Vous êtes sur la page 1sur 873

Hervé Du Bourgdieu (moine bénédictin). Saeculum XII. Ven.

Hervei, burgidolensis monachi, Opera omnia demum restituta et nunc primum in unum collecta... Accurante J.-P.
Migne,... Tomus unicus.... 1854.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.


PATROLOGLE

CURSUS COMPLETUS
SIVE
BIBLIOTHEGA DNIVEHSALIS, INTEGRA, DNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

OMMUM §S. PATRM, DOCTORM SCRIPTORMQUE ECCLESIASTICORUM


QU!
AB MYO APOSTOLIGO AD INNOCENTII III TEMPORA
FLOttUERUNT;
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUMQVJE EXSTITERE MONUMENTORUM rATIIOLIC^,TsRADITIONIS PER DUODECIMPRIORA
ECCLESIJE S^CULA,
JUXTAEDITIONES ACCURATISSIMAS,INTERSE CUMQUE NONNULLIS CODICIBCS MANUSCRIFTIS
COLLATAS,
PERQC4M DILIGENTER CASTIGVTA;
DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS LfiCTIONIBUSQUE VARIANTIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA;
OMMBUS OPEBIBUS POSTAMPLISSIMAS EDITIONES QVMTRIBUSNOVISSIMIS S/CCULISDEBENTUR ABSOLUTAS i
DETECTIS, ADCTA;
INDICIBUS PARTICCLARIBUSANALYTICIS,SINGULOS SIVETOMOS, SIVEAUCTORES ALICUJUSMOMENTI
SCBSEQUENTIBUS, DONATA;
CAPITULISINTRA1PSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULISSINGULABUM PAI5INARUM MARGINEM
SUPEBIOREM DISTINGUENTIBUS SUEJECTAMQUE M4.TERIAM SIGNIHCANTIBUS, ADOBNATA;
OPEUIBUS CCMDUBIISTUMAPOCRYPHIS, ALIQUA VEROAUCTOKITATE IN ORDINE ADTRADniONEM
ECCLESIASTICAM JOLLENTIBES, AMPLIFICATA;
DUOBUS 1NDICIBCS GENERALIBUS LOCUPLETATA : ALTERO SCILICETRERUM, QUOCONSULTO, QUIDQUID
UNUSQUISQUE PATBUM INQCODLIBET TIIEMA SCEIPSERITUNOINTUITCCONSPICIATUB; ALTEIIO
SCRIPTURJE SACR^E, EX QUOLECTOM COMPEBIBE SIT OBVIUM QUINAM PATUES
ET 1NQUIBUS OPEKUM SUORUM LOCISSINGULOS SINGULOUUM LIBRORCM
SCUIPTUB/E TEXTUS COMMENTATI SINT.
EIMTIOACCUBATISSIMA, CiETEBISQUEOMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, SI PEUPENDANTUR : CHARACTEIIUM NITIDITAS
ClIARTiE
QUALITAS, 1NTEGIUTAS TEXTUS,-PEEFECTIO CORRECTIONIS, OPEUUM RECUSOUUM TCMVAUIETAS^
TUMNUMERCS, TORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUEINTOTOOPEUIS DECCRSUC0I>*"~
S1MILIS,PRCT1IEMGUITAS,PRJESERT1MQUE ISTACOLLECTIO,UNA, METHODICA ET CIIRONOLI
SCXCENTORUM rRAGMENTORUM OPCSCULORUMQUE HACTENUS IIIC ILLICSPARSOlll
PRIMCM ACTEM1N NOSTRABIBLIOTIIECA , EX OPEKIBUS AD OMNES ^TATES,
LOCOS,LINGUAS TORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM.
SERIES SECUNDA,
IN QUA PIIODEUNTFATRES, DOCTOKES SCKIPTORESQUB ECCLESIJELATIN
A GB.EC.01UO MAGNOAD INNOCENTIUMIII.
Stccuranfe
3.*^3. SKigne,
EIBLIOTHECS
CLEHI V WIV £ R 8 iE ,
SIVK
CURSUUM
COMPLETORUM
1N SINGULOSSCIENTI.EECCLESIASTICiE RAMOSEDI

PATHOLOGIA —
EINA EDITIONETYPIS MANDATAEST, ALIA NEMPE LATINA,ALIA GR.2BCO-LATUXA.
\ENEUNT MII.LEERANCISDUCENTAVOLUMINA ET
EDITIONISLATINJE; OCTINGENTIS ^__

MILLETKECENTAGRJ2CO-LATIN2E. MERELATINAUNIVERSOSAUCTORES TUM OCCIDENTALESffFUU
-—
OUIENTALESEQUIDEMAMPLECTITUR ; HI AUTEM,IN EA« SOLAYERSIONELATINADONANTUR

PATROLOGI.E TOMUS CLXXXI. % -


r
YEN. HERVEUS BURGIDOLENSIS MONACH. HILDEBRANDUS JUNIOR. AIMO ABB. S. PETRI
DIV. ET PETRUS MONACH. GUIDO CARILOCI ABBAS. HERIBERTUS MONACH. BARTHOLO-
MiEUS CATAL. EPISC. BERNARDUS CARTHUSIJE PCRTARUM PRIOR I. S. BERNARDUS
ABB. CISTERC. v. HUGO MATISCONENSIS ANTlbS. EPISC.

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MlfiJSE EDITOREM,


Iti VIADICTAVAMBOISE, PROPE PORTAMLUTETLE PARISIORUMYULGOlTEiVM/iNOMlNATAM
SEU PETIT-MONTROUGE.
185't
SiECULUM XII

-
\Tfri\r TTPTPVFTT

BURGIDOLENSIS MONACHI

OPERA OMMA

DEMUM RESTITUTA ET NUNC PRIMUM IN UNUM COLLECTA

ACCEDUNT

HUGONIS MATISCONENSIS ANTISSIODORENSIS EPISCOPI, BARTHOLOM.EI


CATALAUNENSIS
' EPISCOPI, BERNARDI CARTHUSIJS POBTARUM PRIORIS I
S. RAINARDI ABBATiS CISTERCIENSIS V, AIMONIS ABBATIS S. PETRI
DIVENSIS ET PETBI MONACHI, GUIDONIS CARILOCI AB-
BATIS, HERIBERTI MONACHI, HILDEBRANDl JUNIORIS

OFU3CULA, DIPLOMATA. EPISTOL^

ACCURANTE J.-P. MIGNE


CLEE&I rWITEKSJE
BIBI.IOTHEC.aE
SIVE
COMPLETORUM
CURSUTJM HAMOSEDITORE
IN SINGULOSSCIENTIJEECCLESIASTICiE

TOMUS UNICUS

VENIT 9 FRAKCISGALLICIS

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM


IN WL DICTAD-AMBOISE, PROPE PORTAMLUTETLE PARISIORUMYULGOWENFER NOMINArAM
SEU PETIT-MONTROUGE
I85i
ELENCHUS

AUCTORtJM ET OPERUM QUI IN HOC fOBEO CLXXXI CONTTKENTUR.

VEN/ HERVEUS BURUIDOLENSIS MONACHUS.

Lommentaria in saiam. col. 18


— in Epistolas divi Pau.». 591

HILDEBRANDUS JUNIOR.-
Libellus de contemolatione. 1691

AIMO.ABBAS S. PETRI DIVENSIS ET PETRUS MONACHUS.


Aimonis Epistoia ad fratres. 1707
Petri monachi Divensis Gesta septem abbalum Beccensium. 1709

GUIDO CARILOCI ABBAS.


Tractalus de correclione cantus ord. Cigterc 1719

HERIBERTUS MONACHUS.
Epislola de hsereticis Petragoricis. 1721

BARTHOLOMJEUS CATALAUNENSIS EPISCOPUS


Epistola ad Sugerium abbatem. 1721

BERNARDUS CARTHUSIJE PORTARUM PRIOR I.


Epislolaa tres. 1723
S. RAINARDUS ABBAS CISTERCIENSIS V.
Institulacapituli generalis ordinis Cisterciensis. 1725
HUGO MASTICONENSIS EPISCOPUS ANTISSIODORENSIS.
Epislolaa u ad Sugerium. 1741
Charta. 1743

~E\ lypis MIOiNE,au Pelii-Monlrougc.


ANN0 DOMINIMCL

VEN. HERVEUS

BURGIDOLENSIS MONACHUS

NOTITIA

(&. P. Bernardus PEZIUS,Dissertatio jsagogica in tom. III Thesauri Anecdot., p. iv).

Herveus, quemJoannesMabilloniusAnnalium Benedictinorum tomo III, pag. 357, sub linem saeculi uit-
decimi, Casimirus Oudinus in Supplemento Bellarm. De Script.xccles., pag. 594, anno circiter 1151
floruisse scribunt, illustre monasterii Dolensis seu Burgidolensis in dioecesi Biluricensi decus et ornamen-
ium fuit. Porro hujus monasterii fata non sine gemitu paucis exponunt Lucas Acherius in observationibus
praeviisad tomum II Spicilegii, et laudatus Mabillonius pag. 558, ubi meuiorat id armo 1625 destructum
.esse,pelente serenissimo principe Condaeo Henrico Borbonio, qui ejus et monasterii S. Salvatoris loco
duo canonieorum collegia (egregia scilicet reformatione) instituit, unum intra palatium Castri-Radulfi
alterum Dolis. Gaeterumad uberiorem vitae, ab Herveo hic ioci exactse, historiam quod attinet, eam nobis
egregia et ampla Dolensium monachorum encyclica de illius obitu epistola praebet, ex ms. cod. abbatiae
Glaraevallensisab Acherio in supra citato Spicilegii tomo, pag. 515, publieata, quaequia ob Acheriani ope-
ris in his regnis raritatem paucissimis visa est, hic tolidem verbis reddenda visa est. En igitur eam :
c Cum prophela dicit: Dominus virtutem operum suorum annuntiabit populo suo, si ipse non pro sua,
< sed pro auditorum salute proprias enarrat laudes, quomodo nos, quorum tola salus in laudibus ejus
x est, tacere audebimus magnalia ipsius, quae nostris temporibus ostendere nobis dignatus est? Noverit
< itaque quisquis haeeauditurus est vel lecturus, nos nequaquam vanis vel falsis laudibus velle morlcog
< extollere, sed ad hudem et gloriam Christi salutemque audientium pro amore veritatis de veritatis
« ipsius amatore veraci stylo pauca describere.
< Fuit igilur vir lam vita quam doctrina venerabilis, Herveus nomine, Dolensis coenobii monachus,
< degens ibi circiter quinquaginta annis in praedicanda morum probitate, patriae autem Cenomanensis
< indigena, multa apud nos suae fidei et sapientiae, nec non et innocentiae monimenta relinquens. Jam
< namque juvenis et a puero Scholarum dogmatibus multipliciter imbutus, cum praedictum Monasterium
< ingressus fuisset, totum se studio sanctarum Scripturarum dedit, atque catholicos tractatores, Au»usti-
< num videlicet, Hieronymum, Ambrosium, [Gregorium, ac reliquos frequentare coepit, jugiterque die-
< bus ac noclibus eorum lectioui incumbere, meditationi inservire non destitit, nec quolibet impedi-
< mento ab inquisitione veritatis avelli potuit. Cumque singularis ingenii atque inajslimabilis memori»
< esset, coepit in vasculo cordis sui multa profutura recondere, et columbae more meliora grana eligere,
< sibique memoria retinere scriptoque commendare.
< Fecit ergo primum Exposilionem mirabilem super librum B. Dionysii De hierarclnis angelorum.
< Deinde exposuit totum Ubrum Isaim prophelm, et Lamentationes Jeremim, extremamque partem Eze-
< chielis, ibi incipiens, ubi sanctus Gregorius papa dimiserat, et ad finem nsque perducens.
< Simul etiam DeuleronomiumMoysi el Ecclesiaslem Salomonis, nec non quoque librum Judicum, et li~
< bellumRulli, librumque Tobim, omnia, quae in illis minus intelligentibus solam litteram sonare viden-
tur, in eonvincibili ratione ostendens, Christi et Ecclesisecontestari et praedicaremysteria.
PATROL.CLXXXI. i
ii HERVEUS BURGIDOLENSISMONACIIUS. J2
< Praslerea Apostoli et Pauli Epislolas cum tanta sapientiaeaffluentia eiposuil, ut qsii eas legerunt, asse-
« rant nunquam se illis comparabiles cognovisse, el vix aul nunquam tanta expositas diligenlia_posse
< alicubi reperire.
< Ad ultimum cum fama doclrinae ejus circumquaque spargeretur, et jam nullus ei, sicut attestantur,
< qui eum veraciter cognoverunt, canonicarum Scripturarum scientia primus haberelur, Librum duodecim
t Prophetarum et librum Genesisex integro tam jmirabili sensu exposuit, ut exposilionem super illos nee-
« dum potuerimus invenire, quae suaeaequiparari possit.
< Inter haec quippe feeit plurimas Exposiliones de lectionibussanctorum Evangelioium, Canticorum etiam,
< quae in Ecclesia leguntur.
< Libellum quoque de connexionequarumdam leclionum, ostendens aliter in quibusdam Ecclesiis legi
< quam in sacra historia continentur :'de quibus unum*quod subditur exemplum, suftlciat. Legitui in Qua-
< dragesima lectio quaedamde Iibro Esther, et ita in quibusdam Lectionariis incipit leclio libri Esther:
< oravit Esllier ad Dominumdicens : DomineDeus rex omnipotens, in dilione tua cuncta sunl posita. Qtiam
< orationem ipse illic ex auctore sacraehislorise probat non fccisse Esther, sed fecisse Mardochaeum,et
t ideo non esse legeudum : oravit Estlier, sed legendum esse : oravit Mardochmus.Et mulia similia ibidem
i asserit.
< Librum etiam non minimum fecit de miraculis S. "MarimDei Genitricis, quae eadem inviolata Yirgo
« temporibus ejus gessit in Dolensi templo, quaeipse mox postquam gesla eranl, sicul audiebat ab ipsis, in
'
quibus liebant, et a monacho cuslode monasterii, sine aliqua dilatione «cribebat.
< Demum, quamvispropinquum linis sui terminum paulatim vigore deficiente sensisset, tamen sine
< consuelo scribendi opere esse non poterat, et rogatus a nonnullis, ul, qui omnes Scripturas super cun-
« ctos memoriter retinebat, de Cmna S. Cypriani Cmcilii Carthaginensis episcopi fere de omuibus libris
< canonicis aggregata, quse, quid intiraarel, ealenus apud nos incognilum erat, edoeeret, ipse, quid de ea
e senliret, acquievit rogantibus dicens, dum scriberet, se fortassis cum ista praeseiilem vitam finire. Et
t quia prior jliber Exposilionum suarum de diclis SS. Patrum, Dionysii videlicet Areopagitae,exstiterat,
< de eorumdem SS. Patrum dictis iste posterior esset. Sicque contigit. Namque oum eamdem Coenam
< usque ad illum locum exposuisset, quo dicitur : confundebatur Elisabelh, slupebat Maria, videbat de facto
< Sara : quo loco videlicet apud nos terminabalur, arbilraretur autem de ea non nimiam abesse partem,
« lam ipse quam domnus abbas Girbertus, qui hoc ei tanquam monacho et filio suo tnandaverat, eamque,
< quae deerat, parlem ab abbate S. Sa\mi, qui se eam habere dicebal el mittendam eis promiserat, exspe-
< clabant. Multa siquidem in ea vel dempluius fortasse vel additurus illam, sicuterat, in abolilione icli-
< quit.
< Et cum tempus Quadragesimsein maxima mentis, et majore corporis, quam nuper fuerat, virlute, in
< multa abstinentia multisque quolidianis virgarum verberibus, devotis atque assiduis orationibus, et in
< qubtidiana sacrosancti sacramenli corporis et sanguiuis Domini reverenda celebralione, cum alaciitate
i et gaudio sancti Spiritus consummassel, in die sanclse CoenaeDomini nos dulcifluoYerbi Dei pane in ca-
< pitulo refecisset, in die sanclse Paschse missae hebdomadarius fuit, et sermonem in capitulo fecit. Se-
< cunda feria missam in conventu cantavit, et postmodum debilitate correptus, quarta feria inunctus est,
e sed tunc communicari nou poluii, quod ipse poslea aliquanlulum convalescens divina providentia acci-
c disse asseruit dicens, non Dominum ad se, sed se ad Dominum venire debere, et sic sequenti, quam
< praeeedenli die non audieral, ipsiusque diei missam audivit, el confessus prius sacrosancta mysteria
t corporis et sanguinis Domini in tutelam exiturae in proximum animae devolissime accepit, sicque per
< totam hebdomadam, cum missam quotidie audisset, quam nullo modo omittere volebal, el domnum
i abbatem, qui tunc forte deeral, antequam recederet, multum videre vellet, postquam venit, ab eo visi-
8 tatus atque absolutus, inter manus ipsius, cui se accusabat,
coepit acri quidem sed brevissimo dolore
« fatigari usque ad mortem, Dominica in Octavis Paschae transiens ex hac vita, el scandens, ut credimus,
< ad siderea regna.
« Nevero longius protrahatur epistola, de omni terapore vitse ejus breviter dixerimus, in diebus no-
« stris majoris abslinentias, pudicitiae mundioris, sanioris consilii, humilitatis altioris, taeilurnitalis ma-
« gis assiduse, locutionis plus circumspectse prorsusque a vanitate alienae,pmioris vel amplius Catholicae
« doctrinae, inque universa morum honestate praeclariorem nullum nos cognovisse. Hsec scribimus vobis,
« quoniam frater erat, ut de tanto fratre gaudeatis, et quod ei promiseratis, devote persohatis, in reguo
« Dei ad quod eum evolasse confidimus, ei consociari sperantes. Yalete. »
Hactenus epistola funebris monachorum Dolensium de vita, moribus et doctrina Hervei. Juvat nunc In
catalogum operum, ab iisdem, ut Tidimus, contextum, nonnulla observare. Porro ex omnibus hic recen-
silis Hervei operibus nullum adhuc prelo subjectum fuit, nisi commentarius inEpistolasPauli, quem
i5 NOTITIA. . {4'
tanquam yv^o-iov S. Anselmi Cantuariensis archlepiscopi, sanctissimi pariter ac eruditissimi viri opus vene-
randus et generosusdominus Renatus Castenus a situ et squalore vindicavit et primus in folio edidit Coloniae
ex officinaEueharii Cervicorni, anno 1553, cum praefatione Godefridi Hittorpii Coloniensis civis. Eumdem
deinde diligeutius et auctius in lucem dedit sub ejusdem S. Anselmi nomine Joannes Picardus, canonicus
regularis Sancti Yietoris Parisiensis, iomo R Operum S. Anselmi, quae Coloniaeex officina Cholin. arino
1612, In folio, emerserunt. Sed eum non Anselmi, sed Hervei Dolensis^genuinum esse felum nunc viri
eruditi omnes agnoscunt. Yide de hoe plura apud Labbeum lom. I Dissert. ad Script. eccles.; Bellar.,
Casimirum Oudinum in Supplem., pag. 595; Guillielmum Gave in Hist. litter.ad annum 1150, aliosque
lecentiores bibliothecarios passim. Atque haec ipsa causa cst quod hi Commentarii in novissima et accu-
ratissima Operum S. Anselmi cdilioiie, quam eruditissimus Gabriel Gerberon e congregatione S. Mauri
Lutetise Parisiorum anno 1675 procuravit, praetermissa, et ^ne quidem inter spuria Ganluariensis archie-
piscopi opera recusa fuerint.'
Alterum opus Hervel, quod deinceps editis accensebilur, est amplissimus Commentarius in Isaiam, ia
libros octo divisus, qui lotam primam hujus nostri voluminis partem absumiu Ad eum accurate ac
emendale edendum duobus codicibus mss. membraneis in folio bonae notse usi sumus. Primum nobis
suppeditavit bibliotheca celeberrimi Austriae monasterii S. Grucis ord. Cisterc, studia nostra strenue ibi-
dem curante A. R. et cl. Daniele, viro praestante, cui eliam brevi plura debebunt eruditi. Is codex sex-
centorum annorum est. Alterum nobis e bibliotheca inclyti monaslerii Garslensis prope Stiram, nobilem
superioris Austriae urbem, ordinis nostri, misit A. R. P. Petrus Oberhueber, ibidemf subprior, -amicus, et
nostrorum sludiorum fautor acenimus. Nec hic aetate mullum Sancto Crucensi cedit. Ex utroque tcxtum
reslituimus, variantibus lectionibus, etsi perpaucis, in marginem conjectis. Exstat et tertium quoddam
manu exaratum hujus uperis exemplum in bibliothecaeCampililiensis codice membraneo in folio, quingen-
torum annorum, quod sine dubio illud ipsum est quod in catalogo quodam a quadringentis annis Campi"
lilii confecto sub nomine Gurveii super Isaiam laudalur. Postremo ideo Hervei opus ad Joannem abbatem
Dotensem in bibliotheca Glaromontana Parisiis ms. asservari ex Labbeo lidem facit Caveus, cui addendus
Oudinus, qui id etiam in Bibliotheca Longipontis ord. Cisterciensis iu episeopatu Suessionensi haberi affir-
mat. Cseterum luculenti et Hervei charactere ac ingenio, quod Dolenses monachi supra depinxerunt, ple-
nissimi hujus commenlarii editionem respublica litteraria acceptam referat R. P. Godefrido Depischio, so-
dali et contubernali nostro, qui pertinaci sane ac improbo labore id integrum ex laudatis codicibus cx-
scripsit et singulari quadam industria et diligenlia prelo paravit. Nec is defugeiet laborem eliam reliqua
Herveana opera eruendi, modo codices quibus ea conlineri viri docti 'scribunt, ad nos mitterentur.
Oudinus in Supplem., pag. 595, testatur vidisse se Hervei Posttllas breves in Deuteronomium ms. apud
S. Germauum Parisiensem. Clarissimus S. Edmundus Martene in Itinere suo Litterario, Gallice edilo,
part. i, pag. 57, scribil, in Monasterio S. Mariani Antissiodorensis, ord. Praemonstratensis, reperisse se
Commentaria Hervei in mkiores prophetas. Sed ab his locis majori intervallo disjuncti sumus, quam ut
indequidquam exspectemus. Caeteraaulem Hervei opera, an et ubi hodieque supersint, haclenus nefama
quidem comperimns.

JNOTITIA ALTERA.

{Hisioire UtlSralre de la France par des religieux benidictins, t. XII, p. 544).

Herve naquit au Mans, et non en Bretagne (1), comme l'a cru GenCbrard (2); ni dansfurent le Limousin,
eomme 1'assure le P. le Longf(3). Un esprit vif, penetrant, et un grand amourtout pour Felude les pre-
miers traits qui se developperent en lui, et ceux qui le caracteriserent duiant le cours de sa vie. Apies
d'heureux essais de ses talents, il entra dans 1'abbaye du Bourg-Dieu, ou Bourg-Deols, en Berfy, vers
l'an 1100. Cette epoque a pour garant la letlre circulaire sur sa mort, ou il est dit qu lla finit ses jours dans
l'an 1149 (n. 4), ou
sa cinquantieme annee de religion, sous 1'abbe Gilbert; ce qui revient, selon le P. Pagi,entree
selon Ies auteurs du nouveau Gallia Chrisliana (t. II, p. 151), a l'an 1150. Depuis son dans le cloitre,
Herve n'eludia plus que les livres saints, et ce qui pouvait lui en facililer rinlelhgence, c'est-a-dire les
II tout
interpretes sacres, surtout saint Ambroise, saint Jerome, saint Augustin et saint Gregoire. passait

(J) Fahr. Bibl., t. IR.


<2) Ad. an. 1110.
(5) Bibl. Sacr., I. II, p. 773.
iJ HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 16
f
1'intervalle des exerciees leguliers dans celte occupation, sans que rien fut capable de l'en distrai-e :lii Nec
impedimento ab inquisitione veritaiis avelli potuil. Le ricbc fonds de savoir qu'il acquit pa>' le
quolibetetat
mit en d'entreprendre des ouvrages considerables sur 1'Ecriture, qui lui firent une grande reputaiion.
Ses travaux liiteraires etaient ennoblis par les motifs les plus purs du chrisliauisme, et la piete allait de
pai-r chez lui avec 1'erudition. Cest le temoignage que lui rendent les auteurs de la lettre circulaire deja
citee. Sa moit arriva le dimanche de 1'octave de Paques, a la snite d'un redoublemenl de jeunes, de veiiles
et d'aulres austerites dans lesquelles il avait passe le careme pour se preparer a ce momenl lerrible, dont,
il y a lieu de croire, qu'il avait quelque pressentiment. Le jeudi saintprecedent, il avait preche dans le cha-
pitre, et, le jour de Paques, il availencore eu la force de celebrer la grand'messe, et de faiie une exbor-
tation a la communaule.
La lettre circulaire des religieux du Bourg-Dieu fait honneur a Herve des ouvrages suivanls : une expli-
cation du livre de la Hierarcliie celeste, atlribue a saint Denys; des commentaires sur toute la prophetie
d'Isaie, sur les Lamentalions de Jeremie, sur la derniere partie du prophete Ezechiel, c'est-a-dn e, sur
tout ce qui n'a\ait pas ete explique par saint Gregoire le Grand; d'autres commenlaires sur le Deuiero-
nome, sur 1'Ecclesiaste, sur les hvres des Juges, de Ruth et de Tobie; une exposition ries Epitres de saint
Paul, qui fut regardee cornme son chef-d'oeuvre, et lui merita la repulalion du premier bomme de son
siecle pour rintelligence des livres sainls; des commentaires sur les douze petits prophetes, avec plusieurs
explications des lecons des saints Evangiles et des canliques qui se cbantent a 1'eglise. rencontrent dans
Eerve fit encore une espece de concorde, ou pltitol une critique des differences qui se
plusieurs passages de 1'Ecriture, dont les lecons variaienl lire en diverses eglises, ou quelquefois on avait altere
le texle sacre. Par exemple, il faisait voir qu'au lieu de : Oravit Esther ad Dominum, dicens : Domine
Deus Rex omnipotens, eomme porlaient certains Lectiomiaires, il fallait lire : Oravit Mardochaus. Ce Livre
avait pour litre : De connexione quarumdam lectionum. Mais ce lilre ue serait-il pas lui-meme cononipu,
et ne faudrait-il pas plutot lire, de correctione?
II composa de plus un recueil de miracles que Dieu operait de son temps dans 1'eglise du Bourg-Dieu par
Pintercession de la sainte Yierge.
,Enfin, louchant au terme de sa carriere, il ful engage, par son abbe Gilbert, el par quelques-uns de ses
confreres, a commenter un ouvrage sur la Ceiie, attribue a sainl Cyprieu. Mais la moi t ne lui permit pas
d'achever cette laehe.
Tels sont les eerits d'Herve, que nous placons dans le rang que les auleurs de la lettre circulaire leur
ont donne. II est a presumer qu'ils ont suivi 1'ordre chronologique.
On peut regarder comme perdu le commenlaire sur les livres attribues a saint Denys.
Son eommentaire sur Isaie a vu le jour par les soins de dom Bemaid Pez, qui lui a donne place dansle
IIIe volume de ses Anecdotes (p. 776 el seqq.); mais ily manque Fepitre dedicatoire qui se trouve, suivant
dom Liron, dans les manuscriXsde France (A).II esl partage en huil livres, ornes d'une preface adressee a
Jean, son abbe. Nnus n'examinerons poinl si c'est Jean 1" quigouverna depuis 1105 jusqu'en 1158, on-
Jean II, son successeur; cette question, non moins obscure que frivole, ne merite pas qu'on se metteen
frais pour 1'eclaircir. On remaique dans ce commentaire une grande lecture des Peres dont 1'auleur a,^pour
ainsi dire, exprime le suc dans ses explications. II parle de la grace en vrai disciple de saint Augustin, et
de 1'Eglise comme un homme fort attache a son unite. Souvent son zele eclale en plaiutes contre les pasteuis
de son temps, qu'il peint sous des couleurs qui ne relevent ni leur savoir ni leur vertu. A 1'occasion des
derniers temps, il dit qu'Elie viendra pour relormer les abus qu"on voit se multiplier, chaque jour, parmi
les Chreliens; que comme 1'Eglise a eu les apdtres dans sa naissance, elle aura, vers sa fin, Elie, Enoch et
d'autres excellenls docteurs qui ne seront point inferieurs aux hommes aposloliques. Herve regarde comme
iin point de foi que la persecution de rAntechrist ne durera quelrois anset demi; mais il ne pense pas
que sa mort doive etre immediatement suivie du jugement dernier,
Le moine Alberic fait un grand eloge de cet ouvrage (5j; mais il Se,trompe sur ]e nom de l'auteur.
Magisler Henricus, dit-il (il devait dire Herveus) degens in Biluria, de nigro ordine monachus, nobile
opus in lsaiam et multa alia edidit.
Le commmentaire d'Herve sur les Epitres de saint Paul fut livre au public, mais sous Ie nom de saint
Anselme, par Rene de Chataigner, a Paris, Tan 1553, en un volume in-folio, chez Poncet le Preux. La
meme erreur d'attribution a ete copiee dans les deux nouvelles editions qui en furent faites, 1'une a Yenise,
in-4°, l'an 1547; 1'aulre a Paris, in-folio, l'an 1549, chez les freres Marnefs; el enfin dans plusieurs recueils
tles OEuvres de saint Anselme, ou celte production se trouve, a commencer par celui que publia Melchior
Hiltorpius a Cologne, l'an 1555, cbez Euchaire Cervicorne. Sixte de Sienne (6) observa le premier que les
anciens exemplaires manuscrits de ce commentaire portaient le nom du moine Herve. D'apres cetle remar-
que, Francois Ribera, jesuite, commenga a douter, au rapport de Corneille la Pierre, qu'il ful emaue de
rarchevequedeCantorberi.BeIlarmin(7)ensuiteadecidenettement qu'ilnelui appartenait point. Mais, pour
n'avoir pas consulte les anciens manuscrits, il est tombedans une autre meprise en adjugeant celle pro-
duclion a Herve"Nedellec, generaldes Dominicains, mori en 1325. "Sonauloriie a fait illusion surcepoint
b. d'autres critiques. Enlin le P. Labbe ayant decou\ert la source de 1'erreur, tous les sa\ants se sont reunis
a lui pour restiluer ce commentaire a notre auteur.
Les explications de quelques evangiles de rannee ont eu longtemps la meme destinee que le Commentaire
sur sainl Paul, c'est-a-dire, qu'elles ont passe pour etre de saint Anselme.On les voi' parmi les OEuvres
veritables dans toutes les anciennes edilions, sans excepter celle du P. Theophile Raynaud (8), avec ce
titre : Divi Ansehni in aliquot Evangelia enarrationes.
Les aulres ecrits d'Herve" sonl demeures dans 1'obscurite. Plusieurs bibliotheques en conservent des
exemplaires. Dom Rivetavaitvu dans celle de Clairvaux 1'explicalion de la dernieie vision d'Ezechiel,

(4) Singulariles historiques, t. III, p. 40.


(5) C/HWZ.adan. 1156, p~.328.
(6 Bibl. 1. iv, p. 223.
(7) Script., p. 289.
(8) Exstant eliam in editione Gerberonii quam Patrologise tomo CLYHlrecudimus, sed sub titulo :
Romilim et exlwrtationes. Vide Censuram Operum S. Anselmi Cantuariensis eidem tomo praefixam»
col. 26.
17 COMMENT.IN ISAIAMLIBRI OCTO. — LIB. I. 1S
dansunbeau manuscrit in-fol. du xn' siecle avec ce litre : Liber quem Herveus composuil super vltimam
visionem Ezechielh prophetm. II y avait pareillement vu le commentaire sur le Deuieronome, qui com-
mence en cette sorte : Addabarim, id est Deuteronomiumliber isle vocalur. Le meme ouvrage se' ren-
contre a Saint-Germain des Pres, sous le titre de Courtes poslilles sur le Deuteronome.
Les noles d'IJer\e sur le tivre des Juges, sur cemi de Ruth, sur les douze petits prophetes, sur les
Lamenlations de Jeremie et sur 1'Ecclesiastique, font partie des manuserits de 1'abbaye de Yauluisant
au diocese de Sens. II s'en trouve aussi des portions dans celle de Pontigni.
A la cathedrale de Tours, un manuscrit de cinq cenls ans renferme, a la suite des lettres de saint
Cyprien, le commentaire d'Herve sur le sermon de la Cene attribue a ce Pere (9). Cest le dernier fruit,
mais non pas le meilleur, de la plume de notre auteur : ce commentaire se ressent et des defauts^du
texte, et de 1'eiat de langueur ou Herve le composa. La mort, comme 011l'a dit, Ie surprit dans ce travail,
et ne lui permit pas d'y mettrela derniere main. Le meme ouvrage est encore a Clairvaux, precede des
notes de notre auteur sur les cantiques d'Anne et d'Habacuc.
A ces productions litteraires d'Herve, fdetaillees dans la lettre circulaire dont ou a parle, dom Gerbe-
ron (10) ajoute un commentaire sursaintMatthieu, un autre sur leCantique descanliques, etun troisieme sur
PApocalypse.Ce savant hommes'etait memepropose de les donner au public avec tous les autres ecrils
d'Iierve sur les livres saints. Nous ignorons sur quel fondcmentil attribue ces trois derniers a notre
auteur. Pour nous, il nous parait eertain qu'ils appartiennent a Anselme de Laon, et nous en avons donne
k preuve dans le dixieme volume de celleBistoire /11).
_Enfin, pour ne rien omettre de ce qui concerne les ecrits de nolre auleur, nous observerons que la
lettre circulaire qui doil servir de regle pourles discerner a ete imprimee trois fois, savoir, dans le deuxieme
tome du Spicilege, dans le deuxieme volume des Anecdotes de D. Pez, et dans le sixierae volume des
Annales Benedictines.
(9)"< On peut remarquer a cette^occasion, dit dom Liron (Sing. Hist., t. III, p. 58), le peu de crilique
de ce temps-la; car c'est un ouvrage pitoj^ableque ce sermon aftribue a saint Cyprien. II etait deja an-
cien du temps d'Herve; car j'apprends qu'un certain Maur (copisle) l'a dedie aiitrefois a Lothaire, roi de
France, morl l'an 986. i
(101 Ansel. Opp. praef.
(H) VidePalrologiaetom. CLXIIin Anselmo Laudunensi.

BURGIDOLENSISMONACHI

GOMMENTARIORUM 1N ISAIAM

LIBRI OCTO.

(Eruit ex ms. cod. inclyli monasterii S. Crucis ord. Cislerc. in Austria, collato cum cod. inclyti mona-
steiii Garstensis prope Styram ord. S. Beued., R. P. Godefridus Depisch Benenediclinus
Mellicensis; edidil R. P. Bernardus PEZIBS,Thesauri Anecdot. t. III,
parle i, p. 2. AugustaeYmdelicorum et Graecii, sumpti-
bus fratrum Veith, anno 1721, fol.)

LIBER PRIMUS.

CAPUT PRIMUM. A Fitii Amos. Regnum quippe, de quo principalitcr


YERS1. — « Yisio Isaiae filii Amos, quam vidit est locuturus, urbemque denuntiat, dicens : Quam
super Judam et Jerusalem in diebus Ozise,Joathan, vidit super Judam et Jerusalem. Tempus etiam de-
Achaz, Ezechise, reguni Juda. J scribil, adjungens : In diebus Oziw, Joathan, Achaz,
Subiutelligitur in primis Hmc est, ut ita inleger Ezechim, regum Juda.
sit sensus : Haec est visio Isaiae filii Amos. Usus Nec movere nos debet quod non ait: visio mea,
vero prophelicae locutionis esl, ut prius personam, sed vtsio Isaim. Mos enim sacrae Scrlpturae est, ut
regnum vel urbem-ac tmipus describat, et poslmo- ipsi qui scribunt, sic de se in illa quasi de aliis lo-
dum dicere mysteria prophetiac incipiat, quatenus quanlur ostendentes quia non ipsi loquuntur, sed
ad veritalem soliditis ostendendam, ante historise Spiritus sanctus. Hinc est enim quod Moyses ait:
jadicemfigat, et post fructus Spirilus per signa et « Erat Moyses vir mitissimus super omncs homines,
allegorias proferat. Isaias igitur primo peisonam qtii morabantur in terra (Num. xn, 5). » Qui enini
suam declarat dicens : Visio Isaim. Qui ut bcne non ait: Eram, sed erat, profecto aperte indicat
personam indicet, etiam genus narrat, cum subjicit: quia is qui per illum de illo loquebalur, alius erat'.
W HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 20
Hinc et Joannes ait: « Discipulus ille, quem dilige- A pellemiis corporale, quia per corpus percipitur et
bat Jesus (Joan. xm, 25). » Scriptores igitur sacri corporis sensibus exhibetur. Seeundum autem spiri-
eloquii, quia impulsu sancli Spiritus aguntur, sicde tale. Quidquid enim corpus non est, sed tamen sli -
se in illo testimonium tanquam de aliis proferunt. quid est, jam reete spiritus dicilur, Et utiqua
Sanctus ergo Spiritus per Moysen locutus est de non est corpus, quamvis corpori similis sit, imago
Moyse; Spiritus sanctus per Joannem locutus esl de absentis corporis, nee ille ipse obtutus, quo cerni-
Joanne; Spirilus sanctus per Isaiam locutus est de tur. Tertium vero intellectuale ab intellectu dici-
Isaia. Bene itaque vir Deo plenus ait: Visio Isaim, mus. Praestantior est autem visio spiritalis, qua si-
et non visio mea; quia per hoc quod repletus Spi- militudines corporum spiritu non mente cernuntur,
iilu sancto super se trahitur, quasi exlra semet- quam corporalis, qua per oculos corporis ipsa cor-
ipsum fit, et de se quasi de alio sententiam profert, pora videntur. Et rursum ambabus prastantior in-
etiam in hoc devitans ne jactanter loqui videatur. telleclualis, quia mente pura videnlur divina non
Qui visionem hanc vidit super Judam et Jerusalem. per aliquam spiritaliter vel corporaliter figuratam
Quia, licet de duodecim tribubus prophetaverit, spe- significationem, sed puro et acuto intelleclu men-
cialiter tamen de tribu Juda et urbe regali, in qua tis. ^
templum erat, vaticinatus est. B Ex his itaque tribus visionum generibus secun-
Sed quaerendum nobis est cur exorsus sit, dicens : dum el tertium in visione Isaiae invenitur. Est enim
Visio Isaim, filii Amos, nec subjungere videatur intellectualis visio ejus, et nonnunquam etiam spiri-
quid viderit, aut iudfcare quae sil isla visio. v talis. In spirilu quippe formatis imaginibus vidit
Ad quod respondendum, quia tria sunt genera « Dominum sedentem super solium excelsum et ele-
•visionum, id est corporale, spirilale atque intelle- vatum,» atque « seraphim i stantes in circuitu ejug
ctuale. Ecce enim in hoc uno praeceptocum legitur: (Isa. vi, 1); sed mentis acumiue, quaeviderat, in-
< Diliges proximum tuum sicuf te ipsum (Malth. v, tellexit quod prophetarum mentibus est proprium.
-45), > tria occurrunt genera visionum : umim per Nam signa -per aliquas rerum corporahum similitu-
oculos, quibus ipsae litterae videntur, alterum per dfeies demonstrantur in spiritu; sed accedit mentis
spiritum bominis, quo proximus et absens cogitatur, officium, ut etiam intelligantur. Spiritus enim ho-
tertium per contuitum mentis, quo ipsa dilectio in- rainis vocatur vis animae quaedam mente inferior,
tellecta conspicitur. In his tribus generilms illud nbi corporalium rerum similitudines imprimuntur,
primum manifestum est hominibus. In hoc enim sed vivacitate mentis non intelliguntur. Quod au-
videtur coelum et terra, et omnia quae in eis «onspi- /* teia non imaginaliter sed proprie videtur, et non
cua sunt oeulis nostris* ^ per corpus, hoe sola mente cernitur sicut justitia,
Nec illud alterum, quo absentia corpora cogitan- veriias'ct sapienlia et hujusmodi caetera. Itaque vi-
tur, insinuare difflcile est. Ipsum enim ccelum et sio Isaiseest intellectualis, et aliquoties fortasse spi-
terram, et quae in eis viderepossumus, etiam in eis ritalis simul et intellectualis. Nam, ea quae in hoc
coustituti cogitamus, ubi niliil videnles oculis cor- volumine descripta sunt, visionem suam appellat.
poreis, apimo tamen corporales imagines intuemur Patet igitur causa, cur praemittat, dicens: Visio
tm veras, sicut ipsa corpora vidimus, et memoria Isaim, filii Amos, et nihil de coiporea visione sub»
rotinemus, seu fictas, sicut cogitatio formare potue- jungat; quoniam ccelestis oracuh sententise quas ex-
lit. Aliter enim cogitat quis Romam, quam vidit, plicat, ipsa est visio intellectualis quam narrat.
aliser Jerusalem» quam non vidit. Nam propter hujtismodi visiones piophetse voca-
Tertium vero illud, quo dilectio intellerla conspi- bantur videntes, id est intelligentcs. Yisionem ergo
cilur, eas res continet, quae non imagines habent suam narrare inchoans ait:
sui bimiles, quse non sunt, quod ipsae. Nam homo YERS.2. —«Audite cosli,etauribus percipe. terra,
quidem vel arbor, aut sol, aut quaicunque alia cor- qtioniam Dominus locutus est: Filios enutiivi, et
porea sive coelestia sive terreslria et praesentia vi- D exaliavi; ipsi autem spreverunt me. >
dentur in suis formis, et absentia cogitantur imagi- Omnes, qui prsedicalionis officium in Synagoga
nibus animo impressis, et faciunl duo genera visio- tenuerunt, coztirecte voeati sunt, quia nimirum sa-
Jium, unum per corporis sensus, alterum per spiri- pere superna credebanlur. Terra vero plebs Judaeo-
tum, quo illse imagines continentur. Dilectio autem rum appellata est. Unde et Moyses cum sacerdotes
nunquid aliter videtur praesens in specie, qua est, et populum ad verba suae admonitionis excitaret,
et aliter absens in aliqua imagine sibi simili ? Non dixil:«Audite,coelirquseloquoT(Deut. xxxn, 1),» etc.
Mique. Sed quantum mente cerni potest, ab alio Ccelos videlieet ordines praepositorum appellans,
magis, ab alio minus ipsa cernitur. Si autem aliquid leiram \ero subditam plebem : eadem ralione cce-
imaginis corporalis cogitatur, non ipsa dilectio cer- los et terram nunc Isaias affatur. Sed coslos jubet
nitur. Neque enim imaginaliter, sed proprie videtur, audire, lerram vero auribus percipere. Auditus
el non per corpus, sed in mente ab omni vitiorum enim in Scripturis sanctis non est iste, qui in aure
\abe mundata, ejus denique dilectionis gratia re- sonat, sed qui corde pereipitur. Unde Dominus :
Dleta. < Qui',habctaures audiendi, audiat (Malth. xi, 15). i
Haccsunt lr!a genera visionum, Primum ergo ap- Audit enim, qui verba vcritatis in aure cordis intel-
21 COMMENT.IN ISAIAMLIBRI OCTO. — LIB. I. £2
ligendo suscipit; auribus vero percipit, qui sonum A * sed et nomine suo prophetat. Isaias quippe salus
verborum auribus corporeis audiens interiorem sen- Domini Christus est, de quo idem Dominus promi-
sum eorum minime capit. Et quia saeerdolum atque serat:«Juxta est salus mea, ut veniat (lsa. LVI,1).»
doctorum est intelligere myslica, populi vero nudam Pater^aulem Isaiae vocatus est Amos. Atnos \ero
hisloriae superficiem auditu corporis haurire, ideo )obustus vel polens dicitur. Et quis robustus et po-
cselijubentur audire et auribus terra percipere. Et tens nisi Pater Domini nostri Jesu Christi ? Rmsus
hoc in omnibus Scripturis nolandum quoties haec Amos interpretalur populum avcllens. Et Deus Pater
duo verba junguntur. Audire ergo cceli monentur populum Judaeorumavulsit de terra sua propter ne-
et auribus terraepercipere, quia Deus conquestus sit, cera Salvatoris, captivumque per omnes gentcs dis-
dicens : Filios enutrivi, et exaltavi, ipsi aulem sp^e- persit. Isaias itaque filius Amos Unigeiiilumsummi
veruntme. Et quos nunc appellat filios nisi Judaeos Patris designat. Sed Isaias visionemvidit super Ju-
de quibus ait Moyses : « Yidit Dominus, et ad ira- dam et Jerusalem. Et super nos Christus visionem
cundiam eoncitalus est, quia provocaverunt eum vidit, id est noslram salutem prsevidit, et "gratise
filii sui et filiae (Deul. xxxn, 19), » quos enutrivit suae illustratione respexit, cum pro discipulis orans
manna pascens in deserto quadraginta annis, et subjungeret: < Non pro his autem rogo tantum,
exaltavit eos in terra, quam patribus eorum promi- B sed et pro eis qui crediluri sunt per verbum co-
serat, sicul et Paulus ait: < Dcus plebis Israel elegit rum in me (Joan. xvn, 20). > Judas namque confi-
patresnostios, etplebem exaltavit? (Act. mi, 17)» tens vel confessioinlerprelatur. Et Dominus super
ipsi autemspreverunleum, quialegcmejusprojecerunt Judam visionem videbat, cum dicerel : « Omnis
atque damionibus immolaverunt et novissimefilium quicunque confessus fuerit me coram hominibus, et
ejus unieum delionestaverunt. Unde et subditur : Filius hominis coniilebitur eum coram angelis i)u
YERS.5. — < Cognovit bos possessorem suum, (Luc. xn, 8). > Jerusalem vero dicitur visio pacis.
et asiims praesepe domini sui; Israel autem me Et Dominus visionem super Jerusalem intuebalur,
uon cognovit, populus meus nou intellexit. > quando dicebat: Quia « multi ab Oriente et Occi-
Quis euim bos nisi Judaicus populus exstitit, cu- __dente venient, et recumbenl cum Abraham etlsaac
jus cervicem jugum legis allrivit ? Et quis asinus et Jacob in regno coelorum (Matth. vm, 11). >
nisi gentilitas fuit, quam quilibet seductor, qui re- Et : « Beati mundo corde, quor.iam ipsi Deum vide-
perit.quasi brulum aniinal et nulla ratione renitens, bunt (Matth. v, 8). > Ibi namque eril perfecta, ae
quo voluit, errore substravit? Bos possessorcm,et perpetua pacis visio, cum ipsum pacis fontem sine
asinus prmsepe domini coanovil; quia et Hebraicus p£ fine viderimus.
populus Deum, quem colebat, sed ignorabat, repe- Yidit aulem hanc visionem in dicbus Ozim, Joa-
rit; et genlilitas legis pabulum, quod non habebat, than, Achaz, Ezechim, regum Juda. Nam hi quatuor
accepit. Prmsepeenim hoc loco sacra Scriptura non reges qualuorevangelistas non incongrue designant,
inconvenienter intelligitur, in qua verbi pabulo ani- de quibus Jqannes ail: « Animal primum simile leo-
riialia sancta satiantur, de quibus per Psalmislam ni, et secundum animal similevitulo, et tertium ani-
dicitur : < Animalia lua habitabunt in ea (Psal. mal habens faeiem quasi hominis, et quarlum ani-
LXVII,11). » mal simile aquilse volanti (Apoc. iv, 7). » Ozias
Hinceliam natus Dominus a pastoribus in prse- enim qui robuslus Domini dicitur, intelligi mystice
sepi reperlus est (Luc. n, 16); quia ejus incarnatio potest animal simile leoni. Joathan vero, qui con-
in ea, qua nos reftciunl prophetae, Scriptura rcco- summalus interpretatur, animal simile vitulo; quia
gnoscitur. Bos itaque idem Hebrseorum populus \itulus consummari solebal in Dei sacrificio, Achaz
jugo lcgis edomitus coghovit possessorum suum, id autem,*quiin lingua noslra conlinentemsonat, ani-
est Chrislum in carne praesentem, et asinus, id est mal habens faeiem quasi hominis; qtiia hominis
gentilis populus, qui voluptatibus dedilus erat, est, ut sit continens et castus. Ezechias vero, qui
et (12) gravius brulus agnovit praesepe Domini sui, D I dicitur apprehendensDominum, animal simile aqui-
id est Scripluram Dei, in qua pabulum vitaeperci- Ise volanli; quia quartus evangelista quasi appre-
peret. Israel autem, id est pars illa Judaici populi, hendit Dominum, dum incomprehensibilis divinita-
quae in infidelitate maluit persistere, non cognovit tis ejus arcana profundius rimatur, sicut el aquila
eumdempossessorem suum. < Si enim cognovisscnt, sublimius /aeteris omnibus avibus volare consuevit,
nunquam Dominum gloriai crucifixissent (I Cor. et in reverberatis obtulibus radios solis respicere.
ii, 8). > Et qui peculiaris populus Dei erat, non in- Quaescilicet animalia, id est sancti evangelistsenon
lellexil majestatem in carne latentem. Debuisset immerito reges Juda"vocantur, quia per eos usque
enim prae omnibus eum intelligere, quia caeleris in finem mundi sancta Ecclesia regitur.
eum agnoscentibus iste solus amisso cordis lumine In quorum diebus Isaias, id est Salvator nosler,
non intellexit occultum Dei adventum. visionem super Judam el Jerusalenr, ul diclum est,
Nec praetereundum, quia ejusdem Salvatoris ad- videt; quia in terris corporaliter conversans oculos
venlum magnus Isaias non aolum \ oce et pcrsona, misericordiaesuse super omnes qui eraiit credituri,

(12) Ita aiserle &mbocodices.


£3 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI , 24
Ievavit. Cujus visio panditur in hoe prophetaelibro, j i Christiano censentur, sed pralatos Ecclesiaemagis
quia quidquid ipse fidelibus Novi Testamenti facere dehonestarequsemnt, quam eis obedire', ipsi sunt
disposuit, iste liber satis praedixit. Omnia enim ingrati filii, de quibus conquestus est Dominus, quod
evangelicaegratiae mysteria in hoc volumine prae- ab eis spretus sit. De quibus et hoc, quod subditur,
nuntiata (15)leguntur. Isaias aulem sicut persona et apte potest intelligi.
nomine suo typum Salvatoris gessit, ita praedica- Cognovitbos possessoremsuum, et asinus prmsepe
tione sua eum prsefiguravit. Unde mox idem Salva- domini sui; Israel autem non cognovitme, populus
torper eum aperirevisionem suam incipiens subdit: meus non inteltexit; quia quem Hebraicus et genti-
« Audite, coeli.,quae loquar, et auribus percipe terra, lis populus Deum cito cognovit, et ad ejus gratiam a
quoniam Dominus locutus est. Filios enutrivi et pristino ritu facile convolavit, hunc populus iste
exaltavi, ipsi autem spreverunt me. > falsorum Christianorum, qui cum Iacte camis ab
Visionem quippe narrat, dum ea, quae apud Pa- uberibus sanctae Ecclesiae nutritus est et ex paren-
trem vidit vel audivit, loquitur. Et quia de ccelesti- tibus Cbristianis ortus, cognoscere non valuit. Nam
bus ad ima pro nobis descendit, descensionem-Jianc « qui dicit se nosse Deum, et mandata ejus non cu-
in primordio suae locutionis ostendit. Qui enim ab slodit, mendax est (I Joan. n, 4). » Et: « Qui non
inilio docet in excelsis anjjelos, ipse nunc in ter- ^ diligit, non novit Deum: quia Deus charitas est
ram hc-minesdocere vcnit: et ideo pulchre coepit: (IJoan. iv, 8). » Haec igilur hominum multitudo,
i Audite, cceli, et auribus percipe teira. > Quid quos fidem sine charitate et bouis operibus habet,
enim coelorum nomine, nisi ii qui in ccelestibus «equaquam Deum Yidet (15), sed tamen vocatur
sunt conditi, spiritus angelici designanlur? Et quid Israel, id est videns Deum; quia quem dilectione et
appellatione terrae nisi humana natura exprimitur, bonis operibus nescit, hunc fide in aliquo cernit.
quse de terra est? Unde et in oratione nostra dicere Ubi et apte seu prophetica seu Dominica voce sub-
voceejusdem Salvatoris instruimur : « Fiatvolun- jungitur :
tas tua sicut in ccelo et in terra (Matlh. vi, 10); > YERS.4. — « Yae genli peccatrici, populo gravi
ut nimirum voluntas Dei sicut a superiore natura iniquitate, semini nequam, iiliis sceleratis. >
agitur, ita in hominibus, et ab liumana infirmitale Vm perpetuum dolorem et gemitum (16) designat
senetur. et amaritudinem aeterni sypplicii. Quamvis autem
Possunt etiam mentes electorum nominum per inter peccatum et iniquitatem nihil distare perhi-
eoelos exprimi a cunctis terrenis contagiis intimo beat dicens : < Omnis qui facit peccatum, et ini-
amore su<spensae,quae quamvis corpore degant in . , quitatem facit, et iniquitas peccatum est (I Joan.
'
iniimisJ tamen jam corde inhaerenL supremis, vera- III, 4), > ipso tamen usu Ioquendi plus iniquitas
citer dicentes : < Quoniam conversatio nostra in quam peccatum sonat, et omnis homo se libere fa-
coelis est (Philip. m, 20). Per terram vero peccalo- tetur peccatorem; iniquum autem dicere nonnun-
res designari possunt, quia peccanti homini dictum quam erubescit. Nequitia vero dicitur ab eo quod
est : Terraes, el in terramibis (Gen. m, 19).>Yel est nequicquam, quia per eam _quisque tendit ad
certe non peccatores et reprobi, sed ii qui terrenis non esse. Scelus autem et pondus peccati transit,
actibus occupati, eleemosynarum et lacrymarum quia sceleratos vocare solemus homicidas et hujus»
ope ad aeternam vitam perveniunt. Itaque vel ange- modi crimiuosos. Et quolibet quidem peecato Deum
lica (14) et humana natura, vel justi et peccatores, quisque offendit, cui peccatum omne displicet;.ini-
vel contemplativi et activi per coelum el terram quitate autem, ut magni ponderis arcina gravatur.
exprhnun.tur. Et hi omnes audire querimoniam ju- Nequilia vero deficit, alque a vero Dei esse longe
bentur, quam super ingralis filiis Deus facit, ut fit, atque ab aelerno amore tepescens, in appetitu
omnis rationalis creatura testis existat pravitatis temporalium exardescit; scelere autem exercet cru-
eorum. Ait enim : Fi7ios enutrivi el exaltavi, ipsi delilatem. Talibus fcrgoculpis implicato Judaeorum.
autem spreverunt me. Et quos appellat filios, nisi I • vel Christianorum populo debitum vm perpetui cru-
quos per aquam et Spiritum Ecclesia gignil? Quos ciatus et amaritudinis aeiernsepromitlitur. Unde et
ipse enutrit in fide alque doclrina coelesti, et exaltat, subditur :
wt, < quae sursum sunt > quaarant, < non quae super « Dereliquerunt Dominum, blasphemaverunt san-
terram (Coloss. m. 1). >— <sConresuscitavit enim, ctum Israel, abalienati sunt retrorsum. > Derelique-
et consedere fccit nos in ccelestibusin Christo Jesu runt DominumJudsei, sicut per Jeremiani dictum
(Ephes. II, 6). >Sed nos post tanta beneficia, proh esteis : < Omnes dereliquislis me, dicit Dominus
dolor! spernimus eum, quia praedicatorum ejus (Jerem. n, 29). >Sanctus Israel Christus est, cui
verba contenmimus, quibus ait unigenitus ejus r canebatur a turbis : « Hosanna! benedictus, qui
4 Qui vos audit, me audit; et qui vos spernit, me venitin nomineDomini, rex Israel! (Joan.xu, 15).>
spernit; qui autem me spernit, sperniteum qui me Ipse enim Sauctus sanciorum naturaliter est,
misit (Luc. x, 16). » Ergo carnales isti, qui nomine « quem Pater sanctificavit et misit in mundum

(13) Cod. Cruc, pronuniiata. (15) Codic. Garst., nequaquamDominumcosmviU


(14-)Cod. Cruc, ilaque angelwa elhuman. (16) Codic Garst., vet gemittm.
25 COMMENT. IN ISAiAM LIBRI OCTO. — LIB. I. 23
(Joan, x, 30). > Quem Judaei blasphemaverunt di- A omnia aciiouum membra infirmantur eodem sp'.ri-
centes: « Dsemonium habet, et insanit (ibid.). » tuali morbo. Nam sequitur:
Nam blasphemia est, per quam de ipso Deo falsa YERS.6. — « A phinla pedis usque ad verticem
dicunlur, Qui et abalienali sunt a Deo retrorsum, non est in eo sanitas. »
sicut ei tandem poenitentes dicunt: « Facti sumus Et quid per piantam nisi extrema quseque, et
sicut in principio, cum non dominareris nostri, minima aetio designatur? Quid vero per verticem,
neque invocaretur (17) nomen tuum super nos nisi fidei sublimitas exprimitur? Unde et per Jere-
(Isa. Lxm, 19). > miam tali animse dicitur : « Filii quoque Mempheos
Sed et multi, qui Christiana professione censen- etThaneos [al., Taphnes] constupraverunt le us-
tur, derelinquunt Dominum, qui reliclis coelestibus que ad verticem (Jerem. n, 16). » Usque ad verti-
lerrena quserunt. Deserto enim Creatoris amore cem quippe constuprari est post malae operalionis
creaturam diligunt, desertis supernis gaudiis in usum jam in ipsa etiam fidei sublimitate corrumpi.
infirmis rehus gaudent, et omissis ccelestibus, ter- Cum enim nequissimi spiritus uniuscujusque ani-
renum est omne quod siliunt. De iis ergo vere dici mam in pravis operibus involvunt, sed integritatem
piterit, quia dereliquerunt Dominum. Qui et blas- _ fidei vitiare non possunt, quasi adhuc infciiora
phemaverunt Sanctum Israet; quia de Deo multa membra polluunt, sed ad verticem non pertingunt.
loquunlur inepla, et frequenter judicia ejus audent Quisquis autem in Hde corrumpitur, jam usque ad
Teprehendere, et multa dicunl non bene ordinata ab verlicem constupratur. Malignus enim spiritus quasi
eo non recte.fieri. Atque retrorsum_abalienantur; ab inferioribus membris usque ad summum perlin-
quoniam ad pristinas iniquitates suas reverluntur, git, quando activam vitam polluens, caslam celsitu-
et a Deo sunt alieni (18), quibus esset < melius non dinem fidei diffidentiaemorbo coirumpit. Apte igitur
cognoscere viam justitiae, quam post agnitionem de unoquoque,talium dicitur, qnoniam a planta pe-
retrorsum converli ab eo quod illis tradilum est, dis usque ad verticem non est in eo sanilas. Quia
saucto mandalo (II Pelr. ii, 21), > quos increpaf, peccati lauguor omnia occupavit ab extrema ejus
cum subjungit: actione usque ad summam fidei celsitudinem. His
moribus insequuntur, quod credulitate
YERS.5. — « Super quo percutiam vos ultra ad- enim, qui
divino judicio saepe contingit, ut per
denles piaevaricationem? > « venerantur,
hoc, quod nequiler vivunt, et illud perdant, quod
Superquo, id est de quo peccato, Jani uttra percu- salubriler credunt. Incessanter namque se pravis
tiam vos, inqtiit, id est de qua culpa vos emendare aclionibus
Q inquinant,et super hoc vindiclam judicii
verberibus tentabo, qtti jion de verbere proficitis, retribui posse diffidunt. El ssepe, dum bene vivere
sed culpas amplius multiplicatis, et praevaricationes intelligunt, etiam nullo persequente usque ad per-
praevarieatioiiibus-addilis? Praevaricatioues quippe fidiam dilabuntur. Nam qui imminere districtum
addit quisquis, dum de culpa sua corripitur, mur-
judicium non credunt, qui iuulte se peccare suspi
murat, vel qui mala, quas pro correctione sustinet, cantur, quo pacto vel esse vel dicifideles possunt?
non deserit vel vitia, pro quibus correplus est, sed Fidem
quippe perdidisse est, incorrectis malis opc-
magis impatientiae se facibus inflammat. Unde et ribus digna „supplicia reddi posse non credere. Sed
sequilur: et Judaeorum populus, dum digna fidei opera faceie
« Omne caput languidum, et omne cor mcarens. > contemneret, iidem perdidit, quia caecalus malitia
Caput namque interioris hominis mens est. Diffeit sua Redemptorem, quem venturum crediderat, ve-
aulem mens a corde; quia quaedam superior vis nisse non credidit. Itaque vel de Judseorum vel de
animsevocatur mens, ubi ratio consistit, et veritas pseudo-Cbrislianorum populo, sive de unoquoque
cernitus-. Cor autom quodammodo carnale est; quia eorum convenienler accipitur dictum : A planla pe-
ibi proprie humana volunlas et affectio locum ha- dis usque adjverticem non est in eo sanitas. Nam
bet. Caput ergo prae\ aricalorum languidum esl; D serpens antiquus lethale virus suum per omnes ar-
quia mens eorum, qui illicita voluntarie commit- tus actionum ejus diffundit,a minimis ejus inchoans,
luni, infirmalur languore peccati. Et ubi caput lan- et usque ad summa paulalim perveniens. Sed tanttis
guidum est, efficitur cor mozrens; quia, si mens languor ex eo irremediabililer convalescit, quod ei
sanitatem amiserit et ab inlentione cceleslium desi- non est adhibita medicina. Sequitur enini:
derium per desidiam et acediam languere coeperit, « Yulnus et livor et plaga tumens non est circum-
confestim cor ex his, quaepro sua correptione pati- ligala, nec curata medicamine, neque fota oleo. *
tur, fit moerens ac triste, et contra flagella murmu- Aut hiant, inquit, vulneribus corpora, aut livent
rans. Neque enim cor in adversis moerere potest, verberibus, aut tumenl plagis. Quid autem nomine
nisi mens languida fuerit, sed magis cum Paulo A-ulneris intelligi debet nisi plaga luxuriae, de qua
gloriabitur in tribulationibus. Sed horum, de quibus scriptum est : « Convulneravit lumbos meos? (iob
sermo est, infirmato capite universos artus Ianguor \vi, 14.)»—«Mullos enim -vulneratos dejeciJ, et for-
iuvasit; quia mente eorum morbo peccali dibililala tissimi quique dejecti sunt ab ea, » sicut Salomoa

(17) Codic. Garst., ne invoc. (1-8)Codic. Garsl., fiunl aticm.


27 HERYEI BURGIDOLENSISMONACHI iS
sit (Prov. vn, 26.) Quid vero livoris appellatione A . VERS.7. — < Terra vestra deserta , civitates
designalur nisi invidia, qua? mentem facit lividam, vestrae succensae igni. >
dum de alienis bonis torquetur intrinsecus?Et quae Et quid per terram nisi caro designattir, quae de
est plaga lumens nisi aegritudo superbiae,quae men- terra facta esl? Unde et in psalmo canilur, quia
tem sauciam reddit et turgidam? referamus singula « Veritas de terra orta est (Psat. LXXXIV, 12), » id
singulis, ut dicamus, quia vulnus non est circumli- eslChrislus de virgine nalus esl. Terra vero corpo-
gatum, neque livor curalus medicamine, nec plaga ris nrstri sacrarum disciplinarum exercitio debet
tumens fota oleo. excoli, ut fructum bonorum operum proferat, om-
Vulnus autem circumligatur, cum luxuria, quae niaque ejus membra divinis aciibus mancipari de-
et conscientiam, et carnem vulnerat, per continen- bent, et conditoris imperio deservire. Quod si haec
tiam coarctatur, sicut praecepit Dominus : « Sint nobis defuerint, tunc et nobis dici polerit: Terra
lumbi veslri praecincli (Luc. xn, 55). > Quo conlra veslra deserta. Eorum quippe terra est deserta, quo-
jste propheta ei qui caslitalem amisit, improperal : rum disciplinis ct actionibus sacris caro non est
< Non est cingulum ultra tibi (Isa. xxm, 10). i Li- occupala.
vor vero tabescentis invidiae curatur medicamento Quid autem per hujus terrae ci\itates nisi sensus
benevolentise, cum Paulus dicit : « Omnis amari- corporis exprimunlur, id est visus, auditus, gnstus,
tudo, et ira, et indignatio, et clamor, et blasphemia odoialus et tactus?Undeet fideli servoDominusait:
tollalur a vobis cum omni malitia; estoleaulem in « Tu esto supra quinque civitates (Luc. xix, 19j. »
vicem benigni, misericordes (Eph. iv, 51, 52). >At- Civilales ergo succendunturigni, quandoflammavi-
que tumens plaga superbiaeiovelur oleo, ut sanita- liorum exurit quinque sensus corporis, quando mu-
iem recipiat, id est suavi blandimento sacrae admo- lierum formas oculi libenter contemplanlur et aures
nitionis, cum Dominus demulcel dicens : < Discite libidinosa verba delectabiliter audiunt, os gustus
a me, quia mitis sum et humilis corde, et invenietis illicitos avide sumit, nares odoribus pascuntur illi-
requiem animabus vestris (Matlh. i, 29). > Sed Ju- cilis, manus ea tangere delectantur, quae ad pecca-
daeorum vel multitudinis hujus cainalium Chtistia- tum pertinenl. Quorum enim sensus ita sunt concu-
norum vulnus el livor, el plaga lumens non esl cir- piscenliarum ardore inflammati, horum profecto ci-
cumligala, nec curata medicamine, neque fola oleo, vitates succensae sunt igni. Quibus adhuc deteriora
quia nullus in Synagoga, et rarissimus valdejam monslrantur accidere, cum subjungitur :
in Ecclesia prsepositus invenitur, qui salutem ani- « Regionem vestram coram \obis alieni devorant,
nsarum gregis sibi eommissi quaerat, et vulneribus £ H desolabitur sicut in vastitate hostili. > Quid enim
mentium adhibere spiritalia medicamina studeal. regionis nomine nisi latitudo conversationis eorum
Sacerdotes enim ul spiritales medici deberent sub- exprimitur, de cujusmodi regionibus dictum est apo-
jectis suis undique prohibendo et constringendo cir- stolis : t Levale oculos vestros, et videte regiones,
cumligare vulnus fornicalionis ac medicamine Scri- quoniam albsesunl jam admessem, et qui melit,mcr-
pturarum curaie livorem invidiae, et eos, qui inflati cedem accipit, ct congregat fructum in nlain aster-
sensu carnis suae lumentem superbias, vel inanis nam?(Joan. iv,55,56)»Alieniverosuntmalignispiri-
gloiiae plagam sub pectore portant, fovere oleo, id ttis ab electorum sorte in perpetuum alieuati. Horuni
est dulci et gratiosa monitione, jjuae demulcet men- ergo regionera coram eis alieni devorant; quia ma-
tem et ungit, non quia superbus, cum opportunum ligni spirilus conversalionem eorum jam ex integi o
fuerit, dura increpaiione feriendus non sit, sed quia diripiunt, non jam latenter insidiando nescientibus,
elatus ille, qui aliter tangi non potest, blanditiis sa- Yim quippe nonnullis scientibus faciunt, quia ssepe
cr?e admonilionis quasi quibusdam praecantationi- sic bona opera tollunt, ut haec se amitlere ipse, qui
bus sit mitigandus, ut humilitalis mansueludine sa- vim patitur, dolens cernal. Nam gemit plerumque
aetur. animus, et tamen delectationibus carnis superatus,
Quod si verba singula, quemadmodum oslensum D bona quae fecerat, amans perdit; ea, quse sustinet
est, reddita singulis non fuerint, el aliquis forlasse damna, consideral et tamen violenliae daemonum
quid aliud nomine vulneris et livoris ac plagae lu- bona sua diripientium rcsistere non valet. Aliis
mentis inlellexerit, quodlibet peccali vulnus primo vero, non necesse est, ut vim inferant, quia para-
circumligatum est inhibendo atque coercendo; dein- tos ad obsequium voluntatis suse semper eos inve*
de curandum acri medicamento poenitenliae,et, cum niunl. Ilaque regionem istorum coram eis alieni
sein poanitentia peccalor afflixerit, fovendus est, ne devorant, quia immundi spiritus omnia bona con-
desperet, oleo pise consolationis. Unde et Samarita- versalionis eorum videntibus ipsis comedunt.
nus, id est Domihus Jesus saucium curaturus, id Et desolabitur ipsa regio conversationis eorum
est genus humanum, « alligavit vulnera ejus infun- sicut in vastitate hostili; quia super eam hostis an-
dens oleum et vinum (Luc. x, 35). » Alligavil enim liquus cum omni exercitu vitiorum irruit, ut quid-
vulnera prohibendo peccata ; infudit vinum morda- quid in ea superest viride aut fertile, quidquid pul-
citatis terrendo dcpoena futurae damnationis peccan- chrum aut utile, quidquid juslum et bonum, barba»
tium. Adhuc aufem pravorum mala describuntur, rica crudelitate destrual et dissipet. Seqtiitur :
cum subditur : YERS,8. — < Et derelinquelur filia Sion ut u.m-
29 COMMENT.IN ISAIAM LIBRI GCTO. — LIB. I. 30
braeulum in vinea, et sicut tugurium in eucumera- A lummOilo perversi remaneant sicut in Sodomis, se,d
rio, et sicut civitas quae vastalur. > omni tempore justi relinquuntur, qui caeteris exem-
Quia Sion speculatio dicitur, filia Sion est anima, pla bonitalis ostcndant.
quae solebat in alto residere velut in specula, et Deum vero Dominum exerciluum appellat; quia
adventus lentalionum sollicita clrcumspectione piae- ipse judicium omne per angelos exercet in homines,
videns refellere. Sic enim vigilabat, ac sibi praevi- et ejus imperio non solum bonorum angelorum
dehat, dum Christum hahitatorem haberet, qui eas exercitus, qui intueanlur elcctos, ac subliment,
mentes, quas inhabitat, vigilare facit, et ad suimet famulantur, sed eliam malorum, qui impoenitentes,
custodiam sollicitas esse. Nune vero relinquenda ac reprobos decipiant ct aggravent. Ilaec aulem de
dicilur ut umbraeulum in vinea, et sicut lugurium in nequitiis eorum, quicoelesiia qusercre desistentes a
cucumerario. In umbraculo quippe vineae custos bonis operibus deficiunt, et propter vitam praesen-
manet, quieam diu noctuque custodiat, et eo rece- tem sola, quae mundi sunt, seclanles innumeris
dcnte umbraculum remanet 'vacuum. Similiter et peccatis implicanltir, propbeta disseruit. Mulfa enim
baec filia Sion custodem in se Deum habuit habita- in prioribus voluminis hujus parlibus de illis, qiii
torem, dum actiones ejus, quaeper vineam intelligi posteriora respiciunt, et retro converluntur, dicit.
possunt, bonis fcuelibus aliundarent. Sed quia nunc B Historialiter autem ab eo quod dictum esl: Terra
regionem conversationis ejus alieni devorant, et vestra deserta, usque ad illud quod dicit:/S?'cttJ
fructum justitise jam in aclionibus suis habere de- civitas qum vaslatur, proenuntialum est excidium
sistil, reiinquitur a Deo, sicut umbraculum vineoe patriae Judaeorum, quod Homani perpetraveiunt,
deserilur a custode. «; Spiritus sanctus enim disci- quando facta est per Yespasianum terra eorum
plinse effugiet fictum, et auferet se a cogitationibus, deserla, urb'esque succensm, et regio tola coratn eis
quae sunt sine intellectu, et corripietur a superve- ab exercitu alienigenarum devorala, quando obsi-
niente iniquilale (Sap. i, 5). > Et relinquetur sicut dente et capiente filio cjus Tilo Jerusalem, relicta
tugurium incucumcrario ; quia quemadmodum custos est sicut tugurium in cucumerario, el sicut urbs,
deserit mane tugurium, ubi cucumeres ex hortulo qum vastalur. Et nisi Domhins ejcerciiuumreliquisset
defecerint; ita Deus Istam relinquet, quia jam in eis semen, quasi Sodoma vet Gomorrha fnissent;
ejtis vita et moribus dulccdines spiritualium fru- quia nisi Clnistus apostolos, et qui per verbum
cluum velut cucumeres deficiunt. eorum crediderunt, ibi reliquisset a Passione ejus,
'
Relinquetur etiam ut civitas, qum vastatur. Quia illic solummodo reprobi sicut in Sodomis renian-
sicut ex urbe, quam hostes capiunt, habitatores ,. sissent. Sed quia perversitas eorum adeo crevit, ut
ejus, qui possunl evadere, fugiunt, et eam inimicis de finibus suis omnes credentes expellerent, suh-
sine conlradictione delendam relinquunt; ita Pater jungens propheta-sic eos alloquilur :
et Filius, et Spirilus sanclus exeunt de hac anima, VERS.10. — « Audite verbum Domini, prineipes
quam host's antiquus ingreditur, et ipsam dsemo-i- Sodomorum, percipite auribus legem Dei nostri po-
n.bas praedandam atque delendam relinquunt. Talia pulus Gomorrhae. n
sustinel unaquaeque ^tniraa , quae per socordiam Merito enim sacerdotes atqiie pharissai et scribae
suam a malignis spiritibus invaditur, et a Christo principes- Sodomorum vocati sunt, atque Synagoga
deseritur. Ubi et vox eorum, qui talia passi sunl, popidus Gomorrhm. Quia sicut Sodomilae « vallave-
protinus subditur dicens: runl domum sancti Lot a puero usque ao sencm
VERS.9.— « NisiDominus exercituum reliquisset omnis populus simul (Gen. xix, I), » el ut ipsi dele-
nobis semen, quasi Sodoma fuissemus, et quasi Go- rentur de terra, Lot justus cum uxore et filiabus de
morrha similes essemus (19). > medio eorum eductus est; sic et omnes isti primi-
Omnes enim Sodomitae et Gomorrbaei « pecca- tivam Ecclesiam unanimi conspiratioite invaserunt,
tores etpessimi erant nimis (Gen. xm, 15), » unde et ut ipsi qui perirent, soli remanerenl, Chrislum a
et perire pariter meruerunt. Si igitur essent in hac p se cum suis 'omnibus migrare fecerunt. Et quia se
carnalium multitudine soli peccatores reprobi, quos ista quasi zelo legis faccre caeci pulabant, recte ad
gehennse devoraturum est incendium, tunc plebs audiendam legem invitanlur. DeChristo enim dixe-
ista foret quasi Sodoma, et Gomorrha. Sed ne Sodo- rat legislator : < Quoniam prophelam » vobis
maeet Goniorrhse ex toto similis fiat, relinquitur ei « suscitabit Dominus Deus vester de fratribus t
semen; quia ex multitudine malorum nascuntur vestris, « tanquam meipsum,^audielis juxta omnia,
aliquiboni, qui ad praebendum sanctitalis exemplum quaecunque locutus fuerit vobis (Deut. xvm, 15). >
reserventurr Ne ergo tota simul religio in hac plebe Et iste, quem legislator in omnibus audiendum
sicut apud"Sodomitas pereat, et sola regnet ini- prseceperat ait: « Lex et proplietaeusque ad Joan-
quitas, relinquitur semen, quod salveiur; qulalicet nem ; ex eo regnum Dei evangelizatur (Luc. xvi,
maltitudo reproborum semper in hoc saeculonimis 16). > Bene igitur audire verbum Domini, et legem
abundet, et maxime circa mundi finem (20), nequa- auribus percipere jubentur, ac de lege quasi trans
- quam tamen electi omnes ita subtrahuntur, ut so • gressores arguuntur , qui legem»adhuc carnaliter
(19) Cod. G., semen, quasi Sodoma el Gomorrha (20) Cod. G., mundi lerminum.
fcisscmus,.
Si FIERVEI BURGIDOLESSIS MONACHI 52
olservare volebant, quam ille terminatam esse 4& honis suis plenus est, exteriori datione non pasci-
docet, quem Moyses audiendum esse docet, juxta lur, Qui et subjungit:
omnia, quoecunque locutus fuerit. Unde mox uni- < Holocausta arietum, et adipem pinguium, et
versa, quse seciindum legem offerri celebrari sole- sanguinem vltulorum, et agnorum, el hircorum no-
bant, Dominus respuens subdit: lui. > Holocaustum in lingua nostra tolum incensum
YESS. II. — « Quo mihi multitudinem victi- sonat; Holou quippe totum dicitur, caustisinceiisio;
marum vestrarum, dicit Domiiius ? Plenus sum, > inde compositis partibus holocauslum dicitur, id
etc. est lotum incensum. Holocaustum igitur offert, qui
Quo deferlis, inquit, mihi mulliludinem carna- se totum igne compunctionis in oratione succendit.
lium viclimarum vestramm? Non^indigeo vestris Sed holocausta arietum Deus noluit. Arietes
quippe
muneribus, quia ptenus sum bonis omnibus. Reli- gregibus piincipantur. Et quid nunc per arietes uisi
qua vero, quae nunc de reprobatione talium obia- illi figurantur, qui inter innocentes, ac simplices
tionum et solemnitatum subjiciunlur, quia sunt velut inler oves positi se ipsos meliores aestimant
manifesla," secundum litteram exponere superfluum eis, ac prseferunt, et quasi dominatiouem inler eos
ducimus. Fuerunt enim haee sacrificia tempore suo vindicare sibi cupiunt? Quorum nimis perversus
quondani_ necessaria propter ralionem propheli- B " est conatus; quia dtim se caeterismeliores ostendere,
corum sacramentorum, quae conlinebant. Sed ex vel praeferre quaerunt, illum imitantur, qui socialem
quo Lex et Prophetae prophetare desierunt, et quae angelorum vitam despiciens, cunctis suhlimior fieri
prophetata fuerant, apparuerunt; nihil jam utilitatis per superbiam voluit dicens: < Super astra Dei
conferunt, sed magis Deum ad iracundiam provo- exaltabo solium meum (Isa. xiv, 13). > id est super
cant, et idcirco respuuntur, quia veniente sole angelos.
effugatur umbra. His igitur omissis ad spiritalem Respuuntur itaque holocausla arietum; quianon
intelhgentiam revertamur. Ait enim : suscipiuntur oraliones superborum, quando se (o-
Audite verbum Domini, principes Sodomorum, tos aliquoties igne compunclionis ad horam incen-
percipile auribus legem Dei nostri populus Gotnor- dunl. Nam ut oratio divinitus suscipiatur, necesse
rhm. Et quos nunc principes Sodomorum et popu- est, ipsam ex humilitatis radice consurgere, et cor
lum Gomorrhse .nominet, manifestum est ex supe- in humilitate dcinceps perseverare. Possunt aulem
rioribus; eos nimirum, de quibus supra dixit: Vm etprincipes haereticorum per arietes intelligi, qui,
<jenti peccatrici, populo gravi iniquitate, semini si ista, quse diximus, holocausta obtulerint, non
nequam, filiis sceleratis. Et: Aplanta pedis usque rp suscipiuntur. Neque enim solummodo de malis ca-
ad verticem non est in eo sanitas, et csetera, quae tholicis nune agitur, sed etiam de nonnullis haere-
ibi locutus est. Jure enim, qui tales sunt, tam ticis.
abhorrendo censentur vocabulo; quia omnem ami- Quid vero per adipem pinguium nisi lacrymae ex-
serunt sanctitatem, et omnibus nequitiis sunt primuntur orantium ? Qui enim in precibus suis «on
repleti, atque suis iniqtiitatibus privalim et publice flet, macram viclimam offert; qui autem in oratione
dediti. Sed audire verbum Domini et auribus per- lacrymis infunditur, victimam pinguem immolal. Et
cipere legem ejus praecipiuntur, ut ibi se cum sunl apud haereticos nonnulli velut religiosiores, qul
omnibus, quaeagunt, damnatos noverint. Non enim precibus et lacrymis occupari videntur. Sed eorum
ad illos ista dicuntur, qui Deum penltus ignorant, fletus et supplicationes Dominus se nequaquam ap-
sed ad eos polius, qui < coufitentur se nosse Deum, probare designat, dum adipem pinguium se noluisse
factis autem negant, cum sint abominati; et incre- tcstalur. Qui et sanguinem vilulorum el agnorum el
dibiles, et ad omne opus bonum reprobi (Tit. 1, hircorum noluit. Solebat autem sanguis victimarum
46). t semper offerri Domino; nam carnes earum comede-
Fit tamen plerumque, ut hujusmodi homines bantur. Et cum per sanguinem peccatum iiitelligi
Jejuniis vacent, et pluribus modis seipsos aflligant. D
£ soleat, quid per effusionem sanguinis, c_ui offereba-
Sed quoniam inquinala sunt eorum et mens et tur, nisi peccati confessio designatur? In vitulis au-
conscientia, nihilque simplici corde faciunt, omnes tem superbos saeculi polentes, humihum oppresso-
abstinentiae vel afflicliones eorum, et opera Deo res, et noxia libertate dimissos sibi aceipere possu-
glacere nequeunt. Unde per increpationem sub- mus, quia Chaldseis Jeremias ait: < Exsullatis, et
ditur: Quo mihi multitudinem victimarum veslrarum magna loquimiui diripientes haeredilalem meam,
dicit Dominus? Plenus sum. Multitudinem victi- quoniam effusi estis sicut vituli super herbam, et
marum maclant, qui carnem multipliciter edomant. mugitis [mugislis] sicut tauri (Jer. L, 11). 1 In agnis
Sed ubi in corde crimina regnant, vel etiam ali- vero lascivos; quia Salomon de meretriee locutus
quolies in actibus, non potest exteriorem honesla- subjecit de fibidinosodicens :« Statim eam sequitur
Jem approbare inlernus Judex mentium, et inspe- quasi bos ductus ad victimam, et quasi agnus lasci-
ctor Qccultorum actuum. Non enim externae conver- viens (Prov. vn, 22). > In hircis aulem quoshbet
sationis munera suscipit, quando corda reprobat,, pescatores; quia judex « statuet oves quidem a
siec opera, quae foris ostentantur, laudat, quandoi dexlris tuis, baedos autem a sinistris (Malth. xxix,
'
ea, quae in absconditis fuerint, damnat; et quii 53). i Sanguinem igitur vifulorum, et agnorum, ei
53 GOMMENT. IN ISAIAM LIBRI QCTO. _ UU. I.
hircorum noluit Deus; quia confessio eorum nun- A reticae impietatis, et ideo quidquld faciunt, abomi-
\ quamllli placuit, qui noxia libertale dissoluti sunt natur Dominus.
ut viluli depascentes aliorum bona, et qui lasciviam Possumus autem haee ad malos catholicos re-
sequuntur ut agni, cacterorumque peccantium, qui ferre. Incensi enim nomine virtus orationis expri-
per hircos significantur. Quoniam sic peccata sua mitur, dicente Psalmista : « Dirigatur oralio mea
confiteri solent, ut non pcuitus ea relinquere velint, sicut incensum in conspectu tuo (Psal. CXL,2). »
sed ad tempus intermittere, et post repetere, aut Orationem ergo iniquorum repellens Dominus ait;
etiamquaedamadhuc in corde suo relineant, et quse- incensum abominatio est mihi. Nam juxta Salomo-
dam coufiteantur, vel aliquo erroremens eorum ca- nem : « Qui declinat aurem suam ne audiat legem,
ptiva tenetur. Uude cum ad Ecclesiam haecet hu- oratio ejus erit exsecrabilis (Prov. xxvm, 9). >
jusmodi sacrificia detulerint, sicut subjungitur, di- Neomenia vero Gisecum e.st vocaliulum; et VJOV
cit eis Dominus : IVeoj!quidem dicilur novum, p5v>jmeni autem luna.
VERS.12. — < Cum veniielis anle conspectum . Inde composito nomine vocatur Neomenia, festivi-
meum, quis quaasivil haecde manibus vestris, utam- tas novm Lunm, quam Hebraei (25) celebrant in
hularetis in atriis meis? > exordio mensium. Neomenia itaque nova Luna in»
Dictum est enim superius de hoc populo, quia a terpretatur. Et quid est nova luna, nisi no\a vita ?
planta pedis usque ad verlicem, id est a minima et Et sunt nonnulli, qui ad vocem praedicationis quasi
exlrema actione-usque ad fidei eelsitudinem non esl ex conversatione compuncti habitum, non animum
in eo sanilas; et ideo ista nunc cohvenienter intelli- mutant, ita ut religiosam vestem sumant, sed ante
guntur ad eos dici, qui iufirmas actiones faciunt, et acta vilia non calcent, de ostensis quibusdam bo-
sanam fidem non habent, id est ad sectatores hsere- nis ante humanos oculos superbiunt, piaesentis
seos Simonis, qui ordinaliones, et ecclesias, caele- mundi lucra inhianter quaerentes, et de solo exte-
raque sacra vendunt vel emunt, aut mercatoribus rius habitu, quem sumpserunt, sanetitatis fiduciant
hujusmodi eonsentiunt. Nam, cum in Ecclesiam habentes. Horum ergo neomenia, id est ficlid novae,
emptitiam convenerint, et oblationes suas obtule- conversaiionis onerosa est Deo.
rint, dicit eis, ut praemissum est, Dominus : Cum Per Sabbatum aulem quid intelligi debet nisi ces-
teniretis anle conspeclummeum, quis qumsivit hmcde satio malorum operum ? (Exod. xxxi, 15.) In Sabbato
manibus vestris, ut ambularelis in atriis »ieis?Ne- enim ab exteriori actione jussum est cessari. Sed
que enim Deus ista de manibus eorum quserit un- qui foris a perverso opere quiescit,.et intus pravis
quam, aut suscipit. « Sine fide enim impossibile _, desideriis laborat, hujus Sabbalum grave est Deo.
u
est placere Deo (Hebr. xi, 6). > Unde et sub- Feslivitalem quoque agit, qui corde exsultante
dit: Deum laudat. Sed feslivitas laudationis ejus, de
YERS.15. — < Ne afferatis ultra sacrificium (21) quo scriptumest:« Confitebitur tibi, cum benefeceris
frustra. > ei (Psal. XLVIII,19), > grala Deo non est; quia in
Ullra, id est postquam per simoniacam haeresim prosperis laudat, et in adversis murmurat, ei magis
locum hunc cepistis, nolite jam in eo sacrificium eum ob prsesentia bona quam ob futura diligit.
offerre, quia profanatus est. Yel ultra, id est post- Bene itaque his, qui sub ostentatione justitise vitiis
quam infecti estis venenis Simonis, ne afferatis sa- suis deserviunt, « habentes speciem quidem pieta-
crificium, quia non suscipiam illudde manibus Ye- tis, virtutem autem ejus abnegantes (II Tim. m,
stris amplius, quoniam reprobi sacerdotio semper 5). » Dominus dicit: Quia neomeniam.el Sabba-
habemini. Sequitur : ium, el festivitates alias non feram, kalendas qu6-
« Incensum abominatio est mihi. > Incensum, que et solemnitates eorum odhit anima ejus, id
quod a talibus offertur in hujusmodi loco detesta- est voluntas illius. Yel, cum sit Deus cunctis corpo-
lurDominus. Similiteret omues solemnitates eo- ribusexteiior, cunclis mentibus interior, ea ipsa
rum se exsecrari demonstrat, subjungens : « Neo- jjvisejus, qua omnia penetrat, omnia disponit,
menianr et Sabbatum, et festivitates alias non fe- anima illius appellalur.
ram, iniqui sunt ccetus vestri. » Hoc autem inter kalendas et neomeniam distiu-
YERS.14. — «Ttaiendas vestras et solemnitates gui polest, ut neomenia sit nova conversatio, ka-
veslras odivit anima mea; facta sunt mihi molesta, lendae vero exordium est. Sed cum dicit: « Kalen-
lahoravi sustinens. > das vestras odivit anima mea, > exsecratur eorum
Quid enim per Neomeniam, et Sabbalum, et Ka- exordia, qui sic ad fidem convertunlur ut Simon
lendas ae solemnitates exprimitur, nisi omne quo ab ille Magus (Acl. vm), vel sic ad coenobialemvitant
istis festive celebratur ? Facianl ergo Simoniaci vel convertuntur ut Ananias et uxor ejus, qui de pretio
alii haeretici quamlibet magnas et frequentes solem- agri sui fiaudem fecerunt (Act. v). Eorum detesta-
nilates (22), Deo absque dubio nimis sunt-odibiles. lur exordia, qui Monachiam vel canoniam (24)
Iniqui sunl enim cmluseorum iu festivitatibus suis sive ordinationem mercantur. Eorum damnat exor-
congregatorum, quia omnes infecti sunt \eneno hae- dia, qui non intentione Deo placendi-, sed ob aliud
(21) Cod. G., sacrificia. (25) Cod. G., Judmi.
(22.)Codd., solemnilales, quiaDeo, etc. 1 (24) Cod. G., canonicam.
SS HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI S6
sliquid veniunt ad monasticum ordinem. Omnes A niundus esf, qui et praclenla peccata plangit, et
denique redarguit, qui bonum opus non bona inten- plangenda non admittil; lavatur autem, et nOn est
tione inchoant. Hurum igilur omnium alque simi- mundus, qui plangit, quod gessit, nec deserit, et
lium exsecratur mala initia, cum se kalendas eorum posl lacrymas haec, quae fleverat, repetit. Post la-
odisse denuntiat. vacrum namque mundus esse negiigit, quisquis
Nec solum .lalium kalendas eorum exordiorum post lacrymas vitae iunoeentiam non custodit. Et
abominatur, sed et solemnitales sequenlium co- lavantur itaque, et ncquaquam mundi sunt, qui
gitationum, quibus se taliter incoepisse Isetanlur, commissa fiere non desinunt, sed rursum flenda
vel illud quod ila cceperunt, gaudent retinere, et in committunt.
eodem malo perseverare. Quo conlra de pcenitente Malum quoque perversarum cogitationum auferri
dicitur ei : t Quoniam cogitatio hominis confilebi- debet ab oculis ejus, ut ,non solum in actioiie, sed
tur tibi, et reliquise cogilationis solemnia celebra- in corde purissimus sil in conspectu ejus. « Occul-
bunttibi (25) (Psalm. LXXV,11). > Prima igiturcogi- las, inquit Gregorius (Moral. lib. xxv, c. 5), mentis
tatio poeiiilentis est, quae damnat vitam priorem, noslrae vias nullus hominum videt; et lamen ante
et incipit confiteri; reliquise vero cogiialionis sunt, T. Dei oculos tot gressus ponimus, quot affectus mo-
quse et solemnia Deo celebrant, ut, qui liberatus vemus. Toties ante illum labimur, quoties a recto
est, a peccatis, liberatori semper gralias agat, me- itinere infirmaecogitationis pede claudicamus. Nisi
mor malorum, a quibus liberalus est. Sicut ergo enim in conspectu ejus iste assiduus nostrarum
prima cogitatio confitentis Deo grala est, et reliquiae mentium lapsus incresceret, minime clamaret:
cogitationis solemnia graliarum pro sua ereptione Attferte malum cogitationum vestrarum ab oculis
celebrantis; ita kalendse mali exordii istorum et meis. Haec nimirum dicens vim coopertse malitiaa
solemnilates sequentium in eadem intentione cogi- noslrae quasi ferre se non posse teslalur, quaeoperta
tationum odibiies ei sunl. illi esse non potest, quia videlicet imporlune cou-
Qui <else laborasse denunliat, quia duras istorum spectui ejus ingeritur, quidquid a nobis illicitum
piavitates jam lempore multo portavit. In [se qui- occulte cogitalur. > Adhuc-vero quid agendum sit,
dem quietus semper et incommulabilis permanet; Dominus insinuat subdendo : « Quiescite agere
sed tamen se, sicut dictum esl, laborasse dicit quo- perverse. t
niam duras iniquitates eorum diu jam cum laedio
YERS. 1 7. — « Discite benefacere, quserite judi-
sustinuit. Qui etiam prolixas orationes nonnun-
subvenite oppresso, judicale pupillo, defen-
quam faciunt, sed a pravilatibus suis non corrigun- ( elum,
dile viduam. t
tur. Unde subdiliar :
YERS.15. — « Cum extenderitis manus vestras, VERS. 18. — « Et venite, ct arguite me, dicit
avertam oculos meos a vobis; et cum multiplicave- Pcsminus. >
rilis orationem, non exaudiam : Manus enim ve- Quiescitejam, inquit, a perversis actibus, et ex
slrae sanguine plenae sunl. > esoclrina veritalis discile benefacere. Qumritejudi-
Consuetudo namque orantibus est, utin altum cium a sapientibus, ne, si judicium inter dissiden-
manus extendant. Sed Dctts extensionem manuum tes faclum non fuerit, praevaleat iniquus adversus
iniquorum non dignatur aspieere, orationem quo- justum. Et misericorditer subvenile oppresso, ac
que eorum, licet multiplicalam exaudire recusat. judicaie pupillo, id est causam ejus in judicio de-
Non enim propler prolixitalem, sed propter puram fendile. Et cum haec feceritis, venite ei arguite me.
devolionem exaudit orationem. Unde suis in Evan- Quem arguimus, rationis auctoritate contraimus,
gelio praecipit: « Oranles, nolite multum loqui sic- Et quid est, quod Dominus agere sancta nos jubet,
ut elhnici; putant enim quod in multiloquio suo adjungens (26) : Venite el arguite me, nisi quod
exaudiunlur. Nolite ergo eis assimilari (Matth. \i, aperle insinuat, quantam bonis actibus fiduciam
7). > Frustra igitur oralio multiplicatur a pravis D prajstat? Ac si aperte dicat: Recte agite, et animad-
hominibus ; quia non sermo oris, sed aflectus cor- n versionis meae motibus non jam per deprecationis
dis pensatur a Domino, el vita eorum obsislit, ne gemitum, sed per fiduciam auctoritatis obviate.
preces exaudiantur. Nam manus eorum plenm sunt Hinc etenim Joannes dicit : < Si cor nostrum non
sanguine, opera eorum preces a Domino respuun- reprehenderit nos, fiduciam habemus ad Deum (I
tur, et manus actionum eorum plenae sunt san- Joan. ni, 21). » Hinc est quod arguentem se Do-
guine mortis animarum, quas inlerficiunl. Quibus minus habuisse conqueritur, cum per prophetam
hucusque in ira sua Deus locutus esl, sed hinc se- dicit: « Quaesivide eis virum, qui interponeret se-
cundum misericoidiam loqui inchoat, dicens : pem, et staret oppositus contra me, propterea
YERS.16. — « Lavamini, mundi estote, auferte [ Vulg. , pro terra] ne dissiparem eam et non
malum cogitationum vestrarum ab octtlis meis. > inveni (Ezech. xxn, 50). > Deum itaque arguere est
Lavamini per poenitenliam; mundi esfoie-per con- irse ejus fidueialiter clniare, et impetum animad-
tiauam observationem munditiae. Nam lavatur et versionis ejus retinere. Qui adhuc iiidicat, quid illi

(25) Alias, diem feslum ageni tibi. (26) Cod. G., admoncns subjungil.
27 COMMENT.IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. I. 58
per misericordiam consequantur, qui praedicta pie- L Jerusalem (ivilas fidelis fuil, dum Christum re-
tatis opera fecerint, dicens ad illos : gem suum in earne venturum fideliter exspeclaret.
< Si fuerint peceata vestra ut coccinum, quasi ~'Fuit et plena judicii, dum in ea rectum frequenla-
nix dealbabuntur, et si fuerint rubra, quasi vermi- retur judicium. Sed lunc facta esl meretrix, quando
culus, quasi lana alba erunt. t Idem vero coccinum Regem et Sponsum, quem venturum exspeetave-
est sivecoccus, quod vermiculus. David aulem, cum rat, venientem suscipere isoltiit, sed antiquum cor-
de perpetratione incesius et homicidii poenitentiam ruptorem animse admisit. Respuit enim legitimum
ageret, dixit: « Libera nne de sanguinibus (Psat. virum",et suscepil adtilterum.
L, 16). >Et quemadmodum apud David appellatione Juslitia quondam habitavitinea; nunc autem ho-
sauguinum ingentia peccata signantur, ita nuuc micidm, qui et ipsum Salvatorem inlerfecerunt.
apud Isaiamsanguineo colore vermiculi et coccini. Hoc enim de eo teinporis spatio diclum est, quod
Nix autem et alba lana purgationem peccaloium a Passione Domini usque ad destructionem Jeru-
et candorem justitise insinuat. Quia et praedictus salem fluxit, ad quam subjungitur :
Psalmista tunc ait : t Lavabis me, et super nivem VERS.22. — « Argentum tuum versum est in
dealbabor (ibid., 9). t Cum ilaque rubra peccata scoriam, vinum tuum mistum esfaqua. >'
promittit dealbauda, sine dubio ingentes citlpas in ' Purgamenta sordesque metallorum vocantur sco-
candorem jusliliae convertendas pollicetur. Se- ria, quae et rubigo potest appellari. Argentum vero
quilur : nitor sacri Jeloquii est, quoniam « eloquia Domini
VERS.19. —« Si volueritis, et audieritis me, bona eloquia casta, argentum igne examinatum (Psal. xi,
terrae comeditis. * ]
7). > Et: « Argentum electnm lingua jusli (Prov.
Si bonam, inquit, voliiiitatenThabueritis et me x, 20); » scoria autem tradiliones Pharisseorum de-
obtemperanter audierilis, bona lerrceillius comedetis, signat; Argenlum ergo Jeiusalem versum esl in
de qua dictum est : <Credo videre bona Domini in scoriam; qtioniam sordida interpretalione Scriba»
lerra vivenlium (Psal. xxvi, 15). > Cum enim om- rum et Pharisaeorum obfuscata sunt apud Judaeos
nia elementa in motu sint, terra vero sola immobi- eloquia sacra. Vinum quoque spiritalis scnsus di-
lis maneat, et solida, congrue per terram designa- vinse Sciipturaeest, quo mentes audientium ine-
tur soliditas seternse quietis. Hujus lerrm bona sunt briantur : aqua vero carnalis inlelligenlia ejusdem
amcena jucunditas patrise coelestis, societas angelo- Scriptuiae, sicut Evangelista desiguat, ubi Domi-
rum, prsesentia divinae visionis, el caetera quae nec num aquam in vinum .convertisse refert. (Joan.
« oculus vidit, nec auris audivit, nec cor hominis » n). Vinum ergo Jerusalem mistum est aqua, quia
excogitare poluit, quae tunc animse justorum co- sensus Scripturarum apud Judaeos emollitus est ad-
meduut, cum in his omnibus sine fine delectantur. mistione carnalis intelligenliae. Sequitur:
Deinde subditur conlrariunt: YERS.25.— < Principes tui infideles, socii furam,
VERS.20. —« Quod si nolueritis, el me ad iracun- omnes diligunt munera, sequuntur retributioncs.
diam provocaverilis gladius devorabit vos. » Pupillo non judicant causa 'viduae non ingreditur
Si nolueiitis, inquit, bona faeere, etuon addidit: ad eos. >
et iram meam merueiilis, sed : me ad iracun- Principes tui infideles, quoniam nec Deo nec ho-
diam provocaveritis. Iram quippe Dei mereri est niini fidem servant. Socii furum, quia, et consocii
etiam nesciendo peccare;. eum vero ad iraeundiam sunl et parlicipes fuitorum. Omnesdiligunt munera,
provocare est mandatis illius sciendo contraire; quia pleni sunt avaritia. Sequunlur letiibuliones,
scire bonum, sed despicere, facere posse nec velle. quia vicem ab,eis recipere quaerunt, quibus aliquid
Gladius autera vel sententiam judicis, vel crucialum bolii tribuunt. Pupillo non judicanl, id est partem
morlis Nomine enim gladii quid- illius in judicio non sustentant. Et causa vidum non
perpetuse designat.
ad eos, quianon dignantur eam audire,
quid occidit, quidquid crucial, quidquid punit, et ingredilur non habet mu-
urit, inlelligitur. Gladius ergo devorabit ( vel ab injuriis defendere, quoniam
quidquid
Tales erant principes Syna-
eos, qui Deum ad iracundiam provocant, cum au- nera quse porrigat.
dierint ab illo : « Discedite a me, maledicti, in gogse,quandoSalvalorinterris corporaliter conver-
ignem aeternum (Malih. xxv, 41). > Tuncenim, ut sabatur. Sequitur :
«introibunt in inferiora tra- YERS. 24. — « Propter hoe ait Dominus (27)
scriptum estj, terrae,
dentur in manus gladii (Psal. LXII,X). > Quse, quia exercituum forlis Israel : Heu! consolahor super
sanclus vir non a semetipso dixit, sed a Deo audi- hostibus meis, et vindieabor de inimicis meis. >
vit, congrue subjungit: « Quia os Domini locutum Vindicavit se Dominus de inimicis suis Judseis
di-
est. > Os enim Domini superna inspiratio est, quae per Romanos. Unde et Dominum exerchuum se
nescientes
in mente prophetse sine verborum sono formavit cit, quoniam exercitus Romanorum licet
omnia, quaeforis ipse narravit. Sequitur : ei servierunt, dum Judseos ob necem ipsius peii-
et
VEES.21.—« Quomodo facta est meretrix eivitas merent et exterminarent. Vindicavil se de eis
Justilia habitavit in nunc occisi sunt, quia pcenis gehennahbus eos
fidelis, plena judicii? ea, poslquam
autem homicidae. > tradidit. Et in hac ultione famulali sunt ei exer-
(27) Alias, Dominus Deus cxerc.
59 HERVEIJBURGIDOLENSISMONACHI 40
citus angelorum. Forlem quoque eum senserunt,j A VERS.27. — « Sion in judicio redimelur, et
quem in passione putaverttnt inlirmum. In quorum reducent eam in justilia. >
ultione se consotandum asseruit, quia malis actibus Sion quae dicitur specula, plebs Judaeorum (29)
eorum contristabatur. Sed cum dicit ; Heul conso- est, quae Christi prsestolabatur adventum. Hanc
labor, ostendit talem se noluisse consolalionem. enim Christus ipse veniens suo sanguine redemit
Unde et alibi loquitur : « Nunquid volunlatis mese in illo judicio discretionis, de quo dictum est:
esl mors impii, dicit Dominus,'et non magis ut con- « Judiea me Deus ? et dihcerne causam meam de
vertatur a viis suis et vivat? > (Ezech. xvni, 25.) gente non sancla (Psal. XLII,!).> Yel : t Nuncjudi-
Invitus enim facit, quando peccalores justo judicio cium est mundi, et nunc princeps hujus mundi eji-
compellit, < qui omnes homines vult salvos fieri (i cietur foras (Joan. xn, 51). > Et postquam redem-
Tim. II, 4). » Deinde quod ad Jerusalem dicit, ad pta est, reduxerunt eam apostoli ad gratiam Re-
eam solummodo partem Israeliticse genlis, quae demptoris. Et hoc fecerunt injustilia-; quia justum
per novam praedicationem creditura erat , per- erat, ut ea liliis implerentur, quse fuerant promissa
tinet. patribus. In hac juslitia.Petrus eam reducere sata-
Y'ERS.25. — « Et convertam, t inquit, « ma- gebat, cum diceret : « Yos estis filii prophetarum,
niiin meam ad te, el excoquam -ad purum scoriam B 1 et testamenti, quod disposuit Deus ad Patres no-
tuam, et auferam omne stannum tuum. > stros, -dicensad Abraham: Et in semine tuo benedi-
VERS.26. —« Et restituam judices luos ul fuerunt centur omnes familise terrae : vobis primum Deus
suseilans Filium suum, misit eum benedicentem
prius, et consiliarios tuos sicut anliquitus. Posthsec
vocaberis civitas jusli, urbs fidelis. > vobis, ut convertat se unusquisque a nequitia sua
> converti nolue-
Maniim suam quippe convertil ad electam par- (Act. HI,25,26). Deillisveio, qui
runt, subjunctum est:
tem, quia relictis infidelibus signa etmiracula po- VERS.28. — < Et conteret scelestos, et peccatorcs
tenter per eos qui crediderunt, operatus est ad
simul. »
illuminationem caeterorum. « Illi autem profecti
Scelesti namque, id est illi qui Dominum occide-
praedicavei unt ubique Deo cooperante, et sermo- runt, et cseteri
nem confirmante sequenlibus signis (Marc. xvt, peccatores illius populi in obsidione
Jerusalem simul eonttiti sunt pestilentia et fame ct
20). >
gladiis. Scelestos enim vocat homicidas. De illis
Et excoxit ad purum scoriam eorum , quoniam
quoque qui relicto quondam templo Domini conversi
ablata rnbigine veteris inlelligentiae < aperuit illis sunt adidola,
' sequitur:«Et qui dereliquerunlDomi-
sensuin, ut intelligerent Scripturas (Lac. xxiv, 45).» num consumentur. >
Et abstulit omne staimum eorum, quia ritum judai- VERS.29. — « Confundentur enim ab idolis, qui-
zandi paulatim ab eis removit. Stannum quippe, bus sacrificaverunt. >
quod argenti colorem habet, sed vile metallum est, Nam et hi consumpti sunt gladio Babyloniorum
doctrinam Pharisaeorum designat, quaedivinis elo- et Assyriorum; et confusi suut ab idolis suis, cum
quiis videbatur similis. Stannum erat doclrina eo- in tempore necessitatis juvari nequiverunt ab eis.
rum, de quibus scriptum est: < Surrexerunt autem1 Ad quos versa locutione subditur : < Et erubescetis
quidam de haeresi Pharisaeorum , qui crediderant - super hortis, quos elegeratis. s
dicentes : Quia oporlet circumcidi eos, praecipere1 YERS.30.— < Gum fueritisvelutquercusdefluen-
qttoque servare legem Moysi(Act. xv, 5). t Sed hoc! libus foliis, et velut hortus absque aqua. i Hortos
slannum abstulit Dominus dicente Petro : « Quidl elegeranf, ut in eorum amoenitate sacrificarent ido-
lentatis imponere jugum super cervicem discipulo- lis. Sed super eis lunc erubuerunt, quando facli
rum , quod neque patres nostri neque nos portares sunt ut quercus, de qua decidunt folia, etuthortus,
potuimus? (Ibid. 10.) t qui non irrigatur aqua. Quercus enim., cum folia
Et restiluit judices Ecclesise, sicut fuerant prius; ; JJ deponit, jam nec fructum habet, nec foliorum viri-
quia, quae patriarchas et judices prophetas antiqui- ditatem ; et hortus sine aqua nihil viride gignit,
tus habuerat, nunc vice eorum apostolos el prophe- sed quidquid in eo virebat, iuarceseit. Sic et isti
tas alque doctores accepit. Unde et alias dicluin est. per Assyrios et Chaldseos omnem venustatem pri-
ei : « Pro patribus tuis nati sunt tibi fili, consti - stini decoris et florem glorise, viroremque virtulis
tues eosprincipes super omnem terram (Psal. XLVI, , atque fructum bonorum suorum perdiderunt, nec
17). > Post haec non jam Synagoga Judaeorum, sedl ad 'inlegrum postea recuperaverunt. Sequitur :
civitas justi vocala est, id est Ecclesia Christi, dei VERS.51. — i Et erit fortitudp vestra ut favilla
quo canitttr, quia « justus Dominus in omnibus! stupse, et opus vestrum quasi scintilla , et suc-
verbis (28) suis (Psal. CXLIV,17). > Qui et lidelisi Cendetur utrumque simul, et non erit qui exslin-
est, quia fidelis Dominus in omnibus verbis suis. guat. >
Yel urbs ejus est fidelis, quia fidem integram regio> Pugnantibus Chaldaeiset obsidentibus Jerusalem,
suo servat. Sequitur : fdrlitudo Judaeorum conlrita ef arida fuit ut favilla

(28) Cod. G., in omnivus viis suis.' (29) Cod. G. Hebrmorum.


W COMMENT. IN ISAIAMLIBRI OCTO. — LIB. 1. 42
stuparum- el opusiebellienis eorum sicu«Jscintilla la A suhjectos prava quse agit, ut justo Dei judicio jam
genuil ignem, quo ipsi cremarentur. Nam si colla a noh linguam bonam habeat, qui habere bonam
sua jugo Chaldaeorum subjecissent, non perimeren-l- actionem recusat, quatenus cum terrenarum rerum
tur. Unde Jeremias : « Qui habitaverit in urbe hac, > amori intenditur, de ferrenis rebus semper loquatur,
inquit, « morietur gladio el fame, et peste: qui au- et locum regiminis quasi ad fructum voluptalis te-
tem egressus fuerit, et transfugerit ad Chaldaeos, i, neat, non ad usum laboris. Argentum ergo praedica-
qni obsederunt vos, vivet, et eritei anima suaqua-i- tionis hujus versum est in scoriam sordidae locu-
s\ spolium (Jerem. xxi, 9). » Opus igitur eorum in-i- tionis; quia f>ro ccelestibus terrena, pro spiritalibus
star scintillse effecit ignem, qui sicut stupam incen-L- carnalia, pro bonis mala loquitur.
deret fortitudinem eorum; quia, dum permanerentit Vinum quoque ejus, quo caeteros inebriare posset,
in Jerusalem, ut se defenderent, sic offenderuntit misium est aqua; quia spiritalem sensum Scripturse
Chaldaeos, ut nullam mererentur clementiam. Et inn sacrae suo sensu emollit, ut delectet potius audien-..
illa tribulatione succensum est utrumque simul; et:t tes quam corrigat, nec eos igne charitatis inflam-
ffortitudo, et opus eorum, nee fuit qui exstinguerell mel, sed in suae sensualitatis (30) frigore torpentes
Ignem tribulationis illius, sed diutissime permissii remanere sioat.
sunt in eo decoqui. Adhuc autem ista, quae discussi- Vel potius plebi dicitur: Ai-gefLimtuum venum
mus, retractare libet. est in scoriam, vinum tuum mistum est aqua; quia
< Quomodo, > inquit, < facta est meretrix civitass jam raro quisquc eloquta divina populo Dei sine ad-
fidelis, plena judicii? Justitia habitavit in ea, nuncc - mistione loquitur mendaciorum, et eorum quae ad
autem homicidae. > Givitas fidelis est Ecclesia, quae e aedificationem non perti ient.' Neque enim siudent
Christo regi fidem suam servat. Et ipsa est vel fuitt observare moderni praedicatores hoc quod ait Pe-
jilena judicii, omnia recte dijudicans et aequa lances trus : < Si quis loquitur quasi sermones Dei (I Petr.
quaeque pensans. < Spiritalis emm judicat omnia (II iv, 11). > Et argentum piebis hujus dicitur argen-
€or. II, 15). > Quaescilicet Ecclesia non tota quideml tum sacri eloquii, quod ipsa percipit a doctoribus.
facta est, aut fiet unquam meretrix; 'seU, quia pro- Hoc quoque quod subditur, evidenter depiugit mo-
pinquante mundi termino tanta jam reproborum l res eorum, quos nunc potentia saeculari praeditos vi-
abucda» multitndine, ut vix in ea quisquam justo- demus. y
rum appareat, miratur propheta, quomodo tantaei < Principes tui iulideles, >vet csetera. Infideles
moltitudinis sensus corrumpi, et castitatem, quae inl enim sunt sseculares isti principes; quia jam fere
Christo est, amittere potuerit, atque in vocem do-- _ nemini fidem servant, sed erga omnes fraudulenter
loris et admirationis erumpit, dicens : Quomodo fa- agunt. Sunt el socii furum, quos tuentur, et cum
cta est meretrix civilas fidetis plena judicii? Mere- eis dividunt, quod illi furantur. < Omnes > non so-
trix enim facta est multitudo maxima populi hujus,, lum accipiunt, sed et « diligunt munera ; quia non
qui Cliristianitatis vocabulum portat; quia legiti-- amore justitise, sed cupiditate peeuniae consulunt
nvmn virum, id est Christum deserens, fornicatur: subjectis aut opitulanlur. Nam « sequunlur retri-
cunfsuls amatoribus, dum divinam voluntatem fa-- butiones; » quia solummodo illis bona faciunt, a
cere respuit, et immundorum spirituum desideriiss quihus retributionem speranl, quod electi tran-
sese iii voluptatibns ei peceatis molliter prostituit. .,„ scendere jubentur beneficiis, cum audiunt: « Si
Nam et propheta, cur eam dixerit factam meretri- bene feceritis iis, qui vobis benefaciunt, quae vobis
cem, eonsequenter insinuat, quoniam justitia quon- est gratia ? Nam et peccatores hoc faciunt. Et si
dam liabttavitin ea', dum mandatorum ccelestiumi mutuum dederitis iis, a quibus speratis recipere,
observatione plena esset. Nunc autem redundat ho- quae vobis est gratia ? Nam et peccatores peccatori-
micidis, qui aUosvel gladio feriunt, vel odio habent. bus foenerantur, ut recipiant aequalia (Luc. vi, 33,
Nam < et omnis qui odit fratrem suum, homicidaL 54). > Hoc est sequi retributiones.
est (I Joan. III, 15), > et omnis homicida sine cha- D ] Praedicli vero principes « pupillo non judicant, et
ritate est. Plebs ergo, quae justitiam a se expulit, causa viduae non ingreditur ad eos ; > quia, dum
et homieidis plena esl, merito dicitur esse facta nie- pro muneribus cuncta faciunt, innoeentiam paupe-
xetrix; quia charitalem sponsi, qui Chiistusest, rum defendere negligunt, in quibus terrenalucra
deseruit, et adulteris, qui sunt daemones, ardenter non sperant acquirere. « Propter hoc, ail Dominus
adhaesit. Sed et nonnulli sacerdotes, qui ejus mo- exercituum fortis Israel : Heu! consolabor super
res corrigere deberent, jam simili perversitate sunt; hostibus meis, et vindicabor, de ininiicis meis ! >
^lepravati, ut et ipsi vitia subjectorum nutriant. Gnde Qui nunc malis^actibus istorum irrilatur, vindictam
sequitur: sumet de illis, quando de eis vindicabitur. Unde et
t Argentum tuum versum est in scoriam ,'vinum Dominus exerciluum appellatur ; quia vindictamper
tuum mistum cst aqua. > Plerumque enim~doctor angelos exercet. Fortis quoque Israel dicitur, quia
qui docere audet, quod negligit agere, cum desierit fortis potentia salvahit humiles, qui nunc aflliguntur
bona loqui, quaeoperari contempsit, docere incipit ct damnabit potentes qui (51) eis non auxiliantur.
'*'"
(30j Cod. G., insensibilitatis. (51) C. Cruc, potestates, qui.
PATROti CLXXXI. %
i* HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 44
« Exiguo D enim, ut scriptum est, « concedetur mi- A J actiones suas, sed ab his confunaentur in adventu
sericordia ; polentes autem potenter tormenta~pa- judicis. Sequitur:
tientur, et fortioribus fortior instat cruciatio (Sap. i Erubescelis super hortis, quos elegeratis, eum
vi, 7, 9),- * Hostes el inimici ejus sunt praefati fueritis velut quercus defluentibus foliis, et velut
principes propler mala quae -descripsit eos facere, hortus absque aqua. » Hortos eligit, quisquis se ex
qtiibttsjudicium damnationis, ut scriptum est,immi- integro trausitoriis voluptatibus tradit. Hortos ele-
nel. Sed baec mala, quae dcpinxit hactenus, et quae gerunt, qui sui similibus in libro Sapientiae dicunt:
iii hoc Ghristiano populo multiplicari quolidie cer- t Yenite, el fruamur bonis quse sunt, et utamiir
Himus, per Eliam corrigentur, ut credimus, quia creatura tanquam in juventute celeriter, vino pre-
Salvator in Evangelio dicit: < EUas venlurus est, tioso et unguentis nos impleamus, et nou praetereat
etrestituet omnia (Mallh. XVIII).» Unde et hic sub- nos flos temporisVcoronemus nos rosis, antequam
jungit: mareescanl; Diillum pratum sit, quod oon pertran-
«Et convertam manum meam ad ie, el excoquam seat luxurianostra; nemo sit exsors luxuriae nostrse:
ad purum scoriam tuam, t etc. Averiisse _enim vi- ubique relinquamus signa Iselitiae,quoniam hsec
est_
detur ab hac plebe, quae nunc tot mala opeialur, pars nostra, et hsec est sors nostra (Sap. n, 6 et
manum sanctse operalionis (52) suse. Sed cum ve- seqq.) > Ecce quomodo elegerunt amoenitates horto-
nerit Elias, et restituerit omnia, convertet ad eam rum, et quid est hoitos eligere? Super his graviier
rursus manum suam, ut sancla, sicut olim, mirabi- erubescent, quando confusione pleni stabunt ante
liter operetur. Et per_Eliam, inquit, excoquam ad tribunal seterni Judicis. Tunc namque erunt utquer-
purum seoriam tuam, Id est purgabo rubiginem sa_- cus, ex qua defluunt folia ; quia nullum jamprse-
cularis intelligentise de Seripluris. Et auferam omne teritse deleclationis fructum habebunt, el omneir
stagnum tuum, id esl quidquid fa.lsi -dogmatis ha- prorsus deeorem amittentes, nudi remanebunt et
bueris; Eiias enim resliluet omnia. aridi, atque ad comburendum idonei.
<Et restituam judices luos, nt fuerunt prius; et
Erunt et stcut hortus absque aqua ; quoniam sol
consiliarios tuos sicul antiquitus, > ut qusein prin-
in terrebit illos, et omnem
cipio apostolos habuisti, in fine similes habeas apo- justili-B, apparens judicio,
stolis Eliam et Henoch, aliosque doclores egiegios humorem ac viriditatem _.eorum exsiecabit; unde
non inferiores iis qui fuerunl post apostolos. Post Jacobus: « Exortus est sol, inquit, cum ardore, et
id est hos libidedero, vocaberis civi- arefecit fenum, et flos ejus decidit, et decor vuitus
hmc, postquam
ta$ jusli, et urbs fidelis, quae nunc autem accusaris ejus depeiiit (Jacob. i, 11). * Et addidit: t Ita et
facta esse meretrix. Facta est meretrix, sicut dixi-. C dives in itineribus suis marcescit (ibid.). » Sequi-
tur:
mus, ingens multitudo populi hujus, quia se ipsam
diabolo prostituit in voluptatibus. Sed postquami _ Et erit fortitudo «_3strant favilla stupse, et opus
Eiias, qui_resliluetomma, reduxerit eam ad castumi vestmm .quasi scintilla, et succendetur utrumque
amorem legilimi viri, non jam meretrix vocabitur,, simul, et non erlt qui exstinguat. » Iniquorum for-
sed oivifas justi, id est plebs Dei. Et quia deindes tiludo, qui sconfiduntin virtute sua, el pro vitsehu-
veniet dies judicii, congrue subdilur : "- jus concupiscentiis tpt labores fortiter tolerant, erit
i Sion in judicio redimetur, » etc. Sion namque, , in resurrectione coulriia et arida, et ad -concreman-
id est Ecclesia juslorum redimeturab iis miseriis int dum apla ulfavilla stupse. Undeetaliasdictumest,:
illo judicio, de qua redemptione dicit ipse Salvator?? « Slupa collecta Synagoga peccantium, et consum-
«JAespicite et levate capita vestra, quoniam appro- niatio illorum flamma ignis (Eccli. xxi, 10).» Et
pinquavit redemptio vestra (Luc. xxi, 28). > Etre- opus illorum qiiasi scintilla erit, quando incipiet
- ducent eam angeli in juslitia, quoniam < mitlet Fi- eos incendere recordatio malorum, quse fecerunt,
lius hominis angelos suos cura tuba, et voce magna,, quoniam scriptum est: < Venient in cogitatione
etcongregabunt electos ejus a quatuorventis (Matlh.. j, peccatorum suorum limidi, et traducent illos ex ad-.
xxiv, 31), » et tunc conteret simul scelestos, id estt verso iniquitates ipsorum (Sap. iv, ^O). >Nam sic-
interfectores sanetorum et ahos peccalores; et qui,, ut scintilla nutritur_m stupis et incendit «as , sic
ab Anlichristo seducti, dereliquerunt Dominum, con-• peecatorum suorum memoria fiet istltsinchoatioper-
suaientur aeternalibus suppliciis. Confundentureoirai petuae concremationis ; et postqtlam audierint:
ab-idolis, quibus sacrificaverunt. Idolis saGrificasse* « Discedile a me, maledicti, in ignem aeternum
dicuntur, quia juxta fidem apocalypsis Joannis3 (Matth. xxv, 41), » succendetur utrumque siinul in
< adoraverunl draconem, qui dedit poteslatem be- gehenna, et ipsi scilicet el opus eorum. « Etenim
stiae, et adoraverunt besliam ct imaglnem ejus3 quod factum est, cum illo qui feeit tormenta, pa-
(Apoc. xni, k et seqq.); > -aul habuerunt characte- lielur (Sap. xiv, 10); » sicut vir S3piensloquilur :
rem ejus in dextera manu, et in frontibus suis, aott El non erit qui exslinguat: quoniam e.Vermis eo-
nomen ejus, aut numerum nommis ejus (Apoc. rum non morietur, et ignis «oruni non exslingue-
xiv, 9). Talibus idolis saciificaverant nequisshnass tur (Iso. LXYI,24). »

(52) God. G., aclionis


45 COMMENT.1N ISA.IAMLIBRI OCTO. — LIB. 1. 46
CAPUT II. A « Erit in novissimis diebus praeparatus mons do-
YERS.i.— < Yerbum, quod viditlsaias, filius mus Domini in verlice montittm. > Domus Domini
Ambs, super Judam el JCrusalem. > Israelitieus populus fuit. Mons ergo domus Domini
"Novum orsurus sermonem praemittit noyum titu- ille appellatus est, qui ex Isi-aeliticopopulo incarnari
lum, ut ea, quse sequuntur, distinguat a superiori- tlignatus est. Fuerunt autem in eodem populo sancli
bus. Qui se verbum nequaquam audisse dicit, sed viri, qui moiites jure YocaTentur,quia pei' vitse me-
vidisse; quia, quaiido non per subjectam creaturam, riUim ad coolestia propinquabant. Sed incarnatus
sed per semelipsum Dominus loquitur, de verbo Unigenitus istis montibus aequalis non fuit, quia
ejus sine verbis ac syllabis cor audientis docetur. merita omnium ex sua divinilate Iranscendit. Unde
Deo enim quasi quasdam verba nobis dicere est oc- et recte mons super verticem montium dicitur, quia
culta vi ea, quse agenda sunt, intimare, et cor ho- ex divinitate sua inventus est etiam super cacumina
mini.ijgnarum non adhibito strepitu aelernitatis sei?- Sanclorum, ut qui multum in Deo perfecerunl, ejus
mone doctum repente de absconditis reddere. vestigia vix potuissent langere ex vertice cogitatio-
"Namquia auditusea, qusefiunt ad se, non simul nis. Itaque prmparalus est in vertice monlium;
omnia dicta comprehendit, quippe qui et causas quia inter homines apparuil super omneni prophe-
per verba, et particulalim vetba, per syllabas per- " tarum et aposlolorum celsitttdinem; et elevatus
cipit? visus autem in eo, quo se dirigil, totum su- super colles, quia designavit et alios septuaginta
bito et simul apprehendit; Dei locutio ad no"Sin- duos (Luc. x, 1) discipulos, qui sublimes quidem
trlnsecus facta videtur potius quam auditur; quia fuerunl, sed tamen aposloli_iinferioies, ul montibus
dum semelipsam sine mora sermonis insinual, re- colles. Ipse enim super cos, qui fidem susceperunt,
pentina Iuce nostrse ignorantise tenebras illustrat. elevalur. Omnes quoqtie excellenles sancli, qiii apo-
Bene itaque prophela, verbum se vidisse, testatus slolos secuti sunt, in comparatione eorum colles
est; quoniam in secreto visionum coelestium luci- vocari possunl. Sequitur : « Et fluent ad eum om-
dissimo mentis intuitu simul totum cognovit, quod nes gentes. »
non simul totum forasjoqui potuilf Vidit autem YERS.3. — c Et ibunt popttli multi et dieenl:
super Judam cl Jerusatem; quia, quse vel Synagogae Venite ascendaiuus ad montem Domini, et ad do-
vel Ecclesise ventura erant, divinitus agtiovit. Judas mum Dei Jacoh, el docebit nos vias suas, et ambu-
namquepiimo Judaeorum, ac-deinde Christianorum labimus in semitis ejus. t
populus intelligitur : 'et Jerusalem primo Synago- Quia per piaedictos montes et colles tolus orois
gam, deinde Ecclesiam significat. Pfophela Vero, « adChristiim erat converlendus, recte subjuiiclum
ouodviderat narrare incipiens subdil: est: Et fluent ad eum gentes, el ibunt populi multt.
YERS.2. — < £t erit in novissimis diebus praepa- Quia vero plurimi eorum, qui coiiverlebaiilur, sese
ratus mons domus Domini in vertice monlium, et vicissim ad conversionem exhorlabanlur, congrue
elevabitur super colles. > ditluri esse memorati siiht: Venite,ascendamus ad
Sed quserendum est, cur incipiat dicens :~Eterit, monlem Domini, el ad domumDei Jacob, id esl ad
et non potius, Erit. Et namque esl copulativa con- Christum et ad Ecclesiam. El docebit nos vias suas.
junctio; et scimus, quia non conjungitur sermo Via autem ejus pax, via ejus humilitas, via ejus pa-
subsequens nisi sermoni prsecedenti. Hoc autem quod tientia est. Nam in mundum ad opprobria et ad
nunc in exordio narrationis hujus loquilur, conti- conlumelias, et ad passionem venit/ et adversa
nuari superioribus dictis non potest, quia prsetilu- aequanimlterperlulit, prospera fortiler vitavil, et ad
lationis interpositione sequestratur ab eis. Quare aeterhse vitae praemia invilavit.' Has vias ergo suas
ergo inchoat, dicens ~. Et "erit, cum iion sit sermo, docuit eos, qui post ad fidem venerunt, ul seque-
cuiiste subjungatur? -Sedhac in re sciendum, quia rentur vestigia ejus. « Qur enim dicit se in Ipso
sicut nos corporalia, sic proplietarum sensus sp ri- manere, debet, sicut itle ambulavit, et ipse ambulare
talia aspiciunl, e.sque et illa sunt praesentia, quse D (I Joan. II, 6). » Sed unde sensus istegentibus esset
nostrae ignoranliae absentia \identur. Unde fit, ut futurus, ut ad Christum confluerent, subjunctum
in mente prophetarum ita conjuucia sint exteriori- est:
bus interiora, quatenus simul utraque videant, si- « Quia de Sion exibit lex, et verbum Domini de
mulque in eis iiat et iiuus verbum,_quod audiunt, Jerusalem. t Lex enim Moysi et verbum praedica-
et foris, quod dicunt. Patet igitur causa, cur ifi- tionis evangelicaeab Jerusalem per apostolos in uni-
choavit, dicens: Et erit; quia illi verbum, quod versum orbem exivit, et omnes gentes vias suas do-
foris protulit, illi verbo, quod intus audierat, con- euit. Sequilur :
junxit. Gontinuavit ilaque verba, quae foris protulit YERS.-4.— « Et judicabit gentes, et arguet po-
visioni intimse, idcirco inccepit, dicens : Et efit in pulos hiultos. »
novissimisdiebus. Subjungit enim hoc, quod exte- Judicavit gentes sermo Domini, quia malitiam eo-
rius loqui inchoat, ac si et illud foris sil, quod in- rum, Ut ad bonum converterentur, damnavit, atque
tus videt. Dies autem novissimos appellat tempus populos infidelitatis eorum arguit, ut resipiscerent.
evangelica.praedicalionis.Nos enim sunms,«In quos Vel ideo gentes dicit judicandas, quia credituraj
fiues sEeculorumde\enerunt (I Cor. x, 11). > eraul. « Qui enim non creiiit, jam judicatus est
11 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 48
(Joan, ni, 18). > Populos autem, id est Judaeos non A sunt nunc opibus ut olim patres eorum. Vel iniqui-
judicandos, sed arguendos, quod ad se missum Fi- talibus el idololatriae sordibus repleii sunl ut olim
lium Dei hon receperunt.-Sequitur : ante legem. Et augures habuerunt, ut gens Philisti-
r « Et conflabunt gladios suos in vomeres, et lan- norum habere consueverat; quia magos et ariolos-
ceas suas in falces. > Hoc in eis cernimus impleri, consulebant sicut et gentes, quse notitiam Dei non
qui pro Christo arma deserunt, et religiosam vitam aeceperant. El pueris alienis adhmserunt, quia etiam
ducentes excolunt terram, ut ex justo labore sibi alienigenas pueros quserebant ad committenduniillutl
- victum acquirant. Sequitur : abominabile flagitium. Qui divitiis intelliguntur re-
€Non levabit geus contra gentem gladium, neci pleti, nunc exponitur quomodo repleti sunt ut olim,
exercebuntur ultra ad prselium. > Unilas fidei et; cum subditur :
charilatis omnes gentes. in Clmsto pacificavit, ut; YERS.7. — < Repleta est terra argento et auro,
nunquam gens contra gentem gladium arripiat. Na»_ et non est finis thesaurorum ejas.»
justorum Ecclesia, quse per omnes gentes est, gla- VERS.8. — < Et repleta est terra aquis et innu-
dium adversus quemquam levare prohibetur, cum merabiles quadrigse eius. >
aiidit a Domino : < Qui le percutil in unam maxil- Non est finis thesaurorum ejus; quia semper ava-
laro, prsebe ei et alleram; et ab eo, qui aufert tibi B rus eget, non quo thesauri finem non habeant, sed
vestkaentum etiam tunicam noli prohibere; omni quo possidentium animus non impleatur. Et innu-
autem petenti te tribue, et qui aufert, quae tua merabiles quadrigm ejus. Quia dignum numero non
sunt, ne repetas (£.uc.vi,29, 30). t Gens ergo contra est, quod contra Dei imperium possidetur. Lex
gentem non levat gladium? quia sanctorum Ecclesia enim prohibuit regibus Israel equos et currus mul-
in cunctis gentibus haec praecepta custod-it. Ista tiplicare (I Reg. vm, 11). Sed quemadmodum ini-
quippe sententia de electis solummodo prolata est, quitatibus et idololatria repleti sunt utolim, ostendit
qui «_digne » ambulant < vocatione, qua vocati > sermo subjunctus, quo dicitur: « Et repleta est
sunt, < cum omni humilitate et mansuetudine, cum terra idolis; opus manuum suarum adoraverunt
patientia supportantes se invicem cum chari- quod fecerunt digiti eorum. »
tate, solliciti servare unitatem Spiritus cum vinculo VERS.9. — <Et incurvavit se liomo, et humilia-
pacis (Ephes. iv, 1-4). > Nam perversis, qui nomen tus estTir.»
Christianitatis habere videntur, et pro temporalibus Nam, sicut olim in jEgypto serviebant idolis, ita
discordias et pugnas faciunt, improperat Jacobus : et nunc fecerunt, atque coram simulacris se ineur-
< Concupiscitis et non habetis, occidilis et zelatis, „ vaverunt; quod tamen hon ad adventum Domini, sed
et non habetis (33) adipisci, litigatis et belligeralis ad superiora tempora referendum est. Quia quando
(Jflc.iv,2). > Electorum autemEcdesia, quae degen- Salvator in carne apparuit, non colebant idola, sed
tibus universis congregata esl, pugnare nescit ad antiquis temporibus ea coluerant, sicut et csetera,
invicem, pro quibus oravit Salvator, dicens : « Ut quae scripta suni, perpetraverunt. Nam cum eos
omnes unum sint sicut tu Pater in me, et ego in te, propheta dixisset a Deo projectos, coepit ostendere
ut ipsi in nobis uniim sint, ut mundus credat quia mala quaejam ipsi fecerant, et opera quibus dediti
tu me misisli (Joan. xvn, 21). » De quibus et Psal- erant, quando projecti sunt, ut ob meritum. nimis
mista dicit: < Pax amltii diligenlibus legem tuam, perversitatis suae illos declararet esse projectos.
et non est illis Bcandalum (Psal. cxvai, 165). » Bene Unde et post descriptionem tantarum iniquitatum
ilaque vocatis ad Christum gentibus dictum est, subjungit, dicens Domino, cui hactenus locutus
quia non levabit gens contra genlem gladium, nec est : .
exercebuniur ultra ad prmlium. Post hsec Judaicam « Ne ergo dimittas eis. > Nam sic populus ille
plebem ad hujus gratise novitalem invitat sub- offendit, ut jam remissionem peecatorum obtinere
dendo:' non possit, quoniam Christum, qui solus a peccatis
VERS.5. — < Domus Jacob venite, ambulemus in D liberat, suscipere noluit. <Impossibile est enim
lumine Domini. > —
sanguine hircorum et taurorum peccata auferri
Id est, gressus bonorum operum ponamus in luce (Hcbr* x, 4). > Unde eis et ipse Dominus ait: <Dixi
Evangelii. Videns autem eos obstinatis animis in vobis. ouia moriemini in peccatis vestris : si enim
vetttstate perseverare, subito conversus ad Do- non credideritis, quia ego sum, moriemini in peccato
minum, cur eog ad lumen venire monuerit indicat, vestfo (Joan. vm, 24). >
dicens: Possumus autem domum Jacob inlelligere plebem
YERS.6. — < Projecisti enim populum tuum, do- fidelium, quia de Christo dictum est: «Dabit illi
mum (34) Jacob.» Dominus Deus sedem David patris ejus, et regnabit
Id est, gentem Judseorum ob perfidiam expulisti. in domo Jacob in aeternum (Luc. i, 32). > In qua
Et causas projectionis eorum adjungit, dicens : scilicet domo mali cum bonis permisti sunt, et om-
« Qiiiarepleti sunt ut olim, et augures habuerunt ut nes eodem Chiistianitalis vocabulo communiler ap-
Philisthim, et pueris alienis adhaeserunt. > Repleli pellanlur. Quotl autem nunc de domo Jacob dicitur,

(33) Alias, non potesth. (34) Cod. G.5 cfomus.


49 COMMENT.IN ISAIAM LIBRI OCTO. - LIB. I. SO
non de justis, sed dehac multitudine peccantium,. A.Isaias pueros alienos vocat; ,et quod lbi dicitur:
quse Christi nomen adhuc confitetur, dehet inlelligi. insanivit in amatores suos, hoc est, quod hic dicit:
Quibus recte dicitur: Domus Jacob venileet ambu- Etpueris alienis adhmserunt. Quod autem dixerat:
lemus in lumine Domini; t quia lux venit in mun- Repleti sunl ut olim, consequenter aperit, dicens :
dum, et dilexerunt homines magis tenebras quam Repleta est lerra argento et auro, el non est finis the-
lucem. Omnis enim qui male agit, odit lucem et nori saurorum ejus. El tepletaest terraejus equis, et innu-
venit ad lucem, ut non arguantur opera ejus; qui merabiles quadrigm ejus. Et manifeslum est quia
autem facit veritatem, venit ad lucem, ut manife- populus, qui talia sectatur, non quaerit ccele&tia.
slentur opera ejus, quia in Deosunt facta (Joan. m, «Non enim potestis Deoservire et mammonae(Mallh.
10 el seqq.). > . vi, 24), > id est divitiis. Ubi et mystice subditur: -
Dicit ergo peccantibus: Venite et ambulemusin Et repleta est terra idolh. Nam quid idolorum
lumine Domini. Ac si dicat: «Abjiciamus opera te- nomine designetur, oslendit Apostolus : < el avari-
nebrarum (Rom. xm, 12), > et < ut filii lucis ambu- fiam, > inquit, <quse est idolorum sefvitus (Coloss.
lemus. Fructus enim lucis est In omni bonitate et m, 5). » Quia ergo populus isle praedictas "opesper
justitia et veritate (Ephes. v,,8). >Ambulemus, dicil, avariliam congregat, recte dicitur, quoniam repleta
quia Catholicis loquitur, et idcirco secum eos ad B est lerra ejus idotis. Sequitur : Opus manuum sua-
bene agendum hortatur. Sed quia illi, monitionem rum adoraverunt, quod fecerunl digiti eorum. Opus
ejus sequi contemnentes, pertinaciter in tenebris o- manuum suarum adoraverunt; quia malum, quod
perum malorum perseverant, deserit eos, et ad Do- quisque specialiter operatur, hoc quasi proprium
minum conversus, terribilem mox sententiam de Deum colit, sicut edaces, « quorum Deus venter est
ipsis.profert: Projecisti populum tuum domumJa- (Philip. m,"19).> Sequitur:
cob, quia repieli sunt ut olim. Repleti sunt divitiis, < Et ineurvavit se bomo, et humiliatus est vir. >
quas avide congregaverunt, et retinent sicut olim, Ad supernam lucem intuendam homo conditus
antequam ad Chrislum advenissent, et ideo projecti fuerat; sed, peccatis exigentibus, foras"missus mentis
sunt ab illo. Ipse enim, projiciens eos, dicit:«Omnis suae tenebras portat, superna non appetit, infimis
ex vobis qui non renuntiat omnibus quae possidet, 4ntendil_-coelestianon desiderat, terrena'semper ia
iion potest meus esse discipulus (Luc. xiv, 35). > animo versat. Incurvavit igitur se homo, et humilia-
Subduntur et alise eausae, propter quas projecit tus est vir. Omnis enim peccator, terrena cogilans
illos. Qudniam augures habuerunt ut Philhthiim, id coelestia non requirens, sponte incurvatus esl; quia
est mathematicos et divinos, consuluerunt sicut dum desideria inferiora sequitur, a mentis suae re-
ethnlci. Et pueris alienis adlmserunt, id est immun- " ctitudine inclinatur. Terram quippe semper inlue-
dis spiritibus in perpetratione malorum velut in for- tur, qui incurvus est, et quo pretio sit redemptus,
nicafione delectabiliter coujuncti sunt. Unde ad Eze- non meminit, quia ima quaerit. Propter quae omnia
chielem Dominus ait: < Fornicata est Oolla super subditur: «Ne ergo dimittas eis. > Damnabilia
me, et insanivit in amatores suos, in Assyrios, pro- enim sunt uinversa haec, el iis, qui talia faciunt,
pinquantes principes et magistratus, juvenes cupi- repenle superveniet dies ultionis aeternae.Unde et
dinis omnes (Ezech. xxm, 5). > Oollam quippe vocat sequitur:
Samariam. Et quid per Samariam nisi multitudo VERS.10. — «Ingredere in petram, et abscondere
ista peccantium exprimitur? Quid per amatores ejus in fossa humo a facie limoris Domini, et a gloria
Assyrios nisi maligni spiritus? Assyrii namque coar- majestatis ejus. > _>
guenles sive convincentes interpretantur; et daemo- Petra vero duritiam cordis nostri designat, pe-
nes Toeantur Assyrii, quoniam quos nuncinmali- txam quippe ingredimur, cum eordis nostri duritiam
lia sibi sociant, in futuro iudicio accusant et eon- penetramus: atque a facie timoris Domini in fossa
vincunt. Fornicata est igitur Oollasuper virum suum, humo abscondimur, si terrenas cogitatioues egeren-
et insanivit concupiscentia in amatores suos; quo- r\ tes, ab ira districti Judicis, in humilitate menlis
' niam
plebs ista, quae Christo desponsata fuerat, nostrae celamur. Quo enim terra plus feriendo pro-
mandata Christi contemnit, et desideria malignorum jicitur, eo pavimentum semper inferius demonstra-
spirituum libentissime facit. Qui sunt principes et tur. Unde et nos si a nobis studiosius terrenas co-
magistratus adversariae partis, quia x non est nobis gitationes ejicimus, quo apud nos abscondamur,
colluclatio adversus carnem et sanguinem, sed ad- humilius invenimus. Ecce enim quia divini judicii
versus principalus et polestates, adversus mundi re- dies imminet, quasi ipsa jam timoris ejus facics ap-
ctores tenebrarum harum (Ephes. vi, 12). > paret; tanlo magis necesse est, ut unusquisque
Qui et juvenes cupidinis appellantur, quoniam ad illum terribilius limeat, quanto jam gloria majesta-
animarum corruptionem fervent, et dum pravas de- tis ejus appropinquat. Quid ergo agendum est,
lectationes suggerunt, seipsos velut speciosos inte- quove fugiendum? Quo enim quis lalere <eum po-
xiorlbus oculis deceptae mentis oslendunt. < Ipse terit, qui ubiqueesl? Sed ecce petram ingredi, ac
enim Satanas transfigurat se in Angelum lucis (II fossa humo pceullari praecipimur, ut cordis uostri
Cor. xi; 14).» Itaque malignos Spiritus, quos Eze- duritiam dirumpentes, eo iram invisibilem decline-
chiel Assyrios, juvenes cupidinis appellat nunc mus, quo ab amore visibihum apud nos in corde
51 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 52
subtrahimur, ut cum pravae cogitationis terra eji- A tatum et elevalum sicut cedros Libani (Psal.
citur, mens apud se ipsam tanto tulitis, quanto et xxxvi, 55). >
humilius abscoiidatur. Poslquam autem prophefa Quercus autem mgentes et robustae sunt arbores.
consilium prsemisit, quomodo quis ab ira diei Illius Basan vero bruchus si\e pinguedo dicilur. Et quid
occultari posset; de illis" jani, qui sic ab ea seipsos per bruchum, qui pene tolus est venter, nisi eda-
abscondere negligunt, subjungit: citas et venlris ingluvies intelligi potest; sed et
VERS.11. = « Oculi sublimis (55) hominis humi- pinguedo ex assidua ciborum abundantia nascitur.
liati sunt, et incurvabitur altitudo virorum; exal- Qnid ergo quercus Basan, nisi eos designant, qui
tabitur autem Dominus solus in die illa. > ob polentiam saecularemet ob firmafam cordis ek-
Adhuc fulurum exspectalur judicium , et jam tionem grandes et rigidi sunl, atque per ventns in-
quasi de praeterilo diciiur: Octdi sublimis kominh gluviem saginant carnem ? Jure igitur veniet dies
humiliati sunt. Sed apud Deum jam factum est ju- ultionis super omnescedros Libum sublimes et ere-
dicium. « Qui enim non credit, jam judicalus est clas, el super omnes quercusBasan. Sed elper montes
(Joan. ni, 18).» Licet ergo terrena poteslale subli- excelsos intelligi possunt reges el imperatores su -
mis adhuc foiis appareat quilibet impelus, jam la- perbi, atque per coites etevatos consules caeteri el
men intus ante Dei oculos lmmiliatus est, atque de- B principes elati, quibus ultio debita superveniet.
jectus. Ycl quod ail: Oculi subltmis hominis humi- Quid vero per turrim exceUam, nisi quselibel ani-
liati sunl, potest inlelligi dixisse pro eo quod esl, ma superbiens exprimitur, quae casteris in hoc
huniiliabuntur. Et isle sublimis homo specialiler mundo forti poteulia supereminel? Et quid per
ille « filius perdilionis » potest accipi, qui « adver- murum munitum, nisi divites, qui muniuntursuis
satur et eUollitur supra omne quod dicitur Deus, opibus, et alios male agentes muniunt et protegunl?
aut quod colitur, quem Dominus Jesus iiiterficiet Et super hos igitur ventura est dies Domiiii. Multis
spiritu oris sui, et destruet illustiatione adventus vero appellationibus designavit -superbas pote-
sui (71 Tliess. n, 4). > states sseculi, quia multae ^unt in hoc mundo
? Et incurvabitur altitudo virorum. > Quia « om^ dignitates , per quas multi perdilionem sibi ac-
nis, qui se exallal, humiliabitur (Luc. xiv, 11). > quirunt.
Exaltabilur autem Dominus solus in die illa. Quia Tharsis autem mare dicitur. Et quid est mare,
tunc perfecte complebitur quod diclum est: « Om- nisi saeculumistud ? Quaa.sunt ergo naves Tharsis,
nia subjecisti sub pedibus ejus. Nune autem necdum nisi mentes hominum, quse per amarum pelagus
videmus omnia subjecta ei (Heb. n, 8). > Propheta r. sseculi hujus variis desideriis ducuntur? Rursus
vero, qui dixerat, quod incurvabitur allitudo viro- Tharsis interpretalur exploratio gaudii. Et quae
rum, per partes enumerando probat, adjungens : sunt naves exploralionh gaudii, nisi humanas raen-
VERS.12. — « Quia dies Domini exercituum super les, quse in hoc mundo gaudia prsesenlium volu-
omnem superbum et excelsum, et super omnem ar- ptatum experiuntur, satisfaciendo concupiscentiis
rogantem, et humiliabitur.» suis ? Quid aulem vhu pulchrum est, nisi omne quod
YERS.13. — « Et super omnes cedros Libani in mundo concupiscitur, dum falsa seu vana pul-
sublimes el erectas, et super omnes quercus Ba- chriludine fallit oculos intuentium 1 Veniet itaque
san. > dies Domini super omnes naves Tharsh, et super
VERS.14. — «Et super omncs montes excelsos, omne quod Visupulchrum esl. llbi etprsemissa repli-
et sttper omnes colles elevatos. » catur-sententia, cum subdilur :
VERS.17. — « Et incurvahitur sublimitas homi-
VERS.15. — « Et super omnem turrim excelsam,
et super omnem murum munitum. » num, et humiliabilur altitudo virorum, et elevabitur
- Dominus solus in die illa. »
YERS. 16. — « Et super onines naves Tharsis, Tunc incurvabunlur, qui nunc superbe eriguntur;
et super omne quod visu pulclirum est. >
D et Dominus tunc elevabilur, cujus nunc humilitas ab
Dies, inquit, vindictae Domini super omnem su- eis despicitur. Sequitur :
perbum meute, el excelsum potentia, id est super VERS.18. — < Et iddla penitus conterenlur. >
omnem qui de excellentia poteslalis intumescit, et Idola tunc conlerentur, quia pcccalum avaritise
super omnem qui jactanliam arroganliae sectatur. tormentis aeternalibus punietur. Nam, sicut vir sa-
Gedri vero tantae sunt allitudinis, ut omnem arbo- piens ait : « Conteretur eum delinquente delietum
rum reliquarum allitudinem sua procerilate tran- (Eccl. xxvn, 5). » Yel ita -.Dominus elevabilur, et
scendanl. Libanus aulem candidqtio dicitur. Etquid homo inclinabitur, et idola conlerentur. Tandiu
per Libanum nisi gloria hujus saeculi exprimitur ? enim videltir humanus sermo habere ralionem,
Quid vero per cedros Libani sublimeset erectas nisi quandiu divinse scientiae non fuerit eomparatus.
illi figuranlur qui, in excellentissimis saeculidigni- Cum autem mendacium veritati quasi stipula igni
tatibus positi, cervicem mentis in superbiam erigunt? propinquaveiit, cilo voratur et deficit, et omnia
Unde scriptum est : c Vidi impium superexal- dogmata falsitatis, quaa nunc idola nominantur, eo

(35) Alias, tublimes.


55 COMMENT.IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. I.
quod simulata sunt atque conficta, penitus conicren- A i VERS.20. — « In die illa projiciet homo idola
iur; cumque pavore Domini quis fuerit perterritus, argenti sui, et simulacra auri sui, quae fecerat
primum in speiunca pectoris sui, et in voraginibus sibi, utadoraiet talpas et vespertiliones. >
terrse abscondei baec idola, non audens proferre VERS.21. — i Et ingredietur fissuras (56) pelra-
quod male fiuxerat. Sic Deus enim perfectus esl, rum, el cavernas saxorum a facie formidinis Do-
ut haee prius celata projiciat, et in se esse non pa- mini, et gloria majestatis ejus, cum surrexerit per-
tiatur. Sequilur: cutere terram. »
VERS.19. — < Et introibunt in speluncas petra- Dies namque pro eo tempore, quo lux veritatis
rum, etin voragines lerrae a facie formidinis Domini mundum per apostolos irradiavit, posita est. Homo
eta gloria majestatis ejus, cum surrexerit percutere autem voeari solet, qui bestialem sensum ratione
terram.» transeeudit. Homo igitur, id est unusquisque ratio-
Hoc et in Apocalypsi Joannis ita legitur :« Reges nabiliter cogitans, in illo tempore projecit idola.
terrae et principes et tribuni, et divites et fortes, et Adorabat namque iiveis lalpas et vespertiliones.
omnis servus et Iiber absconderunt se in speluncis Talpse enim eaecaesunt, et suh terra manentes in-
et petris monlium, et dicunt monlibus et petris: teriora terrse fodiunt atque foras expellunt. Et quid
Cadite super nos, et abscondile nos a facie seden- B per lalpas nisi daemonesfigurantur, qui lucevisionis
lis super thronum, 'et ab ira Agni, quoniam veniet intimaecarentes, corda carnalium velut terram sug-
dies iraeipsorum, et quispoterit stare?» (Apoc.vi, gestionibus illicitis fodiunt,et quod male suggeiunt,
15-17.) Imminente igitur svicino adventu districti in loculionem et in opus erumpere faciunt ? Vesper-
Judicis, quando frequehter apparebunt signa magna liliones vero incumbentibus tenebris et noctu vo-
et horribilia < arescentibus hominibus prae timore lant, ae plerumque per lerram gradiuntur. Sic et
el exspeelatione eorum, quae supervenient universo amatores tenebrarum maligni spiritus, quoniam
orbi (Luc. xxi, 26j, » intrabunt in speluncas et In de naturae subtilitate superbiunt, volant; quia vero
voiagines lerrae, volentes se abscondere a facie su- " de supernis projecli ad spem ccelestiumnulla jam
pervenientium malorum. Adventum ergo Judicis respiralione se erigunt, per terram repunt.
vocat surreelionem ejus, sicut et beatus Job, cum Sed et mentibus hominum, quibus interna lux
dicit': < Qttid enim faciam, cum surrexerit ad judi- deficit, per haec duo vitia maxime illudunt; quo-
cium Deus?» (Job xxxi, 14.) Nam modo sedet ad niam alios per superbiam, et alios per luxuriam
dexteram majestatis in excelsis; sed tunc surget deeipiunt. In eis quippe, quos in fastu superbiae
percutere terram^, quando veniet judicare saecu- _ quasi alta sapientes elevant, volant; in eis autem,
- " (
lum. quos per luxuriam prosternunt, per lerram repunt.
Hseetamen et de excidio gentis^Judseorum, quod Has itaque talpas et vespertiliones -adorabant in
per Romanos faclum est, possunt accipi. Ait enim, idolis suis gentiles; et ideo quisque rationabiliter
quia dies Dominiexefcituum super omnem superbum cogilans projecit ea, ex quo prsedicalionem verita-
- et excelsum^ ete. Nam
superbi et arrogantes per tis audivit, et ingressus est fissuras petrarum et ca-
cedrosLibani el quercus Basan; per montes el colles vemas saxorum a facie formidinh Domini. Et Moysi
intelligi possunt tam Pharissei quam omnes qui, in dictum esl in Exodo : « Ponam te in foramine pe-
lllo populo, primatum gerebant; per turres et muros, trae, et prolegam dextera mea (Exod. xxxm, 22). >
civitates et praesidia eorum; per naves Tharsh, illi — « Petra autem erat Christus (/ Gor. x, 1), >
qui contra Romanos tunc in aquis pugnaverunt sic- foramen petrae plaga laleris Christi e"st, in quo
ut in mari Galileae; per omnequod visu pulchrtm tutissime protegitur quisquis ad illud fideliter con-
est, generaliter quidquid in eis formosum aut hone- fugit.
slum videbatur. Nam super haec omnia venit tunc Sicut ergo Christus ibi per petram, ita in hoc loco
ira Dei. per petras et saxa intelligunlur sancti; et sicutper
Efevatus est autem Dominus solus in die illa, id jyi foramen vulnus Dominici lateris, ita -per fissurcz
est 3n tempore illo; quia « Deus exallavit illum, et petrarum et cavemas saxorum vulhera sanctoruai
donavit illi iiomen, quod est super omne nomen, ut niartyrum. Ingreditur itaque fissuras petrarum ei
in nomine Jesu omne genu fieclatur (Philip.,u, 9). > cavernas saxorum a facie formidinh Domini et a
Et gentibus ad fidem venientibus idola penitus eon- gloria majestath ejus, quae revelabitur, cum sur-
trita sunt. Judaei autem inlroierunt in speluncas pe- rexerit perculere lerram, quisquis peccatorum cons-
irarum, et in voragines terrm a facie formidinh Do- cius el futurae discussionis, timidus, eorum quos
»nim,quando surrexitper Romanos percutere lerram; pro Christo passos novit, patrocinia fideliter et hu-
eorum; quia, captis urbibus, abscondebantur in an- militer requirit, el ipsorum meritis et inlerventioni-
tris et subterraneis, ut et ipse Josephus cum so- bus ab ira ventura prolegi deposcit. Vel tunc sur-
ciis suis. Et quia tunc gentilis quisque, cognitat rexit Dominus perculere lerram, quando corda
veritate, conversus est ad poenitenliam, Tecte sub- gentilium concussit ad poenitenliam. Et quotidie
junctum est: percutil ipse terram, quoties menlem peccatoris con-

(36) Ahas, scissuras.


*_5 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 5<J
turbal, ul convertatur; etlunc homo, id est ratio- A qualis erat Balaam (Num. xxn, 5). Ipse enim fuit
r.abiliter sapiens, iugredilur praedictas fissuras pe- ariolus, et tamen ei loquebatur Dominus, et osten-
trarum. dehal pleraque secreta sua. Nam saepe etiam per
Vel argenlum et aurunf sermone et sensu potesl alienigenas futura dicebanlur, sicut ab isfo Balaani
accipi, unde iiunt idola perversorum dogmatum; legimus, et de divinis Philisthinorum. Et ariolus
quae qui projeceril, ingreditur fissuras petrarum et ergo, id est qui interdum vera, et iuterdum falsa
cavernas saxoium, et non in terrae pulvere et vili lu- nuntiat, ablalus est a Judseis, quornam et vera el
to, sed ut firma ratione versetur el inveniat sibi di- falsa pariler amiserunt. Senex etiam id est maturis
versa virlutum foramina, per quae ad veritatem per- moribus non esl in eis. Qui neque principem saltem
venbe valeat. Prophela vero multa paulo superius jsuper quinquaginta jam ullum habent, eo quod Do-
de excidio Judaeorum locutus est. Unde nunc con- minum Sabaoth, id est Christum oceiderunt. Kec
siderans, quia propler necem Salvaloris haec omnia honorabilem vullu; eo qttod speciosus forma praa
passuri eranl, admonet illos ab ejus insectatione Jiliis hominum non sit visus eis habere speciern ne-
desistere, dicens : que decoremV Neque consiliarium; quia sapientia
VERS.22. — « Quiescite ergo ab homine, cujus deseruil eos, quae dicit : t Meum est consilium, et
spiritus in naribus ejus, quia excelsus reputatus est £ aequitas (Prov. vni, 14). > Recessit enim ab illis anT
ipse. > gelus magni consilii. Jam non est apud eos, qul
Quid autem in naribus nisi praescientia, et quid possit dicere : < Quasi sapiens architectus funda-
in spiritu nisi scientia designatur? Saepe enim id mentum posui (I Cor. m, 10). > Migraverunt ab eis
quod non videmus, odore comprehendimus, ita ut architecti, venerunt ad Ecclesiam, posuerunt fun-
nonnullse res etiam cum longe jaceant, flagranlia damenlum Jesum Christum. Quibus et prudentem.
nobis qualitatis suaeinnolescant; dumque per nares eloquii mystici Dominus abstulit, quia nullus doclor
spiritum ducimus, plerumque aliqua et invisa prse- est eis relictus. Cessavit autem apud eos legis et
scin.us. Redemptoris ergo nostri spirilus esse in ejus prophetarum inlerpretatio : legunt, et non intelli-
naribus dicitur, ut videlicet scientia illius csse in ligunt. Ubi et voce Dominiea subjunctum est:
pracscienlia designetur; quia, quaecunque se scire VERS.4. — c Et dabo pueros prineipes eorum,
in nalura humanitatis innotuit, haec nimirum anle effeminali dominabuntur eis. >
ssecula ex divinitate praescivit. Qui unde spiritum. Habuerunt enim post Domiui ascensionem princi*
in naribus habuerit, mox propheta subjungit, dicens: pes pueros, id est puerilia sapientes atque puerilitet
Quia excelsus reputalus est ipse. Ac si diceret: Infe- agentes. Et dominati^unt eorum effeminati, id est qui
rius ventura desuper praescivit, qui ad ima de coe- C muliebriter proslituebanlur. QuidauleniTulgusege-
lestibus venit. Quiescite, inquit, ab hoc homine. Nam rit, audiamus.
propler malum quod infertis ei, audite quid sequa- VERS.5. —« Et irruit populus, vir ad Tirom,
tur. unusquisque ad proximum suum; tumultuabittiE
CAPUT IlJt. puer contra senem, et ignobilis contra nobilem. >
VERS.1. —« Ecce enim dominator Dominus exer- Antequam Titus obsideret Jerusalem, pugnabat
eituum auferet a Jerusalem et a Juda validum el intrinsecus populus civitatis ad invicem, et irruebat
fortem, omne robur panis, et omne robur aquse. > vir ad virum, atque perimebat unusquisque proxi-
VEUS.2. — « Fortem et virum bellatorem, et ju- tnum suum, et puer non deferebat honorem seni,
dicem et prophetam, et ariolum et senem. » sed litigabat contra eum, el ignobilis dehoneslabat
VERS.5. — « Principem super quinquaginta, et nobilem. Capla vero Jerusalem, cum paucae eorum
honorabilem vultu, et consiliarium, sapientem de reliquiaj in perniciem suam denuo rebellare tentfe-
architectis, et prudentem eloquii mystici. > renl, attdiamus quid fecerint.
Haec omnia post passionem Domiui contigerunt YERS,6. •—« Apprehendet enim, inquit, vk-ffca-
populo Judseorum. Nam per Romanos abstulit Do- trem suum, domesticum patris sui: vestimsntnm
minus a Jerusalem et a plebe Judaica validum et " libi est, princeps esto noster; ruina autem hase suh
forlem, el omne robur panis, el omne robur aqum, et manu tua. »
forlem et virum bellatorem, ita ut fame ae siti mo- Tales enim meruerunt habere principesr qui de
rerenlur in illa obsidione, et ab hoslibus suis lan- - Christo, sicut legitur, dixerunt: < Nolumus hune
dem capti perimerentur, ac reliqui servitute misera regnare super uos. (Luc. xix, 14.) >Judicabant enim,
ubique deprimerentur. Qui ex eo tempore judicem dignum principem eum, qui saltem vestem habere
nullum habent, quia per orbem dispersi nullo re- poterat. Et non ob prohitalem, sed oh consanguini-
ctore proprio gubernantur. tatem eum praeferebant. Quod ait : ruina hmc sub'
Etfroplwtam abstulil eis Dominus; quia verbum, manu tua, hunc sensum habet. Miseria et calamUas
quod in propheticis loqui solet, subtraxit. Jam luo sustentetur et protegatur auxilio. Sed quiHbei
quippe apud eos ultra non est, qui dicat: « Hsec tal.is, quem sic eligebant, quam invalidus esset, ma-
dicit Dominus (Exod. v, 1). > Omnes enim contlcue- nifestatur etiam verbis ipsius. Nam prolinus addi-
runt, quia sermo Domini recessitab eis. Nam neque tum est :
vel ariolum habent ullum, id est talem prophelam, VERS.7. — < Respondebit in_die illa, dieens: Non
*
57 COMMENT.INISAIAM LIBB.IOCTO. — LIB. I. 58
sum medicus, et in domo mea non est panis, neque A pulo jam erogat nisi occasione acquirendi pecuniam
vestimentum, nolite me constituere principem po- vel aliud quid transitorium. Et unusquisque talis
puli. > praedicalor per ariolum fortassis exprimitur. Quia,
JVon SKJB,inquit, medicus, id est nescio mederi sicut Balaam ariolus superstitione avaritiae suae de-
vestrae infirmitali, ut pristinam sanilatem per me seruit sermonem Domini, bonis, quae voce prsedicat,
recuperelis, quatenus resistere vestris hostihus, ut vivendo repugnat. Nam et Samuel ait: « Quoniam
quondam, valealis. Ubi etpropheta subjungit: tanquam peecatum ariolandi est repugnare (I Reg.
VERS.8. — < Ruit enim Jerusalem, et Juda con- xv, 23),»idest nolle obedire, sed obs:stere. Sed quis-
cidit; quia lingua eorum et adinvenliones eorum quis lalis est ariolus, flatu novissimse persecutionis
contra Domiiium, ut provocarent oculos majestatis subito rapietur.
ejus. > Senem vero, id est qui morum grandaevitate ma-
Ruit Jerusalem, quia destructa est ab exercitu turus sit, in hoe populo diflicillimum est invenire.
Romanorum; et Juda concidit, quia populus Judaeo- Quinquagenarius autem nunierus poenilentiam et
rum illis miserabiliter succubuit. Et hoc idcirco fa- remissionem peccatoruni designare solel. Unde Da-
ctum est: Quia lingua eorumfu erat contra Dominum, vid poenitens in quinquagesimo psalmo remissionem
cum dicerent: < Reus est mortis (Matth. xxvi, 66). > " accepit. Poenilens igilur in quinquagenario numero
— < Crucifige eum (Marc. xv, 15). » Et adinventio- - i conlinetur. Quis est ergo Princeps super quinqua-
nes, quando dixerunt ; < Quoniam nos audivimus ginta, id est super poenitentes, nisi quicunque prse-
eum dicentem : Ego dissolvam templum hoc manu- bet exemplum poenitentiae,r et annuntiat pcenilen-
factum, et post triduum aliudiion manufactum aedi- tiam, atque convertit ad eam caeteros? Hujusmocs.
ficaho (Marc. xiv, 58). > princeps erat Joannes, qui .vestimentum de pilis
Sed nunc repetentes videamus, utrum.etde aliis cameli habens, loGustas et mel sylvestre edebat, el
quam de Judseis intelligi possint. < Quiescite, in- aliis, ut« dignos poenilentiae fructus facerent (Luc.
quit, ab homine, cujus spirituS in naribus ejus. » — m, 8), » prsecipiebat. Imo et Chrislus princeps poe-
< Eos, qui semel sunt illuminali, gustaverunt bonum nitenliae est, _etcaput eorum qui salvantur per poe*
Dei verbum (57) virtutemque sseculi venluri, et nilentiam. Unde et Jutisei nolentes eum esse princl-
prolapsi sunt, > dicit Apostolus: « Rursum crucifi- pem quinquagenarium, dixerunt ei: « Quinquaginta
geutes sibimet ipsis Filium-Dei, et oslentui habentes annos nondum habes (Joan. vm, 57). > Sed i/le
(Hebr. vi, 4-6). » Et hi ergo necdum quieverunt ab sciens se e§se non solum poenitentium principem,
homine, cujus spiritus in naribus ejus. Qui jam in- „ sed et justorum, respondil: « Antequam Abraham
stanle advenlu Antichristi usque adeo multiplicati fieret, ego Sum (ibid., 58). >
sunt, et caeteros pestilentiae odore suo infecerunt, ut Honorabilis est vullu, cujus interna maturitas ap-
raro hunc Christianus verus inveniatur. Unde et ex paret in vultu ejus. Consiliarius esl, qui dat consi-
parle magna jam completum esse dolentes accipia- lium, quomodo superentur aslutise dsemonum, et re-
mus. Ac magis implendumadhuc esse non dubitamus, ctitudo cuslodiatur. Architeetus est, quLprsedicando
quod suhditur: aedificat Ecclesiam. Prudens eloquiijnyslici, qui my-
< Ecce dominator Dominus exercituum, auferet a slicum eloquium Scripturae prudenler intelligit, vel
Jerusalem et a Juda validum et forlem, omne robur quicunque sapiens mystice loquitur. Prudens elo-
aquse, » etc. Nam Jerusalem el Juda plebs ista fide- quii mystici videtur mihi vir erudilus et exercitalus
lium est, quse jam sic infirmata est, ut difficile sit lam in lege et prophetis quam jn Evangelio et-apo-
quemquam in ea reperire validum et forlem ad opus stolis. Sed hujusmodi personae magis magisque quo-
spirilale. Panis autem est corpus Redemptoris, quod tidie, dum tempus Anlichristi vicinius imminet, sub-
in mysterio sumitur : aqua vero scientia sacra. Sed trahuntur, et malitia remanentium multiplicius
robur panis auferturj^quia sacramenti virtus ab eis, excrescit. Nam Antichristo regnante, si qui tales
qui indigne illud percipiunt, tollitur. Similiter et r>viri superfuerint, vei seducenlur ab eo, vel peri-
robur aqiim, id est Tirtus scienliae aufertur indignis; meutur. Unde Ecclesia per Jeremiam de lempore
quia si spiritus defueril, scientia non habet virtu- illo queritur, dicens : « Abstulit omnes magnificos
tem, nectribuere facultatem valet, lil bona, quae meos Dominus de medio mei: vocavil adversum me
nosti, facias. tempus, ut contereret electos meos (Thren. i, 15). »
Virum quoque bellatorem spiritualibus armis fide- Recte itaque^dietum est, quoniam Dominus auferet
liter decertantem raro est jam invenire. Judex etiam a Jerusalem, et a Juda validum et forlem, atque omne
ecclesiasticus, qui juste judicet, diflicile reperitur in robur panis, et'omne robur aqum, fortem, etvirum
lege Dei habens scientiam judicandi; sed jam fere bellatorem, etjudicem et prophetam, et ariolum el
omnia vana, etcaduea, et errorephna. Sed et^pro- senem, principem super quinquaginta, et honorabilem
pheta, id est doctor qttilibet futura juslorum gaudia, vultu; et consiliarium supientem de architectis, et
malorumque supplicia praenunlians, jam rarescit ni- prudenfem eloquii mystici. lsli quidem auferuntur,
mis. Yix-enim quis verbum praedicalionis huic po- sed loco eorum inutiles dantur.^
(57) Cod. G., gustaverunt eliam doiium cmlesle, et parlicipes facti sunt Spirilus sancti; gustaverunl bonum
Bei verbum, etc.
59 HERYEIBURGIDOLENSIS MONACHI €0
Dabo, inquit, pueros, id est lascivos et indomabi- A . ralem curam eligitur, debet esse spiritalis medicus,
les, ae dissolutos et pueriliter agentes, principes eo- ut diligenter mederi sciat inlerioris hominis Ianguo-
rum, id est sacerdoles ac praelatos, et effeminati, id ribus; et.in domo conscientiae suae debet habere
est transitorise laudis amatoi es dominabuntur eis. panem spirifualis doetrinae, ut constitutus super
Effeminatienim sunt arrogantes prsepositi; quia, dum fo,miliam Domini sui « det illis cibum in tempore
humanis laudibus mollia corda prosliluunt, quasi a (Matth. xxv, 25). »
suis amatoribus corrumpuntur. Effeminati sunt, Vestimentumquoque necesse est ut habeat in do-
quia Iaudis luxuria corrupli. Si enim viiililer vive- me sua, quatenus vestimento virlutum vestitus sit
rent, laus transitoria nulla eos corruplione vitiaret. intrinsecus. Necessarias ergo causas excusationis
Qui, quoniam non Dei gloriam quasrunt, sed suam, opponens, ait: « Non sum medieus, et in domo mea
magis dominari subjectis voluot quam prodesse, et non esl panis neque vestimentum, » cui dicfum fue-
eis non consulendo loqui, sed vix dominando di- rat: < vestimenlum tibi est, > quud ad exteriorem
gnantur. Quibus peralium prophetam dicilur: « Vos conversationem retulimus. Ille autem de interiori
autem cum austeritate impeiabatis, etcum potentia veste cordis respondet: « quia in domo mea vesli-
(Ezech. xxxiv, 4). t Cum austeritate enim et cum menluni non est, > ae si dicat: Etsi vobis honestale
potentia imperant; quia subditos suos non tran- " quadam conversationis vestitus appareo, in oculis
quille ratiociuando corrigere, sed aspere inflectere tamen interni inspectoris nudus sum. Ecce iste et
dominando festinant. Et tales nune sacerdotes ac eligitur, et seexcusal, nec tamenlaude dignus est.
praeposlti in Ecclesia multipliciter abundant propler Quid ergo de illis aesfimabimus, qui quaerunt ad
peccata populi. Nam quod hujusmodi praelatos ha- hujusmodi praelationes eligi, ut per has magnificen-
bere populus subjectorum meruerit, sequentia in- tur apud homines? Quanti enim panem non haben-
dicanl: Irruet, inquit, poputus vir ad virum, unus - tes el vestimenlum, cum ipsi esuriant, et nudi sint
quhque ad proximum suum, id est pugnabit alter nec haheant spiritalem cibum neque Chrisli tuni-
adversus alleium, vel laedet eum, aut noeebit. Et cam integram servaverint, aliis et alimoniam, et
quia mali bonos dehonesfare satagunt, luinulluabi- veslimenta promiltunl, et pleni vulneiibus medicos
lur, inquii, puer contra senem, id est lascivos et se esse jactant! Post haec autem pxmhetica \oce
pueriies actus habens litigabit adveisus eum qui subditur:
morum gravitate senuit. Ei ignobilis contra nobi- < Ruit Jerusalem et Juda concidit; quia Iingua
lem, id est peccator conlra juslum. Quemadmodum eorum, et adinventiones eorum conlra Dominum, ut
autem populus istepuerosprincipessortiatur, osten- n provocarent oculos majestatis ejus. Jerusalem, > id
^
dit sermo subjunctus. est Ecclesia, ruit; quia murus fidei et disciplinse
« Apprebendet enim vir fratrem suum, domesti- circa finem sseculi dissipatus est, atque turres ar-
cum patris sui: vestimentum tibi est, elc. > Nam duarum virtutum delapsse sunt. Et Juda, id est fide-
quid per \irum nisi quselibet persona designatur? lium populus concidit; quia fere tota hsec plebs sta-
Et quid per fratrem vel domesticum nisi quilibet tum rectitudinis amisit. Quia lingua eorum contra
carnahs propinquusvelamicus accipitur?Apprehen- Dominum, quoties ea quae Deo contraria sunt, lo-
dit ergo vir fratrem suum, ut in principem consti- quuntur; et adinventiones eorum,quoties novos male
tuat eum; quia jam, dccrescente rehgione, frequea- agendi modos inveniunt. Unde provocant .oculos
ter accidit, ut ad ecclesiaslicum regimen non san- majestath ejus; quia in suis adinventiouibus ex de-
clioi es eum, qui dignus fuerit, eligant, sed potens liberatione peccant. Omne enim peceatum aut per
quilibet eum, quem carnaliler diligit, praeponal. Ob infirmitatem, aul per ignoranliam, aut per studium
hoc itaque pueros principes habet Ecclesia; quo- deliberationis committitur. Et pejus quidem est ex
niam, non tam propter vitaa meritum, quam pro- infirmitate scienler peccare quam ex iguorantia;
pter carnalem dileclionem eligunlur a potenlibus. sed multo gravius ex deliberalione quam ex infir-
Et dicitur ei, qui sic eligitur : Vestimentum libi cst, ID mitate. Et ideo ii, qui malorum adinventionihus ex
princeps esto noster. Vestimentum hic intelligitur «tudio deliberationis prava committunt, non pec-
honestas quaedam conversationis, qua nonnulli se care in conspeclu Domini, sed, quod est gravius ,
palliant, ut irreprehensibiles videantur hominibus, provocare dicuntur ocutos majestath ejus._Sequi-
licet inlus nihil verae aut perfeclae virtulis habeant. tur:
Tales enim facile ab imperitis eliguntur. VERS.9. — < Agnitio vultus eorum respondebit
« Princeps, inquil, esto noster; ruina autem hsec eis. t
sub manu tua. s Ruina hmc interioris hoininis est, Mens libidinosa et indisciplinata solet in oculis et
ruina hsec mors est. Ruina hmc sub manu iua. Non in vultu dignosci; oculorum autem nutus et indieia
ait: Releva rtiinam hanc, quia non curat eligere vultus sequitur nequiliae perpelratio. Unde nunc
talem, qui corruentes relevet, sed tantummodo qui aple dicilur : Agnitio vuttus eorum respondebit eis;
super caeteros appareat. Sed ille, qui eligitur, excu- ac si diceretur : Culpa cOrdis, quae per signa vullns
sat se, dicens : « Non sum medicus, et in domo se prodere coeperal, per carnis luxuriam in operis
mea non est panis, neque vestimentura': nolite con- perpetralione respondebit eis, ut quales interius sint,
stituere me princip.em populi. > Quisquis ad pasto- ostendat foris turpitudo immundi operis. Hi vero,
61 COMMENT. IN ISAIAMLIBRI OCTO. — LlB. I. 62
postquam tale opus in consuetudinem vertunt, om- A J < Popule meus, qui beatum te dicunt, ipsi le de-
nem verecundiam amittunt. Unde subdilui : cipiunt, et viam gressuum tuorum dissipant. > Adu-
« Peccatum suum quasi Sodoma praedicaverunt,' lator enim decipif eum, quem dieit- bealum; quia
nec absconderunt. > Peccatum quippe suum sicut mendacio fallit eum, et in vanam gloriam extollit;
Sodoma praedicant, qui opus confusionis, quod ipsi alque viam grcssuum operationis ejus dissipal; quia
faciunl, aliis impudenter sive glorianter detegunt, ut dum ille beatum se credit, sufficere sibi credit bona
eos ad siniile opus (58) alliciant. Sed dum in talibus quae fecit, et viam suae rectitudinis jam, ut consue-
glorianiur, subitaneus illis superveiiit interitus; verat, tenere negligit. Sic enimmulti perierunt, dum
ideoque velul de praelerito subditur : circa finem remissius agerent, vel in culpas decli-
« Yae animae eonim, quoniam reddita sunt illis narent. Sed ne decipiamur humanis favoribus, illud
mala. » Pro malis, quae temporaliter fecerunt (59), terribile judicium Dei, quod adhuc nobis restat,
perpetua mala recipit anima eorum. Unde nos ad semper cogilare debemtis. Nam sequitur :
laudem justi Judicis hortalur pfophela, subjiciens : YERS.15. —« Stat ad judicandum Dominus, et ad
VERS.10. — « Dicite justo, quoniam bene, quo- judicandum populos. »
niam fructum adinventionum suarum comedet. i Non ait: sedet, sed slat ad judicandum Dominus;
Quis enim juslus iste esl, nisi cui eanilur: « Ju- B
I quia nondum realiter exeril ipsum judicium, quod
stus es, Domine, et reckim judieium tuum? (Psal. in sessione Judicis designalur, ut jam peccalores
CXVIII,157.) > Cui debemus omnes dicere, quoniam condemnet; sed adhuc stat, id est in stadio vitse
bene egit, exlerminans eos, qui peccatum suum, hujus currentes s/ive pugnantes aspicit et adjuvat,
quasi Sodoma praedicabant, et adiuveutionibus stu- atque prsemia illis prseparala servat. Et e diverso
debant. Comedent enim fruclum adinvenlionum sua- male agentes eonsiderat, ut eis secundum opera
rum; quia pro culpis suis aelernaliter punientur. ipsorum in fine retribuat.Nam qui modo slal ud ju-
c Peccatum quippe, cuin consummatum fuerit, ge- dicandum, aliquando sedebit, id est ipsum actualiter
nerat-mortem (Jacob. j, 15). > Iste est fructus pec- faciet judicium. Sequitur:
cati. Quia vero omnis, qui adhuc similia facit, simi- YERS.14. — « Dominus ad judicium veniet cum
lem postmodum senlentiam accipiel, nisi citius per senibus populi sui, et cum principibus ejus. »
poenitentiam opera sua correxerit, recte subjungi- Qui sunt autem isti senes, nisi qui sapientia et
-tur : moribus maturi sunt, id est omiiek perfecti?« Se-
VERS.11. — «Vse impio in malum : retributio nectus enim venerabilis esl, non diulurua, neque
enim nianuum ejus fiet ei. > numero annorum computata; cani autem sunt sen-
Nam, quanto se beatiorem putal impius, dum ei sus hominis, et sclas senectutis vita immaculal&
ad votum cuncta proveuiunt, tanto est infelicior. (Sap. iv, 8 et 9). » Et qui sunt hi principes, nisi
Qnia, quo magis iniquitates multiplicat, eo amplius prophetse et apostoli, atque boni rectores Ecclesia-
damnationem suam aecumulat. Retribuiio enim ma- rum? Cum his ergo senibus el principibus veniet Do-
nuum ejus fiet ei, quia secundum omnia qu<e nunc minus ad judicium; quiapromisit eis, dicens : Vos
facit recipiet. qui reliquistis omnia, et secuti estis me (Matth. xn,
Sei et Judaeis convenit, quod dictum est: « Vse, 29), > etc. Qui idcirco maxime lunc veniet, ut rap-
animae eorum, quoniam reddita sunt eis mala, t tores atque fidelium oppressores puniat. Unde pro-
etc. Nam mala, quae in Christum exercuerant, reee- linus causam eorum subjiciens ait:
perunt a Romanis; et comedent in poenis aelernali- « Vos enim depasti estis vineam meam. >-Vinea
hus fructum adinvenlioimm suarum, quibus Domi- Domini plebs ejus est, quam depascilur quisquis
num mendaeiter accusaverunt. Sed et quicunque bona udelium diripit. Unde et evidentius addit:
adhuc in eadem impietate Judaica perdurat, vm illi, « Rapina pauperis in domo vestra, > et increpando
quia retributio manuum ejus fiet ei. Sequitur : subjungit :
VERS. 12. z- t Populum meum exactores sui pi VERS.15. — e Quare atteritis popu.um meum, et
spoliaverunt, et niulieres dominatse sunt eis. * facies pauperum commolitis ? dicit Dominus exerci-
Exaclor,esvocantur, qui tributa exigunt atque cae- tuum. »
tera hujusmodi. Et antiquum Dei populum ii, qui Atterunt namque populum Dei, qui servos ejus
censum exigebant, dum reddere forsitan nequirent, tribulant et affligunt; et facies pauperum commo-
spoliabant servientes avaritise principum atque uxor liunt vcl attenuant, id est macie afliciunt, qui victum
res potentium superba dominatione opprimebant eorum auferunt. Hi ergo contra se iram Dei vehe-
eum. Similiter et nune in hoc populo fieri ssepc menter accendunt. Sequitur :
cernimus et ab exactoribus, et ab uxoribus princi- YERS.16. — < Et dixit Dominus : Pro eo quod
pum. Et haec itaquecsententia de illis. qui fideles elevatae sunt filiae Sion, et ambulaverunt extento
spoliant ac gravant, prolata est. De adulatoribus collo, et nutibus oculorum ibant, et plaudebant,
vero, qui eos immoderatis favoribus extollunt, sub- ambulabant, etinpedibussuiscomposilogressu (40j
ditur : incedebant.»
(38) Cod. G., ad similem nequttiam. (40) Alias, gradu.
(59) Ibid., egerunt.
63 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHl 64
VERS.17. — < Decalvabit Dominus verticem filia- A _. pendens in pectore, alicujus insigne virtutis in nocle
rum Sion, et Dominus crinem earum nudabit. > piseseulis vitse lucentis, et ab operatione ad intelli-
Hislorialiter quidem possunt haecad Judaicas mu- gentiam quasi a collo ad pectus pervenientis secun-
lieres, quse sic ob superbiam et Iasciviam agebant, dum illud : « A mandatis luis intellexi (Psal. cxvm,
referri, et intemporeobsidionis Jerusalem, qusesu- 104). > Torques undique perfectum atque decorum
bilo facta est, decalvatae sunt ac deturpatae. Sed bonse operationis ornamentum, de quo Salomon ait:
quia Sion interpretatur specida, possumus subtiliori < Ut addalur gratia capiti tuo, et torques collo luo
intellectti filias Sion accipere fideles auimas, quae (Prov. i, 9). > Monile, quo sponsaepectus signatur
velut in specula positaevenientes tenlationes ab arce et ornatur, spiritalis conjugii castaeque dilectionis
^mentis solent circumspeclione cauta praevidere. Sed signaculum. Armillae, quae lacertos stringunt, vali-
plerumque tales animse in superbiam elevantur, et dam operantium operationem. Mitra fluctuantium
omnem religiosam conversalionem suam dissipant. cogitationum velut capillorum cohibitionem. Discri-
Nam quia etiam in vultu et in gestu corporis ap- minale, quo crines dividuntur, acumen discrelionis,
parere solet mentis elatio, postquam hae filim Sion quae bonas malasque cogitaliones subtiliter dis-
elevatmsunl, ambulaverunt extento collo, el nutibus cernit.
ocutorum. Quo contra sanclus David, quia nec in " Periscelidse vero sunt apud feminas crurium or-
cordenecin vultusuperbiamhabebat, profitebatur: namenta, quibus earum gressus decorantur, id est
< Domine, non est exaltatum cor meum, neque elati torques ex auro similes armillis, et circa talos po-
sunt oculi mei (Psat. cxxx, 1). > Ibanl etiam filim nuntur. Quid igilur in periscelidis figuratur nisi vir-
Sion, id est deambulabant, et nutibus ptaudebant tutis ornatus circa extremum actionis ? Yel quia
dissolutionis, lasciviaeet inanis laelitiae,atque com- juxta sentenliam Genesis antiquus serpens insidia-
posito gradu incedebant, quia disciplinam cordis tur calcaneo mulieris (Gen. m, 15), id est labenli
omnem abjecerant, et idcirco foris taliter agebant. aetioni animae, ibi circumpositum munimen virlutis
Quia ergo-filim Sion, id est animaeChristianae, talia Tel ornamentum religiosae operatlonis sub perisce-
facere non timuerunt, decalvabil Dominus verticem lidarum appellatione figuratur, ubi serpens morsum
earum, et nudabit crinem ipsarum. infigere quaerit.
Quid aulem in decalvatione figuratur nisi nudatio Murenula aulem est quaedam ordinis flexuosi ca-
verecundiae? Frons enim, quaein decalvalione dele- tena, quae auro imirgulas lentescenle conlexitur in
gitur, sedes est verecundiae. Decalvat ergo Dominus similitudinem serpe.rtis, et ad collum ornandum
verticem earum, cum illud in illis detegit, unde su- aptatur. Quid ergo per murenulam intelligi debet
perba mens earum gravius erubescat, dum ab omni- nisi veritatis aurea doctrina, quae in multiplices sen-
bus aspicialur ludibriosa. Sed el crinem capitis ea- sus brdinate flectitur, et in innumeras sententias ve-
rumDominus nudat, quando perversam cogitalionem lut in virgulas ita spargitur, ut eas in indice unius
cordis ipsarum manifestat. Et, quamvis etiam in. piae intentionis connectat, serpentinam habens
hac vita plerumque isla decalvalio atque nudatioi cautelam, et sancti operis laborem velul collum
fiat, plenarie tamen non fiet « quoadusque veniat; astringens, et adornans? Unde et in Canticis ad
Dominus, qui et illuminabit abscondita tenebrarum, Sponsam dicitur : < Murenulas aureas faeiemus tibi
et manifestabit consilia cordium (I Cor. iv, 5). > vermiculatas argento (Canl. i, 10). > Aureas dicunt,
Sequitur : et argento vermiculatas, id est variatas; quia inter-
VERS.18. — < In die illa auferet Dominus omne: dum auri et argenti virgulis lexuntur, ut ibi sa-
(41) ornamentum calceamentorum et lunulas. » pientia et facundia permiste significentur. Auro
VERS.19. — « Et lorques, et monilia el armillasi quippe sapientia, argento autem nitor eloquentiae
etmitras. > designari solet.
YERS.20. — « Et discriminalia el periscelidas, et1 Olfacloriola vero, quae sunt vascula, in quibus
murenulas, et olfactoriola, et inaures. > j) habenfur odoramenta, possunt exprimere corda bo-
VERS.21. — < Et annulos et gemmas in fronte! noruni, ex quibus odor virtutum suavissimus spirat.
pendentes. > Inaures auditum obedientium; annuli siguaculum
VERS22. — « Et mulatoria et pallia (42), et lin- secretorum, aut cerle fidem, qua sponsatur anima
teamina, el acus. > Christo. Gemmaependentes in fronte pretiosum glo-
YERS.25. — « Et specula, et sindones, et vittas,, riosse crucis signaculum, quod in fronte gestamus.
et theristra. » Mutaloria alternalionem religiosaeconyersationis, ut
Hismuliebribus ornamentis spiritalia mentium or--~ in illis virtutibus quis exercealur, et modo contem-
namenta congrue figurantur. Calceamenta enim, quse- plativam, modo activam vitam ducat. Pallia exte-
ex pellibus niorfuorum animalium fiunt, et pedes5 riorem babitum bonaeoperationis. Linteamina mun-
munitint, evempla sanctorum Patruni designarepos--^ dum et candidum mentis ornamentum. Acus com-
sunt, quaenostri opens gressus in via Dei muniunt. punctionem. Acubus enim ornata crinium compago
Lunula, quse est bulla instar lunaefacta, et a collo de-- retinetur, ne laxius fluanl et sparsi dissipeulur.

(41) Alias deest, omne. (42) Alias palliola


65 COMMENT.LN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. I. 66
Sic et compunctionis virtus cogitationes inaniter A est itaque quod nunc de elatis iiliabus Sion dicitur :
fluitare non sinit, sed eas decenter et ordinate strin- Quoniam eril eis pro zona funiculus.
git. Sed et pro crispanti crine calvitium erit. Si caput
Speculum sanctae lectionis est studium, in cujus intelligitur mens juxta Scripturarum consuetudinem,
consideratione deprehendimus , .quid deformitatis, qui sunt crines hujus capitis nisi sensus et cogita-
quidve pulchritudinis interior homo noster ha- tiones? Crines ergo crispantur, quando sensus et co-
beat. Sindones subtile veslimentum justiliae eorum, gitationes pulchris ordinibus disponuntur. Sed et
qui dicere possunt; < Exspoliavi me tunica mea pro crhpanti crine datur calvitium, quando pro
(Cant. v, 3), > id est veteri conversatione. sensu formosis rationabilium cogitationum grat-
Vittaequae capita mulierum decenter occultant, et dibus dispositio pudenda et ridiculosa mentis exhi-"
ornant, honestam mentis verecundiam exprimere betur in perversi operis ostensione nudatio.
possunt. J Fascia vero pectoralis est divina dilectio, quse
"
Theristrum vero quasi aestivale dicitur indumen- vagarum cogitationum motus per amoris inlimi vin-
tum; quia Tkeri graece vocatur aestas..Fit enim hoc cula restringit. In ciliclo autem peccati asperitas
vestimentum de optimolino valde subtile, et utuntur et punctio designari solet. Pro peclorali igitur \a-
eo in aestatemulieres Mesopotamiae,et Arabiae atque B scia ciiicium est, quando pro charilate et cordis
Hispaniae.Quid est ergo Theristrum animaenisi subti- disciplina, quse mentem in cogitatione Deum di- j
lissimus atque mundissimus castae mentis habitus ligendi stringere consueverat, peccatorum aspe»
interior, non sinens eam camalium vitiorum aestu ritasot odiorum stimuli, malarum cogitationum (43)
calefieri, sed oplimum ei praeslans refngenum ln punctione mentem Iaceranf. Sequitur :
ardore tentationum ? VERS.25. — t Pulcherrimi quoque viri tui gladio
Et haecquidem tot et tanta bona, priusquam dele- cadent, et fortes tui in praelio. >
rentur, habuerunt filim Sion, id est fideles animae. Pulcherrimi viri Ecclesiae sunt, qui in spiritali
Sed quia post religiosam conversationem elevataein bello fortiter dimicant, viriliter agunt, el honestissime
conversantur in religione divina. Et fortes cjus sunt,
superbiam et lasciviam dissolvuntur, in dkvqua
J9o»!t"nusverticemearum decalvabil, auferet eis hsec qui in spiritali bello fortiter dimicant. Sed nonnun-
omnia, id est partim in hoc saeculo, et prorsus in quam etiam tales viri, dum de sua pulchritudine
die judieii, sicque amissionis tantoruui bonorum gloriantur, cadunt a statu suae rectitudinis, glaaio
operum causa et initium erit superbia. Nihil enim nequissimae delectationis transfossi; et qui fortes vi-
bonorum operum remanere ibi poterit, ubi domina- debantur, plerumque in prmlio carnalium delecta-
tur superbia. Quia sicut venlus pulverem, sic su- tionum (44) vicli succumbunt. Unde et Jeiemias ait:
<Juvenes eorum confodiantur gladio in praelio(Jerem.
perbia omnes virtutes rapit. Gnde et apte subjun-
pitur: xvm, 21). > Juvenes quippe gladio confodiunlur in
cum ii, qui in novitale vitae fortiter ambu-
VERS.24. — <Et erit pro suavi odore fetor, etpro praelio,
lant et alacriter, in articulo tentationis transliguntur
zona funiculus, et pro crispanti crine calvitium, et
> muerone delectalionis.
pro fascia pectorali cilicium.
Quod si de animse statu ^intelligimus,quae post,
Nam suavisodor opinio virtutum est, de qua di- virtutes peccaverit, pulcherriihos ejus viros accipi-
cit Apostolus : < Christi bonus odor sumus Deo mus bona
opera, quaehostili gladio cadunt. Et fortes
(II Cor. ii, 15). > Fetor vero mala opinio est et infa- ejus virlutes, quae in spiritali prmlio pereunt. Ubi
mia. Ubi ergo virtutes auferuntur, et vitia succe-
post tanta virtutum detrimenta, post tam mullipli-
dunt, ibi pro suavi odore est fetor. cem animarum ruinam, congrue subjungitur de Ec-
Zona autem cingulum castitatis significat; funi- clesia:
culus vero peccatum luxurise. Unde et de Doinino YERS. 26, — « Et moerebunt atque lugebunt
alias scriptum est: < Balteum regum dissolvit et D portae ejus, et desolata in terra sedebit. >
prsecingit fune renes eorunr (Job xn, 18). > Reges Porlm euim Ecclesiae sunt sahcti doclores et prae-
enim sunt, qui membrorum suorum motus bene re- positi, per quorum ministerium Ecclesiam quisque
gere sciunt. Sed cum, de ipsa continentia elatione ingredilur. Qui inter haecvirtutum damna praecipue
mens tangitur, plerumque Deus, superbiam ejus de- mcerent et lugent; quia sicut lucrum animarum sol-
serens, hanc immunditia operis cadere permittit. licite quserunt, sie detrimenlum earum affectuose
Reguin vero balteum dissotvit, quando in his, qui plangunt. Qui quotidie magis magisque vident, quoe
bene^regere membra sua videbantur, propler ela- gravius defleant; quia venerunt dies et veniuiit,4e
lionis culpam, castitatis cingulumdestruit. Et prmcin- quibus aitJVpostolus: quod novissimis diebus in-
git fune renes eorum, quatenus, dissoluto pudicitise slabunttemporapericulosaet erunthomines seipsos
cingulo, membris eoruro peccati deleclalio domine- amanles, cupidi, elati, superbi, blasphemi, parenii-
-tur, ut quos in occulto superbia inquinat, quam bus non obedieiites, ingraii, scelesti, sine affectione,
sint detestabiles, etlam in publico ostendat. Hoc sine pace, criminatores, incontiuentes, immites,

(43) Cod. G. malorum cogilaluum. (44) Cod. G, tentationum.


67 HERYEI BURGIDOLENSISMONACHI 68
sine benignitate, protervi, lumidi, proditores, vo- A . refectionem spiritalis gratiae, de qua genus huma-
Iuptatum amalores magis quam Dei, habentes qui- numdeparadiso expulsum, ait: « Percussus sum ut
dem speciem pielatis, virtutem autem ejus abnegan- fenum, et aruit cor meum, quia oblilus sum comc-
tes (// Tim. m, 2-5). Nam hsec omnia mala redun- dere panem meum (Psal. ci, 5). »
dare cernimus in hujus temporis hominibus. Unde Et vestimenlh noslris operiemur, id est bonorum
et postmodum malis amplius exciescenlibus, el An- operum indumenlis, de quibus scriplum -est:
lichristo regnante/sancta Ecclesia iesotetesedebit iti < Beatus qui vigilat et custedit vestimenta sua, ne
lerra, fd est in humilitate et tristitia perdurabit lu- nudus ambulet, et videant lurpitudinem ejus (Apoc.
gens, nec ab homine consolabitur in tantis malis. xvi, 15). » Nam anima quaecunquepanem liuncin-
Quod et Jeremias intuens, ail: « Quomodo sedet ternse refectionis invisibiliter comedere, et his reli-
sola civifas plena populo? Facta est quasi vidua giosarum actionum vestibus indui negligit, non po-
domina gentium (Thren. i, 1). test huic singulari viro placere, qui speciosarum
Morahter aiitem, qtiictinque locum dederit diabo- Sponsus est animarum. Ethaec, inquiunlv faciemus,
lo, et non omui custodia ser\averit cor suum, lu- lantummodo invocetur nomen luum super nos, ut lu
gent portm ejus, et abbente sponso, semper in luctu vir noster voceris, et nos tuae conjuges, vel ut a
est, ac de excelsis>corruens in Jerrae pulvefe sedel. B Christo Ghristianae dicamur, et in nomine Christi
Itaque delriiiienta eorum, qui post religiosam con- cuncla faciamus. Aufer opprobrium nostrum, utom-
versalionem, diabolo ins.diante, virtutes et bona nem peccatorum nostrorum memoiiam deleas, ne
quse feeerunt amittunt, descripsit hactenus pro- postquam tibi legitime spiritaliter sociataefuerimus,
pheta multiplicitei. Hinc ad illud tempus, quo tepli- improperetur nob.s, quia priusquam ad le veni-
f©rmis Ecclesia venit ad Ghristum, reducit verba remus, fornicatse simus. Sequilur : "
dicens : « Et apprehendent seplem mulieres virum VEUS.2. — < In die illa erit germen Domini in
unum in die illa. » Sed historiahter, ut supenus magnificenlia, et gloria, et fructus terrae sublimis,
dieere coapimus, tempore obsidionis Jerusalem, de- et exsultatio his qui salvati fuerint de Israel. >
calvavit Dommus verticem filiarum Sion, et abbtulit Germen Domini in magnificenlia el gloria -fuit,
eis ornamentum calceameutorum, el lunulas, et cum sempiternus Dei Fihus, in carne lemporaliter
torques el csetera, quse describuntur. Unde cum ad apparensmagnitudineviitutum et doeirinae, mundo
erucem ducerelur, ait: «Filise Jerusalem, nolite flere clarus effulsit. Fruclus quoque terrm sublimh effe-
super me, sed super vos ipsas flete, el super iilios ctus esl, quando carneni, quam de natura nostra
veslros; quoniam venient dies, in quibus dicent: quae de terra est, mot lalem Detis susceperat, Tnvir-
Beatse steriles^ et venires qui non genuerunt, et *' tute resurreclionis immortalem jam redditam ad
ubefd quae non laclaveruiit. Tunc incipient dicere coelos sublevavit. Et tunc exsultatio fuit his qui sal-
montibus : cadite super nos, et collibus : operile nos vati eranl de Israel, id est, discipulis ejus; quia sic
(Luc. xxm, 28-50). > Quis ennn pensare valeat certificati sunl de gloria resurrectionis ejus, ut eo
afflictionemet taadiumvitae quod patiebantur, alque coelos petente ip^i non solum nulla trislilia afflce-
tnguslias, dum dicerent montibus: Cadite super rentur, sed eliam gaudio magno repleienliir. Nam
nos ? Omnia ergo, quae nunc describunlur, completa sicui? scriplum est: « Recessil ab eis, el ferebalur
sunl lbi. Nam et pulcherrimi Judseorum ceciderunt ia coelum, et ipsi addrantes regressi suiil in Jei!isa-
gladio Romanorum, el luxerunt portse Jeiusalem lem cum gaudio magno, et erant semper m templo
obsessse, cum nemo posset egredi, vel ingredi, et laudantes et benedicentes Deum (Luc. xxiv, 51,
desolata sedit in terra, quia dejecla est in illa tribu- 55). » Et eamdem laetitiam habuit multitudo reli-
latione non habens consolalorem, et ad ullimum quorum fidelium Hebrseorum, quorum erat cor unum
destructa. Et quia, quando vetus illa Jerusalem ce- et anima una. De quibus et subditur:
cidit, nova surrexit, apte subjungitur: VERS.5. — « Et erit omnis, qui.relictus fuerit iu
CAPUT IV. jv Sion, <etresiduus in Jerusalem, sanclus vocabitur,
VERS. .— < Et appreheudent septem muheres vi- omnis qui scriptus est in vita in Jerusalem. »
rum unum in die illa, dicentes : Panem nostrum co- VERS.4. — « Si abluerit Dominus sordem (45)
medemus, et vestimentis nostris operiemur: lan- filiarum Sion, et sanguinem Jerusalem laverit do
tummodo invocelur nomen tuum super nos, aufer medio ejus spiritu {46) judicii, et spiritu ardo-
opprobrium nostrum. » ris. »
Nam quae sunt istae seplem mulieres, nisi septem Omnh, mquil, qui relictus fuerit in Sion tempori-
Ecclesiae, quse unam faciunt catholicam? Quis est bus apostolorum, el residuus in Jerusalem terrena
vir nisi Christus? Apprehendentergo septemmulieres illa civitate Judseorum, sanctus vocabitur, sumpto
virum unum in die itla; quia tempore, quo vetus nomine suo a Sancto sanctorum, ac si dicat: chri-
Jerusalem destructa est, et gratia novae praedicatio- stianus appellabitur. Ergo Caiphas vocahilur san-
nis illuxit mundo, septem Ecclesise adiiaeserunt clus? Annas^vocabitur Sanclus ? Pharisaei et Seribse
Ghrislo, dicentes : Panem nostrum comedemus,idest vocahuntur sancti? Non. Sed omnis qui scfiplus est

(45) Alias, sordes. (46) Alias, in spirilu, ete.


69 COMMENT.INISATAM LIBRI OCTO. — LIB. I. - 70
i» vita in Jerusalem, id est illi omnes, quibus dici- A. invocalus est Dominus, id est ubicunque vel unus fi-
tur : e Gaudete, quia nomina vestra scripta sunl in delium invocat eum, creavit nubem protectionis et
coelis (Matlh. v, 12). Jerusalem nunc intellige illam umbraculi spiritalis per diem prosperitatis. rNam
supernam, de qua scriptum est: « Non commovebi- quia in prosperis solet menlem gravius urere ca-
tur iu aeternum, qui habitat in Jerusalem (Psat. lor tentationis, ibi -divina nubes necessaria est, quae
cxxiv, 1). » Omnis orgo, qui tempore apostolorum ardorem carnalium desideriorum semper amoveat,
relietus est in Sion, sanctus est vocatus, qui inscribi et mentis praestet refrigerium.
meruerit in libro vil<», sicut et Apostolus aif : i In In nocte autem adversilatis ereavit fumum et
lioc tempore reliquiae secundum eleclionem gratiae vsplendorem ignis. Quis est iste ignis, nisi de quo
salvae factae sunt. IDmnis itaque qui reliclus fuerif dicit: « Ignem veni mittere in terram, etquid volo,
vocabitur sanctus (Rom. xr, 5). > nisi ut ardeat? » (Luc. xn, 49.) Hic ergo ignis
Si abluerit Dominus sordem filiarum Sion, id est aliis fumum, et aliis splendorem habere videtur,
si deleverit peccata Israelitici populi, ei sanguinem juxta quod Apostolus ait : « Aliis quidem sumtts
Jerusalem, id est rcatuni~effusionis Dominici san- odor mortis in mortem, aliis autenTodor vitse ad
guinis laverit in spvritu judkii, et spirilu ardoris, vitam (II Cor. n, 16). » Dum enim unum idemque
sieut ait Petrus jatn corde eompunctis. co.isilium B miraculum cernitur a pluribus, et alii quidem bla-
quairenlibus, auia Sahalorem se cruciiixisse intel- sphcmant, alii autem convertuntur, vel prsedicatio-
lexeiant: i Poenitentiam, inquit, agite, et baptizetur nis verbum alii impugnant, alii recipiunt, procul
unusquisque vestrum in nomiiie Jcsti Chiisli in re- dubio ignis iste aliis fumum, quo caecifiant, et aliis
missionem psccalorum, et aceipietis donum sancti splendorem, qtio illuminenlur, habet. Sed adhuc
Spiritus (Aff. n, 58). > Nam de spirilu judicii di- eadem sentenlia repetitur, cum subditur : « Super
cit: pmniteniiam agite, el baplizeiur unusquhque ve- omnem enim gloriam protectio. »
tlrum; despiritu begnini «rdons addidil: et accipie- VERS.6. — « Et tabernaculum erunt (48) in um-
tis donum sancli Spirilus ; vel quia idem Spiritus, braculum diei ab aestu, et in securitatem, et in
per quem fit remissio peccatorum, primum quidem absconsionem a turbine et a pluvia. »
discipulis datus est Spiritus judicii, deinde Spiritus Omnis namque -electus quid est nisi gloria Dei ?
ardorh : spiiitus judicii, quando audierunt: «Acci- Ait enim : j^Omnem, qtii invocat nomen meum, in
pite Spiritum sanctum ;*quorum remiseritis peccata, gJoriam meam creavi eum (Isa. XLHI,7). » Super
remittuntur eis, et quorum retinueritis, retenla sunf vmnem itaque gloriam, id est supei. unomquemque
\Jean. xx, 22); > Spiritus ardorh, quando < appa- electum prolectio et tabernaculum est in umbraculum
ruerunt illis dispertitaelinguaetanquam ignis, sedit- n diei prosperitatis ab mstu vitiorum, ul, quando pro-
que supra singulos eorum, et repleti sunt omnes speritas arridet etaestus vitiorum torreie (49) men-
Spiritu sancto (Act. u, 5).» tem appetit, divina jiroteclio nobis obumbret, ac
Cum autem dicitur: Si abluerit Dominus sordem spirituale praebeat refrigerium. Et eadem prolectio
filiarum Sion, dubitative dici videtur, uon quia hoc nobis fit in securilalem a lurbine^ tribulalionum, et
incertum esset apud Dominum, sed quia vix Inventi labernaculum illud in absconsionema ptuvia blandi-
sunt vel pauci inter plunmos, qui mererentur abluL mentorum, ut subDei protectione securi simus non
Per hoc enim quod dicilur : Si ablueril Dominvs, timenles adversitatum turbines, et^in tabernactilo
quia ex magua multitudine pauci forent abluendi, obumbralionis ejus absconsa mens noslra non tan-
monstratur. Sequitur: gatur pluviis blanditiarum, et mollium sermonum,
YERS.5. — « Et creavit (47) Dominus super om- dicens : « Quoniam abscondit me in tabernaculo
nem locutn monlis Sion, et ubi invocatus est, nu- suo in die mala : protexit me in abscondito laber-
'
bem per diem; et fumum et splendorem ignis flam- naculi sui (Psal. xxvi, 5). » Hucusque verba se-
mantis in nocle. > cundaevisionis divinus vates protulit :4iinc ad alia
Appellatione montis Sion designatur Ecclesia, sic- transitum facit r
ut scriptum est: « Qui confidunt in Domino sicut D CAPUT V.
mons Sion (Psal. cxxiv, 1). » Nubes vero divinam VERS.1.^- « Cantabo, inquit, dilecto meo canti-
protectionem significat, sicut scriptum est: «Ex- cum patruelis mei vineaesuae. >
pandit nubem in proteclionem eorum (Psut. civ, Gantieum lattitiae Moyses, fransito mari Rubro,
59).» Dies autem prosperitatem designat, et nox ceeinit (Exod.xy), Debboraque, cum Barach per-icta
adversitatem, sicut angelica voce canitur': « Pro- victoria" (Jud. v), et David liberatus ab omnibus
jectus est accusator fratrum nostrorum, qui accusa- inimieis suis (71 Reg. xxn); Jeremias vero canticum
bat jillos ante conspeelum Dei nostfi die ac nocte lamenlabilececinit, dicens : « Quomodo sedet solg
(Apoc. xu, 10). -> Hoslis enim antiquus prosperis civitas plenapopulo (TJiren.i, 1), » ete. Novissimum
nos male uti studet accusare, et in adversis patien- quoque Moysi canlicum tristitise magis_est quam
liam non habere. Itaque super omnem locum month gaudii, quia ibi prsedicitur infidelilas populi. Ita" et
Sion, id est in quocunque loco est Ecclesia, el ubi nunc Isaias canticum mceroris cantaturusesl: Can-
(47) Alias, crcabit. (49) Cod. G., errore.
(4S'AIiaSjeiiV.
71 HERYEI BURGIDOLENSISMONACHI 72
tabo, inquit, dilecto meo, id est Deo Patri, canticum A et hic loquitur : Judicate, inquit, inter me et inter
palruelh mei, id est Domini Jesu, qui mihi futurus vineam meam.
est consanguineus assumptione carnis, canticum VERS.4. —« Quid est, quod debui ullra facere
dico habitum vinemsum, id est plebi suae. Palruelh vineae meae, etnon feci ei? An quod exspeclavi-afc
est filiuspatrui, patruus vero est frater patris, sic- faceret uvas, etfecitlabruscas? >
ut avunculus frater matris. Patruelcm ergo suum Subaudi: facere non debui? Nuuquid euim mea
appellat propheta Christum, propter generis propin- culpa est, quia fecit labruscas, dum exspeclarem
quitatem, quia ex illa plebe sumpturus erat huma- ut faceret uvas?
nitatem. VERS.5. —« Nunc (51), inquit, ostendam vobis
VelChristus est dilectus, cui Pater ait: < Tu es quid ego faciam vinese mese. >
Filius meus dilectus (Marc. i, 2). » Et ille dilectus Et quod in Evangelio dicit: < Auferetur vobis
carmen fecit lugubre vineae suae, quod ego caniabo regnum Dei (Mailh. xxi, 43), > hoc loco subjun-
dilecto populo meo. Canticum vero sic incipit : git: « Auferam sepem ejus, et erit in direptionem;
« Yinea facta est dileclo meo in cornu filio olei. » diruam maceriam ejus, et erit in conculcatio-
Et in sequenlibus dicitur: « Vinea enim Domini nem. >
Sabbaoth domus Israel est. » Quid autem cornu ni- B VERS.6.— < Et ponam eam desertam, » etc.
si fortiludinem regni designat? Facta esl ergo vinea Auferamsepem ejus, id est custodiam angelorum,
dilecto meo in comu, quando antiquus Dei populus et munimen defensionis meae, et eril in direplionem
in regnum profecit.' Facta est in cornu filio olei, exercitui Romano. Diruam maceriam ejus, id est
quia virtus regni ejus fuit ex gratia Dei. Se- murum Jerusalem, obsidente Tito, et erit in concub-
quitur: calionem cunctis'transeuntibus; quia < cadent ia
YERS.2. — <Et sepivit eam, et lapides elegit ex ore gladii, et captivi ,ducentur in omnes gentes
illa, et plantaviUeam electam.» (Luc. xxi, 24). » Etponam eamdesertam adeo et in-
Sepivit vel sepit eam angelorum custodiis. Et la- cultam, ut nullum jam domestici operis fructuni_
pides elegil ex illa, quia reliquias Amorrbaeorum proferat, sed agrestia semper opera faciat.
abstulit, et adversarios expulit. Et planlavit eam <Non putabilur et non fodietur, et ascendent su-
electam, quia elegit eos sibi «in peculium ex cun- per eam vepres et spinae. » Non pulabitur; quia
ctis gentibus, quse sub coslo sunt (Exod. xix, 5).» rami vitiorum ab ea non abscindentur, sedin pecca-
Sequitur : tis suis morientur, et ligone praedicationis non fodie-
< Et aedificavit turrim in meaio ejus, » id est iur, ut fructificet. Et ascendent super eam vepres et
^
templum. < Et exstruxit torcular (50), » id est al- spinm, id est punctiones peccalorum et crimi-
tare, in quo sanguis hostiarum eflundebatur, sicut num.
exprimitur uva in prelo. Post haec omnia beneficia < Et nubibus, inquit, mandabo, ne pluant super
subditur : eam imbrem. > Hoc et apostoli dicunt huic vineae:
< Etoxspectavit, ut faceret uvas, et fecit labru- « Vobis oportebat primum' loqui verbum Dei. Sed
scas. i Exspsctavil, ut vinea sua secundum naturae quoniam repellitis illud, et indignos vos judicalis
suae duleedinem faceret uvas, id est, ut populas vitse aeternae, ecce converlimur ad gentes. Sic enim
Dei jucundos ac dulces bonorum operum fructus praecepit nobis Dominus : Posui te in luinen genti-
redderet; sed e contrario fecit labruscas, id est bus (Act. XIII, 46 et 47). > Ipsi enim sunt nubes,
amara, et agrestia paganitatis opera. Labrusca quia de eis dicitur : « Qui sunt isti, qui ut nubes
qulppe racemus agrestis est, et vocatur labrusca; volant (Isai. LX, 8). » His ergo jussum est, ne prae-
quia in labris lerrae naseitur, id est juxta vias in dicationis imbrem, super infructuosam vineam
sepibus, significans opera gentium, quae erant in pluant, quia missi sunt ad gentes, ubi fructum in-
circuitu eorum. Fecit labruscas vinea Domini, quia veniant. Hactenus mystice Iocutus, jam evidenter,
Judaea, degenerans afruclu patriarcharum, non justi- j) quae sit hsec vinea declarat, subjungens :
tiae fructum, sed paganifalis opera fecit. Deinde VCRS.7. — < Vinea enim Domini exercituum
vox ipsius patrisfamilias infertur, dicentis : domus Israel est, et vir Juda germen delectabile
YERS.3.—« Nunc ergo, habitatores Jerusalem et ejus. >
viri Juda, judicate inter me et vineam meam, > etc. Domus Israel decem tribus significat, et mVJuda
Hoc loco tacetur quid habitalores Jerusalem domum Juda, de qua ortus est Dominus. Propter
censentes responderint. Sed in Evangelio declara- generis propinquitatem vir omnis Juda germen dete-
tur. Dixerunt enim : Malos male perdet, et Tineam ctabile est; reliquas vero tribus tantummodo vinea
suam locabit aliis agricolis, qui reddant ei fructum ejus, id est populus cjus.
temporibus suis (Matlh. xxi, 41). Cumque se pro « Et exspectavi ut faceret judicium, et ecce ini-
prio condemnassent judicio, subjecit exponendo quitas : et justitiam, et ecce clamor. > Inter me et
Dominus : t Auferetur a vobis regnum Dei, et dabi- Barrabbamdebuitfacerejudicium (Mallh xxvn.21);
lur genti facienti fructus ejus (ibid.). >Siniili modo sed fecit iniqultatem, -id est legis transgressionem,

(50) Alias, torcular in ea. (51) Alias. Et nune.


75 GOMMENT.IN ISAIAMLIBRI OCTO. — LIB. I. "Ji
ltomicidam, quem lex damnat (Num. xxxvin), libe- A asordibus viliorum, et separal a reprobis, sicut
rans; vbp.os,nomos quippe Graeco eloquio vocatur eliquatur uva in prelo, et oleum ab amurca 6M\kia-
lex, et inde anomia dicitur iniquitas, quidquid sine lur? Unde et nonnulli psalmi'y»'o torcularibus ia-
lege vel contra legem est. Et justiliam exspectavi^ fitulantur. Itaque tot et tanlis Dei beneficiis acce-
ut faceret condemnans impium, et ecce clamor ad- ptis videamus, quid homo reddiderit. Sequitur :
versum me dicenlium : < Crucifige, crucifige -<Et exspectavit, ut faceret uvas, et fecit la-
eum (Luc. xxni, 21). t bruscas; > quia postquam Deus ei tot bona tribuit,
Nunc videamus si haec de illis intelligi possint et reliquias infidelium quasi lapides ejecit, paceia
qui nomine Christiano censentur. « Vinea, inquit, illi ubique largiens, mox crescente carnalium mul-
facta est diiecto meo in cornu filio olei. » Ecclesia titudine vitiis adhaesit,et in plerisque, qui Christiani
est vinea Dei, quse quot sanclos profert, quasi tot dicuntur, gentiliter vivit. Non solum Ecclesiam, sed
palmites miltit, quibus ipse loquilur : « Ego sum et unumquemque nostrum diu superna pietas ad
viiis, vos palmites (Joan. xv, 5). > Perconiuvero, id bene agendum exspeclat. Unde et pollicetur dicens :
est per angulum agri designatur egregia et optima < Si venerit in secunda vigilia, et si in tertia vigilia,
pars terrae, et per hanc elecla pars humani generis. venerit, et ita invenerit, beali sunt servi illi (Luc.
Facta est igilarin cornu vinea, quoniam in electa B XH,38).»
parte hominum plantata est Ecclesia u Per oleum Et fecit, inquit, labruscas,rqaia, pioh dolorl nec
autem sancti Spiritus unctio figuratur. Ait ergo : exspectati erubescimus carnaliter vivere etperver-
<Vinea facla est dilecto meo in cornu filio olei. t sorum exempla seetari, atque infidelium opers,
Filius quippe olei populus fidelis est, qui ad fidem facere.
Dei interna sancti Spiritus unclione generatur. De « Nunc ergo, habitatores Jerusalem, et viri Juda.
quo rursus oleo dicitur : « Computrescet-jugum a judicate inter me etvineam meam.» HabitatoresJe-
facie olei (Isa. x, 27).a Jugum quippe a facie olei rusalem ii sunt qui habitant in Ecclesia. Hsec enim
computrescit, quia dum gratia sancti Spiritus un- civitas magni Regis, haecest visio pacis. Pax quippe
gimur, a captivitatis nostrae servitule liberamur, in nobis, si tamen filii pacis sumus, multiplicatur.
dumque maligni spiritus dominatio superba repelli- Sed et viri Juda nos sumus propter Christum, qui
tur, jugura conteritur, quo libertatis nostrae colla ex Juda nalus est. Ipsum quoque nomen Juda refer-
premebantur. Vinea ergo facta esl dileclo meo in tur ad Chiistum, sicut scriptum est:« Juda, le lau-
cornu filio olei, quoniam Ecclesia facta est Christo dabunt fratres tui, manus tua in cervicibus inimico-
in electis et spiritalibus viris, qui-ex coelesti gralia* rum tuorum, adorabunt te iilii patris tui (Gen. XLIX,
nati sunt. 8).t Nunc itaque sermo est ad habitatores Jerusa-
<Et sepsit eam et elegit lapides exilla, et plairta- lem, id est ad eos qui sunl in Ecclesia, et ad viros
viteam electam.» Sepsit eam, sicul scriplum est: Juda, haud dubium quin ad Christianos. Et hoc eis
« Salvalor ponetur in ea murus (Isa. xxvi, 1).» dictum intelligere possumus, qui sedebunt < super
Et in Zacharia : <Ego ero ei, ait Dominus, murus thronos duodecim judicantes duodecim tribus
ignis in circuitu (Zach. n, 5).» Vel munitio disci- Israel (Mattk. xix, 28).» Namelmodo judicatur
plinae sepis nomine designari potest. Sepsit ergo pereos-vinea Domini; < quia tempus est, ut in-
eam, quia munimen disciplinae dedit ei. Quid vero cipial judieium de domo Domini (I Pelr. iv, 17), >
per lapides vineaenoxiosnisi duritia figuralureorum, quae et vinea ejus est.
qui in incredulitate permanserunt, dum fidem mun- «Etnunc, inquit, ostendam vobis, quid _ego fa-
dus susciperet? Elegit igitur lapides ex illa; quo- ciam vineaemese.» Auferam sepem munilionis et de-
niam reliqttias infideltum diligenter abstulit de me- fensionis ejus; quia ego murus eram in circuitu
dio habitationis fidelium, et omnia, quaj Dei eultum ejus. Et erit in direptionem avidis prsedonibus, id
impedire potuerunt. est malignis spiritibus, qui virtutum boua diripienf.
«Et plantaviteam electam.t Quia, sicut alibi di- ]D Diruam maceriam ejus, id est munimen disciplinsa
citur: < Qui seminat bonum semen, est filiushomi- ejus destruam, ac religionein ipsius. Et erit in con-
nis. Bonum igitur semen, hi sunt filii regni (Matth. cutcationem; quia in eoenovitiorum conculcabitur
xui, 37, 58).» Licet igitur zizania superseminaverit ab immundis spiritibus.Unde et alias dicitur: «Ape
inimicus, tamen pater familias non nisi bonum se- rite, ut exeant, qui conculcent eam (Jerem. L, 26).»
men in agro suo seminavit, et vineam suam planla- Et ponam eam desertam, ut jam nullum. boni operis
vil eleclam. fructum proferat.
< Et aedificavitturrim in medio ejus, et lorcular < Non putabitur, et non fodietur, et ascendent
exstruxit in ea.> JEdificavit in ea turrim; quia de- super eam vepres et spinse.» Putatio est aestimatio,
dit ei praepositos, quorum conversatio velut turris Quando enim vitem quis ad purgandum sumit, pu-
excelsa superemineret, ac provideret ei, custodiret- tat, id est considerat et aestimat quid abscindere de-
que illam, de quibus dicitur : < Et abundanlia in beat, et quid dimitlere. Ita et Deus opera Hdelium
turribus tuis (PsoLcxxi, 7).> suorum considerat, et bona quidem conservat, mala
Quid autem per torcular nisi pressura tribulalionis vero resecat; qui vero malis actibus assidue sunt
et districtio disciplinsefiguratur, quse purgat electos dediti, et obstinato animo prsecepla conculcant, non
PATROL. CLXXXI 3
75 HERVEI BURGIDOLENSISMDNACHI 76
facile eorum recidit vitia, sed terribili judicio dere- A Propheta loquilur interpretando, quod superius al-
Hnquit eos in malitia sua. Et hoc est quod nunc mi- Iegorice dixerat, vineam Domini fecisse Iabruscas,"
natur, quia non putabitur, neque proscindetur, nec increpans avaros el sectatoies ebrietalis, et eos, quk
de malis, quae facit, increpabitur, sed in horrore ini- iniquitates protrahunt, et qui malum laudant,bo-
quitatum suarum inculia deseietur. liumque blasphemant, vel qui sibi sapientiam arro-
« Et nubibus mandabo, ne pluanl super eam im- ganter vindicant, aut qui multum se bibere vinum
brem.t Nubes sunl sancti praedicalores, qui arentem gloriantur, et singulis istis vceperpetuae amaritudi-
liumani pectoris terram ecelestis intelligenlisefluen- nis minalur. Sed sicut hucusque ea quae de populo
lis rigant. Sed jubentur continere pluviam, cum in- Judseorum dicta sunt, oslendimus et de Christiano-
digna fuerit auditoris anima imbre (52) ccelesti, rum populo dici: ita et nunc ad illos pariter, qui
sieut per Salomonem dicitur : «In auribus insi- Chrisliano censenlur vocabulo, et lalia faciunt,
pientium ne loquaris, quia despiciunt doctrinam comminationcs propbeticas intelligamus dirigi. Qui-
eloquii tui (Prov. XXIII,9).» Nam propler nimias cunque ergo aliena rapere contendunt, eum multi-
subjectorum culpas sermo praedicationis atiferlur plicare largae habitaiionis spatia, vel agrorum fines
doctoribus. Unde Ezechieli Dominus dicit: « Lin- extendere cupiunt, audiant quod dieitur : Vm qui
guam luam adhserescere faciam palato tuo, el eris B conjungiiis domum ad domum, et agrum agro copu-
mutus,nee quasi vir objurgans, quia domus exaspe- lalis usque ad terminum loci; nunquid habitalh soli
rans est (Ezech. m, 26). > Hine el Amos ait : vosin medio terrm? Ac si dicatur : Quousque vos ex-
«Prudens in tempore illo tacebit, quia tempus tenditis, quasi habere in communi mundi habita-
malum est (Aniosv, 19).t Hoc est ergo quod dici- tione consorles minimepossitis? Sequitur :
lur; quia nubibus mandabo, ne pluant super eam VERS.9. — «Tn auribus meis sunt liEee,dicitDo-?
imbrem, quod noslris diebus nimium compleri gemi- minus exercituum. >
mus, quia vix jam verbum Dei populo ejus quis- Talia opera, sicut et supra dictum est, ad aures
quam loquilur. superni Judicis clamant. Qui iratus adjungil: «Nisi
«Vinea enim Domini exercituum domus Israel domus multae desertse fuerint.» Defectio dictionis
est, et vir Juda germen delectabile ejus. Domus esl signum vehementer, et quod minatur, maxime
Israel est, cui per Apostolum dicitur: < Si aulem eonfirmantis. Unde cum Pharissei signum de ccelo
vos Christi, ergo Abrahae filii estis, secundumpro- quaererent ab illo tentantes illum, «ingemiscens-
missionem haeredes _(Galat. m, 22).-» Domus spiritu ait: Araen dico vobis, si dabilur generationi
Israel Ecclesia esl, quae fidem patriarcharum se- isti signum (Marc. vm, 12).» Et alibi : « Sicut ju-
£
quitur; et Ecclesia vinea Dei est. Vir Juda Chri- ravi in ira mea, si inlroibunt in requiem meam
slianus quilibet est, sicut supra monstravimus, et (Psal. LIV,II).» Iralus ergo, eis qui
conjungunt
ideo vir Juda germen delectabile ejus esl; quia^in domum ad domum dicit: Nisi domus multmdeserlm
iis filiis delectatur Deus t qui non ex sanguinibus, fuerint; quia dum avari mulliplicandis
possessioni-
neque ex volunfate carnis, neque ex voluntate viri, bus insistunt, inopinata morte rapiuntur. Unde di-
sed ex Deo nati sunt (Joan. i, 19).» ves, qui dicebat: < Deslruam horrea mea, et majora
« Exspectavi, ut facerel judicium, et ecce iniqui- faciam, et
illuccoiigregabo omnia quae nala sunt
tas; et justiliain, et ecceclamor.» Facere judicium mihi bona mea, et dicam animaemeae: Anima, habes
et juslitiam Dei est, ut in omnibus operibus, quae mulla bona reposila in annos plurimos,
requiesce,'
cogitas facere, primo cogites Deum; et si secundum comede, bibe, epulare (Luc. xn, 18, 19),» divinilus
Deum est quod cogitas, diligenter examines; et si audivit: « Stulte, hac
nocte^-epetent animam tuam
est rectum coram Domino, perficias illud. Si vero ate; quse autem praeparasti, cujus erunt?) (Ibid.
adversum fuerit reperium, amputes illud ab anima xx.) Hoe ilaque minalur dieens : Nhi domus mulim^
tua. Sed qui levitatem suae volunlatis sequunlur, deserlm fuerint. Elad hoc quod dixerat: agrum agro
dum exspeclantur, ut facianl judicium el justitiam, D
coputath, subjungit:
erumpit iniquitas et clamor. Qui enim minora pec- VERS. 1 0. — « Decem enini jugera vinearum fa-
in
cata committit, quasi loquitur prava auribus Dei;
cient unam, et trlgtnla modii sementis
qui vero gravia mala perpetrat, Jam ad aures Om- facientlagunculam modios tres.»
nipotentis clamat. Dnde scriptum esl: « Clamor
Sodomorum et Gomorrhae multiplicatus est (Gen. Nam quia agros copulant agris, ut exinde frugum
XVIH,20).» Talisergo clamor ad Deuni quotidieab abundantiam colligant, justo Dei judicio fiunt vineae
iniquis ascendit. Sequitur: et agri eorum steriles, ut decemjugera vinearum vix
YERS.8.— < Vae qui conjungilis domum ad do- lagunculam musti reddant, et latitudo agrorum ubi
mum, et agrum agro copulatis usque ad terminum triginta modii sementis jacti sttnt, vix Ires modios
loci; nunquid habitatis (55) soli vos in medio reddat. Saepejenim propter avarorum iniquitatem
terrae?» accidit terrae slerililas. Unde et Aggaeusdicit: «Re-
"
Nunc de perdilis moribus populi sui manifeste spexistis ad amplius, etecce fac.tum est minus. >

(52) Cod. Cruc, rore. (55) Reccntiorcs editiones, habitabitis.


7? COMMENT. IN ISAIAM LlBRl OCTO. — LIB. I. 78
(Agg. i, 9). > Post hliic Isalas ebriorum luxuriam i A
j, multitudinem devoret. Sine termino quippe dilata-
increpat dicens : tus et apertus dicitur, quia ad seinhumerabilestra-
YERS.11.— « Vaequi eonsurgitismane ad ebrie- hit, et quos in se suscipit, quasi in quadam abysso
tatem sectandam, et potandum usque ad vesperam,, suae immensitatis absorbet. Sed et healus papa Gre-
ut vino sestuelis. > gorius scribit (Dialog., lib. iv, c. 55), quia < prae
VERS.12. — < Cithara et lyra, et tympanum, ett caeteris locis in Siciliae insulis erucfante igne tor -
tlbia, et vinum in conviviis vestris, et opus Do- mentorum ollaepatuerunt; quse, ut solenrnarrare,
miniuon respicilis, nec operamanuum ejus consi- qui noverunt, laxatis quotidie sinibus excrescunt,
deratis. » ut muuditermino propinquante quando ceitum est
Haecet sine expositione manifesta sunt. Talibus3 illuc amplius exurendos colligi, tanto et eadem tor-
-enim delectationibus cprrumpuntur, qui futurse vitaa3 njenlorum Ioca amplius videantur aperiri. Quod
gaudia non quaerunt. Et dum musicis souis, ac vino) omnipotens Detis ad correctionem vivenlium in hoc
resolvuntur, opus Domini non respiciunt, id est quid1 mundo voluit osfendi, utinfideles, qui inferni tor-
eis Dominus agendum praecipiat, non cogitant. Necs menta esse non credunt, tormentorum locavideaut,
opera manuum ejus, qura per ipsum in carrie gessit,f quse audita credere rccusant. > Beneitaque dicitur,
considerant. Unde et maligni spiritus in omnem vi-. B I quia, exerescente malorum multitudine, dilatavit in-
tiorum servitutem eos sibi subjugant. Nam sequi- fcrnus animatn suam, et aperuit os suum absque ullo
tur : termino. i Et descendent, inquit, fortes ejus et po-
VERS.15. — < Propterea captivus ductus esl po- pulus ejus, et sublimes gloriosique ejus ad eum.- >
pulus meus, quia non habuit scientiam, et nobiles5 Hoc de Judseis lunc maxime completum est, quan-
ejus interierunl fame, et multitudo ejus siti exa- do Romanis obsidenlibus urbem Jerusalem, tam ni-
ruit. > mia multitudo infidelis illius populi fame et peste
Dum enim conviviis et potationibus vacant, spiri- et gladiis interiit. De <juibus -et additur :
tali fame et sili moriuntur. Sed Judaeorum populus5 VERS. 15. — « Et incurvabilur homo, et hu-
idcirco per omnes' gentes a Romanis ductus estt miliabitur vir, et oculi sublimium deprimentur.»
captlvus, quia 'non habuit scientiani' Scriptura- VERS.16. — < Et exaltabitur Domlnus exereiluum
rum, ut Christum, quem sibi Moyses et prophe-. in judicio ,' et"Deus sanctus sarictificabitur in ju-
tae promiserant, cognoscens susciperet. Scripturat slitia.»
vero sacra aliquando nobis cibus est , aliquando> .Nam qui se conlra Romanos, imo eonlra Deum
potus. Cibus est in locis obscurioribus ; quiai ( erigebant, capta Jerusalem incurvali sunt calenis
exponendo quasi cibus frangltur, et mandendo) Romanorum, et in captivitatedepressi.' Et exaltatus
.glutitur. Potus vero est iu locis apertioribus, quiat est Dominus Jesus conculcans eos, qui se hactemis
ita sorbetur, sicut invenitur._ Quasi cibum enimi conculcaverant, qui in se sanctus est in justitia, et
ac potum vidit propheta huic populo defuisse di- in conspectu hominum juste condemnans hostcs
cens : i - suos et Romanis tradens, quibus delelis vel exter-
t Nobiles ejus interlerunt fame, et multitudo ejusj minatis Ecclesise praedicatio vires oLtinuit. Nam se-
siti exaruit. > Paucorum quippe est for.iaet occulu i quitur :
cognoscere; multorum vero historiae aperta sentre. YERS.17. — « Et pascentur agni juxta ordinem
Et idcirco Judaeaeuobiles non siti, sed fame inte- suum, et deserta in 'uberlalem versa, advense come-
riisse asserit; quia, ii qui praeesse videbantur, dum[ dent ea.»" • r
lotos se exteriori intelligentise dederant, quod de! Agnos dicit pascendos, de quibus audivit Petrus:
intimis discutiendo manderent, non habebant; quiaL « Pasce"agnos meos (Joan. x\i, 16).>Etquibusper
vero sublimioribus ab interno intellectu cadentibusi Jeremiam dicit Dominus : < Dabo vobis pastores
paivulorttm intelligentia et in exterioribus exsicca- juxta cor meum, el pascent vos scientia et doclrina
tur, recle adjungilur : Mullitudo ejus sili exaruil; D (Jerem. ui,-15). > Et horufn singuli pascentur juxla
ac si aperti diceret: Dum vulgus vitae suae_stu- ordinem suum; quia, •cum sint in Ecclcsia diversi
diuni deserit, jam nec flueuta historiae exquirit. ordines, sancti doclores noverunt qualiter unum-
Sequitur : quenique debeant instruere. Deserta autem vocan-
VERS.14. — « Propterea dilatavit infernus ani- tur Scripturse sacrae, quae apud Judacos inculfse
mam suam, et aperuit os suum, absque ullo ter- erant, dum spiritalis earum sensus non frequenla-
mino; et descendent fortes ejus et populus ejus, et retur (54)r Sed haecrfescrta inuberlalem versa spiri-
sabHmes gloriosique ejtts ad eum. > taiis intelligentiae comedent wmcadvenm,ii est gen-
Q/iisquis ab infenio rapitur, in immensum devo- tiles.
ratur. Immensam namque ejus latitudinem explicare Populus quoque Christianus spirilaliter caplivus
volens propheta ait : Dilatuvit infernus animam ducitur (55), quia Scripturarum scientiam habero
suam, id eslinleiiora sua. Et aperuil os suum abs- negligit, dum litteras minime discit. El nobiles ejus,
que ullo termino, subaudi, ul infinitam peccanlium id est sacerdoles inlerkrunt fame verbi Dei; quia

(S4) Cod. G., sphilUcs e. s. 1\. frequentarentur. (55) Cod. Cruc, dicitur.
79 HERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI 80
nec ipsi Scrh4uras intelligttnt terrenis actibus de A qui peccatum non putant, si bono detrahant, et non.
ditu Et multiiudo jejus, id est simplices, scienlise si aestimant delictum, si laudeut malum. Judsei quoque
tim patitur. Propterea dilalat infernus animan lunc praecipue malum bonum vocaverunt, et bonum
suam\ quia propter eos amplificantur loca tormen malum, quando dixerunt Domino :«Nonne benedi-
torum. Et descendent fortes ejus ad eum; quia t po cimus nos, quia Samaritanus es tu, et daemonium
tentes potenler tormenta palientur (Sap. vi, 7). habes?» (Joan. vm, 48.) Posuerunt tenebras lucem,
Et popnlus cyus;quia sicut Osee dicit : iPopulu et lucem lenebras, dieentes caeco :« Tu. discipulus
non inlelligens vapulabit (Ose. XL, 14). » Et incur ejus sis; nos autem Moysi discipuli sumus (Joan.
vabitur Iwmo ad pcenam, qui nunc erigilur in su- ix, 28)."»Posuerunt amarum in dulce, et dulcein
perbiam. Et oculi sublimium humiiiabuiitur. Set amarum, quando in Passione Salvaloris clamave-
Jiaecintelligenda relinquentes ad alia transeamus runt: «Tolle hunc, et dimitte nobis Barrabam (Lvc.
Sequitur : XXIII,18).» Potest et aliter atque aliter adhuchaec
VERS. 18. — « Vse qui trahitis iniquitatem ii sententia intelligi. Sed ad alia festinamus. Sequitur:
funiculis vanitalis, et quasi vinculum plaustri pec- VERS.21—«YTae qui sapientes eslis in oculis
catum.» vestris, et coram vobismetipsis prudentes.»
VERS.19. — « Qui dicilis : Festinet, ef citd ve- Superbus semper sibi sapiens videtur, et se pru-
niat bpus ejus, ut videamus, et appropief, etvenia denter aestimat agere. Si quis fratrum consihum ei
consilium sancli Israel, et sciemus illud! t dederit, et dixerit ei: Fraler non sic debes-agere,
Iuiquitas in funiculh trahitur vanilath, cum pei non dignatur audire, quia sapientiorem se putat
augmentum culpa protelatur. Funiculus enim vani- quam illum. Unde bene per Apostolum dicitur, quia
talis peccatum est, qui et peccatorem constringit e; < qui se putat aliquid scire, nondumjiovit, quomod«
tamen in seipso nihil est, quia substanliam non ha- oporteat eum scire (I Cor. vin, 9). > Providendum
bet. Unde per Psalmistam dicitur : « Funes peeca- est enim, ne accepta sapientia, cum ignorantise te-
torum circumplexi sunt me (Psal. cxvi, 61). i nebras illuminat, humililatis iumen tollat, et sa-
Quia enim funis addendo torquetur , ut cres- pientia jam esse nequeat, quse etsi virlute locutio-
cat, non immerito peccatum in fune figuratur-, nis exterius fulgeat, elalionis lamen velamine cor
multi- loquentis obscural.^Qtti enimsibi sapiens arroganler
quod perverso corde semper dum defenditur,
plicatur. videtur, tanto longe est a luee verae sapientiae,
Vinculvm autem plaustri corrijia est, qua?boveni quanto apud se humilis non est. Tales erant Sci ibae
ligat, ut jugum portet et plaustrum oneratum tra- •<et Pharisaei, qui se sapientes jactabant, ef sapien-
liat. Et quasi vinculum plauslri peccatum trahitur, tfam Dei, quae est Christus, perscquebanlur. Se-
quando diaboli jugum cum ingenti iniquitatum one- quitur:
re portatur. Sed ita protrahunt nequitiam, qui ma- VERS.22. —«Vse qui polentes estis ad bibendum
lis-operibus digna qHandoque supplicia^pali non vinum et viri fortes ad miscendam ebrielatem!»
credunt. Unde et irridenles, dicunt : Festinet, e\ YERS.23. —« Qui justificatis impium pro mune-
cito veniat opus ejus, quod facturus est in die judi- ribus, et justitiam justi auferlis ab eo.. >
cii. El veniat consilium Sancii Israel, quod ipse «Modico» quidem «vino» Timollieus sanclus
cogitavit de praemiis juslorum et retributioiie malo- « propler slomftchum el frequentes suas infirmilates
rum, et sciemus illud. Hsec ideo sic loquuntur, quia uti (ITim.y, 25)» jussas est. Sed quod jusltisparce
se puniendos non aestimant. Sequitur : sumit necessitale coaclus, hoc pervcrsi immoderale
\TERS.20. — «Vse qui dicitis bonum malum (56), capiunt delectalione illecli, et iu eo gloriantur,
et malum bonum ponentes tenebras lucem, ef quod multum vinum bibere possunt, quo ingurgitaii
lucem tenebras, ponentes amarum in dulce, et statum mentis amittunt, et in judicio propicr peeu-
dulce in amarum.» mam juslificant reum, et jiislum, quia munera non
ullo ) porrigit, damnant. Talia enim sunt opera ebrielatis
Culpa, cui vm nunc indicilur, vix ab
vivenle potest evitari. Ssepe enim malum, quod nobis et avaritise. Ea vero, quse bactenus propheta mora-
placet, bonum dicimus; el bonum, quod nolumus, litcr est locutus, tam ad Judaicuni populum quam
malum appellamus. Saepe tcnebras erroris nostri ad Christianum referuntur; quseaulem lris subjun-
lumen scientiae jaclamus} et lumen consilii alicujus git, de Judaeis nitclligamus. Nam quia haec operati
fralrum tenebras imperitiae vocamus. Sed et ama- sunt, quse hucusque redarguit, videamus quid sub-
ritudines quibus replemur, dum concupiscenliis inferat:
noslris servire volumus, dulces seslimamus, quia VERS.24 <Propter hoc sicut devorat slipulaia
prsesens sseculum diligimus; et
dulcedinem spiri- lingua ignis etcalor flammaeexurit; sic radk eorum
talis conversationis amaram judicamus. Et ejusdem quasi favilla eril, et germen eorum quasi pulvis
criminis eskfeonuni lucemque et dulce contrariis asceiidct. >
<m»lum, lenebras, et ama- Hoc de die judicii dicilur, de quo Malaehias ait:
vocare nominibus, cujus
virfMis, Hoc contra eos, «Ecce dies veniet succensa quasi camiuus, et erunt
nim, vocahulis appellare
etc.
(56) Alias, malum bonum, bonum TWittm,
81 COMMENT.IN ISAIAM LIBRI OCTO. - LIB. I. 82
omnes superbi et omnes facientes iniquitatem sti-i- A suam convoca\it, Unde et in Zacharia dicit: «Sibi-
pula, et inflammabit eos dies veniens, dicilDominuss labo eis, et congregabo illos, quia redemi eos (Zach.
exercitunm, quse non relinquet eis radicem el ger- x, 8).» Et congregatis ad fidem gentibus ecce festi
men (Malach. iv, !).> Sicut ergo stipula devoraturx nus velociter veniet ad judicium, ut reddat illis mer-
sh igne; sic radix eorum qtiasi favilla erit. Stipulaa cedem; quia juxta dies Domini, juxta et velox nimis
enim, quse comburitur, in favillam redigitur. (Sophon. i, 14).» Cito «nim transvolat hujus vitse
Radix eorum favillsefiet similis, quia et a socie-,- brevitas, et mox Cbristus venit aeterna justis labo-
latejustorum evelletur et concremabitur. Et germen js rum praemia reddere. Qiri fideliter hsee cogitant,
wum, quod non apparel viride, ul pulvis ascendet, f, alacriter omnia nunc tolerant, et non deficiunt.
quando Judex venlilabro purgabit aream suam.i. Unde subditur:
Erunt enim quasi palese ante faciem venti, et sicutit VERS.27. —«Non est deficiens,neque laborans.>
favilla, quam turbo dispergit. Et quare? Non est deficiens in eo; quia t Qui perseveraverit
<Abjecerunt enim legem Doiriini (57),» quaeperr
usque in finem hic salvus erit (Mallh. xxiv, 19). »
Moysen data fuerat, ac deinde «eloquium sancti;i Non est ergo in Salvatore nostro quicunque in ad-
Israel, > id est praedicationem Chrisli, «blasphema versis deficit, quia salutem nonhabet, nequeChristi
verunt. > Nam si legem Domini non abjecissent prae- membrum est. Neque laborans in eo est, quia de-
dicationem sancti Israel non blasphemarent, qui ait:: lectabile sanctis est, quidquid pro eo natiuntur.
« Si crederetis Moysi, crederetis forsitan et mihi. Sequitur:
De me enim ille scfipsit: Si enim litteris illius non
«Non dormitabit, neque dormiet. >Divinum som-
creditis, quomodo verbis meis credetis ? "(Joan. v,' num dicimus remotum
46, 47.) Sequitur: Dei, et incommutabile a
rursum vigilat, dum providel eis do-
VERS.25. —«Ideo iratus est furor Domini in po- provisis. Qui
ctrina aut salute deprecantibus succursum. Electis
pulo, et-extendit manum suam super eum, et per-
cussit eum, et conlurbati sunt montes, et facta sunt ergo magnis, de quibus nune sermo est, nequaquam
morticiniaeorum quasi stercus in medioplatearum. > dorniit; quia semper utilia eis providet, et adjuvat
Furor est vehementissima commoti animi adver- eos. Sed neque dormitat; quia nee in modico suos
sus delinquentem inflammatio.Deus autem furoremi oculos ab eorum. providentia ;lortasse
claudit. Dormire enim
,. ...
in se haberenon potest; quia, cum sitimmutabilis, ' nonnunquam eis creditur, quia lnjustorum
non mente movetur irascens, sed quod justum est,' crudelitatibus hic sine vindicta lacerantir. Sed fa-
nnilis suis tune magis vigiiat, cum injusle eos ne-
tranquillus operatur. Sed quia peceatorem percutit, '
quasi furore commolus in eum videtur. c* quitia persequenlis aflligiK Yidens enim, quid hic
Iratus esl furor Domini in populo Judaeorum, et humililer tolerent, nimirum praevidet quid illic eis
extendens in eum manum suam^ percutiens eum per, misericorditer recompenset. Sequitur:
Vespasianum et filium ejus Titum. Et conturbati, « Neque solvetur cingulum renum ejus, nec rum-
'sunt montes, id est elati Judaeorum -optimates. Et; pelur corrigia calceamenti ejus. > Ut infra legimus:
facla sunt morlicinia eofum quasi stercus in medio « Fides est cinclorium renum ejus (Isa. xi, 5). »
platearum; quia in obsidione Jerusalem tanta niul- Non ergo sotvetur cingnlum renum ejus; quia noiT~
titudo eorum mortua est fame et pestilentia, ut. auferetur fides a nobis. Saepe enim conati sunt per-
nemo sufiiceret eos-sepelire. Sequitur: secutores fidem ejus exstinguere, et de mundo tol-
< In omnihus his non est aversus furor ejus, sed lere. Calceamenlum vero praedicationem ovangeli-
adhuc manus ejus extenta. > Usque hodie ira Dei cam designat, dicente Apostolo : « Caleeati pedesin
super reliquias Judasorum juste perseverat. Ira enini praeparatione Evangeliipacis (Ephes. vi, 15). > Non
ejus non estut hominis, id estperturbatio concitati ilaque rumpelur corrigia calceamenti ejns ; quia non
animi, sed tranquilla dispositio simpliciter consti- dissipabitur-ligatum calceamentum evangelicae prse-
tuta. Nam quia ipsi permanent adhuc in malitia, T dicationis. Ligata est enim doctrina ccelestis in cor-
idco cceleslis ira adhuc super eos permanet. Adhuc dibusprsedicantium,sicut scriptum est: «Ligalesti-
manus ejus exienta super eos esU quoniam adhuc monium, et signa legemin discipulis meis (Isa. vm,
eos aflligit. Sequitur: 16). > Nunquamjumpitur corrigia, qnae calceamen-
VERS.26.— «Et elevabit signum in nationibus tum hoc evangelicum ligat in nobis. Sequilur :
procul, et sibilabit ad eum de finibus terrae, et eGce VERS.28.*—«Sagittseejus acutse, et omnes arcc»
festinus velociter veniet. > ejus extentL»
Signum victoriae suse sigmim crucis Rex noster Quid in arcubus nisi divinseScripturae figurantur,
in gentibus levavit, ut inde sibi milites aggregaret. de quibus sententiaa quasi sagittae prosiliunt, ut ad-
Et sibilavil adeum, id est ad crucis signuin more versariorum corda feriantur? Acutm
ergo sunt sa-
pastoris pecora sua sibilo congregantis; eteos de gittm ejus; quia ad eos quos per terroiem corrigif,
finibus terrm congregavit, quia per prsedicationem acute ferientes et penetrantes verborum sententias
apostolorum etiam ultimos orbis recessus ad fidem emitlil. Et omnes arcus ejus exlenti;. quia omnes

(57) Alias, Domini exerciluum.


