largitaie sumus sumpturi : Per Dotni-
esse ei cousuetudiuis dtim hora celebratur loqui, num, etc. Postea leclori dct prior benedictionem,
rogans euro ut exspectet donec ei post horam re- scilicet Mensm cmleslis participes facial nos rex
spondeat. Hospites pqssunt usque ad secundura eiternm glorim. Posl prandium dicatur Confiteantur
signum nunliari. totus versus, Gloria Pairi el Filib, el tunc sacerdos
Pueri parvuli non solent duci ad orationem. dicat, Agimus tibi gratias, omnipotensDeus, pro uni-
Sed nec qui cum mulieribus veniunt intra clau- versis beneficiis luis, qui vivis. eic. Deinde cantato
strum recipi, sed foris cura mulieribus victus da- psalmo Miserere mei, Detts, dicatur Gloria, Kyrie
fur eis. Yicinis vero mulieribus nihil ibi datur, eleison, Pater nosier. El dicto a sacerdote, Et ne
nisi tempore famis, si abbas hoe prseceperit. Por- nos inducas, responsoque Sed libera nos a malo,
tarius vero debet liabere panes in cella sua ad subsequanlur ii quinque versus, sacertiote primam
dislribueiidum transeuntibus. Qui etiam operetur partem dicente, et convcntu uliimam respondenle,
ad portam scapulari indutus, et mox ut ad horam scilicet Dispersit dedit pquperibus, Benedicam Do-
signura audierit, induat se cucullam, manens ibi minum, Ijt Domino, Magnificale, Sit nomen Domini
cum reverentia duro hora celebratur, agens se, ut benedklum. Et lunc saccrdos absque Dominus vo-
potuerit, sicut Fratres in Ecclesia. Qua die duse D biscum et Oremus dicat, Relribuere dignare, Do-
niissse habentur, eat subportarius ad portam ante mine, omnibus nobis bona facientibus propter nomen
Priniara, et portarius audiat primain missam et luum vilam mternam, et Benedicamus Domino, con-
communicet, si voluerit et talis dies fuerit, et tunc ventu respondente Amen et Deo graiias.
sit iti capitulo. Interim vero subporlarius sit ad Ante ccenam vero dicatur, Edent pauperes tottis
portani: diebus tamen quibus habelur sermo in vcrsus, et benedictio super leciorem, Ad cmnam
capilulo, vicissim eant ad sermones. In Parasceve perpetuam perducat nos rex mternm gloriw. Post
cum caeteris portaritts adoret crucem in ecclesia. coenamversus Memoriam totus, et postea Benedi-
Oum servitoribus solet cqmedere, et solatium ctus Deus in donis suis, et sanclus in omnibusope-
ejus interim portam servare, et eleemosynam trans- ribus suis, qui vivit, etc, sicut • superius diximus.
cuntibus dare, qui solet etiam vasa sua ad col- Quando vero seinel reficimur, dicitur ante refeetio*
ligendas reliquias-ciborum in coquinam deferre, et nem, Edent pauperes, et posl Memoriam. Csetera
piiliuenta defunctorum et csetera quse cellerarius sicut ad prandium diximus.
(151) In hac benedictione et salutatione ppsitum censibus, teste Petro Cluniacensi ep. 17, lib. iv.
fuilduodccimum discrimen Nosirorum a Clunia-
 1501 EXORDIUM CISTERCIENSE. i&n
Hsc benedietio ia capilulo lectori datur, Divi- A polens et misericors Dominus. Ifaee ad biberes,
v.um auxilium maneat semper nobiscum. Ifec ad Lqrgilor omnium bonorum benedical poium servo-
CoIIalionem, Noctem quielam tribuat nobis omni- rum suor.um. Amen.

ADMONITIOIN EXORDIUMCOENOBn ET ORDINIS CISTERCIENSIS.

(Nomaslicon Cislercienze.)

Hmc nascenlis ordinis Cisterciensis Idstoria brevis quidem, sed cerla et antiqua, quippe ipsi ordini cowva,
et ab iisdem, a quibus ipse ordo conditus est, et eodem tempore conscripta. Hanc igitur, jam olim ab Auberto
Mirmoin suo Cltronico iraditam, et a nobis quibusdam in locis illustralam, inluere lubenler hoc in loco, et
inter legendum aitende non solum primam hujus ordinis simplicilalem ac humiiitalem, verumetiam primorum
ejus institutorum zelum ac religionem erga sinceram ac litieralem Reaula: sanctissimi Patris nostri Benedicti
praxim et observanlium.

PRIMA NASCENTIS COENOBIIET ORDINIS CISTERCIENSIS

HISTORIA
I

VDLGO
1NSCRIPTA

EXORDIUM CCENOBII ET ORDINIS CISTERCIENCIS.

PROLOGUS. B ter favens, tali epistola exordii eorum fundamentum

Nos Cistercienses primi hujus ecclesise funda- jecit.
tores, successoribus nostris slylo prsesenii notiflca- CAPUT II.
mus quam canoniee, quanta auctoritate, a quibus Epistola Hugonis legati ad Robertum abbalem Mo-
etiam personis, quibusque temporibus coenobiumet lismensem.
tenor vitae illorura exordium sumpserit, ut hujus rei i Hugo (153) Lugdunensis archiepiscopus, et apo-
propalata sincera veritate, tenacius et locum et stolica; sedis legatus, Roberto Molismensi abbati, et
observanliam ganctaj Regula3 in eo a nobis, per fratribus cum eo secundum Regulam sancti Bene-
graiiam Dei, utcunque inchoatam ament;prono- dicti, servire Deo cupientibus. Notum sil omnibus de
bisque, qui pondus diei et sestus indefesse suslinui- sanctee matris Ecclesiae profectu gaudentibus, vos
nius, orent; in arcta et angusla via quam Regula et quosdam (ilios vestros Molismensis ceenobii fra-
demonstrat usque ad exhalationem spiritus desu- tres, Lugduni in nostra praesenlia aslilisse, ac Re-
dent; quatenus, deposita carnis sarcina, in requie gula; beatissimi Benedicti, quam illic huc usque te-
sempiterna feliciter pausent. pide ac negligenter in eodem monasterio tenueralis,
CAPUT PRIMUM. arclius deinceps atque perfectius inhserere velle
C
Quo primum lempore S. Robertus o.bbas Molismtn- professos fuisse. Et primum quideffi ipsam Regu-
sis fundamenta jecit sive ccenobii sive ordinis lam, monachorum insiily,ta et mores honestos et
Cislerciensis. religioni convenientes vos velle imitari, in Dei et
Anno ab Incarnalione Domini millesimo nonage- noslro conspectu statuistis. Quod quia in loeo prse-
simo octavo, beatse memorise Robertus Molismensis dicto, pluribus impedienlibus causis, constaladim-
Ecclesiae (152) in episcopatu Lingonensi fundataj pleri non posse : Nos utriusque partis saluli, vide-
primus abbas, et quidam ejusdem ccenobii fratres, licet inde recedentium atque illic remanenlium pro-
ad venerabilem Hugonem tunc aposlolicae sedis lega- videntes, in locum alium quem vobis divina largitas
tum, ac Lugdunensis Ecclesise archiepiscopum ve- designaverit, vos declinare, iliique salubrius atque
nerunt, vitam suam sub custodia sanctse Regul» quietius Domino famulari, utile duxrmus fore.
Patris Benedicti se ordinaturos pollicentes: et id- « Vobis ergo tunc prsescntibus, videlicet Robefto
circo ad hoc liberius exsequendum, ut eis sui juva- abbati, fratribus quoque Alberico, Odoni, Joanni,
minis apostolicseque auctoritatis robur porrigeret, Stephano, Letaldo et Pelro, sed et omnibus quos
coustanler flagitantes; quorum voto legatus laBlan- regulariter el communi consilio vobis soeiare decre-
(132) Est Molismus coenobium ordinis sancti Be- archiepiscopus Lugdunensis anno D. 1080, ac rursus
nedicti, in ducatu Burgundiae et episcopatu Lingo- sub Urbano II eodem legati munere fungens ia
nensi, a S. Roberto fnndatum. iisdem parlibus, has S. Roberlo el«-frai.ribusejui
(133) Hugo iste, antea episcopue Diensis ef Gre- litteras concessit, quibns novi ccenobii Cislerciensj^
gorii septimi legatus in Galliis sub eodem factus est fundandi facultalem fecit.
1S03 S. STEPHANUS ABBAS CISTERC. III 1504
veritis , hoc sanctum propositum servare et tunc JA regulariter flrmare fecit; sicque Ecclesia illa in ab •
consuluimus, et ut iu hoc perseveretis pra;cipimus, batiam canonice et apostolica auctoritate crescendo
et aucloritate aposlolica per sigilli nostri impressio- surrexit.
nem in perpeluum confirmamus. CAPUT V.
i Illam vero professionem quam feci in prasenlia Quod Molismenses monacld aures domini papm pro
vestra in Molismensi monasterio, eamdem professio- reditu Roberli abbatis inquietarunt.
ncm et stabilitatem conflrmo co^am Deo et sanctis igflur haud multo elapso temporis spalio, Moli-
ejus, in manu vestra me servaturum, in hoc ioco smenses monachi voluntate domni Godefridi abbalis
qui vocatur Novum Monasterium (134) sub obedien- sui qui Roberlo successerat, Dominum Urbanum
tia vestra el successorum veslrorum vobis regulari- papam Roma3 adeuutes postulare coeperunt, ut sae-
ter substituendorum.» pedictus Robertus in locum pristinum restitueretur:
CAPUT III. quorum importunilate molus papa mandavit legato
Egressus monaclwrum Cislerciensium de Molismo, et suo, venerabili scilicet Hugoni, ut si fieri posset,
corum ad Cislercium advenlus. idem abbas reverteretur, et monachi eremum dili-
Post ha;c, lali ac lanta, antediclus abbas et sui, gentes in pace consisterenl.
auctoritale freti, Molismum redierunl, et de illo re- 1B CAPUT VI.
ligioso fratrum collegio socios votum in Regula Epislola domini papw pro redilu Roberti abbalis.
habentes elegerunt, ita ut inter cos qui legato Lu- cUrbanus (136) episcopus, servus servorum Dei,
gduui fuerant loculi, et illos qui de coenobio vocati venerabili fratri et coepiscopo Hugoni aposlolica; sedis
sunt, viginti el unus monachi essent, talique stipati vicario, salulem el apostolicam benedictionem. Mo-
comitatu ad eremum quae Cistercium dicebatur, ala- lismensiuni fratrum magnum clamorem accepimus
criter tetenderunt. Qui locus in episcopatu Cabilo- in concilio, abbatis sui reditum vehementius ex-
nensi silus, et prae nemoris spinarumque tunc tem- postulantium. Dicebant enim religionem in suo loco
poris opacitate, accessui hominum insolitus, a solis eversam, seque pro abbatis illius absentia, odio apud
feris inhabitabatur. Ad quem viri Dei venientes, lo- principes et csteros vicinos haberi. Coacti tandem
cumque illum tanto religioni quam animo jam jam a fratribus nostris dilectioni tuae per prasentia
conceperant, et propter quam illuc advenerant ha- scripla mandamus, signiticanles gratum nobis exi-
biliorem, quanto saacularibus despicabiliorem et stere, ut, si fleri possit,' abbas ille ab eremo ad suum
inaccessibilem, intelligentes : nemoris spinarumque monasterium reducatur. Quod si implere nequiveris,
densitate pracisa ac remola, monasterium ibidem /„ curae tibi sit, ut et qui eremum diligunt con-
voluntate Cabilonensis episcopi, et consensu ipsius quiescant, et qui in coenobio sunt regularibus disci-
cujus ipse locus erat, construere cceperunt. plinis iuserviant. > His apostolicis litteris leelis, le-
Nam isli viri apud Molismum adhucpositi,sa3pius gatusviros aulhenticos et religiosos convocavit, et
inter se Dei gratia aspirati, de transgressione Re- de prsesenli negotio qusa subter sunt exarala defi-
gulae beati Benedicti Patris monachorum loqueban- nivit,
tur, conquerebanlur , contristabantur , videntes se CAPUT VII.
ca3terosque inonachos hanc Regulam solemni pro- Decretum legati de toto negolio Molismensium atque
fessione servaluros promisisse, eamque minime Cisterciensium.
cuslodissc, et propter hoc, uti pr&libavimus, apo- t Hugo Lugdunensis Ecclesioeservus, charissimo
stolicse sedis legali auctorilate ad hanc solitudinem, fralri Roberto Lingonensium episcopo, salutem.
ut professionem suam observanlia sanclaj Regula; Quid de negotio Molismensis Ecclesiaj in colloquio
adimplerent.veniebant. TuncDominusOdo(135),dux apud portum Ansilla; nuper habito , dellnieri-
Bui gundioe, sancto fervore eorum delectalus, sancta> mus,> etc. Vide in Hugonc Lugdunensi, Patrologia:
que Romana; Ecclesia; pra^scripti legati litteris ro- t. CLVII, coi. m.
galus, monasterium ligneum quod incceperant, de D 1 Ha;c omnia abbas illelaudavit el fecit, absolvendo
suis tolum consummavit, illosque inibi in omnibus Cislercienses ab obedientia quam ei in illo vel in
necessariis diu procuravit, et terris ac pecoribus Molismensi loco promiserant, et dominus Galterus
abunde sublevavit. Cabilonensis episcopus abbatem a cura illius Eccle-
CWPUTIV. sise liberum dimisit; sicque reversus est, etquidam
Quotnodo locus illein abbaliam surrexerit. monachi cum eo, qui ercmum non diligebant. Hac
Eodem tempore abbas qui adveneral, ab episcopo ergo ratione apostolicaque dispensatione, ista; dua;
dioecesis illius virgam pastoralem cum cura mona- abbatia; in pace et liberlate summa remanserunt.
chorura, jussu pradicti legali suscepit, fratresque Rediens vero abbas secum pro scuto defensionis, has
qui secum advenerant, in eodem loco slabililatem litteras episcopo suo detulit.
(134) Novum Monasterium, id esl Gistercium. el Henricus ejus fllius secundo genitus monachus
(.135) Hic Odo quadriennio post, cum in Asiam effectus est.
ire cogilasset et expeditionem adornasset, jam jam (156) Is est Urbanus II. anno D. 1088 ex ordine
exercilum traduclurus, inquil Paradinus, immatura Cluniacensi assumplus.
moite interce tus cst, et in Cistercio sepultus, ubi
1505 EXORDIUM CISTERCIENSE, 5500
CAPUT VIII. \ liAFUl A.1.
Gommendalio abbalis Roberti. Epislola Joannis et BenedictiJ}39) cardinalium,
i Dilectissimo fratri et coepiscopo Roberlo Lingo- t Domino Patri Paschali et uudique laude eximia
nensi episcopo, Gallerus Cabilonensis Ecclesiae ser- praedicando, Joannes et Benedictus seipsos per om-
vus, salulem. Notum sil vobis fratrem Robertum, nia. Quia nostri moderaminis est omnibus Ecclesiis
eui abbatiam illam in nostro episcopatu sitam, quse providere, et justis poscentium votis manum porri-
Novum Monasterium dicitur, commiseramus, a pro- gere, vestrsequejustitise adjumentoreligio Christiana
fessione quam Cabilonensi Ecclesise fecit, et ab obe- fulta, debet incrementa sumere, vestram sanctitatem
dientia quam nobis promisit, secundum domini ar- obnixius deprecamur, quatenus harum lilterarum
chiepiscopi Hugonis deflnilionem a nobis esse abso- bajulis, nostro consilio , a quibusdam religiosis fra-
lulum. Ipse autem monachos illos qui in prsefato tribus paternitati vestra? missis, aures vestrse pieta-
Novo Monasterio remanere decreverunt, ab obedien- tis fleclere dignemini. Petunt enim ut prseceptum
tia quam sibi promiserant, absolvit et liberos dimi- quod de quiete et suse religionis stabiiitale a praede-
sit. Illum igitur amodo suscipere et honoriflce tra- cessore vestro domino nostro beatae memorise papa
ctare ne vereamini. Valete. > Urbano acceperunt, et quod secundum ejusderc
B prsecepti tenorem,arcbiepiscopus-Lugdunensis tunc
CAPUT IX.
legatus et alii coepiscopi et abbates inter eos et Mo-
De electioneAlberici primi abbalis Cisterciensis lismensium abbaliam, a qua religionis causa disces-
Ecclesim.
serunt, definierunt, vestrse auctoritatis privilegio in
Viduata igitur suo pastore Cisterciensis Ecclesia-, perpetuum maneat inconvulsum; ipsi enim vidi-
convenit ac regulari eleitione quemdam fratrem, mus, eorumque verse religioni testimonium perhibe-
Albericum (137) nomine, in abbatem sibi promovit: mus. >
virum scilicet litteratum, in divinis et humanis satis CAPUT XII.
gnarum, amatorem Regulse et fratrum, quique prio- Epistola Hugonis Lugdunensis.
ris officium, et in Molismensi et in ilja diutius ge- t Reverendissimo Patri et Domino suo Paschali
rebat Ecclesia, multumque diu nitendo laboraverat, papse, Hugo Lugdunensis Ecclesise servus, per om-
ut ad illum de Molismo transmigrarent locum; et nia seipsum. Fratres isti prsesentium geruli, » etc.
Vide ubi supra, col. 525.
pro hoc negotio, multa opprobria, carcerem et ver-
bera perpessus fuerat. CAPUT XIII.
APUT X. Epislola Cabilonensis episcopi.
J i Venerabili Patri papse Paschali, Valterus Cabi-
De privilegio Romano. lonensis episcapus, salutem et debilam subjectio-
Pfsefatus Albericus cura pastorali, licet multum nem. Sicut sanctitas vestra, ut fideles in vera reli-
renitens, suscepta, cogitare ccepit, veluti vir mira- gione proficiaut, ardenter desiderat, sic eisdem ve-
bilis prudentiae.,quse tribulationum procellse, domum strse protectionis umbram, et vestrse consolationis
sibi creditam aliquando concutientes, vexare pos- fomentum deesse non expedit. Suppliciter ergo peti-
sent: et prsecavens in futurum, cum consilio fra- mus quatenus quod factum est de fratribus illis qui
trum transmisit monachos duos, Joannem et Ilbo- arctioris vitse desiderio a Molismensi Ecclesia san-
dum Romam, dominum papam Paschalem per eos ctorum virorum consilio recesserunt, quos in noslro
exorans, ut Ecclesia sua sub apostolicae prolectionis episcopalu divina pietas collocavit, a quibus trans-
alis quieta et luta, ab omnium ecclesiasticarum sse- raissi prsesentium bajuli vobis prsesentes adsnnt, se-
culariumve pressura personarum perpeluo sederet. cundum Drsedecessoris vestri prseceptum, et Lug-
Qui fratres prsedicti Hugonis archiepiscopi, Joan- dunensis archiepiscopi apostolicse sedis tunc legati,
nisque et Benedicli Romanse Ecclesise cardinalium, et coepiscoporum et abbatum definitionem el scri-
Galterique Cabilonensis episcopi litteris sigillatis ptum; eui rei nos prsesentes et ejus auctores cum
freti,Romam prospereieruntet redierunt, antequam aliis exslitimus,vos approbare,et ut locus ille abba-
ipse Paschalis papa (158) in captione posilus impe- tia libera in perpetuum maneat (salva lamen per-
ratoris pecearet, reportantes ejusdem apostolici pri- sonae nostrse successorumque nostrorum canonica
vilegium juxta volum abbatis sociorumque ejus per reverentia) auctoritatis vestrse privilegio corroborare
omnia exaratum. Has epistolas, privilegium etiam dignemini. Sed et abbas quem in eodem loco ordi-
Romanum congruum duximus in hoc opusculo re- navimus et cseteri fralres, totis viribus hanc con-
linquere, ut posteri nostri intelliganl, quam magno flrmationem in suse quietis tutelam a vestra flagilant
consilio et aucloritate eorum Ecclesia sit fundata. pietale. »
(137) Etsihic Albericus dicatur primus abbasCi- item Cluniacensi in summum pontificem electus ann.
stercii, nihilominus nonnisi secundus dicendus est, Dom. 1099, dicitur peccasse, ob investituras bene-
saltem si pro primo illius loci abbate S. Robertum ficiorum, quas ultra citroque imperatori Henrico IV,
numeres, ut vel ex contexlu capitis numerandum vel ut aliis placet V, concessit.
esse patet. Porro electus est Albericus ann. D. 1099, (159) Hi duo cardinales agebant tunc in Galliis,
ita ut adannum et tres autquatuor dunlaxat menses illuc missi a Paschali II, utBertamreginaniPhilippoI '"
proefuerit Cistercio sanctus Robertus. Francorum regi reconciliarent,
(138) Paschalis papa, hujus nominis II, ex ordine
1507 S. STEPHANUS ABBAS CISTERC. III.— EXORDIUM CISTERCIENSE. 1S0S
CAPUT XIV. /A cipit Regula, sustentarent. Tuncque deunierunl se
Privilegium Romanum. convcrsos laicos (141) barbatos ei licentia episcopi
i Paschalis episcopus, servus servorum Dei, ve« sui suscepturos, eosque in vita sua et in morle, ex-
nerabili Alberico Novi Monasterii abbati, quod in cepto monachatu, ut semetipsos tractaturos, el ho-
Cabilonensi parochia situm est, ejusque successori- mines etiam mercenarios; quia sine adminiculo
bus regulariter substituendis in perpetuum. Deside- istorum non intelligebant se plenarie sive die siva
rium quod ad religiosum propositum el animarum nocte, prsecepta Ilegulae posse servare; suscepturos
salutem pertinere monstratur, s etc. Videin Pascliali, quoque lerras ab habitatione hominum remotas, et
Patrologia; t. CLXHI. vineas et prala el silvas, aquasqiie, ad facienda mo-
CAPUT XV. lendina ad proprios tanlum usus et ad piscationem,
Inslituta monachorum Cisterciensium de Molismo et equos, pecoraque diversa necessiiati hominum
venieniium utilia, et cum alicuhi curtes ad agriculturas exer-
Dehinc abbas ille et fratres ejus non immemores cendas instituissent, decreverunt, ut prsedicli con-
sponsionis suse, Regulam beati Benedicti in illo loco versi domos illas regerent non monachi, quia habi-
ordinare, elunanimiler statuerunt tcnere; rejicien- " tatio monachorum secundum Regulam (142) debet
tes a sc quidquid Regulse refragabatur, froccos vi- ' csse in claustro ipsoruin
delicel et pellicias, staminias ct caputia, stramina Quia etiani beatum Benediclum non in civitati-
lectorum ac diversa ciborum in refectorio fercula, bus, nec in castellis aut in Villis, sed in locis a fre-
sagimcn etiam et csetcra omnia quse purilali Regulse quentia populi semotis coenobia construxisse, san-
adversabanlur. Sicque rectitudinem Regulse super cti viri illi sciebant, idem se semulari promiltebant.
cunctum vitse suse tenorem ducentes tam in Eccle- Ef. sicut illo monasteria constructa per duodenos
siaslicis quam in cKteris obsefvationibus, Regute monachos adjunclo patre abbate dispouebat, sic se
vestigiis sunt adsequati seu conformali. Exuti ergo acluros confirmabant.
veterem hominem, novum se induisse gaudebant. Et CAPUT XVI.
quia nec in Regula, nec in Vita Sancti Benedicti, De mmstitia eorum.
eumdem doctorem legebant possedisse ecclesias vel Illud virum Dei prsedictum, scilicet ahbalem et
altaria, seu oblationes, aut sepulturas vel decimas suos, aliquantulum nicestitisa subJidit, quod raro
aliorum hominum, seii furhos , vel molcndina, aut quis illis diebus illuc ad eos imitandos veniret. Viri
villas, vel ruslicos, nec ctiaiii feminas monasterium enim sancti thesauruui virtuluni ccelitus inventum,
ejiis inlrasse, nec morluos ibidem; excepta sorore f> , successoribus ad mullorum salutem profuturum
sua, sepelivisse, Idco ha;c orimia abdjcarunt dicen- commitiere gestiebant. (145) Sed fere omnes vi-
tes, ubi S. Paler Benediclus docet, ut monachus a dentes el audientes vitse eorum asperitatem insoli-
imcularibus actibus se faciat alienum (140), ibi li- tam, et qnasi inauditam, plus corde et corpore elon-
quido testatur, hsec non debere versari in actibus vel gare, quam eis approximare se festinabant, et de
cordihus monachorum, qui nominis sui etymolo- perseverantia ipsorum litubare non cessabant. Sed
giam, hsec fugiehdo, seetari debent. Dei misericordia, qui hane militiam spiritalem
Decimas quoque aiebant a sanctis Pahibus, qui suis inspiravit, ad multorum profectum, egregie
organa erant Spiritus sancli, quorumque statuta eam aroplificare et consummare nOn cessavit, sicuti
transgredi sacrilegium est committere, in quatuor sequentia deciaraliunt.
partes distributas; uuam scilicet episcopo, alterain CAPUT XVII.
presbytero, lerliam hospitibus ad iliam ecclesiam De morle primi abbatis (S44) et promotione secun-
venientibus, seu viduis et orphanis, seu pauperibus di, et de institutis ecrum.
aliunde victum nOn habentibus, quariam dcnique Vir autem Domini Albericus in schola Christi per
restaurationi ecclesise. Et qnia in hoc computo per- novem annos et dimidium regulafi disciplina feli-
sonam monachi, qui terras possidet suas unde et D ; ciler exercilatus, migravit ad Dominum, fide et
per se et per pecora sua laborando vivat non repe- virtutibus gioriosus, et ideo in vita seterna a Deo
riebant, idcirco hsec veluti aliorum jus sibi usur- merito beandus. Huic successit quidam frater, Ste-
pare delrectabant. phanus nomine (145), Anglicus nalione, qui ei ipse
Ecce hujus sseculi divitiis spretis coeperuut novi cum aliis de Molismo illuc advenerat, quique ama-
milites Christi, cum paupere Christo pauperes, intel' tor Regulaeel loci erat. Hujus tcmporibus interdise
se traciare quo ingenio, quove artificio, seu quo runt fratres una ciim eodem abbate, ne dux illius
exerciiio in hac vita se, hospites, divites ac paupe- terrse seu aliuS aliquis princeps curiam suam ali-
res supervenientes, quos ut Christum suscipere prse- quo tempore in ecclesia iila tenerent, sicuti antea

140) S. Beued. in Reg. cap. 4, de instrum. bo- libro primo VitseS. Bernardi cap. 8.
norum operum. (144) Nota iterum hic non numerari sanctum
(141) |De his conversis seu fratribus laicis agitur Robertum inter abbates Cistercii.
plenius in eorum Usibus. (i45) Vocabatur Slephanus Haramgus, .S. Aloe-
(142) Reg. S. Bened.,Sancli
cap. 66. rico siiffectus an. D. circiter 1108, CUJ»afiseiis es-
(145) Vide Guillelm. Theodorici abbatemjn set, inquit Guillel. Malmesb.
 iS09 JOANNIS MONACHl EPIS'1. AD ADALB. ARCH. TREVIR. 1510
-:n solemnitatibus agere solebant. Deinde ne quid in A nocte longa profundaque suspiria trahentes, et fere
iomo Dei in qua die ac nocte Deo servire devote ostio desperalionis appropinquantes, pro eo quod
cupiebant remaneret, quod superbiam aut super- successoribus pene carerent. Nam tot clericos litte-
fluitalem redoleret, aut paupertatem viftutum cu- raltos et hobiles, in saeculo potentes «que et nobiles,
stodem quam sponte elegerant, aliquando corrum- Uno tempore ad illam Dei gfatia transmisit eccle-
peret. Confirmaverunt etiam ne retihercnt cruces siam, ut trigiiita simul in cellam novitiorum alacri-
aureas seu argenteas, sed lantummOdo ligneas cb- ter intrarent, ac bene contra propria vitia et incita-
loribus depictas, neque candelabra nisi unum fer- menta nialignortim spirituum fortiter decertando,
reum, neque thuribula nisi euprea vel ferrea, neque cursum suum consummafeht. Quorum exemplo se-
casulas nisi de fustaneo vel iino sine pallio auroque, nes et juvenes, diversaeque setatis homines in diver-
et argento, neque albas vel amictus nisi de lino, sis mundi partibus animati, videntes scilicet in istis
similiter sine pallio, auro vel afgento, Pallia vero possibile fore, quod anlea impossibile in custodienda
atque dalniaticas, cappas, lunicasque ex toto dimi- Regula formidabant, illuc concurrere, superba colla
serunt. Sed et calices argenteds non aureos, sed si jugo Christi suavi subdere, dura et aspera Regulae
fleri poterit deauratos, et flstulam argenteam, et si prsecepta ardenter amare, ecclesiamque illam mira-
possibile fuerit deaufataih : stolas quoque ac mani- B 1 biliter lselificare et corroborare cceperunt.
pulos de pallio tantum, sirie auro et afgento reti- CAPUT xvm.
mierant. Pallise aulem altarium, ut de lino flerent
et sihe pictura plarie pracipiebant, et ut ampullse De abbatiis quas exstfuxerunt.
vinafise sine auro et argento flerent. Ahhinc abbatias in diversis episcopatibus ordina-
Iliis diebiis in terris et viheis ac pratis curtibus- verunt, qua; tam larga potentique benedictione Do-
que eadeffi ecclesia crevit, nec religione decrevit. mini in dies crescebant, ut infra octb annos, inter
ErgO islis leihporibus visitavit Dominus Iocum illum illos qui de Cislerciensi coenobio speciaiiter fueraut
viscera misericordise siise effuhdens super se peten- egressi, et cseieros qui ex eisdein fuerant exorti,
tes, ad se clamahtes, coram se laerymantes, die ac duodecim coenobia (i46) conslructa fuerint inventa.
(146) Hsec duodecim ccenobia ex Cislercio nata, Foulcs, Curja Dei, Bouavailis, Bonus radius, Cadu-
his noniinibus indigilantur . Firmitas, Ponlignia- nium, Fontanetuin, Mansus Adaeseu Mansiada.
cum, Claravallis, Morimiihdus, Prulliacum, Tres

MCXXXII
CIRCAANKUM

JOANNIS MONACHI

EPISTOLA

AD ADALBERONEM TREVIRENSEM ARCfflEPISCOPUM

De tribws missis in Nativitatv Domini celebrandis, deque festis infra ipsius octavam
rtcolendis

Ampl. Collect., I, 712, exms. Epternacensi)

(D. MA.RTENE,

Archiepiscopo Tfevirorum et apostolicae sedis le- (G niissa in galli cantu, altera in summo diluculo,
gato ADALEERONI (1), JOANKES,setefham saluterh et tertia jam plena die. Cur enim liinc ftt, quod per
gloriam. tofiihi annum nusquam agitur, utEcclesia duas ge-
Quoniarh ante hos aiinbs edidi ad quosdam ami- nefalifer missas in nocte una^solemnizet, quod nun-
cos libellum de inigsali officio Dominici Adventus, qiiafii in alia nocte consuevit. Sunt qui ita solvunt,
non est cordi repetere ea quse dixi; ea potius ex- quhd istae tres missse tria tempora sigiiiflcent, uhum
planabo qiiseab ihde sequuntuf, etquse necdum te- aiile Iegem et gratiam, et ide.o totum in tenebris;
tigi. Primum scilicet de missali dfficio DoriiiHicae seciindum sub lege, quae obscura per aenigmata, de-
Nativ.italis. Ubi primum qtostib agitur Cur in ipsa muin in lucem gratisa finivit, unde et in tehebris jahi
die tria ofiicia missarum celebrentur, una scilicet tamen inclinatis inchoatur, sed in luce jam aspi-

'l) Trevirenses archiepiscopi Adalberonis nomine lensi assumptus, vir pius,' Himerodensis monasterii
exstitere duo; unus, qui anno 1005 sedem Trevi- fu.ndator^ ad quem potius quam ad primum scri-
rensem invasit, alter anno 1132 ex primicerio Me- otam fuisse eoistolam hanc exislimamus.
1511 JOANNIS MONACHIEPIST. AD ADALB. ARCA. TREVER. 1512
rante finitur; tertium vero in plenitudine diei, quod A \ quod Filius sit semper consempiternus sibi Patri
nunc prsesens tempus est splendentis gralise. Sed pari virtute divinitatis, et ad perfectum seternsebeati-
nac eadem ratione et eodem ordine tres missse si- tudinis omnium sanctorum processerit, genilus ex
mititer debuerant celebrari in Pascha maxime, quse substantia Palris, ante omnem angelorum seu mun-
est solemuitas solemuilalum, vel in omni festo Do- di creaturam. Alleluia, Dominus dixit, unde in in-
mini, vel etiam singulis diebus. Alia alii dicuut, et troitu diximus. Evangelium quamvis humanati
uiiusquisque in suo sensu abundat. Verbi generationem contexat, tamen uno verbo, et
At nos, salvo sensu omnium aliorum, dicimus divinam maxime complectitur, dum dicit de beata
omne oflicium trium missarum agere de ipsa Domini Virgine : Et peperit Filium suum primogenitum. Be-
Nativitate. Et quodduse missse in nocte peraguntur, i;e primogenitum, ut prudens lector iutelligat, quia
significari duas nativitates Jesu Chrisli, unam sem- quem Virgo peperit, jam primogenitus a Patre. Of-
pilernam dePatre, aliam lemporalem de Matre, fertorium et versus ejus, omnibus esse laeiandum et
utramque nobis incomprehensibilem, et oculos no- cantandum prsedicant, quia Dominus in mundum
strse infirmitatis quasi sub quibusdam tenebris la- venerit, qui est annunliandus dies de die, id est Fi-
lentem. Nam si ad divinam generationem de Palre lius de Patre, et salulare Dei Patris. Communio est
respiciamus, quis possel ad plenum sentire vel ex- B * Jn splendoribus, sed superius expositum est. Ita haec
primere quid sitFilium hominis de Patre Deo gigni, missa primam Christi nalivitalem et ipso tempore,
ul ait propheta : Generalionem ejus quis enarrabit? et ipsius sui officii omnibus membris denuntiat.
ut subintelligas, nullus. Dieit enim B. Ambiosius, Missam secundam et diei rcquire in Ammalario.
quod haec nativitas super scientiam sit angelorum Nunc ad officium missale trium subsequentium
et archangelorum, principaluum et dominationum, dierum articulum divertamus. Nam ibi quoque
et omnium ccelestium virtutum, et eorum qui inha- qusestio est, quse exposilione indiget, cur scilicet
bitant in domos luteas et terrenum habent funda- natalitia S. Stephani protomartyris, itemque sancti
mentum. Merito igiturprima missahanc nativitatem Joannis evangelistae, et demum sanctorum Innocen-
Christi plenam innuens, tota agitur iu tenebris, quia tium in suis singulis diebus prseferantur natalitiis
cum supernis spiritibus omnia scieutibus incompre- Christi Salvatoris, cum per qualuor dies natalitiis
hensibilis sit, maxime nos terrenis tenebris involu- dominicis nulla servorum natalitia, cujuslibet di-
tos pef omnia pene latet, nisi quantum luminaria gnitalis sinl, debeant prseferri. Verbigratia si infra
Scripturarum in medio radiantia cumoculis nostris Paschse et Pentecostes qualuor primos dies occurrat
revelant, quse luminaria a toto ipsius missa; officio natale alicujus sancti, cujuscunque meriti sit, in-
procedentia, nostris cordibus insplendent, ut sem- termittitur, aut in alium diem transfertur, et cele-
pitcrna Yerbi Dei nativitas sicut ipso noctis tempo- brilas Domini in omnibus prsefertur. Eadem lege
re, ut diximus, innuitur, ita et teslimoniis ipsius natalitia islorum sanclorum non prseferri, sed sup-
missse officialibus declarelur. poni Dominico natali debuerant, nisi certa ratio my-
Nam ut breviter singula venlilemus, Inlroitus qui sterii in eis lateret. Prseterea assumptio sancli Joan
est: Dominus dixit ad me: Filius meus es tu, egohodie nis apud Ephesum, ubi jacet, vn Kalendas (2) Julii
genui tc, nonne luce manifestius modum tantse ge- celebratur, et facta traditur. Protomartyr est quo
nerationis ex ore ipsius nati de Patre Filii protesta- que Stephanus, et sanclos Innocentes in ipsis die-
tur? Quid enim dicit aliud Dominus dixit ad me, nisi, bus fuisse passos nulla certitudine historiarum pro-
Deus Pater me Verbumbonum eructavit de suo cor- balur. Sed ut proposita quseslio solvalur, dicimus
de? Et quid aliud Filius meus"mes lu, quarn in princi- mysterium inesse in his solemnilatum ordinibus.
pio erat Verbum; Deus Filius apud Deum Palrem Est autem lioc mysterium, quod in Christi Nativi
de ipso Patre genitus. Ego hodie genui le, quid sibi late nobis datum est, ut Christus et Ecclesia in
vult, nisi quod illa generatio inenarrabilis, nec prin- Christo renata sint unum corpus et unus spiritus, e<
cipium, nec flnem habet, et semper perfectissima' j) si&t duo in carne una. Ecclesia igitur Christo incar
est. Nam hodie, quod est prsesentis temporis, de- nalo est renata et concorporata, celebrat pariter
claratin illa summa generalione nihil pra;terilum Nativitalem Christi propter se factam, et suam in
aulfulurum esse,cui omne suum semper in prse- Christo, id est capitis et membrorum suorum. Pri-
sentiarum adest. Et genui, quod est perfecli tempo- mo die celebralur natale Chrisli, qui est capul Ec-
ris, insinuat illam semper esse sui plenissimam, clesise, cujus tres ordines sunt, marlyrum unus, al
cujusperfectioniinomnibus inlegerrimse nihilmajus ter doctorum, tertius omnium ttdelium et subjecta-
aut minus unquam possit accidere semper idem rum plebium. Sed ne aliqua fieret ex- innumera
permanenti. Graduale quoque quod est: Tecum multitudine indiscreta conlusio, ideo innumeri mar-
principium, in die virlulis, etc., vox est Patris ad tyres honorantur omnes subcelebrato nomine unius
eumdem Filium de ipsa sui generatione teslaiitis, protomarlyris Stephani, qui primus caliccm pas-
(2) InpervetustoKalendarioEpternacensi,ante an- VIIIKal. Julii, In Epheso S. Joannis aposloliei evan-
nos mille exaralo,consigjiatur vni Kal. Julii Receptio gelistm. Et in veteri Gellonensi: Festum dormitionis
S. Joannis aposloli ad hpliesum. Simililer in veteri S. Joannis avostoli.
MarlyrologiO sancti Hieronymi Spicilegii tomo IV,
1513 DROGOCARDINALIS.- NOTITIA HISTORICO-LITTERARIA. 18U
sionis, quam Salvator Christus pro omnibus gusta- i i qui circuit quserens quem devoret. Ad haec lgitur
verat, reddidit eidem Salvatori, et cujus exemplum tabernacula construenda, primo die sumitur fructus
sequuntur omnes alii. Similiter innumerabilis ordo arboris pulcherrimse, id est primo die celebratur In-
oinnium doctorum glorificatur sub nomine unius di- carnatio Christi, qui carne et sanguine suo, qui
lecti Christo Joannis, qui apostolus evangelista pri- sunt fructus vitse nostrse, nos pascil. Ipse enim est
mus et praecipuus doctor.est Ecclesiarum. Innumera arbor nostrse salutis, quse in primo psalmo et in
quoqueinultitudoomniumsubjeclorumfldeliumcom- Apocalypsi describitur super fluenla aquarum. Post
memorantur sub nomine Infantium et lactentium, assumplionem arboris pulcherrinise assumuntur ad
qui sua innocentia jam prseimaginabant simplicem constructionem tabernaculorum et spatulse palma-
fidem justorum, rum, hoc est post celebralionem osli Salvatoris ad
Quia igitur sancta Dei Ecclesia, sicut jam in Adam consummationem ecclesiaslicoruni ordinum cele-
portaverat imaginem terreni, ila etnunc inChristo brantur et coronse victoriosorum martyrum, quod
portat imaginem coelestis: et quse in primo Adam, innuitur incommemorationeprotomartyris ipsorum.
qui eral de terra terreuus, sordebat terrena, nunc in Deinde assumunlur rami ligni densarum frondium,
secundo Adam qui de ccelo ccelestis venit, coelestis id est doctores qui de ipso Christo, qui est lignum
facla est, merito in natali capitis sui felicia ccelestia " vitae cum multiplici doctrina veritatis, quasi rann
omnium membrorum suorum natalitia concelebrat, cum densis frondibus progrediuntur, quod imagi-
ut tolius ecclesiastici corporis nativitas ad seternam natur in solemnio beati Joaunis summi docloris.
vitam simul solemnizetur. Nam etiam hanc hujus- Sequuntur salices de lorrente, quse quamvis infru-
modi nativitatem totius ecclesiaslici corporis divina ctuosa; siut, frondent tamen et virent, quse sunt
lex Moysi sub figura innuit, quse omnia Ecclesiaesa- vulgares plebiculse, quae licet in mundo positse, vix
cramenta continens, dum trium solemnilalum, quse ullum justitise fructum ferant,. lamen vivunt. et sal-
prseeipuaein anno celebrantur, id esl Paschse, Pen- vantur in flde, quae designatur in celebritate Inno-
tecostes atque Tabernaculorum ritus et cseremonias centum, qui nec loqui nec cooperari adhuc nove-
'
per singula describeret, demum festi Tabernaculo- rant.
rum cultum tradens, ita inter csetera .ait : Assume- His finitis, ralionem Dominicsediei, quse infra dies
lisque vobisdie primo fruclum arboris pulcherrimw, Dominici Natalis occurrit, breviter in calce scripti
spalulasque palmarum, et ramos ligni densarum fron- attingamus, ut de missali officio hujus festi nihll
dium, et salices de torrente, et Imtabimini coram prsetermittamus. Ha;c missa incerto die occurrit et
Domino. Luce quidem mauifestius est, quod illud in Q agitur, et significat fidem Synagogse in fine, incer-
legePascha et Penlecosten jam prsetendebant sub tum est quando, in Christum crediturse, ut cum re-
figura noslrum Pascha et Pentecosten in Evangelii liquo corpore Ecclesiseet futura assuraptio Synago-
giatia. Solemnilas quoque Tabernaculorum prseima- gsejam celebratur in Christi natale. Introitus Dum
ginabat natale Chrisli, quando in sole posuit taber- medium sileniium, vox est ipsius Synagogae testan-
naculum suum, dum visibilis' mundo apparuit sub tis quod csecata sit infidelitale quando Christus na-
tegmine carnis, et nos oinnes in se credentes sub tus est. Graduale Speciosus forma et Eructavit vox
ipsis incarnalionis sive tentoriis per fidem introdu- Patris est, quasi ipsis Judaeis testantis quod Chri-
ctos ab insidiis spirilualis nequilise semper prolexit Stus Deus et Filius ejus est, quod illi modo non cre-
ae protegit. Unde et in ipsa lege ita admonet dicens: dunt Evangelium et communio sumpta dc Evangelio
Discant posleri vestri, quod in tabemaculis habila- dum puerum Jesum narrant de jEgypto relatum,
verunl filii Israel, ut omnes fideles procerlo leneant, Judseam innuunt fldem Christi in finc mundi ab ip-
quod sub fide incai nati Verbi, cui per aquam renati sis gentibus fore ad Judseos reversuram exstincla
coneorporamur, protegimur a facie maligni hoslis, infidelitate eorum.

ASNODOMl.NI
MCXXXVH
ET HCXXXIUI

DROGO CARDINALIS
ASTIENSIS EPISCOPUS

EOTITIA HISTORICO-LITTEBARIA
'FABRIC.Biblioth. med. et inf.lal., II, 65)

Drogo, ex monacho Benediclino monasterii Nicasiani apud Remenses priore et abbate Laudunensi, epi-
8CopusOstiensisetcardinalisabannoll30 ad 1138, De sacramento DominicmPassionis librum,
«ive scrmonem, obvium in Orthodoxographis utrisque,scripsit
et in Bibliothecis Patrum':' in novissima autem Lug-
PATROL CLXVl. 48
1515 0ROC0NIS CARDINALIS »516
(kinensi toroo XXI. Iluie subjuhgitur, pag. 541, liber De creatione el redsmpiione primi hominis, editus pri-
nium an.!622e ms. codice bibliolheeae Elnensis : nee non, pag. 344 Dn septiformi gratia Spiriius sanciiac
debeaiitudinibus,etp&g,5i§Dedivinisofficiis seu horis canonicis.

BBO&OMIS G&RDiNAliiS

SEBMO

DE SACRAMENTO DOMINICE PASSiONIS.

IBiblioth. Palr. Lugdun., XXI, 329.)

Noii timere, filia Sion; ecce rex tuus venh tibi A i si audis et vides, et ineiinas aurem tuam. Audis
mansuelus,et sedens super pullum fitium subjugalis per obedienliam, vides per intelligentiam, inclinas
(Maith. xxi; Zach. ix). Veni, DomineJesu, veni, aurem tuam per humilitatem. Hic decor, hic oninis
desiderate cunctis genlibus , quia dOrmitavit anima gloria ab intus cst in fimbriis aureis (Psal. XLIVJ:
mea pra taedio mora; tiiae; et oculi mei langueruht httne decorem tuum rex mansuelus concupiscit.
prse inopia- luminis tui. Orere, sol amabilis, ut exeat Egredere ergo de civitate; quia vidit, Inquit, iniqui-
homo ad opus sutim et ad operationem suam usque tatem et contradictionem in civitule (Psal. LIV).
ad vesperam, ;et operelur non cibum qui perit, sed Egredere cum pueris Hebrseis, qui transeunt simpli--
qui permanet in selernum. Noli timere, filia Sion. citer iri occursum Domini. Sterne in via ramos oli-
Timere pusillorum est; ideo adhuc filia, quia limes. mrum (Matth. xxi), et opera misericordia; pedibus
Nondum Jerusalem, sed filia Sion; hoc est, specula. ejus aceommodes. Accipe frondes palmarum, ut
Ergo, disce speculari; noli timere, quia timor ocu- triumphes de principibus tenebrarum. Nihil in le
lum turbat. Hilaris pupilla lucide speculatur. Fides, resideat quod in occursum Jesu non pfodeat, quia
pupilla est oeuli tui. Quomodo pupilla oculi est sub- nec ungula in jEgyplo, Pharaoni relinquenda esl.
tilissima : et nisi impigre ac sollicite custodialur a Manus et cor, lingnae concinant Osanna in excelsis.-
palpebris, levissimi et tenuissimi pulveris tactu con- B' Videns vidisii, Domine Deus, affliclionem
populi tui
funditur; sic acie fidei, nisi pervigilem semper Iia- qui est in iEgypto, et intlinasii coelos tuos^et de-
heat custodiam, nibil citius CGnlttrbalur, Sed noli scendisti liberare nos. Indulta est mihi, Domine,
limere, fllia Sion; ecce rex tuus venit tibi : oritur modica quies ab operibus tenebrarum durissimis,
tibi sol, qui te et custodiat et illuminet et perducat quibus mentem-meam vehementer afflixit imporlu-
te ubi pulvis non est. Venit libi mansuetas : qualk iius exactor. Pharaonis, et Sahbati lui prseparalio
ipse est, talem te esse vult; mansuesce jugum ejus jam laetiticavit animam meam. Verumtamen non-
portare. Et ipse sedeat super te asinam suaniyct diim usque ad speluncam perveni, ubi plenius intel-
puliutn (ilium subjugalis. Et qua; est hsee asina? ligam pustulas et nsevos qui maculant faciem meam,
lpsa quae caro vocatur et mulier, et virago quia de quse valde displicent in oculis tuis; quoniam el si
viro sumpta est. El quis est pullus ejus ? Maseulus iavero me nitro (Jer. n), et niultiplicavero mihi
vir. Et quomodo pullus ejus est?l Quia non prius herbam Borith (ibid.), niaculata sum iniquitate mea.
quod spirituale sed quod animale, deihde quod spiri- Etnune, Domine, passionis lua3 dies urgere nos de-
tuale (I Cor. xv). Sedet prius rex mansuelus super berentmagis quam" praepositi Pharaonis : quoniam
asinam, postea super pullum : prius^ caro domatur m operibus iuis juslitia esl et pax et gaudium in
ut jugo habilis sit, deinde nascitur pullus et nutri- ^ Spiritu sancto. Nos autem dormitamus, te, Domiue,
tur et roboratur ut sessorem suum portafe possil. .pro nobis orante^ quia. oca/tBOstri tempore nostro
Et quarefilius subjugalis? Quia sub vifo^si htulier, gravaii (Matih. xxvi) stint. Suscita nos ut vigilemus
et mulieris eaput vir (I Cor. xi)r et lamen filius est. et oremus, ne incidamus i» tentalionem; quoniam
subjugalis, quia per mulierem vir, sed in dolore tribulatio proxima est nobis-. Quam cito clauditur
ipsa pariet, Sedeat super ulrumque rex mansuetus oculus ne le videat, collabitur pes noster itt hoc
faciens pacem r nee hsec sibi invicem adversentur. msre magnum etsnatiosum manibus [navibus], ubi
Venit libi mansuetus, et tu nonvadis ei? Egredere• sunt reptiliaquorum non est
numerus; quae somnio-
de term (Gen. XII)earnis tuse, et de eognatibne taa- rhm subrum phantasiis inlentam ludificant
animam,
tris tuse'r el de demo (ibid.), id est, memoria patris et tralrant in cor maris, unde non facilis ad supe-
tui. Pater tuus Amorrhmus est, et maier tua Chann- riora reditus est, nisi tu emittas manum tuam de
ncea (Ezech. STi). Hu|us^palris bbliviseefe,. et tunc alto et iiberes nos de aquis multis. Suscita nbs, Db-
coaeupiscet rex=deebrem iuum. Decor magnus est, , mine, ut ^tecum vcLuna Uora vigilemus et orem«3v
 1317 SERMO DE PASSIONE DOMINICA. 151S
Quis autem est qui lecum una hora vigilel? Avulsus A rabilis anima; si non anlore, saltem timol'e. Cogita
enim es a nobis quanium jactus est lapidis , et ago- saltem cruciatum quem jam passura es in morte ;
nizas prolixius, ita ut gulta sanguinis tui decurrat certe nulla cruit est dufior quam mors. Mors, in •
i» ter.ram (Luc. xxn). Longe avulsus es a nobis quia quam, ipsa est durissima crux quse libiparatur; ad
lapis est abscissus de monte sine manibus, ct jactus quam quotidie tu festinas, et non attendis : vide
est lapis , et percussit Goliam in fronte, et statuam quomodo te mbrs crucifigit, corpus rigescit, crura
in pcdibus. Iste est jactus tutts longe a nobis, quia distendunlur, manus et brachia decidunt, pectus
etiam adusque interiora velaminis prsecursor in- anhelat, cefvix languescit, labia spumant, oculi stu-
troisti pro nobis, ubi semper inlerpclias Patrem. Sed pesciint, facies exsudat, vultus horrescit, ct vclnt
utinatn gtttta sanguinis qui de agone tuo sudat, testa pallescit. Ista le manet crux, nescio utrum in
usque ad terram deeurrat; etaperial tefra ossuum, Iectulo molli, an in cruce rigida suavius morialur.
et bibat illum et clamet ad te, et tecum ad Patrem , nisiquod crux citius dolorem abscindit. Quse vide-
melius quam tanguis Abell (Gen. iv.) Qtiis autem, mus et senlimus levia surit ad ea quae intus anima
est, Domine, qui tecum una hofa vigilet? Etiam in jam praeguslat. Nam sensus a corpore cito recedit,
cmlo iton esl factUm silensiwn (Apoc. viii)* nisi quasi animam sua mors sehiper comitatur» Cum ambula-
niedia hora; quarilo miiius in terfa, una hora(Maiih. B rent atiimalia, anibulabant pariter ei folmjuxla ea
xxv.t), vigilabimiis tecum? Quotieset-redis ad nos, (Ezech. i). Si vita nostra proficeret, tota sanctiB
et invenis dorniienles (Ibid.), et tamen benigne susei- Scripturse nobiscum ambularet, sed quia per palu-
tas nos, et iterum abis secundo et tertio eumdemser- des et saxa pedibus euntes offendimus vix rotse nos
moncm dicens? (ibid.) Statim autem ut recesseris, sequuntur. Passio Doinini celebratur, et nos Voltt-
ilerum somnus occupat nos, nee vigilare possumus plati operam damus! Clamat nobis de cruce :' 0 vos
iiisi quandiu riobiscum es el suscilas nos. Venis in omnes qui transilis per viam, allendite et videle si est
secunda et tsrlia vigilia (Luc. xn), sed bealus ilie dolor similis situt dolor meus (Thren. i), et nemo
servus quem func iriveneris vigilanteri (ibid.). Jam est qui audiat, nemo est qui consoletur, nemo est
primse et quartse vigiliae riulla menlio fit; quia riec qui respondeat. Sitio (Joan. xix), inqtiit. Domine,
primseva selas sensum reeipit vigilandi, nec uliima quid sitis?Ergone plus cruciat sitis quam crux? de
spom prolixius dormiendi. Etquidest, Domine, cruce siles, et de siti clamas? Silio : Quid? Vestram
quotl terlio rediens, copiam dormiendi prsestas? fidem, vestram salutemj vestrum gaudium; plus
Dormile jam, inauis, et requiescite (Malih. xxvi)i animarum vestrarum quam corporis mei cruciatus
Nunquid alium eoncedis somnum, ubi requiescitur; me tenel. 0 vos omnes qui transilis per vium , atien-
ct alium prohibes in quo oculi gravantur ? Ita est: " dile et videte si est dolor similis sieut dolor meusx
qui enim vigilat in te , suaviter dormit, et silet, et Attendite dolorem meum, ut in dolore meo videatis
somno suo requiescit; qui autem dormit, a te, sicut dolorem vestrum; dolor meus imago vestri doloris
ebrius nocie (Jcr. xxnt) nesciens graviter agitatur. est. Quod attenditis in corpore meo, attendite ct
Tristis esi, inquis, anima mea usque ad mortem vos si similis dolor non est in Corde vestro, traris-
(Matlh. xxvi). Anima tristis est quse exspectat mor- itis a vobis ad me- transite a'me in vos, et videte si
lis. Iribulalionem : quis enim sciat utrum ad sini- siriiilis dolor in vobis sit sicut dolor meus. Noliu
stram an ad dextram eat? Quis eniffi sciat quomodo flere superme, sed super vos ipsas flele, filim Jerusa-
respondeat ad arguentem se, quando judex sicut lem (Luc. xxm). Nam ille dolor, quem transitis et
parluriens (Isai. XLII) loquitur? Ideo tristis anima, non attenditis, magis est flendus quam dolor metts:
similis fiat pellicano solitudinis, qui odit civitatem, propter scelus enim Vestrum percussus sum. Ha;c
coiiveiiticiila eorum de sanguinibus, et, macie soli- nobis de cruce tua clamas, o benigne Jesu ; et si
tudinis pallet, et sicut nycticorax in parietinis Scri- non verbis, lamen ipsa re : quid tibi respondeam ?
plurse quaerat sibi eseam tota nocte, et evolet in qnidloquar? aut quid retribuam? fecisti ergo milu
passerem super tectum vigilantem et caventem JJ ] de corpore tuo speculum aniniaemese. Nesclebani
quundo veniat fur. Vel Judam non-videtis, quomo- conlumelias et terrores, et colaphizantem me inces-
do non dormit? Quarn pervigiles habet oculos avari- santer Satanam, nisi viderem artem medicinse tuae
tia! Quomodo circuit orbem lerrse! Non cessat ma- similia similibus curantem, et appenderem in siatera
nusejus, non cessatpes, et coacervat sibi iram in (Job vi) hinc calamitatem tuam , illinc iniquilatem
die irse. Et tamen dormit Simon, dormit Jacobus et meam, Dedisti corpus tuum percutientibus, elyenas
Joannes. Quare? Quia non altendunt quid post pau- tuas vellenlibus, faciem tusm' non aveftisli a coit-
lulum futurum sit; periculi magnitudo somnum fu- spumlibus in le (Isa. i;), ut alapae tuse alapas meas
gat! Nunquid dormivit Petrus in atrio? Nunquid ' removeant, etflagella flagellis eipientur; et opprO-
dormierunt qui relicto eo fugerunl?Nunquid dor- bria exprobr&ntium quse ceciderunt stiper te aufe-
mivit adolescens quando tenuerunt eum, et ille^ re- rant a me opprobrium sempiternum. HsecsUnt lin-
jecta sindone, nudus (Marc, xiv) profugit? Et tamen teamenta mundissima carnis tuse, quibus vulnera
frigus erat, qhia stabat Petrus et tatefaciebat se mea alligasti, o Sainaritane misericors, ut impone- •
(Joan. xvni): magniludo periculi, et frigusetfa- res me super jumentum tuum etperduceres m sta-
mcm facit oblivisci. Evigila landem, evigila, mise-- bulimi, quoniam vere languores nostros ipse tulisti)
IKIS DROGONIS CARDINALIS 1520
et dolorcs -nostrcs ipse portasti, cujus livore sanali A t«n»-car«fs {/ Cor. v). Effertur adoleseens de domo
mmus (Isa. LIII).' In demo ergo principis sacerdo- ad portam civitaiis (Luc vn), ubi sedel -Pilatus pro
tum, velata facie colaphizalur Ghristus, quia in do- tribunali, in porta enim civitatis judicium solebat
mo conscientia; csecata mente colophizalur Christia- fieri. Pilatus autem apprehensum flagellavit. Saepe
nus. Quod enim Christus in publico, ego patior in dum culpa retegitur per impudentiam peceatorum
occulto; quod ille foris a ministris Caiphse.^ego in- effrenalur; augentur flagella, plagae multipiicaiitur,
tus a negotiis Satanse; quia super dorsum meum fa- muka enim fiagella peccalorum (PsaL xxxi). IHs
bricaverunl peccalores (Psal. cxxvin): faciem mihi flagellis (Exod. v) sseculi Pharao csedebat filios IsraeU
velaverunt, faciem meam in terra defixerunt, et dor- Post hsec traditur militibus ad Uludendnm (Matth.,
sum incudem -suam fecerunt, et super dorsum meum xx), ipsa est malitia spiritualis nequitise. Vide ordi-
fabricaverunt peccatores : sed adhuc intra domum nem miseriae : A principibus sacerdotum traditur
conlineor, ubi puella moritur et suscitatur, ham et principi tenebrarum,qui flagellis suis sibi mancipa-
ibidem Petrus ncgavit, dicens : 0 homo, non sum patum, militibus suis exposuit altius illudendum, et
(Matth. ix); hominem attendo, non Deum; hominem postea novissime cracifigendum : post crucom enira
(imeo, non Deum cujus veritatem nego. Nonne tibi nofiTcsiat supplicium, quia peccalum itsoi-le leruii-
Petrus in his verbis velatam habuisse faciem viite- na;4jr, sed vitata jam morte, majori 4sem«:.ur.i lu-
tur? Unde tertio colaphizatus est? quia tertione- dibrio peccalor agitatur. Exuentes quippe eum vesle
gavit, Et Paulus tertio rogavit Dominum ttt aufer- totius Christiani decoris, quasi pro regio splendore
ret a se.angelum Salanm qui (II Cor. xn) eum co- chlamydem coccineam (hoc est, veslimentum mistum
laphizabat. Uterque ergo apostolus eolaphizatus sanguine) circ.umdant, cum propter crudelem san-
est, uterque naufragium passus ; ille intus , isle gyinolentiam a plerisque et honoralur vi cireumda-
foris. Voluisset quidem Satanas (si tamen licuis- tur J unde et plectentes -coronam de spinis (Mallh.
set) tandiu Petrum colaphizando cribrare sicut xxvn), ponunt super caput ejus, cum de rapina
iriticum (Luc. xxn), donec omnem ab eo fidei pauperum spineas ei divilias coacervantes, oapm
medullam excussisset , sed ego , inquit, Petre , ejus ad regnum elationis efferunt. Vindicat enim
r-ogavipro te, ut non deficiat fides tua (Matlh. xxvi), pecunia, quod Sapientia sibi dicere solebat: Per
unde respexit Chrislus, et egi^essus foras fievit me reges regnant et conditores legum justa decermmt
amare. Tandiu faciem habuit velatamPetrus, donee (Prov. vm); ubi pecunia, ibi-rex, ibi clientium co-
respexit eum Christus. Sed nunquid non etiam prius pia. Unde et arundinem in dextra ejus penunt
iespiciebal?etiam, sed Petrus respicientem se Chri- ; (Matth. xxvn). Potestas enim et regnum impiorum
tum non respiciebat, quia velatam faciem habebal. arundo est, vento agilata; regnum autem Clu-isti,
Unde bene alius evangelista, et recordalus csl, in- virga ferrea. Et bene in dextera arundo ponitur:
quit, Petrus (ibid.); recordatus Petri,respectus fuit quia dextera eorum, dexlera iniquitatis (PsaL'M.m).
Christi. Ergo cum peccatorum flendo, recordaris, Jam quod sequilur luce clarius est, quia genu flcxo
a Christo videris; iroo sublato velatnine Chrislum talibus illuditur potius quam servitur. Ave, rex Ju-
vides. Et egressus foras (ibid.) : propterea negabat, dfsorum, el exspuentes in eum (Marc. xv), laudibus
quia-intus esse nolebat; et tamen quando negavit, supervacuis \laudaiur enim peccator in desideriis
foras egressus est. Unde, foras? de domo Christi, animm sum, el iniquus benedicitur (Psal. 5)]. Accepe-
de domo fidelium. At ubi de domo Caiphse ibras runt arundinem et percutiebani caput ejus (Marc.
egressus est, in domum Ghristi intrnmissus est. xv). A talibus rectoribus, milites eorum potestatem
•
Quot sunt hodie qui dicunt: Nos sumus de dorao accipiunt nocendi el devorandi pauperes, q«od 10
Christi, nos sumus de domo Ecelesise; et sunt de tua> tamen redundabit in caput ejus, cujus auctori-
domo Caiphse: hoc est, hypocrisis? Quod Pelrus tate se tuentur. Hsec terlia mors est, quando sedet
ncgando, hoc isti faciunt aflir-mando, sed nisi conft- fetensi» cailiedrapesiilentim (Psal. 1): his morlRms
tendo exeant -foras et amarefleant, non intrant in ) infeltx anima, ante extremam crucem morte affici-
Ecelesiam Christi. Amaritudo fletuum velamen di- tur, et quod miserabilius est, talibus opprobriis
luit oculorum. In domo ergo Caiphse colaphizatus quasi pro magnis honoribus delectatur, et talis quo-
cst Ghristus, quia in domo Caiphse colaphizatur tidie ducitur ad crucera, bajulans ipse sibi sua; dam-
Petrus, et quod Petras a Satana intus passusest, nationis supplicinm. Sed quid est quod post illu-
hoc Christus a ministris Satana; foris pertulit. At- sionem, chlamyde exuitur, et suis vestibus reindui-
tende et vide si est dolor similis sicut dolor meus tur; nisi quod saepe superbus Adam, cum per dolo-
(Thren. i). Vide quis graviora perlulit opprobria, rem carnis confinia mortis ingreditur, deposila ela-
Christus foris in corpore,an Petrusintus in corde? tione, ad putredisiis suse considerationem revertitur?
Sed jamad Pilatum eatur. Mane autem facto(Matth. ubi videlicet vel miseratione divina poenitentia; fi t-
xxvn), vinctus adducitur ad Pilatum: quandiu culpa ctus invenit, vel post tremendum judicium duplici
Herodes cum vesle regia
latet, nox est, at ubitpeperil innotescere, mane flt. contritione conteritur. Sic
Tunc jam ligatur a priftcipibus sacerdotum, et tra- prsefulgiduSj plusquam decuit a populo ei acclama-
ditur Pilato, hoc estjprincipi tenebrarum : sicut et retur, mox percussus ah angelo, exutus chlamyde
Apostolus jubet hujusmodi tradere Satanrn in interi- veslem s\iam reinduit, et consumptus a vermibus,
mi SERMO DE PASSIONE DOMINICA. *52S
exsplravif. Rectene illusus est? Ave, Rex Judmorum A , his quse nunc mendico nihil in manibus mei* repc-
(Marc. xv), quid superbis terra el ^nis? (Ecck x.) riam. Hora, inquam, orationis nona est; orasti hac
quid veste nilida gloriaris? Subter te sterneturtinea, hora pendens. in cruce; orasti, inclinato capite clu-
et operimentum tuum vermis est (Maehab. ix); hsec mansvace magm (Joan. xix), etexpirasti; orasii,
tua vestis est; illusemint tibi qui chlamyde coccinea inclinalo. capite in spiritu humilitatis, et claroaos
circumdederunt. Sic Antiochus et Domini natalis voce magna, allissimo et secrelissimo affectu patenio
liostis Herodes, alienis vestibus depositis, in suis et nostrae charitatis; in illo, Domine, clamore yalido
vermibus-exspirarunt. Redi ad cor tuum tanden» ali- exspirasti, et eumdem quem de nobis tunc habebHS
quando; redi, vetus Adam; vide ubi.et quomodo te compassionis animum tecum adhuc reservas, quia
requisivitet invenit novus Adam, oslendam-libi in charitas tua refrigesccre nescit. Erat autem hora
corpore ejus ignominias animae tuse. Non salis fuit erationis noua. Et quare nona orationis erat hora?
quod per colaphos et nova irrisionuin genera, post quia circa horam nonam tenebrse facta; sunt [tene-
te- ftigientem, clamitans et miserans percurrit, et brse factse sunt usque in horam nonam]. Repellen-
usque ad novissimum crucis supplicium, te animam dus erat horror tenebrarum, qui uaiversam operLe-
cfflantem conseeutus invenit- et apprehendit?-Quis rat terram; repellenda eafigo populorum, quse ex
enim latro ille nisi Adam fuit? Qui ex quo primum " tune cceperat abundare ex quo tu ccepisti ad auram
fai paradiso sui ipsius homicidium perpetravit; tan- postmeridiem dearabulare; ex quO tunc noncessasli
dhi a Christo fait reus et abscondit se, donee in clamans, ubies Addm? (Gen. m.) Sequens-post ter--
crucis artieuto novissime consumptus et compre- gum fugientis et abscondenlis se quantum in ipso
hensus fugere et Iatere amplius non potuit. Ibi tan- fuit qui et dimissus est de paradiso voluptatis, et
<?omcomprehensus ad te, bone Jesu, cpnversus est; pervenit usque ad condignum- suse crueialum iniqui-
culpam suam confessus est; poenam libenter am- tatis. Sed nos, inquit, digna factis recipimus, hic
ptexus est: tu enim admonebas ne pati abhorreret, autem qirid fecitfJLvc.xxmJOAd&ia, quam seroin
quod te quoque secum pati videret. IUe ergo tibi de hsec verba prbrupisti! Modote primum inveni. Amen
toto hoe mundo solus et unus adhaesil, ct ideo solus amen dico libi, hodiemecum eris in pazadiso (ibid.)i
de toto hoc mundo tecum in paradisuin intravit, ideoest hora orationis nona. Nona-oravit: nam de-
ubi et tam firmiter non jam custos paradisisedcivis cima paradisum - intravit. Propterea non introibafc
et domesticuS Dei collocatus est, ut amplius inde claudus in templum, quia.nonduin usque ad deci-
cadere jam non possit. 0 bealissimum latronem, mam generalionem pervenerat, sed Petrus ad eum :
imo non latronem sed martyrem et eonfessorem! In nomine, inquit,- Jesu Ghristi surge et ambuta (Ach
necessitatem enim verlit in voluntatem, eVpGenam III). Vcre vos estis monles ad quos levavi oculo%
eommutavit' in gforiam eterucem in triumphum. In meos, unde venietauxiliummihi: sed auxilium meum
te, beatissime confessor, martyr, de totius mundi a Domino (Psal: cxx), quia dixisli: In nomine Jesn
sterililate, fidei reliquias tollit Christus : tu, fugien- Christi surge et ambula. In verbo Christi laxas rete,
tibus discipulis et Petro negante, socius et eomes elin verbo Christi claudum levas. In verbo Christrsoli^
passionis ejus fieri gavisus es; tu, Petrus. in cruce danturbasesejusetplanta;;Qua;suntbasesejus?Fides
fuisti; etPetrus in demo Gaiphse, latro. Tandiu hic et timor :et quse planta;? Spes et charitas : ideoibene
Petrus latro fuit, quandiu intus latitans Ghristum Petrus et Joannes simul ascendebant; quorum alier
foris negavit: et ideo et-Petrum praecessisti itt pa- lidei alter charitatis insigne ferebat. Ascendebaut a 1
radisum, quia qui te cruce complexus est dux et templum tuum, Domirie, tecum simul oratufi nt et
rcctor ttius, eadem die qua-ipse ingressus est, flde- ipsi tecum simul introeant in paradisum sanctuarii
lein et-gloriosum militem secum-te pariter- intro- tui. Quia scissum est in morte tua velamenlum quod
dux-ir. er-at super faeiem Moysi (Exod. iv). Sed noluerunt
Egenus el pauver ego sim (Psal. LXJX),Domine, et introire soli, quia nec tu, Domine, solus paradisum
claudus exiulero matris mem'(Acl. xiv),eteece sedeo D ] introisti. Tu latronem, isli clauduna introducunt.
ad poriam lempli tui qum dicilur speciosa (Act. ui), Sed neqiie jam latro in paradiso est,jieq.ue claudus.
non valens nec volens inlroire, quin potius egestate iu templo : quomodo enim claudus est qui stat et
honorum tuorum mendicans foris alimoniam carnis ambulat, exsilit et Dominum laudat?'Aut qubmodo.
mese, a;reas et falsas imagines hominum, ubi coa- latro est, si cum Christo iri paradiso ? Non enim
cervem mihi talenlum iniquitatis, fasciculos depri- juxta te habitabil malignus (fyal. v).- Latro fuerat
mentes. Etecce hora orationis nona (ibid.) est-; as- quaudb latebat ante confessionem; sjustus autem
cendunt Petrus et Joarines,(t6M..) apostoli tui ut post orationem, quid' enim oravit? Meinento mei duttk
orent ad templum-sanctum tuum, ego-bsereo terrse veneris in regnum tuum -(Luc. xxm). 0 magna fides,,
et luto, terrena et vana sapiens, et aliis introeunti- o magna charitas! orat pro fuluris, non praesenti-.
bus ego foris remaneo non qusrens cumeis ea quse bus; non vult de cruce tleporii, sed ilj regno Christi.
Patris tui sunt, sed quse prinii patris mei, qUse me reponi : quid enira est aliud dicere quarii, cupio dh-
sive foras quolidie ponunt, et male concupiefunt. solvi el cum Chrhto esse (Philip. i). Nescib quiit'
Ecce jam hora orationis nona est, inclinata est dies, Paulus magis isto Iatrone cupierit. Memento tnei! 0«;
ptopc est nox; cum surrexero mane diluculo, de cor-contritiiiii et iHimiliatum 1 Quid iniaus vel^hu.-
15£5 DROGONIS CARDINALIS £S2I
milius potuit rrtgare, quam ut sui memer esset?, A htimerum tuum? humerus tuus altus est, humerus
Memento mei! cujus mei, inquam, tam indigni, tam tuus forlis, humerus tuus pertingit usque ad Patris
peccatoris : iniquitatem meam cgo cognosco et pec- consessum super omnem principatum et poteslatem
catum meum conira me est, confundor oculos me.os et virtutem. Uluc perducis ovem centesimam, illuc
ad.te levare; tibi soli peccavi, tu solus'potes a pec- deducis ovemJoseph (Psal. LXSIX).Ad dexteramPa-
cato meo me mundare : malum contra te feci, cura tris deducitur ovis Joseph. Valde jam secura ovis
me tibi volui celare; latro sum anima; mese, ho- Joseph; Christus te portat super huroerum suum;
micidium quiden^ feci; volui occultare, sed malum fortis est humerus ejus, r.oli timere; altus est, noli
coram te feci; njemento mei, miserere mei, merito ad ima respicere, quia nemo millens manum suam ad
in hanc miseriam deveni, qui tuam beatiludinetn aratrum, et respiciens retro, aplus estregno Dei(Luc.
deserui; dives eram, et ecce quam pauper factus ix). Grave jugum super filios Adam a die nativitalis
svim! De omni ligno pai'adisi poteram comedere et eorum, usquc ad diem reversionis in matrem omnium!
(ieiectari, et ecce crucior et morior in hoc ligno, (Eccl. XL.) Quandiu sum filius veteris Adam, grave
memento mei, lui oblitus eram, sed tu, cum iratus jugum porlq. Si essem filiusnoviAdam, leve jugum
fueris, misericordise memor eris. Miserere mei se- portarem. Quod est jugum grave?taleutum plumbi;
cundum magnammisericordiam tuam(P.sal. L) : video B et quod est onus leve? crux Christi. Iilud sicut
iii te, magnam et luam; hoc est competentem tibi scriptum est, subraergitur in aquis vehemenlibus
inisericordiam, quse te mihi, ad mei consimilem, {Exod. xv); istud enatat super aquas. Mira res! nihil
condescendere fecit miseriam. Ego digna faclis(Luc. formidolosius homini quam crucem pati. Sed quare
XXIII)recipio; tu autem quid fecisli? Yideo te mihi timent homines crucem? Quia latrones sunt: si la-
in pcena similem, quem in actu video tam dissimi- trones non essent, crucem non timerent; ergo qui
lem! Nori potuisti me longius sequi. Undevenisti? timet, latro est. Quomodo, inquis, latro est? audi-
A summo cmlo (Psal. xvm) egressus es, et de utero Christum : Vos autem, inquit, fecistis eam id est,
Virginis, speciosus forma processisti, et mecum domum meam speluncam latronum (Mallh. xxi).
pendes in ligno! Quis huc teaJduxit? sola miseri- Teniplum Dei sanctum est, quod estis vos; faciunt
cordia. Sccundum hanc magnam misericordiam tuam ergo homines seipsos speluucam latronum:jugulant
miserere mei, Deus. Deus.es, non homo tantum: homines et trahunt in speluncam suam. Quodenim
Deus es, ego homo, ego plasma tuum, ego quem fe- majus homicidium, quam at seipsum interficiat
cisti ad imagincm et similitudinem tuam; imaginis homo?. vel quod gravius homicidium, corpus occi-
%ux, Deus, miserere. Sed in quo te agnoscam mise- (fj dere an spiritum? 0 quoties horao spirilum suura
reri? in eo quod imaginem meam in te video simi- interficit! quot homicidia in semetipsoperficit? quo-
Icm, et eamdem mecum mjseriam pali; quid ergo ties voluntarie et ex studio peccatum perpetrat, quid
restat nisi ut spereni de tanta misericordia? Quis, aliud quam seipsum jugulat? Omnis enim qui acce-
inquam, poss|t desperare? Ergo rnemento mei dum peril gladium, gladio peribit (Matth. xxvi). Gladius
veneris in regnum luum. Vadis ad regnum tuum, animse peccatum est; peccatum anirnse mors est;
implesti negotium tuum ! ad hoc venisti ul me re- qui hunc gladium nianu proprise deliberationis acce-
ducas tecum; tecum ire concupisco, et hanc ama-5 perit; hoc est acceptum habet et gratum; primus ia
rissimam inortem pati non contreinisco, non erur seipsum manum mittit, primus semetipsum interlicit:
hesco. Quomodo enim contremiscerem, ubi te me- Gladius, inquit, eorum inlret in corda illorum (Psal.
cum esse viderem? etiamsi ambulavero in medio. xxxvi). Nec satis est semel occidere et quiescere;
ymbrse mortis,non timebo mala,quoniam tumecum, millies et millies crudeles in se manus convertunt;
es, aut quomodo erubescerem quod te Dominum. et veloces sunt pedes eorum ad effundendum san-
pceli po.rtare viderem ? Qui enim te erubuerit et tuos gu.inem suum viri sanguinum et dolosi. Quo-
^ermones, hunc erubesces cum veneris in majestate modo dolosi?: Qttia cougerunt cadavera mortuo-
tua, et Patris. et sanctorum augelorum. Qui non ba- D rum in speluncam suam, et operiunt aggere terrae
julal crucem s%am (Luc, xiv), et sequitur me, non ne vel ips.i videant, vel ab aliis videantur. Nolunt
est meus discipulus; hic est sermo tuus : qui hunc ipsi videre, ne hqrrorem vel pudorem ingerant eis
sermqnem erubuerit, hunc tu erubesces : qui enim in faciem, morticina felentia; nolunt videri, ne forte
erubescit crucem tuam, erubescit gloriam luam; deprehensi tauquam latrones homicida; ad horrenda
mihi autem absit glqriari nisi in cruce Domininostri supplicia pertrahantur. Quid aute.ni in pmnibus sup-
Jesu Christi. Crqx gloria tua est, crux impei-ium pliciis tani horrendum quam crux?. Ideo timent cru-
tuum est : ecce imperium tiium super humeruui cem latrones, quia crux scelerum vindex est, crux
tuum; portas portantem te. Qui pqrtat criicem tuani, impiorum poena esl, crux sequa lance judicat et re-
portat glqriam tuam; qui portat gloriam tuam por- munerat, hinc nocentcs, illinc innocentes, ideo crux
lat te; portantem autem le, tu portas super hume- impiis formidolosa, piis autem supe.r pmnia ligna
rum tuum, quia imperium tuum super humerum paradisi gratiosa est. Nunquid enim Christus cru-
tuum (Isai. ix): ergo qui te portant imperiura luum cem timuit? nunquid Petrus? nunquid. Andreas?
sunt- in ipsis enim tu regnas. 0 maxime imperalor! imo et optavit, exsultavit enim ut gigas ad-curren-
sed quomodo, aut quo portas iinpcriuin luum super dam i'iam(Psttt. vm): Et, desiderio, inquil, deside-
 fSfS SERMO DE PASSIONE DOMINICA. I£f5
ratii Iwc wffsc/isnmnducare. vobiscum anlequam pa- .\ runt (Matlh. xxvi), quid enim discipuli, nisi captUi
tiar (Luc. xxn). Manducavit pascha cum discipulis, capitis, qui omnes numerati sunl? (Malth, x.) Ergo
manducavit et pascha cum passus est, quando trans- in Calvarise loco vexillum crucis erigitur.. Pro eo,
ivit ex hoc mundb ad Patrem : Ego, inquit, habeo iiiquil, quod ambulaverunt filim Sion exlenlo collo et
cibum manducare quem vos nescitis; meus cibus est nutibus oculprum, decalvabit Dominus verticem filia-
ut faciain voluntatem Patris mei (Joan. iv), et vo- rum Sion (Isa...iu). Decalvet Dominus verlicem ca -
luntas Patris est ut calicem bibam. Ergo in cruce pilli perambuktntium in delictis suis (Psal. LXVII)...
manducavit et bibit, et ebriattis est, et dormivrt, Decalvabit, inquit, verticem (iliarum Sion,_el faciet
Risit verenda ejus, malediclus Cham; et filii, avum ibi Calvarise locum, ut ibi figajur gloriosa.Christi
refereutes, altissimi soporis mysterium pallio con- crux, ubi sedem sibi superbia locaverat. Diiata, u\-.
texerunt: Immisiz quippe Dominus soporem in Adatri quit, calvitium tuutn sicut aquila (Mich. j).,Aquiia..
es lulit unam de cosiis ejus, et mdificavil in mulierem decalvata, gerspicuo sole fruitur; sic aniinae calvi,-
et adduxit eum ad Admn(Gen. u). Manifesta res est, ties quanto dilatatur, tanio se purius.in eara v.^ra-
quia dofmila^it Chiislus, et soporalus est Christus, lux infundit; qui aulem sibi comam nutriunti caeci-
et de latere ejus quatidie aedificatur, et pascilur, et tatis et gravitalis si.bi damnationem acquirunt.- Pi'p--
nutritur Ecclesia, et adducitur a finibus terra;, ut • pterea lucis hujus beatse visionem perdidit Absalon,
assistal Regina a dextris in veslitu deaurato cir- quia gravabat eum csesaries, et non nisi semel m
caindata varietate. In cruce ergo pascha manduca- anno tondebalur, et crines siws ponderabal ducentis
vit, quia ascendit in palmam, et collegil fructus siclis pondere publico (II Reg. xiv),. unde in eodem
ejus. Cum exaltaius, inquit, fuero, otnnia traham ad crine suspensus ad arborem iiiteriit..Absalon, pa-..
me (Joan. xn), quse omnia? ccelum, terram, et in- tris pax, ipse esl et Judas, et quicunque in pace,
foros. Traxit ad se Patrero, quia clambr ejus iritro- Chrislo est amariludo amarissima (Isa. xxxvm). Ave,.
. ivit in conspectum ejus, in aures ejus; et contre- Rabbi (Matlh. xxyt), voce et osculo, Patri pacem
muit terra, et petrse scissse sunt, et monunienta ferebat, ore suo bcnedicebanl, et corde suo tnaledice-
aperta sunt, quia vocem Filii Dei audierunt. Sic banl (PsaLtxi). Homo, inquit, pacis mem,in quo±
Mediator Dei et hominum, medius inter coelum et speravi, qui edebat panes meos, magnificavit super. me
terram, pascha manducabat,'et fructusarboris uudi- supplantationem (Psat. XL). Unus est et multi sunl.
quecolligebat, quos in corpus suum trajiciebat; quia Ecce Absalon, ecce Judas, ecce corpus SaJana;. Sed?
confluebantomniaad arborem vitse, quse erat in raedio quomodo comam nutriebat? fur erat, et loculos ha-
paradisi; restincta enira erat framea, quse viam ihter- P hebat (Joan. xu)^ Ista eum csesaries gravabat, et se-.
cluserat. Quis ergo amplitis crucem timeat? in cruce mel in anno lonsus, quando. semel retulit triginia-
eniin pendet,omnis fructus vilse, quia ipsa est arbor vitae argenleos et projecit eos in templo; quos ponderavit
quse est in medio paradisi ;-ipsa est alfitudo, latitu- ducentis sielis, qui numerus immundorum est, et-
do, sublimilas et profundurit; ipsa bonos colligit et hoc, pondere publico, non pondere saneluarii; poe-
remunerat; ipsa malos disperdit et condemnat; ipsa nitentia enim ductus peccatum suum valde pondera--
est mpestorum consolatio, esurientium refectio, per- vit. Peccavi tradens sanguinemjuslum (Mallh. xxvn)..
f. ctorum gloriatio. Circuire possum, Domine, cce- Singula verba plena sunt ponderibus, sed pondere-
Ium, et terram, et mare et aridam, et nusquam le publico, non pondere.sanctuarii, quia plus erubuit,
iiiveniam nisi tantuni in cruce; ibi dorrais, ibi pa- iiifamiam quam coiiscienliaro, plus suam nequitiam-,
sciSj ibi cubas in meridie (Cank 1.1). Cfux enim tua, quam Dei. misericordiam ponderavit. Audi pondus.
fides est c.ujus latitudo charitas, longitudo longani-. sanctuarii :Peccavi, malum coram te feci,dele iniqui-
initas, altiludo spes, profundum timor. In hao cruce tatem mearn (Psal. L). Hinc iniquilaiem meatn ega,
te. invenit quicunque le invenit-, in hac cfuce anima agnosco (ibid.), illjnc misericbrdiam tuam magnam
suspendifur a lerra, et dufcia poma de ligno vilse allendo; misereremei, Deus (ibid.). Audi et pohdus.
deceipil; in hae cruce Domino suo adhserens duL- p publicum : Major est, ajt Cain, iniquikis mea quahi
citer decamat :.Susceptor meus es tu, gloria meaet. iil veniam merear (Gea.. iv).. Retulit ergo triginla ar-.
exaltans capul meum (BsaL ni),. genteos,_et projecit in lemplo (Ma»/jtxxvn). Vide
Nullus ergo te quaerit, nullus te invenitynisi cru- quafn magni ponderabat eos, non projecit eos in
cifixus. 0 gloriosa crux, radicare in me, ut aseendam sterquilhiio, sed in templo, nimifum talibus sempeR
in te! Ssd ubi crucifixeruiit eum? (Joan. xix.) in Cal- diis templum suum devoverat : Avaritia euim, simu-
variae-loco. Beatus vefo locus in quo figiluf crux, Uicxarum servittts est (GaL v), et avaritja excmcdl
Bona calvities quse talj fronde vestitur. Ad hanb oculos sapientum (Deut.. i). Ecce infelix qualitfir ex^-
calvitiem Elisaeus ascendebat: Ascende, cahe. Asceii- csecatus est! maluit seipsum; perdere, quam dena-
a~e;calve (IV Reg. n). Vide si nou calvus estet nb- rios perire. Denarios templo,;seipsum laqueO addi^
ster Elisseus :-Filius'hominis, inquit, non habet ubi xit; amahat. hseredes suos qui epsdem denarios
reclinet caput sumn (Luc. ix). Ecce quam calvusest exinde colligerent, qui etiam nunc reservant in suo-
qui non habet ubi caput reclinet! calvus est, quia re- Corban. Projecit eos iri templo, et abiens laqueo se
gimm ejus non est de hoc mundo; calvus est noster suspend-it. Jamdiu erat-quidem quod a Christo re-
EJisseus, quia diseipuii -ejus relicto co omnes' fuge- cesserat et avaritise laqueo se suspendcrat : sed quod
 !52Y DROGONISCARDINALIS 1528
fecerat,inocculto,palam,omniDUsinnotuit(Jlfa'tA.x). A tantum crescit et intumescit fluvius nt transvadari
Exteribris poenaequalitas, supplicii modum ape- non possit (ibid.); sed oporteat reti-o potius redire.
ruit; qtiia per qum peccaveril homo, per hac punle- ad solidum ripse, ideo sancla animalia ibant et rever-
tur (Sap. xi). Suspensus crepuit medius (Act. 1), ple- tebantur (Ezech. i). Columba quoque cum non inve-
nus erat veiiter, et ruptus e.st. Uter crepuit medius nifet ubi pes ejus requiescet-et, ad arcam reversa
,;' nbi sedes erat Salanse, crepuit ergo vas contumehae, est (Gen. VIII). At vero corvus semel emissus nescit
quia non erat de vasis flguli quse prbbantur in for- reverti (ibid.), quia non simplici oculo persequens
nace (Eccli, xxvn) : propter quod in agro figuli in yahitatis diluvio Interceptus est, et ijierito. Quid
sepultura peregrinorum (Matth. xxvu) sortem non enim columbse et corvo? Quid candido et nigi'P?
habuit: sed velut testa crepitans per inane dissolvi- Quid Judse et Joanni?Quid Christo.et Belial ? (IlCor,
tur, et diffusaxsunt omnia viscera ejus (Act. i). Pe- vi.) Et tamen Christus inter Judam et Joannem me-
cunise viscera sunt avari; illa diffunduntur et per- dius sedet inler electum et reprobum latronem me,-
duntur, sed viri misericordise colliguntur. Pendet dius, et Noe inter corvum et columbam; sed corvus
adhuc Judas et Absalon per coraam capitis sui, et semel emissus non est reversus, quia Judas egrcssus
mulus cui sederat pertransiit (II Reg. xvm). Nolite in aere submersus est. Sed quid, o Domine, quod
fieri sicut equus et mulus, quia mundus transit et unus ex mUilibus lancea lalus tuum aperit? (Joan.
concupiscentiaejus. Crinis Absalon quo suspendilur, ' xtx.) Quis est ille unus ex militibus, nisi forte ille
radix omnium malorum avaritia est (I Tim. vi), ubi qui tunicam tuani inconsutilem sorte accepit; ipsa
liaec radicaverit, omnium malorum csesaries abunda- estnimirura unitas fidelium, quse tibi soli militat;
bil. Mulus vero ex equo et asino mistus est duplex cujus lancea prsedicationis cunctis credentibus latus
animus qui foris ostentat quod intus non servat, tuum aperuit. Vivus esl enim sermo Dci et efficax,
Talis erat Judas, talis Absalon : foris pietas intus et penelrabilior omni gladio ancipiti (Hebr. IV).Hsee
malilia; duplex iniquilas. Equus manifeste tumet, est illa Ianeea quam Habacuc propheta fulgurantem
asinus simpliciter ambulat, mulus nequam ct sub- hastam nominat (Habac. ui); hanc hastam cum ur- *
dolus, incautum praecipitat. ceo aquae tulit David a capite Saulis- inimici sui
Aperi nobis, Domine, aperi npbis ostiura lateris dormientis (I Reg. xxvi), quia superbis et .inyidis ae
tui quod est in arca tua, ut iutroducas nos cura negligentibus sermo sapientise simul cum gratia sub-
mundis animalibus septena et septena. Tu es verus trahitur; sed dprmientem, fllius Sarvise confodeie
Noe quem solum invenit Deus Pater tuus justum voluit^emel, ut secqndo opus non esset, nisi hunc
eoram se (Gen. vi). Hic est, inquit, Filius meus dite- C Q David benigne prohibuisset; quia peccatorem pi-
cius in quo comptacui (Matlh, iv) : Tu cognoscis grum et contemneutem nisi misericors et longani-
oves tuas, et ipsse te agnoscunt, quia sunt animalia niis patientia Dei sustineret, gladius Satanse (hoc est,
munda septena et scptena qui sepliformi gratia et iniquitas sua) in seternum interficeret : Vult enim
operibus lu,cis. Sabbalum ex Sabbato adepli jam improbus Satan, quatenus qui dormit, non adjiciat
digni sunt oclavse conscribi; qui numerus taiUum in ul resurgat (Psat. XLIX).At vero misericors David
arca salvatus est, de, longinquo verlice ssepius inclamat; nonne respon-
Introduc et nos ad te per ostium lateris tuj, quod debis, Abner? (I Reg. vi.) Retribuis enim peccatori
esl fides Ecclesise, et claude ostium a foris (Gen. vn) mala pro bonis, mitissime David, et admones etex-
donec pertrahseat iniquitas. Et cessante diluvip, ite- spectas diutius ut respondeat tibi unum pro mille; llli.s
rum nobis aperias ostium, non jam fidei sed spei; autem vox tua iraproba videtur, quia inquietum eo-
oslium conlra oslium quod in roontis sedificioEze- rum somnum inc«uietas. Quis es tu, inquit, qui cla-
chieli prophetae monstratum est (Ezech. XL).Interim mas et inquietas regem? (1 Reg. xxvi.) Al>increpa-?
tamen et fencslram habes in arca, per quam dileclus tione tua, Domine, dormitaverunt qui ascenderunt
mittit manum suam (Cant. v), elcolumbam suam ex- equos (Psal. LXXV),nec-sevigilare eos vult 1auriga
iD'
citat: Suxge, \r\qic.\e.n&,amicamea,speciosamca,elveni ipsorum, dpnec praecipilet in profunduin. Rex enim
(ibid.). Et cum evolat post te ut apprehendat te, lui impiorum superbia, in utnbra dormil,in secreio ca-
effugis et ascendis super,cherubin, et volas, super lami, in locis humentibus, et prolegunt umbrm um-
psnnas vento.rum (Psal. XVII),ul non inveniat pes; bram ejus (Job XL).Ipse est Abner qui protegit Saul.
columba; tua; solidum quid.de te ubi requiescat, iiisii Cur, inquit, inquielas regem? Compungitur tamen
{terum ad arcam tuam revertatur, et tu manu appre- aliquando et superbum cor, ad vocem David, sed
hensam iterum in sua mansiuncula reponas (Gen. non usque ad correptionera. Flectitur humillimis
vni). Tulitis est enira in portu fldei inlerim prsesto-- sermpnibus. superbus Saul, dicente David : Qiicm
lari et quiescere, quam te nimis et frustra inse- persequeris, rex Isruel; quem persequeris? canem
quendp in aquas diluvii intransmea.biles decidere ett mpfttmm et pulicem unum, sicut perdix in monlibus
submergi. Aquse enjm quae a dexlro lempli laleree (I Reg. xxiv). Non sine caysa, vel cani mortuo vel
effluunt (Ezech. XLVII), mil|e passus mensurata,;, pulici ^e comparat David, meiipr est enim canis vi-
usque adtalos yeniunt; et ppst alios mille.passus,\, vus teone morlup (Eccli. ix) : melior est canis vivens
usque ad genua; iterum post alios roille, lis^jueadd Deo, mortuits mundo, quam leo superbus et repro-
renes ascendunt; post alios aute-m mille passus, mu bus, mortuus Deo, vivens saeculo. Pulex parvulus
 *529 SERMO DE PASSIONE/DQMINICA. 1530
«t mordet et salit, sic humilis justus, carnalium vilia A quis diligil me sermonem meum servaott, et Patcr
mordet confidenter, et salit in montibus ubi tutissi- meus diliget eum, et ad eum veniemus el mansionem
inum habet refugium, ut non timeat perdicem adul- apud eum faciemus (Joan. xiv). Haec est illa gloriosa
ti-ram quse perseputa est Eliam (III Reg. xix), et et suavis sepultura Patris. Anliqui dierum, qui di-
Joannem Baptistam interfecit (Matlh. xiv). Da mihi, ligentes se sibi consepelit, et abscondit eos 111abs-
Domine, portionem in terra viventium, in sepultura condito faciei suse a contradictione hominum. Illud
peregrinorum iii agro Aaeldiitna (Mutlh. xxvn), qui Ct ossa Joseph (Salvatoris nostri memoria) ex ^Egy-
pretio magno sanguinis tui eraptus esl; ibi enim se- pto, quotidie referuntur a ftliis Israel (Exod. xm).
pulti sunt omries Patres nostri, qui super terram Non enim in 45gypto ossa Joseph Deus reliquit, qui
lmnc advensefuerunt et peregrini; ibi Abfaham, pul- fetentia et dealbala seputcra detestatur {Malth. xxui),
cherrimam conjugem suam Saram in spelunca du- Et Moyseu Deus sepeiivit; sed sepulcrum ejus usguc
plici sepelivit (Gen. xxiir). Sed quid est quod nec in hodiernum diem ab homine non invenitur (Deut.
gratisagrum ipsum accipere voliiit, nec inelectis xxxiv). Denique quis poterit illuc aseendeie ubi
eorum sepulcris mortuum sepelire? Quia nec sine ille ascendit per mediura nebulae in altissimum
pretio. sanguinis Christi, gralis se per seipsum sal- montem; et fuit ibi quadraginta diebus et qua-
vandum credjdit, nec bonum sibi aeslimavit esse, si draginta noctibus, et vidit, et perscrutatus est
in fetentibus mundi sepulcris habitaret. In electis, exemplar tabernaculi admiiabilis quod fixerat Detts
ait, seputcris nostris sepeli morluum tuum (ibid.). et non homo? Propterea usque hodie dum legitnr
Habet mundus electa sepulcra; illos utique quos Moyses (II Cor. m), velatam [habet faciem, quia
elalionis fastigium, vel superstitionis operositas per- ab homine mortali sepulcrum ejus non invenitur.
spicuos reddit. Tota ^Egyptus sepulcris plena est, Jii eodera agro et sanguinis, et gloriosa regum hV
neque enim erat domus in qua non jaceret mortuus nea sortem recepit, qui sepulti sunt in sepulcro pa-
(Exod. xii). Illa sepulcra in deserto desiderabant filii trum suorum in Jerusalem. Hlic et prophetarum vi-
Israel: Deerant nobis, iiiquiunt, in AZgyptosepulcra sio, et Machabaeorum bellicosa virtus gloriose deco-
(Exod. xiv), ut cadavera noslra jaceant in deserto rata est. Comparetur jam, si placet,-huic sepulturse
nuda et inhumata. In talibus sepulcris noluit mor- peregrinorum (Isai. xm), illa quondam gloriosa in
tuum suum sepelire sanctissimus patriarcha, sed regnis, inclyta iu superbia, Chaldseorum turris Ba-
ubi? in spelunca duplici; ubi spes bbnorum operum, hel. Quid simile huic nostrae sepulturae reperitur i
et amor contemplativse requiescit; ibi enim et Lia Ibi, in plures lingua discinditur; hic, quinque ci-
condita jacet: ergo Sara et Lia in spelunca duplici, n vitates jEgypti non jam lingua jGgyptia nec Charia-
simul abscondita; sunt. Illa prius sterilis, postmo- nitide loquuntur, sed civitas solis vocatur una.
dura jam senex, filium gaudii unum tantummodo De illa siquidem turre Babel projecta est meretrix
peperit; hsec post sex filios parere cessavit, nisi quod Jezabel, fortificationum mater, idolorum cultrix,
itovissime filiam (sacri generis ignominiam) peperit. avaritiae artifex' (/ V Reg. ix); et cum eam sepelire
Mira res! haec quae sex habuit filios, parere cessare vellent, quia erat fitia regis, npn invenerunt hisi
dicitur (Gen. xxix); illa quse unum tantumraodo, tantum calvariam et manuum summitales, et san-
parere cessare npn memoratur. Sed activa finem guine respersum parietem. Haaesane est impiortim
hahet, contemplativa semper parit; illa in dolore, sepultura, haec digna retributio; quod ex eis noii-
isja in gaudio parturit, et lamen utraque in eodem nisi manuum summitates, hoc est operum vix ex-
agro sepulla est. Nam Rachel juxta Bethlehem subter trema vestigia, remanent, et calvaries, qui fuerat
siticem crucis superposita est (Gen, xxxv), nimirum locus superbise, spoUatus capillorum gloria, quia
sedet ad pedes Jesu, ut de domo panis semper fe- vidi impium superexaltalum, el elevatum sicul ce-
cunda pariat. Ergo Sara et Rachel nunquam parere drosLibani', el transivi et ecce non erat(Psal. xxxvi).
cessabunt. Lia vero, post sex lihos, aut omnino pa- Haec est calvaries Jezabel, quae vestila erat decore
rere cessat, aut filiam parit; ipsa est carnalis volu- ID meretricio et perunxerat oculos suos stibio (IV Reg.
ptas, quse sub specie discretionis nonnunquam sub- ix). Decalvatus est superbise vertex, nonest quijam
repit aclivse; sed tamen si vere Yidua fuerit, salva- ' dignetur aspicere nisi oui voluerit nefas ejus abhof-
bitur; non per filiae, sed per generationem filiorUm rere, utlavet manus suas in sanguine peccatoris, et,
(I. Tim. JI). velut equtts fortis et velox, meretricem projectam
In spelunca itaque duplici patriarchse nobiles una ungula sua confodiat et coriculcet et prsetereat. Hic'
cum suis cpnjugibus sepulti sunt; hahitarunt enim et paries adhuc sanguineus reliclus est, utterreal
in tabernaculis sicvit advense et peregrini super ter- viros sanguinum et dolosos, qui propter aVaritiam
raro; ideo sepulturam peregrinorum, tam ipsi quam suam lapidant humilem Naboth. Sed cancs impu-
tota eprum successio, hsereditate possident, Sed dentissimi, amatores cadaverum, carnes sibi forni-
quid est quod Jacob grandaevus, majpre quam cae- carias incorporant, unde et sanguinem ejus conse-
teri ambilione, suavitate, et gloria ibidem a filio suo quenter lambunt, quia sicut libidinis, ita et ultio-
Joseph sepultiis est?(Gen.L.) Per Jacob grandsevum, nis participes erunt. Alii verosunt caries qui fiunt
perfecia charitas exprimitur; in qua Pater a Filio, ex inimicis abyssi, qui famem justitiaa paliuntur,
imo cum Filio consepelitur, dicente ipso, quia si qui circumeunt civitatem, nbn Babyfonia; sed Ee-
 !«!?! , DROGONIS CARDINALI^ 1533
K-Iesiae;et quod mortuum a vitiis ibidem reperiunt, Ab. mentitaest iniquUassibi(P«a/.xxvi).Dormientesenim?
comedunt, et sibi consepeliunt. Unde autem hi Christum custodire non possunt; sed qui mane, in-
.quos extra civitatem mprtuos, volueres, hoc est quit, vigilaverint ad me, invenienl me (Prov. vin).
jigemones, per inane volantes cpmedunt, quales Vobis quippe dormientibus, quid nisi somnia ap-
fuerunt Achitofel, et Absalon, et Jezabel, et Judas, parent? Ecce habelis copiosam in. manibus pecu-
qui aecipientes in vano animam suam, iuvano etiam niam ; illam, si poteslis, custodite ue fures effodiant
cfflaverunteara. Sed redeamus ad agrum Acelderaa, vel furentur : nam diseipuli Chrisli suum thesau-
ul admiremur et seraujemur potius beatorum manr rum diligenter custodienl: unusquisque quod amat,