8» IIERVEI BURGIDOLENSISMONACHI U
dhinse Scriplurae eunclis peccatoribus minas inten- A 28). t Quia vero nullus ex eis deinceps ad gaudia
dniit. Sequitur : Patriae coelestismentem erexit, et desolatio Jerusa-
« Ungulaeequorum ejus ut silex, et rotae ejusquasi lem atque captivitas ejusdem populi j per ma-
impetus tempcslalis. » Solet in equi ungula laboris nus Romanorum secuta est, voce eorum subjun-
ibrtitudo cognosci. Qui sunt autem equi Dei nisi gitur:
praedicatores sancti, in quibus sedens suos impetit < Aspiciemus in terram, et ecce tenebrse tribula-
adversarios? Qttid per ungulas equorum nisi virtu- lationis, et lux obtenebrata est in caligiue ejus. »
tuin perfectio, id est recti cursus fortitudo signatur ? Aspiciemus, inquiunt, in lerram, qui ad coelum so~
Vngulmigitur equorum ejus ul silex; quia virtus ve- lebamusaspicere, id esl jam deterrenis solummodo
locis incessus evaugelistarum, quo ad prsedicandum cogitabimus. Et ecce tenebrm tribulationh, erum-
currunt, robuslissima est. Quid autcm in rotis nisi penl; qtioniam tota subilo palria per Yespasianum
volubililas praedicationis (58) expiimitur? Unde elTitum delebilur. Et lux menlis nostrae obtene-
Ezechiel vidit <rotam in medio rotse (Ezech. i, 16);» brata est in caligine ejus ; quia fugit a nohis consi-
quia Novum Testamentum intia vctus est. Rotm lium atque sapientia et inlelleclus prae confusione
itaque ejus quasi impetus lempeslatis ferunltir; quia _ ac nimietate tribulationis. Hucusque ea, quae sibi
praedicaliones ejus valida virtule feriunt et conlur- sub Ozia rege divbiitus oslensa sunt, Isaias est lo-
bant mentem peccatorjs. Sequitur : ctittts, amodo, quae sub rege Joalhan videril vel au-
YERS.29. —-« Rugitus ejus ut leonis, rugiet ut dierit, locuturus.
catuli leonum, et frendet, et tenebit praedam, el am-
CAPUT Yl.
plexabitur, et non erit, qui eruat. »
YERS.30. — « Et sonabit super eum in die illa YERS.1. — In anno qtio mortuus est rex Osias,
slcut sonitus maris.» vidi Dominum sedentem super solium excelsum et
Rugitus ejus ut leonis fuit; quia terribililer cla- elevalum, cl ea quae sub ipso erant implebant
mavit, dicens : « Serpentes, genimina viperarum, templum. >
quomodofugietisajudiciogehennae? > (Matlfi. xxm, YERS.2. — « Scraphim slabant snper illud. t
33.) Et: « Omnis arbor quse non facit fructum Quandiu regntim Ozias lenuil, Isaias Dominum
bouum, excidetur, ct in ignem mittetur (Matth. m, Sabaoth \idere non poluit. Ozias enim adversus vo-
10). Rugiit ut caluli leonum; quia terrorem ejus- luntatem divinaelcgis ingiessus csl lemplum quasi
dem judicii per apostolos,'qui sunl filii prophetarum ponlifex, ct ob hoc lepra. pcrcussus est in fronle ita
quasi catuli leonum, in deserto saeculi hujus cla- i[] ul extra civitalem cjectus inter immundos compu-
mavit. larclur (II Paral. xx\i). Quia crgo per ncfas ingres-
t Et frendet, inquit, el tenebil praedam, et am- sus est sancluarium, merilo jani,. dum ille viverct,
plexabitur, el non erit, qui eruat. » Frenduil, urcanum di\inae \isionis non patuit. Grandis enim
quando perseeutoribus respondit: « Ego sum (Joan. offensio male rcserantis saticluaritim fuit. Et idcirco
XVIII,5). > Mox quippe «abierunt relrorsum, el dignuni fuit, ul divinfc habitationis palatium in die-
ceciderunt in terram (ibid. 6). ». Tenuit prmdxim, bus ejus clausum permaneret. Eo ilaque mortuo su-
quam rapuerat,id est discipulos quos elegcrat, sub- pema palent palalia, cl divinse majeslalis gloria,
jungens : « Si ergo me quseritis, sinile hos abire ccriiitur. ,
(ibid. 8). > Ubi subjecit E\angelista : « Ul scrmo « Yidi, inquif, Dominum seacntem super solium
Jesu impleretur, quem dixit: quia quos dedisti milii, excelsum ef elevatum. » Scdere regnanfis est, quia
non perdidi ex ipsis quemquam (ibid. 9). > Tenuit t sedebil Dominusiexin actcrnum(Psal. \x\m, 10).»
igitur cl amplexatus est prmdam quasi leo confidens Dominalus vero estnon subditorum excellenlia lan-
in virlute sua; quia et hostes suos uno sermone ttim, scd omnis bonorum et optimorum perfectis-
prostia\itet ex discipulis electis nullum perdidit. sima cl omnimoda possessio, et vera ct immutahU
Tenuit pmdam, eum de suis ovibus diceret: « Non 3 lis firmitas, El idcirco solus ille summus imperator
rapiet eas quisquam de manu mea (Joan. x, 28).,» jure vocatur Dominus. Solium ejus specialis ordo
<Et non eril, inquit, qui eruat, et sonabit super spirituum est angeljcorum, qtii proprie thronus ap-
eum. > Quis sonabif? Qui pracdam ei frustra eona- pellatur, excehum in natura sua el elevalum conlcm-
bitur eripere, id est populus Judaeorum. Sonabit su- platione divina.
per eum sicut sonitus maris, id est tumultuosa el con- « Etea quaesub ipso eranl replebant templum. »
fusamultitudineclamans;«Reusestmorlis, crucifige, Templi nomine superna ccelorum habitatio designa-
cructiige eum (J-oan. xix, 6). » Sic aulem sonueruni tur, Joanne altestante qui ait: « Yidi, elecceaper-
super eum, qui praedam ei tollere nitebantur, quia tum est templum tabernaculi testimonii in coslo
idcirco eum occiderunt, ul multitudines lidelium ab (Apoe. xv, 5). » Atque post pauca : e Et nemo po-
eo separarent. Unde et alias scriptum esf : « Quia terat inlroire in lemplum, donec consumerentur
cogilaverunt inlra se dicenws : Hi.cest Jiteres, occi- septem plagae seplem angelorum ,(ibid*8). i Ea
damus cum, ut nostra fiat Iiaereditas (Matili. xxi, crgo , qum sub ipso eranl implebanl lcmjilum; ~qui£

(5S) God, G„ prmdkalipi


85 N COMMENT.IN ISAIAM LIBRI DGTO. — Llrl. 1. 86
superna illa coelorum habitatio plena est innumera-1 A VERS.3. — < Et clamabant alter ad alterum, et
bili frequenlia multorum millium angelorum. dicebant:-Sanctus, sanctus, sanclus Dominus Deus
Seraphin voeatur ordo qui primus est et summus exercituurii, plena estomnis terra gloriaejus. >
omnium, qui stabant super templum; quia etiam Dum clamare 'dieuntur ailer ad allerum, anim -
Ioci positione super omnes reliquos sunt, ita ut in- advertamus, quia divinas suas inlelligentias sibi
ter hos et Deum nulli "alii spirilus Intersint. Unde invicem copiose traduut. Unde et seraphim voean-
et in alia translatione dicilur, quia « Seraphin sta- tur, quod interpretatur principium oris eorum. Qui
bant in circiiitu ejus. » Et ob hoe Seraphin, id est enim primL.laudes et scientias divinas loquuntur, ac
ardenies yel hicendentes vocantur; quia tanto magis deinde cseteris augelorum subjectis ordinibus To-
in amore conditoris ardent, quanto hunc vicinius quendas tradunt, merito et Seraphin, id est princi-
vident. Sequitur : pium oris eorum dicuntur,
< Sex alse uni, et sex alae alteri. Duabus velabant Clamabant igitur alter ad alterum, et dicebant:
faciem ejus, et duabus velahanf pedes ejus, et dua- Sanctus, sanctus, ^anctus, Dominus Deus exerci-
bus volabaut. t Quia iste beatorum spirituum ordo tuum. > Tertio Sanctus clamant, nee adjungunt
charitate pro eseterjs ardet," quse in duobus praece- Domini dii, sed Duminus Deus, insinuautes quia Pa-
plis distinguitur, el inter duos praecipue cognosci- " ter et Filius, et Spiritus sanetus non tres Domini
tur, idclrco dicuntur duo Seraphin, cum sint innu- nec Dii sunt, sed unus Dominus Deus. Qui exerci-
merabiles. Et quod dicitur : Sex alm uni, et sex alm tuum Dominus appellalur ,jjuia omnis militia^coelo-
alteri, non numerum iiidicare credamus, sed quia rum nutui ejusdeservit. In hoc autem hymno dili-
prima, etmedia,et extrema intellectualiumvirtutum genter auimadvertendum, quia primus isle bealo-
eorum absolute et libere in Deum volant. Unde rum ordo angelorum ab ipso Deo theologicam scien-
cirea facies, et medium, et pedes, habere geminas tiam edoctus est, per quam seipsum velut magi-
alas describuntur, ut universaliter volabile eorum strum demum reliquis tradidil clamando illis:« San -
insinuetur Iargissime sursum in divina tendens. ctus, sanctus^sanctus Dominus Deus. >
Sed per faciem Dei potest accipi fortasseDivinitas, Et quia ipse trinus in personis, et unusin substan-
et per pedes ejus humanilas. Velant ergo faciem; tiaDominus Deus, a superccelestibus essenliis usque
quia et ipsis ea, quae sunt de Deo, incomprehensi-"- ad novissima terrae extendit in omnia, quae sunt,-
biiia sunt. Velant pedes ejus, quia sicut Dionysius pfovidentiam et bonilatem suam, ulpotc benignus
Areopagita asserit, securidum nos «'Jesu divina omnium Conditor, et omnia regit et eontinet. « Al-
formatio et arcana est rationi omni, et incognita ,p tingitenim sapienlia ejus afine usqueadfinem for-
intelleclui omni, et ipsi praeslanli honorabilissimo- liter, et disponit omnia suaviter (Sap. vm, 1). »
rum angelorum. » ' Unde et ipse coelestium exerciluum Dominus dici-
Aut certe per faciem et pedes ejus altiora et pro- tur, et omnis terra gtoria ejus plena esse canilur.
fundiora dhinarum injelligenliarumj accipiamus. Sic enim in coelo et in lerra ubique dominalur. Nam
Altum quippe Dei est : quia ipse nihil <existentium et « omnia, quaecunquevoluit Dominus, fecilin ccelo
est, neque aliquid alicui existentium cognitum, et et in terra (Psal. cxm, 5). » Qui jtixta Aiigustinum
neque verbum ejus neque nomen, neque scientia in supernis spirilibus summa pace alque amicilia
est, sed exaltatur in obscurum super omnia, Pro- coptialis, et inuna voluntale quodam spirilali igne
fundum quoque ejus est omnibus exislentibu\in- charitatis conflatls lanquam in excelsa, et secrela
comprehensibilisobseuritas el ignorantia. Dum ergp sede residens vclut in domo sua el in lcinplo suo,
faciem ejus et pedes tegere dieuntur, et solis mediis inde se quibusdam ordinalissimis creaturae molibus
alis volare, intelligendum est, qtiia tam sublimis primo spiritalibus..deinde cojporalibus pcr cuncia
praeeellentissiiiiorum ordo spirituum bealorum ti- diffundit, et uiitur omnibus ad incommuiabile arbi-
midus est circa divinarum, intelligentiarum subli- - Iriunisententiae suae sive incorporcis, sive coiporcis
miora et profundiora, et mediis alis in comniensu' JJ rebus,. si\e rationabiliius, sive irralionabiiibus spi-
ratione ad Dei visionem et intelltgentiam exaltatur. ritibus, sivebonis per,ejus graliaro, sive malis per
Faciem quippe ejus et pedes velanles incomprehen- propriam yoluntalem
sibilium illis notitiam quadam venerationis obum- Sed quemadmo&um corpora crassiora et inferiora
bralione sibi ipsis pie occullanf, sicque nobis exem- pei subtiliora, et pctentiora quodam.ordine regun-
plum cauts-forrnidinis dant, ne quando praesuma- lur; ita omnia corpora per spiritum \itae raliona-
mus discutere Deum, sed seinper laudemus, quo- lem, et Spirilus vilae ralionalis desertor atque peW..
niam ipsi nunquam discutiunt, sed assidue laudaint. cator per spiritum vilae rationalem pium, ct justum,
Itaque faciem et pedes ejtts velant, atque mediis et ille per ipsum Deum, ac sic universa crealura
alisvolant; quoniam sublimiaet profunda divino- pcr Crealorem suum, ex quo,'et per quem, et in
rum ultra modum non perscrutantur, sed hr Dei quo etiam condita alque constituta est. Ac per hoc
scientia mediocriter eltemperale volant, Mediarum voluutas Dei esl prima ct summa causa omnium
quippevolatus alarum incessabile actionum Beum coi poralium specierum alque molionum. Nihil enirii
imilauiium in mensura est, et allivolum assiduse mo- fit visibiliter et sensibiliter, quod non de inleriore
lionis eorum. Scquitur : invisibili, atque InteHigibili aula summa imperatoris-
HERVEIBURGIDOLENSIS MONACIII 83
87
aut jubeatur, aut permittatur secundum ineffabileml A . c Inmediopopulipollutalabia habentis ego ha-
justitiam praemiorum atquepoenarum, gratiarum ett hito. >Pollulionem namque labiorum se habere do-
retributionum in ista totius creaturae amplissima» luit; sed unde hanc contraxerit, indicavit, cum in
quadam immensaque republica. Sie ergo intellige. medio poputi polluta labia habenlh se habitare per-
lioc quod canitur : « Dominus Deus exercituum,_ hibuit. Unde enim diflicileest, ut lingua saecularium
plena est omnis lerra gloria ejus. » Sequitur: mentem non inquinet quam tangit. Quia dum ple-
VERS.4. — < Et commota sunt superliminaria . rumque eis ad quaedam loquenda eondescendimus,
cardinum a voce clamanlis. » paulisper assueti hanc ipsam locutionem, quae nobis
Quod est templi sive domus hujus ostium, nisii indigna est, etiam dclectabiliter tenemus, ut ex ea
jaftua regni coelorum? Et qui sunt cardines hujus, jam redire non libeat, ad quam vel ex condescen-
ostii, nisi illi Spiritus angelici, quorum ministerio. sione ducti venimus inviti; sicque iit, ut ab otiosis
patrise coelestis ingressus aperitur nobis, vel clau •. ad noxia, a levibus -ad graviora verba veniamus.
ditur? « Ejecit enim Dominus Adam, et collocavit; Sedpropheta sanctus unde se pollutum labiis co-
ante paradisum voluptatis cherubim, et flammeum gnoverit, insinuat subjungens: Et regem Dominum
gladium, alque versatilem ad cuslodiendam Tiam exerciluum vidi oculis meis. Ex divina enim visione
ligni vitae (Gen. III, 24). t Et ascendente Chrlsto cla- B
* illuminatus est, ut ea cognosceret in semetipso, quse
matum est: « Tollite portas,principes, vestras (Psal. prius non advertebat. Sequitur:
sxm,7).»Ipsis ergo commissaestjanuavitae,uteam VERS.6. — « Et volavit ad me unus de Seraphim,
vel claudant, vel aperiant. Et ideo cardines accipi- et in manu ejus calculus, quem forcipe lulerat de
mus eos, quia in ipsis velut in cardinibus ostium altari. »
illud \erlitur. Sed quae sunt superliminaria cardi- VERS.7._— « Ettetigit osmeum, etdixit: Ecce
«umistorum, nisi mentes angelorum ? Commota ergo teligit hoc labia lua, el auferelur iniquitas tua, et
-sunt superliminaria cardinum a voceclamanlh; quia peccatum tuum mundabitur. > -
dum majores cantant: Plena est omnis terra gloria Valida traditione Patrum antiquorum, et qui au-
ejus, menles minorum flectuntur ab obslinatione dis- ditores apostolorum fuerant, aflirmatum tenemus,
cordiae, quam ob peccatum protopareutis habebant primas virtutes angelicas, quae sunt in ciieuilu Dei,
adversus eos, qui hTterra deguut. nequaquam huc descendere. Cur ergo Seraphim, di-
< Et domus, inquit, impleta est fumo. > Subaudi citurad Isaiam venisse? Sed in hac propheta (5$)
a voce clamaiitis. Hoc et Joannes sic ait:« Et lem- sentenlia vull intelligi, quia ii spiritus, qui mittun-
plum impletum est fumo a majestate Dei, et virtute lur, eoruniTOcabulum percipiunt, quorum officium
**
ejus (Apoc. xv, 8). » Domus quippe vel templum gerunt. Quia enim ut peccala locutionis incendat,
implelur-fumo a mujeslate Dei; quia et ipsi spirifus de altari angelus carbonem porlat, Seraphhn voca-
angelici, qui semper eum in coelisvident, potenliam tur, quod incendium dicitur. Ex minoribus ergo
majestatis ejus ad integrum comprehendere ne- fttit angelus, qui missus est; quoniam summaeilLe
queunt. Nam « nubes et caligo in circuilu ejus (Psal. poteslates in ministerium foras nequaquam venire
xcxvi, 2). » Et « Posuit tenebras lalibulum suum creduntur. Qui et carhonem coelestis ardoiis in for-
(Psat. xvii, 12). > Hanc caliginem Moysesingressus cipe geminae dilectionis altulit, sive calculum, qui
est, ul ibi gloriam Dei videret (Exod. xx, 21). Hsec est lapis durissimus alque rotundus et ex omni
enim caligo vel fumus iste lux illa inaccessibilis est, parte lenissimus, virtulein sancti Spiritus in eo de-
in qua Deus inhabitare dicitur. Fumus ergo a maje- signans, quod virum fortem atque perfectum et in-
Uate Deidomum implet; quia omnis creatura in ejus legrum, ac mansuetum reddit. Altare vero, quod
cognilione caligat. Sequilur: est in conspeclu Dei cumulatum his carbonibus,
VERS.5. — « Etdixi: Vsemihi quia lacui, quia quid sentire debemus nisi supernarum corda virtu-
vir pollutus labiis ego sum, et in medio populi pol- fum, ubi sancti Spiritus ic,nis semper abundat?
luta labia habentis ego habito, et regem Dominum D rj Unde ad prophetam carbo missus est, id est portio
exercituum vidi ego oculis meis! > quaedam illius ignis, quae sufficeretsermonis peccata
Reprehendit se de silentio, et labiorum pollutio- purgare. Sed his per anagogen diclis leclionem a
ne; quia et nonnulla bona, quae loqui debuisset, capite revolvamus, sensum in ea mysllcum inda-
tacuit, et aliqua locutus est inulilia. Tenendus est gantes.
enim discretionis modus, ut et bona, prout opportu- Vidit enim Isaias Dominum non quidem sicuti
num fuerit, loquamur, et inania verba semper loqui est, sed modo quodam significativo, sicut prophetae
vel audire caveamus. Multum quippe deorsum duci- visio fuerat informanda. Quandiu enim in hac mor-
mur, dum locutione continua ssecularibus admisce- tali carne vivitur, nullus ita in contemplationis vir-
mur. Quod bene in semetipso reprehendit nunc pro- tute proficit, ut in
ipso jam incircumscripti luminis
phota dicens: « Vae mihi, quia tacui, quia vir pol- radio mentis oculos infigat; neque omnipotens"
lulus labiis ego sum! >Qui cur polluta labia haberet, Deus jam in sua claritate conspicitur, sed quid-
apeiuit, cum subjungit: dam sub illo spcculatur anima, unde refota proii-
(59) Codd., prppheta;.
539 COMMENT.IN ISAIAM LIBRl OCTO. — LIB. I. 90
ckit, ut post ad visionis ejus gloriam pertingat. A ac dominationes et angelos, totum ministerium cee-
Cum enim Doniinum se vidisse propheta fatetur, leste, condiderit ? Et duabus velabant pedes ejus.
dicens : « In anno, quo mortuus est rex Ozias, vidi Nam extrema quoque ejus quis seirepotest? quid
Dominum sedentem super solium excelsum et ele- pbst consummationem saeculi sit futurum? Quid
vatum, > protinus subjungit : < Et ea, quae sub postquam humanura genus fuerit judicatum ? Quae
ipso erant, implebant templum. > Quando Ozias sequatur vita, an rursus alia futura sit terra, et-
rex superbus ac praesumptor moritur, Dominus vi- post transitionem alia rursus elementa, vel alius
deuir; quia. mundi hujus elatio a desiderio men- mundus solque condendus sil? In Deo eliam maxi-
tis abscidilur, tunc ipsa mens Dei gloriam contem- me, qui nec principium, nec finem habet, omnis
plalur. ,ab hac cognilione principii ejus et finis excluditur
Et notandum, quod Dominus super solium excel- visus. Ne quseras prineipium ejus, vel finis ejus ar-
sum et ehvatum sedet. Quid namque est solium cana, quae non sunt. Habes praesens esse ejus; sed '
ejus nisi creatura angelica vel liumana, cui per in- laudalo, non discute.
telieetum, quem dedit, praesidet; quod videlicet so- « Et duahus, inquit, volabant. » Media tant im
Iium cxcelsum et elevatum dicit; quia natura hu-
nobis ex Scripturarum lectione
mana ad coelestem gloriam elevata proficit, et crea- cognoscimus, quse
lura angelica, dum multis spiritibus cadentibus in panduntuf, quando plasmatus homo, quando dilu-
yium, quando data lex sit, qualiter ex uno homine
coelo solidala est, ne cadat, inde elevata est, unde
universa spatia terrarum completa sint, et exlremo
confirmata. Templum vero ejus hoc est, quod so-
jElernus rex ibi ubi tempore Dei Filius carnem sumpserit. Csetera vero,
lium; quia habitat, praesidet. isti duo seraphim in faeie pedibusque
Nos ergo lemplum illius sumus, in quorurii menlibus quse dixiuius,
texerunt. Nam quia Testamentum Velus hrlege et
hahitare dignatttr.
in prophetis occultat ea, quse fuerunt ante mundi
Sed ea qum sub ipso eranl replebant.templum;
principium, unus seraphim, duabus alis faciem Dei
quia, quidquid nunc de illo conspicitur, adhuc non
est ipse, sed sub ipso est. Sic Jacob angelum vidit, velabat. Et dum in Evangelio et apostolorum do-
etvidisse-se Dominum fatetur (Gen. xxxii, 50); quia ctrina Testamentum Novum itidem abscondit ea
cuiii et mysleria ejus conspicimus, jam multum est, quse fuerunt ante sseculi creatioiiem, alius seraphim,
levamur. duabus alis velat cjus faciem. Eodem modo dum
quod super nosmetipsos Notandum vero
duo Testamenla in lege el prophetis atque in
quod dicitur : implebat templum. Quoniam et si ipsa
et apostolts occultant ea quaefutura sunt
angelus apparet, inflrmae tamen mentis desiderio ' Evangelio sseculi terminutn, uterque seraphim, geminis"
salislacit,~ ul si adhuc majus non potest, jam C post'
tamen minus quod videt, admiretur. Ea ergo, alis pedes ejus velal; et duabus mediis uterque vo-
sub sicut lat, dum per legem et prophctas, dum per evangeli-
quae ipso sunt, implent lemplum; quia,
dictum est, cum mens in contemplatione profecerit, cam et apostolicam doclrinam ea quce fiunt ab initio
non jam quod est ipse, sed quod sub ipso est, con- sseculi usque in finem, nobis panduntur. Sicque sex
alm uni sunt, et sex alm alteri. Sequitur :
templatur. Sequitur :
« Seraphiin stabant super illud. > Hoc-est quod « Et clamabant alter ad alterum. » Pulchre posi-
apud Moysen, duo Cherubim, stant super arcam tum est: alter ad alterum. Quidquid enim in VeSeri
Testamenti (Exod. xxv, 18). Nam per templum vel Testamento legimus, hoc idem et in Novo reperi-
arcam Ecclesia; per duos seraphin, \el duos che- liius; et quod in Novo fuerit lectitatum , hoc ex Ve-
rubin, duo Teslamenta figurantur. Quae super Ec- teris auclorilate deducitur : nihil in eis dissonum,
clesiam stant, quia nos protegunt, et omnem in- nil diversum. « Et dicebant : Sanctus, sanctus,
tellectuni nost:um superant. Seraphim, namque, sanctus Dominus Deus exerciluum. > In ambobus
sieut jam diximus, incendium dicitur; quia lesla- testantentis praedicatur Trinitas. « Plena est omnis
menta Dei corda audientium igne charitatis inflam- ..] terra gloria ejus. » Hoc de tempore evangelicaeprae-
mant. Unde Jeremias : « Nunquid non verba mea dicatiouis dicitur. Ubique enim sunt Ecclesiae bea-
sunt quasi ignis, ait Dominus? > (Jerem. xxin, torttm, quae sunt gloria ejus. In omnibus quippe, qui
29.) Et Moyses : t In dextera ejus lignea lex conversatione sua glorificant Deum, gloria ejus est,
(Deut. xxxni, 2). t Et Psalmista : t pgnitum atque ita omnis lerra plena esl gloria Dei. Olim non
eloquium tuum vehemenler (PsaL cxvm, 140). » omnis terra plena erat ejus gloria, sed unus angulus
Seqtiitur; terrae, quando dicebatur : « Nolus in Judsea Deus, in
c Sex alae uni, et sex alae alteri, duabus vela- Israel magnum nomen ejus (Psal. LXXV,1), » nunc
bant faciem ejus, et duabus velabantpedes ejus, et vero lotus orbis gloria ejus est plenus.
duabus volabant. » Quid per faciem pedesque Dei si- Sed quid tibi prodest, si omnis terra plena sit
gnatur, nisi hoc quod aute ssecula fuit, et quod gloria, tu autem non sis particeps plenitudinis glo-
post finem sseculi futurum cst? Duabus, inquit, riae Dei? Si enim ea quae facis, si ea quse loqueris,
velabant faciem ejus. Quis enim ejus potesl scire in gloriam Dei fiant, si sermo tuus, si taetus, si
principium ? quid antequam conderet istum mun- processus et ingressus tuus, si cibus ac polus, et
dum, in rerum fuerit seternitatc? quando thronos omnes actiones tuae in gloriam Dei liant, et parti-
9! HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI, P2
topt dicli hujus es : « Plena est omnis terra gloria A nium adversariorum potest ccntradictionibus ce-
ejus. > Sequitur: dere, calculus dicitur. Yidenfur autem mihi, et
« Et commota sunt supeiliminaria cardinum a LXX Interpretes in eo, quod anthraca transtule-
voce clamanlis. > In alia translalione dicrtur : « Et runt, idem sensisse. Anlhrax quippe, quem nos
ablatnm est superliminare a voce, qua clamabant. 1» carbunculum inlerpretamur, genus est lapidis fal-
"Moysi et Aaron ad ostium tahernaculi semper lo- gidi atque lucenlis, queni et in duodecim lapidibus
quebatur Dominus (Exod. xxix, 4 et seq.) quasi de- inveniinus (Exod. xxvnr, 18). Sive igitur calculum
signans ante Evangelium, <juia necdum eos in san- sive earbuneulum lapidem accipimus, et in cal-
cta sanclorum introduxerit (60), sieut Ecclesia post culo quidem d vini scrmonis Teritas et rigor, ia
introducta est, dicens : « Introduxit me Rex in cu- carbunculo autem doctrina lucens et manifesta mon-
hiculum suum (Cant. i, 5). » Quando ergo Dominus stratur.
descendit ad terram, superliminare illud, id est, Quod autem" seraphim volasse dicitur, intellige
qua i quodiam obstaculum intrare ctipientibus est velocem divini sermonis adventum super prophe-
aUatum. Yel quando Chri&tusinferni porlas confre- lam, acNovi Teslamenti repentinam cognitionena.
git et sanctorum animas secum educens ad superna Quia ubi Deus magisler est, nulla mora fit "in di-
victor r 'mcavit, etregna coelorum apernit, tunc abla- " scendo. « Et in manu ejus calculus.' » Calculus in
tum est snpeiiiminare. manu sermo est in operatione. Novum enim Testa-
In eo autem quod nova editio habet: < Et commola mentum per graliam facit ©peribus impleri, quod
sunt superliminai ia cardinum a voce clamantis, » sic Yetus nequivit per austeritatem facere. « Qttem tn-
iilam admonitionem intelligatnus, utfidelibus apeiiri leral de altari. » Quia evangelicum sermonem prae-
possit superni lempli janua, et infidelibus clausa per- dicationis de ara Dominicsecrucis accepit. El dixit:
maneat. Nam « a diebusJoannisBaptistae usque nunc « Ecce teligit hoc labia tua, t etc. Tactu ealculi, id
regnum coelorum virn palitur (Matth. xi, 12). > Pos- est divini sermonis, purgatum peccalum, sicul di-
sumus ergo vim inferre huic januse, et- nobis eam scipulis Dominus ait : « Jam vos mundi estis pro-
aperire, si volumus; quia commota sunt supei limi- pler sermonem, quem loctilus sumvobis (Joan. xv,
naria ejus, quse prius eam immobiliter clausam te- 3). » Purgatus itaque propheles, el igne co?Iilussuc-
nebanf. census subjungit :
Et bene dicitur-: A voce ctamantis, et non: a voce YERS.8. — « Et audivi vocem Domini dieenlis :
clamantium; quia per gratiam solius evangelicae Qtiem mitlam, et quis ibit nobis?Et dixi: Ecce ego,
praedicationis aperitttr porta regni coelestis. Neque mitte me. »
enim Moysi dictum est, quod Pelrus audire meruit : Et hic deelaratur unus Deus in ptaralitate perso-
< Quia tibi dabo claves regni coelorum (Matlh. xvi, narum. Sicut enim in Genesi dicilur : « Faciamus
19). » Sequitur : hominem ad imaginem, et similitudinem noslram
« Et domus impleta est fumo. » — « Deus » no- (Gen. i, 2); »ita et hic puto dictum : Quis ibit no-
Ster « ignis consumens esl (Deut. iv, 24). > Ex hoc bh ? Nobh enim quibus aliis sestimandtun est uisi
igilurigne, quia lotam subslantiam capere non pos- Patri et Filio el Spiritui sancto, quibus vadit, qui-
sumus, levior quasdam in universam Ecclesiam, cunque eorum obsequilur voluntali. Et in eo, quod
et, ut ita dicam, larior fumi natura dispergilur. unius loquentis persona praeponilur divinilatis est
Quam nos capientes dicamus : J« Ex parte co- unifas; in eo vero, quod dieilur nobis, personarum
gnoseimus, et ox parte prophelamus (I Cor. xni, diversitas indicalHr.
9). » Et: « Yidemus nunc per speculum in aenigmale « Et dixi, inquil, Ecce ego, mifte me, Deus, qui
(ibid., xn). > vocat ea quse non sunf quasi sint (Rom. iv, 17), >
< Et volavit, inquit, ad me unus de seraphim, > elqui dixit: < Ego sum qui sum (Exod. m, 14). >
etc. Quia per duos serapbim duo Testamenta in- Quoscunque vocaverit, slatim facit subsistere; quo—
telligimus, Novum Teslamentum missum ad pro- D niam omnia, qttseabsque eo sunt non sunl. Unds-
phetam dicimus, quod hahens in se utraqtie man- et propheta purgatus a viliis ausus est dicere: Ecce
dala, id est et sua, et Yeleris Inslrumenli, ignitum ego sum. Notandum autem, quomodo ad id quod
sermonem Dei duplici praeceptorum acie compre- dixeralDominus :« Quem mittam, et quis ibit no-
hendit, et lactis labiis, quidquid fuerit ignoi anlke bis; > propheta ex parte responderit : « Ecee ego
(hoc enim labia nunc interpretari possumus im- stim, mitte me, > et de sequenti laeuer-it, inlelligens
mtinda) purgalionis suse repulit veritate. Yere enlm nullum dignum esse hominum, qui Deo pergerel, ct
carbo, qui linguam puram facial a peccato, sermo omneitersuum ejus faceretesse, qui mitteref, qui
divinus. Sed quia in Hebraeo pro carbone calculus cum diceret: Mitte me, per aclivam vitam prodesse
legitur, videtur mihi sermo divinus ex calculi ap- proximis cupiens officiumpraedicalionis appetit. Hla
pcllatione signari. Sicut enim ealculus genus est est enim vera charilas, quae sic ad Deum feslinat,
.apidis durissimi, et roltindi, et omni parte lenis- ut proximum non deserat. Purgatus ergo per altarls
simi, ita sermo Dei, qui nec liaereticoniiri nec om- calculum cl charitate fervens ultro se, ut mittatu v

(60) Cod. G., hidufflrU*-


SS COMMENT. IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. I. 94
offert, quatenus gratiae, quam acceperat, alios~face- A Nam quia non ex fide, scd tanquam ex operibus
ret participes. Sed qui praesentibus pio amore pro- tumuerunt, ipso^suo tumore csecati offenderunt in
desse volebat, mala, quae futuris erant ventura, lapidem offensionis. In eo aulem quod addidit: Et
primo prophetare visus est, ac deinde-audivit eorum converlantur et sanentur, aut^a superioribus subau-
"^ diendum est, ut dicalur : non cpnverlantur, et non
bona. Nam sequitur :
YERS.9. — « Et dixit : Yade, et dices populo sanentur; aut de supernae medicinae misericordia
huie : Audite audienles, et nolile intelligere; et vi- lactum inteltigendum est, ut quo'iiam perversse et
dete vislonem, et noliie cognoscere. Exeaeca xor superbgevolunlatis erant, et justitiam suam consti-
populi hujus, » elc. luere volebant, ad hoc in sua caecitate deserentur,
Loeus enim iste ad illud tempus pertinet, quo Do- ut olfenderent in lapidem offeiisionis, cl implerentur
mintis in terris eonversatus cst nova docens et miia facies eorum ignominia, et humiliati quaererent no-
faciens, qui de Judaeis luhc ait: « Ideo in parabolis men Domini,_et non suam, qua Inflatur superbus,
cis loqiior, quia videnles non vident, et> audientes sed Dei justiliam, qua justificatur fmpius. HoCenim
non audiunt, neque inlelliguntjiit impleatur in eis multis eorum profeeit in bonum, qul de suo scelere
prophetia Isaiae dicens : Audiiu audietis,«et non in- ^ compuncti in Christum poslea credidcrunt. Aures
lelligelis, et videntes videbitis, et non videbitis. In- aulem, quae nunc aggravantur, et oculos, qui clau-
crassalum est enim cor populi hujus, et auribus - duntur, non exterioris homiuisesse putes, sed po-
giaviler audierunl, et ociilos suos clauserunt, ne lius interioris. Propheta vero, postquam ei diclum
quandc oculis vidcant, et auribus audiant, el corde est : « Excseca eor populi huhis, » subjecit :
intclligant, et converlantur, et sanem eos" (Matih. YERS.11.— «EtdixL: Usquequo Domine?Et
xnij 15-15). > Quia ergo parabolas Judseis non in- dixit: Donec desolentur civitales absqueliabitalore,
telligenlibus loquebalur Dominus, ct signa^coram et domus sine homiue, et lerra rclinquatur de-
'
eis faciebat, nee intelligehanl/quia totum carnaliter serta. » ,
sapiebant, mcrito divina eis senlenlia per increpa- YERS.12. — « Et longe faciet Dominus homi-
tionem prophclise dixerat : Audite,-snhm&i verba nes. >
"Salvaloris et nolite cognoseere, quid ea signifi- Tam diu enim perdtiraverunt In csecitate cordis,
eent. donec per Yespasianum et Titum civilates eorum
VERS.10. — t Excscca, inquif, cor populi hujus, desolarentur, ut non remaneret in eis habitalor, et
et aures ejus aggrava, etoculos ejus clatide,ne forte terra eorumrelinquereturdeseita, et longe fierent ho-
videant(61) oculis suis, el auribus suis audiant (62), r mines Judaicl generis, ab ea captivi per omnes gen-
etcorde suo intelligant(65), et convertantur(64),et tes ducli. Sed quia reliquiae hujus piebis circa fi-
sanenlur (65). » nem saeculi convertentur, videamus quid subjun-
Quis nunc in Isaia figuratur, qui populum Ju- gat: «'Et multiplicabitur, quae derelicta fuerat in
daeorum excaecarepraecipitur, nisi pcrsona prophe- medio terrae. »
tarum et ipsius legislatoris ? Isaiae erg6 dicitur : YERS.15. — « Et adhucin ea decimatio, et con-
« Excseca corpopuli Iiujus. » Quia sicut Apostolus veitetur, et erit in ostensionem sicut terebinthus,
ait: « Moyses ponebal velameirsuper faciem suam, ,et sicutquercus, quse expandit ramos suos, semen
ut nen intenderent iilii Israel in faciem ejus, quod sanctum erit, id quod-steterlt in ea. »
evacuatur, sed obtusi sunt sensus eorum. Usque in Medium terrse Jerusalem est, sicut per Ezecl.ie-
liodiernum enim diem ad ipsum vejamen inleetone lem dicil Dominus : « Ista est Jerusalem, in medio
Veteris Testamenli manet revelatum, quoniam in gentiumposul eam, et in circuiluejus terras (Ezech.
Chrislo evacuatur. Scd usque in hodiernum diem v, 5). > In hoc medio lerrm dereliquil Dominus ple-
cum lcgilur : Moyses, velamen est posilum super bemJudaeorum dicens : « Ecce relinquetur vobis
coreorum. Cum autem conversi fuerint ad Domi- domus vestra deseita. Dico enim vobis, non me
num, auferelur velamen (II Cor. m, 13-16). »Itaque D videbitis amodo, donec dicatis : Benedictus, qtii
quoniam Scriptura legis et prophetarum velaraine venit in noinine Domini (Matth. xxin, 58). > Sed
litterse obumbratur, etcainalis Judaeorum populus plebs ista, quani Dominus, dum adhuc habitaret in
solam litterae superficiem sequitur, Isaias seripto— Judaea, reliquit, el quaeposfmodum per totum or-
rum Testamenti Veteris personam gerens cor ejus bera dispersa est, appropinquanle sseculi termino
excaecare dicitur : multipticabitur, et ad fidem veniet, sicut scriplum
Cum autem dicit : Ne forle ~videanl oculis suis, est : « Si fuerit popiilus tuus quasi arena maiis,
sciendunr, quia Deus in sua caecitate reliquit eos reliquiae convertentur ex eo (Isa. x, 22). »
deserendo et non adjuvando; quod non iniquo, sed DecimaXio significat impletiouem legis propter
occulto jiidichr-fecit. Sive enim quando adjuvat, Decalogum ejus. Adhuc ergo erit in ea decimalio;
misericordiier facit, sive quando non adjuvat, ju- quia futurum est, ut legem suam impleat, et con-
ste facil; quia omnia non temeritale sed - judicio. verlelur ad praedicationem Eliae. Et erit in ostensi<3-
(6-1)Alias, videal. (64) Alias, convertatur.
(62) Aiias, audiat. (65) Alias, satiem eum.
^(?3)Alias, mtelligat.
9>5 HERVEI.BURGIDOLENSISMONACIII 96
nem sicut lerebinthus et quercus; quia longe Iateque A l nuntiaverunt domui David, id est reetoribus Eccle-
sparget exempla sublimis conversationis suse, et siae. Requievit Syria super Ephraim: id est gentilitas
magnae sanclitalis. Terebinthus enim et quercus Judaico populo concordat in persecutione fidelium.
nimis magnae sunt arbores. Semen sanctum erit id Sic enim legitur in Aclibus apostolorum : « Qui vero
quod lunc in ea sleterit; sicut de illa genle dicit Apo- increduli fuerant Judaei, suscitaverunt, et ad iracun-'
stolus: « Si radixsanctaest, etrami(Rom.xi, 16).» diam concitaverunt animas gentium adversus fratres
Sicut enim radix sancta est in palriarchis; sic san- (Act. xiv). » Et postpaululum : « Cum autem factus
cti erunt rami in his filiis. Haec,regnante Joathan, esset impetus gentilium et Judseorum cum principi-
vidit Isalas, Tel prophetavit. bus suis in aposlolos, ut contumeiiis afficerent eos,
CAPUT YIL etlapidarent(tuid., 5), »idestPaulumetBarnabam,
YERS.1. — < Et faetum est in diebus Aebaz filii < intelligentes confugerunt ad civitates Lycaoniae
Joalhan, filii Oziaeregis Juda, aseendit Rasin rex (ibid., 6). > Itaque rex Syrimet rexlsrael ascenderunt
Syrise et Phacee lilius Romeliaerex Israel in Jeru- conlra Jerusatem, dum fieret impetus gentilium et
salem ad praeliandum contra eam, et non poluerunt ; Judaeorum cum principibus suis in aposlolos. Itaque
debellare eam. > requievit Syria super Ephraim, dum Judaeigentilium
B
VERS.2.— « Et nuntiaverunt-domui David dl-. animos inflammassent adversus fratres. Et commo-
centes : Requievil Syria super Ephraim, el commo- lum est cor ejus, et cor populi ejus, quia et pramo-
ttim est cor ejus, et cor populi ejus sicut moventur siti et subjecli melu passionis titubaverunt. Contra
ligna silvarum a facie venfi. > quam fluctualionem venit Salvator nosler roborare,
Iiaec secundum Historiam veraciter credimus fa- et consolari eos. Nam sequitur :
cta. Sed quoniam « haec omnia in figura continge- VERS.3. — « Et dixit Dominus ad Isaiam : Egre-
bant illis (I Cor. x, 11), » requiramus, quid in istiss dere in occursum Achaz tu, et qui derelictus est
praefiguratum sit. Quia enim Achaz interpretatur: Jasub filius tuus ad extremum aquaeductus pisciase
apprehendens, quid per Achaz nisi typus apostolo- superioris in via agri fullonis. >
rum, ac temporis illius reliquorum fidelium, quii VERS.4. — « Et dices ad eum: Vide, ut sileas,
Christum in carne apparenlem fideliter apprehende- noli timeie et cor tuum ne formidet a duabus cats-
runt (unde et Simeon « accepit eum in ulnas suass dis titionum fumigantium istorum in ira furoris
(Luc. II, 28), t etquid per Joathan, qui interpreta- Rasin regis Syriae, et filii Romeliae. »
tur cujus et frater eorum, nisi prophetae signantur,, YERS.5. — « Eo quod consilium inierit contra
qui satis declaraveruut, cujus sit Christus, populii Q te Syria malum (66), Ephraim et filius Romeliee
Judaici an Christiani, qui secundum carnem frater'' dicentes : >
est Judaeorum? Dicitur quoque Joalhan Domini per- _YERS.6. — « Ascendamus ad Judam, et suscite-
feclio; quia a Domino data est prophelis perfeclio,, mus eum ad nos (67), et ponamus regem iri medio
quam habuerunt. Quid vero per Oziam, qui robusluss ejus filium Tabeel. >
dicitur, nisi virilis palriarcharum cuneus? Achazi YERS.7. — « Haecdicit Dominus Deus : Non stai
ergo nascitur ex Joathan, et Joathan ex Ozia; quo- bhVet non erit istud. »
niam apostoli sunt prophetarum filii el prophelae e VERS.8. — « Sed caput SyriaeDamascus, et caput
filii patriarcharum. Achaz vero rex Juda est, quo- Damasci Rasin. »
niam apostoli sunl rectores Ecclesiae. Isaias enim, qui dicilur salus Domini, egreditur
Quid autcm per Syriam, quae sublimis dicilur, in occursum Achaz; quia in anguslia tribulalionis
nisi superba gentilitas exprimitur ? Quid per Rasin,, nostrae occurrit menti nostrse, quomodo Filius Dei
qui interprctatur placentia' sive complicatio, nisii missus ad passionem in mundo fuit. Unde Aposto-
principes gentium erroribus implicati? Quid perr lus : s Recogitate, inqtiit, eum, qui lalem sustinuit
Israel nisi perfidus Judseoruin populus ? Quid perr a peccatoribus adversus semefipsum contradiclio •
Phacee regcm lsrael, qui dicitur "aperiens,nisi doc-- D nem, ut ne fatigemini animis veslris deticientes
tores Judaeorum, qui -Scripturas aperire deberentt (Hebr. xn, 5). > Egressio enim Isaisecommemoratio
Interpretando? Romelia vero dicilur Excelsus Do- Duminici Adventus est nobis. Jasub vero filius ejus
mini, et Phacee filius Romelim est; quia isti carna- derelictus quid significat nisi eos, de quibus diclum
les et perfidi Judaeorum magistri ab antiquis patri- est: « Omnis qui relictus fuerit in Sion, et rcsiduus
bus descenderunt, qui vita sublimes ante Deum fue- in Jerusalem sanctus vocabitur? > (Isa. iv, 5.) Unde
runt. Jasub interprelalur reverlens; quia illi, qui de
Itaque rex Syrim et rey>Israel in diebus Achaz add circumcisione crediderunt, praedicantibus apostolis
pimliandum contra Jerusalem venerunt; quia princi- reversi sunt adfeum.
pes gentium atque Judaedrum temporibus apostolo-i- Quid aulem per piscinam superiorem nisi Evan-
rum cceperunr mox impugnare Ecclesiam. Et non n gelium exprimitur legi superposilum ? Quid per
potuerunt debellare eam: quia « portae inferi nonn aqumduclum nisi Yetus Testamentum, unde proce-
praevalebunt adversus eam (Marc. xvi, 18). > EtU dit Novum? Egressns est igitur Isaias ad exlremunt
(66) Alias, iii malum. (67) Alias', et avellamus eum ad nos.
97 -COMMENT. IN ISAIAMLIBRI OCTO. — LIB. I. 98
aqumductuspiscinm superiorh; quia Christus in fine A omne, quo perfidus iste Judaeorum populus carnalem
legis natus est, et adhue inde nobis apparet. Quid legis aelionem tenet, et quinque sensibus corporeis
vero per agrum fullonis, ubi sordes et maculae ve- servit? Post cujus spatium Elia praedicante deficiet
'slium purgabantur, nisi Ecclesia Salvatoris figura- incredulus Judaeoium populus, ut multiplicetur cre-
tur, in qua nos, qui Chrisli vesles sumus, remissio- dentium numerus. « Nam csecitas ex parte conligit
nem peccatorum consequimur? Qttid per viam agri iu Israel, donec plenitudo gentium intraret, et sic
nisi actio Ecclesiae? Isaias itaque exiit in via agri omnis Israel salvus fieret (Rom. xi, 25, 26). >isic
fullonis; quia Christus in actione, quam Eeclesia ergo quasi post sexaginta et quinqxe annos aposfata
servat, apparet, et ait: Vide, ut sileas; idest ut vo- Ephraim desinet esse populus, nullo jam fere rema-
cem querelae non proferas. Noti thnere, suhaudi, nente incredulo ex ejus multitudine; quia poslquain
« eos, qui occidunt corpus (Mallh. x, 28). > - plenitudo gentium" intraverit, omnis Israel sah us
Duas caudas tilionum fumiganlium iram genlilium fiel.-Unde et stibditur :
et Judaeorum vocat. Quia in prima parte comburun- < Et caput Ephraim Samaria, et capiit Samariae
tur igne suae malitiae, et in ultima comburendi sunt filius Romeliae. > Samaria ^quippe custodia dicilur,
igne gehennae, qui per iram ardent adversus Ecele- et Romelia, excessus Domini. Custotlia crgo caput
siam, et per erroris nebulam fumant, et Judam, id B illorum erit; quia tunc observanliac praeceplorum
est Christianum populum ab Ecclesia quaerunt avel- Dei veraciter se subjicient. Et caput lmjus custodia;
lere ad se, et suis erroribus involvere. Sic enim Ju- erit filiusjxcelsi Domini. Quia principes rcllgionis
dsei Galatas avellere cceperant, cum eos per Episto- habebunt, qui palriarchse Abraham iilii non solum
lam Paulus ad Ecclesiam revocaret. Sic gentiles carne sed fide crunt ac moribus. Ut autem haecom-
avulserunt omues, qui Chiislura in persecutionibus nia myslice dicta e&se declaret, exponendo siibjun-
negaverunt. git ad hos, qui contra Ecclesiam pugnanl, dicens :
Tabeel autem bonus Deus interpretatur. Et gen- Si non crediderilh, scilicet in Chrisfum, non pcrma-
tiles atque Judaei bonitatem Redemptoris nostri ne- nebith, sed cito peribitis ah orbe lerrarum, Ecc(esia
gantes meliora putant ea quse ipsi colunt. Quierunt creseente : < Qtii enim rccli sunt, habitabunt in
igitur Judam avellere, ut regem in medio ejus po- terra, et simplices permanebunt in ea; impii vero
nanl filium Tabeel, id est boni Dei, qui sui erroris de terra perdenlur, et qui inique agunt, auferenlur
cultores cuperentin nobis praepositos et doctores Cxea (Prov. n,,21). »
eonstituere. Si quis aulem hos sexaginla quinque annos lii-
Sed noneiit, et non siabit islud. Sed caput Syrim storialiter ad capttvitatem decem trlbuum refcrre,
Damascus, qui dicitur sanguinh poculum; quia prin- voluerit, videat quod tresreges Juda in bacnarra-
cipes genlium sanguinem fidelium sitient (68). El lione propheta posuerit, sub quibtis ct prophetavit.
caput Damasci, id est ipsius crudelitatis gentilium < Etfactum est, inquit, in diebus Acliaz filii Joathan
Rasin, id esl cursus • quia veloci cursu transibit filii Oziae. > Et ideo computet, ut Hebraei volunt.a
eorum lyrannica dominatio. Yel compticatio erroris vicesimo quinto anno regni Oziaeusque ad sextum
caput saevitiaeipsorum erit. Rasiii quippe cursus vel annum regni Ezechise, in qtio Salmanasar cepit Sa-
complicatio, sive placentia dicitur. Sequitur : mariam, el transtulit Israe) in Assyrios. Quando
. VERS.9.— « El adhue sexaginta et quinque anni, enim Ozias, sub quo et isteprophetare coepil, ingres-
et desinet Ephraim esse populus.» sus in templum adolere voluit incensum, et percus-.
< Et caput Epliraim Samaria, et caput Samariae sus est lepra, volunt Hebrsei fuisse annum regni
filius Romelise. Si non credideritis, non permanebi- ejus vicesimum quintum, cujus reliqui anni fiunt
tis. » -' viginti septem. Omnes enim anni, quibus
regnavit,
A Nativitate Domini usque ad rebellionem Judae- quinquaginta cluo anni fuerunt. Post quem regnavit
orum adversus Romanos sexaginta et quinque anni Joathan filius ejus annis sexdecim, et hujus filius
fuerunt. Wam sexagesimo sexto anno rebellaverurit D Achaz sexdecim aliis. Et post huncregnavitEzechias,
sub Fullo praeside (69). Cujus rebellionis jiertinacia cujus sexto imperii anno Samaria capta est; atque
succedenle post tempore in tantum eonvaluit, ut et ita simul fiunt anni sexaginta quinque. Sequitur :
ipsi delerentur, et urbes eorum, et capfhi duceren- VERS.10. — « Et adjecit Dominusloquiad Achaz
turjn oniues gentes. Bene ergo dicitur : < Adhuc dicens: > i
sexaginta et quinque anni, et desinet Ephraimfesse VEUS.11. — « Pete ^tibi signum a Domino Deo
populus. i Fortasse~et aliud temporis spatium per tuo in profundum inferni, > etc.
omnes sexaginia quinque annos mysticedesignatur." YERS.12. — < Et dixilAchas : Non petam, et noa..
Nam sexies decem sexaginta sant. Et quia sex die- tentabo Dominum. >
buslicet operari secundum legem, senarius opera- VERS.15.—«Et dixit: Auditeergo, domus David :
tionem designat; denarius legem propter Decalogum Nunquid parum vobis est molestos esse hominibus, -
quinarius quinque sensus corporis. Quid ergoper quia molesli eslis et Deomeo ? »
sexaghita et quinque annos exprimitur nisi tempus VERS.14. — « Propter hoc dabit Dominus ipse vo*.

(63) God. Cruc, sitiunt. -(69) Cod.-G. Follo.


93 - IIERVEl BURGIDOLENSISMONACHI 100
bis signum. Ecce Yirgo concipiet, et parict filium, A idest nobiscum Dcus. Nobhcum Deus vocalur; quia
ct vocabiturnoHien ejtts Emmanuel.» cum sit Unigenitus Dci, super terram in carne visus
YERS 15. « Butyrum et mel comedet, ut sciat re- est, « et cum hominibus conversatus est (Baruc. m,
probare nialum, et eligere bonum. » 58), » et corporaliter ascensurus in ccelum promisit
Etsi hic non possel intelligi, tamen ex Maithseivo- nobis: « Ecce ego vobiscum sum ohintbus diebus
lamine nobis iunotesceret, a Domino dictum:«Ecce ttsqtie ad consummationem sseculi (Mattli. xxvui,
Virgo concipiet, et pariet iilium (Matth. i,25).»El Do- 20). > Domus enim David, quae"nomen ejus Emma'
minus, qui hoc dicit prsemittit, dicens." cNunquid nuet vocat, primo Maria et Joseph « dc domo et fa-
parum vobis est molestos esse homini, quia molesti miKa David sunt (Luc. l, 27), > ac uni\ersa deinde
estis et Deo meo? > Quis est ergo Dominus, qui di- Ecclesia.
^il: Molesli esth et Deo meo nisi qui alias loquitur : « Butyrum et mel comedet. > Butyrum ex lacte
« Asccndo adPalrem'uieumetPalremvestrum,Beum est, ellacex earne'; mel autem cadit ex aeie. Quid
nisi scientia humanitatis ejus
meum, et Deum veslrum? > (Joan. xx, 17.) Ipse enim ergo per butyrum
Et quid per met nisi dulcedo divinae
propler myslerium futtirae incarnaiiouis jam Deum expiimitur? ? Comedit
suum dicit Deum Patrem, et sic de se incarnandb sapienlise ejus itaque bulyium et mcl, quia
de alio : B humanam etdivinam sapientiam habuit. Etpropteiea
quasi ioquilur
« Pcle, inquit, libi signum in profundum inferni, scivit reprobare malum el eligere bonum; quia per
sive in excelsum supra. s Signum qttippe in profun- prudentiam humani et divini sensus omne, quod
dum et in excelsum descensio Chrisli ad inferos et malum est, sapienler respuit, el omne bohum ele-
ascenrioad coelos.Annon mirabile signum fuit, quan- git. Hinc eniin faclum est, ut ipse peccatum nullum
Vdo inlernum confregit et spoliavit, atque regna coe- commitleret, omnemque justjtiam adimpleret, atque
in tine sseculi genus humanum judicet.
lorum ascendens aperuil? Quodj ubelur signum petere
Sed ut mysticam intelligentiam in his prosequa-
Ae/i«znonsimpiieilersed sibi;quia Chrislus non pro-
mur, jubctur Achaz signum petere in profundum, et
pterse, sedpropternos usqueadinferniprofundades- in excelsum, et respondet: Non petam, ac si"'dicere-
et
cendit, usque ad solium paternae majestatisascen- tur aposjolis, ut mortem Salvatoris et ascensionem
dit. Sed Achaz utpote peccator ignorans mysteriaDe;:
<Noii petam, inqu t, et non tentabo Dominum. > oplarent, et 1111magis eam expaveseeient.-Scriptum
<
Putabat cnim hoc lentationem fore, si lale signum estenim, quoniam ccepit Jesus oslendere discipulis
Et incredtilorum suis, quia oporlet eum ire Jerosolymam, et multa
peteret. Dominus totam progeniem
ait: pati a'senioribus, et scribis, et prineipibus sacerdo-
increpans, C et lertia die rcsurgere. Et assumens
Audite ergo, domns David, quae signum ereplionis lum, et occidi,
eum Petrus increpabat eum dicens : Absit a te, Do-
veslrae et salvationis petere non vultis : « Nunquid
vobis est molestos esse liominibus mo- mine; non crittibi hoc. Qui conversus dixitPetro :
parum quia Vade retro me Satanas, scandalum es mihi (Matth.
lesti estis et Deo meo? » Molesti erant hoininibus, > Nam quod Dominus mortem suam et
id est ralione utentibus, qui, quod humanae salutis xvi, 21-25).
resurreclionem pracnuntiat discipulis, _et Pelrus ait:
exigebatratio, poslularenolebant. Neque enim genus e Absil a
humanum salvari poterat, nisi confringeretur infer- te, Domine, non erit libi boc, t hoc est
juxta mysterium quod Achaz praecipitur signum in-
nus, qui cunctorum animas suscipiens retinebat, et ferius et
superius pelere, et dicit : « Non petam, et
aperiretur coslum populo sanctorum. Sed et Deo non tcntabo Dominum. > Et quod Petrus audit:
moJesli erant; quia, quod Deus dare volebat, ipsi <
Scandalum es mihi, > boc est quod domui David
nolebant petere. Deo quippesalutem humanam quae-
Christi dicitur : « Nunquid paium
renti molestus est, quisquis se saluti subtrahit, nee quasi discipulis
vobis est molestos esse hominibus, quia molesti estis
talem exhibet, qui facile salvare possit. Propter hoc,
elPeo meo? >Molesti erant aposloli non solum san-
inquit, quod non solum hominibus, sed et Deo mo- ctis hominibus, id est prophelis, sed .eliam Deo,
lesti estis nolentes pelere signum triumphi Christi,
quia nolebant ut morerelur Christus et resurge-
per quod salvi sitis, dabit ipse Dominus vobis non ret, sicut propheise prsedixerant, et, Deus disposue-
posfulatus signum nalivitalis suae. rat.
< Dabit Dominus vobis signum. > Etquod signum? < Propter hoc, inquit, dabit vobis signum ipse
« Ecce Virgo concipiet, et pariel Filium. > Recte
et Dominus; » quia ecce virgo Ecclesia concipiet, et
conceplio parlus YTirginisvocatur signum, quse sic pariei filium, id est, masculinse virtulis populum
mater effecla est, ul virginitatis non amitteret sigil-
elecloruih, et vocabitis nomen ejus Emmanuel, id est
lum. Signum quippe sigillum appellari solet; et ipsa Chrislianum. Nam et in
parlicipatione sui nomiuis
propler hoc perpetuae virginitatis intactum signacu- estChristus nobiscum, dum ab illo Christiani voca-
lum vocalur in Canticis canlicorum : « Hortus con- rour. <
Butyrum et mel comedet. > Buiyrum spirita-
clusus.fons sigrialus (tant. iv, 12). » Vel signum, lis graliae pinguedinem designat, dicente Salomone:
id est miraculum vocatur conceptus et partus ejus; « Qui forliter premit ubera ad eliciendum lac, ex-
quia totus orhis lastus admiratur, quoniam virgo con- primit butyrum (Prov. xxx, 55).» Ubera quippe for-
ceperit,et pepeierilel in aeternum virgopermanserit. titer premimus, cum ubera sacri eloquii sublili in--
Et vocabilis, o domus David, nomen ejus Emmanuei, tel'ectu pensamus.
Qua pressione dum lac quscriitfus
101 COMMENT.IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. I. 102
butyrum invenimus; quia dtim nutriri vel tenui intel • A j> convincentesinterpretanlur vel coargiuites; qnia ma-
lectu quserimtts, ubertale inlernse jiiiiguedinis ungi- ligni spiiitus eos ante tribunal aelerni Judicis con-
mur. Mel vero dulcedinem coelestis doctrinae desi- vincunt cl coarguunt, qui nunc eis iniqtiitateni per-
gnat, ut prseJictus Salomon ait: < Comede, lili, mel, stiadentibus consentiunt, Cur autem dies piomiserit
quia bonum est, et favum dulcissimum gislturi luo; opfabiles, subdendo manifestati.
,sic et doctrina sapientise tuae (Prov. xxiv, 15).» Tali YERS.18. — t Et"eril in die Hb>:sibi!abit Domi-
itaque butyro et melle paseilur electorum popuhis, nus musese, quse est in extremo fiuminum jEg\pii,
quem gignit Ecclesia, et per hoc scit reprobare ma- et api, quae est in tcrra Assur. »
lum, el eligerebonum.Non enim sufficitnobis erudilio YERS. 19. — « Et venienl el rcquiesceiit omres
Scripturarum, nisi et unclio Dei doceat nos de 3m-. in lorrenlibus vallitim, et cavcrnis petrarum, et iii
nibus. Sequitur : omnibusjrutctis, et universis foraininihus. >
VERS.16. — « Quia antequam sciat puer repro- Qtiid enim in sibUo nisi vel sonus divinse pnedi-
Jiare malum, et eligere bonum, derelinquetur ter- cationis praefigurattir, vcl interna aspiratio? Musca
ra, quam tu delestaris, a facie duorum regum suo- vero nimis insolens, et inqtiietiim animal esl atque
rum. » immundum et nigrum. In qtta quid aliud qiiam su-
Qui sunt isti duo reges, superius dictum est, sci- "*- perbus quisque et inquietus peccator exprimitui ?
licet rex Syriaeet rex Israel pugnantes conlra popu- Et qtiae sunt JEgypti flumina nisi defluentia eainis
lum Dei. Et antequam puer Jesus per humanitalis vitia?Differt aulem esse iir-flumiiiibus jEgjpli, et
sensum dSseernere sciret inler bonum et maltim, esse in exlremo fluminum JEgypti. Est enim in fln-
derclicia est lerra, quam Acbaz, id est princeps ec- minibus ^Egypli, qui moratur in \iiiis et c.rcnate
clesiaslicus detesfatur, conversis ad eum magis at- cordis; et est in exlremo fluminum /Egypti, qulad
que pastoribus. Syria quippe ab Oriente est; el pessimam flagitiorum omiiium pcncnil nc(|uiiiain.
magi veneiunt ab Oriente Jerosolymam, dieenles : Qtti itaque per muscam extremi fltiniiiium ./Egvpti
« Uhi est, qui natus est rex Judaeorum ? Yidimus designalur nisi vel gentililas, vel quselibel atiima
enim stellam ejus, > etc. « Audiens autem Herodcs omnibus peccatis el erroribus detcnta?
rexturbatus esf, et omnis Jerosolyma cum illo. Et Quid vero per apem, qum esl in terja Assur, r.isi
congregans omnes principes sacerdotum et bGribas philosophi et poelse genlilium ore dulcia fcrcntcs,
populi, sciscilabatur ab<eis,ubi Chrislus nasceretur. et in postremis latenter pungenlcs, el occtiltum vi-
At illi dixerunt: In Bethlehem Judae (Matth. n, 2 rus infundentes, vel omncs qui vcrba sua primitus
etc.). » Dum dicitur: Herodes irattts et omnis Jero- ,„ indulcant, el in fine acriter pungunt? Quaeest enim
solyma cum illo, palet, quia jam tunc Syria coepit terrv Assur nisi infidelilas, vel impiorum mens et
requieseere super Ephraim conlra Judam. Nam ex voluntas, ubi regnat hostis aiitiquus : haecesl cnim
duobus his regibus alium hoc loco possumus Hero- longinqua regio, in qua minor filius dissipavit bona
dem accipere qui genlilis erat, et alium principes sua « vivendo Iuxurlose (Luc. xv, 15). >Et huic ergo
sacerdotunfet Scrihas populi. A facie quorum dere- muscae vel api Dominus sibilum vocis suse non de-
liquerunt terram eoruni magi, < qui cum audissent negat.
regem, abierunt, et invenerunt puerum cum Maria Yel per museam dcsignalur Judaicus populus,
tnatre ejus, el proeidentes adoraverunt eum (Mallh. qui ad sacrificioruin sanguinem more muscarum
n, 9 el 10). > Paslores quoque deseruerunt terram concurrebat. Et haec musca, quoniam in sordibus
detestabilem, et « venerunt festinantes, et invene- ullra modum sorduerat, in extremo fluminum JEgy-
runt Mariam el Joseph et infanlem positum inprae- pli, exsulabat, quia, quantum plebs ista Deo cxsti-
sepio (Luc. n, 16). t Quamvis aulem utrique loca lerat familiarior, tantum ultra illos, « qui in tenc-
mutaverint ad Christum venientes, tamen detestahi- bris et in umbra mortis sedebant (Luc. i, 79), > per
lis terra, quam reliquerunt, magis intelligcnda est inobedienliam deterius effluebat
perfidia Judaeoruin^ et infidelitas gentium. Sequi- D ] Per apem vero, quse mellifica naturaliter est, gen-
lur: _ j lilitas exprimitur; quia, cum « gentes, quse"legcm
VERS.17. — t Adducet Dominus super te, et su- non habent, naturaliter ea, quse legis sunt, faciunt,
per populum tuum, et super dpmum patris tui dies, ejusmodi legem non habentes ipsi sibi sunt lex, qui
qui non venerunt a diebus separalionis Ephraim a ostendunt opus legis scriptum in cordibus suis
Juda cum rege Assyriorum. > (Rom. II, 14). > Naturaliter ergo gentes sine duce,
Juxla quod hucusque traclavimus, Achaz aposto- sine doclore mellificare sataggbant, cum sine Iege,
lorum gerit formam atque summorum Ecclesiaesa- quaelegis erant, faciebant. isSi n*c apis eratin ter-
cerdotum. Ait ergo : Adducet Dominus super te el ra, de qtta dictum est: « Terra cs, et in terram ibis
super pepulum tuum ecclesiasticum, el super domum (Gen. m, 10), » in terra infructuosa, in terra Assur,
yaliis lui, id est super ordinem sacerdolum, dies quod interpretatur captivalio, vel clatio, vel devasta-
bonos, quales non venerunt, ex quo separatus est tio, ut a diabolo capli-vitas et elatas et devaslatas
Ephraim a Juda, id est populus Judaicus a populo gentilium animas iisque ad adventuni Domini intel-
fidelium, et aociatus cum rege Assyriorum id est lig&mus.
'
cum principe dsemonum diabolo. Assyrii quippe Quid vero per forrenles vallium nisi doctrinas S-
103 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 104
gurantur humilium? Et quid per cavernas pelrarum A . Et: « Alias oves habeo, quae non sunt ex hoc ovili
ntsi vulnei;a marlyrum ? Torrentes enim vocamus (Joan. x, 16). > Lac vero inlroductorius sermo est,
riyos, qui aquis niemalibus colliguntur, etsestno quo imbuuntur minus capaces, sicut ait Apostolus*
tempore siccantur. Jure ergo prsedicaliones sancto- « Tanquam parvulis in Christolac vobis potum dedi
ruro torrentes vatlium appellautur; quia, dum in non escam (I Cor. m. 2). » Sed ex vacca et duabus
praesenti'vitain nobis influunt, quasi in hieme colli- ovibus pra ubertate taciis comedet homo butyrum ;
guntur aquarum multitudines. Sed acstivosole adve- quia Dominus ab Ecclesia, ubi circumclsio etpraepu-
niente se subtrahunt; quia, cum aeternaepatriae lux tium cst, prse uberlate boni sermonis^pinguedine
emicueril, doctores prsedicare cessabunt. i>eca\er- pascilurj dum membra ejus pascuntur. Sequi-
nis auleni petrarum supia diximus : Requiescunt tur :
ergo muscse el apes in lorrentibus vallium el cavernis « Butyrum enim et mel comedet (70) omnis, qui
petrarum; quia conversi peccatores et praedicationes relictus fuerit in medio terrae. »|Medium lerrm Ju-
doctorum delectabiliter bibunl, elmaityrum patro- dsea et Jerusalem est. Relictus in medio terrm ille
cinia qu33runt. Quid vero per fruteta nisi pungens est, de quo superius ait: « Omnis qui relietus fue-
asperitas disciplinae signatur ? Solenl enim apes ex . rit in Sion, et residuus in Jerusalem, Sanctus vo-
fiutetis mella colligere. Quia, qui in disciplina con- cabitur. » Mel vero desuper cadit; butyrum autem
versantur, aeternam ex ea dulcedinem percipient. ex animalium laete colhgitur. Mel -igitur ex aere 5
Quid autem in foraminibus nisi mysticorum eloquio- bulyrum vero ex carne esl. Summi autem Patris
rum perforationes figurantur et apertiones? Nam, Unigenitus, cum sit Deus super omnia, homo factus
sicut lapis preliosus diversis modis perforalur et est inter omnia. Qui eum nos dulcedine divinitatis
sculpitur, ita mysticus sermo Dei diversis interpre- suse, et mysterio incarnalionis replet, melle nos pa-
tationibus aperitur. Et in his ergo foraminibus re- riter et butyro .satiat. Quia ergo Spirilus Christi
quiescunt muscse et apes; quia in spiritali intellio mentes fidelium Hebraeorum, quas replevit, et divi-
genlia Scripturarum delectantur conversi peccato- nitatis ejusdulcedineetincarnationisfide laetificavit,
res. Sequitur : reele dictum est, quia « bulyruin et mel manduca-
YERS.20. « In die illa radet Dominus in novacula bit omnis,'qui relictus ftierit in medio terrae.» Se-
conducla in his, qui trans flumen sunt, in rege As- quilur:
syriorum caput et pilos pedum, et barham univer- YERS.23. — « Et erit in die illa: Omnts loeus
sam. ubi fuerint mille vites, et mille argenlei (71) el in
Quid per caput nisi summa sacerdotii designalur? C i spinas, et in vepres erunt. »
Quid per rasos capillos nisi sacramenlorum subtSi- YERS.24. — < Cum sagittis et arcu ingredientur
tas ablata? Quid per pilos pedum nisi sacramenta illue. >
levitarum? Quid per barbam nisi virtus regni?Rasit Quid per vites nisi sancti designantur botros ope-
ergo Dominus in his, qui trans flumen sunt, in rege rum bonorum ferentes, quibus ait Dominus: < Ego
Assyriorum caput; quia sacramenlis praeceptorum sum vitis, vos palmites ? > (Joan. xv, 5.) Quld per
suorum nudavit sacerdotium Judaeorum, qui per argenteos nisi sermoues boni figurantur ? Nam < ar-
baplismum nolentes transire ad Chrislum in diaboli gentum electum Iingua justi (Prov. x,20) est. > Quid
regno permanent. Rusit et pilos pedum; quoniam per millenarium nisi plenitudo numeri ? Ubicunque
& levitarum ministerio spirilalia sacramenta abstu- fuerint miile viles, erunt et mille argentei; quiaubi
lit. Rasit et barbam; quia regnum Israelitieum de- fuerit copia virorum spiritalium, ibi et erit praedi-
serens decorem virtulis ejus ampulavit. Rasit haec cationis copia. Nam sub Yeteri Testamenlo vix in~
in novacula conducta; quoniam gladio Romani exer- veniebatur, qui scientiam praedicationis haberet. Sed
cilus ahstulit eis regnum, abslulit et templum, in in tempore revelatae gratiae, de quo nunc seimo est,
quo sacerdotum et levitarum complebantur officia. redundant ora fidelium ublque verbo xeriUtis.Et in
Sequilur : spinas et in vepres erunt; quoniam contra peccata
YERS.21. — < Eterit in dieilla : Nutriet homo et vitia gentilitatis direeti sunt.*Qttid enim per spi-
vaccamhoum, ctduasoves. > nas et vepres nisi punctiones peccatorum insinuat,
YERS.22.— t Etprseubertate laclis comedet bu- quibus velut desertum plena erat gentilitas ? Gum
tyrum. > sagitiis et arcu ingredienlur illuc; quia nimirum
Quis esl iste homo nisi mediator Dei et hominum saneti apostoli ad feriendam gentilium vitae duri-
homo Chrislus Jesus ? Et quse est haec vacca boum, tiam cum districlis verborum spiculis venerunt.
quam nutrit^ nisi Ecclesia apostolorum atque docto- Scriptura enim sacra arcus est, de qua ad corda ho-
rum quasi boum filia ? Hanc enim vaccamet in Abra- minum sicut ferientes sagitlae, sic lerrentes senten-
hae sacrificio legimus (Gen. xv, 19). Quae sunt oves tiae veniunt. Sequilur : « Ycpres enim etspinas erunt
duae nisi siroplices ac mansueli de utroque populo in universa terra. >
fideles, de quibus ait: t Non sum missus nist ad YERS.25. — « El omnes montes, qui in sarcnlo
«ves quae perierunt domuslsrael (Matth. xn, 12). » sai rientur, non veniet illuc terror spinarum el ve-

(70) Alias manducqbii. (71) Alias, mille viics mille argenteis, el in, etc.
MK r.miMF.NT. 1N ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. I. 106
prium, et erit in pascua bovis, et' in conculcationem A rtmt. Quibus in teslinionium adhibitls, acces-sit
pecoris. » Isaias ad propbetissam, ut impisegnaret eam; quia
Vspres et spinm vel peccata vel peccatores desi- sancti prophetae teslibus sacerdotibus ct magistris
gcant; montes vero sanctos conversatione subli- cordi Synagegae tldem Dominicfe Incarnationis infu-
mes. Sarculum autera ferrum est fossorium bidens, derur.t. Synagoga enim Ghiistum concepif, ex quo
verbuni doclrinae significansacutum ab utroque Te- nasciluram hunc cx sua carno credere coepit; quem
stamento. Montes igitur, qui in sarculo samcntui\ elpeperit, quando per parlum Yirginis eum nobis
id est fodientur, iio» veniet eis ierror spinarum et incarnatum edidiL Cujus nomen propheta vocavit:
iieprium,-quia, quiverbo doctrinae purgabuntur, non Accelera spolia delrahere, fesiinaprmdari; quiaprae-
timebunt peceata et viiia, quoniam novias \itiorum vidit eum mox tempore nativilatis suae pastores et
herbas divini verbi sarcido eradicabunt, ncque me- magos ad se tracturum. JEt alacribus dcsideriis eum
tuent t eos, qui occidunt corpus (Mailh. x, 28). » hortabalur, ut haec agere festinarel. Debellaturus
Et erit, subaudi terra, in pascua bovh; quia sanctus enim in toto orbe rcgnum diaboli haec prima puer
quisque praedicator in tota mundi latitudine inve- illi spolia detraxit, ut a pcrfidia Judaoorum pastores
niet quos sibi incorporet. Et in conculcaiionempe- ad se converteret et magos ad se .adoiandum cou-
corh; quia csetera fidelium «mltitudo tantum <:on- B ^ versos a pesleillius superstilionis averferet. Qiji tunc
culcat terrena, nec eonversione peccatorum pasci- ob infantilem igneraniiam nesciebat vocare patrem
iur ut prsedicator: bos quippe doctor esl, pecus vero suutn, id est nutrilium suum Joseph, -et n~a'rem
plebs fidelium. Sequittir: suam, Yirginem, sicut et in Jeremia dicit: « Ecee
CAPUT VIII. -' nescio loqui, quia puer ego sum (Jerem. i, 6). *
VERS.1. — < Et dixit Dominus ad me - sume tibi Sapientia enim Dei novitomuia; expers autcm agni-.
librum grandero, etscribe In eo stj-Io hominis ; \e- tionis infanlia per humanam utique imprudeutiam,
lociter spolia detrahe, cito praedare. » quod adhuc non didicerat, ignorabat; unde « pro-
VERS.2. — « Et adhibui mihi testes fideles fieiebai sapientia etaelate, et gratia (Luc. n, 52). >
IJriam sacerdotem, et_ Zachariam iilittm Bara- Nasn in divinitale non habtiil prcficere. Sed tamen
chiae. » abstulit fortitudinem Damasci el spolia JSamarim.
VERS.5. — < Et accessi ad prophetissam, et con- Syriain quippe gentilitalem significare diximus ;
cepit, et peperit filiura. Et dh.it Dominus ad mc : Damascus autem sanguinis poculumval sangninem
Yocanomen ejus; acccIcraspoliadetrahere,festina bibens interpretatur. Etcaput Syrice Damascus; quia
prsedari. rC culturae daemonuni subdifa eentilitas animam suam
VERS.4. — « Quia antequam sciat pueiwocare velut proprium sanguinem diabolo inpoculum libat.
patrem suum et matrem suam, auferetur fortttudo-- Quid itaque foriiludinem Damasci et idololatrice et
Damasci, et spolia Samarise eoram rege Assyiio- mortis animarum et crudelttaiis putamus nisi ma-
rum. >~ ges ? ln arle enim magica totius erroris et prsedica-
Quid nune per Isaiam nisi Mojscs et prophelae, tionis virtus convalescebat. Quid vero per Samariain
siguantur ? Quid per libmm grandem, nis,i Scriptura nisi Judoeoruni perfiJia signaitir 1 Dum ergo magos
Vetus ? Quid per stylum homhiis nisi scieniia ratjo- alqtie pastores ad se Puer conveiteret, abstulit\ii-
nabilis aninii ? Quid per Uriam sacerdotcm nisi qui tuteni Damasci et spolia Samariai. Et hoc factum esi
sub legefuncti-sunt sacerdotio? Urias enim inter- coram rege Assyriorum ; quia cognovit diabolus ma-
pretatur lux mea Dei; quia lumen veritatis etju- goriim suoram damnum quod pertulit. Unde et He-
stitiae, quod in eis erat,"dor.um esse J)ei fateban- roJem nnilamniavit, ut, natum Regem exsfinguere
tur, Qui.l per Zachariam, qui dicitur»ie»zor Doniii.t, quaerciis, omnes pueros sibi coactaneos occideret
nisi doclores, qui, in lege Domini dieac nocte me- (MatUi. u). Sequitur:
ditantes, divinam semper babebant menioriam ? Ba- YERS. -5.— t Et adjecit Dominus loqui ad me.
rachia vero interpretatur benedictio Domini. Et U I adhue dicens:
Barachia pater Zachariae est; quia sancti doctorcs VERS.6. •—« Pro eo quod abjeeit populus isie
filii sunt beneJielioms Domiui, Quid vero per pro - aquas Siloe, quae vadunt cum silenlio, ct assumpsit
phetissam r.isi S}Tiagogafignratur ? Quid per filium, magis Rasin et filiunijlonieliae. »
ejtis nisi Redemptor noster ? VERS.7. — « Propter hoc ecce Dominus adducct
Isaias itaque librum sibi sumens, stylo hominis in_ super eos aquas fluminis fortes et mullas, regem
eo scribil dicens puero Jesti: Velociler spolia de-. Assyiiorum, et omnem gloriam ejus, ct asccndct
trahe, cito pxmdare; quiaomnes Vetcris Testamentii super omnes rivos ejus, et fluet super omnes ripas
scripforcs rationabili senlentia in eo scrlpseruut, , ejus, »
<juod Dei Filius, in carne apparens, regntim diabolii VERS.8. —« Et ibit per Judam inundans ei trans-
feslinamer imasurus erat, et ah eo -captivos homi- iens, et usque ad coiium veniet, ei erit extoiisio
nes erepturus. Cujus rei testes adhibuil sibi pro- alarum ejus implei.s latiludinem terrae
luae, o Em-
pheta Griam et Zaehariam; quia Moyses ct caeteri,, manucl. »
qui libros Testamenti Yeteris scripserunt. aicanat Quoniam Siloa missus interpretatur, per Siloam
eorum mysteria sacerdolibus et doctoiibus tradide- intelligimus CJ.ristum,
qui missus est mundum rc-
PATHOL. CLXXXI. . 4
107 IIERYEI BURGIDOLENSISMONACHI fiflS
dimere, et per aquas Siloe prsedicationcm ejus. Per A\ NubiLcum Deus est, Id est Chrisfus : Ait eulns
aquas enim doclrina designatur, sicul scriptum e&t: ipse Chrislus Dominus ad me : Sicul in forti manw
« Aqua sapicntise salutaris potavit illum (Eccti. xv, erudivil me Deus Pater mcus, id est sieul eum, cui
43). > Qum, scilicet, aquae vadunt cumsilentio, idest valiilam virlutem dederat; non enim ad mensuram
mentem spiritali potentia leniler sine strepitu et dat Deus Spiritum, ne per viam populi hujus ince-
clamore verborum ingtcdiuntur; quia, sicut Salo- derem, infirmas actioncs ejus imbeeillo animo se-
nion ait": « Verba sapientum audiunlur in silentio quens , et inerudito corde per iter insipienlitim
(Eccli. ix, 17) » Quid vcro per Rasin regem Syrim gradiens, sed ut directionis mese viam fortiter et
nisi Caesarem intelligi voluit? Quid per Phacee fi- sapientcr tenerem. Unde contra eum indignantes
'
Hum Romelimnisi Pharisaeos et legis doclores? Ab- dixerunt apud se: c Giavis est nobis etiam advi-
jecil ergo populus Judaeorum aquas Siloe quia prse- denduro, quoniam dissimilis est aliis vita illius, et
dicationem Domini respuit. Et elegit Rasin, id est immulatae sunl vise illius, fanqtiam nugaces sesti-
regem gentium, dicens : « No:i habemus rcgem nisi mati stimus ab illo; et abstinet se a viis nosttis
Csesarem (Joan. xix, 15). » Gnde Rasin interpreta- tanquam ab immundiliis (Sap. n, 15, 16). > Non
tur Placeniia; quia secundum placentiam et libi- ergo i\it in via populi hujus, sed qui eum \alija
tum voluntatis suae dixerunt hcc, et assumpserunt B I manu confortavit et sapienter erudivit, ne in via po-
polius filium Romelim, id est Pharisacos el scribas, pnli hujus irel, ipse ei ac discipulis ejus dixit: Ne
qai a sanctis Palribus originem ducunt. dicatis: Conjuralio fit adversus nos ; omnia enim,
Propler hoc aduuxit Domhius super eos aquas flu- qum loquiiur populus isle, de nobis, conjuralio est.
r.iinh forles et mutias, id est humani generis vali- Genjuraveruni enim adversus Salvatorem, el« con-
dos et copiosos populos, rcgem scilicet Assyriorum, spiraverunt, ut si quis illum confiteretuf Christum,
jj est Yespasianum ducem Romanorum. Qtiia enim cxlra synagogam fieret (Joan. ix, ~22^, > et quasi
Assyrii dicuntur coarguentes, me:iioRomani \oean- conjurationem semper facienles nunquam' cessa-
titr Assyrii, qui Judseoriim iniquitatem arguentes vsruiitmala conlraeum machinari, donec inlereme-
ulciscebantur. Et qttia popultis Romani exercilus runt eum. Sic et in discipulos ejus quasi juratas
aquas fluminis appellavil, loquitur melaphoricp de semper habuere discordias, semptr eis mala fabri-
eo quasi de flumine nimium excrescentc ct cttncla eanlcs. Unde et subditur : « Et tiniorem eorum (75)
replenle. Yel per aquas ftuminh impefum tribula- ne timeatis, nequc pavcatis. »
tionis illius, quam tunc Judsei pertulerunl, intelliga- VERS.15. — c Domintim exerciluum ipsum san-
mus. Aqtiaeenim vel populos vel tiibulalismes hic citficate, ipse sit pa\or vester, et ipse terror
*" vester. >
significant.
Et ascendct, inqull, super omnes rivos ejus, » Ac si diceretur: « Nolile timere eos qui occi-
etc. Rivos ejus singulas tribus ac familias fortasse dunt corpus, animam autem non possunt occidere;
nominat, el lipas tenninos tribtium el famiharum. sed polius eum timele, quijiotest et animam et cor-
Sed iste fluviustiibulalionuiii exccdens omnes et pus perdere in gehennam (Matth. x, 28). » Sicul et
tribus et limites tenuit, et per Judam inundans et Petrus ait: « Timorem eorum ne timueritis, 4it non
transiais usque ad collum excrevit, ut submergcret contuibemini; Dominum autem Christum sanctifi-
omnes sicut flumen, cuni usque ad collum vene- cate in cordibus vestris (I Pelr. n, 14). » Sequi-
lit. Et extensio alarum ejus exercitus imple\it lali- lur :
tudinem terrm Emmanuel, id est Judaeam, et omnem VERS.14.— « Erit \obis in sancfificationem, in
Galilseam; deinde cemens propheta omnes Judaeos lapidem aulem offensionis, et in pelram scandali
in Jerusalem conventuros, atque per Tilum Yespa- duabus domibus Israel, in laqueum ct in ruinam ha-
saiii fihum superandos, ail: bitantibus Jerusalem. >
VERS.9. — « Congregamini populi, et vincemi- VERS.15. — « Et offendent ex eis (74) plurimi,
l.i (72), el audite universse procul terrse: confor-. TIet cadent, et conlerentur, et irretieniur. et capien-
lamini et vincemini, accingite vos et vincemini. > tur. >
VERS.10. — «Inite consilium, et dissipabitur, In sanclificalionem fuit disciptilis, quia Spirittis
loquimini verbum, et non fiet, quia nobiscum sui graliam dedit eis. Sed duabus domibus Israel,
Deus. » id est Judae et reliquis decem tribubus factus est in
Isec enim tempore obsidionis et captivitatis illius lapidem ojfensionh, et in pelram scandali. Sperabant
ccmpleta sunt. Neque enim cum Judaeis jam erat euJm eum Judaei venturum. Sed quia venit htimi-
Deus, sed cum Christianis. Nam sequitur : lis et occultus, contempserunt eum et oflenderuiii in
VERS.11. — «Hsecenim ait Dominus ad me: Sic- illum. Nam, apud se superba sapientes, dedignati
ut in forli manu erudivit me, ne irem in via sunt in eum credere, quem cernebant numilem. Fuit
populi hujus , dicens :» eigo eis laph offensionh. Quem, cum etiam mori
VERS. 12. — « Nun dicatis : Conjuraiio. Omnia cernerent, gravius in illum pertulcre scandalum, ut
enim quse loquitur populus iste, couiuratio est. > nulla ratione jam Deum credere possent, quem mo-
(72) Alias ubique, vincimini. (74) Cod. Cruc, in cis.
(75) Alias, ejus. \
109 COMMENT.IN ISAIAMLIBill 0CTO. — LIB. I. 110
rientem viderant, sicque eliam petra scandali factus i t. signum el in portentum Israelh, id esl ego el disei-
est. Et babitaloribus Jerusalcm fuit in laqueum et puli mei signa el porlenta faciemus in populo Israel.
in luinam; quoniam in eo quod eum specialiier per- Deum patrem dicit habitare in monte Sion, id est in
seculi sunl, semetipsos laqueo suae deceptionis in- ccelis,-non quia ipse Filius cum Patre scmper non
volverunl, et ruinam sibi non solum animarum, sed maneret in codis, sed quia corporaliter conversaba- ,
et tolius~urbis acquisierunt, ut cum ipsis tola dele- tur in terfis. Mons namr>ueSion ille nuric intelligi-
retur civitas. lur, de quo dicit Apostolus : < Accessistis ad Sion
< Et offenderunt, inquit, ex eis plurimi. > Non monlem et civitatem Dei viventis Jerusalem coele-
omnes offenderunt, sed plurimi; quia inter eos mulli slem ct multorum millium angelorum frequentiam,
erant in Chrislum credentes. » Et cadenl, inquit, et et Ecclesiam primitivorum, qui conscripti suut in
conterenlur. » Cadentes contriti sunt; quia relictis ceelis (Hebr. xn, 22). >JUequitur:
ccelestibus terrena quaesierunt. Quis enim major YERS.19. — « EtxCiim dkerint ad vos ^Quaerite
casus, vel quse potesl esse major contrilio quam, a pythoDibtis et divibls, qui Tslridentincantalionibus
derehcto Creatore," cieaturam quserere, deserlis su- SIKS: Nunquid non populus a Deo suo requiret pro
pernis gaudiis, infimis rebus inhiare? Casum igi- vivis ac morluis? > (75)
tur et contritionem passi sunt^, quia, amissis cce-1B YERS.20. — t Ad legem magis, et ad teslimo-
lestibus desideriis, terrenum esl omne, quod sciunt. nium. Quod si non dixerint juxta verbum hoc, non
Et irreticntur peccalis suis , et capientur laqueo erit eis malutinalux. »
perpetuse mortis. Yel in "obsidione Jerusalem sunt Quid pythonica divinafio gerat artis in libro Re -
irretiti, quando civitas capta est, et illi sunt capti. gum invenimus (I Regum XXVIII),ubi, rogante Saul,
Quia ergo multitudo Judaeorum offendens in lapi- pythonissa velanimam Samuelis,vel pro ea potius
dem offensionis confracta esl, electio aulem veram spiritum immundum evocavit ab inferis. Qtiod ma-
consecuta est justitiam, idcirco apte subjungitur : gicse phantasiae genus ab Apolline Pythio repertum,
YERS.16.—\t Liga testimonium, signa legem in atque ab ejus cognomine sic dicunt esse vocatum.
oiscipulis meis. > Sed et interpretatio nominis congruit, qtiia Python
VERS.17»— < Et exspeclabo Rominum, qui abs- dicitur os abyssi. Yideamus ergo sentenliam ;
condit faeiem suam a domo Jacob; et praestolabor % Ego, inquit, et pueri mei signa et prodigia facturi
•eum. * suaius in Israel; \os aulem, qui haec exspectatis,
Nam vox Christi nunc ad prophetam dirigitur. videte, ne mendacibus signis pseudoprophetarum
Propheta quippe testimonium Christi in nobis ligal; decipiamini. Cum enim dixcrint vobis quilibet se-
"
quia fidem ejus sermo propheiicus menli valde te- duciores : Qumritea pylhonibus el divinis, id est con-
nacius agglutinat, cum certum nobis sit, ea quae sulile magos, ut agnoscatis per eos a mortuis verita-
dixerunt prophetse, nullatenus fingi potuisse. Legem tena, respondete illis : Nunquid populus non requiret
quoque signat in nobis, quoniam prseccpta ejus aDeo suo pro vivh acmoriuh, etc.pro omnibus (75*)?
cordi nostro iirmius includit. Libcnter enim « Me- Omne enim quod inquiritur, aut pro vivis aut pro
mores sunms mandalorum ejus ad facicnda ea mortuis quaeritur, aut forsitan pro ulrisque. Cur
(Psal. cii, 18), > de cujtis potenlia et promissione ergo dsemones consuleremus, cum a Deo qtiaerenda
dubitare neqtiimus. Liga, inqtiit, teslhnonium Yele- stint omnia?
ris Tesiamenli, et trade illud discipulis meh, id Ad legem magh et ad lestimonium ejus alienda-
est apostolis el fldelibus, qui Evangelium suscepe- nsus. Quod si filii lsrael non dixerhil juxla veriiim
runt, et signa legem in eis. Quia ergo fidem Salva- hoc, id est ul, rcpudialis maleficis, ad legem Dei,
toris et legem discipuli lenuerunl, quam Jiidaei qfas cuneta prohibet maleficia^ ad testimonium lc-
maxime tempore passionis ejus amiserunt. Liga, gislaloris et prophelarum de adventu Salvatoris al-
inquil, testimonium, signa tegem in dhcipulis meis, tendant, non erit eis malutina lux, id est exordium
Ei exspectabo Dominum, ut me resuscilet; quia D novae gratise : « quia si Moysen el prophetas non
« esro mea requiescit in spe (Psal. xv, 9). > Qui audiunt, neque si quiaex mortuis resurrexerit, cre-
abscondii faciem suam a domo Jacob; quia ex quo me denl ei (Luc. xvi, 51), » id est Redemptori nostro,
ncgaverunt, et Palrem pariter amiserunt. « Omnis qui ait: « Si crederetis Moysi, crederetis forsitan et
enim qui negat Filium, nec Patrem habet (Joan. u, mihi. Deme enim ille scripsit. Si enim illius litteris
23).» Sequitur: non creditis, quomodo verbis meiscredetis? > (Joan.
VERS.18. — « Ecce ego et pueri mei, quos dedit v, 46.) Quoniam igitur ad Iegem et ad testimonium
mihi Dominus in signum et in portentum Israelis a noir attenderunt, non sunt illustrati luce matuttna,
Domino cxercituum, qui habilat in monte Sion. » praedicanle Domino, qui vespertinam vix habituri
Pueri vocantur qui mandalis coelestibus inser- sunt apparente Elia. Sequitur :
viunt, et puerorum nomine discipulos suos nunc ex- VERS.21. — < Et transibit per eam, et corruet,
primit, qui praecepta ejps specialiter servaverunt. et esuriet; et cttm csurierit, irascetur, et maledicet
Ecce cgo, inquit, el pueri meifquos dedit Dominus in regi suo et Deo suo.

*(75)Alias, req. visionem pro vivis a mortuis. (73*) C. Garst., id est pro omnibus.
121 IIEIWEI BURGID0LENSI8MONACHI. iI2
Transibii Judaicus populus per eam luccm, id c-st A ledixerunt ei. « qui cum maledicerelur, non male-
per illius temporis spatia, quo Christus mira factti- dicebat; cum paterelur, nou comminabatur (I Pet.
rus est, et mira doclurus, ct offendens ut csecus in n, 25). > Post cujus passionem, quia Jerusalem ob-
lapidem offensionis corruet ab omni statu rectitudi- sidenda crat et capienda, recte subjungitur : « Et
nis, el csurict, quia jam ultra non cibabitur 'pane suspiciet stirsum. »
\i'se eiintelleclus. Sicut enim fames carnis estsub- VERS.22. — « Et ad terram intuehitur, et ecce
sidium corporis sublractum, ifa fames meutis est si- tribulalio et tenebras, dissolulio et angustia, et ca-
lentium divinae locufionis. Et quia, cum doctrina l;go persequens, et non poterit avolare de angustia
cceleslis bumanam mentem deseiit, contra eam tei.la- sua. »
tio eonvalescit hostis aritiqui, postquam hic popu- Suspiciet sursum Jttdaicus populus ad Dei cogni-
lus intelligentiam Scripturarum perdiJit, et verba lionem el auxilium, et ecce iribulaiio adversitatis,
Salvatoris intelligere ncquhit, aut noluit, mox et tenebrm ignoraniise : quia Deus excsecavit corda
contra eum, instigante diabolo, in iram evarsit, et ecrum, nec hbeiavit eos. Et ad terram, id est ad ea
maledixilei. Hoc esl enim| quod nunc dicitur, quia quse circa se in terra fient, intuebilur, etecce tribu-
cum esuneiil irascetur, et maledicel regi suo et Deo latio. t Et erit, inquit, pressuia magna super ter-
suo. Christus namque et rex Israel est, et Deus B ram, etlra populo huic, ef cadent in ore gladii, et
Israel est. Qtii cum diceret quia mulli leprosi eiant captivi ducentur in omnes genles, et Jerusalem cal-
in Israel sub Elisseoprophela, et nemo eorum mun- cabitur a gentibus donec impleantur tempora nntio-
datus est nisi Naaman Syrus, repleti sunt oinnes num (Luc. xxi, 25, 24). > Hoc enim et hic dicitur :
ira in synagoga, hsec audienles, et ejecerunt eum <Dissolulio et anguslia, et caligo persequens, et non
exlra civitaiem et duxeruul eum usqtie ad superci- poierit avolare de anguslia sua. i Similiter et apud
lium montis, utprsecipitarent eum (Luc. IV, 27-27). Dariielem legimus : < Posl fmem belli slatufa deso-
Ettempore passionis ejus atrocius irati sunt etma- lalio (Dan. ix, 26). t Sequitur :

LIBER SECUNBUSo

CAPUT IX. ait : « Vaetibl.Corozaim! vaetibi, Beihsaida! quia si


VERS.1. —Piimo tempore allcviata est terra Za- in Tyro et Sidone faeLe fuissent virtules qu3e vo-
Lulon, et terra Nephthali, ei novissimo aggravata bisfactae sunt, olim in cilicio et cinere sedenles poe-
eslviamaris trans Jordanem Galilsesegentium. > nilerenl. Verumtamen Tyro el Sidoni remissius erit
VERS.2. — « Populus, qtii ambulabat in tene- ^ in judicio quam \obis. Ettu, Capbarnaum, usque ad
bris, vidit lucem magnam; habitanlibus in regione coelum exalfala , usque ad infcrnum demergeris
umbrae morlis, lux orta est eis.» (Maltlt xi, 21-25). »
Nunc de eo tempore sermo est, quo Dominus in- Via itaque maris genlium Galilmm, quae erat irans
ler homines degens, Evangclium prasdicare per se Jordanem, novisshnoaggravata csJ-lnsuis iniquilatk
ipsum dignatus est. Nam post baplismiim ad jeju- bus, quia praedicafionem Dominicam obslinato
nium ejus scribit Maftbaeiis,quia « secessil in Gah- airitnocoiitempsit. Populus auiem genlium, qui prius
lseam, et relicta civitate Nazareth venit, et liabita- in ienebiis ignorantiaeconstituius, latam viam saecU-
vit in Capbarnaum maritima, iu finibus Zabulon et li, quse ducit ad perdilionem, ambutabat, vidit lucem
Nephfhalim, ut adimplerelur quod dicfum est per magnam, praedicante Domino , et miraculis coru-
Isaiam prrpiielam : Teira Zabulon, et terra Neph- scante. Lucem vidil non parvam, ut aliorum pro-
tbalim, via maris trans Jordanem Galilsesegcntium. phetarum, scd magnam ut ejus, qui dicit : « Ego
Populus, qui ambulat in tcncbris, vidit lucem ma- sum lux mundi (Joan. vm, 12). » Atque habitatorl-
gnam, el sedentibus in regione umbrae mortis lux busregionis umbrm mortis, id est peccatorum etin-
orta cst cis. Et inde ecepit Jesus prsedicare et di- Ikleliiaiis nova lux jusliiis et fidei est exorta. Boc
cere : Pcenitentiam agite; appropinquavit enim re- Q enim inter mortem et umbram morlis distingui po-
gnum coelorum (Matth. IV, 12-17). tesl, quod inors eorum hitelligatur csse, qui cum
Ilaque prhno tempore Dominicaepraedicaiionis al- operibus mortuis ad inferos descenderuiit, quoniam
leviala est onere peccatorum lerra Zabulon, et icrra « anima , quao peccaveiit, ipsa morietur (Ezeclu
Nephthalim ; quia ibi Salvator, antequam discipulos xviii, 20); » umbra vero mortis eorum, qui, dum
elcgisset, prsedicare coepit rcmissionem peccatorum peccent, nec dum de vila egressi sunt; quia, si\o-
et ingressum regni cceleslis, promitlens pcenitenti- lucrint agere po3iiitentiam,*possunt.Ilaec tamen et
bus. Qui et de via maiis, id est dc regione mari- aliier possunt inteliigi. Ait enim :
lima, novissimo lempore prsedicationis ejus aggra- « Primo tempore alleviata est terra Zabulon, ete,
vata pondere peccalorum, in sequenlibus Evangelii "Nempe Zabulon interprelatur jusjuiundum ejits.
113 COMMENT.IN ISAIAMLIBEU OCTO. — LIB. II. 114
Nepi.thaiim dtscrciio. Et Judseorum populus jura- A j quam ejusdem lucis gaudia cognoveiunt, subjun-
mentum Dei percepeiat sicutper Zachaiiam dicitur: git =
< Juravit ad Abraham patrem nostrum daturum se VERS.3. — « Multiplicasti gentem, non magnifi-
nohis (Luc. i, 75). > Qai et discretus erat, id est a casti lsetifam. »
caeteris omuibus populis sequestralus. Primo igitur Multiplicata enim ftterat gens per totius mundi
tempore alleviata est terfa Zabulon, et ierra Neph- Iatitudinem. Sed necdum magnificata fuerat iStitia,
thaii; quia Dominus in terra Judaeorum tloeuit, qui- dum adbuc tantum in Judaea notus erat Deus: quia
bus hoc olira juraverat, et quos ex omnibus popu- completum adhuc non fuerat: i Evangelizo vobis
Ils, qui sub ccelo sunt, elegerat, ibique primo discU gaudium magnum, quod erit omni populo _(Luc.
pulos ad praedicandum misit. Sequitur : ii, 10). > Sed jam de ejus magnificatione sequi-
«Et novissimo aggravata est via trans Jordanem tur :
Galilsese gentium. > Quid per viam nisi aclio desi- « Laetabuntur coram te, sicut lsetantur (76) in
gnatur? Et quidper mare nisi saeculum'? quid vero messe, » etc. Copiosam quippe messem generis hu-
per Jordanem nisi baptismus? Unde et Jordanis de- mani collegerunt aposloli, quando non solum lu-
scensio eorum interpretatur; quia, qui hapiizaniur, dseos, sed eliam gentes congregaverunt ad fideni.
adima humililatis"ab elaiione sua descendunt. Ga- ® ' Unde et dictum eis fuerat: « Levate oculos
vestros,
Vtlmavero, quae dicitur, transmigratio perpetrata, etvidele regiones, quoniam aibaesunt jam admes-
transitus est de peccatis ad justiliam. Itaque via ma- sem ; et qui metit, mercedem accipit, et congregat
rh, id est actio saecularis, quae trans Jordat\em, id fructum in vitam aeternam, ut et qui seminal, simul
est posl baptismum est perpetratae transmigrationis gaudeal, et qui metit. Ego misi vos metere, quae
genlium, novissimo tempore aggravala est ponderc non laborastis. Alii laboraverunt, et vos in labores
peccatorum; qnia et nos, qui e? gentibus ad Chri- eorum Introistis (Joan. iv, 53 38). » In hac itaque
stum vocati sumus, postquam per baptismi Tsacra- messe laetati suntcoromDoiiiiMo sancli praodicatores,
menta transivimus, postquam ad virtutes a vitiis dum de conversione genlium gauderent. Qui et ac-
transmigravimus, nunc circa mundi terminum, ccpto desuper Spiritu sanclo antiquum hostem efc
quando lepuit charitas mullorum, etabundavit ini- universam ejus militiam superanles « omne cnim,
quilas, rursum saeculi viam iugredimtir, et ssecula- quod nalum est ex Deo vincit mundum (I Joan. v,
ribus negoliis implieauiur, qui Deo militare debut- 4),» sicut victores exsultaverunt. Et e\sull_uitcs spo-
mus, sicque peccatorum sarcina nimitim gravamur, lia diviserunl; quoniam eloquia sacra cunctis per
ut vix ad cceleste desiderium cor levare queamus. .p orbem nationibus distribuerunt. Nam spoliorum no-
Yel etiam ita possunt haec «exponi. Adveniente mine divina eloquia signantur, sicut scriptum esi:
Christo, et praedicatione illius coruscante primo, «Laetabor ego super eloquia tua, sicut qui inveuit
ierra Zabuion et Ncphthalim a seribarum et Phari- spolia multa (Psal. cwm, 162).»
sseorum erroribus est liberala, et gravissimum 3u- Yel midtiplicasti gentem fidelium, o Christe, qui
<laicarumtraditionum jugum excussit de cervicibus Eeclesiam tuam toto orbe dedicasti; sed non magni-
suis; postea. \ero Evangelium apostoli Pauli, qui ficasti Imtiiiam; quia de perlidia Jtidaeoriiinreliqui-
novissimus apostolorum omnitim fuit (I Cor. IV, 9), sti nobis tristitiam. Sed cum veneris, et Christiano-
ingravala est, id est mult"plicata praedicatio, et in rum gens tota simul fuerit congregata, tunc tmla-
terminos gentium, el viam universi maris, id-est buutur apostoli coram te sictitmessores; quia fiuctus
sseculi, Evangelinm Christi splenduit. Nam populus humanse messis congregatus erit in vitam aeternam;
gentilis, qui aute sedebat vel ambulabat in tenebrh, et sicui exsuttant vklores, qui captam dividunt prae-
et iJololatrise ac morlis vinculis tenebatur, clarum dam; quia lunc perfecte victus erit diabolus, et bo-
Evangelii lumen aspexit. Unde et adjungilur : mines dividentur in dextros et in sinislros. |Sed
« Habitantibus in regione umbrae mortis, lux orta eur isli victores in divisione spoliorum exsullave-
esieis. » Regio enim umbrm morth lerra gentium est, D ! rint" demonstratur, cum de genlili populo subjtiE-
quoniam umbra mortis imitatio hostis antiqui intel- gitur :
ligitur. Ipse etiini, quia mortem intulit, mors voca- YERS.i. — « Jugum enim oneris ejus, et virgam
tur, Joanne altesfanle qui aif : «Nomen illi niors humeri ejus, et Jsceptrum exactoiis ejus superasti
(Apoc. vi, 8). » Per unibiam igitur mortis ejus imi- sicul in die Madian. »
latio designatur, quia sicut umbra juxta corpus du- Eripiens quippe genlilitatem Dominus superavit
cifur, ila actiones iniqtioruin de specie imitalionis jugum onerh ejus, cum eam adventu suo ab illa dae-
ejus evpriniuntur. Cernens ilaque propheia gentiles moniacae tyrannidis servituie libcravit. Superavit
poputos in antiqui hostis imiialione defecisse, eosque virgam humeri ejus, cum perseculiouem illius, qua
ad yeri solis ortum_resurgere, quae certefutura no- _ex perverso opere graviler deptimebat, ab humano
verat, quasl ex prapleriiis narrat, dicens : « Habitan- genere-Redemptor compescuit. Superavit sceptrum
tibus in regione umbrae mortis, lux orta esl eis. t exactotis ejus, cum regnum diaboli, qui pestifera
Ac de eorumdem multiiudinegeirtilium, qui nequa- perpetratione vifriorumexigere consuevit debita poe-

(76) Alias, qui Imtanlur.


115 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHl 116
narum, de fidelium corde destruxit. Sed quomodo A Eadem nocte dixit Dominus ad eum : Surge ei de-
haecacta sint audiamus. scende in castra, quia tradidi eos in manu tua. Sln
Sicul in die Madian, id est sicut sanclus Gedeon autem solus ire formidas, descendat tecum Phara
In trecentis viris innumeram multitudinem Madia- puer tuus. Et cum audieris quid loquantur, lunc
nitarum vicit. Libei hoc loco digressionem facere et confortabuntur manus tuae, et securior ad hostium
quare triumphus Christi victoriae Gedeonis assimi- castra descendes. Descendit ergo ipse et Phara puer
letur ostendere. Scriplum esl enim inlibro Judicum : ejus in partem castrorum, ubi erant armatorum vi-
« Omnis Madian, ei Aroalec, et orientales populi giliae. Madian autem et Amalecet omnes Oiienlales
congregati sunt simul. Et transeuntes Jordanem ca- populi fusi jacebant in valle ut locustarnm multl-
stra melati in valle Jezrael. Spiritus autem Domini tudo. Cameli quoque innumerabiles erant sicut are-
induit Gedeon. Qui clangcns buccina convocavit na quae jacet in littore maris. Cumque venisset Ge:
domum Abiezer, ut se seqtierelur. Misitque nuntios deon, narrabat aliquis somnium proximo suo, el iu
in universum Manassen, qui et ipse secutus est hunc modum teferebat quod viderat: Yidi som-
etim; et alios in Afer et Zabulon et Nephthalim, nium, et videbatur mihi quasi subcinericius panis
qui occurreruni ei. Dixitque Gedeon ad Dominum ; ex hordeo volvi, et in Madian caslra descendere.
Si salvum facis per manum meam Israel, sicut lo- B Cumque pervenisset ad labernaculum, percussit
cutus es, ponam vellus hoc lanaeln area : si ros in illud atque subvertit, et terrse funditus coaequavit.
solo veliere fuerit, et in omni terra siccitas, scio Respondit is cui loquebatur : Non est hoc aliud
quod per manum meani, sicut locutus es, liberabis nisi gladius^Gedeonis,filii Joas, viri Israelilse. Tta-
Israel. Factumque est ita. Et de nocte consurgens, didit Deus in manu ejus Madian, et omnia castrss
expresso vellere, eoncham lore complevit, dixitque ejus.
rursus ad Dominum : Ne irascalur furor tuus con- « Cumque audissel Gedeon somnium, et interpre-
ira me, si adhuc semel tenla\ero signum quaerens talionem ejus, adoravit et reversus est ad castra
in vellere : oro ut solum vellus siccum sit, et omnis Israel, et ait: Surgite, tradiditenim Deus in inaEtis
terra rore madens. Fecitque Dominus nocte illa, \estras Madian, divisilque trecentos viros in tres
sicut postulaverat, ct fuit siccitas in solo vellere, et partes, et dedit lubas in manibus eorum lagenasque
ros in omni terra (Judic. vi, 55), etc. » vacuas ac lampades in medio Iagenarum, et dixit ad
«Igitur Jerobaal, qui el Gedeon, de nocte con- eos : Quod me fecere videritis, hoe facite. Ingrediar
surgens, el omnis populus cum eo venit ad fontem in parles caslrorum, et quod fecero, sectamini,
qui vocatur Arrath (77). Erant autem castra Ma- r< < Quando personueiit tuba in manu mea, vos quoque
dian in \ aUe ad sepientrionaleni plagam collis ex- per circuitum castrorum clangile, et conclamate :
celsi. Dixitque Dominus ad Gedeon: Multus tccum Dominq. et Gedeoni. Ingressusque est Gedeon et
est populus, nec tradetur Madian in manus ejus, ne trecenti viri, qui erant cum eo, in partem castrorum
glorietur contra melsrael, et dicat: Meis viribusli- incipientibus vigiliis noctis medise, et cuslodibus
beratus sum. Loquere ad populum, et cunctis au- suscitafis cceperunt buccinis clangere et complodere
dientibus prsedica : Qui formidolosus et timidus cst, inter se lagenas. Cumque per gyrum castrorum in
levertatur. Recesseruntque de monte Galaad, etre- tribus personarenl locis, et hydrias confregissent,
versa sunt de populo viginli duo millia virorunvet tenuerunt sinislris manibus lampades, et dexlris
tantum decem millia remanserunU Dixilque Domi- sonantes lubas, clamavcruntque : Gladius Dominiet
nus ad Gedeon : Adhuc populus multusest; duc Gedeonis, stantes singuli in loco suo per circuitum
eos ad aquas, et Lbiprobabo illos, et de quo dixero castrorum hostilium. Omnia itaque caslra turbata
tibi, ut tecum vadat, ipse pergat; quem autem pro- sunl, et vociferantes, ululantesque fugerunl. Et nl-
hibuero, revertatur. Cumque descendisset populus hilominus instabant trecenti viri buccinis personan-
ad aquas, dixit Dominus ad Gedeon : Qui lin- tes. Immisitque Dominus gladium in omnibus ca,-
gua lambuerint aquas sicut solenl canes lambere, D ] slris, el mutua se csede triuicabant, fugientes usque
sepaiabis eos seorsum; qui aulem, curvatisgenibus, Bethsetta, et crepidinem Abelmehula in Tabbalb..
biberint in altera parte erunl. Fuit itaque numerus Conclamantes autem viri Israel de Nephthalim et
eorum qui, manu ad os piojiciente aquas lambue- Aser et omni Manasse persecuti sunt Madian. Misit-
rant, trecenti viri; omnis aulem retiqua multitudo que Gedeon nunlios in omnem monfem Ephraim,
flexo poplite biberat. Et ait Dominus ad Gedeon: In dicens : Descendite in oecursum Madian, et OCGU,-
trecentis viris qui lambuerunt aquas, liberabo vos, pate aquas usque Bethbera alque Jordanem. Clama,-
et tradam MaJian in manu tua : omnis autem reli- vilque omnis Ephraim, el praeoccupavil aquas us-
qua multitudo revertatur in domum suam. que Belbbera, apprehensosque duos viros Madian
< Sumptis itaque pro numero cibarits el lubis, Oreb, et Zeb iiiterfecit, Oreb in Petra Greb, Zeb
omnem reliquam multitudinem abire fecit in taber- vero in torculari Zeb, et persecuti sunt Madian,
nacula sua, et ipse cum trecentis viris se cerlamini capita Oreb elZeb poriartes ad Gedeon iransfluenU
dedit. Castra autem Madian eranl subter in yalle. Jordanis (Judk. vn, 1 el seqq.). > Haclenus Hislorije

(77) Alias, Harrad.


f 17 COMMENT.IN ISAIAMLIBRI OCTO. - LIB. II. 113
«acrae vrrba posuimus. Sed quid prodest verha po- A A < Misitque nuntios in universum Manassem, » hi
suisse, nisi et mysticam eorum intelligeniiani sal- est aposlolos, dicens : «In viam gentium ne abieri-
tem breviter allingamus. lis, sed ite ad oves domus Israel (Matth. x, 5, 6). t
Gedeon igitur, ad prcelium veniens, Redemptoris t Manasses » enim, qui interprefalur necessitas, fi-
nostii signat adventum, de quo scriplum est: gura est illius populi, qui necessitate Deo servivit,
« Tollite portas, principes vestras, et Introibit rex id est timore. t Et alios in Aser, et Zabulon, et
glorise. Quis est iste rex glorise ? Dominus forlis et Nephlhalim;» quia Paultim et Barnabam misit ad
poiens, Dominus potens in prcelio (Psal. xxm, 7). > gentilem populum, qui faclus est in Christo beatus,
flunc Redcmptorem noslrum non solum opere, sed el fortitudine plenus, et charilate dilatatus. Aser
etiam nomine prophelavil. Gedeon quippe interpre- enim beaius dicitttr, Zabulou habilaculum fortiludi-
tatur circuiens in utero. Dominus enim noster per nis, Ncphthalim dilalatus vcl dilalavit me. Ros hi
tnajeslatis potentiam omnia circumpleclilur, et la- vellere, el siccitas in omni terra fides est in omni po-
men per dispensalionis gratiam intra uterum Viigi- pulo Judseorum, el infidelitas in gentibus.
nisvenit. Quid enim circuiens in [ulero nisi omni- « De nocte consurgeiis, expresso vellere, concbam
polens Deus sua nos dispensatione redimens, divi- rorc complevit; » quia de morte Christus, ante lu-
nitate cuncta complectens, et humanitatem intra H I cem resurgens, fidei gratiam a Judaeis abslulit, qua
uterum sumens, in quo utero incarnatus esset, et discipulorum menletn rcplevii. Itcm siccitas in vel-
clausus non esset, quia ct in utero fuit perinfiimi- lere et ros in omni terra pcrfidia csl in Jtidaeis, et
tatis subslaniiam, et extra uterum per divinitalis fides in tolo oibe. Gedeon, id est Ciirislus. Jero-
potentiam baat (78), id est judicem habens, ad improperium
Madian vero interpretatur de judicio. Ut enim scilicel diaboli, qui reprobos habens non tamen po-
hostes ejtis repellendi destruendique essent, non de tesl judicare, etvindicare destt uctiOnemidololatiise.
vitlo repelientis, sed de judicio juste judicanlis fitit. Qui de nocte consurgens venit ad fonlcm nomine Ha-
Et idcirco de judicio vocanlur, quia alicni a gratia rad: qtioniam ante lueem de sepulcro rcsurgens,
Redemptoris justse damnaiionis meritum etlam in vcnit ad innnortalein fontem in ccelumascendens-
Tocabulo nominis trahunt. Harad quippcconsurrectio descensionisinterpretalur.
Amatec autem populus lambens inleipretatur. Et Et omnh populus credenlium cui» eo resurgens venit
quid per lambentem populum nisi mentes saecula- ad hunc fontem; quia « Deus conrcsuscifavit, ct
rium deslgnantur, quae terrena cuncla ambiendo consedere fecit nos in coeleslibus in Chrislo Jesu
quasi lambunt, dum solis temporalibus delectan- _ (Ephes. ii, 6). »
lur? C Madianerant in
valle, id est in profundo vitiorum,
Orientales vero dicuntur: quia, sicul orti sunt, ad septenlrionalem plagam, id est in sinislra el g!a-
ita permanent neque circumcisi, neque baplizati. ciali, tenebrosaque infldelitate. Co//i's excelsus Ec-
« Omnis £rgo Madian et Amalec et orientales populi ciesia est in lalere Christi lancea patefaclo consL-
congregati iransierunt Jordanem; » quoniam isti stens, qui est mons in veitice montium.
omnes una conspiralione in eos, qui baptizati sunt, Mons Galaad, qui inferprelatur acervus leslimoniit
irruerunt. Nos quippe baplismum quasi Jordanem< prsecelsum et muhiplex lestimonium est, quod in
Jesu duce transivimus, et jam quasi repromissionisi passionibus martyres reddiderunt. De qtto nionte
terram inhabitamus Ecclesiam. Dum igitur infideles> reversa sunl viginti duo millia timidorum, id est
adversus nos veniunt, quasi ad eorum devastatio- multitudo transgressorum utriusque Testainenti et
nem, qui in terra trans Jordanem sunt, prope- apostatartim. Nam viginii duo bis undecim sunt,
raut. et undeuarius transgressionem designat, denaritis
Et caslrametaii sunt in valle Jezrael; quia in pe- observantiam prseceptorum. Nam decem miltia re-
regrinatione vitae piaescntis tjrannice depresseruntt manserunt cum Gedeone. Sed quia noti omnes prae-
et conculcaverunt humili:atem fidelium. JezraelI n dicare sufliciunt vel pali pro Cbristo, qui legem serr
quippe semen Dei dicitur; et t qui seminat honumI vare crcduntur, adhuc populus est mullus.
semen, est filius homiuis; bonum vero semen sunt* Ducti suntigitur ad fluvium, ttt aquas lambereiit,
filii regni (Mailh. xm, 57j. » et qui aquas flexis genibus bauserunt, a bellica ia-
* <
Spiritus autem Domini induit Gedeon; > quia,> tentione remoli sunt. Aquis namque doctiina sa-
«Jesubaptizato etorante, descendit Spiritus sanctuss pientise, staiitibus aulem genu recta operatio desi-
«orporalispecie sicul columba in ipsum (Luc. m,> gnatur. Qui vero dum aquas bibereut, genu flexe-
22). > < Qui clangens buccina convoeavit domumII runt, a bellorum cerlamine revocati sunt; quia cuni
Abiezer;» quia ccepit Jesus praedicarc, et eligit di-- illis contra hostes fidei Christus pergit ad^proelium,
scipulos. Abiezer quippe Paler meus adjutor inter- qui cum doctrinse fluenta hauriiini, rectitudinem
pretatur. Quonomine quid nisi prophetarum etan- opertnn non inflectunt, ut sapientise doctrina el ope-
fiquorum palrum persona dcsignatur, cujus domuss rum viitute polleant. Nam, quia dissolutio operum
fuit discipulorum Domini collegium? in ipsa genuum incurvatione signatur, Paulus ait :

(78) Cod. G., Jeroboam.


119 HERYEI BURGIDOLENSISMONACHI 120
« Remissas manus, et dissoluta geiiua erigite, et A j ros, id est sanctos prasdicaiores in tres partes mun~
gressus rectos facite pedibus vestris (Hebr. xu, 12).» di, quae sunt Asia, ct Europa, et Africa. « Et dedit
« Fuit itaque numerus eorum, qui manu ad os tttbas in manibus eorum, Jagenasque vaeuas, ac
projiciente aquas lambuerant, frecenti viii. > Solet Lampades in medio Iagenarnm. > In tubis desi-
in centenario numero pleniludo perfectionis intelligi. , gnalur clamor prcedicalionum ; in lampadibus
Quid igifur in centenario ler duclo nisi perfecfa co- claritas miraculorum; in lagenis ftagiiitas cor-
gnitio Trinitatis intelligilur (79)? Cum his quippe porum.
Dominus adversarios fidei deslruit, cum bis ad prae- « Ingressusque est Gedeon, et trecenti viri cum eo
dicaiionis bella descendlt, qui sciunt de Trinilate, in parlem castrorum. » Quia ecspit Jesus in praedi-
qu;e Deus est, perfeeta sentire. ealoribus suis partcns infidelium aggredi,, ut eos sa-
Eademnoele, qua ccenavlt cum discipulis, dixit Iubriter_vineens, subjiceret sibi. Incipienlibus vigilih
Dominus ad eum : Suige a coena, et descendein ca- noctis medim, id est profundi erroris, et cuslodibus
stra, id est in locum quo venturus est Judas cum susciiatis; quia sseculiprincipes cceperunt asiutiores
turba Judaeonim. « Sin autem solus ire formidas, errorum vetertinf custodes pouere contra novam
descendat lecum Phara puer tuus. » Hoc, nisi fal- apystolorttm praedicaiionem. Cmperuntbuccinis clan-
lor, Marcus ita ail: « Assumpsit Petrum ct Jaeo- " gere, id est coeperunt prasdicare. Et complodere in-
buin et Joannem secum, et ccepit pavere et taedere ter se lagenas, ki est corpora sua in passione col-
(Marc. xiv, 55). » Phara quippe, qui interprefatur iidere. Nam sonuerunt tubis, c«m prasdicarent;
laguncula, typus est apostolorum, qui nova gratia confregeruni lagenas, dum solvenJa in passione sua
vplut musto sunt repleti. « Descendit ergo ipse et corpora hostilibus gladiis opponerent.
Pliara puer ejus in partem castrorum, itbi eiant ar- « Confractis vero lagenis, resplenduerunt Iampa-
matorum vigihae; » quia venit cum discipulis in dcs, » et posi solutionem corportim miraculis co-
hortum, quo se eapiendum novesat a ministris rusca\erunt. Moxque hostes in fagam versisunt;
Pbarisaeorum el cohortc milittim. In camelis torti- quia dum morluorum mattyrum corpora miraculis
tudo vitiorum signatur, et in locustis instabilitas coruscarc conspiciunt, Iuee veriiatis fracti, quod
meiuiuni. Qui narrabal somniumve\ interpretabatur, impugnavci anl, crediderunt. Cecinerunt ergo tubis,
divinos significare videtur et sapientes sseculi, non- ut lagenaefrangerentur ; lagense fractae sihit ut lam-
nullos quoque vates genlium, quibus pleraque de padcs apparerenl; apparuerunt lampaJes, ut hostes
Christo revelata sunt, sicut sybillae et Nabuchodo- in fugam verterentur, id est praedicaverunt marty-
nosor. ,„ res, donee eorum corpora solverentur; corpora
Subcinericius panis ex liordeo Christum, qui p»c- eorum in morte soluta sutit,"ut miraculis corusca-
cantibus asper et acutus, pttngensque estr designsi. renl; cortiseavertint miraculis, ut hostes sttos ex
Quia sicut panis sub mole cineris coquilur, et Chri- divina luce prosfernerent , quatenus nequaquam
stus ignem passionis sustinuit sub niullitudiae Ju- Deo erecti resisterent, sed etim subditi formida-
daeorum, et ad resurrectionis virtutem duruit. Qui rent.
pTolviturlinguis prsedicantium, ut ad humana coida Et notaudum quod steterur.t anie lagenas, fugerunt
descendat. c Percussk tabernaculum, aique subver- anle lampades; quia nimirum persecutores fidcr
lit, el terrae fundilus coaequavit, > vel quando car • praedicatoribus adbuc in corpore positis reslilerunt,
nem persecuiorum, in qua manebant anLmaeeorum, post solutionem vero corporum apparenlibusmira-
per mortem redegit in pulverem; vel quando vitia culis in fugam versi sunt; quia pavore conter-
carnts eorum gladio prsedicaiionis misericordiier fe- riti a persecutione fidelitim cessa\erunt. Prse-
riens destruxit, el ipsos humiles reddidit. Yel po- dicationem scilicet tuLarum fraciis lagenis car-
tius Scriptura Yeteris Tesfamenti potesl in pane ex porum \isis limuerunt lampadibus mifaculo-
liordeo designarireujus lnterior sensus tenacissimu& rum.
litterae paleis tegilui'. IIoc enhn et quinque panes iD « Cumque per gyrum casirortim in fribiis perso-
hoideacei designant iu Ev3n^elio, ex quibus turbas r.arent locis, »id cst inAsia, Europa elAfrica prae-
pa\il Dominus (Joan. vi). Qni scilicei panis est sub- . dicarent, « et hydrias confregissent. lenuerunt iit
cinerkius; quia vetus Scriptura secundum carna- sinistris lampades, et in dextris sonanfes tubas. >
lem sensum Ln pulvere terrenarum cogitationum Pio dextro habeie dicimus, quidquid pro magno
jacet. pensamus ; pro sinislro autem, quod pro nlbilo du-
« Non esl hoe aliud nisi gladius Gedeonis filii eiraus. Bene igiiur in dextra tnbas, el in shnstra ia-
Jo<is. » Joas, qui ir.terprelatur sperans, antiquum genas, sive lampades ienuerunt; quia Chtisli marty-
Ddi populum deslgnat, qui Salvaiorem ex se nasci- res pro magno babent prajdtcationis graiiam, et eor-
tui um sperabat. Cuinque nosler Gedeon audisset, id porum uiilitatem vel miraculorum gloriam pro
esi suis audiri fecisset, somnium et inlerpretationem nihilo (80).
ejus, admodum membra sua gatidio replevit, et ad « Immisitque Dominus » divini verbi« gladium in
graliarum aetioneni accendit. Dnhiique trecentos vi- omnibus castris, cl nmlua se csede fruncabaut, > vl

(.79)Cod. G., cjr-piiij»f«i-. (S0) CoJ, G. pro mhihno,


121 COMMENT.IN ISAIAil L'.tini OCTO. — LIB. II. 122
est conversalionem piisiinam ad invicem in scpeii- A deie pufarent, ecelsi srnt. Quorum capita, id est
meLant, « fugientes usque Betbsetla, et crepidinem triumphum de iilis ma"tyres reporlaverunt ad Ge-
Abelmeolain Thaebatb. » Bethsella domus spintBdi- deon, id est ad Christum, trans ftuenta Jordanis, id
cilur : Abelmeolalucius partu.ientis; Thabbath bona estfrans sacramcnta bapiismi, per qttae ad eum fit
exceptio. Et quae est domus spinac iiisi mens qua; transilus. Bene itaque de gentilitate Deo dicitur;
de peccafis suis compungitur? Qaai est ista par- quia «jugum oneris ejus, el virgam bumeri ejus, et
turiens nisi Ecclesia, quaespiritualcs Deo filios par- sceptrum exactorisejussuperasli stcul indie Madian.»
lurire non cessal^lSt quae esl crepido luctus partu- Etquia jam superatum sit exactoiis ejus sceptrum,
rienlis hujus, nisi plaga lateris Christi? Inde enim probatur, cum subditur : —
causam sibi lugendi suinit Ecclesia. Fugerunt igifur VERS.b. — « Quia omnis violenta praedalio cum
usque Bethselta, qui de sceleribus compuncti sunt tumuliu et veslimerJtini mistum sanguine eril in
agentes poenitentiam. Et usque ad crepidinem luctus combuslionem, et cibus ignis. »
parturienlis fugerunf, id esl usque ad fidem Domi- Violenlam enim cum tumultu praedam agcre con-
nicse passionis, unde luctus Ecclcsise cospit. Et fu- sueveral exaclor improbus isle ; quia semel huma-
gerunt in Thabbath, id est in bonam exceplionem. no generi nummuin deceptionis contulerat, et ab
Conclamantes autem voce prsedieationis vhi Israel, B hoc quotidie mortis debitum expetere non dcsisie-
Id est fideles, qui Deum oculis. fidei videnl de Ne- bat. Violentam cum tumultu proedationem agebat;
phthalhn, id est de lalitudine cbaritatis vel ampjitu- quia.cum impelu et clamore effrenato irruens tem-
dine mundi, et de Aser, id est de gente beatorum, et pore mortis, animas violenter rapiebat. Scd jam
de omni Manasse, id est de iis qui ea quae retro haec violenla pimdalio, id esl antiqui hostis im-
sunt, oblivlscuntur, persequebantur Madian coele- portutia crudelitas, J» scternam eiit combusiio-
stibus armis instructi. Nepbthalim quippe latiludo nem.
dicitur ; Aser beatus; Manasses obtiviosus vel Vestimentumvero corpus nostrum est, quo induta
oblilus. est anima ; sanguis autem peccala carnis sunt, de
„ « Misitque Gedeon nuntios in omnem moniem quibus dicitur : « Libera me de sanguinibus (Psal.
Ephraim,j qui dicitur ubertas, id esi Cbristusprae- L, 15). » Vestimentum sanguine miscetur, quando
dicatoresinuniversum mundum. Descendite, inquil, corpus desideriis carnalibus^inqtiinatur. « Vesti-
in occursum Madian, id est humilitatem assumite, mentum ergo mistum sanguine erit cibus ignis; >
ut hostium superbise resistatis. Et occupate aquas quia caro luxuriantium gehennalibus mancipaLitttr
sapientiseiCsqueBelhbera, id est usque in Ecclesiam, r incendiis. Sed cur haec violenta prsedatio, et vesti-
ubiputeus aquarum vivenlium est. Bethbera quippe mentum sanguine pollulum in combustionem erit?
domus dicitur. El usque ad Joidanem, id esl ad de- Quia jam in carne apparuit rex pacis et juslilise, qtii
scensionem et humiliationem eorum. Inlerpretatur cunctis in se credeniibus non solum animse, sed et
enjm Jordanis descensio eofum, vel Baptismus ap- carnis munditiam tribuat. -
pellatione Jordanis intelligi poterit. VERS.6. •— « Parvulus natus est nobis, filius da-
'« Apprehensosque duos viros Madian Orcb et Zeb tus est nobis, et factus esl principattts super btime-
interfecit. » Oreb interpretatur Carvus, Zeb lupus. rum ejus. »
et " Hic est enim
Uterque autcm et corvus lupus cada\ere pascitur. parvuius iile, qui «Ininoratus est
Sed lupus quidem rapit et occidit animaLa, et car- paulo minus ab angclis (Hebr. ix), » qui « non
nibus eorum vescitur; corvus autem licet carnes co- venit ministrari, sed ministrare (Matlh. xx, 28). »
medat, occidere tamen non valet. Qtiid ergo per lu- Reges autem saeculi non in humeris sed in capile
pura nisi insatiabilis eorum rabies designatur, qui poriant insigne regium. Sed solus Rex noster glo-
martyres interficiebant, et morlibus eorum pasce- riam potestatis suse in humeris exlulit. Unde et
hantur? Quid per cor\um nisi 1111,qui peccalis nigri Isaac cum ad immolandum a patre ducerelur, ligna
moite quidem et cruciatibus jtislorum~delectaban- ]D sibi ipse portavit (Gen. xxn, 6), eximiam ejus pa-
tur, sed eos perimere nou sii(iiciebaiit?Iiiierpretatur tienliam designans crticem passionis sttae gestantis.
etiam Oreb foramen. Et coluber ingredi foramen so- Itaque principatus ejus est super Iiutnerum ejus *
let. Etquid per foramen nisi illidesignantur, in quo- quia dum crucem propriis porfarel humeris, vicit
rum corde seipens antiquus ingredi et habiiare mundi principem, et in iis quos redemit principatum
eonsueverat. acquisivit. Sequitur :
Ephraim iiaque interfecil Oreb ct Zeb; quia con- « Et vocabitur nomen ejus Admirabilis, Consilia-
versi gentiles vel ad fidem converterunt, vel patien- rius, Deus fortis, Pater futuri sseculi, Princeps pa-
do superaverunt et eos, in quibus serpentina mahtia cis. » Admirabilh consiliatius est in omnibus, qua
latebat; ut de pcenis justorum gaudercnt et eos, qui per se ipsum in Evangelio docuisse legilur. Deus
martyres ipsos peremerunt. Et Oreb quidem, id est fortis in resurrectione cognitus est; quia virtutedi-
in dtiritia sua. Zcb vero, id est raptores et devorato- vina hostem anliquum prostravit et suam carnem
res sanctorum; in torculari Zeb, id cst in pressura, resuscita\it. Separalim quoque legi possunt haec
qtia justos affligebanl. In eo enim, quod a sanctis noinina Admirabilis el Consiliatius, nec non Deus
«sque ad morlem sunt tolerati, duni se justos occi- atque forth. Admhabtlis e«i emm, <vu",sipse est
125 HERYEl BURGIDOLENSIS MONACHI 124
« speciosus forma prae filiis hominum (Psal. XLIV, ,AJ suscitaiorem eam oslendentem, et coacupita zclan-
5),» « in queni desideraut angeli prospicere3 tem , et provisis exislentibus eum per semetipsam
(1 Petr. i, 12). >Consiliaiius est, quia dicit: «Ego) zelautibus.»Talis eigo zelus Domini faciet hoc, quod
sapientia habito in consilio, et meum est consiliuml de incarnatione Christi, et regno supra dictum est.
(Prov. vin, 12). > Deus est, ex substantia Patris. Sequitur :
Forth est, quia ipse est Dei virtus. Et, sicut Adaml VERS.8. — « Verbum misit Dominus in Jacob, et
pater esl praesenlis saeculi et princeps discordite,, cecidit in Israel. >
qttae fuit inler nos et Deum, i(a*et Christus estt Jacob quidcm supplantator, Israel vero vir videns
Pater futuri smcidi, et Princeps nostrae pacis ad1 Deum dici perhibetur. Et"quid per Jacob nisi Judai-
Deum. Nam « primus homo de terra lerrenus, se- cuspopulus, quid per Israel nisi genlilitas desi-
cundus homo de ccelo ccelestis. Qualis terrenus, ta- gnatur ? Quia quem Judaea per carnis morlem sup-
les e.l terreni, et qualis coelestis, tales et ccelestess plantare studuit', bunc nimirum per oculos fideL
(/ Cor. xv, il et seqq.). > Et : « sicutper unius de- genlilitas Deum vidit. Verbum igilur ad Jacob mis-
lietum in omnes homines in condemiiationem, ilai sum in Israel cecidil; quia eum , quem ad se ve-
etper unius justitiam in omnes homincs in justifica- nientem Judaicus populus respuit, hunc repente
lionem vitas (Rom. v, 18). » Sequitur :} confitens genlilis populus invenit. Sequitur :
YERS.7. -- « Multiplicabitur ejus imperium , ett ,, VERS.9. — « Et seiet omnis populus Ephraim, et
pacis noii erit finis. Super solium David, et superr inhabitaiites Samariam in superbia et magnitudine
legnuni ejus sedebit, ut conlirmet illud, et corro- cordis, dicentes •
borel in judicium et justiliani aniodo et usque inl VERS.10. — « Lateres ceciderunt, sed quadris la-
sempiternum. > pidibus aedificabimus : sycomoros succiderunt, sed
Mulliplicabitut ejus imperium, t utin nomineJesuj cedros immutabimus. >
omne genu flectalur coelestium, terrestrium, et in- Ephraim vocabantur decem tribus, quae dereiicto
fernorum (Philipp. n, 10). » Et pach non eril finh,f templo Domiiii vitulos Jeroboam adorabant, et ter-
quia nos in aeternum pacificavit Deo per mortemi ra eorum dicebalur Samaria. Quid ergo per Ephraim
suam. Et ubi fient haec? Super soliumDuiid, et superr et per inhabitantes Samariam, nisi gfentilispopulus-
regnum ejus; quia « dabit illi Dominus Deus sedemi deslgnatur ? Sciet ilaque populus omnh Ephraim, et
David Patiis ejus, etregnabit in domo Jacob ini inhabitantes Samariam, id est universilas gcntium,
scternum, et regni ejus non erit finis (Luc. i, 52). > quia verbum quod in Jacob missum fuerat, cecidlt
Solium qtiippe David regia sedes est. Regnum veron „ in Israel. Supet bia vero nonnunquam pro erectio-
,
juxta Dionysium est omnis finis, et oinatus legis, nis auctoritaie ponitur, sicutEcdesiae Dominus ait:
el ordinis distribulio. Vel sotium David el regnutnn « Ponam te in superbiam saeculorum (isa.rx, 15).»
ejus populus Dei est. Et saptentia: « Mecum sunt, inquit, di\itiae et glo-
Ut confirmet, inquit, illud et corroboret; quiaa ria, opes superbiaeel justitise (81) (Prov. vm, 18).»
dum ideni solium et- regnum per evangelicam gra- Quia ergopopulusgenlilis, ad fidem conversus, non
tiam innovalum est, et de camali factum spirilale, necessitate timoris adhuc astringendus crat ut olim
ita comirmatum est el corroboratum, ut sine finee Judaicus, sed graiia libertatis relaxandus, quae ei
perduret. Confirmabit autem illud in judicio et ju- auctoritatem erectionis daret, recte in supetbia
stitia; quia, sicut Salomon de eo dicit: « Rex, quii locuturus asseritur, et' non in pusillanimitate
judicat in veritate pauperes, ihronus ejus in aeter- sicut Jurlaei, sed in mugnitudine cordis. Et quid lo=
num firniabilur (Piou. xxix, 1-4). » Et : « Quoniami quetur ?
juslilia firmalur solium (Prov. xvi, 12). » Amodo, idi « Lateres ceciderunt, » etc. Quid per laleres nisl
est ex quo faclus est principatus super humerum ejuss lulcus Judaeorttm populus expiimilur? Etquidper
el usque in sempilernum. Seqttittir : quadtos lapides nisi sanclos accipiraus quorum vita
< Zelus Domini exercituum faciet hoc. » Zelarii r> ; in prosperitate et adversitate novit fortiter slare ?
dicitur, qui cum cruciatu mentis castitatem custo- Lapis enim quadrus a>questat, in quocunque lalere
dit uxoris. Deus igitur quomodo zelalur, vel zelumii fuerit versus. Quisquis ergo prosperitate non ex-
hahet, qui in custodieuda castitate nostfa nullo cru- tollitur, adversitale non frangitur, suasionibus ad
eiatu mentis tangitur? Sed tamen quia castilatem,i mala non trahitur, vituperalionibus a bono opere
animae uniuscujusque custodit,humano modo zelanss non revocatur. Lapis quadrus est, el quasi ex om-
vocatur, quamvis cruciatu menlis non tangatur. ni latere slatum habet, qui casum in qualibet per-
D'onysius vero Areopagita dicit: « Omnium causa- mutatione non Jiabet. Cernens ilaque propheta Ju-
},? bonoimn omnium amore per excellentiam ama- daeorum populum a fide periisse,et apostolos in Ec-
torije bonilatis fit in existenlia omnia providenlis,,, clesia surgere, per quos multi erant ex gentibus in
et bonitate, el dilcclione ei amore fovelur. Propterr iidei et vitse fortittidine solidandi, in magna conso-
quod et zelolem eum divina sapientes appellant ve- lalione loculus est voce genlililalis, dicens : « Lale-
lut raiiltum in exislentia qptimum amoreni, et utt res cecideruiit. sed quadris lapidibus sedificabimus.»

(81) Alias, oves supcibm et just.


1-25 COMMENT.IN ISAIAMLIBRI OCTO. — LIB. 11. 126-
Videns quippe in Ecelesia apostolos, martyres et A traditi, quoniam pseudoprophetis crediderunt, se-
doclores surgere delaterum casu, id est Judaeorum qttilur :
perditione, minus doluit, quia Dei sedificium, id est VERS.17. — <Propter hoc super adolesceniulis
sanctam Ecclesiam de quadris -iapidibus aedifieari ejus non laelabilur Dominus, et pupillorum ejus et
coiispexit. viduarum non miserebitur; quia omnis hypocrita
Sycomorus autem, quaa est afbor foliis moro si- est et nequam, et universum os locutum est slulti-
niilis, sed-allitudine praestans, ficus fatua dicitur. tiam.»
Cedrus vero miri odoris est, ac natura imputribilis, Ilypocritie erant, quia populum Dei se esse simti-
mirseque celsiludinis. Quid ergo per sycomoros nisi Iabant; ct loquebantur slultitiam, quia laudabant
fatuilas carnalium Judaeorum exprimitur? Quidper idola et sanctos prophetas deridebant. Seqtiitur
'cedros nisi sublimiseibeneredolensvita sanctorum, versus, qui saepius inlerponitur :
quas nulla jam terreni amoiis putredine coirumpi « In omnibus his non est aversus furor ejus, sed
potest ? Sycomoros itaque, id est carnales Judseos adhue manus ejus extenta.» Sed sciendum est quia
succiderunt maligni spiritus, et a fidei statu dejece- Deus in se ipso nec furorem, nec iram habet.-Irasci
runt. Sed Ecclesia cedros immutavil, id est viros enim dicitur, qui fervore animi contra puniendum
spiritales et odoriferos loco eorum subslituit. Se- 8 vilium accenditur. Deus ergo quomodo irascifur,
quitur : qui in ulciscendis viliis nostris nulla pei turbatione
animi commovetur ? Sed modo
VERS.11.— « Et elevabit Dominus hosles Rasin humanse locutionis diciturqui culpasvelpercutit,
irasci, furorem ha-
super eum, Lnimicos ejus Lntumultum vertet.>
bere, quamvis nulla animi perturbatione moveafur.
_ Ex libro Regum cognovimus (I Reg. xvi), quod Ita enim Deus irasci non
ac potest, sicut nec mulari,
Theglalphalasar, rex Assyriorum,pecuniis preei- nllatenus potest. Cujus el mnnus extenla dicitur, ut
bus Achaz acquiescens, Damascum venerit, ^etRasin, habitusin eo ferientis
describatur, licet ipse nullis
regem Syriae, peremerit. Sequitur : membrorum lineamentis terminelur. Cur autero
VERS.12.— « Syriam ab orienle, et Philisthiim furor ejus non sit aversus ab eis, ostendit propheta
aboccidente > subaudi,elevabit Dominus, «etde\ora- subjungens :
bunt (82) Israel toto ore.» VERS.18. •— « Succensa est enim quasi ignis im-
Mullum enim antiquitus hae dusegentes populum pietas, veprem el spinam vorabit, et snccendetur in
Israelafllixerunt, et praecipue 'paulo ante tempus densitate saltus, el convolvelur superbia fumi.»
captivitalis decem tribuum, ut in diebus Achab et „ lmpietas idololatriae et crudelilatls succensa est in
caetcrorum tmic temporis, ac deinceps. Sequitur :
Israel, et vorabil veprem et spinam, iil est
«In omnibiis his non est aversus furor ejus, sed regibus
eos, de quibus in carmine David dicitur: t Pise\ari-
adhuc manus ejus extenta.> Quia illi non sunt con- catores autem
quasi spinae evellentur (71 Reg. xxin,
versi ab iniquitalibus suis propter mala, quaapassi . » universi. Et succendetur ignis impietatis in den-
aversus est a furore 6)
sunt haclenus, nec Dominus silaie sallus, ut totum Israel devoret. Sed cum im-
suo, sed adhuc tribulaliones eprum augebit tradens
pielas vocetur ignis, quis est iste fumus de hoc igne
eos ineaptivitatem. Sicenim subjungilur: nisi doclrina imp!etatis?Et superbia fumi
VERS.15. —« Et populus non est reversus ad procedens
et Dominum exercituum non in- superbia perversse doetrinae est. Convolvitur igitur
percutientem se, in densilate salius superbia fumi dum in multiludine
quisierunt. >
populi Israel arrogantia idololalriae implicatur, ut
VERS. 1-1.— <El disperdet Dominus ab lsrael jam ab ea populus ille expediti nequeat, in qua to-
capul et eaudam, incurvantem, et refrenantem die tus est involutus. Sequitur :
una.» VERS.19. — «In ira Domiui exerciluum contur-
Idestquando caplivi ducentur in Medos. Quid bata est terra, et erit populus quasi esca ignis.» -
vero sit caput vel cauda, exponitipse propheta sub- D Terra Israel conlurbata esl hi ira Ddmhii. Et
quia
dendo-:
impiefas ignjs est, populus quasi esca ignis efficitur;
YERS.15.— « Longaevus et honorabilis ipse est quoniamab impietate malorum principum aflligitur,
caput; et propheta docens mendacium ipse est et unusuuisque proximum laedit. Nam sequilur:
cauda.» « Yir fratri suo non parcet.»
Quid vero per incurvantqffiexprimitur-nisi doctor, YERS. 20. — « Et declinabit ad dextram et esu-
subdilos sub disciplina humilians? Et quid per re- rief, et comedet ad sinistram et non salurabi-
frenantem nisi doctor quilibef? De falsis autem pro- tur.»
pbetis adhuc subditur; Declinabii ad dexleram, ut adverselur bonis; et
VERS.16.— « Eterunt, qui beatificant populum ad Imvam, ut noceat malis. Sequitur : -
istum seducentes, et qui beatiflcantur, praecipi- « Unusquisque carnem brachii sui voiabit. Quid
tati. > per brachiuni nisi proximus quilibet necessarius, in
Et quia omnes idcirco morti et caplivitati sunt quo fortitudinem quisquehabeat, etper quem suas

(82) Cod. Cmc, devorabil.


127 IISRVEI BURGIDGLENSISMONACHI 128
acliones impleat (85), designafar? Carnem ergo bra- A « Et disperdet Dominus ab Israel caput et caudam,
chii sui voi at, qui suLstantiam proximi et amici sui incurvanlem et refi enantem in die una,> id est Ti-
rapit. Quod quia no:i solum vir in virum sed etiam tus, quando Jerusalem ccperit. In ipsa autem obsi-
tribus in tribum agebat, sequitur : dione, Joannes et Simon caeterique Judaeorum prin-
YEKS.21. — t Manasses Ephraim, et Epbraim cipes populum suis adulationibus perniciose dcci-
Manassen » siibauiii vorabit • « simul ipsi contra piebant, asserentes nibil esse Deo gratius quam pro
Judam.» liberiale pugnare, de qtiibus additur :« Et erunt, qui
Sic conturbata est terra in ira Domini. Post liaec bealiiicant populum istum, seduecnies, ei qui beaii-
de iis, qui leges iniquas in populo Israel promulga- iicantur, praeeipiiati,» Et quia omnis sexus, et om-
nis aetas deperiit, apte subjungilur :
verunt, agitur, et captivilas eis debita promillilur.
« Yse, inquit,|;quicondiirit legesiniquas, etc. (Isa. x, Propter hoc super adolescentulis ejtis non laefa-
hitur Dominus, et pupillorum illius, et viduarum
1). > Demura multa de rege Assyriorum dicun-
non miserebitur. >Et causa eorum adhtic subJiiur:
tur, quse nunc historialiler tractare omitlimus. Sed
« Quia omnis bypocrila esl et nequam, et univer-
quia Spiritus prophetiae in eisdem verbis diversa
sum os locutum est slultitiam.» Omnis populus erat
complecti solei, videamus si juxta superiorem sen- ^
sum haecintelligi possint. hypocritautpote corruptus « fermento Pharisseorum
est hypocrisis%ff«»/;. xvi, 6).» «Et universum
« Et levabit, inquit, Dominus hostes Rasin super quod
os eorum locuium est stulliiiam,» cum dicerent:
eum.» Quia Rasin rex Syriae fuit, et per Syriam in- «
Tolle hunc, et dimitte nobis Barrabam (Luc. xxm,
lelligimus gentilitatem, quid per Rasin nisi princi- 18),» Et « nos
legem habeinus, et secundum lrgem
pes reliquiarum gentilitatis, quse credere noluerunt, debet mori, quia Filium Dei se fecit (Jean. xix, 7).»
designalur ? Super quos elevantur hostes sui sicut El: < Sanguis ejus
Joannes ait: « Yaetcrrae et mari, quia descendit stros super nos, et super lilios no-
(Malth. xxvn, 25).» Sequilur : « In omnibus
diabolus ad vos habens iram magnam (Apoc. xn, his non est aversus furor ejus, sed adhuc manus
12).» Sequijur : ejusevtenla.» Et cur ad feriendum adhuc manus
« Syriam ab oriente, et Philisthiim ab occidente, ejus exlcnla sit subjungitur :
et devorabuni Israel toto ore.» Syria sublimh inter- « Succensa est enim quasi ignis impietas, veprem
pretatur; Philisiiim ruina duplex yel cecidcrunt duo. et spinam vorabit.» Impielas principum Judaeorum
Et quid per Syriam nisi sublimis angelotum natura succensa esl ul ignh adversus apostolos resurrec-
figuraiur in excelsis creata? Quid per Philisihiim lionemi Domiui coiistanler praadieantes. Veprem e\
nisi genus humanum, quod a paradisi felicitate de- spinam vorabit, id est Judaicum populum eadem im-
pulsum est quasi in occidenlem, id est in hanc pietas inflammabit in apostolos. De qualibus spinis
vallemlacrymarum,ubi, deficienle luce, nox et abjs- et vepribus dicittir : « Sicut lilium inler spinas, sic
sus interminabilis damnationis invenitur ? Nam amica mea interfilias (Cant. H, 2).> — « Etsuccen-
quod Philisihiira dicitur : ceciderunt duo^in ipsis ap- detur, inquit, in densitate sallus,» id est in agresti
parel protoplastis, qui duo peccaveiunt, et a para- populo gentilium eadem invidiae flanima adversus
disi amoenitate expulsi sunt (M), atque corporis et Christianos exardescet. « Et convolvefur supeibia
aiiimseruinam perpessi sunt. fumi; » quia omnesprincipesgenlium in hocconspi-
« Elevat ergo Dominus Syriam ab oriente, et Phi- raverunt, ut veterem errorem idololattias defende-
lislhiim ab occidente, ut devoret Isiael toto ore; » rent, et novam doctrinae Christianse praedicalionem
quia divino judicio el maligni spirittts ab origine in unanimiler impugnarent. JSt quia totus mundus
prineipio viliali Judaicum populum superant, et ho- contra Cbristianos esl commotus, recte subjun-
mines de praesenti sseculo a passione et occasu Sal- gitur:
vatoris persequuntur eum. Nec videatur absurdum, « In ira Domini exercittium eommota est terra, et
quod Rasin, et Israel atque Ephraim et castera no- rj erit populus quasi esca ignis. > Ignis enim perse-
mina suh diversis signiflcalionibus accipimus. Ma- cutionis populum sanctorum vorabit. Uade eis Db-
gna enim legentium discretio esse debet, ut in sacro niinus ail : t Tunc tradent vos in tribulationcm et
eloquio, cum quilibet sermo unus dicilur, non sem- occident vos, et eritis odio omnibus gentibus propter
per unam eamdemque rem signilicaie credatur sed \ nomen meum. Et itunc -scandalizabuntur mulii, et
varie pro locorum diversitate, prout oporluerit, ac- in\icem tradent, et odio habebunt invicem, elmulti
cipiatur. Sequitur: pseudoprophetaesurgent, et seducentmultos (Matih.
« In omuibus his non est aversus ftiror ejus, sed xxiv, 9-11). » Similitet' et hic seqttitur : « Vir frat-i
,adhuc manus ejus exfenta.» Dum Yespasianus re- suo uonparcet. Etdeclinabitaddextram etesuriet:et
giones Judseaevasfarel, noluit Dominus propitiari, comedet ad sinislram et non saturabitur, > ete. «Vir
quia iili noluerunt converti. Nam scqtiitur : « Et po- fratrisuo nonparcet.»—«Tradelenimfrater fratrem
pulus non est reversus ad percutientem se, et Domi- in mortem (Malth. x, 21). » Et declinabit ad dex-
num exercituum iioh inquisierunf,» id est Chrislum. iram adversus justos, et esunef pcenam eoram; et

(85) Cod. hic . actioncs habent. B4)Cod. G. Amcer.ilatececiderunt.


129 COMMENT. 1N ISAIAM LIBRI OCTO. - LIB. II. 150
comedetad sinhtram peccatores, el non saiurabiiur A YERS.i. — « Super onmibus his uon est aversus
afflictione eorum Per bracbium vero jam inlellexi- furor ejus, sed adhuc manus ejus cxtcnta. »
mus amicum nceessarium, in quo quis fortitudinem Adhuc enim tribulationes manent, adhuc mala
habeal, et per quem actiones suas impleat, Carnem crebrescunt. Vcl ab irapiis non est aversus furor
ergo brachii sui vorat, qui corpus amici peri-mil aut ejus, postquam eos gehennae tradidit, sed adhuc
cruciat. manus ejus est super eos, ut absque ullo fine vel
Quid vero per Manassen, qui dicitur obliviosus, teimino puuiantur. Sequitur :
r-isi gentilis populus designatur, qui Creatorem VERS.5. — « Yse Assur! virga furoris mei et
sutim oblifus crcatuiam adoravit? Et quid per bactilus ipse est, in manu eorum indignatio niea. »
Ephrahn, qui interpretatur ubertas, et derelicto Assur, qui coarguens vel convincensinterpretatur,
templo Dei serviebat idolis, nisi multiiudo haereli- hosiis antiqitub esi, qtii eos in examine futuri judicii
corum exprimiiur? Et quid per Judam nisi Gatho- con\incet et coai-guet, qui nunc suggestionibus ejus
licoram populus figuralur? Vorabit igitur Manasses conseniiunl. Et iste Assur virga vel baculus furoris
Ephraim, el Ephraim Manassen, quia et gentiles Dei est; quoniam ipso feriuntur hi, quibus irascitur
persequebanlur h<ereticosaeslimantes esse Chrislia- Deus.Et ipsc esiin manu piiiKipum saeculi, qui per
nos, et hsereiici, quos poterantexgentibu&,~ad suam B eum mala faciunt, el est idem indignatio Dei. Nam
sectamvelut ad religionem converlebant; rursum- quia per se ipsum Salanas nihil ageie potest, recte
que shnul ipsi, id est gentites et baeretici contra Ju- virga Dei vocalur, quem Dominus in manu eorum
dam, id est contra Ecclesiam saeviebant. Sed post- quodammodo ponit vel dimitlit, qui per eum iram
quam haec completa sunt, nondum persecutiones Dei faciunt.—Sequittir :
YEES.6. « Ad gentem fallacem miltam eum, et
quie\erunt, nam sequitur : «In omnibus his non
est aversus furor ejus, sed adhuc manus ejus exEen- contra populum furoris mei mandabo illi, ut aufe-
ta. > Nam de principibus impiis, qui tunc leges ini- rat spolia, et diripial praedam, et ponat illum in con-
quas contra Clirislianos dederunt, subjuiigilur: culcationem quasi lutum platearum. >
YERS.7. — «Ipse aufcm non sic arbitrabitur, et
CAPUT X. cor ejus nou ila aestimabit (85), sed ad conterendum
VERS.1. — « Yse qui condunt leges iniquas, et erit cor ejus, et ad internecionem genlium non paii-
seribentes injuslitiam scripserunt! > earumi >
VERS.2. — « Ut opprimerent in judicio pauperes, Qtiid nunc genlem fattacem vel populum furoris
et vim facerenl causse humilium populi mei, ut sui nominat nisi plebem Jujaicam? Ad quam misit
essent vidua: praeda eorum, et pupillos diripe- hunc hostem; quia relaxavit eum adversus eam, ut
rent. > - ' auferret ah ea virtutum spolia, et prmdam animarum
Postquam enim martyres injusto judicio condem- diriperet, et pouerct hunc populum in conadcatio-
naverant, aut peremerant, diripiebanl boria eorum, nem uvtlutum plqlearum, ut ex toto lutum iieret ut
nihil nxoribus ac filils eorum relinquentes. Quos olim in ^Egypio, el ab immundis spiritibus concul-
de die futuri examinis, in quo reddetur unicuique -careiur in operibus cainis laie jacens. ipse aulem
secundum opus suum,^propheiaterrerevolens,subji- Satanas non sk arbitratus cst, id cst qtiod eum Do-
"
cit : _ minus ad Judseos miserit, et a caeteris~\genlibus
YERS.5. — c Quid facietis in die visitaiionis el prohibuerit. Sed ad conterendum multos cst adhuc
calamitalis delonge venientis? > cor ejus, et maligna cogitatio; quia non paucas
Nam ilia discussio ssepe in Seripturis appellatur geulesexstinguere adhuc nititur. Unde sequitur :
vhiiatio. « Yisitabo, inqiiit, super orbis mala, et YERS.8. — «Dicel enim : Nunquid non principes
coiitra impios iniquitatem eorum (Isa. xm, 11); mei simul reges sunt? >
quia dies irse dies illa, dies calamitalis el -miseriae YERS.9. — « Tjunquid non ut Carcanus (86) sic
(Sophon. i, 15). » Quaecalamitas de longe venirc di- D Calano, et ut Arphad sic Emath? Nunquid non ut
ciiur juxta illud : « Ecce nomen Domini venif de Damascus sic Samaria? > y
longinquo; ardens furor ejus et gravis ad portandum YERS.10. — « Quomodo invenit manus mea re-
(Isa. x\x, 27). > De cujus adhuc diei districtione gna idoli, sic et simulacra eorum de 'Jerusalem et
additur : Samaria. >
t Ad cujus fugielis auxilium, et ubi derelinqueiis VERS.11. — «Nunquid non sicut feci Samariae
gloriam vestram, ne incurvemini sub vinculo, et et idolis ejus, sie.faciam Jerusalem el simulacris
cum interfectis cadatis?» Neque enim reges el_ly- ejus? >
rannitunc auxilium \el effugium invenienl, sed sub Hoc post apostolorum tempora loquitur hoslis an-
vinculo perpeluse morlis ctirvabuntur cum caeleris, liquus. Dicit auicm Paulus : Quia i non est nobis
quos Dominus interficiet spiiitu oris sui, dicens : colluclatio adversus carnem et sanguinem (Ephes.
«Ite.maledicli,inignem aeternum (Matth. xxv, 41).» vi, 12), > id est adversus ullum hominem, « sed
Sequitur: adversus principes et poteslates, adversus mundi

(85) Aiias: exislimabit. J86) Alias : Ciwrcamh.


131 IIERYEI BURGIDOLnNSISMONACHI m
rSciores tenebrarttm harum (ibid.), > id est malo- A terram, opus consummavi, qund dedisti mihi ut
rum et infidelium hominum. Hos ergo principes faciam (Joan, xvn, i). > Atque tunc visitavit su-
guos, id est malignos spiritus Satan jaclat esse reges, per fructum magnifici cordis regh Assur, qtiia per
quia suntreelores mundi lenebrarum harum. mortem destruxit eum, qui Iiabebat mortis im-
Carcanus vero civitas est juxta Euphraten, ubi perium, id est diabolum. Magnificum cor ejt.s
Nabttcbodonosor percussit exercilum Pharaonis dicitur, quia lalia facere cogitat, Fructus cordis
(J',rem. XLVI,2). Catano aulem iiileipretaiur om- ejus opus est quod ex hujusmodi cogitationibus
nes nos. Praestimit igitur improbus hoslis, quia"sicut procedit. Qui et oculorum habet ulliludinem, quia
in Carcanus praevaluit rex Babylonis superans cunclos velut in imo respicii, dum se super om-
multitudinem JEgyptiorum, in lypo ejusdem antiqui nes superbe evtollit. Yel in monle Sion, et-Jeru-
hoslis mtillitudinem ssecularium superantis; sic salem, id est Ecclesia tunc impleta erunt cuncta
praevalebirCalano, id est in omnilus nobis. opera Sahatoris, cum in fine sseculi completus
Arphad dicitur sanatus, et E.nath indignatio. Et fuerit omnis electorum numeius, etoperaeorum
ille malesanus est, qui jam tlic:re negligil: « Mise- consummata. Qui tunc visilabit super jruclum re-
reremci, Domine, quouiam infirmus sum (Psal. vi, gis Assur, quia maliliam ejus ptttiiens praecipita-
"
5). > «In mtilta vero sapientia, multa est indigualio blt eum, cunctis videntibus, in ignem aeternum.
(Eccle. i, 18). » Dicit ergo impudcns adversarhts, Sed adhuc ante Rederaptoris adventttm, quid isie
quia sicil Arphad, id csi liegiigeiis quisquc, qui cogitaverit, subditur-:
sanuin se putat, sic erit et Emalh, id esl mens eo- YERS. 15. — « Dixit enim : In fortitudine ma-
rum, qui de transiloriis indignaiiles ad aelerr.afes- ntis meae feci, et in sapientia mea intellexi, et abs-
tinant. 5 tuli terminos popuiorum, ct principes eorum de-
Dumascusvero vcl sanguinem bibens, vel sanguinis prsedatus sum, el detraxi quasi potens in sublime
populum inicrprelalur, Samaria aulem custodia eo- resiJentes. »
rum. Et cogitat hosiis, quia, sicul sanguiiiis poou- YERS.14. — « Et invenit quasi nidum manus
-lum, id esl homicidii pcccalum, sic ciit cusioJia mea forlitudinem populorum, et sicut colliguiitur
eorum, id e4, quidquid illi secuaJvm cuslodiam ova, qtise tlerelicta sunt; sic universam terram
mandatorum Dei faceie viJei.lur, qui iu feattidfu- ego congregavi; et non fuit qui moveret pen-
sionis sanguinis non tenenlur. nam, ei aperiret os, etganniret. «
« Quomodo, ir.quit, invcnit manus mea regna
Dixit hostis antiquus : ?f?fortitudine manus mem
idoli, » id est omnes genies : « sic et simulacra eo-
C nemo sibi resislere valebat, sed omnes
rum de Jcrusalem, » etc. Jerusalem intelligimus feci; quia
hominem sibi
Ecclesiam. Et plerique nunciipautur Ecclesiae filii, ubique vincebat, poslquam primum
eum nisi per Cbristi
in quibus scimus esse avaiiiiam, « quae est idolorum subjugaverat. Nemo quippe
Et dum primos parcntes decipe-
ser\i(us (Ephes. v, 5). » Iljee sunt shnulucra eorum graliaro superat.
male sapiens ftiil; quia « serpens callidior
de Jerusalem, id est eortim de Ecclesia. Quid veio ret,
erat cunctis animantibus lerrse (Genes. m, 1).»
nunc Samaria nisi impiam baercticorum Ecclesiam
Nam genus humanum callida fraude seduxit.
designat? Cujus simulacra sunt omnes haereticortim
aJin\ entiones et doctriiiae.Praesumil itaque seductor Quid vero terminos populorum nisi naluralem
-videainus hos lermir.os • « Quoi
antiquus, quia sicul gentes sibi subjecit, sic per Iegem appellat;
a\aiitiam Catbolicos supeiare possit, et per fal»a libi non vls fieri, alii ne feceris. Et prout vultis
ut faciant vobis homines, et vos facite illis simi-
dogmata haereliios. Rursumque ajjit :
« Nunquid non sicut feei Sainariae, * iJ est do- lifer (Luc. vi, 51). »Isti sunt termini, quos uni-
ratio naluraliter posuerat. Sed eos hostis
gmatibus ejus, sic faciam Jerusatem, id esl Ec- cuiqtte vias
elesiae, et simulacih ejus, id est a\ ai itise et adin- aniiquus abslulit; ut per omnes iniquitatis
ventionibus ejus falsis ? Quia sieut hserclieos a Deo y. humanum genus passim incederet, el principes
eorum deprmdatus est, ac residenles in subhmi
separavit, el suae damnationi soeia\it, sicelClui-
stianos adhuc decipere se posse praesttmit. Talcs arce sanciitatis detraxit, ul Balaam et Salomonem
sunt hostis nostri coaitaliones, conlra quos opoi- eteseteros hujusmodi.
t:tnos solhcjle semper cogitaie, quia nequaquam « Et manus ejus invenit quasi nidum fortitudi-
talia cogitare nisi et ex parte ea nonuunquam nem populorum ; » quouiam actio ejus requiem in
faceret. Sequitur : illis invenerat, qui pro defeusione idolorum vel
YERS. 12. — « Et eril, cum impleverit Dominus errorum pugnabant. Ovis autem derelictis univer-
cuncta opera sua in monte Sion et in Jerusalcm, sam ierram, id est omnes babitafores terrae, com-
visitabo super fruclum magn.fici cordU regis paral; quia Creator universas gentes ob iniquita-
Assur , ct super gioriam alliiuJinis oculorum ejus. > tes eorum deseruerat, et hostis ad se congrega- -
Cuncta opera sua Dominus in nwnte Sion impleve- vit eas in unilionem siiae malilise. Nam velut
rat, cum in loco Cahariae crucifixus diceret : aliena ova genus humanum diabolas, quoJ non
« Consummafum est (Joan xix, 50). » Et posl coe- creaveraf, orcupaverat, el quod non gentierat, men-
nam Patri locutus est : « Ego te clarifiea\i super tito patris nomine possidebat, nec confovebat mi-
iZS COMMENT.IN ISAIAMLIBRI OCTO. — LIB. II. 154
seiandam sobolcm, sed premebat, et sub pondere A « Et sublus gloriam cjus aidcbit, quasi com-
servitutis captivam tenebat. buslio ignis. > Quia consumetur infrinsecus igne
t Et non erat qui moveret pennam, et aperi- malitiae suae, ^cum eos, quos possidebat, amiserit,
ret os, et ganniret. » Quia nondura ille venerat, lieet exlrinsecus glorietur, et se principem saeculi
qui se similavit gallinae, dicens ad Jertisalcm : jactet, ut cum tentaret Dominum, dicens : « Tibi
« Quoties volui congregare filios tuos, quemadmo- dabo potesialem hanc universam, et gloriam eo-
dum gallina congregat pttllos suos sub alas, et no- rum, quia mihi tradita sunt, et cui voluero, do
luisti ? > (Multh. xxin, 57.) Nulla eidm alia avis illa (Luc. iv, 6). » Yel : « Subtus gloriam ejus
sic mater cognoscltur ut gallina, quse sic in pullis quasi combuslio ignis ardebil; » quia, qui foris
suis infirmatur , ut sit alis submissis, plumis hi- gloiialur Satanas, ct angeli ejtts ubicunque vcl in
'spida, voce rauca, ommbus membiis demissa et aere volitent, vel in lerris vel sub lerris vagentur,
abjecta, ut eliamsi ipsi pulli non sequanlur, filios sivc detineanltir, suarum semper secum feiur.l
non videas, matrem tamen intelligas. Sic ergs pro tormenta flammarum instar febricitanlis, qui, «HM
nobis inflimattis~est Jesus, ut nos velut ova seu in leetis eburneis" et in locis ponatur apiics, fcr-
pullos foveret et protegerct, ac nutriret. Qui pro- vorem lamen vel ftigus insifi stii languoris evi-
tcgeiis moie pullorum infirmos adhuc discipulos B lare non potesl. Sic ergo"daemones, elsi in tem-
quasi pennam movit, et aperuit os, et ganniit, plis colantur atiratis et per aera discurrant, igne
dicens persecutoribus : « Ego sum. Si ergo me sempef ardent gehennali, et ex ipsa poena sua
quseritis, sinite hos abire (Joan. xvni, 15). > Ubi sunt commoniti : deceptis quoque hominibus fo-"
Evangcl sta subjecit: «Ut impleretur sermo quem mitem vitiorum, unde et ipsi pereant, invidcndo
dixit : quia quos dedisti mihi, non perdidi ex ipsis suggerunt/
quemquam (ibid. 9). > "Bene ilaque pullos prote- YERS.17. — « Et erit lumen Israel in igne, tt
gens movit pennam, et aperuit os, et ganniit ve- Sanctus ejus in flamma, ct succendelur, et de-
lul galLna contra raptorem ; quia ne quemquam vorabitur spina et vepres in die una. >
ex ipsis perderet, soltts teneri voluit. Movit ergo Sanctus Pater Ambrosius (lib. i De Spirilu sanct.
pennam, fideles suos quasi sub alis protegens; cap. 14) : « Isaias, inquit, significat non solum lu-
""
aperuit os, coniradicens autiquo praedoni; ganniit, men, sed etiam Spiritum sanctum ignem essc,
quia ipse infirmitaies nostras accepit et aegrota- diccns : Et erit lux Israel in igne. » Et adtlidit :
liones portavit. Sed antequam ille venissel, com- « Itaque prophetat tum~ in igne ardenti, quia in
munis adversarius ea quae dicla sunt cogitans, isiis tribus generibus propensius ma_,eslalemrli-
gloriabatur. Unde contra stullitiam ejus prophela vinitatis advertimus, quoniam et sanctificare Div -
subjungit: nitatis, et illuminare ignis etlueis est proprium,
VERS.15.— « Nunquid gloriabitur securis con- etin specie ignisexprimi vel videridivinse est con-
tra eum, qui secal in ea ? Aut (87) elevabitur serra sueiudinis. Deus enim ignis consumens est, sicut
contra eum, a quo trahilur ? Quomodo si elevetur Moyses dixit (ibid.). »Fuitergo lumen Isruelinigne,
virga contra elevanlem se, et exalfetur baculus, qui quia Spirilus in igneis linguis apparuit (Act. n,5).
utique lignum est. » El Sanctus ejus in fiamma, quia Salvator passio-
Sicut enim securis aut serra sive baculus per nem sustiuuit. Yel, erit in /7amma,_quiaveniet « in
se nil secare aut ferire valet; sic et diabolus per flamma ignis (II Thes. i, 8) > reddeie singulis
se nihil agere polest, sed est quasi virga vel se- secundum opera eorum. Et succendelur ignis Spi-
curis in manu Dei; et quod ipse contra Dcum id- ritus sancti in cordibus" humanis, et devoraLitur
circo superbit, quoniam adversus niullos praevalet, spina, id est originale peccatum. Et vepres, id est
tale est ae si securis vei serra sive baculus aut vitiorum asperitates, in die una, id est in temporo
virga conlra eum, qui percutit, ex ea superbiat. graliae, vel in die passionis Cbristi. Sequitur :
Sequitur : rv YERS.18. — «Et gloria salttis ejus et Carmeli
VERS. 16. —« Propter hoc miltet dominator ejus ab anima usque ad carnem consumetur, et
Dominus exercituum in pinguibus ejus tenuita- erit terrore profugus. »
tem, et subtus gloriam ejtts "succensa ardebit quasi VERS.19. — « Et reliquise ligni saltus ejus prse
combustio ignis. > paucitale humerabuntur, et ptter sciibet eos. »
Propier hoc, quia conlra_ Deum exaitalus est, Quid per saltum nisi gentiliiis designalur? Et
quasi sine illo posset aliquid. Sed qui sunt pin- quid per Carmelum, qtii dicitur cognilio circumci-
gues ejus nisi sacerdotes idolorum mundanis di- sionis, nisi populus Judaeorum carnaliter circum-
viliis et honoribus reduiidantes, aut quilibet su- cisus? El quid cst glotia Salanae in hoc saltu vel
perbi divites ? In his ergo pinguibus inmittelur te- carmelo nisi peccatum? Sed haec gloria consumiiur
nuiias; quia saeerdoies idolorum ab omni iam ab-animausqucad carnem, quia per Cbrisfi gratiam
saeculo contemnunlur; et superbi nonnunquam remittuntur lam animse quam carnis peccata. Et
aniittunt diviiiasr ut liumilientur : primo qtiidem sallus, deinde Carmeli gloria consu-

(87) Alias exaltabiivr.


[55 HERVEI BURGSDOLENSISMONACHI 155
mitur, quia gentiUtas prius qtiam Judsea, gratiam A « DJiges Dominum Deuci isium ex ioto corde tuo,
percepit, sicut scriptum est: « Donec plenitutlo gen- et proxlmtim tuum sicut te ipsutn (Malth. xxn,
tiumintraret, etsic omnislsracl salvusfieret (Rom. 57), » subjecit: « In his duobus mandatis universa
xi, 25, 26); > hosiis vero salutis bumanse in fugam lcx peiulct ct prophelx (ibid.). > Haecest brevis
conveititur. consummatio, qtiae jusiiliam affluenter inundal.-
_ Reliquim auiem ligni saltus ejus sunt reliquise Itaque propbctata convcrsionc Israclilarum, eonso-
gentililalis, quoe fidem recipere noluerunt. Sed jam lationem intcrim subjungii. Nam seqtiitur:
jirtB paucitale numeiari possuuf, quia raro inve- VERS.24. — « Propter hoc hsec dicit Dominus
nitur quis, qui Clnistianns non sit. Quis vero puer Deus|exerciluum : Noh limerc, populus°meus, habi-
est, scribit eos, nisi de quo supradictum est: lator Sion, ab Assur. >
«Puer naius esl nobis, el filius datus esi nobis? > Id est, noli limere hoslem anliquums tu plebs
Scribit enim in libro \itai eos qui credunt, sicut Hebraea, qaae SaJvaloris exspectas adventum. Se-
loculus est cis : « Gaudete el exsultale, quia quitur: t In virga percutiet te, el bacttlum suum
nomina vestra" scripla sunl in ccelis (Luc. x, 20). > le\abit stiper le in vla iEgypfi. » Dum in Sion, id
YERS.20. — e Et erit in die illa, non adjiciet est in fide Dominici advenlus, permanseris , non
rcsiduum Israel, et hi, qui fugerunl de domo Jacob, tangette. Sed si cceperis in ^Egjptum ire, id est in
iniiili super eum qui percutil eos, sed innitetur tenebras iniideliiatis, mox in virga perculiet le, id
super Dominum Sanctum Israel in veritate. » est peisecullonem libi ex perverso opere nio\ehit.
IIoc de illis diclum est Judaeis, qui crediderunt Cur autc-m dixeiit : Noii limere ab Assur, mani-
pra^JicantiLus apostolis. Nam residuum Israel est, fesial subdendo :
do quo Paulus ail: « In hoc tempore reliquiae se- VERS.25. — t Adhuc enim paululum modicum-
cundum declionem gratise salvae factse sunl (Rom. que, et csnsummabitur indignatio et fttror metis
xi, 5). » Et illi fugerunt de domo Jucob, id est de super scelus cormn. »
Synagoga, qui tandem inlelligentes hunc esse Chii- Quia , sicui de tempore gralise per Jeremiam
stum, quem crucifixeiunl, t compuncti sunl corde, dicitur : « Piopilius ero iniquilatlbus eorum, et
et dixcruut ad apostolos : Quid faciemus, \hi fra- pt ccata eorum jam non memorabor (Jerem. xxxvi,
tres? » (Act. n, 57.) Jam enim quserebant efluyium. 5). i Qttod de iliis specialiler accipitur, qui com-
Nec innisi smit ultra super eum, qui percutiebat puncti sunt ad prseJicalionem Petri, quorum maxi-
eos, id esl super hostem anliquum, 'qui perseque- mtim scelus fuerai mors Salvatoris. Sed et super
balurillosct vchierabat animas-eorunipsedrinnisi r hoc scelus eorum consummata est indignatio ^jus,
sunt super fundamenlum, ,quod est Chrislus, per- quia el hoe-peecatum dimisit illis. Sequifur :
severantes in doctrina apostolorum. Potest hoe YEPS.26. — t Et suscifabit super eum Dominus
etiam de iliis inlelligi qui, praedicante Elia crediiuri exeicituum flagellum jtixta plagam Madian in petra
s'iiiL Nam « caecitas ex parte coiitingil in Israel, Oreb, et virgam suam super mare, ct levabit eam in
donec plenitudo gentium inlraret el sie omnis Israel vla iEgypii. »
salvus lieret (Rom. xi, 15). » Sed sive de illis qui Deplaga Itladian in petra Oreb, quse sub Gedeone
lempore apostolorum crediderunt, sive de illis qtii facta cst, non est necesse nunc dicere. Quomodo -
in fine crediluri sttnt accipiatur, evidens esl quod aulem super mare Dominus virgam suam levaverit
subd tur : agnoscitur, ubi locutus est Moysi : « Eleva virgam
Vcns. 21. — « In veriiate reliquioe convertentur, tuam, et exieude manum tuam super mare, et divide
rehquiae, inquam, Jacob ad Deum fortcm. » illud, ut^giadiantur filii Israel in medio mari per
VERS.22. — « Si enim fuerit populus tutts Ls- siccum. Ego aulem indurabo cor JSgypliorum, ut
rael quasi arena maris, reliquise convertenlur cx persequantur vos, et glorificabor in Pbaraone, et in
eo. > omni exercitu ejus (Exod. xiv, 16). » Ei item :
Et-quia in Christo perfectam secuii stint jusiiiiam, 0 « Extende manuni luam super mare, ut revertaniur
qui in legeuon poterant juslilicari, pulchre subjun- -aqtiae ad jEgyplics super currus et equites eorum
gitur : « Consummaiio abbreviaia inuudabit jusli- (ibid. xxvi). » Mare auiem baptismum significal;
liam. > — t Omnis enim lex, sicui Paulus aif, in virga crucem Domini vel doetrhiam ejus;~sw6mersto
uno sermone impletur : Diligcs proximum tuum ^Egyptiorum abolitionem pcccatorum.
sicut te ipsum (Gatat. iv, 14). t Seqttitur : « Et lcvabit eam in via iEg\pli. » Sicut Gl.m
YERS.25. — « Coiisuniniationem enim et abbie- quaiido Moyses ivlt in iEgjpltim « porians \irgam
viatioiicm Dominus Deus excrciluum faciet in uiedio Dei in n>a:iu sua (Exod. iv, 20); » sic eliam Ghri-
omnis lerrae. > slus per apostolos Aenit ad gentes, cui canitur:
Dominus, cum per se ipsum doceret infterra Ju- « Virga-directionis virga regni tui (Psal. XLIV,1). J
daeoium, qaiesimediumhiniversmterrm, fecit consum- Yel quia diabolus virgam suam et baculum levai aJ-
mationem el abbrcvialionem, dicens : « Ormiia quae- versum nos in via Jigypli sicui olim, ut viriut.s
ctinque vultis ut faciant vobis homines bona, ita feiial, Christus econiraiio bcnignam extendlt'vir-
et vos facite illis : haec est eiiim lex et prophetse gam disciplinae in \ia JSgjpti, ul v.lia corrigat. Se-
(Matlh. vn, 12). » Rursumque cum dixisset.: quifur :
J57 COMMENT.IN 1SA1AMLIBRI OCTO. — LIB II. _S§
Ynss. 27.— < Et erit in die illa : Auferetur oiius A persecutionem geniilium persecutio faGtaesl b-ere-
ejus de bumero tuo, ot jugum ejus de collo luo, et licorum, recte suhjungitur:
computresceljugum a facie olei. t i Obstupuit Rama, id est Ecclesia sanctorum, quss
Onus et jugum ejus a collo mentis nostrse Domi- dicit: «Nostra conversatio in coehVest (Philip. m,
nus abslulit, quia nos ab illa dsemoniacaetyrannidis 20).» Rama quippe dicilur Ecclesia.,Et Dominus
servitute, qua graviter deprimebamur, liberavit, baereticorum ac sequacium Antichrisli persecutio-
dicens : «Yenite ad me omnes, qui laboratis et one- nem prsenuntians ait; «Exsurgent pseudochristi,
rati eslts, et ego reficiam vos. Tollite jugum meum et pseudoprophetae,et dabunt signa et portenta ad
super vos, et discile a me quia mitis sum et hu- "seducendos, si fieri potest, eliam electos (J/«rc. xm,
milis corde, et invenielis requiem animabus vestris. 22). Propter haec obstupuisse dicitur Rama, id est
Jugum enim meura suave est, et onus meum leve Ecclesia, et propter impiam eorum doclrinam. Post
(Matih. xi, 28-50). > Nam contra jugum asperum haec exspectamus Israeliiafttm conversionem. Unde
Inimici posuit in nobis jugum suave, ct contra onus sequittir:
grave dedit nobis onus leve. « Gabaath Saulis fugit.» Gabaalh namque collh
< Et cornputrescet, inquit, jugum a facie olei. » patruelh dicitur; Saul vero expetitus. Et quis cst'
Subjugo quippe, ut dictum est, tenebamur daemo- expelilus nisi Redemptor humani generis, qucm
niacae senitulis. Sed uncti sumus oleo Spiritus expetebant prophetae, dicentes: « Ostende nobis, <
sancti. Et quia nos unxit gratia libertalis, daemo- Domine, misericordiam tuam, ct salufare tuum da
niacae daranationis jugum computruit, Paulo atte- nobis? » (Psat. LXXXIV, 7.) Qui et filius David est di-
stante, qui ait: Ubi SpirilusDomini, ibi libertas cente Matthseo: «Liber generalionis Jesu Chribii
(II Cor. III, 17). » Sequitur: filii Da\id (Matth. i, 1), > etc. Cseleros autem Ju-
YERS.28. — < Yeniet in Aiath, transibit in Ma- dseos, qui fuerunt tempore David, fratres ejus acci-
gron, apud Machmas commendahit vasa sua. > pimus, id esl patruos Domini, quorum iilii patruc-
1TERS.29. — < Transierunt cursim, Gabea (88) lesejus sunt, id esl nepotes David. Omnes vero de
scaes nostra • obstupuit Rama, Gabaath Saulis genere David post eversionem Jerusalem perimi
fugit. > jussit Domitianus, ul soli patrueles Domini reme-
VERS.50. — < Hinni voce tua filia Gallin, altende nerenl peremptis cjus fratribus, id est filiis~Dav!d.
Laisa, paupercula Anathoth. i Caesa igiiur Judaeorum prosapia, quae descendii a
Vrr.s. ol."^- Tlfigravit medemena, habitatores fratribus David, 5d est ah aniiquis Palribus, colh..
Gabim confortamini. > C patruelis Suulis, id esl Christi vocatur. Itaque Ga -
VERS.52. — t Adhuc dies est ut in Nobe stetur, baath Saulis fugit, dum populus Israel Christo pro-
agifabit manum suam montem filiae Sion, pinquus fugiens ab ira ventura fldem recipit. ULi
' super
coilem Jerusslem. > congrue subditur:
Aiath dicitur condemnalio,Jfagron gullur. iVeniet «Hiuni voce tua fiiia Gallin, » id esl filia trans-
igilur in Aiath, id est in condemnationem, quia migrantium. Tunc enim advenlu Elise roborata
< Princeps mundi hujus judicatus est (Joan. xvi, hlnniet, id est jubilabit et prsedicabit exsullans Ec-
11). >Transibit in Magron, id est in gultur, id est clesia, quaetribulalionibus pressa mcarens siluerat.
quia damnato ejus dominio- cultores idolorum jam' Hinniet autem non voce jrsedicatorum Antichristi,
non audentes errorem publice praedicare, docebunt non inlideIium°Judaeor.um,non haereticorum, non
occulte superstitiones suas. Machmas autem vile , gentilium, sed voce dulci, voce domeslica, Toce
tributum inteiprelatur. Vasa \ero Satanaesunlho- propria. Gallin vero, id est transmigrantes, sunt illi
mines reprobi, de quibus ait Apostolus, quia « Deus qui radicem cordis in amorem -sseculi Iitijus non
sustinuit in multa patientia vasa irae apta in inter- fixerunt, sed ad ccelesfia feslinant, dicenies: «Non
itum (Rom. ix, 22). » enim habemus hic manentem civitatem, sed futu-
Commendat ergo vasa sua apud vile tributum, D ram iuquirimus (Hebr. xin, 14). > Quorum filia ex
quia semper iniqui manent in tribulo fiagitiosse Ecclesia ex praedicationeeorum et imitatione gene-
actionis, quod ei reddere non desislunt. Sed tamen rata. Ad cujus consolationem " subjungitur de exter-
eadem vasa ejus prsecipua transkrunt cursim^quo- minatione Anlichristi.
niam reliquias infideliumcursus vitaetemporalis per « Attende Laisa, paupercula Anatholh, migravit
mortem citius abslulit. Quibus ablatis Gabea, id est medemena. > Quod interpretatum sic dicitur : Atten-
coll*sfacti sunt sedes nostra, illi scilicet colles, de de leonem, paupercula obediens; migravit a salfu
quibus ait Jacob: « Donec veniret desiderium col- ejus, attende leonem, considera Christum, quia mo-
lium seternorum (Gen. XLIX,26), > id est prophe- riens migravit a saltu ejus, id est a genlibus, iu
tarum et apostolorum. In sede vero auctoritas ma- quibus regnans sseviebat ut leo in saltu, o pauper-
gisterii designatur. Colles igitur sedes nosira sunt, cula obediens, id est humilis Eeclesia Christo ser-
quia doclrinam apostolorum el prophetarum sancla viens.
Ecclesia cum auctoritate praedicat. Sed quia post Deinde eos alloquitur, qui in ultimo fine.sseculi
(88) Alias, Gaba.
PATBOL.CLXXXI,
159 IIERVEI BURGIDOLEXSISMONAGIH 140
hujtis posf moflem Aiiliehristi poenitcnliam agcnl: A _. cecidit, quia Christus jam nuindi gloriam stravii,
0, iiiquif, babiiatorcs Gafciii,id esl fossarum, qui in et clalos bumiliavil, Sequitur:
proiumhs inalitiae lalibulis hucusque maiisislis, co?i- GAPUT XI.
forlamini ci ptignalc contta Satan. Adhuc enim dies VERS.1. — t Et egredietur virga de radice Jesse,
est, idesl^aliquatilulum vitse hujus spalioluin super- ct flos de radice ejus ascendet. »
esl, ut in Nobe stciw, id csl conlra lalratum sugge- Jesse patriarcba regalis familise fuit. Radix Jesse
slioiuim diaboli stctur. Nobe quippe lalratus dici- familia regaiis. Virga Maria, flos Maiise Christus,
fur. Nam posl mortcm Antichrisli supererunt qua- qui bonum odorem fidei ioio sparsurus orbevirgi-
draginla quinque dies, sicut ex libro Daniclis colli- nali ex utero germinavit, sieut ipse dixit: « Egoflos
gilttr, ct lunc ad pcenitenliae remedia muUi eoiifti- campi, el lilium convallium (Caitf.n, 1). » Flos odo-
gieiu quos Anlichrisius seduxerat. Et quia in Jeru- rem suum et succisus reservat, et contritus accu-
salcm ct in locis illis praecipue sseviet Anlichristus, mulat, nec avulsus amiltil. Ila et Dominus Jesus in
idcirco forsiian subdilur: ^ illo patibulo erucis nec contritus emarcuit, nec
t Agitabit nianum suam super montem filiseSion, avulsus cvanuit, el illa lanceae punctione succisus,
collem Jcrusalem.» Polest el de tentatione, qua sacro speciosior fusi cruoris colore 'vernavit, mori
cundos impelit hoslis anliquus, intelligi. Quid enim '. nescius, et mortuus aeternaevitaemunus exha-
? ipse
per manum cjus nisi tcntalio designatur Manum lans. Virga eliam caro Domini potest forsilan acci-
ergo suam super moniem et super collem agifat, q>iia pi, quae de radice terrena ad superna se subrigens
fidclcs universos cl majores et minores tentationibus odoriferos sacrae religionis fructus circumlulit mun-
vexal. Sequilur: do, mysterio divinae revelationis gratiam ccelestibus
YERS.55. — «Ecce dominator Dominus exerri- altaribus
superfundens. Potesl et ipse Cbristus et
tuum confringet lagunculam in terrore, et excelsi
> virga et flos intelligi. Virga ei, qui suppliciis ple-
slalura sticcidentur, et sublimes humiliabuntur. clifur ; virga ei, qui indigel increpalione; virga ei,
Y'LRS.54. — « Ei subvertentur condensa sallus
qui neeesse habel, ut argualur. Flos vero ei, qui
ferro, et Libanus cum excelsis cadet.» jam erudittts est; flos ei, qui valet a flore incipere,
Confringet Dominusin terrore -iagunadam, sicut et-ad perfectum fructum provehi. Sequitur :
olim in praelio Gedeonis factum est (Judk. \n, 20).
VERS.2. — «Et requiescet super eum Spirilus
\a lagena quippe fragilitas corporis figuratur. Cou-
Domini, spiritus sapienliae et inlelligenliae, spirilus
fiegit ergo Dominus in terrore lagunculam; quia, et forlitudinis , spirilus scieiitise et pie-
morienle Christo, «lenebrae factse sunt, et velum consilii
el terra mola et C latis. »
fempli scissum est, est, petraescissae
sunl, el monumenta aperta sunl, et niuila cqrpora YERS.5. — « Et replebit eum spirilus timoris Bo-
.sanctorunr, qui dormierant surrexerunt (Matlh. mini.»
xxvii, 45-52). » Centtirio autem, et qui cum eo Ideo super Christum lanta dona Spiritus praedi-
erant custodienles Jesum viso terrae motu, et his, canlur, quia in co non ad mensuram Spirilus san-
quaefiebanl, limuerunt valde dicenles : i Vere Dei ctus babitat (89-90) sicut in nobis,sed tota inesl ple-
Filius eraiiste (ibid. 54). » Sic in terrore coniiacia nitudo divinitatis, et gratiarum. Qui quoniam de
tsl iaguncula Dominici corporis. coelis ad nos descendii, desecndendo poiius istos
El post hacc excetsi slalura, id est principes Ju- gradus propheta super eum numeraf, id esl sa-
dacorum alii succisi sunt a Romanis, id est perem- pieniiam, intellectum, consilium, forutudinem,scieii-
pti, el alii humiliati, id est in capiivitalem ducti. tiam, pietaiem, timorem, Nam cum scriplum sii:
Condensa salius subversa sunt ferro, quia Jerusalemi «Initium sapienliae timor Domini (Psal. cx, 9), *
dcs'ructa est; el Libaaus cum excclsh cecidit, quia constat, quod a limore ad sapienliam ascenditur,
templum est inceiisuxn, et sacerdotes ejus superbii non a sapientia ad timorem redilur, quia peifcclam
dejecli. D babet sapicntia cbaritatem, et « peifeela charilas
Yel cxcelsos statura reges et principes sseculisive! foras millit timoiem (/ Joan. iv, 18). » Propbeta
qtioslibel in sublimilate constilutos, aul certe su- ergo quia de ccelestibus ad ima loquehatur, ccepit
peibos possumus accipere, quos Chrislus Evangelioi magis a sapieitia, ef dcscendit ad iimorem. Sed
roruscame vel per niortem succidit, vel per pceni- nos, qui a lerrenis ad ccelestia tcndimus, ascenden-
icntiam humiliavil. t Et subverteiilur, inquit, con- do numeramus, ut a timore ad sapientiam pene-
densa sallusfeiro.»—« Jamenim securisad radicemi niamus. In meute enlm noslra primus ascensionis
?rbortim posita est. Omnis eigo arbor non faciens> gradus esl limor Domini, secundus pielas, ler
fiucium Loimm excidelur et in ignem mittelur tius scientia, quarlus ibrfitudo, qtiintus consilium,
(Maitii. m, 10). t Libanus enim quid est nisi mun- sextus intellecius, scplimus sapienlia. Est cnim
dana gloria ? LVmnus einm candidaiio dicilur, ett thnor Domini in menle. Sed qualis est iste limor.
nui dignitatem saeculi consequuntur, candidati suntt si cum eo pietas non csl? Qui cniro prosimo mise-
ex.lii!isecus et ornati. Hicergo Libanus cum exedsis; reri jiescil, qui compaii ejus iiibulplionibus dissi-

(89-90) Cod. G., cohabitat.


xu COMMENT.IN ISAIAMLlBRl OCTO. — LIB. II. 142
mulat, lmjus timor ante Dei oculos nullus est, quia _A quando dicet peccatoribus : < Disceditca me, mal?-
non sublevalur ad pietatem. dicti, in ignem aeternum (Mallh. xxv, 41). >—< El
Sed saepe pietas per inordinatam misericordiam spiiitu labiorum suorum inlerficiel impiutn, t id eit
errare solet, si peccala, quaeferiri gehennaeignibus Antichristtim, sicut Paulus ait: < Quem Dominus
possunl, disciplinae verbere non corrigit. Ut ergo Jesusinterficiet spirilu oris sui (II Thess. n, 8). »
veia et ordinata sit pietas, ad gradum est alium sub- Et notandum quia his verbis evidenter declarafur
levanda, id~esl ad scienliam, ut sciat vel quid per Spiritus sanclus coaeternus Filio, et sic ex eo pro-
severitatem punial, vel quid ex misericordia di- cedere, ut semper in eo maneat; quia spiritus labio-
miltat. Sed quid si sciat, quid agere debeat, virlu- rum ejus esl, et spiritus oris ejus. Deinde primuni
tem vero agendi non habeat? Scientia ergo nostra ejtts adventum propheta Tespiciens subjungit;
crescat ad forliiudinem, ut, cum videt, quid agen- VERS.5. — « Et erit justilia cingulum lumborum
dum sit, hoc agere per mentis fortitudinem possit. ejus, et fides cinctorium renum ejus. >
Sed saepe fortitudo si improvida fuerit, el minus In Iumbis esse luxuria solet hominibus aliis; bic
conlra vitia circumspecta, ipsa sui praesumptionein aulem solus contra viliorum nostrorum langucres
casum ruit. Ascendat ergo ad consilium, ut prse\i- sanitatem in se ipso virltituni, quam nobis infun-
dendo,praeniiiniatomiie quod agere forliter potesl. R derel, altulil. El ideo recte dicilur juslitia cinguium
Sed esse consilium uon polesl, si intellectus deest; lumborum ejus, quia ibi maxime, justitia "circum-
<juia,-qtiinonintelligif malum quod agentem gravaf, dalus est, ubi cseterihomines juslSliammagis amiltc-
qttomodo polest bonum solidare quod adjuvat? Ita- re solent, et ad peccalum solvi. Quod slmjsterifm
que ascendamus a cousilio ad inlellectum. Sed quid Incarnalionis ejusin lunibis debet accipi, el justi-
si intellccius magno quidem acumine vigilet, et mo- liam, qua cingltuT,'nostrani oportet intelligi, juslilta
derari se nesciat per maturitatem? Ab intcllectu nostra cingulum esl lujnborum'ejus, dum Deo pro
ergo ascendatur ad sapientiam, ut hoc, quod acute nobis incarriato bonis*operibus irihseremus. In reni-
inlellecluslnvenit, sapientia mature disponat. Itaque bus desigriari pbtesUdein Incarnationis mysterium.
per limorem surgimus ad pielatem, per pietatem ad Fides ergo nostra cinclorium renum !ejus est, dum
scientiam ducimur, per scienliam ad forliludinem firmissime eredimus verilalem Incarnationis illius.
roboiamur, per fortitudinem ad «insilium tendi- Quem quia secula esl Ecclesia, recle subjicilur:
mus, per consilium ad intellectum proficimus, per YERS.6. •—«Habitabil lupus cum agno, et pardus
iniellectum in sapienliam maturescimus. Sed ut cum hsedo accubabit; vitulus et leo et ovis simul
lianc ascendere scalam valeremus, ipse Creator ad „ morabuntur, ctpuer parvulus mlnabit eos. >
nos Bsque descendere dignatus est, et ad nos eam YERS.7. — « Vitulus et ursus pascentur simul.
afferre, ac in se ipso oslendere. Et de cseteris requiescent caluli eorum, et leo quasi bos paleas
quidem gradihus perspicuum est. Sed de timore comedet. »
Dei fortasse quis ambigit, an in eo fuerit. Sed « Nos, inquit heaius Gregorius"(lib. n in Ezech.
absque dubio replevit eum kpirilus timoris Domini, homil. i), qui religioso habitu induli videmur, ex
quU, ut superbum homiriem redimeret, conira su- diversa mundi qualilale convenimus, atque ex dissi-
perbiam noslram menlem hnmilem assumpsit, in milibus iniquilatibus in Sanctse Ecclesiaeeoncordia
qui timuit Deum. Sed isle, qui lalis in primo ad- congregali sunius, utjam patenter faclum esse vi-
vfntu apparuit, ut nos ad imitalionem suam iufor- dealur, quod de Sancfae Ecclesise promissione di-
-maret, quiiTm secundo factufus sit, audiamus. citur: « Habitabit lupus cum agno, » elc. Nam pcr
Sequilur : i Non secundum Tisionem oculorum ju- sanctae cbarilatis viscera lupus cuni agno habilat,
dicabit, neque secundum auditum auiium ar- quia ii, qui in saeculoraptores fuerant, cum man-
guet. > suelis ac miiibus in pace quiescunt. Et pardus cum
VERS.4. —« Sed judicabit in justitia paupe- haedoaccubat, quia is, qui peccatorum suorum ma-
res, et arguet in aequitafepro mansuelis ierrae. » D culis varius fuit, cum eo qui se despicit, et pecca-
Qui conscientiarum lestis est, non juxta Tisum torem fatelur, humiliari conseniit.
exteriorem velaudilum judieabit ut saeculijudices, < Yitulus el leo, etovis simul morabuntur, quia et
qui corda non agnoscunt et testibus indigent, sed is, qui per cbntritum cor ad quotidianum se Deo
secundum intentionem cordium judicabit" opera. sacrificium praeparal; et alius qui tanquam leo ex
'
Pauperes vero sunt, de quibus ait: « Beati pauperes crudelitate saeviebal : et alter, qui velut ovis in in-
(Mailh. v, "5). » Quos in justilia judkabit, quia par nocenlisesueesiriiplicilateperdurat, in caulis sanclse
justum judicium eos liberabit, et pro mansuetis Ecclesiseconvenerunt. »
ierrm aiguei eos, qui alfiixerant illos. Sequitur : « Et puer parvulus minabil eos. » Quis est iste
« El percutiet lerram virga oris sui, et spiritu la- puer parvutus, nisi de quo scriptum est : «Puer
biorum suorum interficiet impium. » Terra est; natus est nobis, filius dalus csl nobis ? t Qui simul
pcccatorum quisque, quia post transgressionem habitantes minat; quia, ne in lerrenis rebus corda
dictum est homini: i Terra es, et in lerram ibis nostra inhsereant/ hsec per internura desiderium
(Gen. m, 19). > Virga orh Domini senlentia judi- qttotidie inflammat. Et hoc ipsum ejus minare est,
cialis est. « Perculiet ergo lcrram virga oris sui, » ad stimmum amorom incessanter aceendere, ne,
U3 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI U4
cum nos viclssim diiigimus, menle in hoc exsilio A custodiam agitur, et tamen inter actionem, qua3
remaneamus, ne quies hujus vitae sic placeat, ut ad bona ostendilur, cor ad appetenda sublimia non
oblivionem patriae perducat; ne delectata mens pro- elevatur. Quid itaque utilitatis agit, qui in se mun-
speris torpeat, dum Domini flagelia sui pertimescit, ditiam vilae custodit, si per inienlionem infimani in
sed nobis omne, quod nos in saeculodeleclabat, ore leonis hujus inveniendum se in terra derelin-
smarescat, et illud incendium insurgat in animo, quit? Sequitur:
quod nos semper ad coeleste desiderium inquiete VERS.8. — « Et delectahltur infans ab ubere su-
[f. in quiete], excitet, atque, ut ita dicam, delccla- per foramlne aspidis, el in caverna reguli, qtti abla-
biliter mordeat, suaviterque cruciet, hilariter con- ctatus fueril, manum suam mitlet.»
tristet. Puer ergonos parvulus minat; quia is qui VERS.9.— «Non nocebil [Vu/_3<.,nocebuiil],et nou
paulo minus quam angeli minorafus est, per chari- occident in universo monte sancto meo. >
latem, quamnobis tribuit, nos in hocmtindo men- Quem nunc infantem abubere, vel eum, qui abla-
tem figere uon pern ittit. clalus fueiit, nisi Dominum appellat? Quid auteiu
« Yiiulus et urstts pascentur simul,» quia is, foramineaspidh vel cavernis reguli nisi corda signa-
qui Deo sacrilicium, et ille qui saevus et horridus vit iniquorum? Quia hostis anliquus dumtotum so
fuerat, eadem doctrinae sanctae pabula percipiunl. B in eorum cohsensu contulit, quasi iu forauiine pro-
« Et catuli eorum, » id est illi, qui de imilatione prio coluber tortuosus sinus aslutiae suse eolligendo
ipsorum nati fuerint, jarii in eodem ovili requiescunt glomeravit. Quem el asptdh appellat nomine occulle
simul. Sed dum haecde eleclis propheta loquerelur, saevientem, et reguli aperte ferientem. Jlfanutn ergo
cerneus vitam peccanlium ab anliquo et insaliabili suam Dominus in foraminereguli atque aspidis nn-
hoste devorari, ail: sit, quando iniquorum corda divlna potenlia lenuit,
« Et leo quasi hos coroedet paleas. » Quid enim el comprehensum exinde regulum vel aspidem, id
palearum nomine nisi camalium vita designatur ? est caplivum diabolum traxit, ut in monte sancto
Sed cur iste leo, id est diabolus in comessatione ejus, quod est Ecclesia, electis fidelibus non noceret
palearum non equo sed bovi comparetur, agno- ipse vel angeli ejus.
scimus, si utrisque animalibus, quae sit nutrimen- Tunc vero primum delectatus est infans ab uben
torum distanlia, perpeedamus. Equinamque fenum super foramine aspidis, quando jacens adhuc in c&-
quodlibel sordidum comedunt; aquam vero non nabulis orienlales magos ad se convertil. Cur aulem
nisi mundam bibunt. Boves autem quamlibetaquam de cavernis suis serpens ejeclus sit, osteudit propheta
sordidam bibunt, sed feno vel paleis non nisi mun- _ subdendo:
do vescuntur. Quid est ergo, quod bovi, qui mundo t Quia repleta esl terra scientia Dominisicut aquae
pabulo vescilur, leo istecomparatur nisi hoc quod maris operientes.» Jam enim Evangelium--quasipe-
de islo hoste anliqno per prophetam alium dicitur : lagus lotum orbem implevit, jam universum mua-
< Esca ejus electa? t (Habac. i, 16.) Negue enim dum scientia veritatis quasi diluvium quoddam ope-
eos se rapere gaudet, quos pravis ac sordidis aclio- ruit, et omnia falsilatis dogmata submersit, Ei quo-
nibtis implicatos in imis secum respicit voluntarie niodo aqum maris operiunt profunda maris, id est
jacere. Paleas ergo comedere sieut bos appetit, quia terram, quse operta est fluctibus; sic omnis teira
SHggeslionissuaedente conterere mundam spiritua- complela esl scientia Domini. Et bene sacra scientia
lium vitam quaerit. mari compaiatur, quia navibus mare transimus,
Sed quomodo leo iste sicut bos paleas comedeus cusn ad desideratas lerras tendimus. Nobis autem
\itam spiritualium consumere dicitur, si, ut supra quid est in desiderio nisi illa terra, de qua seriptmn
diclum est, palearum nomine vtla carnalium signa- est:«Portio mea in terra \ iventiuin? >(Psal. CXLI,6.)
lur? Escaquippe ejus electa jam uon erit, si paleas Ligno autem, ut dixi, evehilur, qui mare transil.
comedens carnales rapit. Sed nonnulli homhium et Nobis ergo, qui ad patriam tendimus, scientia divi-
apud Deum palea sunt, et apud homines sanctitatis D nse praedicationis mare est, quae crucem annuntiat,
nomine censentur, cum et anle oculos humanos quia nos ad terram viventium ligno portat. Sequitur:
aliud ostendit vita, et ante divina judicia aliud in- YERS.10.—«In die illa radix Jcsse, quae (91)^tat
tendit conscientia. Nunc enim sermo de iis est, qui in signum populorum, ipsum gentes deprecabuntur,
ficto corde religiosam conversationem inter vere et erit sepulcrum ejus gloriosum.»
religiosos ducunt. Hi itaque apud humana judicia Quomodo radix Jesse, id est Christus filius DavU
electi sunt, sed apud subtile Dei examen paleae. stet in signum popnlorum, ipsumque gentes depre-
Quia ergo nonnulli mundam quidem vitam per stu- centur, ipse exponit, dicens:« Sicut Moyses exalta-
diuffi ducunt, sed ex illa intus placere non appeluht, vit serpentem in deserto; ita exaltari oportet Filium
recte ct esca ejus electa dicilur, et tamen paleas hominis, ut omuis, qui credit in ipso, non pereat,
sicut bos comedere leo iste perhibetur. Quasi enim sed habeat vitam seternam (Joan. m, 14). > Sicut
ante os ejus munda palea in lerra atque in inflmis enim 1111,qui fueranl percussi a serpentibus, cu-.n
jacet, cum et vita quasi innocens per mandatorum aspicerent aeneumscrpentem,quempro signoMoyses

(91) Alias, qui.


145 COMMENT.IN ISAIAM LIBRI OCTO.— LIB. II. UO
exaltaverat, a temporaii morte liberabantur et salu- A qualuor orbis partibus in Ecclesia Catholica con-
tem recupasabant (Num. xxi, 9); ita omnes, quibtts gregabit omnes electos, qui dispersi fuerant
ubique
maligni spiritus vulnera peccatorum inflixerunt; si exsules_a paradiso, et tunc fugient ab ira veutura.
Christum in cruce exaltatum fideliter aspexerint, ac Quid autem Israet designat, qui interprelatur videns
deprecati fuerint, a periculo mortis seiernaeliberan- Deum, nisi fidem, qua nune videtur Deus? Juda
tur et vilam sempiternam consequuntur. Sic enim _ verp dicitur confessio. Et bene Israel et
Juda, id
radix Jesse stat in signum populorum exaltatus iu est fides et confessio fit ad salutem. Potesl elevatio
eruce, ultpsutn deprecentur omnes, et per eum salvi signi atque dispersorurii congregalio et ad diem ju-
fiant. Unde et per omnes basilicas imago sacra sta-, dicii forsitan leferri, quia «tune apparebit signum
tuta est reprsesentans eum ' m crace suspensum. JFilii hominis in coslo, et mittet angelos suos cum
Sepulcrum vero ejus gloriosum est, quia praeter illam tuba et voce magna, et congregabunt electos ejus a
reverentiam, quam ob illius sepulturam et resurre- quatuor ventis, a summis coelorum usque aJ termi-
ciiunem habet, locus ille coruscans miraculis glorise nos eorum (Mattli. xxiv, 50).» Sequitur:
suae causa ad se omnem contrahit mundum. VERS. i3. — « Et auferelur zeltis Ephraim, et
Sequitui: hostes Juda peribunt.»
VERS711. — « Et erit in die illa : Adjiciet [Vulg. " El quid per Judam nisi Ecclesia Chrislum confi-
adjiciat] Dominus secundo manum suam ad possi- tens? Quid per EpEfaim* nisi perfidus Judaeorum
dendum residuum populi sui, quod relinquetur ab populus exprimitur? Et in primis quidem magnum
Assyriis , et ab iEgypto, et a Phetros, et ab jEthio- coutra nos zclum populus Judaeorum exercuit, sed
p-a, et ab iEIam, et a Sennaar, et ab Emath, et ab succedente tempore zelus eorum, quo nostros per-
iusuiis maris. > sequebantur, tepuit. Hostss quoque Juda, id est ad-
Post Judseorum vocationem, quse sttperius de- Tersarii catholicae confessionis jam de muiido perie-
scripta est, cum diceretur : < Habitabit lupus eum runt.et adhuc magis peribunt. Sequitur:
agno,»ete.«adjicietDommus secundo ihanum suam «Ephraim non aemulabitur Judam, et Judas non
ad possidendum residuum populi sui, t sicut ipse . pugnabit contra Ephraim.» Ita nunc inter nos et
ait: «Alias oves habeo, quae non sunt ex hoc ovili, Judaeos videtur agi, quia nec ipsi nos aemulantur,
et illas oportet me adducere, et vocem meam au- ui sefvitutis suse obserTationi nos subjicere conen-
dient, et fiet unum ovile' et unus pastor (Joan. x, tur, nec.nos freqiienlibus disputaiionibus cum e,s
16).» Qaod residuum populi ejus relinquilur abAssy- -pugnamus, quia cor eorum obcsecatum cernimus,
riis, quiamalignispirilusgentilitatem, quarii posse- _ et obduratum. Sequitur:
derant, amittent. Assyrii namque convincentes inter- YERS.14.—'«Et Tolabunt in humeros Philisthiim
pretanlur : et sicut frequenter diximus, et jugi me- per mare, simul prsedabunt filios orientis. Idumsea
inoria semper retlnendum est, idcirco daemones vo- el Moab praeceplum manus eorum, et filii Ammon
cantur Assyrii, quia illos iniquitatis convincent ante obedientes erunt. >
tribunal judicis, quijiune eis persuadentibus ini- Philhthiim interpretantur cadentes potione. Casus
qnitatem faciunt. Tero nonnunquam in bonaparteponitur.Video enim
iEgyptus vero lenebrmdicitur, Phetros dissotvens. Saulum bene cecidisse, ut iterum surgens diceret:
JSthiopia caligo, iElam oppositi vel abjecli} Sennaar « Vivo autem jam non ego, vivit vero in me Chri-
fetor eorum, Emath indignalio, insula autem sic ap- stus ,(Galat. n, 20).» Est autem quaadam poiio
peilatur, eo quod in salo, id est in mari sit posita. amara quidem, sed salutifera^quse talibus propi-
Gentilitas vero veniens ad Christum reiinquetur ab iiari solet. UndeDominus : «Poieslis, inquit, bibere
JEgypto, id est a teneliris infidelitatis et ignorantiae, calicem,quem ego bibiturus sum? t(Maith. xx, 21.)
et a Phelros, id est a dissoivente negligentia veLpi- Hac enim potione cadunt, cum martyrio corpus eo-
gritia, et aeedia, et ab JEthiopia, id est a caligine rum in morlem prosternitur. Quid igitur hoc loco
errorum, el abJElam, id est ab immundis spiriti- n Philhthiim, id est cadentes potione nisi vel marlyres
bus, qni a consortio beatorum abjecti sunt angelo- accipere debemus, vel quoslibet in casu et erectiono
rum, et se inter nos et coelum opponere nituntur, Saulo similes?'Philisthiim itaquedoctores sanelos hic
rie illud ascendamus, omnibusque bonis actibus accipimus. Volant ergo populi in humerosPhilhthiim
noslris oppositi sunt et contrarii; et a Sennaar,i& cumadfidem certatim currentessanctisdoctoribusse
est a fetore' pristinae conversationis, quem de se portandoscommiltunt.Et volant permare, id est per
sparseral; jel ab Emaik, id est ab. indignatione Dei, fluctus saeculi. Mare enim fluctivagos tumullus, fu-
quae super eam manserat; et ab insuiis maris, id est roresquehujus mundi designat, ubi homines improbi
a remotis mundi excessibus procul in mari positis quasi piscesvavidissimi se inviceni persequuntur, et
vel adversis gentibus, ut gentes per insulas accipia- devorant. Et inter haec discrimina volant ad Chri-
mus. Sequitur: slum, et in humeros sanctorum portandi insiliunt,
VERS.12.— «Et levabit signumTn nationes, et qui portum salutis invenire cupiunt.
congregabit profugos Israel, et dispersos Juda colli- Quos autem filios orientis nuncupat nisi eos, qut,
get a quatuor plagis terrse.» secundum quod ex Adam orli sunt, ita permanore
Signum crucis levabii Dominus ad gentes, et a solent, neque circumcisionem^. neque bantismusE.
147 HERVEl BURGIDOLENSISMONAChl 118
consecuti? Sed et istos prmdabuniur et diabolo tol- A i tiae operationem et Spiritus sui virtutem stultam
lunt prajdicatores sancti, et ad Christum dueunt. fecit sapienliam hujus mundi. El percussit eumdenf
Quid vero per Idumajam, quae est Esau regio, et mundanse doctrinae flu\ium in sepletn rivis, ih qui-
interpretatur terrena vel rubea, nisi qui primiiiva bus eral contrarius septem donis Spiritus sancfi.
sua perdidit, terrenus Judaeorum populus sanguine Quo percusso, tiansierunt per eutn calceati, quia
Christi cruentalus? Qui et per Moab, et Ammon prsedicatoribus ibi via patuit, quibus dicitur : « Et
designatur. Quia sicut filiaeLot iuebrlaverunt eum, calceati pedes in praeparationeEvangeliipacis (Ephes.
ut cuni et dormientes conciperent (Gen. xix, 55); vi, 16). » Calceatos enim evangelistas hic accipimus,
sic domus Israel, et domus Juda spiritalem legis id est divini verbi ministros. Calceati ergo transie-
sensum soporaverunt, ut carnales gignerent filios. runt per fluvium, quia prsedicalionis ibi viam inve-
Unde Moab dicitur ex patre, quia ex carnali inlel- nerunt, doctrinse ssecularis fluenta copiosius ema-
ligeniia legis hic populus est geuilus quasi ex patre nare solebant. Deinde baptismi sacramentum evi-
ebrio ac dormiente. Amtnonquoque filius popidi mei denti praenunliatur oraculo, cum subditur :
interpretatur, quia de antiquo populo Dei nati sunl YERS.16. —« Et erit via residuo populo meo, qui
lii, quos infideles videmus, JuJsei." rdinquetur ab Ass^Tiis sicut fuit Israeli in die illa,
Itaque Idumma et Moab prmceptum est manus, id B J qua ascenditJde terra JSgypti. >
est operationes eorum, quia justum est apostolis, Sicut enim populus Israel ad promissam hseredi-
ut salulem populi bujus operarentur praedicando. latera per mare Rubrum transiit; ila nunc populus
Yel hic populus percepit prmceplum manus eorutn, acquisitionis ad coelestia regna per sacramentum
id est exeraplum aetionis apostolorum, quia facie- baptismi trausit. Yel sicut Israel per medium maris,
banl oainia, quaeprsecepturi erant. Et filii Ammon, ila populus fidelium per diversum flumen doctriuse
id est illi. qui nasceutur ex hoc perfido Judaeorum ssecularis incedit. Unde et subditur •
populo, obedientes eruut praedicationi Elise. CAPUT XII.
Notandum vero'quia propheta raro senal ordi-
nem. Nam et paulo superius de passione Salvatoris YERS.1. — « Et dices In illa Jie : Confitebor tibi,
JOculus, de Nalivitate subjicit oraculum, dicens : Doniine, quoniam iratus es mihi, conversus -est fu-
t Egredietur virga de radice Jesse, > elc; ac dein- ror tuus, et consolatus es me. *
cops nunc gentium vocationem, nunc Judseorum VERS.2. — « Ecce Deus salvator meus, fiduciaii-
hucusque multifarie \aticinatus est variato nonnun- ter agam, et rion timebo, quia fortitudo mea, et iaus
quam Qrdine. Et ita fere semper in libris Propheta- |£ mea Dominus, et factus est mihi in salutem. >
rum agitttr, ut, quod ordine primum est, ssepe sit Nam, sicut olim Hebraeorum populus de JSgypto
in narratione postremum vel medium. Sequitur : ascendens post maris Rubri transitum cecinit ear-
YERS.15. —« Etdesolabit linguam maris iEgypti, men Domino, sic nunc percttssa lingua maris Mgy-
et levabit manum suam sttper flumen in fortitudine pti, et flumine illius arefacto atque conciso Cbri-
siianorum populus Deum gloiificat, dicens : « Con-
spiritus sui : et percutiet eum in septem rivis, ita N
ut transeant per eum calceali. > fitebor tibi, Domine, » etc. Confiieluf enim el gra-
tias agit Deo populus fidelium, eo quod linguam
Lingua maris est scientia doctrinae saecularis.
maris iEgypti desolaverit, et fiuviuni ejus percusse-
Bene autem mare JSgyptium dicitur, quia peccali
rit. Nam sustinuit iram Dei, dum-adhuc idem fluvius
obscuritate fuscatur. Linguum ergo tnuris JSgypli,
viam ejus, sed siecato flumine
Dominus desolat, id est exlerminat, quta hujus manaret, impediens
Domini conversus est in miseficordiam, et fa-
muidi falsam sapientiam per carnem se ostendendo furor
mulos suos consolatus est.
destruxit. Ubi est euim nunc academicorum error,
Yel confessio peccatorum fortassis intelligi po-
qui cerle conantur astruere certum nil esse, qui im-
pudenti fronte assertionibus suis fidem ab audilori- " test. Quid enim confitetur isle populus nisi quia
hus exigunt, cum vera esse nulla testantur? Ubi c conversali sumus in desideriis carnis nostrae fa-
anathematicorum superstitio, qui, dum signorum. cientes desiderium carnis nostrae et cogitalionum ? >
cursus suspiciunt, vitas hominum in siderum mo- (Ephcs. ii, 5.) Quid est, quod ait: Iralus es mihi, nisi •
menta suspendunt, quorum aperte doctriham saepe, quia « eramus natura filii irae sicut et eseteri? >
geminorum nativitas dissipat, qui, cum uno eodem- (ibid.) Sed « conversus furor tuus est, inquit," et
que momento horae prodeant, non uua conversatio- consolalus es me, > quia « Deus, qui dives est in
nis qualitate perdurant? Ubi tot praedicameuta falsi-. misericordia, propter nimiam charilatem suam, qua
talis, quse enumerare longum nimis est? dilexit nos, cum essemus mortui peccatis, con\ivi-
Desolavit ergo Dominus linguam maris JEgypti,. ficavit nos Christo (ibid.). >
quia apparens in carne omnia errorum prsedica- Deinde : « Ecce, inquit, Deus Salvator meus. > —
menta dauinavit. Ejus quippe veriiate cognila illae ; «Iratus olim Dominus contra Israel tradidit eos in
falsilatis doctrinae tacuerunt. Unde et super flumeni nianus Cusankasathaim regis Mesopotamia?,servie-
praefatse maris linguse tnanum suam levare diciturr runt quoque ei octo annis. Et clamaverunt ad Domi-
iu fortitudine sui Spirilus, quia per evangelicaegra- num. qui suseita\it eis Salvatorem, et iiberavit eos,
149 COMMENT.1N ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. II. 159
.Othoniel videlicet filium Cenez (92) fratrem Caleb A 1 enim nmndas teraplum, quo veniat invocatus.
rninorem".Ruisus addiderur.t filii lsiael facere ma- « Notas facite adinventioites ejus, isubaudi, qui-
lum in conspectu Domini, qui confortavit adversus bus aniiqui hostis fefellit^astutias. Cum enim dia-
eos Eglon regem Moab, servieruntque ei decem et bolus in illa nos parentis primi radice supplantatos
ocfo annis. Et postea clamaverunt ad Dominum : sitb caplivitate sua teneret, amitiere nos juste nequi-
Qui suscitavit eis Salvaiorem vocabulo Ahoth (Judic. bat, nisi*delereturciilpa,quaenisipersacrificium de-
in, 8 et seqq.). > Multosque salvatores alios anti- leri non poterat. Sed per quod sacrilicium ? Nequa
quilus habuisse legitur populus Israel, ut liberaren- enim justum erat, ut pro hominebrutorum anima-
lur per eos a calamitatibus suis. Ab illa vero capti- lium victima?caederentur. Homo namque pro homini-
vilate, qua non hoslis antiqutis tenebat, eripi non bus offerri debuit, ut pro rationabili peccanterationa-
valebamus, nisi nos eripere veriiret ipse Deus. Gnde bilishostiaroactaretur. Sedhomo sinepeccatoinveniri
nunc bene fidelium populus ab ea per eum solutus non poterat, qui ex peccati comniistione descende-
exsultat, dicens : « Ecce Deus Salvator meus. »Non ret, et oblata pro nobis hostia, quando nos a peccato
enim propheia, non patriarcha, non angelus, non mundare potuissct, si et ipsa hostia peccati contagio
archangelus, sed Dei Unigenitus salvator nobis non careret. Inquinata quippe inquinatos mundarCi
datus est. I non posset. Proinde venit propter nos in uterum
B
Et qttia per Apostolum nobis dicitur : « Non ac- virginis Dei Filius; ibi pro nobis factus est homo :
•eepistis spiritum servitutis iteium in timore, sed sumpta est ab illa natura, nonoulpa, fecitpro nobis
aecepislis Spiritum adoptionis filiorum, in quo cla- sacrificium corpussuum, exhibuitpro peccatoribus
Hiamus : Abba pater (fiom. vm, 15); > •— < fiducia- victimam sine peccato, quse et huraanitate mori, et
liter, inquit, agam, et non limebo. s Abstulit enim justitia mundare potuisset. Namque quia per femi-
"Salvatora nobis timorem senilutis antiquse, et de- nam mors in mundum inlroierat, congrua dispen-
*iit gratiam novaelibertatis, ut bonum quod agimus, satione fecit Salvator, ut et vita rediret per fenii-
non ex timore faciamus, sed ex charitate. nam, atque salutem nostram in ligno crucis consti-
< Quia fortitudo mea et.laus (95) meaDominus, tuit, ut, unde mors oriebatur, inde viia resurgeret,
nt dicam : < Omnia possum in eo, qui me confortat; et hostis, qui in ligno praevaricationis vincebat, in
(Philip. iv, 15). t Et: «In Dominolaudabiiur animai ligno redemptionis vincerelur. Nam unde accepit
mea (Psal. xxxm, 5). > Ille enim forlitudinem suami exterius potestatem Dominicae carnis occidendae,
esse Dominum non aestimat, qui se per se ipsunir inde interior potestas ejus, qua nos tenebat, occisa
aliquidboni facere posse putat; etDominum haberei „ est. Ipse enim interius victus est, dum quasi vicit
iaudem negliglt, qui de bonis, quse operatur huma-- - exterius, etquinos jure debitores mortis tenuit,
nas laudes requirit. t Et factus est mihi in salutem. > jure in nobis jus morlis amisit, quia per salellites
Non quia ipse aliquid coepit esse, quod non erat, suos ejus carnem perimendam appetiit, in quo nil
sed quia ego salutem in eo, quam aversus non ha- ex culpaedebito invenit. Has itaque et hujuscemodi
bueram, ccepihabere conversus. Sequitur: adinventionesSalvatoris prsecipiturfidelibus, ut notas
YERS.5. — « Haurietis aquas in gaudio de fonli- faciant in omnibus populh. Post quas et apte subdi-
bus Salvatoris. J^ „ tur: _ '
Fontes Salvatorh corda apostolorum Domini Jesui « Mementote quoniam excelsum est nomen ejus,»
sunt, <le quibus fluenta veritatis emanant. Ad eo- quia « Deus illum exaMavit,et donavit illi nomeii,
rum quippe doclrinam silientes pergimus, et veri- quod est super omne nomen (Philip. n, 9). > El qula
tate plenas cordium nostrdrum, lagunculas reporla- tunc ejus tiiumphos sancli praedicatores in toto orbe
mus. Et bene antea fluvius linguse maris percutitur,, decaiilaveruiit, jralchre subjunctum est: « Cantate
ac deinde fontes Salvatoris aperiuntur; quia, prius; ' Domino, quoniam magnifice fecit » Dominus Jesus
doctrina ssecularis contemnitur, et tunc apostolicat mortem destruens el hostem religans atque homi-
praedicalio sitienter bibitur. Scquitur: -
Y)nem liberans, et de morte resurgens, qui, licet hu
VERS.4. — « Et dicelis in illa die : Confiieminii manitate in ccelum ascenderit, divinilate tamen hic
Dominoel inyoeate nomen ejus : notas facite in po- semper nobiscum manet. Unde et sequilur:
pulis adinventiones ejus, mementoie quoniaiu excel- YERS. 6. — « Exsulta et lauda, habitalio Sion,
sura est nomeu ejus. > quiamagnusinmediotui Sanctus Israel. >
VERS.5. — « Cantate Domino, quoniam magni- Nam kabilatio Sion habitatio est Ecclesiaein prae-
fice fecit : annuntiate hoc in universa terra. » senti saeculo, quaejubetur exsullare et laudes decan-
« Confitemini, inquit, Domino, et invocate no-- tare, quia Sanctus Israel, id est Chrislus magnus est
menejus (Psal. civ, l). » Noli antequam confitearis,, in medio ejus. Nam, ut dictum est, carne quidem
invocafe. Confilere, et invoca. lllum enim, quem in- ascendit in cmlum. et sedel ad dexteram Palrh, sed.
vocas, in te vocas. Quid est enimimoeare nisi in te» tamen el hic est. Non enim recessit prsesenlia maje-
ipsum vocare? Si invocatur a te, id est si vocaturr stalis. Nam s,ecundum majestatem, secundum pro-
In te a te, ad quem aecedit? Ad superbum noni videntiam, secundum ineffabilem et invisibilem gra*
accedit. Confitere ergo et invoca. Conlitendo> tiam impletur, quod ab eo dictum esl: « Ecce egoj
{92) Cod. G. Enex. (95) Cod. Cruc, quia sors mea et lauSi e(c
m HERYEI BURGIDOLENSISMONACHI 152
toiJscum sum omnibus diebus usque ad eonsumma-. A gere. Ira vero ejus nuno ea dicitur, qua domatur
Eionemssculi (Matth. xxvm, 20). > Per fidem quo- hostis antiquus, %tde manu ejus peccator eripitur.
que tenemus hic eum, per evangelistarum et aposto- Unde et in Psalmo de hac ira dictum est:« Exsurge,
Jorum doclrinam, per crucis signaculum, per bapli- Domine, in ira tua, et exaltare in finibus inimico-
sir.i sacramenlum, per altaris cibum et polum. Per runi tuorum (Psal. vn, 6). >In hac ergo ira Domi-
hoecigitur omnia Sanclus Israel est in medio Eccle- hus fortes suos vocavit, quia genus humanum de
siae magnificus et gloriosus, omnesque suo spiritali poteslate inimici eripere volens praedicatores, quos
gaudio replet, et ad Iaudandum accendit.V nulla posset adversitas vincere, ad praedieandum
CAPUT XIII. ascivit. Qui exsultaverunt in glot ia ejus, quia non
YTERS. 1. — « Onus Babylonis, quod viditlsaias suam sed Dei qusesierunt. Sequilur :
filius Amos. > VERS. 4. — « Vox multitudinis in montibus
Nunc novo rursus genere prophetare inchoat. Do- quasi populorum frequentium, vox sonitus regum et
cem quippe desciibit onera illos deprimentia, qui gentium congregatarum. >
pcr observanliara deeem proeceptorum leve onus Montes sunt apostoli, in quibus vox multitudinis
Cbristi respuunt fcrre, seu respuerunt. Nam, sicut _ resonat, quando secundum doctrinam eorum fit Ec-
olim ^Egyplus percussa est decem plagis contra sa- clesise confessio.
lutem, quam per decem mandaia Dei accepturus erat Reges vero genlium sunt rectores ecclesiarum.
.populus Israel, ita nunc qui suave Christi jugum Vox sonilus regum, vox praedicationis doctorum est,
portare nolunt, quod eos sublevet, describuntur gra- quia < in omnem terram exivit sonus eorum (Psat.
vari decem oneribus. De cujusmodi fasciculis, et
xvin, 4). » Gentes vero sunt congregatae, quia de
Apostolus ait : « Unusquisque onus suum porta- universisgentibuscoadunataest Eeclesia. Sequitur:
bit (Gal. vi, 5). > Et iuter haec onera primum poni- « Dominus exercituum militise (96-97)
praecepit
tur onus Babylonh, quia principale est, et ejus an- suse, >
geli, qui primus peccavit, aliorumque malorum prin-
et habet VERS.5. — « Yenientibus de terra procul, a sum-
eipum damnationem pcenam (94). Babylon mitate coeli : Dominus et
vasa furoris ejus, utdispef-
quippe, quse confusio interpretalur, civitas illa ma- dat omnem terram. >
gna iniquorum est, contraria nostrae Jerusalem, cu-
jus cives sunt omnes apostalse angeli, et universi Militia belli exercitus sanctorum est contra ma-
hominesreprobi, cujus onus propheta loqui incipiens lignos spirilus in hoc sseculo pugnantium, de cujus-
ait: ,~ modi militia dicit Apostolus : « Nemo militans Deo
YERS.2. — « Super monlem caligosum (95) le- implicat se negotiis ssecularibus (II Tim. n, IV). >
vate signum, exallate vocem, Ievate manum, et in-. Quibus pracepit Dominus, quia sicut bonus dux,
grediantur portas duces. » qualiter in hac acie praelientur, disponit eis. Qui de
Dicit autem beatus Gregorius (lib. xxxm Moral. terra procul, id est de gentilitate ad eum veniunt, et
c. 1), quia per montem angelus apostata designa- a summitale cmli, id est, ab oriente et occidente^ e'.
tur, sicut sub regis Babylonis specie de antiquo ho- aquilone et austro. Cum hoc igitur exercitu Domi-
ste praedicatoribus dicitur : « Super montem caligo- nus contra Babylonem venit, quia zelo suo istos ae-
sum levate signum. > — «Prsedicatores quippe san- cendit, ut confusam peccantium vitam insequaniur.
cti super monlem caligosum signum elevant, quando Possunt isti bellatores et angeli intelligi, qui iu
contra Satanae superbiam, qui saepe sub nebulis si- fine mundi mittentur, ut zinaniorum manipulos iu-
mulationis absconditur, virtutem crucis exaltant. > cendant. Omnis quoque terra disperdilur, cum ter-
Qui et vocem prsedicationis atque manum bonse ope-. rena opera subverluntur. Quaesunt autem vasa fu-
rationis exaltare contra eum jubenfur, ut et dictis et rorh ejus nisi maligni spiritus? Non solum quippi
aclibus eum impugnent. Tortas quoque Babylonis sanctos praedicatores adversus Babylonem adducil,
potenter ingrediuntur, et capiunt eam, quando vir- D ] qui peccatores ad pcenitentiam provocent, sed et
tute praedicationis suseconscientias peccantium ape- apostatas angelos, qui corda inpcenitenlium magis
riunt, et in eis mansiones Christo parant. Se- aggravent. Unde et supra dixit: « Yse Assur, virga
quitur: \ furoris, et baculus ipse, in manu eorum indignatio
VERS.3. — < Ego mandavi sanctificatis meis et mea. Ad gentem fallacem mittam eum, et contra
vocavi fortes meos in ira mea, exsullantes in gloria populum furoris mei mandabo illi. > Ipse ergo vasa
mea. > furorh sui mittit, id est malignos spiritus rclaxai,
Sanctificati sunt, qui in Christo Jesu sanctifatis ul eos gravius possideant, qui in malis perseverare
gratiam adepti sunt. Quibus ipse mandavit, quod eligunt. Etcumomnihushisvenit, «ut disperdat om-
prsemissum est, videlicet: « Super montem caligi- nem lerram ; > quia sic finem Iiujus sseculi adducit,
nosum levare signum, et ingredi portas Babylonis..» ut alii quotidie per sanctos praedicatores a peccatis
Fortes autem sunt, quos nulla potest adversitas fran- suis convertantur, et advitam transeant; alii vero

(94) Cod. G., et pmnam eontinet. (96-§7) Alias, mitilim belli; cod. G.,mititimcmii%
(95) Alias, calighwsum.
155 COMMENT.IN ISAIAM LIBRI OCTO,-— LIB. II. 154
in muntlo suni,
per litiquos angelos in malilia permanere coganiur; A ignis ille concremans omnia, quse
ut pereant. Unde mox de novissimo die, quo pecca- consumet, ei in barathrum perdilionis impios ra-
iores punienlur, nos terrel, el ad lamenlum poeni- piet. Sequitur:
tentiae nos provocat, subjungens • VERS.10. — « Quoniam sldlae coeli, et splcndor
YERS.6.7— < Ululate,quiapropeest dies Domini, earuro non expandent lumen suum : oblenebratus
quasi vastitas a Domino veniet. > est sol in orlu suo, et luna non splendebit in lumine
« Prope est dies Domini, > dies, in quo jtidicabit suo. »
_, mundum, vel iiiiumquemque de hac vita egressum, Hoc et alibi ila dicil Dominus. « Sol obscurabi-
et ostendet polenliam suam, quia sicut et alius pro- lur, et luna JIOIIdabit lumen stmm, el stellae cadenf,
phela loquilur . «Juxta est dies Domini, juxta et ve- de coelo (Malth. xxiv, 29). > Cuin dies Domini cru-
lov nimis. >— « Quasi vastilas a Dominoveniet (So- delis advenerit, el furor ejtis oninia vastaverit, tunc
plwn.i, 14), > quia luuc sic mundus Iste vastabitur, limorismagniltidiiieinorlalibus cuncta tenebreseent,
ut in ferra nihil relinquatur. Sequitur : elluminaria suuni videbuntiir negarc fulgoiem, et
YEUS.7. — « Propter hoc omnes manus dissol- prementibus nialis nil aliud senlient homines, nisi
ventur, et omne cor hominis labescet, et coule- r> quod omnis tribulalio videre compellct. Vel fulgore
retur» suo Christus obscurabil omnia sidera. Sequitur :
YERS.8. — « Torsiones et dolores lenehuiH, qua- VERS.11. — « El visilabo super orbis mala, et
si parluriens dolebunt. » contra impios iiiiquitalem corum; et quiescere fa-
Metu futuri judicii dissolvenlur manus, quse fortes ciam superbiam infidelium, et arrogantiam forlium
erant in opere malo, el cor hominis, id esl raiiona- humiliabo. »
biliter cogitanlis, dolore pcenitentiae labescei, et Visilabo supei orbis mala, quia publicum exanien
conterelur. Torsiones venlris lenebunt eos, quia faciet, el omnia reproborum peccala corain omni-
unusquisque torquebiiur propria.conscietilia. Par- bus angelis et' hoininibus in lucem producet. Et
turiens vero cum dolore ejieit, quod intus diu «m tunc in faciem impioruin ostendel omneni iniquita-
pondere geslavit. Pcenitentes ergo « quasl partu- tem ipsorum, ut confundantur, et pereant. Superhja
liens dolebunt, > quia peccata diu latentia et se in- quoqtte ipsortim quiescet jam, id esi cessabit, quia
tus gravantia per confessionem cum dolore ejicient. sic huniiliabunliir, ul ultra superbire iion addant.
Sive cum rfiesjudicii vel"dormilionis advenerit, Et notandum quam paienler hoc loco propheta se
tunc omnes tnanus dissolventur, quia "iiullum opus loqui in hac visione demonstret non de ea Babylo-
dignum justitia Dei reperietur, et omne cor labescet, ne, in qua populus Judaeorum captivus fuit, sed de
conscientia peccati sui. Sequitur: ea potius, qute per totum orbem est usque in finem
« Unusquisque ad proximum suum stupebit, facies STeculi.Nam sicut Jerusalem, id est Ecclesia civifas
combustae vultus eorum. » Unusquisque slupebit ad est eorum, qui cceleslia diligunt, sic Babylon civiias
proximum suum prse magnitudine pavoris, et admi- iliorum est, qui praesens amant saeculum. Qtiicu:.-
rationis, ubi de illa nimis horrenda reproborum que temporalia intimo corde diligit, civis est Baby-
damnalione cogitare cceperit. Et facies combustm lonis islius; et quicunque aeternorum amore pasci-
eruut vultus eorum, quia igne timoris et squalore tur, civis est nostrae Jerusalem. Sed quia inter mul-
pcenitentiae- decor facierum illorum immutabitur. titudinem civium Babylonis, qui tunc pereunt, raro
Yel facies habebunt combustas illo igne, quem sibi quisguam civis Jerusalem invcnitur, qui de sorte
succenderunt. Et « unusquisque stupebit ad proxi- eorum tollaiur, ideo fortasse, cum de multis dictum
mum suum > videns eum in iisdem esse tormen- sit reprohis, quia vhilabo super orbh mala, quasi
tis, quibus ipse cruciatur. Cur autem sic stupeant singulari numero-de electis nunc subditur :
atque tabescant, adhuc consequenter indicatur, cum VXRS.12. — « Pretiosior erit vir auro, et homo
dicilur: Ij mundo obrizo. »
YERS.9. — < Ecce dies Domiui veniet crudelis et Vir namque vocari solet, qui viiiliter et strenue
indignalionis ^plenus, et irae furorisque adponen- agil, sicut scriptum est : t Viriliter agite, et conftu-
dam terram in solitudinem, et peccatores ejus con- tetur cor vestrum omnes, qui spcralis in Domino
ierendos de ea. > (Psal. xxx, 25). > JHOHIO autem dicitur, qui raiionali
Crudelh vero dicitur, qui dislricte feriendo non sensu a bestialibus moribus distinguitur, dicente
parcit. Diesvero veniens crudelis erit, quia nonjam Domino :« YTosautem greges pascuae meae homiues
cum veuia, sed cum districlione peccatores feriet. estis (Ezech. xxxiv, 51). > Cujuslibet crgo talis viri
Plenus quoque indignalionis et irm ac furoris erit, vel hominis futuram gloriam pracnuntians, ait:
quando reprobis dicetur :« Discedite a me, male- « Pretiosior erit vir auro, et homo muudo obrizo. >
'dicti, in ignem aeternum, qui paratus est diabolo et Nam ex quo Jcsns reformaverit corpus humilitatis
angelis ejus. Esurivi enim etnon dedistis mihi man- nostrae configuratum corpori claritalis suae,vir quis-
ducare (Malth. \xv,Alel seqq.), t etc. Atque ler- que strenuus , licet nunc vilis ac despectus appa-
tam ponet in solitudinem, et peccatores ejus de terra reat, eiit preliosior auio, quia corpus cjus inconta-
eonteret. quia tunc universam terrse superSciem minatuin et indeficienfcm largtimque spiendorem
133 HERVEl BURGIDOLENSIS MONACHl 153
habebit. Et omnis homo, qui r.unc inter hestiales l Lrunt, sed propter affecttim cordis cceperunt exire.
impiorum mores, rattonabihier vivit, erit lunc pre- Incipil enim exire, qui incipil amare. « Unusquis-
tiosior mundo obiizo, id est purgalo et recenti, no- que ergo ad populum suum convertetur, et singuli
voque ac fulgenti auro. Quia sicut gloria resurre- adteiram suam fugient, » quia quicunque praedesli-
clionis ac demulationis innovabuntur sanctorum nalus ad vitam, quicunque de populo sanclorum
corpoia, u t perpetuam fttlgoris (98) claritatem reti- futurus, quicunque terram viventium haereditaturus
neant, nulloquejam senio velerascant. adhuc in Babylone per peccatura est, nequaquam
_ Et hoc congrue ad onus Babylonh pertinet, quia ad subverbiouem ejus, id est usque ad mortem suam
et in eo valde gravalttr mullitudo reproborum in inancbit in ea. Sequilur :
illo die, quod non solum de sua confusionc duplici- YERS.15. — t Omnis, qui invenlus ftierit, occi-
ter erubescit, sed et iilorum gloriam,-qttos coiitein- detur, et omnis, qui supervenerit, cadet in gladio. >
pserat, piiusquam in barathrum perditionis corruat, lnvenitur in Babylone, et occiditur, qui praesen-
iniuetur. Vel quando tanla fient ab Antichristo si- tem vilam inpeccatis liniens aeleinaemorli traditur.
gna et portcnta, ut in errorem ducantur, si potest Stipervenit aulem in ca et gtadio cadit, qui diu re-
fieii, etiam eleeii, lunc « pretiosior eiit vir auro, el ligiose, pvout videbatur, vixeral, sed circa finem
homo munJo obiizo. > Pretiosior autem inlelligittir I* vitaelabitur in aliquod crimen, et ila demum sine
rarior. Oinne enim, quod raruin est, dicitur et pre- pcenitenlia moriens per sententiam animadversionis
tiosum. Rarus ergo lunc crit \ ir, quia, « cum veue- divinas praecipitatur in tartarum.
lit Filitts hominis, puias inveniet fidem super ter- Vel diabolus, et omne dogma eonlrarhim vcritati
lam? » (Luc. xvm, 8.) Sequitur : fugiel quasi damula, nec erii, qui discipulos ejus
YERS.15. —« Super hoc ccelum tttrbabo, et mo- congreget.Quia liberali a magistris pessimis conver-
vebltur terra de loco suo propier indignationem ientur ad populum ecclesiasticum, unde abducti fue-
Doniini exercituum, et propter dicm irae furoris rant, et ad terram suam, quse est Ecclesia, fugient,
cjus. > et unusquisque ipsorum in eo, in quo invenitur,
Super hoc, id est quia visitabo super ofbis mala, occiditur, ut haereticus esse desistal, et quicunque
ccelumlurbabo, ei movebitur terra, quia ccelum pari- supervenerit, cadel gladio spiritali. Sequitur :
lcr ct lerra concufielur in adventu Judicis. Et inte- VERS.10. — «Infantes eorum allidenlur in ocu-
r m plerique (99) Babyloniorum, id est peccatorum liseorum, diripieutur domus eorum, el uxoies eo-
severitatem animadversionis illius ad mentem saga- rum violabuntur. >
citer adducentes alque formidantes prsecavent eani Qui infantum appellatione nisi tenera (100) adhuc
J
fugiendo ad pcenitentiae remedium. Unde protinus opera designantur? Infantes igiiur Babyloniorum
de Babylone subditur: alliduuiur (101) in ocutis eorum, quia ssepe mens
VERS.14. — « Et erit quasi damula fugiens, et recla cernit, nec tamen audenter contra perversa se
«.uasi ovis, et non erit qui congreget. » erigit, et renitens vincitur, dum hoc ipsum, tjuod
Damida quippe vel otiis limidum et mansuetum agit, dijudicat et carnis suse delectalione superatur.
animal est. Babylon igitur sicul datnula fugiens, et Nam ssepe et recta operatio exterius perditur, ef la-
-sicut ovis erit, qula peccalores conversi deposita fe- men adhuc rationis lumen in corde retinetur, sicut
rociiate et stiperbia mausueli ac pavidi pcenitendo Jeremias insinuat, qui, dttni Sedecbiae caplivilatem
fugientiiam Judicis. « Etrnon erit, qui congreget narrat, ordinem captivitalis inlernae denuntiat» di-
eos, i rursus ad cives Babylouis, quia deceptor cens : t Occidit rex Babylonis filios Sedechiaa in
antiquus non valebit illos jam per actioneni iniqui- Reblatha in oculis ejus, el omnes nobiles Juda,
lalis adjungere peccaniibus, sed per opera justilias oculos quoque Sedechiaeeruil (Jerem. LII, 10). > Rex
sociabuntur civibus Jerttsalem. Unde et sequitur : quippe Babylonis est hostis anliquus, possessor in-
t Unusquisque ad pojiulum suum convertetur, et timae confusionis, qui prius filios ante inluentis
singuli ad terram suam fugient. » Homines plurimi r. oculos trucidat, quia srepe sic bona opera interficit,
praedestinali in gloriam Dei, qui fuluri sunt per ado- ut haec se amittere ipse, qui captas esl, dolens cer-
plionem cohaeredes Christi, nunc captivl tenentur nat. Nam gemit plerumque animus, ei lamen carnis
in hac Babylone per peccatum. Incipiunt aulem inde suse delectationibus victus, bona, quaegemit, aman.s
exire prius corde per confessioncm iniquilatis et perdit; ea, quse patitur damna, considerat, nec ta-
amorem justitiae, deinde in fme_saeculi eliam cor- nien \irlutis braebium contra regem Babylonis le-
pore inde separandi. Exeunt enim multi latenter de vat. Sed dum videns nequitise perpetratioiie percu -
iiac Babylone, quae est confusio, et exeunlium pedes titur,ad hoc qtsandoque peccali usu perducilur, ut
sunt cordis affectus. Qui primo confusi erant simi- ipso quoque rationis luniine privetur. Unde Baby-"
libus ctipidilaiibus, incipiunt charitale dislingui. lonis rex exslinctis prius filiis Seqgchiaeoculos eruit,
Jam dislincti non sunt confusi, et si adhuc corpore quia malignus spiritus subductis prius bonis opei i-
permisli sunl, desiderio tamen sanclo separantiir. bus post baec inlelligcniiac lumen tolljt. Quod recle
Et proptcr commistionem corporalem Tiondumexic- Sedechias in Reblalha palilur. Reblalha qtiippe
(98) Co;l. G., perpelun fiitg. (100) Cod. G.. lerrcna.
{99/ Cpd G, phirfmque. (101) Ibid, ailidemuu
157 COMMENT.IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. II. 15J
iii«/fa hmc interpretalur. Ei enim quandoque et lu- A tenebit, et allidet parvulos tuos aJ petram (Psal.
men rationis tollilur, qui pravo usu ex iniqiiitatis cxxx, 9). » Pdstfiliorum aulem, id est poslbonorum
suae multitudine gravalur. Bene itaque de Babylo- operum amissionem subjungitur et ipsius civitatis
niis liic dicilur : < Quia infantes eorum allidentur, aelerna perditio. Nam sequitur :
in oculis eorum. > YERS.19. — « El erit Babylon illa gloriosa in re-
Quid autem domos eorum appellat nisi mentes gnis, inclyta in superbia Chaldaeorum, sicut sub-
ipsorum? Diripiuntur ergo domus eorum dtim a ma- vertil Dominus Sodomam et Gomorrham. >
lignis spititibus omnia mentium eofum hona devo- Bubylon gloriosa est in regnis, quia confusa sae-
rantur. Nam, postquam filios suos in oculis allidi ciili dignitas amatoribus mundi praeclara vidctur,
suis sinunt, ad hoc usque infelicitalis deinde deve- et dhiliae, voluptatesque earnalibus aestimaniiir
niunt, ut omnium viriutum supelleclilem, quae in oplimse. Chaldaei vero interpretantur captivantes,
domibus cordiunripsoruni erat, amittant. vel quasi dmmones. Iniqui eleniin, qui et ipsi ini-
Uxores vero intdligenlias ipsorum accipe, cum quitalem perpetrant, ei ad iniquitatem alios persua-
quibus rationalis animus opera bona velut legilimos dendo trahunt, nimirum caplivantes sunt. Qui recfe
filios gignit. Unde et per quemdam de sapienlia di- quoque et quasi- dmmones interprelantur, quia ii,
ctum esl: « Hanc amavi, et exquisivi a juventute B qui alios ad iniquitatem persuadendo pertrahunt, in
mea, et qusesiu mihi sponsam assumere, etamalor semetipsis ministeria daemonum ad iniquilatem sus-
facttis sum formae illius (Sap. vm, 2). » Uxores ergo cipiunt, quamvis dseraones per 1naturam non sint.
violantur, cum intelligeniiae corrumpuntur. Nam In istorum ergo mente superba valde-estHabjlon
quod hic uxores Babyloniorum violari dicuntur, inctyla, quoniam «laetantur, cum male fecerint, et
hoc ferme esl quod apud Jeremiam Sedechias ocu- exsultantin rebus pessimls (Prov. n, 14). > Sed isla
los amisisse referlur. Vel Medi intdliguiitur ma- Babylon quandoque erit sicut Sodoma et Gomorrha,
gistri Ecclesiarum, qui allidunt infantes haeretico- ul perpetuo subversa devoretur incendio. Sed in-
ruro, eos videlicet, qui necdum ad perfectam vene- lerim quid paliatur, audiamus. Sequitur :
runt aelatem erroris. Diripiunt domos, id est Eccle- YERS.£0. — « Non habitabituf usque in finem, et
sias eorum. Yiolant uxores, id est pravam edrum non fundabitur ad generalionem et generaiioncm. t
sapientiam, doctrinamque perversam. Sequitur : Christus namque nianere in Ecclesia se pollieilus
YERS.17. — « Ecce ego suscitabo super eos Me- est usque in finem saeculi. Quo contra Babylou
dos, qui argentum non quaerunt, nec aurum ve- « non habitabilur usque in finem, » quoniam < iu
lint. > malevolani ,animam non introibit sapientia (Sap.
VERS.18. —/ Sed -sagillis parvulos interficient, " i, 4), > quae est Chrislus, « nechabitabil in corpore
et lactentibus uteri non miserebuntur, et super fi- subdito peceatis (ibid.). » Usque in finetn vero dicit
lios eorum non parcet oculus eorum. > eam non habilari, quia notum esl omniLus, quod
Medi interpretanlur mensuraii. Et quid per Medos in ea mente Deus posl finem vitse praesenlis nulla-
nisi dsemones exprimuntur, qui nocere nequaquam lenus habilat, in qua prius, quam finirel tempora-
"
valent nisi secundum mensuram, qua divinitus re- lem vilam, nullalenus habitavit. Et non fundabitur
laxantur, qui nec argentum nec aurum, sed internas in fundamenlo, quod est Clnislus, usque ad genera-
divitias rapere quaerunt? Quid autem parvuloium 'tionem et generalionem, id est nec in generationp
nomine nisi cogitatus designantur. Quid appella- autiqui populi Dei, qui praecessit .advenlum ejus,
lione lactentium uteri nisi tenera opera, quae adhuc nec in generatione novdli, qui voeatur Christianus.
velut lacle indigent admonitione blanda? Ei quid per "Sequitur:
filios nisi viriles actus? Medi ilaque sagittis parvulos « Nec ponet ibi tentoria Arabs, nec pastores re-
iulerfichmt, quia et maligni spiritus spiculis tenta- quiescent ibi. > Arabs inlerpretatur occidentalh si\e
lionum bouos cogitatus allidunt. « Et lactenlibus campester. Et occidentalis jure vocatur, qui per oc-
uteri non miserentur, » quia bona opera mox ut j) casum veri solis, id est per mortem Chrisli mortuus
naia fuerint, et "antequam roborentur, impie quse- esl peccaio. Cumpesierquoque esl, qui charitate di-
inni exslinguere. « Et super filios non parcil oculos lalatus copiosos boni operis fructuS facit ui fertilis
eorum, > quia ubicunque \ident robustos et \iriles campus. Hic igitur Arabs in Babylone tentorium
acfus, non desistunt eos impugnare. Tanto enim non ponit, quia menlem in ea non locat. Nec pa-
quisque gravioiibus urgeri pleiumque solel daemo- stores animarum fequkscent ibi, sed polius laborant,
nwn infestalionibus, quanlo ipse fortior est in bo- quia sermonem suum coiiteinni videnl. Urbs itaque
nis operibus. Yel nos utinam nec argemum nec au- confusionissubverlelursicut Sodoma, ut ntillum iu
rum velimus eloquentiae et sapientise saecularis, sed eo maneat pristinae mansionis vestigium, sedposl-
illios haereticorum et omnium, qui decepti sunt, quam' ftterit coelum novum, et lerra nova, et prae-
interficiamus sagittis spiritalibus, id est Scriptura- terieiit figura hujus muncli, non habitabitur in
rum testimoniis, et qui lacte nutriuntur erroris, perpetuum, nec eumdem statum reeipiet. Non ponet
gbsque iJIa misericordia trucidentur, ut elemeuti ibi tentoria Arabs, qui dicitur occidentalis et vesper-
crudeliiate pereant, nulliusque misereamur infarn- tinus, eo quod praeterilorum obliviscatur, et sempor
tlse, Tit jlla beatitudine digni simus! « Beatus, qui se exlcndat ad priora. Nec requkscent ibi pdsiore&^
m HERYEI BURGIDOLENSISMONACHI ICO
qui gregem Domini pascunt, vel angeli, qui praesunt A i tendentes submergere .quaerunt. Delubra vero voiu-
Inimaiio gencri. Nam in fine sseculi vel moit:s ptatis corpora sunt voluptuosorum, vel mentes eo-
"liniuscujusque decidet omnis praesens gloria el su- rum. Yel per omnes has beslias intelliguniur dae-
perbia, nec islemundi slaius erit ullra, sed peribit mones, quibus traditur Babylon ad puniendum. Se-
in aeternum. Sequilur : quitur :
YERS.21. — « Sed requiescent ibi besliae, et CAPUT XIV.
domtis eorum replebuntur draconibus, et habita- VERS.1. —« Prope e&t,utveniat tempus ejus, el
fcunt ibi struthiones, et pilosi saltabunt ibi. > dies ejus non elongabunlur. >
YERS. 22. — « Et respondebunt [ Vulg. ibi j Id est tempus et. dies Babylonis, quo pereat, jam
ululae in aedibus ejus, et sirenes in delubris volu- imminet, sicut et Moyses cecinit: « Juxta est dies
platis. > perditionis, et adesse festinant lempora (Deut.
Bene iidem saevi daemones semper in Babylone, xxxn, 55). > Sequitur :
quaeest confusio, requiescunt. Dotnus vero Babylo- « Miserebitur eiiim Dominus Jacob, et eliget
niorum mentes sunl saecularium. Quid autem per adhuc de Israel, el requiescere eos faciet super hu-
dracones nisi malitia, et quid per struthiones nisi mum suam. » — e Miserebitur enim Dominus Ja-
hypocrisis designalur? Strulhio quippe avis est, quae BI cob, et eliget adhuc de Israel, » quia in veritate re-
pennas quidem habet, sed nequaquam volat. Sic et liquiae convertentur Elia praedicante, reliquiaj, in-
hypocrita pennas quidem bonae operationis habere quam, Jacob ad Deum fortem, id est ad Christurii,
videtur, sed nunquam a terra per desiderium eleva- quia « vocabitur nomen ejus Admirabilis, consilia-
lur. « Domus ergo Babyloniorum repleniur draconi- rius, Deus forlis (supra ix, 6). »—«Etrequiescereeos
bus, et habitant ibi strulhiones, » quia in confusis faciet super humum suam,»sicutperEzechielem pol-
delictorum (102) nientibus in latens (105)' malilia iicetur, dicens :«Ecce ego aperiam tumulos vestros,
callitle occtiltatur, et simulatiobonilalis
" forasosten- et educam vos desepulcris vestris, populus.meus,et
dilur. i inducam vos in terram Israel (Ezech. xxxvn, 12). >
Quid vero pilosoruni appellatione nisi quorum- Illud tamen, quod ait : < Prope est, ut veniat
lilei peccatorum asperilas dcsignatur? Pilosi enim tcmpus ejus, »id est Babylonis, ut destruaiur, pe-
ab humana efilgie supeiius inchoant, sed ab extre- tesl ad adventum Salvatoris referri, in quo per to-
ma parte in hesiias desinunt. Sic et peccaium lieet tum orbem subversa est Babylon, id est, veterum
quasi ab oblentu rationis plerumque incipiat, sem- errorum ac vitiorum confusio gentibus ad fidem
per lamen ad in alionabilem finem perducit. Pilosi conversis. « Miserebitur enim Dominus Jacob, id
igitur in Babyloniorum domibus saltant, quia in est, populo Judaeorum, qui per mortem eainis eum
ecnfusis menlibus peccata dura atque aspera quasi supplantare studuit, cum in die Pentecosles ex ipsis
grege faclo concorditer luciunt. tria millia Petro praedicante crediderunt. « Et eliget
Ululmvero sunt a\ es a planctu et luctu nomina- ftdhuc de Israel (Act. n, 41), » quia deinceps mulla
tae. Cum enim clamant, aut iletum imitantur, aut millia per doctrinam apostolorum conversa sunt.
gemitum. Sirenes autem monstra sunt partim virgi- « Et requiescere eos faciet super humum suam, t
nes ct parlim volucres, ut fertur, quae cantu suo ni- id est in Ecclesia, dum saeculi cupiditatibus exuti
miuni delectabili navigantes ad perieulosa loea per- omnia, quae mundi sunt, reliquerunt, et apostolicae
irahuni. Quid igitur ulularum nomine nisi daemo- doctrinae adhaerentes cor unum et animam unam
nes figuranlur, qui saeculitristitiam suggerunt, quae omnes habuerunt. Sequitur : < Adjungetur advena
moiiem operalur?Quid autem per sirenes nisi dece- ad eos, et adhserebit domui Jacob. »
] torum spiritus exprimuntur, qui vanam suadendo VERS.2. — < Et tenebunt eos populi, et adducent
Letitiam ad periculum aelernsemortis incautos tra- eos in loeum suum : et possidebil eos domus Israel
Lunt? Itaque in aedibus Babylonis sunt ululse atque Stiper terrara Domiui in servos et ancillas, el erunt
sirenes, quia in confusis mentibus nunc tristitiam D I capienles eos, qui se eeperant, et subjicient exacto-
nunc laefitiam faciunt nequissimi spiritus. Respon- rcs suos. »
denl igitur ululie in mdibus ejus, dum in turbulentis Adjungeiur advena, id cst gentilis populus ad eos,
inenlibus tristitia tristitiae occuriit, et planclus qui de circumcisione erediderunt, ut ex utroque
jjlanctum adducit. fiat unum ovile. Et ienebunt eos populi genlilium,
Et sirenes respondenl sibi fn delubrh voluptaih, quia praedicationem eorum avide suscipienl. Praedi-
quia in illis, qui voluplatibus carnis deserviunt, calores enim non tenet, qui doctrinam eoium abji-
laetilia fallax inani lselitiserependitur, et gaudium, cit. Et adducent eos, id est gentiles, in locum suum,
quod ex alicujus delectationis opporiunitate nasci- id est in Ecclesiam. El possidebil eos domus Israel,
tur, occurrit gaudio, quod en alicujus peccati per- id e&tapostoli, super lerram Doniini, id est in Eccle-
petratione provenit. Tales sirenes, id est fallaces sia, in servos et ancillas, quia obedientes erunt
laelitiaesemper sunt in mari, id est in hoc sseeulo, doctrinae eorum. Et erunt capientes eos, qui se cepe-
et naviganles, iJ est ad porttun coelestis palrise rant, id est convertent eos, qui se decipiebant. Ft

(102) CoU.,'diicciorum. (103) Lod. C, lateut.


m , COMMENT. IN 1SAIAMLIBRI OCTO. — LIB. II. m
tubjicienl exaclores suos, quia malignos spiritus vin- A miserabiliter ac occidendo. Possunt liaec ct de fine
cent. Exactores enlm sunt daemones, qui malse per- saeculi inlelligi.
suasionis namraum semel hominibus commendatum « Ei erit, inquii, cum requiem dederit tibi Deus. >
<juolidie cum usuris exigere solent. Sequitur : Requiem enim a labore tuo dabit tunc iibi Deus,
VERS.5. — « Et erunt in die illa : cum requiem sicut scriptum est: « Beali morlui, qui in Domino
dederittibi Deus a labore luo, et a concussione tua, morhintur. Amotlo jam dicit Spiritus, ut requie-
et a servitule dura, qua ante servisti, sumes para- scant a laboribus suis (Apoc. xiv , 15). > Et a con-
bolam istam conlia regem Babylonis et dices : cussione tua, t quia juslus in aelernum non commo-
VERS.4. — « Quomodo cessavit exactor, quie- vebiluf (Psal. cxi, 6). » Etalibi sciiptum est:« Non
-vit tributum ? > dabit in ceternum fluctuationem justo- (Psal. LIV,
YERS.5. — « Contrivit Dominus baculum impio- 25). » El a servitule dura, de qua dicil Aposlolus :
rum, virgam dominantium. > > t Non enim quod volo bonum, hbc ago, sed qttoti
YERS.0. — « Gaedentem populos in indigna- odi malum, illud facio (Rom. vn, 15). » Et posi ali-
tione plaga insanabili, subjicientem in furore gen- qtianla : « Igitur ego ipse mente servio legi Dei;
carne autem legi peecati (ibid., 25). » Ab hac servi-
tes, persequentem crudeliter. >
15tuteliberi erimus, quaiidojairimorti-insultanles di-
« Cum requiem dederit tibi Deus a labore tuo, >
cemus : « Ubi mors,victoria tua? Ubi est, mors,
id est universas libi concupiscentias abstulerit, et slimulus tuus?est, Stimulus enim mortis peccatum est
sua gratia te foverit juxta illud : « Yenite ad me
(/ Cor. xv, 55). > Exactor vero nondum peniltis
omnes, qui lahoratis et ouerati, etc. (Matih. xi, oessavit a nobis, tributum quievit, qu;a dum
» in hac vila ter- neque
28). QuidTenim laboriosius quam hic vivimus, diabolus nos ad peccandum incitara
renis desideriis sesttiare? Aut quid hic -quietius
saeculi nihil « Et nititur, et vilare peccalum exjoto non possumus,
quam hujus appetere? requiem sed « in multis pffendimus omnes. Non est enim
libi dederit a «meussione tua, > ut jam non sis par-
homo jiislus in terra, qui faciat bonum, et non pec-
vulus fluctuans, et circumferaris omni vento doc-
cet (Jac. III, 2). » Sed postquam mortale hoc in-
irinae, sed dicas ei:« Suscepter meus, non movebor
duerit exaclor jam cessabit, et tri-
in acternum (Psal. LXI,5). » Est aulem dura quae- butum immortalitatem,
quia nec diabolus ulira sua-'
dam servilus, de qua Dominus ait: « Omnis, qui debit jam quiescet, ut peccet, nec aliquis peccabit.
facit peccatum, servus est peccati (Joun. vin, 54). i Bcne cuiquam,
Et Petrus : « A quo enim quis superatus -esl, hujus ergo iunc electorum populus in regno trium-
et servus est (II Petr. n, 19). > phans exsultal, dicens :«Quomodo cessa\it exacfoi,
^ quievit tributum ? » Ibi enim \era libertas erit. Nain
Sedab hac servitute Dominus Iiberat, qui dicit : et hoc tune vere coraplebitur, quod subjuncttim
« Si vos filius liberaverit, vere liberi eritis (Joan. est: « Contrivit Dominus baculum
impiorum, tet».
VIH,56). » Cum enim Christus diabolum et angelos ejus de hoc
t Sumes parabolam, inquit, contra regem Baby- mundo expellens in infernum perpelualitcr incluse-
lonis, id est conlra diabolum, qui est rex confusio- rit, tunc omnino conteret baculum et Tirgam eo-
nis. Exaclor etiam esi importunus iste persuasor, rum, ne jam nos deinccps percutere valeanl, sed et
qui semel in paradiso humano generi pecuniam ipsi persecutionibus seternalium tormentorum sub-
peccati conimodavit, sed crescente iniquitale hanc jaceant. Sed ad superiorem sensum reverteiuos vi-
niulliplicato fenore quotidie exigit. Tribulum quo- deamus sequenfia. Nam ligato mundi prinripe et
queest, quod unusquisque ei, dum peecat, solvit. genlibus ad fidem conversis implelum est, quod
Sedper Christum « cessavit exactor, et quievit tii- nunc subjungilur : -
biituni,]> quia, sicut Joannes ait : «-'Oinnis, qui VERS.7. — « Conquievit et siluit omnis lerra, ga-
natus est ex Deo, non peccat, sed generalio Dei visa est et exsultavit. »
conservat eum, et maliguus non tangit eum (1 Joan. VERS.8. — « Abietes quoque Isetatae sunt supcr
v, 18). > Unde et additur : D te, et cedri Libani. Ex quo dormisli, non ascendit,
< Contrhil Dominus baculum impiorura, virgam qui succidat nos. t
Jominantium. > Impii namque dominatores erant VERS.9. — « Infernus subler conlurbatus est. in.
maligni spiritus in hoc mundo. Baculus et virga occursum adventus tui suscitavit tibi gigantes. Oro-
eoruni poteslas laedendi, quam habebant, potest iu- nes principes terrae surrexeruni de^oliis suis, om-
telligi. Sed Jiunc baculum et virgam Chrislus jam nesprincipes nationum. »
contrivit. Caedebatenim haeevirga populos inindigna- Y"ERS.10. — « Universi respondebunl et dicent
tione plaga insanabili, quia daemones humanum gc- tibi, eltu vulneratus es sicut et nos, noslri similis
nus graviter flagellabant, et ei mortiferas peccati effectus es. >
- Genlibus enim ad Chrislum conversis conquievit
plagas inferebant, atque subjiciebant in furore gen-
tes, quia suse tyrannidi violenter eas affligendo sub- omnis terra, sicut ipse ait: « Tollile jugum metira
'
debant, et pecealis servire cogebant, et perseque- super vos et discite a me, (Mattk. xi, 29), etc. > Et
bantur eas crudeliter inlus et foris, non solum ani- siluit sedalis pravae actionis tuniullibus. Nam, sictit
mas ipsarum kedendo, sed etiam corpora vexar.do ct stipra diximus, omnis iniquitas habet apud secieta
^GS HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 164
judicia Dei voees clamoris. Unde scriplum est : A i decepti. Nam et divcs, qui ardebal apud inferos,
t Clamor Sodomorum et Gomorrhse multiplicaius cupiebat, ne quinque fratres sui, quos reliquerat,
est (Gen. xvm, 20). » Siluil igilur omnis terra, quia in eodem loco tormentorum descenderent (Luc. xvi,
totus orbis Christi gratia replelus est, el a malitiae 50). Conseqtiens ergo est, ut quo amicos venire
tumullibus liberalus est in his, qui crediderunt. nolebat, ilhic inimicos opfaret demergi. Non ifaque
Gavisa est et exsultavit, sicul scriptum esl: « Do- dubium cst eos, qui in inferno sunt, eupere diabo-
minus regnavit, exsultet terra (Psal. xcvi, 1). > lum, per quem seducli sunt, ibidem cruciari, ut vel
Libanus autem candidaiio dicitur. Et quid per sic vindicentur de eo, Iicet a pcenis non liberentur.
Libanum nisi mundus isle signattir, qui amatoribus Dicunt igilur insullantes ei : « Et tu vulneratus es
pulcher et candidus est? Quippe per abieles el ce- sicttt nos, nostri siniilis effeclus es, > atque adjun-
dros Libani nisi priucipes sseculi littjus figurantur? gunt:
Abietesigilur et cedti Libani Imtatm sunl supcr Ba- VERS.11. —« Detracta est ad inferos superbia
bylonis regem, quia et potentes ac nobiles hujus tua, concidit cadaver luum : subter te sternetur
niundi gaudent super religalione hostis antiqui. Sed tinea, et operimentum tuum erunt vermes. >
prius lerra siluit ac gavisa esl, ac deinde abieles el ^Jui se extollebat super omnia, detraclus est ad
cedri tmlalm sunt, quia piius crediderunt populi, "' inferos, ut sit infra omnia. Caduver ejus, id eslipse
post eliam principes. Lselatsesunt itaque cedri di- dejeclus a supernis sedibus. Cadaver enim a ca-
'cenles : Ex quo dormisti, id est ex quo sopita cst dendo dicitur. Stetit autem hoc cada\er, dum Sala-
saeulia tua, ex quo tibi potestas est ablata, ex quo nas in mundo regnaret. Sed concidil cadaver ejus,
religalus es in abjsso per triumphum Cbristi cru- quando ipse praecipiialus est in abyssism.
c'.s, iiou ascendil aliquis dacmonumdc abysso, qui Tinea vero vestimentorum vcrmis est dicta,quod
succidat nos, ut tu faciebas, id est qui supplantet teneal, et eo usque insideat, ut erodat. Stemetur
nos, el a statu rcctiludinis corruere faciat. Viclo ergo linea suh anliquo hoste, quia sub ipso erunt
islo forti, et direplis vasis ejus eliam caeteri salelli- tormenta mordacia, ubi perpctuo jacens corroda-
les cessaverunt. tur. Qttid autem nomine verminm nisi inquietudo
< Non aseendit, qui succidat nos. > Quanlos isli poenarum designatur? Nalura enim vermium est
lignorum succisores suis sccuribua succideiunt et momenlis singulis incessanter moveri. Salanse igi-
rorruere fecerunl! lena quidem conquie\it et ga- tur operimenlumerunt vertnes, quia super eum uni-
visa esl> ex quo perdidisii poteslalem laedendi.Sed versa mordacissimarum pcenarum genera stipabun-
infernus subter conturbalus est praemagnitudine stu- r tur, quibus sine fine pulrefactus incessabiliter agi-
poris et admiralionis, cum tu capiivus illuc dedu- tabitur et lacciabilur. Haecrequies diaboli, hic lc-
cereris, quem nunquam vinci posse putabat. Et hi ctus ejus est.
occursum tuum suscilavit tibi gigantes, id est robu- Pulredo et tinea et operimentum vermium poenae
slos saeculiprincipes, quia jam illuc eranl damnati sunt seternae, quas propria gignit conscientia, vei
insullanles ruinaetuse.Nam qttos gigantos suscitave- suppliciorum materia, quaeex propriis peccatis na-
rit, subditur: scitur. Sicut enim quandiu cadaveris materia est,
< Omncs, inquit, piincipes terrae surrexerunl de et aliquis humor in cadavere, vermes nascuntur ex
soliis suis, > elc. Quid enini hic soliorum, id est putredine; sic ex ipsa maleria peccalorum supplieia
scdium nomine nisi loca pcenarum designantur, in1 gignuntur. Sed inter haecad memoriam prophela re-
quibus isii prineipes eranl? Surrexerunt ergo de> vocal, quanlae dignitatis olim miser iste fuerit, et
solih suh in occursum Saianae corruenti insultantesi quol lapsuum gradibus inde corruerit. Nam subdit :
ei. Undeet Ezecbiel ait:« Loquentur ei potentissi- VERS.12. — « Quomodo cecidisti de ccelo Lu-
mi robustorum de medio inferni, qui cum auxiliato- cifer, qui mane oriebaris ? Corrulsti in lerram, qui
ribus ejus deseenderiint, et dormierunt incircum- vulnerabas gentes? »
cisi interfecli gladio (Ezech. xxxn, 21). > — « Quiddicebas in corde tuo (104):
P YERS.15.
Omnes piincipes nationum de inferno responde- In ccelum conscendam, super astra cceli exaltabo
bunt ei victo post diem judicii. Similiter rcsponde- solium meum, sedebo in monle Testamenti in lateri-
runt post passionem Domini, dicenies :'« Et iu vul- bus aquilonis. >
ncratus es sicut nos, noslri similis effectuses. » Aci YERS.14, — « Ascendam super altitudinem nu-
si dicant: Nunc minus dolemus inlerfoctps nos esse3 bium, similis eroAltissimo. >
divinae animadversionis gladio, cum et tu eodemi YERS.15.—«Verumlamen ad infernum deiraheris
vulneratus gladio corrueris, qui nos occidi fecisti. jn profundum laci. »
Licet enim dolor et trisiitia eorum sit semper im- Sicut Lucifer omnibus aliis sideribus est clarior,
mensa, qui torquenlur in illis suppliciis, et ex con- sic angelus iste omnibus reliquis angelis lucidior
sortio Satanao tunc eiedalur crescere; aliquod ta- fuit, et splendidior. Qui et mane oriebatur, quia in
men solatium erit eis, dum htinc viderint eademl exordio novaelucis gloria conditionis clarus admira-
tormenla suslinere, ,quae ipsi paliujiiur per cuml bili splendore radiabat. Sed tam felix creatura quo-

(104)Alias, de cjtde tuo.