sionum gloriam, quoniam memor.ia impiorum cum hoc servare studet. Cerle Michol amabat David ma-
sonitu, memoria vero justorum vivet in saeeula sse- gis quam patrem suum Saul, ideo per feneslram.
culorum, quales fuerunt Jqseph, qui erat decurio vir demisit eum et servavit (/ Reg. xix). Quid est hoc?s
justus et bonus (Luc. xxin) ct Nicodemus, qui quonr: Michol lilia Saul, ftlia quondam superbia;; post-
datn noctis, sed jam diei minister, ad peruiigendum quam nupserat specioso David, incipil odisse patrem
corpus Dominicum, ferebat misturam nujrr.hm et suum, cui dieitur in psalmo: Audi, filia, et vide, el in-.
aloes quasi libras centum (Joan. ixx). Tales sepultu- clina aurem tuam et obliviscere domum patris lui, et
"
ra; sua; ministros amabat Jesus, qui corpus ejqs au- - concupiscet rex decorem tuum (Psal. XLIV).Unde per
jdacler eripiant de potestate tenebrarum, et sibi vitiT fenestram damittit David ; iliam intellige fenestrqin,
dicent, ut scial unusquisque vas suum possidere in per quam ditectus mitlit manum stiflm (I Reg. x) ;
sanctificatione et hongre (I Thess. vi), ligantes illud per haiic fenes.tranj,(lemittilur ab amica sua ad ami-
castitatis legibus et disciplinae linteis, et a vermium camsuam, hoc es.t ad seipsani, et absconditur iri.
pulredine conservantes per misturam myrrhm et interiore homine, ubi e( securus. viyat, et iniquos.
aloes. Sunt enim hae species amarse quidem, sed lateat. Abscondit enim s.eet exiit de templo perfidise,;
corruptelam removentes : laboriosa quidem est ca- quoniam dum citharizat coram Saul, ut spiritum
stigatio carnis, sed aliter neque mens, neque ipsa Domini raalum faciat ab eo reqedere, ille impius
caro servatur imp.utribilis. Quqsi libras centum. 0 hasta eum cum pariete tentat configere. Sed decli-
mensuram bonam et confertam! librandum sane nante David (/• Reg. xvi), quid. est; quod parieti
est inler corpus et animani, discretione sublilissima, hasta infigitur, nis.i quod recedente Christi gralia,
ut unumquodque plenum sinura se habere gaudeat, mens indurata, s.use malilia; telo ponfpditur? Quid,
iet sit pax et sequalitas inler carnem et spiritum, autem ita hodieque perosuni hahet rex. tenebrarum
quatenus et mensura teneatur, et non deseratur S.aul, quam David generum suftm,? Propter quod, ab-
perfectio. Haesunt quasi libra centum quae corpus sente David, filiam suam tulit, et datalteri marito
Jesu jn sepulcro fidelium, integrum semper et ignobili (/ Reg. v) sed manu fortis, cum redierit,
suave custodiunt. En lectulus Salomonis sexaginta et acceperit regnum, rursus suara sibi vindicat, quia
fortes ambiunl,, omnes tenentes gladium et adbella desponderat sibi eam ducentis prseputiis, a qua non
doctissimi (Cant.' li.i). Lectulus tuus, Jesu Christe, solum carnis sed et mentis iramunditias absciderat
plusquam Salomon; sepullura tua est, in qua Sab- Vsepeccatoribus, Domine, sepulcrum tuum obsiden-
bato requiesti ab omni opere quod patrasli. Estau- libus; quoniam vere declinas ah eis, et non inve-
tem monumenlum tuum in horto novum (Joan. xix) niunt te in lectulo tuo suavi et florido, sed potiiis
et inpetraexcisum; quiaamir.atuafidelis.anim,a,hor- ofiendunt statuam cordis sui tenebris involutam,
tus cpnclusus est, et renovatur quotidie in agnitione habentes ad caput suurn pellem caprinam (/ Reg~
tua, et solidatur in petra amoris tui consepeliens xix), peccatorum suorum memoriam fetentem. Bea-
seipsam tibi in interiore homine, in secreto taber- tus autem'qui vigilat ad monumentum tuum, el cu>
iiaculi lui : ibi te ambiunt sexaginta fortes ex fpr- stodit te , et luctalur mane cum angelo resurrectio-
lissimis Israel, in quibus opera sex dierum, opera nis, nec dimittit eum donec audiat aliquid de no-
l;ona el valde perfecta sunt, ut iu senario el dena- jr, mine ejus quod est mirabile : ut et nomen Jacob
rio legis, imaginem et similitudinem tuam conser- commutelur in Israel (Gen. xxxv), et transmisso-
vcnt. Isti melius te cuslodiunt quam fallax amne doloris, glatim oriatur ei sol justitise. Quis.
impip-
ruin cuslpdia, qui sunt ad bella doctissimi, non so- revotvet nobis lapidem qb qslio mquumenti ? (Malth,
lum carnis illecebras, sedjetiam potestates aereas, xxvii.) Clausum est, Domiue, ostium mentis mese,
nocturnosque timores ahigere. IIU auiem qui nocte et premii intellecturo meum lapis mprtalitatis pra?-
sicut clji-ii sepiilcrum obsident, illi trepidaverunt ti- gravatus pondere iniquilatis m.ese; nec humanse
more ubi non estlimqr, quoniam potestas tenebra- prorsus vires valent amovere, nisi omnipoiens ser-
ruralucem non est sustineiis, ad nuntium vitse fa- mo tuus a regalihus sedihus veniat, angeius consi-
cli sunt veluli mortui (Mqlach. xxvm). Non ergo le lii, qul diruat maceriarn inimicitiarum, et aperiat
custodiunt filii noclis, sed filiidiei: illis enim hor- nobis sensuai ut intelligamus Scripturas, ei videa-.
rorem incutit splendor tuus , ut fugiant a te; istis mus linteamina posita anle nos, liHmilitatis et re-.
autem ga.udium ne approximent adte. Nobis, aiunt, surrectionis tuse verissima testimonia : in quibus
dormientibus venerun), discipuli ejus, el jurttli sunl qui te scrutari, le adjuvante, potuerit, prsegustabit
eum (Matth, xxviii), 0 menda.ces! verum dixistis, scd aliquid de gloiia resurfectipnis quam pncparasU
1S33 SERMO DE PASSIONE DOMINICA. 1554
diligentibus te; cujus primitias in sinu tuo jam col- .A mat: Paler mi, pater mi; pater mi, creator; pater
legisti, pfferens eas semper in conspectu Palris tui mi, reformator. Pater mi, pater mi 1 o vox affe-
tostas igni Spiritus sancti. Et illequidem angelus ctuosa! CHITMS Israel el auriga ejus (IV Reg. xm) :
ianti gaudii praenuntius, qui revolvif lapidem et porlas et regis, stislines et gubernas : quem ? Israel
impias mentes perterruit, pias autem blande leniens Credentem in te, sperantem in te, suspirantem ad
timere prohibuit: ille, inquam, angelus non tantum te. Ecce sublatus es, amplius te tuus non videbit
verbo, sed et vultu , habitu vel tactu, beatae resur- Eliseus: remansit tamen ei pallium tuum in me-
reetioni lestinionium perhibuit. Revolvit enim lapi- moriam tui, ut prsesentia absentise tuae dolorem
dem etsuper eum sedii (Matth. xxvin) : lapidem, inr ejus semper et augendo leniat, et leniendo augeat,
quam, qui el nunc advolutus est super nos, et fa- Hoc sumitc, ait, iu meam commemprqtionem (Luc.
ciem nostram deprimit: quod in prima resurre- xxn) ; hoc est sacramentum corporis fui, quod
ctione quaeest animse, fieri non dubium est, ut pre- sumiraus in tui commeraorationem corporis tui do-
mentem se corruptionis sarcinam versa vice spiri- nec venias. Pallium tuum est caro tua qua vestitus
tus subjiciat, et velutjudcx ac Dominus inferioris ad nos processisli; et latuislr quidem perfidos,
s.ui regimen accipiat. Quid autem per candorem ni- sed fidelibus tuis teipsum oslendisti sicut et usque
vis, et vestimentoruni speciem, nisi corporis nostri ^ hodie. Sub hoc pallio abscondita est roaxima forii-
frigida et mundissima caslitas signatur, quse prsesi- tudo iua (Habac. m), o fortissimc Samson, quam
dcnti in se angelicse claritati similis, et testimonium etiara dilectse et non diligenti te, ad ultimum non
prsabetet obsequium ? Porro aspeclus ejus interior, celasti, ut inimicam verteres in amicam. Iri tantum
ubi subsignatum est lumen vullus tui, Domine, sic- amasti mulierem non amantem te, sed persequen-
ut fulgur terribilis esl et lucidus : terribilis ut ini- tem, ut propter amorem ejus sapientia tua stulte-
micos animse scindat medios et pei-terreat; lucidus sceret, ct fortitudo tua infirraaretur. Sed quod stul-,
autem, ut tibi vero lumini, cum justitia semper ap- lum est Dei sapientius factum est horainibus, et
pareat. Talis erat facies Moysi (Exod. m) ex con- quod infirmum Dei forlius hominibus (I Cor. i),quo-
sortio sermoiiis lui: hpc est, luminosa et terribjlis, niam volun.tarie teipsum Patri sacrificans, et ex po-
quia cornutaerat ad ventilandum inimicos, et ve- testale tua moriens concussisti principes tenehra-
lata propter splendorem, quem carnales oculi ferre rumetregnumeorum attrivisti; factaest crux tua,
nonpoterant. £t nunc , Domine, scimus et gaude- Judaeis quidwn scandalum, gentibus autem stultitia,
rous quia resurrexisli vere a morluis, «t longe di- his aulem qui credunt, Dei virtus et Dei -sapientia.
visus es a nobis adhuc mortalibus, quia ascendisti sumus in hoc corpore, peregrinamur a te,
^ Quandiu
superequos tuos'(Habuc, m) igneosetcurrum igneum, Domine; ambulas quidem cum his qui diligiint te,
qui decem.millibus multiplex (Psal. LXVII)esl : ve- et loquuntur et tristantur.super te; sed tamen pere-
mmtanien cecidit .nobjs a te, et apud nos usque grina est facies lua, et cum coguoscas eos, non ta-
hpdie remansit pallium tuum quae sunt linteamiua men cognosceris ab eis. Vere tu es ille Josoph
corporis tui, quibus potentiae tuse opera experiamur (Gen. XLII),qui ad fratres tuos quasi ad alienos dur-
in teropore opportuno, ut spiritus tuui duplex fiat rius loquebaris, non indignatione, sed miseratione,
in visceribus nostris, quatenus in te et Deum et dum illos duos.in via ambulantes, et dolebas, et
proximum diligamus, Circumdederunt nos dolores arguebas : 0 slulti et tardi corde ad credendum-!
mortis, et tribulaliones inferni conturbaverunt nos; (Luc. xxiv.) Veniunt ergo ad te quasi alieni fratres
circumdederunf nos, mortalitatis nostrae vestimen- tui, sed tu beuigne appropiuquas eis : Veniunt ad te
tuni scaturiens vermibus, quime assidue comedunt cum asinis stultitise et tarditatis sua;, et cum saccis
et non dprraiunt, qui sunt dolores prsenuntri dolo- vacuis prse inopia; sed non solo frumento reples
ris illius maximi, qui venit super nos velut arnjatus, eos, quia et pecuniam reddis ligatam in ore sacculi.
et improvisos mplitur obruere. Et quis tam provi- Aperto, inquit, unus sacco, ut daret jumento pabu-
dus, ut terrorem illius possit sustinere? Atlamen D lum, invenil pecuniqm in ore sacculi : reddita etl,
velimas npli,mus, certe sustjnendus est, certe traus- ait, mihipecunia, en habetur in socco, quidndmest
raeandus. Sed noli oblivisci pallium Eliae, alioquin quod fecit nobis Deus ? (Gen. XLH.) Vacui et stulti
torrens tibj sine i|lo non dividetur. Sunt et alii lor- veniunt ad te, sed turemitlis eos onustos et aburi-
rentes iniquitatis (pelagus pepcatorum nieorum) dantes frumento sapientiae tuse, insuper et «loquen-
qui conlurbant me; atque utinam sic conturbarent, tisepecuniam reddis ligatam auctoritate Seripturse;-
ut cum dolore clamarem : Paler mi, pater mi, cur- quia linguas infantium iacis disertas, ut dent jumen-
rus Israel el auriga ejus! {IV Reg. n.) Conturbant tis noodum i-ntelligentihus te, pabulum, et mensu-
enim metorrentes iniquitatis, auferentes mihi lu- ram tritici in tempore suo. Gradere nunc et nobis-
men oculorum meorum, ut non possim videre piis- cum, Domine, ne desolemur et tristemur in via
simum Eliam, quandotollitur a me : si enim vide- hac qua ambulamus, quoniam tu ipse quondara
rem, profecto spiritus ejus.duplex fieret in me, et praecedebas filios Israel tn columna nubis per
clamarem -.Patermi, pater mi? Misit Deus spirilum diem, et tn columnaignis per noclem (Exod xm), et
filii sui in corda noslra, ait Apostolus, clamantem :. ad nutum tuum dcponebant tentoria, et rursus
Abba, Pater (Galat. iv). Duplex spiritus, duplo cla- erigebanl. Quse est nubes quse praeecdit veros Israo-
1535 DROGONISCARDINALIS *536
lilas, nisi verlsslmum et-sanctissimum corpus tuum, A :cix), frangis et ipsum cbrpus nostrum, quod in
quod in altari aumiinus, in quo velatur nobis alti- inanibus tuis.est, et in manus tuas commitlimus: et
tudo Dei, immensilas majestatis luse, cujus et ca- ibi agnosceris, non specie peregrina, sed in facie
lorem et spleudorem morlalis infirmitas sustinere [jropria, ut jam non lancea nobis latus tuum ape-
cioii posset, nisi mediatrix nubes interposita, et ar- riat, sed digito palpare et videre possimus, quia tti
dorem temperarel desuper, et tutam subtus te viam es, Domine, Deus noster, pater orphanorum et ju-
prsemonstraret? Hanc nubem totus exercitus tuus dex viduarum. Nunquid non vides viduam hanc
sequitur, Domine rex Sabaolh; qui autem non se- pauperculam, el desolalam animam meam non ha-
(juilur eam, in tenebris est, et in tenebris. ambulat, bentem aliquos, neque fratres, neque amicos, neque
ct nescit quo eat ; relucet enim de hac semita quse vicinos, a quibus mulua accipiam vasa vacua, non
<lucit ad vitam, semita humilitatis et patientise, se- pauca, qiHemihlfilii mei suggerant,etegoinfundam
mita mansuetudinis et misericordiae, et quidquid de modico olei, quod mihi de te residuum est, ut
humano generi per Iucarnationis tuse myslerium re- tu benedictionis tuse'plenitudinem omnibus exhi-
velare dignalus es. Relucet nobis ex hac luee, legis beas?-Intelligo enim, Domine, vasa vacua esse lille-
et prophetise gloria, quoniam Moyses et Elias tecuni rales quosdam ethisloricos sensus Scripturse tuae,
apparuerunt in monte, sed nubes lucida obumbravit ^ quaenon pauca sunt, uttotus mundus ea caperenon
eos (Matth. xvn) : nec enim ipsi sicut et uos , sine possit. Quse quidem vasa sanclissimi templi tui,
tua protectione salvari potuissent; verumtamen iL- Babylonius rex, hoc est, superbiae principatus ca-
lis sicut amicis et domesticis (imo domesticorum et ptiva sibiducit, suisque conviviis, non ad gloriam, ad
amicorum luorum prsecipuis) sacramenli tui nubes ignominiam suamservire cogit(IVRegiii); usurpans
erat perlucida quse nobis jacentibus et projectis a sibi scientiam legistuaej et bibens in vasis sanctuarii
facie oculoruni tuorum valde subobscura est, sed vinum prostitutlonis suae, unguentisque meretricis
iinperfectum rneum viderunt oculi tui, et in libro donaria tua coinmaculans. Propter quod et ex
tuo omnes scribenlur, quoriiaro sub nube tua nutris adverso parietis, crudelis, sed justa contra eos sen-
etperficis, et deducis velut ovem Joseph. Hsec est tentia conscribitur (Dan. v), quia . omne regnum
columna nubis, quse per diem prsecedebat filios in seipspm divisum desolabitur, et tradetttr Medis
Israel; columna vero ignis per noctem, Spiritus et Persis qui argentum non quserant, nec aurum- ve-
sanctus est qui snper apostolos in igneis linguis ap- lint, sed venenatis et ardentibus sagittis parvulos e;
paruit, qui caecitatis nostra; caligiuem illuminat et stultos eorum sensus interficiant. Tu autem Domi-
sursum erigit, ut sapiamus ea quse sursum sunt, , . ne, pauperiset desolatae viduse-micereberis, nepes-
non quse super terram. Nubes ergo per diem et co- simus, et importunus fceneratof, quod ad usuram
lumna ignis per noctem, quia et caro tua divi- perditionis meae, multa mihi iniquitatis suse talenta
nitatis sestum temperat et Spiritus sancti lux te- credidit, duos filios me.os interioris aninra sensus
nebras nostrse. mentis illustrat. Igitur dum lo- ad serviendum sibi tollat. Bonum et salulare tuum,
quererisinviaduobus discipulis tecum paritereun- Ut pet3m mutuo vasanon pauca, et benedictione su-
tibus, et nubes peregrina faciem tuam tegeret: perabundantis olei redimam peccata mea, de reliquo
Nonne, inquiunt, cor nostrum ardens erat in nobis, autem vivam cum filiis meis.
dum nobis loqueretur in via et aperiret nobis Scriptu- . Sed quia nec vicinos habeo nec liheros a- quibus
ratn? (Luc. xxiv.) Ardebat nimirum intus columna commodem exercitium menlis meae,stalim ut rerai-
ignis, quia foris columna nubis loquebatur ad eos. sero manus, invadit me creditor ille improbus, et
Sed ubi tandem cognoverunl? in fractione panis duos Mliosmeos, hoc est intelleclum et affectum,.
(ibid.) ;et vere non cognosceris, Domine, nisi in inertise vanisque illusionibus suis deservire cogit.
fraclione panis: panis, caro tua est; fregisti mani- Tu ergo misericors, ut viduarum defensor, quoniam
bus tuis cOrpus tuum, quia potestatem habebas po- dives es nimis, et das omnibus affluenter: tu, in-
iiendi animam tuam, et iterum sumendi eam: fre- D quam, ipse mihi commoda, et vasa qusenosti ad hoc
gisti corpus quod foris apparebat, et ostendisti me- esse utilia, et oleum, ut tua sint omnia-, et omnia
dullain quse intus latebat; nisi enim patiaris, non 6erviaut tibi: quia nolo in jEgyptum oleum tuum
cognpsceris: ibi, inquit, abscondita esl fortitudo ejus deferre ut non peccem tibi, sed tantummodo ne pa-
(Habac. 111).Quae est autem fortitudo tua, nisi man- nem otiosa comedam, quin potius tota die exercear
suetudp.nisi humilitas, nisi sapientia et ebedientia? in justiticationibus' tuis et vivam. Etecce quod filius
Has virtutes fortissimas et suavissimas, in fractione memoriae raese mihi obtulit, sic.ut priroum iuter ma-
panis, h.ocest, in passione tua.nobis ostendisti. His nus meas incidit, arripiam. Stabat Elias in vertice
virtutibus caro lua (quod nos sumus) nutritur pau-? montis, et mittitur ad eum quinquagenarius pri-
latim et perficit et perflcitur. Et primum quidem in- mus,qui igni consumptus est, et secundus similiter,
ter duas molas spei et timoris, molitur sicut fru- tertius tamen, humilitatis et devotionis merilo re-v
mentum, ut fiat.nova conspersio: deinde cum in servatus est (IV Reg. i). Ecce vas, sed vacuum,
formam panis transierit, coquitur in clibano pas- quia potius sic acceptum crudelitatem resonat, im-
sionum, postea cum benedixeris ei omni benedi- : pleatur oleo, et gravis ex eo sonus cessabil. Quis
ctione spiriluali, ctdixerls, Consv.mmatv.tnest (Joan. enim Elias slatus in vertice monlis nia.tu, Do-
 1557 SERMO DE PASSIONE DOMINICA. iSSS
miiie Jesu, qui sursum Patri assistis, venit ad te A lerra Assur (Isa.yn). Sibila, Domine, et huic muscaa
quinquagenarius prirous.quem tibiaridus prse nimia immundse, animse mese peccatrici, ut spiritus luns
siccitate mundus transmittit, et ciamat ad te : Homo bonus deducat me in viam rectam, ut vadam ad
Dei, desccndede monie? (ibid.) Mundus enim cognp- excelsam et montuosam promissionis terram, quse
scit, quia salvari sine te nott potest. Horoo Dei et de superioribus tuis irrigatur, et de ccelo exspectat
Deus homo, moveat te quem quseris homo, ut ho * pluviam, non sicut terra jEgypti, quam fluvius .de
mini condescendas. Descende de monte, nullus tibi terra ebulliens totam cooperit. Non est enim mons
potesl appropinquare, nisi tu appropinquaveris ei, oppositus; non est aliquod obstaculum concupiscen-
nullus ad te potest ascendere, nisi tu descendas ad tiis jEgypti; sed sicut de terrena mente ebulliunt
eum. Homo Dei, descendede monle: lu es mons ele- super delectam animse superficiem, sine mora de-
vatus super verticem montium, descende et eompa- currrunt. Habet enim. septem ostia fluvius jEgy-
tere nobis in convalle lacrymarum. Si homo, inquit, ptius, quae de uno capite, id est superbia, derivan-
Dei sum, descendal ignis de cotlo(ibid.), etc. —Ignem tur. Horum extremum iiitelligitur luxuriacarnis, de
enim veni milterein terram (Luc. xu), qUem volo, ut qua muscse immunditise semper amatrices nascun-
accendat et devoret te et quinquaginta tuos. »Obse- tur : nec istam despicit superabundantia gratise, sed
cro, Domine, etsuper me descendat ignis ille, etde- " sibilat et evocateam de extremo fluminum, et jun-
voret in meveterem hominem cum actibus suis. Hic git api quas erat in terra Assur: Et venient el requie-
est quinquagenafius primus quem luus ignis devo- scent simul in lorrentibus vallium : et in cavernis pe-
rat, ut ab omni opere servili requiescere faciat. trarum, et in omnibus fruletis, et in itnivenis fora-
Quinquagenarius antem secundus ipsa est activa minibus (ibid.). Apis virgoest, sed qtiandiu est in
vita qua; similiter finem habet, Sabbatum ex Sab- terra Assur, h.oc est elationis, mel non potest ope-
bato; hanc quoque inholocaustum, ignis luus absu- rari; sola enim repromissionis terra Iacte et melle-
mit, et in primo quidem quinquagenario erematur fluit: sibilante ergo gratia, musca et apis conve-
hirctts, in secundo aries incenditur; tertius autem niuiil, et simul requiescunt in torrentibus vallium.
qui est resurrectionisvel coiilemplationis,fiueirjnori In illis torrenlibus, et apis de superbise, et musca
habet, sed cum Elia semper vivit.Unde bene lectum de luxuriae sordibus emundanlur. Torrentes val-
est in Evangelio, demagnis piscibus cenliim ct quin- lium, disciplinse sunl huraililatis. Quare torreutes?
quaginta tribus, qtti omnes in unum piscem redacti Quia si quis raoeror, si qua gravitas in corrigendis
sunt, quem super prunas positum septem discipuli vitiis, cito praetereiiiit: unde mulier cum parit, tri-
viderunt, et una cum Jesu qui octavus erat, pransi sliliam habel; cum vero peperit, jam non meminit
ymt (Joan. xxi). lpse nuraerus, hoc est centum et pressurm (Joan. xvi) : nam labor vertilur in amo-
quinquaginta,qui sunttrcs quinquagenariiet septem rem, et tsedium in desiderium., elamaritudo in dul-
discipuli, requiem concordiler sonat, et sicutsinguli cedinem; sicque de torrentibus vallium proticiunt
quinquagenarii, ad unilatem ; ila septem, ad octa- ad cavernas petrarum. Petrae, firmissimi atque for-
vam, hoc esl ad Christum, lendunt,etin uno omnes tissimi in fide patres sunt, in .quorum passionibus
consenliunt. Sicut autem unum corptts, unus panis, velut suis exemplaribus, musca et apis quasi co-
unus homo vel unus piscis Christus et omnes ele- Iumbse nidificantesrequiescunt, unde non cessat ma-
cli: ita diabolus cum omnibus reprobis unum cor- nus eorum, non cessat pes; sed in oranibus fruleiis
pus et unus hostis. Est enim aquila grandis, magna- bonorum operum jugiter exercitatse, sic demum ad
rum alarum, etc. (Ezech. xvn). Aquila, propler ni- conlemplationis foramina perveniunt. Hsec suiit
miam riaturse spiritualis perspicaciani; grandis, opera tua, DomineJesu, quia sunt bona valde. Sic
propter superbiai altitudinem; magnm alm adhm- MariseMagdalenaesibilasii, de qua non unum, sed
renles sibi el extollenles eum, malignorum spirituum septem ^Egypti flumina ejecisti. Vide.quomodo re-
poteslates ; iongo membrorum duclu, pessimi homi- quievit in torrenlibus vallium; intravit interepula*
ne£, quorum ministerio fungitur ad pugnandum ]D discumbentium, cucurril ad pedes Jesu; effundebat:
contra bonos. Et bene, longo: quia adhuc quotidie super eos torrentes laciymarum: ad lavanda sui
veniunt, et durant usque in finem sseculi, ducatum Domini vestigia, non alias quam ooulorum suorum
superbise sequentes : plena plumis, fallacise doiis, et undas attulit, capillis suis pro linteis usa est, tum
avaritise, quia easdem artes variis modis ad deci- vero ubi affeetus vehementior incanduit et ubera-
piendum transfigurat. Venit ad Libanum, animam vit, carbo lacrymarum imbre respersus fortius exar-
semel ttdei et vitae merito candidatam. Tulitmedul- sit (Mallh. xxvi; Luc. vn). Videres ab illa sacralis
lum cedri: cedrus imputribilis, altitudo spei, cujus vestigiis ^celeberrima et insatiabilia oscula infigi;
medulla estcharitas, quam singulariter nititurexpu- videres effussc unctionis suavitate tolam domum
gnare diabolus. Summ»ta(e»i frondium ejus avellit, compleri.
et sermonem sapientisequiexcelleritissimus est,evel- Quid igilur illa nisi in torrentihusvailium requie-
litab amore Dei. Et transportavilinterram Sennaar: scebat, de qua tot et tanti gratiae torrenles cfilue-
hoc est fetoris eorum, quod signlficlat inanem glo- bant? unde et dimissis ei peccatis mullis, quia mul-
riaai. Indieilla sibilabit Dominus muscm, qum est lurn dilexerat, jam, sicut columba quse lacle est lota,
in extremo fiuminum terrm Mgypti, et api qumest in residebat ad pedes Jesu juxta- lluenta plenissima;
1539 DROGONiSCARDINALIS 15*0
cumquidem sororcjus Martha satageret circa fre- Aideonon J credis:quod enim videtur, non creditur,
queiis ministerium. Quid memorcm desepulturse of- Deum non vides, crede et videbis, credendo me tan-
licio qiiod prsevenit: de pedibus ascendehs ad uncfio- ges, sicut illa mulier quae vestiirienti mei fimbriam
nem capitis, cum in ea freraeret illud avaritiae se- tetigit, et confestim sanata est (Matth. ix); quare?
pulcfum fetens, odorem pietatis ferre non susti- quia fide sua tetigit me. Hac manu tange me, his
riens?Non potuit amor tantus, Christo etiam mo- oculis qusere me, his pedibus festina currens ad
rienle mori: fugientibus et latentibus viris (hoc est me, nec longe a te sum, Deus enim appropinquans
aposlolis) mulier imperterrita stabat ad monumen- ego sum, verbum in ore tuo et in corde tuo sum,
tum, plorans (Joan. xx). Non habebat vinum, et tota quid propinquius homini quam cor suum? Illic intus
super mortuum ardebat. Corpus erat sublatum, ei invenior a quibuscunque invenior, nam qua; foris
a monuraenlo recedere nou valebat; quo plus de videntur, opera quidem mea sunt, sed transitoria
manibus et oculis auferebatur, eo ardentius animus sunt, sed caduca sunt, egoautem, horum artifex, in
insequebatur. Si fieri potuisset, redimendo corpori secrelissimis et mundissirais cordibus inhabito.
sepulcrum lacrymis implesset; siabat, inquit, plo- Dala est tibi, Domine Jesu, omnis poteslas in cmlo et
rans, id solum ei de te residebat; corpus erat subla- in terra (Psal. vm), rex magne, rex virtutum; quia
rum, sed quis auferat ei ploralum? Indulge domina, '° factus cs obediens Patri usque ad morlem, moiiem
itidulge totis habenis, et effundere prOcurrens in in- autem crucis. Eccs eievata esl magnificentia lua
faligahiles lacrymas, donec sublatum, imoresurgen- super cmlos (II Reg. n), et omnia subjecta sunt sub
tem, Dominum tuum coriscquaris; iterum et iterura pedibus tuis. Regnavit David prius in Hebron se-
inclinare, vel locum vacuum ubi posittts fueral sas- ptem annis super Judam, postea vero unctus est su-
pius intuere; amplius et amplius ipsete adploran- per universum Israel, et regnavit in Israel triginla
dumlocus irritat, dum ejus quem qua;ris absentiam tribus annis. Cum autem super Judam tantum un-
tibi praesentat. Jiditj inquit, duos angelos in albis gereris, fortissime David, in Hebron, jam mortuus
sedenles, unum adtaput, elunumadpedes, ubifuerai erat in eis Saul rei superbiae: alioquin vivente illo,
positum corpus Jesu; mulier, inquiiint, quidploras? et dominante eis peccalo, nors dicerent tibi, Os no-
quemqumris ? (Ibid.) Equidem henenoveratis, o piis- strum el caro nostra es. Quis enim inembrum Chri-
Simi arigeli, quid ploraret et quem quaereret; quare sti, et membrum simul potesl esse meretricis? qtit
illa.rocommemorando iterum in fletusexcitastis? Sed qum conventioChristi ad Belial? Eccenos (inquiunt)
prope erat insperatae consolalionis gaudium, ideo os tuum et caro tua sumus (II Cor. vi); sed et heri
tbta vis dolpris ef plbrationis excurrat. Comersa re- .p et nudius tertius cura esset Saul rex super nos, tu
t-rorsumvidit Jesum stdntem, et nesciebat quia Jesus eras educens et rcducens Israei, et vere sic est: re-
est (ibid.). 0 pium^ o deleclabile pietatis spectacu- gnaute adhuc principe tenebrarura super nos, tu su-
lum! Ipse qui quieritur ct deSidei'alur, et occultat slines in multa patientia vasa irae apta in interitum,
se et manifestatur: occullat se ut ardentius requi- et exis ante nos provoeans ad bellum contra vilia,
ratur, et requisitus cum gaudio inveniatur, inven- et liberas, et educis indignos de manu peccatorum.
tuscum sollicitudine teneatur, et tentus non dimit- ldcirco primus Juuas, id est, confessio, ungit te su-
tfftur,-doiiec in amoris sui Cubiculomansionem fa- per se regem in Hebron ; tnOrluo quippe Saule, bc-
clurus inlroducatur. Hacaiie ludit sapientia in-orbe neliciorum tuorum reminiscilur, et, errorem suum
terrarttm, et delicise cjus esse cura filiis hominum. confitendo, transitum facit de pcccaiis ad te, rex ju-
Mulier, quid plofas? qucm quwris ? (Ibid.) habes stitise? Regnas autem super Judam septem annis
quem quaeris, et ignoras ? habes verum et selernura in Hebron, quoniam reddis eis septuplum in sinu '
gaudium, etploras? habes inlus quem foris requi- eorum, et sepluplum viliis expiatos, quibus prse-
ris? Vere slas ad monw.nentum[oris plorans (Ibid.): erat superbus Saul, tua virtute septemplici. refor-
mens tua monumentum meuro est, illic non mor* mas. Postea transitus regni tui fit in Jerusa-
tuus, sed in seternum vivens requiesco, mens tua D lem super universum Israel, quia per negotium
horlus meus est. Behe existimasti quia.hortulanus confessionis, illuminatis jam sensibus perveni^
sum, secundus Adam ego sum, operor cum custo- tur ad visioneni pacis, in qua faclus est locus,
uio paradisum meum. Flelustuus, pielas tuar desi- et ipse est mons quem conslilueras discipulis, ut
derium tuum, opus meum est: habes me intra te, irent in Galilseam, ut viderent et adorarent te
et nescis;: ideo quseris foris, et ecce-ego foris appa- ibi post resurrectionem tuam, quia jam unxerat
r-ebb, ut te intro reducam, et invenias intus quem te Deus tuus olco laetitia; prae participibus tuis,
foris quaeris. Maria, novi le ex nomine, disce me istara despicit superabundautia gralise, sed sibila
cogtioscere ex fide. Rabboni, id est, Magister: quod regum terrse. POITOin Jerusalem regnas trigirita
est dicere, doce me quserere te, doce me langere et tribus annis : triginta tres babet decades, lex quse
ungerete. Noli, ait, me tangere sicul hominem, nec deccm pra;ceptis consistit, iu lernario triplex animse
sicut prius teligisli et unxisti mortalem: nondum prorectus accipitur, quse vivendo, meditando, vel
uscendiad Patrem meum; nondum credidisli me Pa- amando legem Dei custodit. De primo dicilur: Lau-
tri cosequalem, coselenium et consubstantialem: dubo Deum in vita mea (Psal. CXLV) ; de secundo:
Iroc igitur crede, et tetigisti me. Ilorainem vides, Lex iua meditatio mea est (Psal. cxvnt); de tertio :
 itet SERMO DE PASSIONE BOMINICA, 13if
Quomodo dilexi legem tuam, Domine (ibid.). Triesj (Vejus agitabat, interfecit. Sciebam, inquit, quoa viveri
vero qui super triginla sunt, quosdam contemplali- non posset (II Reg. 1). Nescit enim iiumiliari arro-
vorum excellentissimos indicant, qui purilate con- gantis obstinatio^ ut vivere possit. Jube, rex justis-
scientise, plenitudine sapientiae, perfectione charita- sime David, jube puero tuo (id est spiritui piira; di-
tis, summae Trinilati approximant. Hic est etiam scretionis) ut interficiat in me Amalechitam htinc
numerus fortissimorum, qui sunt in exercitu tuo armigerura Saulis, qui ausus esl etiam nunc quotidie
potentissimi; .quorurii tamen eminentissimi usque manum miltere in Christum Domini. Ne pluas super
ad sapienliam et fortitudinem tuam non perveniunt, nos coturnices, Domine, desideiia carnis nbstra;,'
quoniam quis in nubibus mquabitur Domino, similis quae non nisi duobus cubitis levantur a lerra, quia
eiil Domino in filiis Dei? (Psal. LXXXVIH.)TU es non attingunt dona Spiritus sancli. Ne pluas siiper
quasi lenerrimus tigni vertniculus (II Reg. XXIII); qui nos, sicut pulverem, carnes, quia caro pulvis est,et
virginaliter editus, humilitale et charitafe tua om- iu pulverem deducit. Omne quod intrat in os, in
nem perforas duritiam, imo impetu Spiritus tui venlrem vadit, et in secessum emitlitur (Maith. xv) :
octingentos inlerficis principes malitise. Qiiis ita talisest omnium voluptatum carnaliiim finis, et sicut
fortis, ut tu ? quis ita misericors, qui flesti super Je- " arena tnaris, volatilia pennata (Psaf. LXXIII): gaudet
rusalem, planctum fecisti super interitu inimicorum edacitas, pennulas raovet, sed mox in arenam mafis
tuorum? Et nunc, Domine, doles tu super Saul et convertitur : gaudet luxuria, modicum volitat, sed
Jonatham filium ejus, quioccumbunt quatidie super mox in arenam maristransit: omnis dulcedo carhis
montes Gelboe. Nisi enim doleres, non clamares de in amaritudinem flnit; modicum lPvant infelrcem
co;Io : Suule, Saule quid me peisequeris? (Acl. ix.) animam, sed mox aggravant iii arenam. Tu auiem,
quos enim, Saul, nisi superbos in Ecclesia lua prse- Domine, manna nimirum es sicut setrten coridndti
latos significat, qui ab humero et sursum eriiinere (Exod. xvi), quod fractum mola candofem producit,
sibi videntur super universum populum? Quid vero et dulcedinem quasi panis oleati: hic est pariis ari-
per Jonathan, nisi dociles et eleganlis irigehii ado- gelofum, quem manducavit homo. Dicunt adliuc iii-
leseenles, qui moribus el colloquiis majorum depfa- creduli: Matihu, quid est hoc? (Ibid.) quia minutiim
vati, aroicitiam suam non possunt excolere cumDa- et humilem vident, et quasi despectum" sermonem
vid, nisi furtim et quasi caventes ah insidiis delra- tuum, et ideo redeunt et concupiscuiil carhes nia-
hentium et illudenlium sibi? Merito ergo plofas, 0 gnas jEgypttas, quia nesciunt, neque gustavefunt
benigne David, super Jonathan fllium ejus, plorandi aisconditum intus mannae saporem, habenlem omne
enim non essent, si bene occubuissenl. Sed super ( suavitalis delectamentum (Sap: xvi) , redeunt *ad
monles Gelboe qui decurrunl in profundum, nec ros- carnes, exsiccaul eas ad solem in circuitu castrbrum.
- gratiae, nec pluvia doetrina; veniet amplius, quia ibi Mira res, uno eodemque sole, et carhes induraritdr,
abjeclus est clypeus fortium (II Reg. 1), clypeus Saul. et manna liquescit! (Eo-od.xvi.) Siccantur carnes, ut
Clypeus fortium, spes est divinae prdleetionis, quo amplius durabiles sint; induranlur iniqui, ut suas
ignita diaboli jacula repelluntur, quibus graviter vul- diutius expleant voluptates : tuum autem maniia li-
neralus est Saul a sagitlariis, in tantum ut seipsum queliebat, cura sol iitcalesceret, quia anima mea
desperatione inlerficeret. Clypeus auterii Saul, pro- liquefacta esl, ut dileclus tocutus est (Cdnl. v). Inca-
prise virtutis confidentia est, quae non valet resislere lesce super nos, sol meridiane, utliqueat mahna, et
sagittis incircumcisorum : vae auterri his qui amise- fiuant aromala illius sicut torrens in austro (Psal.
«ini susiinenliam! hoc est, clypeum fortium. Et, cxxv). Colligite, filii Israel, colligile manna, et fran-
maledictus homo qui confidit in homine, quod esl, gite mola, et replebilur sieut adipe et pinguedine
clypeus Saul, erit entm sicut myricae in deserto, quia anima noslra. Molestus est labor, sed frucluosus:
necros, nec pluvia veniiintsuper vos, montesGelboe. Labores manuum luarum manducabis, etjam bealus
Quomodo ceciderunt fortes? Etenifn si fortes, quo- es, et bene tibi erit (Psal. cxxvn) in futuro; frangitej
modo eeciderunt? et, si ceciderunt, quomodo fortes? JD inquam, mola, corpus et animam, et invenielis me-
sed : Non glorietur sapiens in sapientia sua, neque dullatum corpus, jejuniis, laboribus, vigiliis; arii-
foftis in fortitudine sua (Jer. IX; / Cor. 1); sed : mam, divinse legis studiis. Non excidat tibi lex de
Qui gloriatur, in Dotnino glorietur (II Cor. x), el qui ore cordis tui, volve, revolve, versa et reversa, et-
stat, videat he cadat{I Cor. x). Nam elsisliil aquilis tunc inlelliges quid sapiat manna. Sic faciebat ille.
velociores, ut contemplativos velocitate intellectus qui dicebat: Quam duicia faucibus meis eloquia ttia?
supervoienl: etsi leonibusforliores, ut ih fortitudine super met et favum ori meo (Psal. cxvm). EstO'spi»
operis veros prsedicatores superent, tamen si de se virginea, collige de flosculis nian : habes hortum
praesumentes, clypeum salutis abjiciunt: erunt cor- voluptatis plehum rosis et liliis, mira varietate depi-
ruentes corara inimicis suis; qui autem conliditin ctum; quidquid illie invenies, suave est et odOrife-
Domino, sicut mons Sion uion commovebitur in rum; conde abundanter alveolo tuO : et quid ani-
seternum. Sed maluit Saul incumhere super hastam- plius dicam ? unus idemqlie cibus 7et api mel, et
suam, quam Inniti supcr Dominum, idcirco baculus cervo fons aqua3i etpanis qui cor homiriis confirmat;
^Ggypii arundineus perforavit manum ejus. Sua hic est panis oleatus : sanatsegrotum, roborat saoa-
e&m hasta, et suus auriga, qui curruni itisolenti» tttm, faciem exhiktraf omne delectanicntu-rii et ©IB-
 1343 DROGONIS CARDINALIS 1544
nem saporem suavitatis habet. Ubi sunt coturnices? A i vulus. Operum nostrorum primilias requint Chri-
ubi sunt carnes exsiccatse? certe putruerunt in den- stus, el'non ut alta sapiamus, sed humilibus cOnsen-
tibus edenlium. Si in dentibus putruerunt, quanlo tiamus, caventeS a fermento Pharisa;or.um, quod est
magis in ventribus? imo etiam computruerunt jii- hypocrisis (Matth. xvi). Iste simplexi;t humilis intel-
menta in stercore suo, panis autem angelorum quem lectus, subcinerjcius panis est parvulus, quem a
manducavit homo, putrescere nescit; non vaditin nobis exigit Christus : nec sine farina vel modico
sccessUm, sed tendit in excelsum; illuc reducit ho- olei debet esse hona mulier, quia hilqrem datorem
miuem, unde traxit imaginera. Dives es, Domine, et diligit Deus (II Cor. ix). Sed quisquis habel farinse
indeficiens est horreum tuura; ciba hodie pauperem vel olei paululum, sibi videtur, quia esurit et sitit
luum de micis quae cadunt de mensa filiorum tuo- justitiam. Non habeo, inquit, nisi quantum pugillus
r.um : claraat egenus tuus ad fores tuas, quia non capere polest farinm in hydria, et pautulum olei in
hsbet hodie quod manducet. Doraine, sic iufirmus lecytho (III Reg. xvn). Pugillus, exigua est capa-
etiam sum, quod os meum aperiie non possum. 0 citas; farina, mundus et subtilis fidei candor; hy-
quam sanus erat qui dicebat: Os meum aperui, ct dria, humilitatis circumspecta custodia, ne ventus
aitraxi spiritum! (Ibid.) Ergo, Domine, aperi labia superbiae tantam gloriam in pulverem deducat et xil-
mea, et ciba me laude lua, verus est cibus : de alio B ' spergat. Qui modicum in se habet,
intelligit, quihus
cibo non vivit tota civitas tua Jcrusalem, quoniam armis debet custodire, ne et hoc ipsum amitiat. Er-
lu adipe frumenti satias, et torrente voluptatis tuae go, Domine, corvus et vidua pascunt te in Sarepta
inebrias. Vse his qui jejunant a laude tua, nimirum Sidoniorum, cui ficus maledicta aruit in terra Ju-
sedent super stercora sua, ut hibant urinam pecca- dseorum. Publicani, meretrices, et peccatores prae-
torum suorum, hoc est, temporalibus inhiant, ut cedunl Pharisseos in regnum co3lorum. In doriio Pha-
carnis illecebras expleant: talibus enim das terram rissei fqris discumbis, in domo peccatricis intus epu-
aeneam et ccelum ferreum , ut non pluat eis annos laris. Pasce, Doroine, pullum corvorum (Psal. CXLVI),
tres et menses sex, quia nec fidei, nec bonorum ope- filium peccalorum clamantem ad te, quoniam. paler
rtffli fruclum faciunt. Terram habent. asneam, quia meus et maler mea dereliquerunl me (Psal. xxvj), tu
labia eorum sicut cymbalum tinniunt, et ccelum fer- auleni LOUrelinquis sperantem in te. Indurasti, Do-
reum, quia cor durum et inflexibile geruut. De qua- mlne, cor nostrum, jndurasticor nostrum, ne lime-
libus Psalmista : Peccalori aulem dixit Deus, quare remus te, opposuisti unbem, ne transiref oratio.
lu enarras justilias *».eas, et assumis lestamentutn Aufer a nobis, Domine, sicut et promislsti LCVla-
mcutn per os luutn (Psal. LXIX); non vivunt isti de pideum (Ezech. ^xxvi), et da, nobis carneum, ut spi-
laude lua, Domine, sed moriuntur fame, non panis ritum tuum ponas in medio noslri. Spiritus tuus
et aquse, sed verbi tui. Non autera interficies fame adveniens, initium sapienliae, timorem Domini quasi
animam jiisti, quia in tempore siccilalis pra;cepisti basim et fundamentum ponit: timor autem Domini
corvo etviduse Sareptanae, ut pasceret servum tuum stabile cor facit, ut domus septemplicis gfalise super •
Eliam (III Reg. xvn). Tu enim pascis, Domine, pa- sedificata perseveret immobilis. Tu nosli, Domine,
scentes te: unde ctiara hydria farinse et Iecvthus olei quam inquietum est cor meuin, et instabile sicut
n.on deficit viduse pascenti te. Pascit te corvus, pa- pulvis et yelul arena maris, ut- quidquid moliar su-
scit et vidua, sed vidua,-pane subcinericio ; corvus, peraadificare, potius in ruinam capitis videar coacer-
carne vespeiiina. Peccator, corvus est: corvus erat vare. Quam bene dictum est: Peccalum peccavit
Zachaeus publicanus; unde volavil in arborem syco- Hierusalem, propterea inslabilis facla est (Thren. i).
morum. Hodie, inquit, oportet me apud le manere Peccatum peccavit, scelus coacervavit, propterea in-
(Luc. xix), hodie COITUSpascet Eliam. Quomodo stabilis facta est, nunc foris, nunc intus, nunc in
pavil? Ecce dimidium bonorum meorum do pauperibus angulis platearum garrula et vaga, quietis impatiens
(ibid.), ergo pavit Christum, et pauperes cum Chri- nec ,valens in domo consistere pedibus suis. Ecce
sto; imo in pauperibus, Christum. Unde? de carni - D quam hene depicta est meretricialis vecordia animai
hiis : hoc est, de lemporalibus : temporalia enim et nieae, et. quid faciam ? Revertere ad priorem virum
camalia pro Christo relinquere, hoc est, Christum tiiuin, et noli divaricare pedes tuos omni transeunti;
carnibus pascere. Et hocvespere fit, in confinio te- propterea instabilis et vilis facta es, nimis iterans
nebranim et lucis, ut proficiat et dieatur, vespere et vias tuas : peccatum peccavit Hierusalem, vias suas
mane dies unus (Gen. i). Prius pascit corvus, deinde nimium iteravit! Redi ergo ad virum tuum priorem,
vidua; corvus enim, vidua fit; corvus mutatur in et dic ei : Confige timore tuo carnes meas (Psa 1.
columbam, et gemilus edit. Quare? quia vidua est, cxvm): et ille tibi:. Prohibe linguamiuam a malo
quia mortuus est SponsUs, quia lavit eani a peccatis (Psal. xxxm), cocrce gulam, jugula luxuriam, omnes
suis, lioc est, a nigredine corvi. Sponsus ejus mor- corpbris tui illicitos motus amputa. Quicunque sunl
tuus cst, unde eliam in memoriam ejus duo ligria Christi, carnem suam crucifixerunt (GaL v) : noit
eolligit, ul faciat sibi et filio suo (hoc est, spiritiii) salis est hoc; fecerunt hoc philosophi, fecerunt hoc
modicum viatici, et moriaiur.cum sponso suo. Sed inanis gloria; cupidi, faciunthypocritse; carnem suam
prius pascendus est EJIias, ctde ipsa farinula novse cruciiixerunt, sed mercedem a Christo non aceepe-
conspersionis, faciendus est subcinericius panis par- runt: quare? quia timorem Domiui non habuerunt
lUt, SERMO DE PASSIONE DOMINiCA. mm
Cohfigi iimore iuo carnes meas, muiti carnes conflxe- A et vacua est, et tenebm supet faciem abyssi .
runt, non tui limore, sed vanitatis tumore: non satis inanis est, quia fluitat inisera inquietitudine, per
est hoc; cbnfige titnore tuo, non solum carnis, sed , inania nugarum, et phantasmatum suorura, vacua
animse luxuriam. Animae luxuriaj est inanis gloria : bonoruin operum fructibus. Vel, sicut habet-alia
Perdidisti omnes qui fornicahtur abs te (Psal. LXXII). Translatio, invisibitis et incomposita. Est enim
Quld refert perire carnis immunditia, an animae velut quoddam chaos, confusione sua teterri-
luxuria ? Ergo non solum carnis, sed et animse crux mum et involutum, ignorans tam finem suum quam
tollendaest. Membrorum mortificatiO, crux carnis principium, et naturse suse modum, nisi quod
est; crux anima;, timor Domini t timor Dei configit a summo Creatore de nihilo mirabiliter factam
animam, ut non respiciat ad dexteram neque ad si- se credit, et post hanc vitam, vel ad inferos pro
nistram. Estettertia crux Spiritus, quse est charitas. suis meritis, vel ad ccelos pro misericordia sui au-
Chrislo, ait Apostolus, confixus sum (Gal. n), quis ctoris transferendam. Incomposita sane est, quae
me separabit a charilate Clirisli (Rom. vm) ? illa virtutum decorem et divirise imaginis, cui assimilata
crux (hoc est, charitas) cor meum carneum et molle est, speciem non servat. ldeo in abvssum caecitatis
et lenerum facit, unde et per vitulum tenerrimum suoe retunditur, et tenebris illusionum suarum fa-
Christum intelligamus, prse niniia charitate cruci- " cies illius obscuratur. Talis est anima niea, Deus
fixum. Ad illam ergo crucem qui pervenit, composi- raeus, talis est anima mea -Yterra est inanis et. va-
tam nuhem transit, et in conspectu Dei orationem cttn, invisihilis et incomposi'a, et tenebrse superfa-
effundit. Unde etiam Moysen in monte Sinai sex cicm abyssi. Verumlamen ail: Abyssus dedit vo-
diebus nubes operuit, seplimo auiem die vocavit eum cem suam (llabac. m), et: Abyssus inferior et ob-
Dominus de. medio caliginis. Eral aulem, inquit, scura, ittuocatoftyssujn superiorem(Psa/.xLi); te qui
species glorim Domini, quasi ignis ardens super ver- exsuperas pmnem sensum. Invocal te, Domine,
ticetn motitis, in conspeclu filiorum Israel. Ingressus- abyssus mentis meae, ut etiain de me novam terram
que Moyses medium nebulm, ascendit in montem et nOvttm ccelum crees. Hoc invocabat David, et nos
(Exod. xxiv). Quid enim per sex dies, quibus nube cum David invocamtts : Cor mundum crea iii me,
tegitur Moyses, intelligitur, nisi sex illae virtutes Deus, et spirituni rectum innova in visceribus meis
quibus ascenditur ad sapientiam? in solo autem ver- (Psal. L). Jam aliqiiid se factum csse sciebat, sed
tice sapientiae, ignis charitatis ardenlissimse speciem nova creatura, novum coehim et terram fieri se po-
divinae glorise declarat: quidquid infra septimum scebat- Auribus nostris audivimus, et patres noslri
sapienlise gradum est, caligo reputatur et nubes. narraverunt nobis opus quod operalus es in diebus eo-
Prima-igitur crux, per timorem et pietatem, et scien-' " rum (Psal. XLIII): hoc opus est in diebus, unde di-
tiam, carnem crucifigat: secunda crux, animse for- cit: Pater meus usque modo opemtur, el ego operor
titudinem, consilium et intellectuin pbssideal; ut (Joati. V). Finxisti enim sigillatim corda eorum,
fortitudine terreat diabolum, consilio dirigat proxi- creanS in eislucem, et dividens lucem a lenebris,
mum, intelleelu custodiat semetipsum : nam tertia appellans lucetn diem, et tenebras noetera : hoc.est
crux, base omnia transceridit, et collecta in unitate quod operatus es in diebus eorum, el in diebus an-
charitas, in pace in idipsum dormiens requiescit. . tiquis ; horum dierum, senex Abraham, et aliiquam-
In principio, Domine, cmluni et lerram (Gen. i), hoc plures pleni fuisse commemorantur, sicut et illi qui-
est, angelicam et humanam uaturam creasti, sed hus dicebat Apostolus : Fuistis aliquando lenebrm;
facta hac brevi mentione de angelis, ad solum ho- nunc autem luxinDomino (Ephes. v). 0 Creator opli-
minem sermo tuus convertitur : Terra autem eral me, si usque mPdo operaris opus hoc quod opera-
inanis el vacua, et lenebfm super faciem abyssi tus es in diebus antiquis, quare et in anima mea
(ibid.). Yidemus, Domine, et praesto est sensibus opus hoc non operaris? Anima enim mea inanis et
nostris, magna et mirahilis hsec machina mundi, vacua est, et tenebrse super faciem abyssi, dic ut
quse sua pulchritudine el magnitudine, sapientiam, fiqt lux (Gen. i), et fiet! jam creasti eam, ut aliquid
et virtutem, et bonitatem immensam, el incompre- ^ sit, crea eam, ut lux sit. Dic ut fiat.lux, el fiet lux.
hensibilent et aelernam praedicare non cessat. Verum Hoc opus et in Lazaro etin Paulo operatus es; illius
ct hsec quamvis omnium et sensum et facundiani facies sudario Iigata erat, quia tenebrse erant super
mortalium superent, ad novum potius cceluffi et ler- faciem abyssi. Hujus ab oculis (cum baptizaretur)
ram novam, quae tu modo creare te asseris, aciem tanquam squamm ceciderunt (Act. ix), ut revelata
mentis inlendere libet. Dicis enim in Evangelio, quia facie gloriam Doniini specularetur; quse cor meum
Pater meus usque modo operalur,et ego operor (Joan. assidue coram le faciunt dormitare, per has, apostoli
v): quid nisi novum ccelum et novam terram ? De et in agonetuo dormitabant: erqnl enim, inquit,oculi
abyssis enim terram formas, el de terra coelos: pec- eorum gravali (Marc. xiv). Sedjam hora est, Domine,
cator, abyssns est; sed eum de tenebris facis Iunien de somno surgere (Rom. xxni), tuba tua crebrius
splendescere, ut abjiciant opera tenebrarum, et in- intonante, Surge, qui dormis,et exsurge amortuis, et
duantur artna lucis (Rom. xm); novam terram, et illuminabii te Christus (Ephes.y). Illumina, Christe,
novura calum creasse cognosceris. Ecce animad^- tenebrasmeas; dicanima3ineae:Fiatlux, et fiet lux.
verto, Domiue, quia terra menlis iqese adhuc inanis
PATKOL.CLXVI. 49
1547 DROGONIS CARDINALIS 1548

DE&OGONIS GiLEBINALIS

LIBER

DE CREATIONE ET REDEMPTIONE PRIMI HOMINIS.

(Bibliolh. Patr. ibid., p. 541.)

Beala illa el sempiterna Trinitas, Pater et Filius A i in usum assumenduni sit, quid respucndum. Sequi-
et Spirilus sanctus, uuus Deus, scilicet summa po- tur voluntas, cujus ruina similiter tripartita esl. Quar
tentia,' summa sapientia, summa henignitas, creavit enim summae benignitati et puritati inhaerere, et
quamdam trinitatem ad imaginem et similitudinem eam solam diligere debuit, per propriam iniquitatem
Euam, animam videlicet rationalem, quse in ea prae- a supernis in haec infirma lapsa ; concupiscentiam
fert vestigiura quoddam illius summse Trinitalis, carnis, et concupiscentiara oculorum, etambitionem
quod ex memoria, ratione, et voluntate consislil. sseculi dilexit. Quid hoc infelicius casu potest sesti-
Creavit autem hoc modo, ut nianens in illo, parti- mari? uhi pereuntememoria, ratione, voluntate, toia
cipalione ejus esset beata, aversa ab illo, quocuu- anima; substanlia pariter perit. Verumtamen hunc
que se conferret, remaneret misera. Sed ha;c trini- lam gravem, tam sordidum, tam tenebrosum lapsum
tas elegit potius per. motum propriae voluntatis ca- nostrse naturse reparavit illa beata Trinitas, memor
dere, quam ex gralia Conditoris per arbitrium stare. misericordise suae, immemor culpse nostrse. Venit
Cecidit ergo per suggestionem, delectalionem con- ergo a Patre missus Dei Filius, et dedit fidem, Post
sensum ab illa summa et pulchra Trinifale, scilicet filium missus est Spiritus sanctus, et docuit, dedit-
potentia, sapieiitia, puritate, in quamdam cohlra- que charitatem. Itaque per haec duo, id est fidem et
riam, et foodam trinitatem, infirmilatem, caecitatem, "* charitatem, facta est spes redeundi ad patriam. Et
Immunditiam. Memoria enim facta est impotens haec est trinitas, scilicct fides, spes, eharitas, per
et infirma ratio imprudens et lenebrosa voluntas quam, velut per tridentem, reduxit de limo profundi
rmpura. ad amissam beatitudinem illaincommutabilis et bea-
Porro memoria qua3 siinplicis divinitatis polen- ta Trinilas, mutabilem, lapsam, et miseiiwn trinita-
tiam stans cogilabat, ab illa cadens, et velut super tem. Et fides quidem illuminavit rationem, spjs
saxa corruens, in tres partes confracta dissiliit, sci- erexit memoriam, charitas vero purgavit volunta -
licet in cogilaiiones affectuosas, onerosas, otiosas. tem. Cum igitur venit, ut dictum est, Filius Dei fa-
Affectuosas voco illas in quibus illa afficitur, ut in ctus homo, qui erat Deus, tanquam bonus medicus
curis rerum necessariarum, edendi, hibendi, caete- dedit prsecepta, quibus observatis reformaretur sa-
rarumque innumerabilium ; ouerosas, ut in exte- lus amissa. Ut ei'gopraeceplis fidem facerel, exhibuit
fioribus adminislrationibus; otiosas, quibus nec signa, ut eorumdem praeceplorum persuaderet utili-
aflicilur, nec oneratur, et tamen ab seternorum con- latem, promisit beatitudinem. Est autem fides, alia
templatione per illas distenditur, ut si cogitem equum prseceptorum, alia signorum, alia- promissorum, id
currentem, aut avem volantem. Rationis quoque f, ( est qua credimus in Deum, qua crcdimus Deum,
triplex casus est, ejus siquidem est examinare bo- qua credimus Deo. Per fideni prseceptorum credi-
num et malum, verum et falsum, commodum et mus in Deum. Credere autem in Deuni est in eum
incommodum. In quihus discernendis tanta caligine sperare, et eum diligere. Per fidem signorum crc-
csecatur, ut ssepe in eontrarium ducat judicium, ca- dimus Deum qui talia potest, et onmia potest. Per
piens malum pro bono, falsum pro vero,, noxittm fidem promissorum credimus, qui quidquid promit-
pro contmodo, et e converso. Nunquam vero in his tit, veraciter complet. Similiter quoque spes triplex
falleretur, si nunquam lumine quo creala estpriva- est, et procedit de prfedicla triplici fide; nam de
retur, sed quia ipsa inde cecidit, procul dubio nihil fide praeceptorum oritur spes venia;, de fide signo-
aliud quam tenebras suaecaecitaiis invenit. Unde fa- rum, spes gratia;, de fule promissorum, spes gloria;.
ctiim est ut etiarii instrumentum perderet, quo illa Charitas itidera ternario numero colligitur, de corce
administraret, scilieet illud trivium sapicnliae, ethi- puro, de conscieiitia bona, de fide non iicta. Puri-
cani, logicam, piiysicam, quas nos possumus aliis tatem debemus proximo, conscientiam nobis, fidem
noniinibus nuncupare, moralem, inspectivam, natu- Deo. Puritas autem est, ut quidquid agitur, aut a;I
ralem scientiam. Si quidemper ethicam eligiturbo- utiiitatem proximi, aut ad honorem fiat Dei, maxi-
num, id est virtutes; reprobatur malum, id est vi- D me tainen exhibenda est proximo, quia Deo omnino
tia. Per logicam cognoseitur verum et falsum. Per manifesti sumus; proximo, autem non possuisus,
physicam commodum et incommodum, id est quid nisiquantum nos illi cor nostrum. apenmus. Con-
 1549 LIB. DE CREATIONE ET REDEMPT. PRIMI HOMINIS. 1550
scienliam bonim in nbbis faciunt duo,.pcenitentia j\ (/ Cor. n). Sapiens est enim non secundum sapien-
et continentia, quohiam scJicet per po3iiitentiam pientiam hujus saeculi, sed secundum illam sapieu-
cPmmissa peccata punimuSj et per continentiam tiam quae trahilur de occultis, per quam ulique mirc
dtsincepspunienda non committimus, et hanc debe- Dei opere agitur, ut electi quique luusionibus e«
raus nobis. Post haec sequitur fides non ficla, quse pressuris hic attriti in sedificio veri Salumonis sine
Deo vigifanter exhibenda est, ut nec propter proxi- sonilu mallei postea eoustruantur.
mum, cui nbs impendimus, offendamus Deum, nec Haurietis aquas in gaudio de foniibus Salvatoris
propter conscientiam, quam per pcenitentiam, et (Isa. xi. Pro paradiso, quem perdidimus, reslitutus
continentiam in humilitate custodire volumus, mi - est nobis Salvator Christus. Sicut ergo de uno fonte
nus exsequamur mandatorum Dei obedientiam, et paradisi quatuor flumina ad irrigandum paradisum
hsec est fides non ficta. Non ficta autem ponitur ad derivanlur, ita de peccaloris ejus arcano procedunt
differentiam mortua; fidei, et fictae. Mortua fides est, quatuor fontes, ex quibus oriuntur quatuor genera
traaesine operibus est, Fides ficta est, quse ad tem- aquarum, undc lota per universum munduin irriga-
pus credit, el tempore tentationis recedit. Uude et tur Ecclesia. Sunt autem quatuor fontes veritas, sa-
iides ficta, id est fragilis dicitur. pientia, virtus, et charitas. Ex his ergo fontibus
Est praeterea et alius resurgendi modus sub eodem ;g hauriunlur aquse, ex singulis scilicet singulse. Nam
numero comprehensus, primi hominis casui cora- de fonte veritatis sumuntur aqua; judiciorum; de
positus. Adam quippe in paradiso positus, primo per- fonte sapientioe, aqua3 consiliorum; de fonle virtutis,
didit circumspectionem Dei. Testatur enim beatus aquse prsesidiorum; de fonle cliaritatis, aquse desi-
Augustinus qubd nequaquam hominem teiilator de deriorum. In aquis judiciorum cognoscircus quid
paradiso ejecisset, nisi aliquaelatio inanima homi- Iiceat vel non liceat; in consiliis discernimus quid
nis prsececisset, cum verissime scriptum sit. Ante expediat vel non expediat. Sed quia eleclis viris
ruinam exallatur cor (Prov. xvi). Secundo perdidit recte per haec gradientibus non desunt tentationes :
justitiaro, quoniam uxoris voci plus quam divinae tentantur autem de duobus : aut.enim terroribus
obedivit. Justitia euim est virtus, quse sua cuique concutiuntur, aut blandimentis seducuntur. Idcirco
reddit. Tertio amisit judiciuni, cum post peccatuin armandi sunt contra terrores prsesidiis divinse vir-
correptus, oblique per mulierem retorsit propriam tutis contra blandimenta desideriis supremse chari-
culpam in aclorem dicens : Mulier quam dedisli tatis. Desideriis enim meliorum superantur, ut ait
mihi sociam, dedit mihi de ligno, el cotnedi (Gen. quidam sanctus, desideria deteriorum; vel sicpos-
JII). Eisdem ergo virtutum gradibus redeundum sumus procedere. Quid prodest nosse quid lioeat et
est homini in exsilio posito, quibus privatus expelli <^ expediat, quod utique docent judicia atque consilia,
meruit de paradiso. Primum ilaque faciendura est si posse perflci minime contingat ? Idcirco post
judicium; deinde exercenda justilia,tandem circum- aquas judiciorum et consiliorum quserendse suat
speclio adhibenda. Et judicium quidem nobis, titnos aquae praesidiorum, Rursum et nosse et posse quid
ipsos judicemus, et accusemus justitiam proximo; valeat, si horum omnium non est finis charitas ?
circumspectionem vero debemus Deo. Hanc redeuu- Recte ilaque post judicia, post consilia, post prsesi^
di viam ostendit nobis Michseas propheta, dicens : dia hauriuntur de fonte charitatis desideria, ut.vi-
Indicabo libi, o homo, quid sit bonum, el quid Do- delicet. quidquid sapimus et loquimur, quidquid
minus requiral a ie : utique facere judicium, et dili- operamur aut patimur, fuiis vitse aeterneeconcludat.
gere misericordiam, ambulare sollicitum cum Deo Sed ut hsec quse dicta sunt de fontibus et aqttis cla-
tuo (Mich. vi). Hanc salutis viam testatur Apostolus rius eluceant, Scripluraruin exemplis esse compro-
docuisse Christum, dicens: Apparuit graliaDei Sal- banda puto, aurique similitudines, quas protulimus
vatoris nostri omnibus hominibus, erudiens nos, ul vermiculandas argento. Ac primum quod dictum
abneganles impietalem el smcularia desideria, sobrie, est, quatuor illos fontes de pectore Jesu manare,
et jusle, et pie vivamus inhoc smculo (Tit. n). Sobrie nullum arbitror ambigere. Quomodo autem ex eis-
scilicet quantum ad nos, juste ad proximum, pie ad 'l>dem fontibus hauriuntur praedictae aqua3, id elabo-
Deum. Qui etiam manifeslius intulit circumspectio- randum est. Veniat ergo David et dicat: Ut quid ex
liem Dei subjungens : Exspectanles adventum glorim fonte veritatis procedant judicia. Hoc certe videtur :
magni Dei,el Salvatoris nostriJesu Christi (ibid.).El sensisse, cum diceret: De vullu tuo judicium meum
in multis aliis sacrse Scripturae locishic ordo vitae, et prodeat (Psal. xvi). Neque enim vir stlnctus judi-
institutio, si diligenter quaeratur, potest inveniri, ut cium suum diceret, quod de vultu Dei, id est de ve-
illud : Bealus vir qui in sapientia morabitur, et qui ritate non prodiret. Noverat enim electos veritatis
in juslitia sua meditabilur, et in sensu cogitabit cir- judiciis, tanquam virga ferrea regi, quia sub eorum
cumspeclionem Dei (Eccli. xiv). Moralur quippe in fegimine se esse senliebat, exsultans psallebat: Ju-
sapientia, et sapiens est, qui semetipsum liic sem- dicia Domini vera, juslificala in semeiipsa, deside-
per dijudicat ut aeternum Dei judicium evadat. Si rabilia super aurum et lapidem preliosum multum, et
enim ait Aposlolus, nosmelipsos dijudicaremur, non dulciora super mel et favum (Psal. xvm). A qiiibns»
utiqim judicaremur ; cutn judicamur autem a Domi" ne forte per incuriam devient, audiant voccm Ps»-
no, corripimur, ul non cum hoc mundo damnemur tris, per eumdem Prophetam comminanlis. Si in
1551 DROGONIS CARDINALIS 1552
calamura
judiciis, inquit, meis non ambulaverint, et mandala L audio persoiiare! 0 utinanret linguse mese
mea non cuslodierint, visilabo in virga iniquitates in ejus fonte possem inlingere, quo idoneus essem
eorum,et inverberibuspeccala eor«)»(Psa/,Lxxxviii). ea quse restant de duobus fontibus, id est virlutis et
Haec mysteria divini judicii reserabat coelestis regni charilalis, utiliter. exarare Et quoniam quatuor isti
clavicularius, cum diceret : Tempus est ut jndicium fontes ila sibi invicem saporem suum transfundunt,
incipiat de domo Dei (I Petr. iv). Si aulem primum ut qui de uno biberit, quadam ineffabili dilectionis
a nobis quis finis illorum qui non creduntDeiEvan- dulcedine invitetur adalium, libetjam de Sapientia
illi;;c hauriantur
gelio? el lioc de eiectis dictum est. Cseterum est ad virlulem transire, et qualiter
aliud de reprobis judicium, quod nihilominus ab aquae praesidiorum, qnraitum ab ipsa virlute adju-
ipsa veritale procedit; unde et per Paulum dicitur : vor, ostendere. Sicut aatein^sttperius dixi,- gemina
Scimus enim quoniam judicinm Dei esl secundum esse veritatis judicia : q«ia sciiicet decernunt quid
veritatem in eos qui lalia agunl (Rom. n). Et ut?um- Iiceat vel non liceat; itidemque sapientioe consilia
que quidem judicium complectitur ipsa Veritas, di- duo docere, hoc est quid expediat vel non expe-
cens : In judicium ego veni in liunc mundum, ui qui diat, ita et hic agiioscimus de fonte virtutis haurien-
non vident videant; el qui videntcmci fianl (Joan. is.), das duplices aquas pra;sidiorum, quse vel abluaut
* De
Utrumque autem discernit, cnm item dicit: Etib-nnt clectos a eulpis, vei refrigerent in tormentis.
id in supplicium mlernum, justi aulem in vitam mter- ulrisque sumamus cxemplum. ReferfLucas evauge-
nam (Malth. xxv). Si vidimus quomodo de fonle ve- lista quod quaedam mulier quae fluxum sanguinis
ritalishauriantur judicia,videamusquomododefonlo paliebatnr, erogata iu medicis tola subslantia suay
sapientise propinentur consilia. Quis dubitet aposto- cum minime curari potuisset, accessit retro, etteli-
lumPaulumessesapientem, cumelPelruscjuscoapo- git fiiriiiiiam vestimenti Domin.i, et cpnfestim stetit
slolus sapientiam ei datam astruat (// Pelr. iii),. et fluxus sanguinis. Jesum vero dixisse : Quis me le-
ejusdem apostoli tota verborum series nihil aliud tigit? cumque discipuli responderent : Turbaf te
quam sapientianrredoleal? Proferat igitur consilia, comprimnnt et affiigunl, et dicis : Quis me tetigit 1
et per ipsa nos doeeat, quid peregrinantibus et ad rursum respondisse : Teligit me aliquis; nam ega
coelestem patriam feslinantibus expediat. De virgi- novi viriutem de me exisse (Luc. vin). Ecce quas
nibus, inquit, prmccptum Domini non habeo : con- aquas prsesidii hauserit mulier illa defonte virtutis
silium auiem do, lanquam misericordiam consecutus Salvatoris; quibus ablut-aest a profluvio "sanguinisr
a Deo, ul sim fidclis. Exislimo ergo Iwc bonum esse quse nulla medieorum arte poterat sanaii. Quod si
propter instantem necessilatem; quoniam bonum est quis objiciat prolatum testimOniiim nihil ad rem
homini sic esse (I Cor. vn). Si de virginibus prse- praesentis operis perlinere, eo quod illa mulier ne-
ceptum haberet, nihil aliud qnam quod praeciperetur quaquam abluta esse videatur a culpis.ised lanttni»
ticeret. Nunc vero cum utrumque Kceat, vel nuberc ab segritudine carnis; noverit moris esse Divinas
vel non nubere, quid compendiosiusdicipotuit,quain virtutis prius cordi mederi quam corpori. Unde ct
bonum esl homini sic esse, hoc est in virginitate ma- alibi cum quidam ei paralyticus offerretur euraTidiisv
nere; prseserlim cum et necessilatis instantia- fre- tanquam bonus et pius medicus, volens sanareprius
quenter opprimere soleal; et cito mori ipsa temperis quod eral polius, id est mentem quam carnem, ait
brevitas urgeat, totiusque mundi ftgura practereat? eidem paralylico : Confide, fili, remittuntur libipec-
Item cum de vidua loqueretur : Bcalio*, inquit, erit caia lua (Matth. ix). Ilaque sanata conscientia, con-
si sic, id est, innupta permanserit secundum meum scquenter eliam sanatur cprptts, cum dicitur: Surge,
tonsilium (I Cor, vn); ac ne de proprio corde, quiti lolle lectum tuum, el vade in.domum tuam (ibidi.).
potius de fonle sapieniiae videretur hoc ipsum consi- Sic ergoet eju.scor mulierisprius abluit intus donum
lium deprompsisse, subjecit dicens: Puto auletnquod fidei, per quam meruit exterius impetrare salutem
el ego spiriiumDei habeo (ibid.). Sed cur ego paucis corporis. Hoc enim innuit ipse Dominus cum dicitt
iinmoror exemplis? cuni in ejus verbis omnis sexus, >Fitia, fuies tua lcsahmn[ccitrvade inpuce(Luc.vui)..
omnis setas, omnis condilio consilium inveniat, si Quod autem de ho.c ipso fonle virtulis hauriantur
diligenter quserat, salulis? Quod si quis euriosius aquae prcesiuii in tormenlis, oslendunt et illi tres.
velit prospicere utrtim verum sil quod dictum est pueri in fornaeis aestua-ntisincendio positi, quibus
de sapientia consilia manare, lcgal libros qui inscri - ipsa flamma friguil (Dan. m): et prsecipue illb inclytus
bunltir SapTentim,ubi lotus orationis contextus con- marlyr Vincentius, qui cum graviter lorqueretur, non
silia videtur spirare. Si vero consullius et utilius soium lolerasse, veruni etiam torlovemsutimconslan-
studeat inde vitam elicere, audiat ipsam salubriler ter provocasse fertur his verbis : Insurge, inquit, et
ihvilanlem Sapientiam : Si vis, inquit, ad viiatn toto inalignilaiisspiritudebaccliare, videbis meDeivir-
venire, serva mandata (Matth. xix). Quaeris cujus? tute plus posse dum torqueor, quam possis ipse qui
Deum, inquit, time, et mandata ejus observa (Eccle. torques. Possent pltira de hoc fonte virtulis copiosius
xn). Audial, inquani,eamdemipsammaterno affeclu dici, sed eum succinete prseiereo : quia jam de lonte
inclamantem :Damihi,fili, coriuum (Prov. xxm).0 Charitatis bibere potius, quam scribere, inhianter
(juantumvellem et ego cor meumin ejusverbum sus- desidero. Ad huncenimfontem invitamur Redempto-
pendere, de cujus ore miriiico tam dulcia vitaeconsili" ris noslrivoce dicentis : Si quis silit, veniat, et bibat,:
1533 DE SEPTEM DONIS S. SPIRITUS. UU
et de ventre ejus fluent aqum vivm (Jqan. vn). Et ,A vobiscum, antequam paliar (Luc. xxn). Et notandum
secutus evangelista exposuit, ad quem potum nos quod ad illud excitatur mens humana spiritualiter
invilaret, dicens: Hoc autem dixit de spirilu quein ac- tribus affectionibus, ac provehitur. Unde etiam Deum
cepluri efanl credentes in eum (ibid.). Quem, nisi spi- diligere toto corde, tota anima, lota virtute jubetur,
ritum charitaiis, quem mundus non potest accipere, et quidem prima dulcis, secunda prudens, tertia est
sed soli accipiunt qui vere eredunt in.eum ? E.x hoc fortis. Primam habebat Petrus, cum Domino mori
ergo fonte hauriamus nobis aquas desideriorum, dissuaderet, ex corde enim dulciter diligebat, cujus
ipsasque partiamur in geminos rivulos; ut, sicut passionemexpavescebat; sed cum audiret Vorferetro,
unius ejusdemque charilatis sunt duo praecepta ; ita Salana, nan sapis ca qum Dei sunt, sed qum hujus
sinl et gemina desideria, quibus impleantur ipsa mUndi (Marc. vin), his verbis correptus, el intelli-
prsecepla. Aliudestcnim desiderium, quoDeus pro- gens quid boni haberet mors Christi, ccepit tota
pter seipsum, aliud quo proximus diligilur in-Deo, anima prudenter diligere, quem prius tantum dul-
vel propter Deum. In illo nullus modus, sed.ex totb citer diligebat ex loto corde: necdum vero diligebat
corde, tota atiima, tota virtute diligatur Deus:in tota vitiute, quod si faceret, nec propter mortis
hocatitem prseseribitur modus quidam, cum dicitur : discrimen eum negaret. At vero post resurrectio-
Diligespfeximum tuumsicutteipsum (Mallh. xix). Illo nem et ascensionem dato desuper Spiritu, tunc de-
fJagrabalPropheta,ciimdicei'et.: Siculcervusdesiderat mum tota virlute dilexil; pro quo etiam horrendum
ad fontes aquarum, ita desiderat anima mea ad te, crucis supplicium postmodum subire non expavit.
Deus (Psal. XLI); elitem: Concupiscit, et deficit anima Erga charitatem quoqtte proximi exerccmur tripli-
mea in airia Domini (Psal. LXXXIII).Hoc exhibebat citer, ut vel aedificetur ipsa charitas, ubi nonest;
Paulus Romanis, quibus scribebat: Desidero enim vel augealur ubi est; vel cerle caveamus ne pereat,
mdere vos, aliquid ut imperliar vobis gralim spirilua- aut minuatur ubi est, Quisquis autem hanc puro
lis (Rom. 1). El Dominus in Evangelio discipulis affeclu erga proximum operabilur, illam procul
suis : Desiderio desideravi hoc Paschu mqnducare duhio, quae Dei est uberius pfomerebilur.

DROGONIS CASkmNAhlS

OPUS.CULUM

DE SEPTEM DONIS SANGTI SPIRITUS

SEU
De septiformi gratia Spiritus sancti, ac de beatitudinibus,

(Biblioth. Patr. rWd., p. 544.)