'165 . COMMENT, IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. II. Ifi6
modo tam infeliciter cadere potuerint, propheta mi- A et iste « est rex supcr omnes filios, supefbiae {Job
ratur. X-LI,25). > Ille, «cum in forma Dei esset, non ra-
Primo enim de cceto cecidil, amissa beatitudine, pinam arbitratus est esse se aequalem Deo (Pliihp.
> isle per rapinam nsurpare similitudinem
et statu dignitalis angelicae, et in mundo principa- II, 6);
tum iniquitatis super idololatras genteshabuit.Unde Dei, quam naturaliter non habuit, cupiens : « Siroi-
ero Altissimo. » Sicut ille_est caput om-
et« princeps mundi (Joan. xn, 51)» appellatus esl. lis, inquit,
nium juslorum, el omnes justi membra ejus, sicet
Sed prsedicantibus apostolis corruit in terram, qui
iste caput cst omnium iiiiquorum, et onmes iniqui
vulnerabat gentes, id esl qui mucrone tentationis
membra hujus. Sicut ille super omnia est Allissi-
sauciabat mentes eorum, quia eos, quos per idolo-
sic el isle infra omnia dejectissimus, ct omni-
latriam possederat, amisit, et Judseos paucasque mus,
nunc lenet. De bus modis omnino contrarii sunt Satanas et Allissi-
geiitium reliquias infideles genlibus,
in lerram id est de eorum mus.
quas vulnerabat cecidil,
mentibus, qui ad fidem venerunt, in corda illorum, fiones Postquam prsesumptionis hujus Satanae cogita-
Sphitus sanctus per prophetam nobis indiea~
qui in increduhtale permanserunt; non quia in eis ad infernum delraheris;»
et ante nonessef, sed quia ab islis exclususamplius B vii:«Verumtamen,inquit,
licet in coelum conscendere cogitares; « et in pio-
illis dominari ccepit.
fundum laei » demergeris, qui ad Altissimi siinilitu-
Rtiinam vero ejus excepit lerra, quoniam ter- dinem exaltari
opiasti. Infernus vero dicitur lacus,
rena sapientum mentes invas.t tottis, qui de super- quia hos, quos seniel ccperit, semper fluctuantes ct
nis projectus praesumebal in corde suo, dicens : 7«
trepidos tormentis eireumflueiilibus absorbetl In
cmlum conscendam , id est super sanctos Dei prse- quem prsecipitari ad\ersarium hunC non sufflcii,
_claros exaltabo solium meum. Annon in coelum Sa- nisi et in novissimum demergatur,
profundum ejus
tanas conscendit, quando cor Salomonis intiavit? Ait crucietur infra
omnia, qui gloriaii \oluil super
Annon super astra Dei soliuin stium posuit, quando omnia.
Quem quia electi in regno constitutt sem-
Saul et Salomonem et Judam et sepiimum diaco-
per visuri sunt perpeluae ignomhiise mancipari,
nemsibi subjecit? Quod si in primordio .superbiae ut inde eorum crescat, recte subjUngt-
gaudium
suseista cogitavit, antequam deccelo projeclusesset, lur:
ccelinomine electorum mentes designantur angelo- - YERS.16. •—«
Qufteviderint, ad te inclinabun-
rum, quam ingredi superbus isle adversus Deum, tur,teque prospicient; nunquid iste est vir, qui con-
et occtipare voluit. Et astrorum vocabulo singulaa turbavil
lerram, qui concussit regna ?»
beatorum spiriluum personae, quas subjugare sibi G YERS.-17.— « Qui posuUorbemdeserluni, et ur-^
lentavit, quando ex ipsis eos, qui nunc daemones ""bcs ejus deslruxit, vinctis ejus non aperuit carce-
appellantur, in perniciem traxit. rem"? >
Deinde « sedebo, inquit, in monle Testamcnti in Qui te viderint in novissimo profundi laciibara-
laterlbus aquilonis. > Malignus enim Spirilus tnon- thro, ad te inclinabunlur velut ad aliquem in iino
lem Testamenli lenuit, quia Judaicum poptihim, putei constilulum. Teque prospicient, quia longe eris,
quilegem acceperat, sibi in perfidiam subjugavit. el te mirantesJn pcenis dicent: « Nunquid iste cst
Quando enim corda~doclorum tenet, montem'Testa- vir, quia conturbaut-terram? > Diabolusenim.para-
menti diabolus possidel. Qui etiam hi lateribus aqui- bolice vir appellatur, sicut et in Ev-a-ngcliodidtur
lonis sedet, quia menles hominum frigidas praesu- deillo: « lnimicushomolioe-fecit. Qui conlurbavit
mendo inhabilat. Adhuc aulem superbus iste prae- el concussil regna (llutth.wu, 28); » quia tribu-
sumpior adjungebat, diceus: lationes et bella movetin mttndo, el omnia malare-
'
« Ascendam super altitudinem nubium, > id est liqua. _
angelorum vel praedicatorum. « Et similis ero altls- « Qui posuit orbem desertum, quia veri Dei cul-
simo. > Et ut beatus Papa Gregorius loquitur (lib. ptum gentibus abslulit. « Et urbes ejus destruxit, »
xxin Mor. c. 6): t LQuisquisbonum se babere sin- quia verae religionis aedificiade cordibus Iiominum
gulariter gaudet, quisqtiis videri sublimior cseteris subverlit. Vel lerramconturbavit, id est eos, qui au-
quaerit, illum imitatur, qui despeclo bono socielalis tliuiit cum Adam: « Terra es, etin fcinam ibis
angelorum, sedem suam ad.aquilonem ponens et (Gen. III, 19). i Et regna Ecclesiae concussit len-
Altissimi similitudinem superbe appetens per ini- lando, non subvertil. Et orbemfecil esse desertum,
quum desiderium quasi ad quoddam culmen cona- ut nullam haberel viriutem, sed \iliis subjace.ct,
lus est singularitatis erumpere. >Ad cujus simililu- quibusplena est genliiiiii solitudo. Urbes quoqaeejus-
dinem ducitur, qui, singulare culmen appelens el destruxil, ut de Ecclesiis Christi faceret Synagogas
socialem angelorum vitam despiciens, ait: « Ascen- Satanae hserelica peste corrumpens fidem earum.
dam super altitudinem nubium, similis ero Altis- Vinclis ejus, id est illis, qui peccatorum vinculis
simo. » Qui quoniamperverso ordine, id esl per su- erant astricli, non aperuil ca!'C€i'c»i,cordis eortim,
peibiam Deo similis fieri voltiit, a conlrario dissimi- quia non dedit eis libertatem, ut egrederentur per
lUudinem habere nieruit. 3xam ille ait: < Diseite a confessionem. Omnisenim, qui maleagit, conscien-
mc, quia mifis sum, el bumilis corde (Mutth. xi); > tiam suam sibi careerem facit, q^ila, dum \indi
167 IIERYEI BURGIDQLENSIS MONACIII 168
u.fnte (105) Deo in nsalilicesuaetenebris relinquilur, /A quantse sit turpitudinis et immunditise. <Et obvo-
quasi inier semetipsum includilur, ne evasionis lo- lutus, » quia coeleslium jucliciorum potenlia simul
cum inveniat, quem invenire non meretur. Talibus undique coarctatus est et cireumobsitus. « Proje-
ergo vincth Salanas carcerem non aperit, quos in se clus est, inquam, cum iis, qui interfecfi sunt gla-
ipsis semper inclusos tenere satagit. Sequitur: dio Dei, et r descenderunt ad fundamenta laci; »
YTERS.18. — « Omnes reges fgentium, univerbi quia cum caeteris peccatoribus in lartarum novis-
dormierunt in gloria, vir in domo sua. » sirae praecipitatur.
YERS.19. — « Tu autem projcctus es de sepul- Non habebit in sepuiiura consoriium vel cum eis,
cro tuo quasi slirps iiiutilis, pollulus et obvoluius qui interfecli sunt gladio judicis, quia allerius pce-
cuni bis, quiinterfecli sunt gladio, el descenderunt nse est auctor delieli, et alterius, qui ab auctore
ad fundamenla laci quasi cadaver putridum. > compulsus est. Et illis quasi qusedam requies erit,
YERS. 20. — « Non habebis consortium neque quod ad comparationem hujus ulcunque lolerabi-
cum eis in sepultura. Tu enim terram(106) disper- lius cruciabantur. Ipse enim omnem terram disper-
didisti, tu popuhtm tuum occcidisti. > didit, quia humanum genus post se in pernicieia
Si nunc isti reges mystice sunt accipiendi, quos traxit. Sequitur :
intelligere debemus nisi rectores Ecclesiarum, qui B I t Ron vocabitur in seternum semen pessimo-
defuncti dormiunt in gloria, quoniam apud Deum rum, » quia nulla unquam erit apud Deum recor-
requiescunt in honore? Et unusquisque in domosua, datio eorum, qui semcl ob id apud inferos dara-
idestinmansionesua, quiaj in domo Palris man- nali sunt, quia daemonum malitiam pessimorum
siones multae sunl (Joan. xiv, 2), » ubi quisque pro qaasi patrum vesligia sequebantur. Yel qtiia prope
nierilo suo mansionem accipit. est, ut omnis impiorum generatio per advenlum
« Tu autem projectus es de sepulcro ttio, » id est judicis exterminetur. Unde et subditur :
-de corde geniilium, ubi vdut in sepulcro putridus ja- VERS.21. — « Praeparate filios ejus occisioni ia
cebas. Sepulcra enim mortuos tegunt. El quis alius iniquitate patrum eorum (107). i
morlem pertulil, rjuam is, qui conditorem suum Tutic enim angeli praeparabunt occhioni fitios hu-
despiciens vitam reliquit ? Quem videlicet mortuum jus Salanae in iniquitale pessimorum parlum eorum,
cum humana corda per consensum laalitiae susci- quam imitati fuerant, id est, daemonum vel perver-
piunt, ejus procul dubio sepulcra fiunt. Sed 4e se- sorum hominum, quando t mittet Filius hominis
puicro suo projicitur, -cumper Dei gratiam de corde angelos suos, et colliget de regno ejus omnia scan-
hominum expellilur. dala, et eos qui facient iniquitalem, et mittent eos
. Stirps autem, ut dictum reperi, proprie est, quod C ( in caminum ignis (Mailh. xm, 41). » Nam quod
in radicibus-arborum nascilur juxla stipitem, ideo- hic subjungit: « Non consurgent, nec haereditabunt
que dicitur inulitis, quia virlutem aufcrt arbori terram, nec implebunt faciem orbis civitatum. »
poma ferenti, neque fruclum gignii. Si enim inde IIoc est quofi alibi de Anlichristo legimus : « Non
abscinderetur, proficerel plurimum arbori ad recu- erit semen ejus, neque progenies in populo suo,
perandam virtutem, et ad fruciilicandum. Ita et ho- nec ullaereliquiae in regionibus ejus (Job xvin, 19).
stis aniiquus in radice cordis humani juxta illud, Hoc enim caput malorum cum omni corpore suo
quod in eo principale esl, quasi slirps juxla stipitem peribil in adventu judicis. Inde est quod sequitur :
arboris plerumque per immissionem malarum cogi- YERS. 22. — « Et consurgam super eos, dicsi
lationum velul nascitur, crescit ac roboratur et vir- Dominus exercituum, eiperdam Babjloriis nomen,
fittem ralionis auferens non sinit facere fructum et reliquias, ct germen, et progeniem, dicit Doni'.-
boni operis. Sed exinde nonnunquam absciditur ferro nus. »
vcrbi Dei, ul in ignem mittatur, et homo virlutem YESS.25. < Et ponam eam in possessionem eri-
recuperat benc fruclificandi. cii, et in paludes aquarum et scopabo eam in scopa
Apte crgo Satanas de sepidcro suo quasi stirps in- teiens, dicit Dominus exercituura. >
utilis dicilur esse projeclus. Et projeclus est potlu- u In die enim judicii, in die ultionis consurget Do-
tus et obvolutus velut cadaver putridum, quod nemo minus "supereos ut perdat Bubylonh nomen et reli-
tangere, vel ejus fetorem teterrimum sufferre po- quias, ne vel memoria ejus remaneat, vel aliquis
lest. CaJaver enim diaboli puiridum ob magnitudi- de progenie ejtis. Qui facit peccalum, semen dia-
nem peccatorum dubitare non poierit, qui legerit boli est. Cujus seminis filii, id est pessimae cogita-
peccatis esse felidissimum ipso peccatore dicenic : tiones et actiones ejus, quse ex dsemonibus nats
« Putruerunt, et corruptse sunt cicalrices, etc. 'Sunt, trucidandae sunt, ne ullra consurgant, ei pos-
(Psa/.xxxvii, 6).»Hincecontrario virtusboni odoris sideant terram cordis nostri, et impleant urbihus
est. vitiorum. Et quia non est hominis perfecta victoria,
« Projectus est pollutns, > quia, qui pulcher in Consurgit ipse Dominus adversum pessimos filios,
humana mente videbafur ? dum adhuc ibi malitia et disperdit ex nobis nomen et rcliquias confusio -
•ejus placeret, landera ut ejicereiur, cognitttm est nis, atque germen ejus.
'
(105) Cod. G., pidkante. _ '107) Alias, suorum.
(106) Ahas, terram ttiam.
iC9 COMMENT.IN ISAIAM LIBRl. OCTO. — LIB. II. 178
« Et ponet eam in possessionem ericii, et in pa - _I siaaeorum finis ad confirmalionem est juramentum,
ludes aquarum. > Quis esl iste ericius nisi anti- in quo abundantius volens Deus ostendere pollici-
quus hoslis, cujus onine corpus aeuleis et spinis tationes baeredibus, immobilitatemque consilii sui,
est circumdalum? Ipse enim caput omnium malo- interposuit jusjurandum, ut per duas res immobiles,
rum est, et omnis multitudo malorum corpus ejus, quibus impossibile est mentiri Deum, fortissimum
et unusquisque perversorum, quiinfirmiores ope- solalium habeamus, qui confugimus ad tenendam
rarios iniquilatis obumbrat, et protegit, et quos propositam spem (Hebr. xm, 6 et seqq.
tangit bonos, per maliliam purigit, in hoc corpore Dum ergo Deus, qui nunquam mentitur, jurat,
spina est. Tol namque spitias, quibus circumtega-- immobilitatem consilii sui firmissime conslitutam
tur, et muuiatur, hujus ericii corpus habet, quot insinuat, quam sine dubio completurus est, cum et
defensores malorum. Ponitur ergo Babylon in pos- homines, qui ssepe mentiuntur, juramenta custo-
sessionemericii, quoniam asperrimo diabolo perpe- diant, et nihil juramenlo firmius habeant. Defeclus
lualiler in tormentis possidenda traditur, cum au- quoque dictionis indicium estvalidissimse<jonfirma-
dit: «Ite, maledicti, in ignem seternum, qui prae- lionis, cum dicit: « Si non, ut putavi, ita erit, et
paratus est diabolo, et angelis ejus (Matih. xxv, quomodo mente tractavi, siceveniet. » Non tamen
41).» Paludes vero aquarum (artareos lacus, qui- nostro more Deus aliquid fulurum aestimat, sed
bus animas suffocanlur, et ardent velut in aquis quodcunque vult, disponit, ut fiat, et qualiter ac
ferventibus, intellige, de quibus infra scriptum quando fiat. Sed quid cst, quod tam firmiter asse-
est: « Quia convertentur torrentes ejus in picem rit futurtim ? Non enifn pro modica re jurare Deus
(Isa. xxxiv, 9). » credendus est.
« Et scopabo, inquit, eam in scopa terens. >
Ulconteram, inquit, Assyrium, id, est'diabdlum
Qtua sicut contra scopam fortiter pressam nihil in lerra mea, id est in mente electorum meorum,
sordium stare valet, aut palearum, sic ante distri- vel in
Ecclesia, sicuVeidem Assyrio dictum estin
ctamjudicis sententiaro resistet nullus reproborum. Genesi : «Ipsa conteret caput tuum (Gen. m, 15). >
Unde - et Joannes de eo pfaevidens hane scopam
quippe diaboli inilium est pravaesuggeslio-
ait : t Cujus ventilabrum in manu ejus et purga- Caput nis. Quod videlicel caput Ecclesia conterit, quia
bit aream suam, et eongregabit triticum in hor- diaboli in ipso moxinitio ad nihilum
suggestiones
reum suum, paleas autem comburet. igne inexstin-
redigit. Jurat ergo Dominus, quia fn term sua, id
guibili (Maith. m, 12). » Nam judicis sentenliam, estin mentesuorum conteret Assyrium, ut in cor-
quse hic appellatur scopa, ipse ventilabrum nomi- C de noslro omnem ejus tentationem vincat. Quem et
nat. in montibus suis, id est, in apostolis et majoribus'
Vel juxta sententiam Domini, qui curas hujus' i sanclis conculcat, sicut eis loquitur": t Ecce dedi
saeculi, et fallaciam divitiarum spinas appellavit vobis potestatem calcandi supra serpentes efscor-
(Marc. rv, i8), ericius intelligi polest, qui gaudet in piones, et nihil vobis nocebit (Luc. x, 19). »—« Et
incerto diviliarum, et punctionibus peceatorum ar- auferetur ab eis juguiri ejus, » de quo dicit Aposto-
matur. Et tales habitatores habet Babylon deserta lus : « Nolite jugum ducere cum infidelibus (77'
virtutibus, ubl non est ager, qui fructus afferat, sed Cor. vi, 14). > Et ouus illius, id est, tyrannica do-'
paludes infertiles limosae ac lutosae, id est im- minatio follelur ab humero cordis eorum. Sequi-
mundse conscienlise, in quihus sordidi spiritus lur :
quasi animalia coeno gaudentia reptant. Quam- VEUS26. — « Hoc consllium,' quod cogitavi su-
obrem clementissimusDominus scopabit eam vehe- omnem lerram, ei hsec est manus exlenla
per
mentissime terens, et quasi quodam everticuload universas gentes. >
super
puiumusqtie mundabit, ut Babylonis semina per-
das. Sequilur : Cogitavit koc quod supra dictum est, in tolo orbe
j\ facere, ut in gentibus cunctis ao"fidem venientibus
YERS.24. — Juravit Dominus exercituum di
ubique conterat Assyrium, et conculcet in electis
cens : si non ut putavi, ita erit; et quomodo mente
suis, atque jugum servitutis, quo deprimebat eos,
tracta\i. » auferat. Rursumque hoc inevitabiliter esse futurum
YERS.25.— «Sic eveniet, ut conteram Assyrium ostendit, subjungens .
iu teira mea, et in monlibus meis conculcem eum^ YTERS. 27. — « Dominus enim exerciluum decre-
et auferclur ab eis juguni ejus, et onus- illius ab vit, et quis poterit infirmare?> Id estdecretum ejus
humero eorumtolletur. » debilitare? « Et manus ejus extenta, et quis avertet
De iuramenlis Dei nos inslruens Apostolus ait: eam ? » Manus ejus extenta est, ut Assyrium fe-,
« Abrahaenamque promittens Deus, quoniam ne- riens conterat, et nullus averteteam, quia omni-
ssinem hahuit, per quem juraret majorem, juravit poteris est. Hactenus ea, quse temporibus Achaz
per semetipsum dicens : Nisi benedicens benedicam Isaias vidit, tractata sunt; caetera,quae sequuntur
te, et multiplicans multiplicabo te. Et sic longani- usque^ ad finem Libri sub glorioso rege Ezechii
niiler ferens, adeptus est repromissionem. Homines prnphetavit.
enim per majorem sui jurant, et omnis controver-
PATUOX..CLXXXI. 0
171 HSRYEI BURGIDOLENSISMONACHf

LIBER TERTfUS.

SEQUITUR GAPUT XIV. A tamen vincitur, quas illis homines cavernis inferunt.
VERS.28. — t ln anno quo morluus est rex in quibus delitescit, et oceiditur ab eis. Similiter ei
Achaz factum est onus istud. > Antichrislus, qui rex iniquorum est, flatu suo, id est
YERS.29. — « Ne laeteris Philisthaea omnis lu, doclrina sua corrumpet omnia, et aspeclu suo ra-
quia eomminuta est virga percussoris tui. De radice tionabilia sapientes in auima perimet, et eos, qui in
enim colubri egredietur regulus, et semen ejus ab- altum contemplationis volabant, devorabit; ab agili-
sorbens volucrem. > bus tamen et parvulis fidelibus, quos venena-ejus
Binarius numerus significare solet opus immundi - inficere non polerunt, velut a mustelis superabitur.
tiae, quoniam bina de singulis animalibus immundis Quod autem propheta subjunxit:
' « Et semen ejus absorbens voluciem, « potest in-
ingressa sunt in arcam (Gen. vn, 2). Undeet nunc
onus Philislhsese, quse interpretatur ceciderunl duo, telligi semen ejus, id esl colubri, ipse Antichristus,
vel ruina poculi, in secundo gradu ponifur, ut ad- qtti eliam contemplati\ os velut aves yolantes absor-
vertamus, quia de immundis agitur. Nam in abomi- bebit. Yel illud ejus non ad colubrum, sed ad regtt-
natione foruicalionis est ruina duorum. Et poculo lum referamus dicentes : Semen ejus, id est rcguli
cadit, qui terrenis cupiditatibus debriatus statum discipulos Antichristi, qui etiam spiiitales conlem-
rectitudinis amillit. Quid autem rex peccator Achaz B plationi studenles in suam perniciem pertrahent.
nisi vel quemlibet Ecclesise prsepositum, vel omnes Haecidcirco dicuntur iis, qui de sua impunitale dum
malos Ecclesiae rectores designat? Quid Philhthma delinquunt, et de prsepositi sui rttina laetantur, quo-
nisi carnalium multitudinem subjectorum? Quid niam vel colubri hujus veneno, vel reguli flatu pe-
mors Achaz nisi grave peccatum cujuslibet praeposi- rimuntur, vel seminis ejus^ore trahuntur. Sed licet
ti ? Sl vero praelatus aliquid turpe commiserit, mox Achaz morluus sit, id est pastor in culpam dela-
flet tamen quod sequitur :
indisciplinatorum turba subditorum quasi de morle psus,
Achaz Philisthsea gens laetatur. Sed « in anno quo YERS.50. — t Et pascentur primogenilipaupe-
mortuus est rex Achaz factum est onus islud, > rum, etpauperes fiducialiter requiescent. >
Potens est enim Deus sensus et virtutes electorum
qnod sequitur :Jquiadum praelatus offendit et vulgus si prsedicatordefuerit.Qui sunt
insultat, gravem sibi peccalorum sarcinam imponit. suorumnulrire,etiam
valde laelari enim pauperes isti, nisi de quibus dicitur :« Beatt
Quicunque enjm disciplinam oderunt,
solenf, si prsepositus eorum Jta corruat, ut eos pauperes eorum spiritu ? » (Matth. v, 5.) Et qui sunt pri-
libere corripere jam non ^audeat, sed eis dicitur: mogenili nisi primi boni cogitatus, quos in
« Ne IselerisPhilislhsea omnis iu, quia comminuta G eorum cordibus gratia praeveniens generat, primtts
est virga percussoris tui. »Id est quia praepositus, queardor jusleyi\endi?Unde dictum est in Iege :
« Primogenitum filioium ludrum dabis mihi (Exod.
qui le virga disciplinae pro culpa solebatpercutere, > Yel primogenilos eorum, quaecunque
virgam justae severitatis pro suarum pudore vel xxn, 29).
metu culparum amisit. Dum enim te disciplina gau- praecipua et oplima sunl in operibus eorum, accipe;
des exutam, Anliehrisli jugum in te suscipis. de quibus ait Dominus : « Primum qttaerite^regnum
« De radice enim colubri egredietur regulus. > Dei, et justitiam ejus(il/«*'/i. vi, 55). > Tales ergo
Coluberquippe occulte mordet, etvirus infundit. Sic primogeniti pascentur gratia Dei. El licet Antichri-
sli perseculio saeviat, pauperes tam fiducialiter re-
et nunc diabolus humana corda Iatenter vulnerat,
et veneuo malitiae suae inficit. Sed de hujus radice quiescent,quia scriplum est:,« Qui timet Deuro nihil
trepidabil et non pavehit, quoniam ipse est spes
colubri, id est de occultis Satanae suggeslionibus et
latenli malitia egredietur regulus, id est pestifera ejus (Eccli: xxxiv, 16). > Sequitur :
« Et interire faciam in fame radicem tuam, et re-
Antichrisli perversilas. Regulus enim nomnorsu pe-
liquias tuas interficiam. > De elcctis dixerat,-quia
rimit, sed flalu consumit. Saepe quoque flatu aereni
pascenlur primogeniti pouperum, licet Achaz mor-
adscit, et quidquid vel longe positum conligerit, tuus
sola narium inspiratione tabefacit. Sic et Antichri- esset, id est praedicalor spiritualiterexstinctus.
Et nunc e contrario dicilur Philisthseae,id est im-
stus odore pestiferse exhalationis totum orbem affi- mundorum el
ciens , humanis menlibus mortiferum virus im- morle indisciplinatorum multitudini, qui de
mittet. ejus et impunilate sua laetanlur, quia inteiire
faciam in fatne \erbi Dei radkem luam, id est cogl-
Regulus euim Ipse estbasiliscus. Etdiciturregulus tationem cordis tui, quoniam verba salutis ab ho •
eo quod rex serpentium sit, adeo ut eum videntes mine tu non audies, et ego mentes eleciorum meo-
fugiant, quia flatu suo eos necat. Nam et homlnes, rura intriusecus paseam. «El reliquias luas inlerfi-
si vel inspiciat, interimitj siqttidem ejus aspeclum ciam,»id est si qua bona in te remanserant, exsfi»-
siecavis ulla volans illaesa iransit, sed quamvis pfo- guam ea : quia penitus tollam a le giatiam meara,
j;ul sit, ejus ore combusla devoretur. A mustelis Uude ei subjungitur :
175 GOMMENT. IN ISAIAMLIBRI OCTO. — LIB. III. ili
VERS.51. — « Ulula, poila; clama, chitas, pro- Ai ctans in flde vigilavil, el cor ad ecelesfium amo-
straia est Philistliaea omriis. > rem le\avil. Sed quia venientem hunc agnoscere ac
Porfa enim ululare, id est fidelts vel praedicator, suscipere noluif/iu nocte infidelitatis vastata estAr,
sanclus quilibet lamentari jubetur, et civitas clamare, id est vigilia eorum, et omnes obdormierunt. Dor-
id est plangere, quia per Anticluistum in perfidiam mire enim animae est oblivisci Deum suum.
< prostrata est Philisthsea omnis, » id est religioso- Vastata est ergo Ar, id est vigilia iidei; conlicue-
rum (108) multitudo universa. Quod autem jam fa- runt omnes a confessione Cbristi: «Conspirave-
cium prophetico more dixerat, futurum adhuc oslen- runt omnes, ut si quis illum confileretur Chrislum,
dit subdendo: extra Synagogam lieret (Joan. ix, 22). >Et quia fidei
« Ab aquilone enim fumus veniet, et non est, qui vel disciplinae murus in nocte incrcdulifatis ac ne-
effugiatagmen ejus. » Nam frigidus aquilo malignus gligentiae vastatus est a malignls spiritibus, il/oa&
spiritus est, cui dicitur in Caiitico : Surge, aquilo iste conikuit, a veritatis confessione. Sed quoniam
(Cant. iv, 16), id est fuge, diabole; fumus autem populi hujus conversionem haud dubie praestola-
noxius est oculis (Prov. x, 26). Veniet igitur ab mur, sicut et per Jeremiam dicitur: t Comertam
aquilone fumus, id est a diabolo per Antichristum captivitatem, Moab in novissimis diebus, dicit Do-
tcnebrosa errorum doctrina, quae caecabit oculos B I niinus (Jer. XLVIII,47),'» nunc de poenitenlia ejus
humanorum cordium.Nunc quoque mullorum oculos subditur:
excaecat jam fumus exaltationis ejus, et suggeslionis VERS.2. — <Ascendit domus el Dibou ad excelsa
illius. Et non est, qui effugiat agmen exercitus ejus, in planclum super Nabo, et Medaba Moab ululabit. >
qui totum replebit orbem,ot omnes ei subjiciet. Sed Dibon quippe intelligens saiis interprefatur, vel
quia nunc populus electorum videbatur ab illo posse sufficiensad iniellectum sive abundanler intelligens;
snperari, quoniam dictum erat: < Won est, qui effu- Nabo sessio, Medaba aqnm imminenles. Et quid per
giat agmen ejus, > ideo subjungilur : domum nisi Synagoga figuratur ? Et quid per Dibon
VERS.52. — t Et quid respondebitur nunliis nisi doctores legis designantur, qui sapientes erant
genlis?Quia Dominus fundavit Sion, et in ipso in ociilis suis ? Quid per Nabo nisi auctoritas ma-
sperabunt pauperes populi ejus. > gisterii eorum ? Solet enim magister sedens docera
< Quid, inquit, respondebitur nunliis genlis, > id Quid per Medaba nisi aqua sapientiae eorum, qua.
est quid respondebuut fiddes legalis Antichristi ? videtur eis esse excelsa ? Ascendit ergo domus, id
Hoc seilicet respondebunt, quia Dominus supra fir- est Synagoga, et etiam Dibon, id est legisperiti f»i
mam petram fundavil Sion, id est Ecdesiam. « Et ptanctum pcenitentiaead excelsa fidei, et lecognitae
in ipso sperabunt pauperes populi > sui, id estsan- C veritatis, atque virtutum. Super Nabo plangent, id
cti humiles. Haecenim erit eleclorum fiducia. est super sessionem et magisterium Pharisaeorum.
CAPUT XV. Nam « super cathedram Moysi sederunt Scribae et
VERS.1. — « Onus Moab. Quia nocte vastala Pharisaei (Matlli. xxm, 2).» EtXsuper Medaba, id
est, Ar Moab conticuil; quia nocte \astatus est mu- est super eminentes aquas sapientiae et doctrinas
rusiloab, conticuit. » eorum. Sequitur : < In cunctis capitibus ejus calvi-
Non multum aedificationisaffert, si nunc historia- tium, omnis barba radetur. »
liter de populo Moabitarum loquamur, et vastatio- VERS.5. — «In triviis ejus accincli sunt sacco,
nem ejus, atque caplivitatem, quae primo .per As- super tecta ejus, et i.nplateis omriis ululatus"de-
syrios",deinde per Chaldaeos, sicut hic praedicitur, scendet in fletum. > ,
facta est, referamus. Yideamus ergo, quid mystice Quid in capiiibus nisi mentes exprimuntur? Quid
per Moab accipiendum _sil, ct mystica prophetse in calvilio uisi verecunda detectio intentionis men-
verba, reserante Deo, myslice disculiamus. lis. Quaeenim frons est mentis nisi intentio ejus,
Moab quippe, qui interpretalur de patre, Judaicum ubi et verecundia qoasi in fronte habere sedem
populum designare solet. Quia sicut filia Lot ine- solet ? Igitur f» cunctis capilibus ejus calvilium erit,
briavit eum, et dormivit cum eo, atque concepit, et quia unusquisque conscientiam suam per humilem
pepefit filium, quem idcirco vocavit Moab, id est ex confessionem deteget, ae de peecatis suis erubescet.
patre: sic etSynagoga spiritalem Iegis intellectum Et otnnis barba radetur, quia omnem propriae vir-
carnali liaditione inebrians ac sopiens, genuit tutis confidentiam a se rejicient. In barba quippe
exinde carnalem hunc populum velut Moab ex patre! robur virile nolalur. Et barba raditur, quando fidu-
nesciente. cia propriaj virtulis amputalur, ac propriae infirmi-
Ctvitas autem metropolis Moabitarum vocabatur tatis Iragilitas incipit aperte cognosci.
Ar, quod inierpretatur vigilia vel vigilans sive COJI- Trivia autem eorum in hoc sunt, quod omnes
surgens. Et Judaeorum populus quondam habuit Ar, canonicas Scripturas in tres partes dividunt, in
id est vigiliam, et vigilanlem sensum in electis suis,, legem, in prophetas , in Jiagiographa. /n triviis
et ad superna consurgentem velut fortissimam civi- igitur accincti sunt sacco, quia poenitentiam agent
taiem, ubi tutus iuhabilabat: quia Christum exspe*. se in omnibus divinis Scripturis errasse, dum xe-

(108) Cod. G., id est irreligiosorum. _


175 - I3ERYEI IsURUIDCLENSiSMONACHI 176
s,pueianl Christum. Illi vero, qui ex eis in sanctitate jl spiritu dicens de ea : « Plorans ploraut in nocte, d
\idebanlur excrevisse, erant quasi super lccta cor- lacrymaaejus in maxillis ejus (Thren. i, 2), > quia in
porum ; reliquus autem populus fn plateh latae con- adversilate Ecclesiaeilli amplius plangunt, qui vitam
\ ersationis. Ululutus ergo desuper lectis ctde pla- carnalium confringere prsedicando noverunt. Per
seis ascendet in fletum, quoniam et eminentiores, ipsos quippe sancta Ecclesia iniquos a viiiis conleiii,
ct populares ululatum planclus attollent, ef in pos- et quasi glutiens in sua membra converlit. Per as-
nitentise fletibtts bumiliabunlur. Sequilur : censnm ergo Luiih, id est maxillarum flens ascendct,
VERS.4. — « Clamavit Hesebon, et Eleale, usque quia cum poeniteniiam egerit, per praedicatores du-
Jasa audita est vox eorum. » ceiur ad alta viitutum, et in profectu justitiae imi-
Hesebon cogniiio tnmrorh, vel cingulum mmroris tabitur quoiidianum ascensum eorum.
diciiur, aut etiam cogitatio mmrorh. Elealead ascen- Oronaim vero foramen tnmroris dicitur. Et quod
sum, Jasa dimidia vel factum mandalum. Clamavit est foramen mceroris eorum nisi plaga Dominici
eigolugens Mesebon, id est cognitio moeroris, vel laleris ? «Clamorem ergo -contritionis levabunl in
eingulum mceroris, et clamavit Eleale, id est ad as- v a Oronaim, » quia venientes ad fidem passionis
censum arduae viae,quaeducit ad vitam. Usque Jasa, Chrisli vehementer plangeut. «Aquse enim Nem-
id est usque ad dimidiam vel usque ad medietatem B rim, > id est doctrinse apostatarum Pharisseorum,
audita esl vox eorum, quia solummodo de Veteri qui suorum maculis peceatorum varii sunt,«desertae
Testariiento loqui noverant, ubi medietas est elo- erunt, quia aruit herba, > id est virorem gratiae spi-
quiorum Dei, nec aliam medielalem, quae in Novo ritalis amisit actio, quam docent; defecil germen
esl, recipiebant. Vel usque Jasa, id esl usque ad fa- bonae cogitationis et juslilise, vel fidei viror omnis
cium mandatum audita est vox eorum. quia glorian- de eis interiit. Nemrim quippe pardorum vel aposta-
tur quasi ex operibus. Sequilur: tarum interpretatur, sseviiiam et varielaiem apo-
« Super hoc expediti Moab ululabunt, anima ejus statarum Pharisaeorum atque Scriharum designans.
ululabit sibi. » Expediti soleut dici, qui uxores aut Sequitur:
fiiios non habent et ad bella sunl idonei, quia exer- VERS.7. — «Secundum magnitudinem operis et
citus vel equitatio dicitur expeditio. Igitur « expediti visitatio eorum.»
Moab ulalabunt» super hoc, id est de hoc, quod Quia sicul immaniter peccaverunt occidendo Au-
« usque Jasa audila est vox eorum,» quia et hi, qui ctorem vitse; sic el magno misericordiae respecfu
ad spiritale bellum expedili videbantur, ululalum visitabuntur, cum veneril Elias, qui, sicul Dominus
dolorisox hocpoeniienles dabunt, quod se quaside ait: « Restituet omnia (Matth. xvn, II). » Sed Anii-
operibus jactabant, et solam legis antiquae «'octri- C chrisli praedicatores ducent eos, quos de illis sedu-
nani praedicabant. « Anima ejus ululabit sibi, > quia cere poterunt, ad torreniem salicum, id est ad de-
unusquisque se ipsum planget. Cujus dolori pro- cursum infructuosorum hujus ssecuii amatorum. S:c
pheta compatiens subdit: cnim sequitur : « Ad torrenlem salicum ducent
YERS.'5. — <Cor meum ad Moab clamabit. » cos. >
Atque post adjungit: t vectes ejus usque ad Segor VERS.8. — « Quoniam circuiil clamor termhmnr
vilulani consternantem. > Moab.»
Segor una de quinque civitalibus est, inlerpre- Per torrentem quippe decursus ger.eris bumani
latur parva. Et quia lex in quinario librorum nu • exprimitur, per salices infructuosi hemines. Ad loi-
mero continelur, alque eorum actio; qui sub lege rentem igitur salkum caplhus ducilur, quisquis ad
hunt, parva est, efsaepius in peccatum conslernilur, defluxum cainalis conversationis ssecularium illici-
vectss ejus usque ad Segor, vitulam lascivam, seque tur. «Quoniam circuiit clamor terminum Moab, »
cojisternanlem. Vectes namquo ejus doclores Syna- quia circumquaque audielur pceniteniia de Isracl.
gogassunt, qui nunc usque ad Segor caplivi feruntur, Sequitur: « Usque ad Gallim ululatus ejus, el usque
quia carnalem legis obsenanliam, quse similis est ad Puteum Elim clamor ejus. »
lascivienti vitulae , miseri adhuc praedicant. Se- VERS.9. — « Quia aquae DibonTepletsesunt san-
quitur: guine.»
c Pcr ascensum enim Lriith (109) flens ascendet, « Usquead Gallim, » id est usque ad etransmi-
et in via Oronaim clamorem contritionis leva- granles, uhtlalus ejus. » Quia per pcenitentiselu
jiunt.» ctum pertingel ad societalem eorum, qui de vitiis ad
VERS.'6.— « Aquae enim Nemrim desertae erunl virtutes el de temporalibus aJ ajlerna iransmigrant.
quia aruilherba, defecit germen,viror omnis inlenit.» Elim vero, qui dicitur Aries, Chrislum designat. Et
Luitk interpretamur genas Tel maxillas. Et san- Puteus Etim profunditas est divinitatis Chiisli, et
cios praedicatores genas Eccleslaevocal sponsus in mysteriorum ejus. Igitur «ttsque ad Puteum Elhn
Canticis dicens : « Pulchrae sunl genaetuse sicut tur- clamor ejus, » quia per hoc, quod se reum clama-
turis (Canl. i, 10). t Rursus eosdem prsedicatores bit, dum poenilentiam egerit, usque ad arcana Di\i-
maxillas Ecclesiae Jeremias imncupat sub Judseae nitatis penetrare merebitur ut inde potam vitsehau-

<109) Cod. G., Liuih.


-177 COMMENT.IN ISA1AMLIBRI OCTO. — LIB. III. 178
viat, t Quia aquae Dibon,» id est doctrinae scriba- A VERS.4. — « Habitabunt apud te profugi mei:
rum ei Pharisaeorum, qui sibi videntur sapientes, Moab esio latibulum eorum a facic vastatoris. »
«repletae sunt sanguine, > id est mortibus anima- Ut praefatam, inquit, maledictionem transcendas,
rum. Sequitur: «Ponam enim super Dibon addi- et hoslem, qui te devorare venit, evadas, fnf consi-
tamenta his, qtti fugerint de Moab leonem,» jd est liutn, o plebs Judaica, et quid agendum tibi sit, di-
Antiehristum. Etquibus hsec ponam? «His, qui fu- ligenter fraeta, et accepto simul consilio, utpraedi-
gei int de Moab, > id est qui de populo Judaeorum catores Christi accipias, pone quasi noctem umbram
Elise praedicationem effugerint nolentes converti. luam, in qua celes eos ab infidelibus hi meridie, id
t Et reliquiis terrae,» id est aliis omnibus reprobis, est in fervore persecutionis. Tunc enim quicunque
qui in mundo fuerint. Antichfisti enim persecutio- invenli fuerint Christiani, trahentur ad supplicia.
nem trium semis annorum futuram fides Ecclesiae -Sed absconde fugientes rabicm persecutionis, ct va-
tenet; sed ne haec improvisa venieus omnes pas- gos ne prodas, qui in uno consistere loco non au-
sim, quos imparalos invenerit, involvat, Henoch et debunt, sed per diversa latitantes vastabuntur. Se-
Eliam ante hujus exortum venturos in mundum, qui quiiur : « Finitus est enim pulvis, consummatus est
Israeliticam plebem ad fidei graliam convertaut, et miser, defecil, qui conculcabat lerram. >
ad pressuram tanli lurbinis in parte electorum in- VERS.8. — « Et praeparabitur in misericordia so -
superabilem reddant. Qui, cum in primos tres semis lium, et sedebit supsr eum in veritate in taberna-
aimos praedicaverint, tunc exardescens illa horrida culo David judicans el quaerensjudicium, et veloci-
peisecutio ipsos in primis 'martyrii virlute coro- ter reddens, quod juslum est. »
ret (110), deinde cseteros fideles corripiens vel mar- . Finitus est pulvh, id est mortuus est Antichri,-
lyres vel apostatas faciet. Betie ergo Judseis, qui stus, qui se pulverem esse non cognosceiiat, sed ex-
fugerint Eiiae-praedicationemLeo Antichristus poni lollebatur supra omne quod dicitur Deus, aut quod
dicilur, et caeteris gentium infidelibus. Sed interim colitur, et omnem lerram sua tjTannide concutcu-
propheta considerans, quia hic populus Christum bat. Percusso aulem divinitus illo perditionis filio
venientem suscipere primo noluerit, rogat, ut de eo non mox diesiudicii secuturus esse credendus est;
tronseat ad Ecclesiam. Nam subjungit: alioquin scire possent homines illius aevi tempus
judidi, si post tres semis annos inchoatae persecu-
CAPUT XYT. tionis Antichristi confeslim sequeretur. Nunc au-
YERS.1. — «Emitle Agnum, Domine, dominato- tem, quia ante consummatum tempus perseculionis
rem terrse, dePetra deseiti ad montem flliseSion.» P , illius dies judicii non veniat, scire omnibus Iicct;
Eum quippe dicit « Agnum, qui tollit-peccata post quantum vero consummafaeejusdem persecu-
intindi (Joan. i, 29). » Quem et terrm dominalorem tionis venturus sit, nemini prorsus scire conceditur.
asseiitjuxia illud : « Et dominabitur a mari usque Unde nunc bene, posiquam de morte Antichristi
ad mare (Psal. LXXI, 8), t ete. « Emitte, inquit, dictum est : «Defecit, qui conculcabal terram, >
oDomin?,Agnum,»id est Chrislum tuum «dePetra adhuc venturus post aliquantulum dies judicii in-
deserfi, t id est de duritia gentis hujus Judaicse, uuitur, cum de futuro subdidit:
quam ob infidelitatemsuam deseruisti, « ad mon- « Et praeparabitur in misericordia solium. > Prm-
tem filiseSijm, > id est ad celsitudinem novae oon- parabitur enim Christo solium judicii, ut sedeat
versalionis Ecclesiae. Sequitur : super sedem majestatis suae judicans orbem in
VERS.2. — «Et erit sicut avis fugiens, et pulli de aequitate. In mhericordia, sicut et alio loco de ti-
nido a\olantes, sic erunt filiaeMoab in transcensu menlibus Deum el cogilantibus nomen ejus dicitur :
Arnon.» <Erunl mihi, ait Dominus exercituum, in die, qua
Sicut avis fcetaet pulii ejus a nido avolant, et fu- ego facio, in peculium, et parcam eis sicut parcil
giunt, si venientem ad nidufh suum viderint rapto- vir filio suo servienli sibi (Malack. m, 17).» Sic~
rem, sicdoctores Judaeorum, et illi quos fovebant, I) ] clectos in misericordia judicabit, et in servis suis
de nido veleri fugienf, judicii diem cernentes immi- miserebitur.
nere proptnquun., el ad suam devoiationem, si in Et sedebit super eum in veritate » judicii, ut red-
nido vitaeveteris"inventi fuerint, inhiare diaboluni. dal unicuique secundum opus ejus. Et lioc fiet «in
« Sic enim erunt filiaeMoab in transcensu Arnon.» tabernaculo David, » id est in domo regali, quae est
Arnon <juippe malediclio eorutn interpretatur : Et Ecclesia, et velociter post mortem Anlichristi. Yel
maledictio eorum est, qui dixerunt de Christo : hic dum vi\imus praeparatur in misericordia soliutn
< Sanguis ejus super nos, et super filios noslros ejus, quia per misericordiam ipsius prseparalur in
(Matth. xxvii, 25). i Sed hanc maledictionem trans- cordibus noslris sessio et mansio ipsius, non enim
cendent, cum ad Christum transierint. Sequitttr : nostris meiitis prseparari potest. Nunc quidem pa-
VERS.5. — «Ini consilium, eoge concilium, pone ralur misericordia, sed futuro sseculosedebit super
quasi noctem imibram tuam in meridie, absconde eum in veiitate, quia « universaeviae Doniini mise-
fugientes, et vagos ne prodas. » ricordia et verilas (Psal. xxiv, 10). > In misericor-

(110) Alios coionabit_


m BERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI " IgO
dia paratur, sed ia verilate sedetur, sicut scripttim A id est plebs ipsa Judaeorum,
quae, solebat excdsutn
est: « Miscr.cordiam el judicium cantabo libi, Do- laudibus extollere. t Vinea enim Domini exerciiuum
mine (Psal. i). » Deinde vates ad descriplionem Ju- domus Israel est (supra v, 7),» et Sabama "dicifur
daicaj perversifatis revertitur dicens : exlollens ewcelsum.Domini genlium, id est Vespasia-
VERS. 6. — t Audivimus superbiam Moab, su- nus et Titus excidernnl ftagclla ejus, id est occide-
perbus est valde : superbia ejus, et arrogantia ejus, runt, et captivos duxerunt iiiiosvejus.
et indignatio ejus plus quam fortitudo ejus. > Etr Jazer interprelatur auxilium vel forliiudo. Et
addit : t usque ad Jazer, > id est usque ad auxilium el for-
VERS.7,—«ldcirco ululabil Moab ad Moab, ulu- litudinem eorum, scilicet usque ad Jerusalein et
labit universus. > templum, ubi confidenlia virtutis, et auxilii eorum
Audivimus, inquit, in spiritu nos prophetae super- erat, « perverierunt domini gentium, > ut forlitudi-
Liam Moab, id est Judaeorum aposCatarum isto- nem corum destruerent. Sed « erraverunl in deser-
rum. Superbus est valde, » quia de operibus iegis to t paganitatis et ipsi domini gentium, quia Chri-
singulariler glorians omnegenus humanurndespicit, stum, qui dedit eis vietoriam, non cognoverunt.
et se solum Dei populum esse jaetat. Superbia ejus « Propagines ejus rciictae sunt, > id est plantarium
R
est, quod «ignorantes jusliliam Dei, et suam volen- aliquod Judaicae plebis post destructlonem Jerusa»
tes statuere, jusiitiae Dei non sunt subjeeti [Rom. lera remansit, quod cresceret. Quse propagines
x.-in).» Arrogantia quoque cjus, quod de justis ope- «transierunt mare, > quia transcenderunt maliliam
ribus arroganler sejactat. Indignatio ejus est quod sseculi vel genlilitatis. Mare enim sseculum vel gen-
peccatores dedignatur, et Christianis irascitur, et tilitatem designare solet. Trqnshrunt ergo mare
haec plus quam fortUudo ejus, quia plus quam ipse propagiues istae, quia reliquise hujus populi scele-
justitiam operari valeaf, superbit, et arrogat de ju- ratiores sunt quam gentiles, aliive sseculares. Se-
stitise operibus; et plus indignatur aliis, quia jusli quitur -.
non sint, quam ipse fieri justus possit, atque fideli- YERS.9. — « Super hoc plorabo in flelu Jazer,
bus plus optat malefacere, quam potest. Idcirco vincam Sabama : inebriabo te lacryma mea Hese-
vlulabii alter ad alterum, cumvenerit tempuscon- bon et Eleale, quoniam super vindemiam tuam e£
versionis eorum. Sequitur: super messem vox calcanlium irruit. »
< liis, qtu laetantur super muros cocti Iateris, lo- Condolens prophela miseriis et perdilioni genlis
quimini plagas suas. » suse, super hoc, iuquit, id est ex hoc quod sjupra
VERS.8. — Quoniam suburbana Hesebon deserta C dictum est, plorabo vineam Sabatna, id est plebem
sunt, et vinea (111) Sabama, Domini gentium exci- Israeliticam, in ftelu Jazer, id estauxilii el fortitndi-
derunt flagdla ejus, usque Jazar pervenerunt, erra- nis eorum, quia sic auxilio destituti sunt et forlitu-
verunt in tlcseito : propagines ejus rclictae sunt, dine. «Inebriabo te lacryma mea, > id est eonlinua
transierunt mare. >~ te lacrymarum inundatione plangam, o Hesebon set
Vos> inquit, o apostoli, toquimini plagas suas kis, Eleale, id est cogitatio tnmrorh ad ascensum, scilicet
qui tmiantur super muros cocti laleiis, id est qui con quod hic moerOre quis aflicitur, ut ad superna gau-
fiduntincarnali ohservantia legis. Per laierem quippe dia conscendere debeat. « Quoniam super vinde-
significalur opus eainale et terrenum; qtiia et hic miam luam, et super messem tuam, > id est super
populus in ^Egypto Pharaoni lateres faeiehanl. Sed obitum tuum, vox calcantium, id est clamor dsemo-
laler coquitur, cum opus carnale fit ex timore. Mu- num, trruft. Yindemia quippe vel messis finis est
1
rus autem praesidium est justae operationis, in qtio juniuscujusque eorum, qui de saeculo migrant. Vox
lutus quis ab in\ isibilibus adversariis manet. Lae- calcatorum hujus vindemiae calumnia nunc mali-
tatur ilaque supcr muros cocti laleris, quisqttis ex gnorum spiriluum est, qui animam rapere nltun-
hoc gaudet, quod juslificatus est, ut arhitraiur, ex tur. Quia ergo Judaei cujuslibetmorientis animam
operibuslegis, et munitus contra Satanam. Prophe- D daeraonesrapereveniunt, t super vindemiam et mes-
ticus aufem Spiritus, qui jussit praedicatoribus, ut sem eorum vox calcanlium Irruit. > Unde et se
his, qui Lfttanlur super muio hujuscemodi Ioque- quitur:
renfur plagas suas, ipse jam eos loqui et annuntiare YERS.10. — « Et auferelur laetitia et exsultatio de
per se ipsum iiichoat. Carmelo, et in vincis non exsultabit, neque jubila-
-,«Quoniam suburbana Ilesebon deserta sunt, et bit, vinum in torculari non calcabit, qui calcare
vir.ea Sabama. > Hesebon namque dicitur cingulum consueveiat, vocem calcantium abstuli. > __
mmrovh slve cogitatiommroris, el designat trisfitiam VERS. 11.—« Super hoc venter meus ad Moal
poeni.enliae. Deseria sunl lgitur Jud<eis subuibana quasi citbara sonabit, el viscera mea ad murum
Hesebon, quia quidquid in eis extia pcenitentiam cocti lateris. >
liect in proximo vel contiguo fuerit, Cbristus de- Naro in obitu singulorum e auferetur' laetitia de
servit. Nihil enim Deus ab eis nisi primo poeniten Carmelo,» id est de cognitione circumcisionis,
liam suscipit. A quo « deserla est et viuea Sabama, > quia Judaeus quisquc moiiensnon ad gaudium, sed

(III) Edit. rec. vineam.


181 'COM., ~NT. IWISAIAM LIBRl OCTd. — IlB IH". m
ad posnam ducifur. t Et in vineis non exsultabit, A Deinde, t hoc esl, >•inquit,* verbum, quod locutus
neque jubilabit, > quia in suis actionibus, cum mor- est Dominus ad Moab, > id est ad Jiidaicum popu-
tttus fuerit, non gaudebit, nec in vocem erumpet lum, extunc, id est ex quo legem dedit eis, qui per-
Letitiaa. v
Moysen praedixiteis omnes plagas has, etnunc quo-
« Vinum In torculari non calcahit, qui calcare^1 qtie per me vel caeteros prophelas locutus est di-
consueverat, » quia Judaeorum animas de corpore cens : «In iribus annis,» etc. Tres anni triatempora
excunles a Domiui passione jam Christus aul bouus sunt: a Moyse usque ad David, a David usque ad
angelus non suseipit, ut ante consueverat. Torcular captivitatem Babyloniaj, a captivilate usque ad Chri-
quippe pressura morlis vocaiur, dicente Domino : stum, in quibus Judaeorum populus non ut filius,
t Torcular ealcavi solus (Isa. IAIII, 5).» Anima quo- 6ed ut mercenarius Deo servivlt, quia propter car-
que vini Mquore significari potesl, quia Job dixit: nalem legis observanliam non aeternam haerediia-
< Quomodo si iecedant aquae de mari, et fluvius lem exspeclavit^ sed temporales mercedes quseshjt.
vacuefactus arescat: sic homo, cum dormierit (Job Dum -orgo propter suas impietates per haec tria
siv, 11). > Animam quippe comparat aquis mari? et tempora frequenter ab hostibus captivaretur, ac
fluvio. Torcular itaque contritio el angustia mortis perimeretur, iia ut pauci saeperemanerent de pluri-
esl; vhmm autem anima. Sicut enim cum u\ ae ex- B bus, in tribus annis ablata est gloria ejus super om-
'
primuntur in torculari, vinum exit, et acinum re- ni populo multo quasi gloria unni mercenarii, el de-
roanet; sic per morlis angustiam elicitur anima de cursls his tribus annis post eversionem Jerusalem,
cirpore. Vinum ergo calcat in loiculari, qui ani- relictus est in eo sicut post ^vindemiam raceratis
mam in morle urget egredi de corpore, et egredicn- parvus et non multus, -parvus quantitate, et nen
tem suscipit. miillus numero. Et haec sunt plagae eorum, t qui
Vocem calcantium abstulit, quia sancti angeli, laelantur super muros cocti Tateris. > Sed jam ter-
qui juslorum animas suscipiunt.-pro defcnsione minata hujus visionis explanatione addendum exi-
a rimarum Judseorum contra malignos Spiritus non stimo, qusd hoc onus in teriio loco posl duo su-
loqucniur, sed eis sine contradictione relinquenl peiiora posittim est propter lios tres annos, \el
aninias. Ubi mox propheta pius adjungit: Super propter hoc, quod supra dictum est: «In triviis ejus
hoc, id est ex hoc, quiasi rdictus-est dsemonibus, accineti sunl sacco (supra xv, 5), > vel propter
< venter mcus ad Moab qtisfsi citbara sonabit, > id al.ud quodlibetlatens sacramentum. Sequituiv:
e_t mer.s mta multiplices doloris modos in planctu CAPUT XVII.
Jadaici populi formabit, et cogitanti de eo nil nisi VERS. 1. -— < Ouus Damasci. ,Ecce Damascus
Gere-Iibebit. «Ei viscerajnea sonabunt ad murimi' C desiiiet csse civitas, et erit sicut acervus lapiJum in
cocti lateris, > quia totis viscerilms cordis et com- ruina. >
passione cbaritatis dolebo super his, qui operibus Damascus sanguinis pocu/uiitvel sanguinem bibens
.egis sine gratia Christi putant se lulos a morte interpretatur, sive sanguinem propinans. Quid ergo
animae, et inimieis invisibilibus. Sequitur : per Damascum nisi persecutorum crudelitas expri-
Y7ERS.12. — t Et eritj cum apparuerit, quod la- mitur? Et bene persecutorum onus in quarto gradu
boravit Moab super excclsis suis, ingredietur ad positum est, quia quatuor genera persecutorum
sancta ,sua, ut obsecret, et non valcbit. » Atque tolerat Ecclesia. Pafiiur enim persecutiones a Ju-
subjungitur: daeis, et a genlilibus etab baereticis, et afalsis fideli-
YERS.15. — « Hoc verbum, quod locutus est Do- - bus. Sed et in quatuor orbis partibus aflligitur
minus ad Moab extunc. > electorum populus ab his, qui divinae religioni
Y^ERS. 14.— « Et lunc loculus est Dominus di- adversantur. Nam et Daniel omnes fidclium p,ersc-
cens: In tribus annis quasi anni mercenarii"aufe- cutores sub specie quatuorbestiarum comprehendit,
retur gloria Moab super omni populo mullo, et re- dicens: t Qualuor bestias grandes ascendebant de
lin^uetur in eo sicut racemus parvus et motiicus, , mari diversaeinter se, piima quasi lesend, secunda v
nequaquam multus. > - similis urso, lertia quasi pardus, quarta terribilis
In fine saeculorum « cum apparuerit, quod labo- atque mirabilis, etfortisnimis (7>au.vn,5^ seq.). t
ravit « iste » Moab super exeelsis stiis, id est quod Et Angelus in Apocalypsi: t Clamavit voca magna
meruit pro labore carnalium cperum legis, quaepu- quatuor angelis, <]uibus datum.est nocere terrae et
tabat justa, et praeexcelsa, «-ingredielr.r adsahcla mari, dicens: Nolite nocere terrae el maii, neque
sua, ut obsecrei-, > id est revertetur ad cor suuro, arboribus, quoadusqye signemus servos Dei in fron-
et cogitabit inienlionem, qua fecit hsec carnalia le- tibus corum (Apoc, vn, 2). > Bene in quarto loco est
gis opera, ut inde misericordiam. a Judice postu- onus persecutorum, quia quatuor angeli,,. quoium
let, cujus legem se servare putavit:-« Et non vale- oflicium est noccre, cohibeutur a laesione, et apud
bitj obsecrafe, quia recognoseens se haec opera Danielem quatuor bestiarum polestas aufertur.
non fide fecisse Chrisli, non audcbit aB eo veniam Unde et hic-dicitur--: < Ecce, Daraascus desinet esse •
petere, cujus fidem et gratiam in operibus suis ha- civitas, et erit sicut acervus lapidum in ruina. >
bere noluif. Hucusque multipliciter exposuit plagas Damascus enim desinet esse civitas, quia scclerati et
eeruin qui t Isstaniur super muro cosii lateris. » homicidas atque servorum Dei persecuiore* poten--
185 KEftVEI BURGIDOLENSIS MONACII. 134
tiam et dignilatem ac regnum velociter amitientes A crediderini, tam gentiles quara Judae;. Glosiam enini
aJ nihilum redigenlur. Et eversae, erit skut acervus irouice pro ignominia, etdedecore posuit. Sequilur.
lapidiim in ruina civitatis cum corpora eorum per YERS.4.— « Et erit in die illa : atlenuabitur glo^
mortis sentenliam redacta in lerram fuerint. xia Jacob, et pingues carnes ejus emarcescent. »
Potest et genliuni vocatio per Damascum mlelligi, .YERS.5.— «Et erit congregans sicut in messe,
quse prius crudelitate et sanguine pascebantur, sed quod resiiterit, et brachiuni~ejus-spicaslcgei, - et
postquam in Christum crediderint, pristinae conver- erit sicut quaerens spicas in valle Raphaim.»
sationis civitas esse desistent. «Et erit sicut aeenus VERS.6.— « Et relinquetur in eo gicut racemuss
lapidum in ruina. » Quomodo enim acervi lapidum, et sicut excussio oleae duarttm aut trium olivarum
qui in agris dispersi sunt, in unura tumulum com- in summitate rami, sive qualuor aut quinque in ca-
portantur; sie de universis nafionibus acervus cre- cuminibus ejus frucius ejus, dicit Dominus Deus
dentium congregandus est in ruina Judasorum, illis Israel. >
cadentibus, et nobis resurgentibus. Sequitur : In die illa, qua praedicabitur Evangelium, atte-
VERS.2.— « Dereliclae civilates Aroer gregibus nuabitur et, exilis fiet gloria Jacob, id est Judaici po-
erunt, et requiescent ibi, et non erit, qui exter- puli, qui Christum per mortem supplantare voluit,
reat. » " quia ingloriosi erunt in universo orbe Judsei, et
Aroer dicimus myricas. Myricaeautem parvse sunt pingues cames eorum labescent non habentium pro-
arbores infrpctuosse, et semper nimis virides et phetas, non signa atque virtutes, nou templi digni-
amarissimae in desertis nascentes. Et quid per my- tatem, sed omne corpus genlis eorum emarcescet, et
ricas nisi homincs amari et infructuosi, et buic redigetur ad nihilum.
mundo per desiderium inhserentes figurantur? Gre- Ei quomodo pattcae spinae et olivaeremanere so-
ges vero nuncupat ovium Dei ccstus, de quibus ^ier lent an agro vel in arbore, sic relinquentur pauci in
Zachariam didtur, quia i visitavit Dominus gregem Israel. Et cum de genlium vocatione dicatur :
suum domum Juda (Zach. x, 5). » Et Ezechiel: « Messis quidem multa , operarii autem pauci
« Mulliplicabo, inquit, eos ut gregcm hominum, ut (Malth. ix, 57), > ilii pauperes messls reliquias, quaa
gregem sanctum, utgregem Jerusalein (E«ec/i.xxxvi, per aposiolos salvaise sunt, et rarissimas spicas le-
57).» Ilis ergo < gregibus derelictae erunt ebitates geni non in montibus, sed fn valle Raphuim, id est
Aroer, » id est myricarum, quia ubi infructuosi et in valle gigantum, qui sunt scribse el Pharissei, iJ
amari infideles habitaverunt, ibi populus fidelium estin "\ilitate littcrae. Raphaim enim giganies sonat.
manebit. « Et non erit, [qui exterreat, > quia defi- „ Plebs Judaeorum- audhit:-« Olivam fructiferam
cient persecutores sive per mortem subtracti, sivs vocavit te Domiuus (Jer. xi, 16), > sed tamenChri-
ad Deum conversi. Sequitur : stus vix paucas, id»est duas in ea reperit esuriens.
VERS.3.— «Et cessabit adjulorium ab Ephraim, Nam duae ct tres olivaeet quatuor et quinque duode-
et regnum a Damasco : et reliquise Syriae sicul glo- cim apostoli possunt intelligi, id est duodecim, quos
ria filiorum Isracl erunt, dicit Dominus exerci- refert Evarigelium atque Paulus et Barnabas. Yel
tisum. » duse et tres olivacPetrus et Joannes et Jacobus ac-
t Cessabit adjutorium ab Ephraim,»id esl a mul- cipe, qui Dominum in nionte traiisfiguratum vide-
titudine gentilium populorum. Ephraim quippe di- runt, et ad filiam archisynagogi suscitandam cum eo
cHur ubertas. t Et regnum a Damasco cessabit, » intraverunt. Quatuor autem et quinque reliquos no-
quia sanelorum persectttores omnem, quam habe- vem aposlolos faciunt, qui ulique pro diversitate
bant in mundo, potentiam amittent. Vd peecatum gratiarum, quae nobis ignola est,in quatuor et quin-
ulira non regnabit iri eis; sed justitise servient, ct que olivas separati snnt, nt Evangeliorum numeruia
eultores religionis obtinebunt regnum et gloriam in el legis in se volumina deroonslrarent quasi prse-
tolo orbe. «Et reliquise Syriae, » id est gentilitatis, dicatores utriusque Tesiamenli.
quae conversse fuerinl ad Deum, erunt « sicut gloria Q Vel ita secundum historiam. « Et eiit t iste Ja-
filiorum Isiael, > quia pares erunt credcntibus ex cob « sicut congregans in messe, quod restiterit; »
circumcisione. quia dum per Yespasianum perimetur, quseret et
Vel per Ephraim perfidus Judseorum populus de- congregabit ad repugnandum adhue eos, qui super-
signarfpotest, et per Damascum principalus, et ca- erunt. i Et brachium ejus spicas Ieget, > quoniam _
put gentilium. Damascus enim metropolis est Syriae. ea viriute, qua poteril, singulos Judaeorum colliget.
. « Cessahit igitur adjutorium ab Ephraim, s quia « Et erit oicul quaerens spicas in \alle Raphaim, >
nemo Jud-ris attxiliabitur adversus Titum. « Et rc- id est giganlum, quia capla per Titum Jerusalem
gnum aDamasco, »id est a paganis imperatoiibus, quseret aliquas Judseorum reliquias in humiliaiione
quia omnes saeculi principes erunt Chiistiani, et supeiborum principtim suorum, qui se quasi gi-
hostes religionis exlerminabuntur. « Et reliquiaeSy- ganles asstimabunt fortcs. Sicut enim rarissimae
riaa, » id est, qui de gentibus in incredulitate perdu- remanent spicae post terga metentium, ita paucis-
raverunt, erunt « sicut gloria flliorum Isracl, » id siroaeJudaeorum reliquiaeposteversionem Jerusalcra
est, sicut ignominia Judasorum, quia ad suramam remanebunt.
pervenient ignoirshiiam et ahjectionem, qi>i non < El relinqueiur in eo fructns ejus, t id est posie-
*-3 COMMENT.1N ISAIAMLIBRI OCTO. — LIB. III. 188
ritas ejus, « sicut racemus »nnus post vindemiato- A brusca infidelitalis erit in plantatione tua. Et quam-
res, vel « sicut excussio olese duarum aut trium vis semen tuum inprimis sub specie religionis flo-
olivaruin in summilate rami ejus, seu quatuor aut ruerit, non tamen fructum ex eo percipies in die bae-
quinque olivarum in cacumine ejus » remanentium. reditatis. Sequitur : "
Quando enim olivaeexcutiuntur ex olea, remanere YERS.11. — « In die plantationis tuae Iabrusca,
solent in cacumine ejus, vel in summitate rami ali- et mane semen tuum florebit: ablala est messis in
cujus duse vel tres, aut quatuor olivae. Sic et Ju- die haereditatis, £t dolebis graviter (115). »
dseorum reliquise fuerunt paucaepost excidium Je- Illeplantat, qui in sc ipso vel in aiio virtutes sedi-
rusalem. Post exleraiinium autem Judseorum sub- ficat. Sed Judaea labruscam f» die plantationis suae
jungilur conversio genlium, cum dicitur : peificit, quia dum plantare se virtutes aestimal,
VERS.7.—« fn die illa inclinabitur horoo ad Fa- agresiia gentilitalis opera facit aut docet. Quid enim
ctorem suum, et oculi ejus ad sanctum Israel re- iam paganum, quam maclare hircum et immolare
spicient. » bovem ?,Talia enlm sunt idolorum sacrificia. Dum
VERS.8.— « Et noii inclinabitur ad altaria, qtiae igitur actiones hujusmodi Judsea pro virtutum ope-
fecerunl manus ejus, et [quae operati sunt digiti ribus docet aui facil. in die vtantationis labruscatn
ejus. » _ . Bhabet.
Hoc enim manifestum est. Sequitur : « Non re- Semen quoque nostrum opus bonum quod nune
spiciol iucos et delubra. » Lucus nemorosa dicun- agimtis, utLn fuiuro metamus fructum relribulionis
tur et opaca loca, in quibus propter amcenitatem ejus. Sed semen Judseorum vel hypocritarum tnane
ponebant idola sua, et omnem voluptatem ante eo- floret, quia de bonis, quse faciunt, bumanos favo-
lumaras explebant. Delubra vero templa erant a res, et-transilorias retributiones quserunt, de quibus
deluendovocata, \el quia ibise putarent delui(412), Judex dicit: « Amen dico vobis, quia receperur.t
id est mundari a peccatis suis per niullitudinem sa- mercedem suam (Matth. vi, 2). » Unde et hic addi-
crificiorum, vel quia non longe erant rivi, in quibus lur : « Ablala est messis in die haeredilalis, » id
se deluebant el hostias lavabant. Rursus vero de Ju- est fructum non invenies in die reiributionis, quia
daica plebe subdilur: in flore nunc exinanescit nebula humanae laudis ct
YERS.9.— « In die illa erunt civitales fortitudinis infimse appelitionis.
ejus dcrelictae, sicut aratra et segetes, quse dereli- « Et dolebis graviter, » quia alibi dicitur: « Cum
ciae sunt a facie filiorum Israel. i inttaverit -paterfamilias, et clauserit ostium, inci-
Nara, sicut olim ante filios Israel temporibus Jo- pietis foris stare, et pulsare ostium dicentes : Do-
sue Chananaeideseruerunt regiones suas, sic nunc mine, Domine, aperi nobis; et respondens dicct vo-
Judsei civitates suas a facie Romanorum. Ubi el ad- bis : Nescio vos, unde sitis, recedite a me operai ii
jicitur : t Et eril deserta. » iniquitatis. Ibi erit fletus et stridor dentiuro (JLuc.
YERS.10.— « Quia oblita es Dei Salvatoris tui, xiu,25).» Sicquinque fatuaruni virginum semenma-
et foiiis adjutoris tui nones recordata. > ne floruit, et in die hmredilath ablata messe dolue-
Nam quia genslisec Deum, qul se semperadjuvare runt graviler, quse, quia«oleumin vasis suis (Matih.
potenti manu solebat, oblivioni tradidit, deserla est xxv) » non servaverunt, veniente sponso, exstinctis
ab eo in manus Romanorum; desertse sunt et spiri- lampadibus, foras renianserunt. Post Judseorumvero
tales ejus virttttes in mauus liostium inlctnorum et reprobalionem et calamitatem subjungi reor de ad-
invisibilium. Nam sequitur : ventu Ai.iicbristi, quem exspeclant exercilus ejus.
< Propterea planlabis planlaiionem fidelem, et VES.12. — « Ysemultitudini populorum multo-
germen alientira serainabis. > Plantalio quippe fide- rum ut multitudo maris sonanlis, el tumultus tur-
lis est, quando vineam quis plantat, et ejus ipse harum sicut sonitus aquarum multarum 1 »
fructum colligit. Plantatio autem infidelis est, ct YERS.15. — « Sonabunt populi sicut sonitus
gennen alicnum, quando, quod quis planlat aut se- Q aquaium iiiundaiilittm. >
minai, non colligit, scd hosles diripiuntillud. Quod Nam legimus in Daniele quia quasi tempeslas
igilur ait: t Propterea plantabis planlaiionem fide- « veniet rex aquilonis (Dan. xi, 15), » qui esl An-
lem, ironice dictum inlelligatur. Quodque subjun- lichristus, « contra regem Austri (ibid.), t id esl
git: « Et germen alienum seminabis, » afflrmando /Egypti, in curribus et in equilibus etin classe ma-
legendum est. Quidquid enim virtutis plantal in gna, et ingredictur terras, conteret, et perlransiet,
agro cordis sui, et quidquid boni operis seminat iste de cujus exlerminio subditur: « Et increpabit eum,
populus. nullitm ex eo fruclum percipict, sed mali- el fugiet procul, et rapietur sicut pulvis montium a
gni splritus -devorabunl illud. faciejventi, et sicut lurbo coram tempestate. >
Yel planlationem fidelem piantabh, unum Deuin YERS.14. — « In tempore vesperi et ecce turba-
prsedicans, et germcnulienum seminabh non recipiens tio: in matutino et non subsistet. *
Filium, qui consubstanlialis esl Patri, sed blasphe- Nam juxta Danielem « fiet labernaculum suurn:
miam conira eum seminans. Ueo non uva sed la- super montem inclytum, et sanclum (ipse est mons,
(112) Cod. G.,dilui. siderantur omnia in cod. Garsfensi usque ad ca-
(115) Qtiaehinc seqmtntur ex-cod. Crucensi, de- pilis sequentis vers. 7.
187 HERVEI BURGIDOLENSIS MONACHf 45S
Qlivetij et veniet usque adsummitatemejus, etncmo A i est, qui alaium cyinbalum vocatur quia hi, quiper
auxiliabitur ei (Dan. xi.,,45), > quem sicut Aposto- superbiam in allitudine cogitationisevolant,eumdem
lus ait: « Dominus Jesus interficiet Spiritu oris sui, perversum hominem praedicando sonant. Quae sci-
et destruet illusfratioiie adventus sui {77TViess.n, 8). > licet ierra reete «trans flumina jEihiopise » esse
Increpabit eum^Judex veniens, sicut el sanctus Job perhibetur. iEthiopia enira nigrum populum mitlit.
significat dicens: « Quis arguet coram eo viam Etomnem bominem mundusiste, quia pcccatorem
ejus, et quae fecit,quis reddet illi? (Job. xxi, 51. >— profert, quasi iElhiGpia nigrum populum parit. Sed
«El fugietprocul, » a facie Judicis atque « rapieiur terra, cui vw dicitur, trans flumina JElkkpiw esse
sicut pulvis montium a facie venti, et sicut turbo perhibefur, qnia damnatus ille homo tanta iramen-
eoram lempestate, » quando, sicut scriptum est, sitate iniqtms est, ut omnium peccanlium peccata
t expellet de luce in lenebras, et de orbe transferet tianscendat. « Qui miltit in mare legalos, > quia
cum (Job. xvm, 18). »Nam « ignis in conspeciu prsedicalorcs suos in -sseculo spargit. De quibus re-
ejus, et in circuitu ejus tempeslas valida (Psal. cte subditur, qualiter miltanlur, cum diciiur :
XLIX,4). » «In vasis papyti super aquas. >Ex papyro quipps
Hujus ergo lurbine lempestalis rapietur iste filius charta est. Quid ergo per papyrtim nisi saecularis
petditionis, et in gehennam praecipitabitur. Inlem- scienlia designalitr ? Yasa ergo papyri sunt corda
pore vesperi, id est finis sseculi tyrannidem adbuc doctorum sseculariunr In vusis itaque papyri super
exercere volet, et ecce super eum lurbatio repeniina aquas legatos miltere, est prsedieationem suam in
veniet; in maiulino, id est in lcmpare resurrectio- sapienlium carnalium sensibus ponere et defluentes
nis omnium visitabilur, et non subsistel. ad culpam populos \ocare. Miliit igilur in mare
Vel de paganis, qui perseculi sunt Ecclesiam, po- legalos, dicens : Ite, angeli velotes, id est nuntir
luit dici: «Yse multitudini, otc. »—« Sonabunt po- mei, ad gentem Jttdaeorum convulsam a solo propi io„
puli » in spectaculis theatralis luxurise, et amphi- et diluceraiam ab hostibus, ad popidum olimtenf-
tbeatri crudditate, et circifuroribus. « Sicut sonitus bilem, qtti Dei utebalur imperio, posi quem ngn fuit
aquarum inundantium, » quando consona impieta- alius, id est ad cujus polentiam nullus alius compa-
tis voce blasphemabunt, et ducenl cbrislianos ad randus eral, gentem exspectantem Salvatoris adxen-
leonem et caeteraJiujusmodi. Sed illis instar maiis lum, rursumque exspectanlem Anlichristum Salva-
furentibus, mcrepabit Dominus auctorem sediiionis tore negato, et conculcalam interim ab hosiibus.
eo"um, et fugabit illum ab eis, et sicut pulvis mo- Flumina, quae diripuetunt terram ejus, Titum et
tus in montibus quanto excelsior est, tanto fortius p( Vcspasianum cum exercitibus suis possumus acci-
lapictur, et sicut tuibo, qui deterra consurgit sub- pere, qttia superius ait: « Aquas fluminis foitcs et
iia tempestate fertur in sublime, ita et ille raptus a multas regem Assyriorum, et omnem gloriam ejus
credentium populo separabitur, et fugiet,, ne in (supra vm, 7). »
<->bysso religelur. Cumque dies consummalionis ad- Post hujus auiemadversariipersecutionemdies ju~
\enerit, quod est vespera, lunc erit tribulatio sua dicii ventura est, sicut ait Dominus : < Statim post
pcccata noscentis, et fn lempore maiutino, id esl die tribulationem dierum illorum sol obseurabitur, et
resurrectionis non subsistet. luna non dabit lumen suum, et siellao cadent da
i Ilaec pars eorum, qui vaslavernnt nos, et sors ccelo (Matth. xxi\^29). >Unde et hic sequitur:-
diripientiuni nos. » Hanc sibi partem ac sortem YCRS.5. — « Omnes habitatores orbis, qui mo-
yastatores Ecclesiae acquirunt, ut tam horribili ple- ramini in terra, cum elevatum fueril signum in-
ctanlur exferminio, praecipue lamen sequaces Anti- montibus. >
chrisli, de quo rursum.subditur: YER. 4. —' « Videbitis, et clangorem tubse au-
CAPUT XVIH. dietis. t
YERS.1. — « Vaeterraj cymbalo alarum, quaj est Omnes enim habitatores orbh videbunt signum
trans flumina JEthiopiae! » - I crucis, et clangorem lubm audient, quia t virtutes
D
VERS.2. — t Qtti mittit in mare legatos, et in ccelorum commovebuntur, el tunc apparebit signum
vasis papyri super aquas. Ite, augeli veloces, ad gen- Filii hominis in ccelo, et iunc plangent se omnes
tem convulsam, et dilaceratam, ad populum terribi- tribus terrae, et videbunt Filium hominis Tenientem
lem, post quem non est alius, gentem exspeclan- in nubibus cceli cum virtute magna et majeslate.
tera et conculcatam, cujus diripuerunt flumina ter- Et mittel angelos suos cum tuba el voce magna, et
ram ejus. i congregabunt electos ejus a quatuor vemis et a
Nam, sicuf incarnaia Veritas in praedicatione summo ccelorum usquc ad terminos eorum (ibid.).»
sua pauperes idiolas ef simplices degit, sic econtra Elevabit ergo signum in montibus, id est in excelsis,
ille condemnatus homo, quem m fine mundi apo- quia apparebit inter agmina virtulum ccdeslium i:i
Stata angelus assumet, ad praedicandain falsitatem nubibus. Et elangor lubse audietur « Canet enim
astutos ae duplices atque hujus mundi sapientiam tuba, et mortui resurgent (/ Cor. xv, S2). > SeJ
habentes electurus est. Unde nunc recte dicitur; quia Judex singulorum opera inluelur subjungit
< Yaeterrae cymbalo alarum ! » etc Tena quippe, piopheta :
ctii T'<8dicitur, ille principaliter datnmUuB liomo t Quia hsec dicit Dominus ad mg : Quiescam. cL
139 COMMENT.IN ISAIAM LIBRI OCTO. - LIB. II. 190
eonsiJerabo in Ioco meo, sicut meridiana lux clara A £ praeciduntur falcibus, cum singulos homines ab hac
est, el sieut nubes roris in die messis. > Quis vero vila sententiae Judicis absciJunt. Et qum deretkta
est locus Dei nisi cor angelorum vel hominum ele fuerint, abscidentur, cum lotus orbis pariter flnie-
ctorum? « Templum enim Dei sanclum est, quod ttir. Et abscissa excuikntur, qtiia in judicio discu-
estis vos (7Cor. m, 17), » ait< Apostolus. Qui cum tienlur et examinabuiitur.
incorrigibiles adpcenitentiamprovocat, laborare dici El postquam isti? qtii ante messem efflorueiant, in
potest. Hinc namque ait: t Laboravi sustinens (su- judicio damnati fuerint, « relhnquentur avibus mon-
pra. i, 14).» Sed cum peccantes in malitia sua de- tium, »id est malignis spiritibus in corde superbo-
relinquens in solis eleclis residet, non jam suadens rum habitantihus, « et bestiis lerrae, id est saevis
iniquis poenitentiam, sed ad 'futurum eos judicium dsemonibus, qui peccatores vel terram conculcant.
reservans, quasi post laborem invenit quieiem. Aves enim dsemones esse Dominus insinuat dicens
Proinde nunc dicit: < Quiescam in loco meo, » id de seminibus : « Aliud cecidit secus viam, et con-
est tantum in corde sanctorum, ubi requies roihi cst, culcatum est, et volucres cceli comederunt illud
habilabo, nec in correptione perversorum ullra la- (Luc. VIII, 5). » Et inferius exponens ait : « Quod
1orabo quia incassum fatigor in eis. Ei ita quie- autem secus viam, hi sunl, qui audiunt, deinde
scam, t sicut nubes roiis estin die messis. > Quia, B * venit diabolus, et tollit verbum de corde eorum
sicutmessoiibus faligafis gratissima est nubes roris, (ibid. 12). »
sic mihi dulce eril refrigerium, quod in mentibus Bestise qupque sunt ipsi daemones, qui ad rapien-
electorum imenio fatigatus-ab iniquorum malitia, das mortis tempore peecalorum animas violentia
quorum mens terrenis exuritur desideriis. Nec im- crudelitatis efterantur, conlra quos dicitur : « Ne
nierito Dominus messori comparatur, quia velut ab tradas bestiis 'animas confidentes libi (Psal. LXXIII,
agro segctes, quotidie ab hoe saeculo per mortis 19)- > Montes sunt "superbi quique, quia « moules
sententiam abscidit homines. « Et considerabo, » sicut cera fluent a facie Domini (Psal. xcvi, 5); >
inquit, acliones uniuscujusqtte ita mariifeste,« sicut lerra vero peccator est, qui audire meruit j^« Terra
meridiana lux clara est. » Nunc enim omnia quae es, et in terram 4bis (Gen. m, 19). > Aves itaque
facimus Judex, quilalet, sine intermissione consi- montium et bestiae terrm, quibus excussi isti relin -
derat, ut pro his quod justum fuerit quandoque iquuntut', maligni spiritus sunt; aestas vero perpetua
retribuat. Sequitur : regnum Dei post judicitim est. Comparavit enim
YERS.5. — « Ante messem enim totus effloruit, illud -aeslati dicens : « Videte ficulneas et omnes
et immatura perfectio germinavil (114), etprseciden- arbores, cum producunt jam ex se fructum, scitis,
tur ramuseuliejusfalcibus, et quae derelictafiierinl G quoniam prope est aestas; ita et vos, cum videritis
abscindentur et excutientur. » haec lieri, scilote, quoniam prope est regnum coelo-
YERS.6. -^-« Et rdinquenlur simul avibus mon- rum (Marc. xxi, 29). J
tium, et besliis lerrae, et erunt aestate perpetua supcr Hiems-^auieni damnatio reproborum quia «ibi
eum volucres, et onmes bestiae lerrae super illum eril fletus et stridor dentium (Mallh. vm, 12). »
hiemabunt. > Nam propter riimium fiigus solent stridere dcntes.
Sicul seges vel arbor, quae cilius quam debuerat Et Job dicit : « Ad calorem nimium transeal ab
florescit, opportununi fructum non facit; sic qui non aquis nivium (Job. xxiv, 19). » Aquae enim nivium
propter exspectationem supernse retributionis, sed frigidissimse sunt. « Erunt igitur aestafe perpetua
propier mundanarum rerum cupiditatem operatur super eum volucres, > quia quando justi fulgebunt
quae facit, fructum honi operis facere nequit, quo- sicut sol in regno Pairis eorum, tunc maligni spi-
niam ante tempus florens exinanescit. Flos enim ritus fasciculos zizaniorum comburent.
futuri operis prsecedens cogitatlo est. Sed qui in t Et omnes bestiae terrae super eum Memabunt. »
opere, quod agendum esse proponit, non aternam Quoniam omnes saevissimi dsemones, qui nullura
relributionem appetit sed temporalem, unte messem omnino ' charitaiis sentiunt calorem in frigore dam -
D
floret, quia flos cogitationis ejus ad messem futurae nationis perpetuae, super eos constricti torpebunt,
vitsenon germinat. Messis enim consummatio saeculi atque contracti super eos in"pcenis jacebunt, ac
est. Et immattira perfectio illius germinat, qui ante pariter punientur. Post bsec de con\ ersione Israel,
diem novissimum sufficere sibi quae fecit aeslimat, " '
quse sub Elia fiet, sequitur :
quasi jam perfectus. *_ YERS.7- — • In tempore illo deferctur muntis
Appropinquaiile igitur orbis termino dicitur, quia Domino exercituum a populo divulso, et dilaceralo,
totus « ante messem effloruit, et immalura perfectio' a populo terribili, post quem non est [Vulg., fuit]
germinavit, » quia tunc praecipue genus humanum alius, afgenle exspecfante et conculcata, cujus dlii—
pr-esenlia diliget, et exspectare futura negliget. Ra- puerunt fiumina terram ejus ad locum nominis I)o-
musculus ejus, id esi orbis \el humani genei is, -quasi mini exerciluum, moiilem Sion. »
ahcujus arboris, singuli homines; falees vero _en- Id est ad Ecclesiam. Tunc enim gratum fidei
tentiai superni Juclicis. Et ramusadi arboris iiujus munus operumque bonorum Ilebraicus populus

(I14)Vn!g., geuninabii.
191 HERYEl BURGIDOLENSIS MONACIII 182
Christo deferet aJEcclcsiam, ubi coafessio nominis A Jum ahi fidem susciperent, et alii eam penitus im-
ejus habitat. pugnare conarentur. Unde, et per se ipsum hoe
Vel ita : ramusculi, qui inutiles sunt, prmcidentur iJem prsenuntiaverat diccns : « Nolite at-britrarl,
falcibus dieente Domino : « Ego sum \itis \era et quia venerim mitteie pacem in terram. Non veni
Pater meus agrieola est. Oinnem palmitem in me pacem mitlere sed gladium. Yeni enim separare
non fereiitem fructum follet eum (Joan. xv, 1). »Et hominem adversus patrem suum et filiam adversus
quae praecisa sunt, retinquentur avibus et bestiis matrem suam, et nurum adversus socrum suam9
terrm, id. est daemonibus, iia ut, qui a Deo prsecisus ct inimici hominis domesiici ejus (Malth. x, 54). >
fuerit et delectus, et de corpore illius, quod est Sequitur :
Ecclesia, separaius, tam in aestate quam in hieme, YTERS. 5. — « Et dirumpetur spiritus iEgypti in
id esl el in prosperis, ct in adversis, volucrum et visceiibus ejus, el consilium ejus prsecipitabo. >
bestiarum liat mansio. Ac sicut hi, qui infructuosi Diruptus est spiritus JEgijpti, qui prius erat inle-
sunt in Ecclesia, amputantur et projiciuntur, ne ger inmalitia, id est gentilium volunlas divisa est
fcrmentum modicum totam massam corrumpat; i'a aliis credere volenlihus, aliis recusanlibus. Et con-
econtra potest fieri, ut, qui haereiico errore sunt de- silium impiorum quo fidem impttgnare sagaciter vo-
e^pti et avulsi a Deo, afque lacerati, et horribiles " lucrunt persecutiones excitando prsecipitatum est
ob blasphemiam, frustiaque mendacia praestolantes, quia fides perseverat,, et illi sunt extermiriati. Se-
et conculcati a daemonibus et a fluviis in partes va- quitur :
rias dissipali, veniant ad Ecclesiam. t Etintcrrogabunl simulacra sua, et divinos suos
CAPCT XIX. et p3Tthones, et ariolos. » Sollicite seiscitati sunt
VERSI. —« Onus iEgypti. Eccc Dominus ascen- infidoles etadiis, et a sapientibus suis, quare talia
det super nubem levem, et ingredietur 2Egyptum, in mundo nunc essent exorta, ut genus hunianum
et movebuniur simulacra a facie ejus, et cor iEgy- consuetudiuem antiquam deserens novae religionis
pii tabescet in medio ejus. » culium susciperet. Sequitur:
Onus istud et in quinto giadu est, et in eodem YERS.4. —« Et tradam JSgyptum in manu domi-
ita dicilur, quia « quiuque civitates erunt in terra norumxrtidelium, etrex fortis dominabitur eoruro,
iEgypti loquentes lingua Ghanaan (infra, v. 18), > ait Dominus Deus exercituum. >
ut advertamus, quia de illis nunc agitur, qui quin- Crudelis dicitur, qui dislricte feriendo non parcit.
que sensibus corpoiis sunt dediti. ^Egyptus enim, Si ergo ,/Egyptus in eis, qui conipiunlur, hic acci-
qui interpretatur iribulatio vel tenebrm, mundum si-
tribulationibus et sive Q pitur, quid appellatione dominorum crudelium nisi
gnifieat angustiis plenum, gen- pia severitas magistrorum ""Ecclesisedesignatur qui
iilitatem tenebris errorum coopertam. Haec enim, zelo Dei ferventes
de ad peccata subjectorum non dcli-
quae J^gypto dicuntur, Salvatoris adventum iiiunl ?Aut hoc loco crudelesjdistricte peccata ferien-
et mundi reconciliationem, gentium conversionem
tes intelligamus, et ulciscendis culpis non parcen-
referenda suni, les. Nam el ipsi Deo beatus Job in afflictione positus
« Ecce enim Dominus ascendet super nubem le-
ait: « Mulatus es mihi in et in duritia
vem. t Nubem levem aut proprie corptis Domini manus tuse adversaris mihicrudelera,
leve id est nullo (Job. xxx, 21). >Si
accijce debemus, quia fuit, pec- ergo Deum vir sanctus cruddem dicere non timuit,
cato praegravatum, aut certe matrem ejus Virginem
quia sibi non parcebat, eur nos sanctas Ecclesise
nullo humano semine praegravalam. Super nubem
ievetn Dominus prsepositos benigne crudeles non dicamus-qui culpas
ergo ascendit, et in JSgyptum veiiit
carnem delinquentium misericordise severitate feriunt? Ta-
quando, humanitatis nostrae assumens, sifie libus itaque Dominis crudelibus traditur JEgyptus,
peccati gravedine in mundo apparuit. id esl hic mundus, ut sub eorum disciplinis coropo-
Vel nubem levem apostolos ab omni terrena pos- natur.
sessione exoneratos accipere possumus, de quibus "
dieitur : « Qui sunt isti, qui ut nubes volant ? >(Isa. Et rex foriis, id est Christus dominalor eorum.
rx, 8.) Super quos Dominus sedens ingressus est Quod si in reprobis JSgyptum intellexerimus, JEgy-
fn manus dominorum crudelium; quia,
JEgyptum, quia per eos venit ad genles. Et com- plus datur
moia sunt simulacra JEgypti a facie ejus, quia\eri- qui converti nolunt, traduntur acrius possidendi ma-
fate cogiiita fugati sunt eirores, et idola destructa lignis spiritibus. Sed ne ipsi dsemones ultra modum
rex fortis Dominus Jesus dominatur eorum.
sunf, ubi Deus innotuit gentibus.- Et cor JEgypti, saeviant,
jJ est tecebrosa mens eorum qui in infidelitate Post hsec de doctrinis falsitatum, quomodo ad ni-
perduraverunt, nimio dolore contabuit, cum vide- hilum redigendae erant, subjungit dicens :
rent idolorum evacuari culturam. Sequitur : VERS.5. — « Et arescet aqua de mari, el fluvius
VERS.^. — < Et concurrere faciam JHgyptios desolabilur, atque siccabitur. »
adversus iEgyptios, et pugnabit vir contra fralrem YERS.6. — « Et deficienl flumina, attenuabuntur,
suum, et vir contra amicum suum, civitas adversus et siccabuntur rivi aggerum. Calamus et juncus
civitatem, regnum adversus regnum. » marcescet. >
Hoc prsdicatio Domini Jcsu fccit in ioto orbe, YERS.7. — t Nudabitur alveus rivi a fonte suo,
133 COKMENTriN ISAIAM LIBRI OCTO. — LB. III. 104
et omnis semuntis irrigua siccahitur, arescet, et non m A rum doctrina; in hamo quippe esca roonslra^ur, et
e:it. » aculeus occultalur. Sic et in dpctrina geiHilium dul-
Quid est enim aqua maris nisi scientia doctrinae ae cedo verborum praetenditur, et venenum deceptionis?»
ssecularis ? Et quid .est fluvius aquae istius nisi exu-
t- absconditur. Mittebant igitur fn flumen kanvum, qui
beransfluxus carnalis sapienliae? Atescet igitur aquaa doctrinam deceptionis in humanum genus porrigc-
de tnari, quia mundana-doctiina deliciet de saeculo. ). bani. Quid vei o per rele eorum nisi fallax prsedica-
Et fluvius humanae sapientiae skcabiiur, quia stultamn tio exprimitur? Quasi enim relia qusedam suut com-
faciet Deus sapientiam hujus mundi. plexae prsedicantium dictiones, qtise eos, quos ce-
El deficient flumina diversarum doctrinarum, quae se pcrint, non facile amittunt; unde et relia quasi re-
per orbem defluebant. « Et siccabuntur rivi agge-i- tinentia dicuntur. Expandebant igitur relia super fa-
rum, > id est carnales scienlise de coidibus huma-i- ciem aqum, qui falsitatis praedicationem super cor
nis. Qui enim rivum per aggerem ducere nititur,', populi spargebant. Aqua enim populus est.rHi ita
terram excavat, ut aquam Jucat Llluc, quo natijrali-;- que phcatores, qui ante gaudebant dum multos ca-
ter Lmpetuseam non dirigebat. Similiter qui scien- perent, luxerunt, et doluerunl temporibus evange-
tiae suse rivulum in cor allerius studet emanare, ip- licse prsedicationis, cum jam neminem capere pos-
sum cor ejus iu altum fodit, et cogitaliones velutt B sent.
terram, quse rivulum currere non sinebat, ejioit. Sicc Et confundenlur, inquit, philosophi, qui opera-
faciebant doetores gentibum, ut scienliam sui er- bqntur linum, id est subliliorem doclrinam. Nam de
roris sine obice ponerent in cordibus audientium.. -viitutibus etvitiis atque rerum secrelioribus natu-
Sed jam per praedicationem evangelicam tales rivii ris et causis, interdum etiam de Deo, sublilia mulla
aggerum attenuati sunt, atque siccali. tractabanl, et omnis doctrina eorum subtilior erat
Quid autem percalamum, quo scriptura fiebat anti- quam poelarum. Pectebant enim sublilid, eum divi-
-quitus, nisi peritia scribentium designatur? Quid perr derent, et minus subtilia \elut stupas extraheienf,
juncum nisi auditorum viriditas? Marcescet ergo ca- et abjicerent sicut in dialeclicis divisionibus agitur.
iatnus et juncus, id est doctor el discipulus terrensee Texebant snblitia, cum aculas ratiocinationes con-
sapientise, cum fides Christi florere cceperit. cludereni, sententiasque sententiis conneclerent, et
Nudabitur atveus rivi scienlise ssecularis a fontes libros implerent. Sed omnes isti confundentur, cum
suo, id esta suggestione diaboli, quia ipse deceplorr Salvatoris doctrina geniibus illuxerit. El irrigua flu-
antiquus ultra non infundet eis aquam fallacis sa- minis hujus, id est corda hominum, quse irrigaban-
pientiae, cura per Christi graiiam siccata fuerit.. f, tur ssecularl doctrina, erunt flaccenlia etma'c!da,
Unde et per Jeremiam de Babylone vel ejus rcge di- quia virorem amoris praesentium amittent, ut Lu
etum est: t Desertum faciam mare ejus, et siccaboi . amore fulurorum-vireseant. « Lacunas faeiebant £d
venam ejus (Jer. E, 50). > Semen autem iirigabatur, capiendos pisces, » qui doctrinas errorumfodiebanl,
dum erroris doclrina suggestionibus diaboli hume- et conslruebant ad deceptionem hominum. Sequi-.,
ctaretur. Omne ergo « semen irriguum siccabitur, tur:
arescet, et non erit, » quia diaholi vena rigans ob- YERS.11.— « Stulii principes Taneos, sapientes
struetur, et doclrina saeculi, quam irrigabat, deficiet. c®nsiliarii,Pharaonis dederunt consilium insipiens :
Sed inter hsee, quid hujuscemodi docloribus accide- quomodo dieetis Pharaoni : Filius sapieniium ego,
rit, audiamus. Sequitur : filius regum aniiquorum? »
VERS.8. — < Et mcerebunt piscatores, et luge- YTERS. 12. « Ubi sunt ntuic sapienles tui. Anntin-
bunt omnes nitltentes in flumen hamum, et expan- tient tibi etindicent quid cogitaverit Dominus exer-
denies rete sttper faciem aquse, et emarccscent cituum super iEgypium. »
[Vulg. amarescenl]. > Tanis, quae dicitur mandans humilia vel manda-
VERS.9. — t Confundentur, qui operabanlur li- tmn humile, doctrina sapieniium saeculi est. Praece-
num, pectentes et texenles sublilia. > ] ptores enim saecularium lifterarum ncsciunl jubere
£_,
Vtfts. 10. — « Et erunt irrigua ejus flaccentia, nisi humilia et iufima, quaepropter praesentem vitam
omnes qui faciebant Iacunas ad capiendos pisces. » observeniur. At vero praecepta doctrina» ccelestis
Quidenim per piscatores nisi philosophi designan- alta et sublimia sunt, quia propter regna ccelo'um
tur, et caeteri tales quasi pisces in mari homines data sunt. Sed principes Taneos, id est saecularis
niiseros in hoc sseculo decipierites; nam de caplura, scientiae, stulii fuerunt, nescientes pravidere ftitura.
q.iae per evangelicam praedicatioiiem facienda eral, Pharao autem diabolus est, sicut Ezechiel indicat
tbctum est apostolis : t Venite post me, faciam vos dicens « Eece ego ad te, Pharao rex ^Egypti, draco
fieri-piscatores hominum (Matth. iv, 19). » Sfc et magne, qui cubas in medio fluminum.luorum (Dan.
hoc loco pjscatores hominum sed in malam partem xxix, 5). Unde Pharao interprelaturnudatjiJeutu vol
aceipimus. Quid vero per flumeti designatur nisi ge- dhsipavit eum, quia diabolus in primo homine ge
nus humanum, quod ab ortu usque ad finem defluit, nus humanum veste immortalitatis, et indumento
et quasi aquae more usque ad competentem termi- juslitiae nuda\it, etmentem ejus ab unilale cogita-
nuia ex carnis liquore percurnt. Quid autem per tionis dissipavit, et per varia desideria sparsil.
luannm nisi deceptoria philosophorum atque poeta- Qui vero consiliarii hujus Pharaonh nisi dsemo-
195 HERVEI BURGIDOLENSIS MONACIII 190
nes ? Qul dant conbiliuminsipiens, quando prava ho- Ai Spiritum vertiginis: et errare fecerunt Jigyptum in
rninibus quasi rationabiliter consulendo suggerunt. omni opere suo sicut erat ebrius"~otvomens. »
Vcl philosophos atque idolorumsacerdotes et haere- VERS.15. — « Et non erit ^Egypto opus, quod
ticos intdligamus consiliarios ejus, qui dederunl faciebat, caput et caudam, incurvantem et refie-
principibus hujus saeculi consilium insipkns, scilicet nantem. >
ut Ecclesiam persequerenlur, et fidem Dei labora- Ex quo Deus stullam fecit sapientiam hujus
rent exslinguere. Vel ipsi Pharaoni dedcrunt consi- mundi, stulli facti sunt etprincipes Tancos, id est
lium, quia sunt nonnulli homines tam prompti ad ejusdem mundanae sapienliae, quae est mandans hu-
inveniendum malum, ut astutiam diaboli prsecurrere milia et terrena : el emarruerunl principes Mem-
videantur in adinventionibus suis. Dederunt ergo pheos, id est doctores \aniloquiorum. Memphis
Zabulo consiliutn, ut errorum dogmatibus mundum enim interpfetatur ab ore. Deceperunt Mgyplnm, id
repleret, quatenus omnes fortius hrelilQS teneret, estsaeculum, angulum populoium, idest dolosarum
quia tam veloces fuerunt in seminandis erroribua, impurarumque mentlum duplicilate plenum. Qu:d
ut ipsi magis suggercie talia videantur diabolo, enim per angulum (duplices quippe semper sunt Li
quam haec ab illo discere. QuanJo enim vel ipse dia- angulo parietes) nisi impura eorda signantur quae,
bolus ea possct excogitare, quae adinvenit Arius? B ' dum veritatis simplicitalem fiigiunt, ad> semctipsa
Quando ealinxisset, quse eseleri repererunt inven- quodammodo duplicitatis perversitate replicantur
tores errorum? Dederunt ilaqueconsi/iumPharaoni, quibus aperle per Jaeobum dicitur : « Purificate
sed consilium eorum fuit insipiens , quia errores corda duplices-animo? (Jac. iv, 8.) » Bene ergo
jam destructi sunt, et scienlia veritatis j'am illu- mundum vel gentilitatem vocat angulum populorum,
nainatus est mundus, et a jugo Pharaonis libe- quia in omnibus populis et natiombus erat isla du-
rattts. plicitas, ei iste dolositatis angulus.
1 « Dominus miscuil in medio ejus spiritum ver-
O, inquit, sapientes mundi, quomodo dicetis unus-
quisque vesirum Pharaoni, id est principi hujus tiginis, » id est erroris, qjiia juslo judicio lumen
sceculi prsedicanlibus apostolis : t Fillus sapientium cogniiionis suaeabscondens, spiritum erroris iu eani
ego, et regum antiquorum, » id est philosophorum, permisit ingredi. El errare fecerunt JEgyplum in
id est quomodo vos in auxilio Satanae patris jacta- omni opere suo praedicli principes , id est magislri
bitis vos esse filios veterum sapientum, qui haec perversorum dogmatum. Sicut errat ebrius et vo-
errorum dogmala invenerunt, quae vos adversus mens , quia rationem ei tollenies idololatriae man-
Evaneelii piaedicatores defendere non valetis ? Ubi cipaverunt eam. Qui enim ebrius est, et vomit, sic
v i
sutit nunc, o Pbarao, sapientes tui? Annunlient iibi, " rationis sensu privatus est, et mente confusus aut
si possunt quid cogilaverit Dominus super JEgy- alienalus, utea, quaefacit, aut patitur nesciat. Sed
ptum , id est super genlilem populum, scilicet vertigiue ducebatur, ul mala, quse operabaiur, non
errores universos destruere , et lumen verilalis intdligeret, ct nimiam ebrielalis suae crapulam
omnibus iiotum facere , cuuctosque mortales libe* Tomebat, id est spurcitiam erroris, qua replcla
rare. erat, ore proferebat, dum laudaretidola,alqueaui'es
Vel ita : stulti erunt principes Taneos quae dicitur audientium, et meutes quasi vicinas auras foelidissi-
mundutum humile. Omnes enim haeretici contrariam mo odore polluebat.
allitudinem humiliati docent, et detrahunt ad infe- Et cum praedicatores grali* vejigriu.t, mn eril
ros, et sunt principes humilis dejectique mandati. JEgyplo, Ldest parti eorum, qui in inftdelitate per-
Constliarti quoque Pharaonh, qui rex jEgypli est, manserunt, opus quod faciebal, ut eos inhibere pos-
et recte dissipator, et divisus, et Lu.parttis varias se- sit: caput et caudam, id esl primum et ultimum
parat, insipiem arguentaf dedisse consitium, quan- eirare fecerunt supradicli principes, incurvantem,
do disperdet Dominus sapientiam sapienlium, etre- id est alios sub disciplina tenentem , et refrenantem,
probabit. Solent aulem haeretici huic regi suo, id Q id est regentem subditos. Sequitur :
est tumido sensui dicere : Filii sumus sapientium, YERS.16. — « In die illa erit jEgyplus quasi
qui ab inilio docirinam nobis apostolicam tradide- mulieres, et stupebunt, el limebunt a facie commo-
runt. Filii sumus regum anliquorum, qui appellan- tionis manus Domini exercituum, quam ipse movebit
tur reges philosoplioium , et habemus scienliam super eam. t
Scripturarum junctam scientiae sa-culari. Quem re- YES.17. — « Eleiit terra Juda JHgypto in festi-
gem interrogant, ubi sint sapientes ejus, qui con- vitatem (116) omnis, quiillius fueril recordatus, pa-
tenniebant ecclesiasticam simplicitatem. Seqtii- vebit a facie consilii Domini exercituum, quod ipse
tur : cogitavit super eam. »
VERS.15. — « Slulli facti sunt principes Taneos, JEgyplus, id esl gentilitas erit pa\ida id est imbe-
emarcuerunt principes Mempheos, deceperunt JEgy- cilla quasi tnulieres. Et stupebunt jEgyplii, id est
ptum angulum populorum (11S).» gentiles, aique time.bunipro iniquitalibus a facie
¥ERS.14. — « Dominus miscuit in medio ejus; commotionh manus Domini, quia commovebit osn-

(415) Ahas, populorum ejus.„ (116) Alias, f« pavorem.


197 COMMENT.IN ISAIAM LIBR.1OCTO. — LIB. III. 198
niuni corda,e! omnes terrendo, ac concuticndo ad A quia omnes sentenlias suas, in Chrislo confirmat.
pcBHitentiamexcitabit. Et post commotionem per- Qiiantum vero ad nos, quaercndum esl, cur non lin-
turbationis ac pa\ oris ex malorum conscienlia eiit gua Hebraea, sed Chananilide loquantur hse civita-
tcrra Juda, id est Ecclesia Calholica, extra quam tes. Sed Hebraeus transitorem sonat, qui de loco
confessio veritalis non est, JEgtjplo, id est geutili- transit ad-locum. Et nos licet sancti, quandiu in
iati, fn festivitaiem, id eslin laetitiam etveneratio- jEgypto sumus, id est dum in hujus mundi tenebris
hcni. versamur, non possumus lingua Hebrsea, id est lin-
Omnis jEgyplius qui recordalus fuerit illius, id gua transeunle loqui, sed (ingua Chanaan. Chanaan
est Ecclesiae,pavebil a facie consilii,Domini, qui co- quippe interpretalur quasi molio, vcl quasi respon-
giiavit genles a simulacris vanis ad Deum vivuro dens. Quando igitur ab JEgypto recedere volumus,
conveitere, eleos, qui converti noluerint, acerbius et exire de potestaie Piiaraonis cupienles peccato
'damnare. Comparatione Christianorum omnes pa- prorsus carere, et in patria sanclorum, ubi justitia
igani quasimulieres suntinflmas habentes sentenlias, regnal, habiiare, tunc niovemur, et quasi lespon-
et quidquid dixerint, verlitur in slultitiam, dum demus Cbristo nos vocanti; el tamcn, quia adhuc
'stuperit taniae gentis conversionem, atque mirantur, in praescnti saeculo detinemur, lingua Hebraea nec
'et inlelligunt manum Doniini. Et quicunque eorum B dum loqui possumus, donec ab hac vita transeamus.
•fuerit nominis Christiani recordatus, imbecillilatem Sequitur :
idololatiiaj tiniore fatelur; sivero conversus fuerit, VERS.19. —« In die illa erit altare Domini in
fit ei lerra Juda in feslivilulem, id est scientia Scri- medio terrae JEgypti, ei titulus (118)juxta terniinum
pturarttm : Lex et Prophetae, Evangelium, et apo- ejus Domini. >
stolorum Epistolae, omnhque qui hujtis terrae fueril YERS. 20. — Et erit in signum, et in testimo-
recordaius, pavebit, sed pavore (117), qui ducit ad nium Domino exerciluuni in terra iEgypti. ;
vitam, t Principium enim sapienliae timor Domini In jEgyto, iJ est in gentibus eiil altare Domini,
(Prov. i, 17). > Sequitur : - ut ab orlu solis usque in occasum in omni loco
YERS.18. — < In die illa erunt quinque civitates juxta Malachiam offeratur nomini ej'us « oblatio
in terra jEgypti loquenles lingua Chanaan , et ju- munda (Malack. i, 1). » Sicut auleiri una esl Ec-
rantes per Dominum exercituum : civitas solis \ o- clesia, sic et unum cst altare in tolo orbe, quia et
cabitur una. t ' unum sacrificium. Tilulus juxta allare est Evange-
Quid nunc per quinque civitates nisi quinque sen- - litini, et apostolorum doelrina.
sus coiporis designantur ? Namuthoc innueret pro- Vel alture fideslest, in qua ofleiimus hostias, de
])heta, addidit exponendo, quia civilas solis vocabi- quiftus ail Petrus : « Superaedificaminidomos spi-
tur una ex illis. Quaeest enim civitas solh in homine ritales, sacerdotium sanctum, oflerentes spiiitales
ntsi visus, qui iolum corpus illuminat sicut sof hoslias (7 Petr. n, 5). > Tiiulus juxtu altare hoc
mundum? Cbanaan vero mulatus dicilur. Quinque bona operafio est, et Dominicaepassionis imitatio. Et
ergo civilates in terra JEgypli tingua Chanaan, id erit illud allare vel titulus insignum et inteslimo-
est lingua mutata loquuntur, dum quinque sensi- nium resurreclionis ejus. Sequiiur : « Clamabunt
bus corporis in genlibus a peccato mulatis serviunt enim ad Dominum a facie iribulanlis, et mittet eis
justilise. Qui enim hos quinque a pravis delectalio- salvatorem ac propugnatorem, qui liberet cos. »
nibus non refrenat,ioquilur adhuc lingua ^Egyptia. YERS.21. — « Et cognoscetur Dominus ab M-
Quivero jam eos virlutum operibusoccupat, lingua gyplo, et cognoscent jEgyptii Doininum in die illa,
Chanaan loquitur in suis quinque civitalibus, quia de et colent eum in hosiiis et niuneribus, et vota vove-
viliis ad \ irtuies esl mulatus. Deo enim non lam ver- buntDomino, et solvent. »
bis loquimur quam operihus. A facie hostis antiqui tribulantis eos in perversis
Nonnulli quinque civitates vel legem Domini, quae opefibus clamabunt, tandem ad Dominum sicut Cor-
in Alexandria primum interprelala est, vel Eccle- r> nelius, qui « erat deprecans Deura semper (Act.
siaeordines , episcopos, presbyteros, diacones, ii- x, 2). » Et miltet eh per aposlolos Chrislum salva-
deles, catechumenos senserunt, aut cerle spirita- torem, qui liberet eos.
lem legis intelligenliani, de qua et Apostolus ail : Vel mart^Tes et caeterifiddes afflief.onibus pressi,
< Yolo quinqueverbis loqui in Ecclesia sensu meo, clamabunl ad Dominum a facie mundi tribulanlis et
quam decem millibus in lingua (7 Cor. xiv, 19).» impugnanlis eos. Et spiritaliter mitiet eis sulvatorem
Et uiio quinque civilatum appellalur civilas solis suum, quia per Christi gratiam liberabit eos, et
jtisliliae, quae mihi videtur referri ad visum. Sicut contra infideles pi o eis pugnabit. Quolies enim a
enim civitas, ulvideatur, sole et luna indiget; ila persecutoribus vel impugnatione daemonum alfl g'-
ut oculi nostri illuroinenlui, indigemus sole, qtti mur vel qualibet adyersitate, el Dei auxilio libera-
estCbrislus.Lex ergo HnguaXkanaan, id est lingua mur, ac protegimur, Deus Filium suum ad nos quo-
muiata loquitur, dum Grseceinterpretatur vel spiri- dammodo mitlit salvatorem ac propugnatorem, qui
taliter exponitur. Et juraluer Dominum exercituum, nos liberat. Sic igitur fidelibus suis lunc misit

(117) Ambo Codd., et pavore. (118) Alias, tilulusDomiuici juxtaterminum cjus.


199 i - HERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI _ 200
eiim, dum post martyrura affliclionem pacem A j litate in sanctorum Ecelesiam, qui se el alios bene
dedit. i ) dirigunt. Assyrii quippe dirigenles inlerpretantur, et
« Et cognoscetur, inquit, Dominus ab JSgypto, » Assur dirigens. Et intrabii Assyrius, id est praedica-
quia poslquam persccutiones quieverunl, universus lor JEgyptum, id est gentilitatem , et JEgyptus in
credidilorbis.« Et cognoscent JEgyptii ©ominum in Assyrios, id est gentilis in Ecclesiam. Et servknt
die illa, et colent eum in hostiis et muneribus » Mgyptii Assur, quia gentiles obedient Christo.
spirifalibus bonorum operum, et vota piae conver- Assur enim, ui dictum est, interpretatur dirigens.
s ei vovebuni el solvent. Votum enim Domino Et quis est iste dirigcns nisi cui dicitur:« Dirige me
sationis
offert, et solvit, qui estsanctus corpore et spiiiiu. in veritate tua, el doee me, quia tu es Deus salvator
Sequitur : meus? (Psal. xxiv, §.) > Tunc autem primum \ia
YERS.22. — « Et percutiet Dominus iEgyptum patuit de JEgyplo in Assyrios, quando jussuni esf
plaga, et sanabil eam, et revertentur ad Dominum, Cornelio ut ad Simonen Petrum mitterel (Acior. x),
et placahiiur cis, et sanabit eos. » El inlravit Assyrius JEgyptum, quando Petrus est
Duobus modis vulnerat Deus, quos ad salutem ingressus domum Cornelii. iEgyptus intravit in
retlucere curat. Aliquando enim carnem perculit, Assyrios, id est gentilisiucorporatus esl sanclorum
ct mentis duriliam suo pavore tabefacil. Yulnerando R ' Ecclesiae, quando « cecidit Spiritus sanclus super
crgo ad salutem revocat, cum electos suos aifligit omnes qui audiebant verbum, et j*ussiteos baplizari^
exterius, ut interius vivant. Aliquando eliam, si Petrus (ibid. XLIV).» Et servierunt JEgyplii Assur,
flagella exterius cessare videaniur, intus vulnera in- quando Cornelius, et qui^um eo baptizali fuerant,
fligit, quia menfis nostrae duriiiam suo desiderio custodierunt, quod a Petro audierant, quoniam
pcrculil. Sed pcrculiendo sanat, quia terrore sui « non est personarum aceeptor Deus, sed in orani
jaculo (119) transfixos ad sensum nos rectitudinis geule, qtii timet Deum, et operatur justiliam, acce-
re\ocat. Corda enim noslra male sana sunt, cum ptus est illi (ibid. xxxiv). Sequitur :
nullo Dci amore sauciantur, cum peregrinationis VERS.24. — « In die illa erit Israel tertius iEgy-
stisa aeruninam non sentiunl, cum erga infirmilatem ptio, et Assyrio : Benediclio in medio terrae. J
proximi ne quolibct minimo affectu languescunt. VERS.25. — « Cui benedixii Dominus exerci-
Sed plttga percuiientur, ul sanentur, quia amoris luum, dicens : Benedictus populus meus iEgypti.
spiculis mcntes Deus insensibiles transfigit, moxque; et opus manuum mearum Assyrio haerediias aulero
has sensihiles per ardorem charilatis reddit. Unde! jaea Israel. >
dicit et sponsa in Canticis : c Yulnerata charitate Israel, id est vir videns Deum, erit lertius jEgypiio,
'
ego stim ( Cant. iv). > Male enim Wna anima, id est genlili converso, et Assyrio, idestpiaedicatori,
alque hiijus exsilii statu caeca, securitate prostrata L Vel Israel et iEgyptius circumcisio et prseputium est
nec videbat Deum, nec videre quserebat. Percussum L Et cum praedicator est in gentibus, Israel, id est
autem cor charitatis ejus spiculis vulneratur, quiaL Hebrseorum populus, additur eis lertius. Renedklis
in intimis affectu pielaiis ardel desiderio contem- in terra, id est in Ecclesia, « Cui benedixit Domi-
plalionis, et miro inodo vivificatur ex vulnere, quaei nus dicens : Benedictus populus meus JSgypti, s
prius mortua jacebat in salute; aestuat, anhelat, etL id est gentilitatis, et opus manuum mearum erit As-
jam videre desiderat, quem fugiehat. syrio, quia eooperabor praedicatoribits, sicut ait
Percussione ergo ad salutem reducitur,-quaead [ Marcus : « Prtedicaverunt ubique Domino coope-
securilatem quietis intimae amoris sui perturbationei ranle, et sermonem confirmante sequentibus signis
revocatur. Pulchre ilaque diclum est, quia « per- (Marc. x). » Et Paulus : « Qui operatus est Petro
ctiliet Dominus iEgyptum plaga, et sanabii eam.f El( in apostolatu circumcisionis, operatus est et mihi
revertentur, inquit, ad Dominum charitate stimulatii inter gentes (Gal. n, 8) > — i JJsereditas autem mea
a quo reeesserani concupiscentiis illecti. Et ptaca- Israel, » quod interpretatur vir videns Deutn sive
bitur eis paenitentiam agentibus quibus iralus fae- v. princeps cumDeo, quia illi erunthseredilasDei, qtii
rat peccantibtis. El sanabit eos a languore peccali,, sine fine videbunt eum, et regnabunt cum eo. Haec
atque torporis intimi. Yel J5g5'ptum, id est creden- quidem ad electos : sequentia vero spectant ad re-
tes ex gentibus percussit Doniinus, quia tradiditt probos, cum diciliir :
martyres passioni. Sed rursum eos in resurrectione '
sanabil. « Quem enim diligit Dominus, eorripit: GAPUT XX.
flagellat autcm omnem filium, quem recipit (Prov. VERS.1. — «In anno, quo ingrcssus est Thar-
m, 12). > Sequitur : thari in Azoium, cum misisset^ eum Sargon rex
VERS.25. — « In die illa erit via de JSgyplo ini Assyriorum, el pugnassel contra A/otum, et ce-
A syrios et inlrabit Assyrius in jEgjpium, ett pisset eam. >
iEgyplus in Assyrios, et servient iEgyptii As- YERS.2. — «In tempore illo locufus est Dominus
sur. » in manu Isaiaefilii Amos, dicens : Vadeet solve sae-
Via erit de JE-gypto in Assyiios, iJ est de genti- cum de lumbis tuis, et caleeamenta tua tolle ds

(1!9) Ita uterque Cod. pro terroris sui iaculo


201 COMMENT.IN ISAIAMLIBIU OCTO. — LIB. III. 202
pcdibtis tuis. Et fecit sic vadens nudus et discal- A eril, et super iEihiopiam; sic minabit rev Assy-
ceaius. > rioiuni caplivilatcm ^Egyjili, » iniclligiltir prophela
Yi.ns. 3. — < Et dixit Dominus : Sicut ambulavit tribus diebus nudus ambiilasse, ul fritim annorum
servus niciis Isaias nudtis et discalccatus, irium caplhitaicm signilicarct triuni diertim impudenda
aniiorum sigiutin ct poitcnlum super ^Egyplum erit, deambulalio. Solcl eniin nonininquam in Scripturis
Cl super ^Ethiopiam. > dics aiiniini signilicarc, sicut Ezcchicli dictum csl:
Yi.us. 4. — t Sic liiinabil rex Assyriorum capti- c Diem pro anno, dicm, inquam, pro anno dcdi
vilatem ^Egjpti. ci transniigratioiiem jEihiopiae, libi (Ezeck. iv, 6).-» Et^sub Moysercversis evplora-
juvcueni ct sciicm, utitlam cl discalcealam discooper- toribus, ac ierrae, qttam inspexeraiil, deirahenlibus,
tis iiiitibus ad ignmniiiiam ^Egypti. » cum dolerent iilii Israel de jEgj pto se cgrcssos,
Yrits. 5. — « Et limcbtinl, ct coiiftindentur ab dicil Dominus : < Juxta numerum quadraginta die-
^Efhiopia spe sua, el ab ^Egyplogloria sua. > rum, quibus considerastis terram, annuS' pro die
Vr.iss.G. — t Et dicct habitator insulae lmjus in Imputabitur, et quadraginta annis recipieiis iniqui-
die illa : Ecee ha>cerat spes noslra, ad quos corifu- tales vestras (iYum. xiv, 51), » Sic et in hoc loco
ginitis in atixilitim, til liberareiil nos a facic regis propheta, ut irieniiiuni figuraret, triduo nudus am-
Assyrioruin, ct f|iioinotlo effugercpolerimtisnos? > R I bulavit, potuit eliani tiua deambtilatio vel ttien-
Quid aiitcm niinc dc lcmpore, quo Tbaiiban cepit nium vel quanlum voluit Dominus, signilicare.
A/.otiiin, atl caplh ilalcni/Egypli et ./Elhiopiaeper- Quid igitur per hoc caplivitaiis triennium expii-
liiici? Setl quaiito niiiius congruere videtur sensus milttr nisi Chiislianorum tempus a Domini resur-
liistoriciis, lanto eonipclciitior est spiritalis intelli- reclione usque ad nuindi lenninum, in quo sic capti-
geniise ralio. Quid cniiii per Azotum, quaedicilur vanlur, qui Domini graliam transferuntin luxuriam?
ignis gencralionh, nisi gcnuinus libidinisardor ex- < Sic enim minabit rex Assyiiorum captivitatem
-primitur? Qttid pcr Tkartan, qui superfluus vel iEgypti, el transmigralioncm iEihiopise, > el caetera.
elongans inlerprelatur , nisi superfluus et a Deo Ul j'am diximus, rex Assyiiorum diabblus est. Quid
separttns eogitalus designaiur : < Perversae enim autem jEgyplus, quae dicilur tenebrm, et ^Elhiopia,
crigiialiones separaut a Deo (Sap. i, 5). > Et ipse quae caligo interprelatur, designat nisi obscuralas
dicit: « Contrivi cor corum fornicans el reeedens a nonnullorum conscientias? Daemones enim juxta
ir.e (Ezech. vi, 9). » Cor enim quod fornicalionem Aposlolum « reclores sunt mundi tenebrarum harum
diligil, a Deorecessit. (Ephes. vi, 12). > Minatergo rex Assyriorum capli-
Quid per Sargon, qui dicitur princeps horti, id est vitatem JEgypli, et transmigraiionem jElkiopice,
voluptalis et luxurise, et est rex Assyriorum, nisi' C quoniam hostis antiquus eos secundiiin dcsiderium
prineeps d.emoiiumdiaholus? millit iiaque Sargon suum de vitio iii\iiium captivos ire facil, quorum
rex Assyr oriim Tbarlhan contra Azotum, ut expu- mens scienlia doctrinaeDei non est illuniinaia, vel
gnel eam, et eapiat, qtiia hostis anliquus suppriluas post illuminalionem consensu pcccati rursum cst
et fornicarias cogilaliones in ,corde suggerit, quae obscurala.
genuintim ignem libidinis exagilent, ut uibem casti- Minat juveuem, quia el etim, qui sp'rilali roborc
talis expugnent. Et tempore quo Tharthan Azolum ac sanifale mentis floridus pulabatur, captivat, et
cep t (in qua coinprehensione caro vcl mens genuino senem, quia et eum qiioquc, qui maHirtts nioribus
ardorc aestuans signilicata est pcr immissioiiem co- atque peifectus vitlebalur, in viam iniquiiaiis im-
gitaliouum a diabolo superala) « loctilus eslDomi- pellil. Sic minari nolebal, qui prccabaltir dicens :
ntis in manu Isaiae, > quia ex cjus aclione verba sua « Manus peccatoris non movcal nie (Psal. x\xv,
formavit. < Sohc, inquit,'saccuni delumbis tuis, > 12). > Nitdum minat cam, itl esl iiiclumcnto jusli-
ctc. Quid est-uulem, quod prophela solvit saccum iiae sptJiatam et discalceaiam cxeniplis patruin.
de lumbh suis, et calceamenlu de pedibus nisi hoc Pcdes enini operum noslrorum a morsu scrpenlis
quod nmlti lunibos suos a cingulo oaslitaiis erant anliqui muniuiifur quasi mortiiorum pdlibus ani-
soluluri, quos anlea poeiiitenlisevel disciplinss cili- u malium, tlum intra rcgulam vif;e palruin lenenliir.
cio vcslitos constriiixerant, ct operum gressus a Discalccattis ergo vadil, qtii ntiHitis piwcedenliiim
munimine paternortim cxcmplorum nudaluii? Et palrum in suis opcribus imilalur excinpla.
forte quia plurcs, qui incmbra Clnisli pulabantur, yEg\ptus qtioque perseqitcns vd liibulans inter-
lamignoniiniose caplivantur in lu\uriani eiiniqui- prctalur, ct iElhiopes huiniles alquc dcjecli, qttia
lales a diabolo, Isaias, qui salus Domini dicilur, et; « oninis qui se cxaltat Iiumiliabilur (Luc. xiv, 11).>
- Chrislum signilkarc solel, soluto tlc ltimbis cilicio' Qui ducendi simt in caplivitatoin, in qiiam ilninl
vadit nudus et dhcalceulus. Idcirco eiiim per tri-•, juvenes et senes, quia iualitia roborati sunl, et ad
duum nudus, ul ititdligi datur, ambtilavil, irienniii perfeclac aelatis vilia pcrveiieiiuit; nutli, tu omiiia
captivitatem poriendens, ut noniiullos ex eis sic: eorum scelera pateant. « Nihil enini occiiltuiu, quod
captivari designaret, qui Trinitalis fidem confi- nonrevelctur (Luc. viii,17).>EldiscaIceali,nepascha
' tentur.
Nam dicente Domino : Sicut ambulavit; Domini comedere valeant, sed a^serpenlibiis mor-
senus meus Isaias nudus et discalceatus, triumi deantur. Qttid autem in discoopcrth nalibus, uer
anuorum sigiium et porlentuin super JEgyptum quas slercora digcrtsnUir,nisi turpium attjtic pudcn-
PATEOL.CLXXXI. 7
205 HERVEIBURGIDOLENSISMONACHI 204
darum actionum detectio iiguralur, unde fama fe- A veniunl, quae malum subruant aiduicium; sic a
tentis odoris egreditur? deserto mullitudinis dsemonum e contrario venit
Et hsec ignomlnia JEgypti, id esl eoruni, qui ob turbo tentalionum statum mentis concutiens -atque
sui caecitatem cordis usque ad deteslandas acliones subvertens. Quod et aliter intelligi potest.
perducti sunt. Nam propler has ignominiosi haben- Qaid enim per Africum, nisi calidus inimicarum
tur et infames. Gaplivalis ilaque lam miserabiliter tuggestionuni flalus designatur? Quid per deserium
nonnullis, qui sanctilate magnipulabantur, minores, nisi destitutio boni? Vaeua enim timore Dei pectora
qui scquebanlur eos, anle casum eorum timebunt, et ab irroraliqne gratiae coelestis arentia deserto
ne et ipsi sirailiter cadant, « et confundentur ab squalenlis eremi comparantur. In hoc deserto vidit
,/Ethiopia spe sua, et ab JSgypto gloria sua, > quia Joannes «mulierem sedentem super bestiam cocci-
nunc ab liis erubesceut, in quibus salulis suaespem neam plenam nominibus blasphemiae (Apoc. xvn,
magnam I.abebant, et in quibus gloriabantur, quia "5). >Mulier enim Babylon, bestia diabolus. Sicut
vere sanctos aestimabant eos. IIoc enim saepe eljio- ergo turbines, id est yitiorum perturbatjones, quae
stris diebus"contigil. cor evejjunt, ab Africo, 3desta calida suggestione
« Et dicet habitalor Jrajus insulse, > id est qui veniunj, inimici; ita et de deserto, id est de eo, qui
"
permanserit slabilis in hac religione. Ecce isti sunt, b^qnupisponte deseruif, venii onus hujus deserti
in quibus spem habebamus, et ad quorum consi- maris, quia juxta prophetam alium « exsemetipso.
lium etadjulorium confugiebamus, utnos inslruendo judicjunj ej, onus ejus egrejientur. (Habac. i,
alque orando liberarent a facie regh Assijriorum, 7).»
id est ab impugnalione Satanae, qui nunc semelip- Visig, Inquit, clura nuiitiata es( tniki diviniius de
sos liberare non valuerunt! Etgiiomodo nos infirmi terra hqrribili, dsenionum terribiliter amatojibus
potei imus resistere vel effugere, cum isti fortes tam sseculi praevalentipm. Undeelper Joannem dicitur .
enerviier yieti sint in certamine tentalionum ? Se- < Vaeterrae et niarj, quia descendit diabolus ad yos
quitur: - y habens iram magnam (Apoc. xn, 12). > Hsec est
1
CAPUT XXI. vjsig dura, qtiaenuntiata esl pEophetae;itaque visio
, .VERS.4.*— « Onus deserti marjs. > vel ppndus contra hujus SKCUUmare cernitjir; et
Sextogradu positum est onus istud, quia eorum quantis len),ationibiis mundus iste plenus sit, pro-
est, qui neque ad Sabbalum quielis animarum post phej,a cqnsiderat. Haecautem ipsa Jentationum .tem-
mortem pertingunt, neqtie ad octavam beataeresur- pestas a deserlo venit, jn quo [tentatus et Dominus
rectionis, sed prasenti vi£se,qttas per sex dies labo- Q est, atque Israelilae serpentium morsibus exstincli.
riosos exprimitur, loli animaliter inserviunt. Est ln hjs tentationiJms et angusljis hofnbilis et dura
autem Babjlonis el hoc onus, el illtid generaliter visiqauditpr. Recte enini lurbines alque tempestates
omnium peccalorum, id est et reproborum et eo- de desprto yeniunl, et Je terra horribili, ubi non
rum qui ad pcenitentiam redeunl. Mare enim eos est habitalor Deus, et ubi universa ierrena
significat, de quibtis iste jiropheta dicit: « Impii sunt.
aulem quasi mare fervens, quod quiescere non po- Et quicunque ipcredulus est, agiuem congruam
test (Isa. LVII,.20). > Corda quippe hominum ter- inficjelilati suae, et qui depopulator est, vastat. Ham
rena quaerentium diversis cogilaiionum fluctibus in- hoc sequitur :
tumescunt, qui elatione supgrbiae concitati dum < Qui incredulus est, infideliter agit, et qui depo-
allerna intentione se impelunt, quasi adversanli se pulalor est, vastat. » Quicunque sahctis prsedicalo-
unda collidunl. Mai;eergo cor iniquorum est, quod ribus non credit, iniidelitatis opera facit. El qui de-
videlicet mare tjeserium est, quia a Deo derdictum populaior ac dhsipator est, vastat Ecclesiam ut Sau-
ac reprobalum. Sed videanius, c|uod onus hocmare lus (Acl. VIII,5). Vel hostis aniiquus, qui depopula-
sustlneat. Sequitur : « Sicul turbines ab Africo ve- lor bonorum est, vastaj, inirinsecus Babjloneih, id
niunt, de deserto yenil, de terra horribili. > D est saeculariumcor. Sequitur
VERS.2.—« Yisio dura nuntiata est mihi. > i Ascende iElani, obside Mede : omnem gemiium
Quid per deserium vel lerram horribilem nisi ejus cessare feci. > JElam hilerprctalur smculum
mens reproborum designalur angelorum ? Quid per vel ante fores, vel pro /bn6us,-aut smcularia; Medus
Africum qui calidus est ventus, nisi Spiritus sancti vero mensuraius, TeJ mensurans. Quid ergo per
flatus exprimitur? Unde Zacharias ait: « Dominus JElam nisi omnia temporalia significantur ista,
Deus in tuba canqt, et vadel in turbine austri (Zack. quae nobis ante fores sunt, id est prse oculis; et
IX, 14). > Auster enim et Africus iderii significant. quid per Medum nisi Salanas, qui nocere non
Deus quippe in tuba cauij;, cum Christus vel per potest nisi juxta mensuram, qua divinitus relaxalur.
suos praedicatores, vel per .seipsum praedicat. Et Ascendit itaque conlra eum JSlam, cujus meniem
vadit in furbine austri, quia cum noslra mens di- saecularia et visibilia per delectationem superaie
vina formidine vehementer conculitur, Deus ad eam niluiitur; et Medus obsidet cum diabolus uridique
veuit. Tuliio enim auslri timor est, quem divina meiilem tentationibus diuturnis circumvallat etim-
5;ratia peccatori inctitit. ut c.onveitatur. Sed sicut pugnai. Et inlerhaec omnia, inquit, gemitumejus,i&
jn divinoe formidines ab Africo Spiritus sancli est Babvlonis, confusaescilicet menlis, cessare feci,
20S COMMENT.IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. III. 208
quia saeculari gaudio debiiata neqttaquam sentire A res et subjectos suos Babylonio cibo pascunt et ine-
vaiet spiritualia damna, quae palitur intus, et id- briant, id esl doctrina confusionis, qua debriati, si
circo riescit, cur gemal. Sed propbeta pius, quan- quos ab Ecclesia possunt abducere, [bibunt in eis
lum de lali anima doleat, atque miretiir, oslendil vinuro eonfusionis et amenlise, sttosque Iaudant
subjungens: errores. Sed in noete ej'usdem confusionis et temu-
YERS.5. — « Propierea repleti sunt lumbi mei lentiae perimuntur a diabolo quia sine cogniiione
dolore, anguslia possedit me sicut angustia partu- veritatis moriuntur. « Qui enim dormiunt, nocte
rientis: corrui cum audirem, eonturbatus sum, cum dormiunt, et qui ebrii sunt, nocte ebrii sunt (I
viderem.» Thes. x, 7). >
VERS.4. — t Emareuit cor meum, tenebrse stupe- In hac ergo nocte mentis et ebrietate et somno
ieeerunt me. > - occiduntur ab hoste ahliquo. Unde et diviti Domi»
Angustia parlutknth tenuitprophetam, quia cum nus ait: « Stulte, hac nocle repetunl animam tuam
nimio dolore proferebat, quod intus habebat, mce- abs te (Luc. XII, 20). » Gonlra hanc ebrietatem, et
stam scilicet visionem, quse sihi ostensa fuerat su- somnum et mortem Petrus nos caute admonet,
per Babylonem, quam audiens stare non potuit, sed dicens : « Sobrii estote, et vigilate, quia adversa-
dolore emarcuit, et elanguit [ad lerram jacens, et B rius vesler diabolus ianquam leo rugiens circuit,
tenebrae confusi cordis, oculorumque corporis sf«- quaerens quem devoret (7 Pelr. x, 8). > Hoc itaque
pefeceruat eum, ut imniensa absorptus tristilia diu convivium el immmeritem nocte mortem propheta
'sine corporis visu, et animi sobrio intellec(u stu- considerans ait : « Pone mensam, contemplare IE
pefactus et languidus jaceret. Qui cur ialia pertu- specula, coriiedenles et bibentes surgite principes,
lerit, vix landem dicefe valens adjungit: arripite clypeum. > Scire enim debent hujusmodi
« Babylon, dileclamea, posilaest mihiinmiracu.- convivae, quia inimicus eorum Satanas improvisani
-Juni. >Aifectu pietatis et compassionis vir sanctus eis necemprseparat, et se munire contra eum non
Babylonem dilectam suam j\ ocat, quia in omnibus possunt.
bominibus naluram suam Jiligit, et omnium mise- " Vel
prophetae,praecipitur, nt vescens in mensa
riis benigne compatitur. _Quantaenim charitaie pii- Domini, et illius saturatus cibo diligenter contem-
tabss hunc plenum, qui el Babylonem sic diligit? pleiur, quae venlura suul muiido, diciturque per'
Qttaeest autem haec BaJiylon nisi - ea pars huniani eum ad omnes credentes, ut comedenles et bibentes
gerieris, quse raundum huncsolum amaf? Quse po- corpus et sanguinem Domini verlantur in principes
stia esl prophela fu miracutum, quia vidit eam in r Ecclesiae,etcum aposlolis audiant: < Surgite (Joan.
puncto florenlem, et mox exlerminatam. Videtur xiv, 51), » arripiantque clypeum fidei de armatura
viia prsesenslonga his~qui de seterna non cogitant. apostoli Patili, in quo possint «igniia diaboli j"acula
Sed propheta -[ccelestibuset acternis iritentus consi- exstinguere (Ephes. vi, 16). > Sequitur : t Iiaecemm
deravit, quam cito gloria hsec lemporalis finialur. dixit mihi Dominus. >
- Qui et adjecit, dicens BabjJoni: " •• VERS.C.—« Vade et pone speculatorem, et quod-
VERS.5. — « Pone mensam, contemplare in spe- cunque Tiderit, annunliet. >
'
cula : comedenies et bibentes, surgite, principes,' ar- YERS.7. —« Et vidit currum duorum equitum,
ripite clypeum. s ascensoremcameli, et conlemplatus est diligenter
Pone, inquit, tibi mensam, id est ssecularem do- - niulto intuitu. >
ctrinam, in qua variis cainalis scientiae ferculis YERS.8. — «Et clamavit leq : Super speculam
pascaris. Yel tnensam, id est apparatum Mectatlo- Domini ego sum stans jugiter per diem, et super"
num ponctibi. Sed dttm ad ha'nc mensam sederis, cuslodiam meam ego slans (120) 'iolis noctibus'. »
coniemplarein specuia, id est ab alto mentis eminusj VERS.,9,.—'«Ecce iste venit ascensor vlr'bigse"
prospice quanla tibi peinicies Immineat. Et vos, equitum, el respoiidit et dixil: Cecidit Babylon, et
ptincipes Babylonis, id esl sapientes muiidi, qui e( JJ omnia sculptilia ejus conlrita sunt in terram, >
obscuram eimanifestam saecularemscientiam come- Pone, inquit, in corde luo specutalorem, id est
ditis, et bibitis, surgite ab hoc convivio, el arripite ' piovidam mentis vigilanliam, qtiseveniura viliorum
clypeumproteclionis, queni diaboli jaculis oppona- ac daenionumcertamina ex alta consideratione prae-
fis, ut ab imminenti gladio mortis vos protegatis. noscat, et quae in mundo futura sunt, prophetico
« Baiihasar eniiu rex Babjlonis fecit graride convi- spirilu praevideat. Prophetaruin quippe sensus
\iumopiimaiibus suis, praecepitquejam, temulentus, afflatibus iniimis replettts ab imo levatur, et ad
afferri vasa quse fuerant in templo Domini, el bi- supema cqnscendit, atque inde quasi de quodam
berunt in eis rex et optimaies "ejus, uxoresque et rerumi vertice, ' > quae irifra se venlura sunt, videt.
i' ','-•• "~,r
concubinaeejus ; bibebani in eis vinum, et lauda- Speculator itaque, quem proptiela posuit, sensus
bant deos suos, el eadem nocte interfectus est Bal- ejus non uicongrue accipituf. Qui super speculam
thasar (Dan.,x, 1 et seqq.). > prophelicse corisideraiionis posiliis vidil in hoc sse-
Ita el sapientes hujus saeculi el haeretici familia- culo currum duorvm equitum, id est superbam pom-

(120) Alias, ejjosumslans, elc.


m HERYEI BURGIDOLENSISMONACHI 208
pam diaholi el Anticlirisli. Vidil asccnsorem asini, A , fornicationis suae poiavit omnes gentes (Apoc. xiv,
id csl diulioluni, ef uscensorem camcli, id csl Anli-- 8). » Et alius augelus secutus esl, dicens : « Si quis
clirislum; asiiiusonim sliilliisel irralionabilispopu- atloiaveril hcstiam et iniagiuem ejus, ei acccperit
lus gciitiiiin csl, i|iii antc Rcilcni]iloris atlvenium cbaracterem in fronte sua, hic bibet de Vmo ir.e Dei
posscssus a diabolo cst; caincltis \cio lortuosa per- (ibid. 9).»Hsecerunttuncscu/pfi/fa deorumBubylonh,
versiss.inoi iuii hoiiiiiiuni mtiltitudo, quae Aulidiii- bestia scilicet, id esl Aulichristus et imago atque
stum sequetur: charactcrojus, el numerus nominis ejus. Sed haec
El contemplalus est, inquit, astutias corum dili- sculplilia conterenlur Babylone cat!ente, quia per-
genter mnlio intuilu. Et nc qualibcl arle cortini de- euntibus impiis destruetur Antichrislus, et idola
ciperctur, clamavil teo coiifidciiicr dieens ac forti- ejus.
ter : « Super speculam Doinini ego stiin stans, > etc. Alio sensu vir ascensor bigmequilttm, incarnafus
Sittl eiiim sttper specalam Domhti, cujtts mens in Domiiius intelligiiur, sedens super bigam Ecclesise,
appeiilioncpatriaestiperiuc foiti stabililatc figitur. A in qua sunt equitcs prsedicalores afqtie roclores.
cuuclis quippe cxlernis motibus camdem ititenlio- Qui ascensor bigae desideranti propl.etae, cl verba
nem siiam quasi qucmdam secretissimtim recessum ejus autlire volenli < rcspondit et dixit: Cecidlt, ce-
'
B l >totius orbis co;ifusio, et in advenlu
petiil, ibique incoinuiulabililer inhaerciis, el mula- eid Babylon;
iilia cuncfa iraiisccndens ipsa jam tranquillitate meo cecitlit, et peniius corruet in fine saeculi, et ido-
quiclis suae in mundo exlra mtindum esl. la ejus contrila sunt. Hucusque propheta relulit,
Stat et super cuslodiam suam, qui per solerliam quomodo Babylon posita sil ci in miractilum et in
disciplinse terrenis dcsideriis non succumbit, sed sluporem, et cur tanio mcerore affcctus sit in hac
supereininel, ul tlum semper slanlem appetit aeter- visionc. Et post haec ad plebem fideiium conversus
nitalem, infra sit ei onine quod liansil. Sanctorum subjungil:
namquc provida discrelio, dum sollicite circumqua- VERS.10. — « Tritura mea, et lilia areae meae,
que respicit in alto posita prius, quam veniat cul- quae audivi a Domino exercituum Deo Israel, aunun-
pa, deprehcndit, camque, quo vigilanler pramotat, tiavi vobis. »
co fortiter declinal. Id est ruinam infidelium subitaneam, dum in suis
Potcst qtioque specula per diem cuslodia virtutum iniquilatibus extolhiiilur. Trilura vero est Ecclesia,
accipi; custodia vero in noctibus caula observatio qttaepraesentibus malis atter'tur, ulper hsec a paleis
advcrsus tentamenta vitiorum. Sed diei speculam grana separenlur, id est a repiobis justi ccelestibus
Doiniiio atlribuli; cuslSdiam noclium suam esse ,Q horreis digni.
testatur, quia virlutes, si quas habemus, ex Deo VERS.11. — « Onus Duma. Ad me clamat ex
sunt, cl non cx nobis ipsis sunt nobis. Et quocun- Seir : Cuslos quid de nocle? custos quid de
que modo accipiatur haec sententia, nox in ea nobis uocte? »
atlribuitur, cl Domino dies. YERS.12. — « Dixit custos : Venitmane et ncx:
Qtiidam sic interpretatusest, ut ascensorem asini si quaeritis, quaerife, coiivertimini, et venitc. >
juxla evangelicam leclionem Chrioluni dieeret Onus islud Judaeorum est pi-ope fincra sseculi
(Mallh. \xi), et ccontrario" asccusorem cameli con- credeie velle inclioantium, el in septimo gradu pro-
trariam fortitudinem propler foedilalem torluosi pler Sabbaltim esl.
animantis. Alii vero duos ascensores lillerae et spi- Duma quippe silentium vel gaudium iniciprefa-
rittis ad duo rcferunt testamenla. tur. Et a confessione Redcmploi-is siluerunt Judsei,
Ecce, inquit, ecce speculalor veniliste vir, id esl ex quo t conspiraverunt, ut si quis illutn conliiere-
Anliciiiislus, qtti homo, non angelicus spiriius eril, lurChrislum,ext!-a Synagogamlieret(Joan. IX, 22).»
ascensor bigm-equiium, id cst possessor gloriae sae- Qui tunc jure gaudebuiil, qtiando rursus eum cui-
culi potcnlum. Et respondit speculator iniquitali fileri incipieiil. IIoc ergo praesens silcntium Judae-
ejtts el divil: « Ceeklil, cecidil Babylon. > Tanta ID orum, et quod adhuc fulurum cst gaudium ipso-
enim perversilate consurgct adversus Dominatorem rum, porial onus istud, quod nunc piophela descri-
cceli pestifer homo illc, ut propter ejus maliliam fi- Jiil : Ad me, inquil Salvalor, clamal, quisqtte ex
niatur mundiis, el ipse cum tota Babylone, id est Seir, id esl ex spinoso populo Judaeorum, quem de-
iniquorum omnium congrcgalione praecipiielur in signa\it Seir, id est Esau, qui nalus est totus in
lariarum, qui evlollebalur supra omnc quotl dicitur niotlum pdlishispidus (Seir nainqiie pilosus dicitur
Dcus, aut quoJ colilur. Unde liunc rcctc posl ejtis si\e kircus) < Custos quidde nocte? cuslos quid de
adventum dicilur: < Cecidit, cecidit, Babjlon, >id nocte?» Subaudis venisli? Cusfos quippe noster de
esl et anima cl corpore missa cst in tencbras exle- nocie venit, quia proiecior huniani generis et mani-
riores. < Et oninia sculplilia dcorum cj'us, > id esl feslus in canie apparuit, et taiuen hunc prcssa per-
univcrsa ligmenla falsorum dogmaliim cjtis contrita fidiaesuae tcncbris Juthea miuiine agnovit. Unde la-
stinl in fcrrain leucbrosam, cl opertam morlis cali- men r. s.pisccreinsipiens couqucrilur, quare ipse in
g.ne. Sicut atilein specuialor isla dicil apttd Isaiani: nocte venoril? Cul rtislos per\igil, qtii custodit
sirailiter ct Joauni visus esl angelus dicens : « Ce- Israel dixil : Venil tnaite illumiiialiouis genliuiu, cl
cidit, cecidit Babylon illa- magua quae a vino irae nox excaicalionis Judaeorum. Nani per ejus proesen-
209 COMMENT.IN ISAIAMLIBRI OCTO. — LIB. III. 210
l':am et nova lux mundo inclaruit, et tamen in corde A Clirisius. Duo elenim fratres sunt populus Judaeo-
inficielium vetus caecitas remai s.t. lino excsecali rum, el geiitium. ElChristus quidem Judaici populi
stint quidam in advenlus ejus. Si roe, inqtiit, fide filiusest; nbs vero nati siirous ex genlili populo.
jam qitmritis, qumrite me el operibiis, convertimini Chrislus ergo patruelis cst nobis, id est patiui no-
a \etusiale, el venite ad novitatem. Hoc eniin, ut stri filius. In semitis itaque Dodanim dormit, qui
praemisimus, e'.s dicitur, qui jam aliquatenus cceoe- turbulenlis sseculi aclionibus derelictis angustas
runt cvedeie. Christi vias quieto corde scctattir. In his quippe
Vel Ecclesiapotest dicere, quod Dorainusdc Seir, scmitis dormiehat Jacob quando scalam, cujus sum-
id est de tcrrenis locis ad se vociferelur, seque pro- mifas ccelos tangebal, in somnis vidil (Gen. xxvm,
vocet ad salutem, et ad ipsum loqui: 0 cuslos, qui 12 et seqq.).
de iiocte consurgens versaris in tenebris. qui absque Vel ita : Arabia dicilur vcspera, quae noclis tene-
peccato in carne es peccatrice, qua causa voluisli Jirarumque principiuiii cst; omiiisque, qui habelini-
humauum corpus assumere : respondet cuslos, id liiim pcccatorum, vcrsatui- in \espera; qtii aulem
est Samarilanus, qui vulnera'um juntcnlo suo ini- veriil ad suinmuin, in mctlia iiocie consislil; el qui
posult (Luc. x, 55 et seqq.): Venit manc et nox, id in malilia ctepeiunl csse, acpcccalorum viam in-
est genlium multitudini orlus est Sol jusliliae, ct B greiliunlur, non dormiiinf, vel inoraiitnr In agris et
"ludaeisvcnerunt tenebrae. Et geiifilms dicit: Si nie segclibus, scd in iufrucluosis saltibus. Reclcqtie,
qumrilh, studiosius qumiile, convcrthnini ab errori- qtiia \espcra principium maloruin est, f» semilis
hus el venite ad me. Dodaaim, quaeiiiterprelaltir judicia, dicuntur habi-
VERS.15. — « Onus in Arabia. In saltu ad vespe- tare. Quotonim habeiit pcccatoruin gcnera, lot ju-
ram dormielis in semitis Dodanim (121).» dicioruin mcrentursciilciilias. Poleslcliani Dodanim
VERS.14. — < Occurrentes sitienti ferte aquam, grandejudiciitm inicrpretari.
qui habitalis terram auslri, cum panibus occurrite Jani vcro spiritales admonel propbcla, quod Iitt-
fugienli. > mauilatis offcrlorium impendanl cuilibcl pcenitenli.
VERS.15. — < A facie enim gladiorum fugerunt, Ferle, iuquit, aqitam, spirilalis doclrinaesilienii po-
a facie gladii imminenlis, a facie arcus exlcnli, a culum divinacpr.edicalionis, vos <7«ihabitaiis lerram
facie gravis pralii. » austri, id csl qui hi Ecclcsia spiiitaliler vhilis; cum
YERS.10. — -« Quia [haec dicit Dominus Deus panibus sacri pabuli occurriteJinicuique fugienli in-
(122) : Adhuc in uno anno quasi in anno mercena- quinaliones nmndi, atque supplicia futurae damna-
rii, ei auferelur omnis gloria Cedar. > tionis. Aqua quippe scieniiam sacrse Scripfurae si-
Y'ZRS.17.— t Et reliquise numeri sagittariorum g«iificat,quia scripium est: < Aqua sapientise salu •
fortium de filiis Cedar, imminuentur : Dominus taris potabit illum (Eccli. xv, 5). > Et: « Aqua pro-
enim DeusIsrael locutus est. 'funda verbo ex ofe \iri (Prov. xvm, 4). > In terra
Onus hoc, nisi fallor, pcenilentium est, ideoque vero ausfif habilant, qui in sancta Ecclesia positi
iu octavo positum est ordine propler melum scilicel sancti Spirilus aura perflantur.
fuluri examinis. Nemo enim poenitentiam agit nisi In panibus quoque erudilio doctrinae ccelestis de-
diem judicii metuens. Qui dies erit octavus, quia signalur, sicut scriptum est : t Cibabit ilhim pane
post lemporalia saecularia, quse seplem diebus per- 'Titseet inlellectus (Eccli. xv, 5). > Fugit autem, qui
agtintur, veniet. Jn Arabia vero dicilur onus islud, hujus mundi mala evadere concupiscil. Qui ergo in
quoniam ad eos speclat, qui sde suis humiliaiilur terra austri babilat, fugientibus cumpanibus occur-
peccaiis, ct vitaesuaeterminum propinc]uare credunt rat, idest quijam sancto Spiiiiu intra sanctainEc-
vel de co cogitant. clesiam plenus est, eum, qui mala sua evadcre ni-
Aral.ia quippe, quae kumilis inlerprelalur vel oc- titur, eruriitionis alloquioconsolelur. Fugicnli quippe
cidentalis, vel vesperlina tcrminum hujus vitae, aut cum panibus oecurrere est, metuenli aelenia suppli-
seiieiliilcin dcsignal. In Arabia ergo, id est in litt- rj cia doctrinae sacrae eseas offerre, et modo timorem
nuii incnie pouiiicnlis, et ad finem vilae se propin- terrorc compriraere, modo pavorem per exbortalio-
quare consitleranlis csl ontis isiud. Yos, inquit, o nein fovere.
poBiiilentesdormieih, id csl a strepilu cupidilaltim Loctis hic proprie adversus cos inlelligi polcst,
quieseetis, in saltu, icl est in aspera et horrida con- qui tradentes se olio atque desidiae propria salute
versionepoeiiitenlise,advesperam, id est occumbcnte contenti sunt, nec pcenileniibus alque convcrsis ma-
sole desiticriorum carnalium, vel prope fineni prae- num porrigunt. Fugerunl enhn, inquit, poeiiilenies,
sentis vitae. isti a fucie gladiorum, quos sancti m jutlicio lene-
Vel fn saltu, id est in remota et secreta conversa- bunt, sicut sciiplum est : < Gladii ancipites in ma-
tione dormietha sfrcpitu mundi, fn semitis Dodunim, nibus eorum ad facienJam vindictam (Psal. CXLIX,
id est in viis Christi, qui nobis propinquus tteri di- • G). » A fucie gladii imminenih, de quo dicil Job :
gnaius est. Dodanim quippe patruelh dicitur , quod « Fugitca facie gladii (Job xtx,29) > imminenlh.
nobis specialiter, qui ex gentibus credimus, est De quotanlus (122") gladius est? t Et scitote esse
(121) Alias Dedanim. (122*) UterquecoJ. tuntum.
C122)Alias QuoniiiHtkwcdicitDominus ad me, ete.
211 IIERYEI BURGIDOLENSISMONACHI 242
judieium (ibid.). t A fucie arcus extenti, de quo di- ,A tria sunt novem , reete novenarius numerus myste-
citur : « Dedistl metuenlibus te significationem, ut rio fidei optatur. Vel fidei transgressores potest lo-
fugiant a faciearcus (Psal. ux, S).» Namet gladius cus iste vocare. Nam cum Ecclesia sit mons, cur
et arcus judicialem setitentiam hoc loco designanl. mocio vallis dicilur, nisi ut omnes perversorum
A facie gravis prmiii, futuri scilicet examinis, de quo dogmatum principes qui corruerunt de sublimilate
Bominus ait: « Quis rex iturtis commiltere belluni sensus Scriplurarum, etad ima devoluti sunl, scian-
adversus alium regem non sedens prius eogiiat, si tur in valle versare visionis?
possit cum decem millibus occurrere ei qui cum vi- Vallis quoque ufsfonlsEcclesia est, quaein virtuie
ginti millibus venit adversus se ? Alioquin adhuc illo humilitatis consistens oculos cordis illuminatos ha-
longe agente legalionem mittens rogat ea, quaepacis bere solet. Sed et haec nimis grave portat onus, qui
.suiit (7,uc. xiv, 51). » Rex quippeesl unusquisque reproborum multiludine premitur, el leniationum
qui seipsum bene regit. Qui est ilurus committere pondere multipliciter gravatur, praecipuetamen circa
hellum adversus alium regem, quia in IhieaDomino finem saeculi. Unde nunc eis diciiur : t Quid-.
judicahdus est. Sed cum decem millibus occurrere nam tibi quoque est, quia ascendisti et tu omnis
non potest ei, qui cum vigiuti millibus venit adver- in lecta?»
sus eum, quia cum perfectione operum respondere " YERS.2. — « Clamoris plena, urbs frequens, ci-
Judici non sufficit, quia non solum de operibus, sed vitas exsullans?» _ . _
etiam de cogitationibus rationem quseret. MLttatergo Ac sidicaiur:Decaeteris quos hueusque descrips!s
precum et poenitentiaead eum inlerim legationem, mirum valdenon est, si diversa malorum onera su-
rogans ea quaepacis sunt. llaque futuram discussio- stinent. Sed tibiquoquequidnamaccidit, quia ettaoiit-
nem grave pradium nominat, quia nemo tam sanclus vis ascendhli in tecta, ideslsuperculmina domorum,
cst, ut pondus illud districliexaminis portare queat, prospicere undique mortes filiorum tuorum, clamore
M remota pielale discutiatur. Yet gladios haeretieo- lamentationis plena, quse eras mullitudine civiuin
rum fugerunt, doctrinam gentilium, blasphemias frequens, el in filiis luis vel in prosperitate exsul-
Judaeorum. Et quia multos viderunt eorum jaculis tans? Quid autem in tectis nisi lerreua corporasi-
inteifectos, et cecidisse in praelio plurimos ipsi cu- gnantur ? Ascendunt igitur fn tecta, qui corporis ila
piunt veslro auxilio liberari. transcendunt desideriis, ut Apostolus ait: t Yos au-
Deinde quid in hac vita consequantur, qui loto tem in carne nou eslis, sed in spirituj si igmen spi-
corde pceriitentiam agunt, demonstral: Adkuc, in- ritus Dei babitat in vobis (Rom. viu, 11).-» Quibus
quit, fn uno anno, id est in residuo Titse eorum spa- „ et a Domino dlcitur : c Quod in aure-audistis; prae-
tio, auferetur ab eis omnis gloria Cedar, id est pec- dicate super tccta (Matlh. x} 27). » r
caium eorum, in quo principes tenebrarum daemo- Itaque Eeclesia, quse pacis quondam tempore
nes gloriabantur. Cedar enim tenebrm dicitur. mansit in tectis. irruente novissima tribulatione
Sed annus iste erit quasi annus mercenarii, quia se ascendel omnfsin tecta; quia quae terrenis Iicite ute-
judicabunt indignos appellari filios Dei solo merce- batur ad corporis commodum, omnia tunc mun-
nariorum nomine contenti. Unde et in persona eo- dana relinquens arcem mentis conscendef, et inimi-
rum pcenitens ille dicit: « Pater, peccavi in ccelum, corum tenlationes undique sibi praevidendorefellens
et coram te, j'am non sum dignus vocari filius de suorum civium spiritali morte lugebit. Nihil enim
tuus : fac me sicut unum de mercenariis tuis (Luc. Christianus quisque in terra lunc possidere poterit
xv, 18). > scieutibus Aniichristi sequacibus. Sequitur :
Yel quia mercedem supernse remunerationis a Do- t Inlerfecli lui non interfecli gladio, nec moriui
Biino merebuntur, annus isle quasi annus mercena- iui in bello. > Hseeest vehemenlis causa doloris, qui
rii vocatur. Unde beatus 3ob de tali servo loquitur: non materiali gladio corporaliter occiduntur cives
e Recede paululumab eo, utquiescat, donec optata sanctse Ecclesise, sed invisibili mucrone tentationum
veniat sicut mcrc.enarii dies ejus (Job vn, 1). » In D_spiritaliler perfossi moriuntur. Et quid faciunl pa-
hoc itaque mercenarii anno auferetur ab eis omnis slores.dum sic perimunturoves? Sequitur:
gloria Cedat, id est tenehrarum, ut audiant. «Fui- VERS.5. — « CunclL prLncipes tui fugerunl si-
stis aliquaudo tenebrae, nunc aulem lux in Domino niul, dmeque ligati suni: omnes qui inventi sunt,
(Epkes. v, 8). t Et : « Quem fruclum habuistis lunc, vincli sunt pariler, procuLfugerunt. >
in quibus nunc erubescitis? (Rom.vi, 21). > — <Et; Huic Joco consonal quod in Evangelio DomLnus
reliquiae numeri sagittariorum de ttliis Cedar immi- ait : « Mercenarius, et qui non est pastor, cujus non
nuentur, a quia filii tenebrarum daemonespaulatim sunt oves proprise, videl lupum venientem, el di-
quolidie minus minusque tentaiionum jacula cordi-• mittit oves el fugit (Joan. x, 12). > Nunc enim de
bus eorum audebunl immitlere. Scquitur : inulilibus Ecclesiaeprincipibus sermo est, qui viden-
CAPUT XXH. tes iniquitatem contradicere non audent, sed se sub
VERS.1. — « Onus vallis visionis. > silentio abscondunt. Fugiuut enim hujusmodi prin-
In nono gradu positum est onus islud, ut insinue- cipes non mutando locum, sed subtrahendo solatium;
tur nobis, quia eorum est, qui intra fidei sacramen- fugiunl, quia injustitiam vident, et tacent. Quia igi-
tum in Ecclesia conlineri Tidentur. Nam quia ter tur circa fiueni ssecuii omnes fere qui videbaniur
215 GOMMENT.IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. III. 214
Ecclesim praepositi; =hb silerillb se abseohduht, dtirii jk tem Ecctesim',quia sublihiiores saii6ios mirabilibus
resistere injustitiaepervers^rtlhi hequaqiiani praesu- ag^fediettii' tentationibuS.
iniuH. Gltncli; inqUitj pfiirctpes M fwgefniil "silhul; Vel dies judicii ei inteifectioiiis a Doiriirio iri valle
non quia oitmes; «fitlin to'101ofbe fuferiflt, iunc fd- visionis dritur, el ut singulorum opera demoiistret,
giaul, sed qmVdffiheS', tjtli lii pleri§qtiS rfegioriibu^ scrtilatuf iiluJumhseieticoriim, quem coritra Eccle-
erunt; petcttlsi fomiidihfe" ceddil,-Sieque subritm SiSiii qliasi iiiriiissiriiimi propilgnaculuin cbristruxe-
vinctilis jieecaloruril «TuYe ligaiiliif qhibtis Halajpote- runt; et roagnilicuin gloriosumque, id est queriili-
stSs ftierat; ut alidfiim"viiieliM golverciliL« OMes, bfet doctbVem feorurii, qui se §tiper Chiislo ihonte
qiil in\"eliti surit; vihfclisuni pariter,i qliia uhivefsi;. cfiiisistere glbria'iiif. Set_uiiuf :
1 Aiiii-
qui hi riomiulUs i-epertl meriht provifieiis, ab YERS.6. — «Et iElain sumpsit phai-etram, cur-
cbrisib vineenliifj siciltl iitihc quoqiie' iriiilt.1ab Ini-' rudiiiominis equilis, etparietemnudabilclj'peus.» '
qiilialibtii tariife s^peLahtuf'"Pfo'cul; inquit, "fiig%-, Mlim ihterpretatur smculum vel anle fores sive
runt: quia longe a justitia, dum sibi meluerbrii; Fe- pro foribui, vel certe scecutafia, et significal hunc
cesserunt. mundurii, et omhiai hsec visibilia, quae nobis velut
Yelita : < Quidham tibiituoque est,» etc. 13 e'st ariie fores ocuioruin surit. Rursus Mlam iutei_pre-
ciru philosophi lumeaht; et omriis sapientiS s&cu-' 1 iatur bl_»iosiif,signilicahs omnes qui nobis in via
laris de sublimibiis disputans siiriplicitaterii cBHlein- Dei sunt opposiii. Quid vero per pliarelrum nisi lae-
nat EeclfesJaB: ctir lu quoque exfeelsa s£fclarisf deiiili coiisilium accijiilur? Quid per currum nisi
t Ciaraoris pleiia,» elfc. Dobtriha liaereiieoriihi noh poniposa sseculi glofia? Quid per hominem equitem,
iii sfensu, Sed in ihultilbquid ei cMnlofe vefsattif: ciijus est isle currus, riisi Aniicbristus, qui in saecu-
Uhde bb mdllitudinehl dbceptbrum freq"&'ens civiVas lari gloiia pVseohihibus dominabitur ?
appcllalur; el exsultahs pfopier silpfefBiam: « IiilSf- ^Slam ergo vallem visionis obsidens sumit phare-
feclitui,» etfc. Maxima pdrs aiisque ullb*ceftaihihe
et disbeptatibne liaefeficcSfhmjJifefceplioiiibtii iram, quia vel bic mundus, vel hostis antiquus Dei
stippJaii- famulos expugnare volens
nec vlilneratdf sed iraiisit malignum tractat cOnsi-
latlir, ^ladlo, gjJoritestia de quo mortifera subito j'acula quasi de paai
ad hsereiicos. Et omiies edfiiin jjliheipes' hb Eiiciclsia lium, retra sagittas in eos mittat. Et quae est haec jihare-
migi'a\eiunt ad synagogahi Salaliae, el irIrhsiefiiilt tra? currus Iwminis equitis, id est gloria; quam An»
siiiiiJldisbbrdes iii pellidia, bdlibbrfles iS tnthscfi-
tichrislus possidebit. Per hoc cnim multos supera^-
ptione, kieoque diWe ligiii suftt iii errdribhs SUls_: et
a Deo : - bit, quod ille tunc perditionis filius omnem muudi
procul fugerunt. Sequitur ( gloriam obtiuebit.
C
YERS.'i. — « Prbpterea dixi": Recedilba irie,
afnare flfelib, nolile iricuinbeie; lil consolehiini me Vel stimet pharelfam cuffii^ hominis equilh ; qiiia
utfidelium fcdfdavulrierei,*ifjrtifioraJeiiieisglbriain,
supef-vasiitate llliaepdpiiii hiei:J
in s&ecuib'jiofesittei, offeLet.
Solitohiofevir iinseficdfs visioiiem ihcestam vi- quatn quisque potcns
Et pariettm nudabit 'clypeAb,IJbia hiulli fiddes; qtii
dens prse nimio dt>lo'r«3, iii fallor,- cecidit, et acce-
exterioribus Ecclesiseministtiiiis dediti feraiit velut
dfentibiisaiiiicis, iitetiiii erigeferiiTel corisdlarentiir:
Ufliveisa Bia-
Recetiiiea ine, inquit, amdre flebo. Tahtb eriini riioe- parifetes tefflpli; fidem, qua repdlere
boli macliinariieiitapolfeiaiUjdbjicieiiteS riudi tenia-
,rore ab iiitiihis siiiihi hifeciullis'eral affeettis, uthuila
neburit ahte fijtispliafetram cuirum glorise sarcula-
rafione coiisblatioiierii fecijieref. Cuihqtie piotimis
ris amantes. Ilnde el Joanhi dietuni est: « Atfium
ad eum jaceiiieni iiiciiiiarentuf, qtii liioestitiam ejus
est foris templuih, ejiGK foras, ct ne
leiiiie voleliaiii, idjiicit: « Ndhte ihchihbere , ut autem, quod
meliaris illud; quoiiiam dalum est genlibus (Apoc.
consolemihi me.»El ciir consblatiohem rfcspuat,
xi;2).> Quod eiiini npud Isaiam pai-ics; liofcapud
osiehdil adhuc, dicens: Joamiem dicitur atrium; et quod parles fclypeo irii-
VERS.5. — s Dies enim interfectionis et conculca- datus describitur, hbc est qiiod « airium foras eje-
Q
tbnis ct fletuum a Domino Deo excrcituum in valle ctum et gentibus datum t ostendituf. Cljjieus nam-
xis.inis scrutans murum et magnificus super mon- ^ queiides est, quiaPaulus ait: t In onmibus sufngii-
tes.» les sculum fidci; in quo possitid omnia lela fiequis-
Tenqore enim extrcmae persecuiionis Interfieient simi igriea exslinguere (Ephes. vt, 16)i> Ptmileifi
opera jtstorum, et qui ad iniquitaleni consenserint, itaque nudabit clypms, quia exiefioribUs occupatio'-
conculca^untur a daemonibus in cceno vitiorum. nibus fidem amittent.
Yel aiiii« eOrum interfifcienluf, cJUicoriseiisiim Vel iElam, qui interpretaitif ascenstis eomm, sive
Antichrislo^aebuerhn; CSeterivero fcohfchlfcaljtihtur, Elaiiiitse, qui cohtempiores dic'lihtiir, siimpsefuhl
et ab omnibu aflligfentur.-et inter hsfec pii quique pliaretrahi, t ut sagittenl in obscufo" fectos corde
fiebunt. Et iku dks a Domino, quia divinitus est (Psal. x, 2),» qui suntin curruei equites homines,
olim dispositun. ut teinpus tribulationis illius ve- ut parietem Sion et Ecclesisefirraamentum suo cly-
r.iat. Scnifniis iit.'um;quia tunc undique mentem peo et iurougnalione denudent. Erunt autem electm
pulsans, quanlummiuscujusque conscientia virlu- vatles et huniilia dogmala plena quadrigarum su-
tibus sit muniia, prtjabit. ht magnificus super mon- perbiae, et per ecclesiasticos viros Deus revelabis
2(5 _ IIERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 216
operimenta Judm, et omnia seercta eorum qui in A necNovum secuti sunt, quia Novum Veleris testt*
confessione fidei constituri sunt. Sequitur : moniis roboratur. Proplerea inter duos muros, ve-
VERS. 7.— <Et erunt electae \alles tuaa plenae terem et novum fecerunt sibi novas aquas, quas in-
quadrigarum, et equites ponent sedes suas in teriores esse putant, et maj"ora continere mysteria,
porla.» quam in Testamento Yeteri continentur, nec pu-
YERS.8. — t Et revelabitur operimentum Judae, teum, qui vitales et perpeluas baberet aquas, sed
et videbitur in illa die armamentarium domus sal- lacum ecenosum, qui continere non possit aquas,
tus.» fecerunl tnter duos muros Veleiis et Novi Tesla-
Elecim valles, id cst illi qui propter humilita- menii el aquam phcinm veteris, id est anliquae
lem, quam ostendebant, aestimabantur elecli, reple- Legis umbram. El tton respexerunt Deum, qui
biintur in lempore illo quadrigis inanis glorhe. Tanta Yeteris Testamenti conditor est. Et a longe nolue-
enim tunc animanim erit pernicies, ul, qui jam in runt eum videre, duin adbuc differt ad j*udicium
electorum sorle per nimiae liumiliialis graiiam com- venire. Sed ipse nollet eos perire sed respicere. Nam
putali videbanlur, proh dolor! in superbiam elati sequiltir:
divitias et honorcs saeculi Cbrislo praeferant. A'ERS.12. •—« Et vocabit Dominus Deus exerci-
Et cquites, id est maligni spirilus, qui super cer- B tuum in die illa ad flelum, et ad planctum et ad
Tices iniquorum equitant, ponent sedessuas in porta calvilium el ad cingulum sacci. >
fidei, quia multis obstnient confessionis januam. i Quofidie enim Domiinis haerellcos et peccaiores
« Ore enim confessio fil ad salutem (flom. x, 101.> vocat ad fletum pcenitenliae,el ad planclum malo-
Sed quia multi tunc erunt, qui prae timore se Chri- rum, quaefeceiuni, et ad calvitium, ut froifiem, quse
stianos non conlitebuntur, licet fidei veiitatem in sedes esi verecundiae, detegant, el peccala de qui-
corde teneant: t Equites sedes suas in poilu t illo- bus erubescuiit, vel erubescere habent, coiifitendo
ruin posiluri dicuntur, quia fidei eoruro domina- denudent, et ad cingulutn sacci, ut aspeiilale pceni-
bunfur. tenliae accinganlur.-Sed illi econlra pro fletu et
<Et revelabitur operimcntum Judae,> quia con- planclu habent, vei habuerunt gaudium et Iaelitiam,
scientia eorum qui se Cbrislianos tempore pacis et quasi morte omnia finirenlur, occidentes vitulos
confilebanlur, jiatebit. Jtidas quippe confessio dici- et arielcs jugulanles, dum comederenl carnes, et
ttir. Armamenlarium vero locus est, ubi conser- biberent vinuin, locuti sunl vcrba blasphemantium.
vanlur arma. Et quae sunt arma fidelium nisi vir- Dum in praesenti saeculo sumus, deliciis affluamus.
tules el veiba sacri eloquii? Quod est armamenta- Crastina eni.n dies, id est fulurum tenipus sine
rium laliura aimorum nisi cor j'ustorum? Quae est sensu erit,
eiiim domtts saltus nisi perfectorum conscientia, quae Yel fu die rnortis ad fleium et ad planclum voca-
lepulso sliepitu desideriorum carnalium vacat,et bitur, qui anle mortem noluit plangere mala, qiiae
videt, qnoiiiam Domintis estDeus? « Yidebiturergo fecit. In calvitio quoque et cingulo sacci habitus
in illa diearmaroenlarium domus saltus,» quoiiiam plangeiitium ostenditur. Quam videlicel diera bene
tribulalio lenlationis menteni electorttm , quse erat Dominus in Evangdio super tiiiuinquemque htijus-
munJanis remoia lumullibus, el armis repleia coe- modi praelatum oslendil venturam, dicens : < Si
lestibus, manifeslabil. Post hasc manifeslius hae- dixeiit malus ille servus in cordesuo; moram facit
reficorum pervcrsitas describitur. Subjtmgil enim : dominiis meus venire, et cceperit percutere conser-
Ycits. 9. — « Et scissuras civitatis David videbi-'• vos : manducel aulem ei bibal cum ebriis : veniet
tis, quia multiplicatae sunt.» dominus servi illius in die qua non sjierat, et hora
Civitas quippe David Ecdesia Dei est, quamhae- quae ignoral, et dividet eum, parteiuque ejus ponet
retici in reprobis per varias sectas scindere nitun-.. cum hypocrilis : illic erit fletus el stridor dentium
tur. Quibus congruit, et quod subditur : « Et con- (Maitk. xxiv, 48; Lue. xn, 45). » Qui enini supe-
gregaslis aquas piscinaeinferioris.» -p.rius lol mala feciste describunfur quasi peiculiendo
VERS.10. — «El domos Jerusalem numera- conservos, et posl haec ad fletum vocandi dicunlu';
stis, et destrttxislis domos ad muniendum mu- nunc inlerim epulari el bibere cum ebriis declar.ii-
rum.> tur, cum subditur
VERS.11. — t Et lacum fccistis inter dtios mu- YERS.15. — < Ecce gaudium el laetiliam oc^dere
ros, et aquam piscinse veteris : et non suspexislis adi vitulos et jugulare aiielea, comedere carnes.et bi-
eum qui fecerat eam, et operatorem ejus de longe! bere vinum. Comedamus ei bibamus, ci-s enim
non vidistis.» moriemur.
Quse cst enim piscina inferior nisi doctrinai Nam qui se morituros non ambigunt, <umadhuc
eorum tendens semper ad ima? Qui et domos Jeru- potestatem habent, inanibus gaudiis et-'Otalionibus
salem numeranl, quia non profectu sed copioso nu- et luxuriis occujiantur, ut nullo mcJ malortim,
mero discipulorum gaudent. Et destruunt domos, idI quae futura sunl, mordeantur, sicul c alibi Ioquun
esl subverlunt mentes fideliura, quos seducere pos- lur : « Yino jiretioso et unguenlo n<simpleamus, et
suni, ut murumsuae protectionis adversus Ecclesianii non praetereat nos flos temporis Coronemus nos
rouniant. Dumque Yelus rejirobant Iiislrumenlum, , rosis, snlequam marescant; nllum praluui sii,
217 COMMENT.IN ISAIAMLIBRI OCTO.>— LIB. III. 218
quod non pertranseat luxnria nostra, nemo no- A . positos, sicut Samiiel increpavit Heli principem
slrum sit exors luxuriae nostrae, ubique relinquamus sacerdotum.
signa laetiliae; quoniam hseeest pars nostra, et bsec Sed v.deamtis, quid dicat tali praelato : « Quid,
esl sors noslra (Sap. 11,7). inqtiit, tti hic agis? Ac si dicat : Nihi! hic subjeciis
Hoc itaquc, quod in gaudio et laetitia dictintur co* proficis. t Aut quasi quis hic ? » L! esl: Tu es bic
medere cuines, e.ibibere vinum dicentes : « Comcda- quasi quis, quia locum lenes praelaiionis, et opus
muset bibamus, cras enim moiieinur, ? manifesle prauali non imples. « Quia excitlisli libi bic sepul-
declarat, quia alii i'epioborum idciico p-sesenlibus crum, » id est tu spiiitualiter morluus cortla homi-
resolvuntur deleclalionibus, quoniara se in bac vita nuiii cori'upisti, ul le diligerenl, el in ineniibiis libi
diu mansiiros ptitant; alii, quia facultatem se cilitis faveitum quasi in sepulcro co.iderci is. luutiiis
amisstiiosaeslimaiil, luxuiinsiuseisdem voluptalibus eniin sacerdos, cuni favores lioiniimiii acquiiit, cor
serviunt diccnles, ut praemisinitis : « Quo.iam htec eorum sib, sepulci'Uin, iu quo spinlualiler jani mor-
est pars noslra, et liaec sors r-osfia. > Adeo enim luus qiiiescat, facii.
praesentis \itse deleclaliones amant, utnullain dein- Excidhli in excelso memoiiam luam, quia quse-
ceps spem delectationis habeanl. Saepe etiam umis sivisti eliam post niortem lautlibus huiiianis in Ion-
ideraque homo el din se bic vivere pulat, et facul- B guiii exlolli, diligenter in pclra, id esl in dura mente
talnm friicndi voluptatibus carnis per roortem saeciilarium excidhli lubernuculum libi, in quo le
amiftere vdocifer meluit, ut el longiluJinem \ifae prolegeres. Sequittir :
simul et viciiiilalem moitis sibi piomiitat, ncc la- YERS.17.— « Ecce Dominus asportari-te faciet
men ab iniquilalibus desistat. Setl de his jirophela sicut asportaturgallus gallinaceus, et quasi amiclum
divinam aiinuntiat senleiiiiam sequilur : sic sublevabil le. »
YERS.li. — < Et re\elata sunt in auribus meis VERS.18. — t Goronans coronabit te tribulatione,
Domini exercituum (125). > quasi pilam mittei le in terram latam, et spatiosam;
Merito enim in iniquilaiibtis suis moriluri asse- ibi moneris, et ibi crit currus gloiiae lu;e, ignominia
runlur, qui, quanto vicinioiem suspicanlur moiiem, domus Domini tui. >
tanto magis augent iniquilalem dicenles : « Come- VERS.19. —« Et expellam te de stalione tua, el
damus et bibamus, cras enim moriemur. » Cum e de niinisterio tiio deponam te. >
contraiio deberent dicere : < lejunemus, et oremus, Gullus galiinaceus est eunuchizatus cui compa-
cras eniin moriemur. > Non dimillelur eis haecini- ratur inutilis praqiosilus. Quia . sicut iste gallus
quitas, donec aul peccaio raoriaiitur et viliis, aut fecundare gallinas nequit, sic et hujusmodi prsepo-
cum delictis suis ad inferos pertrahantur: Dicente *- silus,_amissa viiilitate menlis spiritale, semen in
autem Doinino : « Si dimiltemur haec iniquitas vo- corda subjectorum miltere non valet. Sed sicut
bis, > defectus sermonis indicat affecluin vehemen- vulpes gallos, sic dolosius dsemon asporlat bujus
ler indignaniis et comminaiionera coiifirmantis, anunam. El sicut amiclum, id est vestimentum
quemadmodum et in Psalmo cum dicit : « Sicut ju- praedo sublevat, ita corpus ejus in resurreclione
ravi in ira mea, si introibunt in requiem meam tollet raptor aniiquus; et cui corona vitse promissa
(Psul. xciv, 11). > Seqtiilur : fuerat, si recle ageret, nunc perpetua tribulatlone
VERS.15. — i Haec dicit Dominus Deus exerci- coronabitur, id est circumdabilur.
tuum : Vade et ingredere ad eum, qui habitat in Pila vero globus estpilorum, quo juvenes ludunt,
tabernaculo ad Sobnam praeposilum templi, et dices Tunc ergo mittetur isle quasi pila m terram lalam
ei :» el spatiosam, q-uia hidibrio daemoiium lohge lateq:ie
"" VERS.16.— «
Quid tu hic, aut quasi quis hic? jaclabitur, el ab oinnibtis ferietur, et agitabittir, ibi-
Quia excidisti libi hic'-sepulcrum, excidisii i.n ex- que aelerna movte liioiietiir. Et ibi eril currus glorim
celso niemoriam diligenter in pelra labernaculum ejus, id est ad hoc redigetur pompa jactanlise cX
tibi. » r, elationis ejus. Qui videlicel currus glorim ejus igno-
Tabernaculum vel lemptum Eccles'a praescns esl, minia domus Domiui \ocatur, quia sacerdotis pom-
de qua dicilur : « Ecce laberiiacuium Dgi cum ho- posa elatio ignominia est lotius Ecclesiae : et iddrco
minibus (.4poc. xxi, 5). » Et : « Templum Dei san- talis plerumque eliam anle morlem expdlilur de
ctum est, quod eslis vos (I Cor. m, 17). > Praepo- statione sua, tit in loco ejus melius subslituatur.
situs bujus lempli quilibei superbus ponlifex inulilis; Unde ei snbdiltir :
est, qtti in Evangelio mercenarius apjiellaiur (Joan. YERS.20. — « Et erit in die Illd : vocabo servum
x, 12). Unde Sobnas L.terprelalur reverlens, quiaL . meum Eliacim filium Hdciae. >
sacerdotes hujusmodi revertuntur ad ea quse retroi VERS.21. — « El induain illum tunica lua, et
sunt: non exienduntur in ea. quae ante suiil. CumL cingulo tuo coufortabo cum, et poiestatem tuam
autem dixit Doininus : < Vade et ingredere ad eumi dabo in manus ejus, et erit quasi pater habitanlibus
qui habitat iu tabetnaculo,» oslendit, quia perfectuss Jerusalem ei domui Juda. >
quilibet sanelus increpare debet secrelo lales prae- YERS.22. — t Et dabo clavem domus David su-

(125) Alias, revelata est in auribus meis vox Domini exerciiuum


219 , IIERYEI BDRGIDOLENSIS MONACIII r 220
per humerum ejus, et aperiet, et non erit qui j^ j. sunt quos sursurir iendere facit. Vasa cralerafum
ciaudal et claudet, et non crit qui aperiat. s illi sunt, qui mentes ftdfelirimpofculosanclse praedi-
VERS.25. — « El figam ilhtm paxillum in lobo fi: cationis inebriant. Vasa muskoium, qui divinis
deli, ct erit in solium glorise domui patris sui. » cantibus auditorum cor-da demulcenti Aut certe vas
VERS.24. — « Et suspendam super eum omnem musicum esi, quicunque veracilfer clicil:« Cantabi-
gloriam donius pafris ejus, vasorum diversa genera, les iaihi eraiit justLflcaliohes tusfeLu loco peregii-
omne vas parvulum a vasis craterarhm usqufe ad natiouis mese (Psal: CXTIII,M). » Omnesergo iisli et
omne vas musicorum. » caeteri, qui describunlur; suspenderilur in feb,quia
VERS.25.—- « In die illadicitDominusDeus exef- in ejus exemjilis ac sermonibus atteridehiei ima «Je-
cituum auferetur paxillus; qui fixus fUerat in loco serent; et ad supema eiigentur.
fideli, el frangetur fctcadet; et peribit, quo'd pepeii-- «In die iliil aufeifetuf paxilluss «jili fuerat lixus
derat in eo quia Dominus locutus est. » in loco iidfeli; et frangetur; t quia; sicut dictiiin estj
Quld enim per Eliacim iiilelligenduih 'est, qul suceedenie bono prsepesituS iiiiitillg dfejicitrir. -
interpretatur Dei resurrectio vel Dens tesuscitavit; Si autem nomilie vallh vhionis Ecclesiaih sighari
nisi divinae graliaeresuscitatio? Et sahclse feligionis generaliter inlellexeris^ id festab iriitib Saeculiusqufe -
ac piaj conversationis; quaeper bohbs paslores divi- B ] in finem, poieris per Sdbnuhi SacerSotes Iristrumeriti
nitus excitatur, reformafio ? Ssepfeenim sub malis Veleris et doclrinam edrum accipere, et per E/iacfi?i.
rectoribus sanclse religionis ac sacri ordinis insti- sacerdoiium Clirisli, fjuod in Novo Testamento est;
tuta labuntur. Sed postquam loco nialdrum boni ac sacerdotes ejus prsdicatores fesurfectiohis il-
pastores successerint, qui sunt filii Helciae, qhi in- lius. Quis est fenini, qui habitat in taberhaeulo jii-
terpretatur pars Domini', id est qui sunt filii -dile- dseorum ei in domb quoiidathi Dei nisi Judaicus "ser-
ctipnis, omnia, quae ceciderant, resuscilantur. mo, et ratio, quae in Yeteris Infelfuirieriti lectiBhfe
Deposito itaque Sobna succedit Eliafcim filhis versaia est? Iluifc itaqne iradilioni flifcituf aitjue
Jleleiee, qui sit paler kabitantihui Jerksalem; quia doctrinae :« Qhid hifc agis? » Cur liBi vis ifedifieare
pleiumqtie morientibus vel ob culpahi suato dfcgra- domum in occidente littfefa, fettabefhaculurii, qubtt
datis inutilibus Ecclesise pastorLbus loco feoftiintlul- non habet fiihdaiheritum ih dufitia ejusdenilittfefii?
ces ac pii pastores subrogantur, qui p'aiefho affectu Ob hoc autein 'dicb tlIJi,fquod-in eicisibnfe sepulfeii
cuncta provideant, et paterliis vlscfeiibus singulis ubi morluos reebiidas, %elipse liibittius jaceas, la-
coiisolanlUr lidelibus. bbrare non debfes, qiiia liarisferet Dofliiriisacerdo-
.Jerusulem et domus Juda eatliolica esl Ecclcsia. lium luum sicut tfahiiferri solet gailtis effetoihatiis;
El quamvis pastores ssepiUs tlclefiofes liielionbtis '*Gqiii nec gfener&revalfet,uefc cantslfe.
succedant, quam meliores |dfeierioribus, propheia Sobnas^ehibi inierpretailtr conveftehs vel conver-
tamen divinse graliae praenUntiator iilud, quod jier sio. Dicilur ergo prihcipi Judaeorum, ul corivtiflatiif
gratiam Dei faeiendiim novit, pwlbquituf : Et de lege ad Evarigelitim, et viclimarum iihagiiiibus
dabo, inquit, ciavem doinus David, id est Ecclesiae dferelifctistransferal se ad spirilalis salcfificiiverita-
super humerum ejtts, quia ipse pbftabit blius lein. Eliacim vero, qui dieiiur Bei resurfectio, vel
curse pasloralis, et iri opeiibus velut in huhieris Deus resnsciiavtl, inifefprelalidiifesui liomiliis tlfesi-
portabit discrelioriem ac pcilestateni abferiehdi fet gnat Chrislum a mortiiis lfesuseilatum. Qui etfiliui
claudendi, id est solvendi fctligandi, ui tjuaasolvferit Helcim, id est patth Doihihi, est. Huhfcbniih palef
et ligaverit, oberibus suis dfemonstret fessesolveuda signavil Deus, et ait illi: « Tu es Filius meus dile-
sive Jiganda, id esi, faciat ea pro quibiis -alios sol- ctus, in le eonijilacuit mihi \Mailh. m, 17): t De-
verit, et non faciat fea, pro quibus alios ligaverit. posito igitur in Sobha veteri sacerdolio sufgit no-
t El aperiet. et non erit, qui claudat, > quia Tum in Eliadin juxta ordinem Melchisedech. « Vo-
« quoiicunque solverit super lerram; eril sblutum cabo, inquit, servum meum Eliacim, et induam
ei in ccelis (Maltli. xvi, 19). » —« Et clatidet, et non T.
^ illum luniea lua, > etc. Christtis sacerdotali luriica
eril qui aperial, » qiiia « quodcttuque ligavefit su- eslindiitus, id esl projiiia carnevrfelsancta Efcclesia,
per terram, erit ligalum et in co3lis. » et eingulo sacerdoiali cbnfdrtatus', quia « indutus
.Vel ita : clavem David intellige discretiOn&m et esl Dominus foi littidine, el piaSciuxit se iirtute
scieniiam inlerpretandi Scripturas, quia aperiuntur (Psal. xcnt 1). s
ea quae exponunlur et clauduiitur, quae ndbis abs- Vd sacerdblalo cihgulum est justitia, qhia sfcri-
couduntur. Quae portatur iu humero, ut doctor,- jitumesl: « Sacerdofes tui induaiilur justitla (Psal.
quod intelligit, aut loquitur^ facial. cxxxi, 9). » Quo cingulb Domiiius fesi cbnMiaius,
« Et iigam illum paxillum iu loco fideli, > id dsl ih quia de illo prsedictum fuerat : 4 Et efit justitia
Ecclesia, ut omnium actio pendeat ex ejUSmagistfe- ciiigultlin lumborum ejus (Supfh XI_TS).J"Cuidala
rio et omnes erigal, alque shsiiueal ejus firma fe- est clavh dmttis Dabid, siGut ipse loquituf : t Haec
ctiludo. t Et erit in solitim glorise domus patris dicit Sanctus et verus, qui habet clavem David, qui
sui, > quia requicscent el gloriabuntur in eo omnes aperit, et nemo claudit; claudit, et nemo-aperit.
elecli. Pater enim ejus Helcias esi, qui diciiiir pars'• Scio opera tua (Apoc. m, 7). » Quam viddicet cla-
IDominit fasa queo guspenduniur iu eo. homines vem liabet super hnmerum, quia per cruceni, quam
221 ' COMMENT.IN ISAIAMLIBRI OCTO. — LIB. III. 223
in huroero gestavit, repa ceelbruih liobis aperliit, ^ Qtiid igitur istos nisi naves maris dixerimus? Sed
et omnia Legis et Prbphfetfirum arcaria patefecll. quia ja'm iri plferisquteroonastferiis religio nimium
Sed et primo paslorL persdham cselferbruni gerenti defecil, Uiulaie, inquit, naves marh. Qui enim de
dedit eam dieens : « Tibi dabb claves rfegni fcoelb- religidnfemOnSstferiisui gloriabantur et exsultabant,
runi (Matth. xvi, 19). i nunc de ejus irreligiositale erubescunt et contri-
t Et iigam, inqtiit, illum paxillum in loco fideli; » Stantur. Et cur eos ululare et lamfehtafi jiraeceperit,
quia ipse cdntihet EeciBsiam siiam; et iifmai, iife addidit: t Quia vastala est domus, unde venire
portse inferi pfseialearit advbtsus' eam. « Et eril ih fconsueveraiit;» id est de monasterio eorum mternas
feoiiumgloriaedomui patris ejtis, > quoiiiairi t dabit rapuere divilias hostes invisibilesj et destruxere vir-
illi DomiriiisDous sedeni David patris ejds, el ifegiia- tulum inunitiones.
bit in dohid Jabob in aeternum (Luc. i, 52), i — « ut « De terra Cethim revelatum est eis; > quia ple-
sedeat cum pfincipibus et sblium gloriae teneat rumque destruclionerii religionis suse magis ad-
'(7 Reg. n, 8). i vertunl; dum bonam ssecularium.Titam aspiciunt,
«Et suspfentianisuper feuhi omnem glorikin do- aut loquuntur cum eis. Quid enim per terram
riiiis patris ejus, > dt bhihds hbribfificeht Filium, Gethim, quse et Grsecia significatur, nisi conver-
sicut libriorificant Patreni, « qui, cum sitsplenddr B satio ssecularium; ham, quia viri sseculares non-
gloriae ei figura subslantiae ejhs, pofiarisqiie dmnia, nunquam recle Thunl el futuram discussionem
setiet ad dexlerarii nuijestatis in excelsis (Hebr. i, metuunt, Cethim inlerjirelanlur signati et formi-
3). » Bene ergo super feuhioronis glbria doihus pa- dantes. Signatus eniui merito dicitur; in cujus
tfis ejtis susp"endiassefiitir, qui portans omnia di- conTersatione videtui"sihiilitudo bonitatis divinae;
"citur,«in qtiem desidferantarigeliprospicefe (I Pelr, formidans vero est; de quo SalomOn ait: «Beatus
i, 12), > ei ipsi iri eumsuspeiisi. Neque eiiiih, quis- honio; qui semper pavidus (Prov. xxvm, ii). t.
quam glorificalur in doniti Palris fej'uspfer feum: Jure igitur de terra talium revelaiur eis vastitas
t QuLanon est Lnalio aliquo saliis (Akt. IV,12); > domus suae, quia ex consideratione religionis
Et diversa vasoruin, id est hoiiiinuhi, genefa sus- eorum cognoscunl suos amisisse religionem.
psnduntur in ed, sicut ipse ait: « Egd, si exaltatus Vel omnis anima vitiis occupala, etpravisco-
fuefb a terra, oihuia ttaham a'd riieipsuhi (Joan. xii, gitationibus Tyrus; id festj miguslia yocari potest.
32). » Quomodo aulem caetfefis sacferdbtibus haec Naves marh sunt menles dedilse saeculi desideriis
convehidht, facile ex supferioribusintelligitur. IiiHie et actibus, qtise jubfenlur ululare pcenileiitiam,
"illo,id estLri teinporfe Miiciiiisti, auferetur puxil- agendo, quia « Mundus transil el concupiscentia
tus, qiii fixus fuefat hi loco fideli, el frdivgeltir,qtiia ^ ejus (7 Joan. n, 17); > et euncla sseeularia. Mare
multi reetores de Ecclesia ibllenttir, et adversilali- enim hoc ultra non poterit navigari, sed omnia
bus frahgerithr ac dejicientur, ei ffacto paxillo, id Gongelasceni. Jam enim tOrpet hbc saeculum, ei
est justo pastbre cadei a fide populus, ijui perpen- quasi glaciali frigore constringitur; ila ut ejufl
derai hi eo, et peHbii. Ut autfemhadcorilhia inevita- afctiones vii- queant exerceri. Uride patel, quia
JJiliter sic vfentura fore morisirllfei, in flhe subjuii- ipsemundus propefinem est. _Sequilur : ..
xit: t Qtiia Ddminus ldfcutus. s VERS. 2I —'« Tacfete, qui habilalis in insula :
CA^UT SXlil. negotiaiores "Sidonis transfretantes mare repleve-
VERS.1. — « Orius Tyri. Ululatb naves maris, runt le: »
quia Tasiata esl doihtis, unde Teriirfecbhsueverant: YERS.5. — « In aquis multis semen J\Tili;mes-
de teira Gethimfevelatum festfcis.s sis llumihis fruges ejus : et facta fest negotiatio
Orius istud in 'decimo gfadu posituih dd ebs gentium. > ,,'-'
Jerlihet, qui prsecfcptaDei, quae per deharium nu- Tacele, inquit, iacete vos; qui habitalh in ihsula,
merum designanlur, sjifefciali professione se custddi- id est monasterib, quia prae confusione non au-
itifos promiseruiit. Tyrlis namqiie diciluf atiguslia, D debilis aperire ultra 6s. Habitamus in insula, ,quan-
conversationeriieorum significan^, qiiibus dicitur : dih tenlalionibus hujus saeculi tundimur, et ex
< Intrate pef angtistam poitani, quia lata et spaiiosa omni parte nbstra ihsula atque navicula marinis
\ia est, quae ducit ad perdilionem, et riiulii stint, feritur fluciibus. Cujus insulse negolialores de.Si-
qui intrant per earh. Quam angusla porla el afcta done' sunt) quse iulerpretatur veiiatrix, et in qua
via est, quae ducit ad Vitam, ei pauci sunt, qui iu- TenatOres habiiant, de quibus scriptum.est : « Li-
\eniunt eam! (Mallh. vn, 15.) >Ihde et Tyriis pbsita beravit me de laqueo venanlium (Psal. xc, 5).,»
est in insula, sacrorum ccenobiorum figuram tenens, Omnes auiem negotiaiores genlium segetibus.com-
hb\ deguht hi qui turbines et naufragia saeculi eva- jiarantur, quse cito arescunt, vd niessLbus-/Jumi-
serunt, et ad stahilitatfem solidaeconversationis per- tih, quae de Gcelo non habent pluviam, sed
venerunt. Quibus nonnulli ex ipsis, ul victtii neces- aquam de lerra, et in eo cuni genlibus sunt peritura?.
saria praeparent, aliquas saeculi actiones sustinefe Sed ad priorem sensum redeamus. Sidon dici-
compelluntur, et nunc velut naves, ut Ticlum defe- tur venatio inulilis. Quae est igiltir negoliatio ve-
rant, per saecull pelagus iitceduut, nunc ad moiia- nationis iuulilis uisi actio qtlorunidam professo-
sterium velut ad quietum littoris refugiuut. i'uin religionis, qui toto corde terrena sectantes
225 [HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 224
mundanis aetloiiibus et negotiis semper inseivire A ait (In praef. ad lib. i Moral.): t Homo "gentilis,
saiagunt ? Qui transfixtantes mare, ij est eunles honio sine lege ad medium ducilur, ut eorum ,
per muntlum replent negofiaiioiiem isiam in aquis, qui sub legc sunt, pravifas coiifuiidalur. Quod
id esl in populis multis, quia buc illucque discur- benp per prophetam ac brewter dicilur : « Eru-
rentes in diversis locis aggregant temporales di- besce, Sidon, ait mare. » In Siione quippe figu-
vililiS. ratur staLililas in lege positorum ; in mari au-
Semeu Nili, id esl quod seminatur jnxta Nilum, tem vila genlilium. EruLcsce ergo, Sidon, ait
et fruges ejus, id esl Tyri, et messis flumhih ejus- mare, quia ev vita gentilium redargtiitui' vita
dem, id est quae nuindalioiiibns Nili crevil, et sub Iege positorum, alque ex actioue sa^culaiium
fruges ejus. 0.,iaisium aJ liltcram lerra Chanaiiieo- confunditur aclio religiosorum, dum illi et am
j-um, in qjia Tjuus esl, iiifecuntla est; iEgyptus promitiendo non servant quae iu praeceptisautliuiit;
ve,o, quani Nilus irrigat, feililissima est, ideo- -et isli vivenilo ea custodiunt, hi quiLus mandalis
qtr negoliatores Tyii de ^Egyplo frumcnliim na- nequaquam legalibus a&lringiiiiuir. »
vibiis afiercbant. El boc esl quod dicit, qtiia quod ltem Gregoiius in Pastoiali (pait. ni, cap. 28).
jEgyptii seniiiiabant, Tyiii sumcbaiil, et mcssis Plerumquc, inqttit, in actione ssecularium vila con-
" fundiltir coiilineiilium cum cl illi ulira habiium
^Egypiiorum eral fruges Tyriorum. Sic et religio-
nis samiaj professdres a saecularibtis viris, vel ab assurount opera, et isli jtixla ordinem pro-
iEgypiiis ea, quae ad victitm pertinem, aceipien» prium non excitant corda. Unde bene per pro-
te^, sjiiiilalia dona recoinpcusare eis so ent. Ve- phelam dicimr: < Erubesce, Sidon, ait mare. r
rttm si taiis i.ego:iatio imnioderatc iiat, nocct Quasi enim pervocem raaris ad vcrecundiaic Sidon
pliiriiiium religiosis. El itleo niinc sub specie Tyri, addticilur, quando per comparaiiouem vilaj slfecu-
quae fruges ^lgyjitiorum percipit reprehenditur larium alque in hoc muiido fliictuanlitim ej"us,
vita eoium, qui saeculo renuntiasse se dicunt, et qui inunilus et quasi stabilis videlur, vita repro-
nihil manibiis suis operanles bona saecularium halur; » fortitudo aulem matis \irlus bonsc aclio-
virorum sumere semper omni aviditale quae- uis saeculailum est.
runtT Quae dicit : « Non parturivi et non peperi, *
Et ficta est vita eorum negotiatio gentium, quia cjuia sseculares viri per praedicaiionem filios parere
plurimi dantes cis carnalia accipiunt spirilalia. non sludent. Ubicunque aulem hoc duo verba si-
Quse lamen negolialio non secundum perversita- mtil pnnuntur, parlurire est ante parlum dolere,
tem Simoiiis agitur, sed secundum quod seivi parere vero partum effundere. Et illi spirhaliter
Dci jiro suis benefactoribus orare consueverunt, parturiunt, ct pariunt, qui labores sanclae conce-
eisque spiriialia reddere beneficia, et secundum ptionis toleraut, et proferendos Deo filios intra
Aposloli senlentiam, qui de pauperibus sanclis, utertmi cbaiilalis portant, ut eos in sancta con-
qui eranl in Judsea loquens ail : < Si spiritalium versafione pariant sicut viri religiosi, qui lucran-
eorttm partieipes facti sunt gentiles, dehent et in dis animabtis invigilant, qui Deo lilios generant
carnalibus miuistrare eis (Ttoin. xv, 27). > Se- .converleiido, et enutriunt bouis moribus infor-
quitur : mando. Juvenes auiem et virgines fortasse pro-
VERS.4. — t Erubesce Sidon, ait mare, forti- pter ulrumque sexum dicit, quia et sancti \iri
tudo maris dicens : Non pariurivi et non peperi, juvencs Dco nulriunt, et religiosae feminae. Sidon
et non enutrivi juvenes, nec ad incrementum itaque vcrecuntliam facicns,« ait niare ct forlitudo
-perduxi virgines. » maris : Non parlunvi el non peperi, et non enu-
Saeculi liujus mare, in quo sunt animalia pu- trivi juvencs, nec ad incrementiim perduxi virgi-
silla cum magnis, et draco, quem plasinavit Dcus nes. » Ac si viia saccularitim exprobret ordini re-
, ad illudendum ei, videns a venatoribus Ohristi de ligiosorum, dicens : Tu, qui alios parere Deo spi-
omni monte et colle venalos et captos illos, qui jj rilaliter, ac milrire solebas, ct bonis moribus us-
prius a daemonibus capti fueranl, loquilur aj que atl perfficttoneni inforniare, non observans
conlrariam forliludinein venaiorum, qui intcr- illud Aposloli : « Ne forte cum aliis praedicaverim.
pretatur Sidon, et dicit ei : < Erubesce Sidon, ipse reprobus efficiar (7 Cor. ix, 27). » Quod prae-
ait mare. » Non enim pariurivi nec peperi, nec dicare caeleris consuevisli, ipse non agis, cum
captos a te nutrivi juvenes, nec educavi virgines, ego, quae nunquam alios converiendo pepcri, aut
quarum slultitia in Evangdio condemnetur. Mala enutim, sancla faciem opera, de qua tam mi-
enim paituritio, et parlus, el nulrimenlum, et etlu- rum non esset, si saeculariler viverem, quam de
calio viigiimm aposlolorum Christi parluriiione te, qui saeculorenuntiasti. Sequitur :
deleta est, quorum unus loquebafur : « Filioli Vrns. 5. — « Cum audiltim ftieril in yEgyplo,
mei, quos iterum parturio (Gal. iv, 19). > Et : dolebunt cum audieiintde Tyro. »
< Lac vobis jiotum dedi (7 Cor. m, 2). s Et: « De- Quia honi sseculares dolent audientes casum
spondi vos uni viro virgiuem castani exhibere religiosorum. Yel cum audierit ./Egyptus, quae
Christo (77 Cor. xi, 2). > interpretatur Iribulans et coaiclans, eliam ipsa
Sanctus Papa {Jregorius de bealo Job loqucns terrebitur, se quoque inlelligens eadem, qtiaeTy-
223 COMMENT. IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. III. 2«(5
rus passa esl, esse passuram. Quod cuin adI A Tyrtis crgo qitflndam coronala erat, qnia hi qui
omnia vitia rcferalur, poiest eliain in lirurcsiiimt sscculo reni;niia\craiu, alios vcibo cl oxcniplo con-
diversiiate sentiil, qtiantlo alia capta hscrcsi aliaL veilenlcs, frcqucnlia xlisGipulorum oniabajiiur."
peitimescit, ct In altcrius co..fusioiic aller capicn- Cttjiis ncgolialores principes erant. Prsetliealores
dum esse se senlit. Seqtiilur : f enim stint ncgolialorcs, quia ialentiiro vcrbi cro-
YERS. C. — « Transite, maria, ululate, qui ha- gant, et bona conversalioue autlitorum locuple-
Mtalis in insula. t tanlur. Unde eis palerfainilias dicit : «JNegotiami-
•; Qgid per maria nisi aniari fluctus aclionumL ni, dum venio (LUC.MX,15). >
saecularium dcsignanlur? Rcligiosis ergo, qui Inslitor autem vocatur, qui semper negotiis in-
mundanas aelioncs cxcrcere cupiunl, pcr fcricn- sistit. Inslitor ergo spir.talis esl,-. qui facil, quod
tem sententiam divinilus dicitur : ul transeant : Apostolus ait: « Praetlica \erbum, insta ojipor-
maria, quia saicularium vilam iu lerrcnis uego- tune (IITim. iv, 2). Hi iiaque negotiulores et insli-
liis, et turbulentis aclionibus supefare perniiltuii- lores) Tyri erant principes et hiclyii lerrm, quia
tur. Tyrus quippe transit maria, quar.do rcligio- prpeficiebaiilur ecclesiis, et Iiabebantur ubique prae-
sus amaritudiues lerrcnarum actionum magis quam clari. Setl, qttia prospeiis succedentibus superbire
saeculares viri sectatur, Sed his riiaria sic trans- . B coopit htec Tyrus et de sanctitate foris glonari, di-
euntibus ululare jtibenlur, id esl lapsum reli- vino judiciopermissa esl ii> culpas foris cadcre, de
gionis eorum plangere illi, qui in monasleiio ha- quibtis in conspcctu hominum ertibescerel, sicque
bitant vdut in insula, et ordinis adhuc reclitudi- per cxleriorein confusioncm humiliata' redirct ad
nem servare, si fieri possct, vdlent. gratiam, a qua per elatioiicm, dum laudcs huma-
Yel transilo aiiimo maria, id est saecularia, fesli- nas quaererel, reccsserat.
nanles a~dporlum cceleslis palriae, et lugele peccala Nam Dominits exercituum cogituvil hoc, ut detra-
veslra vos, qui habitalh in htsula,- qui ex oiniii herel ab ca superbium omnis ulorim ejus, el ad igno-
parte expositi estis tenlailonum fluctibus. Sequi- miniam dedttcerei universos inclytos terrm, id est
tur : igiiominiosos osiendercl onijies, qui se sanctitate
VERS.7. — « Nunqiiid non haec veslra'est, quse incljlos, dnni adhuc siroer (erranvossenl, jacfa-
gloriaba'ur « dicbus pilstinis in anlitjuilalc sua ? baiit, vd qui putabaiiturmcritis iiuljfj.Vel inclylos
Duceiilcam pedes sui longead peregrinandum. »- ienm ejns, id cst egregias viiiutes menlis ejus pro-
Tyius < gloriabaiur a diebus prisiinis in antiqui- pler elalionem deduccrcl ad ignominiani et confu- ^
tate sua, » quia plerique monachi cl rcligionu-sn sionein. Scquilur : -
C VERS.10.— e Tiansi terram tiiam
professoies plus deiongo tcmpore conversalionis, quasi Ilumen
qiiam de roorum perfcctione gloiiaii solent. Sed filia raaris. non est cingtijuni ullra tibi. >
< ducent eam pedes sui longe ad peregriiiaiidum, > YERS.H. — < Maniiiii suamextcndcl stiper mare,
quia instigante occulto insidiatore noiiuunquam ta- coiituibab:l rcgna, Doniinus niandavit ad\cisum
les fugiunl de monaslerio. Chaiiaaii, tit eouterciei fortes ejus. »
Vel pedesej"us, id esl affccliones cordis ejtis du- YERS.12. — « El dixit : Non aJjicies ullra, ut
cent cumlonge a juslilin, cl acl pcregriiias actiones, -glorieris caliimniam sustii.cns virgn.filia Siionis :
idest ad iniquiiates, quas 11011 novcraf. iii Ccihim consurgcns trans fiela, ibi quoque non
Yd quse in anliquis crroribus gloi iabalur, nunc eiit requies libi. » '
ab his longe recedet, cf Evaiigelium devola susci- Siculiluuus, cum Tchemenler excreverit, aquam
piet, ut peregriria sil et hospcs super terram. Se- suam intra alveum cohibere non valet, sic pleium-
quiltir: que prava aninia co usquc cogilalionuni illicitarum
YEHS.8. — « Quis eogilavit hpc supcr Tyrum fluctu rcpletur, ut exubeiantem neqtiitite flii\ium
qaondam coronatam, cujus negotiatores prhicipes, jam in secreto cortlis conlinere nequcal, sed in
iuslilores ejus inclyli terroe? » rj aclioiiem foias erumpefe sinat. Unde nune apte
VERS.9.— Domitius everciltium cogita\it hoc, per iiicrcpatioiicm subdilur : t Tiausi lerram tuam
ut detraherel superbiam omnis glorisc, ct ad igno- quasi lluiiicn filia maris. » Tcrram quijipe corpoiis
miniam deduceret universos indytos lerrae. > sui transil more fluniinis ripas exlendcntis, qui ma~
t Quis, inquit, co0ifavil\ hoc super Tyrum ? > litiara in corde coiiceplani actn corporeo piomit.
Acsi dicat : Quisjioe xcsliinaret vciiltiruiii supcr El rccle non iilia Jcrusalem, sed ftlia maris, id cst
Ecclesiara religiosoruni, ul sic catlerel? Tjrum in- saeeuiivocattir hsec aninui, quia non ex amore su-
quit quondom coronalam, id esl discipulis onialam. perno, sed c\ roalilia prscseiilis sacctilineqiiam ge-
Corona enini doctorum discipttli coitini siint. Untlc nciala suiil in corde ejus hujusmodi desideiia, ct
Paulus his, quos Domino acqtiidveral dixit: « Qiue sscctilarcm inlra se maliliam suscipiens eflfeeta cst
enira cst spes nostra, aulgautliuiu nul coiona glo- filia s.eculi. -
riae? Nonne vos anle DoiiiiiiumJesuni cstis in ad- Qtiia vcro post immundas cogitationes deperit
TeiUuejus (I Tkess. n, 19);» Ileinqtic : «Gaudium carnis inlegrilas, t non est, inqtiit, cinguhim uhra
meum, et corona mea sic state in Doraino, cha- tibi. » In cingulo quijipe icstrictio luxuriae desi-
rissimi (Philip. xiv). > gnalur. Uude el Dominus ait : < Sintlumbi^vestri
227 IIERVEI BURGIDOLENSISMONACHI. *B§
praecincti (Luc. xn, 35).Lumbos enim praecingimus, A . posita transire ad aliud, ut verbi gratia, qui mili-
cum carnis luxuriam per conliiientiam coarctamus. tiam male expei ti sunt, fiant negotiatores, rursum-
Qui ergo carnem in luxuriam relaxat, recte cingu- que causidici arripiant arma; tamen, qui salvandi
lum jam non habere perhibetur. Sed quia in pro- sunt ex eis, dispensante Deo semper laborem et
speritate sic cogilat anima perversa, et cingulum miserias inveniunt, ul discant non in sua indusfria
continentiae deponit, justum est, ut adversitatibus sed in Deo confidere. Sequitur :
"" VERS.15. — « Ecce terra
ferialur. si forte vel in adversis resipiat. Chaldseorum, talis Jio-
Extendet ergo Dominus mannm suam super pulus non fuit. Asstir fundavit eam; in caplivilatem
mare, commovens tumultuosas saeculi tempestates transduxerunt robustos ejus, suffoderunt domos
adversus eam, et conturbabit regna mundi contra ejus, posuerunl in rtiinam.»
eam : quod enim quasi de una anima dicitur, de Chaldaei quasi verba, vel quasi ferri dicuntur. Et
mullis est intelligendum. Et ideomare, ideslsaecu- liomines illi quasi verba sunl, de quibus Salomon
lum consurgit adveisus quamlibet talem animam, ail: « Fili mi, si lactaverint-le peccatores, ne ac-,
et regna conturbantur adversus eam, quia in om- quiescas eis (Prov. i, 10). » Illi autem guasi feri
nibus regnis terrarum detestantur viri saeculares sunt, id est ferarum more viventes, de quibus a
"
reiigiosos, et disponente Deo consurgunt in eos ad- Domino discipulis dictum est: -t Ecce ego mitto
versa saeculi. vos sicut agnos inter lupos'(Luc. x, 5). Hos igituf
Chanaah Tero motus eorum interpretalur. Et mo- Chaldaeos intellige, qui Tyrum subverteruiit.'Ho-
tus eorum est, de quo per Psalmistam dicitur: mines namque perversi, vel etiam daemones duobus
« Mei autem Jiene moii suntpedes,-pene effusi sunt modis nos decLpere conantur, id est blandiendo et
gressusmei (Psal. LXXII,2). > Et de quo rursum terrendo.
dicit: « Non Teniat mihi pes superbise, et manus « Talis populus non fuit, <» quia valde sunt ad
peceatoris non moveat nie (Psal. xxxv, 12). > Quia decipiendum astuti. Quorum terram, id est gravi-
ergo vel blanda saeculi diligentes, vel de viriutibus dam eorum mentem < fundavit Assur, > id est dia-
superbientes impellente manu Satanae moventur a holus, sicut et conlrario Dominus fundavit Skm.
statu perseverantiae. «,Dominus maiidavit adversus Nam sicul Ghristus fuudamentum congregationis
Chanaan, > id est adversus niotum eorum multi- esl religiosorum; ita diabolus fundamentum est
moda scandala movit, ut adversilalibus conleret congregationis reproborum. El huj'usmodi homines
fortesejus, id est virtutes, de quibus superblre sive maligni spirilus fn captivitatem h ansduxerunt
coeperant, et contritis forlibus,' id est confractis robustos Tyri, quia vel blandis persuasionibus, Tel
virtutibus dixit: asperis ierroribus traxerunt in peccatuni rdigiosos,
Non adjkies nllra, ut de religiosa conversatione qui mentis fortitudine robusti putabaniur.
glorieris filia Sidonis,'' quondam virgo, 'sed nunc Domus vero, id est mentes eorum, suffodiuniur,
ignominiosse actionis calumniam et opprobrium quia deserente Deo corda eorum internum retribu-
sustinens. Permitlit enim Dominus virtutes cohteri, tionis praemium non requimnt, ef in eo suffodiun-
dequibus mens elationein sumebal, ut cL vanse tur. quia falluntur, ut pro aeterna gloria de tempo-
prsesumptionis gloriationem aufeiens humiliiatis rali gralulentur. Suffodiuntur, quia dum futura coe-
sensum infundat. Quae virgo dicitur, non quia jam leslis patriae negligunt, in suis voluptatibus cadunt,
virgo sit, sed postquam statum salutis amisit, ad Suffossis etiam domibus ponitur fn ruinam Ttjrus,
confusionis suae cumulum appellathr, quod fuit. quoniam ablato fundamento charitatis fuit Ecclesia
Et ob hoc eliaih filia Sidonis vocatur, ciim in Si- feligiosorum. Nam, si in charitate radicafi et fun-
done stabililas vitae continentiam exjirfmatur. De- dati firniiter- persistererit, nullatenus a Cbaldseis
inde per increpationem ait: '' in ruinam poni valeret civitas eorum. Qua stibVer-
t In Cethim consurgens trans frela. > Ac si di- sa senteniiam in initio praeriiissam repetit propheta
cat : Vade in saeculurii, o religiose : «ibi quoque D dieens :
non erit requics iibi';» quia et ibi graviora nimisi JVERS.11. — « Ululate, naves maris, quia vastaia
adversa patieris. Omnis etlam ariima, quaein sae- esf fortiludo vestra. >
culi fluclibus posita est, et circumfertur omni ventoi Dissipata enim de monasteriis rdigione et dapso
doctrinae, Chanaan appellanda est; quod interjirc- ordine 'robur amiseruht, qui foras ad utililates ne-
taiur quasi fluctualio sive commolio. Prodest igitur cessarias egredi solebant.
Tyro et ejus angusliis robur perire Chananaeorum,, Vel omnia bona saeeuli hujus et universus morta-
ut dicatur ejus habitatoribus, quod ultra non va- lium labor incerto navium cursui comparantur, quod
leant injurias facere, et oppriniere iniquitate vir- cito"peritura sint, et cuncta navigantium fortiiudo
ginem filiam Sidonis. Quicuhqueadiabolo captusi solvatur. Sequitur :
est in diversorum perturbatione vitiorum, cl fradi- VERS.15. — « Et erit in die illa : In oblivionem
tus in contumelias ignominiae, ut polluat corpusi eris, o Tyre, septuaginla annis sicut dies
regis unius.
suum voluptaiibus et lurpjtudhie,Jsle filiusvelfilia L Post sepluaginia autem annos erit T3T0quasi canti-
Sidonis est. Cethim vero dicitur plaga consummata. cum meretrieis.»
El saepe videmus in sseculo quosdam de alio pro- Per Tyrum, ut saipe dictum est, intelligitui" vila
.229 ".OMMENT.IN ISAIAMLIBRI OCTO. — LIB. III. §50
feihjiosoruni, Tel Eeclesia eorum, si\ e anima quae- A quae quondam'fuerant relaxatae, in laudes com-
libpt reljgipga. Sed Tyrps in ruinam ppsita erit in pqne. Frequenta, caniktttw, id est saepe Iamentare,
oblivionem, quia quse fama celebris ubique habeha- ul apu^ -Opummemoriajiff sit, qui |p pblivipni tra-
tur, dum sancte viveret, jam a slatu suo iapsa in dijerat, quia et tu praeceptorum ejus oblita fueras.
oblivionem data esi omnibus, et vilis eflecta,' atque Sequilur :
in nihilum iam Deo quam hominibus est deputata VERS.17.— « Elerit post septuaginta annos: Tisi-
septuagitita annis, id est usque ad complelionem tabit Dominus Tyrum, et reducet eam ad mercedes
septuaginta annorum, hocjest usque ad perfeclionem suas, et rursum fornicabitur cum universis regnis
bonorum operum. Anni enim septuaginta jjuibus terrae super faciem terrae. >
etlsrael servivit bonorum operum plenitudinem
VERS.18.— t Eterunt negotiationes eius, et mer-
designant, qj.ae ppr sancti Spiriius gratiam datur cedes ejus sanctilicafaeDomino:noii condentur, ne-
secunduni legjs Qeealogum. Nam s?epties decem
que reponentur, quia his, qui habilaverint" co-
septuaginta sunt, «f septenarjus ad sepliformem ram Domino, erit
denarius ad negotiatio ejus, ut manducent
gratiam pertinet: numerum praecepto- usque ad saturitalem, et vesliantur usque ad velu-
rum D(ei.
U statem.'»
t In oblivionem, inquit, eris sicut dies regis
Post septuaginta am\os, id pst post acfajn pffi-
unius, > id est sicul aliquo rege mortuo dies, qui- el puprum jjpnorpni ^lenitudinem' vi»
bus regnavit, oblivioni tradunlur; ita dies, quibus n}tenj,jam
sitabil Dominus Tyrum, pristinam ei gptiam recj-
iu te justitia regnum habuit, eruut in oblivionem,
in morlua dens, et posl hsec reducet eam ad mercedes suas, id
quouiam j'ustitia, quse regnavit le, est, est ad lucra sua, ut iterum bona' i,,l.
el loco ejus successit alius rex, id estpeccatum; t*.i • suffi-
temporalia HJ
- scriptum quijipe est : « Etiamsi dixero justo, quod cientei; acquirat.
Et rursum, uf solebat, fpmicabitur, id est nego-
vitavivat, et confisus in juslitia sua fecerit'ini-
quitatem, omnes justitiae ejus oblivioni tradentur tiabitui'. Fornic>(,)0snim pr_onegotiatione vel diyi-
tiarum acquisilione poijitur. Nam quod ait : « For-
(Ezech. XXXHI, 15).' >
c Post sepiuaginta guteni annos, > id est post nicabitur, ejt erunt roercedes ejus santificatse Do-
mino; quia liis, qui habitaverint coram Dominc
tempus qu6 injuslitia? §ervivit, cerilTyro quasi erit negotiatio » ei senlenliae consonat, qua
> id estmalorum suorum re- ejus
canticum'meretricis, Dominus admqnet: « Facite vohis amicos de mam-
cordatio, id est planctus poenitentise. Meretrix emm, _ mpna
' ijiiquitatis (Luc. xix, 9). » Mamraona quippe
postcruam iornican desient• ---11 solet mterens eorum
, . .- j'i: - 1 . i " interpretantur divitim, quae licet justo labore aqui-
recoidari, quae gessil, et cum lugubri cantico me- sitae,tamen divitise
morare ea. Similiter et anima, ouae immuiidorum iniquituth appejlantur, quia ini-
. ., •,.:«."' ' «>' <'-A
U i,'/,..? quum, id est ab aequiiate discrepans est, ul alius
spintuum sugsesliomlius velut corruptorum libidmi
,." ,.!*. i,;ri i;i' <r; i n • -.- •"• ':,;i-> diviliis abundet, alius egeat. Quarum appetitus di-
subjecta dtu cpnsensit, tandem jesipiscpns cpn- cilur fornicalio, quia ille solus amor castus
funditur et ea est,
super bisT quae fecit,
-ii 1' < 1 , 1« luiii e 1. . ti itWi.rti 1 !»" plangit quae Deus ac proximus diligitur; quidquid infra di-
quo
turjJler egit. Canticum enim non gaudn sed mce ab his, qui saeculorenuntiaverunt,
ligitur, praesertim
siilise ac lamentatipnis vpcem nunc designat. Se- non casto amore : el ideo sicut dictum est",
diligitur
quilur ': appetilus, et acquisitio bonorum temporalitim appel-
VERS.16. — « Sjinie _eij:nai;am, circui ciyilatem laiur fornieatio.
meretrix oblhioni tradila : bene canla, frequejit.a Sed ej"us,qui sic fornicatur, negotialiones ac rner-
eanticum, ut niemorja tiii sit. > cedes sanctificatm sunt Domino, atque his, qui ha-
QaiA in cithara nisi carnis castigatio figuratur ? bitant coram Domino, fit negolialio ejus, quando
Citliara cjuippe ab inferiori parte sommi reddit, ita facit sibi amicos de mammona iniquitaiis; quando
et corporis maceratto atque humilis pceuitentia ab D ] divifias non ob aliud acquirit, nisi ut eas mini-
kno canticum dulce sursum in aures superni inspe- stret servis Dei. Itaque fornicabilur iterum cum
ctoris modulalur. Sume ergo, inquit, ciiharam, id regnh universseierrm super faciem terrm, quia in
esl carnis mortificationem, iri qua dulce mejos co- omnibus regnls et gentibus compelluntur huj'us
ram Deo resones, et circui ciwffafemEeclesiae, id vitae necessilatibus aqquirere justi bona tempo-
est esto inter pcenitentes, qui stare solent extra do- ralia.
mum orationis, vel-esto inier ultimos fiddium. Alii «JSt erunt negotiationes ej'us el mercedes ejusv >
enim fidelium sunt iu medio civitatis sanctaehujus; quas in ipsis negotiationibus assequilur, sanctificale
alii in extremis ejus. Nam sariclissimi quique Sunt Domino, quia in usus eleemosynarum ac pielatum
in medtVejus, qui vero minimi sunt in corpore expendent eas. Non enim condentur avare, neque
Christi, deguht in extfemis ejus. Civitateni ergo cir- reponentur jn proprios usus conservandae.His enim,
ctiit, qui inter istos humiliter se computans opera Ju- ijuf kabilaverinl coram Domino, id esl qui in mo~
stitiae sectatur. nasleriis manserint, serviet, negotiatio ejus, ut man-
Bene,inquit, cane, id est convenienter mala, quae ducent, el vestiantur ex ea. Munducenlin saturita-
gessisii, plange, et universas chordas virtulum, tem, idestnonad luxuriam, sed ad satielatem,
23t HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 232
naturae. Terminatis vero decem oneribus, afque A minemus, ut aliis voluminibus explanearus se-
traclatibus eorum jam praescnlem _libellum ler- quentia.
Explicit liber lerlius.

LIBER QUARTUS.
'"
CAPUT XXIV. perbi cum superbis, avari cum avaris, homicidae
VERS.1. — « Ecce Deus dissipabitterram, etnu- cum homicidis, fallaces cum fallacibus, et qui-
dabit eam, el affliget faciem ejus, etdisperdet habi- que similes cum similibus. Quod aulem sequi-
latoresejus. > tur:
VERS.2. — < Eterit sicul populus sic sacerdos, t Eterit sicut populussic sacerdos, > etc.,usque:
elsicut servus sic domintts ejus, sicut ancilla sic « Sicut qui repetit, sie qui debet, » juxta illud in-
domina ejus, sicut emcns sic ille qui vendit, sicut B D telligendum est, quod ait Dominus: «ln diebus Lot
feneralor sic qtti muluum accipil, sicut qui repetil edebant etbibebanl, et emebant,el vendebant, plan-
sic ille qui debel. > tabanl, et aedificabanl; qua dieauiem exiil Lot de
VERS.5. — « Dissipalione dissipabilur terra, et Sodomis pluit ignem et sulphur de coelo, et omncs
direplione pracciabitur: > jierditlit. Seciinduin haecerit, qua die Filius homi-
liaec el sequentia tle Judaeorutn caplivitaie et nis revelabitur (Luc. xvn, 28). > Ilaqtie sicul in
excidio specialiler inlelligi posstint, quia et per se- SoJomis oinnes diversis mundi actionibus inlenti
ipsum Dominus ipse pisenunikml, dicens : «Cumvi- simul perierunl, sic et in fine saeculionines pariier
derilis ab exercitu circumdari Jeiusaleiii, tunc sci- hi peribunt, de quibus nuiic piopbeta loquilur, quia
tole quia appropinquavit desolalio ej'us. Ttinc qui ctira suis habilalonbus mundus terminabiliir. Et
in Judsca sunt, fsigiant in montes, et qui in inedio tunc « diss'palione dissipabitur terra, > quoniam
cjus, discedant, eiqui in regionibus, non iufreiil in ab hac specie, quam nurc liabet, tola immulabi-
eam : quia dies ult.onis bi sunl, ut implcanlur om- tur. « Et diieplione praedabilur, > quia peccalores
nia quae scripla sunt. Vae aulem piaegiianlibtts et universi de ea lapieutur. Seauilur: t Doniinus enim
nulrieiilibus in illis diebus. Erileiiun p;cssma ma- cf locuius est verbum hoc. >
gna super terram, et iia populo hitic, et cadent Isi VCRSi. — « Luxit et defluxit terra, et infirmaia
oregladii, et captivi ducentur inomnes gentes(Luc. esl alliliido popuh lerrae. >
xxi, 20). > VERS.5. — « Et terra interfecla [ Vulg. infecta]
Itaque circa sensum, qui in his Domiiii verbis esl ;tb hubitatoiibus suis, quia liausgressi sunt
est, iulelligi polest veisari sermo pro|)belicus ab eo leges, iiiutavcrunt jus, dissipa\crunt foeius semjii-
loco, quo ait: « Ecce Doniinus dissipabit tcriaro, i leiii>.m. »
usque ad eum, qtio dicitur : < formido el fo\ea et VERS.6. — t Propterhoc malediclio \orabit ter-
laqucus siiper le, qtii babitalor es lerrse. » Tunc ram, et peccabunt habilalores cjus; itlcoque insa-
er.ini per Vespasiaiiura el Titum omnis lena Judtco- nieul culloies ejus, et relin^uenlur homiiies pau-
rum in vindictam Dominici sanDuiiiis dissipala est ci. s
el vastaia, ab omnibus bonis nudala, el habitalo- Mala, quaeprope fineni sseculi, id est temporibus
res ejus in capiivitalem sunt dispersi peromnesgen- nostris venlura erant, liis\erbis denuntiat Domi-
les, elpnpulus ac sacerdoles, et seivi ac ltberi, nxM,?Luxil,iuquil, lerra. Sicutlerra l.clalui in vir-
alque divites elpauperesin eoJem excidio pariter tutibus accolarum, sic luget in \itiis ct iniquitatibus
perieriiiil, aut in captivilatem ducli sunt, csetera f>j earura. Etdefluxil orbis, quia ubique exuberat ne-
vero, quaeseqiiitiitiir,ju\tabuncmodum intelligenda quitia. Nequitia enim, quae dicitur ab eo, quod est
studinsisob brevilalem rclinquiraus. Sed exordiura nequidquam, defeclio boni cst, qua quisque lendit
sermonis repetentes ad diem judicii generaliler ista ad nibilum. Etideo terra defluere dicitur, ct infir-
referamus. raari, qtiia ejus babiiatores nequilia defliiunt, acde-
Tunc enim « Dorainus dissipabit lerram, > quia ficiunl, et meme hilirmantur a Lono. Defluxil orbis,
moiiies requabil vallibus, et omnia qute in terra quia in toto orbe non solum cordis, sed etiam cor-
sunl igne consumet,« et nudabit eara > ab univer- poris bona valie sunt immnlala, ef pene in nihilum
sis babitaloribtis alque herbis el arboribus, et ab retlacla. «Infirmala cst alliludo populi lerrte, > quo-
omni sorde. < Et affliget faciem ejus, > quia omnis niam elalio terrenorum lioiriinum debilitata est.
superficics terrae ardebit. <El disperdetJiabitatores « Et ferra inlerfccta est ab habitatoribus suis, »
ejus, > quia congregabuntur anie euin omnes gen- quae solitam ferlil.tatem perdidit propter maliliam
les, el sepaiabit eas ab iiivicem sicut paslor sepa- iiihabitantium in ea.
rat o\es ab haedis (Matik. xxv, 52). > Sed et ipsos Vd tropica locutione positum est terram interfe-
reprobos in diversa disperdet, ut sint seorsum su- clam, dum terreni homines dicantur malis opeii-
S55 COMMENT.IN ISAIAMLIBRI OCTO. — LIB. IV. m
bus inlerempti. Exposuit enim, quomodo inlerfe- A 1 tari foris\ideanlur, inlus lanieneorum conscientia,
clam dixerit terram, cum carnales ut insipienles ac- dum hic peregrinantur, semper tristis est; reprobi
tione pessima demersos ostenderil, quia trangressi autem in piosperitaiibus mundanis toto corde lae-
sunl legesDei sequendo concupiscentias suas, mu- tantur. Unde per Salomonem dicitur: « Cor stulto-
taveruntjus ininjuriam, dissipaverunt foedus sempi- rum ubilsetitia, el corsapientium ubi tristifia (Eccle.
ternum mutuaesoeietalis et amiciliae. Jure enim fra- vn, 5). » Qui ergo nunc corde Iwtantur in praesenli-
terna dilectio et socielatis foedus sempiternum di- bus, in fine gemenl. De quo et addiiur:
citur: e Quia charilas nunquam cxcidit (I Cor. Quia « cessavit gaudium tynipanorum, quievit
xm, 8). > sonitus hetantium, conticuil dulcedo citbarae. > Om-
Propter koc, quia sie operali sunt, maledictio vo- nia enim, in quibus perversi homines nunc laetan-
rabit terram, quia propter malitiam humanam coe- tur, transacta tuncerunt, et Judex apparebit, qui
lestis malediclio terram absorbet, ut frucium 11011 reddat unicuique secundum opus ejus. Et paccato-
faciat. Unde primus homo post culpam audivit: res cum cantico jam non bibenl vinum, sed amam
« Maledicta terra in opere luo (Gen. m, 17). » Di- erit eis potio calicis irae Dei. Audiant hoc, qui in
vina enim pietas necdum maledicere vult homines, " conviviisnon solum gula et ebrietate, sedetauribus
sed malediclionem, quam ipsi raerentur, ad terram luxurianl, ut omnis sensus, et animae fortitudo mol-
inlorquet, ut ex ejus sterilitate afilicti resipi- lescat, quibus omnis potio et ebrietas, quae nunc
scant. eis dulcedinem mentitur, verlelur in amaritudi-
Sed proh dolor! humana pravitas afilictionibus nem.
jam non corrigitur, sed pejor efficitur.Hoc est enim, t Attiita est civitas vanitatis, > id estcivitas illa
quod dicit:« Maledictio vorabit lerram, et pecca- magna Babylon, cujus cives sunt omnes reprobi, iu
bunt hahilatores ejus. > Nam quanto magis fecun- cujus figura civitatem prius aedifieavit homicida
ditatem terrae maledictio coeleslis adimit, tanto avi - Cain (Gen. IV, 17). Indeet illud est, quod per Osce
dius peccant nonnulli habitatores ejus; ideoque in Dominus ad Israel dicit: « Quoniam Deus ego et
suis iniquitatibus, irascente Domino, relaxati, insa- non homo in medio lui sanctus, et non ingfediar ci-
nieiilaihuc graviore maliliacultores ejus, utamissa vitatem (Ose. xi, 9). » Sed haec impia civitas, quam
ratione, beslialiler invicem perimant. Et relinquentur Deos non ingredilur, et cujus exordium a maledi»
hominespauci, cselerisfame et gladio et mullimoda clo fratncida fuit, civilas csl vwtitath. Omnia enim
calamilate consumptis. iranseuntia vanitalis nomine censentur, dicenteScri-
Vel in adventu judicis insanicnl y>v&,timore lor- ( ptura: « Vanilas vanitaium et omnia vanitas (Eccli.
mentoriira immineiilium el confusione cordis el do- l, 1). t Haecilaque civitas in fine conteretur. Quse
lore. Quibus expulsis, relinquenlur kominespauci, id sunt autem domus civitatis huj'us nisi reproborum
estsoli electi; « mulfi enim sunt vocati, pauci vero singuli? Undepessimus daemon Ioquitur : « Rever-
decli (Matih, xx,16). > Qui ad comparationem mul- tar in domum meam, unde exivi (Luc. xi, 21). »
litudinis reproborum pauci sunt, sed in suo nu- Nunc enim apertae sunt domus islse, quia perverso-
.mero multi. Sed iniquorum futura calamitas descri- rtnm mentes patent omnibus dsemonum suggestioni-
bifur multifarie, cum subditur: bus, et libenter eas suscipiunt, Sed lunc clausa erit
VERS7. — « Luxit vindemia, infirmata est vi- omnh domus, nttllo introeunle, quia lunc sero re-
tis, ingemuerunt omues qti: laelabaiilur corde. > probi claudent conscientias suas, ul malignorum
VERS.8. — « Cessavit gaudium lympanorum, spirituum voluntati jam non consenliant, cum pu-
quievit sonitus lsetanlium, conlicuil dulcedo ci- niri coeperint.
tharae. > « Clamor erit super vino in plateis, t quiaqui
VERS.9. — « Cum canlieo non bibent vinum, per spaciosam viam sseculi incedunt, et vino vel
amara erit"polio bibenlibus illam. t terrenis curisinebriantur, amare flebunt. Quid enim
YERS.10. —« Altriiaest civitas vanitalis, clausa D per vinum designatur nisi vel immoderatus potus,
est omnis domus, nullo introeunte. > vel cura saeculi, vel quidquid mentem male debrial?
VERS.11. —« Clamor erit supervinoin plateis: Et quid per plateas, quse a latiludine dicuntur, nisi
deserta est omnis Iaelifia, translatum est gaudiumL vita eortim exprimitur, qui latam viam, quae ducit
ierrae. > ad-perditionem , ambulanl? nla.ro;, platos enim
VERS.12. — «Rdicta est in urbe solitudo, et ca- graece latiiudo vocatur apud nos, el inde platea no-
lamitas opprimet portas. > men accepil. Clatnor itaque erit super nino, id est,
Vindemia vero est, cum singuli homines de hoe. ex Tino in plateis qiiia i tunc plangent se omnes tri-
mundo quasi devineabotri colliguntur. Sed tifude-. bus-lerrae (Mallh. XXIT,5). > Unde et additur, quia
mia luxit, quia peccanlium finis mceslus ac flebilisi « deserla est omnis laetitia, translatum esl gaudium
est. Viiis vero genus humanum, quia « vitis fron- lerrae. > Translalum ulique ad coelum. Et quia, si-
dosa Israel (Ose. x, 1). > Sed «fis infirmata est, quiaL cut dictum est : « Attrita est ciTitas vanitatis, t
qui nunc ad perpetrandamala fortes sunf,, in resur- congrue sequitur., quia «relicta est in urbe solitudo,
rectione erunt infirmi. Et tunc ingemiscent omnes,, et calamilas opprimet porlas. > Quae est enim hsec
q-j.%tmtabantur eorde. Justi enim, licet aliquoties lae- urbs nisi Babylon ? El quse sunfportae urbis iUius
PATUOL.CLXXXI. 8
25S HERVEI BURGIDOLENSISMONACIII 256
nisi doctoreserrorum, qui eos, quos ceperint, in A Domiiium, in insulis maris nomen Dorainum Dei
confusionem ducunt velut in Babylonem ? Sed in Israd. >
hac urbe soliludo relinquitur, quia Babylon, in lene- Quia exlerminabuiitur impli, quia glorificabitur
bras exteriores missa, a nullo hominum deinceps Dominus in sanclis suis, propter hoc, o vos praedica-
visilabitur. « Et calamilas opprimet portas, > quia tores, gioiificate in doclrinh vestris Doiiifuumyet
magistrieirorumtormenlis subjacebunt. Yelportae non solum in toto orbe sed etiam in remotis insulis
sunt peccata, qnae func opprimentur calamilate} maris, praedicale nomen Domini Dei Israel, qui in
quia punienlur aeternaliter. Sequitur : sola quondam Judaea notus fuit. Deinde vox pro-
VERS.15. — « Quia haec erunt in medio terrae, phetarum inciucilur, ditens :
in medio populorum. > VERS.10. — « A finibus terrae laudes audivimus,
erunt in medio gloriam j'usti. >
Hmc, 'quae supra descripsit, lerrw,
ut ad veniet in aere Propbelae enim audierunl in spiritu resonare lau-
quia Domiuus, fertur, judicium des Chrisli non solum ab sed etiam a finibus
super montem Oliveti. Vel quia illud quod est orbis. Unde et dicunt: t orbe,
commune dicitur medium, hsecfient in medio terrm; Cantate Domino canticum
omnibus aderii ulom- novum, lausej"us ab extremis terrae (Jsa. XLII,10).>
quia^ommuiiiter Dominus, "
nes ralionem reddant, et absque personarum ac- Vel fines terrm intelligamus, ubi terrena desideria
fniiuiitur. Laudes ergo veniunt a finibus terrm, quia,
ceptione judicenlur singuli. Dixerat autem supe- in nobis fiuitaefuerint terrenae cupldita-
«
rius, quia relinqueniur homines pauci, > id est postquam
electi soli, pereuntibus cseteris. El nunc dat si- tes lunc demum Deum laudare possumus. « Non est
militudinem quomodo sint relinquendi, subjun- enim speciosa laus in ore peocaloris (Eccli.xx, 9).>
Ibi autem propheta gloriam Cliristi decantandam in
gens:
tota mundi latitudine vidit, considerans, quod a po-
« Qubmodo si jiaucse olivae quae renianserunt,
pulo Judafeorumgloria haec cognoscenda non esset,
excutiantur ex olea, et racemi, cum fuerit finita
vindemia. > Quia sicut paucae olivae remanenl in adjecit « Secietuni meum mihi, secretum meum mihi
arbore post exeussionem, et pauci in vinea racemi > Ac si dicat : Quod ego no\i, populus isle
(124).
post vindemiam, ita pauci remanebunt electi in die Judaicus nesciat, sed in meo fideliumque corde la-
judicii. Olea namqueest arbor, oliva aulempomum, teal. Rursumque cernens, quia zelo legis commoti
oleum vero jus, olivum autem liquor; sed invieem Dominum Sabbatis infirmos curantem
persecuti
pro se poni solenl. Expositus autem versus ita
P sunt, et discipulos ejus no\a praedicantes, cum e
etiam pronuntiari potest:« Quia haec erunl in me- contrario inde polius violaverint, doluil super
Iegem
dio terrse, in medio populorum : quomodo si rema- eorum ciecitale et nequitia, dicens :
centes olivse,quae remanserunt, excutiantur deolea, « Vse mihi! praevaricafores praevaricati sunt, et
et racemi, cum fuerit finita vindemia; > ita eliam
praevaricalione transgressorum praevaricati sunt. >
fient hsec, quae de electis subduntur; qtibmodo si Prmvaricati sunl
legem, cum legem adversus Chii-
remanentes olivae vel racemi colliganiur. Cbllecta
tum, et discipulos ejus defenderent. Vel post con-
enim multitudine reproborum, de quibus supra di- sideralam malorum damnalionem, justorumque re-
xerat : « Quoniam luxit vindcmia, >et in torculari
tributionem locutus est sibi ipsi prophela interno
vini furoris Dei calcata; pauci, qtii superfuerint cordis aflectu : Non
possum cuncta narrare quae
electi, ducentur ad gaudia de quibus subditur : haeret lingua mea faucibus meis, vox dolore
VERS.ii. — « Hi levabunt vocem suam alque cerno,
concluditur. Vm mihi! quantas considero pcenas !
laudabunt. »
et ob id maxime doleo, quia omnes praevaricati sunt
Comjilebunt namque Scripturam , quse dicit : legem Dei, et a justo Judice feriuntur. Sed ad prio-
4 Beati, qui habitant in domo tua, in saecula sae- rem sensum redeamus. Nam quia perseculiones
culorum laudabunt te (Psul. LXXXIII,5). » Se- D exinde sunt seculae, subjecit :
quitur : VERS.17. — « Formido et fovea, etlaqueus su-
« Cum glorificalus fuerit Dominus, hinnient do perle, qui habitator es terrae. >
mari. >In die judicii secundum Apostoli senlen- VERS.18. — « Et erit, qui fugerit a voce formidi-
tiam. « VenietDominus glorificari in sanclis suis, nis, cadet in foveam : et qui se explicuerit a fovea,
et admirabilis fieri in omnibus qui crediderunt (II tenebitur Iaqueo. >
Tkess. i, 5). » Cum ergo fueril glorificutus, hinnient Temporibus enim persecutionum Christianus ha-
de mari, quia voceni exsullalionis emitlent sancti de bitator ierrm, id est, cujus conversatio in ccelis non
hoc saeculorevertentes ad patriam. Tunc enim qui erat, qui radicem cordis in amore ierrenorum plan-
redempti sunt a Domino, t revertentur et venient in taverat, mala temporalia metuens dicebat apud
Sion laudantes, et laetilia sempiteina super capita seipsum : quia si nos urget haec persecutio, negabo
eorum (Isa. xxxv, 10). > Sequitur : me Christianum verbis tantummodo, el agam postea
VERS.15. — « Propier hoc in doetrinis glorificate poenitenliam; aliter eniin evadere nequeo. El talia

(i24) Alias, Et dixi: Secretum, etc.


oxj COMMENT. 1N ISAIAMLIBRI OCTO. — LIB. IV. 238
cogitans dtnn fugeret a voceformidinh, id estminas _. A de corporibus congregantur in lacum tartareum, et
persecutorum evadere quaererel, cadebat fu foveam sicut illi,qui in vinea laborasse dicuntur, omncs de-
negationis; etdum se explicare vellet de fovea, id nariuniTilseseternse communlter acceperunt (Mallh.
est poenitentiam agere cogiiaret, subito perimebalur xx, 10),» «licelindomoPatrismansiones multse sint
a persecutoribus, vel quacunque morte praeoccupa- (Joan. xiv,2), » et « stella a stella in daritate differai,
batur, et sic laqueo perpetuae damnationis cum Sa- (l Cor. xv, 41):» sic et omnes reprobi in congrega-
tana ligalus tenebalur. tionera «nius fascis aeternaedamnalionis congregan-
Potest et cupiditas iutelligi laqueus, quo teneba- tur, licet per fasciculos et zizania comburantur.
tur ille, qui se explicabat de fovea, quia ssepequili- Quiimvis vero varia sint genera poenarum, omnes
bet de talibus impediebatur agere poenilentiam, tamen colligati sunt in uno fasce. Nam, sicutuuo
dum ea, quaein mundo possldebat, limeret amilte- sole omnes tangimur, nec tamen sub eo uno ordina
re. Similiter et temporibus Antichristi fiet, postcu- omnes aestuamus, quia juxta qualilatem corporis
jus pefseeutionis atrocitatem, quia dies Judicii ve- sentitur etiam pondus caloris : sic damnatos et una
niet, recte subjungitur : esl gehenna quse afflcit, ct tamen non una qualitale
t Quia catiraclse de excelsis apertae sunt, et con- omnes comburit; quia quod hic agit valitudo corpo-
cutientur fundamenta lerrae, » etc. Tuncenim aper- B J rum, hocet illic exbibet dispar causa meritorum.
l-merunt caiaractm, id esl fenestrae de excelsh, quia Exeuntes itaque de hac vita congregubuntur singtili
coeli visibililer palebuut, ut electos susclpiant, et in congregalionemunius fascis in lacum, et clauden-
rejirobis unde sine fine contristenlur ostendant. tur ibi in carcerem. Infernus vero, sicutjiraemissum
t Et concutientur fundamenta terrae, > quia tantus esl, dichur lacvs, quia omnes, quos semel ceperit,
erit teirae motus, quantus- nunquam fuit. Mystice semper fluctuantes et trepidos tormenlis circum-
vero terra peccator est, quia post culpam audivit fluentibus absorbet. Carcer quoque vocatur, quia
homo : « Terra es, et in terram ibis (Gen. m, 19). > quicunque ab eo capli fuerint, slabiliter retinentur.
Sed quid tunc passura sit Jisec terra, id estunus- Claudentur, inquit, in carcerem de corporibus edu-
quisque peccator, ostenditur, cum dicitur : cli. Et post dies mullos, id est in fine saeculi,visila-
VERS.19. — t Confraclione confringetur terra, buntur, ut corpora resumere Teniant, et deinceps
contritione contcretur terra, commotione commo- puniantur dupliciter. Sequiiur :
vebitur terra. > VERS.25. — « Et erubescet luna, et confundeiur
• VERS.20. — t Agitatione agitabitur terra sicut sol, cum regnaverit Dominus exercituum in monie
ebrius, et auferetur quasi tabernaculum unius no- Sion, et in Jerusalem, et in conspectu senum suo-
ctis : et gravabit eam iniquitas sua, et eorruet, et C rum fuerit glorificatus.
non adjiciet ut resurgal. » « Eruhescet luna et sol confundetur, »-qnia « sol
Sic enim reprobus quisque tunc conlerelur, et obscurabitur, etluna non dabillumen suum (Mullk.
agitabitur ac sicut tabernaculum, in quo mansit xxiv, 29). » Fertur tamen quia sol aut luna, vel
una nocte prsesentis vilae, auferelur in mane, id est slellse lumen suum lunc non amittent, seJ ad com-
in resurrectione. El gravabit eam pondus iniquila - parationem lucis, quae Clnislus est, omnia ltimina-
tis suae,ut a terra levari nequeat, quando sancli ra- ria videbuniur obscurari, sicut et cereus luinen non
pientur « in nubibus obviam Christo in aera (I habet in radio solis.
Tltess. IV,16). Et corruet in baratlirum aeternaedam- Vel erubescet luna, el confundetur sol, cernens bo-
nationis, el non adjiciei ut resurgat, quia nunquam mines, qui suo fruebantur lumine, nihil dignum Dei
ulterius exibit inde. Sequitur : bonitate fecisse, « qui solem suum oriri facil suner
VERS.21. — « Et eritin die illa : visitabit Domi- bonos et malos (Mallh. v, 45), » quomodo si dispen-
nus super militiam cceliJn excdso, et supcr regcs : sator et villicus, veniente Domino, cernat familiam
qui supei- terram suni. > variis subjici erucialibus, el nequaquam sua im-
Milhiam cmli daemones appellat,_ qui sunt in hoc j); plesse praecepta.
aere. Aer quippe ccelum vocatur, sicut scripium Mons Sion et Jerusalem Ecclesia est. « Ula eiiim
est: c Milvus in coslo cognovit tempus suum (Jer. quae sursum esl Jerusalem libera est, quae est ma-
VIII, 7). t Vhiiabit^ergo Dominus super militiam ter nost.a (Gal. iv, 26). i Senes moium senectute
cmli in die illa, quia super aereas potestates vindi- maturi sunl. « Cani enim sunl sensus hominis, et
cabit. El super reges terrse, Id est super principes aelas senaclutis vila imraaculata (Sap. iv, 3).» Rc-
. sseculi, vel super dsemones, qui sunt reetores mundi gnabit ergo Dominus in monle Sion, el in Jerusalem,
tenebrarum harum. Sequitur: id esl Ecclesia. el in conspectu sennm suorum, id est
VERS. 22. — « Et congregabuntur in congrega- fidelium, qui malitri sunt moiibus, glorificabitur.
tionem unius fascis in lacum, el claudentur ibi in Vel mons Sion altitudo contemplationis est, qula
careerein, et multos dies visitabuntur.» Sion dicitur specula, Jerusalem visio pacis esl. Se*
' Cum de post
novissima die propheta dixisset, quia «in nes ejus suiit apostoli et palriaichae, et principes
die illa visilabit Dominus super militiam ccdi et religionis. In hoe igilur monle, et in hac Jerusalem
ierrae, > mox ad ca, quse quotidie'fiuntin morte re- manifestabit se Rex saeculorum, et coram liis scni-
proborum, menlis oculum reduxit. Exeuntes enim bus gloriam suamapeiiel. Itaque projihetata repro»
259 MERVEI BURGIDOLENSISMONACHl Mb
borum damnalione et j"ustorumfgloria, super his A « Quia factus es, inquit, forlitudo pauperi,» etc.
omnibus hymnum Deo propheta canit, subjungens : Quis vero iste pauper est nisi ille, « qui pro nobis
CAPUT XXV. pauper factus est, cum esset dives, ut illius inopia
VERS.1. —« Domine, Deus meus es tu, et exal- ditaremur ? > (II Cor. vm, 9.) Et quis egenus iste
tabo te, et confitebor nomini tuo : quoniam fecisti nisi Cbristus Dominus vel quilibet pauper spiritu ?
mirabilia, cogitationes anliquas fideles. Amen.» Factus est ergo Dominus fortiludo pauperi in tribu-
Confilebor,inquit, id est gratias ago noraini tuo, lalione, quia virlutem in passione Christo suo dedit,
quoniam fecisti mirabiliu, reddendo peccatoribus ut Judseorum saevitiam superaret patiendo. Egeito
quaeminatus eras, et sanctis quse promiseras. De quoque factus est in tribulalione fortitudo, quia cui-
quibus complesti cogitutiones anliquas, dicens de- libet pro se patienti adfuit. Et factus est ei spes a
ctis: « Venite, benedicti Patris niei, percipite re- turbine tribulationum, quia speravit in eo inter ad-
gnum, quodvobis paratum est a constitutione mundi versa. Nam «tribulatio patientiam operatur, patien-
(Matth. xxv, 34). > Et idem reprobis : « Discedite tia autem probationem, probatio vero spem (Rom.
a me, maledicti, in ignem selernum, qui praeparatus v, 3). i Et umbraculum ab mstu passionum factus
est diabolo et angelis ej'us (ibid., 41).» Aniiquitus est ipsi egeno, ne mens ejus ureretur igne doloris
enim cogitasti, quod a constitutione mundi praepa- B E immoderati. Sequilur:
rasli. Et hse cOgitationesfuerunl fideles, quia fideli- c Spiritus enim robustorum quasi turbo impel-
ler adimplesti quse cogitaveras, sicut in libro Josue lens parietem. » Sicut turbo impellil parietem, ut
prophelico ser.monede futuro j'ustorum regno quasi subruat, ita Spiritus robustorum, id est animositas
de prseterito dicitur : « Noii unum quidem verbum, fortium persecutorum impetit corpus nostrum, ut in
quod illis praestiturum se esse promiserat, irritum mortem illu'd praecipitet. Sed in tanto turblne suos
fuit, sed rebus expleta sunt omnia (Josue xxi, 45).» Dominus protegere non deSislit. Vel quomodo si
Unde etadditur Amen, quod interpretatur veievel fi- ventus imj)ingat parietem atque pertranseat; sie
detiter. Sedquaemirabilia fecerit,vel quas cogitationes turbo blasphemantium ac saevieniium Judaeorum
compleverit, et hic quoque declaratur, cum stibditur : Christo nocere non potuit. Sequitur :
VERS.2. —« Quia posuisli civitatem in tumulum, VERS.5. — « Sicut aeslus in siti, tumultum alie-
urbem fortem in ruinam, domum alienorum, ut non norum humiliabis, et quasi calore sub nube tor-
sit civitas, et in sempiternum non aedificetur.t rente propaginem forlium marcescere facies.»
Quaeest aulem haeccivilas nisi de qua superius Sicut sestus humiliat tumultum hominum quando
ait : < Altrita est civilas vanitatis ? > Cum autem _, ipsi tumultuatores sitim patiunlur, quia vox eis de-
civilas ex loto destruitur, in tumulo redigitur. Po- " ficit, sic humiliubis tumutlutn quo conlra martyres
suit ergo Dominus civitatem in lumulum, quia ma- latrant persecutores, qui sunt a sorte electorum
gnam illam Babylonem in judicio penitus subvertit. alieni. JSslus enim tribulationum fatigabit eos,
Quaeet domus alienorum est, id est eorum, qui sunt quando retribuet Deus tribulationem his, qui justos
a consorlio juslorum alieni. Sedhaeej'am ullranon tribulant, et sitim patienlur, quia nihil eorum quae
erit civilas, nec in sempiternum aedificabitur, sicut desideraverint habere poterunt.
supra dictum est: t Et erit Babylon illa gloriosa in Vel in aestu et sili humiliabuntur, quando cum
regnis, inclita in superbia Chaldaeorum, sicut sub- igne devolventur in Tartarum a facie Judicis. Ac
vertit Dominus Sodomam et Gomorrham (supra xm, sicut marcescunt propagines vineae, dum fortiter
19). > Sequitur : torrentur calore solis sub nube latentis, ita propagi-
VERS.3. — « Super hoc laudabit le populus for- nem fortium persecutorum marcescere fucies. Quid
tis, civitas gentium robustarum timebit te. > enim per solein sub nube latentem nisi j'udex, qui
VERS.4. — t Quia factus es fortitudo pauperi, nondum apparet, figuralur ? Ipse est enim c Sol j'u-
forlitudo egeno in tribulatione, spes a turbine, et stitiae (Muluch.iv, 2). » Quid per calorem solis nisi
umbraculum ab aestu.» ~
rj sentenlia judicis? Calor igitur occulti solis propagi~
Super hoc, id est ex hoc, quod posuisti eivitalem nem vitis siccat, quia latentis adhuc Judicis senten-
in tumulum sempiternum, luudubit populus fortis, tia vitam peccantium in morte facit mdrcescere. Se-
eleclorum concordans judiciis justitiae tuae, et civi- quilur:
tas gentium robuslarum, id est Ecclesia,sanctorum VERS.6. — t Et faciet Dominus exercituum om-
de cunctis gentibus congregatorum limebit te. nibus populis in monte hoc convivium piiiguium,
Est enim « timor Domini caslus permanens in convivium medullatorum vindemisedefaecatae.>
saeculumsaeculi (Psal. xvm, 10),» quo timore sem- Supra dixerat, quia -«confundelur sol, cum regna-
per Ecclesia justorum et in illo beatitudinis regno verit Dominus in monte Sion et in Jerusalem (su-
timebit Deum, quia perfecte non diligeret, nisi et pra xxiv, 25),» et nunc ad ea respiciens subjungit:
timeret Deum. Sed populus iste dicilur forth, et haec Quia faciet Dominus conviviumin monte hoc, vide-
civilas gentium robuslarum, quia sancli fortes sunt licet in monte Sion, id est in regno ccdorum, quia
hic in spiritali pretio, et ibi virtute resurrectionis t videbitur Deus deorum in Sion (Psat. LXXXUI, 8).»
confortati. Cur autem laudare et limere debeant Conviviumautem intelligamus, de quo scriptum est:
consequenier osieiidilur. «Beali qui ad coenam nuptiarum Agni vocati sunt
241 COMMENT.IN ISAIAMLIBRI OCTO. — LIB. IV 242
(Apoc. xix, 9). » fit iiem: « Justi epulentur, et ex- A tem in sempilernum. > Neque enim ultra poterunt
sultenl in conspeelu Dei, et delectentur in laetitia mori, sed asquaies angelis erunt, qui digni habe-
(Psal. LXVII,4). > Rtirsumque: « Secura mens quasi buntur sseculoillo. Sequitur:
juge convivium (Prov. xv, 15). » Hlud enim convi- t Et auferet Dominus Deus omnem lacrymam ab
vium satietas est internae dulcedinis, qui ex Tisione omni facie, et opprobrium populi sui auferet de
conditoris percipient, ut in aeternum vivant. Quod universa terra , quia Dominus loeulus est. » Variis
omnibus populis in monte Sion faciet Dominus, quia de causis nunc flent electi, quia nunc est tempus
sicut Lucas dicit: «Venient ab oriente et occidente, flendi. Alius idcirco plangit, quia malum fecit; a-
et aquilone, et austro et accumbent in regno Dei lius, quiabonum non fecit; alius, quia viliis impu-
(Luc. XIII,29).» gnalur; alius quoniam a reguo Dei peregrLnatur.
, Et hoc conviviumerit pinguium, et medullatorum, Opprobrium quoque patiuntur a pravis et infidelibus.
quia inlernae pinguedinis adipe saginati sunt, et Sed in die illa Dominus auferet lacrymam ab omni
uiedullis charitalis sunt pleni; sive quia pingues facie eorum, quia « gaudium et laetitiam obtinebunt,
sunl in bono opere, et medullati in gratia rectae et fugiet dolor et gemilus (Isa. XXXT,10),» Et op-
intentionis, illue congregantur. Erit et vindemim probrium eorum auferetur de universa terra, quia
Sefmcaim, quia finis humani generis est vindemia, B nusquam adTersus eos quisquam audebit mutire,
elsinguli homines sicut racemi. Sed electorum sed ab angelis honore magno congregabuntur a
vindemia est defaecata, quia non moriuritur in fae- quatuor plagis terrae, et subvehentur in coelum. Vel
cibus peccalorum suorum, sed ante mortem defae- opprobrium «orum auferet, qui ad imaginem condi-
cari stUdent. Erit ergo conviviumillud vindemimde- toris fuerant conditi, et tunc diaboli ac mortis eva-
fmcatm, quoniam illi soli ad epulas illas introdu- dent servitutem.-
centur qui vitam hanc immaculati finiunt. Sequi- VERS.9. — « Et dicent in illa die: Ecce Deus no-
tur: sjer iste, exspectavimus eum, et salvabit nos iste
VERS.7. — « Et praecipitabit in monte isto fa- Dominus : sustinuimus eum, exsullabimus et Iseta-
ciem vinculi colligali super omnes populos, et te- bimur in salutari ejus.»
lam quam orditus est supef universas natio- VERS.10. — «Quia requiescet manus Domini in
nes. > monle isto. >
VERS.8. — t Praecipitabit mortem [Vulg. mon- - In monte Sion c dicent in die illa : Ecce Deus
tem] in sempiternum. » noster iste, t quia juxta Psalmistam : « Videbitur
Quid appellatione vinculi nisijmortalitas haee de- Deus deorum in Sion (Psal. LXXXIH, 8). ».— « Beati
'
signalur? Unde scriptum est: t Dirupisti vincula ^ enim mundo cordc, quoniam ipsi Deum videbunt
mea, tibi sacrificabo hostiani laudis (Psal. cxv, (Matlh. x, 8). > Nam «videmus nunc per speculum
16). » Et quid per telam nisi mortalitatis vila figu- iri aenigmate, lunc autem facie ad iaciem (I Cor.
ratur ? Dicit enim Job: t Dies mei velociores trans- xm, 12). t Jta enimDeus nobis erit notus atque con-
ierunt, quam a texente tela succiditur (Job ix, spicuus, ut Tideatur spiritu a nobis singulis in sin-
25). > Vinculum aufem est super omnes populos col- gulis nobis, videatur ab altero in altero, videatur in
ligatum, quia omnes homines astricti tenentur vin- se ipso, videatur in ccelo novo et in terra nova,
culis carnis. Facies vinculi facies est mortalitatis atque in omni, quae tunc fuerit creatura, videatur,
huj"us, quae cernitur in corporibus nostris. et per corpora in omni corpore, quoeunque fuerint
Telum quoque super universas nationes Dominus spiritales oculi aciepeneniente directi.
crditus est, quia propter Adae peccatum ablata vi- Ad hanc ergo visionem, post vitae hujus tenebras,
vendi aeternitate temporalem interim Titam dedit eleeti pervenienles exsultabuntad invieem, dieeiites:
humano generi, donec inlerveniente morte immor- «Ecce Deus noster iste, exspectavimus et sustinui-
talilas ei per resurrectionem restituatur, cujus re- mus eum ». inter adversa tenlationum, sicut scri-
surrectionis adveniente die «praecipitabit Dominus -. i ptum est: « Exsppcla Dominum, vlriliter age, et
in monte isto faciem vinculi colligati super omnes xonfortetur cor tuum et sustine Dominum (Psat.
populos,» quia faciem mortalitatis, quae paret in xxvi, 14). > Et quoniam in hoc saeculo gaudere no-
carne cunctorum, delebit a corporibus justorum, luimus, exsullabimus, et laelabimur amodo insalu-
quando « mortui resurgent incorrupti, et nos immu- tari ejus, id est in Jesu Filio ejus, quia requiescel in
tabimur (I Cor. xv, 51).» Ob hoc namque in mon- monte hto munus, id est operalio Domini. Licet enim
te isto qui est Ecclesia, praecipitari dicitur facies in Qenesi requievisse legatur Sabbato ab operibus
vineuli hujus, quia in cseteris resurgentium, qui suis.(G«». II, 2), tamen dicit Veritas ejus : « Pater
non mutabuulur, nequaquam facies morialilatis a- meus usque modo operatur, et ego operor (Joun.
holebitur, quoniam adhuc passibiles erunt. V.,17).» Postquam igitur ea quse quolidie creat
Similiter el telam prmcipitabit, quia mortalem operari desierit in fine sseculi, requiescetab opera-
miseramque vitam hanc omnibus auferet, ut beatam tione manus ejus in monte Ecclesiae justoruro, « ut
immortalitalem dignis tribuat. Exponens aulem pro- ipsi requiescant a laboribus suis (Apoc. xiv, 15). i
pheta, quod dixerat faciem vinculi telamque gene- Quid autem de reprobis tunc fiat subjungitur :
ralem pnecipilandam, t praeeipitabil, inquilj mor-« »Et triturabitur Moab sub eo sicut terunlur _p3~
243 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 244
leaein plaustro. » M'oab quippe, sicul Hieronymus A lur quod ait prophcta : Quoniam munimenta su=
ait, dicitur ex palre, id est recedens a Deo Palre. blimium murortim tuorum concidenl, » etc.
Quicunque igitur a Deo, qui Pater omnium est, pec- Iu to-ram. quippe detraLitur, usque adpulverem,
cando elongalur, esl Moab.Nam et diabolum omnes- qui, deposito superbiae fastu, se terram et pulverem
que conlrarias fortitudines sub appellatione Moab esse cognoscit. Potest et subversio Jerusalem, quae
indicat humiliandas, et deducendas in Tartarum et perRomanos factaest, hisverbis praenunliari. Nam
instar pulveris conterendas. Sed isle Moab tritura- et populum Judaeorum superius ostendimus mystice
bilur, id est conculcando teretur, ut ab eleclis sepa- vocari Moab, Unde et quod ait quia triturubilur
retur, nihilque rcmaneat integrum. Sicut teruntur Moab sub eq, de illa Judseorum tiibulatione potest
palem plaustro, ut separenlur a granis, In nonnullis inlelligi. Sed et aliud,quod ait paulo superius, quia
eniin regicnibus agricolae, colleclis in unum sege- «posuisti civitatem in tumulum.» Vcl, quia «relicfa
tibus, plaustra cum rotis serralis superducunt, ut est in urbe solitudo (supra xxiv, 12), » ad eamdeiu
triticum exculiatur, et stramina comminuantur in destructionem lerusalem referri potest, quod ob
palcas, ut animalibus pabulum fiant. Sic igilur, ut brevitatem praelerivimus. Sequilur:
elecli veltit triticum soli remaneant, iste Moabtritu- CAPUT XXVI.
rabilur in illa tempestate, quaefiet in adventu Judi- " VERS.1. •— « In dieilla canfabitur canticum islud
cis. Nam «ignis in conspectu ejus exardescet, et in in lerra Juda : Urbs foititudinis nostrae Sion po-
oircuitu ejus tempesfas valida (Psal. XLIX,2). » Hae nelur in ea murus et antemurale. >
igitur lempeslate iriturabitur iste bonitatis refuga, VERS.2. — « Aperite portas et ingrediatur gecs
id est Moab a Deo recedens. Sequilur : justa custodiens veritatem. »
VERS.11. — t Et extendel manus suas sub eo VERS.3. — « Vetus error abiil, servabis paccm:
sicut extendit natans ad natandum.» pacem, quia in te speravimus, > etc.
Quando quis ad imum de superioribus labitur, In die illa, qua concident munimenta murorum
extensis manibus ruit, sicut qui nalat. Cum ergo Moab, id est tempore -quo praedicaiores destrucnt
praecipifabitur in barathrum iste Moab, id esl popu- omnem altitudinem extollenteE 3e adversus scien-
lus reproborum, expansis manibus velut natans, liam Dei, vel in die judicii, quo peribunt omnes
ruet circumfluentibus tormentis fluctuans. Et sicut malorum defensores, canlabilur hoc carmen exsul-
solet, qui nalat, totum corpus extendere, sic et isle talionis in terra Juda, id est in lerra confessionis,
allidetur in terram, irruens sonitum faciet. quae esl Ecclesia. Juda quippe confessio dicitur sive
« Et humiliabit gloriam ejus cum allisione ma- £ laudatio. Confessores igitur et laudalores Christi
nostrae
nuum ej'us, » utin novissimum laci depositus pro decantant dicenies : i Urbs fortitudinis
Sion, > etc. Sion interprelatur specuta, el specula
temporali gloria opprobrium susfineat sempiternum. dicitur urbs
Et humiliabii eum cum allisione tnanuum ejus, qui- fortitudinh j"ustorum, quia pcrvigil eo-
rum mens, dum sollicite circunquaque Jrespicit hi
bus iniquifates operabatur, quia sicut scriptum est: veniat culpa, dejirehendit,
«Per quse peccat quis, per hoc et torquelur (Sap. alto posita, priusquam
eamque quo sagaciter praevidet, et fortiier supe-
xi, 17). > Ad quem projiheta converstis adjyngit: rat.
VERS.12. — « Et munimenta subhmium muro- Vel Ecclesia esl urbs forlitudinh noslrm, quia
rtim (125) ejus concident, et humiliabuntur, et de- nullus extra eam resislere\alet anticjuo adversario.
trahentur in terram usquc ad pulverem. > In cujus Ecclesise aedificioSalvator tnurus poni di-
Sublimes muri Moab homines nequissimi sunt, citur. Ipse enim vobis murus est, quia ad corda no-
alque superbi qui per potentiam saeculituentur alios slra pertingere malignorum spirituum cursum ve
minus fortes iniquos. Sed in die illa concidenl mu- lat. Qui nostrae quoque fidei el antemurale posuit,
nimenta tnuromm istorum, quia tutatores malorum quia, priusquam se per carnero ostenderet praedica-
in poenas tunc corruent, et per mortis senlenliam Q tores myslerii sui projjielas misit. Recte enim an-
humiliabunlur ac delrahenlur in terram usque ad temuralis nomine vocantur, qui, dum subsequenlem
pulverem, quia caro eorum pulvis eflicietur. prasdicarenl Dominum, quasi anie murum stete-
Possumus et aliter istam murorum ruinam in- runt.
lelligere, juxla hoc, quod Aposlolus loquitur: « In Vel divinilas ejus est nobis murus, et humanitas
carne enim ambulantes, non secundum carnem mi- antemurale, post cujus adventum? quia unhersae
litamus. Nam arma militiac noslrse non carnalia gentes ad fidem susceptae sunt: Aperite, ifiquit por-
sunt, sed poientia Deo ad deslructionem munitio- tas Sion, o jiraediealores,et ingredialur gensjusta, id
num, consilia destruentes et omnem alfitudinem ex- estgentilitassine legisoperibus per fidemjustifteafa,
tollcntem se adversus scientiam Dei, tHin capti\i- cuslodiens deinceps operando veriiatem e\angcli-
tafem redigentes omnem intellectum in obsequium cam. Nam vetus error idolorum abiit. Dicit autem
Cliristi (II Cor. x, 5). t Dum igitur per apostolos Paulus: « Justificali igitur ex fide, pacem habea-
ae reliquos praedicalores sanctos hsec fiunf, comjile- nius ad Deuni, per Domiiium,nostrum Jesum Chri-

$£25) Alas tuoium.