Prinia gratia est limor Dotnini; qtti hanc habet, C stolalio lua non auferetur (Prov. xtu.) Hincet Ape-
oinnem odit iniquitalem, juxta illudPsalmistae : Ini- stolus dici1.: Cum metu el timore vestram sululem
qidtatem odio habni et abominatus iutn, omnem viam operamini(Philipp. n). Et, quid plura? Connexa stuH
iniquitatis odiohabui (Psal.cxvm). Scriptura namque simul limoi' et religio ; non mancre potest allerum
est: Timor Domini odil malum (Prov. vm); et sine altero. Uude Simeon est, diclus vir j&slus , el
item: Time Deum, et recedc a malo (Prov. in). limoratus (Luc. u). IJinc eiiam in icge scriptum
Et de Job dicilur : Vir limens Deum , et recedens a est: Dominum Deum luum limebis, et illi soli servies;
malo (Job i). Sine hac gratia, gratiarum prima, ipsi adlimrebis (Deut. vi). Unde Salomon ait :.Deum li-
qu;e totius religionis exordium est, nulltim bonum me,elmandata e)usobserva(Eccle. xti). Hsecautem ta-
pullulare vel manere potest. Sicut enim securitas, literhaberedebemus ;qualiter se asserit habttisse Job
vcl desidia, causa et mater est omuium delictorum; beatissimus : Semper quasi tumentes fluclus super~me
sic limor Domini radix et custos esJ omnium bono- Dominum limui (Job xxxi). Per httnc Dei timorem
rum : unde scriptum est : Si non in timore Do- universa deserimus, mundo abrenuntiamus, nosque
tnini lenueris te instanter, cito subverteturdotnus tua ipsos, sicut Dominus ait, abnegamus : Si quis vult
(Eccli. xxvn). Omnium namque vitiulum sedificium post me venire, abneget semelipsum (Matth. iv). Iste
illico vergit in prsecipitium, si hujus gratise amiserit' D ergo divinus timor, qui eum quem perfecte imbuit,
prsestdium : unde Salomon ait: In tiinore Domini paupertati subjicit, et a malo dividit, ita.est primus
esto tota die, quia liabcbis spem in novissimo, el prm- in ordine gratiarum, sicut paupertas in serie beati-
 1535 DROGONIS CARDINALIS 1!>5€
ttidinum. De qua Dominus eam in caeterarum fun- A vanitali, de terra facla sunt, et in terram pariter re-
damento virtulumponens, ait: Bealipauperesspirilu, vertentur (Eccle. m). Item : Vidi qum fiunt cuncta
quoniam ipsorum est regnum cmlorum (Matlh. v). • sub sole, et ecce universa vanilas, el afp.ictiospiritus
Secundum charisma est spiriius pietalis, illi se- (Eccle. i).
cundae quse in Evangelio ponitur beatiludini consi- Quarta est gralia spiritus fortitudinis quarlae in
milis: De qua Dominus sicait: Beati mites, quo- Evangelio beatitudini similis, de qua dicitur : Beaii
tdam ipsi possidebunt terram (Malth. v): De (alibus qui esuriunt et sitiunl justitiam, quoniain ipsi salnra-
Dominus in Isaia dicit: Spiriius Domini super me, bunlur (Mailh. v). Qui enim justitiam esurit, et
ad annunliandum mansuetis misil me (Isa. vi). Moy- sitit, contra quselibet adversa factus est insuperabi-
ses quoque mitissinius erat superomneshominesqui lis, et imperterritus existit. Unde Salomon ait: Ju-
morabanlur in tefra (-Num. xn): detalibus Jobdicit: slus quasi leo confidens absque terrore erit (Prov.
Dominus yonil huuiiles in sublitne, et mwrentes erigit xxvm). Item: Non contristabit juslum quidquid ei
(ospitcte (Job v.) Hinc Salomou ait: Gloriam prm- acciderit (Prov. xn). Hoc spiritu fortitudinis pletii
cedel humilitas, et humilem spiriium suscipiet gloria fuereomiies prsedicti illi, de quibus Apostolus lo-
(Prov. xv). Unde illud de Domino dicitur : Humiles quitur sic : Sancii ludibria el verbera experii, insu-
spirilu salvabil (Psal. xxxm); econlradesuperbis di- per et vincula et carceres, lapidati sunt, secti sunt,
citur:D«is superbis resislil(Jac. iv). —Ahle ruinam leniaii sunl, in occisione gladii mortni suni. Circuie-
exallabilur spiritus : superbum sequilur Immilitas runt in tneloiis, in pellibus caprinis, egenles, angu-
(Prov. n). Superhia de supernis ad ima praecipitat: stiati, afflkli: quibus dignus non erat mundus, in so-
humilitas de iinisad superna elevatur. Angelus enim titudinibus errantes, in moniibus, el in speluncis, et
in ccelo superbiens ad tartara corruit: homo in terra in cavemis terrm (Hebr. xi). Hoc spiritu prseditus
se humilians ad ccelos asccndit. Tanto vero quisque confidenter aicbat Apostolus : Quis nos separabit a
debel esse humilior, quanlo est sublimior ; unde charitale Christi? Tribnlalio, un angustia, an perse-
scriptum est: Quanto tnagnus es, hutnilia te in om- culio, qn fqmes, an nuditas, an periculum, an gladius
nibus, et coram Deo invenies gratiam (Eccli. m). (Rom. vm)? etc. Iste spiritus omnem Ecclesiam
Hinc ipse Dominus ait: Qui voluerit inler vos esse sustinet et regit, atqtie adversus hostiles insidias
primus, eril vester servus (Matth. xx). Iteni: Cum instruil ac munit. Unde sponsus in sponsse preeo-
'eceritis omnia qumprcscepta sunt vobis, dicite : Sefvi nio sic dicit: Pulchra es, ainica mea, suavis el de-
inuliles sumus (Luc. xvn). Iterum ipse ait : Discile cora sicut Hierusatem : lerribilis ut castrorum acies
a me quia mitis sum el humilis corde (Malth. xv). Sine fj ordinatq (Cqnt. vt).
Iiac humilitatis viiiute, et reliquae virtutes nequeunt Qtiintum donum est spiritus consilii, qui aliis facit
prodesse: unde beatus ait Gregorius : Qni virtutes compati ac misereri, illi competens de qua dicitur
sine humililule congregat, esl quqsi qui in venio pul- quinue beatiludini: Beati misericordes, quoniam ipsi
verem portal. Sicut enim pulvis venti validi disper- misericordiam consequenlur (Matth. v). Hinc et Sa-
gitur flatu : sic omne bonum inanis vento glorias lomon ait: Qui pronus esl ad misericordiam, benedi-
rapitur. Multo etiam meiius est peccatorem esse hu- cetur (Prov. n). Hanc autem piincipaliter trifariam
inilem, quam justum arrogantem : quod a Domino exercemus : vel quando sex ejus, quae in Evangelio
evidenter ostenditur, ubi Publicanus el Phari- bgunlui, opera implemus, vel quando delinquentes
SIBUSin exemplum adducitur (Luc. XVIII). Sicut corrigere et ad bonum reducere studemus: vel
enim quidam sapiens aLt : Melior est in malis factis quando injurias nobis illatas facillime indulgemus.
humilis confessio , quam in bonis superba glo- Iste secundus clementise modus, sive consilii spiri-
riatio. tus, Deum fecit semetipsum exinauire, et formam
Tertium donum est spiritus scientim, de qua le- servi accipere (Pldlipp. n): scilicet ut sic posset ovem
gitur in Salomoiie: Qui addil scienliam, addil et do- erraiitem corrigere, et ad proprium ovile reducere ;
lorem (Eccle. i).Vera nanique scientia est, scire nos D uiido Apostolus ait: Semetipsum dedit pro peccalis
mortales el caducos et fragiles esse, et in hoc exsi- noslris, ut nos eriperei de prmsenli smculo nequam
lio, in hocergastulo, in hac peregrinalione, in hac (Gal. 1). Huic vero consulendi modo sic oportet in-
valle lacrymarum, in hoc loco miseriarum dolere sistere, ut injuugitur ab Apostolo monente : Insla
atque lugere. Unde dicitur in tertia beatitudine, opportune, imporlune; argue,incrcpa, obsecra (I Tim,
huic tertio dono congruente : Beati qui tugent, quo- iv). Et est alius consulendi modus, scilicet discre-,
niam ipsi consolabuntur (Malllt. v). Item : Vm vobis lionis virtus, qua veras a palliatis vel simulatis vir-
qui nunc rideiis, quia lugebtlis (Luc. vi)! Hinc Salo- tutibus discernimus : qua etiam ipsum Satanam
monait: Risus dolori miscebiiur, el extrema gaudii. hypocrisis auctorem caute dignoscimus : Ipse enim
lucttis occupal (Prov. xiv). — Risum repulavi errorem, Satanas, ut ait Apostolus, transfigurat se in angelum
"et (jtmdio dixi: Quid fruslra deciperis ?(Eccle. xxn.) lucis (II Cor. xi) ; et juxta beati Cypriani dictum :
— Cor sapienlium ubi trislitia, et cor stultorum ubi Ministros suos subornal, velut ministros justitiae,
Imtilia (Eccle. vn). Veraigiturscientiaestscireomnia noctem asserentes pro die, interitum pro salute. Ista
nmndana caduca ac momentanea et incerta esse, quidem virlus ,' caftterarum virlutum magistra ae
justa id quod legi!'.',r in Salomone : Cuncta subjacent domina, bmnes alias proinde ter/pevai ac superne
1557 DE DlVINIiS OFFICIIS. 1558
guhernat, et ne cilra vel ultra licenter evagentur, A . in Ecclesia psallitur : Gusiate, et videle quoniam sua
jmperialiter ac discrete conservat. Unde Boetius vis esi Dominus; vacate, et videle: Accedile ad eum et
ait: Yirtutes medium tenent; si vel infra vel ultra Uluminamini (Psal. xxxm, XLV).Hoc divinae sapien-
quam oportuerit fiat, a virtute disceditur. tise interno gustu superna prselibamus, videlicet con-
Sexta gratia est sipirtus intelleclus. Ille sextsebea- templantes quam amcenum, quam jucundum sitcce-
titudini, de qua in Evangelio dicitur, congruus:Bea<i licolis interesse? ubi nil poterit quod displiceat, ad-
mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt (Malth. v). esse, nil quod placeat abesse. Ista septima gratia
Nisi enim mentis intuitus diligenter purificatus fue- illi septimse beatitudini congruit, de qua Dominus
ril, mystica, ac divina liquide inlelligere nequit. Nam dicit: Beali pacifici, quoniam filii Dei vocqbunlur
sicut scriptum est: Spirilus sanclus disciplinm effu- (Mallh. v). Qui enim mentem pacificam et serenam
giet fictum,et auferel se a cogitationibus qum sunt sine habent, de supernis dulcius sapiunt et subtilius vi-
intelleclu (Sap. i); unde Salomon ait : Abominatio dent. Nam quo quisque est potentior, eo probatur
Domini, cogitationes malm (Prov. xv). Hine alibi di- esse et sapientior. Unde Salomon ait : Doctrina viri
, -citur: Perversm cogitationes separant a Deo (Sap. 1). per patienliam noscitur (Prov. xix). De talibus alibi
Quiergovultsincerumaclucidum intellectum habere, dicitur : Pax mulla diligenlibus fegem tuam, et non
pravarum cogitationum phantasias acnebulasstudeat R est illis scandalum (Psal. cxvni). Hse septem gratiae
effugare, omni diligentia etcautela cor suum servare. sunt septera mulieres virttm unum apprehendentes,
Unde Salomon ait : 0m»i cuslodia serva cor luum; septem spiritus super florem requiescentes, septem
quia ex ipso vita procedil (Prov. iv). in candelabro lucernse lucentes, septera in lapide
Septimum donum est spirilus sapienlim, seilicet oculi, septem spiritus anle thronum Dei.
quidam intemus sapor ac suavissimus gustus; unde

DROdOMS €ARDIHa.LIS

LIBER

DE DIVINIS OFFICIIS
SE0
HORIS CANONICIS.

(Biblioth. vet. Palr. ibid., p. 545.)

Cur tnatulinm laudesa fidelibus celebrantur. C figurabatur,quamin nobisquotidieDominusspritua-

Dominus filios Israeldura de servitute iEgypti, et liter operatur; per quamviri filii Israel efficimur. Is-
de sub manu"Pharaonis educturus, post multa mira- rael enim videns Dondnum interpretatur. Filii autem,
cula quibus induratum cor Pharaonis emollire non qui a sanctis Patribus Dominum videntibus in fide, et
potuit, unura et hoc ultimum potenter operatus est; caeteris. quibus Deus videtur, generati. sumus. Quia
piimogenita yEgyptiorum, angelo percutiente interfi- igitur miraculum illud medio noctis actum est, nos
ciens; quo et Pharaonem cum suis vehementer quoque ad nocturnas vigilias cum Propheta-dicente:
exterruit, et populum suum mirabiliter liberavit. Media noctc surgebam ad cqnfitendum tjbi (Psal.
Prsecepil enim per Moysen populo Israel, ut omnes CXVIII ), consurgere debemus, ut ab invisibili Pha-
singuli perfamilias et domossuas agnuin immacular raone, id est diabolo, etab jEgypli seryitute, a te-
tum lollerent, ejusque carnibus, juxta. id quod eis Viebrarum seilicet operibus, cooperanteDiyinagratia,
mandatum cst, comestis, de sanguine ipsius.super liberemur. Npcturnis ergp, vigiliis orariduro est Do-
posles domorum suarum ponerent; ut hoc signo ininus, ut gladio verhi sui invisibiliter penetranlis,
angelus perculiens, quae ipsorum erant intacla prsc- opera vitse noslrae prioris tenebrosse in nobis percu-
tefiret. Media vero nocte vastalor angelus adveniens tiat et adnihilet, quse per ./Egyptiorum primogenita
ubi signa sanguiiiis in postibus conspiciebat, per- D significari novimus :: in quibus etiamPharaoni, id
transiens, doraosque ^Egyptiorum ingrediens, per est regi tenebrarum, captivati servivimus. Qui enim
slngulas earum necabat primogenita, primogenitis li- facitpeccalum, servus estpeccali(Joan.xui).J)\imemm.
Uorum Israel reservalis omnibus. Hac virtutemira- propriis obediremus voluptatibus, sicut ait Apostolus,
cul.i compulsus est rex JSgyptius dimittere populunj Fuislis aliquando lenebra (Eplies. v), maligniS spiri-
Domini (Exod. xn, xiu). Quo in facto libcralio nostra libus excaecali obedivimus; nuncautem conversi, et
15K9 DROGONISCARDINALIS 1K60
fart.i lux in Domino, ante ipsmn intuitu vigili per- j\ De hqra Pritna.
noctantes, id etiam postulemus ut ipsum fide cerna- Horaepnmse Iaudatio, hymno ipsius attestante, quq
mus, qustper Israelis primogenita signabatur, quia dieirous : Jam lucis orlo sidere, a sanctis patribus
prima est et fundamenlum oranium virtutum; in cxoriente sole constituta est celebrari; quae si alU
nobis «anguine veri agni conservet inviolabilem, ne quando lardius aut celetius, negoliis exigentibus,
vastator ille angelus, qui tanquam leo rugiens cjrcuit celebrelur, nobis hora; debitse congruo tempore per-
qumrens quem devoret (I Pelr. v), aut per errorera solventibus officiura, hujtis similiter et cseterarum
pravae opinionis eam in nobis feriat, aut, per desi- statutus terminus peties eum cui cuncta sunt prse-
diam a bene operando tprpescere faciens, eam occi- sentia, relinquatur. Ad hanc igitur horam conve-
dat. Fides enim sine operibus mortua est (Jac. n). Ab nientes celebrandam, Creatori nostro benedicamus,
illo autem sic tuti esse ppterimus, si adhibito studio et referamus giatias, qui eliam exterioribus nostris
per vestigia Dominicae humilitatis, patientiae alque necessitudinibus providet et procurat, in tantum ut,
mansuetudinis incedentes, imitationem passionis praeter caetera quse multa sunt suse benignitatis be-
sanguine agni designatae, vila et moribus ubique le- neficia, solem istum visibilem, tam spectabilem vide-
neamus. Hsec enim signa si diaholus in nobis prp- licet sua pulchritudine crealuram, corporisque usi-
spexerit veraciter, nulla in nobis praevalonsvirlule, ^ hus nostris et sensibus illustrandis tot modis neces-
exterritus disparebit. sariaro, nobis accommodare dignatus est. Sol eteniin
iste corporeus, (ut plura taceam, quse per eum ope-
De codem.
ratur divina prpvidentia) mundiiin purgans a tene-
Celebraturi laudes matutinas, quoe ob honorem bris, accessu suo cceliplagam hanc quam incolimus,
et reverentiam Doroinicseresurrectionis, quaeprimo depulso ftigore, clementiorem reddit, lerram quoque
mane facta est, aurora diei iiislitutae suiit celebrari, fecundans, arbores fructificare facit. Quse cum ad-
ad memoriam revocemus etiam transitura filiorum miratione digna sint, non debet tamen ye} utentes
Israel Jper mare Rubrum, primam resurrectionem relinere hujus utilitas, vel pulchritudo intuentes. In
uostram, quse in baptismate nobis datttr, significan- hisenim flbrporalibus, qua; ad modicumproficiuni,
tem, cum eos Dorainus a servitute .(Egypti, et de etsi plura sint in suo genere, remanere non debe-
manu Pharaonis liheraret; ul inde per deserta tians- mus; sed sicut scriptum est : Invisibilia ipsius a
euntes terram promissionis landem ingrederenlur, crcatura mundi per ea qum facta sunt intellecta con-
Transitus aulera ille in vigilia matutina, cujus extre- spiciuntur (Rom. i) : per creaturam ipsum invitantem
ma pars aurora diei est, faclus esse perhibelur. p Creatorem, Solem Justitia?.,videlicet Dominum Chri-
Quae omnia cum in figura illis contingerent, verita- stum fide ac dilectione inquiramus; quem ad ostium
lem nobis adventuram prsesignabant: Quia enim per mentis noslrse pulsantem invenire quotidie poterU
mare Rubrum baptismus noster sanguine Christi con- mus. Ipse enim per corporalia beneficia nobis prae-
secratus intelligitur, compelenter per transilum po- stila, qusemotibus subjacent, et transeunt, summuni
pnli Dei ablutio nostra in baplismale figuratur ; ubi boimm, quod ipse est, incommutabile semperque
et veteris erroris tenebrosa exuentes contagia, et a manens admonet inquirendum, fideliterque quseren-
malignp emancipati pervasore, Domino commersi tibus et amore pulsantibus veraciter promittit iuve-
comraprimur, et a morle prima educti, reviviscentes niendum. Scriptum est enim : Qumriteei invenietis;
ipsi consurgiraus, ut resurreclionis ejus , quse pri- pulsale et aperielur vobis (Matlh. vu). Ut igilur a uo-
mo mane facta est, participes existamus. Nemo au- bis valeat inveniri, sincero corde quaeramus, dile-
tem in secunda resurrectione ad claritatem resurgere ctione pulsemus, piissiniara ejus exorantes clemen-
poterit, nisi primani in hac vita liabuerit. Est autcm tiam, ut, qui verus est Sol Justitise, osecitatiset igno-
sicut prima mors sordere viliis, et propriis involvi rantise depellens lenebras, diguelur in nostris ex-
upidilalibus; secunda veroperpetuis subjacere do- oriri ct ihhabitare mentibus; et, quia medialor et
loribus, Ita quoque prima restirrectio a vitiis in hac D advocatus noster fieri dignatus est pro nobis, acce-
vita resurgere; secunda vero de corruptela ad incor- dens ad Patrem, eum nobis clementiorem, et, vitio-
ruplionem, de exilio ad patriam, de tenebris ad lu- rum depulso frigore, faciat esse propitium ; et ter-
cem, de poenis ad requiem introire. Patel ergo quia, ram nostram (corda ipsa videlicet) sanctarum cogi-
sicut secunda mors primam inevitabiliter sequitur, tationum radicibus germinare, exleriusque per ope-
sic etiam secunda resurrectio primam misericordiam ra Deosuaviter redolentia faciat infatigabililer fru-
comitalur. Meditnmur itaque cum David in matuti- ctificare; quatenus veram justitiam per pmnia
nis in Domino, praeveniamusque eura diluculo, me- sitientes, ad seipsam ipse ncs, per seipsum indecli-
ditaiitesin eloquia ejus, utipse nos sua misericordia, nahiliter perducat, et ad illam felicem et plenam
sic a piima morte resurgere concedat, quatenus sibi satietatem nos pertrahat; quoniam fidelibus suis
conftguratos, suse resurreclionis, cum secundo ad- proiiiitlit dicens. Beali qui esuriunt et sitiunl justi-
venefit, participes facial; sicque per hujus vitse de- tiam, quoniam ipsi saturabuntur (Maith. v).
serta immaculato calle transeamus, ut ad terram De kora Tertia.
yera; promissionis, coelestemscilicet Hierusalem, ipso Ghristus Agnus innpcens pro nobis peecatoribus
ducente pervenire valeamus. antePilatum vitissimura mancipium hpri diei tertia
 1561 DE DIVINIS OFFICIIS. 1565
ad judicanuum stare djgnatus est, ne nos in extremi A factum est vita erat, pro nobls pendens in cruce,
judicii terrore, peccatis accusaniibus,'rei judicemur. consummalis omnibus quae de ipso usque ad horam
Ipse enim crudelem seutentiam suslinuit a Judaeis, mortis ejus proedicta fuerant, inclinato capite, [in'
qui et ob id eum hora ipsa crucifixisse ab Evange- manusPatris commeridans, tradiditspiritum. Revoce-
listis dicuntur, clarnaritihus, Crucifige, Crufige eutn mus ita quotidie in hac hora ante mentis oculos illud
(Joan. xix) : ne super nos caderet illa ullima vahle saluliferum etvenerabile crucis, et crucifixi spectacu-
terribilissentenlia.quadieitur reprobis : Ile,matedi- lum, et animam ejus a corpore exeuntem cum gra-
cll,inignemmtern.um(Mailh. xxv). Ipse alapas, sputa, tiarum actione pronis mentibus adorantes, ejus piam
fiagella, coronam spineam, irrisionesque patientissi- et indettcienlem depi'ecemur misericordiam ; ut qtia
nie pertulit, ut suo nos exemplo ad patientiam invi- charitate propter peccata nostra mori, et propter
taret; quatenus, in hac vita probati, spem per pa- juslificationem resurgere voluit: ea ipsa nos faciat
tientiam haberemus vitse seternae, Ad sacramentum in hac vita peccato mori, et vivere juslitite ; ac in
eliam hujus horse attinere probalur, quod Spiritus summa nostra necessitate cuni anima corpus reli-
sanctus hora tertia a ccelo missus ad illuminandam querit, nohis subveniens, et inlerpositione suaemor-
Ecclesiam, discipulorum cordibus infusus ;est. Nos tis unicae nos a morte anima3 protegens, vitae nos
itaque in isJa hPra Salvalorem nostrum, gratias illi beatae tandcm rcstituat, tjuam de ovibus suis le-
agentes, adoremus, qui lam necessaria nobisettaro quens promittit : Et ego vitam mternqm ao eis
mirifica voluit beneficia praeparare. Eamdem etiam (Joan. x).
gratuitam bonitalem, qua sic voluit, exoremus, ut, De hymnis vespertinis. .
eodom Spiritu nos vivificante interius, ipse, qui ca- Post peracta horae nonse mysteria, jam spe diviriss
put est suortim, per bona opera exlerius sua nps misericordise confidentiores, alacribribus animls ad
membra faciat; sicque, pro .modulo nostrp , sui hymiios vespertinos festivius convenimus celebran-
nos imitatores, his quse pertulit, communicare con- dos. Credimus eriim et confitemur propitiationera
cedat, ut ab audilione mala, ubijusto non timere totiusdispensationis, quamDominus Jesus pro nobis
promittitur, liberati, auditum boiium ef suaveiri au- in cbrpore gesserat usque ad niortem, mortem au-
dire mereamur, quoniam dictitrus est: Venite, bens- tem crucis (Philipp. n), ad conspectum Patris, die
dicti Patris mei, percipite regnum quod' vobis 'para- qua passus esl, hosa ipsa asceadisse : per quam hu-
fum est a patre meo (Matth. xxv). mano generi, universaliter pax apud eum restituta
De hora Sexta. est. Omnes eiiim quantum ad largam Salvaloris 110-
Testatur evangelicseveritatis historia quod salus -. stri inisericordiam salvati sunt, nec aliquis, nisi
nosira Christus hofa sexla crucem ascenB.erit, et a sgorile. sua perire malit, a tantb, heiieficio seejudi-
carnifice ssevissimo manus innoxias pedesque trans- tur. Eadem quoque hora pridie quam pateretur, duo
forari permiserit, ut vulneribus suis, nostris mede- nobis beneficia,iiiinime tacetida ~etValde necessa-
retur vulneribus, atque crucis, patibulo cruciatus a ria -praeparavit, et aclu ipso imitanda l reliquit.
noms amoveret seternos. jEquum est igitur et nobis Unum cum a coena Sufgens pedes discipulis lavit,
salutare, hora qua Dei Filius membra, qua; iositis in quo (iguravit nostram conversationem lerrenam,
summa divinitas pro nobis assumpserat, pro nobis qua; pedum.nomine designatur, ut cum eo partem
etiam doloribus passionum atque crucis ignoniinise habeamus ab ipso quotidie necessario abluendam,
supposuit, tantae Majestati reparatrici nostrae natu- et detergendam ab offensarum pulvere, quas indesi-
rae gratias referre. Et qttia, ut ipse asserit, sine ipso nenter contrahinius. Alterum autem est, cum sui
facere nihil possumus, in hora suse sancfoe crucifi- corporis et sanguinis sacramentum, quod nobis hora
xionis, laudibus ejus assistenles, ipsius pietatis nul- ipsa consecralionis in sui commemoralionem vfa-
li negare auxiliuni efflagitemus : ut, quia duo sunt ciendum dimisit: quatcnus Ecclesia sua in hujus
crueis genera, cum aut caro cum vitiis crucifigitur et mundi peregrinatione, ne deficeret, vitale habens
concupiscenliis, aut mens et voluntas a vanis cogita- D viaticum, eo confortala interim aleretur, donec illi
lionibus el illicitis, divinitus adjuta refrenatur, nos occurramus omnes in virum perfeclutn, in mensuram
faciat homines crucitixos corpore et anima : quate- mtatis plenitudinis Chrisli (Ephes. iv), cum scilicet
nus sic ipsius tiniore configamur, ne nos insidiator capiti membris suis cohaefentibus universis Christi
callidus immanitate vitiorum superet, sed amoris corpus adimplebitur, el erit Deus omnid in oinni-
ejus igne, meridiano fervore succensi, ad4>ene ope- tus (ICor. xv). Quod ergo tantisettam universali-
randura juxta mandatorura ipsius obedientiam in- bus vespertina hora decorata est sacramentis, eani
forraemur et perliciamur : ut, qui per lignum. v.eti- promptioribus et difatafis frequentantes aflectibus,
tum avita decideramus, perhgnumooedienliae redire propitiatori omhiurii debitas persolventes gratias.
valeamus. orisetcbrdis instemus precibus, ut quidquid ter-
De hora Nona rense faecis hic conversando conlraliimus, fonte pie-
Non sine lacrymis atque singultibus sempef, si tatis abluat, et suam in nbbls perficiens bonitatem,
nostra sufficeret fragilitas, ad horae nonae niysteria- sic sui rios sacrosancti cofporis viaticb in hac.yita
celebranda convenire deberemus. Haecest enim ho- pascftt et vegetet, ut riiigraiites hinc, in illbruni
fa illa qua Christus, Vita viventium, in quo qitidquid conscribi numero merearonr pro qnibus reconci-
iSG5 S. HUGO GRATIANOPOL. EPISC. i5C4
liandis Deo Patri tantam obtulit propitiationis ho - Jfc corporis, corporaliter, quod non potuimus non in-
stiam, et quorum nomina in libro vitae conscripta terfuisse : sed quod illic actum est Ude colentes, et
sunt ante tempora. amore consepulti ei, ad ea quse mundi sunt. in se-
DeComplelorio. creto nostri pectoris requiem ei prseparare sataga-
Complelorium, quse hora diem terminat abeun- mus, in qua non defunctus jaceat, sed jam vivens
tem, celebrat sancla Ecclesia in honorem Domini- in saecula vita nostra delectetur, et moribus re-
ca; sepullurse, dum /ideliter Joseph el Nicbdemus quiescat. His igitur beneficiis gratias referentes,
(qui ad eum venerat nocte primum) ipso de cruce exoremus ut qui corda scrutatur el renes, ipsedo-
deposito, circa corpus ejus illud aromatibus con- tnum nostram interiorem a sordibus emundet vi-
dientes, et linteis involventes, sanctis muliefibus, a tiorum, quatenus eam ingredi et inhabitare sibi
longe ubi poneretur csuspicieutibus, officiosissime complaceat. Nos autem, ne nihil studii adhibuissevi-
compleverunt. Non ei:im prajtereunda est illa niulie- deamur, priusquam obdormiscamus in somnuro,
rum devotio, quem quia vivum ardenter dilexerant, quod nos in die peccasse cognoscimus, lamentis
ipsumque in cruce non sine nimio mcerore ct lar abluentes e' poenitentia, quse Dei sunt meditemur,
crymis obiissc conspexerant: dum sepeliretur Iocum " et sancta meditatione locum ipsi in nobis prsepare-
notabant diligenter ubi eum dcnuo repeterent, cumJ mus, cum David dicenies : Si dedero sotnnum ocutis
nnguenla, quibus eum inungerent, redituros prsepa- meis, et palpebris meis dormitalionem, donec inve-
rassent. Quarum devotiones, et obsequia dum ani- niam locum Dotnino (Psal. cxxxi). Si igitur nobis
mo recolimus; quis est qui non fervore maximo obdormiscentibus tantus hospes penetralia cordis
cum eisoptet reverenter asli'Jsse, et accuratissime inhabitaverit : rursum nobis evigilantibus, ad no-
ministrasse ; quia quod jam non potest conlingere, cturuas vigilias illum ijuaerentilius, haud longe abe-
cum et corporalibus spiritualia pnestare noveri- rit; quem fidelis anima in cubili pectoris paralum
mus ; nihil obest illi Dominicae septilturse Dominici reperiet, ubi obdormiscens illum collocaverat.

ANNO DOMINIMCXVIII

SANCTUS HUGO

GRATIANOPOLITANUSEPISGOPUS

NOTITIA IN SANCTUM HUGONEM

Acta sanclorum, April. l. I, p. 36)
(BOLLAND.,

Inter illuslres viros qui eximio sanclitalis splendore smculo Christi xi et xu floruerunt, censen poleU
S. Hugo, episcopus Gralianopolitanus in Delpliinatu superiore, fumitiaris S. Brunoni Carthusim (undalori, et
S. Bernardo abbali Claravallensi. Natns estS. Hugo anno Christi 1053, episcopns ordinatus anno 1080; cum
ferme annoruin esset viginti septem, ul in Viia num. 5, iegitur. Ad Dominum tnigravit anno wtatis sum LXXX,
consecratiotds in episcopum x-xsti, Christi 1132, Kalendis Aprilis, sexia ante Dominicam Paimarum feria.
Erat qnnus ille bissexlilis, quo cyclo lunm xn, solis xxi, litteris Dominicalibus CB, Paschq celebratum fuit
dielQ Aprilis. Haic de ejtis miate.
Nomen S. Hugonis exslal variis [astis sacris ascriplum, tam manu exaralis quam prelo ediiis. Ex his sunt
Greven.uset Motanus, in Auctario Usuardi; Maurolycus, Galesinius, Canisius; et ex monasticis, Wion, Me-
nardus Dorganius, Bucelinus ei longum encoinium lexuit; Natalibus canonicomm ascripsil Constaniinus Ghi-
tdus; in Manyrologjo Galticano plurimum eumlaudal Saussaius, ctun quibus omnibus ila ceiebralur in Mar-
lyrologio Romano : i Graliauopoli S. Hugonis episcopi, qui multis annis in soliludine vitam exegit et mira-
culorum gloria clarus migravit ad Dominum.

NOTITIA ALTERA.
(MABILL.Annat. Bened. tom. V, pag. 188.)

. Erut Hugo filius Odonis, nobilis Valentinensis, viri in miiitari habitu admodum religiosi, qtxi xn proveclisi
sima mlate Carthusiense inslilutum arrivuit, annisque ineo circiler dccem et octo exaclis, fere ccntcnarius htr
1*65 EXCERPTA E CHARTULARIO GRATIANOP. J5S5
ter muirus filii sui Hugonis. qui ipsi unctionem et sacrum viaticum minislraveral, atdmam Deo reddidit. Non
nunus pia fuit Huganis tnater, qum posl mariti sui excessum, cum smculum itidem deserere veltet, filii sui con-
silio, quia lunc rara erant feminarum retigiosa monasleria, in privata domo retiquum vitm sum in pietatisIsa- of^
ficiis impendit. His parentibus otius esl Hugo, in pagi cum
Valenlinensis loco, cui Caslrum nomen est,juxta
ram sito. Schotis Valentim a-lhibilus, sSudiis expletis, ab omni contaminatione se immunem servare vel-
let, ab Hugone Diensi episcopo ei sedis aposiolicmlegato, in ejus famitiam adoptatur, et ad exstirpandas simo-
nim aliorumque ejus temporis viiiorum tutn in clericis, tutn in laicis propagines atfutor c.dldbetur. Inleritn
pontigit ab eodem legato concilium Avenione celsbrari, ad quod Gratianopolitatd canonici, qui prmsuledesti-
tuti erunt, paslorem poslutaturi eonvenerunt. His oblatus a legato Hv.go, nihil non lenlavit ut hanc dignita-
tetn declinarel. Sed landem eam subire coaclus, cum a Guurmundo Vie.nnensiarchiepiscopo, qui simonim insi-
mulaius erat. consecrari nollel, cum legato Romam projectus esl, ul a Gregorio papa ordinaretur. Inde ponti-
ficis consiliis gravi, qua vexabatur, tenlatione relevalus, el Matldldis comilissm, qum ei pasloralem baculum
et quosdam sacros codices dono dedit, benevolenlia honoralus, ad Ecclesiatn suam venit, in qua clenim eVpo-
putum valde incompqsitum, sacerdoies inconlinentes et Simoniacos, laicos usvrm addiclos et ecclesiarum in-
vasores invenit, ex negligentid ejus anlecessornm episcoporum,qui domus episcopalis substanliam devoraveranl.
His corruptelis emendandis quantum laboris ei solliciiudinis impenderit Hugo, noh facileest edicere. Verum,
cumforle votis suis fructum non respondere animadvertisset, vilm quietioris studio, necdum dnobus post conse-
crationem expletis annis, ad Casam Dei secessit : ubi faclus monachus, sanctorum, quorum ibidem aderat
copia, virorum succensus exemplis, suisque eos vicissim succendens, cunctorum imitatione pariter et vene-
ralione » dignum se prmbuit. Vernm, posl unius anni spatium, jussu Gregorii pontificis ad Ecclesiatn redire
coactus est cum multo fenore virtutis ac fervoris; sicque deinceps vitam instituit, ut monachi vitam in epi-
scopaiu retineret, viris religiosis suo contubernio adjunclis, quos inter unus fuit vir venerabitis Guitlelmus,
lunc prior Sancti Laurentii, postea Sancli Theotfredi abbas. Jn episcopatu eam modestiam et sensuum, ma-
xime oculorum, castigalionem prm se tulit, ut oculos in mulieres nunquqm defigerel; eam devotionem, ut
excipiendis confessionibuspmnitentes profusis lacrymis ad compunctionemprovocarel.
Juvat ad rerum consequenlium illustrationem hoc loco disquirere quo prmcise anno Hugo faclus et conse-
cratussit episcopus. Hujus nodisolutio ex duptici capile pendet; exanno sciticel habili concilii Avenionensis,
in quo electus fuit ad episcopatum; el anno [undatm Carthusim Majoris, qum anno ejus episcopalus fere sexto.
facta est. Ad primum quod attinet, Avenionenseconcilium celebrutum fuii post scriplam a Gregorio papa epi-
slolam ad Arelatenses (1) quos ad eligendum sibi episcopum hortatur, qui in prmdicto concilio eleetus fuit, uii
el Ilugo, ut constat ex Chronico HugonisFlaviniacensisl Atqui hmc epistola scripta est : Kalendis Martii, in-
dictione u » adeoque anno 1079. Non ergo ante hunc annum autinsequentem utraqtie eleclio facia est. Vl vero
poiius anno 1079 factam existimem, mih.i duo persuadent argumenta : unum est, quod pro comperto habeam
Carthusim fundationem,qum annoHugonisepiscopatus feresextofaclaest, collocandamesse anno 1084. Allerum
esl quod Hugo decesserit, leste Guigone, anno 1155, Kalendis Aprilis, « setatiS suae anno ad minus oclogesimo
(erat autem annorum fere viginti seplem quando eleclus fuit), consecrationis autem suse ad minus quinqua-
gesimo secundo. » Quos calculos si comparesj ejus eleetionem anno 1079, consecrationem ineunle anno se-
qnenti factam admittas necesseest.
(1) Greg., Reutslr. lib. vi, ep.-2I.

VITA S. HUGONIS

AUCTORE

GUIGONE CABTHUSIiE MAJORIS PRIORI V.

(Yide Patrologiae tom. CLIII, col. 759, in Guigonej

EXCERPTA

E CHARTULARIO ECCLESLE GRATIANOPOLITANiE.

Opera posthuma, t. III, p. 3o*8.)

(MABJLLON, ,

I. A adversus Gratianopolitanam Ecclesiam prafatum

De injurds quas fecit Guido Viennensis archiepisco-
pus EccUsim Gratianopolitanm et ejusdem Ecclesim
episcopo Uugoni de pago Salmoriacensi.
Ego Hugo, Gratianopolitanus episcopus, postero-
rum notilise trado qualiter Viennensis archiepisco-
pus Guido calumniam movit de Salmoriacensi pa^o
pagum injuste possidere, quoniam jttris erat Vien-
nensis Ecclesise. Ad quam querimoniam diffinien-
dam Yiennam convenimus, sed causa tuiic indi-
scussa diem aliam placito constituimus, in qua die
apud Rotmanos iterum convenerunt cum ep Gou-
tardus Valentinensis et Guido Genevensis, nobiscuiu
1567 S. HUGO GRATIANOPOL. EPISC. 1568
Bontius Belicensis et Landricus Malisconensis epi- A i » Urbanus.. Hugoni Gratjanopolitano episco-
scopi-; ubiet scriptis etaliis testimoniis oslendimus po, etc,
quod paguro illum Ecclesia Gratianopolitana per < Pro negotio tuo, » elc. Vide ubi supra, sub num.
centum annos et eq amplius possedisset. Ex quo 117.
vero primum possederit penitus ignorare. Econtra Interea Lugdunensis archiepiscopus Hugo apud
Viennenses objecerunt quod eo tempore in quo Gra-* jEduensem civitalem coneilium disposuit celebrare,
tianopolitana Ecdesia a paganis desolata erat, ejus- ubi nos interesse prseccpit, paralos ad dirimendam
dem civilatis episcopo ab archiepiscopo Viennensi totius concilii judicio qucrimoniam. Tandem in con-
ai tempus concessum est. A quibus cum requisis- cilio.ad causam nostram ventum est. Ubi post
sent praefali episcopi si super hac respousione ali- multa verba , ut causam nostram injustam esse
qua charlarum monimenta haberent, responsum est Viennensis archiepiscopus comprobaret cum insul-
nullum exinde scriptum habere, sed solum vulgi ru- tatione scripturarum quasi multa vetustate contri-
morem sufticere. At Gralianopolitani canonici po- tam protulit, qua; continebat quod Barnuinus Vien-
stulaverunt ut proasentes episcopi super hoc judiea- nensis archiepiscopus, Isarno Gralianopolitano epi-
rent utrum nuda et sola Viennensium verba Gralia- scopo ecclesiam Sancli Donati et Salmoriensem
nopolitanam Ecclesiam a possessione tam anliqua pagum concessisset, donee Gratianopolitana; Eccle-
excluderent. Sed Viennensis archiepiscopus noluit sise pax a persecutione paganorUm qua tttnc vasta-
audire judicium, quoniam eo tempore milites illius balur, redderetur. Qua petiecta, a limore quem no-
terrae ad pacem faciendara conjuralos in manu sua bis incusserant, respiravimus, rogantes aposlolicum
tenebat, qnod judicio non poUiit opportunilate ac- legaium ut charlam illam ipse servaret, quse sine
cepta violenter abslu/it, pro qua invasione domino duhio falsum testimoniuin dabat, quoniam Barnui-
papae Urbano secundo proclamationem fecimus, ntts Viennensis archiepiscopus el Isarnus Gratiano-
Unde Lugdunensi archiepiscopo Hugoni, qui lunc politanus pontifex non contemporanei fuerunt, sic-
legatus Romaiise Ecclesise eral, litteras deslinavit. ul ex catalogo Lugdunensi, et ex aliis multis seri-
Lugdunensis ilaque archiepiscopus, fretus aposto- plls collegimus. Prseterea chartam illam infirmavi-
lica auctoritate, utrumquem nostrum ad tantam mus et cassavimus, ex eo quod Alcherius Graliano-
diffraiendam apud Barnem anle praesentiam suana cx politanus episcopus, anfecessor Isarni episcopi, prae-
prascepto domini papae venire fecit. Qui utrinque dictum pagum Salmoriacensem possediss.e multis.
audita ratiohe, plenam investituram Gratianopoli- chartarum testiraoniis cognoscitur, el ecclesiam San-
tanae Ecclesjae, quae, sicut diximus, violenter ex- r cli Donali Gratianopolitana Ecclesia non per Bar-
spoliata fuerat, judicavil, et primo eo.sicilio,in Gal- nuinura obtinuisset, sed largitione regum, videlicet
liis celebrando calumniam se determinatttrum pro- Bosonis et Lodovici filii sui, quod pi'a;ceptis eoi'um
misit. Investituram autem Viennensis archiepisco- regalibus declaralum est. Cpgnila autem a nobis
pus, ^sprelo apostolici legati judicio, redderc nobis ipsius scriplurae falsitate, et ejus taliter infirmato,
noluit, quoniani eb tempore Romani ad; dominum Viennensis archiepiscopus judicium, quod primum
papam Urbantim legalum cum litteris suis miscrat, qttadam importunitate requirebat, suffugere c*pit,
postulans ab eo ut qua3 juris erant Viennensis Ec- el cliarla Ilia e conspectu concilii et ipsius legati
clesiae privilegio conlirmaret, pro cujus impetra- repenle sublala, ad praefali privilegii aucloritatem
tione, sicut ipse nobis postea confessus est, quin- spreto judicio recurrit, quod liihil ei suffragari po.
gentos sulidos in Romana curia dispensavit': In quo (uit, quoniam dominus papa illud privilegiutn per
inler Salmoriacenseni pagum quem noviler arri- subreplionem silii extoiiuni liiteris suis intimaverat,
puerat, frauduleriter et per subreptionem scribi et causam nostram canonico judicio diffmiendam
fecit, domino papa ipsius pagi querimoniam pror- legato suocommiserat. Et ita hoc refugio qui inju-
sus ignorante. Quam privilegii freudem ubi persen- stitiam suam defendere moliebatur Vriennensisde-
simus, cum summa festinatione Romam misimus D stitulus est. Tentaverunt autem archiepiscopi prse-
r.pud dominum papam conquerentes, et de con- sentes et episcopi rogatu apostolici legati, qui con
temptu supsr investitura legali sui judicio, et de: cilii turbationem forraidabat, pacem inter nos et
fraudulenta privilegii subreptione. Unde dominus; coricordiam reformare; sed quoniam nostra qua;
papa Urbanus Lugdunciisi archiepiscopo Hugoni Ie- invaserat ex integro nobis restituere noluit, satius
gato suo litteras mandayit, quarum exemplum in- intellexa (2) synodale judicium, quam inulilem con-
fra scriptum est. cordiam recipere, Quod ille plurimum lbrmidans,
• Urbanus... dilecto fratri et episcopo Hugonii et quasi imminenlem judicii sententiam evadere
Lugduncnsi, elc. cupiens, jtts Ecciesiae nobis cornmissse sicul cum
t Sollicitudinis nostrae, i etc. Vide in Vrbano II, aritecessoribus nostris melius possederat Viennae
Patrologim tom. CLI. ponsilio canonicorum suorum nobis reslituere pro-
Nobis vero per eumdem Iegatum litteras in hunc; misit. Igitur die consfituta Viennam veni; sed quod,
modum misit: ipse promiserat, roinime implevit, Interea donmus

(2) Sic lri exemp.o nostro.

 15 EXCERPTA E CHARTULARIO GRATIANOP. 1570
papa Urbanus Placentise disposuit cejebrare conci- A , sam nostram diflinire non potuil. Ego autcm, inju-
lium, uhi Gallicanos episcopos prsecepit interesse; rise proprise non immemor, in Arvernensi concilio,
qui super tanta injuria querimoniam faclurus cum quod papa eodem anno celebravit, querimoiiiaiu
pergercm, Vieiinensem arcliiepiscopum iii Ilaliairr 7 "nostrMfsTdversusarchiepiscopum jamdiu agitatani
apud Saiictuin Ambrbsiuiri reperi, quod ut me ab prfpse et universo conventui reprs?sentare curavi.
inccepto itinere revocaret hebdomada qvia conci- Apostolicus vero iiijuiise nostrse et Iabori compa-
lium Placentiuum papa celebrare disposucrat, cbn- tiens, Salmofiacensem pagum Gratianopolitanse Ec-
silio Lugdunensis archiepiscepi se obcdilurum de clesiae ex integro restiluit, et me et Gralianopolita-
causa uostra spopondit. Hac inlentione ab ilinere. nam Ecclesiam ab ipsius ohedientia subtraxit, qtian-
domum regressus, cum Litgdunum venire determi- diu super hac restitutione apostolico piaecepto obe-
nata die prapararem, Viennensis placilura renun- dirc contenineret, et exinde comili et, parochianis
tiavit. Et sic afc HIo lurpiter illesus, dolos ipsius noslris litteras hujusmodi delegavit.,
cognoscens, iter quod intermiseram statim arripui, t Urbanus episcopus Guigoni comiti., clcro ct
et ultima die concilii summa cum festinatione Pla- populo Gratianopolilano, etc,
centiam veiti, ubi coram papa et universo concilio, i Querelam venerabilis, » ete. Videubi supra. •
violentiam quani nobis Yiennensis intulerat, et do- Guigo quidem comes, apostolicis litteris excilatus,
los ejus, et apostolicae sedis cbntemptum exposui, archiepiscopuin adire, et apud eiim iriihis ac preci-
et quahier apostolici legati judicio de investitura bus effecit qualenUs^almoriacensempagum, secun-
nostra obedire noluerat. Quo audito, totius concilii dum prseceptum apostolici nobis et Gratianopolitanse
• judicio, plenam investituram Salmoriacensis pagi. Ecclesiae restittieret. Cui restitutioni apud Capellam
, papa nobis reddiditj.privilegium quod, sicut supra arearum interfuerunt Gualtefius Albanensis, ct Leo-
positum est,, per subrepfionem Viennensis exlprse-, degarius Vivariensis episcopi, Viennensis; Ecclesiae,
rat, cas.savit, ct super hoc ei litteras :destinavit, et Graiiaiiopolitaiiae caiibriici, Guigo praedictus co-
quarUm exempluis) irifra- scriptum est. ierrse ;iquam inve-
mes, necnoh et''-princrpes""-'ipsihs'
< Urbanus episcopus...Guidoni Viennensi arclii- Stiturarii, 'quoniam cdrpbris infirnvitas fere per bien-
episcopo, elc. .'-.'. niiim in Apttlia niedetihUit,'archiepiscopus iterum
i Necessitati et utilitati, > etc. Vide ubi supra, sub pisesumpsit invadere. Quod postquam per legatum
uum. IM. noslrum papse nuniiatum es!, iiftCTis-suis Iefafum
Quibus litleris Viennensis noluit obedire, imo lit- suum Lugdunensem afchiepiscopum cbriimonuil ut
lcrarum portitorem niinis alque conviciis dehonesta- p ab injuria GratianopOlitanae Eeccieshe et nostra?
vit. Unde ad papam sub brevi tempore Mediolanum archiepiscopuro Viennerisem auctorilale apostolica
accedens praesuniptionem el eontumaciam arcbiepi- onininb coerceret, quarurii Iitterarurii exemplum in-
scopi Vieiinensis contra sedem apostolicam oslendi. frasubposui.
Apostolicus itaque me ab ipsius subjeciione 3ab- « Urbanus episcopus..... Hugoni apostolicae sedis
traxit, et clericis ac laicis in pago Salmoriacensi vicario, elc.
commorantibus, ne Viennensi arohiepiscispo obe- « Quam arroganter, » efc. Vide ubi supra, sub
dirent 'interdis.it litteris quas hic su..jungere cura- num. 223.
vimus. Innoiuit eodem tempore, divina nobis favente
c Urbanus, etc., dilectis filiis tam clericis qttam clementia, charlamillam quara in Augustodunensi
laicis in pago Salmoriacensi commorantibus, elc. concilio archiepiscopus Viennensium adversum nos
Quoniam fratcr Viennensis, » etc. Vide in de Salmoriacensi pago protulerat, certioiibus indi-
Vrbano. ciis falsam esse, ille enim cui scriptof ejusdem ehar-
Contigit intef ea domnum apostolicumGallicanam tse infirmitate detentus confessus fuerat, nobis pate-
Ecclesiam visitare, qui Valentiam ad dedicandam fecit, quem scriptorem nomine Sigibodum, Sancli
majorem ecclesiam veniens, ibique Vienneiisem ar- D Ragnaberti monachum, per amicos nostros cjusdem
chiepiscopum allocutus, ad dirimendam litem quse ccenobii monachos Cvocatum apud nionasteriura
inter rios erat apud Rotmanos utrumque ante prae- quod Granarium dicitur, ante altare beatae Marise
sentiam suam die constituta adesse praecepit. Cuffi- sub invbcatibne divlnae praesentiae excommunicaiio^
que juxta praeceptum ipsius, antiquis chartarum nem intenlando adjuravi.
lestimoniis onustus, episcoporum et clericorum
laicorum quoque consilio sufficienter munitus, illuc Finita tamietn est conlroversia, diviso communi
adventassem, archiepiscopus Vriennerisis, spirilu parliutn consensu induascequales pqrtes pago Salmo-
riacensi, quarum una archiepiscopo Vienhensi, fillera
superbise afllaius, arcem loci et munilionem cuni GraiianOpOlilanoepiscopo ceSsil,quod Lugduni lvlCa-
armatis occupavit militibus, ut si quid contra vo- lendas Februarii factum est anno 110.7, in prmsentia
luntatem suara papa loqueretur, ipse apud se in sua mutlorum anlislitum, confirmalumque esl paulo pos't
a Pasculi II, cujus ea de re bullaex chartario Gra-
poteslate permaneret. El ideo papa suo etiam jure, tianopolitano edita esl posi Thebdori Pmniteniiale
abbatia videlicet Romanensi taliter exspolialus, cau- loino II, pag. 536 (Patrologim t. CLXIII).
1571 S. HUGONIS GRATIANOP. EPISC. EPIST. ET DIPLOM. 1572

SANGTI HUGONIS

EPISTOLiE ET DIPLOMATA.

i. A quoque anno pro feudo celiariae decem solidos, et

Ad arcldcpiscopum et canonicos Ecclesias Turonen- victum sibi soli in domo mea quamdiu ego ibi
sjs.— Epistolam Cruciferorum de rebus in Oricnie manerem, et prorsus nihil aliud dedi vel conveni ei.
(Exslat hoc S. Hugonis epistolium est ad calcem epi- Postea vero Gttigo Geraldus fecit ei fori factum in
stolae Cruciferorum ducum, qus?. inter litteras cabanaria quam IiabebatMiseriaci, et in placito quod
Godefridi regis quarta. VidePatrologiae tom.CLV.) habuit cum Guigone Geraldo, ante me confessus est
I. islam cabanariam esse feudum antiquum cellarise
celaverat, in primo placito, cum reliquit man-
Charta Hugonis episcopi Grattanopolitani, vetantis ne quam et cum mentitus est nihil habere pro feudo
mulieresCarlimsiamaccedant. sum,
cellaria;; et cum injuste et per subreptionem extor-
(MA.BII.LON, t.
Annal. Bened., V, p. 646, ex archivo
Caiiliusia; Majoris.) sit nobis decem solidos in unoquoque anno, post
moftem vero ejttsdem Willelmi fecerunt mihi placi-
Hugo Gratianopolitanae Ecclesiaevocalus episeo- tum Dlii sui Beto, Leotardus ct alii fialres
eorum,
pus, presbyteris et Iaicis in Gratianopolitano episco- et dedi eis antiquum et verura feudum, scilicet ca-
palu commorantibus, aeternam in Domino sa- banariam Miseriaci quam celaveral pater eorum, et
lutem. B quam sub testimonio bonorum virorum confessus
Quoraodo fratres nostri Chartusise monachi Deo fuit esse antiquum et verum feudum episcopalis cel-
placere desiderent, mundus quem fugiunt, etloci in larise, ipsam dedi eis pro feudo cellariae, et casa-
quo habitant asperitas et solitudo satis probant. menta'et cortilia quae habent Gratianopoli, et unum
Quorum desiderio, quoniam pax et quies maxime furnum qui est juxta Calomenttim illorum , sive
necessarise sunt, supra pontem, qui terminus pos- juxta domum Stephani Coaiz, et in domo mea
quan-
sessionis eorum est, ad removenda ca quae proposito cVu ibi manerem victum uni soli, decera vero
domum aedificari consului- ego
eorum contraria sunt, solidos quos pater eorum exlorseral, niihi retinui,
mus et praecepimus. Rogamus itaque dilectionem et
et divina ut fe- prorsus nihil aliud dedi eis , el hoc fuit in placito
vestram', [auctoritate injungimus et conventione conslitutum , ut Leotardus in oflicio
minae per terram eorum nullatenus transeanl, neque cellariae nullura alium
prorsus per se vel sub se ha-
viri arnia portantes. Praeler ea infra terminos ipso- sed si Leotardus in suam personam claves
rum possessionis, piscationem et venationem et beat, tcnere noluerit, vel si tenuerit, et res episcopales de-
avium captionem, ovium vel caprarum, atque om-
feudaverit, ego committam eas cuicunque voluero,
nium domesticorum animalium pascua el transi- simililer omnes sucoessores mei; ipse vero habeat
tum prohibemus. Obedienles monitis nostris diviua
feudum, et alii utilitati nostra; domus deservianl.
cleinentia in gratia sua mitltiplicet, et in omnibus Testes sunt istius
chartae, Rostagnus, Guigo de
bonis quae ibidem a servis Dei geruntur, vel usque
Lanz, Odolricus, Gualdinus, Fulco, canonici Gratia-
in saeculi fiuem gerenda sunt, eamdem, quam ha-
nopolitanae Ecclesise, et Guigo conversus, et 3lii
bere ipsi cupiunt, partem tribuat. Inobedientes vero
plurcs, postea reddidi eis in feudum decem solidos
divino judicio reos reiinquimus, et sscculari pote-
quos reiinueram.
state puniri faciemus.
IV.
Datum mense Julii, anno 1084.
Chartm guirpilionis facimper Leodegariumde Clariqco
III. el alios, Huqoni episcopo Gratiunopolitano, de loia
Charta Leolardi filii yVillelmi pro feudo cellariie terra de Fabriis.
episcopalis. (Memoirespour Chisloire duDauplrindlom.I, p.134.)
(Ibid. ex labular.Ecclesia; Gratianopolitanre.) In nomine Palris, etc.
Ego Hugo Gratianopolilanus cpiscopus, notum Ego Leodeharius de Clariaco, et Petrus Mallenus,
facio omnibus, quod Humbertus Pilosi, etDodode et Jarento Ruffus, et mater et uxor ipsius, et Lar-
Gratianopoli, et Guigo Lacensis, et Rostagnus fue- n gerius presbyter fraterejus, et Silvius deClavaissone
runt mecum in placito quod primum fecit mihi Wil- nos omties per fidem et sine enganno guirpivimus,
«clmus Leotardus; dereliquit igitur mansum unum, ct donavimus totam terram de Fabriciis Deo et B,
quein sicut ibidem lestibus comprobatum fuit, men- Mariae, et S. Vincenlio, et B. Donato, et Hugoni
titus fuerat se habere pro feudo cellariae; et quia Gratianopolitaoo episcopo cui pro jure episcopatus
iuansum dereliquerat, el nihil aliud se habere pro Rotmanis adjudicata fueral, et omnibus Successori-
ceiiaiia dicebat, prasdictis viris laudantibus, dedi ei bus suis in pcrpc-Uiumtenendam et possidendam. Et
1573 ORDO RERUM QUJE IN HOC TOMO CONTINENTUR. 1574
nos juravmius quod praedictam terram, neque bona jA V.
quse ex terra procedunt, tollamus episcopis Gralia- Guerpilio de decima facia a Peiro Goraa Hugoni
nopolitanis, necaliqtiis consilio vel consensu nostro: episcopo Gralianopoliiano.
hujus guirpilionis sunt testes, ipse Htigo Gratiano-
politanus episcopus, in cujus manu fuit factuni, et (/fcid.p. 135,extabularioEcclesiseGratianopolitanae.)
Villelmus de Clariaco, et Obiias Gratianopolitanus Notum sit flliis Gralianopolitanse Ecclcsia; prae-
Ecclesise decanus, Guigo prior S. Dpnali, Vilellmus sentibus et futuris quod Petrus Gorga, et ejus uxor,
monachus S. Gotfredi, Petrus Stephanus Magalo- et soror uxorisejus reddiderunt et guerpiverunl Deo
nensis Ecclesise canonicus, qui hanc chartam scri- et beatse Marise, et S Vincentio, el episcopo Hngo-
suis decimam quam ipsi habe-
psit, .'Oldricus procurator episcopi, Ademarus Ca- ni, et successoribus
hiscolus S. Donali, Alenulphus Guaniola, Bortellus bant in cabanaria quam tenent de Aimone veluio,
melius intellexit ad utilitalem suam
episcopalisetduo filii ejus Hugoet Petrus, Vilellmus sicut ipse Hugo
facta est in
Bruno, Petrus de sancto Andrea, marescallus epi- et successorum suorum.Bscc guerpitio
manu ejusdem, in prsescntia Petri de Visilia, et
scopi, Rodulphus de Alavardo nepos praedicli de-
cani. Geraldi de Savoia, et Guidonis conversi et Malleni
Facia est charta ista in mense Maio anno ab In- B cellarii comitis.
carnatione Domilii 1128, feria v, luna xxi.

OBBO HEEUM

QUJ: IN HOC TOMO CONTIJNENTUR.