245 COMMENT. IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. IV. *248
sium,perquem accessum habemus per fidemin gra- A pecuniam in zonis vestris, non peram in via, neque
iiam istam, in qua stamus, et gloiiamur in spe duas tunicas, neque calceamenta, nequevirgam por-
gloriae filiorum Dei (Rom. x, i). » Similiter et hoc letis (Matlh. x, 9). > De quorum gressu dictum est
loco: « Servabis, inquit, pacem : paeeni, quia in te ibi: «Ite ad oves, quae perierunl domus Israel.
speravimus.'» Qui enim non in se sed in Domino Eunles autem praedicale dicenles : quia appropin-
eonfidunt et sperant, eis gratia divina pacem servat, cjuavilregnum ccelorum (ibid.). t Pes igitur pauperh
ne aliqua offensione gratiain ejus amitlant. transitus est Dominicae Incariialionis, qua de lpeot
Vel angelis dici potest: Aperite portus regni cce- in locum ivil, atque gressus egenorum incessusprse-
lorum, et ingrediatur gens justa Chrislianorum cu- dicalionis apostolorum. Eum itaque conculcat pes
stodiens operibus veritatew fidei. Error enim igno- pauperis, et gressus egenorum, cujus elalionem con-
rantise veteris totus abiit, quoniam « non docebit terithumililasetconversatio interhomines atquedo-
ultraunusquisqueproximum suum et iratrem suum, clrina Salvatoris diseipulorumque ejusv
fllcens: Cognosce Deum. Omnesenim, inquit, scient Historialiterautem incurvavithabitantesin excelso,
me a minofe usque ad majorem eorum (Jer. xxxi, quia Judaeosquierantin arce Sion, subjecit Tito capti-
54). » Doctor namque lunc cessabit, quia Deum, vos. Et civitatemJerus&lemkumiliavitusquead pulve-
sicuti est, videbunt omnes, el dicent, quia velus " rem, quia non est in ea relictus lapissuperlapidem.
error abiit ignorantise prioris. Et quia certissime Quam conculcaveral pes pauperis, et gressus egeno-
scient nunquam se gratiam ejus, quam semper, rum, quia ibi Dominus ipse, et discipuli ejus prae-
dum hicviverent qusesierunt, amissuros, veLadversi- dicaverantj ae deanibulaverant. De cuj'us conversa-..
tatis aliquid jam passuros, congratulabuntur, di- tione subdilur :
centes : « Servabis pacem : pacem, quia in te spe- VERS.7. — « Semila justi recta est, rectus callis-
ravimus. > Forsitan propter animse corporisque justi ad ambulandum. >
tranquillitalem ingeminat pacem, Quod aiunt? Quia Semita quippe vel cullh justi actio est iritse con-
in te speravimus,prophela confirmat et exponit, di- versationis, quam Christus gessit, dum prsesenlis
cens : vifse cursum incederet. Quae semita recta est ad
VERS.4. — t Speraslis iii Domino, in saeculis ambulandum, ut omnes, qui reclae eonversationis
sempiiernis, in Domino Deo forti in perpetuura. > viam sequi eupiunt, per eam incedere post illum^
Sperant enim eleeti non in transileriis sed in non dubitent. Ad quem prophetarum voee subjun-
'
sempiternh smculis a Domino mercedern accipere, gitur:
qui fortis inperpeiuum perpetua dare tormenfa suis r' VERS.8. — « Et in semita j'udiciorum luorum,
hostibus potesf. Nam sequitur: Domine, sustinuimus le, nonientuum elmemoriale
VERS.5. — « Quia ineurvabit habitatorem (126) tuum in desiderio anirose. >
in excelso, civitatem sublimem humiliabil: humilia-' Prophetse enim sustinuerunt Dominum, quia diu-
Mt eam usque ad terram, detrahel eam usque ad, tius exspeclaverunt ejus adventum. Quse est semita
pulverem. > judiciorum ejus nisi rectitudo conversationis, quse
VERS. 6. — < Conculcabit eam pes pauperis, jirobatur in judiciis ejus ? In hac enim sustinuerunt
gressus egenorum. ». eum prophetse sahcli. Cujus nomen et memoriale
Temporemortis <incurvabii in excelso habitantes, erat in desiderio anitnm eorum, quia ejus charitate
quia superbos bumilians aeternis mancipabit sup- vulnerata mens eorum multum delectabatur, si vel.
phciis, atque civilatem eorum sublimem humiliabil nomeu aut mentionem ej"us ab ore cujusquam au-
usque ad terram, et detrahet usque ad pulverent, quia diret
elatam carnem eorum, in qua habitaverunt, in ter- Potest et Scriptura sacra memoriule ejus dici,
ram et pulverem reverti faciet. quia ibi memorantur opera ejus. Quae est fu deside-
Vel civitas liaecintelligatur illa magna Babylon. rio animm, quia sancta anima lecliones divinas au-
Aut certe Dominus incurvat habitanles in excelso^ D dire desiderat. Nam et omnes, qui veraeiter diligunt
cum superbos ad humilitatis gratiam inclinat. Et Salvatoris adventum, possuut ei versum istum de-
sublimem civitaler.i humiliat usque ad lerram et cantare. Nani qui nomen Domini habet in corde,
pulverem, quando elatam mentem.sic humiliat, ut aliud non desiddat. Deinde propheta suum pandit
se terram ot palverem esse cognoscat. Quam et pes desiderium, dicens.
pauperh conculcat, et-gressus egenorum, quia premi- VERS.9. — « Anima mea desideravit te in nocte,
lur exemplo Dominicae humililalis ej'usque discipu- sed el spiritu in prsecordiis meis de mane vigilabo,
Iorum. Eum namque pauperem hic accipimus, de ad le. >
quo Paulus ait: « Quoniaro propter nos egenus fa- Nox vero vita est praasens in qua, quandiu sumus,
etus est, cum esset dives, ut illius inopia nos divites dum inlerna suspicimus, sub incerta imaginalione
essemus (71 Cor. vm, S). caligamus, Unde propheta nunc advidendum Domi-
Egeni quoque fuerunt, quibus ab eo diclum esl: num, qiiadam se premi ealigine sentiens, loquitur 5v
« Nolite possidcre aurum neque argentum, neque «Anima mea desideravil te in nocte. >

_(I26) Alias habiiantes.


'
W IIERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI 248
Ac si dicat: In hac obseuritate vitse praesentis vi- A clementiam fuerit experlus? Redditque causas,
dere te appeto, sed adhuc infirmitatis nubilo cir- quare eum velit Dei justitiam discere: Quia «in
cumscribor. Ille autem fn prmcordih vigilat ad Do- terra sanctorum iniqua gessit, t el contra sanctos
minum, qui torporis et negligenliae tenebras a se tuos j'ugiter dimicavit, debet sentire tormenta. Rur-
repellens, menlis oculos ad aspectum veri luminis sumque Dominus senlentiam lemperans: « Et non
apertos tenet. Mane vero primaeva aetas est. Vel Tidebit, inquit, gloriam Domini, > id est sufliciet ei
mane fit in nobis, cum erroris nostri obscuritas pro unLrersa poena, quod me cum sanclismeisnou
Teritatis illustratione irradiatur. Mane fit in nobis, Tidebit in mea majestate regnantem. Sed qualiter
cum corda nostra justitise fulgor illuminat, quse ca> omnes iuiqui fallantur, adjungitur :
citas culpae velut nox deprimebat. De mane ergo «Domine, exaltetur manus iua, et non videant:
propheta vigilare se ad Deum in prmcordih suis videant, et confundantur zelantes populi, > id est
asserit, quia vel a primseva setate, vel ex quo Iuce fidelibus invidentes. Intellectum quippe reproborum
cognitionis ejus est illustratus, semper ad eum in- nunc merita obscurant, sed tuuc cognitio reatus
teudens voluntati ej"usobsequi studet. Atque de his, illuminat, ut et modo sequenda aeterna non videant,
qui Tigilarenegligunt, sententiam subj'ungit, dicens: et tunc ea, postquam amiserint, cernant. Nunc enim
« Cum feceris j'udicia tua in ierra, justiliam di- ea intelligere negligunt, vel appetere intellecta con-
gcent habitatores orbis.» temnunt; sed tunc ea intelligentes proeul dubio de»
Juslitiam dhcent, id est vigilare incipient habita- siderantesque conspiciunt, eum desiderata assequi
tores orbh, id est qui mente mundum inhabitaut. nequaquam possunt. Et lunc confunduniur, cum eos
Sed quando discent j'uslitiam? «Cum feceris ju- in conspectu Judicis testis addicit [f. adducit].
dicia tua in terra, > Te enim ad judicium veniente Tunc enim Judex exterius cernitur, et accusator in-
ad cor suum quisque reducitur, ut sancla jam, cum terius toleratur. Tunc enim omnis ante oculos culpa
agere non Talet, sentiat: et rectum, quod sequi de- reducitur, et mens super gehennae incendia suo igne
buit, ex tortitudinis suae poena cognoscat. Unde gravius torquetur, ac demum gehennalihus flammis
bene per Jereraiam dicitur: «Congrega eos quasi traditur. t Videant, inquit, et confundantur, et ignis
gregem ad victimam, et sanctifica eos in die occi- hostes tuos devoret.t Manus enim divinae operalio-
sionis (Jer. xn, 3).» In die enim occisionis sancti- nis nescientibus reprobis exaltatur, quia dies judicii
ficantur reprobi, quia tunc sancta, quae debuerant latenter appropinquat. Aliter tamen haec intelligi
agere sentiunt, cum digna pravitaiis supplicia jam possunt.
declinare non possunt. Sequitur: Quis enim est ini]>ius nisi Judaeorum populus,
VERS.10. — c Misereamur impio, et non discet qui Salvalorem impie peremit? Sed «Misereamur,
facere justiliam, in terra sanctorum iniqua gessit, inqu.it, impio,» quia post passionem Domini diutius
et non videbit gloriam Domini.» est exspectatus ad poenitentiam illeperfidus populuso
VERS. 11.— «Domine, exaltetur manus tua, ei «El non discet facere justitiam, > quia necexspecta-
non videant: Tideant et confundautur zelantes po- tus resipiscere Toluit, ut crederet in eum qui jusli-
puli, et ignis hostes tuos deToret. > ficat impium. «In terra sanctorum iniqua gessit, >
Vox est eorum, qui supra dicebant: «In semita quia replevil iniquitatibus Jerusalem elJudaeam, in
Judiciorum tuorum, Domine, suslinuimus te. > Mi- qua sancti patres habitaverant. «Et non videhit
sereamur, aiunt, impio non statim condemnantes gloriam Domini,» sed videbunt in quem compurixet
eum, sed adhuc exspectantes, et divinam misericor- runt (Zach. xn, 10). > Neque enim gloriam dtTini-
diam ei annuntiantes, si forte poenitentiam egerit. tatis ejus videbunt, sed formam servi, quam' cruci-
Et nos quidem ei miserebimur, sed ille discet facere fixerunt. Vel in primo adventu viderunt gloriam ej'us
justitiam, id est juste vivere. Unde et sequens ejus sicut nos, quando t Verbum caro factum est, el ha-
actio perversa.. Et ppstquam est misericordiam con- bitavit in nobis, et vidimus gloriam ejus (Joan. i,
secutus, additur, scilicet quia in lerra sanctorum D14).»
iniqua gessit, id est inler bonos male vixit ad ini- « Domine, inquil, exaltetur manus tua, et non
quitatis augmentum, Namsicuimagnalaus est inler videant,» etc. Manus enim Domini Christus est,
malos bene vhere, sic grandis ignominia est inter quoniam«omnia per ipsum facla sunt (Joan. i, 5).>
sanctos inique agere. Et ideo qui sic induratus esf Exaltata est ergo manus Domini, et non viderunt
iniquitate, ut et inter justos inique vivere non eru- Judaei, quia Christus in coelum ascendit non cre-
bescat, non videbit gloriam Domini, quam soli vide^ dentibus eis. Cum autem ad judicium yenerit, vi-
buntelecti, sed in aeternum damnatus perpeluas • debunt et confundentur hi Judaeorum populi, qui
sustinebit tenebras zelo Jegis persecuti sunt apostolos, etignh gehemi33
Vel Dominus ait: Misereumur impio, id"est mi- devorabit hostes ejus. Ubi voce electorum subditur;
sericordiam potius consequatur impius, et discal; VERS.12, —«Domine, dabis pacem nobis: omnia
dementiam meam, dum etiam ipse salvelur. Cui es enim opera nostra operalus es nobis.»
persona humanse impatientise propheta respondet; Tunc enim pacem dabit aeternam illis qui, dum
«Et non discet facere justitiam. > Et est sensus : Eli hic viverent, contra diabolum quotidie pugnave-
quomodo poterit nosse tuam justifiam, si tantaroi runt. Quibus omnia opera eorum operalus est, quia
249 COMMENT.UMSAIAM LIBRI OCTO. — LIB. IV. 250
sicutApostolus ait;«DJvisiones; operationum sunt, A per totum orbem facti sunt martyres, subjungitur
idem vero Deus, qui operatur omnia in omnibus vox eorum, dicens:
(I Cor. XII, 6).» Sed, Iicet omnia justorum opera VERS.17. — -t Sicut quae concipit, eum appropin-
Deus operetur in ipsis, ea tamen sic remunerat, ac quaverit ad partum, dolens clamat in doloribus :
si illa omnia haec sine ipso fecefint. Et notandum, sic facti sumus a facie tua, Domine. »
quod nihil pravi operis habeant, quibus omnia VERS.18. — « Concepimus, et quasi parturhi-
opera sua Deus operatus est. Deinde pcenitentes mus, et peperimus spiritum salutis. >
aiunt, quod ad reliquias Israel, quae sub Elia ere- Sicut enim mulier, quae eoncipit, instante partu,
dent, congrue potest referri. clamal in doloribus suis; ila sancti martyres, vor •
VERS.15.— « Domine Deus noster, possederunt -bum Dei corde concipientes, quasi parturierunt,
nos domini absque te, tantum in te recordemur id est angustia dolorum in iormenfis afllicti sunt,
nominis lui. > atque pepererunt spirilum, id est reddiderunt ani-
Hoc enim loquuntur, qui Domino servire debue- mam. Ut enim jara diximus, parturire est ante par •
runt, sed ab^immundorum spirituum dominio post tum dolere; parerevero, partum euundere.Parturie
haecin iniquitatibus possessi sunt. Sed nunc recor- runt ergo beali martyres, dtim in passione dolori
dari volunt nominis illius, ut semper ejus memores B bus urgerentur, atque peperunt cum emittefent
eum offendere jam caveant; et lantum in eorecor- animas. Quorum foriassis adbuc voce subditur :
dari quaerunt nominis ejus, quia «nemopotesl duo- « Salutesnon fecimus interra, ideo non ceciderunt
bus dominis servire (Mattk. vi, 24).» Recordatur habitatores teirae. >
enim nominis ejus, sed non in eo tantum, qui et Nam in ccelo,id est in corde eleclofum, satules
Deum cogilat, et ea, quse sunt extra placitum ejus, mullimodas operali sunt martyres; sed f» terra, id
aliquoties faeit. Sequitur : estin mente reproborum, salutes non fecerunl. Et
VERS.14; — «Morientes non vivant, gigantes non ideo non ceciderunt, sed in superbiam adhuc erigun-
resurganl: propterea visitasti et contrivisti eos, et tur hubitulores terrm, id est illi, qui praesens exsi-
perdidisti oranem memoriam eorum. > lium pro habitatione patriae diligunt. Vel eorum
Gigantes vel apostatas angelos ,vel superbos quos- vox est, qtii temporepacis post martyres fuerunt -
que homines nil obstat intelligi, cum propheta dicii: « Salutes in terra non fecimus. > Nain viri fortes
< Morientes non vivant, gigantes non resurgaut. > Israel, cumingentes hostium strages darent, salutes
Quos namquealios mortuas nisi peccatoresnominal? in populo suo fecisse dicebantur, sicut Samson, cuir-
Et quos giganles, uisi eos, qui de peecato etiam su- maxilla asini mille Philisthaeos interfecisset, ait ad
perhiunt, appellat? Morientes ergo non vivunt, quia Dominum : « Tu dedisli in manu servi tui salutem
peccando viam justitise perdiderunt. Gigantes etiam hanc maximam, atque victoriam (Jud. xv, 18). >
resurgere post mortem nequeunt, quia post culpam Sed et Jonathan, filius Saul, Philisthseos percussit^
suam,inflatipersuperbiam, etad pcenitentiaeiemedia alque dictum est: « Quia fecisti salulem magnam
non recurrunt. «Proplerea visitasli, et contrivisti in Israel (7 Reg. xiv, 45), > et ila dici solebat. Aiunt
eos, > id est absque dubio visitabis et conteres eos ergo : « Salutes non fecimus in terra, ideo non ce-
in die judicii. Ei perdidisti, id est perdes omnem ciderunt habitatores, » Ac si dicant: Praedicationis
tnemoriameorum, nejam ullra sit vel ulla menioria gladio gentem viliorum potenter non exstinximus,
eorum. Sequitur:" pro populo ,virtuluni pugnantes, et ideo prostrata
VERS.15.— «Indulsisti genti, DomLne,indulsisti non sunt vitia nostrae carnis, id est habitalores terrm
genti. Nunquid glorificatuses? Elongasti omnes ter- non ceciderunt.
minos terrae. > -, Vel amatores_saeculi sunt habilatores terrm, quia.
Genli Judaeorum Dominus saepe indulsit, id est mens eorum in terrenis habitat, qui non ceciderunt
peccata condonavit^ sed non est ab ea glorificalus, ab elatione sua. Quoniam salules non fecimus in
imo valde exhonoratus. Et in lanlum dilexit hanc H terrq, id est gladio verbi Dei potenter eorum mali-
gentem, ut eam,eligeret solam, et omnes terminos tiam et inlernum languorem non interfecimus. Se-
terrm, id est universas de circuitu nationes elongaret quitur vox Ecclesiae dicens de martyribus :
a se, et alienas reputaret. Sed quia et istse post re- VERS.19. -— < Vivent mortui tui, interfecti mci_
surrectionem ej'us accesserunt poenjtentes ad eum, resurgent. >
apte sequitur: Patet enim hoc. Qui enim pro Christo mortem su-
VERS.16. — t Domine, in angustia sua requi- bierunt, vere victuri sunt. Sequitur :
eierunt te, in tribulatione murmuiis doetrina tua c Exspergiscimini, et laudale, qui habitatis in
eis. > pulvere, quia ros lucis ros tuus, et terram giganlum
Omnes enim termini terrae, id est omnes orbis na- detrahes in ruinam. >
tiones requisierunt eum fn 'angustia cordis afflicti. « Exspergiscimini, qui habitatis iri pulvere, » itl
Et doclrina ejus in tribulatione murmurh fuit eis, est evigilate, qui dormitis in sepulcris, quia ros
dum, spiritu contribulato, praecepta ej"usmeditaren- tuus, oDomine, quoirrigabunlur utresurgant, ros_
tur. Murmur namque gemitum et orationem poeni- lucis, id est gratia, quam eis infundes, illuminans_
Sentiuni hic designat. Et quia ex ipsisgentibus multi est, ut, cordis nebulis effugatis, gloriam tuam jam.
251 HERVEI BURGIDOLENSISMONACIII 252
roanifeste videant. Quomodo enim jactis in terram A . visitet iniquitatem habifatoris terroe eontra eum, t
seminibus ros paulatim crescere facit herbas, et ad id est examinet pravitatem populi reproborum, qui
fruges sui generis pervenire; sic tuus ros in eleclis Tneute mundum inhabitat, et adversans eam ulci-
operabitur. « Et terram gigantum detralies in rui- scatur. '
nam, 1 id esl carnem superborum demerges in in- t Et revelabit terra sanguinem suum, i quem
fernum. corporibus humanis fusum biberat, quia tunc omnis
Vel ila : « Exspergiscimini, qui habitalis in pul- sanguis, qui effusus est, manifestabitur, et quare
vere, i id est lorporem et negligentiam abjicite, qqi ellusus sit declarabitur alque indicabitur. « Et non
lerrena semper cogitatis. /;; pulvere enim habitant, operiet amplius interfectos suos, J quia tunc omnes
quorum mens in terrenis cogitationibus moratur. resurgenl.
Sed quomodo tales ad laudem Creatoris exspergisci Vel de loco suo Domhius egredilur, quando mise-
possint, aperilur ; quia ros tuus, quo la\as ab hoc ricors, el miserator, et elemens pater filios neglr-
pulvere, ros lucis esl, id est gralia tua, per quam gentes ferire compellilur, el quodammodo de sua
cor a terrenis cogilalionibus mundas, illuminatrix sententia commutari. Dt visilel, et iram suam indu-
est, Pulvis namque cogilationum carnalium excaBcat cat super habitatores terrm. Quomodo enim, qui in
menlem, sed ros gratise supervenientis illuminat B carne sunt, Deo placere non possunt; sic qui in terra
eam. « Et terram gigantum delrabes in ruinam, > habitant. Terra vero nunc animam designat quai
quia mentem superborum gravabis, ul delerius cor- carnaliter vivit. Quae revelabit sanguinem suum, si
ruant. Sequilur : quempiam scandilazavil^t a vita dilectionis exslin-
VEKS.20. — t Vade, popule meus, intra cubicula xit. Vel sanguinem nustrum, quem susceperat, reve-
tua, claude ostia tua super te, abscondere modicum labil, nec operiet nos amplius, sed producet foras.
ad momentum, donee pertranseat indignatio. > Sequitur :
Vadimus, cum operamur; cubicula ingredimur, CAPUT XXVII.
cum secrela nostra nienlis intramus, oslia claudi-
mus, cum dcsideria illicila coercemus. Ostia quippe VERS.1. — « In die illa visitabit Dominus in gla-r
nostrse mentis desideria ejus sunt. Euntes ergo ju- dio suo duro et grandi et forii super Leviathan ser-
bemur ingredi cubicula, ut operantes non remanea- pentem vectem, et super Leviathan serpentem tor-
mus foris in favore laudanlium, sed ad seeretum (uosum, et opcidet eetum, qui in mari est. J
cordis revertentes, ibi s>loriam quaeramus. Ostia Gladius Domini est sententia judieis, de quo Job
e Fugile a facie gladii, quiniam ultor iniqui-
quoque diligenter claudenda sunt, ne fiat in nobis, C dicit:
quod Jeremias plangit: « Ascendit mors per fene- tatum gladius est, et scitote esso judicium (Job xix,
stras nostras, ingressa esl domos noslras (Jerem. ix, 29). > Qui gladius est durus, quia dure percutit, et
21). » Mors eniin per feneslras sive per oslia domus grandis, quia tam grandi plaga percutit, ut aalernam
ingredilur, cum peccatum per auditum et visum? mortem inferat; et fortis, quia frangi vel flecli non
aut per desideria mentes uostras penetrat. Abscondi potest a rigore suo, quo punit aHernalilcr im-
vero parumper ad momcntum prsecipimur, ut, dum pios.
in praesenti vila sumus, gloriam foris non quseramus Hoc igitur gladio visilabit Dominus iii die illa su*-
de noslris operibus. Omne enim tempus vita3lmma- per Lcviallinn, quia perpetuis diabolum tormentis
ns3 ad comparalionem selernitatis breve est ut mo- tradet. Leviathan quippe dicitur additamentum ee<-
menlum. Omnipotenlis autem Dei indignatio in boc rum, idest, additamentum hominum. Nam serpens
quolidie vim susedistrietionis peragit, quod viventes iste, quia hominibus, quos Deus creavit, peccatum
indigne dignis suppliciis demergil. Qux scilicet in- nddidit, vocatur Leviathan, id esl additamentum co,-
rum. Vel quia, dum se divinitatem eis addilurum
dignatio nunc quidem transit, sed in iine perlransit,
quia modo agitur, sed in muudi termino consumma- fallaeiler pollieeretur, immorlalilem abstulil, per ir-
tur. Quousque igilur perlranseut, id esl usque in _ risionem dicitur Levialhan. Sed propheta, qui nunc
finem saeeuli, jubelur Ecclesiae populus abscondi, serpentem dixerat, lorluosumque subjungit, interpo-
quia Dominus in nocle prassenlis viue transit per suit vectem, quia in serpentis lonitudine fluxa mol-
terram iEgypti, id est per bunc mundum, pereuliens lities, in vecle autem est durilia rigiditatis. Ut ergo
et durum signaret, et mollem, eliam vectem
primogenila iEgypliorum , et omnes quos foras in- hunc
venerit. Sequitur : nominal, et serpenlem. Durus quippe est per mali-
VEUS.21. — « Ecce enim Dominus egredielur de fianij mollis per blandimenta. Vectis ergo dicitur,
loco suo, ut visitet iniquilatem habitatoris terrce quia usque ad necem percutit; serpens autem, qaia
coiitra eum : et revelabit terra sanguinem suum, et se per insidias molliler infundit.
non operiel ultra interfectos suos. > Quid vero maris appellatione nisi corda car-
Quis est Domini locus nisi supernum ccelorum nalium tumidis cogilationibus llucluosa ligurantur?
habitaculum; unde scriptum est : « Quis ascendet Quid autem ceti nomine nisi antiquus hostis expri-
in montem Domini, aut quis slabit in loco sancto mitur, qui dum mentes sasculariuni possidendo pe-
ejus? > (Psal. xxin, 3.) Egredielur itaque de loco nelrat, quasi in eorum lubricis eogitalionibus na-
sancto suo, quia de eoeloveniet ad judicium. s Ut tat? Hunc ergo ceinm inteificiel Dominusin dicVl-a,
2S5 , COMMENT.IN ISAIAMLIBRI OCTO. — LlB. IV. 254
quia perpetuis eum suppliciis mancipabil. Sequi- A j lerponitur : -«Florebit, el gcrimnabil Israel; > alque
tur: de illis qui ingrediebantur impetu ad Jacob, subdi-
VERS.% — «In die illa vinea meri cantabit ei. > tur . « Et implebunt faciem oibis semine. > Sequi-
Yinea meri plebs Israelitica esl, quae quondam in tur:
sanctis Patribus merum gratiaespiritalis et bonorum VERS.7. —«Nunquid juxla plagam percutientis
operum habuit, sed in passione acetum pro mero se percussit eum, aut sic cecidit (128) interfectos
dedit ei sitienti. Sed quando reliquiae illius in flne ejus sicut occisus est? t
convertentur, et dicent: i Benedictus, "qui venit in Non ita percussit Dominus populum judaicum,
nomine Domlni, in die illa vinea meri canlabit ei quomodo ipse pereussus est ab eo; neque sic occi-
(Matth. xxi, 9), > quam quia Bominus ipse quon- dit cum,-quom"odo ille martyres ejus. Bli enim sine
dani_custodire seniper solebat, et tamen per Roma- misericordia crueifixeruiit eum, et praedicatores
nos eam affliclurus erat, subjungit: ejus inteifecerunt; ille autem per quadraginta an=
VEHS.5. — « Ego Dominus, qui servo eam, re- nos spatiuni poenitentiaemiseiicorditer eis conces-
pente propinabo ei. s sit. Sed quid de hac plebe subdilur nolente con-
Hoc de anliquis et novellis temporibus dicitur. verti ?
Servo eam temporibus Ezechiae, temporibus Zoroba-J. VERS.8.— «In mensura contra mensuram, eum
bel, temporibus Machabaeorum, tempovibus aposto- abjecta fuerit, judicabis eam. >
loium. Sed nunc repente propinabo ei calicem iras « Cum abjecta fueiit, » id esl ab aposlolis dere-
meae per Vespasianum et Titum. Rursum de priori licla nolens agere poenitcntiam, «judicabis eam in
tempore dicit:- - mensura contra mensuram, » ut qualia egit, talia
t Ne forte visitetur contra eam, nocte et die servo recipiat. Occidit Salvatorem: occidatur a Romanis.
eam. > Ne visitelur contra eam, id est ne fiat ei ma- Dispersit per mundum prsedicalores expellendo a
lum ab aliquo. Nocte et die, in prosperis et adver- finibus suis : dispergatur a solo proprio pcr uni-
sis, vel assidue servo eam. Et pro malis quae sub versum orbem. Sequitur : « Meditata est in spiritu
Novo Teslamento fecit in eum, adjicit: suo duro per diem aestus. >
VERS.4. —«Indignatio non est mihi. i VERS.9. — «Idcirco superhoc dimittelur iniqui-
Jure enim indiguatus est Dominus, quoniam . las domui Jacob, et iste omnis fruclus,* ut aufe-
< In propria vcnit, et sui eum non receperunt ratur peccatum ejus. s
(Joan. i, 11). s Et adjunxit: Dies mslus est tempus tribulationis. Judaea ego per
t Quis dabit me spinam et veprem in praslio, s id o( diem csstus, id est eo tempore quo Chrislum persc-
est me faciet durum et asperum, ut per Romanos quebatur, medilata est in spirilu siw duro, quia in
consurgam in pr&liura coutra gentem hanc, qui corde suo adamantino se exercuit ad malum, et
semper mansuetus et misericors esse consuevi? At- excogitavit adversa, quae faceiel Domino juxta il-
que subdit: lud : « Qui cogitaverunt iniquitatem in corde, tota
« Gradiar super eam , succendam eam pari- die constitiiebant proelia (Psal. cxxxrx, 5). i Semper
ter. * enim studuerunt eum persequi. Idcirco, quia perse-
VERS.5. — « An potius tenebo (127) fortitudinem cuti sunt eum usque ad mortem, super hoc, id est ex
meam? i hoc quod ita meditati sunt contra eum, dimitletur
Gradiar super eam conculcans eam; et succendam iniquitas domui Jacob, id est illis qui post resurre-
pariter, id est totam simul gerilem igne ira? niese ctionem ejus per apostolos credent, quibus ipse
consumam. An polius tenebo fortiludinem meam dixit: « Cum exaltaveritis Filium hominis, tune
parcendo illi ? Utique parcam illi, quia sequitur; cognoscetis quia £go sum (Joan. VIII, 28). > Et
« Faciet pacem mihi, -facief pacem mihi. » Pacem Petrus postea jam corde compunetis et consilium
sub apostolis, paeem sub Elia faciet. - quaerentibus, quia se Christum crucifuisse cogno-
VERS.6. — Qui ingrediuntur Lmpetu ad Jacob, D - verant: « Posnitenliam, inquit^ agite, et baptizctur
florebit, et germinabil Israel, et implebunl faciem unusquisque vestrum in nomine Domini noslri Jesu
orbis semine. > Christi in remissionem peccalorum vestrorum, et
Apostoli qui, «ubi erat impetus spiritus, illue accipietis donum Spiritus sancli (Act. n, 38). » Ait
gradiehantur (Ezech. i, 12), > ingrediebanlur im- igitur quia idcirco dimitletur iniquilas domui Jacob,
petu vehemenlis spiritus ad Jacob, id .est ad popu- et iste omnh fructus ejus est : ut auferat peccatum
lum Judaeoruni, Evangelium illis praedicanles; ei ejus. Nam nisi offenderenl inHiapidemoffiensionis, u-t
lunc Israel, id est populus Hebraicus, floruit fide implerenlur faeies eorum ignominia, non quairerent
bonisque cogitationibus ," et gerininavil, sanctis nomen Domini Jesu, per quod datur remissio pec-
operibus; ac deinde ipsi prsedicatores, qui ingre- catorum. Vel Dominus m Spirilu suo duro atque
diebantur impelu spiritus ad Jacob, impleverunt fa- vehementi meditatus est contra Judaeam in die mstus,
ciem totius orbis semine prsedicalLauis. Cum autem id est in tempore persecutionis, quando ardentior
dicitur: « Qui ingrediuntur impetu ad Jacob, > in- indignationis dies est atque poenarum. Sequitur:

(127) Alias tenehit. (128) Alias, occidil.


255 IIERVEI BURGIDOLENSISMONACIII im
« Cum posuent omnes lapides altaris sicut la- A VERS.12. — « El erit in die illa, perculiel Domi-
pides ciueris altisos, non stabunt luci et delubra. > nus ab alveo fluminis usque ad torrentem iEgypti,
Quod fapluri erant Roniani, Judseam dicit factu- et vos congregabimini unus et unus filii Israel. >
ram, quia propter ejus rebellcm pertinaciam factum Percutiet atque vastabit Dominus terram Judaeo-
est;iRomani enim posuerunt omnes lapides allaris rum ab Euphrate sive a Jordane usque ad Nilum
Dei sicut lapides cineiis allisos, quia templum suc- sive Ryconorum; et vastatis regionibus, pauci qui
cenderunt, sicut et in Psalmo dictum fuerat: «In- superfuerint Judsei, congregabuntur in diversis lo-
cenderuntigni sanctuarium luum (Psal. LXXIII,7). > cis unus et unus, ul adhuc rebellare conentur. Sed
Sed iquando deslructum esl templum Jerusalem non his de Judaeoruni exterminio dictis, de gentilium vo-
steterunt luci el delubra, [quia tunc praedicantibus catione subditur:
apostolis in gentibus succisa sunt idolorum nemora, VERS.13. — « Et erit in die illa, clangetur tuba
el subversa sunt fana, ut ibi aediflcaretur Eccle- magna, et venient, qui perditi fuerant de lerra As-
sia.Nam de deslruclione Jerusalem adhuc subditur : syriorum, et qui ejecli eiant in terra jEgypti ,xet
VERS.10.'— « Civitas enim munila desolata erit, adorabunl Dominum in montesanctoinJerusalem.Ji
speciosa relinquelur, et dimittetur quasi desertum ; Tuba quippe magna vox apostolicae praedicationis
ibi pascetur vitulus, et ibi accubabit, et eonsumet ^ est. Terra Assyriorum genlilitas est. Assyrii nam-
summitates ejus. > que sunt daemones, qui convincenl iniquitates, et
Muris namque munita erat Jerusalem, et gloria eoarguent in adventu Judicis peccatores. Sed et
saeculi speciosa; sed tan.iem, abscedentibus Roraa- terra JEgypti gentilitas est, quoniam vEgyptus dici-
nis, dimissa est quasi desertum. Vitulum appellat tur tenebrm, et appellatione tenebrarum exprimi-
Titum Vespasiani filium, quia et Jeremias Ghaldaeis tur caligo menlium lumen verifatis ignoranlium,
ait: « Exsultatis, et magna loquimini diripientes Mons sanctus in Jerusalem Christus est in Ecclesia.
haereditalem meam, quia elfusi estis sicut vituli su- Sequitur :
per herbam, et mugistis ut tauri (Jer. L, 11), > CAPUT XXVHI.
IIIc ergo vitulus pastus est ibi, et accubavit, quia VERS. 1. — « Vae coronaa superbiae, ehriis
ibi cuncta -devoravit; et ibi obsedit, et summitales Ephraim el flori decidenti glorise exsultationis
ejus consumpsit,qui turres illius destruxit. Sequitur : ejus, qui erant in verlice vallis pinguissimse er-
VERS.11.— «In siccitate messes iflius conteren- rantes a vino! >
tur, mulieres venienles et docentes eam. > VERS.2. — « Ecce validus et fortis Dominus slc-
Quia t messis est consummatio saeculi (MaHh. , ut impelus grandinis, turbo confringens, sicul im-
xin, 59), sicul ait Dominus; messis populi hujus ve- petus aquarum multarum inundantium, et emissa-
cari potest mors, quam in illa obsidione"pertulit, rum super terram spatiosam. *
quia fere totus fame e.t peste, et gladiis est in-., VERS.3.—« Pedibus conculcabilur eorona super-.
teremptus. Sed messis ista siccitatem habuit, quia biaaebriorum Ephraim. >
sine gratia Dei et fide mortui sunt omnes hi. Quoi VERS.k. — «Et erit flos decidens gloriae exsul-
contra <le populo eleetorum dicil: « Ros morabitur tationis ejus, qui estsuper veiticem vallis pinguium
irxmessione mea (Job xxix, 19). > Ros enim, qui[ quasi temporaneum ante maturitatem aulumni;
desuper cadit, gralia est, quae de sursum descen- quod cum aspexerit videns, statim ut manu tenuerit,
dit. Et ros moratur in messione juslorum, quia prae- devorabit eum. >
sentem vitam in gratia Dei finiunt. VJCRS; 5. — t'ln die ilia erit Dominus exercituum
In siccitate ergo messes illius, conlritae sunt mu- corona gloriae : et serlum exsullationis residuo po-
lieres, quia non solum virilis, sed et femineus sexusi puli sui. >
ibi consumptus est in peccato perfidiae. « Mulieres, VERS. 6. — « Et spiritus judicii sedenti super
inquit, venientes et docentes eam. > Instante obsi-. ' judicium, et fortiludo revertentibus de bello ad por-
dione, forsan veniebant antea mulieres industresj D tam. >
j/. illustres] in Jerusalem, et docebant viros, quem- VERS.7. — « Verum hi quoque pra? vino nescie-
admodum resisterent hostibus. Vel mulierum no- runt, et prae ebrietate, absorpti sunt a vino, errave-"
mine signari possunt reliquae civitates Judaeorum, rurit in ebrielate, nesciefunl videntem,i^noraverunt
quae Jerosolymitanis auxiliabanluiv Sed quod mu- judicium. s
Ueres viros docuerint credi potest, et ex eo quod se- VERS.8. — « Omnes enim mensae repletse sunt
quitur: vomitu, sordibusque, ita ut non esset ultra locus. >
« Non est enim populus sapiens. t Quia videlicett Textum litteraa posuimus, ut ad ejus sen-
sapientiam Dei, quae Christus esl, ignoravit, ideoquee sum verius attingamus. Decem tribus vocabantur
et humanam industriam perdidit. Atque de ejuss Ephraim, vel ab Ephraim filio Joseph, cujus tribus
excidio subditur : t Propterea non miserebitur ejus,, copiosior erat ef noliilior, vel a Jeroboam filio
oui fecit eum; et qui formavit eum, non parcet ei.»t Nabath Ephrateo, qui prlmus super^eas rex est
"Vel sapiens non esl, quia Scripturarum scientiami constitutus.
perdidit, et propterea venientibus Romanls non par- Vce, inquit, eoronm superbim ! id est multitudinl
c. t ei Dominus. Sequitur : superbiae, scilicet ebriis Ephruim, id est erranlibu^
257 COMMENT.IN ISAIAM LIBIU OCTO. — LIB. IV. £58
idololatris decem tribuum ! et -vaeflori gloriw ejus, Apheta:«
. Omnis caro fenum, ,et omnis gloria ejus
quia cito <leeidet. Qui erdnt lemporibus David et-Sa- quasi flos feni (Isa. XL, 6). » Sed hic Hos est deci-
lomonis in vertice vallis pinguissimm,id est in monte dens, quoniam « exsiccatum est fenum, et cecidit
templi, qui est super vallem {Jelhsemani. Nam a flos, quia Spiritus Dei sufflavit in «o (ibid. 7). >
parte vallis illius veniebant ad templum, ibique fige- « Qui erant in vertice vallis pinguissiriite, > quia
bant tentoria. depfimebant Ecclesiam. Quasi enim supra verlicem
Ecce validus et forlis Dominus, ut expugnet eos ei erant, quam sajculari potenlia conculcabant.
per manus Assyriorum, sicut vehemens lurbo con- Vel quia non sequebantur tenuitateni mannae,
fringens impetus grandinis, ct aedificia subverlens. et humililateni ecclesiasticam, sed in monte su-
Et sicul hnpelus aquarum fortitei inundantium per perbise pinguissimo versabantur ebrii erroribus.
terram plenam omnia levia facile trabit, sic Dorai- - t Ecce validus et fortis Dominus sicut impetus
nus per impetum multitudmis Assyriorum rapiet grandinis , turbo confringens, » quia secundum li-
decem tribus in captivilatem. Et lune inimicoium bri hujus sequentia, veniens ad judicium « allidet
pedibus conculcabilur comiia superbiceislorum, quia eos in tiirbine elin Iapide grandiuis (Isa. xxx, 50); >
destruetur regnum eorum. sicut impetus aquarum multarum inundantium,
t Et eritflos gloriaeejus quasi temporaneum ante " quia c Spirilus ejus velut torrens inundans usque
maturitatem., quod mox devoratur. > Hoc est di- ad roedium colli, et ad perdendas genles ad nihilum
cere : Quomodo si invenialur racemus in vinea, vel (ibid. '28). >
in arhore friictus anle malurilatem autumni, et « Pedibus conculcabitur corona superbiss ehrio-
mox, ut eum aliquis aspexerit, concupiscentia du- rum Ephraim, > sicut justis per Malachiam diciiur:
ctus rapial eum avide, el eomedat, ita Sennache- t Egrediemini et salielis sicut viluli de armento, et
ribet exercitus ejus, videns gloriam decem fribuum, calcabitis impios, cum fuerint cinis sub planta pe-
concupiscet eam, et auferelaYquebonaearumomnia. dum vestrorum in die$ qua ego facio dicit Dominus
In die illa , hoc est in tempore, quo decem tri- (Malach. IV, 2). >
bus in captivitalem ductse fuerinl, erit Dominus t JEt erit flos decidens glorise ejus quasi tempora-
residuo popuii sui, id est Judae et Benjamin , corona neum ante maturitatem autumni, quod mox, ut
glorim, ul protegat eos et "honorifieel. Et ipse erit mane venerit, comedetur, > quoniam haerelici, eum
spirilus judicii Ezechiae sedenli super judicium, id de hac vita exierint, non exspeclanl ad-tormenta
est in throno, judiciali, quia inspirabit quomodo diem judicii, quae per maturilatem autumni polest
judicet. Et ipse erit « forliludo revertentibus de p( inlelligi, sed •slalim ab aniiquo hostede\oranturin
beUo (IVReg. xix,55)j > quo percussit Angelus Do- seternae perditionis barathrum absorpti.
miuiin castrisAssyriorumcentum octogiuta quinque t In die illa erit Dominus corona gloriae residuo
millia. lerunt enim Judaeicolligerespoliaeorum, et populi sui, »id est his, qui in Ecclesia permanent,
reversisuntJerusalemdeGoelohabenlesforlitudinem. quia perfecti, cum de hoc sasculo exeunt, mox re-
Verum hi quoque , id est duse tribus prm vino gni coronam percipiunt. Et ipse Dominus erit Spiri-
erroris nescierunt liberalorum suum 4 et praT ebrie- tus judicii sedenli super judicium, quia inlimabit
tate, id est per idololatriam, et per Manassen erra- Salvatori nostro, quemadmodum judicet, qui ait :
verunt. Sacerdos el propheta nescierunl prm ebrielale t Non possum ego a me ipso facere quidquam , sed
errorum, quia ^sacerdos immola-sit idolis, et pro- sicut audio, judieo (Joan. v, 50). >
pheta valicinatus est in Baal. Omnes enim men- Et ipse Dominus erit forlitudo revertentibus -rfe
sm replelm sunt vomilu, sordibusque quia in omni- bello, id est de vitse hujus certamine : ad portam,
bus eorum mensis erant carnes, quae fuerant iddlis id est ingressum regni ccelorum. Solel enim hostis
immolatae, et caelera daemonum sacrificia, ila ut nul- antiquus cum suis satellitibus ante regni januam
lus superesset locus ibi absque sordibus hujus- gravia concitare praelia, ut fidelium animas de cor-
modi, ne Dominus in eis locum hahilalionis haberet. 1D poribus egressas coelum intrare non sinat, et id-
Sed lisec intelligi et aliter possunt.ijuid enim per circo Dominus electis suis ad poriam fortitudo e&i.
decem tribus,quae deserenles templum Domini co- « Verum hi quoque prae vino nescierunl > quia
luerunt idola nisi multitudo signatur haereticorum; et hi, qui sunt in Ecelesia, curis saecularibus
hi enim erroribus suis ebrii sunt, id est a sensu ra- inebriantur, et variis desideriis. Multae enim sunt
tionis alieni. Corona vero magistrorum discipuli ebrielates : inebriamur ira, tristitia, amore, concu •
sunt sicut ait Apostolus his, quos converterat: piscentia el vana gloria, caeterisque viliorum potio-
t Quae est spes noslra aut gaudium, aut corona? nibus; et quidquid ita menlem debriat, appellatione
Nonne vos ante Dominum (/T/iess. n, 19)? Simili- vini potest designari. Nam, sicut videmus ebrii cor-
ter et haeretici eos, quos seduxerint, quasi coro- pus moveri, vacillare pedes, caput et tempora prae-
nam suam fore glorianlur. Sed vm huic coronai! gravari, linguam ligari, ac haerentibus labiis verba
quia >icul bealus Job de quolibet haerelico dicit : prsecidi: similiter est videre eos, qui mente sunt
t Si multiplicati fuerint filii ejus, in gladio "erunt ebrii, quomodo moveanlur, quomodo instabiles
(Job xxvn, 14). » gressu sint, quomodo et debililante mente et flu-
Quis autern sit fkoshujus coronae, docet iste pro- cluante cogitatu nihil firme teneant, sed perturba-
259 HERVEIJBURGIDQLENSISMONACIH 2G0
tionibus semper agantur incertis. Qui enim sensum A gente aninia : « Sordes ejus in pedibus ejus,
deserif Deum jugiter cogitandi, cor hujus commo- nec recordata est finis sui (Thren. i, 9). > Sordes
lione, ac perturbatione, ac malitia repletur el ama- namque in pedibus peecala sunt in operibus.
ritudine. Nam dura quidem ex praesenlis vitaeamore Quid autem per vomilum nisi peccata per confes-
lolerant homines, et tamen afleciu nimiae cupidi- sionem ejecla deiucepsque resumpta figurantur?
talis obligati laborem ejusmodi tolerantise volupta- Nam « sicut canis, qui revertilur ad vomitum suum,
tem putant. Unde recte Jeremias totius in se hu- sicimprudens iteralstultitiamsuam (Prov.xxvi,ll).»
rnanaj conversalionis speciem sumens,-per lamen- Quia igitur omiila Scripfuraium pisecepta sancta-
tum queritur, dicens : « Inebriavit me absinlhio rum opeiuerunt isti vel semel actis \el iteratis cul-
(Thren. m, 15).» Ebrius enim, quod patitur, nescit. pis, omncs mensm eorum dicuntur repletse vomitu
Qui vero absinthio debriatur, et hoc quod sumpsa, sordibusque, ita ut locus jam in eis non appareat,
amarum est, et tamen non inlelligil eamdem, qua quem sordibus non inquinaverunt. Vel universa
repletur amaritudinem. doctiina eorum, et cuncta mysleria vomitu plena
Humanum igitur genus reclo Dei judicio in volu- sunt et sordibus, dum Scripturarum sanclarum non
ptalibus suis sibi dimissum, atque per easdern vo- digerunt cibos, sed immaturos et fetentes egerunt,
luptates sponlaneis tribulationibus traditum absin- B ita ut nullum in eis Deus reperiat locum.
thio eslebrium, quiaet amara sunt, quaepro hujus Sed his ita discussis studioso lectoii suggerimus,
vitse amore tolerat, ellamen eamdem amaritudinem quia polest adhuc per Ephraim designari perfidus
caecitate cupiditalis quasi insensibililate ebrietatis iste populus Judseorum, etper tesiduum populi Dei
ignoral. Mundi enim gloriam sitiens, dum multas populus Christianorum; aut certe per Ephraim, qui
pro ea tribulationes reperit, amarum esl quod bibit. ubertas inteipietalur, multitudo carnalium, qui sunt
Scd quia. hoc nimis inhianler sumpsit, ejusdem in Ecclesia, et per residuum populi Dei sacrarun»
amaritudinis malum discernere jam prae ipsa ebrie- professores religionum. Sed juxta superiorem sen-
tate non sufficit. Quoniam igitur non solum gentiles sunuideamus sequentia. Clamat enim propheta Ju-
et hseretici, sed eliam multi, qui se fideles esse fa- dseis, dicens :
tcnlur, et insuper etiam plerique religionum pro- VERS.9. — « Quem docebit scientiam, et qucm
fessores hujusmodi ebrielatibus confusi sensum ra- intelligere faciet auditum ? Ablactatos a lacte, avul-
lionis amiserunt, recte nunc dicitur : « Verum lii sos ab uberibus. s
quoque prse vino nescierunt, et proe ehrietate erra- VERS. 10. — « Quia manda, remanda, manda,
verunt. > Nam \ino cupiditatum ebrii regulam ve- remanda; exspecta, reexspecla, exspecta, reexspe-
ritatis ignoiant. Sed adhuc gravius est, quod suh- cla: modicum ibi, modicum ibi. >
dilur, quia sacerdos et prophela nescierunl prm ebrie- VERS.11. — «In loquela enim labii, et lingua al-
lale. Quis enim sacerdos hic dicilur uisi qui ofllcium tera loquetui ad populum islum. »
quidemsacerdotalesuscepit, sed opus ofiiciinon im- VERS.12. •— « Cui dixit: Hsec est requies mea,
plet? Et quis hoc loco prophela vocatur nisi quilibel relieile lassum, el hoc est refrigerium meum, et no-
pi sedicator,qui ventura justorum gaudia malorumque luerunt audirc. >
lormenta prsedicit: Sed et isti prm 'ebrielate nescie- VERS.13. — « Et erit eis verbum Domini : Man-
runt, quia dum mens eorum occupatur ad tempo- da, remanda, manda, lemanda , exspecta, reex-
ralia, providere subjectis nescit scterna; et dum ex- specta, exspeeta, reexspecta ; modicum ibi, modi-
terioribus dediti sunt, interiorum scientiam amise- cum ibi, ul vadanl, et cadant retrorsum, et confun-
runt. Vix enim sacerdos jam invenitur aul pra?latus dantur, et illaqueentuij et capiantur. >
Ecclesise, qui Scripturas Dei meditetur, sed « ab- Quem, inquit, ex Judseis docebit Dominus, ut,
soipti sunt a yino, erraverunt in ebrietate, J quia quod audierit, intelligal et operetur? Non docebit
sajcularibus curis iiitenli, tanto sunt ab eisdem cu- istos, qui lacte semper indigent, sed Chrislianos
ris absorpti, quanlo a divina contemplalione foras D oblactatos, idesl abslraclos a lacie puerilis scientias,
exierunt, el animus eorum usu temporalis curse et avulsos ab ubertbus infantilis doetrinae. « Omnis
obduruit a coelesti desiderio, atque per actionem enim, qui laclis ^st particeps, expers est sermonis
saeculi ipso usu obduratus ad ea vix emolliri valet, justitise, parvulus enim esl; perfectorum autem est
quaepertinent ad charilatem Dei. solidus cibus eorum, qui pio ipsa consuetudine
Et quia plerique eorum caute non cogitant, quod exercitatos habent sensus ad discretionem boni et
omnia, quae nunc aguntur, Deus consideret, qui et mali (Hebr. v, 15). s Non igilur istos pueriliter do-
de omnibus facturus est judicium, nescierunt oninia cebit ultra Dominus, sed alios, qui lacte jam non
videntem Denm, ignoraverunt judiciumeius futurum. egeant, et sermonem justitlse possintsuscipere. Isti
« Omnes enim mensse replelse sunt vomitu, sor- enim dicereconsueveiunt: « Manda, remanda, >etc.
dibusque. » Quid mensarum nomine nisi Scripturae Cum enim per aliquem ex prophetis increparet eos
sanctae signantur, quae spiritalibus epulis nos pa- Dominus, et ad pcenitcntiam horlaretur, atque ca-
scunt? Unde ct Psalmista : «Parasli, inquit, in ptivitates et mala mir.aretur eis, illi cernenles, quia
conspectu mco mensam (Psal. xxn, 5). Quid \eio mox caplivitas et afflietio prasdicla non veniebal,
pcr sordes nisi peccata? Unde Jeremias de negli- nonc!edebantproph:!se, sed inidebant eumf dicen-
2Gi COMMENT.!N ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. IV. 262
tes : t Manda, remanda;» ac si dicerent: Praacipe,,A aelernis mortis incidant, et absque ullo miseriarum
praeeipe quid facere debeamus, et minare nobis fine capiantur.
mala. Non enim veniet super jios quod minaris. Nolandum vero, quod caetericodices non ablactatos
Econtra vates respondebat: « Exspecta, reexspecta; habent, sed ablactatum, neque avulsos ab uberibus,
modicum ibi, modicum ibi, » id esl in illa commi- sedavulsum. Sicenim dicitur:«Quem docebif scien-
natione, quam per os meum audisli, quia posl mo- tiam, et quem intelligeie faciet audilum? Ablaclatus
dieum veniet tibi malum quod locutus sum. alacte, avulsus ab uberibus. > Unigcnitus autem Dei
- «In loquela enim Iabii et lingua altera loquetur
pro nobis bomo factus ubera matris sugere puer est
ad populum istum, » id est praesens loquetur, et dignatus, ut nos animarum lacte semper ut parvuli
aliter loquetur. quia malum, quod locutus fuerit, ad- non egeremus; et setateproficiens avulsus est ab uberi-
dueelmoxsupereosnondansultrapaenitenliselocumi bus, ut nos ad solidum cibum aeternaevitseproveheret.
« Haecest, inquit, requies mea, reficite lassum,» Sedvix invenitur, qui ista sic cogitans puerilem trans-
id est quietem et epulas in vobis mihi praebeafis cendat sensum, et infantiles maturo profeclu deserat
bene vivendo, quia diu sum fatigatus iniquitates mores. Unde inter multitudir.es eorum, qui se Chri-
vestras tolerando. Qui enim ad poenilentiam conver- slianos fatentur, propheta clamal:« Quem docebit
sus bonis operibus,"insistit, reficit Dominum dicen- B scientiam, et quem intelligere faciet auditum? Ahla-
tem: < Manducemus et epulemur, quia hic filius ctatus alacte,avulsusabuberibus.» Raro enim doci-
meus mortuus fuerat, et revixit, perierat, et iuven- bilem se quisquam prsebet, raro quisquam, qui sapien-
tus est (Luc. xv, 25). » Qui vero permanet in pec- tise percipiat intellectum; sed fere omnibus ^convenit
catis, laborare facit eum dicentem : « Praebuistis illud Apostoli:« Non potui vobis loqui quasi spirita-
mihilaboreniininiquitalibus\est:is(Jsa.xLiii, 24). > libus, sed quasi carnalibus; tanquam parvulis in
Sed hoc audire noluerunt Judaei; ut ei refrigerium in Cbrislo lac vobis polum dedi non escam : nonduni
se ipsis darent. enim poteratis, sed necdum quidem poleslis : adhuc
t Et erit, inquit, eis verbum Domini: Manda, re- enim estis carnales (I Cor. m, 1). > Unde et eprum
manda. > Cum enim ad poenitentiam eos, ut dixi- voce, qui tales esse perseverant, subdilur : « quia
mus, horfaretur aliquis prophela, et minaretur eis manda, remanda. » Nam cum obedienliam in initio
adversitates, illi se non coirigebant, sed insuper pollieenlur, dicunt praedicatori: Manda, id est jube
prophetsa verbum sumebant in derisionis canticum, quid agamus. Sed quoniam audiunt, ac deindc venit
dicentes : «Manda, remanda, manda, remanda ; ex- diabolus, et lollit verbum de corde eorum, redeunt
specta, reexspecla, exspecla reexspecta ; modicum ad prsedicatorem, dicentes : Remanda nobis adhuc
ibi, modicum ibl. >Ac si desiperent, dicentes : Prae- quse prius mandasti. Quia"vero et postquam verbum
cipe atque prseeipequid agamus, et.ut exspectemus retinuerint, implere illud opere non festinant, ex-
,captivitatem praestolantes, modicumjubeto frequen- specta, inquiunt, sicut et illi qui in Aggseo dice-
tius. Ante enim ex hac vita migrabimus, quam hoc bant: « Nondum est tempus sedificandidomum Do-
veniat quod praenuntias. Sic enim dicere consue- mini (Agg>i, 2). i Et adhuc de die in diem difle-
verant et Iniquitales augere, donec ab adversariis rentes ac longa vitae spalia sibi promittentes, aiunt:
ducerentur-captivi. Unde convenicnter ait, quia Reexspecta nos adhuc, quia satis superest lempo-
« erit eis verbum Domini: Manda,remanda, etc, ut ris : et modicum est ibi, id esl in exspectando, quia
vadant, et cadant retrorsum, et confundantur, et post modicum faciemus quae praecipis. Ilemque si
illaqueentur, et capiantur. > Ibant enim in adin- de tarditate corripjantur , impudenli fronle respon-
ventionibus suis, ut caderent in manibus hostium, dent, qnia modicum est ibi in ulla cunctatione,.sic-
et illaquearentur ab eis, et confunderentur. que semper inneelendo moras usque ad finem vitae,
Sed haec et ad eos, qui sunt in Ecclesia, refera- bona, quae didicerunt, difierunl facere, et subitoia-
mus. Rejectis enim Judasis, quem docebit Christus piuntur ad tribunalvseterni judicis, ut secundum sua
pati pro nomine suo futuras tribulationes ? Eos uti- D opera recipianl.
que qui ablaclati sunt a-lacte, id est apostolos et « In loquela enim labii loquetur ad populum
eorum sectatores. Exspecta, inquit, etc. Loquitur istum. » Sed quod vates ingeminat, « quia manda,
autem ad ehorum apostolorum omniumque creden- remanda, manda, .remanda; exspecta, reexspecta,
tium, ut non ad unam, sed ad multas se paret trihu- exspecta, reexspecta; modicum ibi, modicum ibi, >
lationes, ut cum tribulafus fuerit, atque pressus, declarat nobis propheta, quod et ipse grandi taedio
speret, et super Deo spem habeat. Quod si paululum sit affectus in hujuscemodi verbis istorum, et nimis
tardaverint quae promissa sunl, non sit incredulus. onerosa sit ei pertinacia pravitatis eorum. Qui quo-
Modicumenim parumque, et venient quae promissa niam verbis Dei, quse per prsedicatores audiunt,
sunt. Sed impii noluerunt audire apostolos, quin po- non obtemperant, loquitur ad eos in loquela labii,
tius gladiis ac blasphemiis sseviebant. Unde hoc, et in lingua aliera. Nunc enim per Scripturarum pa-
quod ad populum Dei dicebatur : Tribulationem ginas el doetorum linguas loquitur : cum autem ore
sustine, exspecta spe, exspecta spe, adhuc modi- proprio verba prolulerit, apparens in judicio, tunc
cum, adhuc modicum; illis versum est Jn poenait, in loqucla proprii labii loquilur, et in allera lingua,
iil vadant, et corruanl retrorsum, et in periculum quia qui modo pcr Ecclesiaepraepositos, ipse tunc
«AS HERVEI BURGI0OLENSIS MONACHI m
per semetipsum loquetur, et dicet eis : « Esurivi, A Sperat autem in mendacio contra flagellum veniens,
et non dedistis mihi manducare, hospes fui, et non qui se mendaciis excusare parat, et culpam suam
collegistis me (Matth. xxv, 42). » Idcirco enim pau- defeudere, ne flagellum correplionis senliat, sicut et
per factus est, el labore faligatus pro nobis, ut nos nunc plerique faciunt; et illi tunc faciebant, qui el
eum in pauperibus el lassis reficeremus, et diceret, mendacio protegebantur, quia sub obtentu religionis
nobis : « Quandiu fecistis uni de roinimis meis, praedicabant avaritiam suam. Prseceperat enim
mihi fecistis (ibid., 40). » Hoc quippe esl quod hic Deus, ut filii parentes suos honorarent subsidia vi-
loquitifr : « Haec est requies mea, reficere labsum, ctus illis ministraudo; isti vero dicebant, melius
et hoc est refrigerium meum. > Sed hoc audire no- esse, ut filii parenlibus offerrent (129) quam m
lunt qui semper operari bona differunt. Et idcirco templo Domini, et illi sumebant oblationes populi.
« erit eis verbum Domini: Manda, remanda, > ut Unde et ab ipso Salvatore sic increpati sunt:
semper obedientiam promitlentes et nunquam obe- « Quare vos transgredimini mandatum Dei propter
dientes, sed in Iongum agere sancla proielantes, va- Iradilionem vestram? Nam Deus dixit: Bonora pa-
dant post concupiscentias suas, et in flne cadant re- trem tuum et matrem tuam. Vos autem dicilis :
irorsum, id est in ignota prsecipitentur supplicia, et Quicunque dixerit palri vel malri suae, mumis
lunc sero confundantur de malis suis, cum nihil eis B " quodcunque ex me libi est, proderit, et non Lonori-
jam profuerit, et in hora morlis illaqueenlur a ma- ficaverit patrem suum et matrem suam, et irritum
lignis spiritibus, ac deinde capiantur ab eis, ad tor-i fecistis mandatum Dei propler traditionem vestram
menta ducendi. (Matth. xv, 5-6). > Sic ergo mendacio se prolege-
in eo autem quod ait : Et cadanl ritrorsum, no- bant. Sequilur:
tandum est, quia boni semper in Scripturis sanctis VERS.16. -— Idcirco hsec dicit Dominus Deus:
dicuntur in faciem suam cadere, mali autem retror- Ecce ego mittam in fundamenlis Sion lapidem pro-
sum. Et cur hoc nisi quia, qui in faciem cadit, ibi batum, angularem, preliosum, in fundamento fun-
cadit ubi videt; qui vero retrorsum cadit, non videt dalum : qui crediderit, non feslinet. >
quo cadit? Et electi hic spoute se humiliantes vi- VERS. 17. — « Et ponet (150) judicium in pon-
dentin quibus dejiciantur; reprobi autem, cum in dere, et justitiam in mensura: el suhvertet grando
morte nolentes humiliantur, nesciunt ubi corruant. spem mendacii, etprotcclionem aquaeinundabunt. >
Ad ignola eriim rapiunlur supplicia. Jam vero vi- VERS.18. — « Et delebitur foedus vestrum cum
deamus sequentia. Ait enim propheta prineipibus. morte, et paclum vestrum cum inferno non stabit.
synagogae dicentibus : t Manda, remanda, exspecta,' C Flasellum Inundans, cum transierit, eritis ei in con-
^
reexspecta. » culcalionem.»
VERS.14. — « Proptcr hoc audite verbum Do- « Quandocunque pertransierit, tollef vos, quo-
mini, viri illusores, qui domiuamini super populum[ niam male diluculo pertransibit in die et in nocte,
meum, qui est in Jerusalem. > et tantummodo sola vexalio intellectum dabit au-
Illusores enim erant qui prophetis illudebant, di- ditui. >
eentes : Manda, remanda, Et adhuc causa eorumt Quia dixistis, inquit, « Manda, remanda, > quia
subditur gravior, cum dicilur : dixistis: « Percussimus fosdus cum morte, » quia
VERS. 15. — « Dixislis enim : Percussimus fce- dixistis : « Flagellum inundans non veniet super
dus cum morte, et cum inferno fecimus pactum. nos; idcirco dicitDominus : Ecce ponam in funda-
Flagellum inundans, cum transierit, non veniet su- menlis Sion lapidem probalum, s etc. Nova enim
per nos, quia posuimus mendacium spem noslram,( Ecclesiae fundatio jacienda est, quia vetus sedilleium
et mendacio prolecti sumus. » Synagogaedirulum est. Hoc loco congruunt et Psal-
Cogitabanlenim, dicenles : Incassum laboravimus5 mislae verba dicenlis : « Tempus faciendi, Domine,
observantes lcgem Domini, quia descensuri sumus5 dissipaverunt legem tuam (Psal. cxviu,12G). > Tunc
ad mfernum sicut et caeleras gentes. Levius enim ett D ] enim Dominus corporaliter inter homines conversans
tolerabilius eril illis quam nobis, quia illse quotidie; fecit,id est implevit legem, cum eam Judsei prsevari-
placani bostiis et muneribus principes inferni. Me- cationibus suis et traditionibusvel interprelationibus
lius ergo nobis est, ut ritum gentium imitantes, sla- falsis dissipassent.
tuamus pactum cum diabolo et poenarum principi- Quia ergo synagogse populus Manda, remanda di-
bus, ei offeramus eis sacrificia. Sicque eogitantess cens fecit cum inferno pactum, et ejusdem populi
aut etiam loquentes, immolabanl daamoniis. Hoc estt priucipes, idcirco Deus Pater aliud firmius construit
itaque, quod dicunt: t Percussimus fcedus cuml aedificium, « Mittit Iapidem in fundamentis Sion. >
morte, et cum inferno fecimus pactum. » Fundamenta autem Sion, id est Ecclesiae, suut apc-
El de praesenti vita subjiciunl, quia fagellum in- stoliet prophetae,sicut scriplum est: t Fundamenta
undans, id est quaelibet vagabunda tribulatio, ve- ejus in montibus sanctis (Psal. LXXXVI, 1), > Et item :
aiens,« cum transierit, non veniel super nos, quiaa « Sed estis cives sancli, et domestici Dei supersedi-
posuimus, inquiunl, mendacium spem nostram. > ficati super fundamenlum apostolorum et prophela-

(129) Locus corruplus in ulroque cod. (130) Aliasj et ponam.


2-35 COMMENT. IN ISAIAMLIBRI OCTO. — LIB. IV. 2fiG
•um lpso summo angulari lapide Christo Jesu, in A morte, > quia mors seterna gravius vos lorquebit
juo omnis aedificatioconslructa crescit in templum quam cssteras gentes, qui putabatis levius idcireo
janctuminDomino(Ep/jes. n, 19). » In hisergo fun- fore vobis, quia daemonibusimmolabatis. Flagellum
damentis per Incarnationis mysterium lapis Chrislus inundans, cum vel per Romanos vel perraliam occa-
mittitur, ut omnis sacri aedificii struclura superae- sionein in veslris tegionibus transierit conculcabit
iificetur, qui tentationibus est probalus. Unde et vos et conteret.
ait: t Domine, probasti me, et cogno\islime (Psal. « Quoniam mane diluculo perlransibit. » Dilucu-
cxxxvin, 1). » lum quasi dubia lux dicitur. Vocatur enim dilucu-
Angularis vero dicilur, xpiia duos m separieles lum, cum jam uoclurna tempora in claritatem lucis
conjungit, id est circumcisionem et prseputium vel mutanlur. Mane vero, postquam orlus est sol, voca-
angelos et homines, sive contemplativam et activam tur. Cum ergo dicitur mane diluculo, tale est ac si
vitam. Pretiosus autem vocatur, quia tanta sancli- 1 dicalur : Primo mane, vel summo mane. Et quid
las et justitia esl in eo, ut in ejus comparatione nul- per summum mane nisi praeveniens velocitas expri-
lus hominum quidquam sanetilatis et justitise co- mitur? Dies vero prosperilatem, et nox adversilatem
gnoscatur habere. Unde et preliosum sanguinem designare solet. Vel per noctem et diem assiduitas
suum dedit redemptionem pro mundo. Qui et in " intelligi potest. Flagellum ergo inundans (151), id
sacri asaifieii fundamento fundatus est, quia solus est late diffusum, mane diluculo, id est summa ve-
totum sedificiumsustinet. Nam sicul ordines lapidum locitale pertransibil.in die et in nocte, id est in pro-
in pariete alii portantur ab aliis, ita portantur fideles speris et adversis, vel assidue.
quiqueapraecedenlibus in Ecclesia justis. Poitant Potest per hoc flagellum intelligi affliclio, quse
etipsi sequentes per doelrinam et toleranliam usque super unumquemque peccatorem in hora mortis
ad ultimum juslum, qui, cum a prioribus portetur, irruit, quae mane diluculo pertransibit, id est inci-
quem portare ipse debeat, sequentem non habebit. piente finiri nocte, id est in omni tempore, vel tam
Qui autem omne sedificium poitat, et ipse a nemine ad«os, qui in prosperitale, quam ad illos qui in ad-
portatur, Dominus est Jesus Christus. Et ideo sicut - versitate sunt. Et tunc lantummodo sola vexatio
pramisiinus dicilur in fundamento fundatus. gehennalium tormentorum dabit intellectum auditui
« Etquicunque crediderit in eum, non festinet, » vestro, id est faciet vos inlelligere quod audistis,
sed patienter exspectetpromissiones ejus.Nam « hse- nec intelligere voluisfis, scilicct bonum quod agere
reditas, ad quam festinatur in piincipio, benedi- debueratis, dum dicerelis: «Manda, remanda. »
ctione carebit in novissimo (Piov. xx, 20). > Qui in P Iniquoium enim oeulos nunc culpa claudit, sed ad
eum crediderit, non festinet, ut in primo cjus ad- extrcmum pcena aperit; nesciunt enim mala quae fe-
ventu quserat, quod in secundo redditurus est. Yel cerunt, nisi cum pro eisdem malis puniri jam cce-
non festinet, ne videlicet tardus ei videatur Christi perint. Bene ergo dicitur : t Et tanlummodo sola
adventus. t Si enim tardaverit > juxta Habacuc, vexatio intellectum dabit audilui, » quia tune intelli-
nemo desperet, « quia veniens veniet (Habac. n, 3), > gunt, quod audierunt, cum se jam pro eontempiu
et promissa sua complebit. - vexari doluerint.
Et ponam, inquit, per eum judicium in pondere, ut Sed ista, quse de pnncipibus synagogaeinterpre-
ajqua lance pensans omnia judicet, et justitiam in tali sumus, et de pessimis Ecclesiae prseposilis, aiit
mensura, ut unusquisque juxta modum aclionis suse eliam hsereticis intelligi forsilan possunt. Ail enim :
recipiat. « Eadem quippe mensura, qua ^niensi fue- « Audite verbum, Domini viri illusores, qui domina-
ritis, remelietur vobis (Mutth. vn, 2). > Nunc etiam mini super populum meum, qui est in Jerusalem. >
fit in aequilalis pondere judicium ejus, etianrcum Illusores quippe sunt nonmilli Ecclesiaepraelati, qui
seeundum proprias acliones hominibus reddere non bonum, quod aliis annuntianl, ipsi plerumque deri-
videtur. Nam et quod a nobis non intelligitur, ex dent. « Qui dominantur super populum Jerusalem, »
occulti judicii non injusta lance profertur; et si D id est Ecclesiae; quia, velut in quodam sibi videntur
minus recta videntur esse, quaapatimur, recto tamen summitalis culmine residere, eosque, quibus prae-
et occuilo examine decernuntur. Illi autem non ju- suni, velut in imo respiciunt, quibtis non consn-
dicabant'in pondere juslo, qui diabolum Domino lendo loqui, sed vix dominando dignantur. Non
comparanles sive prseferentes legem ejus ahjicie- enim prodesse eis quserunt, sed dominari, quia non
bant, et cum inferno pactum statuebant, atque men- Christi, sed suam sectantur gloriam. Et quodam-
dacio se protegebant contra veritalem, quibus eon- modo dicunt : « Percussimus fcedus cum morte, et
sequenter ait: cum infcrno fecimus paclum, » dum se sic egisse
Quia subverlet grando, id est multiplex cceiestium testantur, ut a morte secunda nunquam se laeden-
judieiorum percussio; spem mendacii etnqum, idest dos esse confidant, vel ab inferno puniendos. Et fla-
tribulationum impetus; inundabnnt, id est submer- gellum inundans, non vcnturum super se pronun-
gent, atque delebunt proteclionem mendacii quse llaiit, quia praeseulis vitae prosperitatem sibi conqui-
vos tuebatur. c Et delebitur feedus veslrum cum sierunt, ac \chementer eonfirmaveriint. « Et men-

(lel) Cod. Cruc, F/. veio imin.


PATROL. CLXXXI. 9
2§7 HERYEI BURGIDOLENSIS MONACHI gfi«
dacium spem suam posuerunt, alque mendacio pro- A . per montem nisi testamentum Dei sighatur? Unde
tecti sunt, > quia semper suas negare et occuliare scriptum est : c Dominus a Libar.o veniet, et san-
culpas, et bona de se loqui consueverunt. ctus de monleumbroso,etcondenso(ffafeac. m,5).>
Sed ut lalium hypocrisis dissipetur, lapis Christus Inde enim venire dicitur, unde promissus fuerat, id
in fondamenlis Sion, id est in radice cordis creden- esta testamento suo opacitate mysleriorum umbroso
tium mittitur, ul Christi doctrina firmiter teneatur, et condenso. Quid vero per David nisi Christus, et
et horum prav.las respuatur. Licet enim jamdudum quid per Saul nisi Judseorum populus exprimitur,
lapis istepositus' sit in fundamenlis Sion, quotidie et quid per PhilislLaeosnisi Romanorum exercitus?
tamen in eorum fundamenlo ponitur, qui convertun- Ibat autem David cum suis ex una parte montis, et
tur. t In quem, qui crediderit non feslinet > in prse- Saul ex alfera cum suis Domino separanle, quia in
senti beati cumistis. « Et subvertel grando > coele- lege Dei Christus incedit cum suis iu novitate spi-
stium judiciorum < spem mendacii > istorum, quia ritus, populus vero Judaicus in vetustate litteraj.
quod semper mendacio tegere sperant, delegetur in Saul non destitit persequi Da\id, donec se Phili-
examine superni Judicis. « El protectionem aquae sthiim super tenam cffundcfent, quia Judaeorum
inundabunt, > quia mandatum, quo suas nunc ini- populus Christum et fideles ejususque ad adventum
quitates excusando protegunt, inundatio novissima- B 1 Romanorum perseculus est. Ait itaque propheta,
runutribulationum dissipabit. « Et delebitur fosdus quia sicut in monte divisionum slabit, id est excre-
eorum, quod cum morte pepigeiant, > quia mors scente gratia religionis sub No\ o Testamerito divi-
eis pacata jam nou erit, sed aiternaliter eis adversa- det inter eos, qui vetustatem litler» sectantes Deo
bilur. pariter atque diabolo servire volunt, et eos qui in
Et flagellum inundans, cum transierit, concul- novitate spiritus soli Deo serviunt.
cabit eos, > quia et in praesenti affligenlur adversis, Yel ille moiis rfiuisiojiwmiiitelligipolestjin quem,
qui se semper tutos ab adversitale putabanl. Con- cum Da\id consullo Domino ac jubente ad Phili-
culcabit enim eos flajgellum,quia rribulatione supe- slhseos, qui contra se veneranf, ascendisset, per-
rabuntur. Sed et post hoc, quod ait niiltendum in -eussrt eos ibi, et ait- <Divisit Dominus inimicos
fundamentis Sion iapidem, ut non slaret pactura, meos per manum meam, sicut dividuivtur aquas. Et
quod isli cnm inferno fecerant, qui plebis Dei prin- idcirco voeatum est nomen loci illius Baalpharasim,
cipes erant, congrue subditur : id est habens divisiones, ibique dereliquerunt deos
VERS.20. —« Coangustafum esl eriim slratum, suos (II Reg. v, 20). > Sicut ergo Deus adversarios
itaaitalter decidat, et palhumbreve utrumque ope- David-per manum ejus perculiens divisit, ut diffu-
*"
rire non potesl. > gerent, et idola ,sua post lergum relinquerent, ita et
Hoc tale est ac si maritus uxori dicat adulterium nunc adversarios Christi per manum ejus gladio
juxta se volenti suscipere : 0 conjux, stratum istud prsedicalorum illius spiritaliter perculit ac dhidit,
angustum est, non polest me simul, el corruptorem ut alii praedicalicnem fugientes in malitia magisob-
tuum capere, efhoc pallium breve est, nec valet me, durent, alii relinquant deos suos, id est vitia, qui-
et adulterum operire. Qui enim Deo servire se dice- bus servierant, et ad Cnristuni convertantur.
bant, et cum inferno, id esl cum inferni principibus Sic ilaque slabit Dominus inter nos velut in monle
paetum faciebanl, adulteium juxta sponsum in cubili diviiionum dividens ac dijudicans lalenler actiones
cordis sui admittere volebant. Sed coangustatum est nostras, ut aut ex parle Christi quisque sit, aut es
stralum humanicordis, «fat4fi/fer<ZecidaJ,aiitvirtegi- parle adversarii. « Nunc enim judicium est mundi,
timus, aut adulter, idest-autChristus, aut diabolus, nunc princeps hujus mundi ejicietur foras (Joan.
quia < Nemo potest duobus dominis servire (Matth. xn, 55.)» Sed et irascetur Dominus inimicis Eccle-
vi, 24). > Et paltium noslrse operaiionis non potest sise, sicut in valle Gabaon iralus est contra Chana-
ulrumque operire quia sub actione unius hominis na?os pugnante Josue. De quibus scriptum est:
Satanas cum Christo non potest quiescere. Unde et T. j- « Quoniam irruit Josue super ros repente, et con-
adjungitur : turbavit eos Dominus a farie Israel, contrivitque
VERS.21.—c Sicuteniminmontedivisionumstabit eos plaga magna in Gabaon (Josue. x, 9). i Gabaon
Doihinus, et sicut in valle, quae est in valle Gabaon, autem interprelatur collis mceroris. Et quid per col-
irascetur. lem moeroris nisi praesens Ecclesia figuralur, quae
Sicul in monte divisionum stetit Dominus inter in latere summi montis, id est Chrisli consistens
David et Saul persecutorem ejus, sic stabit inter moerore nunc afficitur ettristitia? Quid autem per
Christianum et Judaicum populum separans eos. Chananajos nisi ir.fideles? Quid per Israelilas nisi
Incedebat enim Da\id cum suis fugicns ex hac fideles exprimuntur"? Irruenle ergo Josue conlurba-
parte montis, et Saul cum suis persequens ex alia. vit Dominus Chananseos a facie Israel, quoniam
Cumque viii in modum coronap cingerent David,ut gralia Chrisli coram praedicatoribus menfes infide-
comprehenderenl eum, nuntius venit ad Saul, quia lium conturbat ad poenitenliam. Et conleret eos
Philisthiim infuderant se super lerram, sicque re- plaga magna in Gabaon, quia cor contritum et lai-
«essit a David, et idcirco voeaverunt locum illum milialum dat eis in Ecclesia, omnemque pristinam
« Petram dividentem (I Reg. ASHI, 28). > Quid ergo pravitalem eorum ad nihilum refigit. Baie ergo
o§9 COMMENT.IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. 1T. 273
dicturn cst, quia t sicui in valle, quae est in Gabaon, A VERS.26.— < Et erudiel illum in judicio, Dcus
Bcminus irascetur. i De quo et apte subditur : suus docebit illum. »
« Ut faeiat opus suum, aiienum opus ejus, ut opc- VERS.27. — c Non enim in serris triturabitur
retur opus suura, peregrinum est opus~ejus ab eo. > gith, nec rota plaustri super cyminum circuiet, sed
Opus enim Dei est animas, quas creavit, colligere, in virga excutietur .gilh et cyminum in baculo. >
eladaiterna lucis gaudia re\ocare. Flagellari au- YERS.28. — « Panis autem comminuetur. Ve-
tem atque conspui, crucifigi, mori ac sepeliri non rum non in perpetuum triturans triturabit illum,
hoc in sua substanlia opus Dei est, sed opus homi- neque vexabit eum rota plauslri, nec in ungulis suis
nis peccatoris, qui hoc nieruit per peccatum. Sed comminuet eum. »
YERS.29.—t Et hoc a Domino Deo exercituum
peccata nostra ipse periulil in corpore suo super
lignum; et qui in naluia sua semper manel incom- exivit, ut mirabile faceret consilium, et magnifica-
prehensibilis, in natuia nostra compieliendi digua- ret justitiam. »
tus est, ac fiagellari,<quia nisi ea, quae erant infir- Semper a nolis ad ignota congrue dicuntur simi-
mitatis noslrae, susciperet, nunquam nos ad forlitu- litudines, sieut et nunc de his, quse videmus, para-
dinis suse polentiam lcvaret. « Ut ergo faciat opus _ bolam dedil, ut nos de invisibilibus instrueret. Quis
suum alienum opus ejus; » el, « ut operetur opus enim mystice sit arans iste docet Dominus, diceus c
suum, peregrinum est opus ejus ab eo, » quia in- «Pater meus agricola est (Joan. xv, 1). > Ager au-
earnatus Deus, ut nos ad sua colligeret, dignatus tem est mundus, id est omne genus humanum.
est pro nobis tanquam peceator homo vapulare. Et Quem videlicet agrum excolens, non tota die, id est
alienum -opus fecit, ut faceret proprium, quia per toto vitse singulorum tempore arat eum sine satione,
hoc, quod infirmus mala noslia sustinuit, nos qui sed primo rudem mentis campum proscindit vomere
creatura illius sumus, ad fortitudinis suse gloriam novae praadicationis aut scientiae,rursumque sarrit
perduxil. Quem quia Pharissei in passione sua deri- eum, herbas vitiorum noxias evellendo vel rese-
surieraut, diligenter eos praemonere curavit prophe- cando.
ta subjungens : Yel non tota die praesentis vitoe singulorum pro-
VERS.22. — « Et nunc nolite illudere. ne forte scindit eum doctrina inchoationis, et sarrit sarculo
constringantur vincula \estra. > correptionis, ut nihil seminis mystice spargat. Nam
Illuserunt enim dicentes : « Alios salvos fecit, se cum admqumveril faciem cjus, id est aplam reddi-
ipsum non poteslsalvum facere (Mallh. xxvn, 44). > deril mentem ad suscipiendum semen doclrinse, seret
Et ideo vincula peccatorum eorum, quaevper ejus C gith, et cyminumsparget, et csetera. Gith simile «st
mortem solverentur, si ipsi crederent, ita sunt con- cymino, et parumper candidiora et grossiora habet
stricta,'ut in seternum laxari nequeanl. Sequilur : grana, et melius saporata; cyminmn autemreor esse
« Consummalionem enim et abbreviationem au- cuminum. Et quid per gillt et cyminum designatur
divi a Demino Deo exercituum super universam nisi gentes inlellectum et legem naluralem a Domino
terram. > Consummationem scilicet justitiae, el ab- percipientes? «Eratenim lux vera, qua illuminat
breviationem praecepti. « Finis enim praecepti est omnem hominem venientem in huncmundum (JWn.
cbaritas de corde puro, et conscieiilia bona et fide i, fl). > Nec mirum si proscindere et sarrire dicatur
non ficta (I Tim. 5). » ConsummationemIgitur el humum agricola, *utgith et cyminum serat, quia ne-
cbbieviationemfecilDuminus super universam terram, que scientiam naturalis legis suscipere quis valet,
quia omnibus, qui in mundo sunt, hominibus, dedit nisi prius exerceatur mens ejus' meditationibus, at-
unum praeceptum, in quo omnis consummatio ju- que purgetur. Et cum per gith et cyminum accipia-
slitise continetur. c Pleniludo ergo legis est dile- mus gentes, non est absurdum, quodagricola serere
ctio (Rom. xin, 10). > Deinde alium orsurus sermo- dicitur gith et cyminum, qui doctrinam polius serit
iium praemittit, dicens.- juxta illud de Evangelio: t Semen est verbum Domi-
. VEKS.25.—« Auribus percipite et audile vocem D ni: quod aulem in spiuis cecidit, lii sunt qui au-
meam, allendile el audile (152). » dierunt, et a sollicitudinibus, et divitiis, et volupfa-
Auribus percipite corporis, et auribus cordis au- libus \itse euntes suffocanlur, et non referunt fru-
diie iocem meam, allendite diligenter et intclligite clum (Luc. VIII,1). » Semen quippe dicit esse ver-
eloquium meum. Haec prasmittens intentos qussrit bum Dei, et semen, quod cecidit in spinis, illos esse
auditores, et qugediclurus est, ostendit esse myslica. qui verbum audierunt, et a sollicitudinibus, et di-
Nam subjungit: vitiis, et voluplatibus suffoeantur. Eodem mmc lo-
VERS.24.— « Runquid tota die arabit arans, ut cutionis genere dicitur agricola noster sercre gith et
serat, proscindel, el sarriet humum suam ? » , cyminum, atqueper ordinem trilicum et hordeumpo-
VERS.25.—«Nonne cum adsequaveritfaciem ejus, nere, et millium, et viciam spargere.
seret gilh, et cyminum sparget, et ponet tritieum Quid autem per triiicum et hordeum^nisi pastores
perordinem, et bordeum, el millium et vieiam in Ecclesise signantur dulces, et asperi, dulees.per
fiiiii.us suis? > mansuetudinem, asperi per severitatern ? Et quid

/!32) Alias, avditeeloquitun-meum.


271 IIERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 272
per millium et viciam nisi duo genera subjeclorum A susceperint, ac de caeleromores suos emendaverint,
cxprimunlur? Alii enim sunt justitia candidi uf non ullra judicabunlur : alioquin et ipsi judica-
tuillium; alii peccato nigri sicut vicia. Et gilh qui- buntur. « Panis aulem comminuelur, > quia per
dem atque cyminum indiscrete spargitur, et seritur, seipsum Dominus facta praepositorum examina-
quia genlium conversatio sparsa.est, et inordinata, bit.
triticum vero el hordeum pcr ordinem ponitur, ut « Verum non in perpeluum triturans trilurabit
vila praeposilorum Ecclesisa regularis ct ordinata illum, > quia post hanc vilam nonnullos, ut a qui-
signelur. Milliumautem et vicia ponuntur in finibus busdam peccatis levioiibus purgentur, affligit, quos
agii, ut subjectorum ostendatur humilitas, qui se non in perpetuum puniet. Unde dicil Apostolus :
eomputant in novissimis Ecclesisemembris. « Si cujus opus arserit, detrimentum palietur, ipse
Et erudiel, inquit, iltum videlicel agricolam Deus autem salvus erit, sic tanien quasi per ignem Cor.
ut (I
judicio, id est docebit illum, agat tempore messis, m, 14). » Plerique enim post mortem sustinent
sicut actUrus est Dominus in judicio. purgalorium ignem, qui tandem pervenienl ad re*
« Non enim in serris triturabitur gitb, » etc.
quiem. Sed et in igne, qui in adventu Judicis diffun-
fjSerralignuni est mullos habens dentes, quod boves R detur, aliquos electorum a quibusdam leviori-
trahunt. Tangitur enim juxta lilteram hic consue- bus admissis purgari beatus Augustinus in iibio
tudo quarumdam regionum, in quibus agricolaepro De civitate Dei vicesimo ex
prophetarum dictis
feni penuria, sicut et supra diclum est, congregatis intelligit. Cui el Beda consentit in libro De tem-
in unum segetibus plauslra serratas habentia rotas
pore.
desuper circumducunt, ut grana purgentur, et in
ut animalibus Non igitur ih perpetuum triturans trilurabit illum,
paleas stramina rediganlur, pabulum id esl
fianl. Sed gith et cyminum in serris et plauslris ut coneulcabit, et conleret, neque vcxabit illum
in perpetuum rota plauslri, id est exprobrantia
coatersefruges non trilurantur sed in virga excutitur
verba judicis ; nec in suis, id est in novis-
gith el cyminum in baculo; sic et in judicio gentes simis seelionibus in ungulis
non examinabuntur, sed absque retractalione pu- perpetuum comminuet eum.
nientur. « Quieunque enim sine lege peccaverunt, Ungula enim acula est, et ipsa est finis digiti.
Rursus ne parvipenderemus isla, subjungil in
-sine lege perjbunt (Rom. n, 12). »
i.ne locutionis, quia Itoc,quod nunc de seminibus,
Quid autem per virgam vel baculum nisi Satanas
et trituratione diclum est, « exivit a Domino Deo
figuratur, de quo scriptum est: « VaeAssur furoris
mei virga et baculus ! (supra x, 5.) Excutitur ergo exerciluum, ul mirabile faceret consilium, et ma-
C » Mirabile enim fai.it cbnsilium
gilh in virga, et cyminum in baculo, quia diabolus gnificaret justitiam.
in hac diversilate seminum, et magnificatjuslitiam
gentilium animas a corporibus cum lormentis ex-
cutit. in excussione et triluratione eorum sapienter et
faciens omnia super huniani gener.s disposi-
Quid vero per plaustrum nisi Dominus ipse desi- juste
lione. Sequitur:
gnatur, qui per Amos dicit: « Ecce ego stridebo
subler vos sicut stridel plaustrum onustum feno? CAPUT XXIX.
(Amos n, 15.) Et quid per rolas plaustri nisi volu-
bililas verborum judicis? Dicet enim reprobis : YEISS,1. — « Yse Ariel, Ariel chitas, quam ex-
« Discedite a me, maledicti, in ignem seternum, qui pugnavit David : additus annus ad annum, solem-
nitates evolutagsunt. »
piaeparalus esl diabolo el angelis ejus. Esunvi
enim, et non dedistis mihi manducare; sitivi, et ILcc de destructione Jcrusalem, qtiaeper Romanos
non dedislis milii bibere; hospes fui, et non colle- contigit, et capthitate Judseorum historialiter acci-
gistisme; nudus, et non operuistis me; infirmus pimus. Ariel quippe leo Dei dicitur, ct Jerusalem
•el in carcere fui, et non visitastis me (Mattli. x\v, leo Dei vocata est propter forlitudinem, quam Do-
41). > Hic ergo scrmonum circuitus per rolas intel- p mino piotegente quondam habuit. Quam expugnavit
ligitur. David expellens inde rebelliurn Jebusaeorum reli-
Quid autem per serras nisi asperaejudlcis senlen- quias. Sed nunc habel Vas! quia miserabiliter est
"liae,quse velul paleas leprobosconterunt, etelectos sub\ersa. Et idcirco dolentis affeclu ingeminat: Vm
ut grana separant? Sed « nunquam in serris mtu- Ariel, Ariel! quia, quae erat insuperabilis, sic de-
rabitur gilh, neque rota plaustii super cyminum strucla est, ut non relinqueretur in ea lapis supei
circuiet, > quia infideles neque saltem \erba judicis lapidem, et templo cremato captivatisque Judseii
audire digni erunl, ut examinentur, atque damnen- addilus est annus captivitatis ad annum, et annus
tur, sed sine discussione peribunt. ad annum, quia onuii tempore usque ad adventun,
Panis autem, id est tiiticum et hordeum, unde fit Elise captivas haec persevei at. Et solemnilatesPa-
panis, comminuetur in serris et in rota plaustri, schaeel Penfecostes atque Tabernaculorum, aliaeque
quia praelati Ecelesise diseutientur in judicio. De feslhilales evoluiw surd, quia non fiunt, sed in ni-
miilio aulem et vicia non dicit, an Irituretur, quia hilum versae sunt. Sed quod velut praBteritumnai-
subjecli quolidie de suis actibus infirmis per prse- ravit, qui fulurum adhuc erat, quibus hoc modis
laios judicanlur, et si pncscns judicium patienter csset complondum, evidenter aperuil, dicens :
275 COMMENT.IN ISAiAM LIBRI OCTO. — LIB. IV. 274
VERS.2.— c Et circum\ allabo Ariel, el erit tristis A i Yse, inquit, Ariel, Ariel! ete. » Quid per Ariel i
et moerens, et erit mihi quasi Ariel." » nisi Ecclesia designatur ? Quam expugnavit David,
Circumvallabo Ariel obsidione Romanorum. Et qui interpretatur desiderabilis vel manu fortis, quia
erit tristis, el moerens,quando fame cruciabitur et Christus ex ea gentem vitiorum expulit. Sed haec
nullus poterit ingredi vel egredi. El erit mihi quasi habere vm dicitur, quia temporales sustinet tribula-
Ariel, quia solum nomen pristinum liabebit, amissa tiones. Vm! enim non semper asternam significat
sed nonnunquam afflictionem transi-
dignitate, potentiaque et religione. Sed quod amaritudinem,
dixerat: Circumvallabo Ariel, diligenter exposuit, toriam. Unde et in Apocaiypsi Joannis dicitur :-
« Yseunum ahiit! (Apoc. ix, 12.) » Itemque « Va?
adjiciens:
secundum abiit! (Apoc. xi, 15.),» Quod ergo ait :
YERS.3. — « Et circumdabo quasi sphssram in « VaeAriel! > de tribulationibus et tenlationibus Ec-
circuitu luo, et jaeiam contra te aggerem, et muni- clesise
intelligalur
menta ponam in obsidionem tuam, et humilia-
beris. > Sic enim per Romanos factum est. Sequi- c Additus est, inquit, annus ad annum, solemni-
tur: tates evolutae sunt, »id est transierunt, quia tem-
YERS.4. — t De terra loqueris, et de liumo au- R pore perseculionis per multos annos non audebant
Christiani festivitates agere publice.
dietur eloquium tuum : et erit quasi pylhonis de
terra vox tua, et de humo eloquium tuum mussi- Et circumvallabo, subaudi lentationibus et adver-
tabit. » ^sis. Ariel, id esl Ecclesiam, vel quemlibet fidelem et
De terra loqueris, qui de coelestibus loqui con- robustum. Et erit tristis~ el moarens, quia limebit
sueveras. Et de humo audietur eloquium tuum, qui se Deum offendisse, et idcirco talia pati, ac propte-
ad poenitentiam. Et tunc eril mihi'
posueras in coelum os tuum. Et erit quasi pythonis rea contristabitur
de lerra vox lua, quia in antris et subterraneis ab- quasiAriel, id est in conspectu meo forlis, licet in
scondent seplerique hahitatores tui vel a facie prse- eculis hominum appareat debilis. Deinde eadem in-
donum, dum obsessa, vel a facie Romanorum, culcando repelit, quia non semel lalia patitur _Ec-
clesia. '
quando fueris capta. Sed quia et ipsi Romani ^
velociter perituri erant, et in nihilum redigendi, « Circumdabo, inquit, quasi sphseram in circuitu
quoniam Christum non cognoverunt, subjunctum tuo. > Ac si dicat: Tenlationibus le cingam, ut ab
est. omiii parte sentias adversa. El jaciam contra te ag-
YERS.5. — < Et erit sicut pulvis lenuis multiludo P gerem, id est molem tentalionum : el munimenta
ventilanlium le, et sicut favflia pertransiens multi- ponam in obsidionem tuam, id est undique machinis
ludo eorum, qui contra te prsevaluerunt. > inimicorum invisibilium vel visibilium arctabo te :_
Et humiliaberis, id esl adversis deprimeris, vel.
Disperierunt enim sicut pulvis, quem turbo disper- agendo pceuitentiam humiliaberis.
git. Rursumque de eorum adventu potest accipi,
quod subditur ; «-De lerra loqueris, et de humo audietur elo-
VERS.6. — « Eritque repente confestim. A Do- quium luum, » quia dices : « Quoniam humiliata
mino exereiluum visitabitur in tonitruo, et com- estinpulvere anima nostra, conglulinatus est in
motior.e terrae, et voce magna turbinis et tempesla- terra venter nosler (Psal. XLIII,25). » El : « Adhae—
tis, et flammae ignis devorantis. > sitpavimento anima mea; vivifica me secundum
verbum tuum (Psal. cxvm, 25). » c Et erit quasi
Hsecenim omnia facta sunt in illa iribulatione.. - pylhonis de terra vox lua, » quia loqueris de hara-
Sed quia Romani vitam, quae Christus est, non thro perdilionis exempta. Per artem quippe pytho-
habuerunt, quam sint inanes, ostendit prophela, nicam evocanlur ab inferis animae. Cujus ergo vox
6ubjungens : quasi pythonis esl de terra? Qui de profundo iniqui-
VERS.7. — « Et erit sicut somnium visionisaio* " tatis liberatus de inferno se dicit abstractum cum
cturnas mullitudo omnium gentium, quae dimicave- Psalmista canens : « Quia misericordia tua magna
runt contra Ariel i et omnes, qui militaverunt, et est super me, eteruisli animam meam ex iuferno„
obsederunt, et prajvaluerunt adversus eam. > inferiori (Psal. LXXXV, 15). »
VERS.8. — « Et sicut somniat esuriens, et « Et de humo, inquit, eloquium tuum mussita--
comedit, cum auleni fueril expergefactus, vacua est bit, » sicut et Jeremias de religioso viro dicit :
anima ejus; et sicut somnial sitiens, et Mbit, et i Ponet in pulvere os suum,si forte sit spes (Thren.
postquam fuerit expergefactus, lassus adhuc silit, VIII,29). »"Osenim in pulvere ponit, qui se pulve-
et anima ejus vacua est; sic erit multiludo omnium rem esse humiliter fatelur. Sed quid de ipsis perse-
gentium, quae dimicaverunt contra montem Sion. > culoribuS'Ecclesiae, quae sic angusliatur in pisesen-
Haecenim illis exereitibus conveniunl; qui contra libus et humilialur, faciendum in tempore judieii
Jerusalsm tunc fuerunt. Sed superiora repetentes sit,.additur :
videamus an possint universa hsec et aliter inteli « Et erit sicut pulvis lenui& mu liludo ventilan—
ligi- lium te, » id esl tribulantium te, id cst aridi et IEJL-
275 HERVEI BDRGIDOLENSISMONACM 27fi
nes, et vagi et bves erunt, ut scriptum est : < Non A culi : \erum ipsoium pcena est. Nostrum autem
sic impii, non sic, sed tanquam pulvis, quem projicil quasi tristitia est, gaudium non est quasi; non enim
ventus a facie terrae(Psa/. i, 5). >—«Etsicut favilla ait Apostolus : Quasi gaudentes, sed ait: t Quasi
peitransiens multitudo eorum, qui contra teprae\a- tristes, semper aulem gaudentes. > Bene itaque
luerunt, > quia ut Job sanctus ait:« Erunt sicut pa- prs&sentiumvoluptalum dilectores ei compararilur,
ilese ante faciem \enti, et sicut favilla, quam turbo qui in somnis comedit, et bibil. In somnis quippe
'
dispergit (Job x.\i, 18). » agunt, dum in hac vita sunt. Comeduiil et bibunt,
« Erilque repenle confeslim. A Dornino visitabi- dum suas voluptates satiant. Sed in lempore mor-
tur, » quia juxta esl, et velox nimis, et sie impro- tis \el resurreclionis e\igilabunt, el anima eorum
visus, ut nesciatur, quando veniat, sero, an media erit vacua, quia omnis voluplas eorum transacla
nocte, an galli cantu, an mane. Confestim igitur, tunc erit, ei pcena maiiebit. Vacua erilanima ipso-
id est valde velociter a Domino Deo exercituum rum, quia nullus animam cibus satiare potest, ut
visitabitur actio singulorum. « In lonilruo et com- non esuriat, nisi ille qui ait : « Ego sum pa-
motione terrae, et voce magna lurbinis el lempesla- nis vitae ; qui venit ad me, non csuriet, el qui
tis, et flammsBignis devorantis, »quia tunc elemenia credil in me„ non sitiet unquam (Joan. vi, 35).» Se-
omnia concutientur, el conturbabuntur, et Domi- ^ quitur :
nus in igne veniel, alque omnes, qui in monumen- VERS.9. — « Obstupescite et admiramini, fluctua-
tis sunt, audient vocem ejus, et procedent. - te, etvacillate. >
« Et erit sicut somnium visionis nocturnsemulti- Obslupescite et admiramini, o perfidi Judaei, vi-
ludo omnium gentium, quse dimicaverunl contra dentes miracula Salvatoris; et doctrinam ejus au-
Ariel, et omncs, qui milita\erunt, ct obsederunt, et ' dientes fluctuate animo,el vacillale dicenles :« Quo-
prasvaluerunl ad\ersus eam, > quia sicut phantasroa usque animam nostram tollis? Si tu es Christus,
pcrtransibii \irtus etgloria persecutorum Ecclesiae. dic nobis palam (Joan. x, 24). » Quia vero tunc
Omnis enim polentia saeculi somnium esl, non ve- responsum est Judseis. « Loquor vobis, et non cre-
ritas. ditls (ibid. 25), » et poslmodum sustulere lapides,
t Et sicut somniat esuiiens, et comedit, cuih au- ul lapidarent eum, congrue subditur : «Inebriamini
lem fuerit expergefactus, vacua csl anima ejus : et non a vino : movemini, 61 non in ebrielate. >
et sicut somniat sitiens et bibit, el posfquam fuerit Non enim vino lunc, sed, quod pejus est, incredu-
expergefactus, lassus adhuc sitit, et anima ejus va- litate sunt inebriati; nec ebriefate, sed infidelitale
cua est; sic erit multiludo omnium gcnlium, quas r sunl in eum commoli. Sequitur :
dimicaverunt contra montem Sion. > Id est, quae VERS.10.—« Quoniam miscuiuobis Dominus spi-
gladiis vel linguis vel pravis moribus pugna\erunt ritum soporis. »
adversus Ecclesiae religionem. Qui enim in hoc sse- Somnus animse est oblivisci Deum suum. Quse-
eulo delectantur rebus secundis, ita sunt, sicutqui cunque anima oblita fuerit Deum suum, dormit.
in somnis manducat, et bibit. Yidetur sibi cibo aut Quia ergo JudaeiChristum praesentemebliti fuerant,
potu, dum dormit, repleri, sed cum evigilaverit, cujus memoriam, dum essel venturus, semper ha-
plus incipit esurire; et tunc inlelligit, quam inanis hueranl, et ipse nunc eos sua cognitione justo ju-
ille cibus et potus fuerit somnianlis. Sic qui in hoc dicio prhaverat, recleeis dicitur : < Quoniam mis-
dormit s;eculo, et non aperit oculos ad nrjsleria cuit vobis Dornlmis spiritum soporis. > Menle enim
divina , quam diu somno gravafur lorporis, putat soporati erant, qui prcEsenlemeum non agnoscebant.
alicujus momenti esse hanc ssecularem potentiam Ipse enim vigilare fai.it animas, quas illuminat.
quasi in somnis eam videns. Ubi e\igilavcrit, de- Si aufem lumen suum detrahal, obdormiunl; aut si
preliendit, quam inanis hujus saeculi \oluptas sif. ab illo a\ersi obdormiunt, pivBsens est i'lis lumen,
Hinc est, quod deelectislaborautibus hic et afflictis et non possunl \ideie, quia dormiunt. Siculelqui
econtra dicit Apostolus : « Quasi trisles, semper Q corpore dorniit, interdum orlus est sol, atque dies
autem gaudentes (II Cor. vi, 10)! > Trislitia enim jam calet, et ilie tanquam in nocte est, quia non
justorum quasi habet; sed gaudium eorum quasi \igilat, ut \iccat jam ortum diem ; sic et isti
:;on habet, quia spes ceita est.j Quare trislilia ju- quia somntis anini3e gravitcr \eos oppresscrat,
storum quasi habet? Quia sicut in somnio transit. solem justiliae prsesenlem nesciebant, quibus conse- -
Si quis somnium judicat, addit quasi, quasi sede- quenler dicilur :
hm, quasi loquebar, quasi prandebam, quasi equi- « Claudet oculos \estros, et prcphetas-el princi-
fanam, quasi dispulabam , totum quasi,>quia, cum pes vestros , qui vident \ isiones, operiet. » Super-
evigilaverit, non iincnit quod videbal. Quasi the- borum quippe Judseorum oculos deserens Dominus
saurum inveneram, dicit mendicus. Si quasi non clausil. Unde ct per Psalmistam dicitur : « Posuisli
csset , mendicus non esset. Sed quia quasi erat, lenebras, et facta est nox (Psal. cm, 20). > Tene-
mendicus est. bras quippe Dominus posuit, quia peccatis judicia
Itaque qui nunc ad laefitiassaeeularesoeulos ape- rependens lumen intelligentiae suss subfraxit Judxis.
«junt, et corda claudunt, transit quasi eorum, et ve- Et facta est nox, quiamens eorum ignorantiai suoe
mi \erum ipsorum, Quasi ipsoium felicitas est saa- erroribus caecataest. Nam prseceder.iia peccata fa-
277 COMMENT.IN ISAIAMLIBRI OCTO. — L18. IY. 278
ciunt, ut ad peccandum lenebris subsequentibus in- A.non comedunt, et alia muita, qus?'tradita suntillis
volvantur, ut eo jam lumen juslitiae, vel reclae in- seryare, baptismata calicum, et urceorum et sera-
telligentia?nequeant videre, quo illustrari, quando mentorum et lectorum. Et interrogabanl eum Pha-
poterant, noluerunt. rissei et Scribte : Quare discipuli tui non ambulant
Claudere autem oculos eorum, et operire mentfs juxta tradilionem seniorum, sed communibus ma-
caligine prophetas etprincipes eorum dicitur Domi- nibus manducant panem? At ille respondens dkit
nus, non quia ipse tenebras inferat, sed quia- ipse eis : Bene prophetavit Isaias de vobis bypocritis,
peccantium et superborum obscura corda-taiseri- sicut sciiptum est: Populus hic labiis me bonorat,
cordiler non illuslrat uthoc ipsum Domino sitccu- corautem eorum longeest a me. In vanum autem
loseorum clausisse, vel operuisse, a caecitatislene- me colunt docenles doctrinas, el praecepta- homr-
bris liherare noluisse. Sed clausis oculis eorum et num, baptismata urceorum et calieum; et alia simi-
principihus.id est doctoribus atque prophelis oper- lia his facitis multa (Marc. vn, 1 el seqq.). >
tis subditur : Haec itaque et Evangelii verba propheticam expo-
VERS.11. — t El erit vobis visio omnium sicnt nunt sententiam. Appropinquabat enim ore suo po-
verha libri signali, quem, cum dederint scienti lit- pulus iste ad Dominum, et corde longius recedebat,
teras, dicent: Legeistum, etrespondebit: Non pos- B sicutipse Salvator eum increpat, dicens:« Progenies
sum signatus esl enim. > viperarum, quomodo potestis bona loqui, cum sitis
VERS.12. — « Et dabitur liber nescienti litferas, mali? » (Matlh. m, 7.) Ore suo propinquabant Deo,
diceturque ei : Lege, et respondebit : Nescio -iit=- quia unius Dei culium habere se^gloriabantur, et
teras. > iespuere idola; sed cor eorum longe erot ab ipso,
Visio omnium prophetarum clausa vobis erit, et quia non credebant Christo ejus, et timebant eum
involuta sicut verba libri signati, quia prophelicas mandato hominum et doctiinis sicut ostensum est.
Scripluras intelligere nullalenus valebilis, qui eum, Idcirco se facturum eis admiraiionem teststur
de quo omnes prophclae locuti sunt, reprobastis. miraculo grandi el slupendo. Et quscnam sit admi-
Propbetas enim solus Chrislus advenlu suo, pas- ralio illa, declaralur, cum suhilitur :
sione ac resurreclione aperuit. Unde quisquis eum « Peribit enim sapienlia a sapientibus ejus, et
venisse non credil, et passum resurrexisse, dicta intellectus prudentium ejus abscondelur. > Quia^
prophefarum nulla ratione valet intelligere. Hic inquit, « populus istelabiis glorilicat me, cor-autem
eniih liber est, quem Joarines in dexiera sedentis ejus longe est a me, etlimuerunt me mandato lior
stiper thronum vidit « signalum sigillis septem „ minum, et doclrinis, ideoperibitsapientia a sapien-
(Apoc.v, 1), » el postmodum Agnus aperuit « se- tibus ejus. > Sic enim faclum est. Jteliquerunt prav
plem signacula ejus (ibid. v). » Omnis enim divina cepla Dei servando traditiones hominum, et ob hoc
Scriptura, quia uno spiritu Dei scripta est, unus ipsi doctores ad tantam pervenere csscitatem, ut
liber vocalur. Quia igitur Judsei non habent hunc omnem sapienliam amitlerenl, el omnis intelle-
Agnum, nondum eis aperla sunt libri hujus, id est ctus absconderelur ab eis. -Nam si mandata Dei
Scriplurae divinae sigilla, sed « usque in hodiernum servarent, Filium utique ejus susciperent, qui est
diem, cum lcgitur Moyses, velamen est positum su- sapientia ejus quem quia non susceperunt, caecalj
per cor corum. Cum autem conversr fuerint ad sunt, ne eum^recipiant, qui in littera coniinelur.
Deum, atiferetur velamen (II Cor. m, 15). » Nun- Dum enim yenturus esset, et illi crederent eum
quam igilur apud eos vel lilleratus vel illitteralus venturum, recte sapiebant. Sed ex quo venit, .'et
senstmi libri hujus agnoseere poterit, donec veniant eum venisse non credideiunt, sed venlurum adhuc
ad eum, i qui aperit et nemo claudit, claudit, et putaverunl, intelligentiam- perdiderunl. Et sicut
nemo aperit (Apoc. m, 7). » Sic enim caecati sunt, resurgens aperuitsensum discipulis suis, ut intelli-
ut similiter aut delerius in eis errenl lilterati sicut gerent Scripturas, ita- econtr-ario clausit illis sen-
et idiolae. Sequitur : D sum, ut quod,infelligebant amitterent.
VERS.13. — < Et dixit Dominus : Eo quod ap- Et liasc est admiratio, quam se facturum eis as-
propinquat populus iste ore suo, et labiis suis glc seruit, quia mirum valde est, quomodo omnes pa-
rificat me, cor autem eorum longe est a me, eMU riter excaecati sunt. Juxta quem sensum et istud
Hiuerunt me mandato bominum el doctrinis. » congrue potesl aceipi, quod superius ad eos dixil :
VERS.14. — < ldeo ecce ego addam, ut admira- < Obslupescite, et admiramini, fluctuate, elvacilla-
tionem faciam populo huic miraculo grandi et ter > elc. Obstupescere enim et admirari possunt,
stupendo. > quia sic omnem inlelligenliam perdiderunt, et in
Apud Marcum legimus : « Quia eonvenerunt ad tenebris remanserunt. Sequitur:
Jesum Pbarisaei, et quidam de scribis venientes ab VERS.15. — « Yaequi profundi estis corde, ut a
Jerosolyniis, et cum vidissent quosdam ex discipu- Doniino adscondalis consilium, quorum sunl in te-
lis ejus communibus manibus id esl non lolis man- nebris opera, et dicunt • Quis videt nos et quis no-
ducaie, vitupera\erunt. Pharissei el onuies Judaei vit uos? >
nisi crebro lavent manus, non manducant tenenles Principes sacerdotum, el Scribae, et Pharisaei eranS
tradiiiones seniorum, el a foro, nisi baptizentur, profundi eorde, ut absconderent a Domino consilium,
279 HERVEI BURGIDOLENSIS MOXACHI 280
quando miserunt insidiatores, qui se esse juslos A quales temporibus erar.t Tharse, ct deteriores. Se-
simularent, ut caperenl eum in sermone, et trade- quitur :
renl eum pVincipalui, et poteslati praesidis, et inter- VERS.18. — t Et audient in die illa surdi verba
rogaverunl eum dicentes : « Magister, scimus libri et de tenebris et caligine oculi caecorum vi-
quia recte dicis et doces, et non accipis personam, •debunt. >
sed in veritate viam Dei doces, licet nobis tributum In die illa, qua conversus fuerk Libauus in Char-
Caesari darc, an non? > (Matth. xxn, 16.) Haec et mel, et Charmel in sallum, audient surdi, id esl
hujusmodifuit profunditas cordis eorum contra Dei gojtiles uejba libri, qui signatus manet apud Ju-
sapientiam, quorum erant in tenebris opera. Quae e\»os, nec aperiri potesl, id est sacrae Scripturse; et
enim in occulto flebant ab ipsis turpe est etiam inleriores oculi cmcorumgentilium de lenebriset ca-
dicere. Unde et Dominus increpavit eos, dicens : ligine veleris ignorantiss videbunt mysteria libri,
« A foris apparetis hominibus justi, intus vero pleni quem nobis aperuit leo de tribu Juda. Sequitur :
eslis hypocrisi et iniquitate (Matth. xxm, 28). » VERS.19. — «Et addent mites in Domino Iseti-
Multa enim in secreto mala committentes, dice- tiam, et pauperes homines insancto Israel exsul-
bant: Quis videt nos, el qui novit ea quae hic agi- tabunt. »
mus. Putabanl enim caeci se divinitus non videri, " Apostoli, qui prius gavisi sunt converlentes mil-
quos arguit prophela, subjungens : lia Judseorum, addenlin Domino gaudere, cum con-
YERS.16. — « Perversa esl haecvestra cogilatio : verterinl gentiles. Et pauperes homines, Id est mul-
titudo credentium, qui possessiones et substantias
quasi si lutum contra figulum cogitet, et dicat opus
factori suo : Non fecisti me, et figmentum dicat vendiderant, et pretia earum ad pedes aposlolorum
fictori suo: Non intelligis. > posuerant (Acl. iv, 54), in sancto Israel, id est in
Lutwn quippe conlra.figulum cogilabat, dum Ju- Christo exsultabunt. Sed quod audire surdi verha
dtei contra Christuminirent consilium. Et opus di- libri queant, pauperes spirilu gaudere in^Domino,
cebat factori suo : Non fecisli me, dum Grealorem probat sententia, quae subditur :
suum hunc negarent esse. Christus enimiigulus est, VERS.20. — t Quoniam defecit, qui praevalebat,
Judsei vero lutum et plasmatio ejus, sicut in fine consummatus est illusor. »
Pravoalebal enim hostis. anliquus jugo suo genus
pcenitentes loquuntur : « Et nunc, Domine, Pater humanum
noster es tu, nos vero lutum ; et iictor noster, et opprimens, ct illudebat ei delecfaiiones
fallaces suggerens, et peccatis servire faciens. Sed
opera manuumtuarumomnes nos (Isa. LXIV,6). »
.-. nunc defecit, el consummatus, id est consumplus
Bene ergo dicitur his qui eontra eum faciehant
est; quia per Christum victus atque ligatus est, et
consilium, quia «perversa est hsecvestra cogitatio: nihil factus. Sequitur : « Et succisi sunt, qui vigila-
quasi si lutum cogitet contra figulum, et dieat baut super iniquitatem. »
opus factori suo ; Non fecisli me. » Sed ct dicebal VESS.21. — «IQui peccare faciebant homines in
figmentum faclori suo : Non intelligis, dum illi mala verbo, et arguentem in porta supplanlabant, et de-
perpelrantes in tenebris sestimabant se Divinitalis clinaverunt frustra a justo. >
aspectum effugisse, dicentes : « Quis videt nos, et Romanorum ferro succisi sunt Judsei, qui vigila-
quis novit nos? > Sequitur : bant super iniquilatem, id est persequi Salvalorem
YERS.17.—« Nonne adbuc in modico el in brevi studebant. Qui pcccare faciebant hominesin verbo,
convertetur Libanus Jn Charmel, el Charmel in id est faciebant ut homines blasphemarent, quia
saltum reputabitur. « conspiraverunt, ut si quis illum confiteretur
Modicum breve fuit atemporeprsedicationis'Do- Christum, exlra synagogam fieret > (Joan. ix, 22).
minicseusque adgentiumvocationem. Tuncnamque Et supplantabant eum arguentem eos in porla, id
Libanus in Ckarmel est conversus. Libanus quippe est in loco judicii, quia dum per illos quinque dies
candidatio sive dealbatio dicitur, Charmel cognitio D ante passionem suam acrius eos argueret in tem-
circumcisionis. Et quid per Libanum nisi populus plo, semper insidias machinabanlur, ut 3d ejus ne-
genlilis, qui lolus est in baptismo, et pristinis sor- cem pertingerent.
dibus purgatus ac dealbatus, exprimitur?Quidper Et declinaverunl fruslra a justo, id est ab eodem
Cbarmel nisi populus Judaeorum carne circumci- Domino, quia non eis profuit dicere : « Non habe-
sus? Conversus estergo Libanus in Charmel,~~qi\o- mus regem nisi Caesarem (Joan. xn, 15). > In porta
niam < oleaster inserlus factus est socius radicis, et autem veteres agere solebant judicia. Unde et per
pinguedinis olivaj (Rom. xi, 17). » Conseculus est piophelam dicitur : « Constituite in porta judi-
enim populus gentilis graiiam et fidem, quam habe- cium (Amos. v, 15). » Dominum igitur argueniem
bat Hebraicus. Sed el Charmel in saltum xeputatus eos in porta dicit, quia malitiam eorum dijudicans
est, quia populus Judseorum amissa fide in torluo- increpabat. Quod si materialis -porta quaeritur, in
sam silvam gentilitatis est versus, sicul ait: « Facti porticu Salomonis arguit eos, dicens : « Vos non
sumus sicut in principio, cum non dominareris no- creditis, quianon estis de ovibusmeis (Joan.y.,26).>
stri, neque invoearetur nomen fuum super nos At illi supplantabant eum, quia « sustulerunl lapi-
(Isa. Lxm, 19). > Tales enim nunc sunt Hebrssi, des, ut jacerent in eum (ibid. 51). >
£8! COMMENT. IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. IV. t&
Vel daemones succisi sunt, qui vigilabant ad ini- A t xnx, 18). » Evangelizantibus autem novis prsedi-
quitatem, et peccure faciebant universum hominum catoribus hoc salutare, id est DominumJesum scient
genus in verbo blasphemiae, ut negarent verbum inlellectum erranles spiritu, id est Judaei, qui corue
Dei, et errorum dogmata pradicarent, cl urguenlem semper errabant, licet operibus recte viderenlur in-
in porta atque judicio, quantum in se erat, sup- cedere. Ei mussitatores, id est iidem ipsi Judaei, qui
plantabant, et a justitia declinare faciebant, qui move balbuiientium infantiuin mussitabant doctri-
erat in porlis filiae Sion exaltatus de portis mortis, nam legis, discent legem, quam antea disserere
et corripiebat eos, qui odorant in portis arguentem. nullo sludio valuerunt. Docebit enim gralia Christi,
Sequitur : quod homo docere nequivit. Sequitur :
YERS. 22. — « Propter hoc hsec dicit Dominus CAPUT XXX.
ad domum Jacob, qui redemit Ahraham : non modo YERS.1. — « Yaefilii desertores! dicit Dominus,
vultus ejus erubescet. > ut facerelis consilium et non cx me : et ordiremini
YERS.25. — « Sed cum viderit filios suos, opera telam, et non per spirilum meum, ut adderetis pec-
manuum mearum in medio sui sanctificantes no- calum super peccatum. >
men meiim, et sanctificabunt sanctum Jacob, et YERS.2. — « Qui ambulalis, ut descendatis im
Deum Israel praedicabunt. > " JEgyplum, et os meum non interrogastis speranles
VERS.24. — « Et «cient errantes spirilu intelle- auxilium in fortitudine Pharaonis, et habentes fidu-
ctum, et mussilatores discent legem. » ciam in umbra iEgypti. >
Quia pauperes in sancto Israel exsultabunt, et VERS.5. — « Et erit vobis fortitudo Pbaraonis
qui vigilabant ad iniquitatem, succidentur, propter ' in confusionem, et fiducia umbrse jEgypli in igno-
hoc hmcdicii Dominus, qui redemit Abraham. Habet miniam. >
aulem velus traditio, quod Chaldaei projecerunt VERS.4. — « Ierant enim in Tanis principes tui,
Abraham, et Aram in igncm, qui lingua eorum ap- ct miBlii lui in Tanes pervenerunt (155). >
pellatur Ur, eo quod ipsum colere nollent. Chaldsei VERS.5. — « Omnes confusi sunl super populo,
quippe adorabant ignem. Mortuus cst autem ibi qui eis prodesse non poterit: non fuefunt in auxi-
Aram inUr Chaldaeorum, et Abraham exivit ilLcsus. lium, et in aliquam utililatem, sed in confusionem,
Unde et ei Deus perhibetur dixisse : « Ego sum, et in opprobriuro. »
qui eduxi te de Ur Chaldseorum (Gen. xv, 7), >id Haec prophetia secundum historiam impleta est
est de igne Chaldseorum. Nam in Esdr* libio legilur sub Jeremia, quandopost eversionemJerusalem reli-
evidenter ipse Dominus Abraham liberasse« de igne quiae,Juda cohtradicente Deo, fugerunt in ^Egyptum
Chaldaeorum (II Esdr. ix, 7). > Hoc ergo dicit hic ' a facie Chaldaeorum, et ibi cum JEgypliis pariter
commemorari, dumdlcitur : « Haec dicit Dominus perierunt.
ad domum Jacob, qui rcdemit Abraham. » Sed cur Sed quid in reliquiis Juda nisi fideles nonnulli si-
hoc, antiquitus gestum, replicat loeuturus de novis gnantur, qui temporibus novissimae persecutionis
prsedieatoribus, nisi quia quemadmodum Abraham resides invenientur aliis jam captivatis?Nuncenim
tunceripuit, ethostes ejus confudit, sic nunc fidcles fit llla spirilalis captivitas populi Dei, quam sanctus
suos eripiet, qui sacrilegorum jussa contempserunt, Jeremias tam graviter plangit, et ex magna parte
ct persecutores eorum confundet? Ssepissime enim jam completa est. Quid ergo reliquiae Juda nisi nos
roartyres;. ignem superavere materiajem, et om- designant, qui superstites adhuc sumus, cseterosque,
nes ignem tribulationis vel concupiscenliae vice- qui futuri sunt nostri similes? Sed, quid talibus di-
runt. catur, audiamus, et caveamus.
Non modo, inquit, confundelur Jacob, id est «Yaeiilii desertores! dicit Dominus. > Filii sunt,
tempore, quo prophela loquebatur haec, populus quia Christiani; desertores, quia Patrem deserunt.
Judseorum suslinebit verecundiam, nec modo vultus Mandata quippe Dei relinquunt ut peccatis adhae-
ejus erubescet, sed cum videtit filios suos, id est apo- reant. Qui faciunt^ consi/ium et non ex Deo, quia
stolos et credcntes, quos meae manus in operibus caule sibi consulere se pulant, dum prospera mundi
bonis creabunt, in medio Jerusalem sanctificantes quaerere, suasque voluptates explere decernunt. Et
nomen meum Tiene vivendo, et praedicando. Effuso ordiuntur telam, et non per spirilum Domini, quia
enim Spiritu sancto et apostolis magnalia Dei lo- proponunt, vel inchoant agere, quse non licet, sicque
quenlibus infideles Judsei vehementer confusi sunt, peccatum operis additur super peccatum cogitalionis
alii ut in suis iniquitatibus tabescentes livore tor- eorum. "
querentur adversus credenles. Cum autem subjicit, Qui ambulant, id est operantur, ut descendant in
quia « sanctificabunt sanclum Jacob, et Deumlsrael JEgyptum, id est in sacculum. Quid est enim ambu-
praedicabunt, > manifeste declarat apostolos non lare nisi operari ? Et quid per JEgyptum nisi mun-
alium prssdicaturos nisi Deum, quem adoravit Israel, dus iste figuratur, vitaque sseeularium vel infide-
et sanclum, quem exspectavit Jacob. Dixit enim lium? Quid autem per os Domini nisi Scriptura
moriens : < Salutare tuum exspeclabo, Domine (Gen. sacra figuratur, vel quilibct justitioe pradicator.

(533)AHas, Erant enim Tani principes lui, et nuntii lui usque ad Hancs pervenerunt.
235 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI £84
Quid vero per regem ASgyptinisi polentes sseculi? A . Decem superius onera descripsimus, et nunc ap
Ambulant enim, ut in ^Egyplum descendant, qui ponil undenarium ut de transgressoribus se loqui
eas actiones operantur, per quas ab alto religionis designet. Denaiius eniin numerus perfectionem legis
in ssecularem coiiversalionera deveniant. exprimil, et undenarius transgressionem ejus. Nam
Et haec agentes non interrogaverunt os Domini, et hic historiam praedicit, quaetemporibus Jeremiss
-quia in Scripfuris non quaesierunt, vel ab aliquo facta cst, quando posl interfectionem Godoliae,Joan-
sanctorum si licerel eis agere la'ia. Cupiunl autem nan, filius Caree, cclcrique principes reliquias Juda
m ibgjptum descendere, idesl saecularem vitam tiansduxerunt in jEgyplum contra pra?ceplum Do-
ducere, quia sperant auxilium adversus persecu- mini, qui per Jeremiam prsecipiebal, ut manerent
tores. In foititudme Pharaonis, id cst principum in terra Juda. Quae scilicct reliquise \ocantur ju-
saeculi, si eis familiariler adliseserint. Et ab aeslu menta, quia insensatae erant, et brutae colenles ad-
tribulalionum babenl fiduciam in umbra yEgjpli, huc idola; jumenla austri, quia tribus Juda plagam
austri possedit. x
id est in protectione saeculi. Quibus fortitudo Pha-
raonis, id est potentum saeculinon in auxilium, sed Terra tribulalionis et anguslim lalitudo esl illius
in confusionem eril, et spes umbrm JEgypli in igno- eremi, per quam fugerunt in jEgyplum riielu Chal-
"'
wiiniam; quia foilasse nee ipsi piincipes saeculi po- daeorum; lewna plebs reliquiarum ; Joannan leo, et
terunt eos tucri "sub Antichristo, ne puniantur, alii duces. Vipera et regulus ex eis nascens, id est
aeternumque porlabunl impropeiium, quia formi- ex lesenaet leone filii sunt eorum, qui crudellbus
dantes pati tribuialionem, jusliliam vel fidem reli- orti parentibus virulenti fuerunt. Et divilias suas
querunt, et tribulationem non evaserunt. Sic enim licet exiguas in humeris jumentorum et gibbis ca-
raullis eventurum credimus in illa persecutione melorum porlaverunl fugientes ad populum jEgypti,
novisslma, quoniam vel ob solum Christianitatis qui eis prodesse non potuit. NamTsublalis omnibus,
nomen quod habuerunt, lorquebunlur, aut suhito quae babere poterant, illue iransfugcrunt. Veniente
perimentur, dum adhuc fideles esse credeniur. Sed autem Nabucbodonosor cum ipsis pariler jEgypliis,
et nunc plerique religiosi divilibus iniquis nimium in quibus confidehanl, perierunt fame et gladio.
familiares fiunt, et obsequuntur sperantes eorum JEgyptus enim fruslra, id est ineassum eis « auxi -
iefensione semper ah adversitate protegi, vel hujus liala esl el vane, quonlam defeeil alque evanuit
vifse prospera consequi. Sed exsurgenle procella ejus auxiliatio. Idcirco \ates populo reliquiarum
tribulalionis non per eos juvantur, imo magis con- properanti in iEgyplum clamat: Superbia tantum,
funduntur. '
% , in jEgypto est, non fortitudo,, quiesce residens iu
Ierant enim in Tanis,» etc. Principes et prae- lerra Juda. Quo non quiescente, prsecipit Dorainus
pssiti Ecclesise eunt in Tanis, id est in mandatum Jeremiss dicens :
humile, hoc est lerrenum, quando praeceplis sfficu- ,. VERS.8. — « Nunc ingressus scnbe eis super
larium principum contra suum Canonem obediunl. buxnm, et in libro diligenler exara illud, et erit
Et usque ad Tanes, quod interpretatur muiauia' com- cis in die novissimo in testimonium u.sque-in seter-
mutatus-est, perveniunt, dum cuilibet apostatae fue- num.»
rint similes, de quo non appareat, quod ab infidc-
Ingressus cum eis in JSgyptuni scribe eis in buxe,
litate commutatus ad justitiam non est. Sic enim
quod est lignuro imputribile, ut semper durare
temporibus Antichrisli facient, et aliqui jam fece- queat; el inlibio exara, ul ab omnibus agnoscalur,
runt. ~ Dominus interdixit, ne abirentin J£g\ptuni, et
Sed quid addilur? « Omnes confusi sunt super quia abierunt: et erit eis ad teslimonium damnalionis in
populo, qui eis prodesse non polerit.» Non enim die novissimo. Sequitur :
prodent illis populus iEgyptiorum, id est ssecula-
rium aut infidelium adversus Nabuchodonosor, id YERS.9. — « Populus enim ad iracundiam pro-
est diabolum, sed lemporaliter, vel aeternaliter ab eo _1 vocans est, et filii mendaces, filii nolentes audire
Domini.»
punientur, aut certe lemporaliter et seternaliter. legem
Nam sicut reliquiae Juda perierunt cum iEgypliis, Similiter et in Jeremia legilur. Quem cum mit-
ad quos, ut tribulationem evaderenl, confugerant; terent consulere Dominum, dixerunt: «Sit Dominus
sic et isti cum iniquis peribunt, quibus metu perse- inter nos teslis veritatis el ftdei, si non juxla omne
cutionum sociabantur. Sequitur : verbum, in quo miserit te Dominus Deus tuus ad
VERS.6. — e Onus jumentorum austri. In terra nos, sicfaciemus (Jer. XLII,5).» Et cum eisrespon-
tribulatibnis et angustiae lesena et leo, ex eis vipera disset Dominus, « non audivit Joannan filius Caree,
et regulus volans porlantes super humeros jumen- et omnes prkicipes bellatorum , et universus popu-'
torum dhilias suas, et super gibbum camelorum lus vocem Domini, ut maneret in terra Juda (Jer.
ihesauros suos ad populum, qui eis prodesse non XLIII,4).> Sequitur:
poierit.i YERS.10. — t Qui dicunt \identibus : Nolite vi-
VERS.7. — « JSgyptus enim fruslra et vane auxi- dere, et aspicientibus : Nolite aspicere nobis ea qusa
liabitur, ideoclamavi super hoc : Superbia tanlum recta sunt: loquimini nobis placentia, videte nobis
csi, quiesce,» crrorcs.>
<£5 COMMENT. IN ISAIAM LIBRI OGTO. — LIB. IV. 286
\ERS. 11.—« Aufeilea me viam, declinatc a me A Et hqc manifestum est. Nam quia fugeruut ad
semilam, cesset a facienostra sanclus Israel.» equos, ideo conlingit, ut fugerenl Chaldssos; et quia
Hoc est, quod Jereinise jam in iEgyplo dixerunt: super velocesascenderunt eqiios, ut loquunlur, ideo
< Sermonem, quem loeutus es ad nos in nomine veloces fuemiit Chaldeaeipersequentes eos, ul.noii
Domini, non audiemus ex te, sed facientes faciemus evaderent. Sequitur : l '•-
" omne veibum, YERS. 17. — « Mille ,homines a facie terroris
quod egredietur de ore, nostro, ut
sacrificemus reginsa ccsli, id est: lunse (Jer. XLIV, unius, et a facie terroris quinque fugielis : donec
16) » et his similia ssepe loquebantur. Dicebant vi- relinquamini quasi malys navis in ycrtice montis,
denlibus, id est Jeremiae el Baruch : Nolite nobis et quasi signum super collem.»
viderc ea qum recta sunl. Dicebant : Cesset a facie Mille jEgypliorum, in quibus confidilis, fugienta
nostra sanctus Israel, quia nec loqui valebant de facie miius Gbaklaeorum, et omncs vos Judsei fu-
Deo, nec audire, vel memoriam ejus ante faciem gietis a facie quinque Chaldaioruro, donec relinqua-
Hienlis venire. Sequiiur : mini quasi malus navis, vel signum in colle. Sicut
YERS.12. — « Propierea hsec dicil Dominus san- enim cum post naufragium positus fuerit malus in
^tus Israel: Pro eo, quod reprobaslis \erburo lioc, vertice montis, vcl super collem pro signo, omnes,
et speraslis in caiumnia, et in tumultu, et innixi B qui vident eum, intelligunt dissipatam esse,na\im,
eslis super eo.» ita pauci Judseorum remanentes omnibus se cernen-
YERS.15. •— « Propterea erit vobis iniquitas haec libus maiiifestavenmi Jerusalem e-sse destructam.
sicut interrnptio cadens, et requisita in muro ex- Qui quoniam inter inimicos diutius afflicti sunt ca-
celso, quoniam subito, dum non speratur,~veniet ptivitate et miseria; eonsolatur eos prophcta, sub-
contrilio ejus.» jungens :
VEBS.14. — c Et comminuetur, sicut conteritur VERS.18. — - Propterea exspectat, Dominus, ut
lagena figuli contrilione pervalida : et non inve- misereatur vestri, et ideo exaltabitur parcens vobis,
nietur de fragmentis ejus testa, in qua porletur igni- quia Deus judieii Dominus : Beati omnes, qui exspe-
culus de incendio, aut hauriatur parum aquse de clant euro.>
fovea.j YERS.19. — « Populus enim Sion habitabil in
Pracepi, inquit, vobis, ut manerelis in terra Juda, Jerusalem, plorans nequaquam plorabis, miserans
sed vos ex ore Jeremiae verbum hoc reprobastis, et miserebitur lui.»
speraslis in calumnia verborum, et in tumullu, di- Non vos," inquit, oblitus est Dominus in manu
centes : ~Nonmisil te Dominus. « Sed Baruch filius hostium vestrorum, ut pulalls, sed ob boc exspe-
Neriaeincitat te adversum nos (Jer. XLIII, 5),» et' ctat liberare vos, ul miserealur vestti relaxando
pec-
propteieaerit vobis «
iniquitas ineredulitatis, et con- catunijet^eripiendo vos. Et ideo vcslros hostos com-
Iradictionis hujus » sicul interiuptio muri quassila primens exallabilur super cos, et par-cet vobis ab
ab hostibus, et inventa nescienlibus his, qui intus Jiac afflictione, quam sustinetis, quia Deus
judicii
sunt, quia dum vos a Chaldseis in Egypto tute pu- est Dominus; id est omnia justo judicio faciens,
talis abscondere, viam eis ad vos panditis, et ex sive dum vos affligit, sive quando parcil, El beati
improviso capiemini, et comminuemini sicut laqena erunt, qui per ejus misericordiam exspectant ,libe-
. figuli, quemadmodum et de.Jerusalem per Jere- rari, quoniam populus Sion, qui captivus in Perside
miam diclum est : « Sic conteram populum istum, tenetur, liabilabil rursus liber in
Jerusalem, et af~
et civitatem islam sicut conteritur \as figuli, quod fiuet bonis, et lunc
ncquaquam plorabis, o Isracl,
non pofest ultra instaurari (Jer. xix, 11).» Sic ergo sed^exsultabis, quoniam Dominus misaebilur tui a
et reliquiarum populus in iEgjpto contritus est, ut cunctis tribulationibus
eripiens.
amplius recuperari nequiret. Et sicut de fragmen- Nunc ab.exordio lectionem repetentcs, videamus,
tis contritae lagens? testula non invenitur, in qua pa- si possit et aliter exponi, quoniam
ssepe contingit,
rum ignis vel aqum portelur, ita ex illis nullus super-. „ ut serriio propheticus in uno multa compleetatur.
fuit, qui ad aliquod opus bonum jam foret aptus. c Onus inquit, jumentoium austri. « Quid sit au-
Sequitur: sler, apud Ezechielem cognoscimus, cui Bominhs '
VERS.15.— « Quia Jisecdicit Dominus Deus san- ait: < Fili hominis, pone faciem luam contra viam
ctus Israel: Si revertamini, et quiescatis, salvi eri- austri, et slilla ad Africum, et propheta ad saltuiri
tis : in silentio el in spe erit forlitudo vestra.» agri mciidiani, et diees saltui meridiano :ltecdicit
Hoc est e\idens. Si reverlamini in terram Juda Dominus Deus : Ecce ego «uccendamin le ignem,
et quiescatis ibi, salvi eritis a Chaldseis, quosme- et comburam in te omne lignum viride, et omne
tuistis. Sequitur : lignum aridum (Ezech. xx, 46). » Et eadem repe- '
VERS.16. — « Et noluistis, et dixislis : Nequa- tendd" sic exposuit :'c Fili liominis pone facicm
quarn, sed ad equosfugiemus : ideo fugietis. Et su- tuam contia Jerusalem, -etstilla ad sanctuaria, ct
per veloces asceridemus: ideo vrioces (154) erunt, propheta contra humum Israel, et dices lerrselsrael:
j qui pe^sequenturvos.» Hssc dicit Dominus: Ecce ego ad te et ejiciam gla-
r *
(15,4)Alias, vdociorcs.
287 HERVLI BURGIDOLENSIS MONACHI 288
dium meum de vagina sua, el occidam in te justum A ^. cupiditate victi, errant a fide, et inserunt se dolo-
et impium (E&ech.xxi, 2). » Quod enim dixerat: ribus multis i
Pone faciem tuam contra viam austri, et slilla dd ' Lemna quippe et leo, vipera et regulus ducunt eos
ifricum, hoc interpretatus est dicens : « Pone fa- peceatis oneratos in iEgyplum,id estin tenebras in-
ciem tuam ad Jerusalem, et slilla ad sanctuaria. » fidelitatis ad populum genlilium et infidelium, qui
Yia igitur australis, Jerusalem est, id est Eccle- eis prodcsse non poietit in die novissimo, sicut jEgy-
.jia, et Afiicus vel auster sanctuarium est. Quse ptii non profuere reliquiis Juda venientibus Cbal-
sunt ergo jumenta auslri vel sanctuarii nisi homi- deis. jEgjplus enim, id est tenebrosa saeculariurn et
nes, qui Christianam religionem professi sunt, sed infidelium multitudo frustra auxiliabilur eis, quia
more jumentorum vivunt? « Homo cum in honore noii proficiet, et vane, quia evanescit atque transi-
esset, non intellexit, comparalus estjumentis insi- bit.
pientibus,etsimiiisfaclus est illis (Psal. XLVIII,15).» Yel leoni el lesenseviperse et regulo prodesse ne-
Jumenta quippe ratione carent, et onus quodcunque quibit populus inlidelium puniendo roartyres, quo-
sibi infponitur, indiiferenter portant. Sic et homo, niam per tormenta transibunt ad requiem et glo-
qui menlis ratione bonum et malum subtiliter non riam, magisque rohorabunt adversus Anticbristum
discernit reprobando malum et eligendo bonum, B I Ecclesiam. Et quoniam jEgyptus fruslra auxilia-
sed quamlibet imposilam sibi peccatorum sarci- bitur, ideo clamavi super hoc, quod Austri jumenta
nam ferre consentit, jumentum est. cum Sarcinis ad eam deseendunt. Superbia tantum
Onus vero hic pondus peccatorum designat et af- est, non utilitas, quia descendis in jEgyptum infi-
flictionum. delitatis, o quicunqueterram Juda, id est Eedesiam,
t In terra tribulationis et angustiae lesena et leo, in qua confessio veritatis est, deseris : Quiesce ab
ex e"isvipera et regulus volans portantes super hu- hoc itinere perverso residens in Ecclesiam. Sed
meros jumentorum divitias suas, et super gibbum quia nolunt quiescere, o Elia, nuuc ad eos ingressiis
camelorum thesauros suos ad populum, qui eis pro- sctibe eis super buxum, id est in abstinenli conver-
desse non poterit. >Quae terra tribulationis et angu- satione tua, quss per pallorem buxi figuratur, quid
stia nisi in qua fideles alfliguntur? In hac enim est agere debeant eis exprime, et in libro •diligenler
lemna, et leo, id est Babylon et diabolus. Nam sicut exara illud, id est in corde eorum memoriter assi-
Christum. et Ecclesiam designare solent lesena et gnare labora prsedicando. Unicuique enim liber est
leo, quoties in bono accipiuntur? ita diabolum et memoria conscientiae suae, et in libro scribimus,
Babylonem figurant, quoties in mala significatione dum aliquid imprimimus conscientiae proximi.
leguntur: Et erit, inquit, eis scriplura haec in die novissimo
Ex quibus videlicet leone et leaaia oritur reguhis ad testimonium justa? damnalionis, quia bonum,
volans, id est pestifer Antichristus, qui per super- quod agere debuissent, non ignoraverunt, sed con-
biam in altitudjne cogifationis super omnia evolat: lempserunt. Populns enim ad.iracundiam provocans
et vipera id est virulenta prsedicatorum ejus lurba. est, quoniam ille Deum ad iracundiam provocat,
Qui jumenta sanctuarii sumentes, id est Christia- quia mandata ejus sciendo transgreditur. Popuius
nos, et religionum professores imponunt super hu- igitur iste ad iracundiam provocans est, et filii men-
meros coidis eorum divitias suas, id est peccata, et daces, id est quod Deo promiserunt, non implentes,
super gibbos camelorum, id est super elationem tor- filii nolentes jam audire legem Dei, sed legem vo-
tuosae mentis ipsorum lltesauros suos, id est iniqui- luntalis suae sequentes : qui dicunt videntibus, id est
lates. Ex his enim sunt, « qui penctrant domos, et religionum magistris : Nolite videre, an ordinate
captivas ducunl mulierculas oneratas peccalis, quae ambulemus : el aspicientibus, id est qui vitam his
ducunfur variis desideriis (17 Tim, v, 6). > subjectorura, aii recta sit incessanter aspiciunt.
Diabolus igitur et Anlichristus eorumque sequa- Nolite aspicere nobis ea, qum recla sunt, sed loqui-
ces licet et nunc in humeris jumentorum austri di- D mini nobis placentia, id est quse ad vanam delecta-
vitias suas imponant, prsecipue tamen in illa per- tionem pertinent: Videie nobis errores, quos sequa-
suasione novissima fideles ab Ecclesia falsis polli- mur.
citationibus seducentes auferent, et onerabunt pec- Auferte a me viam justilise, ut incedam per devia :
catis et .afflictionibus. Nam « qui voluerint divites declinale a me semitam arclse conversalionis, °etam-
fieri, incidunt in tentationem, et inlaqueum diaboli, bulabo per amplam viam perditionis. Cesset a facie
et desideria niulla etinutilia, quaemergunt homines nostra sanctus Israel, id cst Deus, utjam ante fa-
in interitum, et perditionem. Radix enim omnium ciem cordis nostri non veniat. Sic loqui vel cogi-
malorum est cupiditas, quam quidem appetentes tare descendere est in jEgyptum. Haee enim jam
erraverunl a fide, et inseruerunt se doloribus multis loquuntur, et magis adbuc loculuri sunt, qui reli-
(I Tim. vi, 9). > Per avaritiam ergo decipiuntur gionem Christianam deserentes Antichristo socian-
hsec austri jumenta, ut lantum iniquitatum et mise- tur. t Erit enim tempus, cum sanam doetrinam non,
rise suscipiant onus. Incidunt enim per eam in la- sustinebunt, sed adsua desideria coacervabunt sibi
queum diaboli, et in desideria quae trahunt homi- magistros prurientes auribus; et a verilate quidem
nes in perditionem. Et dum Antichristo consentiunl auditum avertent, ad fabulas autem convertentur
239 COMMENT.IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. IV. 290
(II Tim. iv, 5). t — «Nam in novissimis tempori- A descendant. Equus enim slare nescil, velox ad im-
bus discedent quidam a flde altendentes spiritibns petum, cervieem suam exaltans, hiiiniens ad libi-
erroris (I Tim. iv, I), > id est doctrinse dsemonum dinem. Quid tara simile peccati? Fervel enim primo
in hypocrisi loquenlium mendacium, « et cauteria- culpa impelu, et omnem recti cogitationem prae-
lam habenlium conscientiam suam (ibid.). » Hi ergo venit, motuque immaturo cxsilit, ul eam difficile ra-
dicent: « Auferte a me viam, cesset a facie nostra tio revocare possit. Fertur et in prseceps, et ascen-
sanctus Israel. > Quibus divina respondet senten- sorem suum projicit in mare islud hujus sseculi
tia : Pro eo, quod reprobasiis verbum Iwc, quo pi'33- cervicc lumida recusans jugum correptionis. Et sp1-
cepi vobis, ut quiescerelis ire in jEgyplum infide- cialis quacdam forma cst libidinis, quae vocem mutot
lilatis; \el hoc reprobastis, ut aspicientes aspicerent hominis, verba amanlis corrumpat, suisque se pro-
vobis ea, quse recta sunt, et speraslis in calumnia bet sermonibus. Ad ejusmodi equitatum, inquii,
el hi lumidlu calumniam movenles contra sanam festinant, qui se rcvocanti dicunt . « Nequaquam
doctrinam, ct lumultuantes, ac procaciler innixi revertcmur, [sed ad equos fugiemus. > Declinant
cstis super lumultum contradiclionis et inobe- enim, et defluunt sensusoorum, el discipliuam men-
dientiae : Propterea erit vobis iniquilas~hmc,sicul in- lis abjecerunl, ideoque foris in actione dissipaiitur,
terruplio muri cadens, et ab hostibus qusesita fora- •" etad culpam proruunt.
men quaerenlibus. Dum enini in jEgyplo, id est Ad equos. inquiunf, fugiemus, iie patiamur ad-
infidelium consortio sicul inlra muri ambitum fore versa saeculi, quibus Ipropheta respondet; ideo fu-
vos tulos sestimatis ex impro\iso capiemini, et gietis adversarios in\ isibiles in tempore necessitatis,
peribitis, qui in Ecclesia tuti fuissetis. quia nunc disciplinam fugitis. Illi vero adjungunt :
Et comminuetur murus proleclionis vestrae, sicut El super veloces ascendemus, id est in peccatis exal-
conieriiur lagena figuli, quia corpora carnalium, tabimur, quse nos ad ea velociter ferant, quse ne-
qui vos tuebantur, in morte salvenlur. « Et non in- quiler consideramus. Et sermo divinus : Ideoque,
venietur de fragmenlis ejus lesta, in qua poitetur inquit, veloceserunt maligni spirilus, qui vos in hora
igniculus de incendio, vel parum aquse hauriatur de mortis persequentur.
fovea, > quia reprobi, postquam in morle contriti « Mille homiiies a facie terroris unius, et a faeie
sunt, non invenitur quisquam ex eis, qui vel ali- terroris quinque fugietis. » Irruit cnim leropore
quanlulum cbaritatis jam igniculum ab incendio, morlis Satanas cum satellitibus suis, jil animam
quo mentes electorum ardent, sumere valeal, vel rapiat. Unde Salomon cum dixisset: « Custodi lc-
parum aqux compunclionis haurire de fovea humi- r gem atque consilium, et erit vila animss tuae (Prov.
lilalis. Testa enim quisque peccalor est, cui dici- xxxi, 21), > paulo post de hora monis subjunxit:
tur : < VSE,qui contradicit fielori suo, (esla de sa- « Ne paveas repentino terrore, et irruentium tibi
miis terrse ! » (Isa. XLV,9.) Sed haec testa poslcon- potentias iropiorum (ibid., 25), » subaudi, ideo
tritionem nequit portare igniculum deincendio, qula custodi legem atque consilium. Isti ergo quilegem
per diem Sabbati. sicut le\ dicit: « Non succende- el consilium custodire respuunt, dicentes : « Ne-
(is ignem in ommbus habilaculis vestris (Exod. quaquam, sed ad equos fugiemus, » subripiente
xxxv, 5). > Sahbatuui quipuc esl, cum jam nil ope- mortis articulo pavebunt, el fugient a facie daemo-
iari post mortem iicei. Scd ncmo per dieni Sabbati num. Fugient quidcm, sed non cvadent sicul el re-
sufceeudeiignem in iiabitaculo suo; quia, qui nunc, liquiae Juda fugcrunt in jEgyptum Chaldseos, sed
ignem (baritatis iu corde suo non accendit, post non effugerunt. Fugil euim persecutores suos anima
moiiem iliuin accendere non valebit. Sed el aquam lempore egressioiiis suae, quia fugere quaerit, et tie-
conipunctioiiis haurire non potesl; qnia, quamvis pidans per arlus discurrit. Nam et de Bahylone
in inferno sit flelus cl stridor deniium, nequaquam scriptum est: t Quoniam in una die venient phuoe
lamen aqua mundans iuvenielurlbi. De cis namque ejus, mors ef luclus et fames, et igni comburetur,
lacnmis loquimur, qui flentem abluunl. Ostenso D et flebunt et plangent se super illam reges lerrac,
aulem, quid cis mancal, qui in jEgygplum, id est qui cum ilia fornicati sunt, et in deliciis vixerunt,
in saeculum et iiifidelitaieiii descendunl, rursum cum viderint fumuin incendii ejus, et longe slanles
quid conscquantur, si ad Ecciesiam velut ad lerram propter timorem lormentorum ejus dicenl : Yse, vse
Juda vcdierint, indical, subjungens. civitas illamagna Babylon, civitas illa forlis!»(Apoc.
« Si revertamini et quiescatis, salvi eritis : in si- XVIII, 8-10.) Sed bi leges non loco sed affeclu,
lcntio, el in spe, » non in calumnia et tumullu, nec corpore sed voluntale longe stabunt, quoniam
« erit fbrlitudo vestra » quia resistetis hoslibus cum eapariter cremabuulur. Sicut ergo longe slarc
vestris imisibilibus. Sed isti^uperbia et cupiditate dicunlur, qul in eadem damnalione sunt, quia longe
csecati respondent : « Nequaquam, sed ad equos vellent esse; sic nunc isii fugere perhibenlur in
fugiemus. > Prophel.i vero solers corrigere nititur morle adversarios suos, quos fugere cupiunt. Itaque
delinquentes, elarguendo revocat peccalores, strin- reprobis de suo fine dicitur : « Mille homines a facie
git passionum iropetus, frena rationis imponit, re- terroris unius, et a facie terroris quinque fugie-
\ocatculpam, slatuit errorem, dum suadet, ut re- tis, » etc.
\ertantur, ei qulescant, nec ad equos in iEgyptum Quis vero est unus iste, qui peccalores in extre-
m iIERYE-1BURGIDOLENSSSMONACHI 292
>
mis persequilur nisi diabolus? Etquisunt isti' quin- JA aspicit, et viliorum tenlamenta, priusquam veniant,
~que persecutores nisi maligni spirilus, qui eorum deprehendit et venienlia fortiter superal. Bic ergo
^piinque seiisus corporeos ad peccandura illexerunt? populus habilabil in J-erusalem, quia pro bellis tem-
Quid autem per milienarium nisi universttas desi- poralibus in asterna pace versabiiur.
gnatur? Ait,ergo his qui uovissima providere ne- Vel Sion intelligenda est prsasens Ecelesia, Jeru-
.gligunt : Mille komines, id est vos omnes iempore salem vero fulura. Et populus Sion habitabit in Jetu-
vocationis vestraa fugielis a facie lerroris unius, Sa- salem, quia qui in errores non declinaverint, sed
tanae, et a facie lertmis quinque, id esl daemor.uni, fiiieiiler ct juste in hae Ecclesia pei severaverint,
qni vos in quinque sensibus corporis fecerunl de- absque dubio in illa regnabuni; et qui nunc variis
linquere. Fugietis, inquam, donec relinquamini quasi de causis lamenlantur, sine fine tunc gaudebunt.
malus navis in vertice moniis, id est donec corpus Nam sequitur : « Ploians nequaquam ploiabis. »
vestrum exanime relmquatur, el omnibus pateat vos Et quia tunc misericordiam invenient in auxilio
in pelago sssculi hujus peilulisse naufiagium. Et oppoituno, « miserans, inquit, miserebitur tui
relinquamini quasi signum super collem, quod \iato- (jPsaZ.cxix.iv, 14),» quia * judicabit Dominus popu-
libus ostendit iter in moutem, quia formidine sup- lum suum, et in seivis suis miserebitur, quoniam
pfcii vestri-.persuadebitis casfeiis, ne sicut vos-a B! in aUernum misericordia ejiis (Psal. cxxw, 1), >
via rectitudmis exorbilent, sed ad superna recto Post baec de gratia Novi Testamenli dicitur :
calle lendant. Unde et uxor Lot, quia posi se re- « Ad voccm clamoris lui statim, ut audierit, re-
spexit, versa est iii statuam salis omnibus coudi- spondebil tibi. > Ad noslram petifionem Dominus
mentum animi facta, ne retro jam aspiciaiit. Eadcm respondet inox, ul audieril clamorcm peliiionis
quippe sententia est de his, qui mmc relinqui di- nostrae faciendo, quod petimus, si justum et utile
cuntur quasi malus navis in summitate monlis, \el est, et si tempus advenit, quo fieri debet, afque di-
quasi signum super collem, et de muliere, quse le- gni sumus, ut hoc nobis faciat. Si jusium et utile
mansit in statuam salis conversa. Deinde longani- esl, diximus, quia Paulus rogavit aufeni a se An-
mitatem electorum corroboiat propheta, subjun- gelum Salanae, qui judicante Domino colaphizabat
gens : eum, et non obfmuii, sed tantum ad vocem respon-r
« Propterea exspectat Dominus, ut misereatur sum esl: « Sufflcit tibi gralia mea, nam \iitus in'
vestri, et ideo exaltabitur parcens vobis, quia Deus infirmitale perficitur (U Cor. xir, 9). > Si jam tem-
judicii Dominus : Beati omnes, qui exspectant eum. » pus advenil, diximus, quia cum dicimus : <Adveniat
Superioribus autem verbis, quibus arguit eos. qui regmim tuum (Maitli. vi, 10), » exaudimur quidem,
circa finem sajculi in errores declinabunt, consonat{ sed nequaquam mox idem regnum percipimus. Eo-
Pelrus in Epistola, dicens : « Yenientin no\issiniis rum vere, qui indigni sunt, non auditur clamor
diebus in deccptione illusoresjuxta proprias coucu- quia t qui declinat aurem, ne audiat legem, oratio
piscemias ambulantes, dicenles : Ubi estpromissio ejus erit exsecrabilis (Pi ov.xxvm, 9). > Neque. enim
aut adventus ejus? Ex quo enim patres dormierunl, promissum est hoc nisi vel .electorum populo, vel
omnia sic perse\crant ab inilio crealurae (// Pelr. cuihbet justo. Et notandum, quia non ait : Faciet,
in, 5). » Et nuncquod propbeta dicit: « Propterea quidquid pelieris, sed respondebit libi, scilicet prout
exspectat Dominus, ut miserealur veslri, et ideo oportueril, atque justum sed respondit, quod utile
exallabitur parcens vobis,» Peliusitascribit: « Non erat. Sequitur : fuerit sicut Paulo non fecit, quod
tardatDominuspromissis, sed patienter agitpropter petebal.
vos nolens aliquos pcrire, sed omnes ad pceniten- VERS.20.—« Et dabit \obis Dominus panem
tiam reveiti (ibid. 9). > Et quod hic sequiljr : arctum, etaquam brevem. »
« Quia Deus judicii Dominus : Beali omnes, qui Quid per panem el aquam nisi doctrina sapientiae
exspectant eum. > Ibi Petuis adjecil : < Ad\eniet designatur? Scriptum quippe est : < Cibavil illum
autem dies Domini ut fur, iu qua' ccali maguo im- B pane vitae elintellecfus, et aqua sapienli;e saluta-
petu transient, elemcnta vero calore solventur (ibid. ris potavit illum (Eccli. xv, 5). >Deail ergo Dominus
10). » Cum igitur haec omnia sol\enda sint, quales nobis in Novo Tcstamenlo panem arclum, ei aquam
nos oportet esse in sanclis conveisationibus et pie- brevem. < Omnis enim lex, ul Apostolus doeet in uno
• tatibus exspectanles et
properaiites in adventum sermone impletur : Diliges proximum luum sicut te
diei, per quam cceli ardenies solventur, et elementa ipsum (Gal. v, 14).»Quid hoe sermone bre\ ius, in quo
ignis ardore tabescenl? Novos vero coelos et novam tota latitudo prseceptorum comprehenditur? Sequi-
terram secundum promissa ipsius exspectamus, in tur : «Et non faciet ullra avolare doclorem tuum.»
quibus justilia habitat. Quibus apostoli verbis et Hoc est quod ipse doclor ait : « Ecce ego vobiscum
illud consonat, quod in hoc loco suhditur : suni omnibus diebus usque ad consummationem
« Populus enim Sion habitabit in Jerusalem. > sseculi (Matth. xxvm, 20). > Sequitur : «Et erunt
Sionnamque dicitur speculayel mandatum; Jerusa- oculi tui videntes prssceptorem tuum. »
lem autem visio pacis. Et fidelium populus manet VERS.21. — e Et aures tuae audientes verbura
nunc in mandato et in specula, quia legem Dei posttergum menentis. »
custodiens ab arce mentis circumqitaque vigilanter In Scriotura sacra nonnunquam quod transactum
293 COMMENT.IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. IY. 294
est, ponitur quasi fulurum. Nam de Agar legimus, A suscepturse, adjungit propheta, dicens genlili po-
quia concepisse se videns-despexit dominam suam. pulo :
Affligente igitur eam Sarai, ,fugam iniit. Cumque VERS. 22. — c Et conlaminabis lamjngs sculp-
in\enisset eam Angelus Domini in solitudine, dixit tilium argenti tui, et vestiirientuin conflatilis auii
ei: Ecce concipies et paries filium (Gen. xvi, 11). > lui, et disperges ea sicut immunditiam menstruala;:
Tale est, quod nunc propheta d cit, quia spiritu Egredere, dices ei. » -<
seternitatis plenus praeterita simul etfutura dilatalo Omnia enim idolorum ornamenta cum ipsis ido-
menfis oculo conspicit, atque de antiquis et novis- lis contaminavit, atque projecit gentilitas ad Cbri-
simis velut defuturis sententiam profert, dicens ho- stum veniens. Unde et consequenter dicitur ordini^
mini: «Eteiunt oculi tui videnles^prseceptorem praedicanlium :
tuum, > etc. In paradiso quippe-viderunl homines YERS.23.-— « Et dabitur semini tuo pluvia, ubi-
praeceplorem suum, quia sicut legimus : c Testa- cunque seminaveris in terra, el pauis frugum terrae
mentum aeternum consliluil cum illis, et jtisliliain, erit uberrimus et pingnis.'»
et judicia sua ostendit illis, et magnalia honoris Semen quippe est verbum praedicationis , pluvia,
ejus \idit oculus illorum , et honorem \ocis audie- quse desuper cadit, etsemen germinare facit, irri-
runt aures illorum (Eccli. xvn, 10). > Humanum " gatio gratiaesupervenieiitis. Ubicunque ergo semina
ergo genus in faciem Deus monuit, quando in para- jecerit doctor, pluvia dabitur, quia in omni gente
diso condilo homini, atque in libero arbitrio stanli, etnatione gratia sequitur verbum prsedicationis,
quid facere, quidve non facere deberet, indixil. sicut in domo Cornelii, loquente Petro, c cecidit
Sed homo in faciem Dei terga dedit, cum super- Spiritus sanclus super omnes , qui audiebant vcr-
biens ejus jussa contempsit. Nec tamen 'superbien,- bum (Act. x, 44)."» Sic enim dala est semini ejus
tem Deus deseruit, quia ad renovandum hominem pluvia.
legem dedit, exhortantes angelos misit," in carne Quid vero per panem fruyum lerrm designaiur
nostrae mortaliialis apparuil. Ergo posf tergum stans nisi bonorum operum refectio de cujusmodi pane
nos admonuit, quia ad recuperationem nos gralise Dominus ait : «-Meusubus est, ut faciam volun-
et contemptus vocavit. Bene itaque dicitur humano tatem ejus qui misit me ? (Joan. iv, 54) » Panis
generi: « Et erunt oculi tul videntes prseceptorem ergo frugum tertm eril ubertimus. quia fldeles uber-
tuum, et aures tuseaudientes verbum post lergum rime rcficienlur bonis operibus. Eiitcf pinguis, id
monentis. » est spirilali pinguedine saginatus. Sequilur : « Pa-
Sed quod generaliter de cunctis inlelligitur, hoc „ scetur in pcssessione tua in die illa agnus spa-
necesse est specialiter sentire de singulis. Quasi liose. >
enim coram Deo positus quisque verba admonitio- VERS.24. — « Et taurl tui,- et pulli asinorum
nis ejus percipit, cum , priusquam peccala perpe- tuorum, qui operantur terram, commislum migma
tret, voluntalis ejus praecepta cognoscil. Adhuc comedent sicul in area ventilatum est. »
enim aute faciem ejus sfare esl necdum euni pec- Quae est possessio fidelium nisi bonse conversa-
cando contemnere. Cum autem dereliclo bono in- tionis a.ger, virtulumque divilise? In qua scilicet
nocentise iniquitatem eligens appetit, terga jam in possessionehonis opeiibus velul herbis Agnus Chri-
ejus faciem miltit. Sed ecce adhuc el post lergum sti paseitur spaliosa cbaritalis "amplitudine. Taurt
Deus subsequens monet, quia eliam post culpam vero praebent armentis ducatum. Et quid per tauros
ad se redire persuadet. Aversum revocat, cum nisi rectores Ecclesiarum signantur? Quid autem per
commissa respieit, reverlenti sinum piefatis e\pan- asinos nisi gentiles exprimuntur ? Asiuus enim \e-
dit. Yocem ergo posllcrgum monentis audimus, si ad catur populus gentilis, cum dicitur : « Cognovit
in\itantem nos Dominum saltem post peccala re- bos possessorem suum, et asinus praesepe Domini
vertimur. Debemus ergo pietatem vocantis erube- sui (supra i, 5). > Quid ergo per pullos asinorum
scere, si justitiam volumus formidare, quia tanto p nisi filios gentilium accipiemus, qui palemum er-
graviori improbitale conlemnitur, quanlo et con- rorem relinquenles venerunt ad Chiislum? Quiope-
temptus adhuc revocare noji dedignatur. De cujus rantur-lcrram; qui meditationibus et disciplinis
admonilione prophela subjungit : suam exarant conscientiam. Migma vero esl hor-
< Haeeest via; ambulate in ea : neque ad dexte- deum pariter cum palca. Et quid per paleam nisi
ram neque ad sinistram. » Haecadmonitio Salvato- superficies lilterae designatur? Quid per hordeum
ris est via juslitiae, per quam debemus incedere, nisi interior inlelligentia? Tauri ilaque et puili, id
nec in partem quamiibet ab ea deflectere. Exorbi- est praelati et suhjccti in.Ecclesia velut in stabulo
tat enim adjdexieram, qui de justitia superbit, vel commistum migma comedunt, quia et histoiicum
immodeiate, quod justum est, -agit. Unde monet et mysticum sensum recipiunt, et in utroque pa-
Salomon : <Nesimus nimium justi (Eccle.vn, 17)).» scuntur, et coroedunl illud, sicut in ureu veniilaium
Ad sinistram vero declinat, qui ad malum opus de- est id est in Ecelesia purgatum et examinatum.
viat. In neutram ergo patrem exorbitemus, sed re- Noh enim vel allegorico vel historico pascuntur in-
cto gressu per doctrinam Salvatoris ambulemus. tellectu, nisi prius ab errore purgetur, et aucto-
Psst cujus adventum quia genlcsYidem ejus erant litale ecclesiastica probctur. Sequitur :-
295 HERVEI BURGIDOLENSISMONACIII £96
VERS.25. — < Et erunt super omnem monlem A . rum immortalia reddet, atque incorruptibilia et im-
excelsum, et super omnem collem elevatum rivi passibilia.
currenlium aquarumin die iiiterfcctionismultorum, Et percussuram plagm ejus sanabit, quia menti
cum ceciderint turres. > eorum, quae variis nunc eogitationibusdissipalur,
Quid per montes et colles nisi eminentiores san- immobilem reformabit tranquillitatem, ut semper
ctifigurantur? Quid per mosaquarum nisi sancta- in eodem statu permanens nunquam sibimetipsi fiat
rumflumina doctrinarum? « Erunt ergo super om- dissimilis. In qua die quando Judex venit, aplesubdi-
nem montem excelsum et super omnem collcm ele- tur:
vatum rivi currentium aquarum, >quia qui per vitse VERS.27. — « Ecce nomen Domini venit de lon-
merilum coelestibus propinquant, flumina doctrinse ginquo, ardens furor ejus, et gravis ad portandum :
fluentis emanant. Et quando? In die interfectiotiis labia ejus repleta sunt indignalione, et lingua ejus
multorum, idesttempore revelatsegrath», quo multi quasi ignis devorans. >
gladioverbi Dei apristina.conversationeexstinguun- Nomen Domini Unigenitus est, quia dum auditur
tur morlificanles membra sua, quae sunt super ler- Filius, intelligitur Patef, sicut et homo proprio no-
ram, fornicationem, immundiliam, libidinem, et his mine cognoscilur. Sed nomenDotnini venilde longin-
similia. I quo, quia Unigenifus Patris ad exterminandumpec-
B
Turres eliam cadunl, quia hi plerumque qui calores descendit, c Longe enim a peccatoribus sa-
contraDeum obfirmati, id est in superbiam se ere- lus (Psal. cxvui, 155). » De longinquo igitur venit,
xerant, humilianiur, dum praedicatores destruunt cum de regione vivorum ad eos, qui longe a salute
muniliones, el omnem altitudinem extollenlem se sunt, Judex accedit. Yel de longinquo venit, quia ut
adversus scientiam Dei. cogitationem suam impleat, ad puniendos peccatores
Yel per rhos aquarum inlellige spiritaliumfluenta longo post lempore descendil.
grafiarum. « Eruht igitur super montes et colles rivi Ardens furor ejus, et gravis ad porlandum, quia
currenlium aquarum, » quia sanctus Spiritus in reprobis videbilur nimio furore succensus, dum eos
seplem rivis gratiarum super electos inundabit. Et jam sine venia ferire cceperit, quamvis nulla animi
hoc fiet iii die interfeciionis multorum, id esl in die perturbatione moveatur, et pondus irae ejus nemo
judieii, quando reproborum omnis mullitudo peri- ferre poterit. Lubia ejus impleta sunt indignatiotte,
bit. Et lurres cadent, id est omnes superbi et po- quando sinislris improperat, diccns : c Esurivi, et
lentes saeculi dejicientur. Sequitur : non*dedistis mihi manducare; sithi, et non dedistis
YERS.26.— « Et erit lux lunae sicut lux solis et mihi bibere, hospes eram, et non collegistis me
'
spplempliciter sicut lux scptem dierum in die, G (Mattli. sxv, 42). » Et tingua ejus quasi ignis devo-
qua alligavei it Dominus vulnus populi sui, et per- rans, cum dixerit eis : « Discedite a me, maledicti,
cussuram plagae ejus sanaveril. > inignem aetemum,» etc. (ioid.,4). Sequitur :
Hoc ad litteram noslri majorcs acceperunt, quia YERS.28.—« Spirilus ejus velut lorrens inundans
finilo judicio cum fuerit crelum novum, et terra usque ad medium colli ad perdendas gentes in ni-
nova, sumet luna splendorcm, quem habet nunc hilum , et frenum erroris, quod erat in maxillis
sol, et sol septempliciter lucebil quam nunc. Quod populorum.»
si in mysterio debet intelligi, sol et luna Christus Sicutrapidus torrens cum usquead collum cujus-
est et Ecclesia, cujus facies in transiigui atione quam hominis excrescendo pervenerit, praecipitat
resplenduit sicut sol. Eril ergo lux lunm sicut so- eum atque submergit; sic spirilus irse Judicis hifi-
lis, quia c tunc jusli fulgebunl sicut sol in regno deles ct leprobos suffocabit, et perdet, atque frenum
Patris eorum (Matth. xm, 43). > c Facies ejus re- erroris, id est diabolum, qui per \iam erroris infide-
splenduit sicut sol, » et justi fulgebunt sicut sol deles regebat, et ad libitum suse voluntatis infleele-
(Matlh. xvn, 12). t.Erit igitur lux lunaesicut lux so- bat, quemadmodum equus freno regitur. Ilis
lis. Scimus enim, quia cum apparuerit, similes ci contra reprobos ita dictis de electorum gaudio sub-
erimus,quiavidebimus eumsicuti esl(JJoa)j.iii,2).> jungitur :
« Et lux solisl erit sicut lux septem dierum, > YERS. 29. — < Cantieum erit vobis sicut vox
juxta quod in Apocalypsi Joannis cauitur : « Di- {Yulg., nox] sanctificatae solemnitalis, et laelitia
^gnus est Agnus, quioccisus est, accipere virlulcm, cordis, sicuf qui pergit cum tibia, utjntret in mon-
et divinitatem, et sapientiam, et fortitudinem, et lem Domini ad forlem Israel. >
'
honorem, et gloriam, et benedictionem (Apoc. v, Sicut in aliqua solemnilate praecipua nil agere
12).~> Hi sunt seplem dies, quorum in sua resur- solef populus Dei nisi soleinnes dec3iitare laudes,
rectione lucem accepit Sol justitiae, idest virtus et ita posl judicium electi complebunt Scripluram di-
divinitas, sapientia et fortitudo, honor et gloria et; centem : « Beali, qui habitant in domo tua, in sae-
benedictio. cula saaeulorum laudabunt te (Psal. LXXXIII,5). >
Vulnus autem el plaga populi, in eo est, quod Et sicut populus Israel, quando primilias et deci-
immortalitatem et ejus similitudinem ob peccatum mas suas ad lemplum Domini referebat, cum libia,
proloparentis amisimus. Sed Dominus alligabit ini et vocis exsullalione pergebat, quia terrsa frucibus
resunectione vulnus populi sui, quia corpora justo- abundabat; ila sancti in die judicii lemplum illud et
237 COMMEST. IN ISAIAMLIBRI OCTO. — LIB. IY. 2^3
sanctuarium palriae eoalesfis cum omni laetitiacan- A . <In tympanis, ei citharis, etin bellis prspeipuis
tantes iutrabunt. « Yenientes enim venient cum expugnabil cos. > Qnid per tympana et citharas nisi
•exsulialione portantes manipulos suos (Psal. plausus et laetilia sanctorum designatur? Et qnid
cxxv, 8). per Jiella praacipua nisi sententiarum in impios
Possumus et hoe ad iempus evangelicjc prsedica- emissio, quibus velut gladiis feriuntur? In tympanis r
tionis referre sic dislinguendo: <Et frenum erroris, ergo, ei in cylharis, et in bellis prmcipuis expugnabit
quod erat in maxillis populorunv canticum crit vo- eos Dominus, quia sanotorum laelitiam fugienl, et
bis sicut vox sanctificalse solemnitatis. •> Frenum per sententiam expellentur. Sequifur :
quippe eiroris maxillas populorum •constrinxeral, VERS.755.— «Prseparata est •enim ab heri To-
•quandoidolorum errore obligata gentilitas Deo vero pheth, a rege prseparala, prc-funda, dilalata. Nutri-
confessionis Iaudes dare nesciebat. Sed hoc ipsum menta ejus ignis, et ligna multa : slatus Domini si-
«rroris frenum jam nobis in canlicum, versum est, cut torrens sulphuris succendens eam^»
dum dicimus : «'Quoniamomnes dii gentiuro dsemo- Tophet gehenna vivacitatis iuterpretalur. Topl»
nia-: Dominus autem ccelos fecit (PsaL xcv, 5). > namque gekenna dieitur, Pbet vhacilas, Infernus
Bene autem dicitur : Sicul vox sanctificatm solem- ergo gehenna vivacitalis appellatur, quia ibi vivax
iiitatfs, quia, dum confessionis laudem Deo reddi- B ignis est, et vermis, qui non morilur. Rex vero
mus, in sanctificata solemnitate gaudemus. Et lasti- Christus est; Iteri autem prseieritum tempus est.
Jia cordis est nobis, dum ad fidem ingredimur, si- Topheth itaque, id est gehenna reprobis omnibus a
•cut filiis Israel erat ascendenlibus ad templum Do- Regeprmparata est ab heri, id esl jam ojim ab exor-
mini cum tibiis et canlicis. Sed juxta superiorem dio mundi, profunda nimium, ut absorbeat, et dila-
-sensumvideamus sequentia. Sequitur: tata, rjt impios omnes capere sufliciat. Nulrimenta
YERS.50. — < Et auditam faciet Dominus glo- . ejus, id est gehennae,est ignis, quia ignis ille pcenam
riam vocis suse, el terrorem hrachii sui ostendet in nutrit semper, et ligna mulla, id est reproborum
'•eomminationsfuroris, etflammse ignis devoranlis.» corpora nutriunt eam, qui reproborum geminant
Auditam fa-ciel-glotiam vocis sum, quia omnes, ipsdrum affliciionem et accendunt.
•qui in monumenlis sunt, auJient vocem Filii Dei, et Sed et flatus Domini succendit eanu Nos quaiido
procedent. El lerrorem brachii sui, id est virtulis flamus.aerem ab exterioribus iratrorsum trahimus,
suae; in comminalionefuroris, el flammte ignis devo- etintrorsus traclum exterius reddimus, ita fit fla-
vaniis, quando, ut supra dictum est, reprobis dicet: tus. Flare crgo Deus vindictse retribulionem dicitur,
-t Discedite a me, maledicli, in ignem selernum quiaab exlerioribus causis introrsus consilium ju-
(Maith. xxv, 41), > etc. Sequitur: dicii concipit, et ab interno consilio extrorsus sen-
< Allidet in lurbine et in lapide grandinis. > Alli- tentiani emittit. Nam quasi flante Deo ab exteriori-
det reprobos in lurbine, quia tunc omnia elcmenta bus aliquid introrsus trahitur, quando" foris mal.i
«ommovebuntur, et injapide grandinis, quia « in concipil, el inlus disponlt; et rursum quasi ilanle
circuilu ejus lempestas \-alida (Psal. XLIX,2).-» Deo ab interioribus spirilus extorsus emittitur,
tfnde et in libro Sapientiae dicitur : « A petrosa ira quando ab intrinsecus conccpto consilio exleriusju-
plenm mittentur grandines. Candescet in illos aqua dicium damnalionis infertur.
niaris, et ilumina concurrent duriter. Contia illos Hic itaque est flatns Domini gehennam succet,-
stabit^pkitus virtutis,ettanquamturbido venti divi- dens, qui torrenti sulphuris comparatur, quia valido
det iilos (Sap. v, 23). > Sequitur : impetu exuberans descendit in impios fetorem cum
. YERS.51. —« A voce enim Domini pavebit As- ardere fereris. Qu',d enim est aliud sulphur quam
•sur virga percussus. > , fomentum ignis? Quod tamen ignem sic nutrit, ut
VERS.52. — « Et erit transilus \irgse fundatus, fetorem gravissimum cxhalet. Flalus ergo Domini,
quoniam requiescere faciet Dominus super eum. » qui gehennam incendit, sicut lorrens sulphuris esi,
Assur diabolus est, virga flagellum est, quo Judex j) quia emissio sententiae Judicis, quse peccatores pu-
"eumferiet. Qui percussus pavebii a facie Domini, -nit, fetorem fetori reddit, et ardorem ardori. Qui
-quia et ipse sententiam Judicis expavescet, cum pu- enkn ardore libidinum, cseleiorum viliorum aise-
niri cosperit. Transilus hujus virg-mest de judicio runt, combureflUn'igni perpetuo; et qui fetore pec-
ad infernum descensio. Accepta namque«entenlia catorum delectati sunt, aeterno fetore cruciabunlur.
mox omnes reprobi ineipienl torqueri, et cum ipsis Postquam vero jusiorum futuram laetif am, et ini'
tormentis in barathrum a facie Judicis cdrruent: quorum -,damhationem propheta demonslravii, re-
Ificergo est istae (153) virgae transitus. Sed trans- vertitur ad eos qui in jEgyptum, id est in tene-
i tis iste fundaius est, id est firmus, quia nunquam bras-vitae ssecularis et infideiitatis desceiidunt, sub*
supplicia fleciuntur, aat mollebcuni, quae cum ipsis jungens;
in infernum descendunt. Unde et additur : quia CAPUT XXXI.
hanc virgam requiescerefaciet super Assur, quoniam VERS.1. —Vse qui descendunt in jEgyptum au-
sine fine super hostem antiquum tormenta mane- xilium in equis sperantes, ethabentes flduciam su-
bunt. Sequilur: per quadrigis, quia multse sunl; ct super cqni-
(155) Ita Cod. pio istius •
PiTROL. CLXXXI. 10
29S HERYEI BURGIDOLENSISMONACHI S0S>
tibus, quia praevalidi nirais : et non sunt coufisi A quoniam peccata eorum es earne sunt, et non ex sp.-
super sanctum Israel, et Dominum non requisie- ritu. Sequitur :
runt. > « Et Dominus inclinabit manum suam, et corrura
VERS.2. — c Ipse autem sapiens adduxit malum, auxiliator, et cadet, cui praestatur auxilium, simul-
et veiba sua non abstulit: el consurget contra do- que omnes consumentur. > Dominus inclinabil ma-
mum pessimorum, et contra auxilium cperantium 'num suam, qua sustentabat eos, et corruet populus
iuiquitalem. > saecularium et infidelium, qui ad iniquitatem decli-
Superius vero graviter eos arguit, qui in jEgy- nantibus auxiliabatur; et cadet omnis, qui in jEgy-
pto descendunt, etvae eis minatus est, ettamen re- ptum corde descendit, cui praebenl ad nequitiam au-
vocat eos. Nunc autem jam non revocat, sed dam- xilium iEgyptii, simulque omnes, tormentis seternis
nalionem ipsorum certam denuntiat. Equus vero, consumentur et decipientes et decepti.
quid signiflcet superius diximus, id est peccatum, et His de novissima perditione reproborum dictis,
ralionem inde ptotulimus, imo verba Ambrosii po- quando non invenient adjulorem, mox oraculum de
suimus. Eques ergo qui super hunc equum ascen- primo Salvatoris adventu subjungitur, in quo pro
dit, peccator est, qui male agendo sublimis in hoc electis contra diabolum pugna\it, atque sanguine
mundo fit. Quid autem quadriga nisi pompam glo- " suo redimens nos ab seterna damnatione salvavit.
riae saecularis designat? Unde superbo ponliflci Ac si dicat: Vere peribunt, ct liberatorem non In-
superius dictum est: c Hiierit currus gloriaeluse(su- venient omnes, qui religionem deserentes jn erro-
pra xxii, 18). > rem defluunt, quia hi qui in ecclesiastica religione
Qui ergo disciplinam vel fidem relinquenles in permanent, Domino protegente salvabuntur. Sic
JEgyptum,'\A est in teneiiras viliorum ssecularium enim subditur :
vel infidelitafis declinant, in equis, id est in peccatis: YERS.4. — c Quia haec dicit DominusaAme :
spcrant, dum suas explere voluptates vel cupiditales Quomodo si rugial leo, et catulus leonis super prsa-
exspectant: et in quadrigis, id est in pompa gloria- dam suam, cum occurrerit ei multitudo pastorum,
rum saeculi,quia multmsunt, fiduciam habent in hoc avoee eorum non formidabit, el a mulliludine eo-
mundo sublimari, etsuper equilibus, id est superpo- rum nontimebit, sicdescendelDominusexeicituum,
tenlibus saeculipeccatoribus, quia prmvalidi sunt ad utprselietur super moutem Sion, et super collem
malum, el caeterosin iniquilate tuentur. ejus. >
Sed vmfidelibus, qui talia sacrte religioni praepo- VERS.5. — t Sicut aves volantes sie proleget
nunt confidentes in lalibus, et ad ea festinantes, el -\ Dominusexercituum Jerusalem protegens cl liberans,
non confidunt super sanctum Israel, qui est Chri- transiens et salvans.
slus, et Dominumpio studio non requirunt. Yel: Non • Nam Sahatornosterleo est, dequo Salomon ait:
requirunt, id est non interrogant eum, si hsecagere « Leo forlissimus bestiarum ad nullius pavebit oc-
debeant. Ipse autem sapienli consilio malum super cursum (Prov. xxx, 50). >Et ipse est catulus leonis
eos adduxit, quod uon formidabant, et verba sua, sicut ait Jacob : Juda te laudabunt fralres lui, ma-
quibus perdilionem eis minalus fuerat, non abstulit, nustua in cenicibus inimicorum luorum, adora-
id est irrila non fecit, ^ed complevit. bunl te filii palristui : catulus leonis Juda, (Gen.
El consurgetin judicio contradomumpessimorum, XLIX,8). » Hsecenim verba nonnisi de Christo pos-
id est contra generationem eorum, qui religionem sunl intelligi, qui rugiit supra praedamquam cepe
abjicieutes in jEgyptum vitas ssecularis descendunt; lat, quia terribilem suse divinitatis potentiam ape-
et contra auxilium, quod illis in malo praebent jEgy- ruit, dicens de ovibus suis : « Non rapiet eos quis-
ptii, id est saeculares, et infideles, qui operanlur ini- quam de manu mea. Pater meus quod dedit mihi
quilalem. Omnes enim disperdet Dominus, et qui ad majus omnibus est, et nemo potest rapere de manu
malum adjuvant, et qui sic adjuvantur. Sequi- Patris mei. Ego et Pater unum sumus (Joan. x, 28).>
tur : 1) Cui occurril mullitudo pastorum synagogae venier.s
VERS.5. — « jEgyptus homo, et non Deus, et eum tradente Juda comprehendere. Nam ad ejus
equi eorum caro, et non spirilus. » comprchensionem venit multiludo ,paslorum sicut
JEgyplus homo, id est jEgyplii homines sunt. Lucas insinuat, scribens : c Dixit aulem Jesus ad
t jEgyptus homo et non Deus. >— «Malediclushoms, eos, qui vcnerant ad se principes sacerdolum, et
qui confidit in Iiomine, et ponit carnem brachium magistratus lempli, cl seniores : quasi ad latronem
suum, et a Domino recedit cor ejus (Jer. xvn, 5).» existis cum gladiis et fusfibus (Marc. xiv,48). » Sed
Yaehis, qui descendunt in jEgyptum. c Et equi eo- a voce eorum non formidavit et a multiludine eo-
rum caro, et non spiritus. > El: « Spiritus quidem rum non expavit, quia juxta Joannem : < Processit,
promptus est, caro autem infirma (Matth. xxvi, 4I),v et dixit eis? Quem quaeritis? responderuutque ei:
Rursumque : « Spiritus est, qui viviflcat; caronon Jesum Eazarenum. Dixit eis Jesus : Ego sum. Ut
prodest quidquam (Joan. vi, 64). >Infirrai ergoisunt ergo dixit eis : Ego sum, abierunt retrorsum et ce-
tales equi, et inutiles. JEgyplus homo, et non Deus, cideruntin terram (Joan. XVIH,5-7). >
quia tenebrse saeeulariumerrorum ex homine sunt, Qui et praeliatusest contradiabolum super mometn
etnon ex Deo. Et equi eorum earo, el non spiritus, Sion et super collemejus, id est in domo pastorum.
501 HOMMENT.IN ISAIAMLIBRl OCTO. — LIB. Y. 502
Unde hic diciltr : < Sic descendet Dominus exerci- A Omnis qui Viamvitas deserens in peeealorurfl-se
tuum, ul prselielur super monlem Sion, et super lenebras dejicit, semetipsum quasi in foveam mer-
collem ejus. > Ad hoc cnim descendit in mundum, git. Unde et Jeremias, diim Judaeamin iniquitalibus
«t ita praeliarelur pro nobis. Sed quia solus in pas- longa consuetudine obrutam fuisse conspiceret, in
sionepugna\it, jam post resurrectionem solus non lamentis sub ejus specie semetipsum deplorat, di-
fuil. Comparatur enim in ascensvone non avi, sed cens : « Lapsa est in lacum vita mea, et posuerunt
avibus, quia ipse primusin ccelumvolavit, et electo- lapidem super me (Thren. m, 55). > In lacum quipps
'rum animas, qui sunt ejus membra, post se volare, vita labitur, dum labe iiriquitalis inquinatur. Lapis
cum de eorporibus exeunt, quotidie facit. « Ubicun- vero superponilur, dum etiam dura consueludiiw
que cnim fiierit corpus, illic congregabuntur et mens in peccato devoratur, ut si velit resurgere, jam
•aqaihe (Luc. xvn, 57), > quia ubi Redemptor no- utcuifque non possit, quia mole consuetudinis desu-
sler per ni3leriain carnis est, illuc adunantur justo- per male premitur.
rum animse. Sed quia divin33polenlisesubjaceret(156), etpost
Sed hae volucres, id est Domimis et sancti ejus, angusta pra\ss consuetudinis ad bonse aclioris am-
qni jam in ccelum volaverunt, protegunt Jerusalem, plitudinem re\ocaretur, bene propheta graliam Dei
id est Ecclesiam, ssepius ad nos descendentes atque " praedicans populum suum hortatur ad poenitentiam
super nos invisibiliter volitanles. Jure igitur ail, dicens : <Convertimini sicut in profundum recesse-
quia « sicut aves volantes sic proteget Dominus ralis.filii Israei. »Nam qui post iniquitatis jugum ad
exercituum Jerusalem. » Unde et per Moysende eo libertalem boni operis pcenitciidorcdvscitur, manu
dicitur : < Sicul aquila pro\ocans ad volandum pul- gratiae exaltantis adjutus, ut in quantam pcceaiorum
los suos etsupercos volitans expandit alas suas, et voraginem demersus fuerat, ad tantam justitiae li-
assusnpsil eos (Deut. xxxn, 11). » Quia enim nos beriatem resurgat, istc sicul in profundum recesse-
parvulos, dum protegit, nutrit, et non gravi atque rat, rcverlitur juxta illud Apostoli: < Sicut exhibui-
onerosa, sed levi et blanda prolectione nos refovet, stis membra veslra servire immunditiae et iniquitali
dum suas in nos misericordias exserit, quasi more ad iniquitatem, ita nunc exhibete membra vest"a
avium super nos alas tendit. Qui et adversum tenta- servire justifise in sancliikalioneni (Rom. vi, 19). >
tiones protegit Ecclesiam, et ab adversis eam liberat, Nam et bi de filiis Israel, qui Salvatorem crucifixe-
transiensque de judicio ad regnum salvat eam per- rant, et post in eum per apostolos^crediderunt,
petua, vesaque salute. Sequilur : sicut in profundam recesserant, conversi sunt.
VERS.6. — < Convertimini, sicut in profundum Sequitur deinde-gentilium conversio, cum subdi-
recesserafis, filii Israel. > tur

(156) Cod., subjacel.

LIBER QUINTUS.
SEQUITUR CAPUT XXXI. C sed per Jesum Christum (Gal. l, 1). > Itaque cadet
VERS.7. — « In die enim illa abjiciet vir idola Assur non giadio viri, scd triumpho Chrisli, el fugiet
argenti sui, et idola auri sui, quse fecerunt vobis non a facie gladii, sed a facie crucis Doraini.
manus vestrse in peccalum. Etjuvenes ejus, id^st hi, qui adpeccandum ala-
Uoc exposilione non indiget. Sed qualiler fieri cres erant et fortes, erunt vectigales, id est jugo
posset, ut gentiles, quos diabolus in suo caplos Ia- Christi se subjicientes, humiliter ei servicnt. Et for-
queo fenebat, idola desererent adjungitur : tiludo ejvs, qua gentes premebat, transibit fugiecs
YERS.8. — c -Et cadet Assur in gladio non viri, de loco in locuin, et postea demundo a facie ter-
et gladius non hominis vorabit eum, et fugiet non roris prsedicatorum Chrisli. Et principes ejus, id est
afacie gladii. etjuvenes ejus\ectigales erunt. » dsemones pavebunt fugientes. Fugato itaque dia-
YERS.9. —c Et fortitudo ejus a lerrore transibit, bolo cum satellitibus suis de Christi regno, et apo-
etpavebit, fugienles principes ejus. »" stolorum prineipalu subdilur :
Assur namque Salanas est, qui cadit in gladio « Dixit Doniinus, cujus ignis esl in Sion, et ca-
non viri, scd Dei, quia non humanse, sed divinaepo- minus ejus in Jerusalero. » '
testalis est tantum adversarium deiieere. Nam Do- CAPUT XXXII.
minusJesus per mortem destruxit euro»qui habebat VERS.1. — < Ecce in justitia regnabit rev, et
mortis imperium, id cst diabolum. Cum autein djcit principes in judicio praeerunt. »
prophela, quia < cadet Assur in gladio non viri, et Sion autem, quse dicilur specula, prassentern de-
gladius non hominis vorabit eum, > nequaquam signat Ecclesiam, quae in arce mentis adversus
fiedemptoiem noslrum negat hominem esfe, qui et dasmonum insidias vigilat, et coeleslia, licel per
Deus esl, sed Apostolo consonat dicenti: « Paulus imaginem, contemplatur gaudia. Jerusalem \ero,
apostolus non ab hominibus, neque perhominem, quse visio pacis interprelatur, illa esl beatorum in
503 HERVEl BURGIDOLENSISMONACHI - 50£
coelis gloria, ubi pax regrial et securitas. Ignis au- A ter auscultaverunt, sicut dictum est eis • i Vobis
tem et caminus Dei incendium charitatis ejus est. datum est nosse mysterium regni Dei, csetens au-
Sed considerandum est quia ignis parvus esse po- tem in "parabolis, ut videntes non videant, et ao-
test in comparatione camini. Solet enim caminus dientes non intelligant (Luc. VIII, 10). > Exponebat
ingenti semper exuberare incendio. Quia igitur ele - enim eis Dominus seorsum omnia, quse loquebalur
ctorum corda nunc ignem divini amoris concipiunt, ad turbas in parabolis, de quibus et subditur :
sed in illo beatitudinis regno valde copiosius eodem VERS.4.— t Et cor stullorum intelliget scien-
igne replenlur, ignis ejus est in Sion, et caminus ejus tiam> et lingua balborum velociter loquetur et ila-
in Jerusalem. Tanlum quippe distat, et multum am- ne. >
plius inter illum charitatis ardorem, quem hic ha- Quid enim stultorum el balborum appellatione nisi
bent elecli, et eum, quem habituri sunt in regno simplices et illilteratos designat piseatores$ quos
ccelorum Deo conjuncti, quantum inler exiguum elegit Dominus in apostolos? Nam « quaestulta sunt
igniculum differt et ingentem caminum. Ideirco au- mundi, elegit Deus, ut confundat sapientes, et in-
tem ignis mentionem praemisit, cum de Christi re- firma niundi elegit Deus, ut confundal fortia (/ Cor.
gno locuturus essel, quia Christus in eorum solum- l, 27). » Sed horum cor inlellexit scienliom, et lin-
modo cordious regnal, in quibus ignis iste dileclib- B gua eorum velociteret plane locuta csl, quia Domi-
nis esf. t Si quis enim spiritum Christi non hahet, nus c aperuit eis sensuro. ut intelligerent Scriptu-
hic non est ejus (Rom. vm, 9). > Ecce, inquit, in ras (Luc. xxiv, 45), » et accepto Spiritu sanclo^
justitia regnabit rex Christus, expulso Satana,qui in <loquebanlur variis linguis magnalia Dei (Act. n,
iniquilate tyrannidem exercebat. El aposloli prin- II).» Sedhis in lanlam aueloritatem erectis doclo-
cipes in judicio prmerunt, quia principes Assur in res Sjnagogse confulafi sunt atque dejecti. Nam
fugam conversi sunt, qui sine judicio dominari sequilur :
quoerebaiit.Sequitur VERS.5. — < Non vocabitur ultra is, qui insi-
YERS.2. — « Et erit vir, sicut qui a vento abs- piens est, princeps : neque fraudulentus appellabi-
conditur, el celat se a lempestate, sicutrivi aqua- tur major. >
rum in siti et umbra petrae prominenlis in terra Quis enim est insipiens et fraudulentus nisi scribae
deserta. et pharisaei, et principes sacerdotum, qui sapien-
Vir quisque, id est in fide \iriliter agens, erit.in tiam Dei, quse est Christus, respuenles, semper in
Ecclesia, sicut qui absconditur a vento et celat se eum fraudes ci insidias moliti sunl; sed isti jam in
a tempestate,quoniam sub divina protectione tutus P populo Deinon vocanlur principes etmajores, quia
erit a \ento flatus daemonum, et a tempestate tri- regi Christo servire noluerunt. Quorum adhuc per-
bulationis, ul dicat de Domino : c Quoniam abs- \crsilas subditur :
condit me in labernaculo suo in die mala, protexit VERS.6. — « Stultus enim falua loquetur, et cor
me in abscondito tabernaculi sui (PsaZ.xxvi, '8). > ejus faciet iniquitatem, ut perficiat simulalionem,-
Et erit sieut rivi aquarutn in sili, quia « flumina et loquatur ad Dominum Jraudulenter, ut \acuam
de venlre ejus fluent aquse vivae (Joan. vn, 38), > faciat animam esurienlis, et potum sitienti aufe-
quse propinabit sitientibus proximis. Erit eliam sic- rat. >
ut umbra petrm prominentis in terra deserla, ut ad Slulius enim, ut diximus, vocatur conventus eo-
eum confugiant, qui tribulationum aestu fatigantur. rum, quibus ait Dominus : «Vae\obis, duces cssci,
Possumus per lerram sasculi hujus eremum intelli- qui dicitis: Quicunque juraverit in lemplo, nihil
gere : t Petra autem eral Chrislus (J Cor. x, 4). » est; qui autcm juraverit ifl auro templi,debitor est.
Per umbram petrm imitatio Chrisli designatur, quia Stulti et cseci! Quid ehim majus est aurum aut
sicul umbra secundum qualitatem corpoiis ducitur; templum, quod sanctificat aurum? (Maitk. xxni,
sic vita justorum de specie imitationis ejus expri- 16.) » Hic ergo stullus fatua de Domino locutus est
mitur. Erit ergo tiir sicut umbra prominentis petrm D dicens : « Non est bic homo a Deo, qui Sabbatum
in terra deserla, quia sanclus quisque ad sui Redem- non eustodit (Joan. ix, 16). > Et : « Quomodo po-
pioris similitudinem sublimis et robustusfiet, atque test homo peccator ha2Csigna facere ? > (ibid.)
conspicuus in medio nationis pravse et perversse. Etcortejus fecit iniquilalem, quia, cum dixisset
Rursum de his, qui Chrislum in carne visuri erant paralytico : c Confide, fili, remittuntur tibi peccata
et audituri, subditur : tua (Matth. ix, 2), » ecce quidam de scribis dixe-
VERS.3. — t Non caligabunt oculi videnlium, et runt intra se : c Hie blasphemat (ibid. 5); > et mox
aures audientium -diligenter auscultabunt. » audierunl : « Utquid cogitatis mala in cordibus
Yidentes enim et audieriles hic appellantur, qui- vestris? > (ibid. 4.) Cor slulti hujus fecit iniquita-
bus diclum est: « Vestri autem beati oculi, qui vi- tem, ut periiceret simulationem, el loquerelur ad
jdent, et aures, quse audiunt. Amen quippe dico vo- Dominum fraudulenter, quando principes sacerdo-
bis : Quia multi prophetse et jusii cupierunt videre, tum et seribaa miserunt insidiatores, qui se justos
quaevidelis, et non viderunt : et audire, quse au- simularent, et caperent eum in sermone, el trade-
dilis, et non audierunt (Matlh. xm, 16). » Sed ho- rent eum principatui et potestati prassidis, et inter-
rum oculi non caligaverunt, et aures eorum diligen- rogaverunt illum dicentes : < Magister scimus quia
505 COMMENT.IN ISAIAM LlBRl OCTO. — LIB. V. S9S
recte dicis et doces, et non accipis personam, sed A YERS.11. — « Obstupescite, opulentse; conturba-
in verilate viam Dei doces : licet nobis dare iribu- mini, confldentes: exuitevos, et confundimini, ac-
tum Csesari an non? > (Mallh. XXII,16.) Conside- cingite lumbos vestros super ubera (137). »
rans autem dolum illorum dixit ad eos : « Quid me YERS.12. —«Plangite super regione desiderabili,
tentatis? (ibid. 18.) super vinea fertili. »
Sed et animam esurientis plebis vacuam facere Mulier.in sacro eloquio aut pro sexu ponitur, aut
conabatur stultus iste, et potum Dominicse praedi- pro infirmilate. Pro sexu, ut ibi: t Misit Deus Fi-
cationis auferre sitienti populo. Omnis enim popu- lium suum factum ex muliere (Gal. iv, 4). > Pro
lus suspensus erat audiens illum; Pharissei aulem infirmitate, ut quidam sapiens ait: t Melior est ini-
et Scribsedicebant: t Dsemonium habet, etinsanit, quitas viri quam benefaciens mulier (Eccli. XLII^
quid eum auditis? » (Joan. xx, 20.) Unde et dictum 14.) > Vir enimfortis quilibet et discretus vocatur;
cst eis : t Vsevobis, Scribae elPharisaei hypocritse, mulier vero mens infirma vel indiscreta accipitur,
qui clauditis regnum ccelorum ante homines : vos Et ssepecontingit, ut etiam discretus quisque su-
non intralis nec introeuntes sinitis intrare (Matth. bito labatur in culpam, atque indiscretus alius et
xxin, 15). > De quibus et subditur : infirmus bonam exhibeat operationem. Sed is, qui
VERS.7. — t Fraudulenti vasa pessima sunt. Ipse " indiscretus et infirmus -est, nonnunquam, quod
eaitu cogitationes concinnavil ad pefdendos mites in bene egeril, amplius elevatur, atque gravius in
sermone mendacii, cum loquerelur pauper judi- culpam cadil; discretus vero quisque etiam ex eo
cium. > quod se male egisse intelligit, ad discretionis regu-
VERS.8. — Princeps vero ea, quse digna sunt lam arclius reducitur ; et inde altius ad juslitiam
principe, cogitavit, et. ipse. super duces sta- proficit, unde ad tempus a justitia cecidisse videba-
bit. > lur. Recte ergo dicitur : « Melior est iniquitas viri
Frauduienlus enim ccetuseslScribarum, et Phari- quam benefaciens mulier, > quia nonnunquam
sseorum atque sacerdotum, quoium vasa sunt corda eliam culpa fortium virtutis occasio flt, et virtus
hominum, quibus^malitiam -suam infuderunt. Hic infirmorum oecasio peccati.
ergo fraudulentus cogitaliones^ concinnavit, Id esl Hoc itaque loco mulierum nomine quid nisi infir-
praaparavit, ad perdendos niites, id est-ad seducen- mitas mentium figuratur? Ad has ergo mulieres, ic?
dos per vasa sua simplices in sermone mendacii, est ad infirmas animas sermo propheticus dirigilur.
quando prineipes sacerdotum congregali cum senio- Unde et opulentas alque confidentes nuncupat, quia
ribus^ccepto consilio pecuniam copiosam dederunt cp sevirtutum operibus refertas seslimant, et\elut de
militibus dicentes :« Dicile quia diseipuli ejus nocte propria confidunt juslitia. Sunt enim plerique reli-
venerunt, el furati sunt eum vobis dormientibus gionum professores, quris nunc sermo divinus sub
(Mallh. xxvin, 15). mulierum appellatione denotat, qui se sanctoc arbi-
t Pauper vero qui, cum esset dives, pro nobis trantur, quia exteriorem mutaverunt habitum, et in
factus est egenus, loquebalur judicium (71 Cor. nullis exercentur virtulibus. Quos a sui lorporis
AIII,9), - dicens : « Si non facio opera Patris mei, ' ignavia excitare volens : « Surgite, inquit, et audite
nolite credere mihi; si autem facio, et si nbn vuliis vocem nieam. > Hle enim Surgit audire vocem pro-
mihi credere, operibus credite (Joan. x, 57). » Et de phetse, qui negligentiam atque desidiam relinquens
adultera : c Qui sine peccalo est vestrum, prior in . intento corde sacra eloquia audit paratus ad facien-
illam lapidem mitlat (Joan. vin, 7), » el his similia. dum.
Fraudulento autem cogitante perditionem princeps < Post dies, inquit, et annum conturbabimini. »
noster Ghristus ea, qua>digna sunt principe, cogita- Quid per dies, quod infinite ponit, nisi prsesentis
vit, quia morte victa resurgens ait discipulis suis : vitse tempus exprimitur, cujus dierum numerus est
« Data est mihi omnis potestas in ccelo et in-terra. incertus? Et quid per annum designatur nisi spatium
Euntes ergo docete omnes gentes baptizanles eos in D 1 illud, quod ab unius cujusque obitu protenditur
nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancli, docentes usque ad resurrectioncm omnium, de cujusmodi
eos servare omniaj quaecunque mandavi \obis anno per Psalroistam dicitur : « Benedices coronse
.(Multh. xxvm, 18). » Et ipse super duces Ecclesia- anni benignitatis tuse? » (Psal. LXIV,12.) Post dies
rum stat, sicut et illic adjunxit : « Ecce ego vobis- igitur et annum, id est in die judicii vos coniurba-
eum sum omnibus diebus usque ad consummatio- mini, qui nunc quasi de justitise merilo confiditis.
nem saeculi (ibid. 20). > Sequitur : Consummata est enim tunc vindemia, id est genus
YERS.9:— « Mulieces opulentae, surgite, et audile humanum in die illa penitus abscissum est de sse-
vocenf nieani : filiae confidentes, percipite aurihus culo. Collectio ullra non veniet, id est amplius nulli
eloquium meum, > nascentur homines in terra, qui per mortem inde
VERS.10. — «Post dies enim et annum, vos con- colligantur. Dum ergo licel poenitentiam agere,
- turbamini confidentes. Consummata
esteniniTinde- nunc obstupescitefuturam iniquorum damnationem,
jnia.- collectio ultra non veniet. » quse putatis vos spiritaliter esse opulenlas conside'

(1371Alias, lumb. vestros. Super ubera plangite, et


Jtc,
307 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHl 50S
rantes quia « horrendum est incidere in manus Dei 4A usque in aeternum. Gaudium onagrorum pascua
viventis (Hebr. x, 31). »Et conturbamini ad posni- gregum. »
lenfiam salubri metu concussae, quse velut de sancti- YERS,15. — « Donec effundatur super nos spiri-
tate confidiiis. Exuite -vos et confundtmini, id est tus de excelso. »
nolite in vobis exteriorem, quae patet hominibus, Quid enim per speluncas nisi profunaas et horri-
quasi religiosam altendere conversationem, ,sed das iniquorum mentes in deserto hujus sseculi
qualessub illius tegumento sitis, inspicite, et de designat, quibus supra dixit: « V33 qui profundi
inlerioris hominis deformitate erubescile. estis corde, ut a Domino abscondatis consiliuin
t Accingite lumbos vestros super ubera, »id est (supra xxix, 15). > Onager vero dicitur asinus
carnis luxuriam in pectoris cogitationibus cohibete, agrestis. Et quid per onagros nisi fortes ac superbi
et jeprimiie, ut non solum carne, sed et corde ca- principes vel magistri infidelium exprimunlur, qui
stitatem servetis. In lumbis quippe luxuria est, in velut onagri in solitudine vagabantur, dum proprise
uberibus vero cogitationes desiguantur. Aceingit voluntatis arbitrium inter infldeles sequerentur ?
igilur tumbos supef ubera, qui luxuriam in cogitatio- Quidaulemper greges bestiarum nisi multitudo fi-
aibus coarctat per continentiam ut neque pectus per guralur vitiorum et dsemonum? Domus crgo el -urbis
B multitudo relicta versa est in solitudinem, et super
immundas cogitaliones Spargatur.
solitudinis hujus speluncas, id est super profundas
Dehine plangite, inquit, super regionem, ete. Quid
desiderabilem nisi multitudo peceantium mentes factm sunt tenebrm, quia lumea
per regionem religioso- veritatis
rum vel vita eorum designatur ? Unde per Mala- peceando perdiderunt.
Sed et palpatio facta est ibi, id est caeca infideli-
c5)iam Dominus populo suo promittit, dicens :
« Eritis enim vos terra desiderabilis (Matach. m, tatis actio, quia sicut quis positus in tenebris huc
illucque palpat, sic infideles et erranles nesciebant,
12). » Et quid per iiinearo fertilcm nisi plebs flde-
iium vel actio eorum exprimitur ferens botros spiri- quo seHeberent vertere, vel quid agere. Et hoc fa-
cturo est usgue in miernum super eorum mentes,
talium ft-uctuum :« Yinea enim Domini exercituum
sine fine mortui sunt.
domus Israel esl (Isa. v, 7).» Indieit ergo planctum qui
Et factum est gaudium onagrorum ihi, quia in eis,
super regiohem desiderabilem, super et vineam ferli-
iem, quia multorum jam vita religiosorum gratiam quos Deus reliquerat, gavisi sunt superbi doctores
errorum, et cordis sectatores. Gregesquoque
religionis amittit; et qui spiritales fructuspiss con- bestiarum proprii
versalionis fscere solebant, jam lamentabiles actus agrestium, id est dsemonum et viliorum
habuerunt ibi pascua, usque dum Spiritus sanctus
proferunt, atque succreseentibus vitiorum sentibus
fit eorum vila quasi desertum. Unde et sequilur : super apostolos plebemque crcdentium effundere-
VERS^13. — « Super.humum populi mei spinas tur, qui gentes ad Dominum revocarent. Unde et
et vcpres ascendunt : quanto magis super omnes apte subjunctum est: c Et erit desertum in Charmel,
tlomos gaudii civitatis exsultanlis? > et Charmel in saltum reputabitur. »
VERS.16.— c Et habitabit in solitudine judieium,
Humum quippe popidi sui Dominus electorum
et justitia in Charmel sedebit. s
omnium mentein vocat,, super quam spinas et ve-
Desertum quippe vocat multitudinem urbis dere-
pres" asceildere prrhibet, quia nec ipsam quoque lictam, id est gentilitatem, in qua tenebrse et
esse absque punctionibus vitiorum videt. Domus pal-
fuerat. Charmel vero dicilur molle ve! tene-
vero gaudii civilatis exsultantis mens pravorum est, palio
ventura rum, sive cognitio circumcisionis, atque Judaiciim
quse, dum supplicia conspicere negligit, in cor a fide mollitum fueral, et earnis
carnis voluptate se deserens inaniter hilarescit. Ait populum, cujus
cireumcisionem noverat. Efluso ergo Spirilu sanclo
crgo : « Tsuper humum populi mei et
spirae vepres deserium versum est in
ascendunt : quanto magis super omnes domos naturali excisus est C/ian«cZ,-quia gentilis ex
c.vilatis exsultantis ?» Ac si oleastro, et coutra naturamJn-
gaudii aperte dicat: Si sertus est in bunam olivam patriarcharum. Deser-
et illorum mentem vitia deprimunt, qui se pro cce- p>
(um in Charmel est conversum, quia cor dereliclae
Ijslibus desiJeriis affligunt, quibus culpis substrati emollilum esi ad fidem, el spirilaliter
sine ulla formidine se in earnis genlilitatis
sant, qui voluptate circumcisum. Et Ckarmel in sallum reputatus est,
derelinquuntr Sequituf s J,udssorum in infldelilatis solitudinem
quia populus
YERS.14. — c Domus enim dimissa cst, multiiudo versus est. In soliludine vero gentilitatis habitat ju-
urbis relicta est. » dicium rectss discretionis, quia fideles ex geniibus
Domus, id est mens iniquorum dimissa est ah eo, omnia jam, qusefacturi sunt, aequitatis judicio pnus
qui ait: « Dimisi eos secqndum desideria cordis examinanl; et in Charmel ejusdem eonveisse genti-
eorum (Psa/. LXXX,13). » Qui et multitudinem ur- litatis sedel atque rcgnat justili-a justse conversatlo-
bis reliquil,quiahumani generispartem, quaa latam nis. Sequitur :
viam ingreditui, quaa per abundantiam iniquitatis VERS.17. — t Et erit opus jusiitisepax, et culfus
multa est, a regui sui sorte reprobavit, ct in im- jusfui^s silentium, et securitas usque in sempiier-
.vundis spiritibus dereliquit. Unde et subditur : nuni. »
i Tenebrae et palpatio factse sunt super speluncas Antiquilus fuit opus juslitim, ul.sancli suos refe-
' '
50* IN
COMMENT. ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. V. 310
rirent immicos. Nunc autem est opus juslitiw -pax, A vincula religare. Quia vero prsedicationem infideles
quia, qui neminem laedit, sed omnes sicut se ipsum alii quidem persecuti sunt, alii vero contempserunt,,
diligit, et prout vult, ul faeiant sibi homines boria, idonee subditur:
et ipsc facit eis similiter, iste justitiam operatur. CAPUTXXXIH.
Et ctdtus jusliiim silenlium est, quia qui juslitianf VERS. 1. —« Vse qui prsedaris, nonne et ipse
eolere desiderat, necesse est ul ori sutf custodiam praedaberis? Et qui spernis, «onne-et ipse sperne-
ponat. Nam mentis ^ustitia desolatur,^quando ab ris?Cum consummaveris depraedationem, deprse-
immoderata locutione non parcitur. Ule etiam silet, daberis: cum fatigatus desieris contemnere,' con-
qui nuilis pravaa actionis clamoribus perstrepit. Et lemneris. >
hoc silentium est eultus justitiae, quia per hoc, Pracdabantur emm, qui- martyres ad supplicia.
quod se quis a peccato custodit, etiam justitiam trahebant, atque bona eorum diripiebant. Sperne-
colit, - T bant autem, qui iu fine de eis dicturi sunt: t Hi
V&I,i pax. quse exsuperat omnem sensum (Philip. sunt, quosaliquando habuinius in derisum, et in
iv, 7), > erit opus justiliw sanctorum ; ei cultus ju- similitudinem improperii. Nos insensali vitam illo-
stiiim silentium, ut non in multiloquio Judaeorum, __ sum aestimabamus insaniam, el finern illorum sine
sed in brevitate fidei adorenl Dominum. Mira au- B honore (Sap. v, 5). » Seclvaeislis, quia jam praedati
tem est securitas, cordis conscientiam habere bo- sunt eos maligni spiritus, et opprobrium suslinent,
nam. Ex qua videlicel securitate eliam perennis quod nunquam delebitur. Et justum valde est ut,
nascitui requies, quia a bona et tranquilla cogita- qeicunque prsedatur, et ipse prseda -fiat, et qui sper-
lione ad gaudia aeterna transitur. Sequitur : ' nit, et ipse spernalur. « Eadem quippe mensura qua
VERS.^18.— t Et sedebit populus meus in pul- mensi fueritis, remelietur vobis (Matth. vii, 2).->
chritudine pacis, et in tabernaeulo fiducise, ett in Potest et deniodernis raptoribus atque contem-
requie opulenta. » •ptoribus hsec senteniia intelligi. Qui enim aliena
Populus Dei sedet in pulchritudine pacis, quia rapit, et ipse in exilu suo rapielur; et qui bona
ipse «inhabitare faclt unius moris in domo (Psal. spernit, erit decidens sine honore, et in contumelia
txvn, 7), ut «multitudinis credentium sit cor unum, inter morluos in perpetuum. Sequitur :
et auima una (Act. iv, 32). > Pulchritudo namque YCRS.2. — « Domine, miserere noslri. Te enim
pacis est, ut id ipsum dicant omnes et non sint in exspecta\imus : estc brachium nostrum inmane, et
eis schismata, sint auleni perfecti in eodem sensu, salus nostra in tempore tribulationis. >
et in eadem scienlia. c Hssc vox fidelium Hebrasorum, est Chrislum in
Tabernaculum vero fiducice vel mansiones coeno- adventu primo suscipientium. Occurrentes quippe
bia sunt religiosorum, vel convenlus et ordines ei dicunt: t Domine, miserere nostri, > etc. Mane
eorum in Cbristo confidentium. Qui sedent in requie autem iit in nobis,„quando cognitione veritalis irra-
opulenta, dum hujus saeculi nihil appetunt, et vir- diari coeperimus et illustrari fulgore justitise, qui
tuium opulentia ditantur interius. flsec licet in eis, velut nocle deprimebamur obscuritatis, erroris el
qui sub regula in monasteriis usque hodie degunt, eulpae. Ubi vero tenebris errorum exuimur, necesse
venerabiliter impleantur, maxime tamen facla sunt jam est, ut contr.a diaboli suggestiones reluctemur.
in primitha Ecclesia. Unde mox de illis Judaeis, qul Sed nisi per Dei adjutorium eas vincere nequimus.
credere noluerunt, senlentia subditur dicens : - Quod si mentes nostras sibi per conseusum subji-
YERS.19. — t Grando aiifem in descensione sal- cere Satanas non valuerit, mox adversa foris contra
lus, ei humilitate humiliabitur civitas. » nos excitare molitur. Unde minc isti, postquam
Saltns quippe vocatur populus Judseorum, quia Ghristumsusceperunt,aiunt: Esto brachium nostrum
Charmel in saltum repulalus est. Sed -quse esl de- in mane, id est fortitudo nostra adversus Satanae
scensio saltus hujus nisi dejectio elalionis ejus? impugnaliones internas, idcst in exordio conver-
Cujus descensioni grando "veliementissimse tempe- D sionis noslrae; et salus nostra in lempore tribulatio-
slatis per Romanos incubuit, el civitas Jerusalem nis, quam passuri sumus exterius, ubi vinci nequi-
humiliata est, et ad solum usque destructa. Sed ' verimus intrinsecus. Sic enim factum est apostolis.
quia sancti tunc praedicatores verbum vitse per to- Nam cum principibus sacerdotum non acquieveruut
lum orbem disseminabant, sequitur; prsecipientibus, «ne Ioquerentur in nomine Jesu
YERS.20. — t Beati qui seminatis super omnes (Act. iv, 18), > gravissimas passi sunt tribulatio-
aquas immittentes pedem bovis et asini. » 'nes. Similiter el cseteris ftdelibus contingere so-
Aquas namque populos esse docet angelus in Apo- let. Sequitur:
calypsi Joannis; bos autem et aslnus Judaicus at- YERSI5. — «A voce angeli fugerunt populi, et
que gentilis populus est, quia « cognovit bos pos- ab exaltatione tua dispersse sunt gentes. > , ,
sessorem suum, et asinus prsesepe domini sui (su- Quid per liunc angelum nisi chorus exprimitur
pra i, 5). > Itaque super omnes aquas seminare est apostolorum' A cujus voce fugerunt populi (Act. m,
cunctis populis fructuosa vitse verba prsedicare; 41), quia misso Sjiiritu sancto per eorum prsedi-
vedem vero bovis et asini immittere est vias Israeli- cationem tria miflia crediderunt ex his, qui ad so-
tici ac gentilis populi per prseceptorum coeiestium lemnilalem convenerant-, ac deinceps ex eisdem Ju*
311 fiERVEi BURGIBOLENSISMONACHI. 51%
d.ois multa millia. Fugerunt enim Hebraei, qui cre- A vilis, quem foras mittit chaiitas, sed limor ille san-
diderunt, quoniam e\adere supplicia aeteiua, quse ctus, qui permanet in sasculum saeculi, id estquem
piopter decem Salvatoris meruerant quaesieiuiu. gignil. chanlas. Aliler enim timet conjugem uxor
Sed et gentes ab ejus exaltaiibne dispersm sunl, quia amans, et aliter timet Dominum ancilla peccans.
« tempore ascensionis illius alii coepcrunt ex genli- Sic ergo sponsa Christi Ecclesia, abjeeto timorele-
bus ad fidero venire, el alii pertinacius in infide- gis, replela"esi timore lseto, quaienus Christum et
litate peisistere. De Judseis vero, qui oredere 110- amans timeat, et limens amet.
luerunl subdifur: Et fimor ille locuples thesaums est, ut quicunque
YERS.4.— Et congiegabuntur spolia vestra, hunc habuerit, omnes saeeuli di\iiias parvipendat.
sicut colligifur bruchus, velut cum fossae plenae His itaque saluiaribus dhitiis, id esl scienlia, et sa-
fuerint de eo. > pientia, ct limore rex noster suos venit ditare mili-
QuiJ enim spolia, eorum appellat nisi corpora tes, < qui propter nos egenus factus est, cum esset
eorum? Ca"0 enim indumentum cst animse. Solent dives, utilliusinopia nos divites essemus (II Cor.
enim Lomines multitudinem bnichi de agris collige- vm, 9). > Sed quia Judsei noluerunt opes islas ac-
vc, quia ftuges devorat, et ex eo fossas implere, cipere, dedil eas gentibus. Unde sequilur:
hurmque superjcclo uecare. Sic in obsidione Je- B • VERS.7. — « Ecce v.dentes clamabunt foris, an-
rsisalem collecta sunt corpora eorum, qui fame, gla- geli pacis amare flebuiU. »
dio et pestilentia mortui sunt. Yel spolia suhstantias Vidcnlescniin sunt, quibus dictum est: c Beali
corura intellige, quas Romani velut multitudinem oculi, qui vident, qusa vosvidctis (Matth.\m, 16).>
biuehi collegeiuit absque uumero. Sequitur: Et ipsi sunl angeli pacis annuiifiautes mundo rccon-
VEHS.5. — t Magnificatus est Dominus, quoniam ciliationem, quia scriptum est de cis : Quam speciosi
liabifavitinexcelso:imple\it Sionjudicio et jusiitia.» pedesevangelizantiumpacem, evangelisantium bona
VERS.6. — « Et erit iides in temporibus suis. » . (Rom. x, 15). » Videntes ergo clama\erunt foris,
Domhius posl ascc-nsionem suam magnificatus est id est exlra Judseam, quoniam apostoli prsedicave-
in roundo per apostolos, quoniam habilaiit in excelso ivint gentibus usque ad fines terrae.
ccelorum habilaculo, qui cum hominibus in terra ha- Et angeli pacis fleverunl atnare, quia ipsi apostoli,
J) la\eral. lmpleiit Sion, iJ est Ecclesiam judicia et qui gentibus pacem aiinunliabant, iram Dei super
juslitia, ut omnia examiuando probet, el quoJ bo- Judaos manere Iugebant. Unde quidam cx ipsis ait:
juiro. et justum est, lencat. i Tristitia est mihi magna, et conlinuus dolor cordi
Tcmpora autem fidei sunt, de quibus ait Aposlo- r»eo. Optabam enim ego ipse anathema esse Christo
lus : «Priusquam veniret fides, sub lege custodieba- p:o fratiibus meis, qui sunt cognati roei secundum
jnur conclusi in eam fidem, quae revelanda erat. carnero, qui sunt Isrselitae (Rom. ix, 3). > De quo-
Jtaque lex pacdagogus uostcr fuit in Jesu Christo, rum Israelitarum destructione subditur :
ot ex fide justifieemur. At ubi venit fides, jam non VERS.8. — « Dissipetse sunt vise, cessavit trans-
«ymus sub psedagogo (Gal. m, 25). » Nunc ergo iens per semiiam, irriluro factum est pactum, pra-
sunt tempora fidei, quia nunc Deus justificat gentes jecil civitatcs, ncn reputavit homines. >
per fidem sine operibus legis, et in tolo orbe fides VERS,9. —« Luxit, et elanguit terra, co.-ifusus
iructificat. Bene itaque dictum est: <Quoniam erit e>»tLibanus, et obsorduit; ei factus est Saron sicut
fi.les in temporibus suis. » Sequitur : deserlum, el concussa est Basan et Carmelus. >
« Dhitioe salutis sapientia el scientia : timor Do-_ Dhsrpalm sunl vim in ierra Judaeoruni vastaia per
mini tbcsaurus ejus. i Romanos omisi regione. Cessavil ibi eliam per soli-
Distat enim ab aeternorum contemplatione actio, tudinis semitam transiens, quia sine habilatore re^
quse bene utitur lcmporalibus rebus, et illa sapien- licta est lerra. Irritum enim faclum est paclum,
lice, hacc scieniim deputatur. Nam sciiptum esl in quod Dominus p.wniserat, diceus : « Ponam locum
libro Job : « Ecce pietas est sapientia : abslinere p] populo meo Israel, et plantabo eum et babitabit in
autem a malis scientia (Job xxvm, 28). > In hac eo, et noii turbabitur amplius, nec addent filii ini-
diflerentia inlelligendum est ad coiueinplalionem quitatis, ut affligant eum, sicut prius ex die, qua
sapientiam, el ad actionem scientiam pertinere. Ita- constitui judices super populum meum Israel (II
que sapieniia ei scienlia diviiim sunt salutis, quia Reg. vn, 10). » Hoc ergo paclum Juda?is faclum est
per hoe ad aeternam salutcm pervenit Eccles'a, irriium, quia Dominus projecit eorum civitutes, et
quod et ccelestium contemplalione jam aliquatenus quasi in nihilum reputavit eos. Et inter hsec luxit et
pascitur, et temporalibus atque tcrreifis bene ufc- elanguit lerra eoruro.
tur. De cujusmodi operibus et Aposlolus ait disci- Quid vero per Libanum debet intelligi nisi tem-
pulis : t Gratias ago Dco meo semper pio voLis in plum, quod eral in Jerusalem ? Undc per Zachariam
gratia Dei, quse data esl vobis iu Christo Jesu : quia dictum est : « Aperi, Libane, portas luas", et come-
in omnibus divites facti eslis in illo in omnl verbo dat ignis cedros tuas (Zach. xi, 1). >Libanus ergo
et in omni scientia (J Cor. i, 4). > confusus csl, et obsorduit, quia iemplum Judaiorum
Sed et limor Dutnini castus, timor sobrius, timor ab alienigcnis contamiiiatum est et exhonoralum
?ecurus, ipse est tlwsaurus ejus, non timcr iste ser- imo destructum. Saron vcro provincia est iuter
515 COMMENT.1N ISAIAMLiBRI OCTO. — LIB. V. 314
Joppen et LjJdam, quse per Romanos facta esl si- A qui in Jerusalem ad solemnitatem Pascbse conflu-
cut deserium. Rasan quoque trans Jordanem con- -xerunt, gladio ccelestis vindictae perierunt. Post
cussa est per eos, el Carmetus in possessione Juda. quorum exterminium Dominus subjunxit :
Quia vero Judaei propter neccm Salvatoris hsecom- VERS.13, — t Audite qui longe estis, quae fece-
n.a passuri erar.t, ipse autem morte sua mortem rim, et cognoscile, viciui, fortiludinem meam. >
destructurus erat, moxque resunecturus, et in aeter- VERS.14. — c Conterrili sunt in Sion peccaloros,
num jam regnaturus, apte sequitur : possedit tremor hypocritas. >
VERS.10. •— t Nunc exsurgam , dicit Dominus, Vos, inquit, qui longe esiis ab Jerusalem, id est
nunc exaltabor, et nunc sublimabor. » prope lerminos mundi, audite, qum fecerim Judaeis
Nunc exsurgam a morluis, nunc exallabor in cos- infidelibus : et vos, vicim, id est Moabitaeet Palse-
lo, nunc sublimabor in regno. Et quia contra prje- stini csetersequede proximo gentes, cognoscileforti-
dicatores resurrectionis ejus principes Judseorum tudinem meam, qua debellavl cos. Nam contcrrili
igne livoiis erant inflammandi, recte subjungi- sunt lti Sion, id est in monle templi,peccatores, qui,
tur:- < si non venissem, et loculus eis non fuissem, pec-
YERS.11. — < Concipielis ardorem, parielis sti- calum non baberenl (Joan. xv, 22). > Et capla
pulam : Spirilus vesler ut ignis vorabit vos. > B Jerusalem, possedil ibi tremor hypocritas Phari-
Concipielis ardorem invidise contra apos(plos, o sseos et Scribas, qui de divino frustra confidebant
principes sacerdotum et PharisKi ac seniores. Pa- auxilio:
jielis slipulam, id est opus flammis ultricibus di- Sea haec et aliter intelligi possunt. Ait enim :
gnum. Slipula enim opus cst, quod in die judicii < Dissipalse sunt viaa, > etc. Et quid per vias nisi
comburetur sicut Apostolus ait: « Fundamentum acliones appellat? Semitam vero hic accipimus, de
aliud nemo potest ponere prseter id quod positum qua Dominus ait : c Arcta est via, quse ducit-ad
est, quod est Christus Jesus. Si quis autem super- \itam, et pauci sunl, qui inveniunt eam (Mallh.
re Hficat super fundamenlum hoc aurum et argen- vn, 14).» Appropinquante ergo sseculifine dissipan-
tum, lapides pretiosos, ligna, fenuin,- stipulam, tur vim, id est aetiones bominum, qui rcgulam ju-
nniuscujusque opus manifeslum erit; dies enim stitiae non servant. Ceksavil transiens per semitum,
Pomiui declarabit, quia in igne revelabitur, et quia deest jam, qui per angustse conversalionis
uriuscujusque opus quale sil, ignis probavit. Si cu- viaro praesentis vitaeiter peragal, sed omnes latam
jus opus manserit, quod supersedificavit, mcrcedem viam sseculi incedere satagunt. Et ob hoc irrituni
ticcipiel: si-cujus opus arserit, detrimentum patic- factum est pactutn, id esl promissio regni coslorum.
lur (I Cor. ni, 11-16). » Parielis ergo^inquit, sti- ^ Inchoantibus enini promillitur coroua, sed con-
pulani,\d est opus, quod in dieilla cremabitur. Spi- sumniaulibus datur; his vero, qui non perseverant,
7'ilus vester ut ignis vorabit vos, quia sic^ interius irritum fu pactum promissionis hujiis.
vastabimini ardore malitiae vestrse, sieut posimo- Et projecit Dominus civilales, Id est multitudincs
dum vastandi eslis foris igne gehennae. Sed quia et corum, qui lata perditionis itinera sequuntur. Nec
subjecti concremandi erant hoe igne livoris, qui reputavit homines, id est quasi non essent, sic aesti-
prius in corde prsepositorum arsit, sequitur : mavit eos. Vel eos non reputavit esse hotnines, qui
VERS.12.N—t El erunt populi quasi de incendio suo vitio jumenta esse voluerunt.rQuicunque euim
cinis. > diaritatem non habet, niliil est apud Deum, sicut
Omnes enim combusti sunt igne malitiae quasi ait Aposlolus": c Si habuero prophetiam, et nove-
zelo legispiersequentes apostolos praedicalores gra- rim omnia mysleria et omnem scientiam, et si ha-
tise. Et quia simul in Jerusalem obsidenlibus Ro- buero omnem fidem, ita ut monles tranferam, cha-,
manis erant periluri, congrue subditur : ritalem autem non iabeam, nihil sum (I COJ\
t Spinsecongregataeigni comburentur. » XIII, 2). > Sed inter hanc iniquitatis abundantiani
Spinse eniro sunt, de quibus in libro Regum Da- jy luget texw, id est Ecclesia, et mosrore animi lan-
vid Ioquitur : < Praevaricatores autem quasi spinse guet.
cvellenlur unhersi, qui non tollunlur manibus et si JL,ibanusaulem deaibatio sive candidalio dicitur.
quis eas tangere voluerit, armabilur ferro, et ligno Et quid per Libanum nisi dealbata conversatio figu-.
lanceato, ignique succensse comburentur usque ad ratur hypocrilarum ? Unde cuidam talium Taulus,
nihilum (II Reg. xxm, 6). » Quid autem sit ignis ait: tPercutiat teDcus, paries dcalbate (Acl. xxiu^
docet apud Ezechielem Bominus, qui, cum dixisset 5). > Confusus esl ergo Libunus, el obsorduit, quia
ad Jerusalem : e Ecce ego jsuccendam in te ignem, • plerumque dealbatio eorum, qui religiosam forist
et comburam in te omne lignum viride ef omne li- conversationem non religiosa cordis intentioiie cu-
gnum aridum (Ezech. xxvi, 47), » sic exposuil, stodiunt, de manifesta perpetratione iniquitatis con-v
quod dixerat: < Ecce ego ad te, el ejiciam gladium fusionem opprobrii suslinent, el evideutibus pecca
meum de yaginasua, et oceidam in te jusium et torum maculis in fine sordeseit
inipium (Ezecli. xxi, 5). > Spinm ergo sunt piana - Saron vero princeps mxroris, vel cantans trisli-
Ticatores Judsei; ignis vero gladius Dei cst. Spinm tiam interpretalur. Et quid per Saronem uisi quilk
itaque congregatceigni combustcesunl, qnia Judaci, bet religiosus designalur, qui moerorj dedilqs eq.
515 HERVEi BURGIDOLENSISMONACIH 316
lumbino more geniitum pro cantuhabet? Fncius esl h git : « Audite, qui longe estis, quse fecerim, > ete.
ergo Saron sicut deserium, quia jam nimis excre- Yos, qui longe estis a justitia, audite, qum fecerim,
scente malitia sanclus quisque \ilis habelur, et in- id est quae facturus sim reprobis in die illa; et vos
frequoi.tatus, et derelictus, quia mundi gloriam re- jusli, qui per vilae meriluni vicini estis mihi, co-
spuit, el ilelibus gaudet. gnoscite forliludinem meam in eos. Contrili sunt
Basan autem pinguedo dicitur, Carmelus vero mol- enim, id est conterentur in Sion, id est in Ecclesia
lis. Etpinguedinem hic accipimus, de qua per Psal- peccatores, qui de eo praesumebant quod dicilur :
mislam dicitur : « Sicut adipe et pinguedine reple- « Qui crediderit, el baptizalus fuerit, salvus erit
tur anima mea (Psal. LXII,6). » Mollis autem erat (Ifarc. xvi, 16). » Sed eonterentur, cum audierint:
animus saneii Job curo diceret :« Deus mollivjtcor « Discedite a me, maledicti, in ignem selernum :
meum, et Omnipotens conturbavit me (Job xxm, Esurivi enim,etnon'dedistis mihimandiicare(Jlfa«/i.
18). » Basan ergo pinguedo graiise spiritalis inlelli- xxv, [42), > elc. Et tunc possidebit tremor hypocriias,
.gitur : Carmelus vero meus ad charitatem et pieta- quia qui nuuc de sanctitale ^loriantur in oculis
tem mollis. lnterprctatur auteni et Carmelus cogni- homiuum, tunc confundentur, cum apparuerit Judex
tio circumcisionis. Et ille circumcisionem bene no- cordium. Quia enim reprobi tnnc onines mittendi
vit qui corde, etopere, etlingua circumcisus est. B sunt in caminum ignis, qui non exstinguetur, recte
t Concussa est autem Basan el Carmelus, » quia adhuc subditur ad terrorem viventium.
«itiani mens juslorum in illa tentalione novissima « Quis poterit habitare de vobis cum igne devo-
concutietur. « Surgent enim pseudoprophelse , et rante? quis habilabit ex vobiscum ardoribusseropi-
pseudoclnisti, et dabunt signa magna et prodigia, ternis? > Tanta enim est gehennalium flammarum
ita ut in eriorem inducantur, si fieri potest, eliam asperilas, ut tolerari nequeat,et tunc impil sine fine
electi (Marc. xm, 12). i ci uciabuutur in ea. Cuni autem denuo cuique, qui
Sed quia post tribulationem,dierum illorum vide- in iuferno babilaturus est, dixisset: « Quis babitabit
bunt Filium hominis venientem in uubibus cceli ex vobis cum ardoribus sempiternis?> moxeconlra-
eum virtute magna et majestale, recle subjungitur rio subjecit de quolibet regni ccclorum habitatore
hic : futuro :
< Nune exsurg;am dicit i»ommus, > etc. Nunc ex- YERS.15.— c Qui ambulatin juslitiis, et loquilnr
zurgam de nimia patientia mea, qui hucusque velut veritatem, qui projicit avariiiam ex calumnia,et
jaeui, dum conlemnerer et conculcarer, nec me \in- excutit manus suas ab omni munere, qui obturat
dicarem; Nunc exsurgam, sicut scriptum est: « Ex- „ aures suas, ne audiat sanguinem, et claudit oculos
surge, Deus, judica causam luam, memor esto inipro- suos, nevidealmalum, >
periorum luorum (Psal. LXXIII,22). » Nunc exulta- VERS.16. — « Isle in excelsis habitabit, muni-
bor, quia exaltabitur Dominus solus in die illa, et raenta saxorum sublimitas ejus, pauis ei dalus est,
quia tunc « plangent se omnes tiibus lerrm (Mallh. aquse ejus fideles sunu »
xxiv, 50). » Concipietis, inquit, ardorem doloiis in- YERS.17. — t Regem in decore suo videbunt
terni, parietis stipulam inanium verborum ducenles: oculi ejus, cernent terram de longe. >
t Lassati sumus in via iniquitatis et perditio..is, et YERS.18. — « Cor tuum meditabitur timo-
ambulavimus vias difficiles; viam autem Domini rem. >
ignoravimus. Quid nobis profuit superbia aut divi- Injustitiis vero ambulat, qui vitam suam in bonis
tiarum jactantia, quid eontulit nobis? Transierunt actionibus ducit. Qui veritalem loquilur, si quod no-
omnia illa tanquam umbra. Talia enim dicturi sunt verit, sine dolo simpliciier protulerit; et avaritiam
in hiferno hi qui peccaverunl, quoniam spes impii ex calumnia projicil, si recusaverit aliis per calum-
tanquam lanugo est, quse a venlo tollitur (Sap. v, hiam auferre, quod sibi acquirat. Tres vero sunt
7 el seq.) acceptiones munerum, id est a corde, ab ore, a ma-
Concipielis, inquit, ardorem serae poenitudinis in j) nu. Munus namque a corde est caplata gralia a co-
die illa, et parietis stipulam verborum planetus ina- gitatione; munus ab ore est gralia per pavorem ',
nis. Spiriius vesler ul ignis vorabit vos, quia tunc munus ex manu est praemium per dationem. Sed
omnis ante oculos culpa reducetur,et mens super justus quisque manus suas exculit ab omni munere,
gehennse incendia suo gravius igne cruciabatur. El quia in eo quod recte agit, nec ab humano corde
erant populi reproborum quasi de incendi» cinis, sic- inanem gloriam, nec ab ore laudem, nec a manu
at per Malachiam dicitur clectis : « Egredimini et recipere dalionem quserit.
salietis sicut viluli de armento, et calcabitis impios, • Quid autem est obturare aures suas, ne audiat
cum fuerint cinis sub planta pedum vestrorum (J!fa- sanguinem, nisi peccatis suadenlibus, quse de carne
Jach. IV, 2). « Tunc enim spinm, id est peccalores et sanguine nascuntur, non prssbere consensum ?
comburenlur tgniinexslinguibili; et comburenlur Et quid est, ne malum videat, oculos claudere, nisi
congregatm,quia «congregabuntur in eongregationero omne quod rectitudini ad\ersum est, non appro-
unius fascis in lacum (supra xxiv, 22). > bare? Sed his de aetiva conversalione dictis mox ad
Hh ila de reproborum damnalione diclis, eos cui quantos contemplationis gradus ascendalur per hsee,
adhuc vivunt, deterrere ab iniquitate volens subjmi- ostendit propheta : <.Iste, inquit, in excelsis habita»
517 COMMENT.1N 1SAIAMLIBRl OCTO. — LIB. V. 518
l)it, > ete. Istt in excjlsis habilabit, quia, quamvis A non possis intelligere disertitudinem linguseejus, in
eum caro in inferioribus retineaf, mentem jaui in quo nulla est sapientia.»
sublimioribus fixit. Litteratus enim Pharisseus erat, quia solam litte-
Munimentasaxorum sublimilas ejus, quia dum ab- rse superficiem sectabalur, el ipse non sensum sed
verba legis velul in trutina ponderabat, ostendens,
jecla desideria terrense conversationis cavet, ad su-
Fatrum quae essent graviora. Et doclor erat parvulorum,
pernanTpatriam per prsecedenlium exempla
se sublevat; et quia per contemplationis'donum quia docebat plebem Judseorum, qui lacte semper
ut parvuli.
gratia spiritali pascilur, panis eis dalus esl, id est indigent
refeclionem spiritalis gratise percepit, quia se a bo- Populus verd imprudens gentilis est, qui veram
erat alli, id est profundi
nis inflmis ccelestia sre.-ando suspendit. In excelsis ignorabat prudentiam. Qui
sermonis, ita ut simplicitas fidelium vix intelligere
namque habitare est cor in ccelestibus ponere, et / id est facundiam lingum ejus.
munimentdsa-rorum sublimilas nostra est, cum for- posset diserliludinem,
Sed lamen in eo nulla erat sapienlia, quia diserte
tium Patrurri praecepta et exempla aspicimus, alque
et verba proferebat, sed nullum in eis-
ab ii.fima cqgilatione separamur. Munimenta saxo- nimis polite
rum scblimitas nostra est, cum menle choris ca- B dem verbis sapientise scnsum habebat. Sicut enim
coeleslibus et insidiantes mali- doctrina ccelestis non verba, sed sensum attendit,
itiisque jungimur, bic doctrina saeculi non in sensu, sed in coniposi-
gnos spirilus stantes in arce cordis quasi subter po- tione verborum et in
sitos expugnamus. eloquenlise jactantia gloriatur.
Sed jam doctores hujusmodi cum suis doctrinis eva-
Tunc nobis eliam panis datur, quando in supernis ut evangelica prsediealio maneat, quemad-
nuerunt,
erecta intentio aeternitatis contemplafione reficitur. modum et
Apostolus ait; « Ubi sapiens? ubi scriba?
Aqum enim nostrae fideles sunt, quia doctrina Dei, ubi coriquisitor hujus sseculi? Nonne stultam fecit
quod hic per spem promiltit, hoc illic in munere Domiuus sapientiam hujus mundi ? Nam quia in
cxhibet. Sapientia autem hujus mundi infidelis cst, Dei non cognovit mundus per sapientiam
sapientia
quia mansura post mortem non est. Sed aqum no- Deum, placuit Deo per stultitiam praedicalionis sal-
strse fidelessunt, quia verba vitae, quod ante ntortem vos facere credentes
(I Cor. i, 20). » Deficientibus
insinuant, hoe eliam post mortem demonstrant. inanium doctrinarum prsedicatoribus et Eccle -
ergo
Regemin decore$uooculi nostri conspiciunt, quia sia surgenle, propheta subjungit:
Redempfor nosler in judicio et a reprobis homo vi- YERS.20. — « Respice, Sion, civilatem solemni-
debitur, sed ad divinitalis ejus intuendam celsitudi-' tatis nostrse: oculi tui videbunt Jerusalem habita-
nem soli, qui electi sunt, sublevabuntur. Quasi enim lionem
opulentam, tabernaculum, quod nequaquam
quamdam foeditatem regis videre est solam servilem transferri
poterit; nec anferentur clavi ejus in sem-
formam, in qua ab iniquis despectus est, cernere. piternum, et omnes funiculi ejus non rumpentur. >
Sed ab eleclis in decore suo rex cernitur, quia ulfra YERS.21. — t Quia solummodo ibi magnilicus
semetipsos rapti in ipso Deitalis fulgore oculos cor- Deus noster. >
dis figunt. Qui quandiu in hac vita sunt, quia illam Sion quippe vel Jerusalem Ecclesia est. Quaeso-
viventium patriam, sieut esl, videre non possunl, lemnitatis noslrw
civitas^est, quia ibi laudes Crea-
recte subjungitur z toris decantamus. Neque eniin extra Ecclesiam lau-
< Cernent terram de longe. > fiumana autem dare quis Deum bene valet, quia scriptum est:
mens, quo altius elevata, quaa sunt seterna, consi- « Quomodo cantabimus canlicum Domini in terra
derat, eo de factis temporalibus ^ravius tremefacta aliena? > (Psal. cxxxvi, 4.) Rursumque : «Te decet
formidat, quia tanlo se ream verius cernif, quauto hymnus Deus in Sion, et tibi rcddetur votum in Je-
se abipso lumine diserepasse, quod desuper inter- rusalem.» (PsaZ.LXIV,2.) Et ipsaest habitalio opu-
micat, conspicit; sicque fit, ut illuminata plus me- lenta, quia~ibi sunt divitiae salutis sapienlia et sci-
iuat, quiamagis aspicit.a veritatis regula per quanta j) entia, etlimor Domini thesaurus ejus,quibus ditan-
discordat. Ducla namque ad internam regulam no- tur habitatores urbis hujus. Vel ila dicendum :
slra rectitudOj si districtum judicium invenit, multis Oculi tui cernent visionem seternse pacis, et divi-
tortitudinum suarum sinibus in inlimam recfitudi- fias insperatas, quas -oculus non vidit, nec auris
nem impirigit. Undenunc ad eum, de quo loqueba- audivit, nec cor hominis excogita\it.
tur, versa locutione subjungit prophela . « Cor Sed et labernaculum Ecclesia vocatur, quia in
tuum meditabiturlimorem.» Si quis vero quondam peregrinationis hujus itinere Dei hospitium vel iia-
ita vivere voluisset, impediebatur plurimum hinc bitaculum est. Quod videlicet tabernaculum trans-
carnali doctrina Judaeorums illinc vaniloquiis genti- ferri nequaquam potest, quoniam Ecclesia in eo
lium. Nuncautem utraque sunt evacuata, multosque quod credit, permanet. Nec offerentur clavi ejus in
iam adjutores invenit justus. Nam sequitur : « Ubi sempiternum, quoniam verba praedicationis ejus non
cst iitteratus ? Ubi legis verba ponderans ? Ubi do- tollentur, sicut Joannes ait: «Yos quod audisfis
ctor parvulorum?> ab initio, maneat, in vobis (I Joan. n, 24). >Et in
YCRS.19. — < Populum imprudenlem [Vulg. im- ejus Apoealypsi dicitur i E\ angelium seternum (Apoc.
puJentem] non \idebis, populum alti sermonis, ita ut xiv, 6). >
SI9 HERVEI BURGIDOLENSISMONACIH 510
Et omnes funiculi ejus non rumpentur, quoniam A A sanclae Ecclesiae expositionis verba conspiciens, ct
pr.ecepta ejus nuiiquam destruentur. Antiquum non allegoriaruni tenebris obscura ait: c^Loeusfiu-
enim tabernaculum ssepe translatum est, ut de soli- viorum rivi latissimi el patentes.» Testamenti enim
tudine in Silo, in Nobe, et inde in Jerusalern, quo- Yeteris dicla quasi angusti et clausi rivi fuerant, qui
mam Synagoga quibusdam semper erat profectibus universas scientise susesententias colleclione obscu-
promovenda, donec veniret in Ecclesiam. Taberna- rissima conslringebat; at contra doctrina sanclse
culum vero novum nequaquam transferlur, quia Ecclesise rivi patentes sunt, quia ejus dicta et inve-
non est jam ultra religio, in quam ab ista, quam uientibus mulla sunt, et quserentibus plana. Se-
tenet Eeclesia, promoveatur diccnteDomino: < Tan- quitur: cNon transibit per eum navis remigum,
tum, quod habetis, lenete, donec veniam (Apoc. m, neque trieris magna tiansgredielur eum. >
41).» VERS.22. — « Dominus enim judex noster, Do-
Quod autem clavorum nomine verba ejus signen- minus legifer noster, Dominus rex noster ipse sal-
tur, ostendit Salomon diccns : « Verba sapientura vabit nos. »
quasi stimuli, e: sicut clavi in allum defixi (Eccle. Non perlransibil per eum navis remigum, id est per
xu, 11). > Et subtilitas spirilaliura ejus praecepto- prsedictum locum fluviorum. Quid vero per navem
irum expi imitur appellatione funiculorum, quando B remigum nisi mens designatur reproborum, quaeper
Seremias extrahi iegitur funiculis de lacu (Jer. mare hujus sseculi a malignis spirilibus velut a re-
xxxvai, 11). Signilicat enim peccatorem, qui de migibus ducitur ? Unde et propheta iste in sequen-
profundo iniquitatum educitur per observanliam tibus dicit Chaldseos in navibus suis gloriantes,
spiritalium mandatorum. Clavi itaque verba sunt, quia nequissimi dsemones in eorum cordibus glo-
,et funiculi praecepta. Et sicut "tabernaculum clavis riantur, quos ad voluntatem suam variis desideriis
ilriiatur, et funibus extenditur, sic Ecclesia validis per sseculi turbulcntas amaritudines ducunt.
Scnpturse sanclae diclis roboratur, et pr&ceplis in gvTrieris autem est, navis tres remorum ordines
aclione dilatalur. Qui videbcet clavi et funiculi nun- habens. El quid per trierem magnam nisi prsedicta
quam auferenlur, neque,rumpentur, sicut ablati et mens iniquorum sive Babylon exprimitur ? Quse tres
rupti sunt clavi et funiculi veteris tabernaculi. Ablata habet ordines remorum, quia in cogitalione et in
sunt enim verba, quse de fuluro dicebant: c Ecce verbo, atque in aclu regilur a malignis spiritibus.
virgo concipiet, et pariet filium (supra \n, 14).» Et «Non ergo transibit per eum navis remigum, neque
dicitur, quia « poslquam venit plenitudo temporis, trierismagna transgredielur eum, > quia mens ini-
m'sitDeus Filium suuni factum exmuliere (Gal. iv, rP quorum ponere gressum malitise suse non poterit in
4), > id est ex femina. Et rupta sunt prsecepta de ccelu juslorUm. Transiret namque per eum, si \o-
oblationibus viclimaium, et otio Sabbatorum, et luntatein suam expleret in eo. Sed non transibit,
cseteris observalionibus hujusmodi, Yerba autem quia quod male de bonis facere tentat, non polerit.
novse praedicalioriis Ecclesiaect mandata ejus nun- Dominus enim salvabii nos, id est cusfodiet, ne per
quam mutabuntur, aut destruentur, quia solummodo nos iniquorum malitia franseat. Dominus judex no-
ibi magnificus Deus noster, Nihil enim magnum agit sler salvabit nunc nos, quia no\am legem per se-
Deus noster apud infideles, quantacunque eis bene- metipsum dedit, < Unus est enim legislalor et judex,
iicia lemporalia operetur, sed in Eeclesia tantum- qui potest perdere et liberare,» sicut ait Jacob (cap.
piodo magna operatur, quia remissionem peccato- iv, 12). Et ipse est rex noster, qui nunc nos regit,
rum et graliara sanctitatis largitur suis, et ad vitamt et in aeternum in nobis regnabit. Hic ergo, qui judi-
eos sempiternam perducit. est nos, et normam vivendi nobis in Evan-
" calurus
Yel superna Jerusalem aelernum Dei tabernacu- . gelio dedit, et nos invisibiliter regit, ipse nos iiiter
lum est, ubi ipse perenniter habitat, unde nunquam, tentationum pericula salvat, ne victi pereamus.
hoe tabernaculum transferri poterit, quia nequa- Vel seterna Jerusalem est locus fluviorum, quia ibi
nuani ultra nmtabit locum, sed perpetualiter ma-. D semper emanant flumina spiritaliumgraliarum se-
jiebit in illo beatiludinis r0gno. Propterea et subdilur plem copiosis Spirilus sancti meafibus, ct late ac
melaphorice t « Quia clavi ejus non auferentur in! patenter per omnia diffunduntur. ATo;itransibit per
sempiternum, neque funiculi ejus rumpentur, > utt eum navis remigum, quia nullus impugnator sive
efabili firmilale in uno loco sine fine manere mon- tentator inquietabit illos. Dominus enim peracto
stretur: t quia solummodo ibi magnificus Domi- judicio salvabit eos perpelualiter ab omnibus malis.
pus, > quoniam videtur, et inlucntibus se gaudiai Sed quia de reprnborum mente quasi de navi pro-
prsestat seterna. Sequitur: pheta loquebatur, et de Ecelesia juslorum velut de
e Locus fluviorum, rivi latissimi et patentes. > fluvio, quem navis illa transire non posset, adhuc
Eccb'sia est locus fluviorum, quia propheticis et apo- coualum navis hujus in hunc fluvium oslendit sub-
Etololicis fluminibus exuberet, et sunt in ea rivi ex- jungens:
positionum latissimi. Aperta enim dicta exponen- VERS.25.— « Laxati sunt funiculi lui, sed non
iium faciunt nobis esse conspicuas sententias anti- praevalebunt. »
quorum Patrum, et quod Patres breviter dixerunl,,, 0 navis, laxali sunt funiculi lui, ut laxaiis velo-
is;j. lalius exponentes patefaciunt. Isaias^ergo planaa rum funibus forlius impellaris vcnto flalus damia»'
341 COMMENT. 1N ISAIAM LIBIU OCTO. - - LIB. V. 522
rium ad impugnandam Ecclesiam. Scd~nonprmvale- A . rapinam exemplo eorum libenter excitanturproxinii.
bunl, quia « portse inferi non prsevalebunt adversus Sequitur: . <
eam (Malth. xvi, 18). t Qui vero sunt funiculi bujus « Populus, qui habitat in ea, auferetur ab eo ini-
navis nisi peccata, de quibus dicitur : < Yae qui tra- quitas. » Populus fidelium, qui, sicut oportet, in
hitis iniquitatem in funiculis vanilatis! » (sup. v, Ecclesia perseverat, remissionem sudrum solus ob-
18.) Hos igitur funes laxat hsec navis, ut fluvium tinebit peccatorum. Sequiiur:
transeat, quia mens impiorum totas iniquilatis suse CAPUT XXXIV.
remittit hahenas, dum Eeclesiam impugnare nititur. YERS.1. — « Accedite genles, et audite, et pG-
'
Sequitur : puli attendJte : audiatferra, et plenitudo ejus, orbis
« Sic erit malus luiis, ut dilatare signum non et omne germen ejus. >
queas, >id est velum expandere. Quid per malum VERS.2. —« Quia indignatio Domini super om-
navis hujus, qui stat in altum ereclus^nisi -clatio nes gentes, et furor super omnem malitiam co-
mentis iniquorum exprimitur? Unde scriplum est: rum. »
« Superbia eorum, qui te oderunt, ascendit semper Nunc de universali judicio locuturus et damfta-
(Psal. LXXIII,25). J>Hoc est inalus in sublime por- lione malorum convocat omne genus Lominum si-
rectus. Quid vero per signum, id est per velum, B mul ad audiendum, quae de omnibus reprjLi* est
quod in hoc malo suspensum est, nisi velamen er- dicturus. Accedke, inquit, hucanimo gentes, el in-
roris designatur, quod ab elatione superbiae descen- tento corde, quse loquor, audite : audiat onvnis tetra
dens conscientiam iniquorum obnubilat, el Catibus generale judicium.^ei pleniludo ejus, id est universi,
lentationum impellit? Ait ergo: Sic erit malus tuus, qui in ea sunt, et lotus orbis mctuat, et omne ger-
id est elatio 4ua, vt dilatare signum, non queas, id men ejus, id est omncs, qui in eo naseuiitur. Ef
est erroris velum per orbem terrae expandere. 1Sr- quid est, quod ita jubentur omnes andire? Quia in
ror enim arctabitur ubique et destruetur, et evange- dignalio Domini super omnes genles ih die novissimo
lica praedicatio per universas nationes dilalabitur. veniet, ei furor ejus super omnem matitiam corum,
Unde et sequifur : « Tunc dividentur spolia pfaeda- quia si illi in ignem aeternuro ituri sunt, qui esu-
rummultarum : claudi diripientrapinam. > rjenti non dederunl manducare, quld passufi sunt
VERS.24. — « Nec dicel viclnus: Elangui. > raptores et Jiomicidae? Nunc quoque indignatio ejus
Spo/£anamquepra?daruni muitarum homines sunt, super omnes infidelcs est: « Qui enim incredulus est
qui tollunlur anliquo hosti, sicut scriplum est: <Cum Filio, non videbit vitam, sed ira Dei manet super
fortis armatus cusfodit alrium suum, in pace sunt eum (Joan. m, 56), » ut Joannes Baplista loquilur.
ea quse possidet. Si aulemfortiorillo superveniens Nam in hoc sseculo cum ira Deinascimur omnes,
vicerit eum, universa arnia ejus auferet, in quibus- . sicut Apostolus ait: « Eramus natura filii irarsicut
confidebat, et spolia ejus distribuet (Luc. xi, 21). » et csateri (Ephes. n, 3).-j> Sed per graliam solaro.
Cuslodiebat enim diabolus hunc mundum armatus Christi rehiovetur anobis ira Dei. Beneergo dicitur,
velut atrium suum, et nullo repugnante possedit. quia indignatio Domini es_tsuper omnes gentes, quse
Sed desuper veniens nobis Salvalor vicit^um,- et non credunt. Sequitur : «Interfecit eos, et dedit eos
arma ejus, id est potesfatem nocendi abslulit ef, at- in oecisionem. > Hoc est quod ipse Dominus ait:
que spolia ejus, id est homines, quos male posside- < Timete eum, qui postquam occiderit, habet pote-
bat, dislribuit in Ecelesia sua. Nam « ipse dedil slatem mittere in gehennam (Luc. xn, 5). « Sequi-
auosdam quidem apostolos, quosdam autem pro- tur;
phetas, alios vero evangelistas, alios autem pastores VERS.3. — VInterfecti eorum projicienlur, et de
el doctores (Ephes. IV, 11). > Tunc ergo divisa sunt cadaveribus eorum ascendet fetor. >
.spolia praedarum imiltarum, quando posiiit Deus in Inlerfecti eorum projicientur a facie Domini, cum
Ecclesia « primum apostolos, secundo prophetas, audierint : < Diseedite a me, maledicti, in ignem
terlio doctores, exinde virlules, deinde gratias cu- U ; seternum (Mailh. xxv, 41). > Elde caduveribus eo-
rationum, opitulationes, gubernationes, genera lin- Ttimascendet fetorr quia de corporilras fornieatoruns
guarum (I<]or. n, 28). > fetor intolerabilis exibit.j Sequitur : t Tabesccnt
Claudi vero sunt, quibus pes amoris sseculiemar- monles s sanguine eorum. >
cuit. Unde Jacob (Gen. xxxn), qui angelum tenuit, . VERS.4.-— t Et labeseet omnis militia coelo-'
uno pede claudicavif, quia qui yero amore sublimia rum. i
respieit, jam in hoc mundo duplicibus incedere de • Quid hoc loco montes nisi saeeuli hirjus potetites
sideriis nescit. Uno enim pede innititur, qui splo aceipimus, qui pro terrena subsiantia altum tumenlj
Dei amore roboratur, el in solo Dei amoris pede de quibus Psalmisia ait : « Tange montes, et fumi«
tota virtute se sustinet, et in ipso stat, quia pedem gabunt? > (Psal. 1CXLIII,5.) Et quid per sanguinem
amoris sseculi, quem ponere in terra consueveiat, nisi crudelitatis peccatum? Unde quibusdam supra-
jam a terra suspensum portat. Tales ergo claudi ra- dictum est : oManus \estrse sanguine plense sunt
pinam diripiunt, dum eos, quosJiaboluspossiderat, (supra i, 15), »id est acliones vestra crudelitate re-
ad Christuro convertunt. dundant. Tabescenl ergo monles a sanguine eoruin,
Nec i'icinus dicet : Elangui, quoniam ad similem quia principes in lormentis eaternaliler deficient pro
515 IIERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI 32i
crudelitate, quam sub ipsis exercuerunt hi, quibus A VERS.6. — t Gladius enim Domini repletus est
prseerant. In ipsos enim redundabit, quidquid a sub- sanguine, incrassatus est adipe de sanguine agno-
jectis ofiensum fuerit per -ducatum eorum. rum et hircorum, de sanguine medullalorum arie-
Mililiam vero cmlorum dsemones aeris hujus ap- tum. »
pellat, de quibus per Paulum dicitur : « Non est no- Ut multos oecidisse gladius isto monstretnr, re-
bis colluctatio adversus carnem et sanguinem (Ephes. pletus sanguine dicitur et incrassatus adipe. Quia
vi, 12), > id est adversus homines, « sed adversus vero agni, arietes cl hirci solebant immolari, illam
principatus et potestates, adveisus mundi rectores grandem victimam reproborum omnium, quam nune
tenebiarum harum (ibid.), > id est iniquorum et in- immolal, de agnis, arielibus et hircis fore memorat.
fidelium hominum, « contra splritalia nequitia in Unde per Jeremiam dicit: < Deducam eos quasi
cooleslibus (ibid.). > Coclos autcm non sethereos hic agnos ad victimam, quasi arietes cum haedis (Jer.
accipimus, scd aereos. Unde el.aves coeli nomina- LI, 40). > Talibus ergo nominibus appellantur, qui
mus, quas in acrc volitare videmus. Tabescel igitur occasioni morlis seternaesunt praedestinati sicut hsec
omnis militia eorum, quia universi dsemones, qui animalia immolationi. Aut certe per sanguinem in—
per hunc aerem \aganlcs quotidie pugnanl conlra telligimus peccalum carnis, quia scripfum est
nos, in die novissimo devoheniur in infernum, et B 1 < Libera me de sanguinibus (Psal. L, 15); » et per
ibi sine finc fabescenl, et deficient. Sequitur : adipem superbiam, de qua dicitur : «Prodiit quasi
< Et complicabuntur sicut Iiber cosli, et omnis e\ adipe iniquitas eorum (Psal. LXXII,7). »
militia corum defluet sicul defluit folium de vinea et Quid autenrper agnos nisi qui mites videntur el
de ficu. > innoceiites, sed non propter Deum tales se facere
VEUS.5. •—« Quoniam inebriatus esl in coelo studuerunt designantur ? Quid vero per hircos nisi
gladius meus. > principes infidelium per potentiam ssecularem cor-
Considerandum, quod non dical interire coelos, nuli, et per libidinem fetentes; et quid per arietes
sed complicari quasi librum, ut, postquam omnia nisi populorum duces exprimuniur copia divitiarum
peccata aperta fuerint, et relicta, eomplicenlur, qui involuti sicutlana? Quid autem per medullam arie-
prlus aperli fueranl, et nequaquam ultra scribantur lum nisi superbia cordis eorum ? Gladius ergo Do-
in eis delicta multorum. mini repleius esl sanguine, et incrassatus adipe, quia
Vel nunc expansi sunt cceli sieuf liber, ut quoti- maxime percutit luxuriam et superbiam. De san*
die scribantur in eis nomina bene viveniium. Unde guine agnorum, id est de peccato eorum, qui simpli-
Dominus electis diseipulis ait : « Gaudete, quia no- ces videbantur et innocenles sed non propter Deum,
mina vestra scripta sunt in coelis (Luc. x, 20). J Sed " el hircorum, id est hbidinosorum principum, et me-
ia die iila complicabuntur sicul liber, ut jam nullius duilatorum arietum, id est superborum ducum. Se-
deinceps nomen in eis scribatur. r quitur :
« Et omnis militia eorum defluet sicut folium de t Yictima enim Domini in Bosra, et interfectio
ficu, > quia sicut arboris folium postquam aruerit magna in terra Edom. »
ct cecideril, ncquaquam virescit, cl in arborem re- Viclima enim est illa generalis reproborum occi-
\ertitur, sed in terra putrescit, ita spiritus illi de sio. Bosra tribulatio dicitur, Edom vero terrenus.
cceleslibus lapsi nequaquam in pristinum statum re- Et quis sit terrenus liquet. Nam t primus homo de
ducentur, aut per pceniteiitiam revirescent, sed in terra terrenus; secundus homo de coelo crelestis.
geheiinalibus posnis seternaliler putrescent. Qualis lerrenus, tales et terreui, ct qualis coeleslis,
Vel militia -eorum defluel instar foliorum, quia tales el ccelestes (/ Cor. xv, 47). J Victima ergo
< stellse cadent de ccelo (Matlh. x\iv, 29). > Qula . Domini immolatur in Bosra, quoniam peccalores
iuebtiatus est, inquit, in cmlo gladius nieus, acsi di- occidunlurin tribulalione. Et interfectio mugna fit
cerei: Quia ira feriam superbos, tunc perpendite, si in terra Edom, id e„l in terra terreni, quoniam om-
ipsos etiam, quos in coelo juxta condidi, pro elatio- nes, qui sunt Adse similes, perimuntur, qui sicuf
nis vilio pereulere non peperci. Yel in ccelo, id est portaverunt imaginem terreni, non porta\erunl ima-
in aere est inebriatus feriendo poteslates aeris. Se- ginem coelestis. Sequitur:
quilur. VERS.7. — « Etdescenderit unicornes cum eis, et
« Ecce super Idumseam descendet, et super popu- lauri cum potentibus. *
lum interfectionis meaead judicium. > Cum eis, quos supra dixit, descendent unicornes,
Idumea' terrena dicitur sive rubea. Descendet id est cum agnis et hircis et arietibus. Quid autem
ergo, inquit, gladius ullionis mese super Idummam, unicornes appellat nisi imperatores illos, qui monar •
id est super eam generis humani partem, quse ter- chiam totius mundi tenuerunt, ut Alexander et Cae-
rena esf, e"l peccatorum sanguine rubea : et super sar et Auguslus el Antichristus? Quid vero tauros,
populum interfectionis mem, id est super omnem nisi cacteros reges, qui cornibus regni suos impete-
eorum, quos occisurus sum, multitudinem ad judi- bant adversarios? Quid autem potentes, nisi reliquos
cium damnaXionis, de quo dicitur : « Qui vero mala jsseculi principes? Descendunt igitur unicornes in
egerunt, in resurrectionem judicii (Joan. v, 29). » infernum cum eis, quia et summi Imperatores cum
Sequitui : cseteris peccaioribus in barathruni damnationis illius
525 - - - COMMENT.IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. V. S26
corruent : et tauri cum potentibus, quia reges cum A j verunt (Sap. v, 1). > Unde et in Apocalypsi dicitur
suis optimatibus ignominiose dejicientur. Undei eis de iuiqua Babylone : «In poculo, quo miscuit
scriplum est, quoniam c judicium durissimum in vobis, miscete illi duplum (Apoc. xvm, 6). >_Dies
his, qui prsesunf, iiet. Exiguo enim concedetur mi- autem et annus vel tempus judicii designat, vel spa-
sericordia : polentes aulem potenter tormenta pa- tium illud interminabile/quod erit post fmem s;e-
tientur (Sap. vi, 6). > Sequitur: culi. Sequitur :
<Inebriabitur terra eorum sanguine, et humus YERS. 9.—«Et conveitenlur forrentes ejus in
eorum adipe pinguium. > picera, el humus ejus in sulphur : et erit terra ejus
Quid per terram vel Iiumum eorum nisi inferr.alis in picem ardentem. »
habitatio designatur, de qua scriplum est: c Ter- YEBS.10. — « Noeteet die non exstingueiur, ia
ram tenebrosam et opertam mortis caligiue, terram sempiternum asccndet fumus ejus : a generationc
miseriae et tenebrarum (Job, x, 21), > et item : in generationem desolabitur in ssjcula sscculo-
«Iste locus ejus, qui ignorat Deum (Job xvin,~2I).» rum. >
Quomodo ergo inebriabitur. haec lerra eorum %anguine Prsemiserat, qnoniam inebriabilur ierra eorum san-
et adipe, cum jam eorum corpora post resurre- guine, id est infernus, et nunc de eadem teira lo-
ctionem immortalia sint et incorruptibiiia, quam- quens plenius subjungit, quia cotwertenlur torrentes
vissensum doloris et lunc habentia,nec situecesse, ejus in picem. Refert autem in Dialogo beatus Gie-
ut qui nunc pingues sunt, cum eadem pinguedine gorius fluvium in locis poenalibus a quoclam, qui
resurgant? Sanguinem igltur et adipem aliler opor- huc leversus est, visum fuisse, in quo multi cruciE-
let intelligi. Nam et alibi scriptum est: « Quicunque banfur, ct ex eo nebula fetoris ascendebat. Sed et
fuderit humanum sanguinem,fundetursanguisillius caeteri Patres orthodoxi ssepe scripserunl simii.a.
(Gen. ix, 6). i Quse sententia secundum litteram Torrentes ergo credibile est in inferno esse, in qui-
stare non potest. Multi^enim effuderunt humanum bus anirose damnatorum decoquuntur. Qui vid.Lcet
saiiguinem. quorum sanguis in hae vita cflitsus non torrentes convertenlur in picem, quia similes eruiH
est: et ridiculosum videbiiur, ut in resurrectione pici fenenti, ut, quidquid tetigerint, incendant ct
mortuorum dicat quis fundi sanguinem eorum. San- •loncant. Et humus ejus converletw in sulphur, quia
guis igitur hominis vilale, quovegetalur, el susten- simul ^ardcbil, et fclorcin gravissimum exbalabit.
tatur, et vi\it, debet infelligi, quod qui effuderit Et eril terra ejus in picem ardentcm, quia slcut pi*
sive scandalo sive perversitate doctrinae, in die'ju- ardebit ibi terra. r
dicii fundetur exeo, cum etiam id q'iod habebat vi-,(^. Quid~\ero per noctem et dien/designatur (bi
tale, cogetur amittere, ut perpefualiter morialur. enim perpetua nox rsl) nisi pcenarum niulahil.tas ?
Iiaque quando « anima carnis, ut Mo}ses ait, in Seroper enim pervaria miseri lormenta discurruut.
sanguineest (Lev. xvn, 14),» per effusionem san- Terra enim erit inyicem aidcntem nocle ac die, quia
guinis designalur, amissio vitae, id est mors illa re- in omnibus poenarum varietatibus terra sicut pix
proborum selerna. Adeps vero imerioris liominis ardebit, nec exsfinguetur in sempiternum, sed seter-
superbia cordis est, quae mentem hebetat et gra\at. naliter ardens cruciabit impios, ut nunquam in illis
Ur.de scriptum est: «lncrassalum est cor populi saeculis careant supplicio, qui in hae\ita nunquam
hujus (Act. xxviii, 27). > Nam sicut pinguedo corpo- voluerunt carere peccato.
ris ex ciborum abundanlia gcnerari solet, sic super- Yel ia die cruciabuntur improbi, quando cogita
bia cordis ex copia dhiliarum. Quid ergo per adi- bunt in inferno de gloria sanctorum; et in nocle,
pem pinguium nisi superbia divltum figuratur ? So- dum consideraverint immanitatem damiiationissua?.
let autein ignis calore adeps liquefieri ignemque ci- Sed terrse hujus ardentis ascendet fumus a genera
tius accendere injectus et pascere. Et quid per adi- lione in generationem, quia in tempore genevationis
pem igne solutum debet intelligi nisi superbia repro- Hebraeorum fidelium, quse prsecessit adventum Sal-
Lorum in incendiis gehennalibus sine fine tabescens D I vatoris, et in tempore generationis Cliristianorum,
et ardens ? Inebriabitur itaque lerraeorumsanguine, quse sequitur, fumus hujus incendii perdurat, ct
et humus eorum adipe pinguium; quia larfarus im - peracto jildicio desolabitur in swcnla smculorum om-
moderate replebitur eorum moite, quseper amissio- nes, quos teuuerit, quia omne remediurri eis aufe-
nem sanguinis intelligliur, et combuslione, quse ret. Sequitur : « Non eril transicns pcr eam, > quia
liquefacto adipe indicatur. Sequitur : non erit quisquam justorum, qui \isitet eos.
YERS.8. — « Quia dies ultionis Domini, annus YERS.U. — « Et possidebunt illam onocrotalus,
retnbulionis Sion (158). > et ericius, et ibis, et corvus habitabunt in ea.»"
Tunc erit dies uliionis Domini, quam de suis ho- Onocrotalus est avis, quse sic vocatur, eo quod
5tibus sumet, et tunc erit annus, in quo Sion, id est - in modum cymbali sonum in aqua rostro' faciat.
Eeclesia potestate judicii accepta persecutoribus suis KpGTcJovcrolalon enim Grsece cymbalum dicitur.
reddet, quod merenlur : «Tunc enim stabunt justi Quia vero scientia Scripturse sacrae per aquam po-
in magna conslantia adversus eos, qui se angustia- test accipi, quid per onocrotalum nisi prsedicatores

(138) AHas, annus retribuiionum judicii Sion.


SS7 HERVEi BtRGlDOLENSlS MONACHI - SZS
illi desiguanlur, qui cbatif.Uem non habontes facti A pullulant, quia in confusis brquorum mcnlibus ct
sunt < sicul ses sonans aut cjmbalum linniens desideria cogitalionum surgunt, quae exasperent,ct
(I Cor. xoi, 1). » Ericivs nulcm animal esl spinis ac operum peccala, quae pungant. Sed hsec agentes
senlibus pro pilis obsitum, et vulnerans quidquid habent etiam nequioi es alios defensores suos. Undc
teiigei it: el quid per ericiura figurjtur nisi pcccalor et additur : «Et paliurus in munitioniLus ejus.» Pa-
quisque punclionibus \ifimum circumdalus, qui liurus quippe tanta spinai um circumdatione dense-
mala responsione cor cjus vulneral, quicunque eum scit, ul prae asperilale vix tangi possit. Tales nimi-
targere coiiipicndo tei.ial? Ibis vero, id est cicoiiia rum, tales sunt pravi homines, qui duris peccatorum
avis csl lenta et piopler aquas babitans, sed i<i cjs aculeis circumdati nequaquam a corrigente tangi pa-
minime naia.is. Et quid per Ibidcm nisi illi sigriau- liuntur. Intus urtica et spina nascitur, et foris in mu-
iur, qui Scripluras fiequenfer audiunt, sed lenti nitionc paliurus, quia minores iniqui mala quselibet
sunt ad iaciendum, nec in earum iiuelligentia na- faciunljSed ea nequissimi raajores tuentur. Sequi-
laiil, quia ncc peiiingtml ad illa? Ccrvus autem ni- tur . « El erit cubile draconum, et pascua strulhio-
gredinem pcccanlium vel infidelium exprimif. num. >
Isti ergo possidebunt terram illam, quse sicut pix YERS.!4.—« El occurrent dsemoniaonocentauris.
ardcb.l, cl habitabuiU in ca, quoniam hsec est ini- ci pilosus clamabit alterad alle.um. -
quoruni pr; pria mansio, quse parata est illis ab oii- Quid per dracones nisi maliiia quid vcro slrutkio-
jgmcmundi. Aut cene de magna illa Babjlone licet mnn nomine nisi hypocrisis designalur? Slruthio
noftim cjus hic laceatur, inlelligamus hsec omnia. quippe spiritura volandi habet, sed usum volanrii
Nunc c::im possidcnl illam onocrotalus et criciUs, ct non babet, quia et hjpocrisis cunctis infuentibus
ibis, et COJVIIS bab tanl in ea,-quoniam hi, qui tali- imaginem sanctitatis de se insinuat, sed tenere v.r-
bus appellati nominibus merucrunt, per iniquae tutero sanUilaiis negligil. In perversa igitui mciUo
conversationis studium civcs ejus sunt. Sequilur : draco cubat, elsirutbiopasctur, quia ellatensmali-
- El extcndelur
super eam mensura, ut redigatur tia callide tegitur, et intuentium oculis simulatio bo-
ad nihilum, et perpendiculum in dcsolalionem. > nitatis antefcrtur.
Super terram ardentem extcndeiur mensura, ul Quid autem Oiiocentaurorumiiomiiienisietlubrici
redigalur ad niliilum, quia peccalores setornalitcr figurantur et elati? Gra^co quippe eloquio evoc-onos
ibi dcficieut secindum mensuram, qua Deus ooruro asinus dicilur, el appellalione asini luxuria desi-
poenas juslo disponet judicio. c Et pcrpendiculum gnatur, propbeta atlesiaiite, qui ait:« Ut carnes asi-
in desolationem, » id est in demolitionem, quia .- norum carnes eorum (Exech. xxm, 20). » Tauri
damnati ibi dissipabunlur, et disccrpeiilur suppli- autem vocabulo cervix superbiaedemonslratur, sicut
'ciis juxla arbitrium juslitia? summi opificis. Pcrpen- voce Dominica de Judseis superbientibus per Psal-
diculum^enim vocatur, quo coementariimaceriam ad mistam dicitur : « Tauri pingues obsederunt me
r^etitudinem deducunl, vel arcus sequa rolunditate (Psal. xxi, 15). > Onocentauri ergo sunt, qui sub*
curvant. Desolalio auteia ITOIIa desolor, desolaris jecti luxuria; vitiis inde cervicem erigunf, unde hu-
dicilur bic, sed a desolo, desolas quod significat miliari debueranl. Qui carnis suae voluptalibus ser -
terrae dissipationem. Yel super Babjlonem exiende- vientes expulsa longe verccundia non solum aroiilere
tur mensura ul redigatur ad mhilum, et perpendicu- se rectitudinem non dolent, sed adhuc etiam de ope-
lumin desolationem, quia dcstruetur juxta modum re confusionis gaudent. Qnocentauris ergo dwmonia
justsa disposiiionis Dei, ct exterminabitur sccundum occurrunt, quia maligni spiritus \alde ad votum
regulam judicii ejus. Sequitur : - deserviunt, quos de eis gaudere conspiciunt, quse
VERS.12. -— « Nobiles ejus non erunt-ibi, regem tlere debuerunt. Ubi aple subjungilur : :
potius imocabunt. > « Et pilosus clamabil alterad alterum. » Quiiiam-
Nobiles ejus sunt electi, qoi inter rcprobos nas- que pilosi alii appellatione figurantui nisi hi, quos
«unturin hoc sseculovelcomersanlur. QuiHo/ierunl D G''seciiroaa; (panas), Latini vero iHcaoosvoeanl' Quo-
ibi, id est in illa daniiialione peipetua^ sed dum ad- rum nimirum forma ab humana effigie incipitur,
Vixerint invocabunt rcgem Christum; et salvabileos. sed besliali extreniitaie terminatur Pilosi ergo no-
Sequitur. mine cujuslibet peccati asperitas designatur, quod,
t Et omnes principes ejus eruut in nilnlum. > elsi quandoque ab cbteniu rationis incipil, semper
Principes ejus sunl polenles sseculi et sapientes, qui lamen ad irraiionabiles rootus tendit;etquasi homo
In die ullionis erunt in nihilum, quia nil eis valebit in bestia desinit, dum culpa per rationis iroaginem
Ipoleslaseorum, vel sapientia seu fortitudo. Sed ante inchoans usque ad iirationabiles effectus •trahit. Nam
diem illius damnationis, quid interim in hac Baby- ssepe edendi deleclalio servit gulas, et scr\ire se
lone fiat, audiamus. Sequitur : simulatnscessitatinalurse, cumque ventrem ingluvies
" VERS.15. — « Et orientur in domibus
ejus spinae extenderit, membra in luxuriam erigit. Pilesus er?Ti
«turticae, etpaliurus in raunitionibus ejus. > aller ad alterum clamat, cum perpetrafa nequitin
Quid per urticas, nisi cogitalionum prarigines, ad perpetrandam nequitiam provocat, et quasv qua
«quidvero perspinas nisi punciiones \itiorumacci- dam cogilationis voce coramissa jam culpa ad cul
pimus? In domibus ergo Babylonis urticce el spince pam adhuc, quae comitatur, invitat. Pilosus ergo al
329 COMMENT.IN 1SAIAMLIBRI OCTO. t- LIB. V. 330
ter ad alterum clamat, quaudo sub aliqua ratioci- A quaesivit: quia, quod ex ore meo processif, ille mau-
nandi specie perversam mentem culpa subsequens davit, et spiritus ejus congregavit ea. > *
exoccasione culpae prsecedenlis illaqueat, cumque Librum Domini fortasse dic islum, quem Domino
hanc peccata dura atque aspera deprimunl, quasi jubente scripsit, in quo praecipit, ut diligenti investi-
convocali in ea concorditer pilosi dominantur. Se- galione requiramus quid haec volucres et bestise,
quilur : quas nunc posuit, significent, id est agni et hirci,
« Ibi cubavit lamia, et Inveriit sibi requiem. » et tauri, et arieles atque onocrolalus, et ericius, et
"
VERS.15.»—<Ibi habuit foveam ericius, et enulri- ibis, etxcorvus et csetera hujusmodi. Singula enim
vit catulos, el circumfodit, et fovit in umbra ejus. > quseque certam in reprobis significationem habent,
Per lamiam hypocrilae designantur, per ericium et unum ex eis non remansit, sed omnia hsec sunt
vero malitiosi quique, qui diversis se defensionibus in illis. Alter ex arletibus vel ibidibus sive pilosis
contegunt. Lamise enim humanam faciem habere aut milvis allerum non qumsivit, quia sese pariter
dieitur, sed corpus besliale. Sic et omnes hypocritae absquelabore inquisitionis invenerunt. Tanlaquippe
in prima facie, quod ostendunt, quasi ex ratione iniquorum abundantia est, ut non necesse sit, ut
sanctitatis est. Sed corpus bestiale sequitur, quia alter alterum quserat. Et ut nos ista diligenter in-
valde iniqua sunt, quse sub boni specie moliuntur. ° vestigare non pigeat, nequaquam hsec a semetipso
Ibi ergo cubavil lamia, el invenit sibi requiem, quo- propheta locutus esf, sed quod ex cjus ore pro-
niam inter mundi amatores nutritur hypocritarum cesserit, Dominus praecepit, ut loqueretur, et spi-
fictio. rilus ejus in corde prophetantis congregavil haec
- Ericii autem nomine malitiosarum menlium de- cmnia.
fensio designatur. Ericius enim, cum apprehendi- Yel certe librum Domini memoriam omnium, quse
est apud sapientiam ejus, intelligere possunius, de
lur, ejus et caput et pedes et corpus omne conspi-
Malachiam dicitur : «Attendit Dominus et
citur, sed mox ut apprehensus fueril, semetipsum qua per
in sphaeram colligit, pedes introrsus_subtrahit, ca- audivit, et scriptus esl liber monumenli coram eo
et intra tenentis manus lotum simul (Maiach. III, 10). > In quo scilicet libro requirere
put abscondit,
ista jubemur et legere, quoniam unum ex
amiltitur, quod totum simul antea videbatur. Sic diligenter
his non defuit, quia vigilanter indagare debemus
nimirum, sic mJitiosse mentes sunt, cum in suis
excessibus comprehenduntur. Caput enim ericii hsec apud notiliam sapientiae Dei, et pensare qua-
liler ibi habeantur ista, quae sub metaphora volu-
cernitur, quia quo initio peccator ad culpam acces-
serit, videtur. Pedes ericii consplciuntur, quia, qui- Q7crum immundarum atque bestiarum nobis descri-
bus vestigiis nequitia sit perpetrata, cognoscitur; buntur, et terrae in perpetuas solitudines conversss.
'et tamen adductis repente excusationibus maliliosa Sequitur :
mens introrsus pedes eolligit, quia cuncta iniquita- VERS.17. — t Et ipse misit eis forlem, et manus
tis suse vestigia abscondit. Capuf subtrahit, quia ejus divisit eam illis in mensura : usque in seternum
miris defensionibus nec iuchoasse se pravum aliquid possidebuntcam, in geueratione et geiierationcm ha-
bitabunt in ea. >
ostendit, et quasi sphsera in manu tenentis remanet,
quia is qui corripit cuncta quse jam cognoverat, Qui« dignos nosfecitin parteni sortis sanctorum
subito -amittens involutum intra conscienliam pec- in lumine lColoss. i, 12), > ipse misit peceatoribus
catorem tenet; et qui totum jam deprehendendo vi- sorlem reprobationis, ut omnes in una sorte dam-
nationis tenerentur. Et manus ejus divisil eam illis
derat, tergiversatione pravse defensionis illusus to-
lum pariter ignorat. Foveum ergo ericius in reprobis in mensura, ut juxla modum eulpse sit et modus
habuit, quia malitiosa mens sese intra se colligens vindictse, quatenus homicidse cum homicidis, for-
in tenebris defensionis abscondit. nicatores cum fornicatoribus, fallaces cum falla-
cum avaris, et quique similes cum
Sed quia non sufflcit his, qui ejusinodi sunt, quod D cibus,'avari
suis similibus puniantur. Usque in mlernum possi-
'sic se lenebrosis latibulis abscondunt, nisi el alios debunt eam damnationis
ad ejusdem versutiae perversitalem informent, enu- sorlem, ut sine fine ar-
deant, qui finem suis iniquitatibus, dum hic vive-»
trisse caiulos ericius dicitur. Qui et circumfodit, quia
renl, non posuerunl. Et interim ante diem quoque
semper isti tales undique perscrutantur, et causas judicii ab exitu suo de
excusationum inquirunt. Et fovit catulos in umbra eadem sorte corporibus habilabunt in
. poenarum, vel ardente terra in tem-
ejus simulationis ac defensionis, quia sub protectione pore generationis Synagogse et generationis Ec-
majorum proiiciunt ad iniquitatem, et roborantur clesiae.
minores. Sequitur s
Descripla itaque reproborum moderna conver-
< niuc congregati sunt milvi alter ad alterum. > satione et futura
ipsorum damnatione sub specie
Milvi congregati sunt, quia cupidi et raplores sibi,- immundarum avium et
bestiarum, atque fegionis
consociantur, et in commune xapinis inhiant. Se- in solitudinem asternam et combustionem versae;
quitur: nunc ad electorum partem' propheta se confert,
YERS.16.— < Requirite diligenter in lrbro Domini eorumque conversationem et vitam atque glorifi-
ctlegite : unum ex eis non defuit, alter alterum non cationem sub typb solitudinis in omnem amceni»
PATROL,CLXXXI. il
531 BERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 552
tatem conversae.describit. Nam de genlilitale sub- A animo sunt : Confortamini, et virilitcr agite, et
jungit : ' conforletur cor vestrum. t Nolite limere eos qui
CAPUT XXXV. occidunt corpus, animam aulem non possunt occi-
dere (Malili. x, 25). > Ecce enim Deus vester, pro
VERS.1.— c Laelabitur deserta efinvia, et exsul-
tabit soliludo, cl florebit quasi lilium. > quo paliitiini, relribuet liibulalionem his qui \os
tribulant, el vobis, qui tribulamini, requiein in rc-
VERS.2.— t Germinans gerniinabit, et exsullabit \eIalione Domini nostii Jesu Cbrisli de coelo: Ecce
laetabunda, el laudans . gloria Libani dala esl ci, de- Deus vesler ullionem adducei super eos juslse rcfii-
cor Garmeli, et Saron. » utionis. Deus ipse per semetipsum veniet, el salva-
Deserta namque gentililas fuit, in qua palriarcha bit vos. Eodem spirilu Apostolus Philippensibus ait:
non erat, propheta non evat. Namque ibi, qui ra- t Audiam de vobis, quia slalis in uno spirilu una-
lione uleremr ad inlcliigenduiu Deum, non erat, nimes collaborantes fidei Evangelii, et in nulio ler-
homo ibi non eral. Sed cl invia fuit bsec genliliias, reamini ab aJversaiiis qnx est illis causa perditio-
ad quain via Domini verbo non patuil. Redemptore nis^vobis aulem salulis (Pl.ilip. i, 27). Nam quod
quippe nostro veniente sic actepit vocal:onem gra- his, qui pusillo animo sunt propheta dic.l ; Coiifor-
lise, ut non in ea prius fueiit via prophetise. Sed B tamhii, hoc est, quod Apostolus hortalur diseipu.os,
ad Christum conversa lsefata cst, ct exsullavii au- ul « Stent in uno spiiilu unanimes cf.llaboranies
diens ab aposlolo : « Gaudcte in Domino semper, fiJei Evangelii. > Et quod Isaias adjungit: Noliie^
iterum dico gaudete (Philip. iv, 4). i Etfloiuit sicut timere, hoc esl, quod Paulus suLjicit : t Et in nuHo
lilium, quia ibi se candida et odorifera justorum \ila lerreamhii ab ad\ersaiiis. » Quodque sequilui hic :
expandit Ecce Dcus. vcster uitionem addticet retribuiionh,
Et germinans in corde germina\it in opere, ct iliic adj citur : « Quaeesl lllis causa perditionis. >
exsultavit Imlubunda et laudans, quia in Dei lau- El quod hic subjungifur : Deus ipse venielet salvabil
dibus deleclala est. Libanus aulem, sicut diximus vos, iLi subditur : j Vobis aulem salulis. >_Sedquid
candidalio vel deaibatio interprelatur; Carmelus in illo Salvatoiis ad\entu fial, cum omni dcsiderio
vero cognilio circumcisionis; Saron canlans tiisii- audiamus. Sequitur .
tiam. Gloria ergo Libani, id est dealbalionis, daia YERS.5.— < Tuiic a]ierientur oculi caecorum, et
est ei juxta illud Psalmislse : « Lavabis mc, et su- aures surdorum palebunt. > ~
per nivem dealbabor (Psal. i., 9). > Et decor Car- VERS.6. — « Tunc saliet sicut cervus claudus, et
meli datus est ei, ut noverit se circumcidere corde apeita erit lingua mntorum. >
ct lingua ct manibus alque oculis et auribus. Et Iu hacenim \ila caecisumus, quoniam a paradisi
decor Saiwi dafus est illi, quia per donum gralias luce depulsi darm.alionis noslrse tenebias palimyr.
cpelesiis deleclatur flelibus, et pro cantu uisiitiam Unde et lioysi diclum est : « Non poteris vidcre
diligit. Dealbafa esl itaque canJoie juslit se comersa faciem meam : non eniin videbil me horao, et \i-
gentilitas, ct spiritaliter ab omnibus vitiis circum- vcl (Exod. xxxm, 20). » Surdi quoquenunc sumus
cisa, atque compiinctioni cordis sludens trislitiam quia internae laudis carmina, quae ab angehs dccan-
decantal. Sed quid post hsecagendum cst, nisi ul sic tantur, audire n^quinius. Sed et claudi sumus, dam
mundata ad visionem supernae majeslalis intioduca- hic vivimus, quia, licet mens rect.tudinis viam le-
tur,atque temporali tristilise laelitiasuccedataelerna? neat, corpus tamen ex infnmitale vacillat. Unde
Unde subjungitur: Apostolus { t Condelecior, inqiiil, legi Bei secun-
« Ipsi videbunt gloriara Domini et decorem Dei duni intenorem hominem; \ideo autem aliam le-
noslri. > Gloriam namque Domini reproborum nul- gem in membrismeis repugnaiilem legi mentis
Ius videbit, sed isli gloriam majesfatis ct decorem mese, ct capf.vantem me in lege peccati, quae est
conspicient, quia « B.egem in decore suo videhunt in membiis mcis (Rom. vn, 22). > Et iiem : < Igi-
(supta XXXIII,17). > Sed quisquis ad hanc peive-; rj tur ego ipse menle servio legi Dei, carne autem
nire speral visionem, quotidie magis magisque se- legi peccali (ibid.,25). Claudus ergo est, qui mento
metipsum in bonis aclionibus cxercere dcbet. Unde servit legi Dei, carne autem legi peccali.
sequitur: Muti etiam sumus, quia supernas laudes, ut
VERS.5.— c Confortale maue dissolulas. > oportet, loqui non possumus. Unde David cum di-
jQuia « qui mollis et dissolntus esl in opere suo, ceret: < Lauda, anima mea, Domiiium (Psal. CXLV,
frater est sua opera dissipantis (Prov. XYIII,9). > 1), > quia se, dum adhue viveret, mutum esse co-
— t Et genua debilia, > id est acliones infirmas gnovit, mox addidit : c Laudabo Deuro in \ita
t roborate, > ut iu pravis operibus jam non flectantur mea (ibid.), > id esl post corporum resurrectionem.
et ad peccandum ex cordis debilitatc non curventur. El apud eloquentiam Dei mutum se penitus et irra-
Sequilur: lionabilem se conspexil dicens : « Ut jumentum fa-
VERS.4. — t Dieite pusillaninns : Comorta- cius sum apud te (Psal. LXXII,22. > Ilaque cceciet
mini, nolile timere : ccce Deus vegter uitionem surdi sumus, et claudi et muti. Sed venkiite Do-
adducet relribuiionis, ipse.veniel, ef salvabit vos. » mino apeuenlur oiuli cmcorun', (jn-ia tnnc raeniis
Yos, inquit, o doctores, dicile hii: qui pusillo nostrse fugala caligine facultas eum videndi nobi»
555 CGMMENT.IN ISAUM LIBRI OCTO. — L!B. V. S31
tribuetur, sicut ait ipse : < Pater, quos dedisli A oritur, quia in eis populis, quos antiqui hostis ma-
mihi, volo, ui ubi ego sum , et illi sinl mecum, lilia pissidebal, el doclorum scicntia, etauditoium
ut yideantclaiitalera meam (Joan. xvn, 24). » — obedientia coacervalur. Sed quia ad humorem aquse
t Scimus cnim, quoniam cum apparuent, similes et juncus et calamus nasci solet, alque ex una ea-
ei eriiuus, quoniam vidcbimu» eum siculi est demque aqua uierque proficiunt, et calamus qti Um
(Jean. m, 2). ad scribendiim sumilur, cum junco aulem sc: ibi
Et aurcs surdorum palebunt, quia tunc rcseratis non potesl. Quid in junco el calamo accipere debe-
auribus cordis non solum angelicos concentus, sed mus, uisi quod una e?t doclrina veritatis, quse mul-
et ipsum Dei singulare Verbum manifesle audiemus, tos auditores irrigat, seJ irrigati alii videlicet ad hoc
sicut poiLcelur diceus : t Palam de Patre anuuntiabo usque proficiunt in verbo Dei, ut etiam scriptcres
yobis (Joan. xvi, 25;. > fiant tanquam calami; alii \ero verbum \itse au-
Et tuncsaliel sicul cervus claudus, quia saneloruM diunt, et bonaespei. el rcelorura operum vhidiialeni
corpora miuabuntur omni moleslise sensu, afque feneiit, sed lamen ad scribendum profleere non pos-
omni corrupiibilifale et lardilate deliacia, et omni suul? Sequitur :
fragjlilate ac Jabe terrena in ccel.^stempuritate-n ac VERS.8. — t Et erit ibi semita et via, et via
stabilitateinniuiaia atque con\ersa. Ili ergo salient B sancta vocabltur : non transibit per eam pollu-
sicul cervus, quia fragililate nulla vel tarditate prae- lus. >
pedienlur. Unde et per Malachiam eis de agilitate Erit ibi semita in martyribus, via in confessori-
illa promiuitur' t Egrediemini et salietis sicut viluli - lius. Vel semila in his, qui cuncta, quse mundi sunt,
desrmento (MaLch. iv, 2). > deserunt ; via in eis, qui licile mundanis utuniur.
Et aperla eril linguu mulorum, quia lunc in Dei El haec via, id esl conversalio fidehuin, qua ad pa-
laudes aura juslorum reserabuntur, cum audier.nl: triam ler.dunl, vocabitur sancla, ul quicunque pcc-
tLaudem diciteDeo uosiro, omnes saneli ejus (Apoc. caiis inquinatus fueiit, transiie per eam nequeaf.
xix, 5). >Et loqui tunc poterunt illa arcana \erba a Nam juxta Dionjsium (De divin. nom. c. 12): e San-
Paulo quondam in paradiso audita, t quse moJo non clitas est onmi inquinalione libera, et perfeciissima,
licel homini loqui (II Cor. xn, 4). > el incontaminalissima purifas. > Non ergo transibit
In piimo quoque adveiilu ejus non solum corpo- per sanctitalis viam, quicunque viliorum soidibus
raliter, sedelspiiitalifpr implrta suiU, ct iniplenlur pollutns fuerii, sed a Beati immaculati in via, qui
quotidie, d:im lii, quos iniidelitas csecaverat, nicnlis ambulant in legc Domiiii (Psal. cxvm, 1). > Sequi-
ocuios ad veritatis lumen aperiur.t; et qui Sciiptu- „ lur :
rarum verba surdis auribus audire non poterant, < Et hsec crit vobis directa via, ut stulli non er-
post ad Dei pr:ecepla laUantur; qui piius eranl renl per cam. ^"
claudi, ct rectam viam non tenebanl, saliunl in VERS.9. — « Non erif ibi leo, et mala bcstia non
profectu juslitisesicul cervi, imilando agiles el spi- ascendei per cam, nec invenielur ibi. »
rilales viros; el lingua mulorum apeiitur, quorum Electorum via, qua per observanliam mandalo-
Satanas ora clauseiat, ne possenl Deum verum cqn- rum Dei festinant ad palriam, direcia est. Siulii
fiteri. Sequitur: vero dicunlur, qui relicta noxia sapienlia didicerunt
t Quia scissse sunt in deserto aquae, et lorrcnles laudabilem faluitalem, sicul ait Aposloius : < Si
in solitudine. > quis videlur iufer vos sapiens esse in Jioc sseculo,
- VERS.7. — t E( slullus fiat, ul sil sapiens (I Cor. m, 18). > Hi ergo
quae erat arida, erit in stagnum,
et siliens in fontes aquarum. > siulti non cnant per viam jusfiiise, sed lanto caulius
Quid per aquas et torrentes accipere debeamus, incedunt per eam, quanlo humilius se stultos csse
Salomon indical dicens : « Aqua profunda verba ex cognoscunt. « Siulla enim mundi elegil Deus, ut
ore viri, el torrens redundaus fons sapientise (Prov. confundal sapienlcs (ibid., 27). >Nam quia sapientia
xvin, 4).» Haeigilur aqum, jd est verba ccelesfisdo- D hujus mundi stultilia est apud Deum, tanto unus-
clrinae, \el etiam aquse -baptismaljs scissm sunt, id quisque amplius intus stultus fit, quanlo conatur
est emanaverunl in deserlo genlilitalls, el lorrenles exlerius sapiens videri.
sapientise redundaverunl in soliludine gentium prse- Leo autem diabolus cst, qui non erit ibi, la est
dicanlibus apostolis. Et ipsa gentililas, gum erat in via justorum, quia de malignls spiritibus dictum
arida, id pst absque omni humore sapienliaes facla , est: « Juxla iler scandalum posuisti mihi (Psal.
est i» stagnum, id est in immensam profunditatem cxxxix, 6). >Et maZa besiia hostis antiquus est, <jui
spiritalis intelligentiae, el quse erat siliens, nunc hujus mundi rapinis Insidians humana quolidie
~emittit fontes doctrinarum coelestium. Sequilur : morte salialur,'qui ad raplendas moriis tcmporft
t lu cubilibus, ,in quibus prius dracones habita- peccatorum animas violentia crudelitalis efleratur.
bant, orielur viror ealami, et junci. > Qui non ascendet per eam, qua gradiunlur elccli,
Quid in calamo nisi scriplores ? quid per juncum, viam, quia sine venia damnatus nulla emendaiione
qui jnxta aquam semper In humore nascitur, nisi revertelur ad coelesfem patriam. Nec invenielur
pusilli ac lcneri audilores sacri eloquii deslgnantuv? ibi, id cst in via juslitise, quia per viam iniquitatis
- In cfibiiibus ergo draeonum calami et junci viror semper incedit,
'
535 HERYEI BURGIDOLENSISMONACHI S53
Vel juxta Gregorium (Iib. xxvn Mor., c. 26) di- A mines cot versans corporaliler utrumque Testamen-
camus : » Mala bestia non transibit per eam, » id lum adim devit? Quaternarius enim Novum Testa-
est Ecclesiam. Bestia naraque, sicut diximus, bostis menlura dosignare soletpropterqualuor librosEvan-
ille est, qui deceplionem primi hominis saevus im- gelii, denarius vero legem propter Decalogum ejus.
peliit, et lntegritatem vitaeillius mala suadendo la- Quid per regeni Assyriorurii nisi diabolus accipi-
niavit. Contra quem nunc de sancta electorum Ec- tur? Qui vocalur Sennacherib, id est levans deserta,
clesia in antiquo stalu restauranda dicitur: t Et quoniam infidelium corda contra fideles excitans in
mala nestia non transibit per eam, » atque addilur : perseculionem elevat. Quid per civilates munitas
« Nec invenietur ibi, > subaudi, olim serpens in pa- nisi mentes Judseorumfigurantur, qui se contra di-
radiso, quia per Chrisli gratiam meliora sunt ade- vinam praedicationem munierant ? Igitur in quarlo
-pturi, quam per Adam perdidimus. Nusquam esl decimo anno Ezechim rex Assyriorum cepit omnesci-
cnim hostis in illa vita, vel insidiator invenietur, vitales munilas, quia apparente Domino in carne
aut metuetur. Facta ergo via in gentilitate, quaeprius diabolus Judaicum populum sibi subjugavit. Sequi-
erat dcserta et invia, subdilur: tur:
< Et ambulabunt, qui liberali fuerint. > YERS.2. — < Et misit rex Assyriorum Rabsacen
YERS.10. — t Et redempti a Domino converten- de Lachis in Jerusalem ad regem Ezechiam in manu
tur et venient in Sion cum laude, el Isetitia sempi- gravi, et stetit in aquseductu piscinse superioris in
terna super capul eorum : gaudium et Isetitiam obti- via Agri fullonis. >
nebunt, ct fugiet dolor el gemitus. > Rabsaces interpretatur princeps deosculans sive
Qui per Christum liberali et redempli fuerint de mulins osculo. Et quidper Rabsacen nisi ficla Scri-
capthilale BaTiylonis,id est « de vana sua conver- barum et Pharisseorum amicitia designatur, cum di--
jsatione paternse traditionis, ambulabunt (/ Petr. i, cunt: « Magislcr, scirous quia verax es, el viamDei
18) » per viam justitise, quam illis Deus in hac soli- in veritale doces (Matth. xxn, 16), > et cselera hu-
tudine prseparavit : et convertentur ad antiquam pa- jusmodi? Lachis vero dicitur interest vel sibimet
radisi sedem, el venient in Sion, id est supernam vir. Quid per Lacbis nisi populus Hebraeorum acci-
Jerusalem cum laude Salvatoris : et Iwlilim, quse pitur qui inter eos populos legem solus percepit, ct
fine carebit, super capul, id est super menlem ipso- sibi soli viriliter egit? Quid vero per Jerusalem nisi
rum erit. Appellalione enini capitis mens vocatur; Ecclesia designalur? Caplis ergocivitatibus Juda rea;
quia, sicut caput membra regit, ita cogitaliones Assyriorum misit Rabsacen de Lachis in Jerusalem
mente disponunlur. Adhuc vero ad multiplicem feli- C ad Ezechium, quia, subjugatis in perfldia Judaeis,
citaiis cumulum additur, quia gaudium et tmiiiiam antiquus hostis principes sacerdotum et Scribas et
obtinebunl, et possidebunl. Quid enim facerenl in Pharisseos ex eodem populo Judseorum adversus
illa beatitudine nisi gaudere semper, et lsetari de Christum instigavit, et adversus fideles ejus; et mi-
visione Creatoris? Unde et per Psalmistam dicitur : sit eos in manu gravi, id est cum fortiiudine populi
« Justi epulentur et exsultenl in conspeclu Dei, et Synagogse.
delecfentur in laetitia (Psal. LXVII,4). > Et fugiet Quse est aulem piscina superior nisi praecellens
dolor et gemitus, quia nihil ultra sentient ailictioiiis, Evangelii doclrina?Et quis aquaeductuspiscinm hu-
nihilque jam, quod eos contristare valeat, erit, jus nisi latens scieutia Testamenti Yeleris, in qua
sed tranquilla et jucunda illis erunt omnia. Sequi- legitur, etdequa tandem procedit exuberans fons
tar : evangelicaeprsedicationis ? Sletil ergo Rabsaces,quia
. CAPUT XXXVI. Scribae et Pharisaei hypocrilse persistentes in vetu-
YERS.1.— « "Et factum est in quarlo deeimo stale litterae non venerunt ad novitatem spiritus.
anno regis Ezechise ascendit Sennacherib rex Assy- Dicitur autem de Christo -per Malachiain: < Ipse
riorum super omnes civitates Juda munitas, et cepit enim quasi ignis conflans, et quasi herba fullonum
eas.;» ) (Malach. III, 2). > Si ergo Christus esl quasi herba
In Scriptura sacra et ea, quse accipi secundum fullonum, quis est ager in quo nata esl haec herba,
historiam possuut, plerumque spiritaliter intelli- nisipopulus Judseorum? Ageritaque fullonis est Ju-
genda sunt, ut fides habeatur in veritale historise, daicus populus. Via ergo Agi i fullonis actio Synago
et spirilalis inlelligentia capiatur de mysteriis alle- gse, in qua scilicet via stelit Rabsaces, quia Pharissei
gorise, sicut ea, quse nunc de rege Assyriorum et et Seribsenon dimiserunt carnales observanlias.
Ezechia narranlur, veraciter quidem secundum hi- Sic tamen Pharisseos. et Scribas atque pontifices
storiam tunc temporis facta esse credimus, sed la- per Rabsacen intelligamus, ut cseteros principes
men alia, quae Novo Testamento facienda erant, adversariorum Ecclesiae secundario per eum posse
praifigurasse. accipi non negemus, id est hsereticorum etgentilium
Quid enim per Ezechiam regem Juda, qui forti- patronos. Unde et in libro Regum (IV Reg. xvm,
ludo Domini, sive fortis Dominus interpretatur, nisi 17)venisse cum eoreferuntur alii duo principes, id
rex noster Ghristus, qui Dei virtus ost, designatur? esl Tharthan et Rabsaris. Nam et Ezechias sanctos
Quid per quartum decimum annum regis Ezechiai, rcctores Ecclesise, qui menibra Chrisli sunf, desi-
iiisi tempus iilud expriaiilur, quo Cbristus inter ho- gnareforsitanpotest; et quartus decimus annus Eze-
§37 COMMENT.1N ISAIAM LlBRl OCTO. — LIB. Y. 53S
chise tempus.corum, quo Testamentum utrumque A Coriimentarios autem voeare consuevimus expo-
custodiunt; rex Assyriorum tumidum sensum per- sitiones librorum. Quid -crgo per Joahe, qui a suig
t/ersorum dogmalum; civitates Judu munitse nientes commentariisegressusestcum^diisduobusad Rabsa-
eorum qui se Christianos fatentur, et corda sua cen, nisi expositores Scripturarum sacrarum- figu-
verbo prsedicationis claudunt. Gepit ergo rex Assy- ' ranliir? Unde et Joahe, id est Domini frater nuiicu-
riorum civitales Juda munilas, quia tempore perse- palur, quia sancti doctores per vitse merilum facti
cutionis facile consenserunt errori gentilium aut sunt propinqui Salvatoris, qui ait: t Quicunque fe-
haereticorum Ghrisliani, quidoctrinam Ecclesiaecum cerit voluntatera Patris inei qui in ccelis est, ipse
obedientia non suscipiebant. Lachis, quse dicitur' raeus frater, et soror et mater est (Mallh. xn,50). >
interest, plebem haereticorum exprimere potest, quse Et illud quod Joahe fratris faclura interpretatur, in
velut media inter nos el gentiles est. Sed el hoc eodem sensu accipitur: t Ipsius enim sumus factura
quod Lachisinterpretatur sibimetvir, ostendit, quod creati in Christo Jesu in operibus bonis, quse pra>
hseretici sunt seipsos amantes: « Charitas enim non paravitDeus,utin illis ambulemus (Ephes. n, 10).»
quaerit quae sua sunt (I Cor. xm, 5). > Sed haere- Nam ipse Chrislus fraler nobis fieri dignalus est.
tici omnes, quae sua sunt, «mserunl, nbn quse Jesu Inde est, quod Joahe filius Asaph, id est filius con-
Christi. De lachh ergo, id est de plebe hserelicorum g greganlis est. Congregans quippe Deus appellatur,
venit Rabsaces,M est unusquisque haeresiarcha in quoniam electorum Ecclesiam ex omnibus populis
Jerusalem, id est conlra Ecclesiam. etnationibus congregat, sicut scriptum est: t Do-
Ager autem fullonis, in quo sordes lavanlur, po- mus mea domus orationis vocabitur cunctis popu-
pulus'estcredentium, in quo Christus fullo delet lis, aitDominus, qui eongregat dispersos Israel (Isa.
maculas cordium. Via agri fullonis actio Christianse LVI,7). > Quod imitantes sacri eloquii tractatores
plebis, piscinasuperior divina Scriptura. Quse seili- gregem fldelium adunaie salagunt, et Ideo filii con-
cet piscina est in via agri fullonis, quoniam mandata gregantis merito dicuntur.
Scriplurae coelestis in operatione sunt fideles populi. Possumus et sanctos prsedicatores per Sobnam
Aquseductus piscinm hujus occulta est praedicatio scribam intelligere. Scriba enim non semper scri-
hsereticorum velut ex Scriplura sacra latenter edu- ptorem, sed et sapientem plerumque designat, sicut
cta. Unde meretrix apud Salomonem, quae typum Dominus ostendit, ubi ait: « Omnis scriba doctusin
haeresis tenel, dicit: t Aquse furlivse dulciores sunt regno ccelorum similis est homini patrifamilias qui
(Prov. ix, 17). i In hoc itaque aqumduclu stetitRa- profert de thesauro suo nova et vetera (Matth. xin,
bsaces contra Jerusalem, quoniam haeresiarchse con- 52). > Per Joahe vero commentariensem eos qui ge-
Ira Ecclesiam in sua furtiva prsedicatione conslile- ' sta singulorum temporum post apostolos scnpse-
runt. Sed et principes erroris geiitilium iste Rabsa- runt, accipere possumus. Commentariensis enim, id
ces flgurare potest. Sed nos ad csetera transeamus. est cancellarius vocalur, qui gesta rerum eonscri-
Sequilur: bit, et commentarii nuncupantur libelli chaiiula-
YERS.3. — t Et egressus est ad eum Eliacim rum, quas scribit.
filius Helcise,qui eral super domum, et Sobna scri- Egressus est itaque Rabsacen Eliacim filius Helcim,
ba, ct Joahe filius Asaph a commentariis. > qui erat super domum, et Sobna scriba, et Joahe
Eliacim interprelatur Deus resuscitavil, Helcias filius Asaph a contmentariis, quoniam apostoli et
pars Domini, Sobna sedens, Joahe Domini fraler vel Scripturarum sanctarum auclores,vGl Ecclesise prae-
fratris factura, Asaph congregans. El quid per Elia- positi, sapienles, atque sacri eloquii expositores,
cim prsepositum domus Dominifiguratur nisi aposto- sive gestorum sacrorum scriptores ralionem de no-
lorum praeeminens apex ? Qui jure vocatur Deus re- stra flde saepius . reddiderunt Judaeis et gentilibus
suscilavil, quia prsecipue resurrectionem Salvatoris atque hsereticis. Ad eum namque a nobis ipsis egre-
asserere studuit. Scriptum est enim, quia t virtute dimur, ad quem nostrse mentis arcana loquendo
inagna reddebant apostoli testimonium resurrectio- iQ proferimus. Sequilur:
nis Jesu Christi Domini nostri (Act. iv, 55). > Qui VERS.4. — t Et dixit ad eos ' Rabsaces: Dicite
sunt filii partisDomini, id est electionis, sicui ipse Ezechiae: Hsec dicit rex magnus Assyriorum : Quse
ait: t Quos dedisti mihi, non perdidi ex eis quem- -est ista fiducia, qua confldis? >
quam (Joan. xvm, 9). > 'VERS.5. — t Aut quo consilio vel forlitudine re-
Scriba vero scriptor est, sicut Jeremias declarat, bellare disponis? Super quem habes fiduciam, quia
dicens de quibusdam :« Vere mendaeium operatus recessisti a me? >
est stylus mendax scribarum (Jer. vm,~8). Et, quid Rabsaces, quia typum Judaeorum gerit et haereti-
per huiic scribam nisi patres designantur, qui ca- corum atque genlilium, voce omnium islorum lo-_
nonicas Seripturas composuerunt; unde et Sobna,
quitur. Etprimo quidem voce Judaeorum atque gen-
id est sedens appellatur, quia in sessione
designatur tilium inchoat loqui: Dicile, inquit, vos prsepositi,
aucloritas magisterii, sicut Dominus insinuavit, di- dicite Ezechim, id esl Ecelesiae, quse corpus Christi
cens: t Super cathedram Moysi sedemnt Scribse et est.^Una enim persona est Christus et Ecclesia, et
Pharissei. ,Omnia ergo qusecunque dixerint vobis ideo
quod dicitur de Christo, nunc ad caput, nunc
servafe et facite {Matth. xxin, 2). » ad corpus est referendum. Bmc dicitrexmagnus,rez
S59 . HERVEl BURGIDOLENSISMONACIH 540
Assyriorum, id est ingens doctrina? nosiise sensus: A , quas iste Dominiesse dicit, quia genliles esse pu-
Qum esi isla fiducia, qua conlidis. o plebs Cbri- tanl a Deo praedicaioies liacreticorum. Sed bas ab-
stiana? Putant enim Judaeiet geiuiles fru&lranos in stulit Ezechias, id esl Chi istus, et dixil Judm n Je-
1
Christoconfidere eisensum dbgmatum suoruiiiF.van- rusalem, iu esl Eoclcsiae suse : Coram altari isto
gelio prseferiiht. Sensus autem enoris eorum pro adombhis, i.i esl in una flde Calbolica Deum cole-
diaholo accipitur, quem significat rex Assyriorum. lis. Equorum autehi vocabulodiguilaies sseculi desi-
Nam el cumdiciur, quia c intravil Salanas in Ju- gnaiilur, Salomone dicente : « Y.di servos in equis,
dam (Luc. xxn, 5), »sensum et malitiain Saianse in ct principes ambulantes quasi senos super r-iram
eum inlelligimus intrasse, non ipsum Saianam cs- (Eccli. x, 7), » id est peccatores in dignitatibus
sentialiler. sublimes, el juslos \iles ac despectos \elul pecea-
Quw esl, ihquit, ista fidncia, quam nuper asstiiii-- lores.
psisti, ut non limcas eos qui oeeiJunt corpus; Aul ln millenario autc-m consummata nuniprorum
quo consilio vel forlitudine disponis adveisum hie re- pii feclio est. Duo millia igitur equoium ofllii, qui
betlure? Rebcllamus enira conlra seiisum Judseorum cl foris omnem saeculi gloriam, et intus onincm su-
et gentiliuro, quia ad E^angdlum conversi carnalein pe biam dare \el polliceri pa.atus est sibi consen-
leg.s ii.lelligeiuiam et errorem idololaliiaejam no>i B fe .tibus, sicuf et ipse rex Assyriorum regi nosfro
recipimus, sed impugnamus. Et hoe faciiuus cbnsi- dicese caecuspraesumpsit, cum lenlavit cum : « Tibi
lio, de quo scriplum <>sl: « Ego sapientia baLiib iii dabo poteslalem hanc universam, et gloriam illo-
cons;lio, et erudilis intersum cogitatioi.ihus (Prov. rum, qiiia mihi liadita siinl, ct cui volo, do illa. Tu
vui, 12); > ct forlitudine, qua dicitur : t Oninia pos- ergo si adoraveris me, tua erunt omnia (Luc. iv,
sum in eo qui me confortal (Pliitip. i\, i5j. > Sed 6). > Sic et in hoc loco populus genlilium vcl qui-
nosfum consilium aul foitiludineni ciccus hosiis libet princeps eorum populo liJelium dicit : < Trade
nesciv.t. Et repctens : Super quem, ir.quit, habjs le domino meo regi Assyriortim, id est consentkns
fiduciam, quia recessisti a nie? Reccssimus cnini ab eslo cultura; iiiolorum, el dabo tibi duo millia cciuo-
idololatria, recessimus a caniali doct i.~iaPharisapo- rum, id est universis sseculi digiiiuuibus te sv.bli-
ruin flduciam habinles in Chrislo. Deinde Jud.corum liiabo, ncc poleris ex te prwbere ascensorcseorntn, id
H ba.r. (icorum voce sr.bjungii Rabsaccs,quod ad eslnon invenies ex luis, qui tot honores percipiant,
fpsum capul nosti um est referenduni. qviot ego dare volo.
VERS.6. — « Eccc contidis super baculum arun- ' Sed posl blandimerta seduclionis terrorcm sub-
dineum confiaclum istum, s':per jEgjpium : rui, P jungil: Quomodo,inquit, suJtinebis faciem jndicis
si iniiixus fueril bomo, intrabit in n aniini ejus, et unius, id est cujuslibet principis gentium, si conlia
peiforabit eam : sic Phaiao rex JSgypli omnibus, te veneril iralus? Sic loquebautur olim pde:te3
qui tonfldunt in eo. > saecuii niartyiibus nostris. Rursus voce Pbaiisaao-
Pharissei namque et haerelici, qui quasi de pro- runi cl hseieiicorum adjungit Rabsaces dicens aii
p ii religione gloiianlur, JEgtjptum, iJ esl geiililita- Chrislum :
tcin deridcndo vocanl baculmn arundinis conftaclum, < Quod si confidis in ^Egypto, in ouadrigis et
quia foris nitens, inlus vacua eral, et mentis ejus equitibus :
roliur peccatis cedens erat confracium. Cui si quis- VERS.10. — t Et nunc nunquid sine Domino
quam ratione utentium innili volens ad bene ageif- ascendi ad lerram islam, ut disperderem eam ? Di-
dum superponeret raanuni suse aclionis ad susten- xit Dominus ad me : Ascende super lerram istam,
tandum. mox ejus aclio lac^rabalur ab ea, et pec- ct disperde eam. >
cuo quasi sanguirie operiebatur. Sic Phaiao rex In JEgypto, id est in gentililate Christus confidit,
JSgypii faciebat, id est tales eranl sapienles genti- Cbrislus conlidil in quadrigis el equiiibus, de quibus
lium oninibus, qui se eis commiltebanl \olentes in ei diclum fuerat, quia t ascendes super equos tuos-,
doctriua eorum bene vi\cre. Sed lamen et in his ]D et quadrigse tu.c salvatio (Habac. m, 8). > Equi
confisus esl Dominus, quia conversos ad fidem suam namque ejus sancti pr.cdicatores sunt, cquiles ejus
ficit eos prsedicalores. Post hsecRabsaces voce gen- animae prsedicalorum. Super equos suos ascei.dit
flium addit : Bominus sicut scriplum esl: t Glorificate et porlate
YERS.7. — « Quod si responderis mihi: In Do- Deum in corpore vestro (/ Cor. vi; 20). > Quadrigae
mino Deo nostro confldimus : nonne ipse est, cujus ejus evangelicse praedicafiones sunt. Sed Phaiissei
abstulit E/.echias excelsa et altai ia, el dixit Judaeet non sine Dominoascendisse se^licunlad terrara Ec-
Jerusalem : Corara altari islo ador3bitis ? > clesise dispprdenJam, quia divinae volunlati deser-
YERS.8. — t Et nunc trade te Domino mco regi vire se pulanl, dum novse fidei praedicatores perse-
Assyriorum, etdabo tibi duo millia equoium • nec quuiitur, sicul ipse Dominus prsedixit : « Venit ho-
poteris praebere cx le ascensores eorum. > ra, ut omnis, qui interficilvos, arbitrettir obsequlum
YERS.9. — t Et quomodo suslinebis faciem ju- se prapstare Deo (Joan. xvi, 2). > Unde el Aposlolus
dicis unius ex senis Domini niei minoribus. > teslimonium illis perbibet, quod < semulalionem Dei
Hsecad populum dicta sunl. Excetsa vero et alta- habeiil, sed non secundum scieiiliam (jRom.x, 2). >
iia doctrinas et sectas haireticorira inlelligimusp Hoc est, quod isle nunc ail: Dominus dixit ad me:
541 COMMENT.IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. V. 542
Ascende super terram istam, id est super Ecclesiam, A , VTERS. 14. — « Haec dicit rex : Nou seducat vos
ct disperde eam. Similiter ct bserelici, quia se pro Ezechias super Domino, quia non polerit eruere
Deo loqui arbltrantur, a Deo se missos adveisus vos. »
Ecclesiam asserunl. Sequitur: YERS.15. — < Et non vohis tribuat Ezechias fi-
VERS.li. — « Et dixit Eliaeim et Sobnas el Joahe duciam super Domino dicens : Eruens liberabil nos
ad llabsaee.i : Loquere ad senos tuos Syra lingua: Dominus, non dabitur chitas isia in manu fegis
inlelligimus enim. Ne Ioquatis ad nos Judaice in Assyrioium. >
au Ibus populi, qui est super murum. > Judaice enim clamavit Rabsaces, quia quidam de
In eo quod dicitur : Loquere cd servos tuos, hu- hspresi PhaMsseoruni, qui crediderant, errorem do-
niililas fidelum osienditur. Syra lingua vox infidfi- cebanl. Nam quod hic dicilur judaice, hoc ibi qui
lium est; Judaica lingua vox iidelium. Et Judsei crediderant. Judaice enim clamant, qui quasi sub
plerumque atque iueretki loquuntur judaice, id est nomine Christi, quod loquunlur, pronunliant. UM
vocem rectse confessionis emittunf, dum audiuntur et hoc notandum. quia iJem sunt Pharisaei et luc-
a Calbolicis, ul Jaeilius deciplant. Unde Rabsaci retici, dum dicilur : « Quia surrexerunt quidam de
jar Sobnam eorum genll dicifur • Loquere Syra - haeresi Pharisseorum. ~ Audite, inquiunt, verba re-
linjua, iJ est loquere ulinfidelis, loquere ut bar- B ' gis magni, id esl doctrinam largi sensus nostri. Non
barus. Ne loquaris ad nos judaice, id est vehit Ca- seducal vos Ezechias, quia non poterit eruere vos, hoc
tholicus, aut qui Deum noverit, ne per hanc sinm- estJicere: « Nisicircumcidamini secundum morem
lationem fideles ad te trahas. Hi suiUenini sedenies Movsi, non poteslis salvari. » Et non vobis tribuai
snper murum, id esl fundali in Christo, qui murus fidueiam Ezeclias, id esl Chrislus, super Domino
est nobis sicut scriptum cst: t Urbs foii.ludinis no- dicens : Erueni liberabit vos Domitius, ij est pcr
strae Sion Salvaior^ poi.etur in ea muius (silpra giatiam Dei sinc legis obseivatione salvabimini. Et
xxvi, ij. t Sequilur : noil dubitur civitas ista, id esl Ecclesia in manu re-
VERS.12. — < Et dicit ad eos Habsaces : Niih- gis Assyiiorum, id esi in aclionem carnalis iutelle-
quid ad dominum tuum, el ad te misit me dominus ctus Pharisseoium. Yel noii dabitur in manu hoslis
meus, ul loquerer omnia verba ista, et non polius -antiqui populus Ecclesise, eum de hac \ila migra-
ad viros; qui sedent super murum, ut comedant veiil. Sequitur:
stercoia sua, el bibant urinam peduin suorum vo- YERS.16.—« Nolite audire Ezochiam : hsec enim
bisctim. -
dicit rex Assyriorum : Facile mecura benedictio-
Nequaquam ad Domhium veslrum , id est acT ; („ nem, et egredimini ad me, et comedite unusquis-
Cluislum, et ad bos tres viros, id est ad Eeclesise'r que ficum suam, et Libite uuusquisque vineam
pr^positos missus est, u! ail; ita io ,ui, sed ad viros suam, el aquam cisternaesua;. »
poiius, qui in muro sedent, idcst ad populares, quiL VERS.17. — t Donec veniam et tollam vos ad
sunt in Ecclesia. Neque eninr sedudores quaerunt; terram, quse est ut terra veslra, terra frumenli, et
alloqui robustos et eruditos, qui mente trahi jam vini, terram panum et vinearum. > -
iiequeui.t, sed ir.firmos el idiotas, qui facile deci- Facite, inquit, mecum benedictionem, id est com-
piaiifur. Apostolus autem (JROJJI.X ), qui fuerat cir- municate haerelicis et egredimini ad me de Ecclesia,
curocisus oclava die ex genere Israel de tribu Ben- et comedite umvsquisque lineam suam, id est agal
jamin, Hebrseus ex HebrJais, secuhduin legem Pha- unusquisque propvium opus, quod agere solebat
lisaeus, secundum semulationeni persequens EcCle- Vinese enim nostrse sunl acliones in quibus quotl-
siam Dei, secunduin juSiitiam, quse in lege est, con- tliano labore desudamus. Et unusquisque ficum suam
versatus sine querela, propter Ciiristam hsec oniniaL 'comedat, id esl qiiod sibi bonum el riuice visum
delrimeiilum fecit, et arbilralua est vetut stercora, ' fuerit. assumat. Et bibitc un&quisque aquam ci-
ut Chrislum lucrifaceret, ei inveniretur in-illo noni •slernm suw, id est scientiam suam, qnam apud nos
haliens snam justitiam, quse ex lege est, sed illarn,, B singuli recondilam habetis. Et inlerim haec agite,
quae ex fide est Jesu Chrisfi. Hsecsunt slercoru, etl donec veniatn, el penitus vos ab Ecclesia separans
haec est urina pedibus fidelium conculcata, qnsej tollam vos ad terram quw est ut lerra veslra, id est
Rabsaees iste comedi rursus, et bibi villt ab eis. ad hserelieorum congregalionem, quse aliqiio modo
Sic enim swiplum est >n Aaibus apostolorum :; sirnilis est Ecclesise, mbi videtur esse frumentum
< Quidam fiescendentes de Judsea docebanl fralres, intenia; refeclionis, et vinuni spiritaiis debrialionis,
quia, nisi circuincidamini secunJum morem Moysi,, panis intelligenlLie, et \inea rectae aclionis. Hsec
non poleslis salvari (Act. xv, 1). » Et iterum: : enim se_onuiia jactant hahe e hseretici. Sequitur :
< Surrexerunt quidara de hseresi Pharisaeorum, quii VERS.18. — - Non conturbet \os Ezechias di-
credideiunl dicentes : quia oportet ciicumcidi eos cens : Dominus liberabil vos. Nunquid liberaverunt
pracipere quoque servare legem Moysi (ibid.~S). ~ dii ger.lium unusquisque lerram suam de manuregis
Unde et hic subdilur : Assyriorum? >
YERS.15. — t El stetit Rabsaces, et clamavit voces Ycns. 19 — t Ubi est deus Emath, et ArphadT
magna judaice. et dixit: Audite verba regis niagni,, ubi esi deiis Sepharvaim ? nunquid liberaverunt Sa-
regis Assyriorum.» niariam de manu mea? >
S43 HERYEI BURGIDOLENSISMONACHI VA
VERS. 20. — t Quis ex omnibus diis terrarum A id est his qui in Ecclesia sunt, ne responderentei
istarum, qui eruerit terram suam de manu mea, ut dicens per Saloraonem : « Ne respondeas slulto
eruat Dominus Jerusalem de manu mea? > juxta stultitiam suara, ne efiieiaris ei similis (Prov.
Vox esl regis Assyriorum per os Rabsacis, id est xxvi, 4). » Populus huic respondere prohibitus est,
liostis antiqui per hserelicos. Non vos, inquit, con- quia sapienles hsereticis respondere debent, qui-do-
lurbet Ezechias, id est Christus dicens : Diminus los eorum dissipare sciant, non -simpliees et impe-
liberuoil vos ab ira ventura vel ab hoste anliquo. Et riti, qui seduci possunt Sequitur :
doctrinam Salvatoris aequiparans doctrinse gentjlium YERS.22. — « Et ingressus est Eliacim fllius
ore canino blasphemat, quia sicut illi per eos ne- Helcisa, qui erat super domum, et Sobnas scriba,
quiverunt salvari, ita nec nos per islam poterimus. et Joahe filius Asaph a commentariis ad Ezechiam
Quid enim deos gentilium nisi spiritales sensus sin- scissis vestibus, et nuntiaverunlei verba Rabsacis. >
gularum sectarum appellat? Unicuique Deus est, Ingressi sunt ad Ezechiam, quia in secreto mentis
quod specialiter colit. Sapienlibus hujus mundi deus audierunt Chrislum. Et nunliaverunt ei verbaRab-
esl sapientia singularis. Sed dii geHfiuwt,ideslunius- sacis, quia in oratione conquesti sunt ei de bla-
cujusque secta geiitilium non liberaverunt unus- spbemiis hsereticorum et infidelium. Yestes autem
quisque terrum suam, id est plebem suam de manu B prsedicalorum sunt auditores eorum, qui concordi-
regis Assyriorum, id est diaboli, quia nemo per do- ler eis undique cohserent. In vestibus ergo fidelium
ctrinas eorum salvatus est. doctorum scissis designatur in populo fidelium
< Ubi est, inquit, Deus^Emath? * etc. Emalli in- schisma taclum esse per verbum hsereticorum.
dignutio est, Arphad sanaltis vel sanans, Sepharvaim Sequilur:
libri vel litierm. Fuerunt autem quidam philosophi, CAPUT XXXYII.
qui se juslos aestimantes indignabantur caeterismale VERS.1.— « Et factum est, cum audisset rex
agentibus, et acriter eos redarguebanl, et dum se Ezeehias, .scidit veslimenla sua, et obvolutus est
sanatos alanguore peccatorum crederenl, alios etiam sacco, etintiavilin domum Domini. >
sanare se dicebant. Libroium quoque leclionibus et VERS.2. — « Et misit Eliacim, qui -erat super
lilterarum studiis erant dediti. Sensus Igilur jeo- domum, et Sobnam scribam, et seniores de sacer-
rum, quo peccantibus indignabantur, deus Emalh, dotibus operlos saccis' ad Isaiam iilium Amos pro-
id est deus indignationis vocatur; sensus quo se phetam. >
putabant sanatos, aliisque salutem pollicebanlur; Rex Ezechias verba principum suorum audivit,
deus Arphad, id est deus sanati vel sanantis : intel- quando Christus orationes prsepositorum Ecclesiae,
lectus, quem in libris saecularibus habebant; deus ^ quas pro haereticprum blasphemiis effundebant, mi-
Sepharvaim, id est deus librorum et litterarum. Sed sericorditer exaudivit. Exaudilis ergo precibus, quid.
ubi est, inquit, iste sensus indignationis et sanantis, egerit, videamus. Scidil vestimenla sua, id est justo
et iste sensus litterarum? judicio permisit eos ab hsereticis abslrahi de Ec-
Nunquid liberaverunt Samariam, id est gentem clesia, quos noverat periluros? et quos ad \itam
idololalrarum, de manu mea? Nequaquam. Non prseordinaverat, retinuit. Vestes quippe Domini fi-
enim poterunt gentiles salvari per inanes philoso- deles ejus sunt. t Quicunque enim in Chrislo ba-
phorum religiones. Samaria vero pro idololatris ptizati estis, Chrislum induistis (Gal. m, 27). >
posita est, quia ibi populus Israel ad cultum idolo- Vestes ergo scidit, quoniam a reprobis electos divi-
rum conversus est. sit. Csetera quse nunc Ezechias fecisse subditur, ad
Quis esl. inquit, ex omnibus diis terrarum tstarum, populum electorum, qui corpus est Christi, refe-
qui erUeril terram suam de manu mea? Quae est ex renda sunt.
omnibus doctrinis genlilium, quse sectatores suos Saccus vero habitus pcenitenlium est. Obvoluius
ab aeterna morte Iiberaverit? Vl eruat Dominus, id esl igitur sacco populus fldelium, quia inter adversa
est doclrina Domini Jerusaletn, id -est Ecclesiam de conversus esl ad poenitentiam. Et in'ravit in domum
manu mea? Prsesumit euim improbus hostis quia Domini, quia mente ccelum ingressus est, et tribu-
sicut fideles rapere non omisit propter illa, quse co- lalionis arGtatus misit Eiiacim et Sobnam et seuiores
lebant; sic el fideles adhuc rapere non desistit pro- de sacerdotibus, id est doctores et praepositos suos,
pter Dei doctrinam, cui serviunt. Sed, protegenle ad Isaiam prophelam, id esl ad sermonicum pro-
Domino, non ita nobis faeiet, sieut infidelibus fecit. pheticum inspiciendum, ut inquirerent quidnam de
Potest et superbus seusus hsereticorum haec loqui, his afflictionibusprophetse senserint.Isaias enirapro-
et prsesumere, quia sicut gentiles quoque \eluta pheticam Scripturam designare monstratur, ubi
religione convertens ad se traxit? ita et catholicos legimus, quia vir JEthiops eunuchus (Aet. vni, 27
sit rapturus. Sed post Rabsacis liujus insaniam pro- et seq.) venerat adorare Jerusalem, et revertebatur
pheta subjungit de \iris in muro sedenlibus : sedens super currum suum, legensque Isaiam, id
YERS.21. — t Et sifuerunl, et non responderunt est librum Isaiae prophetae. Unde et Isaias interpre-
ei verbum. Mandaverat enim rex dicens : Ne re- tatur salus Domini, ut salutarem doclrinam Scri-
spondeaiis ei. t pturse sacrae declaretur significare. Amos vero pater
Kex Chrisfus praceperat habitatoribus erusa.em, ejusjn nostra lingua forlis dieilur, sive robusms
"
545 COMMENT.IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. V. - 54G
vel potens, si tamen ab Aleph littera incipiat, et A assumpsit humanitalem, in qua resurgens in seter"
flniatur in Sade. Quod si exordium sumit al) Am et num jam vivit, irridebant auf certe Deum viventem
consummatur in Nun inlerpretatur populum divel- blasphemant, qui miiiorem Patre Filium garriuntp
lens. Et quid per hunc robustum populum et. vel aliquid male de illa Trinitate, quae Deus est,
polentem nisi virtus Spiritus sanctijdesignatur, qui loquunlur.
et populum divellens recle vocatur, quia populum Leva ergo, inquiunt, oralionem ad Dominum pro
acquisitionis a mundo divellit. Amos ergo pater est reliquiis, quee repertw sunt, id est pro his, qui in-
Isaiae, quia sanclus Spiritus auclor est Scripturse venti sunt in Ecclesia residui, quos non abduxerunt
sacrae. Sequitur hserelici. Sed si propheticum sermonero Isaias desi-
YERS.5. — « Et dixerunt ad eum : Hsee dicit gnat, quomodo pro reliquiis populi Dei sermo pro-
Ezechias : Dies tribulationis et correptionis et blas- pheticus orabit? Hoc tamen invenire facillimum est.
pbemise dies haec, quia venerunt filii usque ad par- Eral enini prophetieus Spiritus pro populo Dei
tum : et virtus uon fuit parienti (139). > contra blasphemias hostium, qui diis similem
YERS.4. — t Si quo modo audial Dominus Deus Deum nostrum ut Rabsaces Jste putabant, dicens :
tuus verba Rabsacis, quem misit rex Assyriorum « Deus quis similis erit tibi ? Ne laceas neque com-
dominus suus ad blasphemariclum Deum viventem, " pescaris, Deus, quia ecce Inimici tui sonuerunt, et
et ad exprobrandum sermonibus, quos audivit, do- qui oderunt le, extulerunt caput. Super populum
minus tuus: leva ergo oralionem pro reliquiis, quse tuum malignaverunt consiliuin, et cogitaverunt^id-
repertse sunt. > versus sanctos tuos (Psal. LXXXII,1). » Sic levat
Non verbis sed corde sic -Ioculi sunt ad Isaiam, orationem sermo propheticus proreliquiis fldelium.
id est ad sermonem propheticum, quia sic cogita- Sequilur:
bant in corde suo, dum Scripturas sacras anxii VERS.5. — « Et venerunt servi regis Ezechisead
consulerent. Emc, inquiunt, dicit Ezechias, id-est Isaiam. >
populus fidelium : Dies hmc dies est tribulalionis, id Artificiali ordine, quod ante gestum est narrat
est tempus hoe tempus tribulationis est, quia nunc inferius. Prius "enim venerunt, et post locuti sunt _
graviter aflligimur, el correplionis, quia corripimur verba, quaesuperius posuit. Sequitur :
a Domino, et blasphetnim, quia Deus ab impiis VERS.6. — « Et dixit ad eos Isaias. >
blasphematur, quia venerunt filii usque ad parlum, Id est sermo prophetiae. Hwc dicetis Domino vestro,
nec est virtus Ecclesise parienti. Sancta enim Ec- id esl populo fidelium, qui est corpus Clnisti.
clesia cum per doctores de conversione vel profeclu /-. « Haecdiclt Dominus : Ne timeas a facie verborum,
auditorum cogitat, quasi in utero conceptionem quae audisti, quibus hlasphemaverunt pueri regis
porlat. Sed dum obsisfentibus adversitatum impe- Assyriorum me. > Hoc est: Nolite timere opprobria
dimentis needum convertere sinitur, quos conver- hominum et blasphemias eorum ne metuatis. Se-
tere salagit," vel ad profeclum ducere, quos cupil^ quitur
quasi mulier in utero habens prolem edere nititur YERS.7. — « Ecce dabo ei spiritum, et audiet
dolens, et non valet. Bene ergo dicitur : t Dies tri- nuntium, et reverletur in terram suam, et corruere
bulalionis, el blasphemise, et correptionis dies hsec, eum faciam gladio in lerra sua. >
quia venerunf fllii usque atl partum, nee est virtus Yersus iste patebitin sequentibus. Sequitur:
parienti. »,Namque dum hostes Ecelesise verbis aut YERS.8. — « Reversus est aulem Rabsaces, el
gladiis in eam divino judicio ssevire permiltuntur, invenit regem Assyriorum prseliantem adversus
tunc ipsa rarius quenlquam converlendo parit, aut Lobnam. Audierat enim quod profectus esset de
conversum roborare sinitur. Ubi et congrue sub- Lachis. >
jungit fluctuans populus: Reversus esl Rabsaces a Jerusalem, quia Judaei
Si quo modo audiat, id est audire se demonstret atque gentiles et hseretici tandem Ecclesiam perse-
Dominus Deus luus verba Rabsacis, id est Phari- D qui desierunt, el invenluri sunt iu Antichristo dia-
sseoruni, hsereticorum et gentilium, quos misit rex bolum regem suum praeliantem adversus Lobnam,
Assyrioium dominus suus, id est Satanas, qui id est contra plebem reliquiarum lsrael. Lobna
dominatur eis, aut superhus perveisorum dogmatum enini, quae dicitur alba vel candida, vitam illorum
sensus, ad blasphemandum Deum vivenlem, id est fidelium Hebrseorum candore juslitiae vernantem
Filium Dei Dominum Jesum Christum, qui « resur- designal, contra quos diabolus acriter pugnabit. Qui
gens a morluis jam non moritur (Rom. vi, 9). > In profectus esl de Lachis, quia Judseos olim impugnare
hoc enim prcecipue nos deridebant olim gentiles desiit, ex quo eos sibi in perfldiam subjecit. Lachis
atque Judaei, quia credimus in crucifixum, confl- enim, quae dicilur interesi, anliquum illura Judseo-
dentes miseri mortem Redemptoris nostri, sed rum exprimit populum, qui in medio geiitiUm po-
resurreclionem ejus negantes, ac per hoc Deum situs terram promissionis excoluit.
vivenlemblasphemant, quoniam eum, qui in prin- 'Sedquia per Jerusalem accipimus Ecclesiam, et
clpio Deus erat, et circa mundi flnem nostram per Lachis populum Hebraeorum, qui praecessif^-

(159) Alias, et virtus non esl pariendi,


Ml HERYEI BURGIDOLENSIS MONACHI 548

demptoris adventum, atque per Lobnam eos qu A celis Ezechim, id est populo fidelium. qm membra
in finemuncH credituri sunt ex Judaeis : quserendure Chrisli suiit : Non ie decipiat Deus luus, id est noli
videtur, quare rex Assyriorum, qui diabolus est eirare sic credendo, sicuti credis de Beo, in quo
dicens :
per srmelipsum pugncl adversum Lachis el Lob- conftdis, id est in qua fide salvaii speras
nam, ad Jerusalem vero non veniat ipse, sed suos Non dabiiur Jerusalem, id est Ecclesla iii manu re-
mittat? Ad quod lcpondcndiim quia nunc pei gis Assytioium, id esl antiqui bostis punienda, cum
Pominicse c:uc:s victoriam ligaius est aiili.juus de praesenti saeculo migiaveril. Conali sunl enim
l.ostis, qui prius in mundo prinupabatur, rursum- haerctici dicere, quia in fide , quam lenet Ecclesia,
que tempoiibus Anticluisti ad apertiora certamina non poleiit salvari. Vel non dabitur Jerusalem in
revocabitur, alque totus contra nos in suis viribus manu regis Assyriotum, li estnon subjicielur Eccle-
relatabilur. Sic cniro dicit Joannes : t Vidi, inquit, sia sensui lucreiicorum. Undecl adjungunl:
Angi Isim desci ndeniem de coelo habentem clavem Ecce audisli, qum fecetunt reges AssytiotumAi est
abyssi, et calenani magnam in manu sua, et ap-: hsercsiarchse, omnibus tenis, iJ esl oinnium terra-
prc'u ndil draconcm, serpentem antiquum, qui esl ruin gentibus, quas subverlerunl. Et poleris ab eis
ciaboljs et Satanas, et iigavit eum per annos mille, tulus esse vel liber.
ef misit eum in abyssum (Apoc. xx, __). » Et Nunquid dii geniium, id est ca quss colunt gentes,
iiem : t Cum completi fuerint miile anni, solvetur " liberaverupt eos, quos subverlerunl patres mci hssre-
Salanas (ibid., 7). > Nunc ig.tur catenalus tenctur, siarchae? Et qui sunl isti dii gentium? Gozam, id
sed tunc solvetur. Palet nan.que cur ad Jerusalem est fortiludo eorum, c-t Ilaram, id est decor; et
iion veneiit, qui contra Lachis et Lobnam per se Ileseph, id esl cursus. Gentibus enim pro diis erat
prseliatus est. Sequitur : fbiiitudo carum, el pulcbiitudo ct vclocilas, qu a
YERS. 9. — t Et audivit de Tharacna roge M- liis servieLanl el in hiscoiUidel.anl.Unicuique cnim
thiopi.e, diccntes: Egrcssus esl, ut pugnet conlra errauti quidquid ipse colit, spiritaliter Deus est,
te. > sicut de inimicis crucis Christi dicitur : < QuOTum
Tharacba dicitur clongaius, jElhiopia caligo vel finis interilus, quorum Deus venler est (Philip. m,
letiebm. Quid ergo per iEiliiopiam nisi geniilitalis 10). » Hinccl« avaritia dicitur idolorum servitus
crror rxrrimitur? Nam conversis gentilibus dicit (Gat. v, 20); > qui \iderit mulierem elronctipierit,
Apostoius : t Fuistis aliquando lenebi ae,nunc autem libid-) illi est Dcus, qui eonfidunf in viriute sua, vir-
lux in Domino (Ephes. v, 8). » Quid per istarum lus eorum Deus illis esl Unicuique enim lalium,
r.'gem tenebrarum, qui elongatus appefatur, nisi Q quod cupit et veneraiur, hoc iili el Deus est. Erant
prhiripes oouim accipiuiilur, id est philosophi ct ergo dii gentibus Gozam ct Haram ct Reseph, id
pcetae atque potentes sseculi docenles idololat.iam, est foi titudo eorum el decor et cursus, quia in liis
et defendei.les, qui longius a Creatore suo recesse- gloriabantur. Sed islidii non erupnu t eos a legi-
r.iut? SeJ lamiem egressi sunt ad lumen veritatis bus Assyriorum, quoniam superaii sunt ab hsere-
de ca.igine v^teris ignoraiUiae, ul cdnlra regem As- siarchis, et in eorum seclas veiut in religiones ad-
sy.krum, qui diabolus cst, in sladio vitae prssseiuis ducti.
bene vivendo pugnantes coronam mcreaiuur aetei- Eden vero dicitur voluplas \e\deticim\e\ ornatus;
iiam accipere. De quibus audivit Salanas, qui in Thalassar vero appensus princcps vel uppendens prin-
abysso figatus cst, roalignos spirilus sibi dicere, cipem. Et quis est appersus piinceps nisi diabolus,
quia egiessi sunt, ul pujnent contra ie. Sequitur: qui in ea cruce , in qua Dominum suspendi fecit,
QuoJ cum audissct, misit nuniios ad Ezechiam cst suspensus, sicut Aman in ligno,, quod paraverat
diceis : Mardochaeo? (Esth. vn, 10.) Unde el Aposlolus te-
\EKS. 10. — « Haec dicelis Ezechi.u regi Ju'33 siafur, quia < delevil, quod adversus nos erat, chi-
loqiumles : Non te decipiat Dcus tuus, in quo iu rographum decrcti, quod eral coiUrarlum nobis, et
co..fid s, dicens : Non daLiiur JerusaLmi in nianus D ipsuui tulit de mcdio affigens illud cruei, exspo-
reg s Assyriorum. J lians principatus ef potestates tiaduxil confiden-
VERS.li. — « Ecce tu audisti omuia quae fece- ler palam triumphans illos in semetipso (Coloss.
IUIU regesAssyiiorUm omnibus terris, qi:as subver- ii, 14). >
ttrunt: et tu poteris liberaii? * Quod si Tbalassar dixerimus inlerpretari appen-
VERS.12. —< Kuhquid erucrunt eosdii gentiura, dens priticipem,.([ms est qui appendit principem nisi
quos siibveiterunl patres mei, Gozam el Ilaram et genlilis populus, qui in Pilati mililibus Christiim
Reseph, et filios Eden, quieiaril in Thalassar? » appendit in ciuce? Genliles namque fuerunt mili-
VERS.15. — t Ubi cst rex Emaib, el rex Arphad, tes qui crucifixerunt eum. Thalassar itaque vel dia-
etrex uibis Scplmrvaini, Ai>ael Ava? » boluro, vel genlileni populum rion incongrue desi-
Postquam comperit Satanas leligionem nostram gnal. Quos crgo nominat fiiios JSden, id est filios
usqueaden excrevisse, ul ipsos quoque geritium voluplatis et deiieiarum, qui eranl in Thalassar,
princijies et phiiosophos romeiteret, additiil alios nisi eos, qui voluptatibus el deliciis tarnalibus af-
aihuc blasphcniatoies coutra Eccle^jam mittere fluebant in gentibus? Sed nec islos erueruntdii sui,
sict.1 Arium el csetcros hujusmodi. Hwc, inquit,rfi- id est voluplales ouibus serviebant, quia subversi
549 COMMENT. IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. V. 550
sunt ab haeresiarchis,"vel ab Assyriorum regibus, A nunliorum, et iegit eos, ct ascendit in doi^m Do-
hoc est in eorum seelas inducti. mini, et expandil eos coram Domino. >
Yel i!a possunt hsec intelligi : Audisti omnia,cjum Quod nunc fccisse Ezechias narratur, ad pastores
feceruni reges Assyriorum, id est maligni spirilus EccL'siae, qui sunt meniLra Christi referenduin c-st.
oinntbus lerris, id est omnibus genlibus, quas in Tulil Ezechias libios de manu nuntiorum el legit,
tempore-morlis subverterunt; et lu potetis in hoia quia Cathol.ci doetores frequenter bgere solent hae-
moitis ab eis liberari ? Acsi dicat bsereticus : Sic- reticoium libros, ut cx corum ilictis cos convincaut.
ut audisti gentes universas, cum de corporibus ex- Et ascendil in domvm Domini, quia loni doclores
eunt, ab immuiidis spiritibus ad lormenta lapi, ab hscreticonim confliclu reverluntur in Ecclesiam.
sic et tu i« hora tui exilus rapieris, quia seolam Et cxpandil libros coram Domino, quia magistri de-
nosiram sequi toiileniiiis.SuLjungensauiem :<Nun- nudant ac manifcslant populo Dei Jiaudes, ause
-q'iid eruerunl eos dii genlium, quos sub\ciiei'unt sunt in libris haerelicorum. Sequilur :
paires mei, > id est quos dsemones in tartara de- YERS.15. — « Et oravit ad Dominum dicens : >
mjrseruiU. nequaquam vocc, seti operibus eonfife- YERS. 16. — « Domine exercituum Deus Israel,
tar hajreficus , dsemoncs esse suos patres (140). In qui sedes supercberubim, tu es Deus solus omuium
eo enim quoJagil, deciarat se filium esse imquo- B regnorum tensp, tu fctioli coalum et leriam. >
rum spitiluum, quos scmper imitaiur. Ail ergo-: VERS.17. — « lnclina, Domine, aurem luam, et
Nunquid etuerunt eos dii gitiiium, quos in egres- audi : apeii^ oculos tuos, et vide, et audi oninia
sione eoiuni a coiporibus subveiterunt , id est vcrba Siiinacherib, quoe misil ad blasphemandum
prsecipltaveiuntia mortem palres mei, \ idciicet dse- Deum \i\eiitem. >
mones. VERS. 18. — t Vcrecnim, Domine, dcsertas
Et qui sunt dii, qui non liberaverunt eos? For- feceruut regcs Assjriorum teiras et regiones ea-
titudo eorum spirilalis, quam in auima sese puta- rum. > '
bant babere eontra \itioium molliiiem ; etdecorre- YEHS.19. — « El dederunt deos carum igni. Non
ligiosae conversatioiJs, quara \idebantur ducere; enim erant dii,sed opeia nianuum homii.uni, li-
~
Ci cursus reclae acticnis. Hseconmia jjlerumquegeii- gnum et iapis, ct comminuerunt eo~.
hles habere \Isi sunt qui Christum ignoi averunt. VERS.20. — < Et nunc, Domine Deus noster,
Sed per haeeerui uon putueibnt, quia t omne, quod salva nos de manti ejus, et cognoscant oiiinia re-
non est ex lide p.ccatum est (Rom. xiv, 25). > Et gna terrse, quia lu es Domir.us solus. >
« Longea peccaioribus salus (P&a/.-cxvm, 155). > Oratio Iwc principaliter qukiem cst prxpositorum
Sed el filws Edcn non libera\eiunt dii sui, id est Ecclesias, sed secundaiio etiam totms popi-li flde-
e;s qui tam rclijiose conversari videbanlur, ut lium. Deus auleui \ocalur Dominus cxerciiuum,
quasi paradisus vohiptaiis et hoilus delicarum esse c_uoniamejus volnnlaii iamujantur exercilus ange-
pulaientist oniali virtutibus. Qui eranl in Thalassar, lorum pro nostra defensione contra malignos spiri-
ii esl in populo gentium, qui in cruce appeiidit tus praelianiium, sicut scriptum esl : « Michael
priixipem vit,E Jesum. Nemo enim sine Chiisto sal- el aiigcli cjus praeliabanlur cum dracone [Apoc.
vari potuit, quia t non est in alio salus (Act. xn, 7), > quae prajlia non labore, sed impeiio per-
iv, 12). > agunt.
Vbi esi. inquit, rex Emath, id est sensus indigna- Ordo bealorum spirituum, in quo specialiter Do-
tionis , quo peccanlibus indignabanlur piiilosophi? •minus sedet, thronus appellatur. Sed lamen quia in
El rex Arphad, id esl sensus sananiis; quo sanare ipsis dislinctionibus agminum ordo sanctorum
philosophus quisque vclebat eos, qui peccati lan- cherubin jungilur ordini thronorum, sedcre eliam
guore leiiebantur? Et rex urbis Sepharvaim, id est super cherubin ex \icini agminis sequalitale peihi-
sensus \alit!ae munif.onis lillerarum? Ana, id est heiiir. Cherubin vero dicilur plenitudo scienlim. Et
Nunqiiid commutaius esl isie sensus a malitia sae- D sublimiora illa agniina idcirco clierubin vocata sunt,
culi ? Non esl commulatus ab ea, sed Ava, id est quia lanto perfectiore scientia plcna sunt, quanlo
iniquitas, quoniam sapienlia carnis inimica esl Deo. claiilalem Dei vicinius contemplanlur.utsecundum
inlerpreialur enim Aua, nunquid commutalus est, creaturae modum eo plene omnia sciant, quo visioni
el Ava, iniquitas, quoniam sensus sapientium sae- Conditoris sui permerilum dignitatisappropinquant.
culi non cst commutatus a mundana nequitia, sed Yel super cherubin, id est super plenitudinem scien-
cst iniquilas. Sed omnes isli regejs gentiuni vel dii tise sedere dicitur, quia ejus sublimitatem nulla un-
hucusque descripli non-valueruiu cultorcs suos iibe- quam scientia comprehendit.
rare; el conanfur aslruere numii regis Assyiiorum, Qui est Deus omnium regnorum terrm, quia non
idest haerelici, quia similiter uec iios sahare pole- est Deus praeler eum, neque fides est nisi una. Au-
rit Deus nosler, id cst fides, quam habemus de Deo. rem vero,suam inclinare dicitur, quando ab illa
Sequilur -. seternilalis immensa sublimilateauditum suum qua-
YEHS.14. — t El lulit Ezechias lihros de manu dam benigna dignatione humiliat, ut suorum vota

{140) Yerba haec in eo, etc, usque ad :all ergo, etc, dcsunt in coa. Uarst.
351 HERVEI BURGIDQLENSISMONACHI BS2
clementer audiens compleat, qui magis mentes audit A In eo aulem quod Dominus adjungit: Hoc esi ver-
quam linguas. Nam «desider.um pauperum exaudi- bum, quod locutus est Dominus super eum, declara-
vit Dominus, prseparationeni cordis eorum audivit tur alia esse persona Patris, alia Filii, alia Spiritus
auris tua (PsaZ. x, 16).> sancli. Loculus est Dominus super eum dicens ad
Sed et oculos suos aperit et videt, quando gratise eum : 0 rex iuiquitatis, rex Assyriorum, filia SioH,
suse adjutorium servis suis osteudens, mala, quae id est Ecclesia, quam te superaturum pulabas,
paliuntur, abigit, sicut scriptum est: «Rex, qui se- despexit te. Sion namque vel Jerusalem illa beato-
det in solio judicii, dissipat omne roalum inluilu rum Ecclesia est, quse jam regnat in coelis, cujus
Mio (Prov. xx, 8). > Respiciendo enim tribulatioiies filia est hsec, quse peregrinatur in terris. <Hla enim^
fidelium dissipat, et magna pacis et gralise beneficia qusa sursum est, libera est, quae est mater nostra
Iargitur. Nam quasi non viderc cst, dum suos hic (Gal. iv, 26).» Filia Sion appellatur (141) virgo,
- afiligi permitlii. '_ • quia fides Ecclesiae corrumpi non potest. Nunc eniui
Desertas fecerunl ".egesAssyriorum terras, quo- deEcclesiaelectoium lit sermo,non de reproborum
niam haeresiaichoe vanas religiones gentiiimdestru- multitudine, de quibus supra dixit :'< Quomodo facta
xerunt, ul ad suas cos pestiferas sectas velul ad est meretrix civitas fidelis ? > (Supra i, 21.)
verilatis \iam converterent. B Itaque filia Sion, id est sanctorum Ecclesia des-
jEf dederunl deos earutn igni, quia testati sunt eos, pexit te, oiex Assyriorum, sicut ipsa loquitur:
qui tslia colunt, esso dignos igne perpetuo. Non tDomiiius mihi adjutor, et ego despiciam inimicos
erunt dii, sed opcra munuum hominutn, quia malum, meos (PsaZ. cxvn, 7).» Despexit ergo te ssevientem,
quod quisquc specialiler operabatur, hoc quasi subsannavil feblandientem, et te recedente movitadnii-
piopiiumDcum eolebat; imo quoi peccatis subjeetus rationecapuf suum post fe.Nam quando superata jam
erf.t, tol diis serviebal. Pcr lignum autem opus pec- inimici lentalione cogifamus dicenles : 0 quid fecis-
cati robuslum inlelligi potest, per lapidem vero ob- sem, si seducloris hujus persuasionibus acquievis •
durala iniquilalis perpetratio. Aut cum in voluntale sem, nonne caput super regem hunc abeuntem
quis peccat, quasi lapidem colit, Istiusmodi deos de- mo\emus? Ad quem et subditur:
dcrtinl igni reges Assyriorum, quoniani et hserelici YERS.25. — «Cui exprobrasti, et quem blasphe-
asscrunt hsec opera flammis gehcnnalibus digna. masli, el super quem cxaltasti vocem, et levasli al-
- Et nunc, Dopiine, salva nos de mann regis hujus, titudinem oculorum tuorum? Nonne ad sanctum
qui est sensus bsercticorum, ne capiamur ab illo. Israel? >
Et cotjnoscani omnia regna terrm, quia lu es solus YERS.24.— tln manu servorum tuorum expro-
Dominus, id est caiholica fides per lotum orbem le- brasti Domino.»
neaiur, non hsereticorum adinventioues. Hts verbis evidenter antiqui hostis vesania inere-
Yel deserius fecerunt icrtasreges Assyriorum, quia patur. Sed quid cogitaverit, dum vehementer Eccle-
dsemones pictatem ct Dei cultum de cunclis per siam arctaret, audiamus. Sequitur'. «Et dixisli: In
orbem nationibus abstulerunt. Et dederunl deos ea- multitudine auadrigarum mearum ego ascendi alti-
rutn igni, quia geiuiles cum falsis religionibus ipso- ludinem montium juga Libani': etsuccidam excelsa
rum iiiiseruul in ignem seternum. «Et nunc, Do- cedrorum ejus et electas abieles illius, et introlbo
mine, de uianu eius salva nos, > id est de manu altitudinem summitalis ejus, saltum Carmeli ejus.
hoslis antiqui, ne nos in teiilationibus circumve- YERS.25.— « Ego fodi et bibi aquam, et exsiccavi
niens decipial, vel ne mortis temporc nos rapiat. vestigio pedis^mei omnes rivos aggerum. >
El cognoscunt omnia regna terrm, quia lu es Domi- Sicut per Domini quadrigas evangelicaeprsedica-
nus solus, quem Ecclesia prsedicat, non quem haere- tiones designari solent, ita perquadrigas regis Assy-
tici pro suo arbitrio finguiu. Sequitur : riorum iiitelligi possunt praedicationes hsereiicorum.
YERS.21. —«Et misit Isaias fllius Amos ad Eze- Quid vero per montes, nisi eo§, quorum conversatio
chiam dicens : Hsec dicit Doroinus Deus Israel: Pro j) sublimis videbatur, exprimilur? Et quid per Liba-
quibus rogasti me Sennacherib rege Assyriorum.» liumnisi sancta Ecclesia designatur?Libanus enim
VERS.22. — i Hoc est verbum, quod locutus est inons est mirse magnitudinis, cujus arbores odori-
Dominus supei eum : Despexit te, subsanuavit te ferse sunt, et imputribiles, significans altitudinem
virgofilia Sion, post te caput roovit lilia Jerusalem.> IScclesise dicentis : «Nostra aulem conversatio in
Isaias, id est sermo propheticus misit doctores ccolis est (Philip. m, 20). > Cujus eleeli -redolent
ad Ezechiam, id est ad populum Ecelesiae, qui cor- opinione virtutum, neque corrumpuntur pufredine
pus Christi esl, dicens : Hmc dicit Dominus Deus: vitiorum. Unde et Libanus interpietatur candidatio
Pro tuis precibus. quibus me rogasli derege Assyrio- ad demonstrandam sanctificalionem Ecclesiaedicen-
rum, id est diabolo, vel hsereticorum sensu tumido, lis : «Lavabis me, et super nivem dealbabor (PsaL.
auul quje locutus sum de eo. Rex vero isle vocatur L, 9).>
Sennacherib, id est levans deserta, quia, ut jam di- Quid ergo per juga Libani signatur nisi juga sa-
ctum est, infldelium corda contra nos elevat., crarum disciplinarum Ecclesise, sub ouibus tenetur

(141) Cod. Cruc, appellata. ., ., • ." • !


SS3 COMMENT.IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. V. 551
vita monachorum et eremitarum, atque sanctimo-. A inveniret, quia ipse doctrinas hsereticorum exqui-
nialium, caeterorumque religiosorum? Dicit ergo rens invenit; et inventam bibit, quia nialitise suse
bonprum anliquus inimicus, quia in mulliludine desiderium dogmatibus complevit, dum juxta volun-
quadrigarum mearum ego ascendi altiludinem mon- latem suam errare per ea multos faceret.
lium et juga Libani, quoniam per multiplices hsere- Rivi autem aggerum sunt, qui arlificiose eo
- ticorum prsedicatioues subjugavit sibi plerosque, per fossata ducuntur, quo naturaliter non ibant.
qui velut montes Dei supereminebant in populo fi- Et quid per rivos aggerum nisi spiritalia dona
delium, et trui religiosam ducere conversationem signantur in eis cordibus perfluenlia, a quibus ter-
Tidebantur. rense cogitationes ejeela? sunt ? Ait igitur Zabu-
Yel quadrigas accipere possumus saeculi pompas lus, quia exsiccavi vesligio pedis mei omnes rivos
ct gloriationes. Ascendit ergo alliiudines monlium aggerum, quia dum per hsereticos in humanis
et juga Libani in multitudine quadrigarum suarum, cordibus vestigium iniquitatis imprimerel, ab his
quia per superbiam, per inanem gloriam, per arro- omnia gratiarum spiritaliuni exeiusit charismata.
gantiam, per jactantiam, per elationem frequenler Ubicunque enim pedem ille flxerit, mox inde spi-
nonnullos superatcx eis qui jam ad virtutum subli- ritalis rivuli cursus avertit. Hsec hostis antiquus,
liiia pervenerunt, vel qui subjugo disciplinsevivunt. B
1 dum Ecclesiam nimis arctaret, ut diximus, incorde
Cedri vero omnem reliquarum arborum allitudi- suo loquebatur jam se praevaluisse jactans^ Cui
uem sua proceritate'transcendunt, mirique sunt Dominus respondet subjungens:
odoris et naturse imputribilis. Abietes quoque valde YERS. 26. —« Nunquid non audisti, «uid olim
sunt sublimes, ita ut nubibus alliludine sua propin- fecerim ei ? >
quent. Quid vero per Libani cedros nisi qui in Ec- Subaudi Libano vel filiae Sion, id est Ecclesiae.
clesia excellentissimi, designantur, quos nulla pu- Et aperiendo subjicit: « Ex diebus anliquis, >
tredo terreni amoris corrumpit, qui dicere possunt. id est, ab initio crealurarum « ego plasmavi, >
«Chrisli bonus odor sumus Deo?» (// Cor. n, 15.) id est formavi et disposui prsedeslinando « illud, >
Et quid per eleclas abietes illius nisi hi demonstran- quod ad Eoclesise probationem faclurus eram,
tur, quiinter eos sunt egregii, qui Iicet terram « et nunc > per tuam ssevitiam « adduxi >in aclios!
adliuc corpore tangant, jam tamen juxta sethera nem. Statulum est enim, quantum vel tota Ec-
verticem -nientis attollunt in virtute contemplationis clesia vel eleclus quisque prsesenlibus malis atte-
vehementer proficientes? ~ ralurv Unde et Paulus ait : t Adimplebo ea. quae
Jactat ergio adversarius noster se succisurum de desunl passionum Christi in carne mea (Colos. i_,
Ecclesia cedros Libani, et eleclas abietes ejus, quia 'C 24). > Sequitur.
summos ct electos Ecclesise viros dejicere se posse t Et factum est in eradicationem collium compu-
praesurait maxime temporibus persecutionum, de gnantium et civitatum munilarum. »
quibus nunc agilur. Alliludinem quoque summitatis YERS.27".— « Habitatores earum breviata manu
Libani se dicit iutraturum, quia puram elecforum contremuerunt, et confjusi sunt: facti sunt sicutfe-
mentem, qui in Ecclesia sunt, nititur ingredi vel num agri, et gramen pascuse, et herba lectorum,
quidquid inter sanctos superexcellit. quae exaruit, antequam maturesceret.
Carmelus autem, ut et supra dictum est, cognilio Malum adversitatis, quod adduxi, factum est in
ctreumcisionis dicitur. Et cognitio circumcisionis eradicationem collium compugnaniium, et civilatum
Ecclesiae quse sit, norunl fideles. t Non eriim qui in munitarum, quia rex Assyriorum ascendit super
manifesto Judaeus est, neque quse in manifesto in universas civitates Juda munitas, et cepit eas.
carne circumcisio, sed qui in abscondito Judaeus Eradicati sunt enim de terra \iventiuni colles
est, et circumcisio cordis in spiritu, non littera, compugnanles, id est elali Judseorum principes
cujus laus non ex hominibus sed ex Deo est (Rom. Dominum persequentes, et civitates munitse, id est
ii, 28).> Salius vero Carmeli hujus, id est nolitiae cseterorum mentes Judseorum coiitra doctrinam
circumcisionis conversatio sanctorum est ab omni ^ ejus clausae.
strepitu carnalium desideriorum quiela, et ab omni Yel ut de his, qui nostri esse videbantur, di-
tumultu malse actionis vacua. Saltum vero Carmeli camus,colles compugnantes eradicafi sunt, quianon-
Ecclesise se jactat ingressurum hostis anliquus, nulli quijamvirtutibusexcreverant, sednon fuerunt
scilicet secretam et liberam eleclorum conversatio- < soIIicUiservare unitatem spiritus in vinculopacis
nem, qui se semper ab omni superfluitate viliosa (Ephes. iv, 5), > ab Ecclesia per haereticos vel per
circumcidere spiritaliter norunt, aliquo adituintrare gentiles abstracti sunt tempore persecutionis. Et
quaerit et iuquinare. civitales munitae, id est cordium munitiones et nU
Haeeomnia tunc praecipue tentavit facere, quando titudines adversus scienliam Dei se extollentes si-
per haereticos vehementer impugnabat Ecclesiam. milifer sunt evulsae de Ecclesia. Qui enim contra
Unde addidit, quia ego fodi et bibi aquam. Aquam verbum praedicationis corda sua munierant, facile
quippe fodit, qui scientiam profuiide scrutando sunt a persecutoribus eradicati.
quaerit: eamque bibit inventam , dum sese polu - Habilatores vero talium civilatum dum Iatam
ScientiaeTepertaesatiat. Fodit ergo Salanas, ut aquam sseculi viam incederent manus suas. ad facien-
555 HERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI 5HG
dum quod vellcnt, Ionge porrigebant. Sed adve- A bonorum mortem aidentius anhelas, ab eornm viia
nienle perseculionis angustia roanus eorum bre- vacuus redeas.
viata esl, quia parum explere voluntatem suam Frenum quoque ei ponitur in labiis, duni sic
polueruiit : brevialaque munu conlremuernnt, quo- divinse \irtutis polenlia relinelur, ut non nisi
niam aiversa pati fbrnii ia\erunt. Neque cnim quantuni iela\alur, srevi:e pqssit. Qua scilieet
audi c prxcplum illud \oluerunt : « Nolite limere potentia infrciialus per viam, qua venerat, esl )•©-
eiss qui occidunl coipus (Mallh. x, 28). > Me- ductus, quoniam ,ab inficjelium cordibus yenei.it
tuei f.ls crgo lormenla perdiderunl fideni, et ami&sa achersus Ecclesiam, rt ab ,£celos'se persecuiipr.g
fide confuJ suiil. coaclus esl ad infideli.ini el iniqucrum corda re-
Et fucii sunl sicut fenum agri, id cst cx loto vrfi, ut usque ad AnlichrUti advepluiii ibi laleat.
carnale;, qu;a t omnis earo fenum, cl sicut gra- Hec antiquo aJversaiio Dominus rcspondit jacianti-
men pascuae (Isa. xi., 6), » quia dali su-1 in se jam ascendisse juga LiLani ct succisurum cx-
pascuum giegibus oinnium ammalium, iJ est celsa celrorum ejus. Et post luccal Ezechiam,
lurbis uliorum. Et sicut herba teciorum, qxm id est ad Dominuin Jesum loquiturdieens :
exaruit, anlequam maluresccrel, quia \irorem ju- VEUS. 50. — « Til.i auirm hoc cril s:gnum :
slitise perdiderunt anle pr.uspnlis viiae terminum, Coroede hoc anno, quae sponte nasrniitur, et in
Ilerba quipp->lectorum i;i alto nasc.lur, scd non ar.no secundo porois vescere : in anno auleni tr-rtio
pingui laJice solidatur, quia inanis Cliristiunus seminate cl nietite, elplantale\iiieas, cl comedite
sumnia quidero agere nonnunqiiam cernitur, sed fiuclus earum. >
non in eis ex cordis pmitate lobotaiur. Quse Appellalione tiium annorum designari- solent
nimirum herba, et autequam malurescat arescil, tria lcmpora, priraum ante Ipgem, secundum sub
quoniam pseudo religiosus, el anie.iuam consum- loge, teiiiurn sub gratia. Unde et in Evangel.o
malionem hujus vilse puiingal, jam sanciiiatis pileifamilias ait: « Ecce anni trps sunl, cx ciuo
opera quasi viridilalis specieni amitfit. Sjquitur: venio quuiens fnictum in fictilnea hac, et non in-
YERS.28.— t Habilalonem tia.n, P-1egressuni veuio {Lnc. MII, 7J. I Teilio quippe anno venit ad
tuum ti iistroilum lunin cognovi, el insaniam ficulneam suam paieifandlias quaerens fruclun:,
tuain coiilra nii. » quia Dominus per patriarchas ct propiietas alque
llabiiaiionem luam in terra tua cognovi, o rex per semcfpsum venit ad plebem Judaicam fiu-
Assyr orum, id est in menle infiJeliuro : et eirres- cium juslitise qu;ciens in ea, sed non inve-
sionem tuam inJe, cum a 1 ope a iiequiii.c proce- C r.iens. '
deres, qui lalebas; el initoiluni luum huc cum De his ergo tribus annis hic dicilur : Cotwde
tuis ad peis^culionem sancloium, cl insaniatn hoc unno, id est ante bgem, quse sponle nascun-
luam, cuni per ora LlasphemantiUm haereiicorum tu", id est opera Loi a, qua» c;uisr,ue sponie agit
atque gentilium insanires conira me. UnJe et ad- absque legis necessiiate ; el in anno secundo, id est
dilur : sub lege, potnis vescen, id esl fruclibus arborum
VERS.29. — t Cum fureres adversum me, su- dulcibus, videlicet hominum jusiorum Lonis ac-
» lionibus.
perb.a tua ascendit in aures meas.
Patel hoc> Sequimr : Prsecipue tamen arborum domcsticarum est fa-
tPonam ergo <:irculum in naribus tuis, et fre- cere poma. Et quae sunt domeslicae arbores nisi
num in labiis tuis, ct reducam te in \iaro, per Judaei quondam cives ct domestici Pei ? Secundo
igiiur anno usus est Dominus porais, qu:a tero-
quara venisli. >
pore legis deleclatus cst bonis operiLus He')seo-
Slcut per nares jnsidise, sic per circulum divipae rum. Nec huic
inlelligenlise refragatm, quod in
viiiutis omnipotentia d.esgnalur. Qu.e ci.m ap- ficulnea fiuctus non est
invenlus, quia hic de
prehendi jios leiitationibus prohibejt. miris ordini- rj solis loquilur Dominus electis, et ibi 3e infru-
bus anliqui hosiis insidias circumpleclens lenet. cluosis
queritur reprobis.
Ciroulus igitur ei hi naribus ponitur, dum ciicum- «In anno autem tertio, > id est lempore gratiae
ducta pi-oteclionis supernae forlitudine ejus sagacia
jiibentur aposloli seininare et meiere, id est verba
IpneUir, ne contra iiifirmitates hpminum lantum \itseprsedicare, el eos, qui crediderinf, colligere:
praevaleal, quanium perditionis argumenta laten- ct plantare vineas, et comedere fructus earum,
ter exploiat. id est fundare eeclesias. et satiari bona conver-
Potest et eirculi nomine occulti judicii adju- saiione.
torium designari, quod in hujus hoslis naribus Datur itaque signum Ezechiae, quia Jerusalem
pouitur, dum a callida sua cmdehtate refrenalur. a rege Assyriorum capienda uon sit, hoc, quoJ
Unde quia jiune a fidelium laesione prohibetur, ipse primo anno, quae sponte nascunlur, come-
bene ei dicitur : Ponam circulum in naribus tuis, d!t, et secundo pomis vcscitur, atque In lerlio
ac si aperte diceret: Cogiiando insidias suspiras, seminant et metunt, quia per.hoc cerla filapud
sed explere, quae appetis non \alendo omnipo- Redemploreni nostrum salus Ecclesise quod ipse
.eiitise mese circulum iu naribus portas, ul, cum et aule legem, et sub tcmpore legis alque sub;
357 COMMENT. IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. V. §gt>
grafia hnnis fructibus elecforum pascitur. Hle enim A valebil protegere ut eam cxpugnet, sed percussus
certam apud Deum salutem suam facit, qui bo- retrorsum corruet.
nis operibus perseveranter insistil. Sequitur : El non millel in circuitu ejus aggerem, quia quo1-
YERS.51.— «Etmiltet id quod salvatum fuerit rum co.iversalio in ccelis est, eorum mens non m-
dc domo Juda, et quod reliquum esl, radicem der cluditur congerie terrae, id esl implicala non tenetur
orsum, et facief fructnm sursum, > Ijrrenis. Aggeremquippe mitlil inimicus in ciicuitu
VERS.52. — « Quia de Jerusalem exibunl reli- ejus, cujus menlein mamore sa?culi depiehcnsam
quiae, el salvatio de monte Siom > undique de trrrenis angusiat, ei afll gi;, ntque ten-
Id quod de detno Juda, hoe esl de plebe confes- tal, ut iia jam evadendi ad libpiiatpm locum is, qui
sorjiro, fuerit salvalum ab Assur, el quod reliquum s'c o. sidttur, non inveniat. Non ergo lailtit aggerem
est, id est residuum in Ecclesia, quod bseretici vel in circuitu nostrse civitaiis, sed repellente Deo per
gentiles non tulerui.fTmiMef radicem bonae cogifa- viam, qua venif, revertitur, quoniam ad lalpbias
f.onis deorsum, el faciet fructum operis sursum. Ra- mentis iniquorum, unde adveisum nos erumpit,
dicem quippe deorsum miltere est cogilalionem bo- redit.
nam in abdilis mullipiicare: fruclum vero s«isum Et civilatem hanc non ingredielur, quoniam ejus
faceie est efucaeia opeiis recta, quae cogitavif,osien: " nialitia in sanctr.rura cordibus non rccipilur. Et
dero. Recte enim per radicem cogitatio designatur protegit Dominus inler pericula lerptionum liviia-
occulla, quia per boc quod intus pon cernilur, tcmhunc,\d cst Ecclcsiam, ut in seternuni salvet
erumpii, qnod vkielur foras. Ail ergo: Miliet radi- catn propter "seriielipsum, et propter David setvum
cemdeorsum, et faciel ftucium sursum. Ac si aperte suum, id est propter Cbi islum, t qui formam servi
dicerti : In irais cpgitaf.o nascelur, ul in summis accipiens faclus est obediens usque ad mprteni
ret.ibufio detur. (Philip. ii, 7). > Chihtus enim vocatur'Davidiet
Quia de Jernsrlem cxibunt reliquim, id estnon de- servus Domini, sicut efalibi loquitur ipseDominus:
leiiitur nunc Eedesia, sicul lioslis putabat, sed filii, t Inveni David seivum meum , oleo sancto meo
qui nascenlur, el cxsurgent, enarrabunt filiis suis unxi eum (Psal. LXXXVIII, 21). > Atque post panca
laudes Domini. El salvatin de monle Sion, id esl de suLjungit: «Ipse invocabit me: Pater meus cs lu,
suLIim laie Ecclesiseexibil ai mnnes nat ones orbis, Deus tneus, et susceptor salutis mese. Et ego primot
ut quanlo nunc coarclatur Ecclesia justorum: tanto genitum ponam illum excelsum prai regibus' ler.se
lunc dilaleiur. Sequitur : (ibid., 27j. > CLristus ergo, glcut prsemisimi s,
'<Zelus Domini -exerciliinm faciet istud. > Zelus -, appellalur p.nvid. Unde cf David interrr.talur deri-
Dotnini est affectus amalorise bonitatis ejns, quo derabilis vel tna«« fortis. Nam Christus esl deside-
castilalcm animarum nostiarum cuslodit, ne vel rabiljs, de quo ppr Aggseum dicitur: Quia «\eniet
hserelicorum fiaudibus vol anliqni serpentis aslufa desideraius cuntlis genlibus (Agg. n, 8). > Et ipse
coirumpaniursenstis noslri, e,tcxcidant a simplicU eslmapu fortis, qui forlcin advcrsarium ligavit sicut
fale, quae est in Chrislo Jesu. Hic ergo zelus fatiet scriptum est: « Cura forlis armatus custodit atrum
istud, quod diclum est, ut quoJ.salvatnm fuerit de suuin, in paee suni qronia quae possidet; si autem
domo Juda, roJttat radicem, et faciat fruclum, ac de forlior illo superveniens vicerit eum, universa ar-
Jeiusalem exeaut reliquise, et sahatio de monte ma ejus aufcret, in quibus conlidebat, et spolia cjus
Sion. Sequifur: Tdistiibuet (Luc. xi,.2I). > Post verba Doinini subr
YERS.55. — < Propter hsec dicit Dominus de jungilurin nanatione prophefca :
rege Assyriorum : Non injiabit civitatem hanc, ct VERS.56. — « Egressus e_st autem Argelus po-
non jaciet ibi sagillam: ct nqn occupabit eam cly- mini, ct percussit in casti is Assyriorum' ce: lum
peus, elnon mittet in circuilu ejus aggerem. > octoginla quinque millia. Et surrexerunl niane, ef
VERS.54. — t In yia, qua v.enit, per eam rev.er-. ecce onmia cadavera raoiiuoruni. >
Jetur, et chitatem hanc non ingredielur, dicit Do- J I Sed ut mystcrium inquiramus, quid per mill na-
minus. > rhim designatpr nisi reproboruni omniuiii unive.'-
YERS.55. — c Et prologam ciyitalem istam, uf silas? Nulluseiiim numeius ultra millenarium pro-
salvem eam propler me ,et propter Da\id servurn cedit. El <]uid per cenfenarium nisi consumniatio
mcum.» yitaepisesenlis accipitur? Unde scriplum cst, quia
RPXAssyriorum, qui pientes fidelium porrum_- « puer cenlum aniiorum morietur, et peccalor cen-
pere quaeril, non intrabit civitatem Ecclesiae, id est liira annprum maledictus erit (Isa. LXV,20). > Quid
electoiiimcor,quqniamzelus Domini custodit earo. \ero per ^octogcnariuni nisi dies judicii figuratur,
Etnonjaciet ibi sagittam, quia menlem juslorum, quse ssepe in Scripturis appcllatiir cptava ? Quid
mox ut vitia pulsaverint, jeproLata resiLunt, ncc aulem per quinarium nisi carnahtas eorum expii-
ad interiora penelrant. Electus enini quisque tanlp milur, qui guinque sensibus corporis sunt dediti?
minus hostis anliqui jacula metuif, quanlo conlra Ei quid jier Angelum, qqi percussit ,eos, nisi sen-
hsec vcnieniia fortiter pectns munit. Et non occu- teiUia judicis designalur? Qui nocie suiU nercussi,
pabit eum clypeus expugnanlis iniinici, quia velus quia < dies Domini sicut fur in iiocte ita yeniet
Ecclesiaepersecutor non se sic gb armis fldelium // Thess. v, £). >
359 HERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI 560
Egressus est igitur angelus Dominifet percussit in A 4_serpentis antiqui, id est tentationem teneram con-
casfris Assyriorum ceraum octoginla quinque millia, terit, qui initium pravae suggeslionis coneulcat,- et
quoniam sententia divinitus missa reprpborum ad nihilum redigit.
omnium multitudinem, qui diabolo militaverunt, Adramelech vero stola regis vel decor regis, et
percutit in consummatione vitae hujus, et in die Sarasar princeps tribulationis dicitur, et ille stola
judicli, qui seeundum quinque sensus corporis vel decor regis Assyriorum'est,j qui se ipsum exiii-
vixerunt, id est carnaliter. Mane vero tempus resur- bet Satanae vestem vel gloriam. Princcps vero tribu-
rectionis designat, sicut electorum Ecclesia Domino lationis est, qui mundana potestatCprseditus mala
dicit : «Mane aslabo tibi, et videbo (Psal. v, sanctis irrogat. Et si sunt filii regis Assyriorum, qui
5). > digni sunt audire: <Yos ex patre diabolo estis (Joan.
Quid autem per cadavera morluorum nisi corpora vni, 44). > Sed plerumquetales ad Deum converlun-
reproborum exprimuntur, qul nequaquam immuta- tur, atque veiitalis etiam'praedicatores fiunt; et
buntur ad incorrruptibilitatem et impassibilitatem tanto fortius et acrius hostem antiquum persequun-
sicut eleeti? Unde per hunc prophetam de juslis di- tur, quanto familiarius ei non jam ut servi, sed ut
citur: «Yidebunt cadavera mortuorum qui prseva- filii prius adhserere solebant. Unde et gladio praedi-
ricati sunt in me (Isa. LXVI,24),» id est corpora "* cationis cum percussisse nunc describuntur, sicut
eorum qui peccaveiunt. Surrexerunt ergo mane, per Ezechielem ei sub appellatione principis Tyri
qui percussi fuerant, quia omnes reprobi in die illa dictum est: < Ecce ego adducam super te alienos,
a somno suae morlis excitantur. M ecce omnia ca- robustissimos gentium, et nudabunt gladios suos
davera mortuorum inventa sunt, quia carnemrursus super pulchritudinem sapientiae luai, et polluent de-
gravidam et passibilem habebunt licet immortalem. corem tuum. Inlerficient et detrahent 1e, et morieris
Sequitur: in inferitu incircumcisorum in corde maris (Ezech.
YERS.57. — Et egressus est, et abiit, et rever- xxvni, 7). » Nam quod paulo superius idem pro-
sus est rex Ass. riorum, et habitavit in Ninive. > pheta diciteidem principi, diabolo manifestum est
Rex Assyriorum, id est Satanas, cgressus est a re- diei: « Tu signaculum similitudinis, > etc.
gionibus fidelium, et reversus esl adinfideles et habi- Quds igitur Isaias nominat Adramelech et Sara-
lavil in Ninive, id cst in mente reproborum, quse sar,idest decorem regis, etprincipem tribulationis,
gaudet in prsesenlibus, et speciosa sibi videtur in fllios regis Assyriorum : hos Ezechiel appellat alie-
voluptatibus suis. Ninive enim festa vel speciosa di- nos, robuslisshnos genlium. Qui enim filii sunt regis
citur, vel germen pulchriludinis. Sequitur: (r> Assyriorum, id est diaboli, necesse esl ut a Deo
VERS.58. — « Et factum est cum adoraret in sint alieni. Et quod Isaias mysiice refert, quia per-
lemplo Nesroch deum suum, Adramelech et Sarasar cusserunt eum gladio. Hoc per Ezeehielem prsenan-
filiiejus peicusserunt eum gladio, fugeruntque in tiatur, quia <nudabunlgladios suossuperpulchritudi-
terram Ararat, et regnavlt Asarhaddon filius ejus nem sapientise tuae, et pollueril decorem tuum, atque
pro et»-.> interflcient, et detrahent te. > Quis enim sit gladius,
Sieut electis dicitur: <Templum Dei sanclum est, quo rex- iste moritur docet Apostolus dicens : « Et
quod cstis vos (I Cor. m, 17);» ita lemplum Sata- gladium spiritus, quod est verbum Dei 4.Ephes. vi,
hse sunt onmes reprobi. Nesroch vero dicitur tenta- 17). > Hujusmodi gladios nudaverunt gentiles super
'
iio tenera vel tenlalio mollis. Malum autem, cui spi- pulchriiudinem sapientise diaboli, quia prsedicando
ritaliter quis servil, hoc, sicut diximus, quasi pro- vevitalem, destruxerunt antiquos errores. Et pol-
prium Deum habet diabolus ergo tentationem tene- luerunt decorem ejus, quiaquampollutus sit, oslen
ram pro Deo colit, quia valde in hoc deleclatur, ut derunt. Et interfecerunl eum, quia malitiam ejus de
ejus suggeslio mox, ul menlem pulsaverit, excipia- cordibus eorum, qui conversi sunt, cxstinxerunt.
tur. Itaque hostis antiquus in templo suo, id est in Hoc quoque, quod Isaias narrat eum in templo suo
corde reproborum adorat deum suum, qui vocatur D fuisse percussum, illudcst quod Ezechiel prsedixif,
tentalio lenera, quia slatim ul ejus tentatio mollis; quia «morieris in interituincircumcisorum in eorde
et lenera nascifur in menle pravorum, subslernunt ; maris (Ezech. xxviu, 8). » Cor namque maris, id
se ei parati ad obsequium ipsi perversi. Quod enimi est mens ssecularium templum ejus est, ubijpse
instigante Satana fit in corde reproborum, id Sata- quodammodo perimitur in interitu incircumciso-
nas ipse dicitur facere; sicut econtra de Spiritut rum, dum peccatores convertuntur. Interitus quippe
saneto scriptum est: « Quoniam postulat pro nobis> incircumcisorum conversio peccatorum est. Itaque
gemitibus inenan abilibus (Rom. vm, 26). > quia po~ dumadorat rex Assyriorum in templo Nesroch deutn
stulaules facit eos quos repleverit, et gementes. Sivei suum, Adramelech et Sarasar filii ejus percusserunt
ergo ipse caput malorum diabolus, sive hi, quii eum gladio, quia dum adhuc teneram suggestion.em
meiubra ejus sunt, tentationem teneram, adorare! suam diabolus in corde perversorum adorari face-
dicuntur, quia Satanas eam valde veneratur, etre- ret ubique per orbem, plurimi eorum, qui sibi fa-
probi libenter ei se subjiciunt. Quo conlra de ele- miliares fuerant, conversi sunt, et pradicaiores ve-
ctorum Ecclesia dictum est eidem hosti, quia «ipsa. ritatis effecti nequitiam ejus in corde proximoruro
«jonleret caput tuum (Gen.m, 15). -s Caput namque gladio verbi Dei percussenmt.
561 COMMENT. IN ISAIAM LIBRI OCTO. - LIB. V. 5S2
' Fugeiuntque in lerram Ararat. > Araral ipsa A , (cap. XXIII,2) moriturus convocaverit majores natu
cst Armenia. Interpretatur auteni mons vulsus vel filiorum Israel, et atlentius exhortans instiuxerit.
mons ligatus. Et quid pernioiifem signafur, nisi idem quid post mojiem ejus agere deberenl, id est ut
ipse lumidus inimicus, cui per Jeremiam dicitur : Dominum Deura suum diligerent, et illi adhsererent,
« Ecce ego adte, mons pestifer, qui corrumpis uni- et legem ejus sollicite custodirent. Tunc enim prse-
versam terram (Jer. LI, 25). ~ Qui vutsus de Ioco figuratum est, quia Jesus de hoc mundo transiturus
suae stalionis, id est de corde homimim abstractus, ad Patrem aposlolus diligentius erat instruclurus,
sicut per semetipsum Dominus prsedixit: « Nunc et ,domui sum, quae est discipulorum congregalio.
princeps hujus mundi ejicieturforas (Joan. xn, 51);» singula quseque dispositurus. Itaque moriturus
atque ligalus, sicut iterum Dominus dicit: « Quo- disposuit domui suas in illo seimone prseclaro,quem
modo potest quisquam intrare in domum forlis, et posi coenam vel in coena loculus est discipulis. Dum
vasa ejus diripere, nisi prius alligaverit fortem ? vero dicit: Quia motieris lu, el nonvives, nequa-
{Maith. xn, 29.) quam resurrectionis gloriara mox futuram denegat,
Quse est ergo terra montis vulsi vel ligati, nisi con- sed quia Salvalor mortaliter jam non sit.victurus,
versa genliliias, quam prius boslis anliquus posse- sed ad imraorlalitatisgloiiam, superata moite, ven-
dit, qui nune estinde avulsus, <atque perCbrisf.ini ' lurus. Sequitur :
ligatus? Itaque qui percusserunt hiincregem, me- VERS.2.— « El converlit Ezechias faciem suam
tuentes aeterna supplicia, fugerunt in terram Ararat, ad parietem, el oravit ad Dominum. t
id est in Ecclesiam de gentibus conversam, ut ibi Per facietn intenllo mentis exprimitur, per parie-
salvarentur. Pugit enim, qui mundi hujus mala tem vero maeeria peccati, quse separat inter nos et
evadere concupiscil, ut ab ira venturatuius esse Deum, sicut scriptum est: «Iniquitates vestrse di-
possit. Mors aulem regis hujus exslinclio infidelita- viserunt inter vos et Deum vestrum {Isa. LIX, 2). >
fis et erroris est per lotum orbem, fideique pleni- Unde Ezechiel de peccatore, cujus opera mala adu-
tudo. latores laudanl, dicit: «Ipse sedificabatparietem, illi
Sed licef.rex iste.sit morluus, id esf pag3nitas auiem liniebant eum (Ezech. xm, 10). » Parielem
cum erroribus suis exslincla, et ubique successerit quippe aedificat, qui peecat; et sedificaium parietem
Cluistianitas, filius tamen regis hujus adhuc regnat liniunt, qui, perpetralummalum Iaudanies, in bonum
pro eo, quia tyrannus quisque non desiit exercere convertunl. Ezechias ergo addictus morti faciem
potentiam in hoc mundo. Filius enim regis Assy- suam convertit ad parietem, quia Salvator noster in
riorum cst, qui diaboli tyrannidem imitatur. Hic Q_'passione
< sua convertit intentionem suam ad pecca-
crgo filius, qui regnat pro patre, tyrannos, qui ad- . tum nostrum, qui pro peccato mundi passus est. Et
huc in saeculo principanlur, designal. Unde et iio- oravit ad Dominum, quia,utLucas ait:' «Positis
men ei datur Asarhaddon, quod interpretatur vincens genibus, orabat, dicens: Pater, si vis, transfer calicem
vel exacutus, quia qui fuerit ad crudelitatem acutior, isturo ame.Etfactusinagonia, prolixiusorabat(LMc.
ut omnia sicut gladius caedat, et cseteros vicerit, isie xxn, 41). > Sequitur :
regnum in mundo, qui totus in maligno positus est, VERS.5. — t Et dixit : Obsecro, Domine, me-
obtinere poterit. Sequilur: mento, quseso, quomodo ambulaverim coram te in
CAPUT XXXVIH. veritate et in corde_perfecto el quod bonum est, in
YEKS.1.—«In diebus'illis aegrotavit Ezechias oculis tuis feeeiim. »
usque aJ mortem. » Ac si diceret: « Ego te clarificavi supcr terram,
Ezechias, id est Redemptor noster mgrotavil, quia opus consummavi, quod dedisti mihi ut faciam; et
scriptum est: «Ipse infirmitates nostras accepit, nunc clarifica me tu, Pater, apud temetipsum (Joan.
et segrotationes portavit (Matth. vm, 17). > Einam- xvn, 4). > Sequitur: « Et flevit Ezechias flelu ma-
que segrotare fuit infirmitatem carnis assumpsisse, gno, > quoniam Salvator « ccepil contristari el moe-
in qua esuriit, et Iaboravit, et fatigatus est. Et ID stus esse, et ait: Tristis est aniroa mea usque ad
mgrotavit usque ad mortem, quia landiu morlalem mortem (Marc. xiv, 54). » Sequitur :
carnem gestavit, donec per mortem et resurrectio- VERS. 4.—« Et factum est verbum iJomini ad
nem perveniret ad immortalitatem. Sequitui : Isaiam, dicens :
t Etintravitad eum Isaias, filius Amos, propheta, VEUS,S.— « Vade et dic Ezechiae: Hsecdicil Do-
et dixit ei : Hsec dicit Dominus : Dispone domui minus Deus David patris tui: Audivi orationem
-'
tuse, cfuiamofieris tu, et non vives. >Jam diximus, tuam, vidi lacrymas tuas. <> r
quo Isaias, filius Amos, sermonem propheticum de- Faclum est verbum Domini ad Isaiam, id est prse-
slgnet. Qui \idelicet sermo propheticus foras man- cepit Dominus sermoni prophetico, dicens : Vade,
sit, dum carnaliter intelligeretur, nec adhuc in et dic Ezechim, hoc est, fecit, ut intelligeretur de
Christo compleretur. Sed inlravit ad eum, quando Christo dicere ea quse subduntur. Quid est, enim
coepitin eo compleri, ac de eo spiritaliter intelligi. Ad sermoni prophelico dicere vude nisi propheiias ad
quem ingressus, ait: Dispone domuilum, quia mo- spirilalem inlelleclum proroovere? Dixit ergo pro-
rieris. Sed quis propheticus sermo lalia Domino phetse, ut iret et diceret Ezechiae noslro, quia limc
diiit? Hla nimirum historia, quae refert,.quia Josue dicit Dominus : Audivi orationem luatn, lacrymas
PATROL. CLXXXI. 12
§85 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 56*
tuas quando feci inlelligi de Christo, quod de Salo- A
. Testamentum, vel Sabbatum animarum in futuro
mone scriptum est, quia cum orasset in dedicatione el carnis icsurrectionem, vel cerle aliud aliquid
lempli, dictum est ei divinitus : « Exaudivi oratio- coelestis sive spiritalis continet arcani. Quindeeim.
nem tuam et deprecationem luam, qua depreca- igitur anni Domino post passionem adjiciuntur,
tus es coram me. Sanctificavi domum istam, quam quia de morte ejus oritur vita Ecclesiae, quaaet post
sedificasti, ut ponerem nomen mcum ibi in sempi- mortem quiescendi spem habet, ct in fine resur-
ternum, et erunt oculi mei et cor mcum ibi cuuclis gendi, atque ideo nunc utriusque Testamenti prav
diebus (III Reg. ix, 5). > Salomon naroque Cbn- cepta vivendo custodit. Qumdecim anni Domino
slus est, et domus Salomonis Ecclesia, pro qua Do- adjiciuntur, quia ex ejus lemporali morte dataest
ininus oravit, dicens discipulis: «Pater sancte, serva nobis vita praesens animarum et futura etiam cor-
eos quos dedisti mihi (Joan. xvn, 11). > Et item : poruro, alque scientia utriusque Testamenti reve-
« Non rogo ut tollas eos de mundo, sed ut serves lala omnisque regnla vivendi et sperandi mon-
cos a malo (ibid. 15). > El rursum : « Non pro his strata.
autem rogo tantum, sed et pro eis, qui credituri Sed el de manu regis Assyriorum, id est antiqui
sunt per vcrbum eorum in me, ut omnes uiium siut hoslis ei uitur Dominus, sicut in Psalmo precatur,
(ibid. 20). t I dicens : « Salva rne ex ore leonis (Psal. xxi, 22). »
B
Praecepit itaque Dominus prophetse ea ralione, Et civitas ejus, id est Ecclesi3 simul eruilur, quia
qua dictum esf, ut diceret Chrislo pro nobis oranti: Salanae potestas ab humano genere per Salvatoris
t Haec dicit Dominus Deus patris tui David : Audivi mortem expellitur. Inter periciila quoque lentatio-
orationem tuam, vidi lacrymas tuas. > Qui videli- num prolegitur semper hsecchitas a Domino. Post
cet Christus quoniam faclus est ex semine David haec suam promissionem confirmare volens, Deus
secundura carnem, filius David appellatur, sicut ait :
cvangelista dicit: « Libei generationis Jesu Christi, YERS.7. — t Hoc aulem tibi erit signum a Do-
filii David (Malth. i, 1). » Cujus orationem Dominus mino, quia faciet Dominus \erbum hoc, quod lo-
audivit, et lacrymas vidit, sicut ei Apostolus de eo cutus est. >
dieit: « Qui in diebus carnis suse preces supplica- YERS.8. — « Ecce ego reverti faciam umbram
tionesque ad eum qui posset illum salvum facere a linearum, per quas descenderat in horologio Aciiaz
morte, cum clamore valido et lacryrais oflercns, ex- in sole retrorsum decem lineis. »
auditus est pro sua reverenlia (Ilebr. v, 7),'» sive Quibus Domini verbis propheta subjungit : t Et
crgo pro se, sive pro Ecclesia Dominus Jesus ora- ^ reversus est sol decem lineis per gradus, quos de-
\erit, Paler orationem ejus audivit et lacrymas vi- scenderat. »
dit. Sequitur : Ubi considerandum est juxta veritatem historise,
« Ecce ego adjiciam super dies tuos quindecim quia eum duodecim horas babere dies soleal, iste
anuos. » in quo sol decem lineis reversus est, triginta duas
YERS.6. — Et de manu regis Assyriorum eruam habuisse comprobatur. Nam decem horas jam ex-
te et civilatem istam, et protegam eam. > pleverat sol, quando coepitreverti, decemque rur-
Juxta historiam in primis est notandum, quia sus, dum ad orientem reverteretur, confecit, et
slatutum est omni homini, quantum in hac vita ilerum ab oriente remeans usque ad locuro,
mortali teroporalitcr vivat. Nam, eisi hic annos unde reverli cceperat, adbuc decem alias expendit,
quindecim Ezecbise regi ad vitam addidit omnipo- atque post diem consummans usquead occasum
lens Deus, cum eum moii perinisit, tunc eum prse- duas superaddidit, sicque factus est, ut diximus,
scivit esse moriturum. Qua in re qusestio oritur, dies horarum triginta duarum, id est qualuor ho-
quomodo ei per propheiam dicatur : t Dispone do- ras miiifcs habens, quam spatium dierum trium ex-
mui tuse, quia morieris tu, et non vives, » cui cum plere consuevit,
mortis sententia dicta est, prolinus ad ejus lacry- p] Quo in loco menlem movere poterit, quod alibi
mas est vita addita. Sed per prophetam dicil, quo sancla Scriptura refert, quia ad vocem Josue slelit
tempore mori ipse merebalur, per largitatem vero sol in medio coeli, et non festinavit occumbere
misericordiae illo eum tempore ad mortem distulit, spatio unius diei, atque mox subjungit : « Quia
quod ante ssecula ipse prsescivit. Non est prophela non fuit ante et postea tam longa dies, obediente
igilur fallax, quia tempus mortisinnotuit, quo ille Domino voce hominis, et pugnanle pro Israel (Josue
mori roerebatur, ncc Dominica slatuta convulsa x, 14). >Cum enim dicitur, quia non festinavit sol
sunl, quia ut ex largilate Dei anni vit.e cresceient, occumbere spatio unius diei, declaratiir, quia dies
hoe quoque ante ssecula prsefixum fuil, atque spa- ille spatium duorum tenuit dierum, sicut et Jesus,
lium vita;, quod inopinate fbris est additum, sine filius Sirac, manifestat, dicens : «Iracundia ejus
augmenio prsescieiUisefuit intus statutum. impeditus esl sol, et unus dies factus est quasi duo
Sed bis juxta sensum historise breviter dictis (Eccli. \LVI,5). >
mysterium inquiramus. Quindenarius numerus Cum ergo dies iste sub Ezeehia plus habuerit ho-
propler seplem et octo, quibus conslas. vaHviiant,, ras oelo quam ille, in quo sanetus Josue -solem
quae nunc-est, vel futuram, ve£ Ya8_s st Il8?g_s GS£t feifc asLi est quod ibi dicitur, quia « non
5S5 COMMENT.IN ISAIAMLIBRI OCTO. — LIB. V. 506
fiiit ante el posfea lam longa dies? > Multo enim A Domini revelantur, evidenter innuitur, quod dc
longior fuil isla. Sed ille, qui scripsit librum Jo- morte ejus'resurrectura sit Ecelesia, et princeps
sue, ante Ezechiam fuisse intelligitur, el de his, hujus mundi nihil in eo habeat, sed per eum omnes,
quse retroacta cognoverat, testimonium perhi- qui crediderint, salventur. Evidens enim signum
buisse. Nam cum dicit, quia « non fuit ante et salutis nostrse est hoc quod spiritalis intelligentia
postea tam longa dies, » inlelligimus ab origine legis pandilur nobis, ut spiritaliter eam impleamu»,
mundi usque ad tempus Josue, et a tempore Josue quae carnaliter a Judseis impleri nonpotuit. Et per
usque ad scriptorem iilius hislorise, vel ad tempus hoc Dei Filius esse Jesus declaratur, quia in ejus
in quo scripta est. Et ideo non contradicit Isaise morte legis obscuritas removetur. Unde \elum tem -
longiurem diem posl inducenti, quia cum dixisset: pli scissum (Matth. xxvn, 51) fuisse describitur, et
<Non fuit ante et postea lam longa dies, » non ad- centurio dixisse, quia vere homo hic Filius Dei
didit: « neque futura est. ~ Quod si addidisset, erat (ibid. 54). Sequitur :
omnino contrarius Isaisevideretur VERS.9. — « Scriptura Ezechise regis Judse, cum
His ila secundum historiam explicitis spirilalem segrolasset, et convaluisset de iiifirmilale sua. >
sensum, aperiente Domino, cernere sludeamus. VERS.10. — « Ego dixi: In dimidio dierum meo-
« Ecce ergo, inquit, reverti faciam umbram linea- B rum vadam ad portas inferi, qusesivi residuum.
rum, > eic. Quid per decem lineas horologii, id annorum meorum. »
est decem horas, nisi Decalogus legis exprimilur ? YERS.11. — « Dixi: Non videbo Dominum Deum
Unde et Redemptor noster, nt legis doclor esse in terra viventium : non aspiciam hominem ultra, et
monstraretur, hora quasi decima, diclum est ei a habitalorem quietis, » etc.
discipulis Joannis : « Rabbi, quod dicitur interpre- Ezechias esl rex Judm, id est Salvalor noster est
tatum magister (Joan. i, 58). > Quid vero per um- rcx confessionis, quia « si confitearis in ore Domi-
bramlinearum, nisi obumbratia atque velalioTesla- num Jesum, et in corde tuo credideris quia Deus
menti Yeteris designatur ? Quid aulem per horolo- illum suscitavil a mortuis, salvus eris (Rom. x, 9). >
gium, in quo sunt duodecim linese,nisi Vetus Testa- Rex est Judm, id est confessionis, « ut omnis lingua
ruentum, in quo sunt rectissima vitse prsecepta, eonfiteatur, quia Dominus Jesus est in gloria Dei
figuralur, et quod omnia lempora quasi singulas Patris(P/it/i;)p. n, 11).» Nam utaperie monstraretur
horas, velhisloriam texendo, vel prophetando, loqui- esse rex Judse, posuerunt in eruce super caput ejus
tur? Et quid per Achaz, auctorem horologii,nisi causam ipsius scriptam : «Hic esl Jesus Nazarenus
scriptores ejusdem Testamenti signantur? ,Unde rex Judaeorum (Matth. xxvn, 58). > Cui seg.'olare
Achaz interprelatur continens, ut religiosam conti- fuitinfirmitatem nostrae mortalitatis assuropsisse, ac
nentiam prophetarum significet. Quid vero per so- de infirmitate sua convaluisse ei fuit ad gloriain
lem, nisi intellectus exprimitur ? Unde impii ferun- resurrectionis pervenisse.
tur esse dicturi, quia t Sol intelligenlise non est Scripiuru vero, quam tunc Ezechias dedil, cum
Orlus nobis (Sap. v, 6). » cegrotasselel convaluisset, eamdesignat Scripturaro,
Reversusest ergo sol decem lineis in horologioper quam post resurrecllonem suam Dominus per evan-
gradus, quos descenderal, quia divinse legis intelle- gelistas et apostolos condidit. Qui quoniam capul
Ctus, qui traditionibus Pharisseoium.jam ad efle- est Ecclesise, vocecorporis sui inchoat loqui dicens:
ctum propinquabat, ad eam intentionem est redu- Ego quondam, antequam veniret gratia, dixi: In
ctus, quam in initio Moyses habuit et prophetas. dimidio dierum meorum vadam ad porlas inferi, id
Solem quippe illuc unde venerat reverti, esi Scri- est a mundi exordio usque ad passionem Redempto-
pturarum intelligentiam ad pristinuro redire, ut ris, cum de hac vita migravero, descendam ad in-
quomodo intellectae sunt a Moyse et prophetis, sic feros. Tunc enim omnes illuc descendebant.
intelligantur et a nobis, non secundum carnalem Et notandum, quod non ait : vadam ad profun-
Pharisaeorum interpretationem, quibus sol intelli - D dum inferni, sed: vadam ad portas inferi, quia justi
gentise jam oecubuit, el nox ignoranlise raentes illuc descendentes in superioribus loeis absque tor-
eorum operuit. Deseenderat enim sol per decem mento tenebantur; peccatores autem in inferioribus
lineas horologii, et umbram in eis reliquerat, quia puniebantur. Quia vero a passione Domini usque ad
intellectus Decalogi per Judaeos declinaveral, et iinem sseculi adhuc permansura fuerit Ecclesia,
umbra lilterse Decalogumipsum eis operuerat. Sed subjungil:
nunc umbra sole fugata est retrorsum deeem lineis, Qumsivi residuum annorum meorum, id est spa-
quia obumbralio Decalogi, id estVetevis Testamenli, tium temporis mei, quod supererat usque admundi
per spiritalem intelligenliam repulsa est. terminum, rogavi donari mihi. Hoc est quod alias
Itaque quod umbra linearum revertitur in horo- voce Ecclesiae dicitur : < Ne revoces me in dimidio
Iogio retrorsum decem lineis, per quas solem se- dierum meorum (Psal. ci, 25), > id est non me
quendo descenderat, signum est Ezechiae, quia finias, donec omnes dies in consummatione sseculi
Dominus adjiciet super dies ejus quindecim annos, compleam. Et quia naturam nostrse humanitatis Do-
ac demanuregis Assyriorumeruet eum, et civilatem minus assumpsit, voce humani generis in infei num
cjus, quia in eo, quod legis arcana in passione sine spe descendentis ait: Dixi: Non vtdeboDomi-
SG7 IIERVEl BURGIDOLENSISMONACHI 56»
jium J)eum in terra viventium, id est in ccelesli pa- A perius ait, Dixi frequenter subintelligi poiest 1__
tiia, quoniam « vadani et 11011reverlar ad terram sequentibus. Quidveromfliie, nisi lenipus illud dicit,
lenebrosam,etopeiiam moilis caligine (Job\, 21). > quo populus ilie, vel per Abrabam, \el per Moysen
NGIIaspiciam hominemullra, cum fueio missusin coepitDeum cognoscere ? Et quid vesperam, nisi oc-
lenebras exteriores, quia nocte damnationis seternse casum solis juslilise, id est passionem Domini nun-
csecabor. Nec habitalorem quielis jam videbo, sed cupat? Dixit itaque populus Hebiseoium quia « de
inter eos, qui in tormenfis iuorabuntur, detinebor. mane usque ad vesperam iinies me, > quoniam se
llsec enini per peccatum nicruil homo. Et ideo Do- i'eligiose victurum prcphelavit ab inifio datse legis
minus humanitalis .nostrse factus .pariiceps vocem usque ad passionem Domini. Quolidie enim finiiur,
eorum, qui propler pecealum peribant, in se susce- qui ob amorem pati ise coelesfs ab artare prtesen
pit, ut peccati remissionem oblinens, peccatores a tium magis magisque deficit, ct ciesiderla carnis
morie salvaret. Unde et in Psalmo causara nostram exstinguit, secundiim illud Aposfoli : t Semper
suscipiens, ait: « Dominus Deus, respice in me, mortificationem Jesti iri corpore vestro ci: cumferen-
quare me dereliquisli ? Longe a salute mea vcrba tes, ul et \ila Jesu Chrisli in corpore veslro mani-
ilclictorum meorum (Psal. xxi, 2). » Qui quoniam fesletur. Semper autem nos, qui vivimus, in mor-
B tem traoimur propter Chrislum, uf et vita Jesu ma-
plebem Judseoruro, ex quibus carnem assumpserat,
amisit, recle subjungit: nifeslelur in carne nosira moiiali (II Cor. n, 10).
VERS.12. — « Generatio mea ablala est, et con- Nam et sub Yeteri Teslamento sic vivebanl nonnulli.
voluta est a me quasi labernaculura pa=iorum. > Deindc propria voce Dominus adjungil:
Ejus narnque generatio ablata estai, quia Judseam YERS.15. — « Spciabam usque ad manc. J
perdidit. El sicut tabernaculum pastorum in uno Id estexspectabam resuireclionemsecimoumillud:
fasciculo convolvitur, et ad ignem deporlatur, ipsis < Caro mea requiescet in spe (Psal. w\ 9)_ i Mane
abeuntihus ; sic, recedente Domino,plebs illa convo- euim horam resurrecliouis appellat. N.un de vespe-
luia est in congregaiioiiero unius fascis (142) in la- ra, quam prsemisii, et de isto mar.e scriptum est
cum, ut seternaliter ibi comburaiur. Cujus plebis alias : t Ad vespprum demorabilur fletus, H ac!ma-
voee subdilur: lulinum Isetitia (Psal. xxix, 0). s Flevcrunt enim
a Praecisa esl velut a lexente vita mea : dum ad- discipuli, morienteDoroino; sed, eo resurgente, lseiati
huc ordiier succidit rac. > sunt. Posl multiplicem itaque vocnm \aiialionem
Loquilur enim Dominus voce Judaici populi, quia hucusque frequenter iromulantem personas ioquen-
per mjsteiium assumplse hunianitalis unum cum eo * tiuai jam diutius Ecclesisevdx in his quse sequun-
factus est. Quia \ero «justus exfide vhit (Rom. z, tur, perseverat. Subjungit enim :
17), » hic autcm populus in adventu Dominifldem, t Quasi leo sic conlrnit omnia ossa mea, » etc.
ex qua vivebal, amisit, pimcisaest, inquit, vila mea, In ossibus quippeest forlitudo corpoiis. Et qusesunt
id esl fides mea, el amputala. Qusescilicet vita com- essa hujus sacri corporis, id est Ecclesiae, nisi Apo-
paralur telse, quselexiiur, quia fides illius rudis po- stoli ? Quasi ergo si conteral Leo cujusquam osss,
puli quibusdam incremenlis proficiebat sicut tela, quem devoral; sic contrivit Satanas,~tempore Do-
cum texiiur. Et quemadmoduni lela duobus lignis minicae passionis, ossa Ecclesise,quia lunc omnium
infra supraque religala innectitur, ul texatur, ita apostolorum mentes confregit, etconsianiiameorum
lides illius populi in humanitate el divinitate Re- contrivit. Sed hoc perieulum cito praeteriit, ut Ec-
demptoris tenebatur, ac proficiebat. elesiae religio usque ad consummalioiiem sscculi
Prwcisa est ergo vila ejus, velut si tela prsecida- perduraret. Consequenter enim loquitur : « De roane
lur a lexenle, quia Dominus, qui fidem ujus augere usque ad vesperam finies me. » Nam mane, sicut
solebat, justo judicio prsecidit eam. Qui videlicet et superius, horam Dominieae resurrectioms appel-
populus, dum adhuc ordiretur, praecisus est, quia lat, vesperam vero finem mundi. Et de manc usque
quando fidei vitam perdidil, adhuc inchoabat. Unde D ad vesperam finitur, quia ex lempore resurreclionis
et Apostolus improperat eis. dicens : « Cum debe^- Dominicseusque ad mundi terniinum carnem suam
retis magistri esse propter tempus, rursus indigetis crucifigens, cum viliis et concupiseeiiliis Apostolum
ut vos docearoini, quse sint elementa exordii sernio- imitatur, dicentem: < Quolidie morior (lCor. xv,
num Dei, et facti estis, quibus lacte opus sit, non 51).» Et adjungit:
solido eibo. Omnis enim qui lactis est particeps, YERS.14. — «Sicutpullushirundinis sic claraabo,
expers est sermonis justitise: parvulus enim est roeditabor ut columba. »
(Hebr. v, 12). » Adhuc ergo populus ille ordieba- Clamabo, inquil, ut pullus hirundinis, qui natus
tur, id est incipiebat, quando succisus est. « Nihil clausos habet oculos usque ad diem octa\um, et
enim ad perfectum adduxit lex (Hebr. vn, 19). > clamal propter csecilatem et famem. Sic enim homo,
Rursus voce electa»,partis ejusdempopuli subjici- in huj us vitaecsecitate natus, usque ad diem novissi -
tur : < De mane usque ad vesperam finies me. > Et mae resurrectionis posilus in tenebris et egestate,
a superioribus intelligitur : Dixi. Quod enim bls su- clamare jugiler debet pro his ad Deum, el compun-

(i42) Ambo cod. fasci.


569 . COMMENT. INISAIAM LIBRI OCIG. — LIB. Y 570
ctioni studens, medHavi ta colvmba, quse pro cantu A « Corripies me, et vivificabis me. » Cortipies me
gemit assidue. Postquam vero justorum Ecclesia flagellando exterius, et per hoc vivificabis me inte--
vel quselibet sancta aniraa diutius ita clamavit, et rius ut dicere possim, quia < castigans castigavit
meditala est, subsequilur, dicens : me Dominus, et morti non tradidil me (Psal. cxvu,
< Attenuati sunt oculirnei suspicientes in excel- 18). » Hsec loquitur Ecclesia vel quihbel juslus
sum. » Ex s.ecularibus enim curis et cogitatioiiibus cumPaulo, glorians in tribulalionibus. Scd qui sic
inflmis crassiludine quadam hebetantur oculi cordis corripi desiderat, videamus quid agal, cum corre-
sicul de quibusdara dicitur, quia t incrassaliim est ptio foris cessaverit. Subjuiigit:
cor populi hujus (Matlh. xui, 15). » Qui vero ter- YLRS.17. — < Eccc, in pace amaiitudo mca ama-
rena omnia menle transcendit, et cogilationes suas rissima. j
' In
subtiliter mundans, coeleslium contemplaiione desi- pacc enim est amariiudo electorum amarissi-
derioquepascilur, bujusocuii, in excelsum svspicien- ma, quia qui semper in aniariludine cordis sunt,
iles, atlenuantur. Sic enim oculos altcnuari sanclus tiinc vebcmeiuius amariliidinc rcplentur, cum nihil
Job volebat, tum diceret : « Spiritus mcus attenua- adversitatis cxterius patiuntur. Sed quid per hauc
bitur (Job \vn, 1). s Bene ergo dicit Ecclesia con- correplionem etamariludinem meruerinl, sequitur :
templalioni supernorum inlenta, quia altenuatisunt B « Tu auiem cruisti animam mcam, utnon pcrirct, »
ocidi mei suspicienlesin excelsum. Sed ab altitudine id est ab imminenti periculo daranalionis aicrna;
contemplationis reiiens ad considerationem malo- salvasti. Et quomodo eam a periculo moi lis cruisli ?
rum, quse inferius tolerat, subjungit obsecrando : Sequitur: « Projecisfi posl lergum tuum omnia
< Doniine, vim patior, responde pro mc. > Et intra* peccala roca, >,id csl a conspcclu tuo aufercns, in
se .-ogitando addit: his quse retro sunt ca reliquisli, ut jam in anterio-
YERS.15. — t QuiJ dlcam, aul quid respondebit ribus, id cst in futuris saeculis non vidcantur. Se-
mifci, cuin ipse feeerit? » quitur _:
Domine, inquit, vim tribulafionis paiior, responde YCRS.-18. — «Quia non iiifernus eonfilebilur libi,
tibi pro me, quia non \aleo rcspondere tibi, eum neque mors laudabit te : non cxspeciaburil, qui de-
scriptum slt: « 0 bomo quis es, ut respondeas scendunt in lacum, veritatem tuam. >
Deo? i (Rom. ix, 20.) Responde eigo pto me, id est VERS.19. — t Yivens. vivens ipse confitebitur
causam meam contra severkatem juslilise lusemise- tibi sicut et ego hodie : palcr filiis notam faciet ve-
ricorditer defende, ut vim afflictionis, quam juste ritaiem luam. »
palier, aroovere possis per rationem justitise. Quid „ Quod aniniam mearii a morle erueris, dum pec-
enim, inquit, dicam Deo meo?Ac si ciical: t Si cata dimittercs, indc comprobatur, - quia infernus
justlficaie me voluei o, cs meum condemnabit me. non confiiebilur tibi, id cst bis qui in inferno sunl,
Si innocentem ostendero, pravum me comprobabit pcr confcssionem peccatorum, non dabitur jam rc-
(Job ix , 20). Aul quid respondebil mihi, cum ipse missio : neque mors laudabil le, id est qui in illa
fecerii, id est quam rationem mihi reddet de his morte sunt. Et qui semel in lacum perditionis illius
quse patior, cum ipse conditor meus sit, qui me \el descenduni, jam veritatcm doctrinae tua>,non exspe -
affiigit vel affligi permittit? Qui enira me benigne ciabunt cognoscero, quoniam, in sua stultilia con-
condidit, nequaquam injusle crueiari permittit. Sed sumpti, sine remedio punientur.
cst, quod inler hsec salubriler agam : « Reeogitabo Yel certe verilalem promissionis tuse non exspe-
oranes annos meos in amaritudine animse mese, » id ctabunt, quam exspectanl electi. Infernus et mors
est aJ memoriam revocabo omne lempus vitae mefe non confitebuntur, sed vivens, vivensipse confitebitur
tiansactum, et omnia deflebo, quae me male egisse tibi, id est, dum in praesenli sseculo quisquo vivit,
recogno\ero. habet poteslatem eonfileiidi peccaia'sua, sicut et
YERS.16. — < Domine, si sic vivitur, et in tali- ego, dum adhuc hodie vho, confiteor. Et illi, qui
bus viia spirilus mei. > D descendunt in lacum, nou exspectabunl veritaiem
In prsesenti vita sic vivitur, ut supra dixit de se, tuam. Sed pater quisque spiritualis noiam faciet
id est dolores et afflictiones paiiendo. Onmes enim, verilalem luam filiis suis, quos in Chrislo Jesu per
qui \ivimus, afllictione premimur, et ei, qui nos E\angelium genuerit. In hac enim \ita locus est
affligit, respondere noii possumus. Et in talibus do- discendi, non in_inferno, et hic est locus peccata
loribus est vilm spiriius mei, id est vita, quam spi- confilendi atque purgandi. Hucusque Dominus voce
ritus his artubus confert. corporis tui loculus est. Sed posl hsec voce propriu,
Yel sic vivilur vera vita, id est recogitando cum loquitur ad Patrem, dicens •
amaritudine posiiiteniise prselerilos annos. Et in VEIIS.20. — t Domine, salvum me fac. »
amaritudiiiibus talibus et recordationibus est vita Id est resuscita me. Rursumquemembrorum suo-
sviritus mei, quia per poenitenliam reviviscit anima, rum voce subjungit: t Et psalmos nostros canta-
qusein peccalis mortua erat. Sive in talibus afllictio- bimus cunctis diebus vitse nostrse in domo Domi-
nibus enutritur vita spirilus mei, quia tanto verius ni,,» id est in Ecclesia permanebimus in psalmis
vivit Spirilus mentis, quanto fortius caro conteri- et hymnis et canticis spiritalibus cantantes et psal-
tur, Unde et additur : ientes in cordibus nostris Domino. Hoc enim a re-
571 HERYEI BURGIDOLENSISMONACHI 372-
surrectione Domiui fideles agunt ubique. Et haec cst A 7). > Post cujus ascensionem quia gentes ad lidem
oratio Ecclesise deprecanlis in Psalmo: « Domine, venerunt, bene subditur:
salvum fac regem, et exaudi uos in die qua invoca- CAPUT XXXIX.
verimus te (Psal. xix, 10). > Nam quod ibi dicitur : « In tempore illo misit Merodach Baladan filius
« Domine, salvum fac regem, » hoc esl, quod ipse Baladau rex Babylonis libros et munera ad Eze-
rex ait hic : Domine, salvum me fac; et quod ibi se- chiam; audierat enim, quod segrotasset et conva-
quitur : « Et exaudi nos in die qua invocaverimus luissel. >
te, > hoc loco subditur : « Et psalmos nostros can- Quidjenim per Merodach, qui interpretatur, amara
tabimus cunctis diebus vilse nostrse in domo Domi- arrogantia vel amaritudinem immittens, nisi magi-
iri. > Terminata iiaque oratione regis Ezeehiae, se- slros sapientise ssecularis designal, qui propter eam-
quitur in narratione prophetica : dem suamsapientiain assumpseranlnimiamarrogan-
VERS.21. — « Et jussit Isaias, ut tollerenl mas- tiam el sequacibus suis immitlebaut amaritudinem
sam de ficis, et cataplasmarent super vulnus, et arrogantiae vel sapienlise suae? Qui et Raladan co-
sanaretur. » gtiominalur, quod dicitur : Venit sibimet judicuns,
Dominus autem in Osee dicit: < Quasi uvas in quia sapientes saeculiad hoc venerunt, ut sibimet
deserto inveni Israel, quasi prima poma ficulnese -- judicantes prsefcrrent sua his quse erant aliorum,
(Osee ix, 10). Et Jeremias, visionem quamdam re- de quibus recte Dominus ait: « Omnes quotquot
fcrens ait inter alia : « Calathus unus ficus bonas venerunt, fures sunt et latrones (Joan. x, 8). >
habebat nimis, ut solent esse (icus primi temporis Atque filius Raladan est Iste Merodach, quia hi, qui
(Jerem. xxiv). > Et subjungit Dominum dixisse : ex sapienlibus mundi crediderunt, ex doctrina vete-
< Sicut iicus hse bonse : sic cognostam transmigra- rum sapientum erant primogeniti. Rex quoque Ba-
lionem Juda, quam emisi de loco islo in lerram bylonis, id est confusionis dicitur fuisse Merodach,
Chaldseorum in bonum, et pouam oculos meos su- q«ia sapientes saeculi principes erroris fuerunt.
per eos ad placandum (ibid., v). Hic ergo Merodach misit ad Ezechiam, id esl ad
Quid ergo per massam ficorum designatur, nisi Chrislum libros sanse doctrinae, ei munera bonorum
multitudo electorum dulcis et suavis ? Quid ita- operum. Multi enim ex sapientibus gentium conversi
que est , quod super vulnus Ezechise poaitur libros optimo» scripserunt, et munera suse devotio-
massaficorura, nisiquod, durn Redemptor nosterin nis obtulerunt Christo, sicut Jusfmus philosophus,
cruce pendens lancea vulneraiur, Ecclesiam proprio et Areopagita Dionysius,- et Augustinus Aurelius
cruore mercatur? Unde Paulus ait: « Regere Eccle- o Andierat enim per apostolos iste Merodach, quod
siam Dei, quam acquisivit sanguine suo (Acl. xx, Ezechias mgrotasset, et convaluisset, id est Christus
28). > Vulucratus igitur acquisivit Ecclesiam quod infirmilatem nostrae morialitatis assumpsissel, etad
est massam fieoruui esse vulneri superpositam. immortalitalis gloriam pervenisset. Sequitur:
Et cataplasmata est haec massa de flcis super YERS.2. — «Lsetatus est Ezechias super eis, et
vulnus, quia justorum Ecclesia glulino charitatis ostendil eis cellam aromatum, et argenti et auri, et
adhseret Dominicse passioni. Ut autem massa haec odoramenlorum, et unguenti optimi, et omnes apo-
super vulnus est cataplasmata, sanatus est rex, quia thecas supellectilis suae, et universa, quae inventa
poslquam Christus paliendo agglulinavit sibi niul- suiu in tbesauris ejus. »
titudinem eleclorum, qui omnes unum sunt, calcata Lmtatus est Christus super conversis gentilibus,
morle, sunexit jani nou reversurus in corruptionem, et ostendit eis cellam aromalum, id est introduxit
Sanatus est enim, quia gloria resurrectionis indu- eos in Ecclesiam, quse referta est aromalibus virtu-
tus est. Sequifur : tum. Quse cella est et argenli, id est divini eloquii,
YERS.22.—«Et dixit Ezechias : Quod erit signum afaue auri, id est supernse sapientiae, et odoramen-
quia ascendam ad domum Domini. > torum, quse sunt orationes sanctorum, et unguenti
Cum hoc dixisset rex, Isaias respondit ei, quoa Q optimi, id esl unctionis Spiritus sancti. Unguentum
supra positum est voce Domini: « Hoc erit libi si- enim optimum est Spiritus sanctus, quia praedica-
gnum a Domino, quia facit Dominus verbum boe vit « Jesum a Nazareth, quomodo unxit eum Spiritu
quod locutus est: Ecee ego reverti faciam umbram sancto Deus (Acl. x, 58). »
linearum (Apoc,m, 7), » etc. Ezechias ascensurus Apotheca vero grsece, latine dicitur re-
'A7TO6/.ZU
erat in domum Domini, quia Cbristus, a mortuis posilorium vel recondilorium. Quid autem supellex
resurgens, ascendit in illam seternitatis domum, ubi Ezechisedesignat, nisi virtutum ornamenta, etbono-
nunc sedet in dextera Dei Patris. Sed hujus ascen- rum operum instrumenta varia? Quid ergo per apo-
sionis fuit signum, quod decem lineis sol reversus thecas supellectilis ejus, nisi congregaliones fidelium
est, quia dum in ejus morte et resurreclione pate- intelligere debemus, sive mentes eorum, ubi recon-
ffierentarcana legis,datum estevidens indieium, quia dita est multimoda virtutum supellex? Deinde quod
ipse regua quoque coelorum reseraturus erat. Nam per partes descripserat, generaliter adjungens uni-
neque legem, neque coelumaperire poteratnisi san- versa qum inventa suni in thesauris cjus, omnia bona
etus et verus, « qui habet clavem David, qui apeiit nuncupat: et cuncta haee oslendit Chrislus conver-
et nemo claudit, claudit et nemo aperit (Apoc. in, sis gentilibus. Sequilur:
575 COMMENT. IN ISAIAM LIBBI OCTO. — LIB. V. 574
« Non fuit verbum, quod non ostenderet eis Eze- A tum amatoresmagis quam Dei, habentes quidemspe-
chias in domo sua, et in omni potestate sua.» ciempietalis,virlutemautemejusabnegantes(IJ.rim.
Domus ejus est Ecclesia. Potestas ejus est, de iii. 1-5). » Quantum igitur ad mullitudiivem hujus-
qua dicil: t Data est mihi omnis potestas in coslo modi pseudochristianorum , auferentur in diebiis
et in terra (Matth. xxvm, 18). > Non fuit ergo ver- illis spirilalilef in Babyloncm omnia quw sunt in
bum, quod non ostenderet eis in domo sua, et in omni domo Domini. Neque enim de infidelibus Ioquitur
potestute sua, quoniam omnia, quse sunt in Ecclesia Apostolus hsec omnia, sed de his potius qui dicim--
vel in ccelo et in terra, prout nune ea nosse debet tur Chrisliani, de quibus et Dominus ait: < Verum-
pietas cbristianae religionis, manifestavit eis, sicut tamen veniens Filius hominis, pulas, invenict fidem
ait: « Yos autem dixi amicos : quia quseeunque au- super terram?» (Luc. xvm, 8.) Quid ergo mirum, sf
divi a Paire meo, nota feci vobis (Joan. xv. 15). » omnia quw sunt in domo Domini dicuntur in Baby-
Sequitur: lonem tollenda, cum ipse Dominus in adventu suo-
VERS.5. — «Introivit autem Isaias propheta ad vix inventurus sit fidem super terram?
regem Ezecbiam, et dixit ei: Quid dixerunt viri isti, Nec tamen ila dicendo negamus nonnullos tunc
et unde veuerunt ad te? > strenuissimos fore justos, sed de eorum multitudine
"Yocatis ad fidem gentibus intravit Isaias, id est B loquimur, de quibus scriptum est: « Quoniam, abun-
serrao propheticus ad Ezecbiam, id est ad Christum danle iniquilate, refrigescel eharitas multorum-
loculurus de eis, quia tunc in eorum moribus im- (Malth. xxiv, 32). > Omissis ergo paucis justis de-
pleri ccepit, quod de eorum eonversalione dudum reproborum copiosa, quae lunc abundabit, multitu-
faerant loeuti prophetse. De quibus quasi de ignolis dine sermo est, cum dicitur, quia tollentur in Raby-
interrogat, quia prophetae velut incognitos habebant lonem omnia qum sunt in domo Ezechise, id esf in
genliles, quibus prsesentialiter non loquebantur. hac plebe Christiana, videlcet aromata virtutum,
Sequitur: et fragrantia opinionis optimse, et argentum divini
< Et dixit Ezechias : De terra longinqua venerunl eloquii, el aurum ctelestis sapientise, et odoramenta
ad me, de Babylone. > Longe erant genliles a Deo orationum, el csetera superius descripfa.
in-Rabylone, id est dum in confusione erroris ido- Patres aulem Domini propheise \ocantur et pa-
lolatrise morarentur. Unde fertur adolescenlior ex triarchse, qui thesaurizaveruni in domo ejus usque
duobus fratribus, accepta portione substantise, abiisse hodie thesauros morum bonorum et sapientise, quia
fin regionem longinquam (Luc. xv, 12), » et ibi per eorum faeta et dicla spiritalibus divitiis repletur
eamdem subslantiam suam dissipasse vivendo luxu- r Ecclesia. Sed omnes hi thesauri posl paucos dies
riose, sedtandem, aliquando surgens, rediisse ad auferentur in Babylonem, |id est in confusionem,_
patrem suum. Venerunt igiiur de terra longinqua, quia per Antichristum omnia interioris hominis
deBabylone gentiles, qui conversi sunt ab antiquis bona ducentur captiva. Non relinquetur qtiidquum,
erroribus ad Christum. Sequitur : dicit Dominus, quia illepestifer onmia conumpet et
YERS.'4.— « Et dixit: quid viderunl in dom® destruet. Sed his cle damno raorum prsemissis, de
tua? Et dixit Ezecbias : omnia, quae in domo mea capihitale fidelium subjungilur:
sunt, viderunl: non fuit res, quam non ostenderem VERS.7. — « Et de filiis [tuis, qui exibunt de te,
eis in thesauris meis. » 'suos genueris, tollent, et erunt eunuchi in palatio
Omnia qum sunt in domo Domini, id est in Ec- regis Babylonis. >
clesia, viderunt conversi gentiles et agnoverunt, at- Non aii: cmnes filios tuos tollent, sed de filiis
qiie diligenter instructi sunt de omnibus. Non fuit luis lolleni. Ubi satis apparet, non omnes tunc fide-
res in thesauris ejus, quam non ostenderit eis, quo- les seducetidos esse. Omnes enim Christiani sunt
niam omnes divitias animae et viriutum opes mani- lilii ejus, sicUt ipse demonstrat, cum dicit: « Nun-
festa\it eis. Sed jam videmus atque gemimus ex quid possunt filii sponsi jejunare, quandiu cum illis
magna parle compleri quod sequitur. D est sponsus? > (Marc. n, 19.) Et benc dicitur : Qui
YERS.S.—t Et dixit ad Ezechiam Isaias : Audi exibunt de te, quia secundum Apostolum sumus « de
'
verbum Domini exercituum : > carne ejus, et de ossibus ejus (Ephes. v, 50). >
YERS. 6.—« Ecce dies venient, -et auferentur De bis ergo tiljis nonnullos lollent praedicatores
omnia quse in domo tua sunl, et quse thesaurizave- Antichristi, et facient eos cuntichos esse, id est
runt patres lui usque ad diem hanc, in Baby- absque mentis virilitale, in palaiio regis Babylonis,
lonem : non relinquetur quidquara, dicit Domi- id est in cuiia principis hujus sseculi, qui est Sala-
nus. > nas. Eunuchus namque est, [qui mentis virilitatem,
Dies veniuut, atque jam coeperunt, de quibus ait qua spiritales lilios gignere prsedicando deberet,
Aposlolus: t Quoniam in novissimis diebus insta- amisit. Unde per Moysen dicitur : < Quia uon intra-
bunt periculosa tempora, et erunt homines seipsos bit eunuchus, aftritis vel amputatis testiculis el ab-
amantes, cupidi, elati, superbi, blasphemi, parenti- scisso veretro Ecclesiam Domini (Deul. xxm, 2). s
bus non obedieiites, ingrati, scelesti, sine afieclione, Alteruntur enim testiculi ejus, cujus interna virili-
sine pace, criminatores, incontinentes, immites, tasadversis comminuitur. Amputantur vero testi-
sinebenignilate, proditores. prolervi, tumidi, volupta- culi ejus cum veretro, cujus spiritalia virilia, quibus
575 BERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 576
Per E*angelium filios generare posset, auferuntur. A ~
j Loquimini ad cor Jerusalem, et avocate eam. >
Sed quicunque talis est, intrare non valet Ecclesiam Ad cor namque esl loqui tristem blande consolando
Domini supernam, quam soli ingrediuntur electi. alloqui. Unde Rulh dixisse fertur ad Booz : « Con-
Recte itaque dicitur, quia < de filiis tuis exibunt, solatus es me, et loculus es ad cor ancillse tuse
quos genueris, tollent, et erunt eunuchi in palatio (Ruth u,45). » Huic aulem loco consonat Aposto-
regis Babylonis, » quoniam sub Antichristo multi lus, dicens : t Benedictus Deus et Pater Domini
seducentur ex Christianis, et adhserebunt eneniter nostri Jesu Christi, Pater misericordiarum, et Deus
obsequio legis intimae confusionis. Sequitur : lotius consolationis, qui consolatur nos in omni tri-
VCRS.8. —« Et dixil Ezecbias ad Isaiam: Bonum bulatione nostra; sic ut possimus et ipsi consolari
verbum Domini, quod locutus est. > eos qui in omni tribulaiione sunt, per exbortatio-
Bonum est, ut mullitudo reproborum, quse modo nem qua exhortamur et ipsi a Deo, quoniam sic-
gravat Ecclesiam, tota per Antichrislum separelur ut abundant passiones Christi in nobis, ita et
ab eleclis. Sequilur : per Cbristum abundat consolalio nostra (II Cor.
« Et dixit: Fiat lantum pax et veritas in diebus 1, 5-5). »
meis. > Nam quod ait Dominus : Consolamini, consola-
' Dierum nomine
signari solet electoium conversa- "I tnini, popule meus, Apostolus dicit : t Qui conso-
tio, Salomone dieente: « Justorum autem semita latur nos in omni tribulatione noslra. » Et quod Do-
quasi lux splendens procedit, et crescil usque ad minus subdit : Loquimini ad cor Jerusalem, Aposto-
perfectam diem (Prov. IV, 18). > Qui sunt ergo dies lus adjungit : « Ut possimus et ipsi consolari eos
Ezechiae, id est Christi, nisi eleeti ejus, quibus ait qui iu onmi Iribuialione sunt, » etc. Loquimini igi-
Aposlolus : « Fuistis aliquando tenebrse, nunc au- tur, inquit, ad cor Jerusalem, id est Ecclesise, vel
tem lux in Domino? » (Ephes. v, 8.) Fiat ergo pax cujuslibet fidelis animse inleradversa posiiae, dicen-
in diebus islis, ul sit « in terra pax bominibus bonse tes ea quse cor ejus audire dcsiderat, et avocute
voluntalis (Luc. n, 14), » re spirilaliter expugnen- eum, ut discedat ab iniquilate omnis qui iuvoeat
tur a rege Babylonis, et capliventur. Fial in eis et nomen Domini, quatenus huniame conversationis
verilas, ne sint ex illis, quibus per Anticbristum prava studia deserens, terrenorum hominum, qui
Deus immiltel operalionem erroris, ut credant men- prseabuiidanfia iniquitatis multi sunt, perditos mo-
dacio, sicut ait Aposlolus : « Eo quod chariiaiem res 11011 imitelur.
veritatis non receperint, ut sahi lierent (II Thes. Quoniam in illa tribulatione novissima completa,
ii, 10). > Licet cnim jusli perseeulionem foris pa- „ id est finita est maliiia ejus, ea scilicet malitia, de
tianlur, semper tamen est in eis pax, quoniam in qua seriptum est: «Nolite solliciti esse in crastinum.
eis audire merentur: « Pax Dei, quse exsuperat om- Crasfrous enim dies sollicilus eril sibi ipsi. Sufliut
nem sensum, cuslodiat corda vestra, et inteliigen- enim diei malitia sua (Matih. vi. 54). > Tuuc enim
tias vestras in Chrislo Jesu (Philip. IV,7). » Quo- omnem cerporese necessitatis sollicitudinem, quae
rum enim corda et intelligentias pax Dei custodit in nuuc appellatur malilia, relinquere compelletur quis-
Christo, in his recte pax fleri dicitur, quoniam a que fidelis, et se ipsum in ovem occisionis depu-
pace Dei nulla impugnatione hostili separaniur. Et tare. Terminaia Cblergo tuncmalitia ejus, quia om-
in his tantutn fit pax, quia <non est pax impiis dicit nem mundi sollicitudinem abjiciet; et quia persecu-
Dominus (Isa. XLVHI,22). > Verilas quoque fil in tionem palitur propter justitiam, dimissa est iniquW
eis, dum, veritatem facientesin chariiale, crcscunt in tas illius, quam «forte ante commiseral. Suscepit
illo per omnia, qui est caput Christus. S3d quoniam namque de manu Dotnini duplicia pro omnibus pec-
tristia de spiritali caplivitate fidelium prsedicta sunt, catis suis, quia et iu corpore et in anima vehemen-
apte subjungitur electorum consolatio, cum dici- lissime ciuciatus est pro omnibuspeccatorum, prse-
tur : teritis delecialionibus. « Erit enim tribulaiio ma-
CAPUT XL. ,JJ gna, qualis non fuil ab inilio mundi usque niodo,
YERS.1. — t Consolamini, consolamini, popule neque fiet (Matth. xni, 21). >
meus, dicit Deus vester. Possunt tamen haec super adventu Domini conve-
YERS.2. — « Loquimini ad cor Jerusalem, et nienter intelligi. Prsecipua naraque consolalio po-
avocate (145) eam, quoniam complela est mantia puli Dei fuit adventus Chrisli, qciia ex quo patribus
ejus, dimissa est iniquilas illius : suscepit de manu promitti coepit, mullis sanclorum laciymis deside-
Domini duplicia pro omnibus peccatis suis. » ratus fuerat. Unde senex ille Simeon erat c exspec-
Considerans enim Dominus abominationem deso- tans consolationem Israel : et responsum acceperat
lationis illius novissimse, qui per Anticbrisluni a Spir.tu sancto, non visurum se mortem, nisi vi-
fiet, benigne suos inter adversa eonsolatur, dicens : deret Christum Domini (Luc. 11, 25). > Hanc ergo
t Consolamini, consolamini, popule meus. » Et ut consolationem Israel, quae per advcntum Ghristifa=
consolationem qui jam percepeiunt, alios consolari tura erat, offert propheta nunc eidem populo, di-
Etudeanl, adjungit : cens : « Consolamini, consolamini. popule meus.

(145) Alias, advocale.


577 COMMENT.IN 1SAIAMLIBRI OCTO. — LIB. V. 578
diclt Dominus Deusvester; > atque suLjungit, dicensi A , a Ioquente transfertur, ut tamen in sua sede tenea-
ad apostolos : Loquimini ad cor Jeiusalem, id esl,, tur; ita omnipotens Pater innotescere \olensnobis
ad cor plebis Judaeorum, blande etrationabiliter ad[ sapientiam et Yerbum, quod in principio erat Deus
pcenitentiam Dominicae necis exhortantes eam. Et! apud Deum, sicut ipse ait: < Eructavit cor meum
avocate eatn, ab infidelitate ad fldem, a vetustate ad[ verbum bonum (Psal. XLVI,2), » bealum Joannem
no\ilatem, quoniam completa est malitia ejus, occi- quasi vocem, per quam ad nos Verbum suum pro-
dendo Salvalorem, et post dimhsa esi iniquitas illiusi ferret, assumpsit; et verbum illud, de illa ccelesti
crcdendo in eum. sede sic ad nos descendit, ut tamen in profundo pa-
Ut autem intelligamus, quod sequiiur : t Susce- terni pectoris maneret, terrenavisitans, et ccelestia
pit de rflanu Domini duplieia pro omnibus peccatis: non relinquens. Bene itaque Joannes vox dicitur, cu--
suis, > meminerimus in hoc corpore corruptibili, jus,inchoanteprseconio, sacramentum redemptionis
quod aggravat animam, vita nos misera vivere. Sed humanae surda dudum ccepit audire mortalitas. In
quia jam redempti per medialorem sumus, el Spiri- deserlo eliam vel in solitudine clamat, quia dereli-
tum sanctum pignus accepimus, beatam vitam in ctse et destitutse Judseaesolatium suse^alulis annun-
spe habemus, etsi reni ipsam nondum tenemus. tiat.
< Spes autem; quse videtur, non est spes. Quod enim B - Vel per desertum et solitudinem designari potest
videt quis, quid sperat? Si autem, quod non vide- destilulio boni. Vacua enim limore Dei pectora de-
mus, sperarous, per patientiam exspectamus (Rom. serto squalentis ercmi comparantur. Clamat ergo
•VIII,24). » In malis autem quse quisque patitur, Joannes iu deserto, dicens : « Parate viam Domini,
non in bouis quse fruitur, opus est patienlia. rectas facite-semitas Dei nostri (Luc. m, 4), » quia
Hanc ergo vitam, de qua scripXumest: « Nunquid t multos fdiorum Israel converlit ad Dominum Deum
non ter.taiio est vita humaua super terram? (Job. ipsorum prsecedens ante illum parare Domino ple-
vn, 1), » in qua quotidie clamamus ad Dominum : bem perfectam (Luc. i, 16). > Et nobisadhuc prse-
t Libera nos a malo (Matth. vi, 15), > cogitur cepit, ut in medio nationis pravse et perversse, id
homo tolerare etiam remissis peccaiis, quamvis, ut est, inler iniquos cum quibus degimus, viam in no-
in eam veniret miseriam, primum fueritcausa pec- bis ipsis Domino paremus bene vivendo, qui ait :
calum. Productior est enim poena quani culpa, ne « Si quis diligif me, sermonem meum servabit, et
parva puiaretur culpa, si cura illa liniretur et poena. Pater meus diliget eum, et ad eum veniemus, et
Acper hoc vel ad demonstrationem debitse miseriae, mansionem apud eum faciemus \Joan. xrv, 23). »
..vtl a.1 enieiidafionemlabilis vitse, vel ad exercita- Polest per viam aclio designari, et per semitas co-
tionem necessarLspatieiitise, temporaliter hominem gitationes. Pra^cipit igitur 'nobis parare viam Do-
detipet pcena, etiam quem jam ad damnalionem tnini, et rcclas facere semitas ejus, quatenus et ex-
sempilernam reum non detinet culpa. Bene ilaque, teriorem conveisationem nostram, et internas men-
eum dictum- esset: « Dimissa est ink{uitas illius, > tis nostrse cogitationes ei~spinlaliler venienli prse-
subjunctum est: « Quoniam suscepit de manu Do- paremus.
mhii duplicia pro omnibus peccatis suis, > quia dum Vel eliam prsedicatoribus jubet parare viam Do-
peccaret, et posiquam peecare desiit, aftiictioneni mini. Parat eiiim viam Domini, qui raentibus aiw
praesenlis \itae sustimiit. Sequitur : dientium gloriam ejus prsedicat, ut eas et ipse post
VERS.5. — « Yox clamanlis in deserto : Parafe veniens per amoris sui prsesenliam illustrel. Parat
viam Domini, rectas facite in solitudine semitas Dei quisque rectus prsedicator „viam Domini, quoniam
noslri. > verba evhortationis prsecurrunt, atque per lioc veii-.
Imeirogatus Joannes Baptista-quis esset, respon- tas in roente-suscipitur. Sequitur :
dit : t Ego \ox elaroantis in deserto : Dirigite viam , VERS.4. — t Omnis valhs exaltabitur, el omnls
Domini sicul dixit Isaias propheta (Joan. i, 25). » mons etcollis humiliabitur, et eruntpravain dire-
Joannts ergo i'osdiciiur,quia \erbum prseeedit. Sic- j) x cta, et aspera in vias planas. >
ut enim es. usu nostrae locutionis cognoscimus, Quid hoc loco vallium nomine, nisi liumiles, et
vox ante sonat, ut verbum postmodum_possit audi- quid montium et collium nisi superbi homines de-
ri. Advenlum itaque Dominicum prsecurrens, Joan- signantur? In adventu igitur Redemptoris vafles
nes voxappellatur, quia per ministerium illius Ver- exaUalse, montesvero el colles humiliati sunt, quia
bum Patris auditur. Yerbum est ipsa cogitatio, quse juxta ejus vocem t omnis, qui se exaltat, humilia-
adhuc intia secret.i conscientiae retinetur; vox vero bitur, et qui se humiliat exaltabjtur. (Luc. xi\t
sonus index cogltationis. Yerbumquippe dicitur esse, II). >
quod intra animi sileatium mente concipimus; vox Prava aulem direcla flunt, cum malorum corda,
auiem, perquam verbum proferimus. Yerbum eliam per injustiliam detorta ad jusiitiae regulam diri-
est ratio, quseper vocem aiiditur. Sicut ergo quando gunlur. Et aspera in vias planas immutantur cum
verbum corde concipimus, necessaria est vox quasi immites atque iracundae menles per infusionem su-
quoddam vehiculum verbi, et licet ipsum verbum pernse gratiae ad lenitatis mansuetudinem redeunt.
per oris sonum ad alium transferamus, tamen ad Quandoverbum \eritatis ab iracunda mente non
integrum etiam intra nos manet, id esf, sic clausum recipifur, quasi asperitas itineris gressum pergentis
579 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 589
repellil. Sed cum mens iracunda per accepfam man- A dum apud se extollitur, repentino intercepta fina
'suetudinis graliam correplionis vel cxhorlationis terminatur. Nam flos feni et odoratu delectat et
verbum recipit, ibi planam viam prsedicator invenit, visu, sed citissime gloriam susevenustalis et suavi-
ubi prius, prse asperitale ifmeris pergere, id est prse- latis amittit, ideoque huic reclissime praesens ear-
dicationis gressum poncre, non valebat. His de pri- naliura felicitas assimilatur, quae nullatenus esse
mo adventu Salvatoris diclis, mox de secundo sub- diulurna valel.
ditur : Exsiccatum esl fenum et cecidit flos, quia carna-
VERS. 5. — t Et revelabitur gloria Domini, et lium decor temporalis in line consumitur. Quia
videbit omnis caro pariter, quod os Domini locutum Spiritus Dei sufjlavitin eo, id est sententia districti
est. > Judicis vitam carnis quasi viriditatem feni arefa-
Tunc enim revelabilur gloria Domini, quia « vide- ciens. < Yere fenum est populus quoniam tanquam
jbunt Filium horainis venientem in nubibus coeli fenum velociler arescet (Psal. xxxvi, 2). > — tYor-
cum virtute magna et majeslate (Mattli. xxi\, 50).» bum autem Domini, > id est Chrislus « manet, in
Nam quia omnis caro accipitur omnis homo, tunc, seleinum (I Petr. l, 25) > in ea carne, quam susci-
revelata gloria Domini, videbit omnis caro pariler tavit. Quid autem praedicalores ejus inter eos, qui
quod os Domini loculum est, quando, apertis coelis, B fenum sunt , agere debeant audiamus. Sequi-
ministranlibus angelis, consedentibus apostolis. in tur :
sede roajestaiis suse Christus apparuerit. Quem om- YERS.9. — « Super montem excelsum ascende
nes electi a reprobis pariler videbunt, ut et jusfi de lu, qui evangelizas Sion : exalta in fortitudine vo-
munere reiributionis sine fine gaudeant, et injusti cem luam, qui evangelizas Jerusalem : exalta, noli
in ultione supplicii perpetuo gemant. Videbii itaque tknere. Dic civitatibus Judse : Ecce Deus ve-
omnis caro, id est omnis homo pariter quod os Do- ster. >
mini locutum est de gloria sancloruni et daranatione Super monletn excelsumascende tu, id est commu-
Hialorum. Sequilur : nem caelerorum hominum conversalioiiem sublimi-
VERS. 6. — « Vox dicenlis : Clama. Et dixi : ter transcende, ut ab infimis cogitationibus ad su-
Quid clamabo? Omnis caro fenum, et omuis gloria perna desideria, et a terrenis actibus ad virtutum
cjus quasi flos agri. » exercitia conscendens, aliis exemplum appetendi su-
VERS.7. — « Exsiccatuni est fenum, et cecidit blimia prsebeas, lu qui evangelizasSion, id est specu-
flos, quia Spirilus Domini sufflavit in eo. Yere fe- lam provide circumspectionis contra singulorum
num estpopulus. » adventum vitiorum. Exaltu iu forliiudine robusti
VERS. 8. — « Exsiccatum est fenum, et ceci- operis voccmluse prsedicationis, qui evangelizas Je-
dit flos : verbum autem Domini manet iii seter- rusulem, id esl visionem illius pacis perpetuse.
num. > Exalta in liberiate vocemZuam, noli timere adver-
Vox, inquit, audila est Domini diceniis ad me : sarios, quia cito veniet pax quam annuntias. Dic
Clama. El dixi : Quid clamubo? Et ait: Omnis caro civitatibus Judm, id est Ecclesiis catholicse confes-
fenum. Fides propbetse probatur oraculo. Clama, sionis : Ecce Deus vester jam jamque veniet dare
inquil Dominus. Et propbeta : Quid clamabo? At- vobis v.isionem pacis sempiternse, qui temporaliter
que Dominus : Otnnis caro fenum. Yide jubentis im- pro justitia pugnalis. Unde et additur :
periura , obtemperaniis obsequium , interrogantis VERS.10. — « Ecce Dominus Deus in fortiluaine
affectum, obsequentis oraculum. Credit enim qui veniet, et bracbium ejus dominabilur : ecce merces
quod clamaret exposcit, et quod credidit prophe- ejus cum eo, et opus illius coram illo. >
tavit. Antequam vero Cbristus venisset, qui nobis In magna fortiludine venietDominus,-el brachium
gloriam vitse alterius innotuit, putabatur aliquid esse ejus, id est virtus ejus, dominabitur, quia « cum
gloria hujus ssecuii, vita carnis mortalis ; sed in eo venerit Filius horainis in majestate sua, et omnes
didicimus, quam fragilis et caduca sit. Unde nunc n angeli ejus cum eo, lunc sedebit super sedem ma-
vates, postquam ejus adventum annuntiavit, cla- jestatis suae, et congregabuntur ante eum, omnes
mare jubetur, quia omnis caro fenum, et omnis glo- gentes (Malth. xxv, 51). > Ecce tnerces ejus cumeo,
ria ejus quasi flos agri. quia tunc dicet his, qui a dextris cjus erunt: t Ye-
£t bene caro dicitur fenutn, quia velociler ab hac nite, benedicti Patris mei, possidete regnum quod
vita succiditur, et arescit, ac sicut fenum viridita- prseparatum est vobis a _conslitutione mundi
tciri habet nascendo, et decorem pullulando, sed (ibid. 54). »
abscissum siccatur, et in pulverem redigitur : ita Et opus illius, id est opus mercedis erit coram
caro mortalis in pueritia viret, et in juventute ni- ipso, quia pensabit et examinabit opus, cui tautam
tet; sed cum per morlem abscissa fuerit, pulvis ef- mercedem restituet, subjungens : < Esurivi enim, et
ficitur. dedistis mihi manducare (ibid., 55), > etc. Yel opus
Brevis quoque temporalis ejus gloria demonstra- ejus, id est genus humanum, quod ipse condidit,
tur, cum additur, quia omnis gloria ejus quasi flos erit coram eo, quando, sicut dictum est t congrega-
agri. Iniquorum quippe gloria flori feni vel agri buntur ante eum omnes gentes. > — t Omnes enim
coaiparatur, quia carnis gloria, dum nilet, cadit; manifeslari oportet ante tribunal Christi, ut referat
581 COMMENT.IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. VI. 383
unusquisque propria corporls , prout gessit, sive ._.tegens levat, atque fcetas oves, quae propter filios
bonum, sive roalum (II Cor. v, 10). > Sequi- infirmatae sunt, clementer portat, id est sanctos do-
tur : ctores, qui eis quos spiritaliter genuerunt dicunt:
YERS.11. — « Sicut pastor gregem suum pascel, < Facti sumus parvuli in medio vestrum, tanquam
jn braehio suo congregabit agnos, et in sinu suo si nutrix foveatJilios suos (I Thes. u, 7). > Qui fe-
levabit, fcetas ipse portabit. > minino genere nuncupantur et propter maternum
Inter homines Dominus, corporaliter conversans, afieetum et charitatis viscera misericordemque in-
gregem ovium suarum pavit sicut pastor, dicens : flrmationem. Portat igitur fmlas, quoniam eos pro-
< JSgo sum pastor jbonus, et cognosco meas, et pensiori pietate^sustentat, et sustollit atque prove-
cognbscunt me meae (Joan. x, 14). > Pavit gregem hit, qui misericorditer iiiflrinantur, ut infirmos lu-
suum praedicatione sua, et corpore ac sanguine suo crifaciant.
adhuc pascere eum non cessat. Qui et agnos, id esl Tunc enim vere impletur, quod scripluiro est,
mansuetos et innocentes ac simplices in brachio vir- quia «virtus in infirmitate perficitur (II Cor. xn, 9),>
tutis suse congregavit, et congregat, atque comple- Sed jam libelli hujus fiuem faciamus, ut in aliis
ctendo porfat, et in sinu pietatis suae fovens, et pro- opusculis sequenlia traetemus.

LIBER SEXTUS.

SEQUITUR CAPUT XL. J B Quod si moraliler hsec intelligi debent, per aquas
VERS.-12. •— « Quis mensus est pugillo aquas, et bonorum mentes fidei praedicamenta sequentium
eoelos palmo ponderavit ? Quis appendit tribus di- designari solent, sicut ait superius : t Beati, qui
gilis molem terrse, et libravit in pondere montes, et seminatis super omnes aquas (Isai. xxxn, 20). > Et
colles in slatera. > Psalmista : « Vox Domini superaquas (Psal. xxvnr,
Errorem idololatrise propheta raultipliciter impro- 3). > Hoc igitur loco quid aquarum nomine, nisi
haturus primo Deum docet esse incircumscriptum, electorum corda, signantur, quse per infellectum sa-
et immensum, alque pmnipotentem, et omnisapien- pientiae audilum jam supernse voeis acceperunl?De
tem, ut, quantae sit amentise lapideam vel metalli- quibus recte dicitur : Quis mensus est pugillo aquas,
cam imaginem Deum esse credere manifestius in- subaudi: nisi solus Deus? Sancli enim, qui, suble-
notescat. vante spiritu, ad summa rapiuntur, quandiu in hac
Quis mensus est, inquit, pugillo aquas, subaudi, vita mortali sunt, ne aliqua elatione superbiant, di-
nisi Deus, qui eas omnes pugillo suo includens men- spensante manu Domini, quibusdam tentationibus
sus est? Et quis palmo ccelosponderavil, nisi idem reprimuntur, ut nequaquam tantum proiiccre va-
condilor, qui eorum latitudinem palmo suo susten- leant, quantum volunt; quia pugillo Dei in mensura
tans ponderavit, ut orientalis pars et occidentalis C constringuntur, pugillo suo eos Dominus metitur,
ipsorum sequi ponderis essent, et aquilonaris non quia sic ipsos modificat, ut unusquisque eorum nec
praeponderaret australi, nec levior esset? Et quis infra minima negligens deficiat, nec ultra maxima
appendit tribus digitis molem lerrw, librans eam in superbiens tendat, nec minus conetur explere quam
medioaquarum,nisi summus Artifex? Et quis libra- snfficit, nec plus arripiat quam coepit, ne aut ad
vit in pondere tnontes, ut non ab alia parte magis mensuram quam debet non perveniat, aut eamdem
terram gravarent quam ab alia, et colles in slutera, mensuram deserens extra limitem cadat. Unde Co-
ut sequiponderis essenl, suspendit, nisi Creator ip- rinthiis ait Apostolus : « Non in immensum gloria-
sorum ? mur, sed secundum mensUram qua mensus est no-
Quantus ergo est iste, qui pugillo suo continens bis Deus, meusuram pertingendi ad vos (II Cor. x,
mensus est omnes aquas; et coelos amplitudine 13). » Recte ergo dicitur, quia mensus est Deus pu-
palmi sustinens ponderavit, atque terram super gilto aquas.
aquas tribus digitis appendit? Iroroensus esse non Quid autem coelorum nomine nisi menles justo-
dubitalur, qui haec agere poluit, non quia ipse cre - rumexprimuntur a cunctis terrenis contagiis intimo
dendus sit habere corporea membra,sed quia per p amore suspensae, in quibus jam Dominus quasi in
lias similitudines intimalur magnitudo potentise di- ecelestibus regnat? Cmlos igitur palmo ponderavit,
vinilatis ejus. Mensus est enim pugillo aquas, quia quia sanclis virtutum copiam larga manu tribuens,
v-riute aclionis suse inclusit eas, et quantum voluit qua suspenduiitur,pondus adhuc iniirmitatis".
exuberare fecit vel minui. Et cwlos palmo pondera- qua deprimuntur, non aufert. Ad ima namque trahit
vil, quia Iarga potentia suse operationis eos in sequi- eos caro ne extollat spiritus; ad summa trahit spiri-
tate disposuit. Et appendit tribus digitis molem ter- tus, ne prosternat caro; et sic, certo moderamine
r<E,quoniam trina viiiute fundavit eam. Similiter sublevante et deprimente manu Domini, ut dum
monteset colles trina potentia operationis instituit, unusquisque eorum jam quidem interius ad summa
jdest virtute, qua operatur Trinitasr rapitur, sed adliuc tentatur exterius, ne desperat.Q?
S33 HERYEI BURGIDOLENSISMONACIII i 384
nis lapsum vel elationis incurrat, quoniam nec ten - A_ Deus esse monstratus sit, videamus. quid illi, qui
tatio exterior culpam perficif, quia interior inlentio deeo falsa senfiunt,aestiiiienturapud eura. Sequitur-:
sursum trahil, nec rursum interior intentio in YERS.15. — « Ecce gentes quasi stilla silulae,,
superbiam elevat, quia lentatio exterior, dum et quasi momentum slalerse reputatae sunt ei : ecce
graval, humiliat, sed dum spiritus trabit, et caro insulse quasi pulvis exiguus. »
retrahit, subtilissimo judicii interni moderaraine in- VERS.16. — « El Libanus non sulficiet ad suc-
fra summa et supra infima in quodam medio anima cendendum, et animalia ejus non suflicient ad holo-
libralur. Cmlos ltaque Dominus palmo ponderavit, causlum. »
sicui Salomon testatur, quoniam i spirituum pon- VERS.17. — « Omnes gentes quasi non sint, sic
derator est Dominus (Prov. x\i[, 2). > sunl coram eo, et quasi niliilum et inane reputatse
Quid vero per terram, nisi Ecclesia figuratur, qusa sunt ei. »
semen praedicationis suscipit, et fructum boni operis Gentes idolis servientes repulatm sunt ab eo quasi
reddit? Dominus ergo tribus digiiis appendil molem siilla siiulm, id est pro nihilo, sicut stilla aquse dc-
lerrm, quoniam in gratia fidei suspendit gra\uatem cidens ex silula pro minimo ducitur a portaule, quia
Ecclesise, ut quse sursum suiil quaerat, nou quse su- \elut a vase deciderunt ab Ecciesia fidelium in ido-
per terram. Nam propter divinam Trinitatem per B • lolalriam. Momenium vero dicilur a molu, id eslmi-
tres digitos designatur fides, quamvis et dona Spiri- nima inclinatio librae, el celerrima in allerutram
tus sancli nomine digitorum intelligi possint, sicut parlem, quae fit ex parvo pondere. Genles ergo repu-
jait Psalmisia : « Quoniam videbo coelos luos, opera talm sunt Dco quasi momenlum staterw, quod levi
digitorum tuorum (Psal. vm, 4), id est sanctos, motuflectitur in quamlibel partem, quia mente sunt
quos operata est gralia spiritualium donorum tuo- instabiles, et ab sequitate semper exorbilanles. Hoc
rum. His itaque digitis, id est gratia lidei, appendi- etiam in libro Sapientiae sic diciiur : « Quoniam
iur moles animae noslrse, ut, terrena transcendens lanquam momentum stalera; sic ante tc esl orbis
suspendatur in aroore et contemplatione ecelesliursi. lerrarum , tanquam gutta roris, anlelucani , quae
Quid auiem monlcs et cotles nisi sanctos expri- descendit in terram (Sap. xi, 25). » Pro niinimo
munt, qui per viiae meriluni coelestibus appropin- itaque sestimantur apud Deum universi, qui~in
quant? Salomon vero dicit, quia « pondus et statera mundo sunt, nequiliam sectanles. Sed et insulm ma-
judicia Doinini (Prov. xvi, II) > sunt. Libtavil igi- ris cum habitatoribus suis reputalae sunt quasi pul-
tur inyondete montes, et colles in staieta, qaia san- vis exiguus, qui in radio solis cernitur ad magnitu-
elos in judiciorum suorum juslo moderamine, sic- dinem Dei.
ut supra dictum est, ad alta suspendit. Sequilur : u Libanus autem est raons mirse allitudinis, arbori-
VERS.15. '— « Quis adjurit spirilum Domini. aut bus abundans et uberrimis pascuis. Sed Libamts
quis consiliarius cjus fuit, et ostendit illi ? » cum lignis el animalibus suis non sufiicit ad holo-
YEP.S.14. — « Cum qui iniit consilium, et in- cjiusium Domini, quia, etsi cuncta animalia, quse
sliuxit eum, et docuit cum spmilam jusfiliae, et eru- pascunlur in Libano, immolentur ei. etjligna quse
Uiviteum scientia, et viam prudentise osteudit illi ? > ibi sunt omnia surclderentur ad comburenda holo-
Quis adjuvit spiii'um Domini ? Subaudi : nullus, causta, non satis esse possent ad placandam tanlam
quia omnipotent, 'est. Aut quis consilianus ejus fuil, majestatem. Hsec dicit, ut errorem geniilium de-
el oslendit ei quid agere debeat? subaudi : nullus, struerei, qui sanguine pecojum seslimabant seposse
quia no\it omnia, ncc aljunde scientiam accepit, et placare Deum in simulacris suis.
ips-i fous sapientise, in quo sunt omnes thesauri Quod aulero praeroiserat, quia ger.tes quasi stilla
sapienli.c ct scicntise absconditi. Cum quo iniil con- silulm reputatw sutit, adbuc innuit subdendo, quo-
ffilium ul instrueretur ab eo? subaudi: cum nemine, niam omnes gentes quasi non sint, sic sunl coram eo.
quoniain aelernaliler omnia scit. « In quo etiam Nam quia recessei unt ab eo qui solus veraciter ait:
eorte vocati sumus, praedestinati secundum propo- j^ « Ego sum qui sum (Exod. m, 14), » merito sic
silum cj'is qui operatur otiuiia secundum consibum esse dicuntur, quasi non sini,'qaoxn&m ad non esse
voluntaiis suae (Ephes. i, 11). » Et quis docuil eum tendunt per nequitiam, licet omnino nihil esse ne-
semitamjuslitiw, id est per quam viam subtilitatem queanl. Ostenso itaque, quia immensus est Deus
justilise suse duceret eis miserando quibus justum omnipotens, et omnia no\it, et quod omnes gentes
erat, et eis irasccndo quibus juste irasci debeat ? pro nihilo reputatse sunt ejus magnitudini, redar-
Subaudilur nulius : quia secundum Apostolum , guit imprudentiam gentilium, subdendo :
« Cui vult miseretur, et quem vulf, indurat (Rom. YERS.18. —« Cui ergo similem Deum fecistis ?
jx, 18). > Et quis erudivit eum scieniia? Nullus, Aut quam imaginem ponetis ei? »
quia sine initio scit universa. Et quis viam pruden- YERS.19. — « Nunquid sculpfile conflavit faber,
lim ostendil ilii, per quam incederet eligendo bona, aut aurifex auro figuravit illud, et laminis argenteis
et respuendo rriala atque prudenter agendo per om- argentarius ? >
iiia?Nullus ei quidquam borum suggessit, quia per Gum sit Deus incircumscriplus et incorporeus,
se ipsum omnia potest, et omnia scit. Sed cum cui fecislis eum shnilem fabricanles vobis ex materia
tantae magnitudinis atque potentise ac sapientiae deum? Aut quam hnaginem ponetis ei, qui spirilus
585 COMMENT. IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. VI. 3Sft
est? Nunquid faber conflavil aliquqd scutplile simile A, biliter poterit horum Creator videri (Sap. xm, Sj. *
ei qui mensus est pugilo aquas et coelos ponderavit Nunquid etiam non intellexislis fundamenta terrw
palmo ? Aut uurifex auro figuravil illud simulacrum quae suiit ab eo condila, ut per hoc iutelligeretis po-
quod ei simile sit qtii bbravit in pondere monies et lentiam virtutis ejus. Sequitur :
colles in slatera ? Aul argentarius laminis argenteis YERS.22. — « Qui sedet super gyrum terrae, et
faciet ejus imaginem de quo dictum est : < Quis habitatores ejus sunt quasi locustae. »
adjuvit Spiiitum Domini, aul quis consiliarius ejus Non ait : Qui scdel super lerram, sed super gyrvm
fuit? - Nequaquam, quia sicut subditur : terrm, id est : prbem terrarum, seJ.e! cnim svpcr
VERS.20. — « Forte lignuni et imputribile elegit omnem (erram pariter, qui super ambiUim tCi<\B
aiiifex sapiens, et quser.t, quomodo staluat simula- sedere dicitur, cumret ipse repkai orbem ieuve.
crum, quod non moveatur. » Per hoc igilur magnitudo ejus deciaiaur, et qnia
Ordo propheticse disputationis diligenter est in- nullum simulacrum ei simile fabricari possit, ad
tuendus, quia primo Deum omnia circumplecti et cujus magnitudinem omnes habitatcres orbis quasi
sustentare docet, deinde omnipotentem esse decla- locuslm, id est rainimi. Non lameii juxia corpoream
ral eum, et sapienliam ejus esse incomprehensibi- moiem sedere super gyium feirse puiandus esf, cum
lem, et quod ad immensitatem ejus omnes genles B ' ipse sit Spiritus, sed quia ubique tertarum lotus
est,
quasi niliil reputenlur; deinde opinionem illam, et ubique regnat. Sedi quippe cui praesidet, id est,
quse de idolis erat, aperta ralione devincit, quod gyro terrse inteiior et superior manet : intcrior
omniuin Dominus, qui et ineircumscriptus esl, ct scilicet per sublilitatem, et superior per poten-
imniensus est. templis nequeat includi saxeis, aut tiam : interior quia replet, superior quia regnat.
imagine aliqua figurari, quod omnis beneficii lar- Bene itaque dicitur : « Qui scdet super gyrum ter-
gitor sanguine victimarum non egeat, aut placelur ; rae. » Sequitur :
quod onmiuni denique Creator et gubernator non « Qni evtcndit velut nihilum coelos, et expandit
possit hominis manu creari; quod postremo Deus, eos sicut tabernaculuro ad inbabitatidum. >
ad cujus homo imagincm cst faclus, non debcat in Cmlosextendit velut nihilum, id est, subtiiissimos
melallis et simulacris aestimari. Nam et Aposlolus atque tenuissimos quasi fumum.
simili modo pliilnsopbatus est apud Alhenienses, El sicut labernaculum expandit eos ad inhabitan-
dicens : < Deus, qui fecit mundum et omnia, quse dum, utsub eorum rotundo tegmine quasi in labcr-
in eo sunt, hic coeli et terrse cum sit Dorainus, non naculo habiiarenl homines, et animalia reliqua. Se-
in manufaciis templis babitat, nec raanibus bomi- quitur :
num colitur indigens aliquo, cum ipse det omnibus VERS. 25. — « Qui dat secrelorum scrutato-
vilam, el inspiralionem et omnia (144) (Act. xvn, res quasi non sinf, judices lerrae \elut inane fe-
21). » El post pauca : « Genus ergo cum simus cit. »
Dei, non debemus seslimare auro aul argento aut Scrulatores, id est philosophos et sapientes saecull
lapidi sculplurae artis, ct cogiiationis'homims divi- dedit Dominus quasi non sint, quemadmodum Apo-
num esse siniile (ibid, 29). stolus ait: « Ubi sapiens? ubi scriba? ubi conqui-
Juxta tropologiam vero possumus dicere, quod sitor hujus sseculi ? nonne stultam fecit Deus sa-
increpentur principes haercticoium diversa idola de pientiam hujus saeculi? » (I Cor. i, 20.) Sed e£
corde suo ttngentes, quse vel eloquii venustate quod judices terrm, qui Christianos injuste damnabant,
interpretatur argentum, vel splendore auri, quod fecit velut inane, potentiam eorum auferens. Hsec
refertur ad sensum, vel ligno impulribili, quse vi- enim duo genera hominum, id est sapientes sseculs
liora sunt dogmata et perpelua putantur a fingenii- et judices multum resistebant evangelicae prsedica-
bus, et dialectiea aiie flrmantur, ne moveantur, tioni, el idcirco specialiter de illis sententia divini-
et corrtiant, sed solida radice consistant. Sequi- tus proferri debuit. De quibus addilur :
tur: j) VERS. 24. — « Equidem neque plantatus, ne-
< VERS.21. — t Nunquid non scilis ? nunquid que satus, neque radicatus in terra truncus eo-
non laudistis? nunquid non annuntiatum est ab rum. >
initio vobis ? nunquid non intellexisiis fundamenta Nulla enim foiiitudine corpus eorum in lerra
terrae? » solidaium est, ut non facile subverti posset. Sequi-
Nunquid naturali ingenio non scitis, quia nulla tur :
creatura similari potest Creatori? Et si naturaliter « Repenle flavit in eos, et perierunt, et turbo»
hoc non potestis scire, nunquid saltem non audislis quasi stipulam auferet eos. > Repenle flavit in eos
a praedicatoribus ? Et nunquid hoc non annuntiatum Dominus, idesl ex improviso senlentia judicis ve-
esl vobisab initio ? Quoties audislis, quia t in prin- nit super eos^- et per mortem a viriditate vitse prse-
cipio creavit Deus coelum et terram (Gen. i, 1), > senlis aruerunt; et lurbo Dominicae animadversionis
ibi enim, quis esset Creator intelligere potuistis. rapuit eos ab hacvita, velut stipulam, aridos et inanes
t A magnitudine enim speciei et crealurae cognosci-- ad comburendum. Postquam vero Dominus opei a

(144) Alias, ossa.


587 HERVEI BURGIDOLENSISMONACIH 588
potentise suae et magnitudinem suam declaravit, A quia rectorem non habemus aut defensorem. Unde
rursus eos qui se in aliqua imagine eum posse figu- nunc divinitus increpatur, cum dicilur : t Quare di-
rare putabanl increpat, dicens : cis Jacob, et loqueris, Israel: Abscondiia esl via mea
YERS.25. —< Cui assimilastis me et adaequaslis, a Domino, et a Deomeo judicium meum transivit? t
dicit Sanclus? > Nostris quoque lemporibus magna pars populi
Id est cui imagini me similem, etsequalem feci- hujus, qui Chrislianus appellalur, similia loquitur,
stis, qui tam magnussum? Sequitur : dum Deum exislimal aut non videre tol iniquitales
YERS.26. — < Levate in ccelum oculos veslros, quae hic aguntuv, aut juslo judicio permittere fieri.
et videle quis creavit haec» Dicit enim : Abscondila esl via mea a Domino, qui
Id est in coelum suspicite, et quis sit, qui ea suam conversationeni ab eo conspici non aeslimat :
quae ibi sunt creavit, intelligile. Yani sunt enim -ei judicium suum a Deo transisse loquitur, qui se
omnes homines, quibus non subest scientia Dei, et nequaquam ab eo juste jam judicari in bis, quas pa-
de bis, quaevidentur bona, non potuernnt eum qui titur, putat. Qui et subsequentibus verbis increpa-
est intelligere, nec operibus attendentes i.rnove- tur, quibus dicitur :
runt,fquis essel artifex. « Invisibilia enim ipsius. a VERS.28. — « Nunquid nescis, aut non audisti :
creatura mundi, per ea quse facta sunt intellecta, B Deus sempilernus Dominus, qui creavit terminos
conspiciuntur, sempiterna quoque virtus ejus et terrse, non deficiet neque laborabit, nec est investi-
divinitas, ut sint iuexcusabiles (Rom. i, 20). Se- gatio sapienlise ejus? >
quitur : Qui viam luam dicis a Dommo absconditam, et
< Qui eduxit in numero militiam ccelorum (145), judicium tuum a Deo transiisse, nunquid per te
et omnes ex nomine vocat. » Miliiiam cmlorumstel- ipsum dicis, aut ab alio non audisti, quia Deus, qui
!as voeat, sicut oslendit Moysesdicens de quibusdam, sempiternus est Dominus, et creavit non solum ista,
t quia transgrediuntur pactum Domini, ut vadant quae cernis, sed et novissimos orbis terminos, ut
el serviant diis alienis, et adorent eos, solem el lu- omnia, quse intra ierminos ejus sunt, inlelligatur
nam, et omnem mililiam coeli (Deut. xvn, 2). > creasse, non deficiet, eum sit seternus, neque labo-
Educit igitur in numero tnilitiam cwlorum, quia cer- rabit, cum sit impassibilis, nec investigari poiest
tis temporibus sidera profert, ut luceant, et nume- ejus sapientia? Nam si ab eo transiisse judicium
rum eorum in sua sapientia continet. Et omnesstel- tuum dixeris, eum, qui crea\it oainia, etdominatur
ias' ex nomine vocat, quia ipse soius novit earum universis seterna potestate, ac regit, et disponit om-
nomina. Hoc et per Psalmistam sic dicilur : « Qui < Q nia, defecisse putabis a consueta gubernatione cun-
numerat multitudinem slellarum, et omnibus eis ctorum, quasi in gubernando et disponeudo labora-
nomiua vocat (Psul. CXL\I,4). » Sive militiam cwli ret, qui sine labore condidit omnia, et sine inquie-
angelos inlerpretari possumus, et onmes coelorum tudine regit universa. Et si viam tuam ab eo pula-
exercitus. Sequitur: eris abscouditam, sestimabis sapienliam ejus, qui
< Prae multitudine foiiiludinis et roboris virtu- novit sp-lernaliter omnia, exiguam esse. Nam quod
tisque ejus neque unum reliquum fuit. » Neque ipse nequeat deficere, comprobalur ex eo, quod
unum liorum siderum reliquum fuil, id est nec unum subditur :
defuit prw multitndine forlitudinis ejus qui creavit YERS.29. — < Qui dal lasso virtutem, et his qui
lisec. Multimoda namque est illa virtus, quse sic non sunt fortitudinem, et robur multiplicat. »
ornnia haec operata est, ut nec unum deesset, et Quomodo enim deficiel aut laborabit, qui lassum
magnitudo fortitudinis ejus suo facit ordini semper confoiiat? Eos vero, qui non sunl, appellat illos, ut
cuncta servire. Sequitur : aestimo, de quibus aii Aposlolus : t Quoniam igno-
VERS.27. — t Quare dicis, Jacob, et loqueris, biliamundi et contemplibilia elegil Deus, et ea quae
Israel: Abscondita est via mea a Doraino, et a Deo non sunt, ut ea quaesunt, destrueret (I Cor. i, 28). >
judicium meum transivit? > ] Et his fortitudinem boni operis atque robur menlis
D
Decem tribus, quse jam captivse tenebantur in Dominus tnultiplicat. Quorum fortitudo consequen-
Assyriis, cum hsec Isaias loqueretur, prse nimietate ter ostenditur cum dicitur :
malorum quae patiebanlur, ad hoc devenerant, ut YERS.50. — « Deficient pueri, el laborabunt, et
aislimarent Deum ignorare quae hic aguntur, dum juvenes in infirmilale cadent. >
se plus quam justum erat affligi putarent. Dicebat YERS. 51. — « Qui aulem speraiit in Doniino,
enim ille populus : Absconditu est via mea a Domi- mutabunt fortitudinem, assumenl pennas sicut aqui-
no, id est actionem meam Dominus non videt: et a lae, current et non laborabunt, ambulabunt et noh
Deo tneo judicium tneum transivit, id est judicare deficient. >
me Deus omisit, quia indigne tot mala patior. Ac si Pueri, id est adolescentes deficient labore, et ju-
diceret : Ad Deum terrena nou perlinent, quia se- venesinfirmabuntur, id est qui inter sseculares ma-
dens in coelo non considerat, quid unusquisque no- gna incolumitate vigent, ac robuslissimi sunt et agi-
strum faciat; et ideo non injuste hic aftligimur, les, faligabunlur in laboribus suis, et infirmi erunt,

(145) Alias, eorum.


389 COMMENT. IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. VI. 590
quia et florens setas cito concidet, atque corpora A viebant pecc.ito, serviant nunc jusliliae. Sequi/u,*':
robusla marcescent. Qui autem sperant non in suis t Accedant, et tunc loquantur, simul ad judiciuia
viribus, sed iit Domino, valentiores erunt omnibus propinquemus. >
viris saecularibus Accedanl ad me per fidem, et tunc loquantur, sic-
Mutubunt fortitudinem, quia qui prius erant fortes ut scriplum est : < Credidi, propter quod locutus
in carne, fortiores erunt in spiritali opere. Alia est sum (Psal. cxv, 10). » Qui enim longe est a Deoin
enim fortitudo justorum, et alia reproborum. Ju- errore, nescit recta loqui. Simul ad judicium pro-
storura quippe forlitudo est carnem vincere, pro- pinquemus, ul videntes in cordibus suis vel quae
priis voluptatibus contraire, delectationem vitaeprse- bona perceperunt a me, qui omnibus vitam et in-
sentis exsfinguere, hujus mundi aspera pro seternis spirationem et omnia tribuo, vel quse mala benefi-
praemiis amare, adversanlem inimicum in corde su- ciis meis perverse vivendo reddiderint, justiflcent
perare. Reproborum vero fortitudo esl transitoria me, et pravitates suas corrigant. Sequitur :
sine cessalione dilLgere, conlra flagella eondiloris VERS.2. —« Quis suscita\it ab orienle justum,
insensibiliter perdurare, ad inanem gloriam etiam vocaviteum,utsequereturse?DabitincOnspectu ejus
cum detrimento vitse pervenire, bonorum vitam non gentes, etreges obtinebit,dabitquasipulverem gladio
solum verbis et moribus, sed etiam gladiis impu- B ejus et sicut stipulam venlo raptatam arcui ejus.'»
gnare, in semetipsis spem ponere, iniquitatem quo- YERS.5. — « Persequelur eos, transibit in pace,
tidie sine ullo desiderii defeclu perpetrare. Quam semita in pedibus ejus non apparebit. »
bene utramque fortitudinem propheta nune com- Judaicus populus vocatur oriens, quia de ejus
plexusest, dicens : t Qui autem sperant in Domino, carne ille natuscst, qui sol justitiae appellatur. Ju-
muttibunt fortitudineml > Qui enim nequaquam stus vefo dicitur idem Salvator noster, « qui pecca-
sunient, sed mulabunt, dixit, profecto patenter iu- tum non fecit, nec inventus est dolus in ore ejus
notuit, aliam esse quse deponitur, et aliam quse (I Petr. II, 22). » Ait ergo Pater : Qui suscitavil ab
inchoatur, oriente justum, id esl a Judaico populo Christuin,^.
Assumunt aulem pennas sicut aquilw, quia con- nisi ego? Quem vocavit idem Pater, ut sequeretur se
templando volant. Currunt, et non laborabunl, quia ad populos nationum, quia <non potest Filius a se
velocibus magna' celeritate prsedicant. Ambulant, et facere quidquam, nisi quod viderit Patrem facien-
Tiondsficiunt: quia intellectus sui velocitatem reti- tem. Quodcunque enim fecerit ille, hoc et Filius
ttenl, ut tardioribus condescendant. similiter facit: Pater enim diligit Filium, et omnia
Ycl qui nunc in bono opere fortitudinem habent, demonstrat ei quae ipse facit (Joan. v,"19). > Jure
in resurrectione mutdbunt fortitudinem, quia t mor- ergo Pater vocare dicitur Filium, ut sequatur se in
lui resurgent incorrupti, et nos immutabimur indifferenti operatione et inseparabili, quia Filius
-
(I Gor. xv, 52). — t Seminalur enim corpus in ex Patre est. Qui scilicet Pater dabit in conspectu
Inflrmitate, sed surgit in virtute (ibid. 45). > ejus genles, secundum quod 1'egati populorum ad
Assumentpennas, id est volatum ul aquilm, quando Holofernem dixisse feruntur :« Ecce nos servi Na-
rapientur in nubibus obviam Christo in aera. Cur- buchodonosor regis magni in conspectu tuo sumus :
rent et non laborabunt, quia - tunc saliet sicut cer- utere nobis, ul placet lante faciem luam (Juditk m,
vus claudus (Sup. xxxv, 6). » Unde et per Mala- 1-7). > Dabit ergo in conspeciu ejus gentes, ut in
chiam eis, sicut jam ssepe diximus, promittitur: omnibus utatur els, prout libuerit. Et ipse reaes ob-
t Egrediemini, et salietis sicut vituli de armento tinebit, id est superabit spirilaliter, et capiet, ut ser-
(Malach. iv, 2). > viant ei, et adorent eum omnes geiites.
-, Ambulabunt et twn deficienl, quando t sequentur Gludium vero ejus appellat t gladium spiritus,
Agnum quocunque ierit (Apoc. xiv, 4). » Namque quod est verbum Dei (Ephes. vi, 17), > et arcum
per illam immutationem detrahetur ab eorum cor- e_usScripturam sanctam, de qua ad corda bominum
poribus omnis corruptibilitas, et tarditas, omnisque D sicut ferientes sagittae sic lerrenles sententise ve-
molesliseseusus, et omnis fragilitas, ita ut quocun- niunt quoniam « arcum suum tetendit, et paravit
que voluerint ire, sine mora et difficultate possint, illum (Psul. VII, 15). > PM/MSaulem et stipula levis
el agere quidquid plaeuerit. Cum ifaque Deus tan- et arida, quam ventus facile impellit, levitatem pec-
lam virtutem sperantibus in se tribuat, manifestum cantium, qui vento tentationis agiiantur, designat,
est, quia ipse non deficiet, neque laborabit. Sequi- quia peccator audirc meruit: « Pulvis es, et in pul-
tur : verem reverteris (Gen. m, 19). > Et iterum de pec-
CAPUT XLI. , catore dictum est: « Slipuiam siccam persequeris
VERS.1. — « Taceant ad me insulae, et gentes mu- (Job XIII, 25). >
tent fortitudinem. > Dedit ergo Pater quasi pulverem gladio ejus, et
Insulm, quae procul in mari sunt, taceant ad me sicut stipulam vento agitaiam arcui ejus, quia pvse-
audiendum, ut jam non veteres errores loquantur, dicatio illius omnes paganos peccatores invenit, et
sed doctrinam meam auscultent. Atque genles mu- aridos inanesque, el vagos, ut nullo pondere ratio-
tent fortitudinem sperantes in Domino, ut quae fortes nis aut veritatis aute eum stare valerenl, sed Ievi-
erant in carne, fiant fortes in spiritu; et quseser- tate sua diffugerent. Quos ille gladio praedicalionis
S91 HERYEI BURGSDOLENSISMONACHI 332
suse fugientes persequensde loco ad locum, in doclo- A poris, quando fiebant idola, dicens glutino ferri vel
ribus transivitm pacc, cum jam, crescente fide, nul- seris: Bonum est, id est bene fabricatum est: et post-
lus auderet sanclis ejus bellum infene. Et setnila quam perfecit ipsum idolum, posuit in loco suo, et
in pedibusejus non apparuil, quia super inimieorum confortavit in clavis, ne aliquo impulsu moveretur
suorum colla, quocunque pergeret, calcavil, et vc- aut caderet. Sic loquebatur qui aliquem gentilem
lut terram non tetigit. nuper conversum confortare volebat in fide. Post
Yel in ejus conspectu reges et gentes colla sub- gentium itaque conversionem alloquitur ipsam Ec-'
mittent, el gladio illius ac sagittis adversse potestates clesiam de gentibus, et contra perseculionem infi-
dicens:
quasi stipula subjicientur et pulvis. Persequelur eos delium corroboraf,
YERS.8.-—•t Et tu, Israel, serve meus, et „acob
reges scilicet et piincipes gentium singularum, et
semen Abrabam amici mei. »
perlransibit in pace ad pacem cunctos vocans, ut quem elegi,—
reconcilientur Deo. Semila in pedibus ejus non appa- YERS.9. In quo apprehendi le ab exlremis
rebit, id est vise laborem non sentiet, nec aliquam tevtfse, ct a longinquis ejus vocavi le, etdixi libi :
imbecillitatisliumanailassiludinerii, sed « de torren- Servus meus es lu, elegi te, et non abjeci te, > etc.
te in via bibet, proptcrea exaltabil caput (Psal. cix, . Nam spiritualis Israel sive Jacob est iste, de quo
B nunc agitur, de quo et Apostalus ait : <,4)uicunque
7).J Sequitur :
VERS.4.— « Quis hsec operatus est, et fecit vo- hanc regulam seculi fuerint, pax super illos et mi-
cans generaliones ab exordio?EgoDominus, piimus sericordia et super Israel Dei (Galat. \i, 16). > Hic
et novissimus ego suiii. > cst enim Israel Dei, id est populus credentiuro, qssia
Quis hcec,quse supra dicta sunl, operatus esl, nisi qui ex fide sunt, hi filii sunt Abrabse, qui est pater
ego Deus Pater, qui et singulas generationes ab omnium nostrum sicut scriptum est : t Quia pa-
exordio mundi ad cognilionem meam voeavi? Ego tiem multarum genlium posui te ante Deum, cui
Dominus operatus sum. Nara primus el novissimus credidisti (Roirt. iv, 17). > Populus crgo, qui ex
ego sum, ideoque et in antiquis et in novissimis gentibus ad fidem congregalus esl, setnen Abrahm
temporibus humanum genus vpcavi ut seropiiernus vocalur, sicut et Aposlolus dicit : t Si autem vos
Domimis. Vocavi namque per angelos, per Noe, per Chrisli, ergo Abrabaesemen estis secundum promis-
Abraham, et per cseteros ratriarchas, per legislato- sionem hseredes (Gal. m, 29). » In quo Abraham
rcm, per piopbetas, per doctores in anliquis tempo- apprehensus estidem fidelium populus, sicut ostendit
ribus, et in novissiniis per novae graliae praecones. Apostolus, cum ait: t Providens autem Scriplura,
Senuilur: , quiaexfidejuslificat gentes, praenuntiavit Abrahae,
VERS.5. — « Viderunt insulae et timuerunt, ex- quia benedieentur omnes genles in te (ibid. 8,
trema terrse obslupuerunl, appropinquaverunt et 9). >
accesserunt. > Hic ilague populus filiorum Abrahaede tolo orbe
Insulm, id est reraotiora loea Occani viderunt eonvocatus est. Gui ad fidem ingresso Dominus ait:
gentes, qua? sunt in orbe, datas quasi pulverem jSeruustneus es tu, quia hunc specialiier obedientem
gladio Justi mei, et timuetunt, quoniam t initium reperii. Grande enim privilegium eleclionis est, cum
sapienlise timor Domini (Eccli. i, 16). > Extrema Dominus aliquem prse cseteris dignatur appellare
terrm, id est limites mundi, audita prsedicaiione suum. Elegi, inquit, te, utmeus esses, ct non abjeci
evangelica, obslupuerunt, et immanitatem peecami- te, licet in tenlaliones varias incideris. Vel primiti-
num suorum exborruerunt, atque damnationem, vam Ecclesiam possumus nunc Istael accipere,
quae lalibus imminet, expaverunt. El posl timorem quam ab extremis lerrw el a longinquh ejus vocavit
appropinquaverunt per fidem ad hunc Justum, qui de universis nationibus eongregans primum popu-
gladio suse praedicationis omnes trucidat, ut salu- lum Judseorum. Sequitur :
briter vulnerantur, et accesserunt per operationem. YERS.i 0. — t Ne timeas, quia ego iecum sum :
Sequitur : D nec declines, quia ego Dcus tuus. >
VERS.6. — « Unusquisque proximo suo auxilia- Ne timeas saevitiampersecutorum, quia ego tecum
bitur, et dicet fi atri suo : Confortare. > sum, qui te protegam, et opera tua dirigam : nec de-
VERS.7.— « Confortavit faber serarius perculiens clines a via veritatis blandimenlo seductus inflde-
eum malleo, qui cudebat tunc lemporis djcens glu- lium, quia ego sum Deus tuus, qui te illumino. Se-
tino bonum esse, et confortavit eum in clavis, ut quitur : t Conforlavi te, et auxiliatus sum tui, et
non moveatur. > suscepit te dextera Justi mei, » id est Christi. Hoc
Vnusquisque accedentium ad Christum auxiliabi- manifestum est. Sequitur •
lur proxhno suo, ut t qui audit, dicat: Veni (Apoc. YERS.11.— « Ecce conlundentur et erubescent
xxn, 17). > Illa est enim vera charitas, quae sic ; omnes qui pugnant ad\ersum te. >
feslinat ad Deum, ut non relinqual proximum. Et; Erubueruut hosles Ecclesiae,quando fidelitas prae •
unusquisque firmior imbecilliori fralri suo dicet: valuit, et infidelilas paulatim defecit cum adjutori-
Confortare in Domino, quia nihil sunt idola quse: bus suis. Unde et adhuc evidenler subditur :
deos esse putabas. Confortavit enim idolum faber t Erunt quasi non sint, et peribunt viri qui con-
mrurius perculiens cum malleo, qui cudebat tunc tetn- tradicunt tibi. »
E35 COMMENT.IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. VI. 594
VERS.12.—« Quseres eos, et non invenies viros A turbo disperget eos, et tu exsultabis in Domino, et
rebelles tuos : erunt quasi non sint, et veluli con- in sanclo Israel tetaberis. »
sumptio hominis bellantis adversum le. > Quid hoc loco per monles el colles nisi eos accipi-
Id est velut si conlra quilibet homuncio conetur mus, qui ex sseculSri potentia tument? Triturabis
id est conteres prsedicando
pugnare, et dum contra bellaverit, consumatur, et ergo, inquit, montes,
nihil fiat." Hic evidentissimum de exlerminafione corda superborum sseculi potentum, etcolles, idest
inimicorum Ecclesise prolalum est oraculum. Se- principes elatos pones quasipulverem,id estfacies,
ut se pulverem esse cognoscant.
quitur J;
id est agitabis eos doctrina tua, el ven-
15.—« Quia ego Dominus Deus luus ap- tusVenlilabis,
manum libi : Ne'ti- tollet, id esl vita prsesens, quse sicut ventus ve-
prebendens tuam, dicensque iociter transit, per mortem eos auferet, et lurbo Do-
meas, ego adjuvi te. >
hiinicse animadversionis disperget. Yila autem
Ego sum Deus, qui apprehendo manum tuam, ut ventus appellatur sicut Job dicit: t Memenlo quia
te sustentans deducam, et dicas mihi . «,Tenuisli ventus est vita mea (Job vn, 7). > Et sententia ju-
manum dexteram meam, elinvolunlate tua deduxisti dicis appellatione turbiuis designantur, sicut et
nie, et cum gloria suscepisti me (Psal. LXXII,24). » B supra dictum est, quia turbo quasi stipulam auferet
Ego sum, qui dico tibi: Ne timeas ullumadversa- eos. Hostibus ergo fldei sublatis et pace data lu
rium vel laborem auoniam ego adjuvi le. Sequi- exultabis in Domino, quia totum orbem tibi subje-
lur - cit.
YERS.14. —< Noli timere vcrmis Jacob, qui mor- Vel hoc significat, quod praedicatio evangelica
tui estis ex Israel. » conterat adversarias poteslates, et spiritalem nequi-
Vermis Jacob vocatur Ecclesia imitans iltum, qui tiam elevantem se conlra scientiam Dci, quse pro
ait: < Ego sum vermis et non homo (Psal. xxi, 7). t varietate superbiae montes appellantur et colies,
Yermis enim sine semine procreatur, et illi sine se- illisque sublatis, ct turbinis more dispersis exsultef
mine corruplibili sunt-generati. < qui non ex san- Israel in Domino. Rursus de gentium conversione
guinibus, neque ex voluntate carnis, sed ex Deo sermonem inchoaf, dicens :
nati sunt (Joan. 1, 15). » Yennis conculcatur, sicut VERS.17. — « Egeni et pauperes quserunt aquas,
el Ecclesia lunc ab impiis conculcabatur, ef abjecla et non sunt; lingua ipsorum siti aruit. Ego Do-
erat. Vermis ore terram penetrat; sicut ei Ecclesise minus exaudiam eos, Deus Israel non derelinquam
sermo corda fidelium terebat. Hinc ergo vermi, id eos.
est Eeelesiae Dominus'praecipit, ne liineat adveisa- Egeni namque et pauperes vocantur gentiles in-
rios. Cujus electi sunt huic mundo spiritaliter ternas divitias non habentes, qui quaerebant aquas
mortui, ut Deo vivant, sicut eis et ab Apostolo dici- verae scientise, sicut jElhiops ille, qui venerat ado-
tur : t Morlui enim estis, et vita vestra abscondita rare in Jerusalem, et revertebatur sedens supei cur-
est cum Christo in Deo (Coloss. m, 5). » Et his quo- rum suum legens Isaiara prophetam. Sed non erant
que ne timeant, imperatur. Sequitur : eis-aquse, sicut nec jEtbiops aquam intelligenliae
< Ego auxiliatus sum tui, dicit Dominus, et Re- valebal invenire, cui cum Philippus dixisset : « Pu- >
demplor tuus Sanctus Israel. » lasne intelligis, quae legis? respondii:Et quomodo -
Ego auxilialus sum tui, dicii Dominus, ut omnes possum intelligere nisi aliquis ostenderit mihi
inimicos tuos per palientiam vinceres. Et Christus (A-ct. vin, SO). » Lingua ipsorum siti -uruit, quia
meus auxiiiatus esttui, qui de suo sanguine redemit, sermo veritatis ab ore eorum prse ignorantia reces-
et qui Sanclorum sanctus est, quem exspeclavil sit, Yel per diversos magistros et per diversa phi-
Israel, dicens : e Salutareluum exspeclabo, Domine losophorum dogmata quserebant aquas salubres,
(Gen. XLIX,18}. > Sequitur: nec inveniebant, quia 11011 erant ibi. Lingua eoruni
YERS.15. — « Ego posui fe quasi plaustrum rj siti aruit sine lege e't prophetis. 1
trilurans novum habens rostra serrantia. » Sed Deus Israel non eos penilus dereliquit : Ego
Sicut in tritura novum plauslrum habens 1ostra Dominus exaudiam eos, ut Cornelium, qui erat ecum
serrantia super segetes ducilur, ut paleam conterat omni domo sua religiosus ac timens Deum, atque
et grana eliciat, sic innovata per Christum Ecclesia faciens eleemosynas mullas plebi, et deprecans Deum
linguas habens acutissimas super humanuin gcnus semper (Act. x, 2). >
incedit, ut electos purgando manlfeslet, et repro- Ego Deus Israet non derelinquatn eos, quoniam
bos calcando conleral. Et bene plaustro comparalur « alias oves habeo, qua? non sunt ex hoc ovili, et
Ecclesia. Plaustrum et Ecclesia libris quatuor Evan- illas oportet me adducere, et flet unum ovile, et
gelii portatur. et a sanclis praedicatoribus labo- unus paslor (Joan. x, 10). > Sequilur :
rioso conamine per vlam sequitatis ducitur. Se- YTERS. 18. — < Aperiam in supiiiis collibus flu-
«_uitur: mina, et in medio camporum fontes : ponam deser-
«Triluranis montes, et comminues, etcolles quasi tum in stagna aquarum, et terram inviam in rivos
pulverem pones. » aquarum. >
YERS.16.— 1 Yenliiabis eos, el venlus tollet. et Quid ner supinos colles nisi hi designanlur, qui-
PATROL. CLXXXI. 13
595 IIERVEI BORGIDOLENSIS MONACHI 596
busait Apostolus :« Si conresurrexistis cum Chiisto, .A tamen jam juxia ssthera veiiicem mentis attoi-
quae sursum sunt quaerite, ubi Chrislus est in dex- lunt.
lera Dei sedens? > (Coloss. ni, 1.) Nani cum Chri- Ulmus autem, quia proprium fructum nou habet,
stus sit mons, recte colles vocantur, qui huic sed tamen portare vitem cum fruclu solet, eos ex-
adhserentes cum eo sunt erecti, qui et supini, id primil, qui, dum terrenis curis inserviunt, nullum
est a-dalla suspicienles sunt, dum ea, quse sursum spititalium virlutuj-o fructum ferunt, sed tamen
sunt, quserunt. In his ergo collibus fiuvios prsedi" sanctos donis spiiitalibus plenos sua largitate sus-
calionis inter gentes Deus aperuil. Ecce enim in teniaut.
sanclis prsedicatoribus et non ex Judsea progenitis Buxus vero, quse in altum non proftcit, et quam-
vis fructum non gignat, viriditatem habet, eos desi-
jper cunctam Ecclesiam tolo orbe difiusam fluenta
ccelestium mandatorum ubertim rnananl gcnlilium gnat in Ecclesia, qui adhuc ex setatis inlirmitate
ore. Et in medio camporum, id est in medio populo- bona opera fene non valent, sed fidem per-
rum fonles novae scicntiae patefecit, ut ad eos omnes petuse viriditalis ex imitatione Patrum lenent.
sitientes pergant ac veiilaleplenas cordium suorum Post quse omnia aple subditur : t Utvideant, et
lagunculas reportent. sciant, et recogitent, et-iiueliigant. > Ad hoc enira
Deserium quoque, id est geniilem .populum, qui ]B cedrus in Ecclesia ponitur, ut quisquis odoramina
erat aridus et infrueluosus, posuit in slagna uqua- virtutum a proximo trabit, ipso quoque ad donoruni
rum, id est in ubertatem et profunditatem scientia- ccelestium desideria ignescat. Ad hoe spina ponitur,
rum verilatis : et lerram inviam, id est eamdem ut, qui praedicationis ejus veibo compunctus fueril,
genlilitatem, per quam prsedicator nullus ambula- ipse ouoque aliorum corda prsedicafionis verbo
verat, in rivos xiquarum, doctrinae coelestis Sequi- compungere discat. Ad hoc myrtus ponitur, ut, qui
lur : in ardore tribulationis ab ore vel ab opere proximi
,YFRS.19. — t Dabo in solitudine cedrum et spi- compatientis lemperaroentum consolationis accipit,
nam, et myrlum, et lignum olivae : ponam in de- ipse etiam discat, quemadmodum afflietis proximis
serto abietem, ulmum et buxum simul. » consolatiouis temperamenlum proferat. Ad hoc
YERS.20. — « Ut videant, el sciant, et recogi- ohva ponitur, ut qui aliense misericordise opera
tent, el inlelligant pariter, quia manus Domini fecit cognoscit, discat el ipse indigentibus misereri. Ad
hoc, el Sanctus Israel creavit illud. » boc abies ponitur, ut qui vim conteraplationis ejus
De ralionalibus arboribus promiltit nunc sermo cognoverit, ad conteraplanda selerna prsemia suc-
divinus, de quibus nunc dicit : « Ut videant, ut c-ndalur. xld hoc ulmus ponitur, ut, qui videt eum,
sciant, et intelligant pariter. » Et nos ergo ratio- quivirtutum fruetus habere non\alet, spiritales
nabiliter eas intelligere studeamus. Nam quia ma- \iros sustentanlem , ipse quoque sanelis mini-
gni odoris est atque imputribilis naturae cedi us, strare sludeat. Ad hoc buxus ponitur, ut, gul
cedn nomine signantur hi, qui virtules et signa pueros fide virentes conspicit, iniidelis esse eru-
operantur, qui dicere possunt : t Cbrisli bonus odor bescat.
sumus Deo (II Cor.it, 1S). > Quorum corda ita Bene autem additur : pariter, quia cum diversi in
interno amore solidata sunt, ut ea jam terreni Ecclesia hominum mores, diversi sinl ordines,
amais putredo nulla corrumpat. necesse.est ut omnes simul discant, dum in ea spi-
,Per spinam vero signantur doclores, qui dum de rilalesviri diversse qualitatis setatis etordinis ad
peccatis ac virtutibus disserunt, el modo supplicia imitandum simul videntur. Nam quid videre et In-
Klerna minaiilur, modo coeleslis regni gaudia pro- telligere debeant, subneclitur, seilicet: Quia manus
mittunt, sic audientium mentem dolore compun- Domini exercituum fecil hoc, ut in soliludine gen-
ctiouis perforant, ut ab eorum oculis quasi quidam tiuro praedictsearbores crescerent, id est snpradictae
sanguis anlmse lacrymse decurrant. sanctorum diversilates, ut in eis unusquisque, quod
Myrtus vero temperativse virtutis est, ita ut so- D imitari debeat, inveniat. « Et sanctus Israel creavit
luta membra temperando restringat. Per myrtum illud, » quod dictum est de arboribus. Hsec est
vero signanlur hi, qui aflliclioiiibus proximorum enim nova creatura (II Cor-.\, 17), quam laudat,
compati sciunt, eorumque tiibulationem per com- Aposlolus. Posi haec ad eos genliies sermo conver-
passionem temperant. Qui dum afflictis proximis titur, qui noluerunt credere, praecipiens, ui de ir.fi-
verbum vel opem consolationis ferunt, eos ad sta- delitate, in quapermanere magis elegerunt, ratiouem
lum recliludinis rcslriiigunt ne immoderata tribu- reddant.
latione in desperationem solvantur. YERS.21. — t Prope, inquit, facite judicium ve-
Oliva quippe misericordes exprimit, quia et Grse- slrum, dicil Dominus : afferle, si ouid forle habetis,
ce o/eos misericordia vocatur, et quasi olivse liquor dicit rex Jacob. »
ante Dei oculos misericordise fructus lucet. VERS.22. — i Aecedarit, et nuntient vobis quse-
Abies vero, quia valde crescendo ad alta sustolli- cuuque ventura sunt. >
tur, sanctos designat, qui in terrenis adhuc cor- Prope facile judicium vestrum, quo judicalis bo-
pore positi menie jam ccalesfia confemplaiitur, et ' num esse in idololatria permanere, id est huc anle
quamvis naseendo de terra exierint eonjemplando' nie illud facite, et videamus, si justo judicio credere
Y>7 COMMENT. IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. VI. 5<*S
respuitis. Afferle huc, si jortc Jiabelis aliquid justse ._L Diligentium sic inutiles sunt, ul non solum an-
causae, quare non vultis videre et scire, et recogi- nunliare nequeant prima et novissima, sed eliam
tare, et inlelligere, quia ego prasfatas arbores in nec bene necmale possunt facere, quia« manus ha-
soliludine vestra posui, ut eam^odore suo tolam bent, et norr palpabunt, pedes habent, et non ambu-
l-espergerent, et innovarent. labunt (PsaL' cxm, 7). » Loqui eliam aut videre
Vel si quid forie, id est si quid validum bonestap, non \alent, quia « os babent, et -noii loquentur,
defensionis habetis, afferle illud. oculos habent, et non videbuni '(ibid. S). » Se-
Accedant huc dii, quibus servire maluistis, et quitiir ;
nunlient vobis qum venlura suni. Si enim dii sunt, VERS.24. — « Ecce vos cslis ex nihilo, et opus
absque mendacio possunt veniura pradicere; quocl veslrum ex eo quod non est: abominatio est, qai
si non possunt, liquel eos non esse dcos. Nemo elegit vos. >
quippe \eiuuraprsedicerepotesi veraciternisi Deus, Idola sunt ex nihilo,' quia qui facere vult idolum,
quoiiiam nec propbetaeprsenosse valent nisi per spi- fingit in corde illud quod nunquam fuit aut eril, et
jitum ejus. llle cnim solus, qui disponit oninia, scit ad similitudincm actaecogitationis suaefabricat ima-
quemadmoduui sit dispositurus singula, et qui om- ginem. Bene ergo dicitur eis, quia <vos estis ex
nia quseeunque vult lacit, solus novil quse iacturus B nibilo, et opus vestrum, > id est quod in deos estis
jsil, nisi re\elare quid alicui voluerit. Deinde^ad fabricali, est ex eo quod non est, quia nullus Deus
ipsos, qui dicuntur dii geniium versa locuticne sub- unquam similis fuit his imaginibus. Abominalio
dilur: igitur, id esl abjeclio et detestalio est, quicunquevos
« Piiora, qusefuerunl, iiuntiale, etponemus cor elegii colere. Sequitur : ,
uosirum, et scicmus no\issinia eorum, ct qua. ven- YERS.25. — < Suscitavi ab aquilone, et veniet ab
tura suul indicate nobis. > orlu solis : vocabit nomen meum el adducet magi-
Vrns. 25. — < Annuntiate quae \entui'a sunt in straliis quasi lulum, et velul plastcs eoneulcans hu-
fuuiium, cl seieiuus quia dii estis vos. » nuiin. »
Priota, quac aulc iuundum fucrunt, mtntiate no- Quid per aquilonem nisi genlilitas designalur in-
bh, o dii genlium, si potcsiis, el ponemus in his cor iidelilatis frigore conslricla? Hine est enim, quod
mcsirum, id cst cogilabimus dc eis, scicmus novis- antiquus hoslis sedem suam ad aquilonem ponere
iima eotum, quia ciui novit priora, scire poicst et cogitavif (supra xiv, 15). Et quid per orlum so/e3
novissima. Et qum posl fiiieni saeculi ventnra sunt, cxprimitur nisi Judaicus populus, in quo sol justi-
annunliate, et scicmus quia dii eslis vos. Ilsec enim _ lise secundum carnem natus primo fuigere coepit,
scieniia solius Divinitatis esl. Quai eiiim crealura ae deinceps orbcin totum illuminavit? Suscitavi
nosse potest, quid anlequani nuindus isie condere- ergo, inquit, ad fidem gentes ab aquilone, id est ab
tur, in rerum seternilalefuerit ? Aul quis seire valet, inlidelitale, et per apostolos veniet ad eas Saivator
quid posl consummalionem sseculi sit futurum? ab oiiu solis, id est a popub Judasorum, qui splen-
Undeet seraphim , qui per meritura digniiatis im- dore fidci primitus est illuslratus. Suscitatus erat
roediale Deo assislunt, «faciem ejus etpcdes velare Cornclius ab aquilone, quando continuis precibus et
(supra vi_ 2)» dicti suul, significaiiles oinnes crea- elcemosynis insistcbat, ac demum per Petrum vci-
turse abscondita esse priora el novissima. Bene crgo rys sol accessit ad eum (Act. xj. Sed et eunuchus
his, qui vocabanlur dii genlium, dicilur quia si ha»c jEtbiops ab aquilone suscitatus vencrat in Jerusa-
aiinunliaveriiit, scietur quod dii sint, quia solius lem adoiare, et per Philippum dhinilus esf iiiustra-
divinst,scientiseest, isla cognoscere. Unde quisquis tus (Act. vni). Vocabit, inquit, nomen mcum, quia
lisec amiuiitiare nequit, manifestum esl hunc nou in nomine Patris sui faciet omnia.
esse Deum. Et adducel magistralus quasi lutum, id est pote-
Significatur eliam in hac sentenlia, quod post statcs hujus sseculi in lulum redigef prosternens
adventuiu Christi omnia idola eonticueruiit. Ubi esl ^ omnem mundi gloriam. Et sicut plastes, id est figu-
eniniApolioDelphicus.el cseleridaeniones futurorum lus conculcans humumnova facit vasa, proui \ult;
icicnliam pollicentes, qui potentissimos reges dece ila ct Christus conculcabit omnem sseculi fasturo ut
perunt ? Cur de Christo nil potueiiini praedicare, vasa misericordise juxla placilum suum componat
quomodo alicna vel mala \el bona poiuerunt nun- qui per Jeremiam dicit: < Ecce sicul lulum in inaim
liare ? Quod bi quis dixcrit, multa ab idolis esse figuli; sic vos in manu mea domus Isiael (Jer.
pr-jedicla,sciendum quodscmpermeiidaciumjuiixe- x\fn, 6). > Sequilur :
ririt \erilali. el senlentias teropera\erint, ila ul she VERS.26. — « Quis annunliavit ab exordio, ut
boni sive mali aliquid accidissel, utrumque posset sciamus, et a principio, ut dicamus : Justus es?
infeliigi. In eo quoque quod summa Diviniias ail: Non est neque annunfians, neque prscdicens, neque
Ponemuscor nostrum, nolandum esl, quia unum cor, audiens sermones vestros. >
id est una voluntas et una sapientia demonstratur Quis ex omnibus diis gentium annunliavil bsec ab
essePatris etFilii, et Spirilus sancti. Sequiiur : exordio, sicut et ego dicens Abrahse, quia « possi-
< Benequoque aut male, sipotestis, facite, ct lo- debit semen tuum portas inimicorum suorum, et be-
quamur et videamus simul.» nedicenlur in semine tuo omnes geiites terrse (Gen.
598 BERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 400
ixn, 17.) > lit quis ex illis annuntiavit hseca prin- A j Sed intertales, qualis Redemptor aoster inventus
cipio ut, cum ca, sicut prsenuniiavit fecerit, dicamus sit, audiamus. Sequitur :
ei:jusluses,qai, sicut praedixeras, omnia complesli? CAPUT XLII.
Nullus ex diis vtstris hsec agere potest, -sed ego so- YERS.1. — < Ecce servus meus, suscipiam eum,
lus liaecfacio, qui solus suin Deus. Nam neque an- electus meus, complacuit sibi inilloanima mea;
nutilians neque prwdicens ventura quisquam ex illis dedi spiritum meum super eum, judicium genlibus
est, neque audiens sermones vestros, si dixeritis ei: proferet. >
juslus es, quoniam insensibilis stalua nihil audire 1 VERS.2. — « Non clamabil, neque accipiet per-
aut loqui \alet. Multimoda ratione Dominus osfen- sonam, neque audietur foris vox ejus. >
dere dignatur idola divinitatem babere non posse. VERS.5. •—< Calamum quassatum uon conleret,
Sequitur : et linum fumigans non exstinguet, in veritate edu-
VERS. 27. — « Priraiis ad Sion dixil: Ecce ad- celjudicium. »
sum, et Jerusalem evangelistam dabo. > VERS.4. — « Non erit trislis neque turbulentus,
Pt imus est, de quo legimus, quia < In principio donec ponai in terra judicium, et legem ejus insulas
<rat Yerbum (Joan. i, I).» Qui dixit od Sion, id est exspectabunt. >
ad populum Judaeorum : Ecce adsum, quia « Yer- "' Ecce servus meus, quem supra dedi Jerusalem
bum caro facium est, el habitavil in nobis, cl \idi- evangelistam. Servus enim hic appellatur ille, < qui
mus gloriam cjus, gloriam quasi Unigeniti a Patre cum in forma Dei ess»et,non rapinam arbitratus est
(ibid. 14); » dixil enim : Ecce adsum, quando se, esse se aequalem Deo, sed semetipsum exinanivit
qui exspeclabatur adesse, praesentem innotuit. Qui formam servi accipiens (Philip. n, 6). >Et hic ele-
quoniam Evangelium in Judsea prsedica\it, recte de ctus ex omnibus, < Hunc enim Pater signavii Deus
eo Pater adjungit, quia Jetusulem evangelisiam dabo, (Joan. vi, 27). » In quo bene complacuit sibi anima,
id est prsedicatorem Evangelii, qui ait : « Spirilus id est volunlas Patris, quia in omnibus hur.c vidit.
Doiniiii super me, propter quod unxit me, e\ angeli- Quod aulem inlerponit: Suscipium eum, de gloria
Eare pauperibus misit me (Luc. iv,- 18). » E\ange- ejus assumptionis dicil. Suscepit nainque .eum
lista namque boni annuntiator dieilur, el annuntia- < conslituens eum ad dexteram suam in coeleslibus
tor boni Cbristus cst, de quo legimus : « Quam supra omnem principatum et potestatem el virtu-
pulcbri super monles pedes annuntiantis et prsedi- tem, et dominalionera, et omne nomen, quod no-
cantis pacem, annuniiantis bonum, prsedicantis sa- minalur non solum in hoc sseeulo sed et in fulufo,
lutem (Isa. LII, 7). » Misso autem hoe Evangelista n. et omnia subjecit sub pedibus ejus (Ephes. i, 20). »
in Jerusalem subjungit Pater de contemporaneis Dedi, inquil, sphitum meum super eum. Sicut et
ejus : lestimonium perhibuit Joannes, dicens : < Quia vidi
YLRS.28. — <Et vidi, et non erat neque ex istis Spiritum desceudentem quasi columLam de coelo, et
quisquam qui iniret consilium, el interrogatus re- mansit super eum (Joan. i, 52). » Et bene super eum
spoiide:elVerbum. » ait, quia de Filio hominis loquitur, quem et servum
suum appellavil. Nam et secundum dhinilateni non
Yidi, id est cousideravi omnes horoines qui tunc Chrislum esl Spiritus, sed in Christo, quia
•eraiit in lerra, et non erat iu eis quisquam qui inirel super
sicut Pater in Filio et Filius in Patre, ila-ei Spiri-
ronsilium, quemadmodum ad salulem pertingere
ei verbum de sua tus sanctus in Patre et Filio. Non ergo secundum
posset, inlerrogatus responderet
Christum est, quia non super se
conversalione. Neque ex istis, id est Jerosolymitis divinitatem super
Triuitas esi, sed super onmia; supra se auiem non
videlicel, ex Judaeis erat quisquam qui hoc facerel. ,
sed in se.
Kam et Judsei noliliam Scriplurarum amiseranl, est,
credenti in Christum vel Protulit autem Salvator gentibusjudicium,just~i
aicjue consimim beneagendi
de quo dicitur, quia t non esl judicium
inire nolebant, ct de his interrogaii, quae faciebant, D discretionis,
: in gressibus eorum (Isa. LIX,8). » Grcssus enim
respondere non poterant. Sequitur vocanlur operaiiones, quibus inniluntur. Sed non
VERS.29. — « Ecce omnes injusfi, et vana opera esljudicium in gressibus horum, quia actiones suas
eorum, ventus et inane simulacra eorum. » examinare negligunl, ut omnia cum judicio facientes
Ecce omnes injusti, sicut ait Apostolus : < Causati mala devilent et bona operentur. Iiujusmodi ergo
sumus Judseos et Grsecos omnes sub peceato esse, judicium Dominus perapostolos suos gentibiis edidit,
sicut scriptum est: Non est justus quisquam, non >erbum eis scienlise largiens, quse lenebantur erro-
est inlelligens, non est requirens Deum. Omnes de- ribus.
clinaverunt, simul inutiles facti sunt, non esfqui Quodautem sequitur, quia non clamabit, neque
faciatbonum, non est usque adunum (Rom. m, 9). > accipiet personam, neque audietur foris vox ejus, ila
Tales erant omnes, quando Salvalor in carne appa- legilur in Matlhaeo: s Non contendet neque elama-
ruit. El vana opera eorum, quia pro lemporali vita bit, neque audiet aliquis in plateis \ocem ejus
faeiebant omnia. < Ventus et inane simulacra ,eo- (Matlk. xu, 19). » Hoc igitur in roaiisuetudine mo-
rum. Scimus enim, quia nihil est idolum iu mundo, rum ejus intelligendum est, quia non clamosa, ne-
et quod Deus nullus nisi unus (I Cor. vm, 4). > que conlentiosa voce locutus est. In .boc ciiain veri-
401 COMMENT.IN ISAIAM LIBBI OCTO. — LIB. VI. 402
tas apparet, quia nullius personam accepit, ul alicui A et apprehendi manum tuam, ef serva\i le, et dcdi te
blandiretur, sed omnes prout decebat, inerepavit. in foedus populi, in lucem gentium. >
Modestia quoque illius ex eo demonstratur, quia YERS.7.—t Utape.iresoculoscsecorum,eteduce»-
riemo <foras per plateas vocem ejus audivit. »Ne- res de coiiclusione vinctum, dedomocaiceris sedea-
que enim otiosum unquam verbum protulitaut leve, tes in tenebris. >
sicut hi, qui clamant in plateis vanitatem sui cor- Dominus quidem creans ccelos, exlendit eos sieut
dis osfendentes. Vel non audita est foris vox ejus, tabernaculum ad inLabilaiidum, el ipse lirmavit alta
quia non extra Galilseam atque Judaeam vel Sama- mole lerram, ut non inclinetur in sseculum saeculi.
riani evangelium prsedicavit. Ea quoque, qum geiminant ex illa sicut arbores,
Quid autem calami nomine nisi Judaici populi firmatipse, ut super stipitem suum erecla subsistant.
temporale regnum (146) designatur, nitens quidem Qui el flaium, id est anhelitum, dal populo, qui est
exterius, sed interius vacuum' Et quia in eodem super eam, ut animaliler vivant, el Sphitum sanctum
populo genus jam regale defecerat, atque regnum calcantibus eam, id est contemnentibus terrena.
ejus alienigena possidebat, apte hoc regnum cala- Sed iste Dominus, qui talia facit, Christum allo-
mus quassatus vocatur. Quid vero per linum nisi quitur dicens, quia vocavite in justiiia, ut lu justus
ejus saceidoiium cxprimitur, quod lineis vestibus B ! juslificafe mundum pergeres. Et upptehendi munum
utebaturl Quod quia in adventu Domini chaiitatis iuam, ut te confortans ducerem in voluntate mea,
ardorem perdidit, quasi amisso jam igne fidei non quia quidquid operatur Filius, operalur etPater. £*
ardens sed fumigans fuit. Incarnatus ergo Dominus tetvavi lc, inquit, a peccato, el dedi le in fcedus po~
calamum quassatum twn confregit el tinutn fumigans puli, id est in societatem amicitiae multitudinis He-
non exstinxil, quia Judaese regnum, quod pene de- brseorum credentium, quorum erat cor unuro, et
structum jara fuerat, ejusque saccrdotium. quod anima una. Et in lucem gentium dedi te, ut illumi
ignem fidei non tenebai, non polestate judicii per- nares hos, qui in tenebris et in umbra mortis sede-
culit, sed eum patientise longanimitate toleravit. banl, ul intei iores oculos cwcorum gentilium aperi-
Sive calamum quassalum non conterel, quia in pec- ~res, ut lumen veritatis cernereni. Caecinamque erant
canfcesplacabilis erit, atque \eniam dabit peccato- gentiles, quia non acepta lege, quo ire debuissent,
ribus. Et linum fumigan. non exsiinguet, quia qui non viderunt.
vicini erant exstincliorii, ejus clementia servabun- Et educeres, inquit, de conclusione cordis popu-
tur. Nam in secundo adventu judicium educet in ve- lum genlilem peccatorum suorum funibus vinclum,
ritate, quando reddet unicuique secundum opeia c eide domo carceris cordis sedentes tn lenebris erro»-
sua. Vel eliam i'n primo adventu judicium eduxit in runi et ignorantiae. Nam omnis bomo, per id quod
veritate, sicut ait: <In judicium ego in bunc inun- male agit, quid sibi aliud quam conscientise suaecar-
dum veni, ut, qui non \ident, videant, el qui videnl, ccrem facit? Quia cum judicante Dco in mslitise
cseci flant (Joan. ix, 59). > suse csecilate relinquilur, quasi intra semetipsum
Qui non fuit fi islis neque lurbulenlus, sed semper clauditur, ne evadendi locum inveniat, quem inve-
hilariter et mansuete suas acnones operaius esl, do- nire non merelur. Ssepeenim noiinulli exire a pra\i9
nec poneret in ierra judicium, id esl donec omncs ad actionibus cupiunt, sed eorumdem acluum pondere
imitationem suam informaret, utcum judicio, sicut premuntur, ita ut in malse consueludinis carccrem
et supra dictum est, cuncta faccrel. Manifestum est inclusi a semetipsis exire nequeant. Et quidem culpas
autem, quia postea tristis aut turbulenius non fuit, proprias punire cupientes, hoc quod recie se agere
sed de eo lemporc, quo dubitari poterat, perhibuil aeslimant, in graviora peccata vertunt, fitque modo
propheta testimonium, sicut et evangelista, cum de mirabili, ut quod exifuni putaiit, hoc inclusionem in-
malre ejus Virgine loqueretur, asseruit, quia Joseph veniant. Sic reprobus Judas curo mortem sibi post
non cognoscebateam,« doncc peperil Filiuni (Malth. peccatum intulit, ad setemsemortis supplicia .perve-
i, 25), > quam cerie nec postea cognovit. Tali enim D '. nit, et pejus de peccalo poeniluit quam peccavit.
genere locutionis frequentcr utuntiir divinse Scri- De hujusmodi ergo conclusione venit Salvator vin-
piurae. Poslquara vero Dominus posuil in terra, id cium ducere de tali domo caiceris, liberare missus
est in latitudine mundi, judicium, quo credenies in esl sedentesin exterioiibus tencbris. Sequitur :
eum dijudieant omnia, quse facere volunt, percepe- YERS.8. — Ego sum Dominus, hoe est nomen
runt etinsulw, id est remotiora loca Oceani, tegem, meum : gloriam meam alteri noii dabo, et laudem
prsedicationis ejus, quam exspeclabant. Ad auem meam sculplilibus. »
\ersa locuiione Pater subjungit: Se Dominum nominari voluif, ut sibi omnia de-
VERS.5. — < Haecdicit Dominus Deus ereans coe- servire monslraret, sicut et per Psalmislam ei dici-
los et extendens eos : firmans terram, et quae ger- tur : « Quoniam omnia serviunt libi (Psat. cxvm,
niinant ex ea : dans flatuin populo, qui est super 9i). » Cujus dominationis gloiiam alleri non dedit,
eam, et spiritum calcantibus eam. > quia « unus Dominus, una iides, unum baptisma
YERS.6. — < Ego Dominus vocavi te in justilia, (Ephes. iv, 5). » Nam, sicut duai fides seu plures

(146) Desunt omnia in Garstensi codice usque ad : EJus alie^igena.


m JIERVEl BURGTOOLEKSISMONACHI -S»4
esse non possunt, vel duo baplisroata; sic nec duo, A ab extremis lerrm. Sunt enim alii primi terrse, sunt
nec tres domini sive numerosiores. Unus enim Do- alii novissimi. Qui sunt primi ? Sapientes saeculi,
minus est Pater el Filius, et Spiritus sanctus. Qui nobiles, divites, optimates. Qui sunt extremi?
qtoriam suam aClerinon dabit, id est ulli idolo, sicut « Stnlta mundi elegit Deus, ut confundat sapientes,
aestimaverunt hi, qui inconlaminabile uomen lapi- el ignobilia mundi, et coniemptibilia elegit Deus,
dibus et lignis imposuerunl. «Et mutaveruntgloriam et ea quae non sunt, ul ea quse sunt, destrueret
^incorruptibilis Dei in similitudinem imaginis corru- (/ Cor. i, 27). > Ab his ergo exlremis terrse IausDei
ptibilis hominis, et volucrum et quadiupedum, et semper intonat.
serpentium (Rom. i, 25).» Tali enimjmagini Domi- Mare vero saeculum istud est amarum et turbulen-
nus gloiiam suam non dabit, sicul vcluerunt isli tum, in quod mare descenderunt piscatores homi-
« qui commutaverunt veritatem Dei in mendacium, num sageiiam evangelicae prsedicationis mittere, de
et coluerunt, et servierunt creaturae polius quam qua dicitur : « Simile est regnum coelorum sageuae
Creatori (ibid. 25). » Nam ut Paler ostenderet ne- missae in mari, et ex omni genere piscium congre-
quaquam Filium a gloria sua per hanc sentenliam ganti, quam cum impleta esset, edueenles et secus
excludi, sed idola, subjunxit: Et laudem meatn scul- liltus sedentes elegerunt bonos in vasa sua, malos
ptilibus, subaudi non dabo. Filius cnim non separa- B aulem foras miserunt (Malth. xm, 47). » Plenitudo
tur a gloria Patris, qui ait : « Omnia, quse babet autem islius maris multitudo ssecularium vel genti-
Paler, mea sunt (Joan. xvi, 15). > Et : « Ego et lium ; insulm vero diversse gentes vel regiones. Et
Pater unum sumus (Joan. x, 50). > Sequitur : bis omnibus prsecipitur, ut novaeIaudis canticum
VERS.9. —« Quse prima fuerunt, ecce venerunt: Domino decantent. Sequitur :,
no\a quoque ego annuntio : antequam oriantur, VERS.11. — « Sublevetur desertum, et civitates
audita vobis faciam. » cjus, ei in domibus babiiabit Cedar. »
jPrimo.fuerant ventura, quae superius de adventu Snblevelur deserium, id est fld amorem supernse
Salvatoris dicta sunt, ut ibi nostra salus inciperet. patrise cor gentilium erigalur, et civiiates eorumrin
Sed haec, inquit, jam venerunt. Nova quoque vobis spem salulis seternsementem "elevent. Cedar filius
annaniio secutura, id est apostolorum praedicatio- Isroael fuit, a quo et provincia nomen accepit, et
nem, gentiiim vocationem. Antequam oriantur, audi- qui de ejus progenie sunt, non in domibus, sed in
ta vobis faciam, ut non ea dubiletis esse ventura, tabernaculis habitare solent, et per deseiia vagari.
sicut et hsec venisse jam cemitis. Nam quae sint Interprctatur autem lenebrm, et significat gentilem
Iisee nova~--quse vobis aniiunlio, declaratur cum P populum, qui in tenebris errorum per hujus sseculi
sribditur : .desertum vagus incedebat, sed per apostolos ad
fidem conversus ccepit in domibus, id est: in Eccle-
YERS.10. — t Cantate Domino canticum novum, ut domeslicus, manere. Sequitur :
laus eius ab extremis terrse, qui descenditis in siis, « Laudate habitatores Petrse, de vertice montium
mare, el plenitudo ejus, insulae et habitatores ea- clamabunt. > Qui sunt kabitalores Pelrw nisi
rum. »
in cordis sui duritia manent? Sed et^ isli
Novum quippe canticum est prseconium evangeli- qui ad laudandum excitantur per respeclum novse gra-
cse prsedicationis, in qua res nova auditur, id est tise. Prsedicatores aulem de veriice moniium cla-
Incarnatio Christi, mors, et post resurrectionem mant, cum in culmine virtutum stantes ac lerrena
ascensio, et Spirilus sancti missio, totiusque mundi despicientes ad appetitum supernorum eos, qui in
vocatio. Hoc canticum ubique cantat Ecclesia, quo- infimis animo degunt, convocant. Sequitur :
niam pro se Chrislum talia peregisse jugilerrecolil YERS.12. — « Ponent Domino gloriam. et lau-
ac praedicat, depositoque veteri homine per graliam dem ejusin insulis nuntiabuni. »
baplismatis ipsa fideliterinno\ata est, etin novitate Prsedicalores Domino gloriam ponunl in cordibus
vitse ambulat. Qui enim velerem adbuc conversatio- ]0 audilorum, alque praedicaliones ejus laudem non
nem servat, id est tcirena diligil, vetus canticum solum in toto orbe; sed eliam in insulis maris
resonat; qui vero seterna diligit, novum canlicum procul annuntiant. El quia post hsec Judex ventu-
cantat. Novus enim homo cantat caniicum novum, rus esl, ut reddat unicuique secundum opus suum,
non ille velus, qui necdum Adae peecata deponens congrue subdilur.
in praevaricalione veteris hominis perseverat. No- VERS.15. •— « Dominus ut foiiis egredietur, ef
vum utique, quia nunquam aliquid simile visum sicut vir prseliator suscitabit zelum. >
est aut auditura; novum, quod nulla \etustale Qui enim prius egressus cst sicut infirmus, se-
sordescat, sed semper in suae dignitatis gratia per- cundo sicut fortis egredietur, quando videbunt Filium
severet. hominis venientem in nubibus cum virtule magna et
Hoc itaque canticum totus orbis Deo cantare ju- gloria. El sicul vir prmliator suscitabil zelum ulcis-
betur, ul et « ab extremis terrae laus ejus > re- cendi se de hostibus suis, quando, sicul etliber Sa-
sonel, secundum quod et in Psalmo dicit Ecclesia : picntise dicit: « Accipiet aimaturam 7elus illius, et
« A finibus lerrae ad le clamavi (Psal. LX,5). > Yel pugnabit cum illo orbis terrarum contra insensatos
alifer intelligere possumus, quod dicitur : Laus ejus (Sav. v, 18). > Solelenim prselialor, quando pugna-
405' COMMENT.IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. VI. 403
turus est contra suos hostes, zelum et iram in ani- A _ cit; velin universas gentes exuberare, ulgentesper
mo suo suscitarp, ne per mansuetudinis spiritum insulas exprimantur. Et slagna arefacil, quia profun-
parcat adversaiiis. Dominus eigo sicut vir prseliator ditatem scientiaa Judaeorum, quse in uno populo
zelum suscilalurus esse dicitur, quia cum tali animo quasi in uno loco torpebat, exsiccavit. Arefacla est
\eniet ut iniraicis suis non parcat. Sequitur : enim sapientia Scribarum et Pharisseorum. Via
« Vociferabitur, et -clamabit, et super inimicos vero ille est, qui ait: « Ego sum via(Joan. xiv, 6).>
suos confortabilur. » Semitse autem prophetse sunt. Unde et per Jeremiam
VERS.-14. — « Tacui, semper silui, patiens fui, dicitur : «Interrogate de semitis aniiquis quae sit
quasi paiiuriais loquar : dissipabo, et absoibebo via bona, el ambulale in ea, et invenietis refrige-
simul. s rium animahus vestris (Jer. vi, 16). > Anliquas enim
YERS.15. — « Desertos faciam montes et colles, semitas appellat prophetas, qui omnes unam viam
et omne gramen eorum exsiccabo. » singulariter horiani ostendunt, per quam adLrefri-
Qui quondam sicut aguus coram tondenle se ob- gerium animarum perveniamus, id estad Christum.
mutuit, et non aperuil os suum, nunc vociferabilur, Per hanc ergo viam, id est per hujuscemodi semitas
et clamabil; et qui suos hostes ita super se confor- Dominus caecos gentiles ducit illuminalis cordibus
tavit, ut ligari et Hageilari posset ab eis eterucifigi, "' eorum. Sive per viam scientiae Dei et per semitas
tunc, ut inimicos suos puniat, conforlabitur super prophelales ambulare faciteos. Posuit enim tenebras
eos, dicens :« Tacui, semper silui, > efc. Sed quo- \eferis ignoranlise coram eis in lucem verse scien-
modo semper siluit, qui per le_gemet prophelas, per lise, el prava eorum corda per iniquitalem distorta
Evangelium et apostolos clamare non cessavii ? rectiflcavit. Sequitur:
Siluit, quidem per judicium, sed non siluit per * Hsecverba feci eis, el non dereliqui eos. >
praeceptum. Patiens quoque nune est. quia peccato- YERS.17.— «Conversi sunt relrorsum. >
res diu susfmet, ut resipiscant. Pariuriens vero cum Hmc, quse dicta sunt, complevit nobis Dominus,
dolore ejicit, quod mlus diu cum pondere porfavit. ei non derelinquit nos, sed est nobiscum omnibus
Post longum ergo silentium sicut parturiens Do- diebus usque ad consummationem sseculi (Matlh.
minusioquitur; quia, quod apud se nunc tacitus xxvm, 20). Nos vero beneficiis ejus ingrati retro
tolerat, in uliione quandoque judicii quasi cum do- sumus conversi advitia sseculi, de quibus nps libe-
iore manifestat. Qui semper siluerat, sicut partu- raverat. Yel quod ait: Convetsi sunt retrorsum, ad
riens loquitur, quia qui sine ultione diu facia homi- habitationero paradisi, quam peccando reliquera-
jnuni-perfulit, quandoque cum fenore examinis „. inus.jpotesl forsitan inlelligi. Post hsec de reliquiis
quasi cum dolore rnentis oslendet, quantse animad- genlilium, quse in idololatna permanere maluerunt,
versionis senienliam intus servaverit. Qui el dis- subdit:
sipat in furore suo lunc omnes reprobos,- et absor- «Confundantur confusione, qui eonfidunt in scul-
bel, id est in profundum abyssijudiciorum suorum plili, qui dicunt conflatili: Vos dii nostri.> Non ait
ir.-.inergit. eos dicere conflatili: t Tu es Deus noster_> sed :
Monles quoque tunc sirailiter desertos facit et col- Vos dii nostri, sieut et illi dicebant de vitulo: «Isli
les, ut non remaneat in eis habilalor. Quid enim sunt dii lui, Israel, qui cduxerunt te de terra M%~--
- per tnonleset colles accipitur nisi superbi prineipes pti (Exod. xxxn, 4).» Qui enim idolum colit, unum
hujus saeculi? Quid vero per habitatores montium Deum, qui verus est, deseruit, et pluribus diis, qui
nisi populus exprimitur, quem principes regendo falsi sunt, se servum exhibuit. Illuminatis aulem
portant? Nam sicutmonles sustinent cultores suos, genlilibus ubique et directis atque cultoribus idolo-
ita principes pondus eorum suslinent, quos regunl. rum confusis,increpat DominusJudseorumduritiam,
Desertos ergo faciet Dominus in judicio monles et cum subjungit:
colles quia superbis principibus omnem polenliam YERS.18. •— < Surdi, audite, et capci, intuemuri
prselationis auferet. Sed el gramen eorum exsiccabit, r> ; ad videndum.j Atque de eodem populo subjicil:
quoniam vetuslatem carnalis actionis eorum aresce- YERS.19. — « Quis csecus nisi servus meus?et
re faciel, ut concremari possit. Haecde secundo ad- surdus, nisi ad quem nunlios meos misi? >
ventu suo Dominus locutus est, alque de his, quse Cwcus quippe est ille populus, qui semper ex ti-
in primo (147) fuerat acturus, subjungit : more Deo servivit, quia lumen charitatis nescil: el
« Et ponam flumma in insulas et stagna arefa- surdus, quia prophetas ad se clamantes non audit.
ciam.» De quo et additur : « Quis csecus, nisi qui venunda-
VERS.16. — < Et ducam csecos in via quam ne- tus esl? quis caecusnisi servus Domini ? >Quis enim
sciebanl, et in semitis quas ignoraverunt ambulares tam caecus, quam qui peccando venundatus est, et
eos faciam: ponam tenebras corara eis in lueem, et se Iiberum seslimat? Cujus adhuc cscca visio et
pra\a in directa.» surda auditio increpaiur, cum subditur :
Flumina quippe posuit in insulas, quoniamfluenlai YERS.20. — t Quivides multa, nonne custodies?
Evangelii usque in remoia Oceani loca manare fa- qui dperlas habes aures. nonne audies? >

(147) CoJd., imuriints veltn primis.