COSMASPRAGENSIS. transierit. 59-J

CAP.X. — Quomododuci Bulgarum obsides dantur :
6HRONICABOHEMORUM.
Prolegomena. 9 quibus receptis gravis contentio cum Bulgaris orilur.
Prologus ad severumMelvicensem. SS 593
S5 CAP..X I. — Quomodo dux exercilum insecutus plu-
Item ad magislrumGervasiumpraetatio.
LIBERPRIMUS. 87 rima diripuerit. * 53G
12L —
CAP. XII. Quomodo,Petro cum exercitu causa pacis
Prooemiumlibri II. obviam duci regresso, plurima juvenfus prostrata sil.
LIBER SECUNDUS. 121
Apologiain librum tertium. 187 596
CAP.XIH. — Qualiter exercitus ex magna parte di-
LIBERTERTIUS. 187 et ilerum ad millia adunatus. 597
CANONIClWISSEGRADENSISCONTINUATIOC.O- spersus sit, — triginla
SM^E. 245 CAP.XIV. Quomodo imperator Petro legatos di-
MONACHISAZAYENSISCONTINUATIO. 275 rexerit, ut veniret Constaniinopolim. 598
De chronica sancti Jheronimi et composilione anno- —
CAP.XV. QuomodoPctrus secundam imperaloris le-
rum. 275 gationemacceperit, ut Constantinopolimrtaturarel iler.
De exordioSazavensismonasterii. 27S 599
De probitate "Wiadislairegis et fratris ejus Theobaldi —
CAP.XVI- Quomodo Pelrus et exercitus ab impera-
ducis 295 !ore benigne susceptus sit, et deinde mare transierit.
CANONICORUM PRAGENSIUMCONTINUATIONES 599
.299 —
CAP;XVII. Quomodoin terra urbis Nicaaa;juventus
— WenceslaiI regis historia. 509 prasdamfeoerit, et castellum quoddamSolymaniceperit.
•—
II. AnnaliumPragensiumpars I. 515 400
—
III. AnnalesOtokariani. CAP.XVIII. — QuomodoSolymanus dux, congregatis
523
—
IV. AnnaliumPragensium pars II. 539 Turcis,praidictumcastrum expugnaverit,.quosdamcapti-
—
V. AnnaliumPragensiumpars III. 563 vos duxerit, reliquos occiderit. 401
CAP.XIX; — Quomodoexercitus per dies octo Pelrum
ALBERICUS AQUENSIS. exspeclaverit, et quomodo quosdam Turci de exercitu
Notitia. 587 . decollaverunt. 402
HISTORIAHIEROSOLYMITANiE EXPEDiTIONIS.589 —•
CAP.XX. Quomodoexercitibus, ad ullionem socio-
LIBERPRIMUS. rum armatis, SoljTnanuscum multa manu occurrerit pu-
CAPUT PRIMUM. — Proremiumoperis. 589 . gnaturus. — . - •. ' 402
CAP.II.—QuomodoPetrus eremita primusauctor exsli- CAP.XXI. Quomodo Turci cum Christianis
terit expeditionisin Jerusalem. 589 conflixeriDt. . gTavilcr
405
CAP.III. — Quomodopatriarchamadierit. 590 CAP.XXII. — QuomodoTurci infinitammultitudinem
CAP.IV. Quid patriarehaPetro responderit, et quomodo Christianorumperemerinl. 404:
auxilia Ghristianoruminvitaverit. 590 —•
CAP.XXIII. Quomodotria millia Christianorum qui
—
CAP.V.. Quomodo majestas Domini Jesu in somnis evaserant, a Turcisobsessi, imperatorisauxilio liberaban-
Pelro apparuerileumque aflocutasit. 591 tur. ' 401
CAP.VI.—QuomodoPetrus Romamvenerit,legationem CAP.XXIV. — Quomodoqoidam Godescalcusmagnam
aposiolicam—retuleri.t, el de terramotu. 591 manumin eamdem expeditionemcontraxerit. 403
CAP.VII. De quodamWalteroeunte Hierosolymam, : CAPVXXV. — Qualiter omnis exercilus Godescalciin-
quid egerit vel quid pertulerit. 592 solenter agens in Hungariaperemptus sit. 406:
CAP.VITl. — QuomodoPetrus, cum copioso exercitu XXVI.—Quomodoex diversis fegnis copiosagens
CAP.:
tendens Jerusalem, vindiclam sociorumin Huugaria fe- ia earadem expeditionem adunatasit. 40.7
cerit. 593 CAP.XXVII,—De slrage JudajorumCokmise. 407
CAP.IX. —-QuomodoMaroamfluviumcum difikultate CAP.XXvIiI,— De simiii stroge facta Moguntis. 407
157S ORDO RERUM " ^, 1JJ:<}
CAP.XXIX.—Quomodoexercilus, negato transitu, cum sanctimbnialifemiha eaplivaV' , 455
(Iungaris:eonflixerit. 408 —
CAP.XXXVHI. Qttaliter ex coiisuitu pnncipum po-
CAP. X XX. — Qualiter subito disturbato exercitu innu- pulus Dei iii duas parles clivisussit. , 434
merabilismultitudo perierit. 409 —
CAP.XXXIX. De immanissimacaedeChristianorum
CAP.XXXI. — De superstitione anseris et capillae. pev-insidiasprinci.pisNicaeni. ..-,. 454
410 CAP.XL.—T-:,De nuntiq fidelium Chrisli ac|ducem. 453
LIBER SECUNDUS. —
CAP.XLI. Ubidux et qui cum eo eratit subveniunt
CAPCT —
PRIMCM. Cumquibus et quo tempore dux Go- pereuntibus. ' 483
defridussecundaminteritprofectionem. 409 —
CAP.XLII. Ubi dux et alii quidam procerum ex no-
CAP.II. — Principes per internunlios convenerunt mine notantur, qui tuncfoftite? pro D.eoegerunt. 456
Pannonise rdgem, quare perdiderit •populum Domini. CAP.XLIH. —Fost.vicLoriamijuid inter fideles Domini
411 convenerit, et quomodo sacer ordo curaverlt cadavefa
CAP.III. — Responsio regts, quomodo ducem accer- prostratorum. 457
sierit. 411 LIBER TERTIUS.
—
CAP.IV. Dux Pannoiiiamingrediensquam docenler CAPUT 'PHIMOM, — Post victoriamChrislifidelesubi ca-
Susceptus sit, et quid inler eum el regni primores con- straloeaverint, etmiserabili siti eruciaii, quanti explra-
venerit. . , 412 verint. 457
CAP.V. — Ubi exercitus jussu ducis caslra posuerit CAP.II.— Item de eodem. 457
415 "CAP. III. — Ultra progrediunfur; exercitusingeminas
CAP.VI. •—Obsedibus dalis,qualiterHuhgariam trafis- parLes dividitur primores venatui vacant. 458
ierint. 415 CAP.IV.— Dux cum urso confligens, graviter saucia-
CAP.VH. — Ubi rex obsides reconsignat, et qualiter tur; sed auxilioallerius miliLisperempta bestia vivus eri-
rex Graeciaeducem ner internuntios interpeUaverit. 414 pitur. ..•... 459
CAP.VIII. — Quid dux resalutato regi mandaverit, et —
CAP.V. Tankradusfixis juxta Tarsum civitatem ten-
prd retentis— principibusquid egerit. 415 toriis, apud cives.de urbis traditione nunc minis nunc
CAP.IX. Rex Graecorumquomodocaptivisprincipi- blaiidiths agit. -: 440
bus absolutis, regno suo consuluerit, ducemsimul accer- CAP.VI. — Cives deditionempollicentur; viri exerci-
sens. 415 lus Del longe a se divisi,-hostes adesse de alterutris su-
CA-P.X. — Post aliquantasutrinque animositates lan- Spicanlur. 441
dem dux cum imperatore pacem componit. : 416 —
CAP.VII. Obsidesfcedusrumpunt; Tankradus et Bal-
CAP.XI. — Causaimperatoris dux castrorumioca mu- dewinus jnistis copiis obsidionem reparant, et de situ
tat : benevolenitsenunlips
: ad eum mittii, rogatus venire urbis. 441
dissimulat. '."-.' •' . 416 CAP.Vni. — De mutqa quorumdam principum alter-
CAP:Xti. -^ Imperalor alimenta emenda sublrahit, calione, ubi el Tarsenses
" ' Tankradumsibi prseessedeside-
exercitus partes Graeciaeinvadit. 417 rant. 4 2
—
CAP.XIII. Frater ducis cum periculo popuium ducis —
CAP.IX. De eadamre. 442
transduxil, dimicantes inter se parLesdirfmit. 417' —
CAP.X. De eodem et qualiter Tanlcradusurbem kia-
—
CAP.XIV. Imperator, promissisobsidibus, ducemad ram intraverit. 4 iS
se invitat, etquid ipse.dux legalis Boemundirespohderit. —
CAP:"XI. Ubi Baldewinus princeps civibtis factiiS,
418 Christianosparlis Tankradi intromitlere non vult. 445
-.-
CAP.XV. Filio imperatoris obside accepto, ' cu- dux CAP.XII — Christiani extra portam civitalis manentes,
rism ingredltur. -. ,. *19 noctu a gentilib.us exslincti sunt. • 441
CAP.XVI. — Quam gloriose dux ab imperatore susce- CAP.XIII. — Hujus necis populusDei Baldewinumin-
ptus sit et exhibitus, et quid inler POSconvenerit. 419 Simulans,ad arma ruit, cui satisfaciens, contra reliquo»
CAP.XVII. — Monitu imperaLoris pcpulus Domini in Dei inimicosvehement.er insurgit. 444
Cappadociammigrat. Dnx tmperaLorem pro necessariis —
CAP.XIV. Ubi viri Baidewinicum piratis Christianis
reous saepiusinterpellat. • 420 foedusineunt, et Tarsumsimul peLunt. 443
—
CAP.XVIII. Boemundus adveniens aegre persuasus CAP.XV. — Tankradus Mamistram civilatpm armis
esl imperaloris homo lieri. 120 capit, et de inslinctu cujusdamRichardi castra Baldewini
CAI>. —
XIX. Nepos Boemundi clanculo digredilur. Dux hosliliter invadit. 446
cuhisuis decenter ab imperatore dimitlitur Robertus*co- CAP.XVI. — Baldewinus et Tankradus bellum conse-
mes. 421 runt, in quo Tankradusinferior inventus est. 446
CAP.XX. — Exercitus versus Nica;amiter dirigit; de —
CAP.XVII. Tankradus et Baldewinuspacem ii.ter se
Raymundocomite et Petro Eremita el de quibusdamaliis reformant —
447
priucipibus. — 421 CAP.XVIII. De prospero eventu Baldewinim ex-
CAP.XXI. De obsidione urbis Nicaeae. 422 pugnandismunitionibus,et-de perfidia cujusdamArmenii.
CAP.XXII. Ilem dispositioobsidionis; quibus princi- Jam invitus idem Armenius commissum sibi praesidium
—
pibus quaepartes civitatis delegalsesint 422 reddit. 4i8
CAP.XXII1.— Item de eadem. 423 CAP.XIX. — Dux civitafisRohas-Baldewinumin auxi'
CAr.XXIV.— De viris sacri ordinis et vulgo inermi et lium vocat; Baldewinus vocatus, ire perrexit; a Turcis
de lacu civitalis. 424 velitiisiterato reproperat. 448
CAP.XXV.— De principe urbis Nicaeae et de exploralo- —
CAP.XX. Baldewinus qualiter in urbe Rcihasexce-
ribus ejus. 424 ptus si.t,et quam magnanimeducis illius dona respuerit :
CAP.-XXVI.—Item de uno exploratorum illorum, et etpetiiiosemorum. 449
quam sbllieite populus Domini gentilium praestoleratur CAP.XXI.— A duce urbis Rohas Baldewinus in filium
advehtum.' 425 adoptatus, petitiode ipsius Samusartcivitatemimpugnat;
AV.XXVII. — Adventus Solymanj : exhortalio Po • sed infecto negotio reversus est Inanis. . 450
dieusis episeopi: conflictuset victoria populi ChrisLiani. CAP.XXII. -* Conspirata;plebis consilium in ducem
426 suumBaldewinusvolens reprlmere, nihil proiicit. 450
CAP.XXVIII. — De munificentiaimperatorisin princi- CAP.XXIII..— ' Quammisere idem dux iuterfectus 451 sit.
pes et de Turco lalsi nominis Chrisliano. 427
—
CAP.XXIX. De viris capitaneis in eadem obsidione CAP.XXIV. — Occiso duce, Baldewinus subrogatui
occumbentibus. 428 eamdem areem Samus temere primo contempsit, post-
CAP.XXX.— Item de aliis ibidem pereuntibus. 423 modo consiiio suorum rebus preiiosissimis comparavit.
431
CAP.XXXI.— De murorum et praecipuecujusdamtur-
ris oppugnat.ione. 428 CAP.XXV.— PraesiliumSoroTgiain manus Ba'.dewini
CAI-.XXXII.— Populus Dominisupradictumlacum na- non sine labore tfaditur, ' et Balduc fraudulenlianotatur.
vali obsidionecircumdat.- 429 , . ^S2
CAP.XXXIII.— Profani resistenles valde Christicolas —
CAP.XXVI. Tankradus damnosa Christianisprajsidia
defatigant. Ubi dux ipse TurcorumbellicosissimumsagitLa destruit, et oblata sibi ab hostibus muhera pfudenler re-
trajecit. 450 ponit. „Balde-
,4,S3
CAP. XXXrV. — De occiso Christiano bellatore qui CAP. X XVII. — De ciyitate Maresch, ubi et uxor
ad ludibriumfidelium in muro suspenditur. 450 wini obiit. i . &fi
CAP.XXXV.— QuomodoLongabardus quidam novum CAP.XWIH. — De civitateArthusia, ubi ChristiamAr-
genus machinae— operatus sit. 451 menii secum manentibus Turcis capita desecantes fratres
CAP.XXXVI. De eversione immanissimsoturris, et benigne recipiunt. *54
dominacivilatis quomodocapta sit. 452 CAP.XXIX.— Populus Dei prorana multitudine cir-
CAP.XXXVII.— Deditio civilatis Nicaaaeet cle quadam cumplexi,ferro sibi viam aperiunt, et vix evadunt, obses-
 1577 QU;E IN HOC TOMO CONTINENTUR. 1578
si fiducialiteragunt. 434 tlm tosi sunt, et hoc duci Godefridoflebiliter nuntiatur.
CAPXXX.— ProfanlArthesiamobsidentes, de adventu —
473
Christianiexercitus per esploratores edocti, nequaquam, CAP.LXIV. Fidelibus inultionemsuorum consurgen-
usque innoctem, obsidionemsolvunt. 453 tibus, anceps utrinque pugna diulius agitur. 476
CAP.XXXI.— Exercitu Dei adveniente, Arthesia fide- CAP.LXY. — Ubi dux loricatumTurcum uno ictu me-
liunr tuitione munitur; Baldewinustriumphisclarusnovis dium dividit; et post crueutam pugnam fideles vietoria
nuptiis illustratur. 455 comitatur. 477
CAP.XXXII.— Christi pjbpulusadunatusnon ultra divi- —
CAP.LXYI. QuidamobsessorumAntioehiaead Chri-
ditur, quem Podiensisepiscopus circumspectumfore, pa- stianos clanculoconfugerunt, etpraesidium est. juxta pontem
terne alloquitur. 456 exstructum custodiaeReymundidelegatum 478
CAP.XXXIII.—Relicta Romania.praeelectossequentes LIBER QUARTUS.
signiferosad pontem usque fluviiFarfar perveniunt, ubi a rum CAP.I. — Audiens prineeps Antiechise ChrhtiaBO-
Turcis bellicose excepti sunt. 457 victoriam, quid facto opus sit, a suis fidelibussci-
CAP.XXXIV.—DuraconflietiofideliumetTurcorumpro scitatur. — 479
transitu pontis. 457 CAP.IL Innotatio nuntiorum Darsiani, et qui sint
CAP.XXXV.—Monitu Podiensis episcoptpontem supe- quos ad auxiliuminvitat. 479
rant ;commisso praelio bellatores ChrisU victores red- CAP.III. — Allegatio causae apud r-egum Corrozau.
eunt; principem Antiochiae uuutia dura percellunt. 479
CAP.IY. —Qualiter ipse rex accepit verba nuntiorum.
—
CAP.XXXVI. Iter Antioehiamindicitur; antistes po- 480
pulumaUoquiluret per eum quiobservareprincipes exercitus prae- —
CAP.V. Insultatio Corbahan contra populum Dei in
cedere, qui exlremas cuslodias debeant, ordi- conspectuvocatorum regis. 481
nantur. 439 CAP.VI. — Eipugnatae Nicaeseprinceps virtutem prse-
CAP,XXXVII.—Antiochiampervenientes quid egerint dicat ChrisLiani —
exercitus. 481
et quauius aestimaiussit exercitus Dei. 439 CAP.VII. Corbahanin superbia magna minatur se
CAP.XXXVIII.— Descriptioqualiter obsessa siturbs. in brevi ChristianamforliLudinemexperturum.
—
485
460 CAPVIII. Rex Corrraan de belll evento magoscon-
—
CAP.XXXIX. Item de eadem re. 460 sulit, et Turcorumprincipes ex nomine vocanlur. 483
CAP.XL. — De ponte fluminis adcujus destructionem CAP.IX. — De munificenliaBaldewini in principes, et
machinaeexquisitaecomponuutur. 461 de tentorio duci fransmisso. 484
CAP.XLI. — Congressio valida pontis, ubi machina —
CAP.X. De convenlu natioiwm, ad obsidionemChri-
Chrislianorumin favillamredigitur, et instaurantur alia slianorum festinantium , et de accusatione-Baldewini.
instrumenla, 462 48»
—
CAP.XLII. De navali ponte fidelium ad evitandas —
CAP.XI. ProfanisRohasobsidere paranlibus Balde-
Turcorum insidias. 462 winus obviat, dimicatet triumphat. 485
CAP.XLIII.— Qualiter Turci Christianos,ad equorum CAP.XII. — Corbahantriduo Rohasfruslra obsidet; Bal-
pabula missos,— clam invaserint. 462 dewinus recedenlem bellicoseinsequitur. 483
CAP.XLIV. Fideles ;n ultionem suorum consurgen- —
CAP.XIII. Christianiexercitus quidam casLrisse sub-
les, postmutuam caedemparLimgiadiis consumpli,partim trahunt etviri industriiIn occursumgentilium exploratum
in fluminesubmersi sunt. 465 pergunt. 486
—
CAP.XLV. Custodiaportaepaclo pecuniae Tankrado CAP. X IV. — Percepto nationum apparatu, quod prin-
465 inieruht consilium. - 487
mandatur. eipes
CAP.XLVI.— De clericoet malrona,qui dumaleis lu- —
CAP.XV. MysteriumaTcaniconsiliiBoemundide tra-
derent, insidiose perempti sunt. 464 ditione Antiochiae. 487
—
CAP.XLYII. De milite propria incuriaprostratoetde —
CAP.XVI. .Quam prudenter ipsura consilium inter.
pomario,quod fidelibus nocuumsucciditur. 465 primates ventilatumsit, caeterisignorantibus. 488
—
CAP.XLYIII. De Hugone comite qui fidelium neces —
CAP.XVII. Quam caute sibi convenerintfideliumin-
dolens, Tttrcorum fraudibusprudenter occurrit. 465 terpres et traditor civitatis. 489
CAP.XLIX.— Ubi comitis ejus filiusTurcorum saevis- CAP.XVIII. — Godefriduset Robertus electos in hoe-
simumpost nonnulla vitaedisoriminaproslernit victorque bellones, ne primum murorum ascensumhorreant, adhor-
regreditur.— 466 tantur. . . 489.
CAP.L. Deficienlibusvictui necessariis,principes in CAP.XIX.— Ytii cordati qualiter per coriaceamscalam'
hoc electi de circumpositislerris praedasinnumeras abdu- intromissisint. 490
cunl. 467 CAP. XX. — Scala dirupta, nonnulii perierunt, sed de-
CAP.LI. — Ubi a gentilibus praedaexcutitur. 467 nuo reparata fiducialiterascendunt. 490
CAP.Lll. — De praedaRoberti comitis,et, invalescente CAP.XXI. — Immissi stragem eustodum opcrantur;
fame, minores quid egerint, vel quid passi sint. 468 gentiles alii somnoexpergefacti Christiaiios impugnant.
—
CAP.LIII. Morsatrocissimacujusdamarchidiaconiet 491
comilumejus. 468 —
CAP.XXII. TumuHuantibushinc inde parlibus, prin-
— et
CAP.LIV. De morte filii regis Danorum, Florinae cipes primum traditam esse civitatem multitudini indi-
oujusdammatronse,et eorum,qui in balneis occisi sunt. cant. , 491
469 CAP.XXIII.—Fideles portas urbis aperiunt: vexillum
CAP.I.Y.—Porta Christianis morlifera; Reymundus Boemundiin arce praeeminet: prima luce geritur bellico-
comes profanosaliquanLuma fidelium,invasione coercet. sissimusMars. — 492
470 CAP.XXIY. Pagani, quo quisque poterat, fugam
—
CAP.LVI. Pro redemptione cujusdam captivi juve- ineunt: aliqui de altissimis rupibus cadentes elisi sunt et
nis, parentes ejus volenlesturrim suam Christianis Lra- exstincti. 492
dere, expulsi sunt, et juvenis a Chrislianis occisus esl, CAP.XXV.— De opibus inventis in civitate, et qua die
470 capta sit urbs. 495
CAP.LVII. — Deeretum populi Dei, et denotatio duo- —
CAP.XXVI. De fuga et nece regis Antiochiae. 493
rum qui in adulterio deprehensi sunt. 471 CAP.XXYII.— De Rotgero qui gentiies, exercitum
CAP.LVIII. — Dux Godefridusjam recuperata salttte, praecedentes, bellator excipicns,insperata morte praeven-
etReymundus eomes, pei regiohes divisi, ad contrahen- tusCAP. est. 494
das pradarum copiasdestinantur. 472 XXVIII.—Excusatiofratrum, quare nonsubvene-
CAP.LIX. — Legatio Babyloniciregis ad populumDei, rint coram se pereunti.
—
CAP.XXIX.— Obsidionationumcirca Antioehiam.495.
494,
e.tquomodoWinemarusLaodiceamet strenue ceperit, et CAP.XXX. Dux Godefridus bellans in fugam verti-
slulle. amiserit. 472 et plurimi comitum ejus diversismortibus profugan-
CAP.LX. — Consilium obsessse Antiochiaacatholicis tur, tur. 496
proditur; episcopus Podiensiset dux Godefridus populum CAP.XXXI. — Boemundus acriter impugnitur; sed
Dei verbis consolatoriis adhortantur. 475 auxilio fratrum superior efticitur: et qua necessitate pro-
CAP. L XI. —Elecli milites hostilia caslra invadere, fani remotius castra locarint. 496
mullitudine gravi superveniente, nonterrentur. 475 —
CAP.XXXII. UbiCorbahanhos et illos per singulas
—
CAP.LXII. Pontificis sermone peregrini roborali, portas distribuit, et Tankradus moenia oppugnantes ag-
septingentoshostium palam triumphant, sectisque cervi- greditur. —
497
cibusdehonestant. 474 CAP.XXXIII. Christianipraesidiumse retinere posee
CAP.LXIII. Boemuuduset comitesejtisdum pontem desperant.esdemoliuhlur incendio.
— 497
hoslibusincommeabilemfacere nituntur, partiin caesipar- CAP.XXXIV.—De magnitudinefamis in populo Eei,
PATROL. CLXVI. '60
 1379 ORDO RERUM 1S80
etquam care vcndubanlurvjlissima. 498; praesidioAmacha. 321 '
CAP.XXXV.— Turci urbem laLenLer recuperare vo- CAPXIX.—Quomodoquidamviri sensati Baldewinum
ienles, dejecti sunt : qui post diutinam colluctalionem contra perfidiam Turci muniunt. • 522
muro depulsi, misere perierunl. 499 CAP.XX.— Quomodo Baldewicus perfidiam Turci in
CAP.XXXVI.— De quibusdamChrislianisvictum exlra captione suorum experitur. S22
muros quaerenlibus,et de nece nautarumobsessis ali- CAPXXI.—Baldewinusgraviter torauetur de captione
menla vendentium. S00 suorum militum. 525
CAP. X XXVII. — Quomodoprimorumquidamdespera- —
CAP.XXII. Balduc sex de sociis
tione viyendide civitate clam lugerint. SOO BaldewinirestiLuunLur.capile truncatur; 525
CAP.XXXVIII.— Verbaconsolaloria clerici cujusdam CAP.XXIII.— Mullitudo Teutonicorum superveniens
ad populum. 501 praedicfamortalilate consumitur. 523
—
CAP.XXXIX. Item exhortatio principalium virorum, —
CAPXXIV. Sansadoniasmatrem cumfiliis redimit;
et fugilivi priucipesquomodoConstanLinopoIin navigare Winemarusreducitur; Maliumetobses diligenler custodi-
coeperint. *— 302 tur; navigia reparantur. 524
CAP.XL. Quomodopraedictiviri Grsectimimperato- CAP. X XV.— De prodigio coslitusostenso, et de variis
rem ab auxilic fralrumrevocaverint. 505 super hoc conjecturis. 524
CAP.XLI. — Alii quidam principes fugam meditanles CAP.XXVI.— De gestis principum,et Boemundido-
bonorumvirorum exhortationibusrelinentur. 505 minio in Antiochia. 525
CAP.XLIl.— De milite Cltri-,tianocujus equus cum —
CAP.XXVII. Qualiter dux GodefridusTurcorum de-
fugiente cecidit. 304 prehendit insidias, el tn paueisprostravitpIurimo3. 526
CAP.XLIII. — De invenlioneDominicselaneese. 505 CAP.XXVIII.— De murmure Cliristianorumet collo-
CAP.XLIV.— Ubi Petrus legatione fungitur apud quio principum. 528
Corbahan,principem obsidionis. 505 —
CAP.XXIX. De horrenda famisangustia in obsidione
—
CAP.XLV. ltem de eodem et quam tumide princeps Marrse. . 527
verba legationisacceperit. 505 —
CAP.XXX. Quomodo comes Reymunduseasteilum
CAP.XLVI.— Petrus revertitur, responsiomajoribus dejecerit et Marramceperit. 527
aperitur, et quid facto opus sit in communediscutitur. —
CAP.XXXI. QuomodoReymundus, Turcorum et
—
CAP.XLVII. Bellum indicitur, omnes quasi morituri Sarracenorum prsesidiis expugnatis, praesidiumArchas
in craslinumproaparantur,et distribulseaciessub ducibus obsederit, etde difficullateejusdemobsidionis. 528
ordinanlur. 506 — •
CAP.XXXII. Quomodoquaeslio facla est de lancea
CAP.XLVIII.—ReUctoin urbeReymundocomile,fide- Dominica,etquomodopuer Mahumelobsesmortuus, et a
les portis erumpunt, quibusgentiles a magistraarce signo Godefridoduce palri honoriDceremissus. 528
acceplo occurrunl. • 507 —
CAP.XXXIII. Quomododux Godefriduset Robertus
—
CAP.XLIX. Christi populus in prima acie victor Flandrensis civitatem Gybel obsederunt, el quomodo
gentilium fumoimpeditur. 508 Reymunduscomes, pecuniacorruptus, eosdemprincipes
CAP.L.— Peregrini multifarie dissipantur; aciesBoe- dolosa legatione ab obsidionerevocavit. 529
mundiin morlisarticulo posita Godefridoduci nunfiatur. —
CAP.XXXIV. Quomodoprincipes ab obsidione Gybel
509 castra moverunt, et Reymundo in auxiiium properave-
CAP.LI. — Dux hosles fugat et proterit, fratres a porta runt. S50
mortis educit 509 —
CAP..XXXV. Praedictiprincipes falsa legatione se-
—
CAP.LII. Item de eodem. 510 ducti, a societale Reymundi se separant, quos ille blan-
CAP.LIII — Corbahan, viclis suis, spem vivendiponit ditiis et donisrevocat ad concordiam. S50
in fuga,quem Podiensis episcopus insectatur. 511 — in
CAP.XXXVf. Qualiter crevit murmur populoDei,
CAP. LIV. — Ubi notanlur principes qui prae inopia quod tam diu differrentviamjnjerusalem. 551
mendicant. 511 —
CAP.XXXVII. Obsidioab Archas solvitur; principes
—
CAP.LV. De eade n re, et fuga et csedehosfium. procul ab urbeTripolis figunltentoria;calamellosmellitos
511 per planarepertos suxit populus. 552
—
CAP.LYI. De direplione casfrorum diversilale et —
CAP.XXXVill. Inito fiedere, procsescivitatisTripo-
vinculorum. 512 lis ductoremviaspopuioDei concessit,cujus ductu loca
LIBER QUINTUS. dtfficillimaperlransiit. - 532
—
QiP. i. De divi nrum mysteriorumreslitulione et de —
CAP.XXXIX. De difficultate itineris et quoniodo
patriarchse recollatiine. 513 fcedusinierint cumincoiis urbis'Baurim. 555
sit
CAP.II.—Quibusprneipibus snbjecta Antiochia.515 —
CAP.XL. Quomodoa serpentibus multi perierunt in
CAF.III. — l)e duobus principibus di.-ectis, quorum regione Sidonis, et de amissionecujusdamWalteri. 534
umis periit, alter vix evssiL. 514 CAP.XLI. — Quomodo transierint civitates Tyrum,
iv. — De plaga morlaliLalis,quae factaest "in.po- Ptolemaida, CayphasCsesaream,hicque PentecosLence-
<;A1,.
pulo Dei. — '513 lebraverint. 534
CAP.V. De insidiisTurcoruraet de quodamFoiKerc CAP.XLIL—QuomodocirifalemRomaminveneruntet
et uxore.ejus. 515 possederunt, ac episcopumiu ea constituerunt. S55
Cu>.VI. — De inimicitiisintcr Brodoan de Alapia et —
CAP.XLIII. Dumad montanaprogreditur exercitus,
principemHisart. 516 nocte eclipsis lunse apparuit. 536
—
CAP.VII. ConciliumTurci Christianaemariti de adi- —
CAP.XLIV. QuomodoCliristianiincola?urbis BeLh
phceada Christiauorum amicitia. 516 lehem duci Godefrido legalos dirigunt, ut maturaref ai
—
CAP.VIII. Legalio principis Hasart ad Godefridum subveniendum,et de gratulabundasusccptionesociorum.
ducem, et quomododux hsesitat cumTurcis foedusinire. 856
316 —
CAP.XLV. Qualiter exercitus maturaveritJerusalem
—
CAP.IX. Mahuinet, filius principis, duci Godefrido comperta legatione a Bethlehem,el de prsedaa finitimis
datur obses; co.umbaefiEderisnuntia;emittuntur. 517 urbis abducla, et qualiler ante muros Jerusalem in hudi-
—
CAP.X. Brodoan Hasart obsidet ; Christianorumsu- bus et hymnis— consliterinl. 537
pervenit exercims. 517 CAP.XLYI Oualiter et a quibusprincipibus civiias
—
CAP.XI. Boemunduset Reymundusduci Godefrido obsessa sit. S58
associantor : obsidiosolvilur sed per insidias quidamde LIBER SEXTUS.
Christianisocciduntur. 518 CAP.i. — Prima die congressionis diversi varie af-
CAP.XII. — A priucipe Hasarl cum magna gratiarum iiiguntur. S59
acliotie suscipifur dux Godefridus : fcdus renovatur. CAP.II. — Consilium primorum,quomodocivilas capi
oty possit. S59
CAP.XIII. — Dux, invalescente pestilentia, coactus CAP.III. — De instrumentis vinccndse urbi appositis.
neccssitate temporis recessit ab Antiocliia. 519 559
CAP.XIV.— Dux ipse cum paucisChristianisprsesidia CAP.IV. — Quidam e populo, dum victum longius
inimicasubvertit. 519 quaererent,morlemincurrunt. 540
CAP.XV. — Baldewinusconftuentesad se Christianos —
CAP.V. Ubi unus gentilium illustris, et duo nobiles
donis plurimis munerat, Turcos edomat. 520 Christiauorumtrucidantur. 540
CAP.XVI.— Baldewinusconspirantesadversusse pro- CAP.VI. — Quando obsessasit urbs, et de raritale po-
scribit, et custodise mancipat. 520 tus. 510
CAP.XVII. — Baldewinusnimia datione exhaustuspro CAP.VII. — Consiliuminclusi cujusdam super negofio
S41
redemplione capfivorummunera suscipit, quosdam ex- incocpto. —
cruciat, et urbe depellit. 521 CAP.VIII. De indicta processioneet qusetunc gesta
—
'JAP.XVIII. Dc soceroBaldewiniet c!cdolo Balasin sint 5*1
 1S81 QVM m IIOC TOMO CONTlNENTtR, I5S2
CAP.IX. — Machinismuro apptelis, ingenia parfium Boemundumfugissereperiunt.. 567
inter se confligunt. 542 CAP. L X. — Boemundus Laodicensibus reconciliatur,
CAP.X.—Arietem muros oerforantemobsessi dissipare et quibusdamaliis. 567
moliuntur. 543 LIBER SEPTIMUS.
CAP.XI.— Qui undique machina3praesint,disponuntur. CAP.I. — Cives Assur transgressores foederisdux obsi-
545 det iterato. 567
CAP.XTI.— Qaauta instantia civesa machinis forinse- —
CAP.II. Lacrymosauarratio de Gerhardomilite. 569
cus faligentur.
— 543 CAP.III. — Ubi, ducis machina procumbente,plurimi
CAP.XIII. Ubi portas,quseBabylonicis nuntiis per- Christianorumpariter conflagrarunt. 569
viaeeranf..csstodiaedeputantuv. 544 CAP.IV. •—Exhortatio ducis ad milites. 370
—
CAP.XIV. De duobus regis Babylonisenuntiis diver- CAP.V.— Populopoenitentiaindicitur, sed concremata
so montisgeuere pereuntibus. 544 simili machina, iterum plectitur. 571
—
CAP.XV. De instrumentis profanorum xontra ma- CAP.VI. — Soluta obsidione, Assur, Boemundus et
chinasfidelium S4S Baldewinussanctamcivitatem ingrediuutur. 571
CAP XVI. — De crucifixo, cui perfidorum insaniano- CAP.VII.—De ambitionepalriarchalus Pisani episcopi.
cere non potuit. 545 . 572
CAP.XVII.—Itemde diversis perfidorummachinis.545 CAP.VIII. — Principes cum duce Jordanem adierunt.
—
CAP.XVIII. Ubi ignis aceto sopitur, et catena gen- S72
ti iumvi extorquetur. .846 —
CAP.IX- Ubi cives Assur gravi mernbrorumabscis-
—
CAP.XIX. Qui sanctam eivitatemobtinuerint primi. sione multantur. 573
547 CAP.X. — Milites decem Cliristiani triginta equites
CAP. X X. — De et
diffugio interitu perditorum. 547 genlilium fugant et necant ' 573
CAP.XXI.—Quid factumsit per portas toto irrumpente CAP. X I.— Apud Assur iteram Babylonicia ducismiliti-
popuio. 548 bus delruncanlur. 57i
—
CAPXXII. De cisterna regii palatii. 548 —
CAP.XII. Assur civiiasfacta est tributaria, et Joppe
—
CAP.XXIII. Item de generali caedeciviumet dire- instauratur. 574
ptione lempii — Domini. S18 —
CAP.XIII. Principes circumjacentium civifalummu-
CAP.XXIV. Relatio de templo Domini. 519 nerarios se duci sponte afferunt. 578
CAP.XXV.— De oratoriis sanctae civitatis, et quam — et
CAP.XIV. De eodem, quod dux pacem staluerit.
devote dux sepulcrumDominivisitaverit. S50 per terram. 575
—'
CAP.XXVI. Visio cujusdamcle duce. 350 —
CAP.XV. Supradictus Gerhardusincolumisremissus
—
CAP.XSVII. Interpretatio somnii. 551 beueficiishonoratur. 576
—
CAP.XXVIIf. De avaritia Reymundi et Tankradi, et —
CAP.XVI. De pertinacia GrossiRustiti. 576
de nece quorumdamgentilium. 561 —
CAP.XVII. Taiikradi nuntios princeps Damascenus
CAP.XXIX. — Ubi consilio majorumira Tankradi seda- perdidit; terram ejus dux invadens, Grossum Rusticum
tur. ' 532 ad.foeduscoegil. ., 577
—
CAP.XXX. Internecio superstitum gentilium. 552 —
CAP.XVIII. Ubi dux gloriosuscoepitaegrotare. 578
—
CAP.XXXI. De anteriore Turcorum doniinio in urbe CAP.XIX. —•Yenetorum muneribns dux honoratur ac
Jerusalem. 552 deinde vehementiusse,ritudine premitur. 578
—
CAP.XXXII. QuomodoTurci eliminati sint, el de —
CAP.XX. Consilio"duciscastelli Caiphasobsidioprae-
mendosa Babyloniciregis promissione. 555 paratur. 579
CAP.XXXIII.— Promotio gloriosi ducis in Jerusalem. CAP.XXI. — Obitus gloriosi ducis et Werneri milttis.
553 579
—
CAP.XXXIV. Somnium cujusdammilitis' de duce. —
CAP.XXII. Obsiciocastelli Caiphas. 380'
551 —
CAP.XXIII. Tankradi hortatu obsidio lentata paulu-
—
CAP.XXXV. Solutio somnii. 554 lum reparatur. 580
—
CAP.XXXVI. Item visio cujusdam Aquensis clerict —
CAP.XXIV, Quantapertulerint illic fortissimimilites.
de duce. 555 580
CAP.XXXVn.— Explanatio visionis. 555 CAP.XXV.— OppidumCaiphasexpugnatur. 381
CAP.XXXVIII.— Qualiter inventa sit portio ligni salu- CAP.XXYl.— Gelmarusexpulsus, et Tankraduscastel-
taris. 555 lum obtinuit. 582
CAP.XXXIX. De — obitu patriarchaeHierosolymitani. —
CAP.XXVII. Consilio majorum Boemundus ad re-
356 gnandum in Jerusalem vocatur, sed in itinere capllut.
CAPXL. — De clericis et campanarum signis apud S82
Dominicumsepulcruminstitutis. 558 CAP.XXYIII.— Donimanusprinceps Turcorum obses-
CAP.XLI. — Quomododux coptishostium occurrerit. sis MalatinaeChristianisconfemnitur. 985
537 CAP.XXIX.—Baldewinusliberare volens Boemundum,
—
CAP.XLII. Populus a praeda gentilium praemunitus nihil proficit. 585
abstinet. 557 CAP. X XX. — Baldewinus per legatos convenilur ut
CAP.XLIII.— Prsefectogentili dux exponit cur popu- fralris loco regnum Hierosolymilanumsuscipiat. 584
lus pergat ad praelium. 558 CAP.XXXI.—Baldewinus Jerusalem profecturus,aequi-
CAP.XLIV.— Plebs Christianorum cruce signata in vocumsuum civitatiRohas prsfecit. 584
occursumpergit armatis 559 CAP,XXXII.'—Baldewinus,ciiroimminenlisprseliinun-
—
CAP.XLV. Qualiter fuerit eorum acies ordinata. 559 tio pulsatus,cumpaucis obviampergit. 583
GAP.XLYI. Post— altera discrimiua pars inimica diffu- CAP.XXXIII. De — eodem. 386
git. 560 C.AP. XXXIY. •— Ipse fugamsimulans, reversus glorio-
CAP.XLVII.— De nece et spoliis oecisorum. 560 sam adeptus est victoriam. 587
CAP.XLVIII. — Populus rapinis inhians sternilur, CAP.XXXV.—Quamsagaciler Baldewinus versutiam
manusoontinenssuperior effic;,tur. 561 Tankradi praevenit. 588
—
CAP.XLIX. Item de nece perditorum. 561 —
CAP.XXXVI. Tankradosolo adventu Baldewini per-
•—
CAP.L. Quandopraelium hoc commissumsit, et de territo, Baldewinus sanctam ingressus est civitatem.
ibidemgestis. 562 S88
CAP. L I.— ComesReymundusAscalonem Assur et con- CAF.XXXVII.—Perquisitis rebus defunctifratris, a vi-
tra Christianosconsiliosiio obfirmat. 562 ris fortibus tentare fortia suadetur. 589
CAP.LII. — Dux et comes Reymundus pacificantur. CAP.XXXVIII.—UrbemAscalonemobsidens,post ali-
565 quotdies infecto negolio obsidionemsolvit. 589
CAP.LIII. — Principibus repatriare cupientibus dux —
CAP.XXXIX. Quam ingeniose vicerit gentem Azo-
valedicit, et civesAsur duci confoederantur. 563 part sub terra latenLem. S90
—
CAP.LIV. De caeterisfidelibusrepatriantibus. 564 CAP.XL. De — eadem re, 591
CAP. LV. — Boemundus Laodiceam, Christianorum CAP,XLI. — Cum per difficilialoca militem agit,plures
urbem obsedit. 564 frigore exstinguuntur. 591
—
CAP.LVI. EpiscopusPisanus redeuntes peregrinos —
CAP.XLII. CivitasSusumus igne deletur, 592
humiliter salutat. '566 CAP.XLIU.—Tnnatali Dominiapud Bethlehem Balde-
—
CAP.LVn, Mutua collocutioepiscopi et peregrino- winus unctus estin regem. 592
rum. 566 CAP. X LIV. — Prima sessione regis, Tankradus accu-
CAP. LYIII.— Boemundus, nolensobsidionem solvere, satur, vocatur et adesse dedignatur. 593
deseritur ab omnibus. 567 —
CAP.XLV. Rege cum Tankrado pacificato,•Tankra-
—
CAP.LIX. Armatu fideles Laodiceampervenientes, d«s, dux electus,AntiochiamproficiscituTi 393
 1585 ORDO RERUM ioS£
CAP.XLVI.— Rex contra patriarcham sodem aposloli- bus,«uis. Donimano et Soiymano,cum Christianis oimi-
cam appellat. 591 cantes, ad septingentos corruerunt. 612
—
CAP.XLVII. DomiuusaposlolicuscardinalemMauri- —
XIV. Ubi ChrislianiquoddampraesidiumTurco-
CA!>.
tium cognitorera Hierosolymammittit. 594 rum comminueruntsed insidiis eorum excepti, ad septin-
— et
CAP.XLVIII. Patriarcha multis gravibus a rege gentos perierunt. 612
c.pitulis impetitus, ab officiosuspensus est. 5J5 CAP.XV. — EpiscopusMediolanensiumomnemexerci-
—
CAP.XLIX. In coenaDominidolens patriarelia se eo tum ad confessionemdelictorumsuorum cohortatur, et 1
die officio suo privari, regem donis promissis placat. universa muititudo ad bellandos hostes in quinque acies
595 cum ducibus suis ordinalur. 613
—
CAP.L. Rex cardinalem alloquitur de restituendo •—
CAP.XVI. Longobardi, in prima fronte pugnantes,
patriarcha. — 595 deficiunt, post quos reliquaeacies cum ducibusfugientes,
CAP.LI. De amicitia inter cardinalem et patriar- ciitrugiunt. 613'
cham, et regis concordiaet de conveniionegenliiiumcum —
CAP.XVII. Reymunduseome.spraelio victus, versus
rege. 596 moutana fugiens cumdecem miliiibus, silicem quamdam
—
CAP.LII. De mutuis legationibusgentiiium.' 596 prsecelsamoccupat: de qua per socios liberatus, media
—
CAP.LIII. De redemptione Turcorum. 597 nocte cumsuis omnibus fugaminiit. 614
CAP.LIV. — QuomodocivitasAssur subjugatur. 597 CAP.XVIII. — Posl fugam Reymundi universi duces.
—
CAP.LV. Csesareaeiviiasobsidelur. 597 exercitus, cum reliqua multitudine tentoriis el uxoribus
—
CAP.LVI. Tandem civitas Ci.careasuper-.itur. 598 suis in via relictis, celerem fugamarripiunt. 615
—
CAP.LVII. Quomodorex, auditafamaBabyloniorum, CAP.XIX.—QuomodoTurci fugientium tentoria diri-
eorum praeslolaturadventum. 599 puerint, et uxores eorum quasdain jugularint, quasdam
—
CAP.LVIII. Quomodo rex patriarcham convenerit, captivarint. 613
ut vel ipse miiites procuret, vel ad procurandum eos, CAP. X X. —Quodpost deprsr-dationem muIierumTurci
sibi aliquid pecutiiseimpertiret. . 599 fugientes Christianos insecuti, divorsaeos caedelacerave-
—
CAP.LIX. Qualiter orta sit contentio inter regem et rint, plurima eorum spoiiain itinere relicta coiiigentes.
patriarcham.— 600. 616
CAP.LX. Contentioiuter rcgem et patriarchampree- CAP.XXI —Quod Christianiexercilus centum et sexa-
sente car.linale Mauritio. 600 gint i roilliasili ac fame,fuga et sanguinea Turcis' in bello
—
CAP.LXl. Patriarcha ratione viclus, milites se pro- occisasunt. — 616-
curare promisit, quod tamen implere contempsit. 601 CAP.XXII. Qualiter residuusChristianorumpopulus
—
CAP.LXII. Palriarcha polestate et olilationesepul- vagus et profuguscumducibus suis Constanfuiopolirnre-
ei Domini privatur. Peeunia palriarchaeregi aperifur. pcdaveril. 617;
601 —
C,u>.XXIII. De quadririgentisChrislianisqui Tureos
—
CAP.LXIII. Rex pecuniam miitibus dividit, crudelis insequentes evaserunt, et de aliismille mililibusqui, in
. legatio a Babyloniavenit. C01 rcgressimieTurcorum,gladiis eorum jugulaticeciderunt..
—
CAP.LXIY. Tres regis acies a Babyloniisattrifse de- 617"
ficwnt. 002 CAP.XXIV.— Quomododucesac comites exercitus di-
CAP.LXV.Rex a pontificibusadmonitus,coram cnice sper-i, ad Constaniiuopolimfugientes, imperalor be-
Dominicaproslernitur. . 602 nigne suscepcrit: et quod Reymundoiuiestus, postea ei-
—
CAP.LXVI. Post confcssioncmdelictorum, episcopo dem ainiciiSexsliterit, etquod ibi Mediolanensisepisco-
Gerhardocrucem DominiprseterenLe,rex pe~ mediosho- pusobicit. 618
stes irrompit. . 605 C/.p. XXV. — Qualiter eodem tempore nobilissimus
CAP.LXVII.— MiraDominiJesu et sanclcecrueis ejus pvinceps Willhelmus, de regno occidentalis Franeise
victoria. 603 egressus, quindcci;nmiilibuspedilumadjunctis,per ari-
CAP.LXVill.—Renovatobeilo, callioHciregis ad suos dam Bulgariam descendcrit. 618
hortatio. 604 —
CiP. XXVI. Quod klern comes cum omni apparatu
CAP.LXfX.—Degloriosaregis vicloria et reditu in Je- suo Coustanliiioprilimvenfcns, suseeplus ab imperatore-
rusalem. 604 donariisniullis sit honoratus. 618
—
CAP.LXX. De obilu WtekerimililisAlemanniegre- —
CAP.XXVil. Quomodocomeset exercilus ejusCon-
gii. 604 stantinopolimrelinquenLes,ad Staiiconam,civitalemTur-
LIBER OCTAVUS. corum, perver.erint. 619:
—
CAP.I. Quod, primo Baldewiniregis anno, innume- CAP.XXVIII. — Ubi Turei eis occurrentes, bello cos-
ra Longobardorummultitudo per Bulgariam profecfa sit vexabanl,coniitem unum Longobardorum sagitla peri^-
Hyerosolimam. 603 mentes. 619r
CAP.II. — Ubi Constanlinopolitanustmperator eosdcm. —
CAP.XXIX. ChristianiTurcis resistentes, et Stan-
Longobardosve.ndereet emeie per caslella Bulgarorum conamfruslra oppugnantes, Reclei urbem applicuerun!.,.
eis rapinam inl.erdixit.
permill.it, et— 605 ubi siti ffisluanlesad trecentos perierunt. 619;
CAP.III. Longobardi regis edictum negligentes, —
CAP.XXX. Turci cum Christbnis decertanles, vi
Grsecos et Bulgaros invadunt : sed- mox ab tniperatore ctum fugientemque Wilhelmuminseeuti suiit; et de fuga
convocali,Constantinopolim tendunt. 60S Roherti et allerius Wilhelmi. 020-
CAP.IV. — Imperator a Longobardisinjurialus, vende- CAP.XXXI.— Quomodopost tiigam ducis Turci rcsi-
re eos etemere fciibiproliibel: iiiipalatium ejus unani- duos Christianos occiderint, uxores corum eaptivantos^
miter obsident. 607 6ift
CAP.V. Imperatore tandem per episcopumMediolanen.- —
CAP.XXXII. Qualiler Wilhelmus comes a Turcopo-
sium pacificato,Longob:;r;!iConsfantinopolimrelinquen- lis deccptus, cum maenodiscrimineAntiochiampervene-
les, Nicomediam applicupruntcivitatem. 007 ril. 621
—
CAP.VI. Conradus,imperatoris Heurici sl'ibularius, C.AP.
XXXIII. — T. nkradus,. novus princeps Anliochise,,
cum nonnullisoccideiitahsFranciaeprincipibus Nicodemiae Wilhelmum -profugum remuuerat. 621
Longobardis associatur-. 608 •—
CAP.XXXIV. QuomodoWilhelmus,princeps Pic.ta-
CAP.VII. — Quod in diebus Pentecosles innumerabiiis vii, et Welfodux Bawcriorum,et lda c: mitissa, cum mi
Christianorum ab urbe Nicomedia cxercitus egressus, litia Bulgariam— iutraverint. 621
versus regionem FlaganuBiter suumdirexit. 609 in
CAP.XXXV. Quod prseiioponlis Rudolfus obierit,
—
CAP.VIII. Ubi populusiin itincre suo illicife luxu- et qucd dux Bulgarorum se dedi;!ertt. 621
riatur, prasidium Aucras funditusdiruens, sata el sege- —
CAP.XXXVI. Bulgarorumciuceplacato, Wiihelmus;
tes viciins Turcorum succidens. 609 Constantinopolimrediens, ab imperatore doais sublim:!-
CAP.IX. —Reymundus comes, donis Turcorumcorru- tus est. 622
—
CAP.XXXVII. Exercitu WilhelmiStanconamurbem
ptus-,exercitumjduxit per viamsolUudiiiis-:et Christiani 622
per viresagunt custodiamin exercitu. 610 veuiente, Turci fontcs et cisiernas obstruunt.
CAP.X. — Turci cum Reymundo prselio decertant et CAP.XXXVIII.— Willheimus e't Weifo cum ducibus
turmaeChristianorumpropler-hostes in unum conglobataj Turcorum ante urbem Reclei prseiiantur, et'Cliristi!ut
mistim per solitudinerngradiuntur. 610 fugamineunt. 623
CAP.XI. — Qualiter exercitus in solifudine quindecim CAP.XXXIX.— De fugaArvernensis episcopiet ducis
dtebus vagando,sitis et iuedisemiserias pertulerit gravfe- Welfonis, etde interitu IckeeomitissDe. 623
simas." 611 CAP.XL. -Quomodo Wilihelmumper montanafugien-
CAP.XII. — De mille peditibns Chrisfianorum,qui in tem Tankradus princeps Antioci.iaercceperit. 623
valle hordeum colligentes, circumveuti sunt el combusfi —
.CAP.XLI. Quomodopriucipes bello dispersi, cclle-
igue Turcorum.— 611 c'.oexercitu Antiochiaeconveneriiit. 625
CAP.XIII. Turci ia viginti millibus cum duci- CAP.XLII. — Ueymundus,,pvcjibus principuma Tan,-
 1585 QU^3 IN HOC TOMO CONTINENTUR. IS8b
krado vinculis absoivitur, el expugnatae urbi Tortosao CAP.XXVIII.— Ammiraidus urbis Accaronconsulens
praelicitur. — 62i civibus suis, Baldewinoregi urfiemtradere decrevit, rex
CAP.XLIII. Welfodux Hierosblymisadorato sepul- et patriarclia de obsessis, et dextras petentibus, consul-
cro Domini,in Cyprumreversus obiit. 624 tant. G58
CAP.XLIV.—'Quomodoprincipes, devicta urbe Tor- CAP.XXIX. — Qualiter Pisani Sarracenosurbe egre-
tosa, cum Baldewino rege Palmas Joppe celebraverint. dieutes injusle occiderint. 659
621 CAP.XXX. — De quingentis Arabibus qui, Joppcn
CAP.XLV.— Principes Pascha Hierosolymis celebrato . bello aggressi, Olhonem jugulaverunt. 640
inter imperatoremet regem pacemcomponunt. 625 CAP.XXXI. —' De sexaginta Arabibus, urbem Csesa-
. CAP.XLYI.Fama volat in populo imperaloris consilio rearh depraedanlibus, quos Baldewinus rex superavit.
Longobardosfuisseoccisos. 625 610
. CAP.XLVII.— Baldewinus imperatori munera mittit —
CAP.XXXII. Quod Reymundus contra Tripolin no-
, se deperfidia excusaiiti. 626 vum praesidiumexstruxerit, in quo moriens sepultus sit,
CAP.XLVIII.— Imperalorregi Baldewinodona diri- 641
gens, Romaede perfidia sua apud papam incusatur. 628 CAP.XXXIII. — Ubi Alexius imperator pro redem-
LIBER NONLS. Boemundicopiosampromisit pecimiam. 642
CAP.I. — Quodquidam de Christianis principibus ad ptione CAP.XXXIV. —Solymanus propler pecuniam ab im-
propria repedaveriut, quibusdamcum rege in Jerusalem peratore promissamDonimaimmbeilo fafigat,. 612
remanentibus. 626 —
CAP.XXXV. Ubi Boemuudusde omnibushis consi-
CAP.II.—De incenso a Babyloniis templo S. Geor- lium dedit. . 642
gii, etdefuga Roberti, episcopi urbis Rames. 626 CAP. X XXVI. — Donimanus accepto consilio amrco-
CAP.III. — Rex Baldewinuscontra Babylonios miii- rum, Bopmundumsub prornissione pecuniajpristinse re-
tiam congregat. 627 stituit liherlaii. 6i3
CAP.IV. — Rex Baldewinuscontra Babylonioscongre- CAP.XXXVII.— Solyinanii.spropter redemplionem
ditur, quibusdamex suis oplimatibus in bello occurnben- Boemundi priucipis inimicas Douimano lilleras mittit.
tibus. 627 64i
CAP.V.— De obsidione urbis Rameset de fuga vel CAP.XXXYIIf.— I"bi; BoemundoAntiochiam reverso,
salvatioheregis Baldewini. . 627 Turci Rohas urbem ubsidere conanfur. 645
CAP.VI. — Ubi Sarraceni, expugnala turri urbis Ra- CAP.XXXIX.— Baldewinus comes, Boemundus et
mes, quosdamChristianorumpri^cjpuminterficiunt, Con— Tankraduspeccata sua confitentes, exercitum coDgre-
radum stabuiariumcaptivantes. 628 et coutra Turcos acies ordinant. 645
CAP,VII. — Quomodocives Jerusalem propter fug^ra gant, C.AP. XL. — De dccollalione octcdecim clericorumet
Baldewini regis conierriti, consolalionem receperint. de caplivitate Baldewini comitis principis Bohas. 646
1329 CAP.XLI. — Boemundus et Tankradus, capfivalo Bal-
CAP;VIII. — Ubi, Conradostabulario carcerato, Bjby- dewino, fugiunt, et Tankradusin locum Baldewini prae-
lonii Japhet civitatem et Baldewiai regis uxorem obsi- ficitur. 647,
dione,terruerunt. 629 CAP.XLII. — Turci Bohas urbem obsidionecingunt,
CAP.IX. — Baldewirmsrex navigioappllcans Japhet, quibus Tankradus pro vjribus resistit. 647
cum gaudiosuscipituracivibus _ 629 •—
CAP.XLIII. TankradusIifferas Boemundomittit pro
CAIP.X. — Sairaceni Baidewrnum reg~m regressum redemptione B.ohas,ad quem il!e cum trecentis properat.
p mlulum decliuantes, ad obsidionemJaphet denuo re- 648
vertuntur. 630 CAP. XLIV. — Tankradus, nondum veniente Boe-
CAP.XI. — De clnsse Chtisfianorum. 630 ante solis orlum casLraTurcorum cum omnfbus
. CAP.XII. — Quaiiter Baldewimisrex cum Sarracenis iijundo, suis in fugamvertit. 64J
dimicanstriamillia ex eis prostravit. G3i CAP.XLVr.—Ubi BocmundoTurcis fugienlibusobviam
CAP.XIII. — QuomodoBaldewkuscum triumphojeru- facto, nobiiissimamatrona a sociis Taukradi capta est.
salem redierit, et post primam su'>rum iaterfeclionem 649
auxilia'Clirisliaiiorumprincipum,per legatos impetrave- CAP. XLVI. — Qualitsr Turcorum et rex
rit. 631 Baldewinuspro matrona interpellavermtprincipesBoemundumet
CAP.XIV.•—QuodBaldewinusrexadvenrentibuspriu- Taukradumel quid responderint ilir. 619
cipibus necessr.rhsubffii.istrans, eis pro Dagoberto pa- CAP.XLVII. — Quomodo Boemundo contra regem
triarcha iaterccdentinis annueiit. 632 Graecorumi;i Ilaliam profecto, Tankradus Turcos bcllo
CAP.XV.— Quatiter Baldewinus rex cum principibus devicerit. 680
sb eo susceptis Ascalonemobsidens, ammiraidum Babv- CAP.XLVIII.•—Depraeparationebelli infer Baldewi-
loniorumbello exstinxerif. 652 num regem et ammiraldumBabyioniorum. 651
—
CAP.XVI. De inveslitura Dpgoberti patriarchss,et CAP.XLIX. — Quod, advocatopatriarcha .Terusalem,
de conciiiosuper ipso Hierosolymishabito., 633 rex Baldewinus in Domino confortalus de Babyloniis
CAP.XVII.— De depositione patriarchaeprsefati,et de iriumphaverit. 652
ordinationeEvermeri, iniocum ejus subrogati. 633 CAP. L . — De septem millibusgenlillum caesis,et de
CAP.XVIII.— Qualiter principibuscumcentumet qua- Willheimoccmite. 633
dra-gintamilitibusChristianorumin sua de Jerusalem re- CAP.LI. — Quomodorex Baldewinus, devictis Baby-
navigantibus,trecentaeex ipsis naves partim ab hostibus, loniis, sata Ascalonia succenderit, besliis silvarum cla-
parLimlluctibusihterierunt. 631 more exercitus perlerritis. G55
CAP.XIX.—Qualiter tertio regni sui anno Baldewi- CAP.LII.—De Arnolfo,nobilissimojuvene, in montibus
nus rex urbemAccaronobsedeiil, sed minime devicerit. interrempto, eujus caput Ascalonilaecum litteris re.gi
654 Baldewinoremiserunt. 654.
CAP,XX..—QuodReinoldo, sagittario regis, in belio LIBER DECIMUS.
pereuhte, ipse rex ab obsidioneurbfs Accaron recesse- CAP.I. — Qualiter anno seplimoregri Baldewini rcgis
rit. 655 gens multa ITierosolymamnavigans conduclumejusdem
•—
CAP.XXI. Baldewinus rex venationi aliquantulum 635
vacanscumdecem sociis Sarracenos sexaginta aggredi- regis pelierunt.
—
CAP.H. Bex curnmagno gaudio peregrinos susci-
lur. 655 cum suis consulit qualiter eorum auxilio contra
CAP.XXII.— Baldewinusrex a quodamSarraceno la- piens, Sarracenosutatur. 655
tenter inter fiuteta vulneratur, et Jerusalem reportatus, CAP. I II. — Rex sucrum usus consilio, ad obsidendam
curatur. 636 SidonemAnglosin Japhet jubet exspeclare. 656
CAP.XXIII.—.Qualiter a Bsbyloniis obsessa urbs Ja- CAP.IV. — Ubi rege machinas prccparante, Sidonii
phet, et quod ChrisLianinavigioappulsi contra Sarrace- rogi copiosam pecuuiam, ne obsiderenlur, ppomiserunt
nos praeiaii sunt. 636 657
CAP.XXIV.— De altera naveChrislianorum,qusenau- CAPV. — Quod,Hugone comite regionem Suet de-
fragium faciens, penitus ab hoslibus consumpta sit. praedante,Sarraceni prsedam sociis ejus excussorunt^:et
636 qualiter Hugo eadem caedesagillalus, animam exhala-
—
CAP.XXV. QuomodoSarraceni, adverienle Balde- verit; et de obitu fratris ejus. 657
wino, obsidionemurbis Japhet diUiisermt, et utrinque CAP.VI. — Quomodorex pecuniam a Sidoniis per-
agrossuos excoluerint. 657 et Anglicum exercitum ad propria remiseril.
CAP.XXVI. — QuodcivitasGibelot, a Pisanis expu- ceperit, CS8
gnata, Reymundo comiti subjugata sit. 638 CAP. VII. — Rex pecunia Sidoiiorum sublevatus,
CAP.XXVII. — Pisani regis precibus evocalicum eo Tabariam rediit, et GervasiumJoco Hugonis rcslituit.
ui'bemAccaronobsidionevexant. 658 639
1587 ORDO RERUM 1588
CAP.Vin. — Rege Tabariae commoranle, Ascalonitae CAP.XLI. — Quomodo regi Grsecorumadvenienti
quingentos Christianosjuxla flumen Ramesperemerunt. Boemundusin bello occurrerit, Dyrrhachium aruplius
659 impugnans. 671
CAP.IX. — Ubi Ascalonitis Rames expugnantibus —
CAP.XLII. De trecentis milifibus Boemundi. ' occisis
Botgerus — cummilitibusobviavitin pugnam. 659 a Turcopolis. 671
CAP.X. Deinsidiis Ascalonitarum,et de virlule —
CAP.XLIII. Ubi principes Italiae, donis Graecorum
Rotgeri — elmilitum in
ejus praelio. 660 Boemundumab obsidioneaverterunt. 671
CAP.XI. De Gerhardoequite, cujusinstinctu fuga corrupli, —
CAI-.XLIV. De reco.uciliationeBoemundi cum rege
p rvenil ad urbem Japhet Christianusexercitus. 660 Grsecorum,data peripsum IicentiaJerusalemtendentibus.