407 HERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI 408
Yidebantenim in Scripturis multa, sednon custo- A . miiium Christuni sanctificate in cordibus vestris (J
diebant. Aures enim cordis apenas ad intelligendum Pet. III, 15).»
multa habebat, sed utfaceret, audire nolebat. Unde Et voluil, ut sanclificaret (148), legem operando et
et per Aposlolum ei dictum est: « Qui alium doces, exlolleret intelligendo. Legemquippe « magnificat et
le ipsum non doces? qui prsedicas non furandum, extollit, quisquis in observatione ccelestium manda-
furaris? qui dicis non moechandum, meecharis? qui torum ila profieit, ul et mens ejus ad altiora spiri-
abominaris idola, sacrilegium faeis? qui in lege lalis inlelligentiae elevetur. Sed piger servus legem
gloriaris, per praevaricationem legis Deum inbono- magnificare negligit et extollere , quia Judseorum
ras? (Rom. n, 21).» populus carnaliter cam intelligit vel obseryat, et
Sed haec et de carnalibus, qui sunt in Ecclesia, Cbristianorum inanium iste populus nil magnum
possunt intelligi. Surdi enim sunt, qui verba Dei operatur, sed eorde semper ir inlirmis repit. Pio-
in aure cordis non percipiunt, inter cujusmodi sur- pter quod uterque popnius ab inimicis suis direplus
dos ipse clamat : < Qui habet aures audiendi, au- et vustatus est, ille quidem a Romanis, hic autem,
diat (Matth. xi, 15).» Caeci vero sunt, qui terrenis quod gravius est, a malignis spiritibus. Sunt enim
lucris occupati damna, quse intus patiuntur, non otnnes luqueusjuvenum, id est eoruni, qui carnis ar-
vident. Unde nunc talibus surdis prseeipitur, ut au- B dore fervenl, quia secundum Petri sententiam:
ribus cordis audiant; et csecis, ul ad videndum in- « Pelliciunt in desideriis carnis eos qui paululum
tueantur, qui non ad\idendum intueri solent. Ad eflugiunt (II Pet. n, 18). > Laqneus juvenum omnes
videndum quippe intueri est de his cogilare, quse isti sseculares sunt, qui suis confabulationibus illi-
menlem illuminant. Nam ad non videndum intuetur, eiunt eos ad peccandum, qui calore tentalionum
qui terrenis suum exercet ingenium. De quo recte aestuant. Nam et «bonos mores corrunrouut collo-
subditur. quia mala (I Cor. xv, 55).»
« Quis caecusnisi servus meus? et surdus nisi ad Qui et in domibus carcerum abscondiii sunt, quia
quem nunlios meos misi? > Hic est servus, qui in conscientiarum suarum tenebrosis latibuiis, ubi
t non manet in domo in seternum (Joan. VIII,55).» tenentur a diabolo captivi, fraudem maliiise suae
Qui ceecusest, quia spiritalibus oculis non videt; et contegunt. Neque enim vere lales suut, quales se
curdus, quia prsedicatores sanctos auribus cordis foris ostendunt, sed tales potius, quales infus latent.
zion audit. Cui congruit,et quod additur? < Quis cae- Talibus aDomino dictum est: « Ysevobis Scribse ct
cus nisi qui venundatus est? Quis csecusnisi ser\us Pharisaei hypocritse, quia similes estis sepulcris
Domiiii? » Hic enim carnalis est venundalus sub dealbatis, quaeaforis apparent hominibus speciosa.
u
peccalo, nec intelligit, quia peccando semetipsum inlus vefo plena sunt ossibus mortuorum, et omni
diabolo vendidit. Et ipse, cum su inutilis, servus spurcitia : sic et vos quidem aforis apparctis homi-
Domini eseeus est, quia t servus nescit quid faciat nibus justi, mtus vero pleni estis bypocrisi et ini-
dominus cjus (Joan. xv, 15). » quitate (Matth. xxm, 27.) >
Sed eum subditur, qui vides multa, nonne custo- Hoc est itaque, quod in domibus carcerum abscon-
dies, monstratur iste servus esse et csecuset videns. dili esse dicuntur, de cujusmodi carceribus supra
Caecus quidem non \idendo; videns autem non in- disseruimus. Sequitur :
telligendo. Similimodo cum adjungilur : Qui aver- « Facti sunl in rapinam, nec est qui eruat:in
tas habes aures, nonne audies, et surdus et audiens direplionem, et non esi, quidicat: Redde.»
esse deelaralur* Surdus namque ad faciendum esse Judsei populo Romanorum facii sunl in rapinam,
manifestalur, sed aures habere apertas non ad in- el iu direptionem, nec est qui erual eos, rcl dicat:
telligendum, Quicunque enim Scripturas intclligit, Redde. quoniam adbuc tenentur captivi. Nonnulli
sed non facit, id est unusquisque mihi similis in - etiam ex his, qui nomine censentur Christiano,
crepatur hoc loco, cum dicitur : t Qui vides multa, facli sunt dsemonibus in rapinam, ut quidquid boni
nonne custodies?qui apertas habes aures,nonne au- .r, videbanlur habere, diripiaiur ab invisibilibus ad-
dies? > Sequitur : ( versaiiis : necest, qui eruat eos, quoniam juslo Dei
YERS.21. — « Et Dominus voluii, ut sanctilicaret judicio relicti sunt in sua malitia. Deinde propheta
eum, et magnificaret legem, et extolleret. > in multitudine populi clamat el dicit:
YERS.22.— t Ipse autem populus direpfus, et VERS.23. — n Quis est in vobis, qui audiat (149)
vastatus : laqueus juvenum omnes simul, et in do- boc, audiat, et atisculiet futura? »
mibus earcerum abscondili sunt. > Quis esl hi vobis, o Judsei, qui audiat hoc, quod
Dominus votuit, ut sanclificarel hunc servum, ld de \obis indubitanter fulurum verbo prseteriti lem-
cst populum Judaeorum vel etiam Christianorum poris dixi: « Facti sunt in rapinam, nec est qui
carnalem, sed servus noluit ab eo sanctificari. Aut eruat. » Qui enim hoc audierit, liroebil peccare, ne
certe volnii Dominus.ut eum servus isle sanctificaret fiat in rapinam. Nobis quoque dicilur : « Quis est in
'Mseme/ipso, juxta quod scriptum est: « Dominum vobis, qui audiat hoc? > Quia iu plebe christiana.
exerciluumsanctificate (suvraYui, 15.)> Vel: « Do- rarus auditor hujus sermonis invenitur. Rarus enira
'
.148) Ua uterque cod. (149)-Alias, attendat.
m COMMENT.IN lSAJAM LIBRI OCTO. — LIB. VI. 410
,quisquam est, qui de animse captivitate cogitet, et A facit, quod Domiuus nunc facere dieitur. quia nihil
bona cordis invisibilibus adversariis diripientibus facce potest diabolus, nisi a Domino potestatem
amittere metuat, atque illa, quse se in futuro sae- acceperit. ^,Non est poteslas nisi a Domino (Rom.
culo manent, sollicite attendat, vel audire studeat. xm, 1). > Anliquus ergo deceptor potestaie divi-
Sequilur : ,itus accepta comburit eum in circuitu, qupm un-
VERS.24. — « Quis dedit in direptionCm [vulg., dique tentans undique vitioruni ignibusinflammat.
directionem] Jacob. et Israel vastantibus ? Nonne Circuit enim ille nos singulos, el ab omni parte vitia
Dominus ipse est, cui peccavimus? > suggerit. Oflert oculis formas illices, el facilcs vo-
Populum Judaeorum vastantibus Romanis dedit luptates, ut visu easiitatem destruat; aures perca-
in direptionem ipse Domihus Jesus, qui peccaverant, nora musica tentat, ut vi soni dulcioris audituni
occidentes eum. Nos quoque propter peccata, quo- sohat, et Chrislianum flgorem molliat; linguam
rum nobis conscii sumus, occuitis adversariis, convicio provocat; manum injuriis lacessentibus ad
qui nos sensibiliter excrucient, futurum est ut tra- petulanliam esedis insligai, ut fraudatorem faciaf,
damur, nisi poenitentiam egerimus. Sequitur : lucra apponit injusta ; honores terrenos promittit,
« Et noluerunt in viis ejus ambulare, et non au- ut ccelestes adimat; ostendit falsa, ut vera subri-
dierunt legem ejus. > 1 pial. Bene ergo de eo, quem ita diabolus undique
B
ld est Judsei yel pseudocbristiani noluerunt in viis tentans vitiis inflammat, dicitur, quia cotnbussil eum
ejus ire, aut tegem, ut faeerent, audire." Non ail: in circuilu, et non cognovii: et succendit eum, et
Nescierunt aul nequiverunt in viis ejus ambulare, non intellexii. Neque enim comburi se, qui sic
- sed noluerunt, ut non ex ignorantia vel infirmitatc, comburituiY" cognoscit, quia csecatus mundanis
sed ex superbia demonstraret eos peccasse, qui voluptalibus spiritalia, quaepatitur, non intelligit.
mandata Dei sciendo contempserunf, aut scire recu- Potest autem, quod additur : Et succendil eutn,
saverunt. Merito tales in direptionem dath sunt. 'iiec dicitur : hi circuitu, ad interiorem hominem
Sequitur: referri, ut quod diclum est: Et combussit cum in
VERS.25. — < Et effudit super eum indignatio- circuitu, de exteriore homine inlelligalur. Et foris
nem furoris sui, et forle bellum. » igitur et intus est succensus, qui carms ac spiritus
Super populum Judseorum Dominns indignationem bona vitiorum igne perdidit. Nam si per cordismun-
suam per Bomanos effudil, et validum bellum, ditiam libidinis flamma non exstinguitur, Incassum
sicut et in Psalrao dictum est: « Effunde super eos quselibet virtutes oriuntur, sicutperMoysen dicdttir.
iram tuam, et furor irae luse comprehendat eos. t Ignis ab ira mea exarsit, et ardebit usque ad in-
Fiat habitatio eorum deserta, et in tabernaculis eo- feros deorsum, comedet terram, et nascentia ejus
rum| non sit qui inhabifet (Psal. LXVUI,26). Unde (Deut. xxxn, 22). »
et subjungitur: Ignis quippe lerram atque nascentia ejus comedit,
-< Et combussit eum in circuitn, et non cognovit: cum libido carnem atque per hanc omnia bene acta
ct succendit eum, et non intellexit. » , consumit. Namquidquidproditexfrugerectitudinis,
Combussil eum undique toiam Judseam concre- hoc nimirum concremat flamma corruplionis. Solo
mans, et succendit eum Jerusalem igne consumens. itaque libidinis igne totus homo concrematur et
Sed populus iste qui sic combustus est, non cognovit intus et foris, etiamsi cseterorum incendia vitiorum
cur hsrc pateretur. nec intellexil quia propter ne- deessent.
cem Salvatoris ita succendebatur. Ut autem spiri- Sed postquam haec de reprobis, qui iidem tenere
taliter juxta supeiiorem sensum haec iiitelligaraus, videntur, dicta sunt, ad electos sermo subsequens
sciendum est, quia indignatio vel ira Dei appellatur, dirigilur. Aut certe vastatos per Romanos Judseorum
a bonis actionibus infirmari, sictit scriptum est: fldeles ex circumcisione, quos ad praedicandura per
« Ne quando irascatur Dominus, et pereatis de via drbem sicut agnos inler lupos misit, alloquilur con-
justa (Psal. n, 12). > Si igitur irasci Dominus per- D j sequenter, dicens~:
hibetur, cum viam justitise homines perdunt, super CAPUT XLIH.
eum indignalionem furoris sui latius effundif, quii VERS.i. — « Et nunc haec dicit Dominus creans
nolens in viis ejus ambulare, rectitudinis tramitemi te Jacob, et formans te Israel: Noli timere, quia
sciendo deserit. redemi te, et vocavi te nomine tuo : meus es tu._i"
Bellum quoque patitur, qui carnis suse tentatio- Quotiescunque Jacob vel Israel cum additamento
nibus impugnalur. Hoc tamen bellum quodam- Jionoris ponitur, de spiritali Jacob intelligendum
modo adhuc infirmum est. Sed forle bellum Domi- est. Ubi vero sine adjectione electionis dicitur, Je
nus desuper effundit, quando superbum cor percu- carnali Jacob vel Israel accipi debet, de populo Ju-
lit, et judiciorum suorum gladiis opera ejus, quse> dseorum seu de carnalibus, qui sunt in Ecclesia.
videbantur bona, terribiliter destruit. Forle bellumi Nunc ergo cum dicitur : t Hsecdicit Dominus creans
effundit, quando antiquura hoslem justo judicio, te Jacob, et formans te Israel, electos Novi Testa-
rclaxat in viribus suis. Qui videlicet adversariusi menti cultores indubitanter Dominus alloquitur.
comburit eum in circuitu, ct non cognoscit, el suc- Ipse quippe sreuvit eos, non solum ut essent, sed
cendit eum, et non intelligit. Ipse enim Satanas; etiam ut justi essent. t Ipsius enim sumus, inquiunf,
411 HERVEl BURGiBOLENSIS MONACHI 412
creatura creati in Christo Jesu m operibus bonis _.Ltribulationum fluctus, tecum ero, ul te'cuslodiam, et
(Ephes. n, 10). > Et ipse formavil eos ad imaginem flumina, id esl rapidi impelus tribulationum non
et similitudinem suam, ut forma honitatis ejus cer- operienl, id est non submergeut le, quia non supe-
neretur in eis. Quibus propter Catholicam unitatem rabunt. Cum ambulaveris in ignc, id est in ardore
velut uni loquitur, dicens : Noli timere adversa pati ssevienlium passionum, non combureris in anima,
propter nomen meura, quia pretioso in sanguine quia spiritalc refrigerium intrinsecus dabo (150) :
meo i-edemi te, el vocavi te : Meuses tu, pro quo tam et flamma, id est furor persecutorum non ardebit in
grande pretium dedi. te, qui non pertinget ad animam luam, licel in cor-
Sed fortasse quserat aliquis, cur omnipolens Deus pove sss\ial. Ego enim sum Dominus Deus tuus,
electorum suorum adversarios temporaliter excre- quem contra falsorum deorum culiores in passione
scerepermiserit 9 Ideo scilicet, ut malorum ssevitia contileris, et ego Sanctus sanctorum, quem exspe-
purgaretur vita bonorum. Nunquani quippe Deus ctavit Isiael. Qui et Salvaior iuus sum , quoniam a
adversarios bonpium esse permitleret, nisi etiam, praesenlibus malis te eripiens ad aetensam salutem
quantum prodessent, viderel. Nam dum injusli sse- perducam
viunt, justi purgantur : et ulilitali innocentise mi- Yel aquae et Gumina sunl acliones sseculi. Et Illos
'
lilat vita pravorum, dum hanc el premendo humi- J ftumina operiunt, quos acliones hujus saeculi men-
liat, ethurailiando semper ad melius informat. Unde tis perlurbatione non confundunl. Nam qui Spiritus
et Salomon ait: « Qui stultus est, serviet sapienti sancti gratia tenentur in mente, transeunt aquas;
(Prov. II, 29), > quia contia sapientis vitam dum et famen fluminibus non operiunlur, quia et intei
slultus praeeminensterrorem polestatis exercet, dum iwedias populorum catervas sic peragunt gressus
hunclaboribus fatigat, contumeliis laceral, profccto sui itineris, ut non subinitlant actionibus caput
hunc ab omni vitiotum rubigine utendo purgat. ntentis. Sequitur :
Slultus ergo sapienli et dominando serrit, quem ad < Dedi propitialionem tuam jEgyplum, Jilhiopiam
meliorem slatum premendo provehit. Suos itaque el Saba pro le. » ^Egj-plus dicitur icnebrmvel iri-
Dominus temporaliter affligi permittit, sed inter ad- bulatio. jEthiopia vero et nigros populos mitlit, et
~versa solatium suse pietalis.semper eis tribuil. Unde interpretatur caligo. Saba aulem caplivitas vel rcle
et nunc subdil: dicitur. El quid per jEgypluni et iEthiopiam et Sa-
VERS.2. — t Cum peiiransieris per aquas, tecum ba designatur nisi gentililas, quam aniiquus hoslis
ero, flumina non onerient te: cum ambulaveris in in errorum caligine positam tribulabat, et in relia-
igne, non combureris, ct flamma non ardebit in cnlo suo captivam tenebat ? Ait ergo ordini prsedica-
te. > tcsrum Dominus : t Ded: propilialionem tuam ./Egy-
VERS.5. — t Quia ego Dominus Deus tuus, San- pkrai, iElhiopiam et Saba pro te. » Ac si di-
ctus Israel, salvator tuus. > ceret : Hanc libi misericordiam el propitiatio-
Quam videlicet promissionem et secundum litte- isem dedi, ut gentilem populum pro le salvarem.
ram sancti marlyres esse verani frequenler e\peiii Sequitur :
sunt. Nam plerique eoruniin aquis et fluminibus YERS.4. — t Ex quo honorabilis factus es in
missi Deo sibi prsesente submergi non potuerunt oculis meis, et gloriosus, ego dilexi te. »
aut Isedi; plerique deambulantes in igne non value- Israel iste honorabilis et gloriosus coram Deo fa-
ruut aduri, neque vel capillum eoruro flamma cre- clus esl, ex quo per tolum orbera prsedicare ccepit
mando non tetigit. Sed quia nonnulli eorum in aquis el ubicunque signis coruscare , universasque gentes
vel ignibus consumpti sunt. deberous spiritaliler csnvertere. Et extunc praecipue dilexit eum Domi-
raagis hanc promissionem intelligere, ne in aliquo nus, licet et antea eum tlilexisset, sed lunc eum di-
falsa videatur.
ligere forsitan non videbalur, quem inter perseculo-
Aquarum namque vcl fluminum appellatione desi- res miseral. Sequitur :
gnantur tribulationes, sicutper Saiomonem dicitur: ^ t Et dabo homines pro te et populos pro anima
t Aquse multae non potuerunt exstinguere charita-
nec flumina » tua. » Hoc est, nisi fallor, quod Salomon ail : < Pro
tem, obruent illam (Cant. vm, 7).
aulem juslo dabitur irapius, el pro rectis iniquus (Pros.
Ignis vel flarama passionis ardorem exprimit, : < Justus de angusliis libe-
s'cut Apostolus docet: « Quorum, inquil, animalium xxi, 18). » Et rursum
eo (Prov. xi, 8). »
infertur sanguis pio peccato _n sancla per pontifi- ratus est, et tradelur impius pro
Unde et adhuc contra perseculores hunc electum
cem, horum corpora creniantur extra castra. Pro-
et Israel corroborat subdendo :
ptcr quod Jesus, ut sanclificaret per suum san-
guinem populum, extra portam passus esl (Ifebr. YERS.5. — « Noli limere, quoniam ego sum te-
xin, 41). » Cum enim crematio illa corporum ani- cum. »
malium passionem Doroini prscfigura\ erit, palel, Fecundamque proiem fidelium ei pollicetur, cum
fliiid ignis mjstice designet. subjungit: « Ab oriente adducam semen luum, et
Ait ergo : Cum transieris peraqvas, id est per ab occidente. congregabo Is.

(150) Uterquc cod., dando.


413 COMMENT.1N ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. VI. iil
VERS.C. — < Dicam aquiloni : Da, et auslro : A illis ambulemus (Ephes. n, 10). » Quia vero « cseci-
Noli prohibere. » (as ex parte contigit in Israel, donee plenifudo gen-
Mariifesle enim hoc loco demonsiravit Ecclesiam tium intraret (Rotn. xi, 25), » recte subjungitur :
a quatuor mundi partibus fuisse congregandam. YERS.8. — « Educ foras populuni caecura, etoce
Unde et ad ultimum fideles etiam ab exlremis los habenlem, surdum, et aures ei sunt. »
orlis limitibus venturi declarantur, cum subdi- Missus cst foras iste caecusct surdus Judaeorum
tur : populus, el gentes ad fidem loco ejus ingressae sunt.
« Affer filios meos de longinquo. et filias meas Unde cl subdilur :
ai extremis terrae. » YERS.9. — < Onmes gentes congregatse .sunl si-
- Quod si spirilaliter haec intelligenda sunt, quid mul, ei collectae sunt tribus. >
per orientem accipitur nisi populus Judseorura, qui Universitas enim gentium in una fide congregata
primus lumen cognitionis divinse habuit, et Solem est, et dc cunclis tribubus Israel multitudo creden-
jusliliae muudo protulit? Et quid per occidentem tium collecta est. His itaque prsenuntiatis errorem
nisi populus gentilium, qui per amorem cadiicorum gentilium Dominus arguit, qui Deos esse putabant
in occiduis erat, et prope mundi terminum velut in eos, qui" nihil horum prsedicere poterant, cum sub-
fine diei solem jusliliae Christum accepit? Ab B dit :
oriente ergo semcn Ecclesiaeadducitur et ab occiden- < Quis in vobis annuntiet istud,' et quseprima
te, quia fldeles et a circumcisione ei a prseputio ve- sunt, audire nos faciel? Denttestes eorum, etjusli-
niunt. ficentur, et audiant-el dicant (151). > Quis, inquit,
Per aquilonem quoque gentilitas designatur, quse ex diis vestris annunliet in vobis, o gentiies de gen-
velul in sinistra et glaciali, tenebrosaque regione tium et Judseorum unifica societate ? Et qum prima'
_. posita fuit in inlidelitale. Per austrum vero Judsea suni, id est ea quse Salvator in carne gesturus est.
figuratur, qnae quasi meridiano sole incaluit, quia quis ex diis vestris audire vos faciel ? Subaudilur
Redemptore in carne apparente fervorem fidei pri- nullus. Ipsrdii vestri dent lesles eoruro, quse piima
ma suscepit. Aquiloni ergo dicilur: Da, cuni of- sunt, si annuniiantea, sicut ego prophetas et apo-
fene Deo fidei suae munera gentililas impei atur. slolos do testes eorum. quae annuntio. El justifiien-
Austro jubetur, ne prohibeat, quia Hebiseis in tur in verbis suis, cum vera prsedicere cognoscen-
flde consislentibus praaeipitur, ne vilam gentilium lur, sicul et ego juslifieor "in sermonibus mcis, Et
repellendo contemnant. Yoluerunt enim, prirao audiant ea, quae sibi objicientur, et dicant, id est
geuliles respuere sicut Actus apostolorum satis de- r respondeant. Nam si vere dii sunt, hsec omnia de-
clarant. ben! agere. Redargutis aulem infidelibus, qui fales
De longinquo autem filios suos afferri Dominus deos colebant, alloquitur fideles Dominus osicndens
imperat, ut filius, qui in regionem longinquam haec omnia se fecisse, sicut Deum decebat. Nam
abiit, ubi luxuriose vivendo bona sua dissipavit, re- sequitur :
deat ad patrem suum (Luc. xv). Sed et filias suas, YERS.10. — < Yere vos lesles mei, dicit Dorni.--
id esl infrmas et conlemptibiles personas ab exlre- nus, et sorvus meus quem elegi, ut sciatis, et crcda-
mis vilitatibus terrae jubet afferri, quoniam « intir- tis mihi, el inlelligalis, quia ego ipse sum. »
ma mundielegit Deus, ut forlia confundal; etigno-
Fos, inquit, o aposloli et credentes estis verbo-
bilia mundi ct eontemptibilia elegit, et- qua non rum
meorum testes et divinilatis meae; el ille <,qui,
sunt, ut ea quae sunt, destrueret (I Cor. i, 27). »
cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus
Hsee sunt enim filia? venientes ab extremis terrse.
est esse se aequalem Deo, sed semetipsum cxinani-
Sequitur: vit, formam servi accipiens (Philip. n, 6), » testis
YERS.7. — « Et omnem, qui invocat nomcn
meus est, quem ad hoc ipsum prse omiiibus elegi,
raeum, in gloriam roeam creavi eum, et formavi, ul
et feci eum. » per eum sciatis quod de me mortalibus est scien-
" dum, et indubitanter mihixredalis per omnia, el in-
Omnem qui invocat nomen ejus creavit in glo-
ielligalis quia ego ipse sum iramulabilis seternaliter
«
riam suam Dominus. Omnis enim quicunque in-
vocaverit nomen Domini salvus erit (Rom. x 15).» permanens. Sequitur:
Invocat autem notnen ejus, qui cor suum mundat, < Ante me non cst formatus Deus, et posl me non
ct ejus advenlum tota devotione precatur ad se ip • erit. >
sum. -Quicunqueergo taliter agit, Deus illum crea- Anfe me non est formaius aliquis ex his, quos
vil in justitia et sanclilate veritatis in gloriam suam gentiles in deos sibi formant, quia -ego sum, ante-
renovatum spiritu mentis suse. quam aliquod idolum fieret; et post me nonerit quis-
Formavil eum ad simililudinem suam, quia boni- quam eorum, sed ego post omnes illos ero. quia
talis suae formam expressit in eo. Et justum fecit destructis idolis ego sine flne permanebo. Qusedam
eura. «Ipsius enim sumus factura creali in Christo temperatio divinse loculionis esl hsec, qua, dum de
Jesu in operibus bonis, quaeprseiara\it Deus ut in se minus dicit, majus vult intelligi et ita loquens

(151) Alias, dicant: Vete.


4JS HERYEI BURGIDOLENSIS MONACHI 418
ostendit non posse quemquam talium dcorum simi- A lum Filius, sed et Pater et Spiritus sanctus, quo~
lem esse sibi. Sequilur : niam toia Trinilas operatur haecomnia.
VERS.11. — t Ego sum Dominus, et non est Simili modo Sanclus Israel appellatur non solom
absque me salvator. » Filius, setfet Pater, et Spiritus sanctus aitestanti-
clamant : « Sanctus,
Ego solus sum Dominus, cui eompetit universa bus primis virtutibus, quse
servire, quia non solum subjeclis prsesideo, sed sanctus, sanctus, Dominus Dcus exercituum (supra
omnia bona possideo. Et non est absque me salvator, vi, 5). > Hic enlm Dominus naluraliter sanctus est,
quia prseler me non est qui salvare possit. Neque et per semetipsum sanctus, et omnia sanctificans,
enim dii .gentium cullores suos salvant, sed perdunt. ideoque Sanctus Israel dicilur quasi Sanclus san-
Non enim Filium negat esse Salvatorem Pater, dum ctorutn. Et Pater ergo Sanctus Isracl appellalur, qui
dicit, quia non est absque me Salvalor, quoniam propler nos etnisil. Unigenitum suum in Babylouem,
Unigenitus Filius, qui est in sinu Patris, nonest abs- id est in hunc niundum viliis et erroribus confu-
que Patre, sed Pater in Filio, et Filius in Patre, ae sum, et rielraxit universos vectes porlarum Bab.Io-
per hoc"Patcr et Filius nou sunt duo salvatores, sed nis, ut ablatis vectibus poriaepalescerent, et egrede-
in hac Babyloue tenebanlur ca-
unus Salvator, j ' sicutnec duo doniiiii scd unus Do- " rentur liberi, cjui
roinus. Sequitur : ptivi. Quld autem nomine veclium designatur, Salo-
YERS.12. — t Ego annuntiavi et salvavi, audi- mon insinual dicens: « Judicia quasi vectes ur-
tum feci, el non fuit in vobis alienus. > bium (Prov. XVIII,19). » Narn, dum gentiies adhuc
Annunliavi per prophelas, salvavi per Christum, judicarent idolis riolius quam Deoseiviendum, hu-
audilum feci per apostolos, el non fuit in vobis Deus jusmodi servitia quasi vectes obfirmatas eis lene-
alienus, sed ego in omnibus vobis tam sub lege bant portas Babylonis, ne possent cas ingrcdi, aul
quam sub gratia. Sequitur : prsedicatores veritatis admittere. Dum judicaremus
« Vere vos tesles mei, dicit Dominus, et ego melius esse servire peccato quam juslitise, judicia
Deus, ' quia ego sum solus Deus. Sequitur : nostrse voluntatis instar veclium obfirmabaut nobis
YERS.15. — <Et ab initio ego ipse, et non est portas hujus confusae Babylonis. Detraxit ergo Do •
qui de manu mea eruat. > minus vectes perversorum judiciorum hujusmodi,
Ac si dicat Dominus : Nemo anliquior me, et ut ablaiis vectibus et repaguiis malae voluntaiis
nemo fortior me. Unde et subdit: t Operabor, et egrederemur a nobismelipsis, qui tenebamur intra
quis avertet illud? > Nemo enim poterit opus ejus nosmetipsos velut in Babylone captivi.
avertere, qui salutem mundi operari disposuil. Nam „ Chaldmi quoque gloriabanlur in navibus suis,
sequitur: quia mahgni spiritus in mentibus hominum, quas
VERS.14. — t Haec dicit Dominus redemptor per araarum pelagus sseculi hujus vagas deduce-
vester sanctus Israel: Propter vos emisi iu Baby- bant, nimis exsultabant. Sed el istos deiraxit Domi-
lonem, et detraxi vectes universos, et Chaldseosin nus, quiade cordibus eorum, quos sic possidebaut,
navibus suis gloriantes. i ejecit illos. Qui noster est sanctus, quia ipse natu-
VERS.15. — < Ego Dominus sanetus vester, raliter sanctus, qui nos per donum suae gratiae san-
creans Israel, rex vester. > ctificat, ideoque solus recte sanclus. quia -i i.emo
Proprie quidem et usitate redemptor appellari so- bonus nisi unus Deus (Watlh. XJX, 17). > Qui ei
let Filius hominis, qui dedit animam suam redem- spiritale Israel creat in operibus bonis, «quoniaia m
ptionem pro multis; sed tamen, quoniam insepara- Chnsto Jesu neque circumcisio aliquid valet ncque
bilia sunt opera Patris et Filii, Pater quoque re- prsepulium, sed nova crealura (Gal. 5,6).»Et ipsecst
demptor appellari potesi, non quia ipse pro nobis resnosler,qui regit nos,el regnat innobis. SeipiiUir:
passus sit, sed quia nos sanguine Filii sui redemit. YERS.16. — « Hsecdicit Domiiius, qui dedit in
Nam pro ereptione vel liberatione poni solet redemptio. mari viam, et in aquis torrentibus semitam. »
Sed et juxta Dionysium (De divin. nom. e. 8) Q i YERS.17. — t Qui eduxit quadrigam et equum,
nominatur Dominus l edemptio, quantum non sinit et agmen et robustum : simul obdormierunt, nec
(152) vera existentia ad non esse cadere; et quan- resurgent: contrilisuritquasilinunietexsliiicfisuiit.»
tum etiam si quid ad delictum aut inordinatum de- Dominus in mari viam fecit, quia sieui Exodus
ccplum sit. et diminutionem quamdam patialur refert : « Divisa est aqua, et ingressi sunt filii Israel
propriorum bonorum perfeGtionis, et hoc a passio- per medium maris sicci (Exod. xxi, 29). > Sed et
ne et ineiiia redemit implens indigentiam et paterne in lorrentibus Arnon praebuit semilam. Unde diclum
infirmiiafem despiciens et restituens a malo, magis est in libro bellorum Domini : « Sicut fecit in
autem sta.uens in bono, et ordinans et ornans inor- mari Rubro, sic faciet in torrentibus Arnon (Num.
dinatum ejus et inornatum, et integritatem peifi- xxi, 14). > Jordanem quoque < per arentem aiveuni
ciens, et omnium solvens roaculas. Juxta liunc transivit (Joan. m, 17) > Israel siccanle Domino
ergo sensum redemptor est vel redemptio non so- aquas ejus.
(152) Cod. Garst. sine.
U7 COMMENT.IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. VI. 418
Qui eduxtt post filios Israel quadrigam Pharaonis, A qui, cum religionem servare videntur, et Chrisliani
el equum ejus, agmenque ^Egyptiorum, et robustum non sunt. Itaque bestia Deum glorificat, cum ejus
ducem eorum. t Immutatum est enim cor Pharao- fidem genlilitas exaltat, quam et draconum nOmine
nis et servorum ejus super populo Israel, et dixe- propter malitiam, ei struthionum propler liypocri-
runt: Quid voluimus facere, ut diniitteremus Israel, sim notat. Quasi enim pennas genlililas accepit, sed
ne serviret nobis ? Junxit ergo currum, et populum volare non potuit, quse et naturam ralionis habuit,
suum assumpsit secum, tulitque sexcentos currus et ralionis aclionem ignoravit. Hujusmodi ergo dra-
electos, quidquid in ^Egyplo curruum fuil, et "duces cones et struthiones tandem glorificaverunt Deum,
totius exercitus. Induravitque Dominus cor Pha- quia dedit in deserto genlium aquas sapientiae, et in
raonis regis ./Egypli, et perseeutus est filios Israel invio genlililatis flumina doclrinarum eIectorum,ut
(Exod. xiv, 5). » Idcirco aulem Tlominus se haec petutn daret supernse prsedicationis populo creden-
egisse commemorat, ut intelligamus, quia sicut de tium ex gentibus. Sequilur :
.jEgVPtoper mare filios Israel eduxit, ita nunc de YERS.21. — < Populum istumformavi mihi, lau-
lenebris infidelitalis per baptismum credentes edu- dem meam narrabit. >
cil. Sicut in aquis lorrentibus dedit eis semitam, ut Sicut et per Petrum dicitur : t Yos autem genus
libere tiansirent ad terram promissse hsereditaiis, B electum regale sacerdoliuin, gens sancla, populsis
ita nunc fidelibus per tribulationes pandit iter ad acquisitionis, ut virtutes annunlielis ejus, qui .de
regnum coelorum. Sicut Pharaonem cum exercitu tenebris vos vocavit in admirabile lumen suum
suo persequentes filios Isiael deroersit in mare, ita (1 Pctr. II, 9). > Hsec de electo genlium populo lo-'
uunc diabolum cum suis angelis et turba vitiorum cutus populum mox increpat Judaeorum she carna-
peisequenlem fideles exstinguit in baplismo. Unde lium, qui sunt in Ecclesia, cum subjungit:
et dicit, quia simul obdormierunt. nec resurgent. YERS.22. —« Non me invocasli, Jacob, nec labo-
Consopila est enim potestas eorum, qua nos in pec- rasli in me, Israel. >
catis anlea detinentes affligebant. Conlrili sunt quasi Invocat autem Deum, qui purgato" corde cum in
linum, ex quo per poenitenliam in nostro corde con- se supplex venire precatur, et laborat iu eo, qui in
irhimus eoium suggesliones ? el exslincti sunt, si ejus flde bonis operibus insudal. Sic enim quisque
jam in nobis exstincta est eorum malilia. Sequilur: debet agere, ul et piis oralionibus insistat, et san-
YERS.18. — t Ne memineritis priorum, et anli- ctis laboribus exerceatur. Sed Judseus vel carnal ter
qua ne intueamini. > Chrisliauus hsec non egisse redarguitur. Sequitur :
Yos, inquit, o apostoli, ne memineritis jam prio- „ YERS.25. —« Non oblulisti mihi arietem holo-
rum, quia nunc majora facturus sum quam olim causti lui, nec\ictimis luis gloriflcasli me. >
perMoysen feci, quando dedi in muri viam, et in Quoniam aries principalur gregi, non incongrue
uquis lorreniibus semiiam. Nam sequitur causa, cur per arietem exprimitur, quidquid in cogitationibus
non debeant meminisse iterum gestorum. nostris est praecipuum, quia et ipse cogitationes
-
YERS.19. — Ecce, inquit, ego facio nova, et per gregem designari possunt. Holocaustum vero
nuuc orientur, utique cognoscelis ea. > lotum ineensum dicitur. Oflerl ergo Deo urietem
El, quse sint illa nova, subjungit: t Ponam in holocausti sui, qui illud quod in desideriis et cogita-
deserto viam, et in invio flumina. >In deserto genti- tionibus suis maximum et praecipuum est, totum
litatisdabo viatn eundiadDeum; et in hnio pagano- igne cbaritatis accendit, sicut Abrahahi nobis exem-
lum populo, per quem nullus prsedicator veritatis plo suo figuravit, dum unigeriitum suum, quem sin-
incessit, ponam fluenla Evangelii. Sequitur : gulariier diligebat, oiferrel holocaustum, imo arie-
VERS.20. — Glorificabunt me bestise agri, draco- tem pro eo (Gen. xxn). Hunc arietem holocausii
nes et struthiones, quia dedi in deserto aquas, flu- immolat, qui Deum super omnia diligit, ul major
mina in inyio, ut darem polum populo meo, elecfo sit in eo charitas Dei quam ullus amor abus. Sed
ineo. > D carnalis quisque non obtulit arielem bujusmodi,
Quoniam ager est mundus, bestia agri vocatur quia « dilexerunt homines magis tenebras quam
homo quisque in hoe muiido bestialiter vivens. Et lucem (Joan. m, 19). >
quse sit lisec bestia, declaratur, scilicet dracones et Quid autem nomine victimarum nisi interemptio
struthiones, quid autem dracouum nomine nisi mali- carnis vitiorum designalur? Has enim victimas ju-
liosoruin hominum vila designatur, de quibus et bet immolare Apostolus, cum dicit : « Morliflcate
alias dicifur: < Traxerunt ventum quasi dracones? membra veslra, quse sunt super terram, fornica-
(Jer. xiv, 6.) > Perversi cienim quique veiUum lionem, immunditiam, libidinem, concupiscentiam
quasi dracones trabunt, cum malitiosa superbia iu- malam, et avaritiam, quae est idolorum servitus
flantur. Quid vero struthionum appellatione isisi si- (Coloss. m, 5). Quas qui mactat, Deum glorificat,
mulalores intelligi solenl? Strulhio enim pennas sicut idem Apostolus dicit: < Gloriflcate et porlate
habef, volalum non habet. quia simulatores spe- Deum in corpore vestro (I Cor. vi, 20). » Sed hoc
ciem sanclitatis habent, sed virtutem sanctitatis vel Judseus vel inanis Christianus agere negligit, a
non babent. Visio quippe eos bonse actionis deeorat, quo, quia--Dominus carnalia dona' non qusesivit,
sed a terrarnmime penna virtutis levat. Tales sunt recle subjungit:
_jl«) HERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI 420
< Non te serviie feci in oblatione, nec laborem A VERS.26. — < Reduc me in memoriam, et judi-
tibi prsebui in thure. » cemur simul: narra si quid babes, ul justificeris. >
Neque enim exteriora dona suscipit, quando Iniqnilates, inquit, tuas, o popule Judseorum pro-
ipsum datorem inierius non approbat. Sequitur : pter bonitatem meam sauguine' Cbristi deteo, tu
VERS.24. — « Non emisti mihi argento calamum, tantum reduc me tn memoriam, quem nimis oblitu:
et adipe victimarum tuarum non inebriasli me. » .ss, el in corde tuo judicemur simul, uttu ipse ju-
< Eloquia Domini eloquia casla, argentum igne dices, quis erga alium juslius egeril, ego erga le
examinatum (Psat. xi, 7). > Calamus vero surculus an lu erga me; el si quid habes injustiliae, narra,
esse dicitur arboris aromatics?. Joannes aulem in id esf ooniitere illud, ul justificeris. Nani ut te juslum
Apocalypsi sua interpretatus est odoramenta esse esse non aesiimes, culpam eorum iunotesco tibi,
oraliones sanctorum (Apoc. v, 8). Quid ergo per ca- cjuos inter juslos crederes esse maximos. Sequilur
lamum nisi hi designantur, qui per viitulem ora- enim :
tionis suave Deo redolent cum Paulo dicentes, quia VERS.27. — « Pater tuus primus peccavit, et in-
« Christi bonus odor suraus Deo (II Cor. n,_15). > lerpretee lui prsevaricali sunt in me. >
Emit igilur argento calamum Deo, qui et lales ac- VERS.28. — « Contaminavi principes sanctos. >
fluiril praedicando. Sed hoc Judseus non egil, quia B Quod enim dicitur, quia vater tuus primus pecca-
non cordis munditiam, sed quasi honestatem aclio- vit, senseruul ante nos alii de bealo Abraham, quia
nis docuit. Christianus quoque cainalis hoc agere cum ei Deus dixisset • t Ego sum. qui eduxi te de
nequivit, quia. qui bonum in se ipso non habet, Ur,Chald3?orum, ul darem tibi terram Islam, ct
mentem aliorum uerfecte sedificare loquendo non possidercs eani ^Geii.xv, 7), > quasi incredulus re-
valet. spondit : t Domine Deus, unde scire possum quod
Viclimat vero sunt, ul diximus, exstinctiones vi- possessurus sim eam? > (Ibid. VIII.) Qui, etsi lunc
tiorum, aul etiam bonorum actiones. Sunt autem non peccavil, scimus quia prsesentem viiam siue
sionnulli, qui roactant viclimas exstinguendo vitia, peccaio transire non potuit. « Non esl enim homo
et bene operando, sed tameu in bonis quse agunt justus in terra, qui faciat bonum, et non peccet
minime compunguntur; el quia se ex amore ad la- (Eccle. VII, 21). J
crymas non accendunt, victimse eorum sine adipe inlerpreles autem \ocanlur in hoc loco Moyses
sunt. Hinc enim dicitur : « Holocaustum luum pin- et Aaron, qui verba Domini ad populum, et populi
gue fiat (Psal. xix, 4).-» Holocauslum quippe siccum verba referebant ad Deum. Qui prsevaricali sunl,
est bonum opus, quod oialionis laerymse nou infun- sicut eis dictum est divinitus : « Prsevaricali eslis
dunt; holocaustum vero pingue cst, quando hoc, contra me iu medio filiorum Israel ad aquas conlia-
quod bene agilur, corde humili eliam per lacrymas diclionis (Deut. xxxu, 51). t» Eosdem etiam dicit
irrigalur. Unaerursus perPsalmisiam dicilur : « Ho- principes sunctos, sed lamen ob culpam prae\arica-
locausta medullata ofleram tibi (Psal. LXV,15). » lionis contaminavit eos, ut nec ipsam terram pro-
-Qui euim bona operatur, et visioui jam Creatoris missionis inti'arent. Sequitur :
sui inhiat, alque ad seteince conleinplationis gaudia < Dedi in internecionem Jacob, ct Israel in blas-
pervenire feslinat, seque ipsum ex amore, quo ac- phamiam.»-
cenditur, in ilelibus macfal, holocausta Domino nie< Internecio vel inlernecium vocari solet bellum
dullata dedit. Hujusmodi autem \iciimarum el ho- in quo. omnes pereunt. Et Jacob tunc datus esl ad
Jocaustorum adipe Dominus inebriaiur, quia piis tnieinecionem, licet non in prselio, quia omnes pise-
humilium lacrymis deleclatus obliviscitur omiiium, ler duos qui egressi fuerant de iEgjpio, mortui
qua. prius male egerant. Qui enim iuebiialur, obh- sunl in solitudine. In blasphemiam quoque daius
\ioni tradit ca quae memoriter in .corde tenebat. est, ut incredulilatem ejus accusarent.
Quia ergo Judseus qu.sque, vel ficlus Christimus Ilursus unicuique nostrum moranli m peccalis
talibus hostiis Deum non placat, ut peccata ejus p suis dicit Dominus, quia delco iniquitales tuas, tu
obhvioni tradat, adipe, inquit, viciimarum luatum tanlum reduc me in memotiam, ui judicemur shnul,
non inebriasli me. Sequilur : ut me corde concipias, et sollicita inquisiiione sub
< Verunuamen servire mefecisli in peccatis tuis; mea prsesentia tuos actus discernas; et siquid ini-
praebuisti milii laborem in iniquital.bus tuis. > quitatis habes, narra iilud in confessione, ut justi-
Servire quodammodo \acil Deum in peccaiis suis, iicari possis. Debet enim uniuscujusque mens et
et laborem ei prsebet in iniquiialibus suis, qui per causas suas apud Deum, et causas Domini contra
divinam palienliam in diutuinis pravitatibus suis se sollicita inquisitione discutere; debet caute pen-
exspectafur, ut quandoque resipiscat. Unde^miseri- sare, vel quse ab eo bona peiGepit, vel quse mala
corditer ei paratus ignosceie subdil: bonis illius perverse \ ivendo responderit. Acceaere
YERS.25. — t Ego sum, ego sum ipse, qui deleo debet ad secrelarium Judicis, et iutra sinum cordis
iniquitates luas propter me, et peccatorum tuorum considerare, quam districte quandoque feriat, qjii
uon recordabor. > dm patienter exspectat. atque flendo punire, dum
Etqua conditione deleat iniquils.tes ejus, el pec- licet, quidquid se male egisse cognoveiit Nam ul se
^alorum obli\iscaliir, adjungit sine peccalo csse non sestimct, culpa generationis
42'. COMMENT.1N ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. YI. 422
suae ei ad memoriam revocatur, ut se iniquilatibds A donum Spiritu sancti, et supernam benedictio-
conceptum meminerit se peccatorem esse non du- nem.
bitet. Pater, inquit, tuus primus, id est qui secun- VERS.4. — « Et germinabunt inter heriias quasi
dum carnem le genuit, in ipso coitu, dum te gigne- salices juxta prseterfluentes aquas. >
ret, peccavit. Nam secundus paler ille est, qui se- Infructuosse quidem sunt arbores salicum, sed
cundae nativilatis est auctor. tantum tamen viriditatis habent, ut arescere vel ab-.
Sed et interpreles tui, id est sacerdotes et cseteri, scisssa radicitus vix possint et projectse. Unde quia
qui tibLverba mea interprelando manifestare de- electorum vitam per constantiam suaeviriditatis ex-
bueruni, prsevaricati suut in me, quia hoc, ut opor- prinmnt, recte de filiis Eeelesiae dicitur, quia germi-
lebat, nou egerunt, sed tua potius quam mea quae- nabunt inier hetbas quasi salices juxta prmlerfluentes
sierunt. Et ideo coniuminavi sanctos principes, quia aquas. Sanclae enim Ecclesise filii inter herbas sicut
propter malorum sacerdotum eulpani infamati sunt salices germinani, dum inter arescentem vitam car-
el boni praepositi. naliuro homiiium et muitiplici numerositate et per-
El dedi ad internecionem Jacob, quia multitudi- petua viriditale mentis perduranl. Qui bene juxta
nem pravorum Chrislianorum perd'di. Et Israei, id prselerfluentes aquas germinare perhibentur, quia
est eos, qui spiritaliter vivunt, dedi in blasphemiam, B unusquisque eorum ubeiialom ad fructum per-
id est iu infamiam propter exempla perversorum, cipit ex doctrina sacri Eloquii, quse temporaliter
lum quibus habitant. Unde ad ipsos spiritales con- percurrit. Sequitur :
sequenter sermo vertitur, qui eos inter iniquos de- VERS. 5. — t Iste dicet : Domini ego sum, et ille
gentes eonsoletur. Yel ceiie duiitiam Judaeorum in- vocabit in nomine Jacob, et hic scribet manu sua
ciepanshactenus alloqui blande jam inchoalprimi- Domino, ct in nomine Israel assiniilabitur. »
•tivam Ecclesiam, dicens :
Iste dicet: Domini ego sutn, id est confitebilur se
CAPUT XLIY. et ille factus Jacob, id est supplantator
YERS.1.— « Et nunc audi, Jacob serve-meus, et Christianum,
» vitiorum, vocabil nomen Domini iri adjutorium sibi;
Israel, quem elegi. in isto nomine, id est in eo quod per meritum ac-
VERS.2. — « Haec dicil DominusTaciens et ior-
tionis suae nominatur Jacob, id est supplantator et
mans te, ab utero auxilialor tuus : Noli limere, servc
luctator. Et hic scribel manu sua Dotnino, quia me-
meus Jacob, et reclissime, quem elegi. »
ritum suum in libro divinae memoriae propria actio-
Dominus fecit bunc Jacob, qnia creavit eum in
ne assignans, dirigit incoelum. Et in nomine Israet
operibus bouis, et formavit eum in hac juste vl- ut sit reclissimus, quod interpretatur
\eudi fbrma, ut nobis dieeret: « Imilatores mei C assimilabiiur,
Israel. Assimilabitur enim iii nomine Israel, dum
estote, fratres, et observate eos, qui ita ambulant, talis fuerit, quale est-nomen Israel. Sequitur :
sicut habetis formam noslram (Philip. ui, 17). >
Cui et ab ulero matrls Ecclesise fuit auxiliator in VERS.6. — « Hsec dicit Dominus rex Israel ef re-
omni piselio spiritalis conflictus. 'Unde et prsecepit demplor ejus Dominus exercituum : Ego primus et
ei, ne timeret eos, qui occidunt corpus. novissimus, el absque me non est Deus. >
Israel vero secundum proprietatem Hebraicae lin- Haecverba Filio congruunt. Ipse est enim rex Is-
guse rectissimus interpretatur. Quod autem vir vi- rael, de quo cantalur : t Benedictus qui venit in
dens Deum dici solet, non in conseriptione littera- iiomine Domini rex Israel (Joan. xn, 15). > Ipse est
rum sed in sono \ ocis consistit. Et quod nunc Do- redemplorejus,« qui visitavitet fecit redemptionem
minus ail : Et reclissime quem elegi, tale est ac si plebis suse (Lue. i, 66). > Ipse esl Domiiius exerci-
diceret : El Israel, quctn legi. Sed et inttrpres ma- tuum coeleslium, quia.t Angeli accesserunt, ct mi-
luit ponere rectissimum, ut ostenderet quia de spi~ nistrabantei (Mailk. IV,11). »Ipseest primus, quo-
ritali Israel nunc sermo est. Cur auteiii Israel iste niam < in principio erat Verbum (Joan. i, 1).»Ipse
timere non debeat, subjungilur : n novissimus, quoniam « Veibum caro factum est
YERS.5. — t Effundam enim aquas super sitien- (ibid. 14) »lii iine lemporum. Unde et « novissimus
tem, et fluenta super aridam. Adam > \ocatus est ab Apostolo (I Gor. xv,45). Ipse
Effundam aquas sapientiae vel spiritalis gratise su- ecfprimus, per quem in initio facta sunl omnia;
per silientem genlilitalem, el fluenta supernae prse- ipse novissimus, per quem iu fine restaurata sunt
dicationis super aridam mentero genlilium. Unde universa.
noli limere eos, quia doctrinam luam libenter su- El absque me non esj-Deus, inquit, ac si diceret:
scipiunt. Sequitur: Quia iu me est Pater et ego in Patre, vel: « Ego et
t Effundam spiritum meum super seiiien tuum, Paler unum sumus (Joan. x, 50). > Cum enim dicit
et benedictioneni meam super siirpem luam. > quia absque me non esl Deus, se solum cum Patre
Spitilummeumeffundam super seinen luum, jd est et Spiritu sancto Deum esse docet, idola vero non
super eos, quos in Chrisfo Jesu per Evangelium ge- esse deos. Ef quia se solum dicil esse Deum sub-
nueiis, et benedictionemgratise meae super stirpem jungit :
eorumdem spiritalium filiorum'tuorum. Nam filii VERS.7. — « Quis similis mei? t"" ^
Ecclesise renascentes ex aqua et spiritu aceipiunt Id est quis Deus ut ego? Sequitur
425 HERVEI BURGIDOLENSiSMONACHI i.U
«Vocet etannuntiet, et ordinem exponat mihi, ex A omnes, et slabunt, et pavebunt, ei coafundemur si-
quoconstitui populum-aiitiquum. » mul. »
Si auis,inquit, est similis mei, voc-etine et annun- Convenientin die judicii omnes fabricatores et
tiet tnihi, et exponat ordinem singulorum, quse facta adoratores idoli, etstabunt paventes el confusi ante
tribunal seterniJudicis. Demum ul evidentius osten-
sunt, ex quo constilui populum Judaeorum; aut ea,
non et ordinem dat idola deos esse non posse,refert quam vileexor-
quae sunt, vocet, quasi sinf, exponal
creaturae mese, qua cuncla ratione libraverim, ex dium habuerint.
feci terram. Yel vocel ad se VERS.12. — « Faber, inquit, ferrarius lima ope-
quo homineni super ge-
ralus est, et in prunis el in roalleis formavit illud,
nus humanum, et annuniiel ei futura, si vere est
et operalus est in brachio fortitudinis suae. > Et eo-
Deus ul ego. Undecladjungit deillis falsis, qui pu-
dem fabio subdit: * Esuriet et deflciel, non liabet
tabanlur esse dii : e Ventma, el quse fulura sunt,
annuntient eis. » Si enim sunt dii, debent suis cul- aquam (154), et lassescet. »
Constal enim idolum non habere divinitatem,
loribus aririuntiare futura. Moxque suos Dominus
ila fabricatum est hominis arte el labore, et
conti a eos, qui taliuro deorum culturam defende- quod
dicens : cujus auctor, dum illud fabricaret, duin nisi exte-
bant, corroborat, B rioribus alimentis suslemaretur, deficicbat. Hsec
VERS.8.— «Nolile timere, neque coniurbemini.s de ferreis idolis dicta sunt, et de ligneis subjun-
Nolitetimere ssevitiam eorum,Jieque tuibari pro- gilur.
pler minas eorum. Etsubsequitur dicens eorumdem VERS.15. — « Arlifex lignarius extendit nor-
fidelium populo : « Extuiic audire ie leci, el annun- mam, »id esl lineam, t formavit in runcina, fecit il-
tiavi, vos estis testes mei. > Exlunc, id est ex quo lud in angularibus, > id est in quadratum, t et in cir-
constilui populum antiquum audire te feci a princi- cino tornavit. >
pio libri Genesis, quia non est similis mei, neque Runcina vero ferramentum lignarii est gracile, et
Deus praeter me quisquam. El TOSestis inde testcs recurvum, quo cavantur tabulsa domus, ut una al-
mei contra eos, qui plures deos esse garriunt. Rur- teri inseratur. Circinus autera vocatur inde quod
sus quasi ratiocinando subdil: circulum efficitvergendo, et est ferrum duplex, unde
« Nunquid est Deus prseter me, et formator, queni pictores faciunt circulos. Sed de fabricatore idoli
ego non noverim ? > Qui enim omnia novit, sciret subditur : t Et fecit imaginem viri quasi speciosum
utique, si alius prseier se Deus esset, et si alius for- hominem habilantem in domo. »Et hoc manifestum
mator esset, et alius mundus, quia Deus noster f, , est. Sequitur :
mundum hunc formavit, sicul Genesis docel. Sed VERS.14. — < Succidit cedros, tulit ilicem et
quia formalorem pvseter se Dorainus esse negavit, quercum, quse slelerat inter ligna sallus, et planlavit
responderet forsilan aliquis, dicens : « Nunquid illi, pinum, quam phnia nutrivit. >
qui faciunl idola, non sunt formatores absquete?» YERS.15. — « Et factaesthominibusinfocum :
Et ad hoc subjungit : sumpsit ex eis, et calefactus est, et succendit,' et
VERS.9. — « Plastse idoli omnes nihil sunt. » coxil panes : de reliquo autem operatus est Deum,
Ut vero Apostolus ait : t Scimus quia nihil est et adoravit: fecit sculptile, et curvatus est ante il-
lud. »
Idolum (II Cor. vm, 4). > Et de idolis dictum est :
Talibus diis servierunt genliles, de quibus adhuc
« Similes illis fiant, qui faciunt ea (Psal. cxm, 8).»
subditur :
Si igitur idolum nihil est et similes illis fiunt, qui
YERS.16. — < Medium ejus igni combussit, de
faciunt ea, profecto omnes plastw, id est formatores
medio ejus carnes comedil, coxitpulmentum, et sa-
idolorum nihil sunt, de quibus et subdilur : « Et
turatus est, et calefaclus esl, el dixit : Yah! calefa-
amantissiraa eorum non proderunt eis; ipsi sunt
\idi focum. >
tesles eorum, quia non vident, neque inlelligunt, > ctus sum,
sicut ipsorum conscientia tesiis est, quia ea fece- YERS.17. — « Reliquum aufem ejiisDeumfecit,
ruiit ex insensuali matcria, et idcirco, qui hoc fa- el sculptile sibi: curvalur ante illnd, eladorat illud,
ciiint, et ea deos dicunt, confundentur. Unde stul- et obsecrat illud, dicens: Libera me, quia Deus meus
titiam eorum exprobrans ait: es tu. »
VERS.10. — « Quis formavit Deum, et sculplile Nusquam manifeslius quam hoc loco declaratur
conflavit ad nihil utile ? > error idololalrarum, de quibus el subditur :
Et de jusla retributione subjungit: VERS.18. — < Nescieruiit, neque intellexerunt.
« VERS.11. — < Ecce omnes principes (155) ejus obliti enini sunt, ne videanl oculi eorum, et ne intel-
confundentur. > ligant corde suo. >
Id est qui faciunt, et qui colunt illud, Sequi- VERS.19. — « Non recogilant in mente sua, ne-
tur : que eognoscunt neque senliunt, ut dicant: Medieta-
t Fabri enim sunt ex liominibus : convenient tem ejus corobussi igne, et coxi super carbones ejus

/155) Alias, om. participes ejus. {154)Alias, bibet aq. ,,


/25 COMMENT.1N ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. VI. 42i>
panes, coxi cames el comedi, ct de reliquo ejus A qui scit jubilaiionem (PsaZ. LXXXVIH, 16). » Non
idolura faciam, ante truncum ligni procidam. > enim ait : Qui loquitur, vsed « Qui scil, quia sc-iii
YERS.20. — t Pars ejus cinis est. > quidem jubilatio intellectu potest, sed exprimi di-
Hsec ideo sic transimus, quia expositione non in- clu (157) non polest. Per illam quippe senlitur
diget. Adhuc autem de idolo subjungitur : quod ultra sensum est. Et cum vix ad hoe contem-
t Cor ejus insipiens adoravit illud, et non libera- plandum sufliciat conscientia sentientis, quando ad
vit (155) animam suam, ueque dicet : Forte, id est hoc exprimendum sufficiet el lingua dicentis?
forsitan mendaeium est in dextera mea. « Quia ergo prsedicanlibus apostolis, dum <in ora-
'
Hucusque vero Dominus stultitiam genlilium ma- nem terram exivit sonus eorum, et in fines orbis
nifestans satis evidenler probavit, quod supradixe- terrse vei'ba eorum (Psal. xvm, 4), > lux veritatis
rat: t Quoniam absque me non est Deus. > Quid electorum cordibus ubique gentium se manifeslans
demum populum Judseorum alloquilur, dicens i inenarrabili gaudio mentes eorum repievit, pulcbre
YERS.2i. — t Memcnto horum Jacob et Israel, etiam oxlrcma lerrw, id est lines orbis jubilare prae-
quoniam servus meus es tu. » cipiuntur. Et ul omnis lerra jubilarel, mordcs, \~ cst..
Memenlo horum, quse de idolis diximus, ne eis sancti per vitse merilum ad coelesiia propinquantes
servire \elis, quia servus meus es. Sequitur : ^ resonaverunl laudationem, id estposl apostolos prse-
< Formavi te, servus meus es lu Israel, ne oblivi- dicaverunt Evangelium.
scaris mei. > Formavi te in utero raatris, ut mihi Saltus quoque, id est gentiliias, et -omne lignum
servus esses; non tu me formasti sicut idolorum ejus, id est omnis homo gentilis resonare jussus est,
cultores deos sibi formant, quibus serviant, et ideo quoniam redemil Dominus sanguine suo Jacob, id est
neme tradas oblivioni sequens talesdeos. Ac de lem- populum suum, et Israel, id esl isdem eleclorum po-
pore gralise subditur : pulus gloriabitur in Domino B.ederoptore suo. Post
YERS.22. — t Deleviut nubem iniquitales tuas, haecomnipotens Pater magniludinem operuai suo-
cl quasi nubeni peccata tua. > rum nobis innoteseere volens ait:
Nubesenim vel nebula solis calore solvitur, alque VERS.24. — « Haec dicit Dominus redcmptor
delefur, quai solem ipsum videre non sinebat. Sic tuus et formaior tuus ex utero : Ego sum Dominus
et peccata, quae cor Judseorum obumbrabanl, lan- faciens omnia. »
dem in lumine veri solis, qui est Christus, fugata NamUnigeniti sui sanguinereJemitnos,anlequam
sunt aique deleta, ex quo illi ad fidem sunt conversi. crearemur, ac deinde formavit nos in utero matiis
Nam « usque in hodiernum diem cum legitur Moyses, P Sequilur:
\elamen positum est super cor eorum, qui non cre- « Extendens coelos solus, stabilicns tcrram, ot
dunt cx illis. Cuni autem conversus fuerit ad Deum, nullus mecum. » Latitudinem coelorum potentia sua
suferetur velamen (II Gor. m, 15). » Unde et eum- Creator extendit, ut omnia tegerel; et terram slabi-
dem populum adinonens subjungil: t Reverteread livit, ut immobilis staret.
me, quoniam redcmite. » Et quia post ejusresur- Possunt vero sancli per cmlos, et Ecclesia per ter-
reclionem lolus orbis triumphos ejus decantavit, ram designari. Exlendit ergo Dominus cwlos, quia
congrue sequitur : facit, ut justi eorum quse reiro sunt obliviscentes,
YERS.25. — « Laudate, coeli, quoniam fecit Do- in anteriora cxtendantur. Extendit ccelos, dum san-
minus (156): jubilale, extrcma lerrse; resonate, ctis suis viam praedicationis aperiens eos in mundi
monles, laudationem, saltus et omne Iignum ejus, latitudinem circumquaque diffudit. Terram quoque
quoniam redemit Dominus Jacob, el Israel gloria- stabilivit, quia Ecclesiam in Cbristo fundavit.
bitui". » Aut per co^os sacra volumina exprimi possuut, ex
Quod enim dicitur : Laudate cmli, quoniam fecit quibus in Patribus stellae exemplorum atque virtu-
Dominus, quoniam adiropletum est, quando resur- tum nobis elucent. Quos Dominus extendit, quia-
reclionem ejusannuntiaverunlangeli. Vel coelorum D ante oculos nostros.per verba doctorum exponendo
nomine designari possunt apostoli, dequibus dictum expandit. Extensis vero ccelis slabilitur terra; quia
est, < quoniam cceli enarrant gloriaro Dei (Psal. expositis sacris voluminibus coiiflrroaiur mens no-
x\m, 2). > Qui laudaverunt, quoniam fecit Domi- stra, « ut jam non simus parvuli fluctuantes, et
nus, quia triumphum resurreetionis ejus ubique circumferamur omni venlo doctrinse in nequitia ho-
pnedicaverunl. Unde ct exlremq terr-w jubilaverunt minum, in astutia et circumvenlione erroris (Ephes,
in laudem ejus. Jubilus autem vocatur, quando iv, 14). >Cum autem hsecomnia se solum Paler fa-
ineffabile gaudium mente concipitur, quod nec ab- cere lestatur, non excludit a sua operatioue Filium,
scondi possit nec sermonibus aperiri, et tamen qui- sed idola. « Qusecunque enimPaler fecerit, hsecet.
busdam molibus aperitur, quamvis nullis proprieta- Filius similiter facit (Joan. v, 19). > Inseparabrlis
libus expiimatur. Hinc sanctus David intuens ele- quippe esl operalio Trinilatis. Sequilur : )
ctorum animas tantum gaudium concipereVquantum VERS.25. — « Irrifa faciens signa divinorum, et
sermone non valet aperire, ait: « Beatus populus hariolos in furorem vertens. >
(155) Alias, liberabit. (157) God. Cruc, dictum.
(156) Alias, quoniam misericordiam fecit.
PATUOL. CLXXXI. lk
427 HERVEI BURGIDOLENSISMONACIII m
Divini signa qusedam observabant, a quibus cau- A profundi flumina arefecit, quando Iubricas daemo-
sas divinationis suraebant. Sed hsee Dominus irrita num suggestiones de cordibus nostris exsiecavit.
fecit, ut nibil veri per ea nosceretur. Hariolos eliam, Sequilur :
qui juxta dsemonum aras vaticinabantur, in furorem . YERS.28. — « Qui dico Cyro : Pastor meus es.
vertit, ut nihil nisi furere et bacchari spiritu dae- et omnem voluntatem meam complebis*>
moniaco possent. Sequitur : Cyrus rex Persarum pastor Dei fuit, quia gregera
« Converlens sapientes retrorsum, et scientiam populi Isiael custodivit, divinamque voluntatem in
corum stultam faciens. > relaxationem captivitatis ejus complevit. Interpreta-
Sapientes saeculi convertit relrorsum, id est in in- tur autem kwres, et signifieat eum, cui Pater dixit :
sipicntiam : et vanam scienliam eorum stultam fecit. « Postula a me, et dabo tibi gentes hsereditateirt
Scriptum est enim : « Perdam sapientiam sapien- tuam, et possessionem tuam terminos terrae (Psal.
tium, et prudentiam prudenlium reprobabo. Ubi sa- n, 8). > Cyro ergo ait Jfomiuus : Pastor tneus es,
piens, ubi scriba, ubi conquisitor hujus saeculi? quia Salvator noster est bonus pastor, qui posuit
tionne slultam fecit Deus sapientiam hujus mundi ? animam suam pro ovibus suis, ut a Palre manda-
Nanrquia in Dei sapientianon cognovit mundus per •lum acceperat, et ipseveraciter omnem Patris voluu-
Eapientiam Deum, placuit Deo per slultitiam praedi- B tatem in omnibus complevit. Sequitur:
cationis salvos facere credentes (I Cor. i, 19-21). > < Qui dico Jerusalem : iEdificaberis; et teroplo :
Unde subditur : Fundaberis. > Et hic reslaurationem et templi et
YERS.26. — « Suscitans verbum servi sui, et Jerusalem signiflcat, quaeper Nehemiara et Zoro-
consilium nuntiorum suorum complens. > babel facienda erat (I Esdr. m, 2; II Esdr. n).
'Servus enim hoc loco vocatur Dominus Jesus Nostra quoque Jerusalem, quse sursum est, vivis
propter formam servi, quam ipse assuinp'sit. Cujus lapidibus per Christum sedificatur. Templum etiam
verbum, id est quidquid ille in Evangelio per se fundalur, quando mens credenlium in fide colloca-
ipsumlocutus est,Pater suscitavit ut fleret. Nuntii tur. < Templum enim Domini sanctiim est, quod
vere ejus nominantur apostoli, quorum fuit consi- estis vos (I Cor. m, 17), > ait Apostolus, -<et fun-
lium, ut dispersi per quatuor mundi climata uuum dameiitum aliud nemo polesl ponere praeter id quod
concorditer Evangelium prsedicarent, el omne ge- posilum esl, id est: Christus Jesus (ibid. 11). »
nus humanum ad fidem converterent. Et hoc consi- CAPUT XLY.
lium~at ab eis fuerat definitum, Dominus complevit.
Sequitur : YERS.1. — « Hsec dicit Dominus christo meo
< Qui dico Jerusalem -: Habitaberis : et civita- Cyro, cujus apprehendi dexteram, ut subjiciam
tibus Juda: JHdificabimini, et deserta suscilabo. * ante faciem ejus gentes, et dorsa regum vertam,
Nunc juxla historiam redilum Israelitici populi et aperiam coram eo januas , el porlse non clau-
de Perside significat in Judseam. Mystice vero Jeru- denlur. •>
salem Ecclesia est, quam a credenlibus inbabitan- VERS.2.— < Ego antete ibo, et gloriosos terrsa
dam pollicetur Dominus. Civitates Juda, id esl civi- humiliabo, > et caetera.
lales confessionis diversse Ecclesisa fidelium sunt, Reges in populo Israel ungebantur oleo sancto, et
quae tamen unam faciunt. Deserta Ecclesisevel con- idcirco vocabantur christi, id est uncti, sed apud
fessionis sunl homines ad vilam prseordinati, sed genliles non fiebat hsec unclio. Cur ergo Gyrus ap-
adhuc in infidelitate permanenles; \el fidem jam pellatur chrislus, cum non sit oleo benediclionis
habentes, sed bonis operibus carentes, vitiisque re- unctus?Quia imperialis dignitas reputalur ei pro
pleti, quia somno veteris inertia? suscitantur, quan- unctione. Quod autem ail: Hmc dicit Dominus chri-
do mentem eorum divina gratia tangens excitat, ut sto meo Cyro, tale est, ae si diceret: Haee dico ego
convertantur. Scquilur : Dominus christo meo Cyro. Vel Cyrum dicit Pater
VERS.27. — i Qui dico profundo : Desolare, et p suum regem esse. Et quae Spirltus sanclus ei dicat,
flumina tua arefaciamr > innotescit: Cujus, inquil, apprehendi dexteratn^id
. Flumina Babylonis induslria Medorum arefacta est virlulem dedi, ut nullus fortiiudini ejus valeret
esse feruntur , quando Baltbasar interfectus est, ut resistere. Vt subjiciam ei gentes, id est Babylonios,
per arentia flumina caperetur civilas. Sed juxta spi- et Medos, et jEgyptios caeterasque gentes, et dorsa
ritualem inlelligentiara quid profundufri est, id est regum earum in faciem ejus verlatn, ut fugiant.
mare, nisi prsesens sseculum? Quod desolatur, dum Quaeenim gens illi resistere poluil? Quis regum non
gloria mundi deslruitur et polenlia ejus, et quod ei lerga dedit? « Et apcriam coram eo januas , et
scriplum est impletur : « Nolite diligere mundum, portae non claudentur. > Quse enim civitas illi jion
neque ea quse in mundo sunt (/ Joan. n, 15). > patuit ?
Et flumind arefaciunt dum dogmata saecularis scien- Ego, inquit, ante te ibo, id est terrorem meum
tise annullantur. eis immittam , ad quos venturus eris : et gloriosos
Vel certe profundum Dominus annullavit, quanco terrm humiliabo sub manu lua, porlas mreas conle-
Salvatore nostro ad infernum descendente confre- ram et vecles ferreos confringam. El hoc ita factum
git poiia?- ejus, et inde suos extraxit electos. Cuius est. Quienim muripiius inexpugnabiles obsidente
£23 COMMENT.W ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. VL 4J0
Cyro non sunt subversi ? Caeiera in hniic modum j/_.mci porias itientium ssii sirailes in diulurna du-
facile possunt intelligi. Subdit enim : rilia , et vectes internse obstinationis ut ferrum du-
YERS.5. — t Et dabo libi ihesauros absconditos, ros, ut et durissima corda adventui gratise luse pa-
elATcana secretorum, ut scias quia ego Dominus, teant.
qui voco nomen luura, Deus Israel. » Et dabo -tibi tkesauros absconditos•, et arcana se-
YERS.4. — < Propter servum meum Jacob, et cretorum, ut t in te sint omnes thcsauri sapienliae
Israel electum meum.i etscienliaj absconditi (Cotoss.n, 5). » Yel thesaurbs
Longe antequam nasceretur, vocatus esi proprio absconditos, id est homines ad vitam praeordinatos,
r.omine Gyrus a Domino propter populum Israel, sed adhuc peccatis opertos. Latens enim tliesaurus
quem de caplivilate erat-relaxaturus. Sequitur •: ' erat Saulus, dum Ecclesiam persequeretur. Hujus-
« Et \ocavi te nomine tuo assimitovi te, et flon modi ergo thesauros dabo libi, et arcana secrelorum
COgno\isliine. » manifestabo tibi, ul de singulis scias, quis in mali-
Nominalim vocavi le, prkisquam esses, ut Isaac tia vel sanctitale perseveraturus sit, aut quis rai-
et Josiamolim ante vocaveram. Assimilavilo in ap- nime. Et ut scias, id est membris tuis facias sciro,
pellatione Filiomeo, ut etlu €hrisius, id est un- quia ego' Dominus, qui voco nomen luum, Cyrum,
dus vocareris, atque Gyrus, id est hmres, eo quod B id est haeredcm propler servum meutn Jacob, id est
avuuculi lui Darii hseredilatem, id est regnum illius propter eos qui cum viliis luclantur, et nonflum
susceppris. El non cognovislime, quoniam in errore amici, sed adhuc servi merentur vocari. Et propter
idolorum permansisti.Nam si me pura mente cogno- Israel electum meum, id estpropler eos. qui con-
visses, scires quod sequitur : templationi ccelestium sunt inlenti. Nam propter
VERS.5. —<Ego Dominus, elnon est amplius, et fldelesmeos vocavi te hseredemmeum, quia ipsi sunt
cxtra me non est Deus. » haereditas mea, quam dedi libi,
Non ergo cognovisli me , quia deos esse alienos Et vocavi tenomiue tuo Jesum, id esi Salvatorem.
graeier me eredidisti. Sequitur Tu enim salvum facies populum tuum a peccatis eo-
< Aceinxi te et non cognovisti me. > rum. Yel nomine tuo, sicut dictum est, vocavi le
VERS.6. — < Ut scianl hi, qui ab orlu solis, hseredem, quia t dabo tibi gentes hsereditalem tuam
cl qui ab occidente. quoniam absque me non est Psal. n, 8). » Et assimiluvi le cseteris hominibus,
Deus. i quia es t in simililudinem hominum factus, ct ha-
Accinxi le polentia, utpopulum meum diraitteres, bitu iiiventus ut homo (Philipp. n, 7). » Haec omnia
fluatenus ex eorum relaxatione multi ab orienle ct propter servum meum Jacob, et propler Israel eleclum
ab occidente cognoscerent, quia solus ego sum meum.
Peus, qui sic eos, quando volui, liberavh Quod autem subjungitur : t Et non cognovisii
Sed jam \ideamus utrum et aliter hsec inleiligi me, > nulkTmodo ad personam Redemptoris nostri
quoant. Nolum enim cunctis est, quis sit Christus fas est referri. Sed quia idem Dominus ex Judseis
Domini, riimirum ille^ quem unxit Deus Spiritu carnem assumens unum cum eis in genere factua
sancto el virtute, qui ct Cyrus est, id est hmres se- est, potest, utjnibi videtur, ad infidelcm Juciaeorum
cundum quod Apostolus ait, quia sumus t hseredes populum referri, quod ait: El non cognovisti me.
quidem Dei, cohseredes autem Christi (Ro?n. vm, Qui enim olim lanto tempore coluerunt Baal, et Do-
1"). > Cujus, inquit, apprekendi, dexteram, ut dice- mino quoque sacrificia reddebant, non cognoverunt
rel mihi : « Tenuisti manum dexteranl meam, et eum. Unde et addit :
in voluntate tua deduxisli me (Psal. LXXII,32). s" t EgoDominus, et non est amplius, et extra me
Ut subjiciamante faciem ejus gentes, ut «in nomine non est Deus. » Nam qui deos alios esse putabanf,
Jesu omne genu flectatur (Philipp. n, 10). > Et eum qui solus est Deus et Dominus, npn cognosce-
dorsa regutn earum verlam, quia dsemones in fugam bant. Deinde accinxi fe, inquil, o Chrisle, mirifica po •
comertam. jEfaperiam corameo januas humanorum Q tenlia, et tu, popule Judseorum, non cognovisti me.
cordium, el porlm mentium ei non claudenlur, sed Ideo te, Christe meus, accinxi, ut per te sciant hi
- qui ab ortu solis, et qui ab occidente sunt, quoniam
palebunl, utgaudentes eum suscipiant.
Qiiod autem sequitur : Ego ante te ibjo, et glorio- absque me non est Deus, ut sit« ab ortu solis usque
sos ten w humiliabo, secundum quod superius ait, ad occasum laudabile nomen Domini, et excelsus
intelligt debet : t Quis suscitavit ab oriente juslum super omnes gentes Dominus (Psal. cxn, 5). » Inde
vocans eum. ul sequeretur se? dabit in conspectu et repetit: Ego Dominus, et non est aller. Alque
ejus gentes, et reges obtinebit (supra XLI,2). » — subjungit
t Portas, inquit, sercas conteram. et vectes ferreos YERS.7. — « Formans lucem et creans tenebras,
confringam. » Ms, quia rubigine non consumitur, faciens paceni el creans inalum : ego Dominus fa-
valde duranile est. Et quid per porlas mreas nisi diu ciens omnia hsec. >
obserati humanarum mentium aditus exprimuntur ?1 Lucem verse scientise Dominus in nobis format,
Quid per vectes ferreos nisi dura obslinalio malae: et tenebras afflictionis exterius creat. Pacem men
voluntatis flguralur, quse januam cordis ,Chrisloi tis intrinsecus facit et raala adversitalis forinsecus
non sinii aperiri? Conicratn ergo virlule Spirilusi creat. De quibus malis cl per beatum Job dicilur-:
__51 HERYEI BURGIDOLENSISMONACHI 432
i Sibona suseepimus,de manu Domini mala quarei A igitnr ait : Testd de samiis terrw, tale est ac si dice-
non sustineamus (Job. u, 10.) ? >Nonenim mala, quse. ret: Tesla de testis terrae, luteum vas ex luieis va-
nulla sua nalura subsistunt, a Domino creautur, sedI sis lerrae. Testa de satuiis terra est omnis qui ex
cieare mala Dominus seindicat, cum res benecon- viro et femina generalus est. Et haectesta contra-
dilas nobis male agentibus in flagelluro format, ut, dicere audet fictori suo, si ipse ex eodem luto facere
ea ipsa et per dolorem, quo feriunt, delinquentibusi voluerit quoddam mirabile vas in honorem singula-
mala sint, et per naturam, qua existunt, bona. Unde! riter sanctificatum et ulile ad omne opus bonum pa-
et venenum mors quidem est homini, sed vila ser- ratum ? Unde et sequilur :
penti. Amore enim praesentium ab auctoris nostri « Nunquid dicet lutum figulo suo : Quid facis, et
dilectione recessimus, et perversa mens, dum dile- opus tuum absque manibus esl?»
ctioni creaturse se subdidit, a Crealoris societate se Lutum enim dicit figulo suo : Quid facis, quando
disjunxit. Ex his a Creatore ferienda erat, quae er- Iuteus homo contra sui plasmaloris aclionetr, qua
rans Creatori prseposuerat, ut unde homo culpam Christum ex Virgine creat, audel disputare et dicit
non limuit superbus admiltere, inde poenam coiri- ei: O/Jus tuum absque manibus luis est, id est tuse
gendus inveniret, et tanto citius resipisceret ad illa manus non sunt in hoc opere, quando negat eum
B
quaeperdidit, quanto doloris plena esse conspiceret, fecisse, quod fecit, id est Christum ex Yirgine
quse qusesivit. Unde et bene dicitur: Formans lucem creasse. Unde et adhuc subditur .
et creans ienebras, quia cum per flagella exterius YERS.10. — « Vaequi dicit palri: Quid generas?
tenebrse creanlur, intus per erudilioncm lux men- et mulieri: Qitid partuiis? >
tis accendilur. Faciens pacem, et creans mala, quia Dicit cnim patri : Quid generas, vel qui Iatcntes
tunc nobis pax cum Deo redditur, cum haec, quse causas seternsegeneralionis Filii Dei temerarie scru-
bene condita sed non bene concupita, in ea quse no- tari conalur, vel qui eidem ^enerationi conlradicit
bis mala sunt, flagellaverluntur. Per culpam quippe in aliquo. Et tnulieri, id est clectae feminse, quae
Deo discordes exstitimus. Dignum ergo est, ut ad virgo eum genuit : Quid parluris, vel qui partum
pacem illiusperflagellaredeamus.ut dum unaquseque ejus temerarie praesumptione discutere nilitur, vel
res bene condila nobis in dolorem vertitur, correcta qui eumdem partum ejus reprebendit. Mulier enim
mens ad auctoris pacem humiliter reformetur. HSPC hoe loco pro sexu posita est, ^icut et ibi: « Misit
itaque flagella Dominus mala nominat, quia salutis Deus Filium suum factum ex muliere (Galat. iv, 4). >
et tranquillitatis bonum perlurbando feriunf. Sed Velpatri dicit: Qvid generas? qn\ prsedicatorem ex
quia de his, quaeper Christum erat acturus, vel ei Q ( eo increpat, quod per Evaugelium Beo filios adoptio-
facturus hucusque praemisit, nuncde ejus nathiiale nis gignit. Et midieri dicil: Quid parluris? qui
subjungit : Ecclesiseindignatur, quia spirifales filios parit. Se-
VERS.8. — t Rorate coelidesuper, et nubes pluant quitur:
justum : aperiatur terra, et germinet Salvatorem, et YERS.H. — < Ilsec dicit Dominus Deus (158) Is-
juslitia oriatur simul: ego Dominus creavi eum. » rael plastes ejus : Yenlura interrogate me. »
Id est veniat angelus, prsedieet verbum : aperia- Plastes Israel est, qui ait alibi: < Ecce sicut lu-
tur terra, audiat Maria : et germinet Salvutorem, et tum in manu figuli, sic vos in manu mea fibi Isracl
pariat Jesum : el justilia orialur sitnul, ut ille non (Jer. xvm, 6). i Yel illud ejus refertur ad Chrislum,
post jusliflcelur, sed cum justilia nascatur. Justus quem Deus per Spiritum sancium plasmavit in ulero
enim et sanclus est natus attestaute Angelo, qui Yirginis. Qui et nunc dicit eidem populo Israel: No-
matri ejus dixerat: t Spiritus sanctus superveniet lite mihi contradicere in his, quse de incarnafioue
in te, et virtus Altissimi oburobrabit tibi, ideoque et Christi prsenuntio, sed rnagis inlerrogate me ventuia
quod nascetur ex le sanctum, vocabitur filius Dei. de eo, vel de ejus Ecclesia. Et increpando suiijun-
(Luc. i, 35). »]Undeet addit: quia ego Dominuscrea- git: « Super filios meos, et super filias meas, ct
vi eutn. Ac si dicat : Per operalionem Spiritus mei D I super opus manuum mearum mandate mihi (159). *
creatus est in utero virginis, non per coitum viri ge» Ac si dieal: Non necesse est ut quae de Chrisio <t
neratus. Sed quia hunc Judaeus quisquc non fllium Ecclesia facturus sum, vos mihi, qualiter ea faciam,
virginis sed filium Joseph asserit, lecte subjungi- prsecipiatis. Unde poteiiliam suse actionis demon-
tur: strans subjicit:
VERS.9. — « Va; qul contradicil flctori suo, testa VERS.12. — « Ego feci terram, et hominem super
de samiis terrae! eam creavi ego : manus mese'tetendei unl ccelos, et
Contradicil enim fictori, id esl plasmatori suo, omui Hiilitiaeeorum mandavi. »
quando carnalis Judseus Jesum, quem conditor om- Ita est, ipse fecit terrain et hominem, atque coslos
liium Deus singulariter creasse se testatur, viri se- letendit, ct omni militiw eorum manda\it, id est
mine, sicut cseteros, creatum dicit. Samis aulem in- angelis ut ministeria et officia sua implerenl, et stel-
sula vel civitas est, in qua dieitur ars flgulorum in- lis, ut suos cursus peragerent, ct locis ac tempo:i-
venta, et ideo fictilia vasa vocantur samia. Quod bussuis apparerent. Potest vero per ierram Ecclesia,
(158) Alias, Do. San. lsr.
(159) Alias, filios meos et svner opus man. mear., etc.
435 COMMENT.IN ISAIAM LlBRl OCTO. — LIB. VI. 454
ei per hotninem mediator Dei et hominum homo A Yfer.s.17.— t Israel salvatus esl in Domino salute
Cbristus Jesus intelligi. selerna. »
Quid autem per cmlos nisi mentes electorum de- -jEgyptus, ut supra dietum est, interprelatur lene-
signantur a cunclis terrenis contagiis intimo amore brm, jEthiopia caligo, Sabbaim vero dicunlur ca-
suspensae? Quos videlicet cmlos tnanus Domini ex- ptivi. Et quid per jEgypium et iEthiopiam nisi
lendit, quia luce visionis intimse laxatur mentis si- gentes exprimuntur tenebris obscuratum habentes
nus, tantumque expanditur in Deo, ut superior exi- intellectum, alienati a via Dei per iguorantiam,
stat mundo, cumque in Dei lumine rapitur, etiam quae est in illis propter caecitatem cordis illorum?
super se in interioribus ampliatur; et dum se sub Et qui sunt Sabbaim viri sublimes, id est caplivi viri
se conspic't, exaltala comprehendit, quam breve sit, superbi nisi de quibus optamus, ut det illis pceni-
quod comnrehendere humiliala non poterat.- Sic tentiam Deus ad cognoscendam veritatem, et resi-
ergo Dominus cmlosextendit, quia quamlibef parum piseant a diaboli laqueis, a quo captivi tenentur ad
deliciae Creatoris meus aspexerit, angustum fiet ei ipsius volunlatem?
omae quod crcatum est. Qusa est aulem mililia ta- Laborabat aulem ^Egyptus, et JHthiopia nego-
lium cmlorumnisi conversalio juslorum? Nam < mi- tiabatur, quia cseci gentiles labori terreno incum-
"litiaest vita hominis super terram (Job. vn, 1). > bebaut, et negotiis ssecularibus implicabantur. Sed
Cui mililim Dominus tnandavit, quia vitae sanctorum labor JEgypti, el negotialio Mthiopim transibit ad
prsecepla sic agendi dedit. <_ui de Christo suo, de te, qui captivitatem non in pretio dimitlis, ut gen-
quo frequenter est locutus, subjungit: liles, qui in tenebris infldelitatis pro temporali vita
VERS.13. — < Ego suscitavi eum ad justitiam, et laborabant, in tua fide laborenl pro sempiterna; et
omnes vias ejus dirigam. » qui carnalia sectabantur negotia, spirilales flant ne-
Suscitavi, id est nasci feci eum ad justilium fa- gotiatores internas divilias acquirentes. Hinc enim :
ciendam, sicut et alibi dicitur : « Quia suscitabo « Simile est Tegnum ccelorum homini negotiatori
David germen justum, et faciet judicium et ju- quaerenti bonas margaritas, qui inventa una pretiosa
stitiam in terra (Jer. xxm, 5). > Et omnes vius margarita, abiit,et vendidit omniaquaehabuit, etemit
ejus dirigam; quia « voluntas Domini in roanu ejus illam (Malth. xm, 45,46).
dirigelur, et omnia qusecunque faciet, prosperabun- Caplivi quoque viri sublimes, id est hseretici vef
tur (Isa. LIII, 16). potentes sseculi, aut quilibet versi contumaces, nunc
t Ipse sedificabit civilatem meam, et captlvilatem tideliter ad te transibunl, maceriam peccati, quae
meam dimiltet non in prelio, neque in muneribus, Q inter le et illos eral, transilientes, vel anliqui hostis
dicit Dominus Deus exercituum. » castra deserentes, et in tuam parlera transeuntes,
Supernam Jerusalem vivis lapidibus sedificabit, et lui erunt et posl le ambulabunt vesligia tua se-
et BOSde Babylonis hujus, id est confusi sseculi quentes. « Qui euim dicit in Christo se manere,
captivitate gialis liberabit. Peccante enim prolo- debet sicut ille ambulavit, et ipse ambulare (I Joan.
parente nostro capiivatus est a diabolo, ct in pe- n, 6).
regrliiationis hujus ejectus in exsilium a patria sua. Vincli manicis pergent, quia sic viam justitise se-
Unde fit, ut omnes ejus filii in hoc saeculo velut queiitur, ut manus eorum vinculis prseceptorum
in Babylone captivi teneantur, donec per.eumli- tuorum ab opere nialo reslringantur. Et te suppli-
berentur, qui ait: « Si vos Filius liberaverit, vere ciler adorabunt, leque deprecabuntur dicentes, quia
liberi eritis (Joan. vm, 36). > Hanc ergo capliri- tanlum in te est Deus, et non est absque te Deus. Non
tatem ipse dimitiit, dum uos ad antiquae felicitalis enim Deus in adversae afque aliense a se nalurse
patriam reducit, non in pretio, quod a nobis ac- habitaculo est, sed in suo atque a se genito manet
cipiat, neque in muneribus, sed gratuita misera- Deus in Deo, Pater in Filio. Ait enim : « Quia ego
tione. t Gralis enim estis salvati (Ephes. u, 8), > in Patre et Pater in me est (Joaii. x, 58). > Et non
ait Apostolus. Ad quem scilicet liheratorem no- D esl, inquiunt, absque te Deus, o Christe. Proprium
strum palerna promissione consequenter dicitur : etenim Filio Dei esl ne absque eo Deus quisquam
YERS.14. — t Haec dicil Dominus : Labor M- sit. Pater enim non est absque Filio, qui ait: « Ego
gypti, et negotiatio iEthiopiae et Sabbaim viri su- ctRater unum sumus (ibid. 30). > Et : t Quia inme
blimes ad te transibunt, et tui erunt : post te ara- est Pater, et ego in Patre. » Non enira sunt duo dii
bulabunt, vinctis manibus (it30) pergent, etadora- Pater et Filius, sed unus Deus. Eodem modo scien-
bunt, teque deprecabuntur. Tantum in te est Deus, dum est de Sprilu sancto.
et jion est absque te Deus. > Deinde viri sublimes, vere, inquiunt, lu es Deus
YERS.15.— t Vere tu es Deus absconditus, Deus _ abscondilus, quem miser iste mundus ignorat, Deus
Israel salvator. > qui salvas Israel, qui solus salvare poles.. Neque
YERS.16.— « Coufusi sunt, et erubuerunt, om- enim dii gentium suos cullores salvare valent. Yel
nes simul abierunt in captivitatem fabricatores er- tu es Deus absconditus, quia « Verbum erat apud
rorum. » Deum, el Deus erat Yerbum (Joa». i, 1). » Recte.

(160)Alias, vincljtmanicis. Cod. G. vinctis manicis. Crucensis infra : vincii manicis.


..35 HERVEI BURGIDOLEiNSISMONACIII 43«
cnim jDeusabsconditus dicitur unigetiitus Fiiius, qui j^ loquens j-ustiliain, annuntians recta. » Ac si dicat :
csl in sinu Patris. Sive propter corporis assumpli Omne quoJ ex ore meo procedit, juslum et rectum
sacramentum vocatur Deus absconditus. Ubi autem est. Et revera sic est. Quid enim rectum quam quod
iste Deus absconditus innotuit mundo, confusi sunt in Evangelio praecepit, aut loquitur ? Hac enim ju-
fabricalores errorum gentiles ac hseretici, et erubue- stitia fideles juslificantur, qui h\ lege non poterant
runt otnnes simul opprobrium insipientise suae pb- justificari. Qui sicut ibi ait: t Yenite ad me omnes,
lantes, et abierunt in capthitatem sempiternse dam- qui laboratis et onerati eslis (Matth. xi, 28), »ita et
nationis, ubi cum diabolo perpetualiler vineti euslo- hic quoque subjicit, dicens :
dientur in infernali carcere. YERS.20.— t Congregamini et venite, et accedile
Israel vero, id est electorum populus, salvattfs simul, qui salvali estis ex gentibus, »
esl in Dominosalute wterna. < Scinius quoniam si Cangregamini in caulas Ecclesiae, et in merito
terreslris domus nostra hujus habitalionis dissol- bonse aclionis venile, el accedite simul omnes, qui
v<itur, quod sedificationem ex Deo habemus domum spe salvati estis ex genlibus. « Spe enim salvi facti
non manufactam selernam in ccelis (II Cor. v, 5). » sunius (Rom. vin, 21). » Et cur ad me festinanter de-
Sed quia pii solent ab impiis derrderi (161), bene beatis accedere, sequitur:
ai eos consolatoria promissione subdilur, quia.Hon 3 « Nescierunt, qui levanl signum sculpturaesuae, et
confundemitii, et non erubescetisin smculum swculi. rogantDeum non salvantera.» Qui enirosibi sculpunt
Non coiifundemini propter blaspbemias infidelium idoluro, et adorant, nesciuntquid faciunt, quia obscu-
in praesenti saeculo, donec smculum smculi veniat, id ratum est insipiens cor eorum. Deinde prseconibus
est saeculumillud quod huic succedet, in quo perpe- Evangelii prseoipitur:
tiuliler gloriabimini. Et cur (162) confundi, vel eru- YERS.21. — t Annuntiate et venite, et consilia-
bescere non habeatis. Sequitur : mini simul. »
VERS.18. — < Quia hsec dicit Dominus creans Sancti enim prsedicatores postquam annunliave-
coelos, ipse Deus formans terram, et faciens eam, roiit venientes consiliati sunt simul, quando Judaei
ipse plastes.ejus : non in vacuum(165Jcreavit eam : asserentes, oportere gentiles, qui ad fidem venie-
ut habitaretur, formavit eam : Ego Dominus, et non bant, circumcidi, Paulus cum Barnaba Jerosolyrnain
est alius. » ascendit audire (Act. xv), quid de hae resentirent
Ideo,inquit, non erubescetis, quia Dominus Jesus, priores apostoli. Nunc etiam praepositi ecclesiarum
qui creavit potenlia suse divinitalis cwlos, et fecit, et consiliantur simul in synodis et conciliis saepe con-
formavit terram, ut habitaretur ab hominibus, ipse venienies. Conversis vero gentibus subjungit De-
modo cunctis habitatoribus claniat se solum esse roinus :
Dominum_, et prseter se nullum esse Dominum. Quh auditutn fecit ab inilio (165) ? Et sibi ipsi
Sequitur : respondet: Ex tunc prwdixi ilkidl (166) Prsedixit
VERS.15. — < Non in abscondilo loeutus sum, in enim ex tunc, id est ab initio conversionem gentium
loco terrsetenebroso. » prsenuntians Abrahae, t quia in semine tuo benedi-
Hoc est, nisi fallor, quod in Evangelio dicit: < Ego centur omnes ger.tes (Gen. xxu, 18). > Rursum se
palam locufus sum mundo, ego semper docui in sy- solum contestatur esse Deum dicens: t Nunquid
nagoga el in teroplo, quo omnes Judsei conveniunt, non ego Dominus, et non est ultra Deus absque me ?
et in qccnllo locutus sum nihil (Joan. xvm, 20). > Beus juslus et salvans non est prseter me. » Hoe
Kam qui communem salutem annuntiabat cunctis evidens est. Nam qui dicuntur dii gentium injusti
aJ se gencrabter confluentibus, quomodo in abscon- sunt omnes", et suos cultores non servant sed pcr-
dito loquebalur? At contra bseresis in occulto lo- dunt. Sequitur :
quitur, intoco terrm tenebtoso, quia (164J dicilur in YERS.22_ — t Convertimini ad me, et salvi eritis,
Proverbiis . « Aquae furtivae dulciores sunt, et omnes fines terrrse, quia ego Deus, et non est
panis absconditus suavior (Prov. ix, 17). > Vel j. alius. »
non in absconso locutus est se solum esse Deum, Et hoc manifestum est. Nullus eiiira Deus praeler
qui in roonte Sina de excelso ejus vertice cla- Christum, qui totura orbem ad se conversum sal-
niavit : t Non eruut tibi dii alieni absque me, vat. Sequitur :
nec facies tibi idohim (Deut. v, 7). » Sed melius YERS.25. — t In memetipso jura\i, egredietur
de apostolica prsedicatione aceipilur. Dominus vero de ore meo justilise verbum, et non revertetur,
subdit : quia mihi curvabunt orania genua (167), et jurabit
i Non dixi seraini Jacob : Frustra quaerite me. > omnis lingua. >
Ac si dicat : Non incassum eos adventuin meum < In memetipso, inquit, juravi, quoniam nemi-
exspectare feei, quoniam ad eos, ut piomiserara, nem habuit, per quem juraret majorem, juravit per
yeni. Et de doctrina sua subjungit: « Ego Dominus semelipsum. Homines enim per majorem sui jurant,

/16IiCoc'.G.,in'irfen. (164) Ambo codd. quw.


(162) In cod. Garst. verba hsec: ei cur, clc, usque (165) Alias, fecit hoc ab init.
ad : quia hmc, elc, desiderantur. (166) Alias, prwdixil.
(163) Alias, in vanum. (167) Alias, cutvabiiur ontne gcnu.
437 COMMENT,IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. VI. 43£
et omnis controversise eorum flnis ad confirmatio- A 12). > Justiflcabilur in hac vita, laudahitur in alia
nemestjuramentum. ln quo abundantius volens omne semen Israel non carnale, sed spiritale. t Nou
Deus oslendere pollicitationis Tiaeredibus immobili- enim omnes, qui ex Israel, si sunt Israelitae, neque
talem consilii sui interposuit jusjurandum, ut per qui semen Abrahse, omnes filii: sed in Isaac voca-
duas res immobiles, quibus impossibile est menliri bitur libi semen, id est non qui filii carnis hi lilii
Deum, firmissimum solatium habeamus (Hebr. vi, Dei, sed qui filii promissionis sunt, seslimantur in
13 et seqq.). semine (R.om. ix, 6T8). » Juslificatis autem in ChfiY
Sed quid juraverit, audiamus, Egredielur de ore slo fidelibus et omnibus linguis ei juraptibus eon,-
meojuslitiw verbu/n, id est sentenlia judicandi per grue subditur:
lidem omnes qui crediderunt. El non revertetur, CAPUT XLYI.
quia in sempiternum manebit juslitia, quae per YERS.T. — Conflatus (168), est Bel, contrilus est
fidem electis dabitur, nec me poenitebit hoc verbum Nabo : facta sunt simulacra eorum bestiis et ju-
emisisse. Nam mihi curvabunt omnia genua, t ut in mentis. »
nomine Jesu omne genu flectatur (Philip. u, 10). » Credenles enim omnia conflaverunt et contrive-
Et omnis lingua jurabit mihi, < ut omnis lingua runl idola. Rel namque et Nabo fuerunt idola. In-
confiteatur quia Dominus Jesus Chrislus in gloria terpretatur autem Bel vetustus, et Nabo sessio. Et
est Dei Patris (i6id. 11). > Omnis lingua jurabit quis est hic vetustus nisi anliquus hostis? aut qua;
mihi, quia linguarum omnium diversilas in hoc esl haec sessio, nisi quam voluit, dum sedem suam
concordabit, ut devotum mihi famulatum jurel. ad aquilonem ponere cogitaret? Sessio hsec regnurn
Yel quod ait, quiamihi curvabunl omnia genua, in infidelibus est. Bel igitur confialus est el Naba
et juraLit omnis lingua, sic intelligamus ut Aposlo- conlritus quia diabolus tarlareis incendiis est tradi^
lus exposuit dicens : t Omnes stabimus anle tribu- lus, et regnum ejus pcenitentia conlritum de corde
nal Christi. Scriptum estenim : Yivo ego, dicit Do- eorum, qui crediderunt.
minus, quia mihi fiectelur omne genu, et confilebi- Simulacra eorum, id est diaboli et doiuinationis
lur omnis lingua. Itaque unusquisque nostrum pro se ejus fuerunt idola, et haec besliis et jumentis facta
reddetrationem Deo (Rom. xiv_ 10-12). » Nam juxta sunt, quia homines, quibesliali ferocitate sseviebant,
hunc seiisum flectere genu Deo est stareante tribu- et quselibet onera sibi a dsemonibus imposita non
nal Christi, et confiteri vel jurare Deo, rationem ei renitentes portabant, coluerunt ea, quibus deinde
pro se reddere. Sequitur : dicitur :
VERS.24. — « Ergo in Doroino dicet: Meaesunt Q < Onera vestra gravi pondere usque ad lassitu-
justiiiae, et imperium. > dinem. >
Quoniam egredietur de ore nieo justitise verbum, YERS. 2. — t Contabuerunt, et contrita sunt
etilexo genu mihi jurabit omuis lingua; ergo omnis simui : non potuerunt salvare portantem. >
lingua mihi jurans dicet in Domino, id esl in Palre Idola enim, quae gravi pondere eos fatigabant,
meo : Mew sunt justitim, quia per verbum Christi qui se porlabant, postmodum confracta sunt, et
sum justificata : et meum hnperium, quia in Christo eomputruerunt, nec suos bajulatores salvare value?
regina facla sum. Hsee enim dicit Ecclesia, quse in runt. Nam sequitur :
omnibus linguis et gentibus est. Quse et inde suum « Et anima eorum in captivitatem ibit. > Id est
dicit imperium, quia in loto orbe dominafur. De il- aeternis vinculis stricta ducetur in carcerem perpe-
lis vero, qui Evangelium Dei non recipiebant, se- tuae damnationis.
quitur : Yel hoc dicendum, quod gravissimum onus in
t Ad eum venient, et confundentur omnes qui gentibus errorum idololatrise fuerit, quse cultores
repugnant ei. > suos deprimebat in terram; dii quidem gentium
Ad Dominum enjm veniunt vel nunc credendo, et facti sunt a cultoribus suis, et portanlur ab eis, nec
confundentur de malis suis poenitentiam agendo, D eos salvare possunt, a quibus portantur; sed Deus
vei postmodum ut anle tribunal ejus stent, et. aeter- noster ipse fecit nos, et ipse porlat, et salvat nos.
naeconfusionis opprobrium porlent. De eleclis au- Sequilur:
lem subditur : YERS.3. — « Audile me, donms Japob, et omne
YERS.25. — t In Domino juslificabitur, et lau- residuum domus Israel, qui porlamini a meo utero,
dabitur omne semen Israel. » qui gestamini mea vulva. >
In Domino Jesu Christo justificabitur, sicut et YERS.4, — « Usque in senectam ego ipse, et
Paulus Judaeis ait : t Notum sit vobis, viri fratres, usque ad canos ego portabo : ego feci, et egoferam,
quia per hunc vobis remissio peccatorum annuntia- et ego portabo etsahabo. >
bitur ab omnibus quibus non potuistis in lege Nam domus Jacob Ecclesia est fldem palriarcha-
Moysi justificari. In hoc omnis, qui credis, juslifi- rum tenens,~quia Christus < regnabit in domo Ja-
catur (Actor. xni; 58,)..» Et laudabitur ini//o,quia cob in seternum (Luc. i, 35). > ELquod est residuum
t laudabuntur omnes, qui jurant in eo (Psal. LXII, domus Israel, nisi de quo diclum est, quia < oniut^

(468] Alias, confraclus.


439 IIERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI ii(3
qui relictus fuerit fn Sion, et residuus in Jerusalem, A quo positus est in Ioco suo, non potuii se moveie,
sanctus voeabitur (supra iv, 5). » Potest et histo- nec suos cultores audire valetuaut juvare, et funda-
rialiter accipi domus Jacob et residuum domus lsrael mini in veritale, ne per varios errores mens vestra
antiquus Dei populus. fluctuet.
In utefo aulem concipitur proles, quac in hanc Bedife ad cor vestrum sub imagine, quam foras
vitam profertur. Quid ergo uterum seu vulvam Dei cernitis, quia sensum reclse cogitationis in lalibus
nisi ejus consilium debemus accipere, in quo anle amisistis. Quid autem nobis vicinius est corde no-
saecula per prsedestinationem recepti sumus, ut stro ? Et tamen cum per pravas cogitationes spargl-
creati persspcula producamur? Ambrosius autem tur, a nobis cor nostrum longius evagatur. Longius
loquens deUnigenito : < Sicut sinus Patris spiritaHs ergo istos mitlit, quos ad cor suum redire prsecipit,
ir.telligitur intimum quoddam paternse cbaritalis quia quo se exterius fuoerint, eo a se, unde possint
nalursequesecrelum, in quo semperest Filius, ita rcdire, vix inveniunl. Sparsis enim foris mentibus
ctiam Pairis est vulva spiritalis interioris arcanum, ad semetipsas redire diHicile est, quia qui terienis
de quo tanquam de genitali alvo processit Filius. > desideriis implicantur, eos prava itinera semel
Nos vero, quia de adoptivis filiis loquimur, vulvam captos tanto delectabiliter tenent, quanto in eis
vel ulerum Dei, sicut diximus, consilium ejus " omne quod libuerit, licet. Quippe nullus disciplina3
accipimus, A quo scilicet utero portamur, quia murus ob\iat, qui stringat, nulla relributionis pro-
Deus consilio sapientisspatienter nosportal cogno- spicitur pcena, quae terieai, sed dausis oculis cor-
•seens qui sunl ejus. dis eo auima prsecipitatur in iiifirmis, quo oliseura-
Quse est autem ejus senecta nisi perpes infinitas ? tur a sunimis; et tanlo securius mala temporalia
Vsque ad senectam ergo ipse ost, qui usque in seter- perpetrat, quanto durius seterna bona desperat.
r.um sine varietatemuiationispermanet, cui dictum Tales erant illi c qui, cum cognovissent Deum.
est: t Tu autem idem ipse es, et anni tui non de- non sicut Deum glorilicaverunt, autgratias^egerunl,
licient (PsaZ. ci, 28). > Ipse quidem usque ad sed evanueruntin cogitaliouibus suis, et obscuratur.i
senectam suam, quae est perpetua immortalitas, esl insipiens cor eorum : dicentes enim se esse sa-
et inflnitas, manet; nos vero portat usque ad canos pienie», stulti faclisunt, et,« utprsediclumest, > mu
seneclulis nostrse, id esl longanimiter nos tolerat taveruni gloriam incorruplibilis Dei in similitudi-
usque ad flnem vitse praeseniis, et lunc singulis, nem imaginis corruptibilis, hominis, etvolucrum,
quod meruere, restituet. Vel usque ad senectamnon et quadrupedum et serpenlium. Propter quod tradi-
suam sed nostram ipse nos porlal tolerans et pro- Q dit illos Deus in desideria cordis eorum, in immun-
vehens, atque justa miseratione perpetualiler salva- diliam, ut coniumeliis afiicerent eorpora sua in se-
Mt. Et in omnibus his operibus suis omnino con- metipsis (Rom. i, 21-24). >Cum ergo dhinsehonitali
trarius est diis gentium. Unde rursuin idololatras placet resipiscere tales, congrue dicit eis : Redile
increpat, dicens; prcevuricutures ad cor. Prwvaricatores enim sunt
YERS.5. — t Cui assimilastis nie et adsequastis, qui, cum cognovissent Dominum, non sicut Deum
ct fecistis similem?» gloriflcaveruht. In eo enim quod Deum coguoverunt,
VERS.6. — t Qui confertis aurum de sacculn, et quodammodo legem acceperunt, ut ei gloriam da-
argentum slalera ponderatis ; conducentes artili- rent, sed hanc praevaricati sunt in cultura idolc-
cem, ut faeiat deum. > rum. Yel naluralem legem prsevaricati sunt inique
Euro cpiippe in sua aestimatione similem faciebant agendo.
idolo materiali, < Qui, sicutApostolus ait, mutave- Quos postquam a vanitale, qua se foras sparse-
ruiit gloriam incorruptibilis Dci in similitudinem rant in idololalria, redire ad cor suum prsecepit: Re-
imaginis corruptibilis, hominis, et volucrura, et cordamini, inquit, ptioris swcuii, quia lunc nee no-
quadrupedum, et serpeiitium (Rom. i, 25). > De minatum fueral idoltim. Si enim idola dii essent,
quibus et subditur : t Et procidunt, et-adorant. > R ulique mundura fecissent. Sed in priori sseculo non
VERS.7. — « Portanl illum in hunieris gestanles fuerunt, ideoque dii esse non possunt. Ego enhn,
ct ponentes in loco suo, et stabit, et de loco suo qui mundum creavi, sumDeus, el non estultra Deus,
non movebitur, sed cum clamaverint ad eum, non sicut nec ultra mundus, ncc est quisquam similis
exaudiet (169), de tribulatione non salvabit eos. > mei. Ad hoc autem, quod dixerai, quia non est sitni-
Tolum hoc manifeslum est. Sequitur ; lis mei, bene subjecii :
YERS.8.—«Mementote istud, et fundamini (170): VERS. 10. — < Annuntians ab exordio novissi-
j-cdite, pi'sevaricatorcs, ad cor. > mum, et ab inilio quse nondum faela sunt, dicens :
VERS.9. — <Recordamini prioris sseculi, quoniam Consilium meum stabif, et omnis voluntas mea
ego sum Deus, et non est ultra Deus, nec est similis liet. >
mei. > Annuntiavit enim Deus ab exordio novisshnum
0, inquit, cullores idoli, memeniole, id est recogi- dicens in Adam, quia «relinquet homo pairem suum
tale illud, quia Deus vester ita fabricatus est, et ex (Gen. n, 24), > id esl Chrislus a solio majestatis
'
^169) Alias. non audiet, elc. (170) Alias, confitndamini. \
lil COMMENT. 1N 1SA1AMLIBRI OCTO. — LIB. VI. 442
suaedescendet, t et matrem (Gen. u, 4.),»id est Syna- A < Et locutus sum, et adducam illud : creavi, et
~
gogam deseret,«et adhaerebit uxori suse (ibid.), > id faciam iilud. Loeulus sum per p; ophelas coiisilium
est Ecclesiae < et erunt duo In carne una (ibid.). > ineum, el adducam illud iii tempore suo, el creavi
Gujus consilium siabit, et omnis voluntas ejus fiet, illud prsedesiinando, el faciam illud operando. Unde
quoniam ejus voluntati nec illa obsistent, quse contra sequitur :
voluntatem illius fleri videntur, quia ad hoc non- YERS.12. — « Audite me duro corde, qui longe
nunquam perinitllt fieri, et quod non prsecepit, ut estis a jusliliai >
per lioe certius impleatur, quod jubet. Apostatae YERS.15. — « Prope feci justiliam meam, non
enim angelo perversa volunlas est, sed tamen a Deo elongabitur; et salus mea non morabitun Dabo in
rairabiliter ordinatur, ut ipsse quoque ejus iiisidise Sion salutem, et in Jerusalem gloriam meam (171).»
utilitati bonorum serviant, quos purgant, dum len- Nam duro eprde semper fuere Judaei, et longe a
tant. Sic ergo consilium ejus slat, ut inde magis \,o- juslitia. - Ignoranles enim juslitiam Dei, et suam
luntalem suam impleat, unde voluntatis ejus consi- volentes constituere, justilise Dei non sunl subjccti
lio quis contraire nilitur. (Rom. x, 5). » Quibus ait : « Prope feci jusliliam
Sed dum ab exordio novissimum, et ab inilio qum meam, non elongabilur, et salus mea non morabi-
necdum facta sunt,annuntiat dicens : Quia consilium B tur, > id est appropinquavit tempus, ut reveletur
meum slabtt, et omnis volunlus mea fiel, satis osten- (172) per Christum justitia ttdei. Neque enim ultra
dit se de eo consilio dieere, quo disposuit, ut pro- elongabitur, et salus seierna, quse per eum danda est
pinquante mundi termino diabolus per passionem credentibus, iton morabitur ainplius.
Salvatoris humanum genus amitteret. Hoc enim an- Dabo iu Sion salulepl setemaro bis, qui credide-
nuntiavit ab exordio dicens serpenti, quia t inimi- rint in vobis, ef in Jerusalcm gloriam meatn super
citias ponam inter te et mulierem et semcn tuum, his, qui fidem Christi mei receperint, ut Spiritu san-
et semen illius (Gen. m, 15). » Et voluntas ejus clo repleti loquanlur omnibus linguis, et propheteiit,
salus mundi est, < qui omnes homines vult salvos atque signis el \irtulibus coruscent. Ilric faclum
fieri, et ad agnitionem veritatis venire (I Tim.ix,i).t est in illa « roultifudine credentium, quorum eral
Et hauc voluntatem suam ab iuitio denunliavit coi ununi, ct anima una (Act. i\, 52). > Sequi-
Abrahse promittens ei, quia < in semine tuo benedi- tur :
cenfur omnes gentes (Gen. xxu, 18). » Sed ha'c CAPUT XLVII.
nondum eranf facta, id est voluntas ejus in salva- VERS.1. — i Descende, sede in pulvere, virgo
tione mundi necdum erat impleta, dum per proplie- rt filia Babylonis, sede in lerra. >
tam haec Ioqueretur. Qui quoniam Christum susci- Reprobis, et cum occasio deest peccalum perpe-
lavit a mortuis, et constituit^id dexleram suam in trandi, desideriorum cogitationes eorum cordibus
coelestibus, bene post denuntialionem consilii illius lmllatenus desunt; et eum non semper diabolum
passionis de ipso subjungif : sequantur in opere, valde tamen se ei obliganl in
YERS.11.— « Yocans ab oriente avem, et de cogitatione. Unde nunc recte dicitur : « Descende,
terra longiuqua virum volunlatis mese. » sede in pulvere, virgo filia Babylonis, sede in lerra. >
Eum quippe nuucupat avem, qui corpus carneum, Cum enira seraper pulvis sil terra, non tamen terra
quod assumpserat, ascendendo ad selhera libravil. semper pulvis, quid per pulverem nisi cogitationes
Et eumdem appellat virum voluntatis s;.ce,-dequo et debcmus accipere, quse dum imporiuue ac silenter
alibi leslalur : « Hic est Filius meus dileclus, in quo in mente evolant, ejus oculos excaecant? Et quid
mihi bene complacui (Matth. m, 17). » Jam vero per lerram nisi.lerrena actio desigiiatur? Et quia
diximus, quia Judaeorum populus idcirco vocalur leproborum mens prius ad prava cogilanda dueitur,
oriens; quia de carne ejug idem Salvator naius esl, et poslmodum ad facieiida, recte filise Babylonis,
qui sol justiliae dicitur. Terra autem longinqua no- quse ab internse recfituJinis judicio descendit, per
minatur haecregio nostra, in qua peregrini et ho-1D ferientem sententiara dicitur, ut piius in pulvere, et
spites exsulamus. Yocavil ilaque Deus ab oriente post in terra sedeat, quia nisi se in cogitatione pro-
avem, el de terra longinqua virum volimtalissum, sterneret, in malo opere non iniiaesis&el.Hoc enim
quando Christum de Bethania leva\it in coelum. Joco huriiana mens virgo non incorruota, ut arbi-
Yel gentilitas potest appellari longinqua lerra, tror, dicitur, sed infecunda.
quia longe eral a Deo, dum serviret idolis. Qui vo- Et quia BahyloiT confusio interpretalur, recte in-
cavit ab oriente avem, quando Christum per aposto-. fecunda mens Babylonis fitia vocatur, quse in eo,
los a Judaeis ad genles misit. Et rursus de terra dum nequaquam bona opera germinat, dum nullo,
longinqua voeavit virum voluntatis suae, quando per ordine recte vivendi componitur, quasi confusione
Eliae praedicationem a gentibus eum reducet ad He- • jnatre generatur. Sin autem virgo non infecunds.
brseos. Et in his omnibus implebitur, quod ait : dicitur, sed incorrupia, postquam stalum saluiis,
« Quia consilium meum stabit, et omnis voliintas perdidit, ad confusionis suse cumulum appellalur.
mea fiet. >_Dequo etiam subdil: quod-fuit. Cuiapte per increpationem dicitur: DQ%

(171) Alias, et in Israel gloriam meam. (172) U*erqae cod., reltvetur,


4i3 HERYEI BURGIDOLENSIS MONACHI ili
sssnde.Jn alto quippestal humanus animus, quaudo jA batur. Humerum mens. discooperit quando opus
tupernis retributionibus inhiat. Sed ab hoc statu suum, quod ignorabalur, ostendit. Crus revelat,
d-escendit, cum turpiter victus scse defluenlibus quia, quibus desideriorum passibus lucris mundi
mundi desideriis subjicii. Cui bene mox addilur: iubiet, manifestat. Flumina eliam transit, quia
Sede in pulvere. Dcscendcns enim in pulvere residet, actiones hujus sseculi, quse quotidie ad terminum
qui coelestia deserens lerrenis cogilaliouibus asper- defluunt, indesinenler appelit. Dumque alias relin-
sus in infimis vilescit. Ubi adhucingeminando sub- quit, et alias insequitur, quasi semper de flumine ad
jungitur : Sede in teria. Ac si exprobrans dicat: flumen venit.» Hseebeatus Gregorius ait ostendens,
Quia ccelestis conversatioiie noluisli te erigere, sub quo jacealmens a sdlio sanctse intenlionis excussa,
temelipso humiliatus in lerrenis actibus humiliare. quia si ad ea, quse super ipsam sunt, inhiare cessa-
Undc et necessario protinus additur : veril, sub semelipsam etiam indesinenteriuit. Cujus
Non esl solium filiaeChaldscorum.» occulta lurpiludo, quia nunc per reprobationem
Cbaldsei namque feroccs sunt, quia volunlales operis, sicut dicluni est, denudatur, aut etiam post-
p: opi ias sequenles nec suis parcere moiiibus sciunt. modum in ultimo examine paiam cunctis oslenditur,
Feroces sunt lerrena desideria, quse non solum reele subjungitur.
contia prsecepta Conditoris, scd ssepeet contra per- ** YERS.3. — t Hevelabitur igitur ignominia tua,
c.issionum verbera duram atque insensibilem men- etvidebitur opprobrium tuum.>
tera reddunt. Sed filia ferocium non habet solium, Nam de vindicla, quse in illo flet judicio, vel in
quia mens, quae ad amorem mundi ex pra\ is desi- obitu cujuslibet i'eprobi, manifeste subdit: « Uliio-
deriis nascitur, atque eisdem desideriis obduralur, nem capiam et non resistet mihi homo.» Tunc
in eo quod se terrenis concupisceniiis subjicit, se- eriim nemojam resistet ei. Quondam vero Moyses
dem judicii amitlit, nullique apud se solio prsesidet, pro populo resistit irse ejus dicens: «Dimitle ei hane
qui examine discretionis caret. Et quasi a judicii sui noxam, alioquin dele me de libro tuo, quem scri •
sede expelliiur, qui per exteriores concupiscentias psisli (Exod. xxxn, 52). > Sic et Aaron ei restitit,
vagatur. Liquet enim, quod mens, quae intus con- quando inter viveutes ac morluos tburibulum sum-
silii sedem perdidit, foras se per desideria innume- psit, et animadversionls ignem fumo incensi tempe-
rabiliter spargit, et quia agere inlelleeta dissimulat, ravit (Num. xvi, 46). David eliam irse ejus restitit
caecalur recte, ut etiam nesciat quid agat, et saepe (II Reg. xxiv, 16), qui angelo perculienli se offerens,
juslojudicio in ipsa sua voluntate relinquitur, et placationis gratiam et ante tempus propositum exe-
sub ea, quse anxie appetit, laboriosa mundi mini- r git. Sed et omnes sancli, qui irse ejus obviant, ab
eteria relaxatur. Unde et apte subditur: . ipso aecipiunt ut contra impetum percussionis
t Quia non vocaberis mollis et tenera. > ejus opponanlur, atque ut ila dixerim, cum ipso se
YERS.2. — «Tollemolam, et molefarinam. > erigunt contra ipsum, eosquedivina vis sibi opponit
«Constat nimirum (S. GREG.M.iib. vi, Moral. cap. secum, quia in eo quod adversum se saevientis
16), quo tcnerse filiae parentes parcunt, nec duris iram foris obtinent, intus eos irascentis gratia
alque servilibus hanc operibus affligunt. Omnipo- fovet, et famulantes inlerius levat, qtips quasi ad-
tens ergo Deus quasi teneram flliam vocat, quando veisantes exlerius tolerat,
dileclam uniuscujusque animam a laboiiosis hujus Portat ergo contradictionem deprecanlium, quam.
mundi servitiis revocat, ne, dum exlerioribus acti- aspiiat, et velut nolenti imponitur quod ah ipso,
iius afficitur, ab imernis desideriis induielur. Sed ul fiat, imperatur, sicut in wrbis ejus apparet, cum
Chaldseorum filia mollis et tenera non vocalur, quia dicit Moysi: «Dimitle me, ut irascatur furor meus
mens pravis desideriis dedita in eo quem anxie ap • contra eos, et deleam eos (Exod. xxxn, 10).» Quid
petit, hujus sseculi labore relinquitur, ut foris mun- est dicere servo ; Dhnille, nisi deprecanti ausum
do velul ancilla serviat, quae intus Deum ut filia praebere? Cumvero superna indignalio sese, ulita
ncquaquam amal. Unde et molam toliere, el farinam D dixerim, medullitus movet, hanc oppositio humana
molere jubelur, non retinet, nec se utiliter cujuslibeldeprecaiio ob-
t Mola in gyro ducitur, et farinam profert. Una- jicit, cum semel Deus aliquid ab intimis irascendo
^uaeque ergo mundi hujus actio mola est, quse dum disponil. Unde per bealum Job dicilur: « Deus,
multas curas congerit, humanas mentes quasi per cujus irae resistere nemo polest (Job., ix, 15). >
gyrum verlit, alque ex se velut farinam projicit, Nullius enim inlerventu divina ira restringiiur,
quia seducto cordi semper minulissimas eogitationes cura implacabiliter excilatur.
gignit. Nonnunquam vero, qui quielus alieujus esse Hac igitur inexorabili indignafione adversus
nieriti creditur, positus in qualibet actione denu^ flliamBabylonis commolus dicit- <Ultionem-capiam,
datur. Unde protinus subinfertur: et non resistet mihi homo. > Homo enim resistere
t Denuda turpitudinem tuam, discooperi hume- ei omnino non valet, quando se ad ulciscendum
rum, rcvela crura, transi flumina. > excilat, et precem, quae ei funditur, non aspirat.
«In administratione quippe operis turpitudo de- Unde et per Salomonem dicitur: «Non parcet in die
riudatur, dum vilis mens abjectaque in operis ostcn- vindictse, nec acquiescet cujusquam precibus, nec
tatione cognoscitur, quse quiela piius magna pqfa- suscipiet pro redemptioiie dona plurima (Prov. vi,
445 COMMENT. IN ISAIAM LIBRI OCTO. — L!B. VI. 416
^4).» Quain sentei.f am attenderc dehent, quijro A _ ct non est praeter me amplius : non sedebo vidua, et
pessimis hominibus defunclis missas celebranl, vel ignoraho =sterllitatem. a
orationes aul eleemosjnas faciunt. Plerumque vero YERS.9.— tTenicnttibi duoliseosubilo in^ie
talis anima potenlia in hoc mundo adepla Dei ser- una; sterilitas etviduitas. >
vos affligil, sicut olim plebs Chaldaeorum in Baby- Delicala esl anima, quie suis voluptalibus inprse-
lone filios Juda, Sed, cum hujusmodi princeps in senti fruitur deliciis afiluens; et cohfidcnter babilat,
die morlis suse ad ultionem ducitur, populus Dei, dum nullo metu moi tis cogitur, sed peregrinatio-
quem serutute deprimebat, redimiiur de manucjus. nem prsesenlis exsilii velut habifationem aestinrat
Unde mox ejusdem populi voce subditur : patrise; et dum se cseleros potentia honoris piaeire
VERS.4. — « Rederaptor noster, Dominus exer- eonspieit, cunetos velut nihilum despiciens et se
cituum nomen illius, sanctus Israel. > exaltans in cogitationibus suis. « Egolsum, et non
Qui enim nos de manu oppressoris redimit, id est est praxler me amplius. >
liberat, \ocatur Dominus exerciluum, quia exerci- Quae et viduam se non sessuram dicit, quia fe
lus angelorum ei famulantur ad vindictam malorum. semper lntelleeturam sapienter sestimat. Intelleclus
Et nomen illius Sanctus Israel est, qui, filise Baby- enim plerumque dicitur vir animse de quo Dominus
Ionis irreligiositatem ultra tolerare noluit. Unde el " mulieri Saniaritanse verba sua non inlelligenti dicit:
subjungit:- < Ypca virum tuum (Joan. iv, 16), »id est adhibe
Y>JRS.5. — < Sede, tace (175), intra in tenebras, intelleetum tuum, et veni huc, id est ad ea quse
filia Chaldseorum, quia non vocaberis ullra domina dico, accede huc-Nam sicut \ir mulierem, sic intel-
regnorum. >. lectus animam regit. Et sicut roulier ex viro, sic
Sedetenim, quse slabat, cum prostrata vilescit, anima concipit ex intellpctu, quod in operationem
quse erecta gloriabatur. Tacet, cum exeusationem paril. Aitergo : Non sedebo vidtia, id est non ero
perversilatis suse non inveniens mcerore tabescit. dcspecta iutelleclu amisso, quia nuiiquam illum
Et intratin tenebras, cura in noctem perpetuse dam- amillant, sed prudenter inlelligam semper. El igno -
nationis mittitur dicente Domino : « Ligatis manibus rabo sierililulem, id est non ero infecunda, sed
et pedibus miltite eum in tenebras exlerioies seniper dilecta mihi opera \elut filios pariam. Sed
(Matik. xxn, 15).» Nec jam vocatur dotnina re- quse sic loquitur, audire debet quid ei dhinitus re-
gnorum, quia gloriam potentiae singularis amiltit spondeatur: Venienl libi duo hmc, id est slerilitas ei
cum vita. Sequitur: viduilas subitoindie una, id est in hora mortis, ut
YERS.6. — <Iratus sum super populum meuni, („ ne quid amplius operari possis, et iutcllectum
contaminavi haereditalem meam, et dedi eos in ma- a-mittas. Et quasi jam hacc^ilii acciderint, subjua-
nu lua. > git
Hoc inanifestum est. Saepe enim Dominus populo t Uuiversa venerunt super te propler nmllitudi-
suo iralus asperum vel cruaelem dat ei principero, nera maleficioruni tuorum: et propler duritiam in-
i_uia scriptum est: « Regnare facit hominem hypo- cantatorum j_tuorum vehemenfem. » Vniversa, quse
crilam propter peccaia populi (Job. xxxiv, 50). > superius tibi minatus sum, venerMit super te propter
Sequitur: multitudinem malorum quse faciebas. Qiiid vero per
<Non posuisli eis misericordias, super senem incantatores ejus expriraitur nisi cseteri potentes,
aggravasti jugum tuurovalde. > qui huic ministrantes per vanitatem ssecularis po-
tentise vel dolositatis suse quasi phanlasiam magicae
VERS.7. — «Et dixisti:' In sempiternum ero
artis in his, quse fi'audulenter operantur, fallunt
domina. >
oculos intuentium, utvel bona vel honcsia puter.t-
El hoc perspicuum est. Immisericorditer enim eorum opera? Qui vehementem habent-duriliam,
pepulum Dei princeps malus aflligit, et inliumane quia ignorantes viscera miseraliouis innocentcs lae-
tractat, neque vel senibus ab afllictione servitutis pj dunt, et eorum bona diripiunt, Et propter hoi um
parcit, ac velut in sempiternum se dicit dominatu- ergo duritiam-pfinceps eorum punilur, quia de-
rum, dum leropore longo se poiestatem exercere buerat impietatem eorum compescere. Cui adhuc
putans, de die ultima «tgitare negligit. Unde et dicitur:
subditur: Vcr.s. 10. —< Etliduciam habuisli in malitia tua,
< Non posuisti hsec super cor tuum, neque recor- et dixisli: Non est qui videat me. >
data es novissimitui. > Non posuisti super cor luum, In malitia fiducium habuit, quia per malam astu-
id estnon cogitasli,quia ego iratus populo meodedi tiam secseteros superareconfisus est, et prospere
eum in manus tuas. Neque finis lui recotdata es, semper agere. In malis etiam, qu:c facicbat, nou
quando ullionem ego de te capiam nemine resisten- videri se divinifus arbitrabatur. Sed sequitur:
te. Sequitur: < Sapientia lua et scientia tua hscc decepit te. >
VERS.8. — < Et nunc audi haee delicafa et habi- Haec supieniiu, qua confidebas in malitia tua, nce
tans confidenter, quse dicis in corde tuo: Ego siun, te videri a me pulabas,- decepit te, quia malis operi -

(175) Alias, sede tacens, etc.


U"i HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI «S
bus tuis semper implicabat te. Vel prius pronun- A probare (Luc. xn, 54-56). > E( Paulus. <Diesobserva-
ticlur sapientia tua, et scientia tua, deindc subjicia- tis, etroenses, et tempora, etannos:timeo, neforte
tur: hmc decepit te, ul non de isla solummodo, sec sine causa laboraverim invobis (Gal. iv, 1*0). »Quia
de omni sapientia et scienlia ejus dictum intelliga- ergo supradicta Babylonis filia, id est mens super-
tur, quoniam « sapientia carnis iniriiica est Dec stitiosi et penersi principis magis in talibus quam
(Rotn. vni, 7). » Congrue autem sapientia etsc-ienlia in Deo speravit, recte jam circa obitum ei per incre-
ejus dieilur eam decepisse, Nam « prudentia carnis pationem dicilur:« Stenl etsalvent te augures coeli,,
roors esl (ibid. 6.). > Et: < Scientia inflat (I Cor. qui coniemplabanlursidera,et supputabant menses,
v,ii, 1). > Unde et prsefatus lumor illius, quod d« ut ex eis annuntiarent ventura tibi. » Sed qui pro
temporali gloria se extollens cseleros despicit, re- se ipsis stare non valent, quomodo stabuntpro aliis?
plicalur, cum subditur: Aut quomodo salvabunl alium,qui salvare se ipsos
« Et dixisti in corde tuo : Ego sum, et non esi non possunt? Sequitur eniro :
prseter me altera. > Adeo enim singulariter extolli- VERS.14. — t Ecce facti sunt quasi stipula, et
lur, ut se solam esse glorietur, quia neminem sibi combussit eos ignis: non liberabunt animam suain
parem cernit. Cujus elationi debita mors impro- de manu flamrase: non sunt prunae, quibus calefiaut,
viso superventura promittitur, cummox subjungi- ct foeus, ut sedeant ad eum. »
iur: Facti sunt in morte aridi et inanes velut slipula,
VERS.11. — t Veriiet super te malum, et nescies
el combussit eos ignis gehennalis nec jam poterunt li-
crtum ejus, et irruet super le calamitas, quam non
bcrare animas suas de tnanu flammm illius, sed ibi
poteris expiare: veniet super te repenle miseria, sine fine defmebunlur et ardebunt. Neque enim
quam nescies. > sunt in illo igne, quibus isti calefiant dele-
Haecenim oronia tempore mortisfient. Conlracu- ptunm
ctabiliter, quemadmodum in his omnibus ignibus,
jus advenlum huic filiae Babylonis, quae de pote- ille est focus, et sedeant ad eum, qui ibi
state singulariler gloriatur, protinus exprobrando ncque ignis
sunt, sed totam gehennam ignis ille compiet, om-
dicitur: inlra se coritinens cruciat, neque
— « Sta cum incantatoribus tuis, ef nesque reprobos
VERS.12. sed inexstin-
prunas habet, quia lignisnon pascitur,
cum multitudine maleficiorum tuorum, in quibus ardet. Yel in hac vita non sunKeis prunm,
laborasti ab adolescentia tua, si forte quid prosii guibiliter et focus, ut sedeant ad eum, id est
tibi aul si possis fieti fortior. > quibus calefiant,
nullam habeni caloris scientiam, nee illuminantem
Si enim vere potens c-st, stet nunc adversus mor-
C sensum, qui eorum lenebras excutere possit, et fri-
lem, et potenler ei resistat. Omnes etiam sups in- gus erroris expellere. Sequitur :
cantatores, videlicet subjeclos sibi potentes ac sa-
vanitate dolosse aclionis deluduut hu- YERS.15.— t Sic facta suntlibi, in quibuscun-
pientes, qui >
manos oculos, et avtiflciosis loculionibiis suis que laboraveras.
velut quibusdam pisecantaiionibus immulant sensus Id est omnia opera toa igne illo consumpta suiit.
assumat secum in auxiliuro. Nam, ut Apostolus loquiiur: « Uniuscujusque opus
hominum,
Multitudinem quoque malorum in quibus ab ado- manifestum erit. Dies enim Domini declarabit, quia
lcscentia se exercuit, opponat divinse animaJver- in igne revelabitur, et uniuscujusque opus quale
eam Wduciam habuit sit, ignis probabit. Si cujus opus manserit, mer-
sioni, quae super \enit, quia
in malilia sua.-Cum igitur his omnibus stet, id cedem accipiet; si cujus opus arserit, detrimenlum
»
ost resistat irae ccelesti si forte, quid ei valuerit hoc, patielur (I Cor. m, 13) Sequitur:
aut fortior contra Deum fieri potuerit. Et quia prae- t Negotialores tui ab adolescentia tua unusquis-
djcti incantatores multimoda consilia dant, sed ni- que in via sua erraverunt, el non est qui salvet te. >
Jiil valent adversus Deum consilia eorum, recte Dives iste iniquus ab adotescentia sua negoliatores
subditur: ")et pecuniarum multiplieatores habere studuit. Qui
VERS.13. — « Defecisti in miiltitudine consilio- omnes in via negolialionis suaeerraverunt, quia sicut
rum tqorum. > t nemo miUtans Deo implicat se negotiis sseculari-
Rursumque improperando subjungitur: bus (Jf Titn. n, 4); > ita qui ssecularibus negoliis
« Stent, et salvent te augures cceli, qui contem- implicatur, militare Deo non potest. Et quia omnes,
plabanlur sidera, et supputabant menses, ut ex his qui huic opitulari voiebant, propriis reatibus astrin-
~
^nnuntiarent ventura libi. guntur, non est qui salvet eum a morte perpetua.
Quid vero per angures cmli, qni contemplabantnr Baec contra quemhbet potentem superbum, -qui po-
sidera, et supputabanl menses, ut ex his annuntiarent pulum Dei affligit, dicta sunt. Et mox ad eumdem
venlura, oigi homjiies superstitiosi designantur, qui populum, qui pro peccatis suis traditus est, conse-
ex elementis temporum explorare futura conantur? quenler dicitur:
Qualibus aitDominus : t Cum videritis nubem orien- CAPUT XLVIII.
tem ab oecasu, statim dicilis: Nimbus venit, et
j.a fu. Et cum austrumflanfem, dicitis: quiasestus VERS.1. — e Audile hoc, domus Jacob, qui vo-
et de aquis Juda exislis, qui
eiit.etfit. Hypocritae. faciem cceli et tcrrse nosiis camini nomine Israel,
4.9 COMMENT. IN ISAIAtf LIBRI OCTO. — LIB. VI. 453
iuratis in nomineDomini, etDei Israel recordamini A erubescere. In fronte enim sedes est pudoris; aes
non in veritate, neque in juslilia. » vero durabile nimis est. JSrcara ergo frontem ha-
Nunc enim ad carnales, qui sunt in Ecclesia, lo- het, qui valde contra verecundiani sempev duru3
quitur sermo divinus. Nam et ipsi sunt domus Jacob perseverat. Sequilur:
quia fidem patriarcliarum sequuntur, licet mores YERS.5. — t Praedixi tibi extunc/ antequam ve-
eorum fugiant.Yos inquit: 0 domus Jacob, audite koc, nirent, indicavi tibi, ne forte diceres . Idola moa
quod principi, qui vos opprimit, locutus sum : vel fecerunt hsec, et sculptilia mea, et conflalilia maii-
quse\ obis locufus sum: qui vocamininomine Israel, id daverunt ista. »
est qui vocabuloChristianitalis censemIni,eZde aquis YERS.6. — t Quae audisti, vide omnia; vos au-
Juda, id est deaquis confessionis, quse sunl aquseba- tem non annunliastis (174). >
plismatis, exislis, vel depopulis christianis ortiestis, Quid nunc per idola el conflatilia, sive sculptilia,
guijuralis in nomine Domini, id estqui Chrislianos nisi falsse cogiiaiiouos designantur? Nam quasi ido-
vos asseritis, et Dei Israelrecordamini, idest deCbri- lum sihi fabricat animus, dum sibi cogitationein er-
sto reeogilatis, non in verilate, quia eum non \ere roris format; et velut sculpit eam, quando, quae
diligitis, necjueinjustilia, quia, quod ipse prsecipil, sibi in ea videnlur, in forma recidit, eamque for-
non facitis. Ad liujusmodi Chrislianos loquitur Do- mal ad libitum suum : et
quasi cdnflat, quiaspirita
iiiinus, quos ob irreligiosilatemjeorum impio rectori menlis susedecoquit intrinsecus antequani fabricet.
tradidil castigandos. De quibus subdilur : Quid igitur in Idolis et sculptilibus et conflaliiibus
YERS.2. —« Decivilateeiiimsancta vocatisunt, et nisi opiniones errorum,
quas sibi, prout cogiiaverit,
super Deum Israel constabiliti sunt: Dominus exer- mens format, exprimuntur? Ait ergo, quia venlura
ciluum nomen illius. > prmdixi tibi extunc, id est,ex quo supra Dominum
Ideo debent audire verba solalii, quia de civitaie constabilitus
cs, et antequam venirent ea, iniicavi
sancta convocali sunl divinitus. Dominus enim, qui libi ne
forlc qiiandovenireni, diceres, qmaidolatnea,
in coelesfi Jerusalem babitat, ipse vocavit eos. Et id esl falsse
opiniones mcae fcceruni hmc, cculpiilia
supcr Deum Israel conslabiliti sunt, id est super mea et conflatilia, id est errores, quos mihi forraavi
Chrislum fuudati, qui vocatur Dominus exerciluum, mandaverunl hla. Muliis enim erroribus plenus est
coquodilli deserviant exercilus militiae coelorum. iste carnallum populus, et mulla- quse fiunt, non
Ad quem \idelicet populum Christianorum carna- tam Deo, quam superslitionibus suis et opinioni-
luiiii consequenter a Domino dicitur : r
bus ascribit. Et idcirco ptwdixi, inquit, universa
YERS.5. — < Priora extunc annuntiavi, et ex oe C libi per Scripluras meas, et per ora doctorum, et
roeo exierunt, ct aucliia feci ea: repenle opeiatus quw tunc audisti, omnia vide nunc, quia sicut prse-
sum, et veuerunt. > nuiiiiaveram, ita tibi eveniunt cuncta. Vos autera
Qu.eaulem sunlptiora, nisi qum secundum Apo- cseleris non annuntiastis, quae annuntiaveram vobis,
calypsim Joannis « oportel fieri cito (Apoc. J, 1), » quia de lalibus loqui neglexistis. Sequitur:
icl est tentationes et mala, quse fideles in hae vita t Audila feci tibi nova extunc ct couservata, quae
tolerant. < Omnes enim, qui pie volunt vhere. in nescis. >
Christo Jesu, persccutionem patiunlur (// Tim. YERS.7. =- t Nunc creata sunt, et non^extunc et
in, 12). » Et quse nos in futuro sseculo manent, po- ante et non audisti ea, ne fortc dicas : Ecce
t diem,
steriora sunt. Audi quse sunt priora : Fili, acce- ea. >
dens ad servitulem Dei sta in justitiael timore, el ego cognovi
VERS. 8 . — « Neque audisti, neque cognovisli,
prseparatmimamluamad tenlaiiouerii (Eccli. u, 1). >
Audi priora: < Quicunque qusesierint animani suam neque extunc aperta auris tua. >
salvare, perdent eam (Luc. xvn, 55). > Hsec ergo Nova quidem novae comersalionis audita fcci libi
priora annuntiaii el audiia feci libi extunc, id est ex cx quo de aquis Juda exisli, id est ex quo renatus
quo de aquis Juda exisli, et ex quojsupra Deum Desexaquaet spiritu, et prsemia justorum in ccelis-
Israel ci.nstabilituscs. El sicut a principio tibi an- conservata, qum nescis. Et quse de spiritali conver-
nuuliaveram, ita tunc repenle operalus sum, et vene- satione vel tenlatione audieras, nunc creata sunt,
runt omuia. Praedixi tibi uniyersa quae passurus id estnunc a me tibi datum est, ut ea, si voluens,
eras, ne, si te ignarum invenissent, opprimerent, facere possis, el non ab initio vel unte diem, sed in
el ex ore meo, quac facere debueras, audisli, ut ex- tempore suo. Non enim puer mox ardua novse eon-
cusationem de ignorantia non haneres. Sequitur: versafionis arripere valet, sed in setate perfecta su-
YERS.4. — « Schi enim quia durus es lu, et stinere lentationes, elspiriialibusdisciplinis semet-
nervus ferreus cervix tua, et frons tua serea. > ipsum excreere potest. Et Dominus singula quseque
~Durus es, quia molliri ad amorem Dei non potes. temporibus suis disponit, quoiram « omnia tempus
Et cervix cordis tui nervus ferreus, quia jugo meo habenl, et suis spatiis transennt universa sub ccelo
conleri non potcst. Et fions tua wrea, quia diu per- (Eccle. ni, 1). > Dans ergo dpporiuno lemporeho-
sisfis in impudentia tua, nolens de malis actiLus tuis ,mini gratiam bene conversandi, nisi piger fuerit,

(17-4)Alias, num annuntiastis.


*Si HERVEI BURGIDOLKNSISMONACHI - 452
recte ei denunliat, quia jam ceala sunt no\a, ei _. _V10, in Evatig.) : t Quicunque, inquit, bona in hoo
tjon extunc et anle diem. sseculo habetis, cum quoslibet pauperes nonnulla
Sed cum dixerit, quia audila feci tibi nova cxtunc, reprehensibilia perpetrare conspicitis, nolite despi-
videtur contraria adjungere, cum subjicit, quia iion cere, nolite desperare, quia forlasse quos superflui-
audisti ea. Sed aure corporis audivit, et aure cordis tas tcnuissimae pravitatis inquinat, caminus paupcr-
non audivit. Non audisli, inquit, ea. id est non in- tatis purgat. De vobis omnino periimescile, quia
lellexisti, ne foite scientia inflatiis dicas, quiaecee nonniilla etiam male acta prospera\ita secutaest;
ego cognovi ea. Sed neque audisti ea, id cst non in- de illis vero sollicite pensate, quia eos magistra pau-
tellcxisti ea, neque cognovisli, neque exlunc aperla pertas cruciat, quousque ad reetitudinem perducat. »
esl autis tua, id cst cordis lui. Nam quia audisti qui- Etinfra: tCuro quoslibet in hOe munJo abjectos
dem bona, sed facere neglexisli, quse audisli non aspicitis, etiamsi ciuae reprehensibilia eorum esse
-audisli. Ei sicut nenio novit quiJ sil charitas nisi videantur, nolite despicere, quia fortasse quos mo-
sit cbarilas iu eo, ila ncmo vere intelligU prjecepla rum infirmitasvulnerat,medicinapauperlatis curat.»
coelestia nisi qui facit. Bene igilur ei, c__dbona quse Sequitur :
audivit opcraii contemnit, dicitur, quia ncque au- YERS.11. — tPropler me, propter me faclam,ut
dhli, ncque cognovisii, neque exlunc, id est ex quo B I non blasphemet, el gloriam meam alteri non dabo.»
super Dominuin constabilitus es, aperia est auris Propter bonitatem meam faciam te vivere sicut
lua. Sequitur: nomeii meum non blasphemclur propter le; et glo-
< Scio enim, quia praevaricans [prsevaricaberis, riam, qua in te gloriari dcbeo, alleri, id esl satanae,
cl traiisgressorcni de ventre vocavi te. » non dabo, quia gloriatur in eis, quos in perdilionem
Scio, quia necdum maliiiam tuam deseres, sed trahit. Post hsec ad piiora Ecclesisa lempoia rever-
adbuc roandala mea prsevaricando calcabis. Tu es titur serroo divinus. Bequitur namquei
de flliis Adain, per quem in hunc mundum ptcca- YERS.12. — t Audi me, Jacob et Israel, quem ego
ttim -inlravit, et per pcccatum mois, et ita i;i omnes voco, ego ipse,
ego primus, ego novissimus. >
IioiBines transiit, in quo omnes pcccavcrunt. Unde Jacob quippe vcl Isracl, quem Dominus vocat,
et transgressoietn de venlre matris vocavits.
fideles ex circumcisione sunt, quos per iuternani
Hucusque duritiam uniuscujtisque eorum Domi-
nus objurgavit. quos increpat alibi dieens . « Quid aspirationem ad Chrislum suum tiabit, quibus ait:
aulem vocatis me, Domine, Domine. elnon facitis, Ego sum ipse, non alius, quia non mutor. Ego sum
et novissimus, quia sum ante omnia, clpost
quse dico (Luc. vi, 46.) ? > Jam Vero secundum illud primus,
C omnia. Nam esse Dei totum simul est, et sempe.-
quod Moysi ait: t Miserebor cui miserebor et mi- est
sericordiam praestabo cui misercbor (Rom. ix, 15),» quod neque ccepit unquam neque aliquando ces-
quid ei, cui voluerit misereii, misericorditer agat, sabit, inseparabile quoddara et sine fine exlslcnte
ostendit subjungens : pelagus, nullis terminis limitibusque circumdatum,
YERS.9. — < Propter nomen meum longe faciam omnemsupergrediens sensum, etomnetempus alque
furorem meum, et laude mea infrenabo te, ne in- naturam. Qui deinde potentiam aclionis susedenun-
tereas. » tiat, dicens:
Non propter te, inquil, sed propter nomen, quod YERS.13.— tManus quoque mea fundavit ter-
invocalum est super le, longe faciaiii a te furorem ram, et dextera mensa cst coelos, ego vocabo eos_
meum, quo te tradideram filiseBabylonis aflligcndum. et slabunt simul. >
Es enim adhuc digntis furore meo, sed jam tibi mi- Ipse enini terram et coelos fecit, et omnes coeli
sertus parcam, et ne ultra male liber, quo volueris, obtemperant nutui ejus. Potest vero, ut
ssepejaih
eas scquendo concupiscenlias tuas, infrenabo te' diximus, per lermm Ecclesia
designari, quse semeu
laude mea, ne mortem sempiternam incurras, sed[ prsedicalionis suscipiens fructum-boni
opeiis facit;
Isetus decantes : « Benedicam Dominum in omnii D etper cmlossancli praedicaiores,
qui lanquam imbres
tempore, semper laus ejus in ore meo. In Dominoi mitlunt eloquia sapientise suse. Manus
ergo Doroini
laudabitur anima mea (Psal. xxxm, 2). > Sequi- fundavit lerram, quia super
fundamentum, quod est
tur: <. Christus, posuit Ecclesiam. El dexlera ejus mensa,
YERS.10. — < Ecce excoxi te, sed non sicut ar- est cmlos, id esl prsedicalores, sicut
discipulis pef
gentum, elegi te in camino paupertatis. » Apostolum dicilur : t Non in immensum gloriamur,
Excoxi le in igne tribulationis sub manu filiseBa- sed secundum mensuram regulse, quam mensus esi
bylonis, id est cujuslibetpersonsepotentis, et tyran- Deus, mensura pertingendi usque ad vos (II Cor. t,
nidem exercentis, sed non quasi argenlum, quia pur- 15).» Et rursum : t Unicuique nostrum data est
gatus non es a sordibus luis. Argentum enim pur- gratia secundum mensuram donationis Cluisti
gatur in igne, sed tu non es purgatus in tribulatione. , (Ephes. iv, 7).» Cum autem dicit : t Ego vocabo
quia nec in adversis omisisti peccare. Sed in catnino> eos, et slabunt simul.» Ostendil omnes illos ad ob-
wiuperlutis decoquens elegi le. De hac sententia noni sequiuro esse paratos. Qui enim vocati stant, parati
necesse habemus nunc aliud dicere, nisi quod ini slant, parati sunt facere,
quod sibi jussum fueri?.
fiomilia quadam beatus Gregorius adraonet (hora. Prsemisso aulem
exemplo fundationis Ecclesiseet
453 COMMENT.IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. VI. 451
obeditionis sanctorum dicit ad Israel, cui loqueba- A VERS.17. — t Haecdicit Dominus Deus redemptor
tur: luus sanctus Israel: Ego Dominus Deus tuus docens
VERS.14. — < Congregamini omnes vos, et au- te utilia, et gubernaus le in via qua ambulas.»
dite. > Redemplor noster populo suo dicit, quia ego sum
Congregamini omnes vosin una eadem voluntate, Dominus Deus tuus. Nam et ipse est Dominus et
ul sit omnibus vobis cor unum, et anima una, et Deus quemadmodum et Paler. Ait enim :«Ego et
eudite me sicut coelime audiunt. Sequitur :« Quis Pater unum sumus (Joan. x, 50). > Et : «Omnia,
de eis annuntiavit hsee? DilexiiDominus eum, faciet quse habet Pater, mea sunt (Joan. xvi, 15). > Se ergo
voluntatem suam in Babylone, et brachium suum Dominum et Deum esse testelur. ut omnes honori-
in Chaldseis.> ficent Filium sicut honorificant Patrem. Qui nos
Quis ex cmlis^ id est prsedicatoribus annunliavit et in Veleri et in Novo Testamento salis uiilia scm-
hmc, quse dicta sunt de obedientia eorurii, ef caetera permandata docet, et in via justitiae, qua gradimur
nunc prsemissa ? Subaudi Christus. Ipse enim digna- nos, gubernat, et dirigil. Qui quam uiilia nos do-
tus esl unus ex illis fieri: Doininus dilexit eum di- cuerii, et quanlum salulem nostram optaverit, in-
cens : «Hicest filius meus dilectus (II Pelr. i, 17). > dieat, cum subjungit:
Et ipse, voluntatem suam explebit in Babylone, id B VERS.18. — t Utinam attendisses mandata mea !
esl in hoc confuso saeculo, vel in geniilitate, t qui facla fuisset sicut flumen pax tua, et juslitia tua
omnes homines vult salvos fieri, et ad agnilionem sicul gurgiles maris.»
veritatis pervenire (ITim. u, 4).> Et bruchium vir- YERS.19. —« Et fuisset quasi arena semen luum.
tulis suaefaciet in Chaldmis, quia exspolians prin- et stirps uleri tui ut lapilli ejus : non interisset, et
cipatus et potestates traducet confidenter palam non fuissel attrilum nomen ejus a facie mea. >
triumphans illos in semelipso. Chaldaeienim maligni VERS.20. — « Egredimini de Babylone, fugite a
spiritus sunt. Sequitur: Chaldseis.»
YERS.15. — f Ego locutus sum, et vocavi eum, Vtinutn, inquit, altendisses, o homo, praecepfa
el adduxi eum, et directa est via ejus. > vilse, quss in paradiso tibi dederam! Nam, sicut
Ego Pater loculus sum de eo per prophetas, et aqua fluminis indettcienti abundantia semper fluit,
vocavi eum in hunc mundum, adduxique eum, et sic pax tua perseverans semper afflueret. Et sicut
directa*estvia conversationis ejus, eo quod iniqui- multiplici undarum volumine gurgites maris abun-
tatem non fecerit, nec inventus sit dolus in ore ejus. danl; sic justitia tuu multiplicibus virtutum cumulis
Cujus vox piofmus subintroducitur, dicens: r, in immensum excrevisset. Et sicut arena est innii-
YERS.16. —«Accedite ad me, et audite boc : Non merabilis; sic multitudo flliorum esset, quos in pa-
a principio in abscondito locutus sum, ex tempore radiso genuisses. Non interissel semen tuum, quia
anlequam fierent, ibi eram. et nunc Deus misit me, nullus ex filiis tuis moreretur. Ei non fuissel allri--
et spiritus ejus.» tum nomen ejus a facie mea^ quia non lueret poenas
Accedite, inquit, fide ad me, popule meus, et no- in seternam oblivionem projectus a conspectu meo.
lite me fllium Josepb sestimare, vel a conceptu Yir- Nam si primus homo non peccassel, nunquam ge-
ginis initium sumpsisse, sed potius auUite quod hennse filios generaret, sed tot solummodo filios in
dico. Non enim in occutio locutus sum a principio, paradiso generaturus erat, quol electi poneutur in
sed in manifesto est roe nominatissimis quibusque die resurrectionis ad dexteram judicis, quorum
patribus ab origine mundi loeutum fuisse. Nam ex completa multitudine sine ulla morte vel afllictione'
tempore, idest ab initio temporis eramibi, videlicet ad perpeluam vitam angelorum et societatem erant
apud Patrem, quia « in principio erat Verbum, et perventuri.
Verbum erat apud Deum (Joan. i, 1). > Et ne me Hsec, inquit, omnia sic fuissent, si \oluisses atlen-
putelis cum tempore coepisse, anlequam crealurae dere mandala mea. Sed quoniam res in contrarium
fierent, ibi eratn. Tunc quidem cram apud Deum, D lapsa est, nunc saltem filii Adam egiedimini de Ru-
et^nunc ipse misil tne et spiritus ejus, ut Yerbum bylone, id est de confusione cupiditalum, in qua de-
caro fierel et habitarel in nobis. Pater enim Filium tenti estis hucusque captivi, ut ad palriam selernaj
misit, quia hunc incarnari eum constiluit. Sed et hseredilatis redire liberi possitis; el fugile a Chal-
Spiritus sanctus eum roisit, quia incarnationis ejtis dmis, id est cum omni vclocitale recedite longius a
auctor fuit. Nam superveniente Spiritu sancto con- malignis spii itibus vos in hac confusione passionis
cepit eum virgo. Spiritus eum misit, ut. cum legis. vitiorum captivaiitibus. Chaldau quippe capiivantes
quia idem Filius Spiritum miltit, non credas Spiri- inlerpreianlur. Venit enim Salvator zb exsilio nos
tum inferioris esse potentise. Nam el Filius eum mit- ad paliiam revocare, a SSPCUIO ad paradisum, a
lit, qui ait: t Cum venerit Paracletus, quem ego captivitate ad regnum. Unde eiiam (175) prseconi-
inittam vobis a Patre (Joan. xv, 26).» Si ergo se bus suis prsecipiens subjungit:
invicem Filius et Spirilus mittunt, non subjectionis In voceexsullationis annuntiate omnibus egressio-
injuria, sed cemmuiiitas est polestatis. Sequitur: nem de Babylone, et cunctis, qui in orbe sunt, c.u-

(175) Uterque cod., eliam a*vrmc.


HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 456
ditum facile hoc, quod nunc per gratiam meam dala A homini, qnia « si altendisses mandata mea , facta
esteis facultas revenendi ad paradisum. fuissel sicut flumen pax tua. »
Et ferte illud etiutn usque ad cxlrema tcrrw, ut Et nunc econlrario negalur pax impiis, quia man-
nemo sit in mundo, qui hoc non audiat. Sequitur : data Dei altendere nolunt. Nam sicul Salvatore nato
« Diciie : Redemit Dominus servum suum Ja- « pax annuntiata est hominibus bonm volunlalis
cob.» (Lac. II, 14); > ita nunc eo veniente, sicut cocse-
VERS.21. — « Non silierunl in dcserto, cum
quens est, denegatur pax impiis, quoniam «justitia
cduceret eos, aquam de peira produxit eis, et scidit et pax osculata? sunt
(Psal. LXXXIV,11). > Impii
pclram, et fluxerunt aquse. > enim neque cum Deo, neque cum angelis, neque
Dtcite, qtiia Dotninus sanguine Filii sui rcdemit cum homine, neque secum pacem habere possunt.
scrvum suum, el fideles ejus non siiierunt in de- Est enim
pax virtus sibi copulans omnes,et sibi-
serte hujus soeculi, cum educerel eos de lenebris
metipsis, et invicem, quae omnia ad se contemperat
ignorantise et iniidelitatis quasi de ^Egypto. Nam per inconfusam eorum unitatem, per quam unam et
de petra, quse Christus esi, produxit cis aquam sa- insolubilis omnium complicatio secundum divinam
pientise salutaris, quse porlaret eos, et scidit pelram, cjus harmoniam substituitur, et compaginatur con-
id est vulneravit Christum in cruce, et fluxerunt B sonantia perfecta. Ab bae tamen longe est mens
aqum vil3lis potus. His dictis propbeta subjungit : impiorum, quse semper etiam secum rixatur. Sed
VERS.22. — t Non est pax impiis, dicil Domi- jam libellum hune lerminantes paululura rcspire •
nus. > mus, ut ad sequenlia validius accingamur.
Id cst Christus Dominus meus. Supra dictum es.t

LIBER SEPTIMUS.

CAPUT XLIX. mints illius, quianomen ejus Salvatorem, id esl Je-


YERS.1. — « Audite, insulse, elallendiie populi C sum appellavit, « quod vocatum est ab Angelo,
de lcmgc : Dominus ab utero vocavit me, de ventre priusquam in utero coneiperetur (ibid. 2i). > Id-
jiialris meserecordalus est nominis mei. » circo autem hunc ita nasci fecit, ut liber a peecato
YERS.2. — « Et posuil os mcum quasi gladium libcro peccatores increparet, qualenus ad peeniten-
acutum. » liam cos converteret. Unde et posuit os cjus ^.'asi
Ista nunc loquitur Clnistus, qui ab uiero Virginis gladium aculum, ut verbis suis quasi gladio fortiier
niatris a Doroino solus dignus voeari fuit. Nam sic- feriret delinquentes dicens : « Serpentes gcnimina
ul eo nato Angelus apparcns pasforibus ait: « Ecce \ipjiarum, quomodo fugietis a judicio gehennae? >
evangelizo vobis gaudium magnum, quod eritomni (Maiih. xxm, 55.) Et: t Omnis arbor, qusenon facit
populo, quia natus est hodie Salvalor, qui est Chri- fiuclum bonum, excidelur, et in ignem mittetur
slusDomiiius (Luc. II, 10. 11); > iianuncideraSalva- (Matlh. III, 10). > Quia \ero Judaei, quos sic ferie-
tor onmibus, qui longe sunt, populis annunliat, qula bat, fiequcnler eum apprphendere volueruut, ef in-
ipsc sit a Domino vocalus ab ulero matiis. Nos enim terlicere, sed nunquam potuerunt nisi hora, qua Pa-
a baplisrao vocat Dominus, quia tunc primum fllii ler disposuerat, recte subjungit:
Pei nominamur, el Christianitaiis vocabulum, quod t In umbra manus suse protexit me. >
ipse nominaie dignelur, accipimus. Hunc autem ab D Et quia manu Domini protectus corda eorum
niero vocavii, quia et Sanclus el Filius Dei natus verbo suo vehementissime transfigebat, addit:
est, sicul matri ejus dixeral angelus : « Quod nasce- « Et posuil me sieut sagittam eleetam. » Penetrat
tur ex te Sanctum, vocabitur Filius Dei (Luc. i, enim sicut acutissima sagitta mentes eorum. « Yiius
55). » Hoc ergo omnes populi jubenlur attendere, ut est eniro sermo Domini et eflicax, et penetiabilior
scianl, quia isle solus sine peccato natus est, ut omni gladio ancipili pertingens usque ad divisionem
omnium peccata deleret. Solus venit justus, ut om- animae et spiritus compagum quoque et medulla-
nes, qui crediderint, justificaret. rum (Hebr. IV, 12). > Quando dicit sagittam etectam
Audile, inquit, o insuim gentium, aitendite, om- ostendit habere Deum sagitlas plurimas, sed nou
nes, qui proculmoramini, vel qui longe aDeo re- electas. Quse sagiltse sunt prophetse et ap.istoli, qui
cessislis, cognoscile omnes, qui in iuiquitatibus in tolo orbe discurrunt, de quibus alias dicilur:
concepli eslis, quia Dominus ab ulero vocavit me « Sagitfae tuse acutse (Psui. XLIV,6). » Christus au
siomine meo, utpote natum ex Yirgine. Mox enim. lem de mullis sagittis, ct filiis plurimis una sagUia
ui naiiis est, vocavit eum proprio nomine per an- electa, et Filius unigenitus est. Sequitur:
giluni dicens pastoribus : quia < natus est vobis « In pharelra sua abscondit me. »
fiodie Salvator, qui est Chrislus Dominus (Luc. n, VERS.5. — < Et dixitmihi: Servus meus eslu,
11). t Et sic de venlre mattis eius recordahts esl no- lsrael, quia in le gloriabor. >
<_57 COMMENT.IH ISAIAM LIBB.I OCTO. — LIB. VII. 45«
Per pharetram Dei occultum ejus judicium desi- A cura Deo meo. > Quia t non potest Filius a ge ipso
gnatur. Sahalor igilur in pharetra Dei absconditus facere quidquam, nisi quod viderit Patrem facien-
est, quoniam occulti consilii dispositione in primo tem. Qusecunque enim ille fecerit, haec et Filius si-
adventu venit occultus. Vel dum puer esset, in pha- militer facit. (Joan. v, 19.). >
retia Dei est absconditus, quia in profundo ejus con- Alitertamen intelligi possunt. Cum enimDominus
silio tectus latuil sicut in pharetra sagitta. Et sicut noster audisset a Paire: t Servus meus es tu Israel,
sagitta ex pharetra, sic ipse ex occultatione sua su- quia in le gloriabor, > ait: < In vacuum laboravi,
bitojnosiliit, uthominum gentes prsedieando trans- sine causa et vane forlitudinero meam consumpsi. >
iigeret. Qui dum adhuc in hac pharetra lateret, au- Fortasse ergo quia nomiue Israel appeflalus est, in
divit a Patre: < Servus meus es tu Israel, quia in persona populi Israel, quod nox adjungit locutus
te gloriabor. > Servus appellatus est, quia t formam est. Populus itaque circumcisionis tandem intelli-
servi accipiens humiliavit semetipsum factus obediens gens, quia non juslificatur homo ex operibus Icgis
usqueadmortem (Philip.w, 7). > Inquo Pater gloria- nisi per fidem Jesu Christi, loquitur in Christo nunc
tus estdicens : <Hic est Filius meus dilectus, in quo dicens: t In vanum laboravi, sine causa et vane
mihi bene complacui (Mutlh. xvn, 5). >Israel quoque fortitudinem meam consumpsi. > — < Israel enim,
" ait
vocatur, id est princeps cum Deo, quia semper cum Apostolus, sectans legem justitise, in legem ju-
Patre regnat. lsrael enim princeps cum Deo interpre- stitiae non pervenit. Quare? quia non ex fide sed
tatur. Vel ideovocatus est Israel, quia natus est ex quasi ex operibus (Rom. ix, 51). > In vacuum ergo
semine Judaeorum. Sequitur : laboravit, atque sine causa, et vane forlitudinem
YERS.4. — t Et ego dixi: In vacuum laboravi, suam consumpsit, qui se suis viribus per carnalem
sine causa ei vane fortiludinem meam consumpsi. legis observanliam justitificari posse putavif. t Quo-
Ergo judicium meum cum Domino, et opus meum niam autem in lege nemo justificabitur apud Deum,
ctmrDeo meo. > manifestum cst, quia justus ex fide autem vivit.
Profunda est valde ut reor ista sententia, de qua, Lex ex fide nou est, sed qui feceril ea, vivet in illis
quid nobis visum sit, ita loquemur, ut, si quis ea (Galat. m, 11). » In vacuum ergo ac sine causa
melius exponere valuerit, nos libentius sensum ejus laborasse Apostolus iste gemit, qui in legis operibus
sequi pai ati sumus, Ait ergo Redemptor nosler in juslificari sine fide laboravit. Sicut et Apostolus
..terris corporaliter conversans : In vacuum laboravi. « octava die circumcisus ex genere Israel, de tribu
Solent enim homines propler temporalia commoda Benjamin, Hebraeus ex Hebraeis, secundum legem
laboribus exerceri. Ipse autem et labores in carne (Q Pharisaeus, secundum aemulationem persequens Ec-
sustinuit, et laborum prsemia in hoc saeculo nulla clesiam Dei, secundum jusliiiam, quae in lege Dei
percepil. Quia igitur per actiones suas transitoria esl, couversatus sine querela, omnia quse sibi fue-
lucra non quaesivit, a mundi compehdiis vacuum la- rint lucra, haec arbitratus est [propter Christum de-
borem duxit. Irimenta, propter quem omnia detrimentum fecit,-
Qui el forlitudinem suam sine causa et vane se ef arbitratus est velut sfercora, ut Chrislum lucri-
consumpsisse dicit. Nam propter primse transgres- faceret, et inveniretur in illo non habens suam ju-,
sionis culpam omnis homo addictus mortalitati tot stiliam, quaecx lege est, sed eam, quae ex fide est,"
doloribus in hac vila fatigatur, ut in malis, quaepa- Jesu Christi (Philip. m, 5). >
litur, non diu subsistens deficiat et riioriatur. Hic Juxta hunc "ilaque sensum illa pars eorum, quae
autem licet ex carne Adam carnem assumpserit, vi- fidem suscepit loquitur voce capitis sui: t In va-
tium tamen ex carne non traxit. Sed neque hic vi- cuumlaboravi, sine causa et vane fortitudinem meam
vendo peccalum fecit, et ideo quantum in se est, consumpsi. > Et addit: *Ergo judicium meum cum
sine causa pcenas noslrse mortalifatis sustinens forti- Domino, » id est jam ila judicabo, ut Dominus ju-
ludinem suam consumpsit. Annon fortitudinem con- T n dicat, videlicet optimum esse, ut non in lege justi-
sumpseral, quando « fatigalus ex itinere sedebat su- ficari, sed spirilu ex fide spem juslilise exspecle-
per fontem? » (Joan. iv, 6.) Quam,et vane in eo mus. Et opus meum cum Deo meo, quia cooperante
consuropsit,-auod missus ad oves, quse perierunt Deo opus meum faciam, et adjuvanle gratia legem
domus Israel, eumdem populum convertere non po- implebo.
tuif Quantum igitur ad eos spectat, qui doctrinam Adhuc tamen et alio modo possunt hsec, nisi fal-
ejus audientes et miraeula videntes non crediderunl, lor, intelligi. Nam quia Dominico hominl dictum
vane, id est in vanum consumpsil fortitudinem suam, est: Servus meus es tu Israel, idcirco forte voce
quando illiremedia salutis animarura suarum non servi, id est voce humani generis mox locutus est:
receperunt, pro quibus ipse corporaliter infirmatus Invacuum laboravi. Nam propter mysterium as-
usque ad mortem laboravit. Unde et congrue sub- sumptse humanitatis assumit in se vocem alio -
jungit: rum hominum, sed jam poenitentiura. Recle enim
« Ergo, inquit, judicium meum cum Domino.»— inlioc loco ex eorum persona vox humani generis
« Ego cnim gloriam meam non qusero, est qui quse- accipilur, qui post ignoraulise suse caliginem ad
rat, et judicet (Joan. vui, 50).» — t Et opus meum amorem jusiilise converluntur, et veritatis radiis
PATUOL.CLXX.XI. 15
_459 l-HERVEI BURGIDOLENSISMONACUI 4C9
illustrali fletibus luunt, quod erraverunt. Illumina- A Israel totus non coitgregabitur in Ecclesiam, sed
tus enim quisque respicil, quam luvpe fueril, quod magis pcr totum orbem caplivus disoergetur. Se-
prsesentis \itse amore labora\it. In eis ergo genns quitur :
humaiium, in quibus ad vilam^revelfitur, praeteri- « Et glorificatus sum in oculisDomini. >Cui,cmn
tum laborem SUUPJpro nihilo ducen| ait: In va- dixissem :« Pater, clarifica Filium luum (Joan. sxi,
jjstum laboravi. Conspicil enim, quam \acue pro 1), > respondit de ccelo dicens : « Et clarificavi, et
3sta vila laboratur. Amore enim sseculi adversa ali- iteiura clarificabo (Joan. xu, 18). » — « Et Deus
iiua peipeli et vacuutn simul et tabotiosutn est. quia meus » in passione < faclus esl fortitudo mea, > quia
ei ex adversiiate mens afficitur, et i&rnuneralionis Patcr mecum est. El quia «oportebatChristum pati,
praemio non repletur. Qui igitur niaia mundi pio et resuigere a morliiis die lertia, elprsedicari in no-
mundo tolerat, ... vacttum laborat, tfuia vitse suse mine ejus poenilentiam et remissionem peccalorum
lempora sine rerauneraiione expendil,. Sed et forti- in omnes geiUesincipieiUihusaJerusaleni.Liie. xxiv,
tudinem suam in hujusmodi laboribusf siue causaet 46), > recie subjuiigitur:
iane censumit, quia ejus vitam retijbutio subse- VERS.6. — « El dixit : Farum est, ut sit mihi
quens nulla iemunerat,et prsesens tribulatio fatigat. servus ad suscitandas tribus Jacob, et fsecesIsrael
Ad emnia hsocidonee conlirmanda Salomonis testi- 2 couverlendas.Dedi te in lucem gentibus, ul sis salus
moniuro suflicit dicentis : t Yidi cuudvt£quse fiunt mea, usque ad extremum terrse. >
sub sole, et ecce universa vanilas,'e£affiiclio Spi- Parum quippe fuit, ut Filius Dei formam seni ac-
rilub (Eccle. i, 14). > Etilerum : t Cujffi_ueme con- ciperet propter iribus Israel ad fidem convertPndas,
\eilissem ad universa opera quae feceranl manus el fmccsIsrael, id est carnales Judaici populi reli-
meae, etadlabores, in quibus frustra sudaveram, quias converlendas, nisi et cunctas per orbem gente'*
vidi in omnibus vanitatem et alflictionem animi, et illuminarel, aiqae omnes, qui sunt In tola mundi
nihil permanere sub sole (Eccle. n, 11). > Iatiludine, si crediderint, salvarct. Paulus vero et
Itaque post ignorantise tenebras anima lumine Barnabas a Judseis repudiati dixerunt : < Ecce con-
ventalis illustrata dolet sesine causa laborasse pro vertimur ad gentes. Sic enim prsecepit nobis Domi-
commodis lemporalibus, et terrore futuri examinis nus : Posui te in lucem gentibus, ut sis in salutem
aitonita subjungit : t Ergo judicium meum cum usque adexlremum terrae(Acf. xm, 46).>Quodqui-
Domino. » Ac si dicat: Hucusque futurum judicium dem Christo Domino specialiter dictum esse, ma-
ignoiabam, sed nunc scio quia judichtm meum erit nifcslum est. Sed lamen hoc sibi jam dictum arbi-
cum Domino, quoniam in exlremis meis-cum illo ju- /-. *- tranlur membi a illius se esse recoler.tcs,
. . apostoli
. .i •
dicahor, quando de singulis aclibus meis, et e di- sicut eliam lpse propter ejusdem corpons umonem
verso debeEeficiismihicollatis in ilkfiremendoexa- dixit: t Saule,Saule_ quidmepersequeris?» (AcUix,
mine fiet discussio. Et opus meum cum Deo meo, 4.) Ob hoc eliam interprelati sunt aposloli dictum
quia quidquid hic operor, apud euni senatur in esse sibi, quod Christo dictum est, quia non per se
die novissimo judicandum, sicut ait: « Ecce scii- ipsum sed per apostolos Christus prsedicavil genli-
plum est coram me (Isa. LXV,6). > Et utMalachias bus. Sequilur :
loquitur : t Allcndite Dominus, et audivil, et scri- VERS.7. — t Haecdieit Dorainus redemptor Israel
ptas cst liber monumenti coram eo (Malac. m, 16).» Sanctus ejus ad contemplibilem animam, ad abo-
Yel cpus meutn cutn Deotneo,quia jam operabor cum minatam gentem, ad servum dominorum : Reges
Deo, quse saucta et justa, faciens cum ipsiusadjuto- videbunt, et consurgent principes, et adorabunt
lio. Hsec, qui melius poluerit, interpretetur; nos proplerDominum, quiafidelis est, et sanctum Israel,
vero sequentia videamus. Subjungit enim Redem- qui elegit te. >
ptov noster, dicens : - Ad contemplibilem animum gentilium, ad abomi-
. VERS.S. — t Et nunc dicitDorainus formans me nutam' genietn paganorum, ad populum genlllem
ex utero servum sibi, ut reducam Jacob ad eum, el D mullorum servum dominorum, id est idolorum dicit
Israel non congregabilui. > nunc redetnplor et Sanctus Israel, quia regcs vide-
Bone ait: Es utero. Ex utero enim virginali for- bunt in te salutem meam usque ad extieraum teirae,
matus est cooperante Spiritu sancto, non ex uteris et principes consnrgent a somno pristinse infidelitaiis,
utriusque parenlis genitus. Quiformatus est servus, ei adorabunl Deum vcstrum non propler te, sed pro-
quia secuhdum servi formam, quam ex Yirgine su- pler Dominum, quia fidelh est in promissior.e qua
scepil, crealus est. Ob hoc etiam dicitureum Domi- dixit Abrahse : t Quoniam benedicentur in semine
nus ex utero setvum sibi formasse, quia ad boc ve- tuo omncs gentes (Gen. xxu, 18); ~ etpropter San-
nit, ut faceret voluntatcm Dei; et nalus est servus clum Israel, qui per immensam pietatem Suam nunc
Dei, cum nos ecortrario nascamur servi diaboli. In elegil te. Idcirco enim tandcm crediderunt reges et
baptismo namque post efficimurscni Dei. Dominus, principes, quia \iderun_ ivbique genles fidemsusce-
inquit, formans me ex ulero servum sibi dicit nunc, pisse. Sequitur :
u< reduc-amJacob ad eum. Ac si dicat: « Non sum YERS.8. — c Hsec dicit Dominus : In tempore
niissus nisi ad oies, quae perierunt, domus Israel placito exaudivi te, et in die salatis auxiiialus suiii
fllattli. x, 6). > Sed quia non omnes crediiur! suit, tui. >
46 i COMMENT.IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB.,YIL 4C2
Tempvs placilum est a resurreciione Salvatoris A rupiis et roontuosis, et asperfs" erant pascua fi-
usque in finem saeculi, in quo Deus coiuemptibi- delium, quando rigida, et imoluta legis doclrina
lem animam exaudit sicut Cornelium. Sed et dies pasccbantur, sed nunc in planis et latis doctorum
satiilis ab eadem resurrectione est quotidie, quia sa- sermpnibus alimonia dulci reficiunlur. Sequitur :
lutem ~ omnis, qui vefepetit, accipit, et qui quaerit, VERS.10. — «Non esurient, neque sitient, et non
invenil (Matth. vu, 8). » Quotidie enim de ista die percutiet eos aestus et sol, quia miserator eorum re-
nobis dicitur: < Hodie si \ocem ejus audierilis, no- gel eos, et ad fontes aquarum potabit eos. >
liie obdurare corda vestra (Psal. xciv, 8). » Hjec ita Non esut ient, neque sitient, sicut ait Dominus .
esse Paulus oslendit dicens Corintbiis : «Hortamur « Ego sum panis vitse, qui venit ad me, non esuriet,
vos, ne in vacuum gratiam Dei recipiatis. Ait enim : et qui credit in me, non sitiet unquam (Joan. vi,
Tempore accepto exaudivi le, et in die salutis ad- 35). » Et non percuiiet eos mslus et sol, id cst tribu-
juvi te. Ecce nur.c tempus acceptabile, ecce nunc lationis ardornon fatigabit aut laedetmenlem corum,
dies salutis (II Cor. vi, 1). > Petrus quoque dixit, quia divinilus protegentur, sicut scriptum est:
quia « omnes prophctse a Samuele et deinceps an- « Obumbrasti super caput roeum in die belli (Psal.
nunliaverunlxlies istos (Act. III, 24). > Inhoc igitur cxxxix, 8). >Et iterum : « Sub umbra illius, quem
tempore placito, id est in hoc tempore reconci- " desiderabam : sedi (Canl. n, 5). » Quia miseralor
liationis, in hac die salutis exaudit Deus genlilita- eorum reget eos, ut dicant: t Dominus regit me, et
tem et -adjuvat: quia « omnis, quieunque invoca- nihil mihi deerit, in loco pascuae ibi me collo-
verit nomen Domini sahus erit (Ilom. x, 15). > cavit (Psal. xxn, 2). » Et ad fontes aquarum pota-
Sequilur: bit eos, de quibus dictum est: t Haurietis aquas in
< Et serva\i le, et dedi te in foedus populi ut gaudio de fontibus Salvatoris (supra xn, 5). » Fontes
suscitares terram, et possideres haereditates dissi- enim aquarum sunt apostoli, de quibus fluenta ve-
patas. > ritatis emanant. Sequitur:
YEIIS. 9. — « Ul diceres his, qui vincti sunt: VERS.11. — c Et ponam omnes montes meos in
Exite ex liis, qui in tenebris : Revelaniini. » viain, et semitae meae exaltabuntur. »
Servavile a malo, o Ecclesia, de gentibus et dedi te Qui per vias et fontes signati sunt, ipsi et per
in fmdus popidi, ul suscitarcs terram, ut ohinem po- montes pxprirauntur, id est apostoli per meritum
pulum ita confoederares, ut omnes unum essent in vitse cceleslibus propinquautes, quibus dictum est:
Clnisto induti « novum hominem, qui renovatur in t Illuminans lu mirabiliter a montibus seternis
agnitionem Dei secundum imaginem ejus, qui crea- (PsaL LXXV,5). > Qui ponuntur omnes in viam,
vit eum, ubi non est Judseus et gentilis, circumci- quando ab prsedicandum mittuntur, ut totum orbem
sio el praeputium, barbarus et Scytha, servus et li- ad coelesle regnum perducant. Et notandum quia
bersedomniainoninibusChristus (Coloss. m, 10).» non in vias, sed in viam ponuntur, quia omnes ipsi
Vl suscitares, inquit, terram, id est terrenorum ho- fiunt una via, quae est Christus, et omnes unum
minum mentem a somno piistini lorporis ad bene Evangelium concorditer prsedicant. Semitm vero
agendum exeitans, pervigilem reddens, vel ab in- sunt prophetae, qui exallantur, quando ad spirita-
terna mortejam suscitares; et hmreditales dissipatus, Iem iniellectum dicta eorum elevantur.
jd est gentes, quas per diversos errores maligni Vel prsecepta divina per semitas designari pos-
spiritus dissipaverant, possideres in Christo, "ut di- sunl. quse in Novo Testamento exaltantur, sicut ait
ceres his, qui in sui cordis carcere vincti sunt pec- Dominus: t Audistis, quia dictum est antiquis : Non
catorumfunibus : Exite foras confitendo mala, quae moechaberis. Ego aulem dico vobis, quia oninis, qui
inlus occultatis : ef his, in tenebris obscuratum ha- viderit mulierem ad concupiscendumearo,jam moe-
bentes inlellectum, alienali a via Dei per ignoran- chatus est eam in corde suo (Matlk. v, 27). > Rur-
tiam, quae esl in illis propter esetilatem cordis ipso- sumque : t Audistis, quia dictum est anliquis : Ocu-
rum diceres : Revelamini, id est velamen ignoran - r. lum pro oculo, dentem pro dcnte. Ego autem dico
tise, quo mens vestra tegitur, abjicite, ut abjeeto ve- vobis non resistere malo, sed si quis te percusserit
iamine Iuceverilatis illustrari possitis. Sequitur : in unam maxillam, prsebe illi et alteraro (ibid.t
t Super vias pascentur, el in omnibus planis 58). > Et item : « Audistis. quia dictum est an-
pascua eorum. > liquis : Diliges proximum luum, et odio babebis
Quid per vias nisi apostoli designaiitur, qui nos inimicum tuum. Ergo autem dico vobis : Diligito
recto cursu reducunt ad patriam nostram? Via inimicos vestros, benefacite bis qui oderunt vos,
cnim cum singulariter legilur," solet Christus in- et orate pro persequentibus et calumniantibus vos
telligi; cum autem viae plurali numero ponuntur, (ibid., 45). » Sic exallatse et ad coelestem conver-
apostolos plerumque significant. Super vius igitur, saiionem sublimatse sunt semitae Dei, id est prse-
id est super apostolos, videlicel in doctrina eorum, cepta ejus, quaepriusin infimis jacebant.
pasccntur, iideles, el in omnibusplunis pascua eorum, Vel monles in viam ponit, et semitas exaliat, quo-
quia in apertis et latis expositorum dictis mens niam omnia offendicula, quse credentium polerant
eorum spiritali cibo reficilur. Olim vero non in impedire gressus, vertit eis in planum excelsa liu-
planis et latis exoositorum sermonibus, sed in prae- milians, et huniilia sublimans, ut- iter planuui Ua•
ifi% HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI IfU
beant, atque campestre. Quia vero per has vias et A I affectu quis diligat, quanto mater filium diligit.
semitas ad eum tolus mundus erat venturus, congrue Sed tamen uberioribus charitatis visceribus, et
subjieit: perseveranfiori affpclu diligit Deus filios suos.
YERS.21. — « Ecce isli de longe venient, et ecce Nemo ergo, cum aliquid patitur molesli, sestimet
illi ab aquilone et mari, et isti de terra australi. > se a Deo derelictum, aut oblivioni tradilum:
Ad Christum namque per fidem venerunt alii a « Quoniam quem diligit Dominus, corripit; ila-
septentrionali, alii a meridiana parte, et alii a csete- gellat autem omnem filium quem fecipit (Pio».
ris longinquis regionibus. Quse tamen loca et spiri- III, 12). » Qui et subjungit dicens ad Sion.
laiilerintelligi possunt. Ecce, inquit, isli venient de YERS.iQ. — c Ecce in manibus /roeis descri-
longe, id est a criminosa conversalione, el illi ab psi te : muri lui coram oculis meis semper. >
aquilone el tnari, id est a frigida et amara,,turbulen-- YERS.17. — « Yenerunt structores lui : de-
laque gentilitate, et isli de tet ra australi, id est de struentes et dissipanles a le exibunt. >
plebe Judaica quse fervore sseculi quasi meridiano In manibus meis descripsi le, qualis eras con-
sole quondam incaluit, et aura spiritus velut calido struenda sicut Ezecbieli monstratum est in ultima
vento perlata cst. Propter hanc omnium eomoca- voluminis sui visione, quia diligenter ibi deter-
tionem, quae resuscitato Christo facla est, gaudere B I minavit mensuras uniuscujusque virlulis. Omnes
prsecipitur omnis crealura, cum subditur : enim descriptiones et mensurse domus illius aedi-
YERS.15.— « Laudate, coeli, et exsulfa terra, ju- flcium Ecclesise, moresque justorum depingunt,
bilale montes laudem, quia consolatus est Dominus unde et eidem prophetae dictum est: « Fili homi-
populum suum, et pauperum suorum miserebitur. > nis, ostende domui lsrael templum, utconfundan-
Possunt autem per eoelosvirtutes angelicse desU tur ab iniquitatibus suis, et metiantur fabricam et
gnari, et per terram Ecclesia, per monlesvero sancti erubescant ex omnibus, quse fecerunt figuram do-
prsedicatores. Cmli igitur, id est habitatores ccelo- mus et fabricse ejus, exitus et inlroitus, et om-
rum angeli laudare jubentur, atque lerra, id esl Ec- nem descriplionem ejus, el universa prsecepla ejus,
clesia exsultare, montesque luudem jubilare, id est cunclumque ordinem ejus, et omnes leges ejus, ut
apostoli gloriam Dei prsedicare, quia ipse Dotninus custodiant omnes descriptiones ejus, et praecepta
Jesus consolatus est, per se ipsum visitavit, et rede- illius, et faciant ea (Ezeck. XLUI,10). » Sic et in
mit populum suum, et post vitae hujus tribulationem ntanibus meis descripsi, et pulchra varietate de-
miserebilur pauperum suorum, qui pro ejus amore piuxi, et te semper in manibus meis teneo, sicut
spontaneam nune paupertatem lolerant dieens, quia , de meis ovibus dixi, quia « non rapiet eas quis-
c propter verba labiorum tuorum ego custodivi vias quam de manibus meis (Joan. x. 28). >
duras (Psal. xvi, 4).» Tales enim pauperes plena- Sed et muri virtulum luarum semper sunt co-
riam consequentur misericordiam, cum venerint ram oculis meis, quia sine intermissione eas in-
tempora refrigerii. Quia ergo duiis interim affliclio- tuens custodio, ne qualibet ex parte frangantur,
nibus premuniur, et nulli eorum inter adversa pu • et ad inleriora sua inimicos admiitant. Non igitur,
siilamines fiunt, apte subjungitur : ut aeslimaveras, le dereliqui aut oblitus sum, cui
YERS.14.—«Et dixit Sion : Reliquit me Dominus, semper tam chara fuisti. Ego quidero, sicut eras
et Dominus oblitus est mei. > construenda, descripsi le, et nunc venerunl slru^
Putat enim Sion, id est anima Christiana minus ctores tui, qui te, sicut eis descripsi, sedificent,
adhuc perfecta vel etiam Ecclesia in suis membris id est sancti prsedicatores, ex quibus unus ait :
inflrmanlibus se inter adversa relictam a Domino, < Ut sapieus arehitectus fundamentum posui (I
quia mox a tribulationibus non eripitur; et oblivioni Cor. i, 3). » Qui vero te destruebant, et dissi-
datam se ab eo, quia diulius malis praesentibus at- pabant, id est gentiles, qui filios tuos idolis im-
leri permittitur. Dei autem memoria nec oblivione molare compellebant, vel hseretici, qui eos sedu-
rumpitur, nec recordatione sarcitur, sed cum aliqua nr cebant, nunc exibunt a le, id est procul expellen-
deserens praelermittit, more mentium oblivisci dici- tur de Dnibus tuis. Sequitur :
lur; el cum post longum tempus, quae voluerit, vi- YERS.18. — « Leva in circuitu oculos tuos et
silat, nostrse routabililatis corisuetudine recordalus vide omnes isli congregati sunt,' venerunt tibi.
vocatur. Tempore igilur persecutionis aliquotics Vivo ego, dicit Dominus, quia omnibus his vel-
sestimavit Ecclesia se divinitus oblivioni traditam, ul ornamenlo vestieris, el circumdabis tibi eos
quia lot et tanla mala per mullos annos passa. est quasi sponsa. i
ab adversariis, ut per semetipsam desperare coge- Leva oculos in circuilu, id est omnem partem
j'etur. Sed huic ejus a^stimalioni Dominus respon- orbis circumspice, quia omnes, qui sunt in circuitu
det: tuo, id est in oriente et in occidente, in septen.
VERS.15. —« Nunquid oblivisci potest mulier trione et meridie, congreguti sunt in una volun-
infantem suum, ut non misereaiur filio uteri sui? tate credendi, et passibus, cordis venerunt tibi opi-
Et si illa oblita fueril, ego tameu non obliviscar lulari.
tui. t Quod vero dicitur : Vivo ego, dicit Dominus,
iNihil in hoc mundo inveniri potest, quoa tanto juramentum Dei est. Jurat ergo dicens : auia omni-_
__6§ COMMEST. 1N ISAIAM LlBBi OCTO. — LIB. VII. 466
bus hts, qui congregati sunt velut ornamenlo pre- A _ ta'»o_signum meum, et aflerent filios tuos in ul--
tioso vestieris, et circumdabis tibi eos quu&isponsa nis, et filias tuas super humeros portabunt. >
djcore magno. Sicut enim indumentum Christi Levo, inquit Dominus Jesus ,ad gentes manum
tofeaEcclesia generaliter dicitur, sic indumentum meam quasi nutu ejus advocans eas, et dicens :
6unt Eeclesise singulorum animse, quse ab errore « Venite ad me omnes qui laboiatis et onerati
conversse eamdem Ecclesiam credendo eique fi- estis, et ego vos reflciam (Mattk. n, 28); > ef ad,
deliler inhaerendo circumdant. Fclix qui tanti me- omnes populos, qui sub coelo sunt, exultabo regale
riti est, tantseque virtutis, ut ornamentum dica- signutn meum, id est virtutem crucis mese, ut
tar Ecclesiae! Sequitur : omnes ad illud congi'egeutur. Et afferent filios
YERS.49. — < Quia deserta tua, et solitudines tuos in ulnis, id est virtute exeraplorum bonae ac-
tuae, et terra ruina? tuae nunc angusta erunt prse tionis suae quasi sustentando ad bene yivendum
habitatoribus, et longe fugabuntur, qui absorbe- eos adduceut, et filius tuus, id est animas irii-
bant te. > becilles cum patientia portubunl super humeros
Deserta et soliludines tum, id est loca tua, in cordis sui, ut eas tihi fideliler' offerant. Se-
quibus raro quisquam fidelium habilabat, et lerra quitur:
ruinm lum, id est ubi filii tui corruerant in ido- B J VERS.25. — t Et erunt reges nutritii tui, et re-
lolatriam' timore pcenarum, nunc omnia haec loca ginae nutrices tuae. »
erunt angusta fidelibus, qui in eis habilaverint. Sancti viri reges vocantur, quia praelati cun-
Et genliles, qui fllios tuos absorbebant in voragi- ciis motibus carnis modo luxurise appetitum fre-
nem idololatriae, vel haerelici qui eosdem natos nant, modo aestum avarilise temperant, modo glo-
tuos vel absorbendo sibi incorporabant, longe riam elevationis inclinant, modo suggesliones livo-
fugabuntur de regionibus tuis. Sequitur: ris obruunt, modo ignem furoris exstinguunt. Re-
YERS. 20. — t Adhuc dicent in auribus tuis fi- ges ergo sunt, quia tentationum suarum molibus
lii sterilitatis tuse : Angustus est mihi locus, fac non consentiendo suceumbere, sed regendo prse-
mihi spatium, ut habitem. > esse noverunt. Similiter el reginm suut vel sanctse
Diu quidem quasi sterilis fuisti in tempon- feminse, vel minus fortes animse electae. Et hi
bus martyrum, quia vix quemquam generare per reges nultilii sunt Ecclesiae, ei nulrices ejus tales
Evaugelium poteras. Sed nunc tot filios habilura reginse. Et audiamus ipsos nulritios ejus. Paulus,
es, ut amplissimas basilicas fabricare libi ne- et Silas et Timotheus discipuhs aiunt: « Facli
cesse sit. Yel ita dicent filii tui : Angustus mihi sumus parvuli in medio vestrum, tanquam si nu-
locus est in synagogis: fac mihi spatium in Ec- G trix foveat filios suos (I Thess. n, 7). s Et item
clesiis, ut habitem lalius, utnon comprimar blas- Paulus : « Tanquam parvulis in Christo Iae vo-
phemiis Judseorum, ut lotum orbem lua mecum ca- bis potum dedi non escam (I Cor. in, 2). > Nec
piat latitudo. Sequitur : non et Petrus: < Sicut modo geniti infantes ra-
YERS.21. — c Et dices in corde tuo : Quis ge- tionabiles sine dolo lac concupiscile, ul in eo cre-
nuit mihi istos ? Ego sterilis et non pariens,llrans- scalis in salutem (I Petr. _i, 2). > Sed el reliqui
migrata et captivata, et istos quis euutrivit? Ego sancti doctores quasi reges eam usque hodie nu-
destitula et desolata (176), et isti ubi hic e- triunt. Eodem modo et sanctae feroinse in conven-
rant? > tibus ancillarum Dei faciunt. Bene ilaque dictum
Pace tandem Eeclesiae data cum totus orbis ad est Ecclesise, quoniam reges erunt nulrilii tui et
fidem convolaret, roirata est ipsa filiorura suo- reginm nulrices lum. Sequitur :
runi multitudinem , quod tanla fecunditate dona- < Yultu in terram demisso adorabunt te, et pul-
retur, quae prius quasi sterilis fuerat, et de loco veiem pedum tuorum lingent. >
ad 16cum propter adversarios migraretconsueve- Hoc adimpletum est, quando pagani ad Eccle-
rat secundum illud : < Cam vos persecuti fuerlut r. siam venientes projiciebant se ad pedes sancto-
in civitale ista, fugite in aliam (Matth. x, 25), > rum osculantes eos, ut peccatorum suorum in-
et in terra inimicorum suorum velut in Chaldsea dulgentiam consequerentur et baptismi gratiarr.
tenebatur captiva et servilibus ofliciis mancipata. Yel quia caput Ecclesise Christus est, caput ado-
Unde et omni auxilio destituia videbatur, et deso- ratur in corpore. Et pulvis pedutn ejus lingitur,-
lata inter manus hostium. Ideoque et ipsa slupuit, quia prsedicli reges quidquid in pedibus Eccle-
unde sibi tam subito provenerit tanta fecunditas. sise terreni operis adhaeret,. suo sermone tergunt
Quomodo autem posset fleri ut copiosa multitudo atque lingunt. Sequitur :
filiorum ejus diceret : « Anguslus est milii locus, <Et scies, quia ego Dominus, super quo non con-
fac mihi spatium,, ut habitem, > Dominus insi- fundentur, qui exspectant eum.
nuat subjungens : Quando facta sunt hsec omnia, tunc pro certo
VERS. 22. — < Hsec dieit Dominus Deus : Ecce cognovit Ecclesia, quae prius se derelietam, el ob-
levo ad gentes manum meam, et ad populos exal- livioni datam putabat, quia quicunque Dommum;

_fi76J Alhs dsest, el sola,. et tsti.


467 BERYEI BURGIDOLENSISMONACHI 4C8
Jesuni ln suis tribulationibus et tenlationibus ex- A gna, et congregabunt eiectos ejusa quatuor ventis, a
spectant, non •confundentur, quoniam aderit iilis summis ccelorum usque ad extremos eorum (179)
in auxilio opportuno, ut liberet eos atque glorifi- (Matlh. xxiv, 50). » Hucusque Dominus Jisus ele-
cet. Non confundenlur, inquit, qui exspeclanl eum. ctis suis multa bona proraisit. Et nunc infidelcs
Et quare non confundantur, etiam sequentibus ver- Judseos inchoat alloqui. Nam sequitur :
bis ostendit, dicens : CAPUT L.
VERS.24. — n Nunquid tolletur a forti prseda, V7ERS. 1. — t Hsec dicit Dominus : Quis est hic
aut quod captum a robusto, salvabilur (177)? » liber repudii matris vestrae, quo dimisi eam?Aut
Apud homines quidem videtur impossibile, ut quis est credilor meus, cui vendidi \os? Ecce in
prwda, quam foitissimus tyrannus rapuerit, ei pos- iniquitalibus vestris venditi estis, et in sceleribus
sit excuti, et quod robutissimus prsedo ceperit, sal- vestris dimisi malrem vestram. »
vari queat de manu ejus. Sed quia Deo nihil est YERS.2. — « Quia veni, et non erat \ir : vocavi,
difficile, Dominus Jesus non hominem, sed eum, et non erat qui audirel. »
qui omnes homines captivos tenebal antiquum ho- Libellum quidem tepudii dabat maritus odios3J
stem prostravit, ac deinceps tulit ab eo cspth ita- uxori quando dimittebat eam, el homo indigens
tem, id est omnem gentem, quam sibi captivam in B nonnunquam filios suos vendebat crediiori suo. Sed
peccatis servire cogebat, et quod ille robustus \io- Dominus Jesus matri Judaeorum, id est .synagogae
lenter abstulerat, ipse omnipotenti miseratione sal- velut odibili conjugi se dedisse libellum repudii non
vavit. El bsee captivitas tunc prsecipue liberata est, agnoscit, quoniam ipsa polius eum reliquit quam
quando gentilitas, quse in idolis huic robuslo ty- ipse eam. Et eos crediiori non vendidit, quia ceii-
ranno serviebat, ad fidem eonversa est. Quse quia sum alienuni nequaquam mutuaverat, id est pecca-
persecutiones ab infidelibus sustinuit, poslquam in tum non commiserat, ut necessiiate compulsus
Christo pie vivere cospit, apte subdilur : avaro creditoris, id est diabolo eos redderet. Nihil
VERS.25. —(178) « Eos vero, qui judicaverunt enim ab hoc creditore accep.t: t Venit enim, in-
le, ego judicabo, et filios tuos ego salvabo. » quit, princeps hujus mundi, et in nie rion haWt
VERS.26. — i Et cibabo hosles tuos carnibus quidquam (Joan. xiv, 50]. » Non ergo Doniinus ipjt
suis, et quasi musto sanguine suo inebriabuntur, ct Judaeos vendidit,' sed ipsi polius se in iniquitatibus
sciet omnis caro, quia ego Dominus salvans te, et suis vendiderunt diabolo sumentes pecuniam eius,
redemplor luus fortis Jacob. » Homicidium namque pecunia diaboli est: < IHeenim
Nam eos, qui judkaverunt martyres, judicabit • ab initio homicida fuit (Joan. vm, 14). » Fecisli
Dominus in die novissimo secundum cruciatus, G homicidium? diaboli pecuniam suscepisti. Adulte-
quos eis intulerunt; et filios Ecclesiss, quos olim rium diaboli pecunia est. Diaboli enim in eo imago
inlideles condemnaverunt ipse salvabit in regno eoe- est et subscriplio. Commisisti adulterium ? Accepi-
lorum, Et tunc hosles ejus pascet camibus eorum. sli a diabolo numisma. Furtum, falsum tesiimo-
quia faciet, ul carnalitatem suam dentibus interio- nium, lapacitas, violentia, itividia, superbia, hsec
ris hominis prae nimio dolore devorent sine fine omuia diaboli census est, diaboli et thesaurus. Ta-
plangenles, et secura rixantes quia carnaliter vixe- lis enim pecunia de ejus monela procedit. Hac pe-
runt. Cibabit eos carnibus suis, ut nequaquara alio- cunia emit ille, quos emit, et eflicit sibi servos om-
rum, sed sua morte saturentur, et quia carnalcs nes, qui de hujusmodi censu quautumcunque susce-
sunl, et spiritum Dei non habent, suis \esceiUur perint.
carnibus. Non igitur a Domino, sed a se ipsis venunduii
Et quasi musto sanguine, id est peceato, quod ex sunt Judsei in iniquilatibus suis, quoniam sponte
carne et sanguiiie est, inebriabunlur, auando, sicut propria quisque se diabolo \eiidit, dum \oluntarie
scriptum est, « commotione comroo\ebitur terra peccal. Hinc namque de Acbab dicitur, quia « ve-
(lsa. xxiv, 9), » id est quisque peccator a cogiia- p nundatus esl, ut faceret malum (III Rcg. xxi, 25). >
tione agitabifur sicut ebrius. Recordatio quippe Hi itaque qui auctorem vitae interfecerunt, qui fal-
malorum, quse fecerunt, eonlurbabil mentem eorum sunj testimoniura adversus eum qui \eritas est,
et inebriabit, nequieto el sobrio corde possint laeti- protulerunt, qui per iinidiam eum tradiderunt, me-
tise juslorum fieri paiticipes. El tunc omnis caro, id rito in suis iniquitaiibus vendiii esse peihihentur.
est omnis homo et bonus et malus sciel indubitan- Quorum mater in sceleribus eotum dimissa est,
ter,-quia Dominus est, qui salvat electorum Eecle- quia tanla in Dominum et in discipulos ejus mala
siaro, et quia fortis Jacob, id est ille, qui luctatus commiserunt, ut et omnis synagoga sibi consenliens
est cum Jacob (Gen. \xxu, 24), redemit eam ab in perditionem simul iret, ex quo prtncipes sacer-
omnibus malis, nam « videbunt Filium hominis ve- dotura et seniores persuaserunt populis, utpeterent
iiientem in nubibus coelicum \irtute mulia el maje- Barrabbam, Jesum vero perderenl, ex quo populus
state, et niillet angelos suos cum tuba et \occ ma- ille universus ait : « Sanguis ejus super filios no-
(177) Alias, salvutn esse poleril. quod abtatum fueiit a robuslo salvabitur. Eos veto
(178) Suppl. ex recent. edif. : Quia hmc dicil qui, elc.
D&ainis : Eqvidem et captivitas a forli tollciur, el (179) Alia«, ad tetminos eotum.
469 COMMENT.IN ISAIAM LIBRrOCTO. — LIS. JII. 47tt
strcs (Matih. xxvn, 25). > Feuif enim Salvator ad X _ tum eorum, ut su|i apostohs vel sub Elia pmnileu-
eos nascens ex Yirgine, et non erat in eis vir ali- tiam agant. Yel "si.in -siicco designatur aspeiitas, et
quis, id est viriliter agens, sed < omnes declinave- punctio peccatoriiro, doctores Judseorum operiuntur
j-untsimul inutiles facti sunt (Psal. xm, 5). > Vo- sacco, quia circuriidaiUiir peccatrice conversatione,
cavit eos ad gratiam novilatis praedicatione sua, ef ut nil in eis nisi peccatufri appareat. Deiude Salva»
non erat ex eis, qui audire eum vellet. Non crat ex tor ad illud lerapus,-,qqo inter eos conversatus est,
eis vir sive homo. Omries enim veri Dei imaginem locutionem suam conyeriit, subdens :
relinquentes bestiarum et serpenlium sumpserunt YERS.4. — < Ddminus dedit mihi linguam eru
iraaginem. Non libellum repudii eorum matri dedit. ditam, ut sciam siisteWare eum, qai lapsus [Vulg.
Dominus, nec ereditori vendidit eos, sed scelera lassus] est, verbo. V. * r
eorum atque peccata daemonibus eos veudiderunt in.- Nam juxta dispehsajMieni assumpti corporis eru-
piffisentis saiculi voluptaiibus irretiti (180), ut illi ditus est, £t linguctiv^akec^it disciplime, ut sciret.
pareniem, et illa conjugem relinqueret, quam velut., quando deberet loqui, quando jeticere. Linguam
adulteram ullerius tenere ipse non potuif, sed vo—- namaue erudilam tad pVaedicandum dedit ei Paler,
lentem abiie permisit. Idcirco diriiissi sunt ab eo„ ui eutn, qui lapsus iri peccato fuerat, susicntare ver-
ut iiinumeiis calamitatibus nullo auxiliante oppri—B bo suo prudenler sciret, ne in pejus caderet, sed
irianlur. Ad quos et subjungil dicens : raagis ad bonum coftsurgeret. Linguam erudilam
< Nunquid abbreviata, et parvula facta est manus^- i habebat, quoniam et inimici et amici ejus confite-
niea, ut non possim redimere? Aut non est in me bantur, quid « nunquaro sic locutus est bomo sicut
virius ad liberandum? > Magna enim manus, id est-. hic loquitur (Joun, vn, 46). > Verbo ^sustentabat
potestas ejus,-qua quondam Patres eorum a cunctis eum, qui lapsus fuerat, eum diceret paralytico :
tribulationibus eripere solebal, non esf abbreviata,. « Confide, fili, remittuptur tibi peccala tua (Mallh.
ut et istos redimere similiter non posset a caplhi—~ ix, 2). t Et alii : i Ecpe salvus factus es, jam noli
tate, qua per totum orbem dispersi tenentur, si re- peccare, ne deterius' tibi aliquid contingal (Joun
dimi mererentur Neque ei virtus deesi, ut ab hac v, 14). t Et mulieri : t Nec ego te eondemnabo,
servitute longissima liberaret, si liberatione digm valde, etampliusjamnoli peccare (Joan. vm, 10). »
essent ut patrses eorum. Nam ul virtutem suam non Atque simul omnibus/. < Pcenitentiam agite, appro-
minoralaiii es-sederooiistret, adjungit: pinquavit emm regnum. coelorum (Malih. iv, 17). »
< Ecce in increpatione mos desertum faciam ma- Ita \erbo suo Dominus sustentabal eos, qui laosi.
re, ponara flumina in siceuin, eomputrescent pisccs • fuerant. Sequitur :
sine aqua, et morientur in siti. > " t Eiigit mane, niane erigit mihi aurem, ut au-
YERS.5. — c Induam coelos tenebris, ef saccum diam quasi magistrum. »
ponam operimentum eorum. > Quid per manef nisi supernus adventus divinas
Qui quondam increpavit roare Rubrum et exsic- ccniemplationis exprimitur, quando mens divino
cavit, nunc in increpatione sua deserlum faciel tnare lumine tota circumfunditur? JIfa?ie ergo eiigebat
saeculi hujus, id est turbulenlam ct aroaram idolo- Donunus attrem Filio hominis, ut audirel eum quasi
latriam, vel mundanam malitiam. El qui siccavit magistrum, quia Juce contemplalionis suae mentem
aquas Jordanis, ut transiret populus Israel, siccabit ejus eircumfundens ad summa levabat, et in illa
nunc flumina saecularium dogmalum, ut sine obsta- luce accessibili docebat cum, quidquid homines
culo per viam rectitudmis populus electorum transeat docturus erat. Unde et ait: c Quia ego ex me ipso
ad regna polorum. Siccatis autem -.hujusmodi flu- non sumlocutus, scd, qui misil me Paler, ipse'mihi
minibus contputrescent pisces eorum, id est vel dac- mandatum dedit, quid dicam aut quid loquar, et
roones, qui in eis natabant, vel infideles homines, scio quia mandatum ejus vita aHerna est. Quae ergo
qui ex eis iu malitia generati, in eis semper in loquor, sicut dixit mibi Pater, sic loquor (Jcati. xn,
malo caecivivebant noxia libertale propriis volunta- D 49). » Et cuni praediealionem suani consummavet,
tibus sub errorum profundo dimissi. Compulrescent dixit discipulis suis : t Quaecunque audhi a Patre
pisces sine aqua mundanse sapientise-,quia damnatis meo, uota feci vobis (Joan. xv, 16). » Sequitur :
omnibus errorum prsedicameniis apparebit fetor VERS.5. — t Dominus Beus aperuit mihi au-
impietatis eorum. Et morienlur in sili,_qui post- rera, ego auiem non contradico : retrorsum iion
quam verifate cognita siluerinl illae falsitatis do- abii. »
ctiinse, deficiet \ita perversitalis eorum, quae ex Dominus Deus cturetn cordis ei aperuil, utveiba
aquis hujuscemodi dogniatum subsistebat. ejus iiitelligeret, et prsecepta ejus audiret. Ipse au-
Cceli quoque, id est doctores synagogse, qui su- tem non conlradixit his quse audiebat, sed in om-
pjnia sapere videbantur, induentur, id cst operien- nibus obediens fuit. $eque ab Tiis, quaepraeceperat.
tur tenebrh ignorantise, ut lumen veritatis vel intel- retrorsum abiit, sed in eis usque ad fmem perseve-
ligentise in eis non appareat. Et saccus, qui est rasit, « faclus obediens usque ad mortem (Philip
liabitus lugenlium vel- poe>nlentium. fiet operimen- n,8). > At contra nos poslqnam Doniiiius auiem

(1S03 fta utsique c*d.


ili HERYEI BURGIDOLENSIS MONACffl 472
nobis aperuit, contradicimus ei, quia facere bona A Quis igitur audeat mecondemnare? Cum enim Do-
nolumus, quae intelligimus.; et si quid boni inchoa- minus hoe dixisset, mox princeps saeerdotum sci-
vimus, pleruraque flt, ut ab eo reirorsum converta- dit yestimenta sua, dicens : « Audistis blasphemiam
mur. Sed « qui dicit se in Christo manere, debet, quid vobis videtur t At illi responderunt : reus est
sicut ille ambulavit, et ipse ambulare (Joan. u, 6),» niortis (Marc. xiv, 64). » Sed ut alrocitas eorum
ut praeceptis Dei, quae audivit, non contradicat, sed non timeretur, infirmitas eorum demonstratur, cum
in omnibus obediat, ut ab eadem obedientia retror- subditur:
sum non eat, sed in bonis quse coepit, usque in fi- t Ecce omnes quasi vestimenlum conterentur,
nem perseveret. Redemptor vero noster hoc prseci- tinea comedet eos. >
pue mandatum accepit a Patre suo, ut animam Ac si dicatur : Citius inveterati morientur, et a
suam, in qua servavit obedientiam, mox narrare vermibus comedentur. Aut cerle quasi vestimenium
inchoal, dicens :' animse in tormenlis scternalibus conterenlur. Vel
YERS.6. — « .Corpus meum dedi percutienti- quia nullus eorum potest jusliflcari prsesente Domi-
bus, et genas meas vellentibus : faciem raeam nou no, omnes quasi vestimentum veterascenl. t Quod
averti ab increpantibus et conspuentibus in me. > f autem inyelerascit, perditioni proximum est (Hebr.
Hsec enim facta sunt, quando Judsei damnaverunt " vni, 12). > Et quasi tinea comedet eos conscientia
eum reum csse morlis, et coeperunt conspueie eum videlicet peccatorum, et zelus genlium salvalarum.
et velare faciem ejus, et colaphis csedere, et dicere : Rursum ad eos Dominus clamat:
t Prophetiza (Luc. xxn, 64), » et ministri eum ala- VERS.10,—« Quis ex vobis timensDeum audiens
pis caedebant, et quando Pilatus tradidit eum fla- vocem servi sui?
gellis caesum, ut crucifigeretur, atque milites duxe- Ae si dicat: Si quis est in vobis qui Deum timeat,
runt eum Intro in atrium praetorii, et convocantes audiat vocem meam. Neque enim : « A me ipso ve-
totam cohortem induerunt eum purpura, et impo- ni, sed illeme misit (Joan. vn, 28).i —«Quare loque-
suerunt sibi plectentes corouam spineam, et coepe- lam raeam non cognoscitis? (Joan. vni, 45.) »— «.Si
runt salutare eum : « Ave rex Judseorum (Matth. vertitatem dico, quare vos non creditis mihi? Qui
xxvn, 24), » et perculiebanl caput ejus arundine ex Deo est, verba Dei audit, propterea vos non au-
et conspuebant eum. Sequiiur : ditis, quia ex Deo non estis (ibid. 46). > Sequitur :
VERS.7. — « Dominus Deus auxilialor meus, et « Quis ambulavit in tenebris, et non est lumen
ideo non sum confusus; ideo posui faciem meam ei? Speret in nomiue Domini, et innitatur super
ut petram durissimam, et scio, quoniam non con- Deum suum. >
fundar. » Quis, inquit, conversationero suam hactenus in
VERS.8. — t Juxta esl, qui justificatme. > lenebris Ignorantiae duxit, etnecdum verilaiis lumi-
In certaminepassionis hujus estmihi Dominusauxi- ne illustratus est? Spcret in nomine Dotnini, quia
tiator. t Non enim sum solus, sed Pater mecum est amodo < Oronis, quicunque invocaverit nomen Do-
(Joan. xvi, 52). >El ideo non sum confusus inter tot con- mini salvus erit (Rom. x, 15), > sive Judseus, sive
tumelias, et irrisiones, et opprobria, sed proposito gentilis. Et innilatur super Deum suum, id est non
mihi gaudio sustineo crucem confusione contempta. in operibus legis quaerat justificari, sed credat in
tdeo 'posui faciem meam ut pelram durissimam, inter eum, qui justifieat impium, ut ei sua fides reputetur
omnesillusionesclinjurias,utiiullatenuserubescam. ad justiliam secundum propositum graiise Dei. « Si
Et scio, quoniam pi opter omnia, quseperfero, noncoti- cnim Abraham, ait Apostolus, ex operibus juslifica-
fundar, sed potius gloriabor, quia qui de cruce Ju- tus est, habet gloriam, sed non apud Deum (Rom.
daeis insultanlibus nunc descendere nolo, postmo- iv, 2). > Qui ergononexflde, sed ex operibus suis
dummiMtibus exterritisresurgam de sepulcro. Juxla nilitur justificari, non super Deum, sed super se
est, qui juslificat tne, quia, c qui me misit, mecum ipsum innititur. Ille vero innitilur super Deum
est, et non reliquit me solum, quia quse placita sunt 0 suum qui in Christo Jesu credit, ut justificetur ex
ei, facio semper (Joan. vui, 29). > Sequitur : fide Christi et non ex operibus legis. Iterum perse-
t Quis contradicet mihi? Stemus simuL: quisest euioribus suis dicit Dominus :
adversarius meus? accedat ad me. YERS.11.— « Eccevosomnes aecendentes ignem
Si quis, inquit, contradicil tniki, veniat, et slemus accincli flammis. > Et addil : « Ambulale in lumine
simul ante tribunal Pilali, ut accuset me, quantum ignis vestri, et in flammis, quas succendistis: de manu
potuerit. Et si <7«i.«est adversarius meus, accedat ad mea factum est hoc vobis : in doloiibus dormietis. >
mc, ut iniquam voluntatem suam in poenis meis ex- Ignem enim.passionis succenderunl ei, etflammis
pleat. Et notandum in his verbis, quantum pro nobis. aacincti sunt, id est furore armati in eum. Sed de
pali Salvator optaverit. Sequitur : hoc igne luroen refulsit: quia ex passione et resur-
VERS. 9. — t Eece Dominus Deus auxiliator rectione Salvatoris totus mundus illuminatus est.
meus, quis est, qui condemnet me. > Hoc ergo, quod ait : i Ecee omnes vos accendentes
Eominus Deus auxiliator meus, quia t Videbitfs igneni accincti flammis. > Et misericorditer admo-
Filium hominis sedentem a dexteris virtutis Dei, et nendo subdit : ,
venientem in nubibus cosli (Matth, xxvi, 64). Ambulate in lumine ignis vestti, id est ponite
473 COMMENT.IN ISAIAM LIBRl OCTO. — LIB. VII. 474
gressum acfkmis vestrae in Iuce fidei, quae de pas- A , unde pxcisi esiis, id est considerate duritiam cordis
eione mea cujus auctores fuistis, per gloriam resur- infidelium, unde ferro prsedieationismeae estis abs-
recfionis vobis respondet. Et in flammis, quas suc- cissi per graliam meam, ut vivi lapides in sedificio
cendhtis, ambulate, id est ardores tribulationum, Ecclesiae poneremini. Et ad cavernam lacit de qua
quos mihi excitastis inimici, nunc pro nomine meoi prwcisi esth, attendite, id est, fauces barathri, da
tolerale libenter amici, sicut Saulus mala, quae san- quibus misericorditer liberati estis, cogitate. Popu-
ctis intulerat, postmodum ipse pertulit. Dejnanu mea lus enim ille perfidus ex magna parte sui jam dara-,
faciutn est hoe vobis, quia donatum est vobis nonL natus est in inferno, et in eis qui ex eo moriuniur,
solum ut in me credatis, sed ut etiam pro me pa- quotidie damnatur. Sed vos in eadem perfidia po-
tiamini. In doloribus dermietis, id est in passioni- siti, cum in eumdem loeum tartareum ruiluri esse-
bus pro nomiue meo delectabimiiii et requiem easi tis, ab ore illius estis praecisi, anlequam penitus
sestimabitis. devoraremini, id est ante terminum vitse prsesentis.
Quod si ad eos, qui in infldelitate permanserunt, , Haec, inquit, attendile, ac deinde atlendite ad
liic sermo dirigitur, per sententiam justse retribu- Abraham patrem vestrum, Tale est, quod Apostolus
tionis eis dicitur : t Ambulate in lumiue ignis ve- Ephesiis ait: « Memenlote, quia aliquando vos era-
stri, et inflammis, quas succendistis. > Ac si dicat: : B tis gentes in carne, qui dicebamini prseputium ab
lgnerii passionis quam mibi succendistis, patimini, ca quse dicitur circumcisio in carne manufacta, qui
et per flammas transite, quas mihi accendistis, ut; eratis illo in tempore sine Christo alienati a conver-
quidquid ego vel discipuli mei passi sumus a vobis, satlone Israel, et hospites testamentorum, promis-
vos patiamini a Romanis. De manu mea factum est: sionis spem non habentes et sine Deo in hoc mun-
hoc vobis, ut omnia mala haec pateremini, quia con-. do; nunc autem in Christo Jesu, vos qui diquando
tra vos feci venire Romanos, et de vobis victoriami fuislis longe, facli estis prope nunc in sanguine
illis coneessi. Ducli vero in captivitatem dormietisi Christi (Ephes. n, 11). > Similiter et Chrislus hoc
in doloribus quia usque ad adventum Eliaa jacebitisi in loco adjungit: « Attendite ad Abraham patrem
in miseriis hujus captivitalis, et somno infidelitatisi vestrum, cujus filii facti estis per iidem. Non enim
gravabimini. Yel post omnem hanc tribulationem i omnis qui ex Israel, hi sunt Israelitse, neque qui
dormietis in doloribus, quia cum corpus in morte! semen sunt Abrahseomnes^ilii, sed in Isaac, inquit,
soporatum fuerit, anima vestra gehennalium tor- vocabitur tibi semen, id esf, non qui filii carnis, hi
mentorum dolores suslinebit. ; filii Dei, sed qui filii sunt promissiouis, sestimantur
Yel sibi ipsis omnes suecenderunt ignem et flam-• „ in semine (Rom. ix, 6). >
mas roboraverunt, quia habebant in se ligna, fe- Et ad Saram, qum peperit vos, aitendite, quia non
'
num, stipulam, spinas, tribulos ac loliun^. Et quia estis ancillae filii, sed liberae. Judaai enim generati
accincli sunt flammis, ac circumdali, et sibi incen- in servitutem legis sunt fllii Agar; Christiani vero
dium roboraverunt, provoeantur ad salutem et dici- filii Sarae in libertatem gratise geniti. Quia unum
tur eis : « Ambulate in lumine ignis vestri, et in inquit, vocavi eum, et bencdixi, el multiplicavi eum,
flammis, quas succendistis, » ut in poenis atquesup- t ut sit pater omnium credenlmm, non eorum tan-
pliciis discant Dei poteniiam, et redeant ad salu- tum, qui sunt ex circumcisione, sed eorum, qui
tem. Signifieat autem, ut dictum est, captivitatem sectantur vestigia fidei ejus ex genlibus (Rom. iv,
ipsorum. Hsec de excidio perfidiae Judseorum locu- 11), > quia qui ex fide sunt, hi filii sunt Abralrae sive
tus, de exstruelione Ecclesiae consequenter loquitur Judaei sive gentiles.
ad illos, qui ex eodem populo fidem susceperunt, Consolabilur ergo Dominus, id est Pater meus
dicens : Sion, id est Ecclesiam. Aut si forte Paler ista lo-
CAPUT LI quatur, dum dicit : quia consolabilur Dominus Sion.
YERS.1. •— < Audite me, qui sequimini quod[ et ruinas ejus, de Filio dicere intelligendus est vel
justum est, et quaeritis Dominum : attendile ad pe- D de Spirilu sancto. Consolabitur ergo Dominus Sion
trani unde excisi eslis, et ad cavernam laci, de qua dans ei post afflielionem pacem, post tristitiam gau-
pnecisi estis. > dium, post sterilitatem fecundilatem. Et consolabi-
YERS.2. — t Attendite ad Abraham patrem ve- lur omnes ruinas ejus erigens dejecta, restaui'a'ns di-
strum, et ad Saram, quae ppperit vos, quia unumL ruta, quoniam t allevat Dorainus omnes, qui cor-
vecavi eum, et benedixi, et multipiicavi cum. > ruunt, et erigit omnes elisos (Psat. CXLIV,14). > Et
VERS.5. — < Consolabitur Dominus Sion, et; quomodo liat consolatio, subditur :
consolabitur omnes ruinas ejus, et ponet desertum L Quia poneCdeserlum ejus quasi delictas, etc.
ejus quasi delicias, et solitudines ejus quasi hor- Hoc autem loco per deserium vel solitudinem Ec-
tum Domini : gaudiuro et laelilia invenitur in ea gra- clesise quid aliud quam boni destitutio
designalur?.
liarum actio, et vox laudis. > ; Unde et sub Judsese typo Jeremias peccaloris ani-
Audile, inquit me, vos, qui sequimini justiiiam, roam deplorat, dicens : t Quomodo sedel sola civi—
<~u&ex fide est, et quaeritis non aurum neque ar- las plena populo? (Thren. i, 1). >Vacua enim timorer
gentum, sed Dominum Patrem festinanles, ut adl Dei peclora, et humore ccelestis gralise arentia de-
cjus risionem pertingatis. Aitendite ad petram serlo squalentis eremL cortiparantur. In deserlum
4T5 HERVEI BURGIDOLENSIS MONACIII 476
versus fuerat hic mundus, quando Redemplor in A . tenta sunt (Joan. xx, 25). » Tunc quoque judiea-
carne apparuit. Desertus enim erat ab omni cul- biuil populos, quando sedebunt « super sedes duo-
tura et fidei et timoris Dei, et peccatorum spinis decim judicantes duodecim tribus Israel (Mailh.
obsitus. Squalebat tanquam ager incullus, et nul- xix, 28). » Sequitur :
lam penitus bonorum operum fecundilatem habe- « Me insuLe exspectabunt, el brachium meum
bat, nullum imbiem spiritalis gratiaeexcipiebat. Sed sustinehunt. »
apostoiica prsedicatione rudis campus proscinditur Non solum, inquit, regiones, quae sunt in ampla
et excolitur, el divini verbi semine fecundatur, ac mundi latitudine, sed imulm maris exspcctabunt me,
virtiitum floribus adornatur quasi deliciarum pa- susiinebunt brachium meum, id est piaestolabuntur*
radisus vernans. Bene ergo, cum promitlitur plena Filium meum, quia « ipse erit exspeclalio gentium
mundi reconciliatio, dicitur, quia Deus ponet deser- (Gen. XLIX,10). > Possunt et haeinsulm inlelligi ani-
tum Sion quusi delicias. et solitudinem ejus quasi mae sanctorum, quse in persecutione mundi istius
horlum Domini, ut, t ubi abundaverat peccalum, firma in Deum solidatae spnt fide, vel ecclesiarum
superabundet giatia (Rom. v, 20), » et sit anima muliitudo ex gentibus. Paler enim venit in Filio,
eorura juxla Jeremiam t quasi hortus iiriguus quoniam t Deus erat in Chrislo mundum reconci-
(Jer. xxxi, 12). > Quod autem additur : Quia gau- lians sibi (II Cor. v, 19). » Sed Pater prius 'nomi-
diutn el Imtitia invcnieiur in ea, graliurum aclio, et natur ac deinde Filius, id est, bracbium Patris,
vox laudis, de exsullatione fidelium et publicis Ec- quia Filius ex Patre est, non Pater ex Filio. Bra-
clesise solemnitatibus, quffi, poslquam cessavere chium enim Dei Filius ejus est, non quod Deus Pa-
persecutiones, ubique fiuiit, dictum intelligimus. ter figui a determinelur carnis humanae, eique Filius
Post luec omnipotens Pater plebem suam de adventu tanquam membruin corporis baereat, sed quia
novae graliae alloquilur, dicens : t omnia per ipsum faeta sunt (Joan. i, 5), >ideo
VERS.4. — t Attendite ad me, popule meus, et brachium Domini diclus est. Sicut enim tuum bra-
tribus mea, me audile, quia lex a me exiet, el judi- chium, per quod opeiaris, ita Dei brachium dicitur
cium meum in lucem populorum rcquiescet. » ejus Yerbum, quia per Yerbum operatus esl mun-
Nam populum suum decem tribus appellat, et tri- dum. Cur enim homo brachium, ut operetur ali-
bum suam populum Juda, qui et tunc multo lera- quid, extendit, nisi quia non continuo fit, quod di-
pore Deum coluit, quando Israel serviebat idolis, et xerit? Si aulem lanta potestate pravaleret, ut sine
<le quo Salvator erat nasciturus. Cujus advenlum ullo corporis sui motu fieret, quod diceret, bra-
ut populus iste semper sollicitus exspectaret ac sus- p chium ejus, \erbum ejus essel. Sic unigeniius Fi-
pensus, jubet eum ad se altendere dicens : Quiu lex lius non est paterni corpoiis membrum, sed quia
a tne exiet scilicet lex no\a, quoniam vetus jam du- per ipsum Pater omnia operatur, brachium Patiis
dum fuerat dala; el judicium meum, quo inter eos, est, qui et verbum Patris. Tale cnim brachium r.ec
qui in me credere voluerint, et eos, qui respuere \o- porreclum exlendilur, ncc collectum contrahitur.
luerint, judicabo, requiescel in lucetn popuiorum, id Se ergo Paler et Filium suum ad genles per aposto-
est in illuminalione gentium. De hoc judicio dicit lolos venturum denuntians tuncprimum genles sa-
Filiuo Dei : « In judicium ego veni in hunc mun- lutem conseculuras ait: « Me insulae exspeciabunl,
dum, ut qui non vident, videant, et qui vident, caeci ct brachiummeum sustinebunl. >
fiant (Joan. ix, 59). > Id est huniiles genliles \i- Quod si bocde dicjudicii dicitur : Insvim exspe-
deant, et superbi Judaii cspcitalem cordis incurrant. clabunt, quia ct illi, qui sunt in insulis, omnes re-
Jam vero de prsesentia ejusdem Unigemii sub- probi tunc eum in Filio \eiiientem formidabunt, et
dilur : pondus brachii ejus sustinebunt, cum eos insanabili
VERS.5. — t Prope est justus meus, egressus plaga percusseril, dicens :« 5ie, maledicti, in ignem
est Salvator meus. » geternum (Matth. xxv, 41). > Nam quia sententia
; haecjuxta hunc sensum magis intelligcnda sit, se-
Propc esl, quia inler vos conversatur, et nescitis. Q
Egressus esl cnitn de illa secreta habitatione seterni- quenlia verba demonstrant, cum protinus sub-
lalis suse; quia t a summo ccelo egressio ejus (Psal. dimr.
X\III, 7). » Vel de utero Yirginis t egressus est YERS.6. — c Levate in coelum oculos vestros, et
tanquam sponsus procedens de thalamo suo videte sub lerra deorsum, quia cceli sicut fumus
(ibid., 6). > Ubi et de principibus Ecclesiarum sub- liquescent, et lerra sicui vestimentum alteretur, et
nectitur: habitatores ejus sicut hfec interibunt: salus autem
c Et bracbia mea populos judicabunt.. « Quaj sunt mea in scmpiternum erit, el justitia mea non defi-
btachia Domini nisi apostoli, per quos fortia poten- ciet. >
tcr operatur? Nam, sicut singulare fundamcnlum Levate, inquit, in cmlumoculos vestros, id est su-
Ecclesisa Christus est, ataue fundamenta ejus apo- spicite hoc coelum, quia cwli sicut fumus liquesce".l
stoli et prophetae, ita ct brachium Domini Christus in die novissimo. Tunc enim sicul ait Petrus :« Codi
esi, et brachia ejus aposloli. Qui judicabunt popu- ardenles solventur, et elementa ignis ardore tabe-
los, sicut cis dictum esl: « Quorum remiseritis pec- scent (II Petr. m, 22); » coeli vero non selherei, seu
«ifa, remittuntur eis, et qucrum letinuerits, le- acrei. Nam ignis ille ianium occupahit Iiujus aens
ITi COMMENT.IN ISAlAM LlBRI OCTO. -- LlS. VEl. <T<3
spatium, quantum ascendit_aqua dilu\ii, et eosdem A j nea; salus autem raea in sempitenium erit, et ju-
coeios concremabit, qucs aqua lunc operuil. Supe- sfitia mea in generaliones generationum. >
r us autem de Domino legimus, « qui cxtendit velut Siiut vermh de vcstenasciiur, vel linea de lana,
nihilum ccalos (supra XL, 22), > et nunc dicjlur : et eamdem \estem, \el lanam comedif; sic post-
Quia cwli sicut fumus liquescenl. Unde satis ap- quam isli mortui fuerinf, ex carne eorum orietur
paret, quse vel qualis sit natura ccelorum videli- \ermis, qtii comedateam, et idco non sunt timendi,
cet similis naturse nubium levis aut non solida, aut quia post paululum tales sunt futuri.
dura. ,- Vel quia caro est quasi vestis animaj, vermis, qui
Et videte, inquit, Id est cogitate ea, quse sunt sub hanc comecht, est carnalis tentatio, quia de ipsa
lerra deorsum, videlicel gehennalespcEnas, quoniam carne nascitur, et eamdem lacerat. Peccator enim
terra, quam nunc diliguntimprohi, sicuf vesiimen- sicut vestimentum a verme comedilur, cum ejus caro
tutn attereiur asperilate illius ignis, complanabitur, corruptibilis tentationc, quam gignit, ad interitum
ut inmeliorem speciem commutetur, el habitulores pervenit. Eadem senlentia repetilur de lanaet tinea,
ejus, qui in ea semper habitarevdluissent, interibunt quae dicta est de vestimento et verme. Homo (181)
Bicut ipsa. Sancti enim « rapientur in nubibus ob- enim lentatione consumitur, sicuflana de\orariso-
viam Christo in aera (I Tltess. iv, 17); > reprobi B let a tinea, cui de se orilur, ut lacerelur et interi-
vero relinquenlur in terra, ut cum ipsa ardeant, et malur. Tales sunt persecutores sanclorum, etideo
in barathrum perditionis corruani cum diabolo. non sunt limendi.
Yel in pomis sempiternae damnationis sicut vesii-
Yel: sicut atteretur lerra, ul in melius coramu-
wenium sic comcdet eos vettnis, et sicul lanam sic
tetur, sic et habitatores ejus inleribunt non in perdi- devorabil eos
tionem sui, sed in abolilionem mali vilitatis anti- linea, quia « \errnis eorum ncm mo-
et innovaiionei'1 lietur, etignis eorum non exstinguetur (Isa. LXVI,
quse, fuiurse glorise, quando justi > Salus autem Dnmini, quam dabit sanclis suis,
fulgebunt sicut sol, et abeuntibus praUerilis facta 24). in sempiternutn erit, quia < justi in perpetuum vi-
fuerint omnia nova. Salus autem, quam tunc conse-
vent, et vapud Dominum est merces eorum (Sap. v,
in
quentur elecli, sempilernum erit, et juslilia, quse
dabitur eis, non deficiet, quia et hoe in munere retri- 16). > Et juslilia ejus, quam illis dabit permanebit
butionis accipient, ut nunquam ulterius peccare in generaliones generaliopum, quia qui consumroa-
tam illam conseculi fuerint, nunquam ul-
possint, qui modo, quantumcunque possunt, pec- terius eamjustiliam
cala fugiunl. Deinde electos suos contra mundanas poterunt amittere, sed in omnes gencra-
ad\ersitates corroborat, dicens : * tiones saeculi sseculorum justi esse feliciler perse-
P
— verabunt, quia nunc justitiam quantum possunt,
YERS.7. c Audite me, qui scitisjustum, popu- sectantur.
2us meus, lex mea in corde ipsorum ; nolite timere Justi itaque timere non debent opprobrium, quod
opprobria homiuum, et blasphemias eorumme me- ab iufidelibus et pravis hominibus paliuntur, scien-
tualis. > tes quia caput eorum Christus graviora perlulii ab
Haecenim Dominus illis loquitur, quibus et Apo- illis. t Et si patremfamilias Beelzebutl vocaverunt,
stolus ait : t Onmia facile sine murniurationibtis et quanto magis domesticos ejus ? > (Matth. x, 25.)
hsesitalionibus, ut sitis sine querela, et simplices Totum enira opprobrium illud, quod sanclis objici
filii Dei sine reprehensionein medio nationis pravse solet, praecipue scriptum est de passione Salvatoris.
et perversse, inler quos lucetis sicut luminaria in Unde et Apostolus cum dixisset, quia Jesus extra
mundo \erbum vilse continentes (Philip. u, 14). > porlam passus est, subjecitadmonendo : t Exeamus
Qui enim tales sunt,'hi certe sciunt, quod juslum igitur ad eum exlra castra improperium ejus por-
est, et lex divina in corde eorum est, dum pracepla tantes (Hebr. xni, 15). > Ilinc ct propheta nunc
Dei cogitaut. Et quondam ab infidelibus oppi ohria eamdem ejus passionem, cujus impropeiium elecii
paiiebar.tur quasi credentes in erucillxum, quando D 1 ejus portant, ad memoriam reducensalloquitur euni
grave crimen erat esse Chiistianum, et blasphema- velut in sepulcro positum, elut resuigat, admonet,
bantur quasi seductores et malefici. Nunc etiam dicens :
quicunque boni sunt. inler malos vivunt, et a pseu- YERS.9.—~ Consurge, induere fortitudinem bra-
dochrislianis irrisiones el opprobria sustinent atque chium Domlni. »
blaspliemantur. Sed istis omnibus a Domino dicilur: Consurge Be monumento, induere fot liludincm, id
Ne mctuant opprobrium insultationis et criminatio- est immoitaliiatis virtutem. Sequiiur :
nis, quod a praris hominibus patiuntur, ei blasphe- < Gonsurge sicut in diebus antiquis in genetatio-
mias, quse sibi mendaciter objHuntur ab eis. Cur nibus saeculorum. > N
autem detractiones eorum timere non debeant, sub- Consurge sicut in diebus aniiquis, ut sicut olim pcr
ditur : Moysen filios Israel de manu Hiaraonis li''eraios
YERS.8. — t Sicut enim vestim"enfuai sic coroe- transduxisti per medium maris *in eremum ; .ta
det eos \erniis, et sicutlanam sle devorabit eos ti- nunc per le ipsum, qui ad viiam prsordinati sunt, •

(181) C. Garst., Verme. Non enimient., etc.


179 HERYEI BURGIDOLENSIS MONACHI 480
et adhuc princlpi mundi in luto carnalium volupta- A voce exsultationis taudantes Redemptorem suum :
tum serviunt, per aquam baptismatis ad novam con- et twtiiia sempiterna roanebit super capita, id est
versationem transducas. Sicut per Josue dedisti eis super mentes eorutn, quam a Creatore. quem super
terram, quam proniiseras; ita nuncper te repromis- se intuebuntur, accipient : gaudium el Iwtiliatn sine
sionem accipiant, qui vocati sunt aeternaelsaeredita- intermissione lenebunt in illa beatitudine, et fugiet
tis. Sicut per Gedeonem liberasti eos de manu Ma- ab eis dolor, quia per illam felicem immutationem
dian, ilanunc per te ipsum libera credentes demanu flent impassibiles : et gemitus elongabitur ab ip-
infidelium. Sicut per David expugnasti inimicos sis, quia nihil erit jam , unde possint gemere. Se-
eorum, et iuterfecisti ve) subjeeisti: ita nunc per te quitur :
ipsum universos Ecclesise destructore's debellans YERS.12. — t Ecce ego ipse consolabor vos. >
aut converte aut perime. Ita ergo consurge faciens Ipse Dominus consolabitur eos, quia cum se ip-
nunc magnalia sicut fecisti in diebus anliquis in ge- sum ostenderit, faciet, ut omnes prseteritas" afllictio-
neraiionibus eorum, quse transacta sunt, smculorum. nes pro nihilo pendanl. Hanc enim consolalionem
Sequitur: cogilabal Apostolus cum diceret: c Quia non suul
< Nunquid non tu percussisti superbum, vulne- condignae passiones hujus temporis ad glorlam,
"
rasti draconem? > quse revelabitur in nobis (Rom. \m, 18j. > Se-
In passioue percussus antiquum hostem, qui se quitur :
cunctos homines vicisse superbiebat, percussisti, et « Quis tu, ut limeres ab homine morlali, et a
lancea vulneratus virulentum draconem, qui vene- Filio bominis, qui quasi fenum ila arescet ? >
no malitiie suse omnes interfecerat, vulnerusti. Se- YERS.15. — « Et oblitus es Doroini factoris tui,
quitur': qui tetendit coclos, el fundavit terram : et formida-
YERS.10. — < Nunquid non tu siccasti mare, sti jugiter tota die a facie furoris ejus, qui te tribu-
aquam abyssi vehementis ?» labat, etparavcrat adperdendum, ubi nunc est fu-
Quid per mare, nisi saeculum designatur? Etquid ror tribulantis? >
per uquam abyssi, nisi caliginosa genlilium,errorum YERS.14. — « Cito veniet gradiens ad aperien-
scientia ? Quaequia comprehendi ad integrum non dum, et non interficiet usquead inlernecionem, nec
poterat, sed sectatores suos in profundiora errorum deficief panis ejus. »
semper demergetiat, et mendacia sua q.uibusdam A plurali nuroero in singularem veniens, ad per-
figuratis locutionibus obumbrabat, velut ingens sonam subito infirmi uniuscujusaue transivit, for-
abyssus penetrari nullo ab usu poterat (182). Sicca- ^, tasse quia melius a singulis recognoscitur, quidquid
vit ergo Dominus mare videlicet aquam vehemeKiis dici singulariter auditur, ut ad cor suum quisque
abyssi, id est mundutn purgavit annullans vetertim redeat, et in semelipso, quod de unoquoque dicltur,
errorum doctrinam , quia t stultam fecit hujus reprehendat. Singularem igitur numerum tenuif,
mundi sapientiam (I Cor. u, 20). > Sequitur : dicens : « Quis lu, ut iimeres ab homine roortali,
< Qui-posuisti profundum marisviam, uttransi- eta filio hominis, qui quasi fenum ita arescet?^
renl liberali. > oblitus es Domini factoris tui ? > Quisquis enim ad-
Si mare saeculum debet intelligi, nihil probibet versilatum tribulatione frangitur, a quo factus sit,,
profundum maris inferni claustra sentii-e. Quod pro- minime reminiscitur. Nam qui fecit, quod non erat,
fundutn tnuris Dominus petiit, cum inferni novissi- factum sine gubernalione non deserit; et qui beni-
ma eleetorum suorum animas ereplurus intravit. gne hominem eondidit, nequaquam injuste cruciari
Recte ergo dicitur : t Posuisli profundum maris permiitit, nec sinit neglecle perire, quod est, qui
viara, ut transirent liberati. > Hoc namque profun- hoc etiam, quod non erat, creavit ut esset.
dutn maris ante Redemptoris adventum non via fuit, Cum ergo causam tribulationis nostrse quaerimus,
sed carcer quia in sceliam bonorum animas quam- et fortasse tardius invenimus, est ista consideratio,
vis non in locis poenalibus clausit. Quod tamen pro- D quod nihil injuste patiamur, quia si Deo auctore
fundum Dominus vium posuil, quia illuc venieus sumus, qui non fuimus, Deo regenle non aflligimur
eleclos suos a claustris inferi ad ccelestia tiansire injuste, qui sunius. Ob hoc etiam timere non debe-
concessit. Unde et recte subditur : Vt transirenl li- mus adversa, quse nobis ab homine inferunlur,
berati. Sequitur : quia ipse, qui [nos persequilur, eum sit mortalis,
YERS.11. — t Et nunc, qui redempti sunt a Do- hodie floret, et cras in fenum arescet. Conditor au-
mino, revertenlur, et venient in Sion laudanles : tem noster, qui uos gubernal, ac protegit magnitu-
et lsetitia serapilerna super capita eorum, gau- dine potentise suse, coelum et terram fecit, et ideo
dium et Iseliliam tenebunt, fugiet dolor et gemi- qusecunque in ccelo et in terra fiunt, oplime dispo-
tus : » nit; quia ergo infirmus quisque cum preinitur, a
Qui de manu mortis a Domino redempli sunt, re- spe gaudii niniia pusillanimitale lassatur, et dum
vertentur nuncad paradisum, unde expulsi fuerant, foris adveisa tolerat, aut tolerare formidat, intus
et venienl in eam, quse sui-sum est, Jerusalem in obliviscitur, quod gaudebat, recte nunc increpando

(182) Amho codd. nullo usu pot.