CAP.XII. — Sarraceni Rotgerum fugientem inse- 672
cuti, quadraginta Christianos ante urbem necaverunt. —
CAP.XLV. Baldewinusrex, conlractis copiis, Sido-
661 nem obsedit. 672
CAP.XIII. — Quomodo Sarraceni castellum Arnolfi CAP.XLVI. — De nobilissima matrona gentilium,
obsidionediruerunt, praepositumipsius arcis captivaiiles. quam Baldewinusrex per militessuos cepit cum quatuor
661 millibuscamelorum. 672
CAP. XIV. — Ubi Sarraceni victoria potiti, cum octo CAP.XLVII. — De duabus turribus Sidonis,quarum
Galeidis navibusunamnavem DromonemChristianorum altera divinonutu subversa est. 673
in porlu Japhet invaserunt. 661 C.AP.
XLVIII.—QuodChrisfiani navalecertameninierunt
CAP.XV.—Quodrex istorum malorumfamaexcitatus, contra Babylonios, in auxiiiumSidoniismissos. 675
cum sex millibus de Tabariacontra Ascalonilaprofectus —
CAP.XLIX. Rex cum Babyloniis dimicans victoriam
est. 662 obtinuit, plurimissociorumoccisis. 674
CAP.XVI. — Quod rex suorum consiliis sine bello CAP.L. —Rex propter Turcos tentoria sua incendens
Jerusalem redieril, et Rorgius de Caiphasobierit. 662 etab obsidione recedens, venalioni paulisper indulsit.
CAP.XVII.— De quodamprincipe urbis Femise occiso 674
per sociumsuum Botherum,ouemcivessui persequuntur. CAP.LI. —Populus Christianusde reditu regis' laetilia
602 perfunditur. 674
CAP.XVni. — Bolhero auxilium Brodoanimplorante, —
CAP.LIL RequisitioTurcoruma Sidoniisde promis-
Tankradus a civibusinvilatus non tamen infromissusest. sione pecuniarum taxatarum. 674
663 CAP.LIII. — De quatuor millibus Turcorum, quos
CAP.XIX. — Tankradus ad lempus recedens post Gervasius,princepsTabariae,cum octoginta loricatisinse-
Pascha urbem Femiamobsidionevallavit. 665 cutus est. 674
—
CAP.XX. QuomodoTankrado Femiam expugnante, —
CAP.LIV. Gervasius,suis inbello caesis,vivus capi-
duofilii principis occisi auxilium illi dederunt conlra tur, rege Baldewinomultummoerente. 675
Botherum. 665 —
CAP.LV. Legatio Turcorum ad regem Baldewiuum
CAP. XXI. >— Ubi a Cbristianis urbe vallata, Botherus pro Gervasio, et pro civitatibus Caipha et Ptomelaide.
cum civibussuis se tradidil manibusTankradi. 664 676
CAP.XXII. — Ubifilii principis occisiTankradumro- CAP.LYI. — Damasceni, non impetratis a rege civi-
gant ul Botlierusoccidatur.
—
664 tatibus, Gervasiumin medio urbis illudentes interficiunt.
CAP.XXIII. QuomodoTankradovictore Antiochiani 676
reverso, fiiiiprincipisoccisipersecuti sint amicosBotheri. CAP.LVn. —" Qualiter Evermerus a Romanasynodo
663 lifteras apostolicipro restilutione sua detulerit regi Bal-
CAP.XXIV. — Qualiter Baldewinus rex exercitum dewino. 676
Turcorum conlra se vementium cuin quiudeciuiarmalis ^ CAP.LVIII. — Rege suam sentenliam conGrmante,
expioraverit. — 665 Evermcrus deponitur, Gobelinosedem illius oblinente.
CAP.XXV. De quinque Turcisa rege Baldewino 677
honorificatis, quorum insliuctu tria millia Turcorumin CAP.LIX. — De patriarchsepeculalu. 678
fugamversa sunt.—
665 LIBER UNDECIMUS.
CAP.XXVI. Rex, Turcis fuga dispersis, convocato CAP.I. — Quod W.ilhelmus, comes de Sartangis,
exercilu, HierosolymamlenJit,et iu capilejejunii morem rege Damascenorum devicto, praesidiumArchas obse-
dnerisiniplevit. — 666 derit. 677
CAI'.XXVII. Quomodorex contra tria millia Tur- CAP.II. — Quod idem praesidiumfame superatum
coruin properans,conductumbabuerit sacerdotisChristia- Wilhelmusoblinuerit. 677
norum Syrorum. 666 —
CAP.III. QualiterBertrannus cum Pisanis Amiro.h,
CAP.XXVIII. — QuomodosacerdosSyrorum in castra urbem, Graecorum occupaverit. 678
veniens Turcorum,suasionibussuisonines fugerecompu- CAP.IV. — a
Quomodo Bertrannus rege Graeccrum
lerit. 666 evocatus, homo illius facfus,et ab eo remuneratus sit.
CAP.XXIX. — De Arabibusincavernis monliumabs- —
679
conditis, quos rex igne et fumoexire coegit. 667 CAP.V. Tankradus a Bertranno invitatus, ad collo-
CAP.XXX. — Rex adeplus victoriam,prosdaonustus, quium illius feslinavit. 679
Jorusalemrevertitur. et loca regni suivisitaiisconsolatur. —
CAP.VI. PoslulatioBertranni pro restitufione parlis
667 Antiochiseet responsioTankradi. 679
—
CAP.XXXI. QuomodoAscalonilisJoppen obsiden- —
CAP.VII. Tankradus Bertranno indignatus monet
tibus, cives urbis a rege consolali, conlra eos portis eum quantocius ab Antiochiadiscedere. 680
egressi praevaluerunt. 667 CAP.YIIL — QuomodoBertrannus pro terra patris sni
CAP.XXXII.— Ubi AscalonilasconlraChrislianospra- Willhelmuminlerpellaverit, et quomodoTankradusWil-
sidiumsedificare,volentes, rex in fugamcoegit. 6G8 Ihelmumadjuverit. 680
—
CAP.XXXHI. Christianispraedaeintenlis, et ab hosti- CAr.IX. — Legatio Bertranni ad Baldewinumregem
bus pene praeventis,rex adfuitauxilio, hoslibusplurimum contra praefafosprincipes, et quod Tripolin obsederit.
spolbt.is. 668 680
CAP.XXXIV.— Ascalcj-itaeante Jerusalem assullus —
CAP.X. Quod rex BaldewinusWillhelmumet Tan-
facientes, ad quinque corruerunt. 668 kradumapud Tripolin occurrere mandavit. 680
CAP.XXXV. — Quod rex Baldewinus negotialores CAP.XI. — Ibi rex Tripolin adveniens, Bertrannum
Bjbyloniae juxta Jordanem invaserit et exspoliaverit. suscepitinhominem. 681
669 CAP.XII. — Qualiter apud Tripolin rex quatuorprin-
CAP.XXXVI.—Ubi Baldewinocomite per Gozelinumde cipes pacificaverit. 681
captivitate redempto, Tankradus inimicusejusfactusest. CAP.XIII. — Quod Tripolitaepost reconciliationem
669 principumse manibusregis dediderunt. 681
CAP.XXXVII.— Baldewinusa Tankradovictusobside- CAP.XIV. — De quingentis Babyloniis subterraneo
tur, sed Gozelini industria, et Geigremich, principis specu abscondifiset a muliere detectis. 682
Turcorum,instantia liberatur. 669 CAP.XV. — Ubi Wilhelmus comes ab armigero<suo
CAP.X XXVIII.— Qualiler Henricus, Romanorum im- occiditur, et urbs Baurirua rege obsidetur. 682
perator, Conraduni slabularium suum per regem Grseco-
Tumreceperit. 670 CAP.XVI.— Legatio Baldewini comitisad regem Bal-
CAP.XXXIX.— QuodBoemundusde Italia cumexer- dewinum, quod Edessa urbs consilio Tankradi fuerit
citu reversus,Dyrrhachium,Graecorumurbem, obsederit. obscssa. 683
670 CAP.XVII. — Rege Baldewino Baurim fortifer oppu-
CAP.XL. — Qualiter Conrado in Italia commoranle, gnanlo, civesulfro se aediderunt. 683
Boemundusmcenia,Dyrrhachiiurbis impugnaveril. 670 CAT.XVIII. — Rex, c;;pta urbe Baurira, JeruKlera
 1589 QIL« IN IIOC TO'MOCONTINENTUR. 1590
proficiscitur,et pro IiberationeRohaspriucipeshortatur. norum, et reversio regis in Jerusalem post-adventum
684 eorum. 699
—
. CAP.XIX. Ubi exhortanie rege Bertrannuscumre- —
CAP.VIII. Qualiterrex BaldewinusIdumseosmerca-
liquis ad urbemRohas
— profectus est. 684 tores spoliaverit,et quod Tankradus, princeps Antiochiae
CAP.XX. Quomodorege adveniente, Turci Rohas obierit. — 699
dimiserunt, etquomodo Baldewinus cjmes Tankradum CAP.LX. De adventuTurcorumcontra Jerusalem et
incusaverit. 685 quod rex e contrario militiamadunarit. 700
CAP.XXI.—Legatioregis Baldewii ad Tankradumet CAP.X.—De mille quingentis peregrinis Christiano-
collatio. 683 rum, propter quos rex attrivitin pugna ducentosTurco-
—
CAP.XXII. Allocutioregis ad Tankradumde recon- rum. 701
ciliationisgratia cum principibus. 685 CAP.XI. — Bex cumTurcis. congrediens,fuga dilabi-
CAP.XXIII.— Ubi rex principibuspacificatis, Turcos tur, quibusdamsuorumin beilo cadenlibus. 701
effugavit, Christianos omnes in circuitu reconcilians. CAP.XII. — Rex, sedecim millibuscongregalis, in se-
686 cundo congressuTurcos a Jordane potenter effugavit.
—
CAP.XXTV. Rex et Tankradus flumen Euphratem 702
enavigant,quinquemillibusChristianorumex altera parte —
CAP.XIII. Quomodoconjux ducis Siciliaead thala-
ab hoslibusoccisis. 686 mum regis Baldewini,cummagnoapparatuproperavit 702
CAP.XXV.— Quodrex Baldewinumcomitem,de bello CAP.XIV. — Cumquali gloria rex eamdem matronam
fugienlem,sanumin Rohasreduxerit. 687 sibi copulaverit,milifibusab ealargiter remuneratis. 703
—
CAP.XXVI. De Magno,rege Norwegiae,qui venit CAP.XV. — Ubi post reditum ChrislianorumTurci;
adorare regem Jerusalem. 687 devastantcsterram Graecorum,urbem Stamiriamsubver-
CAP.XXVII.—De Babyloniiseontra Baurimnavigun- terunt. 702
tibus, et de navibusChristianorumcum eis decertantium. CAP.XVI. — e septem rmiiibus Ckristiaiiorumqui
687 mare transeuntrs, omnes navigioperierunt. 704
CAP.XXYHI.— Qualiter AsealonitaeJerusalem debel- CAP.XVII.— Quodmilites Baldewiniregis navali prae-
lantes, a Chrislianis
— superati sunt. 688 lio contra Babyloniasgloriose decertaverunl. 704
CAP.XXIX. Ubi navalis exercitus Babyloniorum CAP.XVIII.—QuomodoprincepsDamascenorumfraude
Ptolemaidemimpugnat,rege civibussuccurrente. 688 occiderit alium principemTurcorum. 705
—
CAP.XXX. Obirex Baldewinus^regemMagnumHie- CAP.XIX. — De ropioso apparatu gentiiium versus
rosolymamgloriose perduxit. 689 Anliochiam,quem Baldewinusrex disperdiditper suam.
—
CAP.XXXI. Qualiter hi duo reges Sidonemobsede- mililiam. 706
rint, Babyloniis in sua reversis. 689 —
CAP.XX. Ubi Baldewinorege redeunte Hierosoly-
—
CAP.XXXII. Rex Baldewinuset sui Sidonios coro- mam, Turcireadunatisviribusfunduntur. 707
nantes machinasplures apposuerunt. 690 —
CAP.XXI. Quod Baldewinusrex cum manu parva
—
CAP.XXXIII. Sidouii obscura cavatione machinam profectus sit in montemSina. 707
regis moiimfur iucendere, et ab ipso callide praeveniun- CAP.XXII.— Bex Baldewinussuorum monitionibusa
tur. 690 monte Sinarevertitur Jerusalem providus. 708
—
CAP.XXXIV. Sidoniipost longam obsidionemregi —
CAP.XXIII. Quomodorex Baldewinus Ptolemaide
Baldewinose dedentes, ad quiuque millia urbem egressi aggravatus, per multas eleemosynas de hifirmitalesit
sunt. 690 alleviatus. 708
—
CAP.XXXV. QuomodoammiraldusAscalonisocculte —
CAP.XXIV. Qualiter eumdem regem patriarcha c.w-
Jerusalem venerit, et Asealonemtradiderit. 690 ripuerit, ef quod ipsas illicitas nuptias repudiaverit. 709
CAP.XXXVI..— Legatio Baldewiui comitis ad rcgem CAP.XXV.— QuomodoPharamiacivitas.captasit. 709
Baldewinumde adventu Turcorum,et famafiliiBabylonii CAP.XXVI.— Rex Baldewinus,capta Pharamia, usque
regis, Asealonem descendentis. 691 ad montemaegroLavit. 710
—
CAP.XXXVII. Rege BaldewinoAscalonem descen- —
CAP.XXVII. Consolatioet jussio regis ad mi'.».tes
dente, regis Babyloniifiliusa civibusintromissus Christia- habita de morte et sepultura e.jus. i,'^u
nos ibi repertos occidit. 691 CAP.XXVIII.—Inquisitiomiiitum,qui post eum debeat
CAP.XXXVIII.— Qualiter ducenta millia Turcorum tenere coronam: et corporisipsius reporlalio in Jerusa-
Turbayseiobsidentes,et Anliochiamtendentes, Gozeinus lem. —
711
comesinsecutussit. 692 CAP.XXIX. Quod regali sepulcro regem condierunt,
—
CAP.XXXIX. De centum millibusTurcorum, qui fi- etquod slalim dominnspatriarcha infirmatusobierit. 712
lium Brodoan,principisAlapiae,obsidemnequiterjugula- CAP.XXX.— Quomodosepulfo rege Ealdewino nepos
verunt. 692 illius, Baldewinusde Burg, ab omnibusin regem sit ele-
—
CAP.XL. CongregatioBaldewini regis et Christia- ctus et unctus, Germundonovo patriarcha consecrato.
norum principumfacla Anliochiaecontra Turcos. 692 715
—
CAP.XLI. Quod sedecimmilliaChristianorumcontra —
CAP.XXXI. De quatuor millibusIdumaeorumpasto-
Turcosacies direxerint, multafamepericlitali. 695 rum, quos in die sancto PaschaeChristiani mililes dum
—
CAP.XLII. Quod saepiusulrinque ordinatis aciebus insequuntur,passimocciduntur. 71S
Turci fugaminierint. 693 CAP. X XXII. — Rex Baldewinus secupdus, in ultionem
CAP.XLIII.— UbiTankraduspost discessumTurcorum inimicorummiliLiamcongregavit,quem Idumaeipecunia
prjesidiumGerezmuilisdiebusobsedit. 694. piacant. . . 715
—
CAP.XLIY. UbiTankradusurbe Gereztandemmultis CAP.XXXIII.—De septuagentisChristianisperegrinis,
artibus devicta,regionemiliius totam oblinuit. 694 qui post visitationemDominicisepulcri in redeundooccisi
CAP.XLV.Qualiter Tankradusaliud praesidium,nomine sunt a nequissimisSarracenis. 716
Vefule, obsederit, ammiraldo quodam sibi conftcderato. FRANCO ABBAS AFFLIGEMENSIS.
695
CAP.XLVI.— Ammiraldusidem cum TankradoVetule Notitia. 715
obsidionecingens, civibus urbe erumpentibus, vix fuga DE GRATTA DEI LIBRI XIT. 713
elapsus est. —• 695 Epistola abbalis Fulgentii ad Franconem monachum. '
CAP.XLVfl. QuodTankradusobsidionelonga urbem 717
Vetule etomnemillius regionemobtinuit. 696 Registrum Franconismonachiad abbatemFulgcnLium.
CAP.XLVIIl.— De obituBoemundiducis. 696 "717
LIBER DUODEC.IMUS. LIBER PRIMUS. 719
CAP.I. — Qualiter rex Baldewinus super obsidione Prsefatioin librumsecundnm. 723
Tyri consiliuminierit. 695 LIBER SECUNDUS. 725
—
CAP.II. QuodTyrii contra regem cum Da- Praefaliunculain librum terfium. 727
mascenorumfoedusinierunt etpepigerunt. principe 696 LIBER TERTIUS. 727
CAP.III.—• De Reinfridromilite Christiano,cujus con- Praefatioin librum quartum. 731
ductu nobilesT.vrioruma rege catenatisunt. 697 LIBER QUARTUS. 751
—
CAP.IV. Quomodoprinceps DamascenorumTyriis Praefatiunculain librum quintum. 753
snbvenerit,— et qualiter eosdemrex obsederit. 697 LIBER QUINTUS. 757
CAP.V. Quod rege urbem vallante, Tyrii portis Prsefatioin librumsextum. De gratia NoviTestamenti.
egressi, sex mox mirabiliter a rege repressi, quosdam . 741
secum intrantes occiderunt. 697 LIBERSEXTUS. 74-5
—
CAP.VI. Tyrii duas machinasChristianorumpice et Praefalioin librum septimum. .'749
sulphure mirabiliter combusserunt. 698 LIBER-SEPTIMUS. -749
—
C*?tYlf. Legatio Tyriorum ad priacipem Damasce- Prsefatioin Iibrumoctavum. , 73T
1591 ORDO RERUM 1S92
"
LIBER J3CTAVUS 737 XVIII. — Ul fatigati ad Matutinasnon surgant. 863
Praefalloin iibrum nonum. 763 XIX.— Ut communitas victus inter fralres servetur.
LIBER NONUS. ' 763 863
.Prajfatioin librum decimum. 771 XX. — De qualitafe et modovestimenti. 864
LIBER DECIMUS. 771 XXI.— Quod famuii veslimenta alba, hoc est pallia,
Prsefatioin librum undecimum. 779 non habeant. 864
LIBER UNDECIMUS. 781 XXII.— Quod milites remanenles tantumalba habeant.
. Prsefalioin librum duodecimum. 789 864
. LIBER DUODECIMUS.' 791 XXIII.— Ut pellibusagnorum.utantur. 864
FRANCONISEPISTOLA. Quodmonachusabjecfoha- XXIV.— Ut vetusta armigcris dividantur. 865
bitu non possit salvari. 807 XXV.•—Cupiertsoptimadeleriora habeat. . 865
EPISTOLAejusdem ad moniales ac sorores in Bigar- XXVI.— Ut quantitas et qualitas vestimentorum ser-
dis ad Forestum consolatoria. 809 vetur^ 863
Appendix ad Franconem. 813 XXVII.— Ut dator pannorum in primis sequalitatem
ChroniconAffligemense. . 813 servet. 8G5
Mbnilum. 813 —
XXVin. De superftuitate capillorum. 863
Ineipit Chronicon. 813 XXIX.— De rostris et laqueis. 863
HVGO DE RIBODIMONTE. XXX. — De numero equorum et armigerorum. 863
. Notitia. 831 XXXI. — Nullus armigerum gralis servientem feriat.
EPISTOLAAD G. Andegavensem. An anima primi 863
hominis facta fuerit ex nihilo ; elquomodo conlraliatur XXXII. — ad
Qualiter tempus remanentes recipiantur.
peccatum. 833 863
—
XXXin. Quodnullus juxta propriam ^-oluntatemin-
PONTIVS ABBAS CLVNIACENSIS. cedat. 866
Notilia. ' 835 5XX1Y. — Si Hcet ire per villam sine jussu magist.ri.
Slatuta. 839 866
PRiECEPTIONESPLE. 811 —
XXXV. Si licet cum ambularesolum. 866
I. — Concessioquam Pontius abbas Cluniacensisfecit —
XXXVI. Ut nulius nominatim quod ei uecessarium
Bernardo archiepiscopoToletano. 811 eritquaeral. ." 806
II.—Alia concessio facta Eskilo-archiepiscopo Lun- —
XXXVII. De frenisct calcaribus. 867
densi. 812 XXXVIII.—Tegimenin hastis et clypeis nonhabealur.
iHugonis monachi Cluniacensis epistola ad Ponlium. 867
. . 843 XXXIX.— De licentia magistri. 867
DONATIONESPLfi. 8.5 XI,— Demtfa t' Sa-ccn. ' 867
I — Petriis BuTgensisepipjopus Qiiri-w^coisoec].!). et —
XLI. De legalione litlerarum. 867
•confirmatecclesiamde Caraudigna. 843 —
XLII. De fabuiatione propriarum culparum. 807
II. — Epistola BalduinicomitisFlandrensisad Ponlium — De quaestuet accepttone. 867
abbalem Cluniacensem Confirmatei abbatiam Saneli • XLIII. —
XLIV. De manducariisequorum. 868
Berlini. 845 —
XLVr. Ut cambiarevel quaererenullus audeat. 868
III. — CHartaGuillelmi Bisuntinensisarchiepiscopide XLVI.•—Ut nullus avemcum ave capiat, nec cum ca-
AllaPetra. 817 incedat. . 868
IV. — Charta Amelii episcopi Toiosani, de ecclesia piente —
XLVII. Ut nullus feram arcu vel balisla percutiat.
SanctseColumbae. • 848 868
V. — Charta Riquini provisorisTullensium, de Fron- —
XLVni. Ut lcosemper foriatur. 868
donensicella. 849 XLIX.—Deomnire super vosqusesitajudiciumaudite.
VI. — YillhelmusPetragoric. episcopusdat Cluniacoet 868
Pontio abbatiEcclesiamS.Theodori de Piocaboucort. —
L. Ut hfecregula in bmnibusteueatur. 869
PETRVS LEONIS ET GREGORIUS S. R. E. —
LI. Quod Iket omnibus miiitibus professisterram et
" homineshabere.
LEGATI. 869
—
LII. Ut de male habenlibus curapervigil habeatur.
EPISTOLJE. 851 869
I. — Epistola Petri Leonis presbyteri, et Gregorii S. LIII. — Ut infirmisnecessaria semper dent.ur. 869
Angelt diaconi,•— cardinalium.ad Augelrannumepiscopum LIVr.•—Ul alter alterum ad iram rronprovocet. 869
Ambianensem. Ul curet S. YedastoAttrebafeiisiresti- LV. — Quomodofratres coujugaLihabeanlur. 869
tui altare de Campaniolis. 851 —
LVI. U'Lamplius sorores hon haheanfur. 869
II. — Epistola Petri Leonis presbyteri et Gregorii LVII. — Utfratres Templi cum excommunicatisnon
sancti Angelidiaconi,cardinaliurn,ad A. Aquicincfenseni 870
abbatem.'— De bospilibus a relicta Balduini ecclesiae participent. — ,
beata? Mariseconcessis.. . 832 LVIII. Qualitermilites saecularesrecipiantur. 870
LIX. — Ut omues fratres ad secretum consilium nou
JOANNES MICUAELENSIS. vocentur. 870
Notilia. 835 LX. — Quodcum silentio orare debeant. 870
Prolegomena. 853 LXI. — Ut fidemservientium accipiant. 870
REGULATEMPLARIORUM . 855 —
LXII. Utpueri quandiu sunt parvi non accipiantur
Prologus. 837 inter fratres Templi. 870
INCIPITREGULA. 859 LXIII.:—Ut senes semper venerentur. 871
—
I. Qualiter divinumoffieiumaudiant. 859 —
LXIV. De fratribus qui per diversas provinciaspro-
II. — Quot Oraliones Domiuicas,si Dei servitium au- ficiscuntur. R7I
dire nequiverint, dicant. 859 LXV.— Ut victus aequaliteromnibusdislribuatur. 871
in. — Quid agendumpro fralribns defunctis. . 860 LXVI.— Ul milit.esTempli decimashabeant. 871
IV. — Capellani victumet veslitum tantum habeant. •—
LXVII. De levibus ef gravibuseulpis. 871
861 LXVIII. — Qua culpa frater non amplius recjpiatur.
V. '—De militibus defunctis qui sunt ad lerminum.
861 LXIX. — Ut a Paschali solemnitate usque ad festum
VI. — Ut nullus frater remanens oblationem faciat. Omnium Sanctorum unam camisiamlineam tantum su-
861 mere habeat. 872
—
Vn. De immoderatastatione. 861 —
LXX. Quot et quales panni in leeto sint necessarii.
—
VIII. De refectione conventus. 862
—
IX. De leclione. 862 LXXI.— De vitanda murmuratione. 872
X. — De carnis refectione. 862 LXXII.— Ut omniummulierum fugiantur oscula. 874
XI •—Qualiter manducaremilitesdebeant. 862 GUALTERUS TAVARNENSIS ECCLESIM CANO-
Xn. — Ut aliis diebus duo aut tria leguminumfercula NICUS ET GALBERTUS BRUGENSIS.
sufficiant.. 862 DEYITAET MARTYRIOB.CAROLIBONI, FLAN-
XIII. — "Quocibo sexta feria reficere oportet. 862 DRI;ECOMITIS. 873
XIV.'—.Post refectionem semper gralias referant. 862 Commehtariuspraevius. 873
XV. — Ut decimus panis semper eleemosynariodetur. —
g I. Yita B. Caroliabauctoribus cosevis aliisque scri-
.865 pta. Nomen martyrologiisinscriplum. Ossaelevata. 873
, ' XYI. — Ut collatiosit in arbitrio raagistri 8P3 § II. — Fabella de nece B. Caroli iu Annalibusveru.-
XVII. — UtfiniiisComplelissllentium leneatur. • 863 culis Flandrorum reperla, ct posteriorum scriptorum
 1S93 QUJE IN IIOC TOMO CONTINENTUf?; 1594
historiisinveiiot 879 CAP.XVHI. — Inquisitio in compHceset adjutores
§ III. — Fabella eademde nece B. Caroli ullerius traditorum, et raptores * pecuniaeB. Caroli. Vaiii con^cii
discussa. 883 traditionismorfui. 1020
—
§ IV. CsedesB. Caroli ab Erembaldinispatrataper- CAP.XIX. — Occasiodefecfiouis Flandroruma Gnil-
peramStratianse
—
familiastributa. 889 lelmo Northm nno comite. 1024
§ V. Gesla utriusque familiaeErembaldinaeet Stra- CAP.XX.—ElectioTheodoriciAlsatiiin comitemFl n-
tu.nsepostnecem B. Caroli. 893 driae.Interitus LambertiBeddenburgii. 1028
§ VI. — Seiies castellauorumurbis et
Brugensis prse- CAP. X XI. — et
Piignae irruptiones bellicseinfer Guil-
positorum S. Donatiani, ad hanc historiam spectans, lelmum Northmannum et TheodoricumAlsalium. 1054
reci.eordinata. 897 CAP.XXII. — Mors Guiilelmi Northmanni.Regimen
§ VII. — GaedesB. Caroliex Actis Ludovici Grossi pacificumTheodorici. 1042
regis Francorum, auctore Suggerio abbale. 899 RHYTHMUS ANTIQUUS. 1015
VITAPRIOR,AUCTOREGUALTERO. 901 § I. — Lamenlatio de morte B. Caroli comitisFlan-
Prologus. 901 drise. 1045
PARSPRIMA.— ActaB. Caroliin juvenfute sub Flandriae —
§ II. —Lamentioalia. 1046
comitibusRobertoFrisio, el Roberto Juniore : ilef Hie- j?III. Vindictade morte ejusdemcomitis. 1047
rosolymitanum. 903 Epitapiia antiqua. 1047
PARSII. — A Balduinocomite Flandriseoblata B. Ca- BALDRICUS DOLENSIS ARCIIIEPISCOPUS.
rolo ejusquesusceptio. 907 Notitia histoiica. 1019
PAUS III. •— B. Carolianimusgenerosus,in malos se- Notitialitteraria. 1051
verus, in bonoset miseros benevolus, maxime temporis HIEROSOLYMITAN/E HISTORLELTBRIQUATUOR.
famis. '909 Epistolanuncupatoria ad Pefrum abbalem Malleacen-
PARSIV. — Occasioodiiia B. Carolumconcitati. 914 sem. 1057.
PARSV. — Publica latrochiia e consifiobaronuma Petrus abbas MalleacensisBaldrico. 1059^
B Curolocompressa. 917 Prologus in historia Hierosoiymitaiia. 1061
PARSVI. — Beati Caroli ultima pia opera. Caedesil- LIBERPRIMUS. 1063
Iata. 920 LIBERSECUNDUS. 1085
PARSVIT.—B. C roli fautores occisi. Corpusferel.ro LIBER TERTIUS. 1107
Jllalum.Miracula,veneralio,''epullura. 923 LIBEBQUARTUS. 1151
PARSYIII. — Vindicfaimpiis malefactoribus; fres il- ACTATRANSLATIONIS capilis S. Valenlini martyris;
lorum occisi. 9f:6 Gemmelicumin Gallia 1151
PARSIX. — Suppliciumsumptumde Bertulphopr3?po- Monitum. - 1151
silo et Guidonede Sienfordo. 929 CAP.I. — S Valenlini cnpulRornaGemmelicumdelatum^
PARSX. — Supplicium infiictumBurchardo occisori Agrisincursubestiarumiiberatis, veneratioaccessit. 1153
B. Caroli. 933 CAP. II. — Ope S. -Yalentiniincer.diaexstincta. Pesiis;
PARSXI. — De successoreB. Caroli in comitatuFlan- et sicciiassublafa. 1156
dri;e varioeconcertationes.GuillelmusNorlhmannuscon- —
CAP.III. Yarii aegii,implorato S. Valenlhiipatroci-
stilutus. 935 nio, sanati. 1158
PARSXII. —EcclesiaeBrugensisreconciiiala.Corpus VITA SANCTI HUGONIS ROTHOMAGENSISEPI-
B. Carolirepositum.Miracula.Flandriaprcata. 957 SCOPI. 1103
PARSXIII.— csedisS. Carolipunili; 1163
dun fut;aelapsi.Reliquicomplices Prologus.
940 Incipitvita. 1165
K\ilogus. 942 1TINERARIUMSIVE EPISTOLA AD FISCANNEN-
YiTAALTERAAUCTOREGALBERTO. 9<3 SES. 1175.
Prologus. 913 VITAB. ROBERTIDE ARBRISSELLO. 1181
C.AP. I.—lllustriain comifatugesta B. Caroli.Imperium CARMINAHISTORICA. 1181
Rouunum et regnum Hierosolymitanumoblalum. 91-4 Carmende tabulissuis (Frasmentum). 1207
—
CAP.II. Odiiin S. Carolumc; ucifaticccasio. 949 ACTAS. VALERIANIMARTYIUS. 1209
CAP.III. — Conspirationocturna in csedemS. Caroii. DE VISITATIONEINFIRMORUM. 1211
Hu.iusenorme'r.celusponderatum. 953 DIPLOMAquo cmniabonamonasterii S-• Florentii con^
CAP.IV. — CaedesS. Caroli et quatuor aliorum.Ali- firmat. 1211
qanrum fuga.autcaptiviLas. 957 IIONORIUS IIPONTIFEI ROMANUS*
CAP.V. —Sepuitura B. Caroli et aliorum.Miraculum Notith liistcrica. 1215i
cS;iudisa ati. Direptionesbonorjm. 962 Nntitia diplomatica. 121»
CAP.VI — Insoientia proditnrum accrescens, cccpfa EPISTOL^: ET PRIVILEGIA. 1217:
ri-piimi a Gervasio CamerariocomiLis. 967 I. — Ecclesise S. Viricent.fiBergomatis canonicorum;
C.AP. VII. — Obsidio castri Brugensis ccepta. Copiae protectionemsuscipit et possessiones confirniat. 12'1X
mi itares adjunetae.De aliquot proditoribus caplfs sup- II. — Bonact prrvilegiamonasterirRheuaugfensiscon-
p icium surriptum. 971 firm;it. . 1"2W
CAP.VIII. — Viresobsidentiumauctae.Accessusco- III.-—Privilegium.
ir.i is;seHollandie. Reliquiae e lemplo delatae.Castrum IV.—Privrlcglum procongregalioneCamaldulensi.1225>
ab obsessismunilum. . 975 Y. — Ad Henricum Yirdunensem episcopum. — Ufi
CAP.IX. — Coiloquia iriler partes de compositionefr- LaurentioabbaliS. Yitoniabiatarestituat aut reslitui fa-
rrta. Interceptumcastrum.Fuga obsessorumin teinplum. ciat. Addrtse gravari quod vocatusRomamvenire con-
979 lempserit. 1225
CAP.X. —Fuga praeposili.Obsidentiumdissidia.Tem- VI. — Ad Petrum Cluniacensemabbalem. 12235
plum inferius captum. Turris ab obsessis detenta, cum VII. — Monacbis Clunmcehsibus- sig_nilicatPetrum ab-
srhrh templr. 983 batem a sese bcnigne reccptum.Praecipitne accedantael
—
CAP.XI. B. Carolo successorm comitatumFlandrfae Ponlrumqucndam abbatemrnvitn.Petro accedere.
d;itusGuillelmusNorthmannus: alii competitores. Ejt;s VIII. — Petro abbali S. /Egidii mandatut ad obedieii-
cle coipore Gandavum transportando hisidisedispositas. tiam Cluniacensemredeat 1228
.988 IX. — Ad abbalem ct monachosSancti Bertint —
CAP.xn. — AdventusGuiirelmi comitiscnm rege in Slsndat ut ad subjeetionemet obedientiamPelri Yenera-
Ftandriamet Brugas..luramenta utrinque f;;cta. 993 LilisabbatisCluniacensisredeant. 1223
CAP.XIII. — Suppicium sumptumde Bertulphoprae- •—
X. AdmonrxhosS. Henediclisuper Padum.— Man-
posil.oel Guidonecle Slenfordo. TumuilusciviumBrti- d,t ut obedrenliamet revercntiamPetro VeuerabiliCIu-
gensriimsedatus. 996 niacensi abbati exhibeant, et.abbatemquemeis cumcon-
—
CAP.XIV. Obsidfopr^mnta. Solariumtempli occu- silio Cluniacerisiscapitulidcdenl, suscipfant. 122!)
V eneratfo
pat.um. •— sepulcri Comitfs. B. 1001 XI. — Ad Turstfnum arehiep. Eborac. 1230/
CAP.XV. NovuscomesAudomaropoirsusceptus.Jus XII. — Archiepiscopis,,episcopis,etc. — Joanneni le-
cnmpeliioriim.Posteritas BalduiniInsulensiscnmitis,in- galum aposfolicum —
commcndat.
—
1230;
rtittila.Famiia Bertulphiprceposiliadulterioet homicidin XIII. Ad canonicosTuronenses. Confirmai son-
iiifmK. 1006 lentiam excommumcatiomsiu Fulconemcomilem Ande-
. CAPXVI. — in
Decitin obsessorum Turri. Reconci- gavcnsem. 1251
Kaih ecclesiaeS. Donatiani.Exsequise B. CaroX Ipsa io- XIV.—JoantiiapostoHcaBsedislegato. —Mandatullega-
teweptn. 1012 thnomaC?HxtolIacceptaminAnghasludiosegerat. 1232
C»n.X\rll. — Suppliciumsumptum de plurimis reis. XV. — David, Scnlorum regi, commendat Joarnem
VasaB.Carolirestitula. Novainquisilioin ccmplices.1016 crrdinalcm,legatuin suum.. . 1252
 1593 ORDO REKIM IS96
XVI.— Ecclesiam Monte-Feretranam, petenfe Petro LIX. — Bulla seu diplomaquo fundatioabbatiaeSpon-
opBCopo,tuendam suscipit. , 1232 heimensisconfirmatur. 1274
XVII.—Ad Didacumarchiep.Compostel. 1233 LX. — Ad Riehardum Bajocensem episcopum.— Ne
XVIII. — Privilegiumpro canonicoPortuensi. 1251 anipIiusjuramonasteriiS. BenigniDivion.infringat. 1275
XIX. — Paschalis II et Calixli II privilegiapro abbatia LXI. — Ad OttonemHalberslad. episc 1277
S. Walburgisrenovantur et amplificantur. 1255 —
LXII. Canonic Faventin. bonaconfirmat. 1277
XX.— Ad Henricum Yirdunensemepiscopum.—Man- LXIII. —EcclesiseTrevirensis privilegia,possessiones-
dat ut proximaEpiphaniarumfeslivitatead se ver.iat re- que confirmat,et Maiueroarchiepiscopo conceditut pal-
sponsurus de ordinatione Ccmradi T ullensis episcopi et lio praeferen.daque cruce utatur, atque « in constitufis
de querelis abbalis S. Viloni; interim ab episcopalioffi- ecclesisestalionibuscumnaccoalbo equitet. > 1278
cio absliaeat. 1236 LXIY. •— Dioecesis Mutinensisfineset ecclesiae pos-
XXI.— MonasteriiS.Pauli de Argonpatrociniumsus- sessiones,pelente Dcdone episcopo, confirmat. 1278
cipitbonaque confirmat. 1237 . LXV.—Ad MatthaeumAlbonensemepiscopum,aposto-
—
XXII. MonasleriiS. MarlitiiAlmsani primamfunda- licae sedis legatum. — Pro mouasterioLuxoviensi,ut
tionemeonfirmat. 1237 ablata eis a Divionensibusmonachisrestituantur. 1278
—
XXIII. Confirmatiofundationis cellseS. MariseBri- LXYI.—Eccle i* S. Frigdiani Lucensis possessiones
sacensis. 1258 et privi;egia conflrmat. 1279
XXIV.— Monasterii S. Ud.drici Neresheimen-is pos- —
LXVII. Ad episcopos provinciseTuronensis,ut ob-
sessiones et pilvlegia coiifirmat. 1240 servent slatuta Coneiii Namuetenis. 1279
XXV.— AdGaufiidumabbatemSavigniensem.— Con- LXYTII.•— Ad Balduiuum Hiercsolymorumregem.
firmatbona mohasterio Savignienri concessa. 1241 1280
XXVI..— Ad S. —
NorwegisBregem. Ut Radulphum — —
LXIX. Ad Tyrios. Significatse WillelmumTyri
episcopum Orcadensemin integrum restiluat. 1211 arehiepiscopumlectum, et a patriarcha Hierosolymitano
XXVII.— Ad episcopumCaudidae-Casae.— AdeatTho- consecratum,pallio donasse. 1281
mam [teg. Thurslinum] archiepiscopumEboracensem,a LXX.•—Ad GuaremundumEierosolymitanum arcbi-
•quo consecretur.
—
1242 episcopum.—Ejusdem argumenti. 1281
XXYIII. Ad G. Cantuariensemarchiepiscopum,etc, —
LXXI. Bernardo, patriarchse Antiocheno,per 45g;i-
•etad regem Anglorum. 1242 dium episcopumTu culanum,prtecipitut EcclesiaeTyria
XXIX.Privilegiumpro EcclesiaEboracensi. 1242 restituat quos detineat suffraganeos. 1281
XXX.— EcclesiaeRavennatisjura confirmat. 1245 LXXII. — * pro ecclesia S. Sepulcri Hiero-
XXXI.—Ad episcopos Provincise.Pro Lerinensi mo- solymitani. Privigium 1281
nasterio, ufablatarestituant, et abaliis restitui faeiant. —
LXXIII. Floreffiehsemabbatiamsuscipit in tulelam
1245 sedis apostolicae, e jusquepossessiones confirmat. 1284
—
XXXn. Ad GerardumepiscopumTeafinum. 1245 LXXIV.— Ad Alexandrumepiscopumet clerumLeo-
—
XXXIII. Ad Didacumaucinep.Compostel. 1216 diensem. —Damnatpontifex pravamconsuetudinemexi-
—
XXXIV. Ad eumdem. 1246 gendi pecuni s ab liis qui recipiuntur in canonicos.1285
_
XXXV.— Ad AlexandcurtJfepiscopumLincolniensem. LXXV.— Clerum, consules et populum Pislonensem
— LincolniensisEcclesiseprivilegia confirm.t. 1246 hortatur ut II episcopoad ecclesiamB. Petro
XXXVi.—Privilegium confirmationispossessionumet construendam[deprando] pecuniamtribuant. 1286
bonorummonasteriiS. Tlieoderici Remensis. 1247 LXXVI. — Ad LudovieumVI Francorum regem. —
—
XXXVII. Fratrum S. MariaePraemoustratensisdisci- Henricum regis fiiium clericum iu suam protectionem
plinampossessionesqueconfirmat. 1249 1286
XXXYin..—Confirmatiofundationis ecclesiae Capen- suscipit. T-
LXXVII. Ad OdalricumConstantiensemepiscopum.
bergensis. — 1219 — Monetut hortetur Rodolphumcomitem de Lenzburg,
XXXIX. Privilegium pro monasterio S. Evangeii- ut a vexalione monasteriiRhenaugiensisdesistat. 1287
staeKaltenborniensi. Ii52 LXXVIII.—Ad BurchardumMeldensem —
XL. — Privilegiumpro ecclesiaS. MariaoPlacerilinae. Pravamillam consueludinerndiripiendipostepiscopum. episcoporum
1253 obitumEcclesiae bona, assenliente Tebaldo, comite Ble-
XLI. — Monasterium S. Blasii in protectionemapn- sensi, abolitamnuiitiat. 1287
stoiicam recipit, et conttrmatliberam advocatbm. 1234 LXXIX. — Ad parochianosecclesiaeS. Frigdiani Lu-
XLII. — MonasteriumWiblingensee.iusque bona con- censis. 1287
firmat et in protectionemapost licam recipit. 1237 —
LXXX. Bulla pro confirmationeecclesiaebonorum
XLIII.— MonasteriiS. Lamberti proteclionem susci- Steinfeldiae. 12S.8
ac
pit, possessionesque jura confirmat, annuob'zantii —
LXXXI. Ad Bernardum Melgoriensemcomitem. —
unitis censu monachisimposito. 1258 Prsecipitut Melgoriensismoneta non alibiquamMelgoni
—
XLIV. Breve ad episcopos et proceres Gallias,ut fial. 1288
Tontium olimabbatem Cluniacensemcoerceant. 1238 —
LXXXn. Hospitalemdomumet ecclesiamS. Mariae
— —
XLV. Ad moi&rhos Cluniacenses. Ut Ponlium dioecesisCenefenensis,sub protectione sedis apostolicae
abbatemrejiciant. 1259 suscipit. • 1289
XLYI. — Ad Humbaldum arcjiiepiscopumLugdunen- —
LXXXIH. Ad A[dalbe.ronem]archiep. Hamburg.—
6em. — Ejusdem argumenli 1259 CommendatE., presbyterum cardinalem 1289
XLVII.— Rogerio,archiepiSCopo Pisano, restituit jus —
LXXXIV. Adarchidiaconumet prsecentorem Aga-
consecrandorumepiscoporumCorsicanorum,palliumque thensem. 1290
concedit. 1261 LXXXV. — Adclerum et populum Tullensem. — Ser-
XLYIII.— Petro abbati abbatiamCTuiiiieetisemasse- vandammandatexcommunicatioitissententiam in Theo-
rit, Pontiumque, « excommunicatum,invasorem,deprae- dorieumde imbercurte prolatam. 1290
dalorem,— et
sacrilegum schismaticum, > damnat. 1265 —
LXXXVI. Ad WilielmumarchiepiscopumCanma-
XLIX. Privilegium pro Fontes Ebraldi. 1268 riensem, apostolicsesedis legatum. 1291
t.—Ad Didacum archiep. Compostel. .1269 LXXXYII.— ftegulares canonicosin monasterioAgau-
LI. — Ad Adelbertum archiep. Mogunt. 1269 nensieonsfitutosconfirmat. 1292
LII. —Ad canonicosS. Frigdiani Lucensis. 1270 —
LXXXVIII. Ad MatthaBumAlbanensem eptscopum,
LIII. — MonasteriiS. Udalriciet S. AfrasCreuzlingen- apostoMese sedis legatum. Lifemei dijudicandumcnmmit-
sis iscipiinam,possessiones,privilegiacoufirmat. 1270 tit inter Henricum Virdunensemepiscopum, multis ac-
LIV. —A[delbertum]archiepi copumMoguatranmre- cusationibusimpetitum, et ejus accusatores. 1292
prehendit quoddesignatum EcclesiaeWimburgensis epi- LXXXIX.— Privilegium pro ecclesia S. Petri Bono-
scopumante dijudicatam causamcontra canonesexcom- niensis. 1293
Diunicaverit. 1271 —
XC. Bulla pro Yindocinensimonasterio. 1294
LV. — Ad Petrum Cluniacensemabbatem.— De Pon- —
XCI Sugerio abbati S. Dionysii mandat ut prospi-
tii invasorisobitu et sepultura. 1272 ciat disciplinaeparthenonis Argentoliensis,a Stephano
LVI. — Pandulpho, Landonis cnmitisAquinensisfilin, episcopo Parisiensi S. Dionysiirestituti. 1296
interdicit ne in possessione B. Petri castrum sedificet. XCIi •—Pro monasterioS. MartiniNivernensis. 1297
—
1272 XCIII.— MonasteriumS. Mariaede Curatio tuendum
LYII. Episcopis,abbatibus,baronibus,'etc, per An- suscipit,quique diebus quibusdammonasterium adierint,
gliam constitutis significat se Guillelmo archiepiscopo • iis i annosic de ihjunclis pcenitentiisrelaxat t 1298
CantuariensilegalionemAnglise Scoliaeque commisisse. —
XCIY. Privilegium pro monasterioS. MariseAme-
1272 funxbornensis. 1299
—
LVIIT. Privilegium pro eoenobio S. Petri Carnoc, XCY. -- Privilegiumprn ecclesia S Marlini Turonen-
dejpluribus ab eo confirmatisecclesiis. • 1273 sis. 1300
 1597 QbJ& 1N IIOC TOMO CONTINENTUR. 1598
XCYI.— AdP[elagiuni] arcniepiscopnmBracarensem. Prologus in Leviticum, 1557
— Proxima Domiuica,qua legitur : « Ego sum pastor Epitaphium Richardi. 1559
bonus >ad sese venire jubet. 1501 STEPHANUS ABBAS CISTEICCIENSIS III.
XCYII.—Didaco, archiepiscopoCompostellano, gra- Notitiahistorica. 1561
tias agit qucd ipsum et S. Romanam Ecclesiam « visita- CENSURADE ALIQUOTLOCISBIBLIORUM. 1575
verit, s elc.— _ 1302 SERMOIN OBITUPRJEDECESSORIS SUI. 1573
XCVIII. Afdefonso]Hispaniarum regi commendat
legatumsuum, Huberlum presbyterum cardinalem. 1302 EPISTOL/E.
XCIX.—AdNorbertumarchiepiscopumMagdeburgen- I. — Ad Ludovicumregem cognomineCrassum. 1575
sem. — Coniirmat subsfitutionem Praemonstratensium II. — Stephani abbalis, Hugonis Pontiniacensis, Ber-
clericis minus religiose viventibus. 1505 nardi de Clara-Vallead Honoriumpapam.
• " 1378
—
C. AdConradumSalzburgensemarchiep. 1505 CHARTACHARITATIS.
—
CI. Monasterii S. Petri ( in Nigra Silva ) protectio- CAP.I.—De singulari inter personas hujus ordiniscon-
nem suscipit et privilegiaconfirmat. 1304 sensione circasensum et praxim Regulce - S.Benedicticse-
CII. —Ecclesi» Hadmerslebensispossessiones confir- terosque.alios usus ac caeremonias. . . 1577
mat. 1305 CAP. I I.—De visitationibus Patrum abbatam,'ac mu-
—-
CIII. Ad Biturieensem, Turonensem, Burdegalen- tua ipsorum— ad invicem honoris prosecutione. -1579
sem, Auxiensemet Dolensemarchiepiscopos. 1306 CAP.III. De institutione, auctoritateetforma eapi-
—
CIV. Privilegiumpro EcclesiaMeldensi. 1506 tuii generaiis. 1580
—
CV. Privilegium pro monasterio S.' Georgii Pruefe- CAP.IV.—De eleetionibusabbatum. 1581
ningensis. 1507 CAP. Y . — De cessione et depositioneabbatum. 1382
CVI- — Piivilegium oro ecclesia Sanctse Margaretae USUSANTIQUIORES ORDINIS.CISTERCIENSIS.1383
Baumburgensis 1308 Admonilio. "'.•' 1585
CVII. — Confirmalio fundationis ecclesiae Dencken- PARS PRIMA. — Breviarii ac MissalisCislerciensis
doifensis. 1309 secundumRegulam S^Beued.ictidispositio. 1585
—
CVIII. Ad canonicosecclesiaeS. Frigdiani Lucensis. —
CAP.I. De adventuDomini. 1585
1510 CAP.II. '•—Quomodoper hiemem privatis diebus ad
CIX.— Ad eosdem. 1511 YigiliasdividunturResponsoria. 1385
CX. — Heinrici quondamimperatoris de [jurrjurandoa CAP. I II. — De vigilia NativilatisDomini. 1585
clericisnon dando legem, die 5 mensis Aprilis Arimini CAP.IV. — De NativitateDomini. 158T
datam, confirmat. 1511 CAP. Y . — De oclavisDomini. 1388
CXI.— CouflrmatiofundationisBeyronensis canonicae, CAP.VI. — Quomodoa NativitateDominiusque ad Se-
item benedictioriisabbalialiset investituraecum virga pa- ptuagesimam,diebus Dominicisofficiamissarum dispo-
storali concessio. 1312 nantur singulis annis. 1389
CXII.— MonasteriiAltahensis (superioris) libertatem CAP. V II. — I>e sancto Silvestro. 1591
cqnfiimat. 1514 GAP.VIII. — Quid "oostCircumcisionemDomiui usque
Appendix-adepistolas HonoriiII papae 1315 ad Septuagesimamad Vigiiiassit legendum. 1591
DIVERSORUM AD HONORIUMEPiSTOL/E. 1517 CAP IX.—In VigiliaEpiphaniae. 1591
I. — MatthaeiAlbanensisepiscopiapostoiicsesedis le- CAP. X. — De « Domine, ne in ira J et i Benedicam
gati epistolaad Honorium. — SexagesimaequintseITono^ Dominum.j 1392
riirespondet gestaque in conciiio Remensi significat. —
CAP.XI. De Septuagesima. 1392
. . 1317 CAP. X II. — De Tractibus. 1395
II. — AdalbertiMoguntiui et
archiepiscopi apostoiir-se CAP. X III.—I)e Capitejejunii. . 1593
sedislegali. — Epistolse54 Honorii respondet. 1318 CAP. X IV. — De festissanctorum a
quas Capite jejunii
III. — Oeri Rothomagensis.— De electione Hugonis usque sd Dominicamin Palmisevenerint.' 1595
in archiepiscopumRothomagensem. 1319 CAP.XV.—De Dominicaprima Quadragesimaeet ob-
TIVIANUS PRMMQNSTRATENSIS. servatione ejusdemiemporis. 1595
HARMONIASfVE TRACTATUSDE LIBEROARBI- CAP. XYI. — De duobus hebdomadisante Pascha.
TRIO ET GRATIA, 1319 1596
Observatioprsevia. 1519 —
CAP.XYII. Ordo in RamisPalmarum. 1597.
Prologus ad Ger;irdum Quintinidecanum. 1321 CAP.XYIII. — Quomodo incipiendaesunt Passiones
INCIPITHARMONIA. 1321 . 1398
G. ABBAS. CAP. XIX."—De feria quarta ante Pascha. 1598
EPISTOLAad A. priorem S. Victoris Massiliensis.1335 CAP.XX. — De Coena Dominiet Parasceve et vigilia
DOMNIZOPRESBYTER ET MONACHUSCANUSI- Paschae. • 1398
NUS. —
CAP.XXI. Item de CcenaDomini. 1599
Notitiahistorica. 1339 —
CAP.XX.1I. De Parasceve. 1401
VITAMATHILDISCOMITISS^. 1339 —
CAP.XXIII. De vigilia Paschae. . 1403
ABBAUDUSABBAS. —
CAP.XXIV. De festis sanctorum Sabbalum
Notitia. 1359 anle Dominicamin Palmis usque ad quaspost OctavasPaschaeoc-
TRACTATUSDE FRACTIONECORPORTSCHRISTI. currunt. . 1405
1341 CAP.XXV.— De Septimana Paschae. 1403
BRUNO ARGENTINENSIS EPISCOPUS. CAP.XXVI.— De octavodie Paschse. 1406
Notitia. 1347 —
CAP.XXVII. De tempore Resurrectionis. 1406
Epislola ad Gerholium praepositum. 1347 —
CAP.XXVIII. De Rogafionibiis 1406
FRIDERICUS COLONIENSISARCHIEPISCOPUS. —
CAPXXIX. De AscensioneDomini. 1407
EPISTOLAET DIPLOMATA. 1349 —
CAP.XXX. De Yigilia Pentecostes. 1407
I. —EpistolaFriderici archiepiscopiColoniensisad cle- CAP.XXXI — De Octavisejusdem. 1407
rum Leodiensem.Increpat eos, quod prsecipitielectione, CAP. X XXII. — De Dominicalibusofficiis ab Oclavis
admissisetiam in suo conventu excommunicatis,iu Ale- Pentecosles usque ad Adventum. 1408
xandrumvotasua contulerint, eosque ad suum citattribu- —
CAP.XXXIII. De solemnitatibusquibus non labora-
nal ad Indam monasterium. 1349 mus et quaeDominicanon evenerint. 1409
II. — DiplomaFriderici Coloniensisarchiepiscopi pro —
CAP.XXXIV. De solemnitalibusquibus non labora-
CorbeiaNova.— Contirmatei decimasde mansis domini- mus et quaeDominicaevenerint. 1409
catis in suoepiscopatu, olimin solemni conciliotempore CAP.XXXV. — De solemnitatibusquibus laboramus et
Arnolfiimperatorisconcessas. . 1352 Dominicaevenerint. 1409
III. — DiplOmaFriderici Coloniensisarchiepiscopi pro quae —
CAP.XXXVI. De Dominicisdiebus quibus duodecim
monasterioGroffschatensi. • 1355 LectionumsolemnUasnon celebratur. 1409
IV. — EpistolaFriderici archiepiscopi Coloniensisad —
CAP.XXXVII. Quo ordine missse agantur privalis
Mediolaneuses.—Hortatur ad resistendum Ecclesiseini- diebus. 1410
micis. 1354 —
CAP.XXXVIII. De numero Collectarumad missas.
V. — Epislola Frederici Coloniensis archiepiscopiad 1411
EcclesiamLeodiensem.—Mandatne intrusum per Simo- —
CAP.XXXIX. De quatuor historiis quae cantanlur a
iiiamnominationeregia insede Leodiensirecipiant. 1535 Kalendis Augusti usque in AdventumDomini 1412
VI. — Frederici Coloniensisarchiepiscopilitterae for- —
CAP.XL. Qua seplimanajejunia QualuorTemporum
mata?, ' 1336 in mense Sepfembriagenda surit. 1412
RICHARDUSABBAS PRATELLENSIS. -
CAP.XLI. Quomodolegantur libri in refectorio a.
Kotitiahistorica. 1357 Pentecoste usque ad KalendasNovembris. 1412
IKOD ORDO RERUM QUyE'lN HQC TOMO CONTINENTUR. 1600.
CAP.XLII.—De Antiphonisin Sabbalis dicendis. 1415 CAP.CII. — Quomodohospessepeliatur. 1480
—
GAP.XLIII. De feslissanclorum quaeDommicisdie- CAP.Cni.— Denoviliis. 1481
bus vel in AscensioneDominievenerint. 1414 —
PARS QUINTA. De hebdomadariorum,superiorum
—
GAP.XLIV. De festis sanctorumquaeevenerint sab- et officialiummuniis. 1485
balis 1414 CAP.CIV. —De hebdomadariosacerdote et ministris
CAP.XLV.—De Vigilijs sanetorum 1415 ejus. 1485
—
CAP.XLV-I. De OctavisDomiuiet sanctorum. 1115 CAP.CV.—De hebdomadarioInvitatorii. 1484
—
CAPXLVII. De purjficatione SanctaeMarkB. 1417 —
CAP.CVI. De servitore ecclesise. 1485
—
CAP.XLVIIL De/rjariticis; * 1417 —
CAP.CVII. De hebdomadariolectore. 1485
CAP.XLIX.— De festis in quibus laboramus. 1418 CAP.CVIII.— De hebdomadariisad Mandatumhospi-
. CAP.L..— Quibustemporibus etquo ordine celebran- tum. 1486
<!umest officiumdefunclorum. 1418 —
CAP.CIX. De hebdomadariiscoquinae. 1486
CAP.LL—Quo.ordine dieaiiturcollectseprodefunctis1420 —
CAP.CX. De cocisabbatis. 1488
—
CAP.LII. De officiisdefunctorumpraecipuis. 11420 —
CAP.CXI. De abbate. - 1489
—
PARS SECUNDA. De creremoniisfamin horis canOr- CAP.CXII. De priore. — 1490
tiicis quam inmissarum celebrationeobservandis. 1421 CAPCXIIt.— Desubpriore. 1491
CAS.LIII. — Quomodose agant sacerdos et ministri —
CAP.( XIV. De magistronovitiorum. 1491
ad Missasfestivas. 1421 —
CAP.CXV. De sacrista et solalioejus. 1492
—
CIP. LIV. De missis in quibus tantumunus minister —
CAP.CXVI. De cantore et sblatioeius. 1493
fuerit. 142.S —
CAP.CXVII. Deinfirmario. 1496
—
CAP.LV. Quoordine benedicatur aqua. 1429 CAP. — et
CXVHI. De cellerario solatio ejus. 1497
CAP.;LVL ——Quomodoconventusse agat ad missas.1430 CAP. CXIX, — De refectorario. 1498
CAP.LVII. DePace. 1432 —
CAP.C.XX. De liospitalimonacho. 1498
—
CAP.LYIII. De Communione. 1432 —
CAP.CXXI. De portario et solafio ejus. 1498
•—
CAP.LIX. De privalis mi;sis. 1.453 —
CAP.CXXII. De versurefectionis. .1500
—
CAP.LX. Quibus diebus duaemisssecanuntur. 1454 EXORDIUMCOENOBIIET ORDiNISCISTERQENSlS. '
CAP.LXI. —•Quando sacerdo» et ministri debeant A130i
sscendere ad altare. 1435 CAP. I . — Quoprimura tempore S. Robertus abbasMo-
CAP.LXII. —De « Kyrie eleison. t 1435 Hsmensis, fundameuta jecit ordinisCisterciensis." 1501
CAP.LXIII. •— Quando caailur « Gloria in. excelsis —
CAP.II. EpislolaHugonislegati ad Robertum abba-
Deo J et < Ite missaest. » 1456 tem Mblismensem. 1502
•—
CAP.LXIV. Quibus diebus intermittendse sunt usi- CAP.III. — Egressus monachorumCisterciensiumde
tatae Collectce. 1456 Moiismo,et eorum ad Cisterciumadventus. 1503
—
CAP.LXY. Quibus diebus t Credoin unum Deum « CAP.IV.—Quomodolocusilleinabbatiamsurrexerit. 1503
clicatur. 1456 —
CAP.Y. Quod Moiismensesmonachi aures domini
CAP.LXYI.— Quando debeant " fratres ad Pacem et papse pro redilu Roberti abbatisinquietarunt. '1504
Communionemire. 1437 —
CAP.VI. EptstolapapseproredifuRobertiabbatis.1504
—
CAP.LXVII. Quibusdiebus ardeant tres lampades,et CAP,VII.— Decretum legali de toto negolioMolismen-
quibus habeanfur sermones in capifulo; 1437 sium atque Cisterciensium. 1504
CAP.LXVIII.— Qualiter se habeaiit fratres Dominieis CAP.VIII. — CommendatioabbatisRoberti, 13U5
et 1'esfisdiebus. 1457 CAP.IX. —De electione Albericiprimi abbatis Cister-
—
CAP.LXIX. De laudibus. 1440 ciensis ecclesiae. . ..1303
—
PARS TERTIA. De riLibusia excrei.iu regularibus —
CAP.X. De privilegio Romano. 1505
ob ervanis. CAP,XI.—EpistolaJoannis et Benedictieardinalium. 1806
—
CAP.LXX. De capitulo et confessione. 1439 CAP; X II. •—Epistola.HugonisLugdunensis. 1506
CAP.LXXI.— QualiLerse habeant fralres tempore le- CAP.Xlil. —Epistola Cabilonensisepiscopi. 1506
elionis. 1446 —
CAP.XIV. Privilegium Romanum. 1507
—
CAP.LXXII. Quas officinasingredi fraLresdebeant, CAP.XV. —Instituta monachorum Cisterciensium de
€t quaiido. 1417 Moiismovenientium. 1507
—
CAP.LXXIII. De misto. 1448 —
CAP.XVI. De mcestitiaeorum. 1508
—
CAP.LXXIV. Qualiter se habeant fratres in hieme CAP. XVII. — De morle primi abbatis et promotioue
privatis diebus—a Vigiiiis usque ad Tertiam. 141-8 secundi, et de institutis eorum. 1308
CAP.LXXV. De labnre. - - 1450 —
CAP.XVIII. De abbatiis quas exstruxerunt. 1510
CAP.LXXVI.— De refectione. 1452 JOANNES MONACHUS.
—
CAP.LXXVII. De servitoribus. 1455 EPISTOLAadAdelberonemTrevirensem archiepisco-
CAP.LXXVIIL— De Vesperis. 1435 pum de tribus missisin Nativitate Dominicelebraiidis,de-
—
CAP.LXXIX. Quomodose habeant fraLresposl Ye- que festis infra ipsius octavamrecolendis. 1509
speras omni Lempore. 1456 DROGOCARDINALIS ASTIENSIS EPISCOPUS.
—
CAP.LXXX. De bibere post Yesperas. 1436 NofitiahisLorico-litteraria. 1513
—
CAP.LXXXI. De collalione. 1436 SERMODE SACRAMENTO DOMINICJE PASSIONIS.
—
CAP.LXXXIL Qualiter agant se fratres post Comple- 1313
torium. . 1457 LIBERDE CREATIONEET REDEMPTIONEPRIMI
—
CAP.LXXXni. Quriiiterse agant fratres iu sestate, HOMINIS. 1547
de vigiliiset usque post Vesperas. 1458 DE SEPTEMDONISSPIRITUS. 1553
—
CAP.LXXXIV. De bibcre post Noriam. 1459 LIBERDE DIYINISOFFICIIS. 1557
CAP.LXXXV.—De tempore secationiset messionis.1460 SANCTUS HUGOGRATIANOPOLITANUS
—
CAP.LXXXVI. Derasuris. 1431 EFISCOPDS.
CAP„LXXXVIL— De processione episcoporum. 1462 Notitia. 1565
—
CAP.LXXXVIII. De hospitibussuscipiendis. 14(52 Notil.iaaltera. 1565
—
CAP.LXXXIX. De dirigendis in via. 1465 YITA, auclore Guigone. 1565
—
PARS QUARTA. De cura infirmorumet suffragiis EXCERPTAECHARTULARIO ECCLESI^EGRATU-
mortuorum. —
1465 NOPOLITAN/E. De injuriis quas fecit GuidoViennen-
CAP.XC.— De vomentibuset sanguinemfluentibus, et sis archiepiscopusEcclesiseGratianopolitanseet ejusdem
servitoribuseorum. '.1465 EcclesiseepiscopoHugonide Salmoriaeensi. , 156S
CAP.XCI.— De minulione. 1466 EPISTOL.EET DI-PLOMATA.
—
1571
—
CAP.XCIl. De infirmisextra chorum. 1459 I. Ad archiepiscopumet canonicos Ecclesise Turo-
— —
CAP.XCIII. De infirmisqui sunt in infirmitorio.1469 nensis. EpistolamCruciferorumde rebus in Oriente
CAP.XCIV.— Quo orJirie inungantur infirmi. 1471 gestis transmiftit. 1571
CAP.XCV.— Quomodoagatur circa defuuctum. 1472 II. — Charta HugonisepiscopiGratianopolitani,vetsn-
CAP.XCVI.— Itern de defunctis postquamsunt in ec- tis ne mulieres Carfhusiamaccedant. »1571
elesia 1475 III. — Charta Leotardi filii Willelmi pro feudo cehariaa
—
CAPXCVn. De vigiliiscirca defunctum. 1473 episcopalis. 1571
—
CAP.XCVIII.— Quo ordine missse vel collecla? pro * IV. Chartseguirpilionis facta?per Leodegariumde
pTsesenfidefunctodicantur. 1476 Ciariacoet alios^Hugoniepiscopo Gratianopblitano, de
—
CAP.XCIX. Quo ordine efferatur ad tumulum. 1477 totaXer-rade Fabnis. 1572
CAP.C. — De parentibus nostris. "1480 V. —^uerpilio de decimafacta - a Petro GorgaHugoni
CAP.CI— Quomodocommunicenturhospifesinfirmi [1480 episcopp"teralianopoHtano. 1474
l,,ITVTBOrr^\rift / >17
ft'.
fB>
17CITl.
1 nrVi^&CIUI CI7VTI
EINISTOMI CENTESIMI SEXAfESIMi SEXTL
/ Es Typis L. Migne, au Petit-Montrouge.