481 COMMENT. IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. Vn. m
dicitur : < Quis tu, ut timeres ab homine mortali, A quit, sum Dominus Deus tuus, qul eonturbo mare,
et a Filio hominis, qui quasi fenum ita arescel ? El et intumescunl fluctus ejus. > Ergo ne timeas flu-
oblitus es Domini faetoris tui, qui tetendit coelos clus sseculi, quos Dominus Deus tuus ad probalio-
et fundavit terram : et formidasti jugiter tola die, > nem tuam benigna dispensatione facit inlumescere,
id est toto temporevitse prsesentis a facie, id est a sed in Domino Deo luo confidens esto. Non sinit
praeseutia futoris ejus, qui te pro Bedemptoris no- illos ullra -ssevire, quam novif ille mensuram,
mine tribidabat, et paruverat ad perdendum, id est ex qua proficias. Hoc enim agit, \el agi per-
ad trahendum in aelernani perdilionem, si faceres, millit Deus ad utilitatem tuam, unde tu possis pro-
quod ille suadebat? Ista velut jam a prasenlis vilse ficere.
malis exemplo et ad gaudia perpetuse pacis inlrodu- Qui et Dominum exerciluum se vocari comme-
clo dicuniur. Unde el aple dicitur : c Ubi nunc esl morat, quia serviunt ei exercitus non solum bono-
furor tribulantis ? > rum angelorum, qui electos inter discrimina vitse
Rursumque in prsssenli adhuc certamine agoni- hujus cuslodienl et adjuvent, sed et malorum, qui
zanli dicilur : Cito veniet Doroinus factor tuus gra- eos tentando probent, et reprobos homines, qui
diens super undas islius tribulationis ad aperiendum bonos aflligunt, exterminenl. Post haecad nostrum
libi januam regni ccelorum, et non interficiet le fu- B caput sermo revertilur, dicens :
j'or tribulaniis usque ad inierneaonem, id esttolum YERS.16. •— « Posui verba mea in ore tuo, et in
simul non inlerimet; quia licet « corpus occidat, umbra manus meae protexfle, ut plantes coelos, et
auimam tamen non potest occidere (Mutlk. x, 25). > fundes terram, el dicas ad Sion: Populus meuses tu. >
Yel totam Ecclesiam non inlerficiet usque ad inter- Haecenim verba Salvalori inter horaii.es conver-
necionem, sed nonnullos, quibus. dalum est, glorifi- santi loquitur Pater. Pdsuit nanique verba sua in ore
cabil martyrio. Sive etiam Dominus dicitur non in- ejus, sicul de eo Joannes ait : « Quem enim misit
terficere usque ad hiternecionem, quia suorum ani- Deus, verbaDei loquitur (Joun. m, 54). >Et ipse dixit,
mas semper a morte custodit iOaesas, quamvis cor- quia « ego a me ipso non sum Iocutus, sed qui mi-
pora affligat temporaliter, vel etiam interimal. Nec sit mePater, ipse mihi mandalum dedit, quid dicam,
deficielpanis ejus, id est panis Domini, quo te sem- aut quid loquar (Joan. xu, 49). > Quem et in umbra
per intus pascet, dum famem et tormenta foris munus suae Deus inter adversanos ab aeslu tribula-
paiieris, quia quanto exterior homo tuus corrumpe- lionum protexit, ut nunquam eum tangere possent,
tur, tauto magis interior renovabitur. Sequitur : nisi quando voluit. Ideo autem prolectus est, ut
YLRS.15. — < Ego autem sum Dominus Deus P libere praedicans plantarel in fide cwlos, id est apo-
tuus, qui conturbo mare, et intumescunt fluctus slolos, el fundaret lerram, id estEcclesiam, et dice-
ejus, Dominus excrcituum nomen meum. > ret ad Sion, id esl ad Hebraeosiideles : Populus meu$
Mare est hoc sseculum, fluctus maris tribulatio- es tu. « Nunquid enim repulit Deus plebem suam,
nes saeculi. Et plerumque temnestas maris exsurgit quam praescivit? > (Rom. xi, l.^Hinc ergo dixitj
in nos, id est principatus et poteslates mundi conci- Populus meus es lu, quando se Deum ejus illi inno-
tantur et in tumore iracundiae spumant, ul nos fe^ tescens gratia sua elegit earo. Ubi et congrua subdi-
riant atque subraerganl. Sed ne timeamus lianc tur admonitio :
tempestatem. Dominus Deus noster est, qui con- YERS.17.— « Ele\ are, e»evare, consurge Jerusa-
turbat mare, et iutumescunt fluctus cjus. > Dum lem quae bibisti de manu Domini caticein irse ejus. »
enim in hac Ecclesiae navicula per hunc undosum Elevare ad spiritalem sensum, elevate ad coeleslia
supernatamus mundum, ipse patientiam nostram regna, consurge siA spiritalem coiiversationem. O
exercere volens, sicut nobis expedire no\it, et ama- Jerusalem, id est plebs Hebraea, qum bibhli.de manu
ros et elatos hujus saeculi fluctus concilat. Nec sae- Domini calicem irm ejus, id est amaritudinem affli-
\ire fluctus possunt, nisi usque ad litlus, ubi ipse ctionis irascente Deo peccalis tuis sensisti. Calix
terminum posuit. Nulla enimtentatio est, quae non .3 enim designat passionem, sicul Dominus indicat,
accipiat mensuram a Domino. Sint ergo lentatio- ubi Petro dicit : t Calicem, quem dedit mihi Pater
nes, sint tribulaliones maris, ex his non consume- non visutiiibam illum? > (Joan. xvm, 11.) Jerusa-
ris. Yide autem, utrum ipsae tentationes non pro- lem ergo biberat calicem irse Dei, quando venit iste,
siut; alteude Apostolum : « Fidelis Deus, qui non qui dixit ad eam : Populus meus es tu, quia, dum
vos sinat lentari supra id quod poteslis feire, sed Hedemptoris exspectaret adventum, multis interim
faciat cum tentatione etiam exitum, ut possitis malis afllicta est. Yel ad eam plebem Judaicam quse
suslinere (I Cor. x, 15). » Non ait : Non vos sinat non recepiteum, sed negavit, fit ista exhortatio, et
tenlari omnino. Si enim recusas lentaliones, recu- monelur agere pcenitenliam, quia propter Salvatoris
sas'refectionem. Ergo reficeris; et si reficeris, in necem usque hodie captivilalis afflictionem tolerat.
manibus artificis es. Aliquid tibi toEit, aliquid cor- Sequitur :
rigit, aliquid complanat, aliquid mundat, agit qui- t Usque ad fundum calicis soporis bibisti, et po-
busdam ferramentis suis, ipsa sunt scandala hujus tasti usque ad fajces. >
sseculi, lu tantum de manu arlificis noli cadere, Calix sopoiis nimietas afflictionis est, quae men-
nihil teutalionis accidet ultra vires tuas. « Ego, in- lem ab interna sui custodia obdormire facit, dum
483 IIERTEl EURGIDOLENSIS MONACKI 484
in consideratione malorum, quae foiis patitur, plus A YERS.22. — t naec dicit dominatov tuus Dominus
quam necesse est, vigilal. Fundus calicis ultiina ef Deus tuus, qui pugnavit pro populo suo : Ecce
profundilas passionis malorum. Faex calicis pecca- fuli de manu tua calicem soporis, fundum calicis
ium, quod ex profundilate afflictionis surait, quia indignafionis meae. >
multis tiibulationibus pressus non emendatur, sed Pauperculum vocat, quae miserias peitulit. Qtise
ppjor reddilur. Jerusalem eigo usque ad fundum ca- et ebria non a vino, sed ab affiiclione crat. Cujus
licis soporis bibit, dum tanfs afficerelur maiis, ut dominator Cbristus est, qui contra diabolum pugna-
his ebriaia el soporala menlem suam obliviscere- vitpro popido suo. Quse in manu calicem sopoiis ha-
tur, et coelesliura bonorum non rccordaretur, sed bebai, dum pro perversa operatior.e sua divino ju-
semper de malis exterioribus, quse paiiebatur, cogi- dicio tantam pateretur affliclionem , 'ut intcrnam
larel. Et polavil usque ad fmces, quia usque in ul- mentis amiiterel e\igilantiam. Fundutn quoque ca-
timam deveniens miseriam uoii esl pertiibulalionem licis divinse indignationis cum fsece gerebat extrema
a peccalis iiilrinsecus mundata, sed multo amplius malorum iiaseente Dominopaiiens, et fsecem pecea-
replela sordibus. Scquilur : torum incle contrahebat. Sed postquam dominater
YERS.18. — t Non est, qui sustentet eam ex om- ejus pugnavit pio populo suo, lulit de tnanu ejus ca-
nibus filiis, quos genuil, et non est, qui apprehen- " licem soporis, el fundum calicis indignaiionis suse,
daf manum ejus ex omnibus filiis, quos enulrhit. > quia resurgens a mortuis convertit eam ad se, et
Quando venit Dominus, non eral, Qui sustenta- mala, quibus merito susepravitatis afflicla spiiitali-
reteaju ex omnibus filiis ejus, aut manum ejus ap- ter sopiebatur, a\ertit, et profunditatemmiseriaruro,
prehendens supportaret imbecillem, et duceretper in quibus amissa patientia, sordibus peccatorum
\iam justiliae, quia, sicut scriplum est: « Omnes muiraurans implebalur, abslulit. Unde cl apte sub-
declinaverunt, simul inutiles facti sunt (Psal. xm, ditur :
5). » Multo tamen amplius post passionem deserta t Nor adjicies, ut bibas illud ultia. >
est omni solatio, quia non piopheta, non apostolus Ncque eniro ille populus, ex quo ad novitatem
exinde fuit in ea, qui ipsam consolaius sit, et ap- gratiae conversus cst, hoc poculum bibit, quia, etsi
prphenderit manum ejus et jacentem elevavenf. Se- mulla pro Chrislo pertulit, tamen peccali fsecemin
quitur : calicem passionis non sumpsit; sed si quid fsecisin
VERS.19. — < Duo sunt, quae occurrerimt libi : eodem calice habpbat, mundalusesl ab ea, neque so-
quis contristabitur superte? Vaslilas et conlrilio, pitus est in affliclionibus, sed vigilantior eflectus.
et fames et gladius. » P Ista quoquepars illius, qui necdum credidit, adhuc
Duo, inquil, mala occurrcrunt tibi, o Jerusalem. calicem islron bibere non desislit et in fsecibus ejus
El quis contiistabilur super ie, quae ialia pateris? \ersari. Sed si poeuitentiam egerit, ct elevata surre-
Quse sunt autem, qua; occurreiunt tibi ad\entum xeril, scial calicem soporis et ruinre de manu sua
Salvaioris exspeeianti? Fasfifas ef contriiio, el fames tollendum, et se ultra non bibiluram eum. Sequifur;
el gladius. Duo dixit, quse occurrerant, et quatuor VERS.25. — « El ponam illum ln manu eorum,
subjecit occurrisse. Scd fortassis ipsa duo bis e\po- qui humiliaveruni te, et dixcrunt animse luae : In-
suit, velut si quaereremus, quse essent illa duo, et curvare, ut iran&eamus. » Atque subjungitur : < Et
ille responderet: Vaslitas et conlrilio, iterumque posuisti ut terram corpus tuuni, et quasi \iam trans-
eadem interpretari \olens diceret, quia fames et euntibus. >
gladius sunt illa duo. Sic enim saepe loquitur scili- Inimundi spiritus hunc populum hnmiliaverunt,
cet verba sua quadam urbanitate sicut vir eloquens quia meniem ejus ad dPaideria terrena inclinave-
ingeminando. Sequitur : runt, et dixerunt animae ejus : Incurvate, ut trans-
« Quis consolabilur te? » eamus. Recla enim stat anima, cum superna desi-
. VERS.20. — t Filii tui projecli sunl, dormierunt derat, et non ad ima flectitur. Sed maligni Spiritus
in capite omnium viarum sicut beslia (185) illa- 0 cum hanc in sua rcctitudine conspiciunl, per eam
queala, pleni indignalione Domini, increpatione Dei transire non possunt. Transire namque iliorura est
tui. > immunda desideria illi spargere. Dicunt ergo : ln
Quis, inquit, te poterit consolari in tantis roahs ? curvare, ut lranseamust Quia si ipsa se ad iraa appe-
Projecti enim sunt in sinu tuo filii lui, el exsules a lenda non dejicil, conira hanc Illorum perversitas
tedormierunt in diversis.\iis afllicli \inculis inimi- nullalenus convalescit; et transiie per eam ne-
corum sicul bestia illaqueata, dum ducerenturcaptivi queunt, quam conlra se rigidam in superna inten-
pleni ira .Dei,et increpatione illius, attriti flagellis et tione pertimescunl.
suLjecli opprobriis atque contumeliis. Itec et similia Dixerunt ilaque animae Jerusalem : Incurvare, ut
pertuht Jerusalem sub Nabuchodonosor et sub An- transeamus. Quia ut illi possenl eam immundis im-
liocho, sed durius sub Tito. Sequitur : plere desideriis, persuaseiunt ei, ut se ipsam ad ap-
VERS.21. — t Idcirco audi hoc paupercula, et pelitum infimorum ipsa inclinaret. Illa vero non so-
ebria non a vino. > lum animam persuadentibus illis incurvavit, sed et

(183) APas, sicut oryx, etc.


4S5 COMMDNT.IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. VII. 486
eorpus suum quasi terram posuit, et quasi viam ipsis A colonus esset ibi, et Assur absque ulla causa calum-
iranseuntiLus, uijaon solum per animam ejus trans- roalus est eum. >
irent concupiscentias spargendo, sed et corpus ejas In JEgyptum descendil in principio poputus Dei,
immunditia nequissimi operis velut terram calca- ut colonus esset Ibi, quia genus humaiiuro a para-
rent, el perillud quasi per \iam assiduis operatio- diso dejectum in tenebras sseculi hujus de\enil, ut
r.ibus peccati iranseuntes vestigia suse iniquitatis hic peregnnaretur, donec incolalus sui tempore fl
imprimerent. Sed taudem hsec per graliam Redera- nilo licentiam reveitendi adpatriain suamaccipeiet.
ptoris erigitur, et poculum soporis, quod ipsa bibe- El Assur, id est antiquus hostis, absque ulla causa
rat, ponitur in manu eorum, qui eam humiliave- calumniaius esl cum, quasi suus esset, quia et justos
rant, ut amaritudinem aelerni doforis bibentes in vindicare sibi nitebatur ob reatum primi pareutis.
posnis, ut Jeremias ait: « Dorniiant soronum sem- Et justa causa non erat, ut qui propriae iniquilaiis
^iternum (Jer. LI, 59). > Unde et subditui : merito damnarinon polerant propter culpam aliense
iniquilatis perirent, cum scriptum sit: t Filius non
CAPUT LII.
poiiabit iniquitatem patris (Ezech. xvm, 20;. >
YERS.I. — « Cousurge, consurge, induere for- Quodtamen deilhs solununodo dicitnus, qui com-
tUudinem tuam Sion, iuduere vestimentis gloriaetuse " piitantur in populo Dei, non de aborlivis et caUeris
Jerusalem civitas sancti : quia non adjiciet ul- talibus, qui sunl ex mullitudine perditorum, Iket
tra, ut pertranseat per te incircumcisus el immun- nihil cgerint. Sed orones, qui juslitiam sectanses
dus. » iniquitatem fugiebant, hos sine causa propter Aii.c
Quia, inquit, animam tuam dsemonibus incurva- peccatum culumniutus esl Assur, quia, ut lex diuaa
sti, et corpus tuum terram eis coneulcandum posui- censuit. « Non occidentur patres pro iiliis, necjua
sti, consurge nunc in aniina ab impetu terrenorum, filii pro pafribus, sed unusquisquein suainiquiSato
consurge in corpore de luto vitiorum; et quia te im- morietur (Deut. xxiv, 16). > Et eleclos itaque Dei,
pugnare aggredienlur, ex quo eis subjacere nolue- licef sine causa, calumniatus est improbus iste ca-
ris, induere, id esl circumdare fortitudine lua, ut lumniator, itaut ad infeinum propter hanc calum-
-potenter undique tenlationibus eorum resistas. In- niam dcscendere cogereiilur, ubi in locis quielis
duere veslimenlhglorim lum, id est circumlegeie vir- detinerentur, donec per redemplionisgratiam finita
tutum ornamentis tu civitas sancli, id est Dei, qui prorsus calumnia liberi traiisirenl ad regna coelorum.
at: « Sancti estote, quia ego sanctus sum (Lev. Sequitur :
xi, 44), > ul Regis lui sanctitalem imitari sludeas. C YERS.5. — « Et nunc quid mihi est hic dieit
Quia non peilransibit ultra per te incircumchus ei Dominus, quoniam ablatus est pouulus meus
gra-
hnmundus, id est quisque dsemonum jam te penitus, lis?
ut solebaf, subslratam sibi in consensu malifise con-
Quid mihi est hic, id est quid mihi est in hoe
rulcare non polerit. Transibit quidem, sed non per- mundo, auid in terra habeo,
quandoquidem populus
transibit, quia S3epevolaiiles tibi cogitationes im- tneus ablatus esl mibi gralis, id est non
propter suam,
miftet, sed voluntatem suam ex toto complere jam sed allciiusculpam, videlicet ob peccatum primi ho-
in ie nequibit. Per eum namque pertransit, quem minis. :
ad effc- Sequitur
sibi consentientem invenit, quia usque « Dominatores ejus inique agunt dicit Dominusef,
ctum pravi operis hunc conculcare non desistit. Se-
jugiter tota die nomen meum blasphematur. >
quilur : Dominalores ejus, id est daeniones, inique agunl
YERS.2. — « Excuteie de pulvere, consurge, vindicando sibi dominationem super eum , et jugher
sede Jerusalem, solve vincula collftui, captivafiha in universo mundo blaspkematur nomen meum lota
Sion. » die, id est loto tempore, dum ubique idola praedican-
YERS.5. — t Quia hsec dicit Dominus : Gratis tur. Sequitur :
venundatieslis, et sine argento redimemini. » ;3 VERS.6. — « Propter hoc sciet' populus meus
Excutere de pulvere terrenarum et inanium cogi- nomen meum in die illa, quia ego ip:>e,qui loque-
talionum, in quibus hucusque jacuisli; consurge inde bar, eccc adsum. »
el sede, id est cor luum aliquando subleva ab infi- Quia inique agunt dominatores populi mei, etno-
mis cogitalionibus, et mala,"quae perpetrasti, defle men meum jugiter blasphemaii faciunt, propter hoc
et poenitenliam agendo solve vincula peccatorum populus mens, quem ad vitam prsedestinavi, sciet no-
fuorum, et malarum cogiialionum de collo tuae men- tnen tneum, quod adhuc ignorando blasphemat, in
tis, quibus a diabolo captiva leneris. Gralis enim die ilta, 'oua sine argento redimeniini, id est lem-
in iniquitatibus vestris Satanae venditi estis, et sine pore resurrectioni» meae, quando prsedicabitur hoc
argento redhnemini, quia seductor ille prelium pro e\an-gelium regni in unkerso orbe in ieslimonium
vobis non dedit, neque pro vestra redemptione ai- omnibus gentibus. Nam ego ipse, qui per prophetas
gentuai vel aurum non aceipiet, [sed sanguine meo hcec vobis loquebar, ecce adsum in carne praesens,
redimemini. Sequitur : ut vos, sicut locutus sum, redimam. Deindepropheia
VERS.4. — « Quia hssc dicii Dominus Bens : In Rederaptoris hujus conversationem inter homines
Aigyplum descei^iit populus meus ia principio, yt considerans, ait :
487 HERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI 48S
YERS. . — t Quam pulchri super montes pedes A ticum, et sanguinis sui pretio redemit Jerusalem, id
annunliantis et praedieantis pacem, annunliantis bo- est Ilebraicam plebem vel Ecclesiam. Deinde Evan-
nuin, praedicantis salutem, dicenlis Sion : Regnabit gelium omni crealurse prsedicatum est _in universo
Deus tuus? > mundo. Nam sequitur :
Quam pulchri, inquit, hoc est admirabiliter pul- VERS.10. — t Paravit Dominus brachium san-
chri super tnontes , id est super excellentissimos ctum suum in oculis omnium genlium, et videbunt
monies, super prophetas et apostolos pedes annun- omnes fines terras salutare Dei nostri. >
lianth pacem, id est gressus actionum Christi, qui Dominus, inquit, hoc est: Deus Pater ferac'iium,
veniens evangelizavit « pacem vcbis, qui longe fui- id est Unigenitum suum paravil omnibus i)i inlerio-
stis, et pacem his, qui prope sunt (Isa. LVII, 19). > ribus oculh omnium genlium, ut eum obtutibus fidei
Nam, ea quse ipse operatus est, dum reconciliaiio- conspiciant. Et non solum gentes, quse sunt in la-
nem nobis ad Deum prsediearet, et bonum patrise tiludine mundi, sed et eas, quse sunt in marginibus
coelestis pollicendo annuntiaret, salutemque perpe- ejus, faciel videre et agnoscere salutare suutn, id est
,tuam promiltendo praedicaret, adeb praeclara sunt et Dominum Jesum. Unde et credentes consequenter
admiranda, ut omnia sanclorum sic transcendant propheta admonet a contagio vitse infidelium rece-
cacumina, ut hi, qui multum in Deoproficiunt, ope- " dere, cum subjungit:
rum ejus vestigia vix tangere queanl admirantes ex YERS»11. — « Recedite, recedite, exiteinde, pol-
vertice cogitalionis. Bene ergo admiralur propheta iutum nolite tangere: exite de medio ejus, munda-
pedes ejus pulchros supcr montes. Qui et dicebat mini, qui fertis vasa Domirii. >
Sion : Regnabit Deus tuus, quando prsedicare coepit Recedite magis corde et opere quam loco ab in-
et dicere : « Pcenitentiam agite, appropinquavil enim quinatione eonversationis infldelium, et discedat ab
r?gnum coelorum (Matth. iv, 17). >Dicebat: 0 Sion iniquitate omnis, qui nominat nomen Domini. Rece-
regnabit Deus tuus, quolies fidelibus loquebatur de dile ergo pltis actionis quam loci mutalione. Exile
regno Dei, quolies regnum diaboli everiendum an- inde, id est a pristina conversalione. Pollutum no-
nuntiavit, et regnum Dei venturum. Qui et aposto- lite tangere, id est: cujusquam peccatis eonsentire.
los, id est regnum prsedicare misit. Unde et ad ipsum Quid est enim tangere pollulum nisi consentire pec-
versa locutione subditur : tis? Exite de medio ejus, id est de medio mali, de
VERS. 8. — c Vox speculatorum tuorumlevave- medio pollutionis, de medio prisiinse conversalionis,
runt vocem. > de medio ssecularium illecebrarum.
Speculatores namque ejussunthi, quosipse prse- „ Aliud est esse in mala conversatione, et aliud
u
posuit ecclesiis, qui in culmine supcrioris gradus esse in medio ejus. Potest quippe fleri ut aliquis in
constituti bona et mala ventura prsevident, et spiri- ea sit, sed cum in extremis flnibus ejus moretur,
talibus inimicis venientibus subjectos populos ad quodammodo extra eam esse videatur. Qni vero in
bellum tuba pnedicationis excitant. Horum ergo spe- medio ejus moratur, ila est malo circumseptus, ut
culatorum, id esl aposlolorum atque doetorum vox ex omni parte sequale sit ei spatium ejus. Unde
audita esl. Levuverunt enim in praedicalionem 1'ocem nunc de medio ejus quasi de corde ejus pcccatores
suam, ut a multis audirentur. Haec postquam velut exire jubentur. Qui enim in vitiis valde demersus
praeierita vates esl loculus, considerans adhuc esse est, hic in medio veleris conversalionis habitat; qui
futura, subjecit : vero paulatim relinqnens malum, et sese ad me-
t Simul laudabunt, quia oculo ad oculum vide liora convertens non tam coaperit virtutes possidere
bunt, cum converterit Dominus Sion. > quam cupere. iste, licet ex mcdio vitae veteris dis-
Speculalores enim, id est apostoli simu/ laudave- cesseril, necdum tamen ab ea exivit.
runt, quia unum Evangelium in tolo orbe concor - Hoc quoque nobis in Ecclesia manentibus adhuc
diter prsedicaverunt. Videruntenim ocuload oculum, praecipitur, quod illis fidelibus, qui inter gentes
et facie ad faciem, cum ad novitatem gratiae conver- rj coeperunt credere, dicfum est: « Recedite, rece-
teret, Dominus populum Sion, quia tune eis dictum dite, exite inde, pollutum nolite tangere. > Recedite
est : « Beali oculi, qui vident, quse vos videtis. Dico non corporaliter, sed spiritaliler, non loeo sed ani-
enim vobis, quod multi prophetse et reges voluerunt mo. Exile inde, id est malos corripite, ne et vos, si
videre quse videtis, et non viderunt, et audire quse tacueritis, involvamini peccatis eorum. Pollutum
auditis, et non audierunt (Mattli. xm, 16). > Sequi- vitiis nolite tangere, id est, nolite ei vestrum assen-
tur: sum prsebere, ne participes sitis delictorum eorum.
VERS.9. — t Gaudete et laudate simul deserta Quid enim est recedere inde, nisi cor suum a malo
Jerusalem, quia consolatus est Dominus populum separare? Quid est exire inde, nisi faeere, quod per-
suum, redemit Jerusalem. > tinet ad correplionem malorum, quantum uniuscu-
Laudantibus speculatoribus vos quoque laudate et jusque gradu aut persona salva pace fieri polest?
gaudele simul, o desgrta Jerusalem, id est homines, Quid est pollutum non tangere nisi peccalis alieujus
qui destituti a bono eralis in plebe Judseorum sed non cousentire? Relinquendo enim peccalum reces-
iamen ad vitam prseordinati, quia Dominus Jesus sisii inde; objurgando autem in casteris existi Iiber
tisitatione sua consolalus est populum suum Israeli- inde in corde, et in conspectu Dei: continendo ts
489 COMMENT. IN ISAIAM LIBRl OCTC. — LIB. VII. 490
deitieeps a consensu non tetigisti pollutum. Vel apo-1A Dei esset, semetipsum exinanivit formam servi ac-
stolis et prsedicatoribus alque credeutibus jubelur, cipiens (Phitipp. n, 6). > Qui suos ad gloriam resiir-
ul recedaut a Jerusalem, et in tolo mundo praedicenl rectionis praecedens"antellexit, id esl intelligere fe-
'
E\angelium, nec immunditias carnalis observanlise cit et intelligentiam dedit, quia .tunc t aperuit illis
legis attingant. ^ensus, ul fntelligerent Scripturas (Luc. xxiv, 45).,»
Quod autem sequilur : t Mundamiui, qui fertis Quod tempus Anna inluens ait: ,t Recedant vetera
vasa Domini, > sic exposuit Gregorius (Reg. past. de ore vestro, quia Deus scientiaruin Dominus est
cap: 2): < Rector, inquit, semper cogitalione sit (I Reg. II, 5). » Yel etiam ipse intellexil non ^ut
mundus, quatenus nulla hunc immunditia polluat, Verbum Dei, sed ut servus, quia t proficiebal setale
qui hoc suscepit oflicium, ut.in alienis quoque cor- et sapienlia (Luc. n, 52). » Et loquitur in psalmo :
dibus pollulionis maculas tergat, quia necesse est, t Benedicam Dominum, qui tribuit mihi inlelleclum
ut esse munda studeat manus, quae diluere sordes (Psal. xv, 7). t Qui deinde exallatus est super om-
aliorum curat, ne tacta quaeque deterius inquinet, nes coelos, et elevatus esl super cunclos ordines an -
si corda insequens lutum tenet. Hinc namque per gelorum, et sublimis est valde, quia considet in
prophetam dicitur: Mundamini, qui fertis vasa . dextera sedis magnitudinis in excelsis. Nam t Deus
Domini. > — t Domini elenim vasa ferunt, qui "' suscitavit illum a mortuis, et constiluit ad dexfe-
pioximorum animas ad interna sacraria perducen1- ram in excelsis supra omnem principalum, etpote-
ceudas in suseconversatione fldei suscipiunt. Apud slatem, et virtutem, et dominationem, ct omne no-
semelipsos ergo quantum debeant mundari, conspi- men quod nominatur, non solum in hoc saeculo,
ciant, qui ad seternitatis lemplum -vasa viveulia in sed el in futuro, et omnia subjecit sub pedibus ejus
sinu proprise actionis porlanl. t Sequilur : (Ephes. l, 20). » De cujus adhuc humilitate, qua
YERS.12. — t Quoniam non in lumultu exibitis, eontemnendus erat, subjungitur -
nec in fuga properabitis. Praecedet enim vos Domi- YERS, 14. — t Sicut «bstupuerunt super te mul •
nus, ct congregabit vos Deus Israel. > ti, sic inglorius erit inter viros aspeclus ejus, et
Non in tumutiu exibilis a veteri conversatioue, sed' - forma ejus inter filios hominum. »
in sllentio lalenler, quia ct exeuntium pedes erunl Et adJerusalem, nlsi fallor, sermo dirigitur, quae
cordis aflectus. Incipietis enim inde exire prius dum olim^magnis calamitalibus aliquoties premere-
corde per confessionein iniquitafis et amorem justi- tur, mulii, qui eam tempore felicitatis admiraban-
tise, deiiide post ea in flne saeculi etiam corpore ab tur, obslupuerunt super eam videntcs magnitudinem
his, qui in malilia permanent, separabimini. Nec in , afllictionum ejus. Sed fharum afllictionum populi
fuga properabilh, quia Christo duce non timebites : sui \oluit Redemptor pia conversatione fieri prin-
diabolum, et quas vobis admolietur adversilates. ceps, ut et super euni, qui passiones viderent, ob-
Nani sicut scriptum est: c Qui timet Dominusi, stupescerent. Ait ilaque : « Sicul obstupuerunt su-
nihil trepidat, ct non pavebit, quoniam ipse est per te multi, » o Jeruralem, inluentes miseriam
•spes ejus (Eccii. xxxiv, 16). > Prwcedel enim vos tuam et afflictionem : « sic inglorius erit inter viios
Christus Dominus, relinquens vobis exemplum, ut aspectus ejus, et forma ejus inter filios hominum, »
sequamini vestigia ejus, cf congregubil vos in Eccle- qui eum passibilem et humilem cernentes contem-
sia sua. nent. Yel ad ipsum potest dici, quia mstupuerunt
Yel ab hac vita non exibitis in tumultu, quia in super te mulli, cum tua signa viderent, Sed hinc
obitu vestro non audietis efirenalos clamores anti- roajus miraculum fuit, quod Jiis qui tot virtuiibus
qui hostis, quibus tempore mortis animas peccaH- gloriam suam declafaverat, tempore passionis visus
tium calumniatur. Neque in fuga properabilis, quia, est inglorius. Inglorius enim fuit inier viros aspecius
ChristoMuce, non iimebitis diabolum, qui molietur ejus, quando t sprevit eum Ilerodes cum exercitu
vos persequi, et retinere. Prmcedzt enim vos Domi- suo, et illusit (Luc. xxm, 11); » et forma ejus glo-
nus Jesus, et congregubil in regno coelorum, quia D ] riam non habebat inter filios hominum, quando Pi-
t ubicunque fuerit corpus, illuc congregabuntur lati milites chlamidem coccineam circumdederunt
aquilse (Luc. x\n, 57,) > id est ubi Redemptor fuerit ei, et coronam de spinis posuerunt super caput
coi-pore",illuc adunabuulur sanclorum animse. ejus, et arundiriem in dextera ejus, et genu flexo
Vel de Aposlolis haec sentenlia potest accipi, qui ante illum illudebant, dicenles: t Ave Rex Judae-
nequaquam victi de Jerusalem, sed ut victores re- orum (Matlh. xxvu, 24). » Sequitur:
cesserunt, ut, qui quotidie praedicantes in templo YERS.15. — t Iste asperget^gentes multas. >
Evangelium Dei millia Judseorum Chrisli fidei sub- In iege diclum est (JYUJK. THX,15), ut munaus'
jecerant, eliam mundum ipsiusTilvangelio subjuga- homo aqua expiationis aspergeret cos, qui immundi
rent. Prseyium enim habebant Dominum, qui con- crant, ut mundari posseut. Non aliter mundabantur
gregaret eos, id est de orbe terrarum unum gregem Sed et sanguine hosliarum aspergebantur, quae san-
faceret, de quo et subditur : ctificanda erant. Iste ergo, qui solus est ab omni
YERS.15. — t Ecce intelliget servus meus, exal- sorde peccatorum immunis, iste summus sacerdos
tabitur et elevabitur, et sublimis eritvalde. » emundaturus gentes aspergit eas vel aqua expiatio-
Servus enim vocalur ille, t qui cum in forma nis. id est ablutione rbaptismi, seu gratia Spirilua
ParnOL. CLXXXI. 18
HERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI ^ 492
491
id est exper-
sui, de qua proiniserat, quia t eflundam super vos A plices in carne pertulit. Et siientem,
aquam mundam, et muiidabimini ab onmibus in- lum In se ipso corporis hujus hifirmifdtetn.
El quasi abscondilus vullus ejus et despectus;
quinamentis vestris(Ezech. xxxvi,25). >Yel sanguine
hostia? suae, id est proprio cruore, de quo Petrus quia, licel electis nonnunquam facies cjus luceret,
ait: t In obedientiam et aspersionem sanguinis Jesu infideles lamen in eo majeslatem fion intelligentes
Christi (I Petr-, i, 2J. » Sequitur : despectutn habebant \ultum cjus, quem cernebanf
« Super ipsum continebunt reges os suum. » bumilem el infirmum, quia humano corpore dhina
talis appa-
Reges, qui contra Christianos leges sajvissimas potentia celabalur, Unde, inquiunt, quia
et eum blasphemabant, taudem con- ruit, non repuiavimus eum° esse, quod erat, id est
promulgabant,
tinuerunl os suutn' postquam gentes aspersae fue- non seslimavimus eum csse bracbium Domini. Et
runfaqua baptismalis. Sequitur : brachium Domini cui revelalum est ex nobis? Bra-
t ,Quia quibus non estnarratum de eo, viderunt, et chium Domini coaelernus est, Filius, el consubslau-
non audierant, contemplali sunt eum.-> Israel iialis Patri, qui et virtus ejus esl. De quo non jam
qui
vero, qni semper de eo \erba prophetarum audierat, errantium, sed recte confiienfium voce subdilur :
non cognovif eum. Unde et subditur : VERS.4. — « Vere languores nostros ipse tulit,
" et dolores"» nostra mortalilalis misericorditer por-
_ i CAPUT LIII. tavit in sua carne lemporaliler, ul aeternam uobis
VERS.1.— «,Quis credidit audifni nostro, et animarum et corporum sanitatem conferret.
brachium Domini, cui revelatum est. > El portavil eos non flcte vel phaniastice, sed vcre,
ita
Quis, subaudi, Judaeorum, credidil auditui nostro, utpole homo veraciter inflrmus et dolens. Quem
quem nos prophelse percepimus a Domino de Ghri- inflrmatum Judael cernenles, non agnoverunt eum.
sto ejus vel praedicationi, quam audivit a nobis iste Nam vox eorum rursus evidenter apparet, cum sub-
eum quasi leprosuro, et
populus? Et brachium Domini, quod ipse idem Chri- dilur : « Et nos pulavimus
stiis est, cui Judaeoruni esi levelalum? Cum enim percussum a Deo et humiliatum. > Qui iamen jam
tanla signa fecisset coram eis, sicut Joannes loqui- cbgnoscentes eum, adjungunt prolinus :
tur : t Non credebanl in eum, ut sermo Isaiae im- VERS.5.—«Ipse auiem vulneraius esl propter in-
i
pleretur, quem dixit: Domine, quis credidit audilui iquitales nostras,altrilus esl propler scelera nostra.
nostio, et brachiuin Domini cui revelatum est Nos, inquiunt, putavhnus eumquasi leptosum, id
(Joan. xn, 58). » est lepra animae intrinsecus contaminalimi, dum
VERS.2. — « Et ascendet sicut virgultum coram g diceremus: t Non est hic homo a Deo, qui Sabba-
eo, et sicut radix de terra sitienti. » tum non cnstodit Et quomodo potest homo peccator
Brachium Domini sicut virgultum ascendil coratn hsec signa facere (Joan. ix, 16/. »Yel: rIn Beelzebub,
eo. quia tanquam frutex lerrse in alvo Yirginis ger- principe dsemoniorum, ejicit dsemonia (Maitk. ix,
minavit,,el roalerr.is visceribus splendor novse lucis 54). » El aeslimavimus eutn in passione percussum
emissus ascendit. Ascendil autem sicut virgultum a Deo, el humiliatum, quando insultabamus, dicen-
coram eo, quia facius est ei ex semine David secun- les; t Alios sah os fecit, se ipsum salvum facere
dum carnem (Rom. i, 5), » el dignus apparuit, ut nqn potest? Si rexlsrael esl, descendal de cruce, ci
eum Dominus amico.vultu semper libens aspiceret, credimus ei: confidit in Deo, liberet eum nunc, si
ac per sclatum incrementa sicut verus homo profe- vuli. Dixit enim : Quia Filius Dei sum (Luc. xxui,
cit. Et stcut radix de terra siiienii, id esl de terra 55; Malth. xxvu, 42). » Hsec, inquiunt, dicentes
arida surrexit, quia ex carne Virginis est creatus, pulavimus eum pro culpis suis a Deo percussum.
guse humano semine rigata iion fuerat. Sequitur : Ipse autem clavis el lancea vutneralus est propler
t Non est ei species neque decor, et vidimus eum, iniquilales noslras, el flagellis est attrilus'propler
et non erat aspectus, et desideravimus eum. > scelera noslra. Unde et subdilur :
YERS.5. — «Despectum et novissimum viiorum, D « Discipliua pacis .nostrse super eum, el livore
virum doloruro, et scientem infirmitaiem; et quasi ejus sanati sumus. > V
absconditus vultus ejus, et-despectus. Unde nec Dhciplinajiamque vocari solei, quando quis vir-
, reputavimus eum. » gis caeditur aul flagellis. Ei quasi per disciplinam
In his verbis perfldia Judseorum significatur, a Pilatus eum volens cmendare (Luc. \\ir, 16), » ap-
quibus longe anie desideratus est Christus, et cum prehendit el flageflavit. Sed hsec dhciplina fuit pa-
prsesens adesset quia venit liumilis, visus est els cis noslrw, quia cum Deo per hanc pacem couseculi
non habere speciem, neque decorem. Nobis enim sumus. lu qua videlicel flagellalione dorsum ejus'
videtur « speciosus forma prse filiis hominum (Psah esl affectum livore. Sed et dum Judaei esederent eum
S.LIV,I5). » Vidimus, inquiunt, eum, et non erat aspe- , colaphis, ac palmas in faciem ejus darent, liveules
ctus, quia-in infirmilate brachium Domini latebat. factae suro genaeejus,etcollum ejus lividum percus-
Yidimtts eum despeclum, sicui ait: « Ego bonorifico sionibus Sed his liovibus et peicuss.onibusreddita
Patrem meuni, et vos inhonorastis me (Joan. vni, est nobis sanitas, quam in primo parente perdide- -
49). » Et nopissimum viwrum, quia non venit mini- ramus.
strari, sed uiinislrare. Yirum dolorum, nam multi- Bene ergo dicitur, quoniam disciplina pacis nostree
4<J5 COMMENT.IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. VII. 494
super eum, et livoreejus sanati sumus, quia perfla- A os suum. » atcut ovts, cum ad \ictnnam ducitur,
gella, quae pro nobis pertulit, dimissa sunt peccata non repugnat: sic ille cum ad passionem duceretur,
noslra, et reconciliati sumus Deo, atque in amici- non est renisus, sed quidquid adversariis placuil,
tiam recepli, el per livorem verberuni, quaepassus absque reluctatione paiientet pertulit. El sicut agnus,
est, aeterna sanitas nobis dala est. Quod enim nos dum tondelur, spoliatur, ut alios vestiat: sic ille
pro nostris seeleribus sustinere debebamus, ille pio spoliatus est, ut nos vesliret, et carne exuius est, ut
nobis passus esl « pacificans per sanguinem crucis indumento juslilise et stola immortalilatis nos cir-
suse, si\e quaein lerra sive quae in coelis sunt (Co- cumdaret. Non solum enim suo nos sanguine rede-
loss. i, 20). » Ubi suse pietalis fcfrmam nobis prse- mit, sed et latus aperuit, ut algentes infidelitate sua
buii, quia curo possel-nobis eliam non nioriendo veste-calufacerei, et audiremus ab Apostolo : t QuL
coiicunere, subvenire tamen moriendo hominibus cunque in Christo baptizati estis, €hristum indui
inaluit. Nani minus non amasset, nisi et vulnera slis (Gal. in, 27). » Sed dum agnus isle sie spolia-
nostra susciperet, nec vim nobis suse dilectionis relur, obmutuil, ct non aperuit os. Unde et evange-
osteiideret, nisi hoc quod a nobis tolleret, ad lem- lisla scribit: t Cum accusaretur a principibus sa-
puslpse sustineret. Passibiles quippe et mortales cerdotum, et a senioribus, nihil respondlt. Tunc
i-.osleperitet qui nos,existere fecil ex nihilo, re\o- B dicit illi Pilatus : Non audis, quanla adversum te
care videlicet etiam sine sua morte potuit a pas- dicunt testimonia?'Et non respondit ei ad ulluni
sione. Sed, ut quania esset virtus compassionis, verbum, ita ut miraretur piseses vehementer (Maitk.
.ysienderet, fieri pro nobis dignatus est, quod esse xxvn, 12). » Et semper in passione silentio sluduit,
nos noluil, utrin seuletipso teroporaliter mortem ue a persecutoribus cognoscerelur. « Si cnim co-
susciperet, quam a nobis ili perpetuum fugaret. giibvisseiit, nunquam Dominum gloriae crucifixis-
Sequitur: sent V(JCor. n, 8). » Qui et ideo dicituiMacuisse ut
VERS.6. — « Oroiipsnos quasi jives erravimus, agnus, viderelur tacuisse u^reus. Sequitur :
unusquisque in viam suam declinavit, et Dominus VERS.8. — « De angustia et de judicio sublatus
posuit in eo iniquitatem omnium nostrum. > est : generationem ejus quis enarrabit? Quia ab-,
Anlequani bonus isle pastor \eniret, ermvimus scissus est de terra viventium. »
sicut,ows absque paslore per deserluro hujus saeculi De angustia roortis, et iniquo judicio sublatus esf
pleiiuin saeusliesuis, id est dsemonibus : omnes nos, per virtutem resurrectionis. Et quare*?quia sine cul-
idestomncs homines, et unusquisque noslium de- pa fuit, quem ineffabililer Virgo geuuerat, el Deus
clinavit a reclo itinere in viatn suam, id est in actio- P ante saecula dc Palre nalus esl, Nam yeiierationem
nem -proprii negotii, dum voluntatem cordis sui ejus auis enarrabit? Impossibile enim est diviniB
pravi sequeretur. Unde Apostolus : t Causati su- ejus nativilatis nosse mysteria, de qua Pater loqui-.
mus, inquit, Judseos et Graecosomnes sub peccato tur : i Ante luciferum genui te (PsuL cix, 5). >Ipse
esse sicul scriptum est: Quia non est justus quis- enim ineo, quod \irtus el sapienlia Dei est, de
quaro, non estintelligeiis, non est requirens Deum, Patre ante tempora nalus esl; vel potius quia nee
onines decliiia\erunt,-simul inuliles facti sunt, non coepit nasci, nec desiit, dicamus verius : sempei'
est, qui faciat bonuni, non est usque ad unum nalus. Non aulem possumus dicere : scmper nasci-
(Iioiii. III, 9). Et paulo post: « Omnes enim pee- tur, ne imperfeclus esse videatur. Al vero, ul aeter-
caveruut, et egent gloria Dei justificati gratis per nus designari valeat et perfectus , et semper dica-
gratiam ipsius, pei redeinptionem, quse eslin Chri- mus , et nutus , quatenus el natus ad perfectionem
sto Jesu, queuf propnsuit Deus propitiationem per perlineal, et semper ad aeternltatem, ut quocunque
fidem in sanguiiie ipsius (ibid. 25). > Similiter et modo illa essentia sine tempore \aleat temporali
hic addiiur, quia Dominus posuit in co iniquitatem verbo designari. Naimneque natum praecessit genw
omnium nosirum, ut scilicei ipse solus poiiaret eam tor, neque genitorem subsecutus est" genitus. Dici-
alquc deleiel, el omnes nos-jusliflcarel. Sequitur : D~mus enim et Patrem seropiterne natum esse. Sed
YERS.7. — i Oblalus esl, quia ipse \oluit, et non in hujus generationis consideratione palpilat inflr-
~
aperuil os suum. » r mus aspeclus', el ineffabilem candorem lucis aeteins^-
Oblatus est ut agnus in sacriUcium pro peccato non potest inlueri. Et cum nulla mens eam, sicui
muudi. Et oblaius est non invitus, sed„spoute, quia est, excdgilare queat, quh eam enarrabit ?
ipse voluit. Ait enim : t Proplerea me Pater diligit, Vel de partu Yirginis accipienda est ha^e senten-
quia ego pono animam meam, eliterum sumo eanu - tia, quia difljculler possjt exponi, cujus rationem
Nemo lollit eam a mersed ego pono eam a me ipso. Mariae quserenli ab angelo dictum est ; t Spiritu^
Et non aperuit os suum (Jotan.-\, 17); » quia Pilalo sanclus superveniet iu te (Luc. i, 55), > ut vel ab
etpontificibus pauca, Herodi autem nulla respondit. angelo vel ab evangelista tanlum nativitatis eju&
Itee quasi transacta prophelieus sermo narravit. sacraroentum dicatur, cujus narrator rarissjmu^
Sed rursus haec ipsa considerans nondum esse facta est, ne, si a pluribus diceretur, diabolus illam jn-.
tunc, sed adhuc facienda, subjecit: telligerel, et eum erucifigi non faceret. Nunc au-
t Sicut ovis ad occisionem ducclur, et quasi lem quia improbus hoslis inculpatam ejus geneig^
agnus coram tondente se obmutescel, et non aperiet lionem nescivit, pcenam ab eo moi tig caecfi.sgj.»
.495 - HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 436
petiit. Nam abscissus est de terra viventium, id est A est doloribus anima mea. Sed quia laboravit, ideo
per passionem mortis ablatus est de boc niundo, videbit illud propter quod laboravit, id est salutem
in quo mortalem vitamiducimus, ut immortaliter bumani generis, et saturabitur, quia omnes, ut opta-
vivat in coelo. Cujus passionis causam Pater verat, salvabit.Laboravit animaejus multo tempore,
aperit subjungens : « Propler scelus populi roei requiem non inveniens in Judaeis. Sed nunc videbit
percussi -eum. » Hoc enim manifesluni est. Se- Ecclesias in loto orbe consurgere, et earum fide sa-
quitur,: turabitur. Yel faciem Patris videbit illa beata ariima,
VERS.7. — « Et dabit impios pro sepultura, et el saturabilur, sicut ait : « Adimplebis me laiitia
divitem pro morte sua , eo quod iniquilatem non cumvultu tuo (Psal. xv, 11). > Non enim iiimanu-
feceril, neque dolus fuerit in ore ejus. > facla saneta introivit, exemplaria verorum, sed in
Impids Judaeos, qui eum crucifixerunt, dabit pro ipsum eoelum, ut appareat nunc vullui Dei pro no-
sepullura sua, quia ex quo sepullus est ab eis, pro- bis.Sequitur :
jecitillos, ut jam sui non sint. Unde.et Danieli dixe- « In scientia sua justificabit ipse justus senos
lat angelus : « Occidetur Christus, etnou erit ejus meos mulfos , el iniquifates eorum ipse porta-
popuius, qui negatjuus esl (Dan. ix,29), » id est bit. >
populus Judseorum. Sive impios gentiles,' qui pieta- B Ipsc solus inter peccatores jusius justificabit mul-
teni fidei non habebajit, et divitem, id est populum tos in scienlia
sua, id est in agnitione nominis sui
Judseorum , qui divitiis Scripturarum affluebant, et fide et in doclrina. Unde et aposlolis ait : < Jam
dabil in\itam pro sepultura et morte swapquia pro vos mundi eslis
propler sermonem, quem locutus
salule utriusque populi passus es't. sum \obis (Joan. xv, 5). » Hos enim in sua scientia
Vel impios dsemones dabit pro sepultura sua, ut Et Paulus asseril, quia <non jiistifi-
jusiificaverat.
ipsi sepeliantur et recludantur iu inferno perpetua- cabitur homo ex operibus legis nisi per fidem Jesu
. liter mortui, quia hunc persecuti sunt usque ad se- Christi
Etdtvitem dabit morte (Gal. u, 16), > et quia t credeuti in eum,
pulturam. pro sua, quia prin- fides ejus ad ju-
qui justifical impium, reputabitur
ceps hujus mundi, qui eum occidi fecil, judicatus stitiam (Rom. IV, 5). > Ut autem peccatores juslifi-
ost seternaeperditioui dafus. Etcur suos inlerfeclo-
res dabit pro sepultura, et morte sua? Quia injuste ficaret, ipse iniquilales eorum, quas illi porlare non
est ab eis. Nam non poterant, et quarum pondere opprimebaniur, porla-
peremptus iniquitatem fecit, vit in corpore suo super lignum , ut peccalis mor-
sed inter peccatores sine peccato vixit, neque dolus
fuit tn ore sed et lui, juslilia vherent. Sequitur :
simulationis ejus, semper simplex ^
• VERS.12.—s Ideo dispertiar (184) ei plurimos,
pura veritas. Seqiiitur :
VERS.10. — c Et Domiuus voluit conterere eum et forlium dhidet spolia, pro eo quod tiadidit in
in infirmitate. > mortem animam suam et cum sceleratis repulatus
Dominus enim passione voluil in infirmiiuie as- cst. >
sumptac mortalitatis conierere, quia nisi Domino vo- Quia servosmeosjuslificabit, etiniquitateseorum
lente nott possent ei adversarii quidquam facere. portabit ideo dispertiar ei plurimos. Yel spolia for-
Sequitur : tium, id esl homines, quos ab eis lulerit, dividct
« Si posueril pro peccato animam suam, videbit aposlolis suis, ut Petrus et Jacobus et Joannes cir-
senien longae\um, et voluulas Domini in mauu ejus cumcisi pppuli principes fiant; Paulus autem et Baf-
dirigelur. > Si pro peccato mundi posuerit animam nabas ad gentes mittantur, locis non animo sepa-
suum , ~id est mortem subierit, videbit semen longm- l-ati sub uno Domino stent in diversa acie, in loto
vum, id esl filios suos longaevitalem perpetuae im- orbe sibi Ecclesias ejus dividentes. Et quare dividel
morlalitalis habonles. Yel semen, quod seniinavit in spolia haec? Quia tradidit in mortem avhnam suam.
bona terra, videbit ipse longsevum, quia gaudebit « Yenit enim non minislrari sed ministraie, et
doctrinam suam usque in fineui sseculi permanere. D dare animam suam redemptionem pro multis(3/a/i/i.
« Et \oluntas Domini, qui onmes homines vult sal- xx, 28. >
vos fieri, et ad agnitiouem verilalis \eiiire, dirige- « Et cum sceleratis reputatus est. >
lurinmanu (I Tim. n, i), s id esl in operatione Id est inler latrones cruciflxus est. Scribit enim
' ejus, cum suos apostolos ad prsedicandum ubique Marcus : « Quia cuni eo crucifixerunt duos latrones
miserit, i\l totusmundus in eum'credalet salvetur. unum a dexteris, et alium a siuistris, 'el adimpleta
Sequitur : est Scriptura, quae dieit : Cum iniquis deputalus
YERS.11. — t Pro co quod laboiavit anima ejus, est (Marc. xv, 25). » Sequilur :
videbit et salurabitur. > "i Etipse peccatum (185) mullorum tulit, et pro
Laboravil anima ejus, cum diceret : < Nunc anima transgressoiibus rogavit. »
mea lurbala est (Joan. xu, 27). > Et : « Tristis est Ipsepeccatum multorum iulit, quiaipseeslAgnus,
aninia mea usque ad mortem (Mailk. xx\i, 58). » qui peccatum mundi iulit immolatus; et pro trans-
Et: t Quia repleia est malis (Psai, LXXXVII, 4), > id gressoribus rogavit, quia dum cruciflgeretur, dice-

,{18i)A!ias, disperliam. (i85) Alias, peccata.


'
487 COMMENT.IN ISAIAMLIBRI OCTO. — LIB. VII. . 498
bat: < Palerdimitte illis. Non enim sciunt, quid iA quse diu viduala permansit, et eonfusionemportavit,
faciunt (Luc. xxm, 54). » Sequitur . quod a legitimo vjro deserta fuerjt,.praedieantibus
CAPUT LIV. - . apostolis reducitur ad virum pristiniim, et tantairi
YERS.1. — < Lsetare sterilis, quse non paris, de- graliam consequitur, ut omnem priorem corifusio-
canta laudem, et hinni, quae non pariebas, quia nem oblivioni tradat, el opprobrii viduitafjs suse non
mulli lilii deserlae magis quam ejus, quae habebat recordetur, quia doriiinationem excussit daemonum,
virum,'dicit Dominus. > et Creatori pium exhibetfamulatum.^Sequitur.
Postquani de capite locutus est, corpus alloqui- VERS.5. — < Ad dexleram eniin <et ad, lsevam
tuf. Hucusque enim de humilitate ac passione Do- peuelrabis, et semen tuum gentes 'hsBreditabit, et
jmini protulit oraculum; et nunc quando multitudo civitates desertas inhabitabit. >
fidelium ex uno pro omnibus mortuo in lota mun- Intrante gentium. mullitudine'ad dexteram et ad
M latitudine erat surrectura, demonstrat. Lwiare, Iwvatn.penetrat sancta Ecclcsiaregionesinfidelium,
inquit, o Ecclesia sterilis, quw non paris, decania quia hinc inde paulatim per universum orbem di-
taudem, id est prsedica, hinni, id est jubila , qum latalur inter incredulos. Vel ad dexteram penetrat,
non pariebas, quia nunc multoplures erunt filii, Ec- 'dum ad eos, qui juslificandi sunt, perfmgit. Ad
clesise quondam deseriw quam Synagogse, quse erat B • twvam quoque penetrat, dum ad se quosdam in
viro conjuncta. Per multos enim annos Ecclesia , iniquitate permansuros admittit. Ad dexferam ergo
quffl futura erat in omnibus gentibus, in filiis per veros Cluistianos, et in sinistram per ficlos
suis, id est in sanctis suis nori apparuit. Sed nunc Chrislianos in tam multis populis extenclitur, el
plures filii dieuntur futuri deserlw quam ejus, qum semen ejus hsereditat gentes et civilates quse-a vero
liqbebat virum. Dei cultu et a vera religione desertse fuerant inhapi-
Nomine viri siguificafur lex vel rex, quam accepit lat. Quse, quia per orbem inter infideles ubique dif-
primus populus Israel. Neque acceperant gentes Ie- fusa persecutiones et opprobria multa sustinuit,
gem eo tempore, quo loquebatur propheta, neqae apte subjunctura est:J
rex, Christianorum adhuc apparuerat, ex quibus YERS.4. — « Noli timere, quia non confunde-
tamen gentibus longe ferliliorj et numerosiof san- ris, neque crubesces. > J
ctorum multitudo provenit. Laetatur ergo Ecclesia Non enim timuit horiiinum minas et furias,
diffusa per gentes quondam sterilis, nuric in pluri- quando sanguine martyrum tanquam honore pur-
bus filiis fecundior quam Synagogaf quse legem sive pureo vesliebatur tam multis lamque vehementibu?
/regem tanquam virum acceperat. Uude et ad- et poteriiibus persecutoribus suis praevalens. El
ditur ; jarii non confundilur, neque erubescit, quia nunc
YERS.2. — t Dilatalocum tentoriitui, et pel- ab oronibus populis glorificatur quse prius a cunctis
les fabernaculorum luorum extende, ne parcas; subsannabatur, quando magnuni erat crimen fieri
longos fac iiiniculos tuos, et clavos tuos con- vel esseChiistianum. Sequitur :
solida. > i t Non enim te pudebit, quia confusionis adoles-
"Si enim dilalat Ecclesia locum tentorii sui onmes centiae luae oblivisceris, et opprobrii viduitatis tuia
nationes et linguas occupans, ut longius quam Ro- non recordaberis amplius. >
maui imperii jura tendantur, usque in Persas et Non pudet eam nunc, quod olim detestabilis fue-
Indos aliasque barbaras gentes funiculos porrigat. rit, quae tenipore, quo Dominus in terra conversa-
Tenlorium autem Ecclesiae potest accipi praesens tus est, parvula fuit, quia a nativitate recens ver-
Ecelesia in itinere hujus vitae; tabernacula ejus bum prsedicare prae infirmitale non poterat. Adole-
plures Ecclesiae,quse simul unamCatholicamfaciunt. seentula vero facta estiemporeapostolorum, quando
Nam qui in tabernaculo est, flrmam atque perpe- Dei verbo copulala per praedicationis ministeriuin
luam non possidet mansionem, sed semper mulat ccepitiu iiliorum conceptione fetari'. Adolescentnia
loca, el ad altera festinat prseteritorum obliviscens, D scilicet non jam vetusta per culpam, sed novella
donec perveniat ad bravium supernae vocalionis. per gratiam, non senio sterilis sed setate mentis
Finis enim tabernaculorum selernse domus posses- ad spiritalem congrua fecunditatem. Quse quia spi-
6io est : pelles'tabernaculorum sancti, qui se ipsos ritaliter Christo conjuneta est, eo mortuo dicitur
in Ecclesiis mortificant viliis, Quse scilicet pelles vidua. In hae autem adolescenlia sua confusionem
non parce extendunlur, dum electi ad prsedicandum ipsa pertulit, quia in primis lemporibus, ut dictum
in lolam- mundi latitudinem circumquaque diffun- est, ubique subsannabatur, et opprobrium viduitatis
duntur. Funiculi ejus, praecepta ejus sunt, qui fiunt suse paliebalur, dum infideles improperarent ei,
longi dum usque in barbaras procul nationes por- Chrislum esse mort.uum. Sed jam oblita est confu-
riguntur. Claviillius verba ejus sunt, qui solidanlur, sionis adolescentiw suse, nec recordatur opprflbrii
dum prsedicatio ejus auetoritate robusta firmatur, viduitatis suse, quia paululum derelicla, et oppro-
vel assertione veritatis constans eflicilur. briis subjecta tamen erainenli gloria reflorescil.
Yel hoc dicendum, quia in flliis Noe Deus omnes Sequitur :
gentes vocaverit sed deinde Abraham elegerit, et YERS»5. — t Quia dominabitur tui, qui fccit te<
rnultifudinem dimiserit gentium. Genlilitas ergo, Domlnus exercituum nomen ejus. •>
,£99 • HERVEI BURGID'0LENS1SMONACHl 500
Jam dudum persecutores et increduli desierunt A suos Dominus veniendo adjuvat, derelinquendo
Ecclesise dominari, solus conditor ejus dominatur probat, donis firmat, tribulationibus interrogat.
illius. Sequitur : Sive longo igitur sive brevi tempore electus quls-
t Et Redemptor tuus sanctus Israel, Deus omnis que vel Ecclesia tribulalionibus subjaceat, apte di-
« Ad punctum in modico dereliqui te. >
terrae vocab'tur. » Redemplor Ecclesiae, qui quon- citur ei:
dam vocabatur sanctus Israel, qui lantum in Judsea Et quia post hsec ad consortium bcatorum congre-
notus erat et colebatur, nunc vocatur Deus omnis gabitur, ut pro temporali labore sempiiernam re-
: « Et in misera^
terrm, quoniam « exaltatus est super omnes eoelos, quiem inveniat, pulchre adjicitur
et super omnem terram gloria ejus (Psal. LVI,12; iionibus magnis congregabo le. > -Quamvis hoc,
Psal. c\ii, 6). > Sequitur : quod ait-: Ad punctnm in modico dereliqui le, de eo
speclaliter intelligendum sil, quo persecu-
VERS. 6. — « Quia ut mulierem derelictam et tempore liones olim passa est Ecclesia, et quod adjunxit:
moerenlem spiritu vocavit te Dominus, et uxorem Et in mherationibus
magnis congregabo le, de tem-
ab adolescenlia abjectam dixit Deus tuus. >
pore pacis, quo saucli, quos infideles disperserant,
Quasi a viro mulier derelicta eorporaliteraChri- sunt, et omnes gentium reliquias ad
sieut congregati
sto eslEcclesia,et ideo mcerore animi alflcitur, B fidem congregaverunt, ut nemo jam superesset, qui
ipse prsenuntiaverat, dicens : « Nunquid possunt Ecclesiae perseculionem moveret. Quaj sentenlia
filii sponsi jejunare quaudiu cum illis est sponsus? ad confirmationem, cum sub-
reperitur protinus
Yeuient autem dies, cum auferetur ab eis sponsus, ditur :
et tunc jejunabunt (Matih. ix, 15). > Neque jeju- VERS.8. — « In momento indignationis mese
iiare, vel lugere poterant apostoli, dum Christus abscondi faciem meam parumper a te, et in miseri-
ctim eis esset, quia Deum corporahter secum con- cordia misertus sum tui, dixit Redem-
sempiterna
versare gaudebant. Sed ex quo Christus obiit in
ptortuus Dominus.>
coelum, coeperunt saneti jejunareet flere, et in hae Momenlnm quippe indignationis suae tempus il-
lafilictione persistunt, donec ipse redeat. Hoc ergo lud
persecutionum appellat, a quo facietn suara,
est quod Ecclesiam ut muliercm derelictam et mm- id est favoris sm atque auxilii et gratise
respeefim
tentem spiriiu vocavil.
parumper abscondit ab Ecclesia, dum eam tribula-
Quse et uxori ab adolescentia abjecta comparatur, tionibus probandam breviter ad-tempus relinque-
quia Christo, quPSponsus et vir ejus est, coelos ret. Sed postea misertus est ejus in tnisericordia
ascendente, ipsa inter miserias sseculi a priniis sempilerna, quia pacem e\ws largitus est usque ad
femporibus suis remansit. Vel gentilitatem per apo- finem sseeuli, quo consumraato serapiternam perci-
stolos vocavit ad se Dominus ut mulierem dereli- peret tranquillitatem.
ctam, et nxorem ab adolescentia abjectam, quia Quod si momenlum divinaeindignalionis vel omnc
quam temporibus Abrahae reliquerat, hane sibi nunc spalium vitaeprsesentis, vel omne tempus, in quo
peconciliavit. Sequitur : quisque tentatur, acceperis, in hoc momentofucteKi
YERS.7. — « Ad punctum in modieo dereliqui suam Dominus unicuiqueelectorum abscondit, quo-
•te, et in miserationibus magnis congregabo le. > niam ad tempus eum in tribulationibus piovida
In puncto mox, ut stylus ponitur, levatur, nec dispensatione relinquil. Sed post haec Redemptor
roora agitur, ut per exprimendam lineam trahatur. ejusDominus in mhericordiu sempiterna mheretur
Tribulatio igitur electorum est ad puncti siroilitu- ejus, quia, « Cum probatus fuerit, accipiet coronam
dinerii, quia apparetad momentum, sed disparet in vitae(Jac. i, 12). > Sive gentium multitudinem reli-
perpetuum. Et sicut stylus in puncto, dum ponitur, •quit Dominus ad punctum in tnodico, id est ab Abra-
lcvatur: sic pr.esentis vitse afflictionem electus quis- ham usque ad Salvatoris adventum, quia omne
que, dum tangit, amittil. Omnis enira longitudo tempus ad comparationeni seternitalis modicum est,
temporis vitae praesentis punctus esse cognoscitur, D et puncto simile. Sed per aposlolos ad fidem totis
Cum fine terminalur. Cum enim quisque ad extre- oibis congregatus esf. Momentum enim fuitlempus,
raum perducitur, de praeterito jam nihil liabet quia in quo faciem suam Deus justo judicio abseondil a
lempora cuncta dilapsa sunt; in futuro nihil habet, gentibus, sedpostea sempilernammisericordiam illis
quia unius horae momenta non restant. Yita ergo, praerogavit. Sequitur:
quae sic anguslaripotuit, punctus est. YERS.9. — « Sicut in diebus Noe istud mihi est,
Quia igitur omnipotens Deus vel Ecclesiam vel cui juravi, ne inducerem aquas ultra suppr terram :
•quemlibet electum in hujus vitae brevitate affligi sicjuravi, ut non irascar tibi, et non increpem
permittit, recte nunc dicit ei; « Ad punctum in te.>
modica-dereliqui te. > Eos enim , quos in seternum Sicut post diluvium juravit Dominusad Noe, non
diligit; ad tempus relinquere consuevit. Unde et se ultia inducturum aquas diluvii super terram
Psalmista precStur, dicens : « Non me derelinquas (Gen. ix, 11): sic post \itae hujus afflictioncs jurat,
«squequaque (PsaZ. cxvm 8). » Derelinqui enim unicuique justorura, quia jam ei non. sit irasciturus
eese ad modicum posse utiliter novcrat, qui, nejis- vel iucrepaturus. Nuncenim suos misericorditer in-
fsequaque relinquerefur, petebat. Sanctos quippe ciepat, dicens : t Ego, quos amo arguo, ct casligo '
§01 COMMENT.IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. VII. ( 502
(Apoc. m, 19).» Sed post hanc vitam nee h ascelur A « Ecce ego sternam per ordinem lapides tuos, et
eis, necincrepabit eos. Ait enim : « Qui verbum fundabo le in sapphiris. s
meum audit. et credil ei qui misit me, habet VERS.12. — t Et ponam jaspidem propugnacula
vifam 8eternam,etin judiritim non venit, sed Irans- lua, et portas luas in lapides sculptos, et omnes ter-
it amorte ad vitam (Joan. v, 24).» Hoe est ergo , minos tuos in lapides desiderabiles.»
quod nunc ait, quia juravi,nl non itascar libi, el non VERS.15. — i Universos filios luos doctos a Do-
increpem te mino, et multitudinem pacis filiis luis.»
VERS.1-4. — « Et in justitia fundaberis".» '
Vel sicut faniulo suo Noe juravit Dominus, ne in-
Stravit enim in Ecclesia Dominus per ordinem
duceretaquas diluvii ultra super lerram, sicpost
in ea sanctas animas mcritorum diver-
iempora marlyrum juravit Ecclesias, ut jam am- lapides, quia
piius non iraseatur ei, id est non faciet eam iras silaledislinxil; el fundavit eam sapphiris, qui scili-
cet lapides coloris aerei in se simililudinem tenent,
persecutorum senlire, et non increpet eam, id est
non sinat ab inimicis increpari. In qua sententia quia robur Ecclesisein animabus coeleslia petentibus
solidatur. Et -quoniam jaspis viridis est coloris ,
satis apparct arcam significasse Ecclesiam, et" dilu-
vium tribiilationes Ecclesise. Sicut ergo jam non erit jaspidem propugnacula ejus posuit, quia contra ad-
diluvium dissipans terram; sic generalis perseeulio fj versarios illi"pro sanetse Ecclesiae objecli suntde-
sanctorum non erit usque ad tempus Anticlirisli, fensione, qui internis desideriis virentes nulla lepo-
ris reprobi ariditate marcescunt.
quando et mundns lemiinabitur. Nam quia pa*c
Portas vero ejus in lapides sculptos posuit. Hi
peiseverans ei sit deolarat et sermo subsequens,
quo dfcllur: quippe portae sunt Ecclesias, per quorum vitam at-
doclrinam intrat in eara multitudo geiilium.
VERS.10. — < Montes enim commovebuntur, et que
eo etiam, quod magifis operibus pollent, et
eolles «ontremiseent; misericoidia autem mea non Qui pro
idquod loquentes asserunt, viventes oslendunt,non
recedet, et foedus pacis nieae non movebilur, dixit
miseMior tuus Dominus.» puri sed sculpti lapides esse memorantur. In quo-
rum enim vita reeta operatio cernitur, quasi in
VERS.il. — i Paupercula, lempestate couvulsa eisdem ipsis exprimatur, quod egerunt. Ubi omnem
absque ulia consolalione.s quoque ^sanctoruni numerum generali collectione
Facilius est, inquit, montes et eolles moveri quam concludens subdit : i'Omnes terminos tuos in la-
raeam sentenliam inulari. Ponpercula vero dicitur pides desiderabiles.» Et tanquam si audienles ista
Ecclesia de genlibus , quse noii habebat legem et peteremus, ut lios lapides, quos diceret, indicaret,
prephelas. nec sermonem Domini. Et lempestate IC adjunxit: « Universos filios tuos doctos a Domino.»
erat cowulsa, qnoniam multos sseculi turbines su- Filii enim Ecelesiaa, quos intrinsecus unctio Spiri-
slinuerat, et in varios idolorum Jucluabal errores, tus sancti docet de omnibus, ipsi sunt lapides desi-
nec ullam liabnit consolatidhem. Vel per ^nontes et derabiles, qiios in aedificio supernse civitatis ponere
colfes reges et principes designanlur, qur tanclem desideranl angeli. Quibus et multitudinem pacis se
coinperla veritate commoti sunt corde ad poeniten- daturum pollicetur, ipsamque Ecclesiam iiijustitia
liam, et contremuerunt judicium Dei. fundalam asserit, ut in justitia iirmiter stabiiiatur.
Divina Dei misericordia, quia parcit ei tribulatio- Etiisuc quidem peueomnia in Ecclesia fuerunt tem-
nibus von recedit ab ea, elfcsdus pacis non movetur, pore persecutionis; sed valde copiosius et Iioiieslius
sed perseverat usque ad regnum Autictiristi cum sub tempore pacis : ideoque et inter promissiones
ea. Erat enim Jisec paupercula, id est humilis et pacis ct ista promittuntur. Sequitur :
pauper Ecclesia, tempestate tribulationum jactata, et f Recede procul a calumnia, quia non timelus :
a locis suis commlsa, ut exsul et vaga persecutores ef a pavore, quia non appropinquabit tibi.»
subs diffagerei, nec ullaui iriveniebat in mundo Ttecedea calumnia, quam inlideles tibi faeiebant;
consolafionem. De cujusmodi ternpestate paupercu- • eta pavore furoris eorum. Vel si inimicps^limere
lam lianc inconsolabiliier jactante dicit Corintliiis non \is^ recede a calumnia, ut nemini calumniam ,
Paultis : « Kon enim voluimus ignorare vos, fratres, inferas, nec injusle res alicujus auferre cupias, quia
de iribulatione nostra, quse facta est in Asia, quo- tunc securus et absque limore eris. Nam si pavo-
niam supra modum gravati sumus supra virtutem, rero aLjicere volueiis. non uppropinquabH tibi,
ila-ut t«deret etiam nos vivere. Sed ipsi in nobis, quia Dominus le proteget et secuium faciel. Se-
ipsis responsum mortis habuimus, ut non simus fi- quilur:
demes in nobis, sed in Deo, qui suscitat mortuos, VEP.S.15. — « Ecce accoia' vemet, qui non erat
qui de tantis, periculis eripuit nos (11 Cor. i, 8).J mecum, ad^ena quondam tuus adjungetiir tibi/»
Tales autem graviores multas tempestates post su- Data pace, venit ad me per fidem accola, M est
stinuit haje paunerrula, donec placeret Deo miligare gentilis
nuisqye, qui in regionibus fidelium quasi
fluctus liujus sseculi, el tempestates sedare, ut tran- extraneus morabatur, et non e*ai mecum, sed cum
quilla jani navigatione portum salutis perpetuse diabolo. Et qui quondam erat luus advena, nunc
noslra paupsruia adire posset. Veiiientc ergo pace adjungetur tibi, o Ecclesia,
fietque tuus civis el in-
siibjnBgUur digena. Hoc de reliquiis infidelium dictum esis
S03 IIERVEI BURGIDOLENSIS MONACIU SU
qusa, postquam pacem ubique habuit, conversse A riendo perimeret euni, et opeia ejus disperderel.
sunt. Haec enim ita esse demonstrat subjuneta sen-
VERS.16. — « Ecce ego creavi fabrum sufllantem lentia.
io igne prunas, et proferentem vas in opus suum. Omne, inquit, va$, quod ficlum est contra te, non
Et ego creavi inlerfectorem ad disperdendum. > dirigetur, id est omnis liomo, qui factus est adver-
VERS.17. —« Omne vas quod fictum est contra sum te; malus ergo faber, qui contra Ecclesiam fin-
te, non dirigetur, et omnem linguam resistentem in gebat vasa sua. Et omnem linguam, inquit, quce tibi
judicio judicabis.» resistit contradicens doctrinse^ juduabis in judicio,
Quis est iste faber nisi Satanas, qui contra bo- quia de reliquiis genlium, quae non credide;int, ju-
nos, in quantum potest, mala fabricarenon desistit? dicabis, ut volueris. Ifereticos autem anathemati-
Et hunc enim Deus essenlialiter creavit. Qui sufflat zando damnabis. Vel in fuluro judicio judicabis
inigne prunas, quia humanas mentes in ardoreper- omnes, qui tibi contradicunt. Unde el subditur:
versorum desideriorum insligat. Unde alibi de eo «Haec hsereditas servorum Domini, et justiiia
Dominus ait: « Halitus ejus prunas ardere facit eorum apud me, dicitDominus. t
(Job. XLI,47).» Quid enim prunas nisi suecensas Ifec enim est hsereditas et justifia seivorum Do-
liiternas cogitationes vel concupiscentiasTeprobo- " mini, ut omnem linguam nune. resistenlem sibi ju-
rum menles appellat? Pruna enim voeatur, quan- dicent in futuro judicio. Demum ad fiuenla saerse
diu ardet, cum autem exstincta fuerit, nominatur locutionis universas gentes convocat. dicens.
carbo. Prunavquippe a perurendo dicitur; et carbo, CAPUT LV.
quia caret flammis. Prunas igitur mentes propriis VERS.1. — «Omnes silienles venite ad aquas, et
concupisccntiis exustas intellige; halitum vero vel qui non habetis argentum, properate, emite, el co-
sufflationem antiqui hostis occultam instigationem medite. »
ejus. Halitus ergo ejus prunas ardere facit, quia Sitientes quippe erant gentiles, qui potum supernse
persuasio ejus mentes iniquorum, quae per se ipsas prsedicationis desiderabant. Aquarum autem nomine
succensae sunt, mundanis desideriis multo gravius scientia sacrae Scripturse designatur, quse suos au-
inflammat. Ardent enim, cum quodlibet temporale ditores et a peccatorum sordibus abluere, et divinse
appetunt, quia nimirum urunt in desideria, qu?e cognitionis fonte polare solet. Unde scriptum est:
quietum et integrum esse animum non permittunt. «Aqua sapientiae salutaris potavit eum (Eccli. xv,
Itaque sufflat in igne prunas, quia suggestione sua 5).» Argenti vero appellatione eloquia divina si-
mcntes reproborum tangit, et Igne concupiscentia- P ( gnanlur sicut Psalmista testatur dicens : « Eloquia
rum vehementer accendit. Vel etiam contra bonos Domini eloquia casta, argentum igne examinatum
inflammat, sicque sufflando fabricat, et profert vas (Psal. xi, 7). » Qui igitur argentum non habent, ad
iniquitatis~™ opus suum, quoniam non desistil fla- aquas vocantur, quia nimirum gentilitas, quse Scri-
tum suse insligationis cordi ejus, quem decipit im- pturse sacrse prsecepta non acceperat, sacri eloquii
miltere, donec efliciat illud vas malilise suaa, et in inundatione saliatur. Quoniam lanto nunc avid.ius
operationem pra^itatis perducat. Ila enini fabrica- potat, quanto hanc diu sicca sitiebat. Nec soluni,
vit, el in opus iniquitatis suse protulit iste faber bibit eam, sed et comedit, quoniam Scriptura sacra
vasa, de quibus Aposlolus loquitur, quia Deus « su- potus est in locis apertioribus, quia ita sorbelur, ut
stinuit in multa patientia vasa irse apta in interi- invenitur; cibus vero in loeis obscurioribus, quia
Sum (Eom. ix, 22).» "exponendo quasi frangitur, et mandendo glutitur.
Contra quem fabrum creatus est inlerfector ad Emitur aulem sine pretio a fidelibus, qui dum bona,
disperdendum vasa in'iquitatis. Et quis est liic nisi quse noverunt. libenter faciunt, ad internam intelli-
Dominus noster, qui « spiritu labiorum suorum in- genliam perducuniur. Sic enim Psalmista bene vi-
terficiet impium ? (// Thess. n, 8.) i Creatus est vendo emerat eam, ait: «Amandalis tuis intellexi
cnim secundum liumanitatem. et crealus esl ad di- 0I (Psal. cxvm, 104). »
sperdendum omne vas pessimi fabri, quia « eustodit Vel sitientes intelligamus eos, « qui esuriunt, et
Dominus omnes diligentes se, et- omnes peecatores sitiunt justiliam (Mallli. v, 6);» aquas vero infusio-
disperdet (Psal, CXLIV.20). » Creavitillum Deus ad nem spiritalium gratiarum. Quid igitur ait: Omnes
disperdendos malos, quoniairi c dedit ei potestatem sitientes venite ad aquas ? Hoc est,' quod in Evan-
judicium facere, quia Filius hominis est (Joan. v, gelio clamat: «Si qu!s silit, veniat ad me, et bibat.
"27). J — « Neque enim Pater judicat quemquam, Qui eredil in me sicut dicit Scriptura, ilumina de
sed judicium omne dedit Filio (ibid. 22). » Ait ita- ventre ejus ffluent aquse vivse (Joan. vn, 58). » Ubi
que :« Ecce ogo creavi fabrum sufflantem in igne mox evangelista sulijungit: «Hoc autem dixit de
prunas, et proferentem %'as in opus suum. Et ego Spiritu, quem accepturi erant credentes in eum
ereavi interfeclorem ad disperdendum. » Hoc est: (ibid.,Z%). » Cum ergo dicit: Omnes•silienles venite
€reavi primum angelum, qui, postquam iniquitatem ad aquas, cvedentes ad spiritalia charismata vocat.
aperari casplt, non cessat liumanas mentes insti- Et qui non habenl argentum, propeiare jubenturad
gare, donec mala quse suggerit, pcrficiat; et contra eas, quia difficile, qui pecunias habent, regnum
ifiiam feci earaem assuniere Filium meum, qui tno- Dei possunt intrare: et «Beati pauperes spiiitu:
'
505 COMMENT.IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. VII. , 506
quoniam ipsorum est regnum coelorum (MaUh. v, A Servare enim solam superficiem litterae, vel in iniQ
6). » Pauperes ergo vocat, quia « qui non renun- ( cogilationem ponere quid est aliud quam qusedam
liavit omnihus, quse possidet, non-potest meus esse macies cordis ? Qui vero per spiritalem intellectum
discipulus (Luc. xiv, 55). > Sequitur: vel per amorem supernorum deleclationis iutimse
t Venite, emite absque argento, et absque ulla cibo pascitur, quasi largiori alimento pingueseit.
commutatione vinum et lac.» Ilac enim pinguedine saginari' cupiebat Psalmista
Quid per vinum nisi Scripturse divinaa sensus cum diceret: «Sicut adipe et,pinguedine repleatur
spMtalis signatur mentes iidelium lsetificans et anima mea (Psal. LXII, 6).» Bene ergo promittit
debriando immutans?Unde'in ProverMis dicitur : delectaturam in crassitudine animam eorum, qui
« Date siceram moerentibus, el vinum his, qui ama- bouum spiritalis gratise comederint. In liac crassi-
ro sunt corde; bibant, et obliviscantur egestatis tudine delectabatur anima sanclaeillius multitudinis
suae, etdoloris non recordentur amplius (Prov. xxxi, « credentium, quorum erat cor unum, et anima una
6). » Quid vero lactis appellatione nisi dulces el (Act. iv, 32). i Sequitur.
.aperlse sententise designantur, quibus simplices et VERS.5. — Inclinale aurem vestram superbam
parvuli nutriuntur ? Unde et per Petrum eis dieitur : ad eloquium meum, et venite ad me, per eum, qui
<Sicut modo geniti infanles rationabiles sine dolo B ait : « Ego sum via et verilas et vita, el nemo venit
lae" concupiscite, ut in eo crescatis in salutem (I ad Palrem nisi per me (Joan. xiv, 6). » Audite
Petr. n, 2).» Vinum Jgitur et lac nos emere jubet eum, «t obedite ei, et vivet anima vestra.
absque argenio el absque ulia commuttatione pretii, Ait enim . « Qui verbum meum audit,, et credit
ised tamen emere, quia vel fortem vel' simplicem ei, qui misit me, habet vitam selernam (Joan. v,
Scriptuise sensum-non pecunia emimus, sed bene 24). t Vel meaudile in omnibus prseccptis, quse
vivendo acquirimus ; non pretio comparamus, sed vobis nunc de susceptione novilatis dedi, et vivetis.
bono viti mcrito assetruimur. Quia vero cunctos ad Sequitur :
novitatem spivilalium donorum vocat, idcirco Ju- < Et feriam vobiscum pactum sempiternum itti-
dseos ad spirilalem intelligentiam venire nolenles sicordias David fidelis. »
increpat subjungens : Feriam vobiscum pactum semprternum, id est
VERS.2. — « Quare appenditis argentum non in constituam inter me et vos Testamentum Nqvum,
panibus, etlaborem vestrum uon in saturitate?» quod erit aeternum. Et quod Testamentum ? Miseri-
Panes enim tefectionem Scripturae sacrse non in- cordias David fidelis, id est quae David misericor-
convenienter designant, quia scriptum est:« Cibavit diler promisi, ipsa vobis certissime fidelis sponsor
illum pane vitse et intellectus (Eccli. xv, 5).» Ait implebo, Christum videlicet de ejus slirpe nascitu-
ergo Judaeis solam lilteram reservantibus: Quare rum. Has enim misericordias illi iidelitor me factu-
appenditis argentum non in panibus ? Ac si dicat: rum promisi, et has etiam vobis, si me audierilis,
Pensatis sacra eloquia, sed non in refectione, quia faciam. Et hoc est pactum sive Testamentum
dum solam speciem lilterse custoditis, de spiritali seternum, quod feriam vobiscum, quod faciam, u,t
intelligentia pinguedinem internse refectionis amit- per Christum mediatorem reconciliemini milii, et
tilis. Unde aple subdilur: Et laborem vesirum non pacem seternam apud me consequamini. Hoc est
insaturitate? Neque enim scientia, quam discere enim Testamenlum Novum, Testamentum,evange-
laborant, poterit aliquando mentem eorum saturare, licum, videlicet de ad^entu Christi. Paulustameni
quia «semper sunt diseenles, et nunquam ad noti- hoc ad resurreetionem ejus retulit, diceris de Pa->
tiam veritatis pervenientes (II Tim. xxxvn).» Simi- tre : « Quod autem suscilaverit eum a morluis am«
liter increpantur rRi, qul sequuntur sapienliam plius jam non rcversurum in corruplionem, ita
sseeularem, simulatasque doctrinas haerelicorum et dixil: Quia dabq.vobis sanclaDavid fidelis (Acl.xiu,
omnjsm falsi nominis scientiam; ac magni pretii 54). » Sancta enim David resurrectionem Salvaloris
argentum et Iaborem conlinuum appendunt pro ea j) inlerpretatus est, et haec sancta esse fidelia, quia
diseiplina, inqua non-suntpanes, et sudant pro iis Christusampliusnon sitreversurusincorruplionem.
cibis, in quibus nulla saturitas est. Unde patet eam , Similiter et nos misericordias David, ut in nova
sectandam esse sapientiam, quae non' est in foliis et translalione legimus, resurrectionem Dominicam
flore verborum, sed in medullis et fructibus sen- dicimus, easque fideles, quia « Christus resurgens a
suum, quas non prsetervolat aurem, sed animum mortuis jain non moritur (Rom. vi, 9). » Et hoc
reficit. Sequitur; est testamenlum aeternum de morte et resurrectione
«Audite audientes me, et comedite bonum, et de- e]us, « quia ipse Novi Testamenti medialor est, ut
lectabilur in crassitudine anima vestra. » morte inlercedente in redemptionem earum prseva-
Vos, inquit, o Judaei, qui me aure corporis, au- ricalionum, quse erant sub priori testamenlo repro-
dllis, audile me auribus cordis, el comedile bonum missionem accipiant, qui voeali sunt setemse haere-
spiritalis sensus, et delectabilur \n crassitudine ani- dilatis. Ubis euim teslamentum, niors necesse est
ma veslra, quia relinquentes maciem litterae impin- intercedat testatoris. Testamentura enim in mor-
guabimini gratia spiritalis intelligenliae, et a terrenis tuis confirmatum est (Bebr. ix, 15). » Bene itaque
desideriis ad sublimia coelestis amoris elevabimini. de incarnatione vel resurrectione Christi dicitur ;
507 IIERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 503
Feriam vobiscum pacium sive tcstamentum sempi- A nem prophetse, ut quicunque esl, impius, derelin*
temum misericordias David fidelis. Sive, quod in qual citius viam suam, id est actioncm impielatis
ariliqua translatione Iegitur : « Constituam vobis suse, et quicunque iniquus deserat quantocius non
testamentum seternum sancta David fidelia. « Se- solum opeva sed et cogilaliones iniquitalis, ac loto
quitur : corde reverlatur ad Dominum, invenietque sine du-
VERS.4. —Eccetestem populis dedi eum, ducem bio misericordiam, quia Deus noster mullus est ad
ae preeceptorem gentibus. » ignoscendumresipiscentibus. Nequeenim sicuthomo
Dedi Cliristum meum lestem populis, ut testelur cogitat, ut memof inj.uriarum suarum ultionem
illis de me, et omnium, quse promisi, sit testis et quserat, si eos, quiinjurias ei faciebant, poenituerit.
assertor, oslendens me lidelem esse in verbis meis. Nam Ila subjungitur :
Vel dedi eum teslem populis, ut omnia, quse nunc VERS.8. — « Non enim cogilationes meae cogi-
faciunt seu cogitant homines, videat et omnium sit taliones vestvse, neque visemese viae vestrce, dicit
testis el judex in die novissimo. Ducem ac praice- Dominus. »
ptorem gentibus dedi eum, ut eas ad viam ducat et Non enim divinse cogitaliones ut nostrse. quia
doctrinam veritatis eis proferat. Quod quia per Beus aliter cogitat et aliter homo. Neque viw, id
ministeiium praedicationis Ecclesise faciendum erat, Bestactiones ejus vias vestrw, quia bonilas ipsius
recte ad eam conversa loculione subjungitur : aliter agit quam humanse duritiaepravitas, ut omnes
VERS.5. — < Ecce genlem, quam nesciebas, vo- poenitentium culpas misericorditer deleat. Se-
cabis, el gentes, quae non cognoverunt te, ad te quitur:
current propler Dominum Deumtuum, et sanctum VERS.9. — « Quia sicut exaltantur coelia lerra ;
Israel, quia glorificavit te. » sic exaltatse sunt vise mese a viis vestris, et cogita-
Ipsa quippe vocavit ad fidern gentem alienigenam, liones meae a cogilationibus vestris. »
quam prius ignorabas, et gentes quse non nove- Quantum coeli supereminenl terrsa, tantum et
rant, -cucurreriint omnes ad illam, quia viderunt ultra superexcellunt divinsecogitationes a cogitatio-
eam sie divinilus glorificatam, ut tolus orbis vene- nibus humanis, et divinse aetiones ab humanis,
raretur illam. Sed forte vox ista potius ad Christum quia homines caduca el terrena cogitant et faciunt,
dirigi videbitur. Nam et ipse gentem per apostolos, Deus vero seterna et superna, cujus cogitationes et
quam nesciebat, id est non approbabat, vocavit, de actiones omnem sensum exsuperant. Unde Aposto-
qua per Psalmistam dicit: « Populus, quem non lus admirans exclamat, dicens :« 0 altirudo divtia-
cognovi, servivit mihi, in auditu auris obedhit rum sapientise et scientise Dei, quam incomprehen-
mihi (Psal. xvii, 45). » Omnesque naliones, quse sibilia sunt judicia ejus, et investigabiles vise ejus
non cognoverant eum, concurrerunt toto orbe ad (Rom. xi, i5). » Nemo igitur diseutere tentet, cur
eum propter Dominum ejus, qui et SancUis Israel aliis ignoscat, et aliis nonjgnoscat, quia secreto
est, id est propler Patrem ejus, qui secundum hu- judicio suo cuncta faciens « cui vult miseretur et
manitatem est Dominus et Deus ipsius, quia giori- quem vult indurat (Rom. ix,-£S), J ejusque cogita-
ficavit eum « et exaltans eum, et dans ei nomen tiones a nostris exalialm sunt sicut ccelia terra. Qui
quod est super omne nomen, ut in nomineJesu et de Unigeniti sui ad\enlu promissionem repli-
omne gcnu flectatur coelestium, terrestrium et in- cans subjungit:
fernorum (Philip, n, 9). » Unde et propheta cun- VERS.10.— « Et quo modo descendit imber et
clos morlales de hoc tempore reconciliationis et nix de coelo, et illuc ultranon revertilur, sed ine-
gratise consequenler admonet, dicens : briat terram, el infundit cam, et germinare eam
VERS. 6. — « Quserite Dominum, dum inveniri facit,- et dat [semen serehti, et panem come-
potesl; iuvocate eum, dum prope est. » denti; >
Nondum enim in judicio Dominus apparuit, et si VERS.11.— « Sic erit verbum meum, quod
quaeritur, invenilur. Nam miro modo cum in judi- D egredietur de ore meo. »
cio venerit, et videri potesl, et inveniri non potest. Yerbum Dei Filius est, qui idcirco verbum di-
Modonon videtur.etpropeest; tunc videbitur,etprope cilur, quia siverbum humanum immissum in au-
non eiit. Hinc namqucper Salomonem de reprobis ribus plurimorum non dividitur per singulos, ut
dicit: « Tunc invocabunt me, et non exaudiam, pars silin alio et pars in alteio, sed in omnibus,
mane consurgenl, et non invenient me (Prov. i, qui illud audiunt, integrum et plenum habetur, ut
28). » Nunc ergo quaerendus est, dum invenitur, in unoquoque totum sit : quanto magis Verbum
mincinvocandus, dum exaudil, utpote isqui prope Dei Unigenitus ubique totus est in coslo et in terra,
est. Quomodo autem quserendus sit et invocandus et non dhiditur, neque in parles efficitur, sed to-
oslendit prophetasubjungens : tus lotum tenet, totum implet, totum illustrat et
VERS.7. — « Derelinquat impius viam suam, et possidet ? Neque enim sic Verbum caro factum est,
vir iniquus eogitaliones suas, ctrevertatur ad Do- ul esse desineret Deus, sicut verbum, quod corde
minum, et miserebitur ejus, el ad Deum nostrum, gestamus,- fit vox, cum in ore proferimus, nec
quouiam multus est ad ignoscendum. » tamenverbum in vocem converlitur, sed illointe-
Omnes ergo sequamur cpnsilium vcl admonitio- gro manente isla, In qua proccdat, assumitur, ut e£
5u9 COMMENT.IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. VII. 510
inlus maneat, quod intelligatur, et foris sonet quod A vasa malilise illius effecti fuerant, ad cultum suum
audiatur. Idem tamen profert in sono quod ante convertil. De liac domo fortis, de hac domo carce-
sonumerat in silentio. Atque ita verbum cum sit ris Christo liberante egressi sumus in Iwlilia, quo-
vox, non mutatur in vocem, sed manens in mentis niam magno repleti sumus gaudio, cum intelligere-
luce, et assumpla carnis voce procedit ad audien- mus nos a vinculis Satanse per Chrislum liberatos.
tem, et non deserit cogitantem. Nam cum ipsa vox Et in pace deducti sumus, ligato adversario qui nos
in silentio cogitatur, quse \el Grsecaaest-vel Latiuse tenebat eaptivos. Et nisi ligatus esset, non sineret
vel altevius cujuslibet linguae, ante omnem liugua- nos in pace deduci. Ut autem a via juslitise, qua sic
rumdiversilatemresipsa, quse dicenda erat, adhuc deducimur, non exorbilemus, monies, id cst apostoli,
in cubili cordis quodammodo nuda est intelligenli, et colles, id est cseteri doclores cantant coram nobis
quse ut inde procedat, loquentis voce veslitur. Sic laudem prsedicalionis, el omnm ligna, id est omnes
et Verbum Dei egressum est, de ore ejus, quando homines regionis plaudunt manu^ad vocem cantici,
carnem assumens venit ad nos, sed lamen perman- id est exsultant benelDperando. Hli enim manu plau-
sit in corde ejus, neque mutatum est in carnem, dunt ad vocem modulalionis, qui libenter et ala-
sed permansit esse Verbum. criter faciunt hoc quod in sacra praedicat-one au-
*
Quod ita descendit 5tc««imberet nix de coilo, quia diunt.
non Tiumana operalione, sed divina bonitate mis- Potuit el sanctis, qui in inferno tenebantur, pio-
sum est. Ef sicut imber in ccelum non reverlhur, sed mitli, quia in Iwtilia egrediemini, et in pace deduce-
terram inebrial et infundil, atque fccundat; sic et mini, scilicet ad regna ccelorum. Illis eliam justis,
FiliusDeinon est reversus ad Patrem vacuus, sed qui in coipore adhue peregrinantur; de exitu suo
omnia, propter quse missus fuerat, operatus est in congrue dici polest, quia in Iwlitia egrediemini de
terra, vel adhuc operatur manens hic divinilate no- hac vita, el in pace deducemini ab angelis ad locum
hiscum sicut promisit:« Ecce ego vobiscum sum beatse mansionis. Et utrisque convenit, quod sub-
omnibus diebus usque ad consummalionem saeculi ditur, scilicet, quia mentes el colles, id est angelicae
(Matlh. xxvm, 20). > Inebual namque terram, id vivtutes cantabunl coram vobis laudem, el omnia li-
est Ecclesiam inundatione scientise suse cor illius gna vegionis, id est universi habilalores illius patvia».
immutando, ut temporalium obliviscalur, et Kterna plaudenl manu, cum vos videvint tripudiantes de
cogilet: infundil graliam Spiritus sui, el germinare vestra socielate, Propler omnes istos, quos ita
eam facit, id est bona opera proferre. Serenli etiam, Christus egredi facitj et in pace, deducit, dixerat 1
id est prsedicanti dat semen prsedicationis, ct come- ^Paterde Verho suo, quia « non reveitetur ad me
denli, idestfacienli, Iargitur panem, id est bonum 'vacuum, sed faciet qusecunque volui, et prospera-
opus, quo pascalur. Serere namque prsedicare est, biturin his, ad quae misi illud. » Non enim vacuus
et comedere facere. Unde et beatus Job : « Si secu- ad Patrem redit, qui tot secum ad vitam perducit,
tus est oculus meus cor meum, et in manibus meis et in his omnibus prospere agil. Adhuc vero in pro-
adhaesit macula, seram e( alius comedat (Job. x\xi, missione subjungitur.' ,
7), » id est dicam/bonum, et alius illud faciat. VERS.15. — « Pro saliunca ascendet abies, et
Bene ilaque summus Pater promisit: « Non re- pro urlica crescet myrtus. »
vertetur ad me vacuum. » Nou enim vacuus aut Pro saliunca namque aseendit abies in Ecclesia,
*inanis reversus est ad eum Filius, sed omnem vo- dum in corde sanctorum pro abjeclione terrense<:o-
lunlalem ejus adimplevit et prosperatus est in his, gitationis allitudo exorilur supernse contemplatio-
ad qusemissus fuerat, sicul Psalmista de iilo praedi- nis. Urlica autem ignese oinnino naturse esl; ^myr-
xeral. « Quoniam omnia qusecunque faciel, prospe- tum vero temperativae ferunt esse virtutis. Pro ur-
rabuntur (Psal. i, 3). » Qtiae sint autem ca quse Pa- tica crescet myrlus, cum justorum mentes a pruri-
ler voluit, atque ad quse misit illum, ipse deciarat gine et ardore-vitiorum ad cogilationum temperiem
subdendo: D tranquillitatemque perveniunt, dum jam terrena non
VERS.12. — « Quia in lselitia egiediemini, et in appetunl, dum flammas carnis coeleslibus desideriis
pace deducemini: montes et omnes collcs canta- exstinguunt. Sequitui :
bunt coram vobis laudem, et omnia ligna piaudcnt « Eterit Dominus nominatus in slgnum seternum,
manu. » quod nen auferetur. t Dominus qui nominatus enl
Idcirco enim Christus ad nos venit, ut ligalo in signum mtemum, ipse est « radix Jesse, qui stal
mundi principe capthitatis vasa diriperet, et educe* in signum populorum (Supra xi, 10). » Signum enim
retdeconclusiorie vinctos, de domo carceris sedentes quod non auferetur, signuni 'Dominiese passionis et
in tenebris. « Quomodo enim potest quisquam in crucis est, quia in seternum-parebit in eis signacu-
domum fovtis intrare, et vasa ejus diripere, nisi lurii crucis, qui per crucem redempti sunt, et ipsu
prius alligaverit fortem ? Ettuncdomum ejus diri- Redemptor sine fine voluit idem signum in se ipso
piet (Matlh. xn, 29). » Ad hsec missus est Chiislus, apparere, quia-cum a mortuis resurgeret, noluit ci-
et in his prosperatus est, quia ligavit hunc fortem, catrices vulnerum suorum abolere. Eril ergo Domi-
id est diabolum, et ingressus domum ejus, id est nus nominalus in signum wiernum, quia sine fine &
gentilitatem, diripuit vasa ejus, id cst homines, qui sanclis inde laudab tur, quod cvucis~suppliciapeiUi-
Cil HERVEI BURGIDOLENSISMONACIII 512
lit, eum videvint in cavne ejus vestigia vulnerum. A nali, sed de spiritali fecunditate debet cogitare.
De cujusprimo adventu Pateritcium promissionem Sequilur :
faciens praecipilJudseis, ut parati sint in occursum VERS.4. — « Quia hsec dieit Dominus eunuchis :
ejus.Nam sequilur: Qui custodierint Sabbata mea,et elegerint, qusevo-
CAPUT LVI. lui, et lenuerint fcedus meum, >
VERS.1. — « Haeedicit Dominus : Custodite ju- VERS.5. — « Dabo eis in domo mea, et in muris
dicium, etfacite justitiam, quiajuxtaestsalus mea, meis locum et nomen melius a filiis et filiabus :
ul veniat: el justitia mea, ut revelelur. » nomen sempiternum dabo eis, quod non peribit. >
VERS.2. — t Bealus vir, qui facit hoc, et Filius Eunuchi sunt, qui pressis motibus carnis effe-
hominis, qui apprehendit istud : custodiens Sabba- ctum in se pravi operis excidunt. Sabbata vero di-
tum, ne polluat illud, custodiens manus suas, ne fa- vina custodiunt, qui sacra otia non violant, sed a
ciat omne malum. > malo opere quiescunt et a labore carnalium deside-
Cuslodite, inquitj judicium, et facite jtistitiam. riorum. Sed quia non satis est a malis abstinere,
Si quis omne opus suum, .antequam inchoetillud, nisi bona quisque studeat ageve, eligenda sunt, quce
examinaverit, utrum Deo sit placilurum, an non ; Dominus voluit. Cum quo et fozdusfacit, qui ejus
et ubi Deo gratum fore quod acturus est, non no- B voluntati concoidans obedientiam ei pvomittit. Hoc
verit, incunctanter illud deseruerit: iste custotiit ju- ergo fwdus usque in finem perseveranter tenendum
dicium et justitiam facit. Sic igitur agere vult He- est.
braeos, dum Christum exspectant. Ipse est enim Vel Sabbala custodit eunuchus talis, ut nunquam
salus etjustitia Dei, qui juxta Apostolum : i Factus faciat opera nuptiarum, efeligit, quae Dominus
est nobis sapienlia a Deo el justilia, et sanclificatio voluit, ul plus offerat quam prseceptum est, ut non
el redemptio (/ Cor. i, 50). >Vel salutem dicit eam, indulgentiam aposloli ejus, sed voiuutalem consi-
quse per Christum danda erat : et justitiam fidei deret Domini sui. Et tenet fwdus ejus sempllernum,
ejus, quae revelanda erat. Ad hoc aulem, quod di- ut non ad tempus vacet oralioni, et iterum rever-
xerat: Cusloditejudicium,et facite justitiam, subne- talur ad idipsum. Eunuchi ilaque, qui custodiunt
xuit, quia Beatus vir, qui facit hoc, et filius hommis, Sabbata Dei, et elegerunt quse voluit, et tenent
qui apprehendit illud, ut scilicet non solum faciat, fcedus ejus sempiternum, audiant praemia quae me-
quodjustum est, sed stricta manu teneat. Quam rentur, ut libenter calcent labores lenlaiionum,
sententiam et per Psalmistam confirmat dicens : quos tolerant. Si enim attendatur felicilas, quse sirie
- < Beati qui custodiunt judicium, etfaciunt justitiam P transitu altingitur, leve fit omne quod transeundo
sn omni tempore (Psal. cv,5). » laboratur.
Sabbalumyexo custodit, qui ab appelitu munda- Dabo, inquil, eis in domo mea, et in muris meis,
narum rerum quiescens omni custodia servat cor scilicet in illa regali aula mea coelesti, locum electse
suum. Quid enim in hac vita laboriosius quam ter- mansionis, et nomen melins a filiis et fdiabus meis,
renis desideriis sestuare? Aut quid hic quietius quam quia majorem gloriam habebunt quam cseleri san-
hujus saeculinil appetere ? Qui ergo Christum ex- cti. Quem igitur apud Patrem tales eunuchi, id est
spectat, obsenet Sabbatum, id esl requiem mentis, virgines locum habeant, oslenditur, quia in domo
ut nullo in hac vita desideriorum carnalium appe- Palrisid esfin aeterna mansione eliam filiis prsefe-
titu fatigetur. Polluit enim Sabbatum, si suggestio- runtur. Simililer et in libro Sapienlise dicitur, quia
nibus consentiens mentem suam desideriis immua- « Spado, qui non operatus est per manus suas ini-
dis sovdidaverit. Custodiat ergo Sabbatum, ne pol- quitatem, nec cogitavit adversus Deum nequissima,
Iuatillud, qui beatus esse desiderat, quia : « Beati dabilur illi fidei donum eleclum, et sors in lemplo
mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt (Matth. Domini acceplissima (Sap. m, 14). > Et quia « in-
v, 8). > Sequitur : corruptio facil esse proximum Deo (Sap. vi,-20), >
VERS.3. »— « Et non dicat filius advcnse, qui ad- D longe prseferuntur virgines cseteris sanclis, qui Deo
hajret Domino, dicens : Separatione dividet me Do- prse aliis appropinquant, et sequuntur Agnum, quo-
minus a populo suo. Et non dical eunuchus : Ecce cunque ierit. Quibus nomem sempiiernum datur,
ego lignum aridum. » quod non peribit, ut nomen seterna3 laudis In illo
Advena fuit genlilis populus : « Filius advenae, regno possideant, et supra c8eleros egregii et prae-
qui adhseret Doiiiino, t populus, qui ad Christum clari resplendeant. Sequitur :
venit ex gentibus, quem non divisit Dominus a VERS.6.!—« Elfilios advenae,qui adha;rent Do-
populo suo Israelitico, sed consoeiavil. » Ipse est mino, ut colant eum, et diligant nomen ejus, ut sint
enim pax nostra , qui fecit utraque unum (Ephes. ei in servos; omnem cuslodientem Sabbalum, ne
II, 14). » Eunuclms vero talis hic intelligilur, qua- polluat illud el tenentem fcedus meum, »
les sunt illi, de quibus in Evangelio legimus:« Quia VERS.7. — « Addueam eos in monlem sanclum
sunteuhuchi, qui se ipsos eunuchizaverunlpropter meum, et Isetificaboeos in domo orationis mese. >
regnum ccelorum (Matth. xix, 12). » Et hujusmodi Filios advenw, qui adhwrent Domino, dicit eos,
eunuchis prohibetur dicere : Ecce ego lignum ari- qui ex gentili populo conversi simt ad^fidem. Nam
dum, id est homo infruetuosus, quia non de car- ipsi colunt eum, el diliguut nomen ejus^et suni ei in
$13 COMMENT. IN ISAIAM LIBRI OCTO. r- UM. VII. 51*
servos, quia tota devotione serviunt ei. Et ipsi cusio- A , dispersos populi sui, vidclicetomnes, quosad \iiani
diunt Sabbalum, ne polluanti//«d. In Sabbalo quippe praedestina\R, qui, per toium orbeni dispersi sum,
servile opus prohibetur fieri. Et servile opus pecca- vcl per varios crrores. Sequitur :
tum est. « Onmis enim, qui facit peccalum, servus « Adhuc coiigregabo ad eum congregatos ejus. >
est peccali (Joan. vm, 51). s Semper ergo cuslo- Eds, qui jam in unilate lidei cl dileciioni» suiii
diendum est Sabbalum, quia semper ab actione cungregati, congtegabii. Dominus adliuc popiilum
peccati cessandum el observandum est, ne pollua- suuni, sicut uniibquisque de Iiac viia exieril, qma
tur. Ille enim Sabbalum-polluil, qui post malorum « niulii ab orienie et oceidenie venient, ct rocum-
operam renunliationem malum xursus, a quo sein- Leiit cuni Abvaham et Isaac cUacob in regno coelo-
per quieseere 'debuit, operalur. Sabbatum cuslo- rum (Matth. vm, 2). » Etquia « (ilii regni, » id cst
dimus,, quando ab appelitu temporalium menle quic- Judaii« ejicienlur in icnebras e\ieriores (ibid. 12).»
scimus. Foedusiiuoque tenendum esl, quod cum Deo apte hoc in loco subjungitur :
pevcussimus, ne jam ab ejus concordia disjunga- VERS.9.— « Oinncs bestiae agvi, veniie ad de\o-
mur, et rebellare contra eum perversis operihus in- randum, universae besiise salttis. » . '
cipiamus, qui cum eo pacem et fcedus consentiendo Postquam enim filios advcna* id e. I credeiues cv
sibi fecimus. , i "J
gentilitale conjunxit populo suo, ct in lnonlcm san-
lios itaqup filios advenw, qui adhmrent Domino, et clum suum adduxit ljetilicans in donio ovalioms
custodiunt spiritale SabbMum el lenenl fwdus ejus, suaj, consequonler infidcles Jmlseosad dcvoranduin,
adduxit ipse in monlem sanctum suum, id est in dsemonibus tradit. Veniie,
iuquil, ad decoraudum
Ecclesiam, ut quierant longe, iierent prope in san- omnes bestiw agri, id e.t omncs ssevi dseniones, qui
cmine Christi. Vel adducet eos in moniem sanctum
per lalitudinem mundi hujus crudeli rabie vagamini
suum, id est in regiium ccelorum. El lsetiiical eos in qu_erenles, quenude\orelis; ager enim est niundus.
domo orationis sua?, dicens per Aposlolum : « Sem- Et universw beslicesaltus, id esl omnes
maligni spi-
per gaudete, sine intermissione orate (/ Tkess. v, litus, qui morari consuevistis in populo pagano-
16). i Nam domus oratioriis vocabitur Ecclesia, iiou 'rum. Et cur ab hujusmodi bestiis isle grex popuJi
nugacitalis, ut quicunque est in Ecclcsia, deserat Judseorum prsecipue devorandus esset, ostenduur,
fabulas, et oliosa\evbd; et ubicunque sit corpore cum prolinus additur :
positus Chrislianus, semper sludeal orare, ctsi non VERS,10. —« Speculatores cjus ceci omncs, uni
semper ore, tamen corde. Sequilur : versi canes muli non valenlcs latrare. >-
« Holocausta eorum, et victimae eorum placebunt
C Speculatores enim vocantur sacerdotes, qui in
mihisuper altari meo.' >-•
Quia holoeaustum tolum incensum dicilur, quid eminenliori loco positi vlgilanti caulela debent con-
per holocaustum filiorum advenas designatui^ nisi spiccre, et -advenlus inimicorurii spivitualium a
succeusio cordis conversorum gentilium, dum se longe praevidere, ac subjeclis prsenunliare. Sed spe-
vehementissimo charitatis igne lotos sic inflamma- culatores Juda_ae omnes cwci sunl 'duces csecorum.
renl. ut jam nihil ,sibi de se relinquerenl. sed ex Et ipsi omnes neseierunt, quia Scriplurarum inli.l»
inlegro se totos offerreut Deo? Et quid per victimas liganliam amiserunt, et Cliristum 'igiiomciiiiu,
eorum nisi mortilicalio carnis ipsorum? e Qui enini Canes eliam dicunlur pra.dicatores, qul curam Do-
sunt Ghristi, carnem suam crucilixerunt cum vitiis minicarum ovium gerunt, quia dum prp Domino
et concupiscenliis (Galat. v, 24). » Et quid per alta- suo diurnis> et nocturnis \igiliis inlenti clamant,
re nisi fides evprimiiur ? Recte ergo juxta hune quosdam, ut ita dicam, latraliisprsediealioiiiseduiii.
sensum dicilur: Quia « holocausta eorum et vicli- Sed canes Judaica; genlis omnes sunt muii, non va~
mae eorum placebunt mihi super altare meum. > lentes lalrare, quia iiivisibililius besliis. gvcgcin eo
Molocaustaeuimchi offerunt, qui tolos se consecrant rum devoranlibns non vaient coiitradiccie, ncc
Deo; \iclimas autem caetevi, qui ad tempus vacanl „j vocem-prsedicalionis adversus insidias coium cniil-
oralioni. Quse conferuntur in altari, quod est iii lere. De quibus ei subditur ;
ccelo, ad cujus similitudinem fecit Moyses altare la- « Videntes -vana, dorniientes el aina,iucs som-
bernaculi. Sequilur: ^ nia. >
« Quia donius mea domus oralionis vocabilur Vaha vident, quia carnalem inielligenliam in Scri-
cunctis populis, > pluris consideranl, et ea quae nil prostml, in eis
VEP.S.8.— « Ait Dominus, qui congregat disper- aspiciunlsicut otia Sabbatonim et manu (aclam in
sos Israel. J ^carne circumcisioncm cl ca?lera hujusmodi,-qua.'
DoniusDei est Galholica Ecciesia, quia secundum sunt umbra futurorum. 'Qui cl donniuntin negli-
Apostolum < Chrislus _est tanquam lilius in domo genlia et nocte cordis sui, atque diligunt somniaf
sua, quae domus sumus nos (Hebr. m, C). » Et hsec nolentes unquam exculerc lorporem suum, ut ad
domus \oeatur domus orationis omnibus populis : lumen veritatis evigilent, sed jjhaiitasmala opinio-
universse naliones ex longinquo ad eam veniant, ct num intelligen'iae *suae quasi nocturtias soinniorum
muuera offerentes adorent Dominum in ea. Congre- visioiies semper intueri qiuerenles. Sed et du-ino-
gat cnim Dominus ad eam dispersos Israel, id esl nuiii \isionil.tts in soinno dclecianltif. Sequilur :
515 IIERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI 516
VERS.11.— «Et canes impudentissimi nescierunt A j CAPDT LVH.
satnritalem. > VERS.1. — « Justus peril, et nemo est, qui re-
Sieut avidi canes absque omni verecundia parati cogitet in corde suo: et viri misericordise coll>-
sunt semper comedere : sic et isti, quos sub specie gunlur, quia non est, qui intelligat: a facie malitiae
canum describit, non contva bestiarum incursus pro colleclus estjustu1;. J
grege suo vigilant, sed famem suae^cupiditatis tein- VERS. 2. — « Veniat pax, requiescat in cubili
poralibus lucris impudenler quasrunt pascere. Sed suo, qui ambula\it in direetione sua. »
nequeunt eam saturare, neque suo unquam salian- Dominus Jesus locum passionis sua. designans
tur errore. Sed hsec quse sub metaphora speculato- ait, quia « non capit prophetam perire exlra Jeru-
rum et canum locutus est, incipit jam explanare salem (Luc. xm, 35). » Similiter e\" quod hic dici-
subdendo: tur, quia jusius perit, lale est ac si diceretur, quia
« Ipsi pastores ignorayerunt intelligenliam, om- Christus moritur. Justus ergo perit iuter ^cseteros
nes iu viam suam declinaverunl, unusquisque ad "speculalores, quia Christus moritur inter scribas
avaritiam suam a summo usque ad no\issimum. » ac sacerdotes : et nemo ex. illis esl, qui recogilel MJ
VERS.12. — Vonile sumamus vinum, et iniplea- . corde suo, quia nec postea resipuerunt. El viri mise-
"
mur ebrietale, et erit sicut hodie sic et cias et ricordim, id est fideles, qui in Judaea misericordiam
multo amplius. » conseculi fuerant, colliguntur inde, et ad regna
ccelorum congreganlur, quia non est ex Judseis, qui
Quod enim dixerat: « Speculatores ejus ca.ci, » idcirco eos inter se posilos esse, ul illi
hoc exponil nunc dicens f«-Ipsi pastores ignorave- intelligat,
fidem et morem eorum imilarentur.'-4 facie enim
runt intelligentiam. » Et ^juod asseruerat, quia id est ablatus est Christus,
canes impudenlissimi nescierunl, saturitalem, hoe maliliwcollectusesljuslus,
ue mala saeculi \ideret, sive pvopter malitiam homi-
interprelalur dicens, quia omnes in viam suam decli-
ad avariliam suam. Pastores num, quorum ipse peccalaportavit, victor ascendit.
naverunl, unusquisque Veniat ergo pax post perseculiones, quas al. eis
quippe sunt, qui hoc susceperunt ofiicium, ut verbo
mentes hominum. Unde et justus iste perlulit "mjuste : reqi iescat in cubili suo,
praedicationis pascant per id esl iri mansione
quielis selernaejuslus : ambulnvit
Jeremiam promisit nobis Dominus, dicens : « Dabo in direclione
eor vos stio, id est qui vilam suam duxit in
vobis pastores juila meum, qui paseant Tectitudine sua.
scienlia el doctrina (Jer. m, 15). » Sed pastores
Possunt eliam haeo de •noniiullis^iutelligi, qui
Juda.orum ignoraverunt inletligenliam eloquii sacri, Christiano censentur vocaLulo. « Omnes bestise asri
quia non venerunt ad eum qui aperit et nemo i venite ad devorandum, unhersse beslia. saltus (Su-
claudit, claudit el nemo aperit; qui roorte calcata
sensum ut intelli- pra LVI,9). » Per bestias agri \itia sajculi, per bestias
resurgcns aperuil discipulis suis, sallus iniquitales paganorum exprimuntur.Convocat
geient Scripluras. Declinaverunt omnes in viam
ergo Dominus omnes bestias agri et omnes bestias
suam, propria commoda singuli quaerenles, et unus- saltus ad devorandum
omnes, quibus vchementer
quisque ad avaritiam suam declinavit deprimousque
ad novissimum eorum,,et sic declinantes dixerunt iraseitur, quia justo peimittit judicio, ut unheisa
sseculi vilia, el omnia paganitalis flagilia in non-
ad iuvicem.
nullos, qui Ghrisliani dicuntur, irruaiu, quatenus
. Venite sumamus vinum, el impleamur ebrie- moie saecularium
atque gentdium vivant. Jloe enim
tale, et sicut ibeiie nobis est hodie, sic et cras erit est quod ait: « Nunc oslendam vobis, quid ego
et-multo amplius. J faciam vinese meae, auferam sepem ejus, et erit iu
Nescierunt enim saluritatem, nec praeterita voiu- conculcatiouem, diruam maceriam ejus, et eiil in
ptaiu satiantur, sed futuras delicias parant mullo direptionerii (Supra v, 5). »
majores, quam quibus usi prius "fueranl. Talibus Idcivco aulem facile devoratur populus sive grex
namque delectabantur sacerdotes Judseorum, et isle, quia « speculatores ejus cseci omnes nescie-
talibus vacare volunE. « Amant enim primos recu- runt, et universi canes ejus muli sunt non valentes
bilus in ccenis, et primas cathedras in synagogis latrare (Supra LVI,10). Hoc enini de meptis et re-
(Malth. xxin, 16). » Unde non solum corporeo, sed pfobis solummodo sacerdotibus dicilur, qui etiam
et spiritali vino, id est mundana cupiditate el desi- merccnarii vocanlur. ltaque speculalores vinea. vel
derio inauis glorise se debriant.- Spiritaliler enim domus Domini sunl caeciet nescientes, quia sacer-
est ebrius, qui a sensu ralionis est aiienus. Cohor- doles quidem abundani in populo Dei, sed vix et
lantur ergo se hujtismodi vinum de die in diem omnibus illis quisquam invenitur, qui venienles
sumere, atque impleri ebrietate, dum sensum recti- tentationes prsevidere sciat, et subjectis annuiitlare.
tudinis-et sibilpsis invicem depra\ant, alque hoc El ijisi sunt canes muli non valenles lahaie, quia
sibi exemplum vicissim tradunt, ut velint ambulare qui gregem custodire debebant, et lupos abigere et
iu stolis, et "ament salutationes in foro, et devorent latrare pro Domino, conticueiunt, eo quod non lia-
COIIDS \iduarurn, simulantes longam oralionem buerinl prsedicationis scientiam. Sed, elsi doclus
(Matlh. vii, 14). Talia enim cupere quid est aliud quispiam eoium in Scripturis fueril, obsistit eiper-
quam ebrieias mei.tis? Sequitur: versitas propriie actlonis, ne libere loqui valeat
5i7 COMMENT.IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. VII.- SiS
bona, quae novit, et contra besliarum adventum, A « Quidnain, quseso, te esse exislimas, quod boni
id est contra impugnationes vitiorum latrare. quique subtrabuntur, et qui vivere ad mullorum
Ipsi sunt « videntes vana, dormientes et amantes sediflcationem poterant, aut penitus inveniri-ne-
somnia (ibid.). » Vana enim sunt omnia temporalia, queunl, aut certe omnino rarescunt ?» Ad quem
quoniam citius evanescunt, et ad nihilum tendunt. Gregorius : « Malitia reroanentium meretur, ut lii
Unde scriplum esl: « Vanitas vanitatum et omnia qui prodesse poteranf, fesline subtrahanlur. Et
\anilas (Eccle. 1, 2). > Vident ergo mali specula- cum mundi finis appropinqual, electi lollunlur, ne
lores vana el ignavi canes. Unde et dormiunt ipsi deleriora videant. Hinc etenim scripium est : « Ape-
in hoc sseculo, nee ad divina mysteria vel ad cuslo- rite, ul exeant qui conculcent eam, tollite de via
diani gregis oculos suos aperiunt, sed somnia dili- lapides (Jer. L, 26). »jQuo ergo mundi finis urget, eo
genies, id est ea quae in prsesenli vita velut in som- necesse est, ut vivi lapides ad aedificiumcceleslecolli-
nis habentur, non possunt famelicam ingluviem gantur, quatenus Jerusalem nostra inmensuram suse
suam salurare: De talibus enim dormienlibus et omnes constructioiiis^excrescaLNec tamen ilaelectos
saturari nescientibus supradictum est, quia « sicut subtrahi credimus, ut solummodo. perversi rema-
somniat csuriens, et comedit, cum autem fuerit neant, quia nunquam peecatores ad lamentum poe-
cxperectus, vacua est auima ejus, et sicut somnial B nitentiae redirent, si nulla -essenrbonorum exempla,
sitiens et bibit, et postquam fuerit expergefactus, quse eorum menlem traherent.» Ubiautemnemo est,
lassus adhuc sitit, et anima ejus vacua est: sicerit qui eos imitetur, ibi sublrahi cilius de medjo malo-
multitudo omnium, qui dimicaverunt conlra montem rum non immerilo creduntmvllanc enim causam
Sion '(Supra xxix, 8). » Nam>inutiles sacerdotes subtraclionis eorum ostendit propheta dicens :
diniicaut contra montem Sion, quia religionem Ec- « Justus perit, ct nemo est, qui recogitet in corde
clesiae moribus impugnant-et operibus, atque bonos suo : et viri misericordise colliguntur, quia non est
insequuntur. Amant ergo somnia, id est honoves et qui intelligat. » Iniqui ergo dum sola lemporalia
divitias hujus sseculi. Omnis enim potentia mundi appetunt, et quse bona electosjn a.lermim maneant,
liujus et gloria somnium esl non veritas. Et come- scire contemnunt, dum justorum afflictionem con-
dunt, quia bonis temporalibus delectantur. Sed spiciunt, et quse sit affliclionis retributio, non agno-
nesciunt saturilatem, vquiamundanse opes nunquam scunl, actionis suse pedem in profundum porrigunt,
possunt iiumanse menlis inopiam explere. quia aluce infelligentise spontesua oculos claudunt.
Vel ideo saluritatem nescire dicuntur, ul insalia- \A facie enim malitiae colleetus est justus, quia ra-
bilis eoTumavarilia demonstvetur ; quoniam, sicut r ptus est, ne malitia mutaret intellectum iliius, aut
< impudentissimi canes > devorare semper bona quae ne fictio deciperet animam ejus. Veniat iiaque pax
sihi dentur, quserunt. Et lam indoctus est grex justo properanter de medio iniquitatum educto, ut
populi Chrislianorum, ut ipsi pastores ignorent in- requiescat in cubili sno, id, est in mansione sibi
telligentiam. Vix enim pastor Ecclesise jam inveniri a Deo parata, qui tortitudinem humanae pravi-
potest, qui Scriplurarum sanctarum intelligenliam tatis non est secutus, sed ambulavil in directione
habebat, sed « omnes in vjam suain declinaverunt sua.
et unusquisque ad-avaritiam suam (Supra LVI,11). > VERS.5. — « Vos autem, > qui de eo recogitare
« Xlnines enim, quse sua sunt, quserunt, non quse non vultis, « accedite huc» ad judicium, ut, quod
Jesu Christi (PhUipp. n, 21). » Quia enim a via
justum est, recipiatis, o filii auguratricis, ac semen
Dei declinaiites suas semitas sunf seculi, propterea adulteri et fornicarise. »
ardent avaritia. Et hoc faciunt a summo pontifice
Auguratrix enim erat plebs, cuifPauIus„dicebal :
usque ad uovissimum prsepositum Ecclesise. Adhor-
« Quomodo converlimini iterum ad infirma et egena
lantur etiam se ad in\icem sumere vinum mundanae
elementa, quibus denuo servire vuitis ? Dies obser-
ciipidilalis, et inebriari exlerioribus curis, ut de
et interioribus non contra vatis et rnenses et lempora et annos (Galat. iv, 9). »
spiritalibus cogitenl. Quo ^ Erat et fornicaria, quse post fidem in errores decli-
in Proveibiis dicitur : <Noli regibus dare vinum,
iiullum secretum ubi ebrietas navit. Quse et perversis dogmatibus suis filios genuit
quia esl, regnat (Prov.
nequissimos, id est hsereticos ex patre adullero, id
»
5.XXI,4). Reges enim sunt rectores Ecclesise, qui
vinum bibere non ne muudanis est diabolo. Qulbus apte dicitur :
hujusmodi debenl,
soilicitudinibus inebriali secretum mentis amil- VERS.i. — « Super quem lusistis, super quem
tant. dilatastis os, et ejecislis linguam. » <
Vel immoderata et frequenlia sacerdotum convivia Luserunt quippe super Dominum, quem ignora-
denotanlur hoc loco, qui percutiunt conservos, et bant haerelici, et dilataverunt os suum, ejecerunt-
manducant, et bibunt eum ebriosis. Sed dum isti de que linguam, dum mullifarie blasphemarent eum,
die in diem magis magisque bibuut, et inebriantur, et insauirent dictis suis adversus eunf. Hoe quoque,
justus quilibet perit, id est in afflictione moritur; quod subditur, congruit illis.
el nemo ex islis est, qui recogitet, ex eo in corde suo, « Nunquid^non vos lilii scelesti, semen men-
ut sdoriam ejus mente -pertraclans vias ejus imitari dax? . ' , ^-
velit. Petrus ad Gregorium (Dial. lib. m, c. 37): VXRS.5. —« Qui consolamini in diis subter omne
519 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 5*0
lignum frondosum, immolantes parvulos in torrenti-. A Et iuxta \irum suum se discooperiens adulterum
bus subler cminentes petvas ? » suscipil, quia cum -sit Christo legilime conjuncta,
Sceiesti cnirc sunt, qui mortes animarum quotidie aditum mentis sua. diabolo pandil. Unde Paulus :
< Nolile locum dare diabolo (Ephes. iv, 27). > Se-
operantur. Semen mendax sunt, qui se Chrislianos
falentur, sed ab omni Christianilate degenerant. Sed quitur :
« Dilatasli cubiletuum, pepigisti fcedus cum eis. >
qui sunt dii eoium, nisi errores, quibus illi ser-
viunt? Alterius vero naturse cst lignum, quod uber- Cubile cordis sui dilatat anima, qua. Christum si-
tate fertile est; alterius quod tantum abundat fronde mul el diabolum vult in mente sua recipeic. Sed
Ibliorum. In nemoribus et lucis nemo plantat ficum, hoc nullatenus -fieri potest. t Coangustalum est
nemo vineam,nemoferliles arbores,sedoblectatione. enim stvatum, ita ut alter decidat (supra. xwin,
tamum ligna frondenlia. Tales sunt hseresiarchse, 20). » Fwdus quoque paciscitur cum da.monibus,
qui orationem suam verborum decore componunt, quando suggestionibus eorum semper consentirc de-
ut non converlant audientes a viliis„sed delectent. cernif. Sequilur :
< Dilexisti slratum eoram manu aperta. >
0_ul ergo se subdiderunt hseresiarchis, ut ervoves
eorum eolerent, hi consolanturin] diis subler omne Sltalum eornmdiligil anima aperla manu, quando
et eisdem diis suis " cum eis moechari desiderans actionem suam illis
lignum frondosum. Qui parvulos
immolant, dum simplices etinfirmos spiritaliter ex- pandit, ut ad se libentius ingrediantur, non exspe-
siinguunt, ut suis erroribus applicentur. clans, ul illi prius ei mala suggerant: sed omnem
eorum praeveniens malis actibus, et
-Quid autem nomine lorrentium nisi rapidus flu- suggestiouem sic eovum suggesliones pavata suscipere non jam in
ctus eloquentia. eorum designatur? El quid per emi-
suo erubescens, nec fornicationis suae luv-
nentes pelras nisi vel poleslates sa.culi hujus, vel peccato
hceresiarcha. ? In torrentis pitujinem abscondens sed tota libeitate peccans.
prsedicli parlibus ergo
Sequitur:
panulos immolant subler emincntes pelras dum insi- VERS.9. — « Et ornasti le regio unguento, et
pientium animas per facundiam suam iuterliciunt multiplicasti pigmenla tua. t
trahendo in errorem, protegenfibus se mundanis
Unguento regio se ornat, ut amaloribus suis pla-
potestalibus, vel errorum inventoribus auclorita- ceat, quia ex eo, quod ehrismale sanclo ungitur, a
tem sibi pra.bentibus. Deinde sceleratse illi plebi di-
nialignis spirilibus avidius corrumpitur. Et pigmenla
citur : sua multiplicat, dum varios odores et mulliplices
VERS.6. — « In partibus lorrentis pars tua; hsec delectaliones facit. Sequitur :-
est sors lua.„» «Misisti legatos tuos procul, et humiliala es usque
Nam quia torrens inlelligitur impetuosus excur- ad inferos. »
sus haereticse diserlitudinis, in parlibus torrentis Legalos mitlit procul ad amatores suos, dum sua.
pars ejus esl, quia elegit in doclrina hsereticorum pravilatis famam longe porrigens malignos ad se
manere. Et haic est sors ejus,qm&jam a sorte Calholi- spiritus invilat. El humiliatur usque ad inferos, dum
corum separala est et analheraatizata. Quae et liba- mens ejus usque. adeo inclinatur, ut in mala volun-
men diis suis effundil, et sacrificium offert, dum in tale sit par daemonibus. Vel utique ad infeivs, per
sacrilegio missas celebiat, vel duni ea facit in oc- peccalum humiliatur, cum usque ad fineni vilaeprae-
jcullo, quse luvpe est ctiam dicere. Non enim sacri- senlis perseverat in malo. Unde et Job dicit: « Us-
ficium Deo offerunt haeretici, sed suis erroribus. que ad inferos peccatum illius (Jofc.xxiv, 19). >
JJnde et commotus ait : « Nunquid super his nou Peccalum quippe illius usque ad inferos est, qui
indignabor ? J Subaudi : omnibus, quse te fecisse peccare non desistit, donee in infernum descendat,
retuli. id est donec vilam lianc pessime finiat. Vel humi-
liata est usque ad inferos bsec fornicaria non ea Iiu-
VERS.7. — Posuit cubile suum isla meretrix su-
_ militate quae in laudem est, sed qua Amnon soro-
per monlem excelsum et sublimem, dum menlem J
rem ^uam Thamar humiliavit (II Reg. xm). ite-
suam delectabililer collocaret super quemlibet ela-
vera grandis est humilitas imo usque ad inferos,
tum principem hseresaeos, ut in ipso requiesceret.
de luce et culmine castilatis in tenebvas
Hsec contra eos dicta sunt, qui in haereses decli- prsecipitatio
imo in barathrum libidiuum praecipilari.
nanl. Deinde nequissimae multiludiui perversorum lupanaris,
:
hominum qui sunt in Ecclesia, vel unicuique tali Sequitur
animse congiuunt sequentia. Ait enim Dominus : YERS.10. — «In multitudine via. tuse laborasli,
non dixisti : Quiescam. » ,. 1
VERS.8. — « Post oslium et relro poslem posuisti In mulliludine vim suw laborat, dum graves susti
memoriale tuum, quia juxla me discooperuislL, et nel labores in variis evercet. Undc
actionibus, quas
suscepisti adulterum. » et per Salomonem dicitur, quia « Deus dedit pecca
Posl ostium cordis et retro poslem ejusdem inle- tori afflictionem et curam superfluam (Eccl. n, 26). i
rioris ostii ponil memoriale iniquitatis suse anima, Sed lamen dum mullipliciter laborat, non dicit:
quae licet foris perversas actiones deseruerit, intus Quiescam, quia nullis potesl laboribus frangi, ul a
tamen occullam malitiam in angulo cordis reservat. mundan's actionibus quiescere velit. Sequilur :
en COMMENT.IN ISAIAM LIBRt OCtO. — LIB. VII. m*
t Viam (186) manus luse invenisti, propterea non A . iler, declinate de semita, auferte offendicula de vla
rogasti.^» populi mei. >
VERS.II. — « Pro q«o sollicita timuisti, quia VERS.15. — < Quia ha.c dicit Dominus excelsus
menlita es, et mei non es recordala, neque cogila- el sublimis habitans aelernitalem ct sanctum nomert
sti in corde luo, quiaego tacens et quasi non videns, ejus in excelso, et in sanclo habitans, et cum con-
mei oblila es.» trito el humili spiritu, ut vivificet spiritum humi-
Vjnro manus, id esl viam operalionis suse invenit, lium, et vivifir.et cor contrilum. >
<juando ea quae vultagere, potesl. Et propterea YERS. 16. — « Non enim in sempiternum liti-
dum plenis horreis fiduciam habet in divitiis. rogare gabo, neque in finem irascar. >
Deum negligit, ideoqne sollicita meluit plurimos. « Dicam, iuquit: viam facile eleclis meis, o
pr_e-
Non enim potcsi dicere:«Domiuus milii adjulor est, dicatores. Prcebete illis iter, o infideles, qui voleba-
cgo despiciam inimicos meos (Psal. ctxxvn, 7). > tis viam -eorum ohslruere. Declinate de semila eo-
Vel de eo non rogai, pro quo sollicila incfuit, quia rum, o daemones, nec eis obsistatis in calle rectitu-
Iicet selernsemorlis supplicium formidel, non lamen dinis, quo gradiunlur. Aut ita : Viam facite illis, o
ex corde precalur, ut evadat iliud, dum a pravitali- angcli, prwbete eis iter, quo transeant, o d_smones,
bus suis converti recusat. Nam, quomodo faciem B id est fugite de itinere eeium. Declinule de semita,
suam ad Dominum in preclbus levare poteril, nisi o viliorum turbse, quse solebatis meritis eorum oc-
prius ea, de quihus ante illum eruhescere potest, currere, ut illi, qui praeibant et caecum increpabant.
abjeceiit? Menlilur enim, si se ovationem ad eum Et vos prsedicatores vel angeli « auferte offendicula
fundere simulat, quia nec eliam recordalur illius, de via populi mei (Luc. xvm, 59), > ut viam tecli-
donec in talibus perseverare non desislil. Neque co- tudinis absque scrupulo carpant offensionis, etfiat,
gilat, quia ille ntinc laceat, dum nos iniqueagimus: ut scriptum est: « Via juslorum absque offendi-
et quasi non videre ajstimatur, eo quod se vidisse culo (Prov. xv, 19). > Paulus omnino prsecaveve
non mox ostendit perculiens nos, dum adhuc judi- studuit, ne quod exemplum fralribus daret, unde
ciura differt, ut ad posuitentiam interim converla- scandalum offensionis sumi potuisset (I Cor. ix,
mur. Dc quo judicio subdilur: 12). Similiter et cseleri boni procuratores Ecclesia.
VERS.12. — « Ego annuntiabo justitiam luam, et fecerunt el faciunt.
opeia tuanon proderunt tibi. > Et ut Dominus populum suum crederetur sic ho-
VERS.15. — < Cum clamaveris, liberent te con- noraturus, addit: « Quia non in sempitenium liti-
gregali tui: omnes eos auferet" ventus, tollet " gabo, neque in finem irascar. > Quondam enim fre-
aura. > quenter litigabat per prophetas cum populo Judseo-
Annuntiabo, inquit, jus.i.iam tuam, quam tu se- rum increpans iniquitates eorum, et irascebatur cis
culaes, id estinjustitiam luain cunctis in die illa tradens eos iu manus hostium. Sed non in sempiter'
manifeslabo, et opera tua tibi tunc nil proderunt, in num Htigabit, nec usque in finem sseculi iratus est,
quibus nunc Jabores. Cum enim clamaveris ante ja- quia per donum gralia. medialoris finita esl jam ira
nuani tbalami cum fatuis virginibus dicens: « Do- et liligalio illa.
mine.Doinine aperinobis (Matth. xxv.ll), > liberent Excelsus autem et sublimis dicitur Deus, quia om-
le, si possunt, amatores tui, qui undique congre- nem sensum et intelleclum exsuperat. Educit enim
gahanlur ad fornicandum tecum. Sed tunc eos om- superessenlialis divinitas et verlium et intelleclum
nesauferet venlus tmbiiiis, elinabyssum prsecipita- super omnia in obscuritatem, quia nequc no-
Lit. Hactenus multitudini pravorum Calholicorum men illius essentia. est, neque verbum, sed niinis
vel unicuique hujusmodi animse improperavil mala, exaltalur. Recte ilaque dicitur Deus excelsus et su-
quse agit; cl nunc de electorum populo subjungi- blimis. jEternilas vero definitur esse inlerminabilis
lur: viiaelota simul et perfecla possessio. Quod ex col-
« Qtiia autem fiduciam habet mei, hsereditabit j) ] lalione temporalium clarius liquebit. Nam quidquid
terram, el possidebit monlem sanctum meum. » vivit in temprire, id est prsesens, a praeteritis in fu-
Plebs quidem fornicaria, quse in amatoribus suis, tura procedit, nihilque est in tcmpore constilutum,
id est immundis spiritibus confisa est, peribu. Sed quod totum vitae suse spalium possit amplecti, sed
quicunque fiduciam Dei habel, ipse salvabitur. In crastinum quidem nondum apprehendit, hesternum
Deo enim confidil, quem conscientia bonorum ope- vero jam pcrdidit, in hodierna quoque vitanon am-
rum in spei fiducia confirmat. Unde Joamies: « Si plius momenlo vivit. Quod igilur temporis patilur
cor noslrum non reprehenderit nos, fiduciam habe- conditionem, licet illud sirul humana anima sine
mus ad Deum (/ Joan. iu, 21). » Oui ergo hanc fine vivat, nondum tamen tale est, ut aeternum esse
fiduciam habet, hasreditabit terram perpeluse slabi- credatur. Non enim totum simul, infiiiilselicet vitse,
litalis. firmsequequietis, et possidebil nwntem bealae spalium comprehendit, atque compleclilur, sed fu-
celsiludinis. Sequiiur : tuva nondum habuit, transacla jam non habel. Quod
YERS.14. — « Et dicam : Viam facite, prsebefe igitur interminabilis vitse lotam riiemttidinem pari-

(186) Alias, vitam.


PATROL. CLXXXI. ^ 17
$25 , HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 524
ler comprehendit ac possidet, cui neque futuri quid- A j iv, 7). » Qui etde spiritu humil_um,cmn se benigne
quam absit, neque prseteriti fluxerit, id est seternum vlvificare dixerat, adjungit:
esse, vel seternitatem jurc inhabitare perhibetur. VERS.17. — « Propter iniquitatem avaritis. ejus
IlaqueDeus vstemitatem habifat, quia esse ejus to- iratus sum, et percussi eum, abscondi (187) me ab
lum est, et semper est, nescilque mutabililatem eo, et indignatus sum : et abiit vagus in via cordis
quod neque eo_pitunquam,uequealiquaiido cessabil, sui. »
insuperabile quoddam ac sine fine exislentise pela- VERS.18. —«Vias (188) ejus vidi et dimisi eum,
gus, nullis terminis, nullisque limilibus circumda- et reddidi consolationes ipsi, el lugentibus ejus. »
tum, omnem supergrediens sensum, omne lempus; VERS.19. — « Creavi frucium (189) labiorum pa-
atque omnem naturam. cem ei, qui longe est, et qui prope, dii-.it Dominus,
Nomen quoque ejus sanclum est. Sancliias enim et sanavi eum. »
est, quantum-secundum nos dicendum, omni inqui- Iniquilas avarilias humani spiritus fuit, quia glo-
nalione libera et perfectissima et inconlaminalissi- riam sublimitalis in paradiso superbe cupivii, cum
ma puritas. Et ideo nomcn ejus sanclum dicitur, audisset a serpente : « Eritis sicut dii (Gen. m, 5).»
quia valdb superexcellentius quam intelligere mensi Iniquitas quippe avarilim fuit, quia dh initatem sibi
ulla possit, estineosupernaturalis munditise puri- B 1 inconcessam anibiil.Elprop.e.- hanciniquiiatem ira-
tas, ita ut omnes, qui in hoc ejus nomine credunt, tus est Dominus, el percussit eum, el abscondit se
purificet atque sanclificet. « Qui et in excelso el in ab eo, et indignatus est ei, et dimisit abire vagum in
sancto habitat, quia in principio erat Verbum, et; via cordis sui. Antea enim spiritus hominis tran-
Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum quilla menlis stabilitate fruebalur intenlus supernse
(Joan. i, 1). * Pater enim est excelsum et sanclum contemplalioni, sed post innumeris motibus fluxa
liabilaculum Filii sicut et Filius habitaeulum Patris. mutabililate substratus est. Nam cum slare animus
Ait enim : « Quia ego in Patre, et Paler in me est in semetipso nililur, a se ipso aliquo modo eliair.
(Joan. x, 58). > Similiter et Spiritus sanctus in Pa- nesciendo derivalur, et ab unaquaque re, cui inleii-
ire et Filio est. Sic igitur intelligamus, quod in ditur, fastidio impellente removelur. Sed dum ina-
excelso et in sancto Deus habitare dicitur, quia ipse niter cogitanda fastidit, docet, quod aliundependet,
sibi est excelsum et sanctum habitaculum, sicul et quiquolibetposilus,nonrequiescit. Ad illum quippe
ipse est aeteriiitas, qivam inhabilal. suspensus est, a quo creatus. Et quia ad Deum so-
Polest ct cor angelicorum spirituum intelligi hoc lum appetendum creatus est, omne autem quod in-
excelsum et sancium habitaculum, in quo ipse ha- fra appetit, minus esi, jure ei non sufficit, quidquid
bitat. Unde scriptum est: « Respice de sanctuario G * Deus non esl. Graviter ergo percussus est,
quia
tuo, el de excelso co_lorum habitaculo (Deul. xxvi, unum, quem sufficienter habere polerat, amisit, et
15). » Sed iste tam sublimis tam immensus non so- huc illucque per multa spargitur.
lum iu excelso babitat, sed et cu\n conlrito et ItumUi Percussit namque eum, ut dictum est, Dominus,
spiritu misericorditer habilare dignatur, et «juxla inlimam sanitatem ei auferens, et abscondit ub eo
est his, qui tvibulato sunl corde (Psal. xxxm, 19). > faciem suam prseclaram, pulchriludinem suae visio-
Qui propterea cum eontrilo et humili spiritu in ho- nis illi subtrabens. Qui repulsus ab intirois abiiifo-
mine habilat, ut gralia Spiritus sui vivificetspiritum ras vagus in via cordis sui sequendo concupiscentias
liumilium et cor conlrhorum, quia hlimilibus dat suas. Vias cogitalionum ejus vidit Doininus, quia
gratiam, et posniienles alque compunclos, qui per deserebat Invisibilia et appetebal visibilia, et justo
peccatum intrinsecus mortui fuerant, vivere facit, judicio dimisit eum secundum desideria cordis ejus.
et ad amorem suum magis ac magis aceendit. Hic Abiil vagus in via cordis sui, quia levi mobilitate
itaque tam magnus et ism excelsus alque tam beni- cogitationum ductus est. Grave autem consilium
gnus non in sempitemum liligabit, ut olim cum Sy- cordis omnem inconstauliam vagalionis expellit, ut
nagoga litigabat, sed resurgenle Christo et ad ccelos j ab iiitenlioiie Dei non jam leviter dissiliat, sed in
reverlente effundet de Spiritu suo super^ omnem eum fixaconstantia. gravitale consistal. Et quoniam
carnem, ut jam non litiget vel irascatur, sed omnia sunt animae, quse levi moiu nunc ista, nunc illa
per gratiam facial. Unde et subdit: desiderant, omnipolens Deus, quiaipsas le\es flu-
« Quia Spiritus a facie mea egredietur, et flatus ctuationes non leviter pensat, vagalionem cordis
ego faciam. » xelinquendo dijudicat. Sed, cum per graliam respi-
Spiiitus enimegressus est a facie Dominis qriando cit, vagam mentem in consilii slabilitate figil.Unde
venit Paracletus, quem discipulis Christus a Patre subdil :
misit Spivilum veritalis, qui a Palre procedit. Et El reduxieum, quia cumleves motus animsemi-
flatus fecit Dominus, quando spiritalia dona dedit sericordiler diguatur aspicere, hanc prolinus ad
kominihus. « Unicuiqiie enim nostrum data eslgra- conslantiae maturitalem formal. Itaque spiritum ho-
tia secuiidum mensuram donationis cjus (Ephes. minis ob superbiam Deus in initio perouliens dimi-
(187) Alias, Abscondi a te faciem meam, etc. (189) Alias, Fruclum labiotum pacem, pacem
(188) Alias, Vias et
ejus vidi, sanavi eum, etre- ei, e'tc.
duxi eutn, cl reddidi, etc.
fcaH COMMENT. 1N ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. VIII. . 526
sit vagum «i via cordis sui, ut amissa mentis sta- A t strorum ejicimus languores intimos, et sanitatem
liiiitatc vagis molibus per varia desideria longe ab interioris hominis recipimus. Hsec per Chrisli gra-
eo foras iret. Nam proplerea exivit ab eo, quia su- tiam in loto orbe facla sunt, et fiunt. Sed eleclis
perbus erat et visibilia sequebatur. Revertetur au- pacem assequentibus, videamus, quid de reprobis
tem, si bumiliatus confugerit intus ad protectio- dicatur. Sequitur:
nemillius,etappelierit eaquse inlus sunt.Elenim in- VERS.20. — « Impii aute.ni quasi mare fervens,
trare inlro appetereintima est, exire foris appetere. quod quiescere non potesl, redundant fluctus ejus
Reduxi, inquil, eum, el reddidi consolationes ipsi. in «onculcationem et lutum. >
Ut humililale regrederelur ad illud dulce solatium VERS.5.1.— « Non est oax impiis, dicit Domi-
vel secrelum animi, quod est sine amaritudine ma- nus. J
larum cogitationum. Hoc enim per donum gratiae hnpii sunt cjuasi mare fervens._quia sunt furore
factum est eis, qui Spirilum sanctum acceperunt. turbidi, rixis amari, elationis supeibia tumidi,
Revocavit ad se pius Dominus servum suum, redu- fraude, malitia obscuri, qui et rabie criidelilatis
xit fugilivum, condonavit poenitenti supererrore suo, ferventes contra bonos sseviunt, el redundant per-
consolatusque est dolentem dans ei Paracletum con- versorum operum fiuclibus in conculcationem et lu-
solatorum Spiritum. Lugenles vero ejus sunt, qui " lum. Conculcantur enim ab electis fluclus tribula-
spirilum suum deflebant aut deflent a Deo percus- tionum quas movent; et lutum est ininiunditia car-
sum. Quibus consolaiiones Dominus reddidit, sani- nalium operum, quse faciunt. Recte enim mare vo-
latem mentis per medelam sancti Spiritus refor- catur, sive mari comparatur amara inquietudo
mans eis. Creavil enim fruclum labiorum pacem, id meulis iniquorum, qui dum se vicissim" inimieiliis
est instituit, ut « ore confessio lieret ad salutem impetunt, quasi adversantes se inde collidunt. Recte
(Rom. x, 10). i Fructus quippe labiorum fructuosa mari, quod assidue fervet, assimilatur vita peiver-
confessio oris est. Qui scilicet fruclus est pax, quia sorum, quia dum procellosis actionibus eoncitatur,
dum coniitemur peccata nostra, vel Christum co- ab ilinere sapientise, quiete ac stabiiitate disjungi-
ram hominiDus, pacem cum Deo assequimur. lur. Unde pax eis esse denegatur, quia semper in
Et hsec pax « creata est ei, qui louge est, et qui cordibus suis turbulenli sunt et inquieti, secumque
prope (Ephes. n, 17), »id est Judaico et gentili po- eliam ssepe rixantes. Venit enim Salvator, ut essef,
pulo. Dicit enim Paulus de Christo gentibus:« Quia « in terra pax hominibus bonse voluntatis (Luc. n,
veniens evangelizavit pacem vobis, qui longe fuis- 14), > non-autein male\olis. Ideoque po3nilentibus
tis, el paeem his, qui prope (ibid.), >id est Judseis. r, creavit fruclum iabioium pacem. Sed non esl pax
Ubi vero creavil fructum labiorum pacem, sanavit impiis, quoniam bona volunlate carent. Hucusque
et spirilum humanum, quem percusserat, duni dis- voluminis hujus ttiensuram extendisse suflicit, ut
cors~essel, quia per confessionem peccatorum no- ad finem hujus operls in alio pertingamus.

JLIBER OCTAVUS.

CAHJT rvni. veret, die noctuque verbum Domini pra_dicare no__


VERS.1. — « Clama, no cesses, quasi tuba exalta cessavit, quid de illis fiet, qui vlx posl multos dies
vocem tuam, et annuntia populo meo scelera eo- commisso sibi gregi spiriialia pascuaprovident?
rum, et domui JacobpeccataBorum. > Debet etiam sicut tuba exaltare praedicator vocem
floc Dominus unieuique sacerdoti loquilur oslen^ j) suam, nta multis audiri possit, et omnium mentes
dens,quia praeposilusEcclesT-enullatenus fieri debet, ad spiritale bellum excitet. Delief sicut tuba vocem
nisi qui doctvinam verifatis incessanter promulgare exaltare, ut quomodo in flnem saeculi ad vocem tu-
valet. Nam prseconis oflicium suscipit, quisquis ad bse fiet Tesurrectio mortuorum, sic auditores prae-
sacerdotium accedit,nt ante advenlumjudicis, qui dicatoris a morte animse suscitentur. Debet annun-
Xerribiliter sequitur, ipsescilicet clamando gradia- tiare populo sceleta eorum, el domui Jacob peccata,
tur. Sacerdos ergo sl praedicationis est nescius, eorum, Id est ut mala Ecclesise, quae faeiunt, mani-
quam vocem clamoris daturus est praeco mutus? festet illis, et redarguat. Undc alibi Dominus mina-
Qui, etsi assidue prsedicaverit, vix quantum debet, tur-eis, dicens': « Si non annuntiaveris iniquo ini-
feddere poterit. Non enlmait Dominus: Clama post quitatem suam, sangulnem ejus de manu tua requi-
multos dies. Sed : Clama, ne cesses, ut incessanter ram (Ezech. in, 18). > Domus autem Jacob Ecclesia
insistat prsedicationi. Et Paulus discipulis ail : est, quia Christus, nt sciiptum esl, « regnabil iu
t Quoniam per triennium die ac nocte non cessa\i domo Jacob in seternum (Luc. i, 52). » Cur autem
cuin lacn mis monens unumquemque vestrum (Acl. populofidelium annuntianda sint peccaia eorum su_>-
xx 51). » Et si Apostolus, ul se apud Deum absol- ditur:
t.21 HERVEI BURGibOLENSIS MONACHI 128
VERS.2. — « Me etenim de die in diem quserunt, A . mor Sodomorum et Goniorrha.oi um rrH.IiipIicalus
ct scire vias mcas volunt: quasigens, qtisejuslitiam est (Gen, xvin, 20). » Vcl audilur in excelso ./«>.w
fece il (190). » noster, quanrio clair.orem peccali angeli ad Deum
De die in diem, ac si dicatur : Quotidie. Vel de die de nolis deferunl. Sed frustra jejuniis affligimur,
indiem, id est De luce in Iucein, de intelligenlia in quandiu clamor de nobis sursum auditur. Rursus
iateHigcntiain quserunt me. El volunt sciie vias ju- admonendi sunt abslinenles, ut absiinenliani suam
stitise, per quas ad me venianl, quasi gens, quw ju- et seinper siue immutatione ciislodianl, et imnquam
stiiiam fecerit. Qui enim jam ccepil facere juslitiam, hanc apud occultum juJicem eximise virtuiis cre-
ille diligentius debct inquireie \ias Dei, et qui mi- dant, ne foi lasse si magni meriti esse creditur. cor
nora, quae nosse potuit, opere complevil, debetma- in elalionem sublevetur. Unde subdilur :
jora cognoscere, in quibus proficia!.. Sequilur
• VERS. 5. — « Nunquid lale est jejunium, quod
Rogant mc judicia jusiitim, id est inlerrogant me, clegi, per diem affligere honiinem aniniain suam? >
at notificem illis judiaa jusitiw me_e, quibus alio- Sed ul acceplabile sit jejtinium dicitur iisferius :
rum actioncs approbo, et aliorum impiobo. Et ap- « Frange csurienti panem tuum, et egenos vagosque
propinquare Deo volunt merito bonse conversalionis induc in domum tuam (infra v, 7). » Qua in re pen-
dicentes : B sandum est, vii tns abslinentiae quam parva aspici-
VERS.5.— « Quarejejunavimus, » elc. Deus non tur, quse non ex \irlutibus aliis commendatur. Ad
aspicere dicitur, et non scire hoc quod non accipit, hoc-autem, quod dixeral : «Nunquid lale est j'ej°u-
nec ei gratum est. Qui quare jejunium eorum et nium, quod elegi ? suhnectil, diceus :
liumiliationem non aspexeiit, manifestal respondens «Nuiiquid conlorquere quasi circulum caput suum
illis : « Ecce in die jejunii veslri invenilur voluntas el saccum et cinereiu stcrnere ? »
vestra el oranes debitores vestros repelitis.» Contorquere quasi circulum caput dicil nimium m-
VERS.4. — « Ecce ad lites et conlenliones jejuna- clinare. Qui enim nimis caput humiliat, velul in
Jis, et percutitis pugno impie. » modum circuli se ipsum curvat. Sed ita capul in-
Hoc, inquit, reprehensibile invenitur in jejunio clinare, el jacere in sacco et cinere non commendat
vestro, quia dum jejunatis, perversam voluntatem jejunan.em nisi et opera pietatis feceril. Non enim
veslram sequi non omiltilis, cum non vestram, sed quserit Deus afliiclionem solam et humiIial°onein per
Bei volunlatem facere deberetis. Et omnes debitores injuriam corporis, ut instar circuli caput lorqueat,
teslros repeiitis. Qui debiloretn suuin hoc quod de- qui corpus ct colla subniitlal, nec ul sacco quis ve-
dit, repetit, nihil injustum agit. Sed dignum est, sliatur, et in cincre dormiat. Unde et subdituv :
^ « Nunquid istud vocavi jejunium el diem accepla-
quisquis se in poenilenlia macerat, eliam hoc sibi,
quod jusle compellt, interdicat. Sic enim nobis alfli- bilem Doinino?» ULi auicm Domimis jejuniuni,
ctis et po-iiilenlibus a Deo dimittitur, quod injuste quod ipse non approbat, oslendil : quod jejunium
egimus, si pro amore illius et hocquod nobis jusle sibi placeal manifeslat, dicens :
competit, relaxamus. Abstinenles sollicite semper VERS.6.—« Nonne hoc est magisjejuroum, qucd
aspicianl, ne dum gulse \itium fugiunt, acriora iis clegi ? Dissolve colligaliones impielatis, solve fasci-
vitia quasi ex virtule generenltir, ne cum carnem culos deprimenles : dimitte cos, qui confvacli sunt,
macerant, ad iinpalientiam erumpant, quia nulla est liberos, et omne oniis dirumpe. >
virlus, cum caro vincituv, si spirilus ab iia supera- SI quos in carecrem caplivos roillgasti, dissolve
tur. Ahquando aulem diim mens abslineniiiini ab eos, quia islae colligutiones sunt impietutis; eifatci-
ira se deprimit, hanc quasi peregrina veniens laeiilia cuios, quibus in capttone stios quibusdam ponderi-
corrumpit; et eo abstinentiae domum deperil quo se bus onerare. Vel colligationes isise ei fasciculi sunt
a spirilalibus viliis non custoJit. Unde rccte dici- chailarum fasc.culi, in quibus feneiatoium calum-
tur : «In diebus jejuniorum v_slrorum iiiveniunlur nia_conlinentur et opp/nnunliir pauperes sevealieno.
voluntates veslrae. > Et item : « Ecce ad lites et j) i Si quem etiam injusle sacerdos excommunicaveril,
contentiones jejunalis, et percutiiis pugno impie. > cerno ibi colligalioiiem impietatis. Si cui inipoila-
Voluntas quippe ad Iaetitiam perlinet: liles el pugnus bile oinis iinmoderatse poaitilenlia. imposuerit, video
ad iram. Incassum ergo per abslinentiam covpus at- ibi fasciculum deprimenlem. Si-cujus mentem impie-
teritur, si inordinatis dimissa molibus mens viliis tas coU'ga\erit, considcrj ibi collibalionem impieta-
dissipatur, si a pravis suis vohip.atiJsus aniuius non iis. Onines ergo luijiisiiiodi colligationes et fascicu-
jefrenalur, si jurgia non sopianiur. Unde et sub- los oportel solvi, ut jejuuium fiat acceptabile. Sed
dilur: et servi, qui semo coniracli sunl, dimittanlur jam
« Nolite jejunare sicut usque ad hanc diem, ut liberi, et omne onus dirumpatur ab eis. II.ec enim
audiatur in excelso clamor vesler. » omnia rebxare misericorditer dehet, qui conscien-
In excetso quippe auditur clamor noster quando tise suae vincula relava i divinitus quserit. El ul su-
nos apud Deum accusat perversilas actionum no- perna beneficia capiat, operetur, quod subdiliir: i
Slrarum. De cujusniodi clamore dictum esl: « Cla- i VERS. 7. — « Frange esurienti panem tuum, ef

190) Alias, fecerit, et judicium Deijui non dereliquerit.


523 COMMENT.1N ISAIAMLlBRl OCTO. - - LIB. VIH. S"0
egenos vagosque induc in domiim luam : cum vide- A A et lenebrm tum erunl sicut metidies, quia Dominup
ris nudum, operi eum, et carnem luam ne despe- « educet qtiasi lumen jusliliam tuam, el judiciuni
sceris. > tuum tanquam meridiem (Psal. xxxvi, 6). » Orieiur
Id esl carnem egentis proximi lui, quia tua est. in lenebris lux lua, quia in medio nalionis pravae ej.
VERS.8. — « Ttinc erumpel quasi mane lumen perversae lucebis sicul luminare in mundo. Et ,e-
iuum, et sanitas lua citius orietur, et anteibit fa- nebiw tuw erunl sicul meridies; « Fuistis euim ali-
ciem tuam justitia tua, et gloria Domini colliget quando tenebra., uunc autcm lux inDomino (Ephes.
ie. > v, 8). >
VERS.9. — « Tunc invocabis, et Dominus cxau- Vel appellalione tenebrarum dcsignari potest vita
diet, clamahis. eldicet: Ecce adsuni. » fulura, quia rcpvobi miltenlur in tenebras exlerio-
Tunc, inquit, quando hsec feceris, erumpet quasi res. Unde Domimis ait : « Me oportet operari opera
viane lumen iuum, quia mox culpa., quae cor tuiim ejus, qui misil me, donec dies est. Vcniet nox,'
obscurabat, discedet, et fulgor justitiae illustrabit quando nemo polest operari (Joan. iv, 4). > Diem
illud. Tunc erumpel quasi mane lumen tuum, quia quippe vitam praescnlem appellal, vel etiam se
tenebrte peccalorum le deserenl, et juslitia. luce ipsum in hac vita; lioelem veio spatium, quodhuie
"
fulgesces. Et cilius veniel sanitus animae luse, quae vitse succedit, quia lunc nemo valet operari. Orie-
in ppcralis languerat. El anteibh faciem luam jusli- iur crgo i'i lenebris lux lua, quia inillo sceculo vide-
tia tua, quoniam anle le prsemittes ad Deum bona bis lumen, quando peccatores lenebris eriuit invo*
opera tua, thesaurizans libi Ihesauros in ccelo, ac luti. El lenebrwlum sicut meridies erunl, quia clari'
deinde gloria Domini colliget te, cum audieris : « In- tate lucidissima circumdaberis.
tr_. m gaudium Domini lui (Malth. xxv, 25). » Vel: YERS.11. —« Et requiem dabit libi Dominus
« Percipite regnum (ibid. 54). » Cumque prsedicta Deus tuiis semper. >
pieiatis opera feceris, tunc invocabis, et Dominus Qui inlroducet le in requiem suam, ut cum eo
exaudiel, quia citius exaudifuv oratio, quam boni requiescas; et cum egressa fuentde corpore anima
operis meiitum adjuvat. Nam qui Deum jubentem iua, el implebit eam splendotibus seternse lucis, ct
non vult exaudire, quomodo Deus orantem exau- ossa lua libetabit de inlerixu et igne perpetuo in fine
d.e.'?Aiteiim : « Quid voeatis me, Domine, Domine, sseculi, quando corpus tuuin suscitabit, « et exsul-
et non facitis, quse dico ? » (Luc. vi, 46.) Qui ergo tabunt ossa humiliata (Psal. L, 10). > Sed quiii
prseeepta Domini libenler exaudit, id est facif, hujus inlerim per divinain gratiam assequeris, subditur :
preces Deus gratanler accipit, et clamaiiti in oia- f « Et cris quasi hortus irriguus, et sicut fons
tione respondet: Ecce adsum. Sequitur: aquarum, cujus non deficieiit aquse. » Eris quasi
« Si, abstulcris de medio lui catenam, et de- horlus irriguus, quia ccelestis gratise l ivulis pe.fus.us
sieris digitum extendere, et loqui, quod non prud- virtiitum flores et opera virentia semper habebis.
est. » El sicul fons aquaium indeficientium, dicei.le Domi-
VERS.10. — « Cum effuderis esurienti animara no : « Qui biberit ex aqua quam ego dabo ei, non
tuain, et animam afflictam repleveris . orietur in sitiet in seleriium, sed fiel in eo fons aqu_e salien-
tenebris lux tua, et tenebrse tuse erunt sicut meri- lis in vilam seternam (Joun. iv, 15). » Soquilur :
dies. > YERS. 12. — « Et sedi.ieabunlur in le deserlst
ln piimis enim debes auferre catenam de medio sa.culorum; fundamenta generalionis ct generatio-
tui, id esl de covde tuo, ut oniue vineulum pec- nis suscitabis. »
caii, quo 1 mentein iuam constringit, abjicias. Dis- Deserta smculorum sunt dicla el exempla pairtim
solve eni.n de corde tuo colligationes impietalis, antiquorum, qua. jam olim a sajcular,bus homini-
deinde soluto conscieiuise vinculo desine jam digi- busderelicta sunl. SeJ in ie mdificabuntur, cuin san-
tum exlendere, et loqui, quod non prodesl, et indisei- ctorum Palrum dicla el lacia iu sedilicio conversa-
plinalos moius el inutilia verba dimittas. In exten-. r. ] liouis tuse posueris. Fundamenla veio generalionis
sione enim digili et loculione, quse non prodest, el generationis propheta. sunt et apostoli. Unde di-
vaga et indisciplinala maiiuum et linguse noiatur cilur cvedentibus : « Qiio.«iamestis cives sanc.oruin
dissoluiio. Exleiior enim niotus indicat, quod nulla! el donieslici Dei soper.edificati super fu.idauieiiluin
ir.lerius Iioni consilii radice subsistat. Vel digitumi apostolorum et prophciarum (Ephes. n, 19». > Quse
extendit et loquilur, quod non prodest animae suse, scilicel fuiidanienia quodammodo jacent in infimis
qui singulos quasi digilo notans delrahit eis. ALlalat apud illos, qui ea negligunt, el prsecepla moresque
vero cordis catena, et composilis exteriorum mem- eorum in suis operibus non eUoIiunl. Sed tu ea _«-
brorum motibus, debes jam inservire virtulibussci- . scitabis in te ipso, quando m fabrica vitse luae ea
licel esurienii misericordiler effundereahimam luam,( eriges. Sequilur :
ut aiiimi compassione piis operibus foias effundasj « El vocaberis sedifieaiorsepium, avertens semi-
adjuvandoeum, in quibuseunque potueris, ex animo> las in quietem. >
et bona \oluntate, eta.flielam egentis animam be- jEdificator sepium vocaberis,quia srpes vitseasdi-
neficiis eleemosynarum replere. iieabis, eum desideria carnis coercens illicitas eo-
Et lunc onelut in lenebris vHse praesentis lux lua;,- rum via& obb.iiiJ.cris. Sepes circumdabis vines
S31 - IfERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 552
Dei, quse esfcanima tua vel Ecelesia, ut omnium be- Ajustitise et sanctilatis. Et non inveniaiur volunias
jstiarum in eam prohibeantur accessus. Et semitas tua, ut loquaris sermonem, sed in hoc frange volun-
avertes ire quieiem, cum saeculi actiones deserens tatem tuam, ut non ad ejus arbitrium loquaris,
tranquilla mente Deo soli servieris. Semitas avertes atque silentium amore religionis custodi, ne forle
in quielem, ut nequaquam ira Dei desseviat, sed pla- delinquas in lingua tua. Et cum ita vixeris, tunc
catus sit tibi Dominus, et omnes indignalionis ejus deleclaberis super Domino, quia his sanctse conver-
semitae conquiescant. Vel sepes sedificabis, et semi- sationis profectibus ad perfectam charilatem, quae
las avertes in quietem si amore religionis undique foras mittit timorem, pervenies, ut omnia haec j°am
libi aditus obstruxeris, ut jam foris per diversa va- non ex neeessitate, sed ex dilectione custodias, ut
gari desistas, el in loco tuo manens facias, quod in amore Dei requiescas.
scriptum est: . Vacate et videte, quoniam ego sum Et suslollam le supet altitudines tettm, ut omnia,
Deus (Psal. XLV,11). > Unde et subditur : qu«e apud homines alta sunt, .transcendas. Quasi
VERS.15. — « Si averteris a sabbato pedem tuum enim qusedam inferiora terrae sunt darona, contu-
facere voluntatem tuam in die sancto meo, et voca- meliae, egestas, abj°ectio, qua. ipsi quoque dilectores
veris sabbatum delicatum, et sanctum Domini glo- sseculi, dum per latse vise planitiem ambulant, vi-
riosum, et glorificaveris eum, dum non facis vias B tando calcare non cessanl. Altitudines vero terrw
tuas, et non rinvenitur voluntas tua, ut loquaris susit lucra rerum, blandimenla subditorum, divi-
sermonem. > tiarum abundantia, honor et sublimitas dignitatum.
YERS.14. —« Tunc delectaberis super Domino, et Quae quisquis per ima desideria adhuc incedit, eo
sustollam te super altitudines terrse, et cibabo te ipso alta aeslimat, quo magna putat. At si semel cor-
hsereditate Jacob patris lui.» in cceleslibusfigitur, mox, quam abj'ecta sint, [cer-
Sabbalum eleetorum est, ut aetiones sseculi fu- nitur, quse alta videbantur. Nam, sicutcummontem
giant, ne in eis involvantur peccato, sed liberi Deo quisque conscendit, eo paulisper csetera sublerja-
vacare valeant. Et hoc Sabbatum est Sanctus dies ceulia despicit, quo ad altiora amplius gressum len-
Domini, quia tranquilla vita religiosorum est sancta dit, ila qui in summis intentionem figere nitilur,
et clara eoram Deo. Ab hoc igitur Sabbato averte dum adnisu ipso nullam vitse praesentis gloriam esse
pedem iuum facere voluntatem luam in hoc die san- deprehendit, supet altitudines lerrw elevatur,- e.
cto Dei, ne foras ad actiones mundanas, ut volunta- quod prius in inflmis desideriis positus super sa
tem tuam facias, egrediaris, qui Deo intus vacare credidit, post ascendendo proficiens sibi subesse cct-.
elegisti, sed « a voluntalibus tuis avertere (JE.cc/.. gnoscit.
xvm 50), i) ne sanctae quietis sabbalum violes. Et G Et cibabo, inquit, te hwreditule Jacob Patris tu\t
voca Sabbatum delicatum el sanclum Domini glorio- quia coelestium contemplalione, satiaberis. Sicut,
sum, atque glorifica euni non faciens vias tuas. Delu quifidem babet, filius Abrahse yocabitur; ila qui
calum enim, id esl sublile debes vocare illud, ne Ju- supplantat vitia atque peccala (ilius Jacob dieilur, et
daieo sensu loquaris de co putans ab omni opere cujus quis virtutem imitatur, hujus quoque filius
illicilo cessandum, sed etiam ab omni appetitu mun- appellatur. Hwreditas autem Jacob patria illa beataj
danarum rerum. Tunc namque est delicalum Sabba- naansionis est, de qua per Ezechielem Dominus his,
lum, cum mens ab omni labore cupiditatum quie- qui mortui sunt, electis promitlit: t Ego^ aperiam
scit. Magna enim requies menlis est nil concupi- tumulos vestros, et educam vos, de sepulcris, popu-
scenlise ssecularis habere. Nam si ad terrena appe- lus meus, et inducam vos in terram Israel (Ezech.
tenda cor inhiat, tranquillum esse nullatenus "po- xxxvn, 12). » Cibatur ergo liwteditale Jacob, qui
test, quia vel non habita concupiscit ut habeat, vel mente patriam illam ingreditur et in contemplatione
illius pascilur. Sed tunc plenarie j°usti omnes in illa
adepta metuit ne amittat. Si vero semel in appetitu
coeleslium fortiter animus figitur, minus rerum tem-» haereditate pascentur, quando « veuient et recum-
coelo-
poralium perturbatione vevalur, quia velut in quo- bent cum Abraham et Isaac et Jacob in regiio
dam secreto quiescit, et strepitum mundi non sentit. rum (Matlh. vni, 11). » Ut autem hsec omnia
Ila ergo delicatum debes celebrare Sabbatum et san- vir Deo plenus auctoritate robusta firmarel, sub-
ctum Deuni, id esf Christum ejus voca gloriosum de- jecit?: (i Os enim Domini Iocutum est. » Neque
cantans noinen ejus; et glorifica eum, dum non facis enim a se ipso propheta dixit, sed Deo in se
vias tuas, id esl acliones proprias, ut qui vias actio- loquente cuncta prolulit. Ostenditque hactenus cui-
iiuro liiarum pro ejus amore reliquisti, uon sis otio- libetfidelium, quantum in virtutibus successum ha-
sus, scd eum in te ipso glorificare studeas, ul se- biturus sit, si totus ad religionem conversus toto
cundum legem diem sabbati sanctifices. Diem quip- corde justiliam sectari -studuerit. Post haecplebem
pe Sabbati sanclilicat, qui ab illicitis quiescit, el ea hanc carnalium, qu_e per suas nequitias a Deo
quae sancta sunt, agit. longe recessit, affatur, dicens :
El glorifica eum, id est diem Sabbati, dum non CAPUT LIX.
facis vias tuas, ut qui a tuis actionibus et propriae YERS. 1. — « Ecce non est abbreviata manusf
ntililatis operibus causa religionis quiescis, Sabba- Domini ut salvare nequeat, neque aggravafa est
tum Iiujus sanctse quielis glorifices dignis operibus auris ejus, ut non exaudiat. >
555 - COMMENT.IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. VIII. 554
VERS.2.—Sed iniquitates veslrse diviserunt inter A J Conceperunt laborem, quia graviler in corde suo
vos et Deum vestrum, et peccata vestra absconde- laboraveruut excogitantes, quomodo temporalia per
runt faciem ej°usa vobis, ne exaudiret. . fas et nefas acquirerenl, et caeteros anteirent. Et
Putant enim nonnulli homines Deum alterius vo- pepererunt iniquitatem proferendo inoperatione, quod
lunlatis vel poteiilise nunc esse, quam olim fuit, intus conceperant. Sequitur:
dum audiunt patres nostros citius in oratione exau- YERS.5. — « Ova aspidum ruperunt, et telas ara-
ditos, et se non exaudiri conspiciunt, patres de nesetexuerunt, qui comederitde ovis eorum, morie-
suis tribulationibus quantocius salvatos, vel ad tur;etquod confotum est, erumpel in regulum. »
seternam salutem perduclos, se autem a diuturnis Ova aspidum rumpuntur, quando malignorum
calamitatibus suis non salvari, neque perpetuam spirituum consilia, quse in cordibus pravorum la-
salutem posse adipisci. Quibus aple respondetur, ient, perversis operibus aperiuntur. Telas quoque
quia non est abbteviata manus Domini, ut salvate aranem texunt, quia pro hujus mundi concupiscen-
nequeat, sicut olim patres salvavit, ,si quis salvari tia temporalia quaelibet faciuut. Quse dum nulla sta-
dignus fuerit: Neque aggtavata est autis ejus, ut bilitate solidata sunt, aura procul^ dubio vitae
modo, sicut quondam, non exaudiat, si fuerit qui~ transeuntis pereunt. Bene aulem dieitup ; Qui co-
exaudiri mereatur. 1 mederit de ovis eorum morielur, quia qui immun-
B
< Sed iniquilates vestrse diviserunt inter vos, et dorum spirituum consilia recipit, vitam in se animaa
Deum vestrum.» Tollite ergo iniquitates de medio, occidit. Et quod confotum est, eiumpel inregulum,
et Deum vobis proximum ipsi fecistis. Idcirco enim quia consilium maligni spiritus, quod corde tegitur,
tam cito Deus aderat precibus sanclorum Patrum, ad posnam iniquitatum ni.tri.ur. Regulus namque
quia medius separans non erat inter eos et Deum. serpentium rex dicitur : reproborum capyl Anti-
« Et peecala vestra absconderunt faciem ejus a vo- christus. Quod ergo confotum fueril, in regulum
bis, ne cxaudiret.» Quia peecatorum tenebris ob- erumpit, quia qui in se nutrienda aspidum consilia
scuratum est cor vestrum, ne sereinim vultum bo- recipit, membrum iniqui capitis factus, in corpus
nitatis ef gratise ejus queat videre, et ab ipso,quod Antichristi acerescit. Sequitur :
pelieiit, obtinere. Sequitur : VERS.6. — « Telse eorum non erunlin vestimeu-
VERS.5. — « Manus enim vestrae pollutse sunt tum, neque operienlur operibus suis; opera eorum
sauguine, et digiti vestri iniquitale : labia vestra lo- hnililia, et opus iniquilaiis in manibus eorum. »
cuta sunt mendacium, et lingua vestra iniquitatem Telm eorum non erunl in vestimentum, quia ex his,
falur. > p, quse operantur, rion fiet indumentum animse. Neque
Idcireo non estis digni, ut exaudiamini, quia ma- operientur operibus suis, sed nudi remanebunt, e.
nus vesttm pollulw sunt humano sanguine, quem fu- confusione pleni. Nam quoiiiam selerna non quse-
dislis. Yel sanguine, id est peccato inquinatse sunt runt, bona temporalia cum tempore amiitunl; et
manus vestrae; et digili vestti qualibet iniquitate, ante iudicem nudi veniunt, quia vestein sibi bono-
quam operati estis; el labia vestra non solum otio- rum operum texere noluerunt. Si enim nos gpud -
gum sermonem. sedet mendac.tt?).protuleruut, quod Deum nostra opera quasi vestimenlum non tege-
est pejus, quia « os, quod mentitur, occidit animam rent, nequaquam voce angelica diceretur : «^Beatus
(Sap. i, 11). » Quomodo ergo exaudiri poterit de- qui vigilat, et custodil vestimenta sua, ne nudus
precalio oris, quod talia loqui consuevit, nisi prius ambulet, et ne videant turpitudinem ejus (Apoc.
poenitentiam egerit; adhuc autemde hujusmodi ho- xvi, 15). » Turpitudo enim nostra tunc cernitur,
minibus subditur: cum vita reprehensibilis ante juslorum oculos in
YERS,i. — c Non est, qui invocet jusl.tiam, nec judicio nequaquam boni operis tegmine velatur,
est qui judicet vere; sed confldunt in nihilo, et Non ergo operientur iniqui operibus suis, quoniam
loquunlur vauitates. » opera eorum sunt inutilia, dum pro teroporali vita
Non es. quisquaiu exhac multitudine pravorum, D ] faciunt omnia. Sequitur :
qui invocetjuslitiam, id esl in corde suo justificari VERS.7. — «Pedes eorum ad malum currunt et
precetur. llle enim, justiliam invocat, id est in se feslinanf, ut effundant sanguinem jnuocentem; co-
ipsum vocat, qui cor suum justilise liabitaculum gitaliones eorum cogitationes( inutiles, vaslitas et
idoneum parat, et jusliiiam a Deo postulal. Sed ne- contvitio in viis eorum.»
ino est in istis, qui hoc faciat. Nec esi qui judicet VERS.8. — « Viam pacis nescierunt, et non est
vere, quia falso mentis judicio aeternis temporalia judicium iu gressibus eoium, semitse eorum incur-
praeponunt. Sed confidunl in nihilo, id est in prse- vatse sunt eis : omnis, qui calcat in eas, ignorat
senti vita, in viribus suis, in equis, in armis et divi- pacem. »
tiis. Omnia enim hasc nihil sunt in comparatione Pcdes eorum ad malum currunl el festinant, quia
coslestium et aeternorum. Et loquunlur vanitates, properant ut aliorum bona rapiant. El sanguinem
quia laudant temporalia vel proferunt otiosa verba innocentem ejfundunt, quia illos injusle perimunt,
et inania. Sequitur : quorum substantias rapiunt. Cogilationes eorum
< Conceperunt laborem et pepererunt iniquita- inutiles, quia nil de setemis bonis, sed de transitoriis
tem.» assidue cogitant, et mala proximis in corde suo
"
555 HERVEIJBURGIDOLENSIS MONACHI S5S
machiiiantur. Vasiitas et contritio in viis eorum, A tis oculos, ad prsesentiam lucis elauserunt, et lumen
quia exercilibus congregatis regiones,. per quas respuentes tenebras elegerunt. Qui et subdunt: Pal-
transeulit, vastant el conterunt. * pavimns sieut casci parielem. Aperta enim miracula
Viam pacis nescierunt, quia quocunque pergunt, viderant, el adhuc eum quasi palpaules inquirebant,
aliorum facultales invadunt. Et non est judictum, cum dicerent: « Qtiousque animam noslram tollis?
in gressibtts eorum, quia indiscrete super bonos efc Si tu es Christus, dic nobis palam (Joan. x, 24). >
innoeentes irruunt sicut super malos vel sibi adver- Ecee miraculorura lux ante oeulos aderat, et lamen
sanles. Aut certe vastitas et coniritio in viis eorum in cordibus suis lenebras offendenies adhuc in-
est, quia dum turbulentas actiones incessanter inse- quirendo palpabant : Aperlam enim j'am jauuam
quuntur, omnis eorum requies tam intus quam foris lucis nolenles intrare credendo palpabant foris
vaslatur et conleritur. Viam pacis nescierunt, quia velut cseci parietem tentando. Unde et adjun-
Deo concordare in aetionibus suis non noverunt. gunt :
Ille cnim viam pacis sectalur, qui a veritatis itinere « lmpegimus meridie quasi in tenebris. > Dum
in viam scandali non derivatur. Unde per Zacha- enim divinse virtulis miracula cernerent et tamen
riam dicitur : < Ad dirigendos pedes noslros in viam d-5 ejus divinitate dubitarent, ... meridie tenebras
" passi sunt, quia visum in ipso veritalis lumiue
pacis (Luc. i, 79)J > Tunc enim gressus noslros ia per-
viam pacis dirigiraus, quando per illud actionis iter: diderunt. Insuper in catiginosis impingebant quasi
pergimus in quo ab auctoris nostr.i gratia non di- mortui, dum visu Cordis amisso offenderent in la-
scordamus. Sed reprobi viam pacis jiesciunt, quia pidem offensionis. Yel exspectaverunt splendoretn,
pravitate volunlaria caeeali callem reclitudinis, qui el ambulaverunt in tenebris, ila Scripturas sacras
divinse voluntati concordat, ignoj-ant. Etnonestju- quasi parietem ca?ci palpantes, verha tanlum ea-
dicium in gressibus eorum, quia in liis quse faciunt, rum, et folia, non fructum vel sensum, qui tenelur
examen diseretionis non habent. Gressus quippe eo- in lilteris, quaerentes. In lolo enim orbe solis justitise
rum actiones sunt, quibus innituntur, et quasi pas- spleudore rulilante illi morantur in lenebris el infide-
sibus promovenlur. Sed non esl judicium in gtessi- lilatis errore. Sed pro his male gestis subjunguul de
bus eorum, quoniam operationes suas examinare ne- luctu pcenitentise suae:
gligunt, dum suae voluntatis libilum sequentes, quod « Rugiemus quasi ursi omnes. et quasi columba.
sibi placet, faciutit sive bonum sive malum. Semitw meditantes gememus. > Ursus enim vehementis-
eorum incurvatm sunt eis, quoniam terrena semper et sime rugit, quando plangit; columba vero pro cantu
infima sequuntur in operationibus, per quas ince-
Q semper gemere consuevit. Sic et isti ad praedica-
dunl. Omnis qui calcat per eas, ignotal pacem. Quia tionem Elise faciunt, et qui de cassa exspeetatione
« quicunque voluerit amicus esse hujus sseculi, ini- sua consequenler addunl : < Exspeclavimus jusli-
micus Dei conslituetur (Jacob., IV, 4). » Sequi- cium, et non est: salutem, et elongata est ~a no-
tur : bis. > Diuiissime enim in hac capfivitate sua
YERS.9. — « Propter hoc elongalum est a vobis exspectaverunt, ut Deus causam eorum judicans
judicium recti examinis. » libeiavet eos, sed frustra; el salutem ercptionis
« Animalis enim non percipitea, quse sunl spiri- su_e praestolati sunt, sed elongata est ab ^is. Et
tus Dei; spiritalis autem dijudicat omnia (1 Cor.vn, qnare judicium et salutem non invenerunt, osten-
14).,» — « Et non appreliendet vos justilia, » quam- dunt subdendo :
diu sic agetis, quia pvius relinquenda est iniquilas, YERS.12.— « Mul.iplicata. suut enim iniquitates
ut post tribualur vobis juslitia. Post hoc populus nostra. coram le, et peccata nostta responderunt
Judffiorum pcpnitentiam acturus „ inducilur, cum nobis. >
proiinus subdilur. Nam ex quo Christum amiserunl, semper iniqui-
« Eispecta\imus lucem, et ecce lenebrae : splen- ialesiniquitatihusaddiderunl.QuibusetrcspoHc/erH)!.
dorem, et in tenebris ambulavimus. » j} peccala sua, quia secundum quod merebanlur, rece-
YERS.10. — « Palpavimus sicut caeci parietem, perunt. Sequi.ur :
et quasi absque oculis allrectavimus; impegimus t Quia scelera nostra nobiscum,"et iniquivates no-
meridie quasi in tenebris, el in caliginosis quasi stras cognovimus. »
morlui. > VERS. 15. — « Peecare et mentiri conlra Domi-
VERS.11.— «[Rugiemus quasi nrsi omnes, et quasi num. >
columbae meditanles gememus. > Ideo mulliplicalm sunt iniquiiates eorum, quia
Nam quia Redemptoris advenlum diutius exspeeta- scelera ipsorum sunt cum eis. Scelera vero eorum
verunt, sed in adventu ejus tenebtas infidelifatis in- cum eis sunt, quia Christum, qui suo sanguine pec-
currerunt, recte janiTesipiscentes dicunt: < Exspe- cata solus lavit, amiserunt. « Impossibile est enim
ctavimus lucem, et ecce tenebrse : splendorem, et sanguine hircorum et taurorum auferri peecata
in tenebris ambulavimus. > Ohristus enim lux est (Hebr. XIH, 4). > Qui et peccaverunt, et mentiti
mundi, et splendor paternse gloriae. Quem isti ven- sunt contra Dominum, quando falsis criminationi-
lurum prophetando sustinueriiiu, sed venientem bus accusaverunt eum, et occidi fecerunt. Se-
uoii cognoverunt, et quos ad spem aperuerunt men- quitur :
$37 COMMENT.IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. VIII. 538
« Et aversi sumus, ne iremus post tergum Dei A. < omnes declinaverunt, simul inutiles facti sunt,
nostii, ut loqueremur calumniam et transgressio- non est qui faciat bonum, non est usque ad unum
nem. > \ (Psal. xni, 5). Unde et non est, 17«!occurrat Deo,
Aversi sunt, ne irent posl tergum Dei sui, quia quia 11011est inler eos jusius quisquam, qui divi-
Christum sequi iioluerunl in gralia evangelicae no- nam iram obj'eolu suae inlercessionis ab illo populo
vilalis, sed locuti sunt calumniam et transgressio- dignus sit averlere. Aporiari vero lahorare est, wl
nem, dicentes : « Non est hic homo a Deo, qui ' anguslia. i shealligi, quia poros \ocamus foramina
Sabbatum non ctibtodil (Joan. ix, 16). > Wl: « Ecce cuiis, quibus sudor egveditur. Vidit ergo Deus, quia
homo vorax et potator vini, amicus piiblicauonim in Judseis _ioiiest lir; et aporiatns esl, i.I e_-l lalo-.
et peccatorum (Matth. xi,19), > et his similia. Sed ravit; quia non esl, qui sibi occurrat. Quasi euim
et illi aversi sunl, ne irent post terguni Dei sui, de labor et afflictio grandis esl Deo, quando nullus
quibus Joannes refert, quia « mulli discipulorum orando animadversioni ejus obvial. Yel, skut di-
ejus abierunl retro, et jam non cuni illo anibula- ctum est anle nos, aporia esl conteinpttis vel pri-
liant (Joan. vi, 67). > Locuti sunt calumniam et vatio. Unde Aposloltis: < Aporiamur, inquit, sed
transgressionem, quia cuin audissenl de corpore et 11011 desiituimur (II Cor. iv, 8), id est coiilemni-
sanguine ejus comedendo el bibendo, dixerunt : II mur, et tanquam propriis lticris privamur. Pbrion
c Durus est hic sermo, quis potest eum audire? enim Gnece, Laline lucrum dicitur. Hinc aporiari
(ibid.) » Sequitur : dicimus coiilemni, ^t a propriis lucib privari; Deus
< Concepimus et loeuti sumus de corde nostro eiiim aporialus est, id esl animarum lucia de Juctas
verba mendacii. > ami.,1., quia non esl, qui occuttui irse ejus, et con-
Dum Salvalorem accusare qusererent, multa verba temniltir ah eis. Sequilur :
mendacii conceperunt el loculi sunt, et hoc fece- « Et salvavit sibi brachium suum, et j'uslitia cjus
runt de corde suo. « De corde enim exeunt cogi- ipsa confirmavit eum. > '
tationes malae, homicidia, adulteria (Malth. XY, Salvavit sibi btachium, id est resuscitavil sibi
19). » Vel conceperunt de corde et locuti sunt men- Chrislum suum; el justilia ejus,qua.m haLel conlra _
dacia eonlemnentes legera Dei, et sequentes tra- Judaeos, ipsa confitmavit eum a.iversus eos. ,Vel
ditiones, quas in suo corde simulaverunt. Se- justitta ejus, id est justilia Cluisti ipsa confir-
quitur : • mavit eum in regno. Unde ait Palri : « Me au.em
YERS.14. — < Et conversum est retrorsum j'udi- propter innocenliam stiscepisti, et confirmasti me
cium, et justilia Ionge stetit, 'quia corruit in platea _ in conspectu luo in aeternum (Psat. XL, 15), >
veritas, et sequilas non potuit ingredi. > Sed hsec de malis Catholicis libet intueri. Aiunt -
YERS.15.— « Et facla est veritas in oblivionem, enim :
ef qui recessil a malo, praedaepatuit. > « Exspeclaviraus lumen, et ecce tenebra.: splen-
Cunversumesl retrorsum judicium, quia principes doreni, et in lenebris ambulavimus. > Plerumque
sacerdolum ac scribae et seniores, qui juste judicare enim pravi homines, dum per illicitas actiones quae-
deberent, sine judicio condemriaverunt Christum runt assequi splendorem prosperilalis et honoris,
reum esse morlis. El omnis tunc juslitialonge sletit inveniunt tenebtas tvibulationis el conftisionis. jQui
ab cis, cum per invidiam traderent eum. Cottuit et subjiciunl : « Palpavimus sicul cseci parielem. >
euim verilas in platea, quae erat anle prsetorium Palpant enim pervevsi patietem ut cmci, quia saepe
Pilali. In hac igilur platea corruit verilas, ubi re- in proximis. dum bona opera conspiciunt, si qua
guavit Judseorum sola pervers.las. Mquitas illuc mala laleaiit, investigant; et sollicilis inquisitioni-
ingredi non poluit, quia perfidia Judaeorum nequa- bus lahorant, si quid forte, quod accusare possint,
quam imiocentem sed reum dimitti, quaesivit. Et invenianl. Sana quidem membva conspiciunt, sed
exinde facla est Judseis verilas in oblivionem, et clausis oculis covdis vulnus palpantes quse.util. Et
populus credentium, qui recessit a malo periidise rj impingunt meridie quasi in tenebris, quia dies boni
eorum, patuit prmdw violentorum. Unde el laudari opevis clavet exterius, sel illi qui li\ovis sui ler.e-
meru.l ab Aposlolo dicenle : « Rapinam bonorum bras intus loleranl, in luce quasi in nocte olfen-
vestrorum cum gaudio suscepis:is cognoscenles dunt, quia dum bonum, quod vident accusare ne-
vos habere melio:em et manentem substantiam queunt, nialum, quod non vident, ad accusalionem
(Hebr. x, 54). » Sequitur : quaerunt; elquia hoc invenire nequeunt, in metidie
« Et vidit Dominus, et malum apparuit iu oculis boni operis otfendenles impingunt. Et in caliginosis
ejus. quia non est judicium. > obettant quasi mottui, quia tenebris su.s ci.cuindati,
Displicuit ideo, quia judicium non est apud Ju- quo se magis verfere debeant, nesciuiit, quoniam
dseos, dum Salvatorem injuste condemnant, vel in dileclionis vilani perdiderunt. « Nam qui odit lia-
cseteris qusedeinceps faciunt. Sequitur : tremsuum, in tenebiis ambulat, et nescil quoeat;
VERS.16. — « Et vidii Deus, quia non est vir; el quoniam tenebrse obcsecaverunl oculos ejus (Joan.
aporiatus est, quia non est, qui occurrat. > 11, H). > — < Et qui non dihgit, manel in morle
Noh estvit in Judaeis, id esl probus et viriliter (Joan. III, 14). » Sed quia et istos nonnuiiquatn
jtgens, sed omnes sun, \ulgares et amentes, quia divina pieias nt mala sna defleant, respicit, recte
•S59 HERVEI RURGIDGLENSIS MONACHI _ 540
subjungunt. « Rugiemus quasi ursi omnes, et quasi A^arcendum,
jS sed ultionem de eis justam sumeret.
columbse meditantes gememus. » Sequitur:
Rursum quia diuturnis affliclionibus ob iniquila- VERS.17. — « Indutus est j'ustitia ut lorica, et
les suas plerumque deprimuntur, « Exspectavimus, galca salutis in capite ejus : indutus est veslimenlis
inqu;t, judicium, etnon est: salutem, et elongala ullionis, et opertus est quasi pallio zeli. »
est a nobis. Mulliplicatse sunt enim iniquitates co- YERS.18. — « Sicut ad vindiclam quasi ad re-
ram fe, et peccata noslra responderunt nobis. » Ex- tributionem indignationis Iiostibus suis _ el vicissi-
spectanf enim judicium ereplionis suse, el non est : tudinem inimicis suis. »
salutem liberationis, et elongabitur ab eis, quoniam Si prsedictus sermo fuit de Filio, ul diceretur,
peccata stia responderunl eis afflictiones istas pro- quia brachium suum, id est Filius salvavil sa_>.,quos
miitendo et reddendo. Qui adhuc confitentur, di- voluit; consequenter nunc dicilur, quia ipse Filius
centes : < Quia scelera nostra nobiscum, et iniqui- ad j°udtcium veniens indulus est justitia ul lorica, ut
tates nostras cognorimus, peceare et mentiri contra suos expugnet adversarios, quia undique circum-
Dominum. » Scelera namque eorum cum eis stmt, dalus et munilus apparet justilia, cum anulla parle
quia veniam non merenlur. Peccant enim assidue, possit inj°uslus ostendi, ut cujusquam querelis va-
ef frequenter mentiuntur conlra Dominum falso ju- B 1 leat in aliquo feriri. Pateret enim ictibus querela^
rantes in nomine Domini. Sequitur : rum eorum, qui pereunt. si ipse in aliqua parle ri-
< Et aversi sumus, ne iremus post tergum Dei deretur injuslus, ct peccatores ob injustitiam feri-
nostri, ut loqueremur calumniam, et tvansgressio- ret. Sed undique justus apparet, cum ait: « Quid
nem. » — « Qui dicit sein Chrislo manere, debet, est, quod debui ultra facere vinese meae, el non feei
sicut ille ambulavil, et ipse ambulare (IJoan.w, ei? (Supra v, 4.) » Juslilia ergo indutus esl, quia
6). > Sed falsi Christiamaver(uiUurpos/.erg.....I)e- omne quod debuit, fecit. Et bac justitia indutusest
mini, quia vestigia ejus usquein finem non sequun- ultorica, quia ila eum defendit piopria justitia, ut
tur, sed ad mundi concupisceiitias revertuntur. Lo- pugnatorem lorica. Nam idcirco tunc nullus eum
quuntur enim calumniam et transgressionem, dum potest lsedere, quia nullus eum valet in aliquo in-
praepositos suos mandata divina transgredi calum- justum demonslrare. Et gatea salutis in capile ejus,
iiantur. Unde et suhdunt : < Concepimus et locuti quia desuper a Deo protegitur. Indutus est vesti-
fcKmusde corde nostro verba mendacii. .Concipiunl mentis ullionis, et opertns quusi pallio xeli, quia in
«nim ssepius, et locaiuntur de corde suo verbamen- tali habitu demonstratur forinsecus, ut cunctis
dacii etiam contra bonos. ostendal se habere zelum indignalionis, et ullionem
Deinde : Conversum est retrorsum judicium, quia venisse sumere de hostibus suis, et malorum vicem
jam plerique homines potiora esse judicant carnalia reddere inimicis suis. Sequitur :
auam spiritalia, terrena quam ccelestia. E}justilia ( Insulis vicem reddet. »
longesteiit, quia procul eam a suis aclionibus re- YERS.19. — e Et timebunt, qui ab occidente,
puleruut. Platea vero nomen accepit a latitudine, nomen Domini; et qui ab oriente, gloriam ejus,
quia xlaroe, plates, Grsece latiludo dicitur. Et quid cum venerit quas» fluvius violenlus, quem Spiritus"
per plateam nisi qui lalam viam sseculi incedunf, Domini cogif.^»
designantur ? Corruit igitur in plateis verilas, quia VERS.20. — « Et venerit Sion Redemptor, et
dilectores sseculi calcanl verilatem, etattollunt fal- eis, qui redeunt ab iniquitate in Jacob dicit Domi-
sitatem. El wquitas no.ipotest hanc plaleam ingredi, nus. >
quam occupavit iniquitas. Et facta estveritas in obli- Non solum populo Judaeorum et cseteris, qui pro-
vionem, quia pene nemo est, qui veritatis memor pe sunt, sed et insulis genlium, qui procul sunt,
sit, sed omnes invieem mentiuntur sibi, ita ut nemo teddet ipse n.cc.ii justse retributionis. « Et timebunt
sciat, cui credere possit. Et qui recessit a malo, pa- bi, qui ab oecidente sunt, nomen Domini, etquiab
tuil prmdw, quia jam nemo est, qui innocenles con- D orlu solis gloriam ej'us, J quia « sicut fulgur exiit
tra Violentiam raptorum defendal, qui bona eorum ab oriente et paret usque in occidenfem; ita erit
ita diripiunt, ut nec monachis nec eremitis j'am adventus Filii hominis (Matth. xxiv, 27). » Yeniet
parcant. « Et vidit Dominus, et malum apparuit in enim Dominus quasi fluvius violenlus, guem Spirittts
oculis ej'us, quia non esl judicium. » Dum nemo Domini cogit. Quia sicut rapidus torrens trahit,
vulf suas acliones dijudicare, sed voluntatem suam quidquid apprehendit; ita vis animadversionis illius
unusquisque sequitur. omnes simul reprobos raptim in gehennam devol-
El vidit Deus, qui corda solus novit, quia non vet. Et idem veniet Sion, id est Ecclesiae Redem-
est vir in hoc populo carnalium; et aporiatus est, plor, el eis qui redeunt ab iniquitale in Jacob , id
id est laboravil, sive damna pertulil, quia non est, est qui poenilentiam agunt in populo Dei. Sequi-
qui occuttat ei pro plebe ista deprecans.' Et bta- tur :
chium sunm salvavit sibi, quia virtus sua, id est VERS.21. — <LHoc est fcedus meum cum eis,
virtus Dei etiam sine intermissione salvavit sibi, dicit Dominus. »
quos voluit. Et juslitia ejus ipsa confirmavil eum Hoc est fwdus meum cum eis, qui ab iniquitate
conlra cseteros, ut nulla pietale flecieretur ad rcdeunl, ut non pereant eum reprobis, sed veniai
541 COMMENT.1N ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. VIII. 542
eis sieut et juslis Redemptor in die judicii. Ad Siou A VERS.5 —_«Et ambulant gentes in lumine tuo, et
vero, id est ad Ecclesiam subditur : reges in splendore orlus tui. »
« Spiritus meus qui est in te, et verba mea, quse Gentesambulabuntiper viam recti tudinis etin lumine
posui in ore tuo, non recedent de ore tuo, et de Evangelii, quo tu illuminaris. Et in splendore ortus
ore seminis tui (191), dicit Dominus amodo etusque tui ambulabunt reges, id est apostoli, qui fulgorem
in sempiternum. » miraculorum Salvatoi is a princlpio viderunt, et exor-
Sanctus enim Spiritus, qui in Ecclesia justorum dium nascentis Ecclesiae. Regcs enim sunt apostoli,
est, nunquam recedet ab eis. Sic' quippe Salvator qui rectores populorum sunt constituti. Sequilur :
promisit discipulis : «Ego,inquit, rogabo Patvem, VLRS.4. —« Ldva in circuitu oculos tuos e) vide:
et alium Paracletum dabit vobis, ut maneat vobis- omncs isti congregati sunt, venerunt libi. >
. cum in seternum (Joan. xiv, 16). » Sed et verba Circumfer, inquit, oc«/os luos in universas orbis
veritatis qum Dominus posuit in ore ejus, non rece- partes, quia omnes isli, qui sunt in circuitu tuo, con-
denl de ore ej'us, et de ore seminis illius, id est eo- gregati sunt in ovile fldelium, et venerunt libi in
rum, quos in Christo Jesu per Evangelium genu- auxilium. Vel in die Pentecostes dici potuit primi-
erat, quia prsedicatio Ecclesiae non deliciet usque tivse Ecclesise, quia isti, qui de universo orbe ad
in finem sa_culi. Amodo, id est ex quo Spiritus est II diem feslum congregali sunt (Acf. n, 5), venerunt
datus, «t verba Dei posita sunt in ore Ecclesise, non tibi, quia sermonem apostolorum suscipiunt. Sequi-
deficient ea usque in sempiternum. tur :
Vel ad Isaiam dicitur : « Spiritus meus, qui est « Filii tui de longe venient, et fllisetuse de lalere
in le, et verba mea, quse posui in ore tuo, non de- surgent. » De longe, id est de magnis iniquitalibus
fibient de ore tuo, » nec de ore filiorum ac nepo- ut Jercmias admonet:« Qui fugistis gladium, venite,
tum tuorum, ut omnis per seriem generatio demon- nolite stare, recordamini procul Deum, et Jerusa-
stretur, quod scilicet gralia prophetarum in aposlo- lem ascendat super cor vestrum (Jer. u, 50). > Gla-
los veniat, et in eaeteros, qui de Israel crediderint. dium enim fugere est imminentem sentenliam futuri
Quod autem infert: Kmodo et usque in sempiler- judicii pcenitendo prsecavere. Sed quisquis hunc
num, juxta illud est: « Coelum et terra iransibunt, gladium fugit, non debet stare, sed ad Chrislum mc-
verba autem mea non praeteribunl (Matlh. xxiv, rito bonse aclionis festinanter propinquare.
55). i Sequitur: « Et filisetuae de latere surgent. »
De latere Redemploris in.cruce pro nobis vulnera-
CAPUT LX.
lo, quia infirmi plus de humanilate ac passione ej°us
VERS.1. — < Surge, illnminarc (192), quia ve- " profeclum capiupt, quaro de divinitale cseterisquc
nit lumen tuum,et gloria Domini super teortaest.» mysteriis. Unde talibus ait Apostolus : « Nihil me
Surge, inquit, tu Sion, id est Ecclesia, quia « ho- judicavi scireinter vps nisi Christum Jesum, ethunc
Ta estjam nos de somno surgere (Rom. xm, 11). » crucifixum (I Cor. n, 2). » Yel de latere, id estde
Et illuminare, quoniam tenebrae transierunt, et ve- proximo, de minoribus peccatis surgent filisetuse.
rum lumeu jam lucet. Illuminare ergo, quia venit Et notandum quod filii, id est robusti dicuntur,
lumen Dominus Jesus, qui ait: « Ego lux in mun- qui de longe veniunl, et filiw, id est imbecilles ani-
dum veni, ut omnis qui credit in me, in tenebris mae, quse de latere surgunt. Quia juxla sententiam
non maneat (Joan. xn, 46). > jEt gloriaDomini super Evangelicam ille debitor plus feneralorem « diligit,
te orla est; quia « Verbum caro factuni est, et ha- cui plus ab eo donatur : cui autem minus dimiltitur,
bitavil in nobis, el vidimus gloriam ejus, glo- minus diligit (Luc7vn, 47).» Aul de longe, id est de
riam quasi Unigenili a Palre (Joan. i, 14). > Se- remotis terris filii venturi dicuntur, et de lalere, id
quilur : esl de proximis regionibus surrecturse filiae.
VERS.2. — « Quia ecce tenebrse operient terram, YERS.5. — « Tunc videbis et afflues, et mirabi-
et caligo populos. » n tur, et dilatabitur cor tuum,*quando conversa fuerit
In die judieii tenebrm operient tettam, id est ter- ad te roultitudo maris, fortitudo Gentium venerit
renos homines, et caligo populos reproborum, quia tibi. >
veniet dies Domini, quia prope est dies nubis et Quando conversa fuerit ad te mullitudo maris ve.
turbinis. «Super te autem orietur Dominus, >id est saeeuli. Fortiludo genlium venerit tibi, ut omne quod
in splendore suo apparebit Dominus, sicut per Ma- in sseculo vel orbe terrarum est, tuum sit. Tunc vi-
lachiam promisit. « Orietur, inquit, limenlibus debis, quod earum conversione tibi promiseram; et
nomen meum sol justitise (Malach. lv, 2). > Etglo- afflues spiritalibus deliciis in modum fluminis inun-
ria ejus in te videbitut, « Cum venerit » juxta Apo- dantis : et mirabitur cot tuum super tanta rerum
stolum, « glorificari in sanclis suis , et admirabilis commutatione : et dilatabitut, cum videris eos ad
fleviin omnibus, qui crediderunt (IIThess. l, 10).» ^morem verilalis conversos. Sequitur :
Sed in principio, quid facicndum esset, subjun- YERS. 6. — « Inundatio camelorum operiet le,
gitur : ilromedarii Madian, el Epha. »
(191) Yulg., de ore luo el de ote seminis. (192_ Alias, illuminate Jetusalem, etc.
'
S43 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI Ui
Quid per cameios nisi tortuosae gentilium mentes A. cum umversa genlilifas ad (idem adducilur; et apo-
signautuv? Dromedarii quoque cameli sunt veloces. stoli ministrant ei atietes Nabaiolli, dum Judreos ad
Esl enim genus canielovuin minoris quidem nalurse, eam convevlunl. Et liaec pecora Cedar vel arietes
sed velocioris, unde el nomen acccpit. A/.OJI.;Dro- Naliaioth offeruntur Deo gratum serviliuni, M jest
mus enim Gra.ce cursus el vdocilas appellatuv. Cen- sacriliciuni in allari lidei. Nam placab.le allare Dei
tum etiim mjlliaria el amplius ferunl in ii.io die per- lides esl Jesu Christi quam ju\ia Apostoluin « pio-
gere. Madian v.ro dicit ir iniquilas. El quid per dro- posuil Deus propiiialionem per fidem in sanguine
meda ios Maiian nisi gentiles (ovtuosi liguraitlur ipsius (Rom. m, 25). _ In hoc aliai i offertur Deo
veloces iu cursii perversie aclionis? Epha quoque omnis populus electorum, dum « exhibcnt corpora
di solwus iiUerprela.il.-. El quis dissolulus eiat nisi sua hostiani \iven_em, sanctam, Deo placabilem
ganlil.s populus, qui nulla Iege vinciebalur, sed male (Rom. xn, 1) » Dumqiie mundtis oun.is a Chrislo
s bi dimlssus eivil? Dromedarii igituv Epha genliles convertilur, glorifical ipse domum majestutis su,p,
dicunt r, q li in illo po,.uh> uoxia liliertale dissolulo id est Ecclesiam suain. ChrisfiB eiiiin < tanquam
dis"urrebaiit va<jia 1 omnia mala , qua; volebanl. filius esl in domo sua, qu_edomus sumus nos (Hebr.
Innnd-ilio itaqui camelorum operuii Ecilesiam alque iii, 5). »
dfomedarii Madian et Epha, quia jam in hac plebe £B Pobsunius aulem arieles Nabaiplh, id est prophe-
fideliu.n non nisi conversa gentilitas cerniiur. Tanla tise specialiter aposlolos intelligere, de quil us olim
est enim mulliludo gent uin, qtii crediderunt ad Prophela dixerat : « Afferte Domino filios aviclum
coiiiparaliont-m illorum, qui de circumcis.one vene- (Psal xxvni, 1). > Et: « Holocausla medulhtta offe-
runt. De quilus a-Ihuc subditur : lam libi cum iucenso arietum (Psal. LXV,15). > Qui
c Omnes de Saba veiiienl aurum et llius deferen- miuislrant Ecclesise juxia sermonem Domini dicen-
les, el laudem Domino aiinuntiaiiies. > tis : « Qui roajor est vestrum, erit minister vester
Saba capiivitas vel rzte dicilur. Per Saba Gentili- (Malth. xxiii, 11). > De quibus admirando subjun-
tas vel inlid. lita_ des gnalur, ubi genus humanum in gilur :
retiaeulo antiqiii hostis captivum tenebatur. Omnes VERS.8. — < Qui sunt isli, qui ul nubes volant et
ergo de Suba venerunt, quia omiies genles a Chri- quasi columbse ad feneslras suas? >
sto convevsse sunt. .Auru.ji vero ad regis tributum Recte prsedicatoresNovi Teslamenli nubibus assi-
pei tinet, thus ad Dei sacviiicium. Aurum ergo et tlms milanlur.quia verbis pluunt,miraculis coruscant. Qui
genliles ad Christum deferunt, cum in eo regiam volare ut nubes dicli sunt, quia in tcrra vi\entes
Deitalem et divinam majestalem fatenltir. Auro la- extra terram fuit omne quod egerunl. Unde per
men religionit.fulgor, et iiinocenlise elarilas exprimi' G quamdam nubem dicitur : < In carne ambulanies
potest, quam in nigredinem culp;e conversam Jere- non secundum carnem mililamus (II Cor. x, 51. >
mias doluil, cum dicerel : « Quomodo obscuratum Priores eienim palres conjugiis ulebaiuur, filies pro-
est aurum (Then. iv, 1). > Thure autem, quod Deo creabanl, subslautias possidebant, curae rei fami-
incendilur, virtus oralionis dcsignatur, Psalmista liari* inlendebant. Islos vero videns prophela terrena
dicent'. : « Dirijjalur oratio mea sicut incensum in despicere, menle cceleslibus p.opinquare. vevbis
conspectu luo, Domine (i°sa/. CXL, 2). > Aurum pluere, miraculis coruscare, quos a lerrenis conta-
r,rgo gentilesdefei unl, quaiidopretiosam vilam ducen- giis et sancta cogitatio, et sublimis vila suspenderat,
tes ad Chvislum properant, ul eum in regno suo videve hos profecto volautes parilar ct nubcs appellat. Fe-
val anl. T/iusetiam deferunt, cum cogitationescarnis nestrm aulem nostrae suiit oeuli, quia pcr ipsos ar.i-
per sancta oralionum studia in ava cordis incendunt, ma lespicit. quodexterfus concupiscil. Columba est
suave aliqaid Deo per coelesle desideriuin redoleant. simplex animal, atque a malilia fellis alienum. Quasi
Sed et Iaude Deum annunfiaut, quia gloriam ejus columbmergo ad fenestrcs suas sunt, qui nihil in
cum cseleris prsedicant. Sequitur : hocmundoconcupiscunt,quiomnia sinipliciterispi-
VERS.7. — « Oame pecus Cedar congregabitur „ ciunt, el in his qttse videnl, rapacitatis sludio non
tibi, avietes Nabaioth ministrabunl libi, offerenlur trahunlur. Al conlra niilvus'etnon columba ad fene-
super placab.li altari meo, et domum majeslalis i stras suas esl, qui ad ea quse oculis considerat,
me<eglonfieabo. > rapacitaiis desiderio anhelat. Quia vero per islos
Cedar quid-.ni lenebrm, Nabaiolh vero dicilur pro- mundus universus Deum erat cognilurus aple mox
phelia. Et quid per p cus tenebrarum nisi gentiles fi- subdil:
gurantur, qui in tenebris ignoranti_e suse nali simi- VERS.9.—« Me etenim insulaeexspectant. el naves
les erant bvutis animal bus, dum ad eognoscendumi niaris in principio, ul adducam (ilios luos de longe,
Deum tatioiie non ulerentur?Quid veio per atietesi argentum et aui um eorum ctim eis nomini Domiui
ptophetim nisi Hebraei designantur, qui, dum velutt Dei lui et sancto Israel, qui (195) glonficavil ie. >
animilia niunda et domeslxa familiares essent Deo,, Matt namqiie lurbida tic lumentia saeuili. liujus
Clnistum esse venlu.um per propheliam prsescie- volumina designal, in quibus -pravi quilibet injuste
ruiil? Congvegatur ergo Ecclesia. omne pecus Cedat,, delectali quasi profuudis dediti pisces mente ad su-

(195; Alias, quits.


5.5 COMMENT.IN ISAIAM-LIBRI OCTO. — LIB. VIII. SlG
perna gaudia non intendunt. Insulm autem dhersse A ri, Libane, porlas tuas, et comedat ignis cedros
gentes et pi ovinciaepossunt accip;. Naves matis Ec- tuas (Zach. xi, 1). > Valde enim inelylus et pulcher
clesiae sunl, quaeper fluclus liujus sseculiad povlum prse cseleris nioulibus est Libauus, aple figurans
salulis et siabililatis, id est ad tevram vivenlium illud quondam prae oninibus nol ils teinpluiii. Sed
lendunl. lnsulm evgi' el naves matis exspectahant jam diu est, ex quo lemplum illjd est inc nsum,
Dominum in ptincipio, quia ut regioues et Ecclesise,' et glotia ejus ad Ecclesiam tiansiit. Abies vero,
quse sunl in hoc mundo, fidem ejus susLipevent, quia valde m allum crescil, sanclos designat, qui
prius oportebal, ut ipse ad eas per prsedicatores Paulum imilantes inente excedunt Deo. Buxus, qua.
suos accederet. Venit igilur ad eas prior ut filios in altum non prolicit, sed in omni tempore viridi-
maivis Ecclesiaede longe, id est de Genlilitate, alque tatem relinet, humiles expriniit, quorum viridilas
argentun el aurum, id esl eloquentiam et sapieu- nunquam marcescit, dum bonitas ipsorum nuuquam
liam eorum naturalem,- cum eis nomini Domini ad- .deficit. Piuus resin'a exuberal, ef omni lempove fru-
ducerel, ut Deo serviret facundia, ct sensus eornm clum habet, semperque viridis «eniilur, eleclos si-
adjunctis supernse aspiralionis charismalibus. De gnificans spiriiali gratia redundanles, et immar-
quibus subditur: cescibilem justitise vigorem habenles, ac semper
VERS.10. — « Et sedificabunt filii peregrinorum > boni operis fructus in se ipsis monslrantes. Has
nuros tuos, et reges eorum ministrabunl libi. > igilur preliosas arborcs poll.cetur Dominus ud or-
Filii namque peregrinorum filii sunt iiifidelium ad nandum locum sanclificalionis suse, qui est Ectlesia.
iidem convevsi. Qui wdificunl muros Ecclesiee, quia Nam extra Calholicam Ecclesiam non est locus di-
mimimenla defensionum ejus et disciplinarum alque vinse sanclilicatioiiis. Sed et pedum ejus locus est
viriulum exslruunt verbo et opeve. Et reges eorum eadem Ecclesia, in qua ipse slare et anibularc spi-
ministrant ei, quia vix sub univeiso coelorex quis- ritaliler consuevit. De hoc atitem sanclificalionis et
quam inveniri potest, qui non gaiidealEccles-sesei- pedum loco alias diclum est: < Inlroibimus in laber-
vire. Sequitur : naciiliim ejus (Psfli. CXXXI.7). » Et : < Deus stetit
< In iiidignatione mea percussi te, et in reconci- in synagoga dcorum (Psal. LXXXI,I). » Et: < Qui
lialione mea misertus sum tui. > anil.ulal iu medio septem candela.jjorifm aureornm
Percussi tempore trii-ulalionis, ct post misertus (Apoc. II, 2). > Hunc ergo loeiim promitl.t oiiiaiidum
graliam tihi dedi. Vel afflictam olun, et captiviiati et glorilicandum, sicut jam la<tum ceniimus. Se-
tradilam iu populo Judseovum in vocalione gentium quilui' :
reconciliavi te mihi. Sjquitur : C VERS.14. — « Et \enient ad te rurvi filii eorum,
VERS.II. — «El aperieiilur porta. tuse jugiler : qui liuiniha\erunl le, el ado abunt vesligia peduni
c."eac nocle non claudenlur, ul afferalur ad te for- luoriim oinnes, qui detialiebanl libi. >
titudo gentium, et reges earum adducantur. > CitrW, id est huiniliati veneiuni popniteutcs ad
PCI'.<EEcclesiaedie ac uocte manent apei tse, qu:a Ecclesiam, iilii pevseciitorum, qui affliginles Immi-
semper eos, qui ad fidem inlvare voluerunt, paraia liaveiunt eam. et omnes qui lcmpore perserulionis
cst Ecclesia recipere. Non enim claudunlur porlm detrahebanl ci, ubi pax dala (st, corruerunt ad pe-
ejus vel iu die, id estin prosperitate, vel in nocte, id des ejtis veniam postulanles. Soq.silr.i :
cst in ad\eis;tale, sed sine interniissione paient « Et voeaLuiU te civiiatein Dpinini Sion sancli
omnibus, qui a;l se confiigerinl. El reges quoqtte Israel. »
_._.._....simul adducanlut ad Chrislum, ut a..orent VERS.15. — < Pro eo quod fuisli derelicla, et
eum omnes reges, omnes gentes serviant ei, etaffe- odio habiia, et uon eial, qui per le transirel. >
ratur ad eam fotliludo gentium ad lidem confluen- Civitalem summi legis Sicn, id esl sanclam ur-
tium. Sequitur : bem Dei Israel \ocaveiu>.t (ani, qui prius relique-
VERS.12. — « Gens enim et regnum, quod non ranl eam, et a consorlio suo separavera. t habenles
servierit tibi, peribit, et gentes solitudine vasla- D eam odio. Nec tiansihat quisquam eorum per ram,
ftunfur. > quia nemo ad illam dignabaiuv aspiceie, supM' mo-
"Qusecunqnegens vel tegnum non vult setvite Ec- res ej°us incedere. Longe eni;n ab Ecclesia erat
e.esise, ut piseceplis ejus obedial, sine dubio in seler- transitus aclioniseoum. SequUur :
num peribil. Sed et in prsesenli mullos inlidelilas et < Ponam te in superbiam sieculoium, gaudium in
inobedientia perire de lerra facil. Et gentes, quse in generalionem et generafumein. >
incredulitate perseveranl, devaslantut, ui in solitu- Superbia non tumorein eliUionis, sed libertalem
dinem redigantur. Sequilur : ereplionis hoc loco significal. Nam cl per Sapien-
YERS.15. — < Gloria Libani ad te veniet, abies tiam diciturde hujustno.li sup_rbia : « lMeeiui sunt
et buxus, et pinus simul ad ornandum locum san- divitiae et gloria, opes stiperke et justitia (Prov,
clificationis mese, el locum pedum meorum glorifi- vni, 18). » Ail ergo : Ponam le in superbiam swcu-
cabo. > lotum, id es( in aucloritatem erecliouis, quse in
Libanus templum Judseorum nonnunquam m omnia ssecula peimaneal;"et ponam te gaudium in
Scripluris exprimere solet. Unde Zacharias, cum genetalionem hujus sseculi, et genetationem fuluri.
^
«ejusdemtempli combustionero pi obaretj ait : < Ape- Sequilur:
gjf MERVEI BURGIDOLENSISMONACflf 5.8
VERS.16. — « Et suges lac gentium, et mamilla .A.tur, el lapis calore solutus In sesvertitur (Job xxvin, .
» Ferrum de terra tollitut, cum fortis propugna-
regum lactaberis; et scies quia ego Dominus salvans 2).
le, ct Rederaplor iuus fortis Jacob. » tor Ecclesiae a lerrena, quam prius tenuit, aclione
Lac gentium suges, quando et ab ore gentililim ad separalur : Et lapis calore solutus in ms veriilur,
fidem conversorum accinies verbum sacrae acfmoni- quando durum cor el frigidum igne divini amoris
tiouis. El mamilta regum tuctabelis, quia et a regi- liquatur, et ad veram forlitudinem commutatur, ut
bus dulce verbi poculum hatiries, quo profieias, et peccalor, qui prius insensibilis exslilerat, poslmo-
nutriaris. Solent enim et pii reges populo Dei verba dum per auctorilatem foriis, et per prsedicationem
sacrse admonitionis iedere. Cumque fides In lalilum sonorus fiat. JPro lapidibus itaque Dominus ferrum
proliciet, ut a genlibus et regibus lac divinse praedi- affert, cum pro his qui in malitia duri sunt ac fri-
cationis sumas, tunc profeclo scies, quia ego sum gidi, fortes et acutos dat Ecclesise prsedicalores. Se-
Doniinus salvans te, et Redemptot tuus fotlis Jacob, quitur:
qui te redemit a cunctis tribulalionibus, et reges, « Etponam visitationemluampacem, et prseposi-
qui te persequebantur, feci nutritores tuos. For- tos tuos justitiam. »
tasse quis teges islos inlelligel apostolos et prsedi- Antea per flagella correptionis Dominus visitave-
catores. Sed mihi major in hoc loco videlur promis- B rat Ecclesiam, sicut scriptum est •« Visitabo in
sio, si de regibus lerrarum hanc acceperimus, prse- virga iniquitates eorum, et in verberibus peccala
sertim cum sermo nunc sil de eo lempore, quo per- corucn ()J-_./. LXXXIII,55). Sed nunc per pacem se
secutiones quieverunl, et pax undiqufe dala ost poKieetur eam visiiare, ut perseverantem pacem ei
Ecclesiae. Sequitur: tribuat, et ad anlorem suumper beneficia tranquif-
VERS.17. — « Prb sere afferam aurum, ct pro litatis vehementius cam accendat. Sed quia tem-
ferro afferam argentum, et pro lignis a_s,et pro la- "porepacis « omnes, qui pievoluntvivere inChrislo,
pidibus ferrum. . perseeutionem patiuntur (II Tim. in, 12), » in no-
Cum dicitur : Pto mte uurum vl pto fetto afferam vissimo die magis ponet Dominus visitationem Ec-
argenlum, seset ferrum reprobaiur. Rursumque cum elesia. siise pacem, quando lpsa per advenlum et
additur : Pro lignis afferam ms, et pro lapidibus fer- visitationem ej'us pacem sempitemam perciplet.
rum, ses et ferrum, quod reprobatur, aliter promit- Prmpositos Ecclesise futuros promlllit adeo juslos,
titur, quia quod reprobalur vel aufertur ad veterem nt sil ipsa justitia, sicut cernimus, quia ferrum ia
vilara pertinel; et quod "fcomitlitur, ad novam. Per ignefit ignis, quando veliemenler inflammalur. Sed
IES,quod valde sonorum est, praedicatorum sermo . tunc verius erunt juslitia pr__posIti ejus, quando
Itgijratur, qui dilectione carent. Unde dicit Aposlo- ipsum justilise fontem cernentes fient ei similes, quia
lus : « Si linguis hominum loquar et angelorum jam nullas in se 1'eliquias injuslitisevel minimas ha-
{I Cor., 15,1), » etc. Etquia charilas, quse cunctis bebuni. Unde el subditur:
virtutibus pretiosior esl, per aurum designalur, auri VERS.|jli5.— « Non andietur ultra iniquitas in
liomine preliosa sanctorum conversalio, in quibus terra lua, vaslilas et contiitio inierminis tuis. »
charilas fulget, exprimitur. De lalibus Jeremias : In illa enim terra viventium, ubi tunc habitabit
« Filii Sion inelytiamicli auro prilno(Thren. iv, 2).. Ecclesia, nunquam audietur iniquilas, quia nullus
Pro ffire Dominus aurum affert, cum pro his, qui 'jam e fiiiis -ejus peccabit. Nec audietur vastitas ci
sine charitate praedicabant, charilate ornatos dat coniritio in terminis ejus, quia incursus Iiostium
Ecclesiae doclores. nullus aderit, qui felicem illam regionem ab ulla
Quid vero per ferruin nisi hi quf sehlper ferro parte vastet et conterat. Sequitur .
uluntur, .ut ca.teros feriant, exprimuntur? Et qui « Et occupabit salus muros tuos, et portas tuas
per argenfim nisi illi, qui candore coslestls eloquen- laudatio. _.Muri Ecclesise, qui nunc frequenter ab
tiaenitent? Nam Salomon ait: « Argentum electum liostibus pulsantur, munimenta sunt virtutum. Et
labia justi (Prov. x, 20). » Pro fen-o igitur Domtaus „ porim'ejus, in quibusnunc saepe planctus audituij
atgenlum affett, cum pro iis, qui ferro et armis -J-te^ sancli praedicatores sunt, qui in illam eos, qui ad
vbantur, eos Ecclesise largilur, qui sacris cloquiis fidem veniunl, iniroducunt, et eos lugeut, qui per-
apud proximos luceanl. Ligna vento facile cOncu- "eunt. Sed tunc mutos ejus sulus occupabit, et portaz
liuntur, et plerumque subvertuntur. Per hseccartia- laudalio, cum jamnullus impugnator erit, nullusque
les et imbecilles designantur, qui cito moveiitur ad- <lenumero justorum perire poterit, sed de sua sa-
versilatibus, et frangunlur. Per ms, quod diu.ius lutegratias et iaudesConditori sine fine csntabit.
illsesum a rubigine perdurat, forlissimam longanimi- Sequitur.
ialem patientium demonstral. Pro lignis ergo pro- VERS.19. — « Non erit tibi sol amplius ad lucen-
miltitur ms, id esl pro infirmis et impatienlibus for- dum per diem, nec splendor luna.illuminabit te, sed
les et longanimes. Quid vero lapides nisi duriliam erit tibi Doininus in lucem -scmpilernam, el Deus
ct insensibilitatem cordis eorum exprimum, qui int tuus iii gloriam tuam. >
injquilale duruerunt? Et ferrum fortes viri sunt, VERS.20. — . Non occidet ultra sol tuus, ei luna
qui aculissimis linguavum gladiis peccanlium corda. lua non minuetur, quia Dominus erit in lucem
iransfignnl. UndeJobdicit: « Ferrum de terra folli- sempiternam, et complebuntur diesluclus tui. >
§49 COMMENT.IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. VIII. 550
Sol et luna nOn illuminabunt amplius Ecclesiam, ^ tutum proferetpraevalenteingenti vitiorum. Vel tunc
sed spleudor vultus Creatoris, qui tunc, siculi est, qui iu modico fidelis exslilit, super multa consti»
videbitur. e Civitas enim illa non eget sole neque iuetur.
luna, ut luceaut in ea. Nam claritas Dei illuminabit t Ego Dominus in tenrpore cjus subito faciam
eam, et lucerna ejus est agnus (Apoc. xxi, 25). * istud. >
Cui civilati Deus etit glotia, quia « cum apparuerit Omne quodnuncpromissi,-s_./...i. faciam absque
similes ei erimus, quoniam videbimus eum, sicuti difficultate, cum vener.it tempus, quo fieri debet. Nam
est (/ Joan. m, 2). » Nam quicunque gloriam ej'us quidquid degentium vocatione pollicitus est et tem-
viderinl, similitudinem glorise ejus accipient. Hinc porali Ecclesise glorificatione, velocitei-implevit^ ubi
Paulus ait: « Nos omnes revelala facie gloriam Do- tempus advenit. Uude nonestdubium, quin el ea,
mini speculantes in eamdem gloriam transforma- quse de futura sanctorum beatitudine subjunxit, fi-
mur (II Cot. m, 18). > Dictum eliam ad nos est, deliter adimpleat, mox ut tempus adfuerit, quo se
quia nec sol nec luna deinceps occasum petent, sed facturum ea promisit. Sequilur.
in locis, quibus creati sunl, sine fine manebunt, ne CAPUT LXI
si ad oocasum venerint, aliquid fortasse clarilatis VERS.1.— c Spiritus Domini super me, eo quod
his, qui apud infeios damnati fuerunt, prsebeant. B unxerit Dominus me, ad annunti mdum mansuetis
Cum enim nox ultra non sit futura, sed perpelua misit me, ut mederer conlritis corde, et prsedica-
dies; conslat quia sol ultra non occidet, nec luna mi- Tem captivis indulgeniiam, et clausis apertionem, >
nuetur quoniam lunc < erit lux lunse sicul lux solis VERS.2. —j_ Ut prs^dicarem annum placabilem
et Iux solis septempliciler sicut lux septem dierum Domino, et diem ullionis Deo nostro ut conEOlarfer
(Supra. xxx, 26). » Sed Ecclesise idcirco dicilur, omnes lugenles. »
quia Sol ejus ultra non occidel, et luna ejus non mi- VERS.5. — « Et ponerem forlitudinem (195*)lu-
nuetur, quoniam ipsa jam sub sole nonerii, nec lu- gentibus Sion, et darem eis coronam pro cinere,
mine solisegebil,_sed Deus erit ei in lucem sempi- oleum gaiidii pro luctu, pallium latidis pro spiritu
temam,, ut splendore Creatoris in aelernum per- moerons.
fruatur, et lumini creato ndn subjiciatur. Et cum Trina tenlatione diaboli superata, sieul refert Ltt-
ad hanc felicitalem pervenerit, complebunlur, id est cas: < Egressus estJesus in virtute Spiritus in Ga-
finientibus dies lucliis ejus, quia j'uxta Joannem • lilaeam, et fama exiit per Universam regionem de
« Neque luctus neque clamor, neque aolor erit ullra illo, el ipse doeebat in synagogis eorum, el magni--
(Apoc. xxi, 4). » Sequttur: ficabalur ab omnibus. Et venil Nazareth, ubi erat
VERS.21. — t Popuius autem tuus omnes j'usli' ^ nutritus, et inlravit secundum consueludinem suam
in perpeluum haeredifabunt terram, germen planta- die Sabbati in Synagogam, et surrexit legere. et
tionis meae,onus manus mesead glorilicandum.» tvaditus est illi liber Isaia. prophelse. Et ut reVolvit
Populus Ecclesise erunt justi, et omnes qui in illo librum, invenit locum ubi scriplum erat: SpirituS
populo fuerint, jusli erunt omnesque lerram perpe- Domini super me, propter quod unxit me, elc. Et
tuse stabilitatisetquietis in perpetuum hmreditabunt. cum plicuisset librum, reddidit minislro, cl se-
Hos enim germinavit in Ecclesia planlatio ccelestis dit, et omnium in Synagoga oculi erant inlenden-
dexterse. Quo contrade Pharisaeisdiclum est:« Om- tes in eum. Coepit autem dicere ad illos: Quia
nis plantalio, quam non plantavil Pater meus ccc- hodie implela est Scriptlira hsec in auribus veslris.
lestis, eradicabilur (Malth. xv* 15). » Hsec igitur Et omnes testimonium illi dabant, et mirabantur in
plantalio j'ustorum, quam Pater plantavit, ndllate- verbis gratia?,quaaprocedebanl de ore ipsiuS .(L-.c.
nus de teira viventium eradicaripoterit, sed perpe- IV, 4). »
tualiter eam possidebit. Qui et opus manus ejus sunt, Patet ergo, qui est qui loquitur: Spiritus Domint
quia < ipse fecil nos, et non ipsi nos (Psal. ix, 3). » super me. Ille nimirum, qui egtessus -est in viitule
«Ipsius enim sumus faclura creali in Ghrislo Jesu Q ; Spiritus in Galilwam.T.am et superius in Evangelio
in operibus bouis (Ephes. u, 10). » Et lioc opus legitur: Quia « descendit spiritus corporali specie
,factum est ad glorificandum, quia ipse vasa miseri- sicut columba in ipsum (Luc. m, 22). » Quo scilicet
cordise praeparavitad gloriam. Vel ad se ipsum glo- Spiritu ipse esl unctus, quia juxla Joannem unxit
rificandum fecit ipse hoc opus, id cst justos. Sequi- eumDeus Spirilusuo (Luc. iv, 18). » Quem « evan-
tur: gelizare pauperibus misit, vel annuntiare mansuetis
YERS..22.— e Minimus crit in mille, et paryulus (ibid.) i et humilibus : quoniam ir ipse venit in Ga-
in geulem fortissimam. » li_3_a.iiprsedicans evangelium regni Dei et dicens:
Minimusjuslorum erit in mille, quia unusquisque Quoniam impletum est tempus, el appropinquaut
Juxla modum suum consummalam perfectionem^ regnum Dei. Poenitemini ct crcdite Evangelio (Marc.
id est perfectum numertim spiritalium virorumlia- i, 14). » Medelur enim confractis et conirilis corde,
bebil. In millenario enim numero consummatio est. dum desperatis spem tribuit, et^pcenitentibus regna
El varvulus in gentem forlissimam, quia genlem vir- promittit, ut ad regnum Dei veniant. Confractos di-

'193*) Nostra editio : ut ponerem lugentibus Sion, et darem, elc.


Rgl HERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI 5J5S
nrittit m reroissionem dum afflictis peccata relaxat; AL VERS. 4. -L- « Etsedifical.unlurdesertaasa.culo,
et qui cflrpfawus a diabolo.lenebatur, et a paradiso et ruinas antiquas evigeni, el instaurabunt (ivitates
cxsulabat remissionem ei caplhilatis sua? prsedicat, desertas et dissipatas in generatione et generalio-
cum pa_iiileiiliam ei agere prsecipit, ut ad regnum nem. »
Dei, quod appro;iliiquavit, redeat. Gsecisvisum an- Viri fortes justitim in Sion a_dihVabunt deserta,
nuntiat, cum eos, qui lumen cordis non babebant, id est poner.t in sedifitio Ecelesiae genles, quas Deus
luce suae prsedicalionis illuminat. Vel clausis car- deseruerat ab inilio, et ruinas antiquas erigent, id
cere cordis prsedicat apertionem, quando praecipit est quod antiquitus prr Adam ceciiit, nunc p.r
illis peccaloium confessionem. Chrislum resuscitabunt. Et tivitates, quae in an iqua
Annus Domini acceptus et placabilis est hoc tem- el nova generatione, id est ante aivenlum Salvato-
pus leconciliationis etgralia., in quo Deus omries, ris deserlse eianl a Domim, etdissipatse in pravis
qui ad posnilenliaro convertuntur, placatus lecipit. actionihus, nunc instaurabunt in roel.us, q: am in
Nemo ig>'ur hunc placabilem annum transire sibi vfct- principio fuerant., ut Crealorem suum recogno-
cuum sinat, quia posl veniet Jies retributionis, et scant, jcl composiiis moribus ei lldeliier serviantet
ultionis iniquitatum, quo reiribuetur unicuique se- inhabilentur ab eO. Has enim civilales possumus fi-
cundiim opus ejus. Post vero pfer annum intelligit * guralitir acripere VPIgenlium collepfiones vel hu-
multiludo redemplorum': quia si.ut ex dierum mul- manas mentes. Dominus vero conversa locutione ad
tiludine annus .dicitur, ita ex colleclione bonorum praedictos fortes juslitise, id est ad sanetos praedica-
omnium illa electorum innumerabilis uiuversilas tores ex circumcisione venientes subjungit:
implelur. Hunc igilur annuro perleclae multiludinis VERS.5. — « Et slabunt alieni, el pascent pe-
Salrator annuiuians ait : « Ul prsedicarem annum cora vestra, et Ulii peregrinorum agricola. el vlni-
placabilem Domiui. » Annus enim placationis Do- tores vestri erunt. »
mini praedicalur, cum plejis fideiium veritatis lu- VERS.7. — * Vos autem «acerdotes Domini vo-
mine illustranda denunliatur. cabimini: Ministri Dei nostri dieelur vobis : forli-
Omnes quoque lugentes consolari missus est Do- ludinem gentium comedetis, el in gloria earum su-,
ininus, quia laerymas humilium promissione fuluri perbietis. f>
gaudii benignerelevare-dignatus est, dicens : < Beati AHeni quippe ct a Deo prius et a conversalbD'.
qui lugenl, qiioniam ipsi consolabuntur (Matth. v, Israel erant gentiles. Qui postquam steterunt in
5). — Ipsi enim sunt lugentes Sion, id est populum fide, multi eorum piaetali sunt Ecclesiis, et pav->
Dei, quia populum Dei a paradiso expulsum, et in « runt pecora istoi um forlium jusliti_s, id esl popul'»s,
caplhilatem priesentis exsilii miserabiliter a dia- quos ad fidem apostoli coiiverterant. Filii quo-ji.e
bolo possessum defle.baiil. Quibus fortiludinem Do- peregrinorum illi ftierunl, qui ean.aliler ab In.ideli-
minus posuit, ut diaboluin potenter vincerenl, etpo- bus parentibus geniii deseiuerunl errores eorum ve-
pulum Dei liberarent, dicens : « Ecce dedi vobis nienles ad Ciiristuro. Qui facii siml agricolas et vini-
proleslatcm calcandi super serpentes et scorpiones, tores, quoniam agrum Dei, qui esl populus fidelium,
et super onii.ein virtulein ininiici (Luc. x, 19). > et vineam, qu.e est homo, I.gonibus sanctae p aedica-
« Et dedil eis covoi.aiu pro cineve. > 0_uia p o eo tionis exeoluerunt. Apostoli vero saceidoles Domini,
quod tiuimljaii el m_ereiUes planxeranl Sion, taeli- id est sacra ci dantes cum magno iionoris prhil '.gio
iicavit eos de ejus eiepl.oue. Soleiit enim cinere sunt vocati, etffiiHistn" ejus dicli, qu a ipsidefeitur
plaiigentes a->pergi et gaudenles coronis ornari. auctoritas, ipsisque danlibus et ministvantibus quid-
Muiuiu.io discipuloruin \ocatur gaudium et corona quid habel, suscepil Ecclesia. Unde el illud esl, quod
tnagislri, sicut ail Paulus his, quos Christo acqu.si- dicunt:« Sic nos exislimei homo, i.t ministios
vevat : « Gaudium rocum el corona mea sic state in Christi, et dispensatores mysteriorum D_I \I Cor.
Domiuo charissinii (Philip. iv, 1). » Cotonam ergo iv, 1).
dedi eis pto cinere, quia gaudere feci cos de salute D ] Qui et forlitudincm gentium comederuut, quia uni-
conversorum, qtii piius Iugehant de perdilionepec-" versam gentilitalem sibi incorpcraverunl trajicienles
cauliuiii. Bt pro luclu dedil eis oteum gaudii, id est in viscera Ecclesise. Specialiter tamen forl lu.io gen-
gratiam Spirilus sancti, qui menles, quas replet, tium triumphus esl niaityrum. Et in gloiia eanm
ungit el lsetifical. Sed et pallium laudis, id e.sl hila- superbierunt, id est aucloriiatem exsultalionis et
lilalem ment.s dedil illis ptoSpitilu mosroris. Pal- fiduciae suiiipserunt, dicentes : « Quse esl spes no-
l.un. enim Iaudis habilus est cordis laudes Deo slia, autgaudiuni aut corona gloriae ni.i vds anle
gralulnnier solvenlis. Sequitur: Dominum? » (I Thess. n, 19.) Deiude nisi fallor ad
« Et vocabunlur in ea forles j'uslitt_e, planlatio periidos sacerdotes Juda_orum , qui persecuti sunt
Domini ad gloiilicandum. » In ea,id est in Sion, apostolos, id esl veros sacerdoles \eitilur sermo,
vocabuntur non illi qui peccalo fovtes sunl, sed qui cum subditur :
fortes suut ut opevenlur juslitiam. Hi sunt plantatio YERS.7. —- < Pro confusione vestra duplici el
Domini, id est a Domino in charilate radicati et rnbore laudabunl, partem eorum : propter hoc in
fundati. El haec plantatio facta est ad glorificandum. terra sua duplicia possidebunt, Iaetitia sempiterna
Sequilur: em eis. >
555 * COMMENT.IN ISAIAM LIBRl OCTO. — LIB. VDI. SSS
* YERS.O. — « Quia ego Dominus diligens j°udi-A A risque virtulibus non intelligal populum Dei? Adhuc
cium et odio habens rapinam in holoeausto. » aufem Salvator loquilur, dicens :
Cum enim justus Judex ^pparuerit examinans co- VERS.10. — « Gaudens gaudebo in Domino, et
gitationes et opera singulorum, tunc principes sa- exsullabit anima mea in Deo meo, quia induit me
cerdotum, qui pra.cipiei.ant aposlolis ne Joqueren- vestimento salutis, et indumento Isetitiaecircumdedit
tur in nomine Jesu, et Pharissci hypocritse omnes me quasi sponsum decoratum corona, et quasi spon-
simul reprobi dupliciter conjundeniur, et erubescent, sani^ornatam monilibus suis. »
scilicet intus et foris, et in conspectu assis.enlium Se gavisurum in Domino et beatam animam stiam
et in conscientiis suis. Et econlra laudabunt omnes in Deo exsultaturam dieit, quia seternaliter in Patre
partem apostolortim atque fidelium, ul ex confu- gaudebit sedens ad dexteram majestatis in cxcelsis.
sione partis inimiese' maj'or appareat gloria parlis Et quare gaudebit in eo? Quia induit me vestimento
electse. salutis, id est misit eum in similitudinem carnis
Vel apostolis adhuc dicitur, quia pro eo, quod peccali, ut contra omnes vitioium languores indu-
duplicem habebatis confusionem tam super populo mento salutis, id est sacvosancta cavne munitus es-
Judseorum, qui a Deo recesserat, quam super natio- set, ne'ad interiora ejus tentatio diabolica penetra-
nibus, quse idolis serviebant, videbitis [eos ad timo- B* ret. Vestimentosalutis, ac sanitatis est indutus, quia
rem Dei conversos laudare partem suam, id est nihil contradictionis, nihil vitii tenlanlis in assum-
Deum, quem soli elegerunt. Et sicut reprobi dupli- pla carne toleravit, et indumentojuslitim circumda-
citer confundentur, ita justi in terra sua, id est in tus est, quia omnem j'ustitiam et sanctitatem ha-
regno co-lorum duplicia possidebunl,quia non solum buit in carne, qua se induit. Et hoc iudumento cir-
animarum, sed et corporum beatitudine gaudebunt cumdalus est sicut Sponsus Ecclesise decoratus co-
perpetua, etpro temporali tristilia erit eis sempi- ~ rona sempiterni rcgni. Quia vero una persona est
terna tmiilia. In terra sua dupticia possidebunt, ut in ipse et Ecclesia, circumdatus est et quasi sponsa.
ipsa quoque carne gaudeant, in qua pro Domino do- Etenim caput et corpus, sicut hic liquido monstra-
lores et cruciatus pertulerunt. Nec mirum, si isla tur, unus est Christus. Nam unus idemque, sicut
commutalio ab utraque parte fiat, ut reprobi, qui' hic cernimus, loquitur ; «Indumento justitiae cir»
exsultant atque gloriantur, duplici tunc confusione cumdedit me, quasi sponsum decoratum corona, et -
teneantur, et electi, qui nunc tristes et abjecli sunt, quasi sponsara ornatam monilibus suis ; » non quia
duplicia bona possideant: quia Dominus noster di- sine corpore non est integer, sed quia nobiscum in-
ligii judicium, et quod justum est ulrisque reddet. (_, teger esse dignalus est, qui et sine nobis semper in-
Etrapinam deleslalurinholocauslo, ut sacrificiaJu- teger est. Nam quomodo corpus ej'us nos, si non et
daeorumrespuat, quse illi ex rapinis et per fraudem nobiscum unus "Christus? Se itaque dicit sponsum
acquisila afferebant, et omnes eleemosynas et obla- secundum caput, sponsam secundum corpus. Duo
tiones, quaeiiunt ex rapto, reprobet, quoniam « qui videntur, et unus est. Unde et corpori debet conve-
offert sacrificium ex substantia pauperis quasi qui nire, quod dictum est: «jGaudens gaudebo in Do-
viclimat Jilium in conspectu patris sui (J_.cc/t.xxxiv, mino, » etc. Gaudebit enim totus et anima et
24).» carne quisquis eleclus in Domino, qui gaudere
De prsedictis autem Novi Testamenti idoneis mi- noluit in sseculo, cum mortale hoc induerit im-
nistris subj"unxit: momlitatem. Nam dum hic viveret, indutus est
« Et dabo opus eorum in veritate, et foedus per- veslimento salutis in mente, et indumento juslitim
petuum feriam eis. » circumdatus est in aclione. Cunrenim vestimento
Dedit enim opus eorum in verilale, ut nequaquam, induimur, ex omni parle circumdamur.
sicut in lege, fieret umbra veritatis, sed esset ipsa Igitur veslimentosalulis induitur, quisquis a iaro-
veritas. Et fmdus sive pactum sempiternum percus- guore peccati per Dei gratiam undique custoditur:
sit eis, non quale pactum Moysi dederat, quoa prse D '. et indumenlojuslilim circumdalur, qui undique bono
teriit, sed pactum Evangelii, de quo loquilur : «Coe- opere protegitur, ut nullam partem actionis suse
lum et terra lransibunl,verbaaulem mea non trans- peccato uudam relinquat. Nam qui in aliis actioni-
ibunt (Malth. xxiv, 53). » Dequibusel subjicit: bus justus est, in aliis injustus, quasi unum latus
VERS.9. — « Et scietur in gentibus semen eo- operuit, aliud nudavit. Qui ergo undique in cunctis
rum, et germen eorum in medio populorum. Om- operibus suis justus est, hoc indumenlo justilim
nes^enim, qui viderint eos, cognoscent illos : quia circumdalus est. Et lali vesle induta est electorum
istisunt semen, cui benedixit Dominus.» Ecclesia, vel aelerni Regis sponsa preliosis virtuli-
| Hoc enim manifeste cernimus. Nam in omnibus bus, quasi monilibus adoruata, et in capite suo, quod
' populis et nationibus cognoscitur genus Christia- est Christus, diademate regio decorata. Bene autem
norum, quod ab apostolis disseminalum est, et sci- subneclitur:
tur quia benedictio Dei est super eos omnes. Qui VERS.11. — «-Sicul enim terra profert germen ,,
viderint eos, prima fronte cognoscent, quia semen. suum, et sicut hortus semen suum germinat. sic
sunl, cui benedixit Dominus, Quis enim ex ordine! Dominus Deus germinabit justitiam, et laudem co-
vitae,mansuetudine, continenlia. bospitalilate. caete- _ raro universis gentibus. >
PATBOL.CLXXXI. 18
'
ES5 HERYEI BURGIDOLENSISMONACUI 558
Nam sicul terra germen suum, ita fldclis anima A _ Olim vocabatur Sion dcrdicta, quia dicebalur
germen bona; cogitalionis proferl in opus. Et sicut qttod proptcr Adsepecoatum Deus plebem suam de-
hortus semen suuni germinat, ita mens eleclorum rel.qucral, quam a paradiso depellcns luce \isionis
suseeptum semen divini verbi producit in fructum stise piiva\evat. Cujus-iei. o mens ejus intclligi po-
actionis, sed hoc facere Deus dicitur, quia ipse dat test secundum illud : « Anima mea sicul terra sine
dectis suis, ut hoc faciant. Atque ila j°ustitiamrecte aqua tibi (Psal. CXLII,6). » Quse scilicet terra vo-
vivendi et laudem praedicatioiiis omnibus, quae sub cabatur desolala, quia dicebat non habere consola-
>ccelosunt, gentibuselectipronuntiani.PosthaecIsaias tionem, dum non in\euivet Redemptionem. Sed ubi
personam omnium prophetarum gerens loquitur : invenerit redemplorem, non vocabitur derelicta,
CAPUT LXII. quia nunquam Relinquetur ab eo, qui ait: « Ego
VERS.1. — « Propter Sion non lacebo, et propter vobiscum sum omnibus diebus usque ad consum-
Jerusalem non quiescam, donec egrediatur ut splen- matiopem seeeuli (Malth. xx\m, 20). » Sed exlunc
dor justus ejus, el Salvalor ej'us ut lampas accen- nomen ejus vocatum esl: Volunlas mea in ea, quia
dalur. » Deus in plebe sua voluntatem suam fatetur esse, ex
Sion namque et Jerusalem plebs fidelium dicta . quo ipsa per Chrisli gratiam implere consuevit
est. Propter quam instruendam Isaias non tacuil, ' mandala ejus, quae, dum auxilio graliae destituta es-
neque quievit prophetare, donec egredeietur ut set, implere nequherat. Et letra coiulis ejus non
splendor jusius ejus, id est Christus. Quia « omnes vocabitur amplius desolala, sed vocabitur habitata,
prophetse el lex usque ad Joannem prophelaverunt, quia consolalionem sancti Spirilus habebil, el inlia-
et ex eo regnum Dei evangelizatur (Luc. xvi, 16). t bilabilur ab eo, qui ait: « Si quis diligit nie", ser-
Prophetse enim silere coeperunt tempore Joannis, monem meum servabit, et; Pater meus diligel euiu,
ubi evangelica prsedicatio sumpsit exordium. Quo et ad eum venienius, et mansionem apud eum facie-
"tcmpore justus, quem Sion exspectabat, ut splendor mus (Joan. xiv, 25). » Et hoc ita fiet; quia compla-
egressus est de utero Virginis, quia mox pasioribus cttit in ea Domino. Secundum beneplacilum gratiae
nativitatem ejus cum magna clariiale apparens an- suse quasi terram animaeejus inhabitabit. Sequitur :
gelus nuntiavit, et magi stellam in Oriente vide- VERS.5. —« Habitabit enim ju\enis cum virgine,
runt. Et ut lampas accensus est, quia lumine mira- et habitabunt in le filii tui, et gaudebit sponsus su->
eulorum et doctrina. clarus mundo resplenduil, at- per sponsam, et gaudebit super te Deus tuus. »
' Juvenis liabitabii cum virgine, id est Joannes apo-
que fugata obscurilate peccali humano generi gra-
tise suse lumen intulit. Non cessavit ergo propheia <„ stolus cum inalre Dotmni. Et filii Sion habita\e-
loqui ptoptetSion, donec egrederelur ut splendor runt in ea, id esl Ecclesia; multitudo videlicet erat
1 «
jusius ejus, quia necesse fuit, ut fideles illius temporis illa, quorum credentium cor unum e_ anima una
haberent prophelicum sermonem, cui benefacienles (Acl. iv, 52). » Et gavisus est sponsus super spon-
intenderent quasi lueernae lucentes in ealiginoso sam, Christus super Ecclesiam, cum eam crescere
loco, donee dies adventus Salvatoris illucesceret, et ubique cernerel, et in religione proficere. El gavisus
sol j'ustitise ufundum irradiaret. Post cujusmodi fu- est super Sion, id est super plebem fidelium Deus
turum splendorem aple subjecit propheta dicens ad ejus. Quia vero post hoc in singulis locis per iotum
Sion : orbem constituti suut rectores Ecclesise, convenien-
VERS,2. —« Et videbunt gentes j'uslum tuum, et lei subdilur:
cuncli reges inclylum tuum. » YERS.6.— « Super muros tuos, Jerusalem, con-
Gentes enim et reges totius orbis videbunt eum, stitui custodes, lota die et lota noete perpetuo non
quia sicut lampas accendelur, ut omnibus resplen- tacebunt. »
"deat. Sequitur. Muri quippe Jerusalem munitiones discipliuarum
<Et vocabitur tibi nomen novum, quod os Domi- Ecclesiaesunt. Super quos muios Dominus custodes
ni nominabit. » D toia die et lota nocle consliluit, quia in congregatio-
Nomen novumaccipies, quia Christiana vocaberis. nibus religiosorum prsepositos ordinavit qui diu no-
Sequitur. ctuqtiecuslodiantobservantiani disciplinse, nesaciae
VERS.5. — «Et eris corona gloria. in mahu Do- inslilutionis muros subjecti transgiediaiitur. Qui
mini, et diadema regni in mami Dei tui. » perpetuo non laccnt, quia eontinuis exhortalionibus
Quia te Christus possidebit, ut ex te coronetur in ci\es, qui intra muros chilalis hujus commoian-
gloria sua, videlicel diademate regio. Chorus namque lur, ad suimet custodiam monent, et contra spi-
sanctorum oninium corona Christi erit in illo beati- ritalium inimicorum insidias sedulocautos vedduni.
ludinis regno. Sequitui": Vel per diem prosperilatis et per noclem tempus ad-
* VERS.4. — « Non vocaberis ultra derelicta, et versitatis
inlelligi potest. Dominus igitur super mu-
tcrra tua non vocabitur amplius desolata, sed voca- ros Jerusalem die ac nocle cuslodes posuit, quoniam
beris voluntas mea in ea, et terra tua inhabitabitur, Ecclesise praelatos dedit, qui et in prospevis et in
quia complacuit Domino in te (194). > adversis religionis muios pervigiles observent, ne

(194) Ita uterque cod.


55? COMMENT.IN ISAIAM LIBRl OCTO. — LIB. VIII. 558
civitatem sanclam ex parte qualibet hoslis irrum- A pturse sanctae comportant, botros sententiarum coa-
pat. Ubi aple subjungitur: « Qui reminispimini dunando. bibent illud in altiis sanctis meis, id est
Oominvne taceatis. » in Ecclesise conventiculis, et distributis fidelium
• YERS7. —« Et nedetis silentium ei, donec stabi- ordinibus.
lial, et donec ponat Jerusalem laudem in terra.» Vel daemones sunt inimici et alieni, qui triticum
Illi enim reminiscunlur Domini, qui frequenter et vinum Judaeorum comederunt,et biberunt, id est
eum anle sui cordis oculos pia meditatione redu- omnes fructus laboris eorum devoraverunt, dum
cunt. Antequam vero sancta Ecclesia in tantam au- illi inter Deum et idola fiuctuarent. Ecclesise vero
ctoritatem ubique veniret, multa patiebatur ab infi- triticum et vinum hostes non rapiunt, quoniam ipsa
delibus. Unde nunc eos, qui reminiscebantur Do- soli Deo placere quajrens ex operibus bonis labores,
mini, id est spiritales viros propheta commonuit, manuum suarum comedet, ac Deum seterna laude
ne tacerent a clamore precum, quoniam «oportet sustollet, atque in alriis aeternalium mansionum
semper orare, et non deficere, neque darent ei si- apud Patrem bibet. Nam quia in agro et in vinea
leutium (Ltic. xvm, 1),» sed voces orationum sua- laboramus, ut triticum et vinum colligamus, rccle
rum in aures ejus inslanter ederenl, donecstabiliret per vinum et triticum fructus supernae remunera-
Jerusalem, id est statum firmitatis daret fluctuanli B tionis exprimilur, quem assequimur pro labore,
Ecelesise,etjioneret eam laudem in terra, id est in quem in eorpore dUcimus. Deinde fidelibus Hebrseis
hoc mundo, ubi ipsa fuerat opprobrium el subsan- praecipitur:
natio. Sed el nobis adhuc praecipitur, si Domini VERS.10. — «Transile, transite per portas, prae-
pio desiderio reminiseimur, ne taceamus indefessis parate viam populo, planum facite iter, et eligite
precibus adeum clamare, donec Jerusalemnostram, lapides, et elevate signum ad populos.»
quse fluetuat in pelago sseculi hujus, ipse stabiliat Transite, inquit, per portas, id est per jussionem
in terra beat_e solitudinis, et ponat,eam ibi laudem apostolorum, quae porlae sunt, exiie"gentibus prse-
et gloriam. Quia vero his, qui novam vitam ducunt, dicare. Vel eis, qui foris sunt, dici polest, ut per
loquitur Dominus, audiamus, quid et de illis, qui portas transeant, id est per doctrinam apostolorum
pertinaciler in velustate consistunt, promittat. Se- ingrediantur Ecclesiam. Prwparale viam populo vc-
quitur: nienti, id est prsemonstrate gentili populo viam fidei,
VERS.8. — «Juravit Dominus in dextera sua, et qua venitur in Ecclesiam. Planum facile iter, id est
"in brachio fortitudinis suae: Si dedero triticum tuum offendicula
dissensionum, et serupulos dubitationum
nltra cibum inimicis tuis,et sibiberint alieni vinum „ tollite de via fidelium, et quidquid impedire potest
tuum, in quo laborasti.» gressum eorum,ut ad supernam tiabitationem pro-
VERS.9. — «Quia qul congregabunl illud, com.e- perenl. Ei eligile lapides pretiosos ac vivos, ut quis-
dent, et laudabunt Dominum : et qui comporta- quis saeculo renunliaveril, inter sseculares non
iunt (195) illud, bibent in alriis sanclis meis.» maneat, sed fiequentias eorura deelinet, et.cohabl-
Juralio namque Dei immobilis assertio ejus est. tationes fugiat. Sive elegite lapides, id est omnem
Dextera vero et brachium forlitudinis ejus Christus emollile duritiam de cordibus credentium, et elevate
ejus est, triticum Sion pabulum sanctse intelligentiae, signum crucis ad omnes populos, ut universus exer-
inimici Sion Judaei persequentes Ecclesiam, vinum citus mililum Christi videat illud, et sequalur.
ejus spiritalis scientia est, quse fidelium mentes YERS.11. — «Ecce Dominus auditum fecitt de
Jselificatet inebriat. Judsei quoque sunl alieni, qui nomine suo eliam illis gentibus, quse sunt «in ex-
dereliquerunt Dominum, blasphemaverunt Sanctum tremis lerrse.» Sequitur:
Israel, alienati sunt retrorsum. Juravit ergo Domi- «Dicite filiaeSion: EcceSalvator tuus venit: ecce -
nus in dextera sua, el in brachio forliludinis suw, id merees ej'us cum eo, et opus illius coram ipso:»
«st immulablliter sanxit in Christo, qui est virtus Vos, inquit, o praedicatores, diciie filiw Sion, id
ejus, dicens : Si dedero iriticum luum ullra cibum D est Ecclesiaede gentibus, quae filia est primitivae
inimicis luis, id est non dabo amplius sacram intel- Ecclesise:Noli timere, noli deficere, quia ecce venit
ligentiam Judseis in cibum animse, quia jam Scri- ad judicium Salvatot luus, qui te a cunctis tribula-
pturasulteriusnonintelligent, ex quo Christum, qui lionibus eripiens salute perpetua donabit. El, ecce
solusinlelligenliamearum aperit, reprobaverunt.E/st mercesejus, quam tibi reddet, cum eo est, opus illius
biberint alieni vinum tuum, id est non bibent ultra coram ipso, id est homo, quem creavit, ante tribunal
Judaeituum spiritalem sensum, quo coelitus inebria- ejus stabit judicandus. Sequitur:
ris, ut mente excedas Deo, quia qui triticum luum, VERS.12. — «Et vocabunt eos :Populus sanctus,
id est sacri iutellectus frugem ex latissimo divino- redempti a Domino. Tu autem vocaberis qusesita
rum eloquiorum campo congregabunt, comedentillud civilas, et non derelicta. i
ore cordis, et laudabunt Dominum dicentes : « Bene- Hebrseos, qui crediderunt, vocamus ita, ut dica-
dicam Dominum, qui tribuit mihi intellectum (Psal. miis : Tsfeest populus sanctus, et in sanctitate nu-
xv, 7).» Qui vinum spiritalis'sensus ex vinea Scri- tritus, quieliam redempti suhf, a Domino. Ecolesia

(195) Alias, comportant et congregant. . ..- 4


?59 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 560
vero de gentibus licet et ipsa populus sanctus voeari A Torcular calcavi solus, i& est mortero, quse caele-
possit, tamen quia prius in squalore gentililalis ros deprimit, ego solus resurgendo calcavi. Solus
conversata est, non ila populus sanctus vccari con- enim torcular, in quo calcaius esl, calcavit, quia sua
suevit, sed specialiter appellalur civilas quwsita ct potenl.a eam, quam pertulil passionem, \icit. Nam
non dereticla, quoniam Salvatoream utpote perditam qui osque ad mortem crucis passus est, de morte
qucesivit, et inventam non dereliquit. Sequitur : cum glovia surrcxit. Bene autem subdit: El de gen-
CAPUTLXIII. libus non est vir mecum. Quia hi, pro quibus pati
VERS. 1. — Quis est iste, qui \enit de Edoin, venerat, passionis ejus parlicipes esse debebant.
tinclis vestibus deBosra? Isle formosus in stola sua Qui pro eo quod iilo tempore necdum crediderant,
gradiens in mullitudine fortitudinis suse.» de ipsis in passione queritur, quorum vila illa pas-
IIoc in pevsona primorum dicitur angelorura de sione quaerebatur. Quia vero gentes universas, quae
Christi ascensione miiantiuni. Nam cernentes eum -ante salutarem hanc ejus passionem de hoc sseculo
de hoc mundo remeaniem ad superos, mirantur ad migraverunt, sine misericordia damnavit apud infe-
invicem vel inlra se dicentes : Quis est iste, qui ve- ros,paucissimis ul Melchisedechet Job evadentibus,
nit de Edom? id est qul de hoc tevreno saeculohuc calcavi, inquit, eos in furore meo, et concuicavieos
ad nos ascendit? Edom quippe terrenus interpreta- D in ira mea. Eos namque calcavit in furore suo, quos
Hiur.Tinclis vestibus)id est cruenta carne sanguine in infernum iralus demersit. Et de gentibusnunc est
passionis. Bosra namque tribulatio dicitur, et vesti- sermo ejus. Quoniam autem peccata noslra ipse
mentum Domini corpus ejus est, quod sumpsit ex portavit in corpore suo super "lignum, ut peccato
Virgine, nec tamen aliud indumentum ejus est, mortui j'uslitise vivamus, adj'ecil: Et aopersus est
-atque aliud ipse.Nam noslrum quoque vestimentum sanguis eorum super vestimentamea, id est maculse
«aro dicilur, sed lamen ipsi nos sumus caro, qua peccato.um eorum super carnem meam : omnia in-
vestimur. Isle formosusin stola sua, id esl nullam dumenia mea, id est lotum corpus meum alienorum
prorsus in assumpta hunianilate peccati deformita- sordibus peccatorum inquinavi. T^on quia ipse con-
tem habens, mira sanclitatis pulchritudine fulget in taminatus sit nostris iniquitalibus, sed quia omnium
ea. Gradiens 4n mulliiudine forliludinis sum, id est nostrorum delicta solus, ut deleret, acccpit, et pas-
multiplici sua virtute gressum operalionis suaepo- siones atque conlumelias et abjeetiones, quaseis de-
tenter agens. bebanlur, pertulit.
Yel: isle fotmosus vnslola sua, id est speciosus Possunt lamen per genies designari adversarise
in carne glorificata per resurrectionem. Gtadiensin ,-. fortitudines, quas ipse conculcavit atque conlrivit.
multitudine fortilndinis sum, id esl cosluin sua vir- Et dicitur aspeisus sanguis eorum super vestimenta
iute petens. Sic apud se supernse viitutes primo ejtis, non quia dsemones sanguinem habeant, sed
deliberanl, ostendentes quia discunt, et dhinam talibus verbis oslenditur pugnasse conlra illos,
scientiam appetunt. Unde quia dixeraul: Quis est atque vicisse illos et occidisse. Qui adhuc sub-
iste? mox ipse Jesus appropinquans resporidet eis, jungit :
et docot eas dieens : VERS.4. «Diesenim ullionis in corde meo, annus
« Ego, qui loquor justiliam, et propugnator sum retributionis mesevenit. >
ad salvandum.» Quando patiebalur Sahalor, prseudebal in corde
Ego, qui loquor jusiiliam, id est qui hoc quod suo diem uliionis, quo se perTUum etVespasianum
juslum est in terris doceo, \idelicet ut omnes per- de suis perseculoribus Judajis \indicaret, et annum,
suasiones seductoris respuant, et \oluiilatem Crea- quo eis velribuerel, \enientem ceinebat. Unde et
toiis faciant. Et propugnator sum ad salvandum, eaJem passione sua imminente prsedixit discipulis:
quia pro salule hominum pugno in passione contra < Cum \ideritis circumdari ab exercitu Jerusalem,
hostem anliquum. Quo audito virtules angelica. tunc scitole quia appropinquavit desolatio ejus.
quasi"accepta loquendi cum eo licentia interrogant: I) Tunc qui in Judaea sunl, fugianl in montes, et qui
VERS.2. — « Quare ergo rubrum est indumentuin in medioejus,discedant,et qui in regionibus non in-
tuum, et vestimenta tua sicut calcantium in tor- trent iu ea_n,quia dies ullionis hi sunt, ut implean-
culari? » tur omnia quse scripta sunt (Luc. xxi, 20). »
Cum tanlae sis, inquiunt, potestatis et justilise, Potest et dies judieii dies ullionis inlelligi, oitims-
auare ergo rubrum esl indumentum tuum, id esl, cur que reliibuiionis spalium illud perpetuiiatis, quod
tua caro cruentata est ? Et veslimenlaiua sicut cal- erit posl finem sseculi, in quo juslam meritorum
cantium in torcutari, id esl corpus luum cur sintile suorum retributionem quisque sentiet. Dtes ergo
est cseterismorientium corporibus ? Quibus ipse re- ultionis est in corde ejus, quia ipse novit, quando
spondet ? dies judicii voniet. Sed huic sententise potest objici,
VERS.5. — « Torcular calcavi solus, et de gen- quod alias scriptum est: « Deo^ieautem illa ol hora
tibus non est vir mecum; calvavi eos in furore meo, nemo scit neque angeli in coelo nequc Fiiius nisi
et conculcavi eos in ira mea,el aspersus est sanguis Pater (Marc. xili, 52). » Cui scilicet obj'eclionire-
eorum super vestimenla mea, et omnia indumenta spondendum est, quod usiia.a Scripturarum locu-
mea inquinavi. » lionedicitur Filius diem illam ignoiaie, quia facit
561 - COMMENT.IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. VHI. ' 56?*
utonmibus ignota sit. Nequeeuim Pater aliquidno- A Jl mus (196) Israel, quse Iargitus est eis secundum in-
vit, quod Filius ignoret, quia Filius est sajiientia dulgenliam suam, et seeundum multitudinem mise- -
Patrls. Sequitur: ricordiarum suarum. »
VERS. 5.— « Circumspexi, ei non erat anxiliator, Pressus, inquit, pondere malorum, in nullo alio
quaisivi, elnon fuit quiadjuvaret. > nisi in Dei misericordia spem habeo, qui facit mi-
Dominus in medio persecutorum positus circum- serieordiam in millibus diligentibus se, el extendit
spexit, et adjutorem non-vidit, quia « discipuli omnes clementiam his qui^noverunt eum. Hoc aulem non
relicto eo fugerunt (Matth. v_vi, 56),» licet ao\i- potestdicerenisi qui intelligitse juste suslinere quod
lium ei afferre non possent, eliam si starenl. Vel patilur. Sequitur:
circumspevit in fola mundi latitudine, ct non erat VERS.'8. — « Et dixit : Verumtamen populus
auxuiator, quia nullus erat qui eum ad quseien- meus filii non negantes, et factus est eis Salva-
dam saltitem liumani paiiendo adjuvaret. Seqidtur: tor. »
« Et sal- avit mihi brachium ineum, et indignalio Deus, qui justo judicio captivitati tradidit popu-
niea ipsa auxiliata esl mihi. » lum istum, austeritatem justiiise clementia niitigans-
Ego quideni, inquit, auxilialorem non inveni, sed dixit: «Genui quidem filios, et exaliavi; ipsi ,autenv
vracldum meum, id est \iitus niea nan solum me: spreverunt me (supra, i, 12). » Verumtamen quia_
liberavlt, sed et omnes, quos volebam, salvavit. Et populus meus sunt, el semel filii nominati, non per-
salvavil eos non sibi ipsi sed tnihi, ut jam non sibi ibunt in perpetuum, si roe spernere et negare desie—
vivant, sed ipsi, qui pro ipsis mortuus est et resur- lint, sed sentient Salvatorem Christum meum, qui
rexit, Qui enim peccatorum suorum' remissionem factus est ex semine David secundum carnem, s_iin
percepit, \el aliquod periculum evasit, sed tamen eum crcdiderint. Sequitur de Domino :
adhuo sihi vivil, nondum Christo salvalus est, sed VERS.9. — « In omni tribulalione eorum non
sibi.'' Qui pecealorum suorum veniam adeptus jam est tribulatus, et angelus faciei ejus salvavit eos. »
reliquum vitsesuse spatium Deo dedicat, iste non Quod apte potest intelligi secundum illud, quod
sibi sed Deo salvatus est. Et qui de aliquibus adver- Job ait: « Si flagellat, occidat semel, et non de poe-
sis, quse propter peccata sua patiebatur, ereptusi nis innocenlium lideat (Job. ix, 25). » Flagellabat
j"amdeinceps religiose vivit, hunc sibi Christus sal- cnim Deus, quia humanum genus pro peccatis eo~
vavit. rumraffligebat. Sed tandem occidit semel, quia ut
Sed quid est quod addit : Et indignalio mea ipsa: geminam mortem nostram animae scilicel et carnis
auxiliata est mihi, nisi quod de Judseis Apostolus di-. Q
( destrueret, Christum sola carne mori fecit. « Quod
eit, quia « delictum eorum divitise sunt mundi, et; eniro mortuus esf peccato, mortuus est semel (Rom.
diminutio eorum divitise gentium? » (Rom. xi, 12.)i vi, 10). » Neque de pcenis innocentium jam risit,
Si enim amissio corum reconciliatio est mundi, quia dileclum Filium suum exhibuit participem tri-
piofeclo ira Dei, quse super eos est, adjuvit no_tr_e. bulaiionum eorum. Nam quasi ridebat de poenis eo-
salulis effectum. Auxiliala est igitur ei indignatio, rum, dum eis affeotum compassionis suaenon osten-
ejus, quia per hoc magis salutem mundi operatusi deretin afflictione rcdemptionis ipsorum. Similiter
est, quod Judaas fuerat Iratus. De quibus et sub- cthic dicitur, quia in omni tributalione eorum non
jicit : est iribulatus, dum affliciionem eorum eerneret, et
- VERS.6. — < Et conculca\i populos in furore . Redemptorem necdum mitterel. Nam quod de poenis
meo, et inebriavi eos in indignatione mea, et de- innocentium risisse dictus est, ait nunc propheta,,
traxi in terram virtutem eorum. » - quoniam in>omni iribulatione eorum non est tribula--
Conculcavit per Vespasianum el Titum in furare, lus. Sed tandem Angelus faciei ejus, id est Filius
suo poputosJudseorum, et inebriavit eos aimriludine . ab eo veniens salvavit eos, quia qui flagellabal, oc-
tribulationum, atque in teriam dejeeil, omnem vir- cidit semel. Sequitur :
tutem eonim confringens sub Roroanis, ne jam ab, D « ln dilectione sua et indulgentia sua redemit eos, „
hac humilialione sua usque ad ad\entum Eiise re- et portavit eos,.et le\avit eos cunctis diebus sseculi.».
surgere valeant. Vel indignalio ojus, quse -conlra- t, In dilectione et in indulgentia redemit eos saiiguine
dsemones erat, adjuvit salutem nostiam. Quos ipse. Filii sui. « Commendat enim charitatem suam Deus
conculcavit in fui'ore suo, et detraxit in terram vir- in nobis, quoniam cum adhuc peccatores essemus,
tulein eorum, ut nos liberarei. Christus.pro nobis mortuus est (Rom. v, 8), »—«in
Posl hascvales ex sua e* populi persona loquitur quo habemus redemplionem per sanguinem cj'us, re-
eiiarrans in se beneficia Dei, et duritiaro cordis po- missionem peccatorum secundum divilias gratisa
puli, ob q.iam et Jerusalem incendio et Israel ca- suae (Ephes. i, 7). »
ptivitali traditus sit.~Nara.sequitur : Et porlavit atque levavil cunclis diebus swculi, id
Vr.as. 7. — « Miserationum Domini recordabor, i est prassentis vitse, « quoniam in sseculum miseri-
-
" et laudera Domini super omnibus quse reddidit no- cordia ejus (Psal. cv, 1).» Vel de ^Egyplo redemit,,
bis Dominus, et super multitudine bonorum do- id est liberavit eos, et patienter portavit morefe.
- -(Ii6)
Alias, rfowuL
565 HERYEI BURGIDOLENSISMONACHI 561
eorum, atque sustentans levavit eos cunctis diebus j^ « Ubi est zelus luus et forlitudo tua, mullitudo
ab inilio saeculi. Sequitur : viscerum tuorum et miserationum luaiurn? Supcr
VERS.10. — «Ipsi autem ad iracundiam provo- me continuerunt se.» Ubi est -zelus lutis, quo me
caverunt, el alflixerunt spiritum Sancti ejus -. et sicut sponsam diligebas, et fortitudo qua de mami
conversus est eis in inimicum, et ipse debellavit adversariorum me liberabas? Diulissime enim jam
eos. » continuisti super me multiludinem viscerumdilectio-
Afflixeruntspiritum Sancti, id est animam Chri- nis et misericordiarum tuarum, quia nullo affeclu
sli ej'us, el ipse debellavit eos per Tilum etVespasia- pielatis et eompassionis erga me molus es, ut de
num. Sed quia temporibus Eliac pristinam reddet ei tam longa captivitate me eriperes. Sequilur :
gratiam, aperte subdilur: VERS.16. — « Tu enim, Domine, Pater noster, et
VERS.11. — «Et recordatus est dierum saeculi Abraham nescivit nos, et Israel ignoravit nos; tu,
Moysi et populi sui.» Domine, Pater noster, Redemptor nosler, a saeculo
Id esl foederis sui recordalus est, quod pev Moysen nomen tuum. »
pepigit cum eis, quando eduvil eos de terra JEgypti, Tu es Pater nosler, quia Abraham vel Jacob, cujus
ut esset Deus eorum. Quia vero inlerim non respi- nos esse filios jactabamus, nescivit nos, nec dignatus
• cit eos, sed diutissimis calamitatibus per totum B est fllios agnoscere, quia te offendimus. Tu es Patcr
orbem dispersos affligi permittit, congrue propheta nosier, quia creasti nos et dignatus es dicere: «Ei-
subjungit: lius meus primogeiiitus Israel (Jer. xxxi, 9). t Tu
<Ubi est, qui eduxit eos de mari cum pastoribus Redemptor noster, quia sanguinem pro nobis fudisti.
gregis sui? » id est cum Moyse et Aaron. Qui enim A smculonomen tuum. Quia in principio refert Moy-
Pharaonem cum exercitu suo pvojecit in mare, nunc ses Deum singula qua.que per Verbum suum, quod
viudiclam in oppressores eorum non facit. Se- es lu, fecisse, quando dixit: «Fiat lux, et facia est
quitur: lu.v (Gen. i, 5),» eaeleraque similiter verbo crea\it.
« Ubi esl, qui posuit in medio ej'us spiritum San- Sequitur:
ctiej'us?> Qui Spiiitum Sancli, id esl Christi sui, YERS.17. — « Quare errare nos fecisti, Domine,
quondam posuil in isto populo, nunc ei nullam ejus- deviisluis: indurasti cor nostrum, ne timercmus
dem Spiritus gratiam dat. Seqtiitur: le?»
VERS.12. — « Qui eduxit ad dexteram Moysrn Errare fecit eos Dominus, quia-justo judicio de-
brachio majestatis suae, qui scidit aquas ante eos, seruit eos in superbia sua, el lumen intelligentias
ut faceret sibi nomen sempitenium.» _ abslulit eis. Et induravil cor eorum, quia gratiam
Subaudi, ubi esl?Nihilenim simile nunc eis ope- suam, qua molliri possent, juste subtraxit. Domino
ratur, sed reeessit ab eis, et abscondit faciem suam. enim cor eorum indurasse cst a duritia liberare no-
Qui eduxit ad dexlernm Motjsen. Quia dexteram luisse, sed eamdem duritiam crescere permisisse,
ejus spirifalem tenuit, cum educeret eum in virlutis Non igilur ad Deum, sed ad eos culpa refertur er-
suie ductu de ^Egypto. Et aquas maris scidit ante roris et induralionis eorum, quia sic excsecari et in-
eos, ut mirabilium operum ejus memoria perenniter durari meruerunt. Quia enim non ex fide, sed tan-
celebraretur. Sequitur: ex operibus lumuerunt, ipso suo tumoie erra-
quam
VERS. 15. — « Qui eduxit per abyssos quasi verunt, et indurali sunt, ut «ignorantes justitiam
equum in deserlo non impingentem.» Dei, et suam volenies slatuere justitise Dei non
VERS.14. — i Quasi animal in canipo descen-
essentsubjecti (Rom. x, 5).» Hoc quippe est errare
dens.» el non timere eum. Quicunque eiiim tam superbe
Sicut equus absque obstaculo incedit libere per sapiunt, ut suse voluntatis viribus tanlurn cxisliment
plana deserli, et quodlibel animal per amplitudinem tribuendiim, ut negent sibi necessavium divinum
campi, sic iste populus ducente Domino per pro- adjutorium ad bene vivendum, evvant profecto a
funda maris tr2iisivit. Sequitur: D viis mandatorum Domini, et indurato corde non
« Spiiitus Domini ductor ejus fuil.» Per mare et liment eum. Sequitur:
per deserlum fuif ductor ejus Spirilus Domini, sed « Convertere propler servos tuos, tribus hseredi-
modo nullum ei ducatum praeslat. Ut autem ad eos tatis tuae. >
spiritus iste redeat, subjungunt poeuitentes, et Chri- Gomerletur Dominus propter eos , quando gra-
sto dicunt: tiam suam rursum eis dare co_perit. Sequitur:
«Sic adduxisti populum tuum, ut faceres libi
nomen glorise. » Adduxii enim eos tot miraculis de VERS.18. — « Quasi nihilum possederunt popu-
lum sanctum tuum; hostes noslii conculcaverunt
-Egjpto in terram promissionis, ut noinen ejus
»
longe innotesceret, et glorificaretur. Qui et precando sanctilicationem tuam.
subjiciunt: Capta Jerusalem conculcaveruntRomani sanctifi-
VERS.15. — « Attende de ccelo, et vide de habi- cationem-templi, et quasi nihilum possedemnt vilem
iaculo sancto tuo, et gloriaetuiB.» . populum istum dispergendo per omnia regna, capli-
Jam enim in cceloFilium hominis esse confitentur vum perimendo atgue dehonestando. Sequitur :
euppliciter e! in habitaculo glorim sum. Sequitur: VERS.19. — «Facti sumus quasi in principio,
"
565 COMMENT. IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. VIII. SGO
cum iion dominareris noslri, neque invocaretur A VERS.5. — . OcGurristi lsetanti et facienfi JBSIH
nomen tuum super nos. » tiam. »
Ex quo Christum regem populus iste negavit, et Descendisti ad j'udicium, eJigms ante faciem tuani
dominium ten eni atque alienigenae imperatoris ele- diseunens montes consumpsit, ut terram cosequans
git, dicens : « Non habemus regem nisi Gaesarem renovaret. Per montes intelligamus" supeibos, qui
(Joan. xix, 15), » factus est quasi in principio, cum tunc defluent, quando superbia eorum tabcscet, ut
serviretPharaoni et'_Sgyptiis, quia extunc habere < sicut fluit cera a facie ignis, sic pereant peccatores
Deum regem desiit, neque Deo jam sed hominibus a facie Dei (Psal. LXVII,5). » Homines autem in ca^-
servivit. Sed landem per hauc pise confessionis hu- ne viventes non audierunt, id est non intellexerunt a
imlitaleni ac lamenlationem revertitur ad gratiam swculo, id est ab origine mundi usque nunc, neque
sui regis. Unde jam confidenler novissimum eus auribus corporis audierunt . nec cujuslibet oculus
advenlum exoplal, dicens : vidit absque te, id est nisi lu solus, quae sint praemia
GAPUT LXIV. qum praparasli liis qui te_-exspectant. qui promis-
VERS.1. — « Utinam dirumperes ccelos, et Ue-' siones tuas longanimiter sustinent. Vel absque te,
scenderes : a facie lua montes defluerent. » quia si quis illa videie potuil, te quoque pariter vi-
VERS.2. — « Sicut exustio ignis tabescerent, at- g dit. Nemo quippe nunc videre vel audire vel cogitara
que arderent igni, ut notum fieret nomen luum ini- valet, quanta sililla merces j'uslorum,'quam illi soli
mlcis tuis: a facie tua gentes turbarentur. » cognoscerc potuerunt, qui possederunt; omnem
Nam quasi qusedam ecelorum diruptio fiet eo de- enim visum et auditum et cogitatum superat. Sed
scendente, qula patentibus ccelis, ministrantibus in die illa digiiis^se manifestabit, et tunc Deus
angelis, consedenlibus apostolis ipse Rex regum in omni, qui nune Iselus operatur justitiam, occurret
sede majestatis suae veniet, ut ab ompibus tunc gaudens, ut illum excipial. Rursum de Judaeis sub-
electis et reprobis videatur. Et quoniam ignis ante dilur>:
ipsum ardebil. « Utinam, inquiunt, a facie tua mon- « In viis tuis recordabuntur tui. »vEl ipsi mox ad-
tes defluerent, et sicut exuslio ignis tabescereiit junguni : « Ecce tu iratus es, et peccavimus, et m
atque arderent igni.» Nam ign°s ille universos mon- ipsis fuimus semper, et salvabimur. »
tes oomburens aquabit vallibus, et omnem terram In viis namque Domini recordabunlur illius, .quan-
complanabit. Antequam vero Dominus veniat, Anli- do recognoscent, quod « non justificabilur homo ex
cbrisius est regnaturus, quilta humano generi te- operibus legis nisi per fidem Jesu Chrisli (Gal. n,
nebras suae pravitatis infundet, ut pene nemo luceai 16). » Nunc enim obliti sunt eum in viis ejus, quo-
veritalis inspiciat, sed eis etiam nomen Christi ver- 'C niam non ex fide, sed ex, operibus quaerunt juslifi-
tatur in ignorantiam, nee recordentur^ejus nisi ad cari. Sed cum 'cogno\ erint quod viribus suis im-
blasphemiam Domini. Sed ad liujus telrani caligi- plere inandala legis nequeunt, et auxilium gratise
nem depellendam velut fulgur quoddam ipse Clni- implorare coepeiint, lunc in viis ejus recordabuniur
stus veniet. Unde isti convenienter adjungunt: t Ut illius. Sed quia oblivioni tradiderdnt eum, iratus
notum fieretiiomen fuum inimicis tuis, et a facie est eis, et deseruit eos, qui postquam oblili sunt,
tua gentes turbarenlur. » Tunc quippe et inimids peccare non desierunl. El hoc est quod deplorant
noium fiet nomen ejus, alque subito turbabunlur a dicentes : « Ecce tu iratus es, et peccavimus.-»,Sed
facie ejus, xmia lunc, sicut scriptum est: «Plan- rursum de observatione viarum Dei glorianles di-
gent se omnes tribus terrae, et videbnnt Filitim ho- cunt : « In ipsis fuimus semper. » Hoc est enim
minis venientem innubibus cceli (Matlh. xxiv,50).» quod idem populus alibi se jactat, dicens : « Ecce
In lanti auiem pavoris magnitudine et omnes ele- tot annis servio tibi, et nunquam mandatnm tuum
cli, qui adhue in carne viventes invenli fuerint,' val- prseterivi (Luclxv, 29). » In ipsts, inquiunt, fuimus (
de formidabunt. Unde et subdunt: semper, et in ipsis salvabimur. Quia'« qui fecerit ea,
VERS.5. — «Cum feeeris mirabilia non sustine- n vivet in illis (Rom. x, 5). » Mox autem resipiscentes
bimus. t subduntlamentando »
Tuhc enim mhabilia faciet, quse vix ullus ho- YERS. 6. — « El facti sumus sicut immundus
minum -sustinere possit. Quia « sol obscurabitur, el omnes nos, et quasi pannus mcnstruatse universaa
Iuna non dabit lumen suum, et stellae cadent de . justitiae nostrse. » t .,
coelo, et virtules coelorum commovebuntur (tbid. Facli sumus ut immundus, quia ejeeli sunt de Ec-
29). » Quae ergo mens, cum hsec fieri coeperint, non clesia fidelium sicut immundus de caslris, nolentcs
'evpavescet ? Sed quia metus electorum in securi- facere quod eos-de Chrislo monuit Apostolus : « At-
l"lalem vertetur, jam de praesenlia Judicis gaudentes cedamus, iuquit, ad eum vero corde, in pleniludino
a'1jungunt: ffdei, aspersi corde ab conscienlia mala, cl abluli
« Descendisti, et a facie tua montes munda (Hebr. x, 22). » Propter quod
r defluxe- -^corpus aqua
runt. » et universm jusliliw illorum factse sunt quasi'pannus
' VERS.4. — < A saeculonon
audierunt, neque au- mulieris menslruatw, quia ex immundjua.carnalita.-\
ribus perceperunt: oculus non vidit, Deus, absque tis ipsorum inquinatse sunt, ita ut om|iis, 'qulte.igc-; \
te, qu.ep-.-*pai'asti exspeciantibus te. » riteas, inquinetur. Unde et Apostolul illas.cajpalcs...-^
567 HERVEI BURGIDOLENSISMONACIII 568
cseremonias arbitralus est « velut stercoia, utChri- A qui propter malitiam suam passi sunt tam gravia.
slum lucrifaceret, et invcniretur in illo nou habens Sed jam ex toto poenilentes omni humililale proci-
suam justitiam, quse ex lege est, sed illam quae ex dunt, et cum obsecialione dicunt:
fide esl Jesu Christi (Philip. in, 8). » Ad quam et VERS.8. — < Et nunc, Doniine, pater nosler es
isti nunc accedentes panno menstruatw comparant lu, nos vero lutum; et fictor noster, et opera ma-
justilias suas, in quibus anlea gloriabanlur. In quo nuum tuarum omnes nos. »
considerandum, quia justitia, quae in lege est, ad Ipse enim Chrislus pater eorum est, id est crea-
eomparalionem evangelicaepuritatis iramunditia no- tor, illi vero sunt lutum; et jpse fictor ac plasles
minetur. Sequitur : eorum, qui de limo terrse plasmavit eos, et ait :
« Etcecidiraus quasi folium universi, et iniquita- «Sicut lutum in mauu figuli, el sic vos in manu mea,
tes nostrse quasi venlus abstulerunt nos. » domus Israel (Jer. xvm, 6); » qui in oralione sub-
Universi ceciderunt sicul folium ab arbore patri- jungunt, dicentes :
archici generis, quia secundum Apostolum « rami VERS.9. — « Ne irascaris, Domine, salis, et ne
olivaefracti sunt, et cecidevunt (Rom. xi, 17), » at- ultra memineris iniquilatis nostrse, ecce respice,
quepro eis insertus est oleaster. Et iniquitatcs suae populus tuus omnes nos. »
quasi venlus abstulerunt eos velul ab arbore folium, B Et de deslructione Jerusalera, quse per Titum fa-
quia dum de justitia falso gloriarentur, et iniquita- cta est, addunt:
libus vere replerentur, separali sunt a fide patrum VERS.10. — « Civitas sancia tua (197) facla est
suorum, tit Salvatorem venientem non susciperent, deserta, Sion deseita facta est, Jerusalem desolata
quem illi ventuium exspectaverant. est. >
Haec autom sententia non solum de Judaeis, sed YERS.II. — « Domus sanctilicationis nostrse, et
etiam de universo humano genere potest intelligi. gloriaenostrse, ubi lauda\erunt lepatres nostri, fa-
Quid est enim homo nisi folium, quod in paradiso cta est in exustione ignis, et omnia desiderabilia
ab arbore cecidit? Quid est nisi foliuni, qui tentatio- versa sunl in ruinas. »
nis venlo rapitur et desideriorura flatibus elevalur? Ae deinde subjungunt:
Mens quippe humana quot tentationes patitur, quasi YERS.12. — « Nunquid super his continebis te,
tot flatibus movetur. Hanc enim plerumque ira per- Domine, lacebis, et affliges nos \ehemenler? »
turbat. Cum recedil ira, succedit inepta laetitia, lu- Quibus mox a Domino Jesu respondetur .
xuviae stimulis uvgetur, aestu avariiise longe lateque CAPUT LXY.
ambiendi quae terrena sunt, tenditur. Aliquando YERS.1. — « Qusesierunt me, qui ante non inler-
lianc superbia levat, aliquando vero inordinatus ti- rogabant: iuveneruut me, qui non qusesieiunt me, »
mor in infimis ponit. Quia ergo tot lentationis fla- id esl gentiles. t Di\i : Ecce ego, ecce ego, ad gen-
libus huniana corda ele.aniur et dejiciuntur, apte tem qua; non invocabat nomenmeum. »
dicitur : « Cecidimus quasi folium universi, et ini- Cceperuiit enim gentiles posl resurrectionem ejus
quilates nostrse quasi ventus abstulerunt nos. » quserere, et ipse sua sponle eliam non quairenlibus
Quasi ventus quippe nos iniquitas abslulit, qtiia nullo se ipse offerre, ex quo a Judaeis esl reprobatus. De
iixos virfulis pondere in vanam elalionera levavit. quibus subdit:
Bene autem homo folium appellatur, quia qui arbor VERS.2. — « Expandi manus meas tota die ad
fuit in conditione, folium a se ipso faclus esl in ten- populum incredulum, qui gvaditur in via non boca
tatione. Qui enim de alto cecidit, folium est. Sed post cogitaliones suas. »
ad Judaeos redeamus; subjungunl enim plangentcs: VERS.5. — « Populum (198) qui ad iracundiam
VERS.7. — « Non est qui invocel nomen tuum, provocat me ante faciem meam semper. »
qui consurgat et teneat te. » Si in eo quod ait : Expandi manus meas, crucis
Non enim est quispiam in eis, qui precibus nomen patibulum intellexerimus, quomodo intelleciuii su-
Domini invocans consurgat adversus motum indigna- D mus : Tota die ? Ntinquid tola die pependit in ligno ?
lionis ejus, et eum leneai, ne feriat, quia omnes in- Si vero diem pro tempore velimus accipere, ma.vime
justi sunt, nullusque in eis invenitur, qui divinse quod hoc nomen genere feminino posuit quod in
irae possit obviare deprecando, sumens auctoritatem Lalino eloquio non nisi tempus significare solet,
resistendi ex conscienlia bene meriti, et eam, quae convenienter per extensas manus tota die continua-
in hunc populum ssevit, coelestem animadversionem tionem bonorum operum inlelligere possumus, a
relinere. Sequilur : quorum nunquam inlentione cessavit. Quse scilicel
« Abscondisti faciem tuam a nobis, et allisisti nos opera, quiapeifidus illepopulus vidit, imo sensit,
in manu ihiquilatis nostrse. » Abscondil ab eis fa- ad populum incredulum Dominus manus suas ex-
ciem suse divinitalis vel cognitionis, dicens : c Non pandit. Possumus enmi expansas manus et largita-
me videbitis amodo, donec dicatis : Benedictus qui lem donantis accipere, quod nihil eis.petentibus de •
venit in nomine Domini (Matlh. xxm, 59). » Et al- negaret, sed statim roganli leproso sanilatem reddi-
"lisiteos in manu, id est in actione iniquitalis eorum, derit (Marc. i, 40), et caaci a nativilate oculos ape-

(197) Alias, ciiitas Sancti tui, etc. (198) Alias, populm.


569 COMMENT.IN ISALAMLIBRl OCTO. — LIB. VIII '
570
ruit {Joan. ix, 1). Significant expansse manus et A imitati stint? et primo remetiar primum opus
eornm,
parentis clemenliam suos filios in sinu recipere ge- ulpro jsuis el veslris parentumque veslrortim ini-
stientis. Haec ipse populo Judseorum exhibuit. Qui quilatibus p.iniantur. Unde et alias scriptum est:
graditut per viam nialse aclionis sequendo pravas « Ego Dominus Deus tuus forlis zelotes visilans ini-
cogitaliones suas, ac semper Deum ad iractindiam quilatem patrum in filios in tertiam et quarlam ge-
provocat, uum stiperba mentevoluntatem ejus facere nevalionem eoium" qui oderunt me (Exod. xx, 5).»
contemnit. Et piovocat eum anie faciem ej'us semper, Isti autem idololatvae, qtiibus et no\issimo die le-
quia Dominus eiiro velul ante faciem suam posuit, tvib.ieiuv, pr_ecipue sub Nabuchodonosor extermi-
cum e\ omnibus populis hunc elegit. Sed ipse ah nati sunt atque perempti. Sed quia non lotus simul
initio nou cessat pervevse agere peccans in conspe- ille populus tunc erat delcndus, licct e\ maxima
etu Domini, cujus oculis palent omnia_, vel in parle peritui'us'esset, apte subjungit propheta :
lemploidolis saciificans. Nam et de illis, qui quon- VERS.8. — « Hsec dicif Dominus : Quomodo si
dam in eodem poptilo conversi sunl ad idola, sub- inveniatur granum in botro, ct dicalur :Nedissipes
j.mgitur: illud, quoniam benedictio est : sic faeiam propter
« Qui immolant in liortis, el sacvificant super sevvos meos, ut non dispevdam toltim. >
laleres. » Nam velut si ex botro granum eligatur ad reser-
VERS.4. •— « Qui habilant in sepulcris, el^in de- \andum, etbolrus conleratur, ita populus ille tunc
lubris idolorum dormiunt : qui comedunl carnem pvopter impietales suas deperiil. Sed lamen ex eo
suillam, et jus profanum in vasis eovum. » rcliquise sunt dimissae, quse sicut benedictiorcser\a-
VERS.5.— « Qui dicunt: Recede a me, ne appro- rentur. Unde et sequiluv :
pinques rnihi, quia immundus es. Isti fumus crtint VERS.,9.— « Et educam de Jacob semcn , et de
in furore meo, ignis ardens tota die. » Juda possidentem montes meos. ct haereditabuiU
H_eeenim et his similia faciehant aniiqui Judsei eam electi mei, et servi mei habitabuiU ibi. »
cullores idolorum. Nam idololatrise j'ungentes luxu- VERS.10. — « Et erunt campestria in caulas gie-
riam in horlis immolabant, et pro uno altari, quod gum, el vallis Achor in cubile armentorum populo
impolitis Iapidibus lege constructum erat, laieres meo, qui requisieruut me. i
hostiarum sanguine cruenlabant. In sepulcris rjuo- Eduxit enim de Jacob semen Dominus, id esl dt
que habitabant, et in delubris idolorum dormiebant, decem tribubus, qui crant in caplivitate, filios, qui
ubi stralis pellibus hostiariim incubare soliti erant, reverterenlur in terram suam, ei de Juda qui capti-
ut somniis futura cognoscerent, et quicunque ,si- Q vus in Babylone tenehalur, populum, qui rur_>uspos-
milieirore non ducebatur, eum arbitrabanlur iro- sideret montes ejus, et terram ejus inhabilavcnint
nmndura, conIacIuroque-ej'ns fugiebant. electi ejus, de caplivitate regressi. Et in campestii-
Veldicebant Deo: Recedeame, el ne appropinques lius manserunt greges ovium. alque in valle , ubi
milii, dum hunc a se rejiceve nilereftlur, ut more quondam lapidatus est Achan (199), qui peccaveiat
gentilium liceiet eis vivere; alqtie dicebant ei : in furto anathematis, accubuerunl armenta boum,
Quia immundus es, dum blasphemarent eum. Sed id est populus, qui Dominum in anguslia captivitatis
cmnes isti fumus erunt in furore ej'us, quia sicut fu- requisivit [Josue vn, 25). Sed, postquam ipse bona
mus deficient a facie Judicis. Et erunt ignis ardens haec repromisilhis, qui ad poenitentiam erant rever-
tota die, quia usque in seternum ardebunf sine tendi, rursum idololalris, qui in liac tribulatione
interraissione. Arclebunl enim lota die seternitalis. eranl perituri, minatur dicens :
Sequilur : / VERS.11. — «El vos, qui reliquislis Dominum,
VERS.6.— < Ecceseriptum est coram me : Non qui oblili estis montem sanctum meum, qui ponitis
taoebo, sed reddam et retribuam in siuu meorum Fortunae mensam, et libatis stiper eam. »
iniqHilalesvestras,et iniquitates patrum veslrorum, VERS. 12. — « Numerabo vos in gladio, et omnes
simul dicit Dominus. > D in csede corruetis pro eo quod vocavi, et non respon-
YERS.7. — « Qui sacrificaverunt super montes, distis : locutus sum, et non audislis, et faciebatis
et super colles evprobraverunt mihi, elremeliar pvi- malum in oculis meis , et quse nolui elegistis. »
muin opus eovum in sinu eorum. » Dereliquerunt enim Domimim, et adhseserunt ido-
Orone malum quod fecerunt, scriptum est coram lis , alque tnontem Sion , ubi lemplum illius erat,
me, M esl quasi -in- libvo manet assignatum in obliti sunl non venientes illuc adorare vel immolare,
conspeclu memorise meae, et cum venerit dies ju- sed ponebanl Fortunas mensam, et sacrificabant in
dicli , non lacebo quod fecerunl illi filii vestri, sed ea. Fuit enim in mullis urbibus et maxime in jEgy-
reddam in sinu, id est in mente eorum, ut eos pro- pto et in Alexandria idololatrise vetus consuetudo,
pira torqueat conscientia, iniquitates vestras, o pes- ut uliimo die anni poncrent mensam referlam va-
sirai patres, et iniquitates patrum vestrorum simui, id rii generis
epulis, el poculo mulso mistum, vel prse-
esi mala quae vos et palres vestri fecislis, retribuam terili vel fuluri anni fertililatom aspicientes. Hoc
filiis vestris, qui vestram et illorum perversilatem et Judasi faciebant omniurn simulaciorum portenta

. (199) Cod., Achor,


E71 . HERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI S7__
veneranies, etnequaquam altari viclimas, sed hu- A sancli jacent in humilitate poenitentise, el de mini-
juscemodi mensae libamina fundebant. Propterquod mis offensis graviter conturbanfur, et se affligunt.
numerati sunt giadio', id est supplicio. Quidquid In hac enim valle jacebat ille magnus bos, qui dice-
enim punit et percutit, torquet et cruciat, in Scri- bat: « Ego sum minimus apostolorum, qui non sum
pturis sanctis gladius app Jlatur. Nec ferro trucida- dignus voeari aposlolus, quia pef secutus sum Eccle-
tus est omnis ille populus, sed poenis et cruciatibus siam Dei (I Cor. xv, 9); » et ille , qui dicebat: Si
dedilus atque captivilati et servituti. dixerimus quia peccatum non habemus, nos ipsos
Tocaverat Dominus Judseos, quia collatis mune- seducimus (/ Joan. i, 8). » Et alius dicens: « Quia
ribus quasi emissis vocibus eos ad se ducere stu- in multis offendimus omnes (Jacob. m,2). »El ha_c
duerat, sed non responderant, quia digna opera pollicitus est Dominus populo , qui sive ex Juda;is ,
donis cjus reddere contempserant. Vocat enim nos sive ex genlibu. ao fidem veniens requisivil eum.
Dominus, cuni muneribus praevenit; lespondemus Sed vos, inquit, o perfidi Judaei, qui dereliquistis
vero vocatioiii ej'us, cum digna j"uxta praecepta rou- Dominum, dicentes :« Regem non habemus nisiCae-
nera deservimus. Quia evgo Judseos vel etiam quos- sarem (Jodn. xix, 15). » Audite quid consecuti sitis.
dani Christianos tol munevibus pvaevenit, dicit: Vo- Vos qui oblili estis montem sanctum meum, id esl
cavi. Sed quia tot ej'us munera contempsevunt, R altitudinem spiritalis conversalionis, vel sublimita -
subjungit : El non tespondistis. Vocaverat etiam tem patriae coslestis ; qui poniiis Fortunw mensam,
eos per proplietas ad poenitentiam, etnon responde- id est divitiis aram, el libatis supcr eam, hoc estqui
bant: loquebatur, et audire nolebant, sedmagis ir- vestra sacrificia facitis piopter solara piaesentis vitas
ritabant. remuneralionem; numerabo vos in gladio Roriiano--
Sed fortassis haec ad tempus apostolorum refe- rum vel novissimse ullionis. Ei omnes in cmdecor-
renda sunt. Ait enim :« Quomodo si invenialur gra- ruelis vel per Romanos, \el per poenam extrerase per-
num in botro, et dicatur, ne dissipes illud, quoniam cussionis. Pro eo qtwd vocavi vos ad fidein el gra-
benedictio est: sic faciam propter servos meos, ut tiam, nec respondistis mihi, -ut ad me veniretis : lo-
non disperdam tolum. »Nam quasi granum in boito culus sum vobis annuiitians voluntatem Patvis mci,
est invenlum, quando pars, quse doctrinam eccle- et audire recusaslis, el faciebatis malum in oculis
siasticam susceperal, reperta est in populo Judseo- meis, etiam cum inter \os corporaliter manerem, et
rum. Sicut enim %ranum adbotrum, itapaucicre- Pharisjeorum prsecepla traditionis, quw nolui, eleqi-
dentes ex Juda?is ad comparationem fuerunt reliquae slis. Sequitur _
multitudinis illorum, quse credere nolens dispeiiit. VERS.-13. — « Propter hoc hsec dicit Dominus r
Et de hac minima parte electa dictum est: Ne dis- £cce servi mei comedent, ei vos esurietis : ecce ser-
sipes illud, quoniam benediciio est, quando Patrem vi mei bibent, et vos sitiefis. »
pro riiseipulis oravit. Et ideo Dominus . populum VERS.14. — « Ecce servi mei lseiabuntur, et vos
illum non disperdidit tolura, quoniam eos, qui ii- confunderaini : ecce servi niei laudabunl prae et-
deni reeeperunt, a perdilione salvavil, et ab ex- sultatione eordis, et vos clamabilis prse dolorecoi-
cidio et captivitate illei qm eripuit. De quibus et dis, etprse contrilione spiiitus ululabilis. »
subdit: Servi mei comedent el bibent, quia « ego sum^pa-
Quia educam de Jacob semen. Illud scilicet se- nis vitas; qui venit ad me non esu.iet,et qui eredit in
men de quo idem Aposlolus ait, quia « nisi Dominus me, non sitiet unquam (Joan. v, 55). » Sed vos, o
SaLaoth reliquisset nohis semen, sicul Sodoma fa • Judsei, esurielis et sitielis, quia «millani famem in
cti esseraus (Rom. ix, 29). » Educam de Jacob, id terram, non famem panis neque sitim aquse, sed
est de decem tiibubus electionis filios, el de tiibu audiendi verbum Domini (Amos vm, 11). _. Neque
Juda multitudinem credentium possidenlem montes enim ullerius invenietis, qui vos scientia Scripiuia--
meos, id est prophetas et apostolos, quoniam t fun- rum pascat aut potet. Servi mei, .acceplo Spirilu
damenta ejus in montibus sanctis (PsaL LXXXVI, D sanclo, Iwtabuntttr, sed vos qui me crucilixislis, con-
1). » Et hmredilabunt eam, id est Ecclesiam, eleeti fundemini, videntes gloriani mese resurrectionis ubi-
mei, et servi mei habitabunl ibi, quia non est jara que innotescete. Servi mei Iwtabuntur in Ecclesiis
locus, ubi extra Ecclesiam catholicam habitent. Et prw exsultatione spiritalis gaudii, sed vos prm dolore
erunt campeslria in caulas gregum, quia popularis cordis ululabilis, in miseriis, quas susiinebitis. Om-
mullitudo fidelium plana et minus alta conversatione nia hsec ita cernimus evenisse.
erit contenla. Quae sunt enim campesltia nisi hsec Quse si adfuturam vitam referehda sunt, servi Dei
lata et infima conversalio infirmorum ? Ubi lamen tunc comedenl, quia « faciet illos discumbere, et
cautas gregum habemus, quia et intra caulas Domi- transiens ministrabit illis (Luc. xn, 57). » Servi
nicorum ovilium tenentur. Achor vero turbatio dici- ejus bibent, quia liiebriabuntur ab ubertale domus
tur. Et quse est valiis Achor nisi humiliatio poeni- ejus, et torrente voluplatis suse poiabit eos. Nam
tenliae conturbans menlem peccatoiis? Quid autem illa sanctorum convivia Dionysius exposuit (Epist.
nomine armentorum nisi multitudo magnorum atque xix ad Til.), dicens : « Significant hsec communem
robustorum fidelium expriniitur ? Erit ergo vatlis quamdam, et aeque invisibilem sanctovum in diviids
Aclwr in cubile armentorum, quia magni et fortes fconis societatem, cl Ecclesiam-primigenitorum de-
g75 COMMENT.JN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. VIII. SU
scriptorum in ccelis, et Spiritus justorum omnibus A et gratiam sonat. Licet enim servi ejusrem anliqui
optimis perfectos, et primum optimis repletos. Et nominis liabeant,ipso tamen nomine non vocantur,
recubilum requiem avbitvov, el multis doloribus vi- sed.appellalioneChrislianitalis venerabiliter nuncu-
tam iltesain, et conversationero divinam in lumine panlur. « Neque enim noraen aliud esl datum sub
et in regioneviven.ium -omni sensu sacro repleiam, coelo hominibus, in quo opoiteat nos salvosTieri
et largissimorum et beaiorum optimorum copiosam (Acl. IV, 12). ».Unde jam nullus servorum Dei, s e-
dationem, per quaro Letilia omni replentur, hoc ut dictum est, vocatur Judseus vel Israelita, sed om-
autem Iaetari et recumbere eos faciente Jesu et nii- nes Chrisliani. Jn quo Cliristianitalis nomine, qut
nistranle, et seternam requiem donante, et plenilu- benedictus est super lerram, id estqui benedictionem
dinem bonorum distribuente simul et infundenle. » illam, quae in baplismo dalur, consecutus est n_hae
Bene itaque dicilur : Quiaseryi ejus comedent elii- vita, si perceptam benedictionem bene viveudo cu-
benl, qui tali convivio intererunt. Unde et a con- stodierit, bcnediceturin Domino, cum audieril:« Ve-
travio satis cLvret, quia tunc Judsei omnesque xe- nite, benedicti Patris mei, percipite regnum (Matih.
probi esurient et silient, qui ad hujusmodi epulas xxv, 54). » Et qui, dum in hac lerra manent, juraul
non admittentur. De quibus paterfamilias iratusait: in eo cuin Psalmisla dicente Domino : « Juravi ei
< Quia ncmo virorum illorum, qui vocafi sunl, gu- B stalui custodire judicia juslitia; luae (Psul. cxvni,
stabunt ecenam meam (Luc. xiv,24). » El lunc servi 106), »jurabunt in eo Amea, id est asserent in illo
Dei inilloperpeluae beatitudinis gaudio telabunlur, beatitudinis regno vero : quia oblivioni traditw sunt
Judaei vero, caelerique reprobi in opprobrio scropi- anguslim priores, id est omnes afflictiones etneces-
terno confundentur et erubescent. Tunc revera san- sitates, quibus in sa_culo coarctabamur, et quia ab-
cii laudabunl prse ej.sullatk.ne cordis, et impii prse sconditw sunl omnes ab oculis nostris, id est nec
contiiticne spiritus ululabunt et mugient. Adhue jam recordamur, nec videmuseas. Hoc enim tunc
autem Judseis carnalibus dictum est, quod sequi- ille populus bealorum lsetus proclamabit. Ubh ad
tur. confivmationem certissimse veritalis interponitur
VERS.15. — « Et dimittetis nomen vestrum in ju- Amen, quod interpretaturuere vel fideliter, utea quae
lamentum electis meis. » pioniiltunlur, vere implenda monslrenlur, et fide-
Nomsn quippe 'eorum est: Judwus ve) Israelita. liter dignis reddenda. Sequilur : ,
Et Judseus interpretatur confiiens et gtorificans sive VERS.17. —« Ecte enim ego creo cceios novos et
laudans, Israel vero videns Deum. Carnales igituv ierram novara, et non erunt in memoria priora, et
Judsei nomensuum reliqueiunl injutamenlum declis iion ascendent super cor.
Dei, quia jam ipsum nomen amiserunt," et omnes I VERS.18. — « Sed gaudebilis et exsultabilis us-
electi jurant in illud, id est firmiter definiunt ore . que in sempiternuniin his quse ego creo.» ,
confiteri ad sahitem atque laudare Christum, et glo- Cwlos novos et termm novam faciet Dominus in
rificare, ut ad ejus visionem mereantur pertingere. novissimo die. Unde e«. Joannes in Apocalypsi de-
Nam qui Deum confitetur, sive Deo confitetur, et lerminato judicio subjecit dicens : « Et vidi coelum
laudat eum, ipse virlulem habet Judaici nominis; et novum, et terram novam. Pvimum enim ccelum, efc
qui Deum vel nunc in senigmateridet, in fuluio sae- pvima terra abiit, et mare jam non est (Apoc. xxi,
culo facie ad faciem, habetrem nominis Israel. Hic 1). » Ulraque tamen hsec, id est coelum et lerra non
enim perfidus Judseorum populus, ut dictum ost, ajia condenda sunt, sed hasc ipsa renovanlur, quia
viriutem nominis hujus cum fide perdidit, et eam per eam quam nunc habent imaginem tvanseunt,
electis Dei, qui juramento suse professionis ad ipsam sed pev essentiam sine fine subsistunt. « Prseierit
pertingerent, reliquit. Yel nomen eorum erit in jura- enim figuva hujus mundi (LCor. vn, 51). > Cceli
inentum eleclis Dei, ut pro malorum exeraplo eos igitur ac lerra et tvanseunt, et erunt, quia et ab ea,
habeant, et detestentur talia suslinere, et jureni : . quam nunc habent, specie per ignem purgantur, et
Si aliter fecero, contingat mihi sicut Judseis Roma- r, lamen in sua semper natura servantur. Unde et per
norum occisis. Cifi additur in comminatione : Psalmistam dicitur : « Mutabis eos, ct mutabuntur
« Et inleifieiet te Dominus. » Atque subjungitur : , (Psal. ci, 28). » Itaque cwlos novos et terram novam
t Et servos suos vocabit nomine alio.i » creabit, quando istos igne'judicii purgans renova-
VERS.16. •— « In quo, qui benediclus est super bit. Neque ascendent super cor, qma lanta erilpul-
terram, benediceiur in Domino amen; et qui juvat chritudo eorum, qui luneerunl, ulnemp jam islo-
in terra, jurabit in Deo amen, quia oblivioni tia- rum, quse nunc sunt, recordari dignetur, sed pro
dita. sunt angustiae priores, et quia absconditae sunt nihilo quisque reputabit haec, et in illis quse videbit,
ab oculis nostris. » delectabitur. Nam omnes electi luuc sine fine g3u-
Jnterficiet enim Dominus hunc populum gladio debunt in illis, quse tuuc creata fuerint a Domino.
-
suo, cum venerit ad judicium. Sequitur :
Interfecit eum Dominus, qui <est verus <Deus,et « Quia ecce ego creo Jcrusalem exsultationem, ^t
vita seterna, cum se illi abstulir. Qui et servos suos populumej'us gaudium. » Jerusalem, id estEcclesia
non jamnomine, quo antiquitus appellaverat, vocat, non solum exsullabit^ sedetiam erit lpsa exsullatio.
sed alio quodam nobiliori vocabulo, quod novitatem Et populus ejus non solum gaudebit, sed et ipse
E73 HERVEI BURGIDOLENSISMONAClil 576
gaudium erit. Nans etferrum videmus iu ignem con- A . labunt in eis per cogitationem non vagando foras
verti, cum in igne positum valde succenditur. Sic per cupiditates sseculi. Nam qui suae mentis inlerio-
et populus sanctorum, cum ingressus fuerit in ra deserit, et exteiiora sectatur, id est visibilia co-
gaudium Domini sui, coroniiilabitur in gaudiuro. gitat, non manet in domo sui pectoris. Et planiabunt
Sequitur : vineas, id esl statuent sibi acliones bonas, in quibus
VERS.19.— « Et exsultabo in Jerusalem, et gau- quolidiano labore exerceaiilur. Et comedenl ftuctus
debo in populo meo. » eatutn, id est satiabuntur in futuro letributionebo-
Tunc gaudebit Dominus in populo suo, cum jam nortim operum suorum. « Non a>dilical.unt,et alius
nullum in eis peccatum fuevit, et omnes eo_ immor- habitabil. » Quia hostis antiquus domuui conscien-
lales ac beatos reddideiit. Quandiu enim pecca- tiseoium, quam ccelestibus disciplinis etviitittum
mus, et morlales ac miseri sumus, l.on potest in lapidibus consliucnt, habiiare~non poterit, sicut
nobis gaudere. Neque enim gaudet in nobis, dum menlem negligenlis, de_qua dicit: « Reverlar in dc-
adhuc tales sumus, qualcs tios in principio condi- mum meam, unde exivi (Mallh. xn, 44). » Non
dit. Cum igilur jam in anliqiiuni. slatum nos planlabuni, et alius comedet, quia diabolus fructinn
reformaverit, tunc in nobis gaudium habebit. Se- aclionis eorum non devorabit. Alius eni.u comedel
quitur : B fructum \inearum eoruni, qui snis actibus fructum
« Et non audietur ultro in eo vox flelus, et vox bonse retributionis, quem exspectabaat, non conse-
clamoris. > Hoc maiiifestum est, quod in populo quuiilur, sed magis Saianas pcena eorum pascitur.
sanctorum neque luctus neque clamor, neque dolor Sed hoc electis contiiigere nequii.
erit ullra. Sc-quitur : Vel dontus istse sunl dhersie mansiones apud Pa-
VCRS.20. — « Non erit tibi amplius infans die- trem, quas jugiter possidebit, qui eas asdilicaveril;
rum, et senex, qui non impleat dies suos. > et ri-iea.sunt plures Ecclesia2,quarum fructus coroe-
Infans dierum est, qui jam diu vixil, sed adhuc duntur et bibuiitur, el lseiificautcor hominis, ct in-
mente parvulus est. Hujusmodi enim infantes incre- ebriant amicos Sponsi, atque in legno bibunlur quo-
pat Sapientia dicens : « Usquequo, parvuli, diligitis tidie, et selerna erit habilalio atque planlatio j'usto-
infantiaro ? (Prov. i, 22.) Senex vero qui non hnpleat rum, nec diaboli et satelhtum ejus fraudibjs sup-
dies suos, est qui multum quidem vixit, sed selatis plantabitur. Sequitur:
suas tempora in vanitale consumpsil. Illeenim dies « Secundum enim d.es ligni erunt dies populi
suos implel operibus, qui sese in hac vila quolidie mei, et opera manuum eorum iuveterabunt electis
vigilanter pensare non negligit, el ad omne quod re- meis (200). »
"ctefaeere potest, inertia nulla lorpescit. Et in prae- Secundum dies ligni erunt dies populi mei, quia
senti quidem Ecclesia mulli tales pueri ac senes sicut lignum in diebus suis gignit fructum suum,
sunt. Sed in illa electorum Ecclesia futura non etit itapopulus clectorum, dum sibi status vitse praesen-
infans dierum, ei senex, qui non impleal dies suos, tisduraverit, fruclumbonioperisfacerenon desislet.
quia quisquis semper moribus [deesl forsan, infans] El opera manuum eorutn inveterabunl electis~meis,
esse perseveral, non perveniet ad illam, neque se- quia usque in finem tenebunt, el perficient opera
nex,qui dies vitae suse bonis operibus implerenolue- bona quse cceperunt. « Qui enim perse\eraverit
rii. Unde et subditur s usque in finem, hic salvus erit (Matih. x, 22). »
* Quoniani puer centum annorum morietur, et Sequilur :
peccator cenlum annorum maledictus erit. » Cente- VERS.25. — « Non laborabunt fruslra, nec geue-
narius perfectus est numerus, et ideo centum anno- rabun.t in conlurbatione, quia semen benediclorum
rum iiomine vel omne spatium vitse prsesentis, vel Domini est, et nepoles eorum cum eis. »
inora Iongi temporis exprimitur. Qui ergo centum Non laborabunt frusira, quia quidqtiid boni agere
annos explevit, et adhuc puer est, id est qui diu vi- laboravermt adjuvante graiia mea perficient, et la-
xit, nec a factis puerilibus est correctus, morielur TVbores manuum su3rum nianducabunt. Neque in con-
niorle seterna. Et peccalor cenlum annorum, id est turbatione generabunl, quia, ut verbo \eiitalis spi-
qui nec lemporis longinquitate compesci potuit a ritales filios generare possinl, omnes vitiorum per-
pcrpetratione peccati, maledictus erit in die novis- turbationes, et cupiditatum sseeulariuru lumultus
simo, cum audierit: « Discedite a me, maledicti, in eliminabunl a cordibus suis, quatenus purificato
ignem aeternum (Matth. xxv, 41). t De electis vero menlis octilo, quod juslum est videre et loqui Iibere
in hacvita adhuc degenlibus subdilur : valeant. Qtiia semen benediciurumDomini est, id est
VERS.21. — « Et aedificabunt domos, et inhabi- filii apostolorum Chiisli sunt isli, el nepoteseotum,
"labunl, et el comedent fructus id esl filii filiorum porum cum eis sunt. Illi enim
' earum. » .planlabunt vineas,
sunt filii nostri, quos spiritaliler genuirous ; nepotes
YERS.22. — « Non sedificabunt. et alius habita- vero nostri sunt, quos jam nostii spirilales filii
bit: non plantabunl, et alius comedet. » spiritaliter genuerunt. Quia ergo talis propagatio
JSdificubuniemm dotnos cordium suorum,e_ habi- multipliciter fil in Ecclesia, apte dicitur de sanetis

(200) Alias, invelerabunt. Elecli mei non laborabunt, ctc


677 COMMENT.IN ISAIAM LIBRl OCTO. — LIB. VIII. 578
painbus : Quia nepoies eorum ctm eis sunt. Sequi- A in quo fuit templum Judaeorum, ostendit alliori ra-
tur : iione se non in parte rerum localitcr esse, qui om-
VERS.24. — « Eritque, antequam clament, egd nia replet, nec in aedificiismalerialibus, sed in corde
exaudiam. » fidelium habitare. Sequitur enim :
Sicut scriptum est: «Desiderium paupernm exau- CAPUT LXVI.
<liv.i Dominus, praeparationem cordis eorum audivit VERS.1. — Hsec dicit Dominus : Ccelum milii so-
auris tua (Psal. ix, 10). » Etilem : « Scitenim Pater dcs est, et terra scabellum pcduin mcorum; quseest
vester, quid vobis necesse sit,vantequani petalis eum ista domus, quam sedificabitis mihi, et quis est iste
(Lttc. xn, 50). » Adhuc illis in oratione loquentibus loous quietis mese? »
ego audiam. Audiam eos semper ad eorum salutem, VERS.2. — < Omnia 'hsac manus mea fecit, t_
non tamen semper ad eorum voluntatem, sicut audi- facta sunt universa ista, dicit Dominus. Ad quern
vi Paulum, ut gralia mea maneret in eo, non ut aulem aspiGiam nisi ad pauperculum et conliitum
< stimulus carnis, » sicut ler rogaverat, t discederet spiritu, et trementem sermones meos? »
ab eo (II Cor. xiiyS).» Hac promissione Dominus Nam cum dicit sedem suam cwtum, terram vero
quantum electos Novi Testamenti diligat, ostendit, scabellum pedum suorum, ostendit se omnibus inte-
quorum petitiones tam libenter et lam-cilo facere B riorem et supei iorem es.se, quia nbique est a sum-
semper se manifestat. Sequilur : mis usque ad novissima et iniima. Ccelum quippe
YERS.25. — <Ltipus et agnus pascenlur simul, excellit inter materialia, cui subest aer, ubi ignis
ef leo et bos comedent paleas, et serpenti pulvis pa- et aqua, ultima vero terra est. Nam quarta pavs di-
nis ejus; non nocebunt et non occident in omni stinetovum membrorum huj'us mundi, et ea novis-
monte sancto meo, dicit Dominus. > sima invenitur terra, ut a coelo incipiens aerem nu-
Lupus, id est ille qui in sa_culd fuerat, et agnus, meres secundum, aquani tertiam, quartam terram.
id est qui semper fuil mitis et innocens, pascenlur Cum ergo dicit quia cwlutn mihi sedes est, terra veta
simul in Ecclesia uno co_leslis doclrinse pabulo. Et scabellum pedum meorum, declarat se in omnibus
ieo et los comedent paleas, quia sseeularis princeps elementis esse, j'uxta quod per Jeremiam loquitur :
et popularis homo pascentur eisdem eloquiis divi- « Nonnc co-lum et terram ego impleo ? (Jer. x_m,
nis. Paleae vero simplicia verba Scripturae sunt, 25.) » El quia in hoc universo mundi corpore ma-
iriticum autem sensus inteiior. Et frequenler eve- ximam speciem coelum habet, et terra minimam,.
nil, ut homines sseculi mysteria nescieutes simplici lanquam prsesentior sit excellenti pulchritudini vis
Scripiurarum lectione pascantur. Alio autem sensu _ divina, minimam vero ordinet in exlremis atquo
leo Salauas est, « quia adversarius vesler diabolus infimis, congrue Deus in coelo sedere dicitur, ter-
lanquam leo rugiens circuit, quaerens quem devoret ramque calcare, quia « ccelum sursum el terra deor
(I Pel. v, 8). t Bos vero praedicatorem designal, si- sum, » ut Scriptura loquitur (Prov. xxv^S). Quia
cut scriptum est: c Non alligabis os bovi trituranti vero tanlse magnitudinis est Deus, ul omniaimpleal
(I Cor. IS, 9). > Paleae sunt peccalores,^ de quibus et excedat, apte Judseos increpat, dicens :
Joannes ait: «Paleas autem comburet igni inexstin- « Quse est isla domus, quam sedilicabitismihi ? »
guibili (LKC.III, 17). » Et leo igitur et bos comedent Non enim in.donio manuf-acta habito. « Et quis
paleas, quia peccatorum alios liostis antiquus de- est iste locus quietis mese?t Non enim alicuhi
\orat, alios prsedicator quilibet convertit, et sibi in- localiter quiescere possum, ut vos in templo Salp-
corporat mittens in viscera Ecclesise. monis me puletis habilare vel quiescere. Nam omnia
Serpens quoque idem hostis est, sicut legilur : hwc, quaevidelis, manus meae feeerunt, et facta sunt
< Serpens antiquus, qui vocatur diabolus et Satanas universa istai Sed £g<Jin manufactis et materialibus
(Apoc. xn, 9). > Pulvis eliam peccator est, quia habitaculum non habeo, quia cum sim Spirilus,
primus homo post peccalum audh il: « Pulvis es, spiritalem domum qusero. Ad quem enim respiciam^
et in pulverem reverteris (Gen. m, 19). > Serpenti ]Qut ad eum divertam, et in eo maneam, «isi ad pau-
ergo pulvis est panis ejus, quoniam diabolus devo- perculum, id est ad humilem et conlrilum spiritu,
ratione peccalorum pascitur. Sed in monle sanclo id est qui flendo contrivit spiritum, id esl duritiam
Dei, id est in excelsa juslorum conversatione, non covdis sui, et non contemneniem, sed tremeniem set-
nocebunt hujusmodi leones et serpentes eisdem ju- mones meost Quisquis talis esl, adhue seveno \ullu
stis, licet affligant eos, et non occident quempiam eo- respiciam, et ad eum veniemus, et mansionem apud
rum, id est venenum suse malitise non spargent in eum faciemus in templo non manufacio. Repiobato
eo. « Anima, quae peccaverit, ipsa morietur (Ezech. itaque materiali iempto consequens fuit,' ut et ho-
xv, 4), > sed ab hac morte immunis est eleclorum stise carnales, quse offerebantur in eo, respuerenlur.
anima. Et ne eis nocerent hujusmodi beslise audie- Unfle el subdilur:
runt a Domino : < Ecce dedi vobis poteslatem cal- YERS. 5. — « Qui immolal bovem quasi qui'in-
candi snper beslias (Luc. x, 19),» scilicet seipentes lerficial virum, qui mactatpecus, quasi qui excere-
el scorpiones, « et super-omnem virtutem inimici, bret canem, qui offeit oblationein, quasi qui san-
et nihil vobis nocebit (ibid.). » Quia vero monlem guinem suiUuro offeral, qui recordatur thuris, quasl
nominavit, ne Judaico sensu intelligeres montem, qui benedical idolo.
579 HERYEI BURGIDOLENSIS MONACHI 580
Postquam enim verus Dei Agnus est immolalus, A dimittimus eum sic, omnes credent in eum, et ve-
el mysteiium propheticum his hostiis desiit, non nient Romani, et tolleut nostrum locum, et gentem
placatur per eas Deus, sed gra\iter offenditur pras- (Joan. xi, 48). > Sed ex hoc, quod callide cogita-
seitini deslructo templo, ubi solummodo licebateas verunt adversus Dominum, illusit eis Dominus, quia
offerri. Apte ergo dicitur : « Qui imniolat bovero ev eo, quod non dimiserunt eura, sic factum est, ut
quasi qui interficiat virum. > Nam Moyses dixerat: omnes crederent in eum. Et quw limebant, adduxit
« Homo quilibet de domo Israel, si occiderit bovem eis quia fecit, ut venirent Romani et tollererit lo-
aul ovem vel capram in castris vel extra castra, et cum eorum et gentem, et hoc factum esl propter
non obtulerit oblalionem Domino ad ostium laber- abominandas carnales observantias, qiVaselegeranl,
naculi, sanguinis reus erit, quasi sanguinem homi- quia idcirco a Romanis sunt exterminati, quod eis
nis fuderit, sic peribit de medio populi sui (Lev. tributum pendere nolebant, dicentes injuslum esse,
xvn, 5). » Cum ergo tabernaculum jam veltemplum ut populus qui decimas ac primitias et sacrificia
nusquam sit, ubi talis oblalio offerri debeat, me- Deo reddcbat, hominibus quoque tributa soheret,
rito qui bovem adhuc immotal compafatur ei qui cum Salvator eis j°ussisset ut redderen,t « quse sunt
virum interficit, cum j'am ad oslium tabernaculi Csesaris Caesari, et quae sunt Dei Deo (Matlh. xxn,
oblalionem ejus offerre non possil. "Simili enim R 21). » Sequitur :
poena uterque dignus est et bovem immolans et vi- « Quia vocavi, et non eral qui responderet, lo-
rum perimens. Sed et qui pecus, id est capram \el cutus sum, et non audierunt, feeerunlque malum in
ovem maclat, aequalem facit abomiuatiohem, ac oculis meis, et quae nolui elegevunt. > -
s_ superallaie Dei cerebrum canis effunderet. Et Dominus, qui deinceps por apostolos vocavit nos,
qui oblationem quamlibet liujusmodi offert, tale cri- ipse primum vocavit Judaeos. Sed illi non responde-
men perpetral,'ac si sanguinem porcorum, quod runt vocanti, quia bonis sermonibus, quos ab eo
nefas esl, offerret. Qui thutis adhuc recoidalur ad audierunt, opera bona non reddiderunl, nec per
ponendum in sacrificio, par commiltit sacrilegium, fidem accesserunt ad eum. Locu{us est illis ea quae
ac si benediceret Idolo. Paria enim sunt hsec sacri- in Evangelio scripta sunt, sed ipsi non audierunt, id
licia sacrificiis idolorum. Tantum enim perditionis est non obedierunt, sed incessaiUer mala fecerunl in
"est servire carnalibus observantiis. et salutem per ocuiis ejus, et carnalia litlerse prascepfa, quae ei
eas quserere, quam [f. quantum] idola colere. Nam displicebant, elegerunl atque vanas Pharisicorum
ponere"spem salutis et juslificalionis, ubi non est, tradstiones.-Deinde imilliludinem sanctoruin, qtii
idololatria est. ^r, func in Judsea el Jerusalem erat, Sahator alloqui-
SI quis igitur in liis sanctitatem el justiliam putet tur, dicens :
esse, idololatra est, quscrens salutem, ubi non e»t; VERS. 5. — < Audite ^erbum Domini, qui tremi-
et umbraro adhuc servare, negare esl veritatem ad- tis ad verbum ej'us : dixeiunl fratres veslri odientes
venisse. Nam si adhuc seivantur, aut significatur vos, et abjicienfes propter nomen meum: Glorifice-
non fuisse promissus Christus, aut adhuc promit- tur Dominus, el videbimus in Iselitia vestra : ipsi
tiliu. ver.tn_.us, et negalur venisse. Manifestumque aulem confundentur. »
esl jam eseremonias liujusmodi et pevniciosas esse Unaniniis enim illa mullitudo primorum creden-
et movtifeias, ul quicunque eas observaverit, non tium non duro et insensibili corde, sicut nos, au-
oubium sit in barathrum diaboli esse devolutum. diebat verbum divinae pradicalionis, sed cum tre-
Scriplum est enim : < Lex et prophetaa usque ad more et reverentia excipiebanl. Quorum pessimi
Joannem (Ltic. xvi, 16). t Non igitur j'am Deo, sed fralres fuerunt cseteii Judsei, qui in perhdia man-
diabolo servit, quisquis legem ullra terminum, serunt, qui oderunt cvedentes, et de S5'iiagogavel
quem Deus ei posuit, producere quaerit. c Finis finibus suis abjecerunt propter nomen Christi. El
enim legis Christus ad j'uslitiam omni credenli dherunt eis : Giorificeiur Dominus, ut videamus
(Rom. x, 4). > Sed de his, qui adhuc eam tenere jQ eum, et vos lsetemini. Quid vobis humilem inlro-
volunt, perfidis Judaeis subjungitur : ducilis Deum? quid crucifixum? Volumus eum, ut
« Hsec omnia in viis suis elegerunl, et in abomi- dicitis, in sua majeslale conspicere regnanlem, ut
nationibus suis anima eorum delectata est. » et vos gaudeatis in conspeclu ejus. Hacc infideliier ,
Respuentes enim praecepla vitse, quse audiebant a deridendo loquebantur pulanles liosfruslra sperare
Salvatore, elegerunt in viis, id cst in actionibus suis in Christo. Ipsi autem cum viderint gloriam justo-
omnia hmc exsecranda, qua. nunc dicta sunt et in rum, confundeniur, dicentes : Hi sunt, quos ali-
lnijusmodi abominationibus delectali sunt, non in quando habuimus in deiisum, et in similitudinem
gratia Novi Teslamenli, quae eis offerebatur. Hinc improperii. Nos insensati vitam illorum aeslimaba-
namque ei, qui caecus fuerat, dicebant: « Tu disci- mus insaniam, ct finem illorum sine honore. Quo-
pulis ejus sis, nos aulem Moysi discipuli sumus modo ergo.computati sunt inter filios Dei, et inter
(Joan. ix, 28). » Sequitur : sanclos sors illorum est ? Ergo erravimus a via veri-
VERS.4.—"« Unde et ego eligam illusiones eorum, tatis, et justitiae lumen non luxit nobis, et sol inlel-
el quse timebant adducam eis (Joan. xi, 45). » ligenliaj noirest ortus nobis (Sap. v, 5).» Sicloqtien-
Ipsi cogitaverunt contra Dominum dicentes ; « Si tur dolentes atqueconftisi, cum glorificatus fuent
.S31_ COMMENT.IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. VIII. 582
Dominus in laelilia istorum, quos odientes abjece- A YERS.8. — « Quis audivit unquam tale, aut quis
runt propter nomen ejus. Sed el in praesenti vila vidit huic siroile?»
-confusi sunt, cum viderent omues ad fidem ejus, Nunquam enim tale quid super terram accidit,
quem erucifixerant, confluere, et^omnem linguam nunquam huic rei simile quidquam auditum esl aut
confueri, quia Chrislus est in gloria Dei Palris, visum, ut omnes in_bre\i temporc crederent natio-
sibique necis crimen a cunctis objici. Unde et se- nes, et de universis gentilus gens una fierel Chri-
quitur: stianorum, et complerelur diclum Aposloli: « Ve-
"
VERS.6.— < Vox populi de civitale, vox de tem- tera transieiunt, et ecce omnia facla sunt nova (II
Cor. v, 17).-»Ubi et addilur:
plo, vox Domini reddentis retribuiionem inimicis
suis.» « Nunquid parturiet terra in die una, aul pariet
Voa;enim poputi de civitate resonabat laudes Dei; gens simul, quia parturivil et peperit Sion filios
suos? » Quando enim pvsedicantePetro, sicut diclum
etvoxde templo, quia, sicul legitur : « Multa signa
cvedidevunl una die tvia millia, et poslmodum
et prodigia per apostolos fiebant in Jerusalem, et est,
addila sunt multa millia, tunc fuit cernere genlem
metus erat magnus universis. Quotidie quoque per-
insimul natam serraone Dei una die, quam illustia-
duranles unanimiler in lemplo, el frangenles circa
vit sol justitise, et sterilem repente paricnlem, cui
domum panem, sumebant cibum cum exsultatioue
dicluni est: « Lietare, sterilis, quse non paris, de-
et simplicitate cordis collaudantes Deum (Acf. n,
canta laudem, et hinni, quse non pariebas, quia
'45).» Sed posl secuta esl vox Domini per Romanos" multi filii desertse magis quam ejus
reddentis relributionem inimicis suis Judaeis. Unde quse habet v.-
rum (supra LIV,I). I Ecclesia enim deserla erat a
etper seipsum antealoquens : « Erit, inquit, pres-
Deo; habens autem virum Synagoga legem habebat
sura magna super lerram, et ira populo huic. Et -
el Deum. Sed postmodum sterilis el deserta multo
cadent in ore gladii, et captivi ducentur in omnes fecundior effecta est, quam ea quse viro juncla fue-
gentes (Luc. xxi, 25).» rat. Parturivit enim, el peperil filios suos. Putluri-
. Aut certe vox clamoris et seditionis atque plora- vit eos exhortando, et peperit convevlendo.
tus resonabatflfc lemplo el civilate Romano exercitu Vel quse in exovdio antequam parturiret, peperit,
circumdata, et in tres partes sedilionibus divisa, postea ut pareret, parturivit, quia ul filios Deo ge-
quando unus templum obtinuit, el omnia prius nerare posset, multis conatibus enixa^st, et mul-
sancta possedit, el forinsecus contra hostes, intus tis doloribus ci uciata verburo Dei prsedicans, eos,
contra cives dimicans, in urbe alque in templo tam quos intva uterum charilatis porlabat, in fidevel in
Q
sacerdolum et levitarum quam vulgi ignobilis, mu- boi.a conversatione genuit. Sed quia ipse Dominus
lierumque ac puerorum ululatus auditus est, red- per se ipsum in terris prsedicaturus erat, el hu-
dente illis Domino juslam relributionem. Quia vero j'usmodi filios generaluius, pulchre suhjuneium
tunc ubique populum ad fidem Ecclesia facile gene- est:
rabat, aple subj'ungitur: VERS.9. — «Nunquid ego, qui alios parere fa-
YERS.7. — « Antequam parturiret, peperit; an- cio, ipse non pariam, dicit Dominus? Si ego,'qtii
tequam veniret parlus ejus, peperit masculum.» generationem tribuo csetevis, sterilis ero, ait Do-
Parturire enim est ante partum dolere, parere minus Deus tuus.»
.vero partum effundere. Et Ecclesia antequam par- Ipse enim alios parere facil, sicut illum qui ait :
-iurirel peperit, quia antequam peisecutionis an- a Filioli mei, qtios ilerum parturio (Gal. n, 19).»
-gusfjaspateretur, multiplicem spiritalium filiorum Sed et ipse pcperil, quoniam ad fidem apostolos
-sobolem edidit. Antequam venirel parius ejus, peperit praedicando generavit. Unde et filios suos nominal
masculum, id est robustum et virilem populum, eos, cum dicit : « Nunquid possunt lilii Sponsi je-
-quia, accepto Spiritu sancto in die Penlecosles mox junare, quandiu cumillis esl Sponsus? (Mallh. ix,
-ad vocem Petri ex populo circiter « tria millia (Act. D 15). » Generationem ipse tribuii cwtetis, sicut ei qui
ii, 41),> et alia die < quinque millia » crodideronl dic t: «In Chrislo Jesu perEvangelium ego vos genni
(Act. iv, 4). Antequam parturiret, peperit, quia si- (I Cor. IV, 15).» Sed nec ipse esl sleritis, quia « vo-
cut ecclesiastica narrat Historia, absque ullo obsta- luntaiie genuil nos verbo \eiitalis (Jac. i, 18).»
culo in ipsisjnitiis evangelicus sermo usquequaque Quia vero post haec, crescente fide ac religione per
peretirrebat. Unde et factum est, ut repenle quasi totum orbem, Ecclesia prosperilatem et gloriam erat
ccelilus lumen ostensum aut radius qttidam solis habitura, congvue subjicilur:
erumpens tolum orbem clariiate superni luminis 11- VERS.10. •—« Lsetamini cum Jerusalem, et ex-
lustraret (201), et, ex quo et per oranes chitaies ac sullate in ea, omnes qui diligitis earo : gaudete cum
vicos immensae multitudines, \elul (202,-messium ea gaudio universi qui lugelis super eam.»
tempore frumenta ad areas, ita ad Ecclesias con- YERS.11.— < Utsugatis, et repleamini ab uberi-
•gregabantur. Unde et sermo propheticus admirando bus consolationis ejus : ut mulgeatis et deliciis
subjungit: affluatis ab omnimoda gloria ejus. >

_. (201)Ulerque Cod., illuslret. {202) Uterque vel.


583 15ERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI S8_l
Vos, inquil, omnes, qui diligilis Jerusalcm, id est A.biberant, vicisse in praelioreferuntur (Judic. vn, 5).
Ecclesiam, Iwlamini cum ea de bonis quse nunc Aqua enim Scientia sacra est. Sequitur :
habituraest, el exsultate in ea. Etvos, qui lugelis VERS. 15. — « Quomodo si cui mater blandia-
super eam propter tribulationes et mala quaepati- tur, ila ego consolabor vos, et in Jerusalem conso-
tur, gaudete nunc gaudio magno cum ea, in bonis labimini. »
quibus jam replebitur, ut et vos effecti participes VERS. 14. — « Videbitis, el gaudebit cor ve-
bonorum ejus, sugatis delectabiliter, et bibalis ac strum, et ossa vestra sicut herba germinabunt. >
repleamini ab ubere consolalionis ejus, id est ex po- Sicul parvulosuo flenti mater Manditur, uta plo-
cnlo misericordise et dulcedinis ac beneficii, quo ratu quiescat, ila ego vobis faciam, quia dum adhuc
Deus eam modo consolabitur, quoniam « sicul socii pusillanimes de malis, quae piopler correptionem
passionum fuistis, sic eriiis et consolalionis (II patimiui,voceni quevel_eenrserilis, multimoda con-
Cor. i, 7).» Atque mulgeatis ub omnimoda gloria solatione blandiar vobis, et dulciler vos placabo. Sed
ejus, quam ubique jam est habitura, et deliciis inde el post transitum vilse prsesentls multo dulciorem
tam corporalibus quam spiihalibus affluatis. Se- invenielis consolationem, quia mox in supeinamJe-
quitur: rusalem, ubi perpetualiter gaudealis, ducemini, ncc
VERS.12. — « Quia haec dicit Dominus : Ecce de- B in ii-femum siculantiqui patres descendetis. Etin
clinabo super eam quasi fluvium paeis, et quasi lor- illa Jerusalem, quae non frustra lis.o pacis interpre-
rentem inundantem gloriam gentium , quasi su- tatur, videbitis, sicut est, gloriam Crealoris, et ex
geiis.» medullis suis gaudebit cor vesuumm ejus aspectu.
Dcclinabo, inquii, id est desceiiderc faciam super Cumque,dies resunectionis ad.eiierit, tunc ossa ve-
eam quasi fluvium pacis , id est plenam et pei'seve- stra de pu\\ere geiminabunt sicut heibu, quia re\i-
rantem pacis affluenliam, et quasi roagnum quem- \iscent alque vircscent, et immareessibili gloria
dam in vos lorreniem deducam, qui inundanter af- vernabunt. Nam hsec ita debere intelligi, sequentia
feret gloriam univei sarum gentium ul sugdlis, id est declarant, cum protinus subditur :
velut lac bibatis eam, quia pace data confluent ad « Et cognoscelur manus Domini servis ejus, et in-
fideni omnes reliquise genlium. dignabitur in_miris suis. _
Vel apostolis \el aposlolicis viris lugentibus Je- VERS.18. — « Quia ecce Dominus in igne ve-
rusalem, quse in Judaeis corruit, et novam Jerusa- niet, el quasi turbo quadrigae ejus, reddere in indi-
lem, quae surrectura erat, praestolantibus jubetur gnatione furorem suum, et increpationem suam iu
ut-in ea et cum ea gaudeant, quia nunc aedificanda flamma ignis. »
sit vivis lapidibus."Qui vero parvuli suntin eis, et YERS.16. — « Quia in igne Dominus dijudicabil,
lacle consolatioms indigent, sugattt ab ubere con- et in gladio suo ad omnem carnem. >
solaloriw praedicalionis ejus; qui aulcm post lac Tuncenim valida manus Domini cognoscetur servis
consolatiouis ad solidum cibum profeceiint, deliciis ejus, quia inbraehio virtutis suae liberabit eos, et in-
alfluant veritalis ei scienlia omnimodse glorise. Et dignabilur inimicis suis, id est omnibus, qui ex corde
tunc Di minus declinabit super eam quasi ftuvium eum non amaverunt. Ipse quippe veniel igne circum-
pacis de quo dictum est: « Fluminis impetus Iseti- datus, et quadrigw £jus, id est virtutes angelicae, in
ficat civitatem Dei (Psal. XLV,S).» Ut pace omnia quibus sedet, \enient sicul lutbo, ut reprobos om-
possidenle et nalionum bellis cessantibus torrens nes subruant, et quasi paleas de mundo tormentis
doclrinarura Dei riget viam credentium. Sequi- exagiiantes rapianl. Veniel, inquam Dominus, ut
tur : impiis furorem suum eum magna indignattone red-
« Ad ttbera portabimini, et super genua blan- dat, et eos qui inerepatione digni fuerint, in flatnma
dientur \ obis. » Ad ubera potavit Apostolus illos, ignis increpet. Nam « uniuscujusque opus quale sit,
quibus ail: « Tanquam parvulis in Christo lac vo- ignis probabit. Si cujus opus mauseril, mercedem
bis potmn dedi, non escam (1 Cor. m, 2). » Et su- D accipiet, si cuj'us opus arserit, detrimentum patie-
per gettua, id est super exempla bonorum operum tur (jf Cor. ni,[i4-15).» Et prascipue reprobi lunc in
suorum blandiebalur eis, quibus dicebat : « Quae- igne erunt, ut increpentur, quia sancli mox rapien-
cunque vera sunl qua?cunque pudica, qusecunque lur in nubibus obviam Chiisto in aera, et in dextris
justa, qusecunque amahilia, qusecunque bonae famse, ejus staluentur; peccatores vero relinquentur in
siqua virtus, si qua laus disciplinse, haec cogitale; terra, el in sinistris ponentur, et igne circumdafi,
quseet didicislis, el accepistis, et \idislis in me, et qui inferiora huj°us aeris omnia cremabit, senten-
audislis, bsecagite, etDeuspacis eritvobiscura (Phi- liam Judicis exspectantes, asperilatem gehennalium
lip. iv, 8). » Siroiliter et cseteri sancti doclores po- tormentorum prsegustabunt. Nam ignis ille tantum
tabant, et potant more matrum ad ubera doctrinse spatium istius aerisoccupaturus est, quantum .ccu-
parvulos filios suos, et iu exemplis bonorum operum pavit aqua diluvii, quando quindeeim cubilis al-
suorum velut in genibus fovendo suslentaiit.eos, ac tior fuil super montes quos operuerat sub universo
blandiuntur eis, ut proficiant. Nam quod in genibus CO-lo.
opera designentur, ex historia' Gedeonis agnosci- Justis itaque in altum sublevatis et peccatoribus
mus, ubi trecenti viri, qui flexo recto genu aquam in medio ignis illlus in imo dereliclis teddet Domi-
585 COMMENT.IN ISAIAMLIBRI OCTO. — LIB. VIII. 58S
IIUSeisdem peccatoribus, in flamma positis increpa- A , ei ad tempus siue caulelse custooia propinquavit.
tionem suam, dicens : « Esurivi, etnon dedistis mihi R.ecte ilaque de omnibus his atque talibus dicitur,
manducare; nudus fui, et non operuistis me (Matth. qtiia « multiplieabunlur intcrfecti a Domino, qui
x\v, 42). » Nam in Wloigne atque in gladio oris sui sanctificabahtur, et mnndos se putabant in hortis
dijudicabil ad omnem carnem, id est adversus om • post januam intrinsecus. » Nec ignoramus Judseos
nes carnales; quia func coinprobabitur quaih juste his veri.is juxta historiam denotari, imo Scribas ef
erga eos in omnibus semper egerit, imo quam pie, Pharissos, qui juxta Domini sententiam mundantes,
el e diverso quam iirjuste erga eum iili seroper ege- quod foris^ erat, calicis et paropsidis, intus pleni
rint, ideoque ferientur gladio ejus, cum audierini: erant immundilia (Matth. xxm, 25). Prasceperat
< Discedite a me maledicti in ignem selernum (ibid. enim per Moysen Deus, ut, si qu'.s piseventus fuis-
_o_i). t Omnem enim carnem vocat omnes qui glo~ set in peccato, vaccserufse aspersuscinere, elaliis
riara incorrnptionis per illam, quae sanctis dabitur, expialionum modis per sacrificia et victimas rediret
immutationein adepli non fuerint. Dequa videlicet ad fempluro (Num. xix, 2) Quod ilh negligentes in
carne dicit Apostolus : « Quoniam caro et .sanguis locls deliciaium ct \oluplatum, id est in hortis arooe -
regnum Dei possidere non possunt (I Cor. xv, 50).» nissimis vel baptisteiia exstruebant vel piscinas
Haec igiiur earo, qms regnum Dei non ingreditur, B ' ad areolas irrigandas, adulteiia et omnem libidinum
igni et gladio foris tradilur. Scd post haec senientia turpiludinem siinplicibus abluere aquis seputantes. -
valde formidanda subjungitur : Dum cnim scortis haercrent in modum canum, et
< Et mullipliaibuniur, inquit, interfccli a Do- masculi in masculos lurpiiudinem exercerent, san-
mino. > clificabantur in Jiorlis, id est aoluebantur el crede-
VERS.17. — < Qui sanclificabantur, et mun- bant se mundos, sed in adventu interni j'udicis oc-
dos"se putabant in liortis post jauuam intrinse- cidentur. Illi quoque Judaei \eleres his verbis ar-
cus. > guuntur, qui latenter in hottis colebant idola, et ibi
Quid enim per iuteriorem januam, nisi iugressus sanctificabantut, id est laudabanlur et mundos se
leligiosioris et secretioris conv-srsationis exprimilur, putabant; sed, veniente Domino,iiilerficientur. Gon-
ut eorum, qui saeculo renuntianf, vel ad altaris ofli- fundentur enim ab idolis qitibus .sacrificaverunt, et
clunt accedunt", sive quid sacralius eaeleris agunl ? erubesccut super hortis quos elegerant.
Et quid horlorum nomine nisi conversaliones talium Possumus etiam per idololatras hsereiicos acciperc,
designantur adornalsevilsefloribus-el bonorumope- qui,se aii unitale Ecelesise separantes, errorum suo-
rum viriuie vernanles?' ln quibus fructificaniur- „t rum figmenta quasi quaedam simulacra colunt in
quia sanclitalis actiones faciunf, el mundos se pu- eonventiculis suis, velul in horlis. ubi, .secundum
tanl, quia jam se purgatos a peccalorum sordibus quod eis visum est, sanctificantur jejuniis acvigiliis
aeslimaiu alque munditiam sibi sanctitatis arrogant. et diversis abstinenliis, -atque mundos se judicant,
Et quia de suis meritis pra?sumunl, idcirco venienfe quia luxuriantibus et cmnosis atque perjurisaliisque
eo, qui omnem superbiam perculit, inlerficiuntur. criminosls, qui sunt in Ecclesia. non commiinicani,
Hinc namque est quod alias unlcuique lalium dici- et nos, quia maluimus inter tales habitare, quani
lur : < Quo pulchrior es, descendc, et dormi cum nos ab unitate Ecclesiae scindere, coiUaminari, pec-
incircurocisis {Eteclu xxxn, 19). » Omnis enim, catis exislimaiu. Sed dubium non est, qum omnis
|ui fedilatem sua. iufirmitatis considerare negligit, istorum multitudo, quse impietate sanctificatur, et
sed per elalionis susefastum virtutis suse gloriam at- de munditia sua glorialur, veniente judice, perima-
tendit, quo pulchrior est, inde descendil, quia se tur. Hoe est itaque quod- dicitur, quia « multiplica-
cxlollendo de suis raerttis inde in ima mteriu. cor- buntur interfecti a Domino, qui sancfificabanlur, et
Tuit, unde gloriosum se esse j'udicavft. Qui dcscen- mundos se putabant in hortis post januam inlrinse-
dens cum incireumcisis" dormit, quia in aelernam cus. » Sequitur :
mortem cum caeieris peccatonbus deficit. _ j) < Qui comedebant carnem suillam, et abomina-
Bene ergo diciiur, quoniam mulliplicabuntur in- lionem el murem : simul consumemur, dicit Do-
terfecti a Domino, qui sanclificabantur, et nmndos minus. »
se pulabanl in Iwrtis, id est excultis virlulum plan- Ait auiem lex: « Sus, quoniam dividit ungulas
tariis posljanuam inlrinsccus, id cst post ingressum et non ruminat, immunda erit (Deut. xiv, 8). » Mu-
sanctioris vita., quia mulii, qui religiosiores et Deo tcm quoque inter immunda repulat (Lev. xi, 29).
viciniores esse videntur, in illo die gladio animadver- Etquid est ungulam dividereet non ruminare, nisi
sionis ejus interlicieiitur. Quis enim Deo se propin- scieatiam quidera discrclionis habere, cibos autem
quare non aestimat, cum supernis excrescere virlu- vitse, id est verba jus.iti_e, non recogitare ac tracta-
tibus vel munenbus aguoseit, cum vel -prophetissj re, sed negligenter obli\ioni tradere? Quid eigo est
" donum \el dotlrinae magislerium percipit, vel ad suilla caro, nisi corpus infirmae eonversationis eo-
exercendam curalionis graliam convalescil ? et tamen rum qui discretionis acumen habcnt, sed pnecepta
ssepe mens, dum de virtutis suae securilale resolvi- Dei in corde suo ruminare negligunt ad faciendum
iur, insidianie adversario,'inopinalse culpse teloi ea?Comedit igilur catnem suillam, qui evemplum
perforatur, et in seternum longe a Deo fii, uude! immundce aciionis isloium quasi sapicntiovuni 5it
PATROL. CLXXXJ. 19
5S7 HERVEI BURGIDOLENSISMONACIII 5S8
scipit el imilatur. Abominalio aulero est quodlibet.A Christum ad genies, ipsum Paulum et Barnaban cse-
exsecrabile peccatum. terosque tales. In mare misit eos, id est ad insulas
Mus vero semper ob edacilalem laborat, eos de- quaesunt in mari. Africam vero, quse est meridiana
nctans, qui ingluviem ventris sequunlur, el « quo- pars niundi ct Libyam, quse est superior, alque Ita-
3um Deus venter esl (Philip. m, 19).» Et ille murctn liam, quse est ab occidente, et Grmciam, quaaversus
comedit, qui exemplum nimiaeedacitatis ab aliquo Aquilonem sita est, nominatim posuit sermo divi-
suscipit. Abominalioncm vero comedil, qui exsecia- nus, ac si nieridiem et orientem, oeeasumque et
liilc faclum in se admittit. Itaque quicunque come- aquilonem nominassel, et quia hse principales sunt
dunt carnem suillam et abominaiionem et murem, in orbe regiones: Sermo autem prsedicationis voca-
nisi quantocius per poenitentiam mundati fueiint, lur sagitta, quia in eo, quod vilam ferit male viven-
consumenlur omnes simul in die illa. Yel simul cum tium, corda transfigit. Praecones autem veritatis
immundiliis quas edunt, consumenlur, ul simul per- etiam ad insutas longius in, Oceano missi sunt, et
canl et qui praebent exemplum iniquitalis, el qui ad omnes qui nihil antea a Deo audierunt, neque
suscipiunt. Yel simul cum' eis qui se mundos pu- gloriam mivabilium, quae in carne gessit, vide-
tantin hortis suis. Sequitur : runl.
VERS.18. — « Ego autem opera eorum et cogita- B Fralres vero credentium sunt omnes, qui ad fi-
lationcs eorum venio ul congregem cum OJnnibus dero vcniunt, et Dcum cum eis Patrem habere inci-
gentibus et Iinguis piunt. Qui de cunclis gentibus adducunlur Domino
Publicum tunc Dominus examen faciet, el in con- in equis el quadtigis ei lecticis, et in tnulis el in car-
spectu totius humani generis non solum opera sin- rucis. Nam quid cquos nisi deiferos prsedicatores
gulorum, sed el cogitationescorum ab inilio usque appellat?Et quid quadrigas pisi praedicalioneseorum,
in finem vitae ipsorum, nisi quaeper poenitentiam qui quatuor voluminibus Evangelii quasi quatuor
deleta fuerini, congregabit, ac manifestabit, et roiis feruntur, \cl in lege et prophetis, afque in
unusquisque sccundum ea qua. cogitavit et operatus Evangclio et apostolis velut in quatuor rotis inni-
est, recipiet. De electis vero subjungit: «Et ve- tuntur? Unde el alias dictum est ei: « Qui ascendes
r.ient, el videbunt gloriam meam. » Peraclo quippe super equos tuos, et quadrigsetua. salvatio (Habac.
judicio et reprobis in supplicium corrueulibus, intro- in, 8). » Lecfica vcro dicitur a lecli similitudine, et
ducel justos in regnuin suum, et ibi mauifeslabit est gestatorium, in quo \elutin curru super qualuor
cis.se ipsum, ut'gloriaro divinitalis ejus in s_ter- equos porlari solebant Jilise nobilium cooperlaecor-
num, siculi est, videanl, et in ejus aspcclu sine fine tina desuper. Cui gestatorio simile fuit vas, quod ad
gaudeant. Sequitur : Petrum de ccelo submissum est. Vidit enim Pelrus
VERS.19. — « El ponam in eis signum. » in excessu mentis « descendens vas quoddam velut
Ponet in eis signum, quia j'uxta Joannis Apoca- linieum magnum qualuor initiis submitti de coelo
lypsin : « Nomen ejus habebunt scriptum in fronM- in terram, in quo erant omnia quadrupedia et ser-
bus suis (Apoc. xiv, 1). rYcl ad tempora vitse prse- penlia terrse et volalilia cceli, et facla est vox ad
sentis intelligi potest subito verba convertisse,"quia eum : Surge, Pelre, occideet manduca (Act. x, 11). i
nunc signum sanctse crucis in omnibus qui ad fidem Lectica ergo idem significare creditur quod et illud
accedunt ponit. Unde et subdit: « Et mitlam ex eis vas, id est vehiculum praedicationise\angelica_, in
qui salvati fueiinl, ad gentes in mare in Africam, in quo moll.ler feruntur, acquiescunt et nutriunlur de«-
Libyam (205) leilentes sagittam; in Italiam ct Grse- licatae animaefidelium, et a strepllu negotiorum sse-
riam, ad Insulas longe ad eos, qui non audierunt de cularium absconduntur. Lecticas autem plurali nu-
ine, el non viderunt gloriam nieam. Et aimuiitia- mero posuit, quia unusquisque prudens doctor et
bunt gloriam meam gentibus. » religiosus ex verbis et arte prsedicationis suse com-
VERS.20. — « Et adducent omnes fratres vestros ponit gestatorium hujusmodi ad nutriendum in se-
de cunciis gentibus donum Domino in equis et in D creto promovendumque fidelium animas quasi nolii-
qiiadri^is, et in leeticis et in mulis, et in carrucis lium filias.
ad montem sanctum meum Jerusalem, dicit Domi- Quid autem per mulos sive per mulas, quse sem-
nus, quomodo si inferant filii Israel munus in vase per sunt steriles, figuralur, nisi electorum sacerdo-
mundo in domum Domini. » tum perpetua caslitas? Nam quod mula virginitalem
VERS.21. — «Et assumam ex eis in sacerdotes et seu conlinentiam significet, agnoscimus, cum Salo-
in levilas, dicit Dominus. » monem super « mulam David » imponi legimus, ut
Ul enim Paulus de eo seribit: « Non ex operibus in regem super Israel constitualui (III Rcg. i, 58).
justitise, quse fecimus nos, sed secundum suam mi- Quid enim per Salomonem nisi Christus, el qtiid
serioordhm salvos nos Xecitper lavacrum regene- per « mulam David, » nisi primitiva Ecclesia menle
rationis (Til. m, 5), » id est per baptismum. Et et _orpore casta designatur? Super Ajuam Salvatcr
item: « Spe enim sahi facli sumus (Rom. vm, 24).» imposilusrex est super universumlsrael.id eslsuper
F.x bis qui baptismo et spe sahati fuerant, misi' omnem populum credcntium constilutus. In muiis

(203) Aliss, Lydiam, tendenles sagillaai.


t<$ . COMMENT. IN ISAIAM LIBRI OCTO. — LIB. Vlti. £90
ergo prselatos Eccleslse sempcr castos intelligamus. A. « Et veniet omnis caro, ut adoret coram facie
Carrucas aulem etipsa sunt nobilia vehicula, qusea mea, dicit Dominus. »
'
Carto nomen acceperunt. Et quid in cartucis, nisi Receplis enim corporibus, omnes eleeti ingredien-
jam dictfe prsedicationes exprimuntur, quae nos in tur aulam "perpetui regni, et ante sedem majestatis
via Dei portant, et ad coelestia subvehunt: In equis ejus venientes, procidentinfaciem suam, lseti, gi atias.
itaque etin quadrigis et leclulis aique mulis et car- agentes, et adorabunteum sicut ex Apocalypsi Joan-
rucis adducutilur fratres vestri de cunclis genlibus ad nis evidenter agnoscimus (Apoc. iv, 10)-.Mox ut in-
nionlem sancium Domini Jerusalem, dum per san - circumspeclum Iumen ej'us viderint, quam angusta
ctos prsedicatores, ac per ministerium doctrinse et sint omnia, quse creata sunt, deprehendent, et quid
actionis eorum adducuntur undique credentes ad agatur in omni creatura, facile videbunt. Unde et
Ecclesiam. Et adducuntur sicut munus, quod in vase subditur : - '
mundo a filiis Israel inferri solebal in domum Do- VERS.,24. — « Et egredientur, el videbunt cada-
mini, quia et ipsi sunl acceptabile munus atque in vera virorum qui praevaricali sunt in me. »
sanctovase"prsedicationis a doctoribus in Ecclesiam Non tamen corporaliter eos de illa regione bealo=
inferuntur. rum credimus egressuros, sed magnitudine visionis
Yel qui veloces sunt in fide, equis vehunlur, qui B egredientur, quia mentis eorum amplitudinero lati-
vero multiplices in gratia, quadrigis, qui eon&ola- tudo cceli concludere non poteril, sed visus eorum
tione indigent, teclis lectis et umbraculis, ul audire limites patriae coeiestis excedet, ut non sokuh ea»
mereahtur : « Per diem sol non uret te, nequeriuna quae intus, sed et ea, quae foris fuerint, manifeste
per noctem (Psal. cxx, 6). » In mulis adducunlur conspiciant. Nam luce visionis intimae laxatur sinus
continentes et sieriles. Carrucse vero illi intelligendi mentis. Cumque in Dei lumine rapitur super se, in
sunt, quibus loquitur Apostolus : « Invicem onera interioribus ampliatur, lantumque expanditur ,in
vestraportate (Gdlat. vi, 2). t Et in «as_ mundo ca- Deo, ut angusta ei videatur omnis creatura. Unde
Sti corporis adducuntur Domino fratres vestri. Et non loci mutatione, sed latioris ac purioris visui
ex his Dominus in sac&rdotestt tevitus assumit, quia assumptione, dicuntur egtessurt, ut videant caAaverd
fton jam de s61a tribu Levi, sed et de cunctis natio- prwvaticatotum, id est corpora peccaiitium ih sup-°
nibus sacerdoles et levitse digni Deo eliguniur. Quia pliciis ardenlia, quia dflm incircumspectum lnmert
vero hi quos sancti prsedicatores ad Ecclesiam ad- Conditoris aspiciunt, parum e"st, ut omnia, quae in
ducunt, Deo in aeternum placent, et cum eo regnant, Illo bealitudinis regno sunt, videant, nisi et cuncld
pulchre subjungit: "quaa in universitate creaturae fiunt, liberse menfis
VERS.22. — « Quia sicut coeli novi et terra nova, visu conspiciant. Justi itaque in tormentis sempef
quseego stare faclo coram me, dicit Dominus : sic intuentur injnstos, tit inde eorilm gaudium creseat,
stabit semen veslrum el nomen vestrum. » 'quia malum conspiciiint, quod misericOrditer eVa->
Nam sicut in seternum slabunt--ca./i novi, el terra serunt; tanloque majores ereptori suo gratias refe-
- nova, quse Dominus anle se stare faciet post diem j'u- ranl, quanlo vident in aliis, quid ipsi pali, si cssenS
dicii: sic stabit aelernaliler coram eo semen prsedica- relicli, potuissent. .
toruin, id est filii, quos per Evangelium genuerunt, Nec illam tanlse beatiiudinis claritatem apud ju-
ct nomen eorum in Liliro vitae coram oculis Dei per- slorum animum fuscatcpiispeclapoenUreproborum,
manebit. Unde et beatus Apostolus de eo iiuelibus quia ubi jam coropassio misericordise non erit, mi-
scripsit: « Qui potens est vos conservare sine pec- nuere procul dubio beatorum laetitiam non valebit.
calo, et conslituereante conspectum glorise suseim- Quid autem mirum, si, dUm jusli inj'ustorum tor-
maculatos in. adventu Domini nostri Jesu Christi nienta conspiciunt, lioc eis eveniat in obsequiis
(Ju_.<z_24).» Sinefineergo slabunt electi antefaciem gaudidrum, quando et in pictura niger color sub-
ejus, ubi a se ipsis ad illum erigenlur iniuendum, sternitur, ut albus vel rubeus clarior videatur? Et
raplique inlentione cordis et dulcedine contem- j. quamvis eis sua gaudia ad perfruendum plene suffl-
pi.itionis.decorem vultus ejus semper aspicienl. Se- ciant, mala tamen reproborum ad augmentum lseti-
quilur : tise absque dubio semper aspiciunt, quia, ut dictum
VERS.25. —« Et erit mensis ex mense, el Sabba- est, qui Creatoris sui claritatpm videnl, nihil in
ttmi ex Sabbato. » creatura agitur» quod viderenon possint. Cadavera
jlensis pro perfectionc posilus est. Quid enim autem appellat corpora reproborum, quia fetentia
niensis, nisr perfeclio dierum ? quid vero Sabbalum sunt et seterna morte deficiunt. De quibns et subjun-
nisi requies, in qua fieri opus servile non liceal? gitur :
Erit ergo mensis ex mense, quia qui hic perfecte « Yermis eorum non morietur, et ignis eoruttt uon
vixerint, illic ad perfeclionem gloiise perducentur, exstinguetur. » Ignis enim ille gehennalis nunquam
El Sabbalum erit ex Sabbato, quia qui hic cessa- exstingtietur, sicut et Joannes asserit, dicens de Do-
verint a perverso opere, illie requiescent in ccelesti mino : « Paleas autem comburet igni inexstinguibili
retributione. Et quia Dominus in die resurreclionis (Matlh. m, 12). » In quo et vermes immortales ess9
cliam corpora justorum in illam vivenlium patriam ^redendi sunt, qui carnes impiorum sine fine comrs-
intioducel, congrue subdilur: dant, ut non solum ab igne perpetuaiiter crucies"
•591 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI S92
tur, sed et a vermibus devorentur. Unde et Judith A . orthodoxorum Patrum invenitur, et secundum ra-
in Cantico suo ait : « Dabit ignem et vermes in tionem fidei, quam lenet Ecclesia, ocio voluminibus
carnes eorum, uliirantur, et senliant mala usque in compendiose perlraclavimus uon praejudicantes
sempiternum (Judilh. xiv, 21). » El alibi scriplum aliorum inlelligeniise, qui de his forsitan aliter sen-
est : < Vindicla carnis.impiiignis el vermes (Eccli. serunt, \el senlient, sed simpliciter, quodnobis vi-
vii, 19). » Sicut ergo corporeus est ille ignis; sic sum est, ostendentes.
et vermes sunl corporei, quia et ignis corpora re- Nihil enim obesl Scripturam sacram aliler afque
probovum concremat, et vermes ea dilacerani. Vel aliter intelligi, dummodo verilas Catholica teneatur,
in verme putredo gehehnse designatur, et in igne et quod intellectum fuerit, pietatem nutriat, nec ab
nrdor. Seu vettnis dicitur sera scclerum poenitudo, aliis Scripturse sentenliis improbari possit. Unde qui
o.usenunquam in tormentis conscientiam affliclorum melius haecinterpretari polerit, manifeslet impigre,
mordere cessabit, ut ignis sit poena extrinsecus sse- quod mult;s ulile novit, ne in jiovissimo pecuniam
viens, vermis dolor intrinsecus accusans. De quibus domini sui arguatur occultasse. Qui vero hsec me-
adhuc subditur : lius non exposueril, aut meliorera Libri hujus expla-
< Et erunt usque ad satietatem visionis omni nationem non habuerit, huic non detrahal, quam
B nostra exiguitas edidit. Nam-quia opus eral expbsi-
carni. »
tore, ut prophcticus iste liber lam utilis ac neces-
Usque ad salietatem quippe visionis erunt, quia sarius, quem et plus caeteris prophetarum libris fre-
de eorum visione saliabuntur omnes jusli,_quos sine;
quentat Ecclesia, inlelligi posset, et nusquam in
intermissione videbunt ante oculos suos perpetuse
regionibus nostris integram super eum explanatio-
ignominise.mancipari. Nam omnem carnem vocat nem inveniebamus, irapulsus sum opus istud ag-
iiunc omnes eleelos post resurrectionem corporum
gredi, ut quantulamcunque darem intelligentiam
gloria incorruplionis vestitos. his qui pr-ophetse dicta legebant vel audiebant, et
Hss dictis propheticus liber finem accipit. Et non intelligebant.
pulclire beatus Isaias librum suum in hoc loco1 Qui ergo prophelam hunc non intelligit, ct aliam
termkiat, ut qui de his maxime, quae in praesenti ejus expositionem non hahuerit, vel non invenerit,
vita fiunt, hucusque locutus est, nunc illis, quse in non dedignelur istam _recipere, nisi semper Isaiam
futuro complebuntur, finem dicendi faciat. vpluerit ignorare. Si quis vero hanc forte gralam
. Nos quoque ad resurrectionis gloriam, quse in! sibi esse judicaverit, aut aliquem ex ea fructum
fine hujus libri ostenditur, et octonario numeroi p pereeperit, Auctori bonorum omnium inde grates
frequenter designari solet attingere cupienles dicta referat, ipsumque precetur, ut tanti laboris merce-
ejus.jprout ccelestis inspiratio nobis aperuit, ac j'uxta dem in futuro sseculo mihi reslituat. Qui vivit et
sensum Catholicae veritatis, quae in omnibus l.bris regnat Deus in omnia ssecula saeculorum. Amen.

HERVEl

BURGIDOLENSIS MONACHI

GOMMENTARIA

IN

/Fdit. Opp. S. Anselmi, Colonise, anno 1573, apud Maternum Cholimjin data, fol., t. H.)

PELEFATIO.

De epistolis Pauli apostoli, adj'uvante Domino, D stola significet. Epistola Graece, supetmissa Latine
loculuri, primo videamus quid ipsum nomen epi- dicitur, sicut epigrnmma supet titiera, et eplta-
893 COMMENT.IN EPISTOLAS PACLL — PlLEFATiO. 534
pliiuin supar sepulcrum : ejii enim graece, latine A tinetur, et quod unum sine alfero non prodest. Si-
super; stola vero tnissa dicitur. Et hinc epistolse cut enim qualernarius denario junctus explet hanc
dicur.tur supermissae,eoquod super id quod fideles summam, id est quatuordocim, ila Novum el Vetus
acceperant, sint eis missse. Aceeperant enim Evan- Testamentum unum quid operaiitur, et intendunt
gelium ftadhuc superadd'.toesint illis Epistolie, et fidei veritatem aG morum honestatem intimare cor-
ob varias causas directse. Nam sicut prophela. post dibus auditorum suorum.
editam legemMojsi, in qua omnia Dei mandata le- Itaque quatuordeeim epistolis eontinetur doclrina
gebantur, semper doctrina sua compresserunt redi- Pauli, qua tam majores quam minores, quomodo
viva populipeccala, et propler cxemplum lihris ad vivant et credant, inslruunlur, quoniam sancta
nostram etiam memoriam transmiserunt : sic et ecclesia juxta ej'us inslitulionem utrumque Testa -
Apostolus post Evangelium; quod est legis supple- mentum custodiens, et tam secundum legis cata-
meritum, et in quo nobis exempla et prascepla vi- lcgum, quam secundum quatuor evangelii libros
vendi plenissime digesta sunt, has epistolas voluit vivens, ad perfeefionis culmen proficil.
ad singulas ecclesias deslinare, scilicel ut in initio His ita prsemissis, videndum est qua ratione alio
nascenlis ecclesise no\is causis existentibus, et ordine a sanctis Patribns Spiritus sancli consilio
prsesentia afque orientia resecaret vilia et post fu- B islse epislolse in uno volumine sunt collectse, quam
luras excluderet qusestiones. Sieut ergo necessariae ab Apostolo faclae. Quse et nobis derelictse sunt
fuerunt posl legem prophetiae, sic necessariae sunt ad coneetionem et exhortationem nostram, ul
post evangelium epistolae. Quoniam sicut ea, qua. omnes quotquot vulneraii cadimus, ibi inveniaraus
in lege fuerant obscurissime dicta, per prophelas quomodo resurgere queamus, el inde recupeiare
aiiquantu.um manifeslabantur, et transgressores quod amisimus. Ideo xjuemdamgradalionis asceji--
ejusdem legis per eos corrigebantur; sie quod in sum in his nolare possumus, quoniam ecclesiae,
Evangelio obscure et generaliter dictum fuerat, quae magis in fide et morum honeslate quam de--
aposlolica instructione per partes elucidatum est, claralione illarum legitur, epislolse sunt praepbsitse,
et transgressores evangelicorum praeceplqrum sunt ut secundum quod minus perfectis ecclesiis miss?e-
eorrecti, et ad observantiam eorum incitati. prsecedunt epistolse, et subsequentur ad perfeciiores
Hujus autem Pauli aposloii epistolaesunl quatuor- destinatae, gradus quidam ascensionis a minorihuo-
decim, quas legit Eeelesia, qui tamen et quintam ad majora inveniaiUur. Nemo enim repente fit sum-
decimam ad Laodicensessine dubio seripsit. Etcum mus, sed a minimis qnisque inchoai ul ad majora
in primaT quam hsbemus ad Corinlhios, dicit : perveniat.
"
Scripsi vobis in Epistota, ne commisceamini forni- Epistola ergo ad Romanos prima esl, quia cum
cariis (I Cor. v), videtur significare aliam episto- fides prima virtus sit et fundameutum aliarum vir-
3am se jam eis scripsisse. Cum ergo plurimas epi- tutum, et sine qua impossibile est placere Deo
stolas scripserit, non sine certa mysterii ratione (Rebr. si), dignum fuit ut illa epislola in capiie
palres voluerunt, ut quatuordecim tantum legeren- aliarum locaretur, in qua de prima virtule agilur,
lur in ecclesia : decem videlicet ad ecclesias missse, et in qua corriguntur, atque ad fidei perfeclionem
^ustuor autem ad discipulos. Sed et ex ipso epi- revocaniur, quicunque Romanis secundum fidci
stolarum numero ostendere voluerunt, quod doctor imperfeclionem sunt similes. Illa vero quae est art
egregius, legis et evangelii secrela rimatus esset, Coriiuhios, jure huic supponilur, quoniam eos qui
denarius enim numerus legem significat,. propier fidem j'am acceperant, in bono opere instruit. Primo
deealogum ejus ; quaternarius autem evangelium, enim jaciendum est fundamentum, id est fides, et
propter quatuor ejus libros. Decem itaquelpnenlur, inde bona opera sunt supersedificanda.Propter quod
quas scripsit ad ecclesias, ul demonstrelur Novum in illa ad Romanos facta est omnibus fidelibus in-
Tesiamenlum a Yeleri non discrepare, nec Apo- structio secundum lidem; in hac autem ad Corin-
stolum in aliquo contra legem Moysi fecisse, cujus n thios, secundum operationem. Sic et csetera dein-
epistolse ordinanlur ad numerum primorum Deca- ceps congruo ordine sunt posilse.
logi mandatorum ejusdem legis ; et quot praeceplis Fuerunl noimuli tamen qui dixerunt epislolam
Moyses filios Israel instituit a Pharaonis jugo libe- ' ad Romanos ideo primam essepositam, quia Ro-
ratos, totidem hic epistolis a diaboli et idololatrise manltam_rudes eraul, ut non Dei gratia, sed suis
servitute ereptos etjoceret. Per quatuor autem ad meritis crederent se esse salvatos. Sed hoc non ita
-
discipulos scriptas, No\um designatur Testamen- dedarat in omnibus textus ipsius episloias, quse
tum. Unde et iidem discipuli maj'oris perfectionis omnibus sensu profundior est. Ideoque magis cre-
fueruut, quam ecclesiae, ad quas deceni sunt missse, dendum est quod illi qui membra epislolarum in
nt significaretur imperfectio eorum qui sub lege uno corpore eollegerunt, illam judicaverunt sedere
fuerunt, et perfectio eorum qui evangelium custo- in capite, quse ad urbem directa est, quae in illo
diunt. Quod autem quatuor ad discipulos, post no.- t^mpore caput tolius exstitit orbis, et quia usqus
vem ad ecclesias posuere patres, et illam , quse est hodie Romana ecclesia oninium ecclesiarum obtinct
sd Hebrasos, ad ultimum locaverunt : cerlissirae principatum.
diiiuteiligi, quod No.um in Veteri Testamcnto con- - Materia vero omnium epistolarum est fldes, c&-
g95 HERVEI BURGIDOLENSISMONACIIi S96
l.oni mores. Inlentio autem est, ipsam fidem ac A multos ibi lam ex Judaeis quam ex genlibus ad fidem
mores commendare, et ad illos provocare, videlicet converterant. Sed inter eos nuper conversos erat,
suadendo bona, dissuadendo mala ; prave agentibus utdiximus, schisma et altercalio; Juda_i enim glo-
mala comroinando, bene agentibus bona promit- riabantur de suis merilis et nobilitate generis, non
tendo. El propter quam finalem causam? Nullidu- inlelligentes se ad fidem per gratiam Dei venisse,
bium quin propler veram beatitudiuem promereu- sed aestimantes hoc suis et patrum meritis acce-
dam. Ad hanc igitur unamet generalem intentionem pisse; gentiles aulem , Iicet non praecessissent me-
aliae speciales reducentur inlentiones, nec quid- rita eorum de quibus gloriari possent, ut se Judseis
quamperomnes diversos tractatus interseritur, quod antefcrrent, tamen Judaeos quasi interiectores Chri-
non ad instruclionem fidei et morum vel principa- sli ac praevaricatores legis despiciebant, et se sola
iiter, vel secundario operetur. Et idcirco ad ethicam ignorantia pra.pedi.os fuisse, quod non antea credi-
pertinet Iraclatus earumdem epislolarum. Illa vero derant, asserebant, scilicet viribus rationis et arbi-
quse est ad Romanos, quanlum ex ejus textu intel- trii sui, non aestimantes necessarium esse opus
iigi potesl, qusestionem habet talem : Utrum Ju- divinse graiise. Ulrosque ita contenliose viventes,
daeis evangelium Christi venerit propter merita sic corrigit Apostolus. Judseis euim ostendil fidem
operum Iegis, an vero nullis operum meritis prsece- " et caeleraspiritualia bona nullis prsecedentibus me-
denlihus, omnihus gentibus venerit juslificalio fidei ritis evenisse, sed ex sola gralia, quoniam lex ne-
quae est in Chrislo Jesu, ul non, quia justi erant miuem j'ustificavit.solummodo dans peceati notitiam.
homines, crederent, sed credendojuslificati, deinceps Sic eiiam probat gentes non ex ignorantia, sed
Jusle vivere inciperent. scienter ex studio multumque graviter Deum offen-
In hac lgitur epistola docere intendit Apostolus disse, quia licet scriptam legem non habuerint, na-
omnibus venisse gratiam evangelii Chrisli. Quam turalem tamen habuerunt. Et cum cognitum de
et idcirco gratiam vocari oslendit, quia non quasi crealura Creatorem, ut Deum venerari debuissent,
debitum justitiaeredditum est, sed graluito datum. gloriam ejus in manufacta simulacra mutaverunt.
Coeperantcnimnonnulli, quiexJudseis crediderant, Uirosque eliam similiter veniam consecutos, oequa-
tumultuari adversus gentes , et maxime ad\ersus les esse verissima ratione demonslrat, prsesertim
ipsum Paulum, quod incircumcisus et a legis vetu- cum in lege prsedictum sit, et Judseoset genles ad
. slaevinculis liberos admitteretad evangeliigratiam, Christi iidem esse vocandos. Qoamobrem vicissim
praedicans eis ut in Christum crederent, nullo im- eos humilians, ad pacem et coiicordiam cohor-
posito carnalis circumcisionisjugo. SedApostolus C taiur.
lanta moderatioue invicem utrosque conciliat, uf Occasio itaque hujus epistolas fuit eorum alter-
nec Judseos superbhe permitlat, tanquam de meritis catio, circa quam lolum versatur negolium. In quo
operum legis, nec gentes merito fidei adversus Ju- tractatu intendit Apostolus superbiam-et elationem
dseos infiari quod ipsi receperint Chrislum quem utriusque parlis reprimere, per quam ad invicem
crucifixerunt (II Cor. v). Pro Chrislo enim, sicut dissentiebant, ut nullo jure nullisque suis meritis
alibi dicit, legalione fungens, id est pro lapide angu- glorientur, sed ad humilitatem potius revocenlur,
lari utrumque populum tam ex Judaeisquam ex gen- et totum quidquid boni habent, gratiae Dei depu-
libus conneclit in Christo per vinculum gratiae, lent, et ita per humTUatem in concordiam etpacem
utrisque auferens omnem superbiam meritorum, et redeant.
Justificandos utrosque per disciplinam humilitatis Materia vero hujus epislolae est ecclesia Judseo-
associans. Quod si quis qusesierit quomodo Judsei, rum et genlilium, ob supra dictas causas discor-
qui Romae eranl conveisi, murmurarenl conira dantium. Sed his jam explicitis, ad librum acceda-
Paulum, quem necdum viderant, scial ipsum non miis. Apostolus enim priusquam exponere incipiat
eis ignotum fuisse, quia fama prsedicationis ejus quod iulendit, prologum facit, quo auditores at-
ubique audiebatur, et quidam ex discipulis ejus at- leiilos, dociles ac benevolos reddit, salutatque,
que ex discipulis Pelri jam venerant Romam, vet dicens :

EXPQSITIO m EPISTQLAM AD ROMANGS.

CAPUT RIMUM, D « in virtute, secundum Spiritum sanclificationi.', ex


< Paulus, servus Jesu Christi, vocatus Apostolus, _ resurrectione morluorumJesu Christi Domini no-
« segregatus in Evangelium Dei, quod antepromi- « stri, per quem accepimus gratiam, et apostolatum
i ser-at per prophetas suos in Scripturis sanctis de < ad obediendum fidei in omnibus gentibus pro no-
« Filio suo, qui factus est ei ex semine David se- < mine ejus, in quibus estis et vos voeati Jesu
nst Filius Dei
i cftn.d.umcarnem, qui. pr_e<Jej.linalus « Chrisii, onjnibus qui sunl Romse,dilectis Dei vo-
S97 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM. S9S
< catis sanctis : Gralia vobis et pax a Deo Patre, et A dum gentibus cum Barnaba missus est, maiuit Pau-
< Dominonoslro Jesu Christo. » lus vocari quam Saulus. Et hoc nomen suum cele-
Jam primum videamus, cur is qui aulea dictus bre, et omnibus cognitum praeponit in hac epislola,
est Saulus, nunc dicatur Paulus. Saul rex superbus ut Romani, audito tanti viri nomine, altendant quid
et infrenis fuit, et persecutor sancti David, atque de eis velit persuadere, quid dignetur prsecipere, ecili-
tribu Benjamin natus. De qua tribu et iste Saulus cet ut ad audicndum solliciti, et ad obediendum
fuit, atque nomen et saevitiam, velut hsereditalem, existant parati. Paulus, inquit, ac si diceret: -Vos
a Saule percepit. Saulus ergo nomen est superbi Romani pacem debetis inter vos habere, quia ille
persecutoris. Sed et Saul atque Saulus, idem nomen qui vobis scribit, est Paulus, id est non persecutor
est. Quod enim Saulus a nobis dicitur, hoc idioma Cliristianorum, sed doctor; non dissipalor Ecclesise,
graecum et latinum feeit, ut Hebraea nomina ad sed constructor; neque dissensionis, sed unitatis et
suorum casuum similitudinem declinaret; et sicut concordise persuasor. Nec debelis in elationem tol-
pro Joseph Josephus, pro_ Jacob Jacobus, ita Saul li, quia ille qui vos doeel, est senws, id est humilis,
<pioque Saulus in nostra lingua dicitur. Qui cum et non absque jugo Domini. Servus enim nomen
Paulum proconsulem Chrislo subjugasset, ipse quo- liumilitatis est, ut ad eam provocet. Sed cum Domi-
"
que ex Saulo Paulus appellari voluit, ob lam clara nus electis discipulis dicat : « Jam non dicam vos
pulchrae victoriaeinsignia. Plus enim hoslis vincilur servos (Joan. xv), » quomodo iste est servus? Sed
in eo quem plus tenet, et de ~quo plures te- sunt duo genera servitutis : unum limoris, alterum
nent (204). Plus autem superbos tenet nomine no- dileclionis; unum timenlium servorum, alterum
bilitatis, et de lds plures nomine auctoritatis. Sicut diligentium et placenlium liliorum. Electi eigo di-
ergo ille qui Africam subegit Scipio, dictus esl Afri- scipuli non sunt servi secundum servitutem timoris,
canus; sic el Apostolus iste post Pauli subjugatio- quem perfecla dilectio foras mittit (I Joun. iv., sed
nem, semper vocatus est Paulus, qui antea solebal secundum senilutem casti limoris, quem perfecta
appellari Saulus. Nec immerito : nain Saulus sive charitas giguit. Paulus ilaque senus est, non ex
Saul inlerprelatur pelitus, eo quod ad debellandam servili timore, sed ex casto amore serviens Deo.
Ecclesiam a dbbolo fuerat poslulatus. Paulus vero Qui personara suam et officiumprimo commendai,
dicitur mirabilis, et digne ad praedicationem gen- ut sermonibus suis el correctionibus Romani facilius
tium missus. Nominatur Paulus, idem, mirabilis, acquiescant, et exemplum ab eo humilitalis et con-
ut mirabiliter lucrifaceret mereedem fidei. Est euim cordiaesumant. Paulus euim, sicut diximus, inter-
dux valde mirabilis, qui non in sapientia verbi, non £ pretalur mirabilis. Et ipse revera mirabilis erat,
in dhitiis, non in eloquentia, non in vana s.aeculi quem Deus tanta meritorum praerogativa mirifica-
gloria, sed in Chrisli passionibus gloriatur. Potest verat. Et lamen se in omnibus humiliabat, et se
et alia ralio super hac re proferri, quia forsitan bi- servum humiliter fatebatur, ut exemplum omnibus
nomius fuit, scilicet ut et Saulus vocaretur et Pau- daret humilitalis, ne quisquam de suis merilis aut
lus. Nam et hoc prohabilius dici videtur, quia quod viribus gloriaretur, sed omnes gratiae Domini repu-
eum a Paulo proconsule quem Chrislo subjecit, tareul, quidquid boni haberent : el se non superbe
Paulum vocari diximus, nulla lalis consuetudo in liberos, ^ed humiliter servos cognoseerenl. Qttod
divinis Scripturis deprehenditur. Sed in eisdem autem alii dicunt Paulum dici laline modicum, ct
Sciipluris iurenimus nonnullos binis, alios etiam Grace qukluvii nos multum non approbamus, quia
ternis usos esse nominibus, sicut Sedechiam, eum- hoc nomen non est grsecum aul laUnum, sed lie-
demque Joachim; sicut Oziam eumdemque Aza- braicum, ideoque juxta hebraicum sensun. intelli-
riam; sicut Salomonem, eumdemque Ididan siye gendum.
Ecclesiasten, aliosque plurimos. Sed nec apostolis Paulus servus Jesu Clnisli. Ac si dlcat: Non me
Chrisli mos iste defuit. Nam unus ex eis vocatus liberum facio, nec me domino nieo acquiparo, sed
est MalthKuset Levi, alius autem Lebbseuset Judas D ejus servum me leputo et subjeclum, et quidquicl
Thadaeus. Quia ergo moris erat Mnis vel ternis no- boni habeo, ej'us gralise^loium ascnbo. Yos autem
miiiibus uti Hebraeos, videlur et hic aposlolus du- non seivos ejus, sed libcros consiiiintis, el donum
plici usus esse vocabulo; et donec quidem genti gialiae ejus, quod in vobis est, derogantcs, meritis
proprie ministrabat, Saulus esse vocatus, quia hoc vestris et ingcuii viribus asciipsisus. Servus, in-
--magis appellationi palri_e vernaculum videbatut . quit, sum Jesu Chrisli. El hocad commendatipnejn,
(Act. xm); Paulus cum Grseciset genlibus leges ac personaa suae valet, quia et servus et honeslus, ct
prsecepla darel. Nam et hoc ipsum quod Scriptura Dominus incompaiabiliter honestior. Ideoque tanii
dicit, Saulus autem qui etPaulus, manifcstevidetur Domini tam honestus servus, libenler debet susci-
ostcndere, non ei lunc primum Pauli nomen impo- pi. Nondum se dicit apostolum, sed lantummodo
situni esse, sed vetcris appellalionis id fuisse. Sive servum, cum in aliis epistolis mox praferat nomen
ergo isia, sive prior ralio sit verior, unum pro auctoritatis, quia nondum Romanis prsedicaveral,
certo esl, quia iste aposlolus ex quo ad praedican- nec adliuc apostolus esse. videbatur. El idco cis-

(201) Locus obscurus.


509. HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 600
prseponil nomen Iiumilitatis, cura illos ad humilita- A posset gloriari, quasi dicat : Segregatus sum in
tem invitaret, quod si per aucloritatis nomen ad Evangelium, quod non est subilum nec improvi-
obediendum constringeret. sum, quia ante completionem proraiserat illud
Servus Jesu Christi. Aliam signilicalionem habet Deus, ut cum desiderio exspeciarelur, el veniens
Jesus, aliam Christus, cum sit unus Jesus Christus, devote et absque ullo scrupulo susciperetur. Non
Salvator nosler (205). Jesus enim proprium nomen est frholum neque recens, quod Deus Pater promi-
esl illi, quomodo Moyses proprio nomine appellatus serat gratis, et non uoviter, sed ante, id est per
est, quomodo Aaron, quomodo Elias. Christus au- niulta prius saecula. Promiserat illud anle per pro-
tem sacramenti nomen est, quomodo si dicatur le- phetas, neque per alienos prophetas, sed suos. Nant
gislator, quomodo si dicalur sacerdos, quomodo si el prophetse qui non fuerunt sui, nonnulla de Chri-
dicatur propheta. Sic enim et Chrislus commenda- slo prsedixerunt, sicut Sybilla et Virgilius.' Sed
lur unus, in quo essetredemptio totius populi Israel. Aposloltis de illis prophelis loquitur qui fuerunt
Quem Judtei venturum exspectabant, sed quia venit ejus, sicut Isaias el Jeremias. Promiserat, inquam,
humilis, non cognoveiunt eum. per prophetas, et boc non verbis tantum, sed in
Vocatus apostolus in Evangelium Dei. Yocatus est Scripturis, non ssecularibus, sed sanctis, id est divi-
ab infidelitafe ad fidem, quando pergenli ire ad Da- B nis. Nam in libris gentium inveniuntur teslimonia
mascum Christus illi de ccelo est locutus (Act. ix). veritalis, sicut idem Aposiolus Atheniensibus lo-
Ef institutus est Apostolus , quod latine dicitur quens ostendii. Sed qui in eisdem libris eliam erro-
missus, quando post oranli in templo apparuit illi res praedicantur, ideo non sunt saneti, quamvisali-
Dominus, dicens : « Festina et exi velociter ex Je- quid in eis ad Chiistum pertinens, inveniatur. Sed
rusaiem, quoniam non recipient lestimonium tuum Scripturae illse sunt sanctai, quae fnerunt Hebraeo-
de me. Vade, quoniam ego ad nationes longe mit- rum populo divinitus creditae, et in eis ieguntur
tam te (Act. xxn). -. Qui et segreqatus est in Evan- promissiones Evangelii dandi, quas per veros pvo-
gelium Dei, dicente post apud Anliochiam Spiriiu pheias suos ab anliquis temporibus fecit. In eis
saneto : « Segregate mihi Barnaham et Paulum in Scripturis relictse sunt promissiones scriptae, ne
opus ad quod assumpsi eos (Act. xm). » In his oblivioni darcnlur, et ad notitiam posterorum non
omnibus gloriari Paulus posset, quoniam ha.c om- pervenircnt. Scripturis dico, de Filio suo, quia om-
nia, Domino apparcnte et loquente, consecutus est. ncs illsede unigenito Dei sunt factae, et omnes ejus
Magnus enim oslendilur, quem sie Deus per seipsuai dhinitalem, per quam omnia facta sunt, praedicant
promovere dignalur. Sed curn maximas gloriandi ej'usque humamtate omnia vestauranda prsenun-
oecasionesliabeat, in omnibus tamen se humiiial, tiant.
ut onincs exemplo sui ad huroilitalem trahat. Et Quifaclus est, idestqui manens quod cral, assum-
ideo servum se in prima fronle nominat. Vocati* psit quod non erat. Dico, facius est hoc non secun-
autem,-qua vocaius est, non illa est de qua dicilur : dum divinitalem, sed secundum carnem, quia secun-
« Multi siinl vocati, pauci vero elecfi (Multh. x\),» dum diviniialcm genitus esl a Patie, non faclus: se-
scd illa poiius de qua ipse loquilur : « Quos autem cundum earnem \ero factus est ei, id est ad honorem
priedeslinavit, hos et voeavit; et quos vocavil, hos ejus, ul Paier glori.icarelur pei humilitalem incarnc»
et juslificavil (Rom. vm). » Qui et Apostolus, id ost tionis et obedienliaeiilius. Factus cst, ct hoc non cx
_i Christo missus est, ut legatione pro eo fungens, qualibel stirpe, sed ex-semineDavid, quia incorrupia
onii.es ad vilam vocaret. Et non sicul cseteri apo- malev ej'us, ex cujus sanclificalo\irginaliutero ipse
stoli missus csl, sed scgregaius in E\aiigclium Dei. eariiem assuropsil, orla est cx progenie David, cui
Cun. enim unicuique aposlolorum destinaia csset Deus promiserat quod ex semine ejus rex seternus
ad praedicanduni sua pro\incia, Paulo et Barnaba_ esset suscitandus. Sicenim dixisse legitur : « Cum-
commissum ost oflicium prsedicandi in omnibus gen- que completi fuerint dies tui, et dormierls cum pa-
tibus. Et ita segregati sunt isii duo, id est seo/sura D tribus tuis, suscitabo scmen luuro post te, quod
b grege caeterorum pv_edicalorum,evangeli/are mis_; egredietur de utero iuo, et firmabo regnum ejtis.
si. Vel segregati in Evangclium, quia de grcge cse- Ipse sedificabit domtim nomini meo, el stabiliam
terorum prsedicatorum, qui Antiochiae morabanlur, Ihronum regni ejus usque in sempiternum. Ego cro
electi sunt a Spiritu sanclo in opiis prsedicalionis. ci in patrem, et ipse erit raihi in filium (I Paral.
Evangelium interprelatur bonum nuntium, quia ibi xvn). » Secundum islani promissionem Filius Dei
nuntiatur humana salus per incarnalionem et mor- ex scmine David factus est homo, ut sedificarcl do-
tem et resurreclionem Christi. Quod Evangelium mum, quas est ecclesia, et regnaret iu sempiter-
non est homiuum, sed Dei, id est non ab hominibus nuro.
insli.utum vel inventum, sed a Deo. Qui prwdestinaius esl Filius Dei in virlute. Prae-
Quod anle ptomiserat per prophctas suos". Ad destinalus, id est prseordinatus a Deo Patre secun-
ccmmeudalionem prsedicaloris, ponit commendatio- dum humanitatcm, hoc est sola gratia prseeleclus,
nem Evangelii. Unde eliam praedicator ipse satis ut qui futurus eral secundum carncm filius David

(203,i Locus obscurior.


691 f_0. M£NT. IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM. G02
esset famen in virtule divinitatis Filius Dei, id est-_A in resurrectione debitum super nos dominatum ac-
iia susciperetuT humanitas a Verbo Dei in unitate cepit: sicuf prasmisimus, cum tunc dixisset : « Data
personse, ul idem homo Filius Dei esset propler est mihi oinnis potestas in coelo et in terra (Mattlt.
unionem Yeibi, Filius Dei esset secundum Spiritum, - xxvm). » Prsedestinatiis esl, inquit, esse Filius Dei
sanciificalicnis, id est secundum quod Spiritus san- in virtute ex resurrectione, et hoc secundum Sylri-
cius uterum virginis ex quo ille nasceretur, sancti- lum sanctificaUonis, id est secundum quod Spiritus
fieavit, sicut et angelus dixit: « Spiritus sanelus sanctus eum-sanclificavit ab ipso exordio conce-
superveniet in te, et virlus Altisjsimi obumbrabit ptionis ejus. Nam per Spiritum quo sicsanctificatus
tibi, ideoque et quod nascetur ex te Sanctum, voca- fuerat, suscitatus est a morte, ut esset eo modo
biiur Filius Dei (Luc. i). » Praedestinatus esl, ethoc quo diximus, Filius Dei, quia et nobis dieilur:« Qui
ex resnrrectione morluorum, id est ut pra_cederet suscitavit Jesum a mortuis, vivificabit et mortalia
rcsurreciionem-mortuorum. Quoium mortuorum?- corpora vestra propter inhabitantem Spiritum ejus
ejusdemDomininoslriJesuChristi. Ac si diceretur, in vobis-(Rom. XLVIII).» Vel ^prcedeslinatus est, ut
suorum morfuorum, qui ad eum pertinent el niero- diximus, secttndum humanilatem ut esset Filitis
bra ejus surit. Hos enim prsecessit, qui eum ad coe- -Dei in virtute, id est in eadem polentia cum Patre
lesie regnum, quo eos praecessit, seculuri sunt, et B ] per unionem Yerbi, cui personaliter homo ille uni-
ad bealam incorruplionem. Ex resurrectione autem tus, secundum Spirilum sanctificationis, id est secun-
cslerorum mortuorum non est prsedestinatus, quos dum quod operalus est Spiritus sanctus conceptio-
non erat p"secessurus, sed Mamnaturus, quia non nem ejus in ulerp virginis. Qui Spiritus est sanetifi-
p seeessil illos, qui eum secuturi non erant ad glo- cationis, quia sanctificat omnes qui sanctificaiitur.
riam vitse aeternse,id est reprobos qui ad poenas re- El li3ec sanctificatio est a resurrectione raorluo-
•surreciuri sunt. Vel ita : Qui prwdeslinaius est se- rum, id esl incipit a remissione pcceaiorum. Qui
citndum carnem, quoniam Deus-ab aelerno pr__desli- enim morlui suni in anima, priusresurgunt a roorie
navit, ut Verbum ejus caro Jfleret, quam et resusci- peccaii, et tunc sanctificaiiiur per Spiritum san-
tans glorificaret. Praedestinatus est, ut si; Filius Dei cturo. Et talcs moitui qui sic ad vilam redeunt,
in virlute immortalitatis et potentia-, de qua post sunt Jesu Christi Domini nostri. Prseordinati enim
resuireclionem ait: « Data est mihi oninis poteslas suntadri.ain ut sint membra Christi; ideo non
in ccelo et in terra (Matth. xxvni). » Nam cum de perseverant in movte peccati, sed pcenifendo resur-
electis ipse dieat, quia filii sunt Dei, cum sint re- gunt. Itaque cura audimus, Filius Dei in virtute
surreclionis, cur non ipse magis qui secundum di- C Jesu Christi, velFilius Deiseeundum Spiritum san-
vinitatem naturaliter esl semper Filius Dei, in re- clificationls Jesu Christi, vel Filius Dei ex resuvre-
surrectione secundum humanitatem factus esse di- ctione mortuorum Jesu Christi. xum dici poluisset
caiur Dei filius ? Hoc enim docet idem Paulus, ubi usitate, In virlute sua, \el Spirilum sanctificalionis
de patre dieit in Actibus apostolorum : « Resuscitans suae, vel ex resurrectione moituorum ejus, vel mor-
Jesum Christum, sicut in psalroo secundo scriplum tuorum suorum, non cogimur intelligere aliam per-
est: Filius meus es tu, ego hodie genul le (Act. sonam, sed unam eamdemuue, sciliccl Filii Dei Do-c
XIII). » Pater ergo lesuscitans Chrislum, dixit ei: mini nostri Jesu Christi, per quem accephnus gta-
< Filius meus es tu, ego hodie genui ie, » ut illa tiam. Ad commendationem suae personse commen-
resuscitatio, secundum Pauli sensum, intelhgatur daverat Evangelium quod ipse prsedicat, et ad
quaedamgeneratlo, quia et nostra resurreclio voca- commendationem Evangelii cojnmendavit Christum
lur geneiatio, dicente Domino : « In legeneratione qui auctor ejus est. Et nunc, quid ipse per eum sil
cum sederit Filius hominis in sede majeslatis suae adcptus, indicat. Quasi dicat: Talis ac tantusest
(Matth. xix). » Christus itaque secundum humani- Chrislus, per quem mediatorem accepiniBsa Patre
laiem, qui, dum esset morlalis, eralFilius hominis, ego et Barnabas vel cseteri aposloli gratiam et apo-
in resuri ectione vestieus immorlalitatem, factus est D stolalum : gratiam, cum oronibus fidelibus ; aposto-
Dei, nec tamen destitit esse filius hominis, quia ve- latum vero, non cum omnibus. Si tantumraodo
rus homo permansit, sed gloriam quam htimaiiitus apostolatum diceret se accepisse, ingratus esset
non babebat, accepit. Et hoc est quod nunc dici- gratise qua illi peccata dimissa sunt, et tanquam
tur, quia prsedestinatus est esse Filitis Dei in virtute meiitispriorum operum aecepisse videretur aposio-
ex resurreciione, nec dicitur ex resurreclione sua, latum. Optlme ergo tenet ordinem causse, ut uerao
sed quod majoris virtutis est, ex resurreclione mor- audeat dicere meritis vite priovis ad Evangelium se-
iuonim, quia multos mortuos fecit secum resur- esse perductum, cum nec ipsi apostoli accipere apo-
gere. Ei ne generalem bonorum atque malorum re- stolatum proprie potu°ssent. nisi piius communi-
surreeiionem intelligeremus, quse fulura est in die ter cum cseteris graliam, quse peccalores sanat et
novissimo, mortuorum, in Jesu Chrisli, id esl solum- justlllcat, accepissent. Prius itaque yratiam, qua
modo electorum, jad Christum pertinentium, quia purgarentur a-peccatis et sanctificarentur,, accepe-
tune non nisi sancti cum eo surrexerunt. Unde et runl; el post apostolalum, id est legalionem ut es-
Dominum nostrum vocat eum, quia qui in morte currercni ubique prxdicare ipsam Evanglii gra-
sua mortem nostram et hostem anliquam destruxit. tiair dd obedicndum fidci, id est obediatur fidei.
605 HERVEI EURGIDOLENSISMONACIH , 004
pro nomine Christi, id est ut omnes credant in A Cum enim per gratiam icniissis peccatis, assumptse
Christum, et signentur in ej'us nomine qui salvari fuerint inimicitise, restat ut pace adhsereamus ei,
cupiunl. Et hoc fiat non in Judaeis tantum, sed in a quonos sola peceata dirimebant. Giatia vocatur,
omnibus gentibus, ubicunque per tolius orbis ampli- quia nou ex merito retributa, sed ex donante con-
tudinem difj.us_esunt gentes. Yel obediatur fidei ut cessa est. Talis, inquit, gratia et pas sit vobis a
faciant fideles qusecunque fides expetit, non solum Deo Patre nostro, qui nos in filios adoptarit et
credendo, sed etiam operando : et hoc pro nomine amari alque honorari vult a nobis ut pater, et a
Chrisli, id est pro gloria ejus, non pro sua, seilicet Domino Jesu Christo, id est a Filio qui nos de manu
ul in bonis quse fecerint, non suam, sed Christi glo- inimici redemit, et suo dominio m.mcipavit, et est
riam quserant; nec suum, sed Christi nomen ina- Salvator atque rex noster. Gratkim et pacem optat
guificare cupiant. Accepi, inquit, apostolalum j» a Patre et Filio, nec adjungit Spiritum sanctum,
omnibus gentibus, utin eis obedireiaciam plurimos quia ipse Spiritus sanctus donum Dei-est; et donum
fidei pro nomine Christi glorificando. In quibus Dei, gratia et pax est. Ideoque iotatrinilas in hac
gentibus, super quas scilicet mihi datus est apo- salutatione ponitur, dum Paler et Cbristus aPatre
stolatus, estis etiam vos. Hoe dicit ut familiarius nominantur, et Spirilus sanctus gratia ct pace si-
admoneat. In quibus fidei obedientibus estis et vos, " gnificatur. Nullo enim modo dari hominibiis gralia
o Romani! qui per gratiam prsedicalionis estis ad potest qua Hberamur a peceatis, et pax qua recon-
fidem vocati, et e&tis non eorum qui vos vocave- ciliamur Deo, nisi in Spiritu sancto.
runt, sed Christi ad quem vocaverunt. « Primum quidera gratias ago Deo meo per Je-
Vocati enim JesuChristi estis, id est ad hoc vocati « sum Christum pro omnibus vobis, quia fides ve-
ad fidem, utsitis Jesu Christi, non Petri vel alte- « stra annuntiatur in universo mundo. »
rius. Hucusque dictum est,.quis esset qul scribit Commendata multis modis sua persona, el facta
epistolam. Est enim qui scribit, Paulus servus Chti- salutatione, sicul mos est in epistolis, iterum reddit
sti Jesu, vocatus Apostolus, segreqalus in Evange- eos benevolos, nimiam erga eos oslendendo se ha-
lium Dei. Sed quia occurrebat quod Evangelium, bere charitatem. Nam quia illos asperrime crat re-
respondit: Quod anle promiserai per prophelas suos morsurus, primo lcniter inchoat, et illorum bene-
in Scripturis sanctis de Filio suo. Iiem quia occurre- volentiam captat, ne si siatim eos aeriter repreher.
bat de quo Filio suo, respondil: Qui faclus ei ex se- dere coepisset, illorum impalientia repi ehensiones
mine David secundum carnem, qui prwdeslinatus est illas graviter ferrei, quasi dicat: Multa sum vobis
Filius Dei in vitlute, secundum Spiiilum sanclifica- Q dictutus. Et primutn quidem, antequam ifa c'icam,
tionis, ex resurrectione morluorum Jesu Chtisti Do- hoc vobis intimo, quia gralias ago Deo meo pro o:n-
mini noslri. El si diceretur, quomodo tu ad eum nibus vobis, congaudens bono inceptui vestro. Ago,
pertines? respondit: Per quem accepimus graliam cl inquam, gratias Deo meo, qui cum sit natura et
apostolatum ad obedicndum fidei in omnibus genti- polestate Deus oninium merito et voluntate pauco-i
bus pro nomine ejus. Item si diceretur, quse igilur rum est. Ideo dixit: Deo meo, Non enim potest vox
causa, ut scribas ad nos ? respondit : Jn quibus ista esse nisi sanctorum, quorum Deus dicitur,
eslis el vos vocati Jesu Chrisli. Deinde adj'ungit ex sicut Deus Abraham, et Deus Isaac et Dcus JSCOD.
more epistolje, quibus scribat: Omnibus, inquit, Non potesl vox isia eorum esse, quorum Dcus ven-
qui sunl Romw, dileciis Dei, vocutis sanclis. Non san- ter est, vcl qui vitium aliud quodlibet fecere s.Li
ctis ait, diligentibus Deum, sed dilectis dicitur, ut Deum. Ago gratias Deo, id est sacrifitium laudis
bonilatem Dei potius quam meritum illorum signi- illi offero, non per me, sed per magnum pontificem,
ficaret (I Joan. iv). Prior enim dilexit nos ante id esl Jesum Christum. Qui enim vult Deo sacrifi-
omnia merita, ut nos dilecti eum diligcremus. Quos ~"ciumofferre, per manus pontificis debet offeire. Et
ei giatuito suo munere prsedioatores vocavit, alqtie ego tale sacrificium per hunc sacerdotem offero pro
per baplismum sanclificavit. Omnia crgo bona di- D omnibus vobis, ut et vos similitcr faciatis, ageutes
vinae gratiae, non humanis meritis sunt ascribenda. semper Deo gralias pro beneficiis quse \obis con-
Eos enim, qui odihiles etprocul ac turpes erant di- tulit. Agere enim Deo.gralias est sentire omnia bona
lexit et vocavit et sanctificavit. Yel, ut hrevius con- ab eo esse data, et pro his laudare corde, voce et
cludam, dilexit, ut vocaret ad sanctitatem. Post hsec, opere. Agatis et vos gratias Deo per Jesum media-
ut compleatur usitalum epistolae principium, salu- lorem, per quem vobis dedit Deus quidquid boni
tat illos, dicens : Grutia vobis et pax a Deo Patre habetis, et per quem accipitis_quidquid boni offeFtis.
nostro et a Domino, etc. Gratia et pax sitvobis a Yel ita : Ago gratias pro omnibus fidelibus. Et pri-
Deo, quia non omnis gralia neque omnis pax est mum quidem pro omnibus vobis, scilicet quia \os
Dei vel a Deo. Nam et judices mali prsebent gra- primi estis, quoniam Romana ecclesia primatum
tiam in accipicndis personis aliqua cupiditate illecti, habet inler omnes ecclesias. Et hic quoque patet
aut limoreperterriti, atque mala pax est, quavitiis quod hsec epistola debuit prima poni. Ago gratias
aut diabolo concordatur. Sed illa gratia csl a Patre Deo, quem digne colendo meum iacio, non per
et Christo, qtia nobis remittuntur peccala, quibus legem, sed per Christum. Ago, inquam, graiias,
adversabamur Deo ; et pax, qua reconciliamur ei. primum quidem pio vobis, deinde pro csclcris*Pri-
605 COMMENT.1N EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM. 603
mum pro vobis, de quibus magna omnibus utilitas A tandem, id esl posl mulla.desideria, aliguando, id
"
venit, quia fides vestra, etsi nondum perfecta, jam esl sallem semel, si ssepius non polero; seu ali-
tameiTannunliatur in universo mundo. Roma lunc quando, id est aliquo tempore, sive aestatis, she
erat capul mundi, et de toto orbe illuc conveniebant, hiemis, habeam iter prosperum, id est efficaxdeside-
atque Romanos suscepisse fidem Christianse reli- riorum meorum, iler dico veniendi ad vos, et hoc in
gionis ubique divulgabant, sicque jam securius cae- volunlate Dei, quia tunc erit utilis adventus meus.
leraeperorbem nationes eamdem fidem suscipiebant. Prosperum iter habeam in voluntate Dei, quoniam
Et haec est laus fidelium Romanorum, quia tale de aliter prosperum iter non habeo, nisi voluntas Dei,
eis exemplum ubique spargebatur. Ideoque cavere quse omhia novit,'et bonis omnibus nos prsevenitac
debebant, ne sicut fama fidei ipsorum procul audita fovet, illuc me direxerit, ubi frucfum aliquem ha-
fueral, ita rumor dissensionis audiretur, et multis beaih. Yel prosperum iter habeam in voluntatc Dei,
noceret. Ineitantur enim ad profectum per hoc quod quia non semper prosperilas itineris in Dei voluntate
fides eorum ubique renuntialur. Fides est divini- perficitur, sicut eorum qui prosperis successibus ad
tatis confessio, et religionis solidum fundamentum, malum currunt. Ideo venire ad vos obsecro, quia
quia veraciter credimus id quod videre non possu- desidero videre vos, et lroc scilicet, tit imparliar vobis
mus. Proprievero nomen fidei inde vocatur, quia " aliquid, id est ul faciam vos in aliquo paiticipes
fiat quod dictum est aut promissum. Fides enim est spirilalis gralise," qui nunc carnali sensu ad invicem
dicta ab eo, quod fit illud quod inler utrosque pla- contenditis. Impariiar vobis aliquid graliw spiritalis
citum est, id est inter Deum et hominem, scilicet quae in me esl, id est graluiti beneficii Dei, videlicet
ut homo faciat opere quod dicit ore, et Deus reddat praedicationis, vel miraculorura, ad confirmundos
ei beatitudinem quam promisit. vos, id est ut vos confirmem, quia jam aliquid ba-
« Testis enim mihi est Deus, cui servio in spirilu betis, sed adhuc infirmiet vacillanles eslis, ideoque
< meo in Evangelio Filii ejus, quod sine intermis- spirilali gratia adconfirmalionem indigetis per quam
\ sione memoriam vestri facio semper in nralioni- firmi esse possitis. Yolo, ;nquam, vobis .impartiri
< Jiusmeis, obsecranssi quo modo tandem aliquando aliquid gratise spiritalis ad confirmandos vos in lide,
< prosperum iter^Iiabeam in volunlate Dei veniendi id esl volo simul consolari in vobis, per eam qum in-
< ad vos. Desidero enim videre vos, ul aliquid im- vicem esi fidem, uut per communem fidem invicem
< partiar vobis gratiae spiritalis ad confirmandos consolemur, et de gralia sancti Spiriius invicem
< vos, id est simul consolari in vobis, per eam quse gratulemur. Modo enim sum ego desolatus, et vos
< invicem est, fidem vestram atquemeam. » „ similiter,. licet non sentiatis. Sed sic consolationem
Dixi quia gralias ago pro vobis, et hoc ndii falla- accipiemus ego et vos, si ego opus meum in vobis
citer dixi; nam Deus est mihi testis quod semper lirmum et siabile vldero, et si vos aposlolicsegratiae
sum vestri memor in orationibus roeis/ Deus, cujus fueritis participes. Et ita sitnul, id esl vicario modo
scientia non fallilur, ipse mihi lestis est, qui novit et ego in vobis, et vos in me, consolationem habe-
arcana, qui veritatem considerat, 4pse mihi testis bimus, per eam ftdetn qum esl invicem, id est com-
ert, quod vera sunt quse dico. Cui setvio in spirilu munis, quod esl GrseccCalholica, fidem, dico leslram
veo, id est in affectu mentis mea;, quia non per alque meam, id est si vestram fidem \idcro meam,
simulalionem illi famulalum exhibeo, sed quidquid et meam esse vcslram, ut una eademque sitet vcstra
/bris bene erga servitutem ejus operor, hoc intus in 'etmea fides, tunc simul consolabimur.
volunlate cordis similiter facio. Servio illi, et hoe in « Nolo enim vos ignorarc, fraires, quia saepepro-
Evangdio Filii ejus, id est in prsedicatione unigeniti « posui venire ad vos, et prohibitus sum usque
ejus, per cujus incarnalionem et mortcm ac resur- « adhuc, ut ali.quem fructum habeam in vobis,
rectionem anuunlio datam esse mundo salutem. Et « sicut ct in caeteris gentibus Graecisac barbaris,
pse Pater mihi testis est, quod in orationibus meis « sapientibus et insipientibus debitor sum, ita quod
;emperfacio memoriam vestri, id est quotiescunque D « in me promplum est, et vobis qui Roniae estis,
.roprome, oroN_tprovobis; nec vestri obliviscor « evangelizare. »
, a precibus meis, sed jugiter memoro, et hoc sine Credendum cst quod dixi, me desiderium habere
.ntermissione. Ecce priorfacit Apostolus, quod aliis veniendi ad vos, quia, o frattes mei! id est ejusdeni
prsecipit: «~Sine intermissione orale (Thess. v). » matris ecclesiseiilii, nolo vos ignorare quod non so-
Et lamen quod ait, sine intermissione memoriam ]um volui, sed proposui venire ad vos, et hoc swpe
facio vestri, non sic accipieudum est, quasi semper proposui, sed efiicere nondum potui, quia proldbitus
hoc ageret, cum fragilitas humana hoc Implere non sum usque adhuc, id esl usque ad hoc leropus, vel a
possit, sed ita potius intelligendum est quod nullus Spiritu sancto, vel a membris diaboli multa impe-
dies pertransiret, in quo pro eis non orarel. Hoc dimenta mihi, dispensante Deo, ingerentibus. Idco
etiam dicit ut eum diligant, et audire desiderent, -toties proposui ad vos venire, ut liabeam in vobis
quem tanto studio pro ipsis orantem cognoscunt. aliquemfructum seternaemercedis, sicutet in cmietis
Memor vestri sum in precibus meis, obsecrans, id gentibus, id est ut pro labore praedicalionis, quam
est ob sacra quaa percepislis : Deum orans, si quo vdbis impendo, habeam fructum supernse retribu-
mcdo, id est ut aliquo modo prospero vel adverso, tiouis, sicut habituius sum pro cseteris genlibus,,
C07 HERYEI BURGIDOLENSIS MONACHI 608
quibus liueusque prsedicavi a Jerusalem in circuitui A est, quod Domiuus propter salutem Imaginis suaedi-
per universam Asiam usque in Illyricum, ubi Eu- gnatus est usque ad passionem crucis humiliari.
ropa incipit. Exemplo gentium istarum, provocatt Quod nunc Apostolus intuens, non erubesco, in-
Romanos.Yel habeam frnclttm in vobis, id est ut vos,, quit, Evangelium. Et quare non orubescis ? Quia
accepto semine praedicalioiiis, fructificetis virtutes5 ipsum Evangelium est virius Dei, id est quod in
et opera bona, quia fructum illum reputo Ineum. Evangelio prsedicatur, videlicet crux ot moi s et re-
Volo, inquam, fructum in vobis taliter acqtiirere,, surrectio Salvatovis, est virtus Dei, quamvis stulti-
sicut et in eseteiis, quia in omnibus sum debiwr,, tia videatur incredulis. Nulla enim major virtus
omnibus debitorem fecil me Deus, Grmcis ac bar- est, quam de\icta moite, homini vitam perditain
baris, sapienltbus et insipienlibus. Graaci duabus ap- reddere. Talis virius est Evangelium, videlicei quia
pellafionibus omue hominum genus distinxerunt, , virtulem victorise Christi annunliat. Et virtus est
- dicentes unumquemque vel grascum esse vel barba- quia gratiam praestat, per cuj'us auxilium valeamus
rum. Nam quia ipsi Grseci legibus uiebantur, omness facere quse prsecipil. Quod quia lex non fecit, in-
reliquos tanquam sine legibus viveiUesJ barbaross firma fuit. Virtus est valens, in salutem omni cre-
appellaverunl. Et Apostolus non solum Graecis, sed] " denii, Judwo primttm, ac deinde Grwco, id est gen-
etbarbaris, nec solum sapieniibus, sed el insipien-. B tili, hcc est, omni credenli, tam de circumcisione
tibus debitor est, quia omnibus praedicare missuss quam de praaputio, valet Evangeliura ad selernam
est. Grsecos dicit sapientes, apud quos omnis philo- salutera. Judaeus causa-patrum, el quia prior co-
sophia erat; barbaros autem vocat insipientes, velutt gnovii Deum, praeponitur gentili, quanms non sit
imperitos. Sed quomodo his omnibus est debiior, jam dignior propter hoc quod Dominus dixerat :
qtii nihil ab eis accepit, nisi quia per graliam sanctij' Filius meus primogenitus Israel. Vere E\angelium
Spiritus ei datum est, ut omnium istorum linguis. est virlus Dei, nam justitia Dei revelatttr in eo, qu;e
loqui posset? Nam xraia linguarum nolitlam non pro3 velala fuerat in Veleri Testamento. Vel ila : Yere
se quis. sed pro his quibus prsedicandum est, acci-_ - Evangelium valet in salulem omni eredenti, natn
pit, debitor omnibus illis efficitur, quorum accipit, justitia Dei revetatur in eo. id est juslilia ildei quse
a Deo linguse notitiam. Sapientibus autem debitor„ Jegebatur in lege. Juslitia enim Dei est qua graiis
est per hoc quod accepit sapienliam in mysterio ab- justificat iropium jier fidem sine operibus legis.
sconditam, quaro perfeciis et sapienlibus loqueretur. Quam revelat Evangelium, duni dat fidem horoiiii,
Insipientibus quoque factus est debitor in eo quodj per quam justificalur qui credit Deum jitstum et ve
patientiae gratiam et longanimitatis accepit. Sumroae „ _ racera in promissis, utjnquirentes se remuneret, et
etenim patientise est, ferre insipientium motiis. Ita-_ " conlra negligentes se damnei. Justitia dico, tendens
que debitor est Apostolus sapienlibus, ut eos adj ex fide in fidem, id est ex fide Veteris Testamenti in
majora sapientisearcanapromoveat; et insipieniibus,' fidem Novi. Populus enim Israel in fide erat, quia
ul illos erudiat, quod tandiu paiicnter ferat, donec crediderat Deo et Moysi famulo ejus. Ex qua fide
ab illis insipientiam removeal. Possunt etiam jusli.. nunc ad fidem evangelicam transit. Ejus quippe est
noroine sapieniiuni, atque peccatores appellatione j'uslitia, gui transit de fide in fidom, ut libenter
insipientium designari. Et Apostolus debilor est. transeat Judaeus, et quicunque alius ex fide Veteris
sapiemibus et insipientibus,-qma pr_edicatoris est de-' in fidem Novi Testamenti. Juslitia enim revdatur
bitum, justs invigilarene cadant, ei peccatoribus tit ex fide legis, ubi prsedicalur unus Deus, in fidem
rei_urgaiit;justosadmonere ut viam justitia? teneanf,' Evangelii, ubi manifestatur Pater et Fiiius, et Spiri-
peecatores corripere ut vfani iniquitalis deserant. tus sanctus. Ex fide primi advenlus Domini," "in fi-
Debitor sum Grsecis et barbaris, atque sapientibus dem seeundi. Ex fide resurrectionis primae, in fideni
et insipicntibus. Ila et vobis qui $omm eslis, sum secundse. Ex fide prsedicatorum, in fidem populo -
debiior evangehzare, quia sicut aliis, sic et vobis rum. Ex fide humanitatis Christi, in fidem ejus di-
debeo praedicare, quoniam ad omnes sum missus.'' vinitaiis. Ita r-evelatur in Evangelio ex fide justitia,
rj
De Judaeis tacet, quia magister gentium est. Quod per quam salvamur, sicut scripium est in Habacuc :
scilicet evangelizare promptum est in me, quia ad hoc Justus autem ex fide, id est qui juStificatus cst ex
agendum sum paratus et velox. fide, vivit, id est seternam vitam consequilur. Et ita
« Non enim erubesco Evangeliuro. Virlus enim ex fide jusii.ia, et ex justitia vila. Vel juslus \hit
i Dei in saluiem omm eredenli, Judseo primum et interim ex fide, dum est in hac peregrinatione, do-
€ Graeco. Juslitia enim Dei revclaiurin eo ex fidein nec ad patriam perveuiens, vivat ex specie. Per fi-
« fidem, sicut scriptum est: Justus autem ex fide dem vivere incipit anima, quse per inlidelitatem
« vivit (Habac. n; Hebr. x). » erat morlua. Fides autem qua vivitur, ipsa est quse
Ideo sum promptus ad evangelizandum, quia non per dilectionem operatur; quoniam fides si nonha-
erubesco Evangdium, id est nulla est mihi ernbe- beat opera, roortua est in semetipsa (Jacofy. n).
scenlia ex prsedicatione evangelii, sicut nonnullis Qiiod tamen de illis qui tempus operandi habenf, in-
qui erubescebantpraedicare Christum crucifixum,nona telligitur. Nam sl quis mox ut per fidem in bapll-
intelligentes nihil dignius Deo, quam quod ad huma-_ smo justificatus est, ex liac Iuce migravei it, hic sola
nam sajutem prqficit.Ram hisigne virfutis cf pietatiss fi.desine ullis operibus vitam consequetur. Qui vero
609 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULl. — IN EPIST. AD ROM. 610
tempus bene operandi habet, et operari negligit, A monstraverunt eolendam idolorum culturam. Veri"
frustra de fide praesumit. Quod Aposlolus dixit, quia tutem Dei, id est quod ipse est verus Deus, delinent
justus ex fide vivit. In proplieta sic legimus : t Ju- in injuslitia, quia cum vere sciant uni Creatori Deo
stus aulem in fide sua vivel. » Sed ideo Apostolus debere cultum sunimse venerationis exhiberi, eum
magis translalione septuaginta Interpretum usus est, injuste exhibent creaturse. Veritatem Dei, id est ve-
quia sciibebat Romams, qui Scripfuras Hebraicas ram de Deo cognitionem, delinent in injustitia, id
necciebant : nec erat ei cura de verbis, cum sensus est in malo opere, malentes injuste morari in vo-
esset in tuto, et dainnum ex eo praesens disputatio luplatibus suis, nec pro Dei veritate quse se illis
non haberet; quia el Hebraei qui Grsecas litteras di- sponte offerl, volente a nequitia sua recedere, sed
diceranl, editionem sepfuaginla Interp.etuin lege- ipsam veritatem in nequitia, si fieri possit, detineri
bant. Ob hoc ergo et istud et alia plura teslimonia secura. Dixi quia detinent veritatem Dci, nec sinunt
qua_ ppnit, ab Hebraicse veriiatis transiatione, qua ut ad aliorum notitiara perveniat, dum simulacra
iiuuc utimur, discordare videntur, quia aliquando pro Deo docent adorari. Nam illi noverunt ipsam
sumit a septuagiuta Inlerpretibus, aliquando s;cut vevifalem, quam cseieris abscondunt, quia qnod no-
loquens eodem spiritu quo prophetae, sensum su- " lum esi Dei, id est quod-naturali ingenio sciri potest
m.t fanlummoio, utens suis verbis suaque dispo- de Deo, manifestum est illis. Multa enim sunt quss
s tione. de Deo per naturam sciri iion possuiit, sicut est my-
« Re\elatur enim ira Dei de ccelo super oinnera slerium Incaniationis et Passionis, quod latuit sa-
« impietalem et injustitiam homlnum eoruni qui pienies mundi. Sed hoc de Deo naturaliter sciii
< verilatem Dei in injustitia delinent, quia quod potest, quod~"ipse sit Deus, quia omnis^ creaiura
« notum est Dei, mamfestum est in illis (Galal. ui). ostendit se non esse Deum, sed esse alram qui eam
< Deus enim illis^ manifesiavit. Invisibilia enira fecerit, cujus servitio parere necesse sit; ita quod
< ipsius a creaiuva mundi per ea quse facla surit notum est de Deo, manifestum est illis. Vel mani--
< Intellecia, conspiciunlur; sempilerna quoque \ir- festum est in illis, id est in-cordibus eorum, quans-
« lus ejus et divinitas, ut sinl inexctisabiles. » vis exterius in opere ipsorum non appareat. Habeit
Nunc aggreditur ^genliles secundum priorem sta- eniin in se unde noscant eum, scilicel naturalem ra-
-tum, qui j'actabant bonam naturam, el excu_abant tionem. Yere manifeslum estin lllis, siveillis, quia
suas furpitudines per ignorantiaro, oslendeus eds Deus per opus suum manifestavit ilhs quoniare.
"
et prius notitiam habuisse, et post per culpaiu per- virtus ejus occulta ex his quse palam sunt, manife-
didisse, atque bonam naturam sibi ipsis a Deo rcli- „ statur. Dominus manifestavit, id est non solum na-
ctam, in omnia mala praecipitatam. Quasi dicat : In turalis ratio profult, sed Detis quolidie adjuvit, ne
Evangelio revclatur juslitiaDei, non soluro qua ju- sola natura sufficere viderelur. Deus illis mamfesia-
slificat per fidem poenitenles, sed et qua damnat in vit ostensione creaturarum, quoniam naturali mge-
mal.tia perseverantes. Nam ira Dei qua.n juste pec- nio intellexerunt quia hoc non est Oreatov, quod
cantibus inferet, id est vindicta qua eos pereutiet, "creatura. Nam invisibilia ipsius, id est seternitas,
revelatur in eodem Evangelfo super eos ventura de virtus, divinitas ct omnipolentia conspiciuntur >a
coelo. Yel iia : Ex fide est justitia, et inde salus, creatura mundi, id est ali homine, in quoper quam-
quia ex impietate est injuslilia, et inde ira, id esl dam aflinitatem omnes creaturse sunl, quia commune
posr.a. Nam tro Dei revdatur, elc. Non d x t infertur, habet esse cum lapidibus, vivere cum arboiibus,
sed levelatur. Ubi eiiim revelatur, non infertur, non sentire_cum animalibus, iutelligere cum angelis. Ab
percutit; sed revelatur, ut terreat, et terrilis non bac creatura mundi, id est ab homine, conspiciunlut
hiferatur. Revelatur per Evangelium, quas anle erat invisibitia Dei, intdlecla per ea qum facta sunl, id est
occulta hominibus! Revelatur ira Bei, id est anim- per creaturas. Nam si vigilanter exteriora conspici-
adversio districti judicis. Revelatur de coslo, u. no- mus, per ipsa eadem ad interiora revocamur. Ye-
.erint homines non solum beneflcia, sed et plagas D stigia quippe Creatoris -sunt mira opera invisibilis
exspectare de coelo. Vel de cwlo, id est de Ecelesia creaturse, quoniam per hsec quae ab ipso sunt, imus
revelatur ira-futuri judicii, quohiam ab Ecclesia ad ipsum; menli enira nostrse peecato suo exterius
manifeslatur peccantibus ira judicis venturrde coelis sparsae, necdum Deus sic inlerius innolescit; sed
in fine saeculi, super omnem impietalem et injuslitiam dum facturse suse decus foras proponit, quasi qui-
homhwm, id est ad conculcandam in suppliciis eo- busdam nutibus innuit, et quse intus sequamur osten-
rum perversilatem, qui debitum cultum Deo dene- dit, ac miro modo ipsis formis exterionbus nos ad
gaiit, et qui in luxuria caeterisque vitiis male vivunt. interiora perducit. Yise quippe ad Creaiorem sunt
Impietasenim infidelitatem signiiicat, injustilia vero opera considerata-creatura., quae dum facta cerni-
criminosam conversationem. Impietatem hominum, mus, potentiam factoris miramur. Nam quocunque
eoi-um hominum dico, qui veriiatem Dei detinent in - se verterit anima si vigilanter intendit, in iisdem
injuslhia. Omne quod mutari potest, veritas non ipsis Dominum inveiut, per quae reliquit; ejusque
csi. Veritas Dei est invisibilis et incommutabilis ejus potentiam eorum rursum consideratione coguoscit,
snbstantia. Quam detiuent in injustitia, quicunque qunrum amore deseruit; et per quae adversa ceeidit,
per visibiles et rouiahiles-ereaturas, hominibus de- perhaec conversaievocatur. Ubi enim lapsi sumiis,
611 HERYEI BURGIDQLENSISMONACHI 612
ibi incumbimus ut surgamus. Et quasi ibi surgendo A se sapientiam et omnia bona ab illo Labere. Sed
manum consideralionis figimus, ubi pede amovis lu- non glorilicaverunt eum, hec gralias ei reddide-
brici corruentes, negligendo jacebamus. Quia enira runt, sed sibi tribuentcs sapienliam, quam a se noa
ab invisibilibus per visibilia cecidimus, dignum est habebant, et se puiantes aliquid esse, cum nihil «s-
ut ad invisibilia ipsis rursum vbsibilibus innitamur; sent, evanuerunt in cogitationibus suis, quas a se,
et quo casu anima venit ad infima, eo gradu rever- non a Deo concepeianl; et obscuralum est paulatim
tatur ad summa. Bene ilaque dieitur, quod invisibi- cor eotum, donec omnino fieret insipiens. EvanuC
lia Dei conspiciuntur a creatura mundi, id est ab ho- runt, quoniam vani, et falsi fuerunt in cogitattoni-
mine; inlellecta per ea quw facta sunt, quoniam per bus suis, et ralio meniis oorum fumo superbise obs-
visibiles facluras intelligitur invisibilis faclor. Sic curata est, duni in se ipsis gloriarentur. Et vero
enim et gentiles, quamvis legem aut prophetas non evanuerunt, nam dicenles se esse sapientes^id est,
haberent, cognoverunt Deum, per visibilem scilicet jactantes se quasi proprio sensu sapientiam inve-
crealuram pervenientes ad intelligentiam invisibilis nisse, stulti facti sunl, id esl obscuratum est insi-
Crealoris. Invisibilia ipsius a creatura mundi, id est piens corcorum. Cum enim quidam eorum non so-
ab homine, qui omni creaturae mundi prseeminet; lum ad instituta utilissimarura artium, et doclrinam
vel a crealura, id est a conslituiione mundi, conspi- B liberalium disciplinarum, sed etiam ad inquisitio-
ciuntur inlellecta per ea quse facla sunt ab eo, sem- nem summi boni aciem mentis intenderiht, et invi-
piierna quoque virtus ejus et divinitas, quse nihilo- sibilia Dei per ea quse facla sunt, intellecta conspe-
minus sempilerna ex conj"ecturisagnoseitur crea- xerinl, non agentes tamen gratias Deo, nec confi-
turse similiter (206). Virtus est quse regit omnia, di- tentes illum sibi esse hujus facultalis auctorem, sed
vinitas qusereplct universa. Polest etiam sempilerna dicentes se esse sapientes, id est, non in Deo, sed
virtus ejus intelligi Filius ejus, per quem facta sunt in semetipsis gloriantes, quasi ^d veritatis inspec-
omnia, et qui nunquam ccepit esse, sed sempitcrnus, lionem suis studiis, atque rationibus propinquas-
id est semper seternus est cum eo, divinitas autcm sent, evanuerunt in cogitationibus suis, quod, illumi-'
Spiritus sanctus. Intelligitur ilaque per visibiles nanteDei gralia, invenerant, obcaecante superbia
creaturas invisibilis Paler, et sempiterna virlus ejus, perdiderunf, relapsi a superna luce in fenebras suas,
quse est Filius, ac divinitas, ld est Spiritus sanctus, id est, ab incommutabili alque aeterno bono, ad
adquem maxime sanclificalio pertinet. Ita ut et gen- mulabilem corruptibilemque naturam. Et muta-
liles qui Scripturas divinas non habebant, sinl in- vetunt non solum sensu, sed et opere, quanlum ad
excusabiles, quoniam non fuerunt veritalis ignari, se mutaveriint glorium incorruptibilis Dei, talem sei-
sed ipsi verilati quse se ilhs revelaverat, exstiterunt licet fingentes Deum, ..qualis non est, et non sicUt
ingrati. eum cognoverunt tradentes hominibus, sed simula-
« Quia cum cognovissenl Deum, non sicut Deum cra pro Deo coli censenles. Qui dum per cogitatio-
« glorilicaverunt, aul gralias egerunt, sed evanue- num suarum vanitatem formas et imagines in De"o
t runt in cogitationibus suis, et obscuratum est in- requirerent, Dei lmaginem perdiderunt; et in tan-
< sipiens cor eorum : dicentes enim se esse sapien- tas stultiti-P lenebras devoluti sunt, ut gioriam Dei
« les,~stulti facti sunt (Ephes. iv). Et mutaverunt ad corporalem et corruplibilem humanse formse effl-
« gloriam incorruptibilis Dei. in similitudinem ima- giem verterent, et divinse maj'estatis eminenliam ad
c ginis corruptibilis liominis, et volucrum et qua- brulorum animalium formas inclinarent.
« drupedum et serpentium. Propter quod tradidit Mulaverunt gloriam Dei, qui est incorruplibilis et
« illos Deus in desideria cordis eoium in immundi- aelernus, in similitudinem imaginis corruptibilis ho-
< liam, ut contumeliis afficiant corpora sua in se- minis, quasi similem facientes gloriam Dei, id est, _
< metipsis, qui commutaverunt veritatem Dei in gloriosum Deum, imagini hominis, et ipsam imagi-
< mendacium, et coluerunt et servierunt creaturse nem velut Deum colentes. Nec solum in similitudi-
< potius quam Creatori, qui esl benediclus in sse- D '
; nem hominis mutaverunt gloriam Dei. sed etlam iu
< cula. Amen. » similitudinem volucrum ei quudrupedum el serpen-
Non possunt excusari de ignoranlia, sicut vole- tium. A dignioribus crealuris ad minus dignas gra-
bant asserere. Qui revera per naturalem ralionem datim desccndit, ut ostendat illos in profundiores
cognoverunt Dcum. Et cum cognovissent eum, non stultitiae tenebras corruisse. Mos fuit ab anliqtio
glorificaverunt cuni sicul Deum, bene vivendo Romanis adorare simulacra hominum, ut Romuli,
ct colendo ; aut eliam gratias illi non egerunt de co- Jovis et aliorum, maxime ab adventu __Ei_es_ in Ila-
gnitione ejus, quam,ipso donante, pcrceperant. De- liam; volucrum aulem el quadrupedum atque scr-
buissent enim illum glorificare digne colendo et pentium, ex quo Alexandria ab Augusto vicla estet
prasdicando, atque voluntatem ejus faciendo, et lloma; subjugata. Consueverant enim colere deos
gralias illi semper agere quod eorum cordibus noti- omnium genlium quas supcrassent. In tam viles
tiam sui dignatus esset infundere. Gratias agere, id formas mutaverunt, ut diclum est, gloriaro Dei.
est, pia devotione grati existere, ut recognoscercnt Provlcr quod Deus iradidit. id cst, dimisit, illos \n

(206) Locus obscurus.


613 COMMfsNT. IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM. 614
desideria cordis eorum. Tradere enim dicitur Deus, A voluntatibus, qui sibi prselulerant idola, et sicut
dum non retinet delinquentes, propler arbitrii liber- Scripfura loquitur : «Initium fornicationis est ex-
tatem ad malum promptissimam. Manifestum quo- quisitio idolorum, et adinventio illorum corruptio
que" est Deum operari in cordibus hominum, ad vitse est (Sap. xiv).» Tradidit igitur illos ob idolola-
inclinandas eorum voluntates quocumque voluerit, triam, id est sublrahendo gratiam. suam, permisit
sive ad bona pro sua misericordia, sive ad mala pro illos in desideria cordis eorum, id cst ut inciderent
meritis eorum, judicio utique suo, nonnunquam in ea quae cor eorum desiderabat secundum carnis
aperto, nonnunquam occulto, scmper autem jusfo. ardorem; iJesideria dico tendentia in immundiliam,
Nam, propter praeeedentia peccala, multiplicantur id est in carnis maculationem, usque adeo ut affi-
sequentia. Et Deus" qui peccatorem diu exspeclat ciant corpora sua contumeliis, id est ut scilicet ipsi
ut redeat, non redeunli atque contemnenti ponit applicent corpora sua m coniumeliis, id est in con-
adhuc ubrgravius impingat. Peccatum quippe quod tumeliosis operibus. Contumelia esl quae ingeritur
- per poenitentiam citius non deletur, aut peccatum alicui contra dignitatem personae. Et isli corpori-
cst et causa peccali, aut peccatum el poena peccali, bus suis ac naturae grandem fecere confumeliam,
aut peccatum simul et causa et poenapeccati. Omne -, subdendo se tam pudendis tuf piiudinibus. Contume-
enim quod prius male commitlitur, peccatum est. B liis affecerunt corpora sua, el hoc in semelipsis, id
Sed si citius poenilendo non tergilur, justo judicio ost, se soli sine aliis maculantes. Illi sic afficiuht
omnipotens Deus obligatam peccantis menlem, corpora sua, qui commutaverunt veritatem Dei in
etiairo-in culpam alteram permittit eadere. Pecca- mendacium, id est quod de Deo verum est, dede-
lum ergo quod pcenitentise lamento non diluilur, runt idolo, quando sicut Scripiuradicit: « Ineom-
peccafum est simul et causa peccati, quia ex illo municabile nomen imposuerunt lignis el lapidibus
oritur, unde adhuc peccatoris animus allius oblige- (Sap. xiv).» Nomen quipp.. deitalis est incommuni-
lur. Peccatum vero quod ex peccato, id est, ex se- cabile creaturis, quoniam solus Creator proprie et
cundo seauitur, peccatum simul est ctpoena pec- vere Deus nominatur. Sed gentiles hoc ribmen im -
cati, quia, excrescenle csecitate, ex . retributione posuerunt lignis et lapidibus, quando idola lignea
prioris culpsegeneratur, nt quasi jam qusedam sint et lapidea insliluerunt appellan Deus. Et hoc est
in peccatore supplicia ipsa incremenla^vitiofum. _Fit quod nunc dicuntur in mendacium mutasse verita-
vero nonnunquam ut unum idemque peccatum, et tem Dei. Yeritas enim Dei, quodi ipse veraciter
peccatum sit et pcena peccati simul et causa pee- Deus sit. Quam veritatem vertit in mendacium, qui
cati. Quod bene A_postoluslioc loco demonstral, di- r idolum dicit vel putat esse Deum, Falsum est enim
eens de infidelibus ac lubricis : Cum cognovissent hoc. Nec solum ita veritatem mutaverunt in falsila-
Deum, non sicut Deum glorificaverunt aui gratias tem, seslimanles idola deos esse, quod falsum est,
egerunt, sed evanuerunl in cogitationibus suis. Ecce sed etiam coluerunt ipsa idola, ne dicerent, non
est peccatum et causa peccali. Ex qua causa quid colo simulacra, sed res eorum, ut solem et. csetera

sequitur adj'ungit : Et obscuralum est insipiens cor hujusmodi. Coluerunt non Crealorem, sed creatu
eorum. Dicentes enim se esse sapienles, stulti facti ram, id est, hon Deum, sed idola, dihgenter ornan-
sunt. El mutuverunt gioriam incorruptibilis Pei, in do coronisaureis ipsas imagines dsemonum, et eas,
similitudinem imaginis corruptibilis hominis et vo- flexis genibus, adorando, et servierunt thura et sa-
lucrum et quudrupedum et serpenlium. Ecee est pec- crificia offerendo crealurm polius quam Crealori,
catum solummodo. Et pcena peccati esset, si non quasi esset melius servire creaturae, id est idoiis et
adhuc ex hoc peccalo et aliud sequeretur. Nam daemopibus, quam Deo, qui est benedictusin swcula,
post infidelitatem eorum subdilur, Propter quod id est in setermim, umen, id est, \ere. Cui qui adbse-
tradidil iltos Deus, ete. Qui igitur cognoscentes serunt, ct ipsi cum eo benedicti erunt in sa.cula ve-
Deum, non sicut Deum glorilicaverunt, ex eo pec- raciter. Sed gentiles effecti sunt maledicti et
cato et causa peccati ad hoc quoque perducti sunt, D temporales, qui benedictum in ssecula relique-
ut ad cultum serpentium et volucrum laberenlur, runt.
Sed quia per hanc etiam csecitatem usque ad im- « Proplerea tradidit illos Deus' in passiones igno-
mundiliam carnis etcontumel.as ceciderunt, ipsa in- - « minise. Nam feminae eorum immulaverunt natu-
fidelitalis eorum csecitas praecedenti intellectui et « ralem usum, in eum usum qui est contra nalu«-
peccalum est et poena peccati; subsequentl vero im- « ram. Similiterjiutem -et masculi, relicto naturali
munditia., peccalum facta est ct causa peccati. « usu feminae, exarserunt in desideriis suis in invi-
Prioris ilaque peccati merito, peecatorum subsc- « cem, masculi in roasculos turpitudinem operaiiies,
in semet-
quenlium fovea tegitur, ul qui malum -sciens perpe • « et mercedem quam oportuit erroris sui
trat, deinceps juste in aliis etiam nesciens cadat. « ipsis recipientes. «
Hoc quippe agitur, ut culpis culpae feriantur, qua- Dixi quia servierunt creaturae, propterea tradidit
' ittos
tenus supplicia fiant peccanlium ipsa incrcmenta Deus, id esf ire permisit in passiones, id esl in
vitiorum.~ Merito itaque post idololatriae culpam voluplaies, quse, et si deleclent, sunt passiones ria-
•subditur : Propter quod iradidil illos Deus, et cx- turae. Ecce lterum vindicta. Praecedens eniiri culps
tera, quoniam Deus illos juste deseruit et propriis qua servierunt crealurse, vindicla est, subsequen%
es5 _ IIERVEl BURGIDOLENSIS MONACHI flO
bus turpitudinum passionibus. Superius dicti sunt lA miserunt enim abominanda quae diximus, et nen
mutasse gloriam Dei in simililudinem imaginis vo- probaverunt Dominum hmc habere in nolitia, id ost
lucrum et serpenlium, nec lamen coluisse dixit eos cum multis rationibus possent probare Deum ha-
dla. Et propterea ceciderunt in immunditiam carnis, bere in notilia hsee crimina, lamen putaverunt
vindice Deo, cnjus gloriam in idola mulaverunt. Beum ignorare et negligere ea. Et sicut ex sua culpa
Deinde, crescente errore, cdluerunt pro Deo ipsa hoc putaverur.t, sic ex eadem culpa factumest,
idola quae fecerant, et senierunteis, sicut Aposto- quod fradidit illosDeus in reprobum sensum, ut
lus loquitur, ac propterea detestabilioribus adhuc pularent omnia leprobanda esse facienda; et cum
immundiliis puniuntur. Tradidit illos Deus in pas- tam turpia operarentur, nescircnt semalum operari.
sioncs ignominim, id est in ardores voluplatum Vel ita : Non solum supradictas abominationes fe-
nec nominandaruiri: Ignomiiiia enim dicitur, quasi certnit, sed etiam non probaverunCii est non elege-
sine nomine. Appellatur enim ignominia, eo quod runi,Dcum habeie in notitia, id est ul cognosceveut
desinat liabere dignitalis nomen ille, qui in aliquo eum. Hle probal, id est probtim et laudabile esse
crimine deprehendilur. Et vere in ignomimosas j'udicat, habere Deum in nolilia, qui pia devolione
passiones traditi sunt ^Num feminm eortim immu- " sludet eum iu animo semper habere, et tanquam
taverunt naturalem usum. Non dirit conjugalem praesentem timel eum ac reveretur et peccare non
usum, sed naluralem, eum volens intelligi qui fit audet. Sed hoc gentiles non fecerunl. El sicut non
in membris ad lioc crealis, ut per ea possit ad ge- probaverunt Deum habere in noiitia, id est ut habe-
neranduin uterque sexus commisceri. Ac per hoc renl eum in notitia sua, vel eum scirent nosse mala
eum eisdem membris etiam meretrici quisque mis- quse faciebant, tradidit, id est dimisil illos Deus in
cetur, naturalis esl usus, nec tamen laudabilis, sed reprobum sensum, ut jam nihil intelligant, nisi quod
culpabilis. Ab ea vero parte corpovis, quae non ad a probitate remotum est, ut faciant ea qum non coit-
genefandum cst instilula, eisi conjuge quis utalur, veniunl rationi \el naturse. Ea quae non conveniunt
coiitia naturam est ct fiagitiosum. Ita immutaverunt facere, est illa agere quaedhinae Ieges a"etesianluv.
feminse eorum naluralem usum, in cum qui e_t lilos dico non parum habentes iniquitalis,sedrepIetos
contra naluram, quiaipsse feminsein femiuas turpia omni iniquitate. Cujus paites enumerantur, cum
excrcuerunt. Nec solum feminse contra naturam subdilur : Malilia, fornicalione, efc. Genus cnim
fornicalae sunt, sed cliam roascuii, simiiitev reliclis pr_emitlitur, et species subjunguntur, ut gentiles e\i-
fcminis, quibus naturaliler possent niisceri, exarse- dentius accusenlur et terreantur.Malitia perlinetad
runt per iniquam voluptalein in desideriis suis, id „ menlero, fornicalio ad carnein. Malitia enim est,
est a se geniiis. Exarseruvt spirilu fornicatiouis in- qua quis machinatur laedere alium quocunque mo-
vicem, et nequissima desideria compleverunt lur- do. Fornicalio autem dicitur a fornieibus, id est ab
pissimis opevibus, el mercedem quam oporluiteno- arcuatis, in quibus meretrices prostiluebanlur. Sed
ris sui, id cst vindictam dignam et congruam pec- hoc in loco intelligitur fornicatio nominari, quid-
calo erroris sui receperunt in semelipsis, id est quid cxtra lcgale conniibium commitlilur. Avaiiiia
Deum vindicaveiunt in natura sua. Ideo enim Apos- vero est insaiiabilis amor habendi. Nequitia est te-
tolus ipsa crimina evidenter expressit, ut cognos- meritas vel prsesumptio, quando quis audet quod
- camus eos rationem perdidisse naturse, qui lam nequit cfficere. Vel nequilia dicilur a ^EQUIDOUAM;
amentes effecli sunt. ul omnia perverterent in Deum et est defectio boni, qttando quis ab amore euele-
perversi. Neque enim ordinem naturse servare pote- siium deficit, et in amorem terrenorum evardescit.
rant, qui auctorem naturae dereliquerant. Idcirco Sic enim tendit ad nequidquam, id est ad \anitatem
feminae in feminas, ei viri in viros turpia egerunt, el ad non esse, recedens a vero Dei csse. inridia
in quibus par culpa fuit, lam fcminarum quam vero esl, quae aliena felicitate torquetur, el in du-
diam virorum. plicem scinditur passionem, cum quis aut quodip_>e
< Et sicut non probaverunt Deum habere 111no- f) ; est, alium esse non vult, aut aiium videns esse me-
. titia, tradidit illos Deus in reprobum sensiim, ut liorem, dolet se non esse consimilem,. Homicidium
« faciant ea quse non conveniunt, replelosomni autem, exhomine et caedecomposilum est. Etpul-
< iniquitate, malitia, fornicalione, avaritia, nequi- - chre homicidium inudise sociavit Apostolus, quo-
« lia, plenos invidia, homicidio, contentione, dolo, uiam ipsa est prima hujus crimiuis materia. Nam
« malignitate. susurrones, detractores, Deo odibiles, primum homicidium el diaboli et Cain de invidia
< conlumeliosos, superbos, eiatos, inventores ortum est, et adhuc nonnunquam fiunt homicldia
< malorum, parentibus non obedientes, insipientes, per invidiara. Conlenlio auteni est, ubi non ra-
< incompositos, sine affectione, absque fcedere, sine tione aliquid, sed animi pertinacia defenditur; et
< misericordia. Qui cura justiliam Dei cognovis- ubi nonTeiitas quaerilur, sed animositas fatigatur.
< sent, non intellexerunt, quoniam qui tale agunt, Dolus vero est mentis calliditas, ab eo quod eludat.
< digni sunt morte; non solum qui faciuut ea, sed Aliud enim agil et aliud simulat. Dolus, iiiquam,
< etiam qui consentiunt facientibus. . cst occulla malitia, blandis sermonibus adofriata,
Pr_edic_a"ma)afecerunt genliles. Et quia necdum cum aliud sonat in ore, et aliud latet in corde. Ma-
respiceie Ycluerunt, adhuc in alia ceciderunt. Com- lignitas autem est' mala voluntas, quse roalo igne
(?17 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM. 61S
aceensa, neminem vult amare, nec operari unde A nia hsecmala fueruntin gentilibus. Qui cum justitiam
debeat amari. Inler malitiam et malignitatem haec Dei cognovissent, non intellexerunt, quoniam qui
distinctio est, quod cogitatio prava mentis malitia lalia agunt, digni sunt morte. Per hoc quod eis na-
dieiiiir; malitia. aufem votum vel opus malignitas turaliter displicet malum, cognoverunt j'ustitian_i
appellatur. Susurrones vero sunt, qui in auribus Dei. Et, licel hane ila eognovissent, non intellexe^
alicujus loquuntur malum de alio. Detractores au- runt eos qui talia faciunt, dignos esse perpetua
tem, qui virtutes ab aliquo suis verbis detrabunt morte. Quoniam si intellexisseiit,v.timuissent; sii
vel minuunt. Susurro quippe a sono locutionis di- limuissent, nunquam talia commisissenl. Amiseruni
citur, quia non in facie alicujus, sed in aure loqui- enim lumen intelligentise, ex quo deseruerunt fon-
lur secretetlerogando. Detraclio autem est, aliorum tem ccelestis sapienliae. Et ideo, quamvis non inlel-
bene gesta opera vel in malum vitiose mulare, vel lexissent, non possunt excusari, quia prsecedeiitibus,
invidendo fallaci fraude diminuere, cum aut mala culpis meruerant sic excsecari. Qui ne putarentur,
dicunlur quse bona sunt, aut parva bona quse magna his tantum poenis affligi, qnibus delectabanlur, id
sunt. Delrahere enim est, bona alterius deorsum est supradiclis criminum lurpitudinibus, aduit ulti-
trahere, id est inelinare et premere, vel de ipsis bo- mam mortem aeternam Apostolus : Digni sunt, in-
nis aliqua trahere, ut pauciora seu minora quam " quit, morle qui talia faciunt. Ubi cum magno li-
sunl, ostendantur esse. Ne autem viderentur susur- more notandum est, quia nonnulla quse puiantui*
rones et detractores parum peccare, mox addidit: levia, posuit inter ista pio quibus seterna mors ac-
Deo odibiles. Odibiles enim sunt Deo, qui male quiritur, sicut sunt ea quae faciunt susurrones et
susurrant de proximis suis vel detrahunt eis. Vel delraclores, et incompositi vel conlentiosi. Digni^
Deo odibiles dicuntur, qui seminant inter amicos inquit, sunt morte non solum qui faciunl ea, sed et
discordias. Unde Salomon testaliir (Prov. vi), quia qui consentiunt facientibtxs, m nullus excusetur.
sex sunt qu_eodit Deus, et septimum quod detesta- Sunt enim quidam qui se reos non pulant, si non
lur animaejus; ipsumque septimum est ille, qui operanlur quse mala sunt, consentiunt autem fa-
seminat inter fratres discordiam. Coutumeliosi vero cientibus. Consentire autemest, si quis cum possit
vocantur, qui veloces sunt in verborum vel factorum reprehendere, tacpat vel aduletur. Sed facientes et
iiijuriis. Contumelia enim dicitur faclum vel di- consentientes, aeternam morlem merentur. Hucus-
clum, quod indignum et ineonveniens est illi, cui que vitia genlilium Apostolus deteslando manifesta-
injuste et contumaciler infertur. Superbi sunt, qui vit, ne jam de pristinis actibus se cxcusarent;
judicant de se supra quam debeant esse. Superbia „ sed quales antea fuerant, humiliter recognoscerent,
enim est, perversse celsitudinis appetilio. Perversa ne se Judseis superbe prarierrent, sed lanto magis
autem eelsitudo est, deserto eo cui debet animus Deum diligerent, ae graliae ej'us obnoxii fiercnt,
inhserere principio, sibi quodam modo fieri prin- quanto plura et majora peccata ab eo sibi esse di-
cipium, Hoc fit, cum sibi nimis placet, id cst cum missa considerarent.
sb illo mcommutabili bono deficit, quod magis ei CAPUT n.
placere debuit, quam ipse sibi. Elati quoque suut, < Propter quod inexcusabilis es, o homo omnis
- qui e efferunt supra mensuram suam, vel qui majo- < qui judicas (Matth. vn). In quo enim judicas
rum inslitutis non acquiescunt, dum nolunt pati < alterum, teipsum condemnas. Eadem enim agis,
priorem vel parem. Inventores malorum sunt, qui < quae judicas. Scimus enim quoniam judi-
nova geuera peccandi reperiunt, vel nova tormenta, «. cium Dei est secundum veritatem in eos qui
quibus alios crucient, sive novas leges injustas, aut < talia agunt. >
alia quselibet mala primi inveniunt. Haeeenim ma- Omnes, inquit, et faeientes, et assentientes, digni
lis studiis illi solenl agenda invenire, quibus non sunt morte. Propter quod, id est propter quam cau-
sufficit, ut faciant mala quse priores sui fecerunt, sam, inexcusabilis es, o homo! omnis quijudicas
aul qtiaeconlemporaneos suos adhuc facere conspi- D alios. Homo dico, non gentilis tantum, sed et om-
ciuut. Qui vero sunt parentibus non obedientes, nis, sive gentilis, sive Judaeus, sive major, sive
feris sunt indomabiliores, quoniam ferse suis pa- minor. Cum enim dicit omnis, subintrat jam mon-
rentibus sunt subditse et aequiescenles. Insipienles strare non -solum gentilem, sed etiam Judaeum, qui
autem sunt, qui ab ipso fonte sapientise, qui Deus secundum legem volebal judicare de gentilibus.
est, recesserunt. Et ideo ineompositi, quia omnis _Communiter ergo nunc de Judaeis et gentilibus agit,
insipiens inordinatus esl. Incompositi sunt habitu, Judaeus enim j'udicabat gentilem secundum prisii-
incessu et motu. Incompositio enim corporis indicat nam conversationem, et gentilis Judseum. Uterque
qualilatem menlis. Sine affectione sunt, qui viscera autem homo. Si Judseus gentilem judicat de idolo-
dileclionis, quibus erga alterum moveanlur, non ha- latria, et multi Judaeorum coluerunl idola. Si gen-
bent, sed durum et insensibile cor erga proxirai tilis Judaeum de legis praevaricatione, et ipse praeva-
dilectionem gerunt. Absque fcedere sunt, qui socie- ricator esl legis naluralis. Inexcusabilis, inqttit, es,
talem omnium fugiimt, qui foedus coneoxdia. et so- o homo ! omnis qui judicas. Hic ostendit, quia unus-
cielatis habere cum nullo volunt. Sme misericordia quisque homo natural.ter scit, quamvis se hoc scire
ssunt,
' quiuoncompatiunturmiseuis aliorum. Et om- jion advertat. «silieci se a Deo secundum actus
' PAT&OI..CLXXXI.
613 HERVEI BURGIDOLENSlS MONACffi 6120
proprios judicandum. Quomodo enim ipse alium A diulius illos ad pcenitientiam exspeetat? Severe lo~
peccantem j'udicio suo damnaret, si Deum ita factu- quitur Apostolus, quia mala et dura mens non re-
rum nalurali sensu non videret? Omnes enim per vocatur nisi terrore. Divitiaeautem bonitatis Dei in
naturalcm legem atque rationem norunt, et inno- hoc manifestanlur, quod tanta quotidie in lerris
centiam prsemium, et malitiam mereri supplicium. mala faciunl homines. et lamen eis Deus solem
Inexcusabilis es, quia lu ipse testis es damnationis suum produeit, et pluvias ministrat, aliaque multa
tua_. Nam in quo judicio judicas alterum ad damna- bona largitur (Malth. vn), blandiens, ut ad poeni-
tionem, in eo condemnas teipsum, quoniam eadem tentiam per beneficia provOcet. Dives esse mon-
agis tu ipse, qusejudicas in altero esse damnabilia. stratur efpatientia ej'us, qui lot et tauta mala fa-
Et sicut judicas de alio, sic potes scire quod Deus cientes palienter sustinet. Dives est et longanimitas
judicabit de teipso. Et vere judicaberis a Deo, sicut ejus, quoniam non statim punit eos, sed exspectal
judicas alios qui faciunt ea quse et lu facis, quia ad poenitentiam per multa tempora. Sed has divitias
scimusquod judicium Dei est secundum veritalem in bonitatis et patientise et longauimitatis comtemnlt,
"eos qui talia faciunt. Non enim accipiet personam qui non sic utitur eis ad poenitentiam, ut Deus in-
in judicio; sed sive major, sive minor, sive Ju- lendit, sed ad vanam securitatem verlit, seslimans
"
daeus, sive gentilis sit quisque, Deus illum vero Deum aut non eurare humanas res, aut donare quod
"udicio, prout dignum fuerit, judicabil. Nolandum differt. An contemnis, inquit, has divitias, ignorans,
quoque, quod hsec sententia similiter damnandum id est non cogitans, quoniam benignilas, id est pia
manifestet etiam nostri lemporisquemlibetjudicem, misericordia Dei adducit te, quantum in se est, ad
vel ecclesiastieum, vel ssecularem, qui facu.eaj.qu_e pwnilentiam, dum tibi spatium adhuc temporis in-
in aliis judicat. dulget? Ipsa te provocat ad poenitendum. Sic tu
< Existimas autem hoe, o homo! qui judicas secundum duritiam luam et cot impmnitens, thesau-
< eos qui talia agunt et facis ea, quoniam tu effu- rizas tibi iram, quia durus es et in malitia tua per-
« gies judicium Dei? An divitias bonitatis ejus et tinax, de qua nec corde poenites. Sunt enim quibus
< patientise et longanimitatis conlemnis, ignorang mala quse agunt, displicent. Sed lu nec in corde
< quoniam benignitas Dei ad poenitentiam te addu- poenitentiam agis, quia nimis induratum est in
« cit? Secundum duritiam autem tuam et cor im- malitia cor tuum. Et secundum hanc duriliam tuam
< poenitens thesaurizas libi iram in die irse et re- thesaurizas tibi iram, id est aceumulas et reponis
< velationis justijudicii Dei,quireddetuniquique tibi vindictam exercendam 'in die iras, id est in die
« secundum opera ejus (Matth. xvi): his quidem, p ultionis extremse. Iram thesaurhas, id est in occulto
c qui secundum patientiam boni operis, gloriam et multiplicas tibi, deterius peccando per indultum
< honorem et incorruptionem quaerunl, vitam seler- temporis spatium. Nam qui converti non vis, etiam
t nam; his autem qui sunt ex conlentione, et qui spatio temporis accepto, per hoc mala lua ad rea-
. non acquiescunt verilali, credunt autem iniquita- tum auges, per quod ea diluere poteras, si con-
< ti, ira et indignatio, tribulatio et angustia in om- verti velles. De benignitate enim Dei iram sibi re-
i nem animam hoininis operantis malum, Judsei probus thesaurizat, quia dum ad pcenilenliam tem-
« primum et Grseci. Gloria autem et honor et pus accipit et ad peccandum expendit, ipsum re-
« pax omni operanti bonum, Judseo primum et medium gralise verlit in augmenlum culpse. Unde
< Graeco. » et omnipotens Deus, quia eollata remedia conspieit
Nos scimus judicium Dei esse in eos qui talia fa- ad culpse argumeulum trahi, ipsam benignitatem
ciunt. Sed tu cum eadem facias, putas te evasurum quam eontulit, in judicii distributionem (207) vertit,
illud judicium? Et hoc est quod increpative di- ut inde plus feriat, unde modo amplius exspectat;
citur : Existhnas autem hoc, o homo! qui judicas, et quia homo deserere malum non vult ut vivat, au-
id est judicio tuo damnas eos qui lalia agunt, et geat unde moriatur. Thesaurizas, inquit, tibi iram
facis ea, quoniam lu effugies judicium Dei ? Quam- D venturam in die irm, id est in die judicii,quaDeusvi-
vis enim potestatem nunc super cseteros habeas, et debituriratusesse reprobis,licet nullamentis pertur-
non sit qui te in hoc mundo judicet, non tamen batione movealur, et in die revelationis justi judicii,
existimare Deum tibi pareiturum debes, si male id est in qua revelabitur quod nunc occullurn est,
egeris. Putare enim posset aliquis imperitus, quod justum judicium Dei, qui tam jusle judicabii, ut
tanto liberius sibi peccare liceret, quanto diligen- reddat unicuique- secundum opera ejus. Et vere ila
tius alios a peccato compesceret. Existimas quoniam unicuique reddet, nani bonis bona, el malis mala.
judicium ejus cjfugies, id est nunquid tibi de hnpu- Et lioc est: His quidem reddet gloriam, qui sunt
nitate blandiris, quia Deus in prsesenti non reddit? boni operis secundum paiientiam, id est qui bona
An contemnis divilias bonitatis ejus, id est divitem operantur, bene utentes patientia Dei, vel qui se-
et copiosam ejus bonitatem, quia nunc miseri- cundum patienliam hene operantur, id est mercedem
cordise tempus est, et divitius patientiw ejus, qua boni operis sui per patientiam exspeclant, perdu-
peQcante§_palientey toleral, el kmganimitatis, qua rantes usque in fjnem in bono et patientia, u(. bon^
>. .. .- -
I307i AUas distric.ionem.
621 COMMENT. IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM.1 622
faciant et mala tolerent. His reddet gloriam, ut ful- A Mum credulitatis tempore, non dignitate, Judaei
geat sicut sol inregno patris eorum; Iwnorem, ut Qjiim primo crediderunt, ac bonum operati sunt,
sint ei similes sicut Johannes dieit: < Quia cum et poslea Grseci, per quos signantur gentiles, sed
apparuerit, similes ei erimus (I Joan. m), » et in-• nune utrique parem in regno locum bealiludinis
corruptionem, id est immortalitatem. Hsec reddet; liabent.
Deus illis, qui sunt secundum patientiam boni ope- < Non est enim personarum acceptio apud Deum.
ris, ethoc qumrenlibus vilam mternam, id est illis so- « Quicunque enim sine lege peccaverunt, sine lege
lumriiodo. qui ex patienlia et bona aclione sua nil « peribunt. Et quicunqne iu lege peccaverunt, per
aliud quam vitam seternam quaerunt. Etsi enim pa- « legem judicabunlur. Non enim auditores legis ju-
tienliam boni operis ostendunt, gloriam tamen et « sti sunt apud Deum, sed factores legis justifica-
ineorruplionem non recipient, si intentione cordis < buntur. »
vitam aeternam non quserunt. Istis quidem gloria Jure sequipari Judseum et gentilem in pcena et
dabitur. Sed his qui sunt ex contenlione, sictit vos gloria, quia Deus j"udicat non secuudum personas,
qui nunc contendilis adinvincem, qui sunl ex con- sed secundum merita. Non enim est apud Deum ac-
lenlione, id est ex veritalis impugnatione, ubi quod ceptio personarum, sed aeceplio bonorum operum.
asseritur, non rafione, sed animi pertinacia defen- B Sive .enim Judseus, sive gentilis, unusquisque se-
ditur; et qui 11011acquiescunt evangelicse veritaii, cundum opera sua judieatur a Deo. Et vere Deus
cum eis annuntialur, ut faciant quod veritas prse- personam non accipit. Nam quicunque peccaverunt
cipit, sed credunt iniquitati, quam diligunt, promit- sine lege, sieut genliles, qui legem scriptam non
tentes sibi impunitatem malorum quse faciunt. His acceperunt, peribunt sine lege, id est non fiet de eis
reddetur'ira, id est justa ultio Dei el indignatio, id legale judicium, quia in gehennam sine judicio prse-
est severitas ejus, tribulatio de reatu conscientiae el cipilabuntur. Et quicunque in lege peccaverunt, sicut
angustia de vana poenitentia, quando»erunt inter se Judsei, qui legem Moysi non servaverunt, per legem
poenitentiam agentes, et prae angustia spiritus ge- judicabuntur, id est damnabuniur, quia ipsi audient
mentes. Vel ira, id est poena, et indignalio, qua sibi verba judicis, ul pereant propter legem ejus quam
ipsis indignabuntur, quod male agentes iram Dei acceperunt ac violaverunt. Vel hoc potest haec sen-
meruerunt. Hujusmodi ira el indignalio dabitur cor- tentia intelligi demonstrare, quod quicunque minus
poribus et animabus eorum in futuro. Et antequam peecat, minus punietur; et qui magis peccat durius
animaeeorum resocientur corporibus, interim veniet damnabitur. Nam quicunque peccaverunt sine tege,
tribulatio, quantum ad exteriorem cruciatum; et an- id est sine legis transgressione, sicut gentes, scili-
gusiia quantum ad conscientiam, quse torquebit in- cetqui minus peccaverunt, sine lege peribunt, id
trinsecus ipsas animas. Vel post resurrectionem fri- est minus punieutur, quia tantum propter peccata
bulalio in corporibus, el anguslia in animabus. Haec sua damnabuntur, non propter transgressionem lc-
poena veniet in omnem animam operantis malum, gis Mosaicae,quia non habuerunt illam. Et e diverso
quia anima prima peccat, et idcirco poenam prin- quicunque peccaverunt in lege, id est gravius pecca-
cipaliter sentit. Superius etiam dictum erat, re.pro- verunt legem transgrediendo, per legem judicabun-
bum thesaurizare sibi iram in die judicii. Et nunc, lur, id est atrocius damnabuntur, quia et propter
ne quis pularet quod reprobi. usque ad diem illam legis prsevaricationem, et propter peccata sua pu-
sine posna essent, additur, pcenam esse dandam in nientur. Et vere per legem j'udicabunlur, ut pereant,
omnem animam hominis operanlis malum. Ac si di- quia propter solam legis noliliam non salvabuntur,
catur : Non solum in illa die el deinceps sentiet quoniam solo legis auditu non justificantur, et sine
iram malus, sed et ante. In omnem animam ope- justitia nemo salvatur. Non enim illi qui tanlum
rantis mulum, Judmiprimumel deinde Grmci, id est auditotes sunt legis,jusli sunt apud Deum, quamvis
gentilis. Judseus gentili in culpa prsefertur, quia prae- ' apud homines asstimentur justi, sed faclores legis
ter naturalem legem, et Moysi legem scriptam ha- Qjustificabuntur, id est justi j'ustificabuntur. Factores
buit, ac praevaricatus est. Judseus semper ante po- enim legis, utique justi sunt. Ac per hoc tantumdem
nilur, quia primus Deum cognovit : et credens, est ac si diceretur : Faclores legis creabuntur, non
propter Abrahain honorificentior est; diffidens au- quia erant, sed ut sint, ul vel sic intelligerent etiam
tem, pejus tractandus, quoniam promissa patribus Judsei legis auditores, indigere se 'gratia justifica -
refutavit. Ostenso autem quod male operantes ex toris, ut possent esse factores. Vel justificabuntur,
utroque populo sint puniendi, ostendit econtra quod id est justi depulabuntur. Factores enim legis illi
nene agentes ex circumcisione et prseputio sint glo- sunt qui credunt in Christum, quem lex promisit,
rificandi, ideoque sententiam prasraissam repetit ; et de quo Moyses ait : « Ipsum audietis tanquam
Poeiia erit male operantL Sed gloria, id est splendor me (Deut. xxiv). » Sed credere in eum et audire
clarificati corpuris, et honor, id est locus ad dexte- eum, id est obedire ei, nemo potesl nisi donante
ram judicis, et pax, id est omnimoda qui est in re- ipsius gratia.
gno, erit omni operanti bonupi; non dico omni qui < Cum enim gentes quse legem non habent, na-
yidejur operari bonum, ged (jvii veraciter operatur $ luralUer ea quse legis sunt faeiunl, ejusmodi le-
t gem nqp liabentegj jpsj gibj sunt le^ quf f>s$°|!j
pnd peiss bmiUK}jiiriicat. J\td(cep t-fp?'.?"-. Prh
623 HERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI 624
< dunt opus legis scriptum in cordibus suis, le- A corde nostro tam bonarum quam malarum cogi-
< stimnnium reddente illis conseientia ipsorum, tationum notae qusedam et signacula relinquuntur.
< et i.iter se invicem cogilationum accusantium, Quaa in occulto nunc pectoris posita, in die illa
« aut etiam defendentidm in die, qua j'udicabii Deus revelabuntur ab eo, qui solus potest occulta ho-
« occulla hominum secundum Evangelium meum minum scire. Quarum notarum causas non la-
« per Jesum Christum. > tere Deum, etiam conscientia nostra conteslabi-
Faclores legis justificantur, quia etiam gentes. tur. Et quia non solum opera, sed etiam cogita-
Et hoc est quod adjungit : Cum enim gentes, etc. tiones in illo judicio tam subliliter exquirentur;
Vel ita dixerat gentilem damnari si male ope- ideo fidelis quisque semelipsum dcbet introrsus
raretur, et salvari si bene. Sed cum legem non discutere nunc, et vehementer ante judicium exa-
habeat, et quasi nesciat quid sit bonum, el quid minare, ut districtus iudex eo jam tranquillus ve-
sit malum, videretur neutrum sibi debere im- niat, quo reum suum discutere appelit, jam pro
putari. Conlra Apostolus : Etsi non habet le- culpa punitum cernit. Teslimonium, inquit, red-
gem scriplam, habet naluralem, qtia intelligit el dente illis conscientia, quoniam conscientia pro-
sibi conscius est, quid sit bonum vel malum: et pria sufficit unicuique ad testimonium (208). Con-
ideo credendus est bene vel male operari, et scienlia, subauditur operum, el cogitationum inler
merito salvari vel damnari. Quod non est nisi se invicem accusantium vel eiiam defendenlium.
per graliain el fidem, quse renovat naluralem Non dicit quod esedem cogilationes accusant et
imagineni Dei in homine scripiam, sine qua re- defendunt, sed quod vicissim quaedam accusant,
novatione male. operatur el dainnatur, accusanle et qusedam defendunt contra malignorum spiri-
eum conscientia. Et hoc esl quod ail : Genles, lutim accusationem. Conscienlia reddettte testimo-
qum legem Mosaicain non habenl, naturaltter, id nium in die qua judicabit Deus, vel in die, id est
est nauirali rat.one suadente, fatiunt ea qum le- in luce, cum judicabil Deus, otculta hominum,
gis sunl, id esl quae Iex fieri jubet, non haben- id est secreta cordis vel peccata latentia, per con-
tes legem ejusmodi, id esl scriptam, ipsi sunt sibi fessionem non manifeslata, judicahit Deus; ethoe
tex,'lA est naluralis ratio est eis lex, qui bona secundum Evangelium meum, id est secundum
laudantes, et mala damna.,tes, ostendunl opus le- Evangelium quod ego prsedico, et judicabit non
gis esse scripium in cordibus suis, id est firmi- per seipsum, sed per Jesum Ghristum, quia < Pa-
ter inipressum ralioni eorum. Nuilus enim est qui ler non judicat quemquam per seipsum. sed per
facit alteri injuriam, n si qui fieri nolit sibi. Et Q Filium, quoniam omne judicium dedit Filio. »
in hoc transgreditur nalurse legem, quam non si-' (Joan. v.)
nitur ignorare, dura id quod facit, non vult pati. « Si aulem tu Judseus cognominaris, et re-
Opus enira legis est, non occidere, non mcechari, < quiescis in lege, et gloriaris in Deo, et nosti
nou furari, non concupiscere, non falsura testimo- < voluntalem ejus, et probas utiliora, instructus
nium dicere, palrem et matrem honoi are, et his « per legem, confidis teipsum ducem caecorum
similia facere, unumque Deum Crealorem om- < esse, lumen eorum qui in tenebris sunt, erudi-
nium credere (Exod. xx). Et hsec omnia natura- < lorem insipientium, magistrum infantium, ha-
lis ralio scripsit in corde genlilium. Et ita no- « bentem formam scientise et verilatis in lege. >
verunt quid agendum essel, et quid vitandum, Postquam alloculus est gentium parles, vel com*
testimonium reddente illis in die j*udicii conscien- muniier de Judseis et gentibus est locutus, nunc
tia ipsorum de his quae fecerunt, quia ipsi sibi ad solos Judaeos sermonem dirigit, cupiens eos
testes erunt bonorum etmalorum quae gesserunt, humiliare, quoniam ex accepta lege superbiebant,
scientes inde se merito salvari vel damnari. Nec et gerUis quasi peccalrices despiciebant. Gravius
solum conscientia operum, sed el cogiiationum enim «ccusat illos peccasse prse\aricando legem.
malarum vel bonarum, cogilalionum dico accu- D Quasi dicat: Genlilis habet lantum naturalem le •
sanlium inler se invicem aut etiam defendeniium gem, sed tu si Judseus vocaris , et legem scri-
quia vicissim se accusabunt vel defendent ipsse ptam habes, niajora dona divinitus accepisti, et
cogilationes in conspeclu judicis, ut cogilationes majora bona debes operari; si tu cognominaris
nostrae omnes uno lempore congregatae, juslum Judmus, id est si a tua cognatione trahis hoc
judicem probent, dum aul accusat nos nostra con- nomen quod est Judeus, non habens nominis
scientia aut excusat, utrum plura sinl peccala, significalum, hoc est non rei veritate Juda?us, sed
an bona opera; et ulrum vetera an nova, utrum solo nomiue, quod libi propter dignitatem ven-
deleta poenitentia an novis sceleribus instaurala. dicas a Juda, qui dignior fuit inter filios Jacob.
Ita vel accusabunt vel defendent nos cogilationes El requiescis in lege, id est delectaris in scri-
noslise, non utique illse, quae lunc erunt, sed plura legis, quia non est tihi laboiandum ad
istse, quae nunc sunt in nobis. Cum enim sive perquiiendam veritatem, sicut genlilibus, qui le-
bona sive mala cogilamus velut incerta, sic in gem non Jiabent. Et gloriaris in Deo, non eo

(208) Locus obscurior.


625 COMMENT. 1N EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM. 626
modo quo postulat gratia, quae non operum me-. A non mwchandum, id est non adulterandum, mce-
ritis, sed graluita datur, sed velut qui solus me- cliurist qui abominaris idola, sacrilegium facis?
rueris legem ejus accipere. Et nosli voluntalem id est tu ipse facis, quod prsedicas fieri non de-
ejus, i& est quid ipse velit ab hominibus fieri, bere, dum fidem Christi a lege per malam inter-
vel voluntatem ejus, de rederaptione humani ge- pretalionem subripis, et legem adulteras, quum
neris. Et probas utiliora, id est de utilibus utiliora ablala veritale mendacium ponis; ac sacrilegus es,
seis eligere, inslructus per legem, quia per na- dum Christum, qiiem prophelicus sermo signifi-
turam mulla utilia probantur, per legem vero uti- cat, negas. Et cur hsec facis? Cur sensum de
liora, et per gratiam perfecliora; si falis es, con- Chrislo furaris ex lege? Et cur mcecharis, idest
fidis ieipsum esse ducem cwcorum, id est le posse adulteras, hoc est mentem tuam falsitate cor-
.ducere per viam juslitise eos qui non intelligunt rumpi facis, conleinnendo veritatem Christianse
quid debeant agere, et le esse lumen eorum qui in fidei quasi legitimtim virum, et eligendo men-
tenebris sunt, quod scilicet possis eos illuminare. dacium velut adulterum ? Non enim est una moe-
Csecos in lenebris positos, intelligaraus genliles, chatio, sed omne quod totum Deo debes, si alii
qui et lumine rationis privati sunl; et si quid quam Deo reddideris, sive amorem, sive limo-
sciunt, tamen in tenebris sunt. Vel quoslibet meiite ** ' rem, sive servitium sive
obedientiam, sive spem.
csecatos et in tenebris ignoranlise conslitutos ac- Et ideo gravius ab illo delinquilur, a quo perfec'
cipiamus, quorum Judseus se non solum manudu- tio priKdicatur. Et tu qui idola deteslaris, cur sa-
ctoiem, sed et illuminatorem esse gloriatur pro- crilegium facis, id est cur aufeis Christum desa-
pter legis notitiam. Et eruditorem insipieniium, cro, hoc est a lege, negando eum ibi sonari? Sa-
id est quod imperitos Judaeos ponere possit extra crilegium enim vocatur sacri furtum, quia legere
ruditatem, qua legem aliquo modo sciunl, sed quo- vel sublegere, furari dicilur. Sacrilegium quippo
modo eam debeant intelligere, dubii sunt, et inde est, vel sacium de sacro auferre, sicut reliquias
inter se loquuntur, et mugistrum infuntium eo- de ecclesia, vel sacrum de non sacro, sicul cru-
rum Judseorura, qui neque fari sciunt de legis ccm de domo laici; vel non sacrum de sacro, si-
dubietatibus, habenlem formam scientim el verita- cul c-apam laici de ecclesia. Et sacrilpgium fa-
lis iti lege, ut aliis exemplar seieniise legis sit et cit, qui sacrum Chrisli inlelleclum a sacra lege
verilatis. Quidam enim habent scienliam et intel- tollit. Sacrilegium enim est in hoc Ioco proprie,
leclum alicuj'us libri, et ita sentiunt sicut auctor quod in Deum commitlilur, quasi sacri violatio,
ipse sensit, non tamen habent inde verilatem, Q ( vel inandatorum prsevaricatio. Unde et additur:
quia nesciunt quomodo sit verum, nec etiam ve- Qui ~inlege gloriaris, id esl qui de lege quam solus
rum esse sciunt. Sed Judaeus habere se jactat et ex omuibus populis qui sub coelo sunt, accepisse
sei.sum legis, et scire verum esse illum sensum le jaclas, cwr Deum per prwvaricationem ej'usdem
legis, ita ut aliis liabere volentibus sit exemplar, legis inhonoras, faciendo furta et adulteria et sa-
tanquam qui ex legis littera formara scientise et crilegia ? Nam secundum litleram multi Judseo-
veritalis aeceperit. Et quia haec omnia prolitetur rum hoc fecisse reperiuntur, furla videlicet e.
quidem, nec tamen vere lenel, ideo subjungi- adulteria et sacrilegia. Figuratur autem per hunc,
lur: quem ita nunc increpat Apostolus, quilibet do-
< Qui ergo alium doces, teipsum non aoces? ctor ecclesiae, qui bona prsedicat et mala fac t, de-
. qui prsedicas non furandum, furaris? qui dicis struens movibus, quod astruit vocibus. Cui recle
« non moechandum, mcechasis? qui abominaris dicitur: Qui alium doces, teipsum iwn doces, etc.
< idola, sacrilegium facis ? qui in lege gloriavis, Deindeprobatquod Judaeipiaevaricaiidolegem, inho-
< per praevaricationem legis Deum inhonoras ? No- noraverinl Deum. VereDeum inhonoras lu, et similes
< men enim Dei per vos blasphematur inter gen- lui. Nam nomen Dei, id est gloria et fama tiominia
< tes, sicut scriptum est (Isa. LII. XXXVI). D Dei blasphematur, id est vituperaiur, inler gentes
Quandoquidem ila gloriaris de lege, et alios te per vos, id est per malam conversationem VPslram.
docere jaetas, er<jfotu qui alium doces, cur non Sicut enim bona vita fiielium causa est, ul Deus
Aoces teipsum, id est tu dux csecorum, quomodo glorificetur a videnlibiis sico.uaiido.il-i qui legem
viam rectam non vides? Si enim videres, per Dei acceperunt 5, male vivunt, illorum prava
ipsam utique ambulares. Tu lumen eorum qui in conversatio causa esl, ul Deus blasphetnefur, sic-
-tenebris sunt, quomodo non abj"icisopera tene- ui scriptum est. ideo non apposuit ubi, vel qui-
brarum ? Eruditor insipientium, cur eliam limo- bus verbis hoe scriptum sil, quia Judseis loque-
rem Domini, qui st initium sapientise, reliquisti? ' batur, qui legem et prophetas habebant; et ubi
• (Eccle. i.) Magister infantium, cur puer es sensu ?' hoc sciiptum esset, salis noverant, videlicet in
€_ui habes formam scientise et veritalis in lege, Ezechiele, per qtiem Deus de illis qui in Chaldses.
cur nec ipse sequeris, nec alios sequi malo luo! teuebantur captivi, conquestus est, dicens : < In-
exemplo permittis? Quare non convenit vita tuai gressi sunt ad gentes, et polluerunt nomen san-
doctrinse tuae, et opus tuum destruit fidem fuam ?» ctum meum, cum diceretur de eis. Populus Do-
Qui pmdicas non furandum, furaris? *"«£ dicis. mini iste est, et de terra egressi sunt (Exech,
627 HERYEI BURGIDOLENSISMONACHI 628
sxxvi).» Sic tune per illos Wasphemabatur nomen A si regulam observes. Si autem prsevancator regulae
Domini, quod ipsi malis operibus suis polluerant sis, cuculla tua inulilis facta est. Deinde infertur a
in oculis gentium. Putabant enim gentes quod ea contrariis sic. Quando quidem si praevaricatorlegis
quse Judsei faciebant, placerent Deo ipsorum, et fueris, circumcisio tibi non plus prodest quam prae-
ideo vituperabant eum. Similiter el per eorum ne- pulium; igitur si praeputium observet legem, tan-
quitiam, qui tempore quo Paulus hasc scribebat, tumdem prodest ad salutem, quantum cireumcisio
dispersi inter gentes erant, blasphemabatur Deus cum observatione legis. Et hoc est: Si prwputium,
a gentibus. Sic et nuuc per nonnullos religionis id est gentilis, qui in praeputio carnis ad fidem
professores, dum pravitatis exempla de se oslen- Christi venit, custodiat justitias leqis, id est praece-
dunt, blasphematur plerumque Deus ab imperitis pta moralia, per quaejuslificatur homo, sicut: <Non
et secularibus. moechaberis, Non concupisces, Honora patrem et
< Circumcisio quidem prodest, si legem oliser- malrem, et, Diliges proximum tuum sicut teipsum
« ves. Si autem prsevaricator legis sis, circumcisio xx), » nonne prmvutium illius reputabilur in
(JE._i.od.
< tua prseputium facta est. Si igitur praeputium circumcisionem? id est nonne ipse habens praepu-
« justitias legis custodiat, nonne prseputium illius tium, aequiparabitur Judseo habenti circumeisionem-
« in circumcisionem reputabitur, et judicabit id " cum legis observatione ? idest non oberit ei prsepu-
t quod ex natura est pra_pulium, legem consum- lium habere, si legem spiritaliler observet, sed in
« mans, te qui per litteram et circuriicisionera le- filiis Abrahje reputabitur; et quod circumcisio facit
« gis prsevaricator es ? Non enim qui in mariifesto Judaso legem observanti, idem faciet ei prseputium,
« Judaeus est, neque quse in manifesto in carne postquam cum fide prsecepla legis observabit. Et
« est circumcisio, sed qui in abscondito Judseus, non solum sequalis erit Judaeo, sed etiam Judarom
« et circumcisio cordis in spiritu, non littera, j'«dioabit, non potestate judicii, sed comparatione
« cujus laus non ex hominibus, sed ex 0eo est.» facti melioris; prwputium, id est praeputiatus; con-
Ostenderat legem non valere Judseis, et nunc summans, id est complens legem, te, o Judsee, qui
ostendit nec circumcisionem illis prodesse. Proba- per litteram el circtimcisionem es prwvaricafor legis.
verat eos non posse gloriari delege, quia transgressi Prseputium, inquam, quod est ex nalura, id est
sunt eam, id est moralia prsecepta ej'us. Possent quod ila permanel ut natura diclavit, nec circumci-
ipsi respondere, dicentes : Quamvis ipsa lex non dendo resecavit, quod sibi natura dedit, illud prsepu-
proficiatnobis.quia transgressi sumus illam, sicut liuni cuslodiendo naturalem Iegem, quam tu prae-
tu dicis, tamen de circumcisione possumus gloriari, n, varicaris in littera, judicabit te, id est comparatione
quia per eam prsecellimus gentes incircumcisas. Et sui judicabilem te ostendet. Ita ssecularis vir, si re-
Apostolus : Circumcisio quidem prodesl, si legem ob- ligiose vixerit, condemnabit respectu sui eum, qui
serves, id est cum observantia moralium prsece- religionis habitum et professionem habet, neetamen
ptorum in fide factorum. Sed si sis prwvaricator le- religiose vivit. Dki quod circumcisio tua prseputium
gis, sicut es, ut probavimus, id est si quod cireum- facta est, et prseputium gentilis in circumcisionem
cisio exigit, non impleas, tunc circumcisio tua car- reputabitur. Nec immerito : Non enim esl verus Ju-
nalis, de qua multum gloriaris, facta est prwputium, dwus ille qui in manifesto Judmus est, id est in vo-
id est plus non valet tihi quam si circumcisu.» non cabulo et nalione et legis observantia carnali, neque
esses. Prodest, inquit, suo tempore circumci- est vera circumcisio illa, quw in manifesto. id est
sio, quia Judamm facit vivere et non exlerminari. quse corporeis oculis videri potest hi came, id est
Prodesl circumeisio, quia facit in lege esse. Prodest, in cutis ablatioue; sed ille est verus Judasus, qui in
quia obediendo Deo facit signum futurae veritatis, abscondito Judwus est, id es£ in secreto cordis con-
dum populus rudis sub timore custoditur; carnis fitens et laudans Deum, et illa est vera circumcisio,
enim circumcisio vera cordis circumcisionem praj- quse est cordis: Antiqui patres et circumcisionem
signat. Et ideo ante Salvatoris adventum prodest D carnis habebant propter signaculum fidei, et cir-
camalis circumcisio, si legem observes, id est si et cumcisionem cordis propter ipsam fidem. Sunt ergo
moribus circumcidaris. Non enim alia intelligitur Judsei in eircumcisione carnis, el sunl Judaeiin cir-
esse vera circumcisio, quam anima. purgatio, el vi- cumcisione cordis. Ab his patribus degenerantes
tiorum abjectio. Et idcirco, prodest carnis circum- isti, qui in nomine gloriantur et facta perdiderunt,
cisio, si et mens per observantiam moralium prse- remanserunt in carne Judsei, et in corde pagani.
ceptorum legis circumcisa sit. Signum prodest, si Qui idcirco maxime Judsei sunt appellati, quia Ju-
les adsit. Caeterum signum sinere-superfluum erit. das unus eral ex duodecim filiis Jacob, et de tribu
Hoc est enim quod subditur, quia si prmvaricator ejus regnum veniebat Judseis, sicut et ipse Jacob
legis sis, circumcisio tua prwputium facta est, quo- prophetaverat, dicens : « Non auferetur sceptrum
niam cum sis carne cireumcisus, opere es ineireum- de Juda et dux de femoribus ejus, donec veniat qui
cisus. Similiter dici potest Christiano : Baplisnwis mittendus est (Gen. XLIX).» Nunquam ergo post
prodest, si Evangelium observes. Si autem praeva- David habuerunt ragem Judaei, nisi de iribu Juda,
ricalor legis sis, id est Evangelii, baptismus tuus donec Christus veniret, qui et ipse de tribu Juda
nihil tibi valebit. Sic et monacho cuculla prodest, nasci dignatus est, utpote verus re__.Herodes enim,
629 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULL— IN EPIST. AD ROM. 650
sub quo Dominus nalus est, primus ex alienigenis A _. vet, ulilis est; si vero praevaricetur, in prsepuliuin
regnavit in Judaea. Itaque ipso jam veniente Domi- verlitur; et econtra, si praeputium impleat legem,
no, eversum est regnum Judaeorum et sublatum ab reputalur in circumcisionem. Nunc autem quia vi-i
eis. Modo non babent regnum, quia noluerunt co- det quod sibi possent objicere Judsei: Ergo nihil est
gnoscere regem verum. Qui ergo a Juda, de cuj°us amplius nobis, quam genlilibus, et sic Deus super-
slirpe regem habebant vocabantur Judsei, videamus flue feeit nos circumcidi, ipsemet ponit illam obje-
si jam hoc nomine sunt appellandi. Ipse enim voce ctionem, ostendendo quid illis sit majus quam gen-
sua abdicaverunt se ab isto nomine, ut Judsei non lilibus. Quandoquidem circumcisio praevaricans le-
sint digni appellari, nisi tantum carne. Cum enim gem, sit praeputium; et praeputium consummans le-
saevirenl in Ghristum, qui de Juda et de David rex gem, reputatur in circumcisionem, id est Judaeus
eis datus fuerat, ait illis Pilatus: < Regem vestrum fit gentilis, et genlilis Judaeus, ergo quid amplius est
crucifigam? (Joan. xix.) > Atilli: Non habemus re- Judwo, qui dicitur peculiaris populus Dei quam
gemnisi Caesarem (ibid.). s Si nori[habebanl regem gentili, quidicitur canis immundus? aut quw utili-
nisi Csesarem, ablatum erat sceplrum ex Juda. Et las est circumcisionis, id est quid consecutus est de
si ablatum erat "sceptrum ex Juda, jam venerat qui circumcisione? Huic interrogationi vel objectioni
mittendus erat, et illi virtutem Judaici nominis B ' respondetur, quia multum amplius Judseo secundum
perdiderant. Hli autem vere sunt Judsei, qui Chri- priora iempora, et hoc per omnem modum, id est
stiani facti sunt ex Judseis. Cseteri vero Judsei, qui per corporalem et spiritalem modum. In utroque
in Christum non crediderunt, etiam nomen ipsum enim modo fecit Deus multa Judaeis, quse gentilibus
perdere digni fuerunt.fJudsea ergo vera, Chrisli ee- nonfecit;et ita secundum priorem statum sunt dignio-
clesia ost, credens in illum regem, quivenit extribu res, sed nunc in fide non excellenliores. Corporali
Juda per virginem Mariam. Recte itaque dicit modo pluit illis manna in deserto, et inlroduxit eos
Apostolus non vere Judseum esse, qui in manifesto in terram promissionis, ac magnis opibus ditavit;
Judaeus est, neque veram, quae in manifesto in carne spiritali quoque modo bene fecit eis, dans illis no-
circumcisio est, sed eum qui in abscondito Judseus tiliam sui, et aperiens volunlatem suam, et justili-
est, et eam circumcisionem, quae est cordis in spi- cans eos per fidem venluri Redemptoris. Primum
riiu, noninliltera, idest ut secundum spirilum, quidem. Quasi dicat : Ut alia minora de temporali-
non secundum litteram lex intelligatur. Circumcisio busprsetermittam, hoc primum et prsecipuura pono,
cordis, est voluntas pura ab omni illicita concupi- quod eloquia \ Dei, id est lex et prophetse illis ut
scentia. Quse circumcisio non fit liltera docenle et amicis sunt credita, per quaj intelligerent de fuiura
minante, sed spiritu adjuvante et sanante. Cujus, ^' incarnalione sapientias Dei, et redemptione homi-
circumcisionis vel Judaei, laus non ex hominibus, sed num. Yel credita sunt ab illis, quia nos credimus
ex Deo est, quia non ex inani voeabulo laudaiur ab veras esse Scripturas, quas illi tradiderunt nobis,
hominibus, sed ex intima veritate a Deo, qui per et a nulla alia gente libros divinse auctoritatis rece-
suam gratiam praestitit ei, unde laudari possit et di- pimus. Sive credita sunt ab illis, id est ipsi ea cre-
cere : < In Domino laudabitur nnima mea (Psal. diderunt, quse prophetae et lex de Christo prsedixe-
XXXIII).» Nam etiamsi hofflines talem Judaeum vel runt: et ita facilius receperunt Christum, quem in
talem circumcisionem laudent, laus illa non ex ho - ipsis eloquiis intelligebant promissum. Et vere cre-
minibus est, sed ex Deo, id est non ex humauis dita sunt ilhs, hoc est illi ea crediderunt. Quid
meritis, sed ex Dei gratia. Non enim j°urequisquam enim obest, si quidam illorum non crediderunt ?
laudari potest solis meritis, si ei gratia superna de- Vel ita: Vere plus habuerunt in eo quod Deus
fuerit, sed cuicunque gratia illa adfuerit, huncvere credidit illis eloquia sua, quoniam propter haec
laudabilem facit. Sic ct nonnulli gloriantur apud Christus ad eos venit, et ad fidem primos adduxit.
homines de exteriori habitu religionis, qui lamen Quid enim obfuit, si quidam illorum non credide-
intus non habent quod foris ostendunt; alii vero jj ] runt? Nunquid inctedulitas illotum fidem Dei eva-
moribus sunt religiosi, qui vestem non gerunt re- cuavit, id est inanem fecit lidem Dei, qua credunt
ligioms; nec ab iiominibus laudantur quasi religiosi, bomines in Deum ? Absit ut evacuaret eam! Non
sed a Deo, qui novit quod sunt. enim ideo minus factum est credentibus, si alii
GAPUT HI. credere noluerunt, nec fides propter eos vacua re-
< Quid ergo amplius est Judaeo? aut quae utilitas mansit, sedrepleta est credentibus. Velfides Dei est
< circumcisionis? Multum per omnem modum. Pri- fides promissionis, quam fecit Abrahae de Christo
« mum quidem quia credita sunt illis eloquia Dei. et multiludine spirilalium filiorum. Et si quidam Ju-
< Quid enim si quidam illorum non crediderunt? dseorum noncrediderunt, nunquid incredulitas illo-
« nunquid incredulitas illorum fidem Dei evaeua- rum evacuavitMem Dei ? id est nunquid vacuam
« vit? Absitt Est autem Deus verax, omnis autem et iuexpletam fecit promissionem Dei ? Absitlioc
« homo mendax (Psal. cxv), sicut seriptum est : Ut ab huinanis cordibus, ut divinam promissionem
c justificeris in sermonibus tuis, el vincas cum ju- putent evacuatam! Licet enim aliqui fuerunt
« dicaris. » increduli, tamen alii crediderunt, in quibus com-
Dixerat Apostolus quod circumcisio, si legem ser- pleta est veritas momissionis. Non est evacuata fi-
851 BERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 6S__
des promissionum Dei, sed Deus est in promissio- A _ tur, dum gratiam ab mcredulis fepudiatam, creden-
nibus suis verax, quoniam veraciter illas adimplet. libus confert,
Deus quidem vetax est, in omnibusquaeloquitur, sed < Si autem iniquitas nostra justitiam Dei com-
oirous homo est mendax. Hoc addit, ut appareat pro- « mendat, quid dicemus ? Nunquid iniquus est Deus
misslonem Dei factam esse et complelam, non pro- < qui infert iram ? Secundum hominem dico, Absit!
pfer aliquam hominum dignitalem, sed propler mi- < Alioquin quomodo judicabit Deushuncmundum?
seriam, ut gratia deturindignis, et commendatior sit < Si enim veritas Dei in meo mendacio abundavit in
gratia. Deus dicitur verax, id est invariabilis, tam < gloriam ipsius, quid adliuc et ego lanquam pecca-
in essentia quam in promissis. Homo autem men- < tor judicor? Et non sicut blasphemamur, et sicut
dax, nec verum esse habens, propter peccala de- < quidam aiunt nos dicere, faciamus mala, ut ve-
fluens. Omnis namque homo mendax est, id est < niant bona, quorum damnatio juxta est. »
humana natura sic est ex primitivo casu corrupta, Dixil quod Dominus est verax, et omnis homo
vetieno serpentis infecta, ut sine mendacio peccato- mendax, quod indignis dat bona, in quo apparet
rum nonexistatin hoc sieculo. Non enim solummodo commendabilior ejus justitia et gratia. Unde per-
veibis, seii et factis est mendax. Sed nonnulli qui versus aliquis dicens Deum uti malis quasi instru-
'
B
per gratiam Dei supra homines fiunl, etiam veraces mento ad gloriara suam, ex eo deducit ut dicat ini-
per eamdem gratiam efficiuntiir. Quibus de causis quum Deum, qui peccata punit quse sibi prosunl.
fidem suam Deus non permisil evacuari, tum pro- Quod Apostolus removet. Yertitur enim hoc loco
pter suam iinmuta_.ilem veiitalem, tuin proptcr ve- duarum ratio personarum, id est cujuslibet imperiti
nialem sialum humanae fragilitalis, quae postquam male interpretantis, et Aposloli refellentis. Nain
a veritate decidit, sine pecoatorum mendacio non propler senfentiam, qua dictum fuerat, ut justifice-
potest existere. Ita est Deus verax, et homo mendax, ris in sermonibus luis, et vincas cum judiearis. vi-
sicui scriptum est in Psalmo : Ut juslificeris in ser- debatur ei pars diversa respondere: 0 Apostole,
monibus tuis (Psal. L), Quasi dicerel Psahnista : 0 magnum peccalis nostris solatium contulisli, dicen-
Domine, pronuniiasli quidem sine personarum acce- do quod justificetur Deus innumerorum indulgentia
ptione te in peccatores vindicatuuim; el dum nunc delietorum, quia injuste peccata nostra puniuntur,
mibi remittis, propitialionem tuani meiidacium ju- quse ad manifestandam Dei palientiam benevolen-
dicant. Sed vincis, dum judicaris injusius esse re- tiamque proficiunt. Et Apostolus : Deus quidem ju-
mittendo peccata mea, quia dum homo ipse culpara siilicatur in sermonibus suis. Sed si iniquilas nosira,
in se laroentando persequilur, indulgentia pielatis Q ( sicut tibi videtur, commendat justitiam Dei, id esl
tuae non injusta esse probatur. Eum in me reatum majorem declarat, dum remiltit aut judicat, quid
arguis per prophetam, probas te habere de nostris dicemus subaudi, de hoc inconvenienti quod inde
operibus curam, et vincis eos qui le incuriosum oritur? Scilicet, nunquid iniquus est Deus qut infert
humanorum actuum judicabant. Sicque tu verax iram, id est poenam propter peccata, id est tunc est
esse probaris, homines aulem mendaces. Peccavi, iniquus, si nos punit propter peecata nostra, quse
et malum coram te feci, ut tu, mittendo Filium tuum illius gloriam augent. Secundum hominem dico, id
de slirpe mea, sicut promisisti, j'ustificeiis sermoni- est secundum carnalem sensum, qui de superiorl
fous luae promissionis, id est j'uslus et verax esse sententia tam imperite sentis. Qua enim justitia
comproheris, non dimittendo pvopter iniquitaiem damnabit injuslitiam, si jux'a opinionem luam hu-
meam quin Filium tuiim, sicut loctttus es, ex semine mana iniquitate sit injuslior? Sed absit ut puietur
meo carnem suscipere facias, ut mttndum redimat, ct iniquus, dum peccatores puuil. Non ergo iniquiias
vhicas implendo promissa, cum judicaris non debere nostra justitiam ejus commendat, nee eum peccata,
implere propter peccala mea. Justificeris in sermo- sed bonorum operum gesta glorificant. Et ideo pec-
nibus tuis, implendo illos. Justitia enim sermonum cata juste ulciscitur, qui sanctis operibus pie dele-
est veritas, et vincas reprehensores luos mendaces, D • ctatur. Yere non esl iniquus feriendo peecalores.
cuni judicaris ab illis injustis, dum mihi parcis, et Nam alioquin, id est si alio modo esl, si hoc non
dignum me tua promissione facis. Hanc lineam est quod non sit iniquus, quomodo judicabil ipse
Apostolus sequitur nunc, quasi dicens : Vel trans- Deus hunc mttndum? Repugnat enim ut sit iniquus
gressi quidem Judsei fecerunt nomen Domini blas- et judex fiat, cum oninis judex sit aequus. Non po-
phemari, ut dicerelur : Hsecerat illa gens sancta et test ergo Judex esse, si iniquus est, inferendo pec-
eantibus iram. Restat igitur esse eum justum et
populus electus, qui se nunc transgressione et inex-
aequum in ullionepeccalorum,acperhoejustejudi-
piabili sacrilegio et crimine impietatis involvit: ecce
scelus eorum vacuata sunt Dei. Sed caturum, cum bona bonis et mala malis reddiderii,
per promissa
quia non profuerunt ad commendandam justitiam
non ita est. Nam si transgressores a gratia excide-
ejus iniquitates nostrae, sieut dicebas, nec glorifi-
runt, veridicam Domini promissionem obedientia catus est per eas. Adhuc autem respondet Apostolus
fidelium consequitur. Ac sic confusis illis, qui elo praedictaeobjeclioni, probans quod iniquitas nostra
quia divina in irritum adducta jactabant, juslifica- justitiam Dei non glorificat, nec ipse est injustus,
tur Deus in sermonibus suis, et vincit eum j'udica- si punit. Yere ita est. Nam si veritas, id est justi-
653 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULl. — IN EPIST. AD ROM. 654
tia Dei in meo mendacio, id est per ineum peccatum A tio, id est justo Dei judieio tales damnantur, nec est
ebundarit, id est crevit in gloriam ipsius, hoc est, si Deus iniquus, dum inferl eis iram.j
mendacium peccatimei fecit crescere veritatem ju- < Quid ergo? Prsecellimus eos? Nequaquam. Cau-
slitise Dei, ut gloria ejus per lioc magis dilataretur < sati enim sumus Judseos et Gvaecos omnes sub
secundum opinionem tuam, quid adhuc, postquam « peccato esse, sicut scriptum est : Quia non est
ita peccando, secundum te glorificavi Deum, etiam < justus quisquam, non est inlelligens, non est re-
ego judicor nunc ab eo, non solum in fuluro tan- « quirens Deum. Omnes declinaverunt, simul inu-
quam peccalor, quod non sum, si peccata mea glo- < tiles facti sunt, non est qui faciat bonum, non est
rificaverunt Deum ? Iniquitas est genus sive totum; « usque ad unum. Sepulcrum palens esl gtittur eo-
mendacium vero, species sive pars iniquitatis. Simi- < rum, linguis Suis dolose agebant, venenum aspi-
liter justilia, genus est vel totum; verilas autem spe- < dum sub labiis eoium (Psal. xi). Quorum os ma-
cies sive pars justitise. Et idcirco veritas pro justilia « ledictione et amariludine plenum est, veloces
est posita, quoniam omnis veritas est j'ustilia; men- < pedes eorum ad effundendum sanguinem (Isj.
dacium autem pro iniquilate vel pro peccato, quia « LXIX).Contritio el infelicitas in viis eorum, et
omne mendacium est iniquitas vel peccalum. Quid « viam pacis non cognoverunl; non est timor Dei
adhuc, inquit, judicor, si mendacium iniquilatis B « anle oculos eorum. »
mese, secundum quod tu putas, glorificavit Deum? Quia multum per omnem modum Judseo fuisse
Et quid, id est cur, non facimus mala ul veniant amplius quam Grsecodixerat, ideo nunc Judssi vole-
bona, id est cur non assidue peccamus, uf Deus as- bant se prseferre genlilibus, quasi qui per praece-
sidue dimitlat et laudabilior fiat? sicul blasphema- dentia j"usliliseopera meruissent ad gritiam vocari.
mur, id est sicut a perversis hominibus imponitur Sed ipse arrogantiam eorum depnnieiis, oslendit eos
nobis hoc senlire, et sicut quidam aiunt pravi nos fuisse peccatores, sicut el gentiles. Quando quidem
dicere, id est praedicare, faciamus mala ut veniant in priori statu mullum fecil Deus per omnem mo-
bona. Hoc non dicebant aposloli, sed dicebant, quia dum aniplius Judseo ciuain Graeco. Igiiur quid ex hac
ubi abundaverat peccalum, superabundavil et gra- re videtur csse conseqiicns, est indc conseqiiens,
tia (Rom. v). Sed perversi homines occasione ver- quia prmcellimus eos, id csl Graecos, in gratia nova,
borum hujusmodi, asserebant eos dicere : faciamus qnam nunc percepimus. Nequoauam est inde con-
mala, ut veniant bona, ut auctoritale prsedicationis sequens, quod nos Judsei prapccllamus eos, et di-
apostolicsepeccata suafoverentetdefenderent. Quo- gniores eis simus, quia el nos, sicul ct illi, peccavi-
rtttn damnatia est jusla, quia juste damnabuntur, f, mus. Nam causali sumui, id cst inullis causis et
qui sibi in peccatis suis iiiimica securitate blandiun- ralionibus jam iiionstra\iiniis, Judwos et Grmcos
tur, et ex verbis apostolorum in malis suis confir- omnes ante gratiam isiam sitb peccaio esse. Et ideo
mantur. Potest et aliler intelligi discussa sententia : nullus prsecedit alium. Superius oslendit gentiles
Yere Deus, si infert iram malis, non est iniquus. sub peccato esse, cum diceret : Tradidit illos Deus
#am siali_eresl,Quidadhucetiampost conversionem in desideria cordis eorum, etc. Judseos auteni, ubi
ego, qui nunc lantus Apostolus sum, judicor a vobis dixil : Qui prmdicas non furandum, furaris? quidi-
tanquam peecator, id est tanquam qui peecavi in cis non maschandum, mmchaiib? etc. Ita diximus
persecutione fidelium, hoc est, si Deus malis juste eos sub peccalo esse sicut scriptum est de Judseis, de
uam non infert, cur magnitudinem iriiqoitalis mese quibus minus videbatur, quia non estjustus quis-
judicatis ad poanam ? Dico quia judicor, et merito, quam eorum, quoniam ex operibus legis sine gratia
si veritas Dei abundavil, in meo mendacio, id est si nemo justificatur, non est inielligcns, quia nul-
mendacium infidelilalis et negationis mese a Deo lus eorum Scripluras sanctas intelligitvelChrisIum,
magnum fuit, ut veritas divinse promissionis et fidei nec per verba, nec per miracula Deum esse intelli-
commendabilior inde fieret in. gloriam ipsius. Hoc git. Non est requitens _De_.m,quamvisChristus Deus
est dicere : Merito judicor, utpote peccator, quia j) venisset eos quserere, ut ad aeternam eos patriam
verilatem Christianse fidei negabam, et veritatem reduceret; tamen nullus eorum requii it eum, cum
supernse promissionis exinanire laborabam perse- jam sit quaesitus ab eo. Hoc enim de illis dietum
quendo fideles; et lamen veritas ipsa fidei vel pro- est, qui nondum venerunttid Chrislum. JVoitest re-
missionis, per ssevitiam meam clarior facta est in quirens Deum vel Judffius, vel gentilis quisquam, ut
his, quos marlyrizavi, sicut in Stephano. Et cum scilicet quserat ac requirat quomodo voluntatem
ego de his merito judicer, conslat quia Deus non est ejus impleat, quatenus ad imentionem visionis ejus
injustus, dum peccatores injudicio damnat. Etnon pertingeiemereatur, sed omnes declinaverunt, id est
est ita de nobis, sicut blasphemamur, id esl injuste . deorsum ab ejus requisitione se retraxerunt, ponen-
et falso vituperamur, ct sicut quidam non nomi- tes cor in infimis, et occupantes sollicitudinibus
nandi aiunt nos dicere, id est aliis prsedicare, facia- corporis. Et simul omnes facti sunl inutiles, id esl
mus mala, id est peccemus, ut veniant nobis a Deo -tiihil utililatis sibi conquirentes, quia non sotum
bona, id est ut Deus remedia suse misericordiae no- Gentiles, sed et Judaei, qui per legem sine Christo
bis tribuat condonando peceala. Quorum, id est voluerunt salvari, frustra laboraverunt, Non est qai
corumqui taliade nobis garriunl,jasfa est damna- facit bonum, cum Judaeos pnevaricatio mandato»
635 HER"VEIBURGIDOLENSISMONACHI 656
rum gentes vero naturae lex violata condemnet. Et A citate carebunt supernse ..eatitudiuis. Et hoc ideo,
ideo etiam non est inter eos qui faciat bonum, quia quia non cognoverunt viam pacis, id est viam justas
quidquid fit sine fide Christl, nequaquam est bonum aclionis, qua pervenirent ad quietem perpetuae pa-
quamvis bonura videatur esse. Non est usque ad cis. Nec niirum, si nesciunt viam qua tenderent ad
unum, id est nee unus ex efs qui faciat bonum, quia aeternam pacem, quia titnor Dei« quiestinitium sa-
si quis per singulos eorum numerando et inquiren- pientise (Eccl. i).» non est ante oculos cordis corum.
do usque ad unum transeat, non inveniet qui ope- Nam quia initium sapientise abj'ecerunt, ad prove-
retur bonum. Yelnonest in ommbus qui faciat bo- ctum sapienlise nequaquam pervenerunt. Sicque
num usque ad unum, id est donec veniatur ad eum superbia, qua timorem Dei ab intuitu susementis
qui unus et singularis est, id est ad Christum, cui removerunt, fecit ut viam pacis ignorarent, et viam
nemo comparari potest. Christus enim tantummodo mortis ambularent. Haecde pravitatibus infidelium
facit bonum, et in se etin suis.Non est ex eisqui fa- Judseorum atque gentilium, aucloritate prophetica,
ciat bonum, sed omnes ipsi multa mala faciunt. loculus est Apostolus, ul maxime Judseos, qui de
Nam. guttur eorumest sepulcrum patens (Psal. xui), legis operibus gloriabantur, convinceret multis pec-
quia sicut ex patenti sepulcro exit nimius fetor pu- catis irretitos fuisse. Non autem putandum est, eum
trefacti cadaveris, sic ex aperto gutture eorum exil ^ ex solo lertio decimo psalmo ista posuisse, neque
per mala colloquia fetor putentis conscienliae ipso- enim habentur in Hebrseo simul ita per ordinem,
rum, ut inficiat et corrumpat mores audientium. sed polius ex diversis psalmis, et ex libro Isaisecon-
Clausum enim sepulcrum esset gultur eorum, si j'unxisse. Nam quod ait: Quia non est juslus quis-
pudor eos adhue cohiberet, ne internum fetorem quam, non est intelligens, non est requitens Deum,
mortuae suse animae foras in publicum loquendo pro- otnnes declinavetunt, simul inuliles facti sunt, non
ferrent. Sed palens sepulcrum est guttur eorum, est qui faciat bonum , iio» est usque ad unum, ex
quia quod in malis ultimum est, verecundiam per- tertio decimo psalmo sumpsit. Quod autem subjecit:
diderunt, ut j'am publice crimina sua loqui non Sepulctum patens est guttur eorum, linguis suis do-
erubescant, sed guttur suum impudenter aperiant, lose agebant, in quinto psalmo legitur. Quodque
et ex eo fetorem mortuae animae eircumslaulibus mox addidit: Venenum aspidum sub labiis eorum,
proferant. Et etiam linguis suis suavia et blanda centesimi tricesimi noni psalmi est. Hursumque
verba humiliter depromenies, agebant dolose, quo- quodait : Quorum os malediclione et amariludine
niam alia proferebant ore, et alia meditabautur in plenum est, denono psalmo sumptum est, ubi sin-
corde, j'uxta illud : « Loquuntur pacem cum proxi- p( gulariter dicilur : Cujus malediaione os plenum est
mo Euo.mala autem in cordibus eorum (Psat. xxvn).» el amaritudine. Quod autem sequitur : Veloces pe-
In verbis habebant bona, sed venenum aspidum erat des eorum ad effundendumsanguinem, contritio et
sub labiis eorum, id est msanabile odium latebat sub infelicitas in viis eorum, et viam pacis non cognove-
dictis eorum. Aspidum quippe venenumperniciosius runt, in Isaia reperitur. Et iterum quod in fine di-
est quam cseterorum serpenlium, ideoque per illud citur: Non est timor Dei ante oculos csorutn,in trice-
pe.sima designatur jmalilia. Et venenum aspidum simi quiuti psalmi priucipio sic est: Dixit injustus,
tegitur sub labiis eorum. qui blanda loquuntur, sed ut delinquat in semetipso , non est timor Dei ante
morsu venenati verbi fraudulenter animam audien- oculos ejus. Nee in hoc cuiquam videatur esse di-
tis necant, sicut detractores, sicut poetse, sicut qui- versum, si quod in suis locis numero dicitur sin-
libet seductores. Hostes enim sunt animarum, licet gulari, ab Apostolo plurallter ponitur, qui scribebat
se fingant amicos; et idcirco per inaliliam fraudis ad plurimos, et in unum sensum nmlta colligebat
eas veneno suo inficiunt, ut interficiant, Quorum os exempla. Patet itaque non tam Apostolum de psalmo
etiam maledictione plenum est et amariiudine, quia tertio decimo sumpsisse, quod in Hebraico non ha-
non soluin fictis verbis blandiuntur, sed etiam aliis betur, nec in septuaginta Interpretibus, sed in edi-
pleno ore maledieunt et amara loquuntur. Hsesunt D tione Yulgata, quam eos, qui artem oontexendarum
enim artes pessimorum hominum,utaliisadulentur, inter se Scripturarum AposloUnesciebant, qusesisse
aliis maledicant, el aliis blandiantur, aliis amara lo- aptum locum, ubi assumptum ab eo ponerent lesti-
quantur.Nec dicunturhabere maledictionem et ama- monium, quod absque auctoritate Scripturse positum
ritudinem in ore, et os corum plenum esse fertur in epistola non putabant.
maledictione et amaritudine, ut abundantia maledi- «Scimus autem quoniam qusecunque lex loquitur,
ctionis et amariludinis in ore ipsorum monstretur < his qui in lege sunt loquitur, ut omne os obstrua-
esse. Pedes quoque eorum sunt veloces ad effunden- »tur, et subditus fiatomnis mundus Deo, quia ex
dum sanguinem, quia cito currunt ad perpetrandum « operibus legis non juslificabitur omnis caro coram
liomicidium. Yel pedes, id est affectus, eorum < illo. Per legem enim cognitio peccati, -nunc autem
sunt veloces, id est parati et festivi ad effundendum < sine lege justitia Dei manifestata est, testificata"»
sanguinem, quia ex deliberatione faciunt homicidia. < lege et prophetis. Justitia autem Dei per fidem
Contritio ct infelicilas est in viis eorum, quia tam e Jesu Christi in omnes et super omnes qui credunt
ipsi quam omnes qui in viis actionum ipsarum am- c in eum. »
iulant, conterentur gehennalibus suppliciis, etfeli- Ne dicerenl Judaei: Hsec quaeprotulisti, non sunl
657 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM. 638
dicla denobis, sed degentibus, ostendit Apostolus, A habebat. Non dicimus non justificatos fuisse eos qui
quia quse in lege scripta suntI, his qui sub lege te- fuerunt legi obedientes, sed dicimus : quia nisi ex
nentur, dicta sunf. Legem appellat hoc loco librum gratia justificati fuissent, non essent vere obedien-
psalmorum, sicut et Dominus , ubi ait : « Nonne tes. Vere ex legis operibus nemo veraciter j'usti_.-
scriptum est in lege yestra, quia ego dixi: Dii es- catur, quia per legem est tantum peccati cognitio,non
tis? » (Psal. LXXXI.)Yeltotum Yetus Testamentum consumptio. Prohibet enim lex peccatnm, non au-
appellavitnunclegem. Quasi diceret: « Yos quidem lert, el prohibendo ostendit esse malum quod pro-
ad alios vullis hsec delorquere, sed nos scimus quia hibet. Per legem fuit cognilio peecati, et per eam
non solum isla, sed etiam omnia qumcunquelex lo- nemo sine gratia justilicalus est; sed nunc in hoc
quitur, Itis qui in lege sunt loquilur, id est Judaeis, tempore gratise est manifestata gratia Dei, quse tem-
sive bona, sive mala. Quamvis ergo et in genlibus pore legisfuit operta. Manifestata est sine lege, id est
omnia mala hsec essent, quae nunc Apostolus pro- sine legis auxilio, juslilia , non hominls, non pro-
pheticis verbis descripsit, de Judaeislamen proprie priae voluntatis,-sed Dei. Et justitia Dei, non qua
dicta sunt omnia, quia non necesse erat scelera j'ustus estDeus, sed qua induilhoininem,cum jusii-
gentium, de quibus nemo dubitabat, propheticis ficat impium. El ut certius teneatur ista justiiia,
testimoniis astruere, sed potius Judaeorum, qui de B testificata est a lege et prophelis, id est testimonium
transactis operibus justitise gloriari volebant. Qum- ei perhibuerunl lex et prophetse. Nam lex quidem
cunque lex loquitut, his qui in iege sunt loquitut; dum juberet et minaretur, et neminem juslificaret,
quoniam omne quod in lege de gentibus dieitur, satis indicavit dono Dei hominem justificari per ad-
etiam Ipsum hoc de Judseis dicitur, quia ipso- jutorium spiritus. Prophetse autem, quia id quod
rum principalis est causa. Omnia quae lex loquitur, praedixerunt, implevit advenlus Chrisli. Et haec ju-
eliam dum pessima flagitia describit, loquitur sine stitia est sine lege , quia Deus eam per spiritum
dubio , his qui sunt in lege positi, et ad ipsos per- gratiae credenti conlert sine adjutorio Iegis, id est
tinet quidquid lex dicit, ita ul omne os, non solum non adj'utus a lege, quando quidem per legem osten-
gentium , sed etiam Judseorum, obsttuaiur, id est dit homini infirmitatem suam, ut, ad ejus miseri-
obmuleseal. dum non habent unde glorientur, sed cordiam per fidem confugiens, sanetur. Dixi justi-
omnes sub peccato esse monstrantur. Vel ideo lo- tiam Dei esse manifestatam. Sed hmc justilia Dei
quitur lex omniit his qui in lege sunt, ut omne os estper fidem Jesu Chrisli, id est per fidem/qua cre-
etiam Judaeorum obslruatur, non inveniens quid de , ditur in Christum. Sic enim ista fides Chrisli dicta
merilis suis jactet, cum lex dicat: « Omnes decli- est, qua credimus in Christum, sicut illa justitis
naverunt, simul inutiles facti sunt (Psal. m).> El' " Dei, qua justificamur a Deo. Utraque enim nostra
ut subditus fiat omnis mundus Deo, ut sciat se sine jg est. Sed idcirco Dei et Ghristi dicitur, quia ejus lar-
gratia Dei salvum esse non posse, vel certe in con-1?! gitate donatur. Hsecjustilia quse confertur per fidem,
fessione peccati speret misericordiam, cognoscens \ fidesque ipsa, occulta inspiratione Dei et gratise do-
se esse in peccatis. Omnis mundus, id esl omnes no infunditur, non labore humano, nec opere Vete-
homines, qui in. mundo sunt, non solum genliles, ris Testamenti acquiritur, quia ipsius donum est
sed et Judsei, fiant Deo subjecti. Quod debent humi- ut credamus. Est ergo justitia hsec sttpcr omnes qu~
liter facere, quia ex overibus legis non justificabilut credunt, coeliius data, superans merita omnium et
omnis caro, id est in carne vivens non justificabitur Judseorum et gentilium. Ideo eliam per fidem super
ex carnali observanlia legis coram Deo, qui videt eos est justitia', quseper legem esse non potuit, quia
intima cordis, licet coram hominibus videatur j'usli- fides impetrat quod lex imperat.
ficari. Hic contra eos incipit Apostolus disputare <Non enim est distinciio. Omnes enim pecca-
magno diuturnoque confliclu, qui gloriabantur in « verunt, Bt egent gloria Dei, justificati gratis per
lege, et per legem se justificari credebant, non per « gratiam ipsius, per redemptionem quse est u
gratiam, docens per ordiuem, legem non potuisse D < Christo Jesu, quem proposuit Deus propitialionem
auferre , sed potiu_pauxisse peccatum, quod aufert < per fidem in sanguine ipsius, ad ostensionem ju-
gratia, quia lex jubere novit, cui succumbit infirmi- < stilise suse propter remissionem praecedenlium
tas, sicut gratia juvare, qua infunditur charitas. Et < deliclorum, in sustenlalione Dei, ad ostensionem
notandum, quia nunc legem quinque libros Moysi «justitiae ejus in hoe lempore, ut sit justus, et ju-
nominat. Et cujus legls operibus nemo j°ustificabitur < stificans eum qui ex fide est Jesu Christi. >
coram Deo, quia nihil ad perfectum adduxit lex, Ideo dixi super omnes sequaliter esse justitiam
quse timorem poenae incussit, non amorem justitiae per fidem, quia non est distinctio in accipienda illa
infudit. Qui enim timore supplicii non amore san- justitia, sed sive Judaeus sive gentilis fidem habuc-
ctitatis observabat legem, mallet ulique non esse rit, justificabitur. Yere non est distinctio utrorum-
quod timeret-, ut impune legem ei prseterire liceret. que, quia omnes et Judsei et gentiles peccaverunt,
Ac prseterea licet ipsam legem actibus impleret, et vel in se vel in Adam. Quoniam lex sive in pai-adiso
in oculis houiinum justus appareret, in oculis ta- dala, sive natuialiter insita, sive in litteris promul-
men inlerni inspectoris erat injustus, quia quod gata, prsevaricata est ab ipsis. Omnes ergo pecca-
foris in opere demonstrabat, intus in voluntate non vetunt et egent adhuc quolidie gtotia Dei, id est itl
G30 HERVEl BURGIDOLENSISMONACHI 640
Deus magis magisque glorificetur in eis, tribuendo A credat eum fudisse sanguinem suum pro redem-
fjeneficia gratise suseper remissionem quotidianorum plione generis humani, el subjungal huic fidei bona
delictorum, et multiplicalionem virtutuni. Non opera, prout poterit. Proposuit, inquit, eum, id est
gloria sua egent, ut glorienlur quasi de suis meri- in publico posuit per piaedicationem aposloloium,
lis, sed egent gloria Dei, id est omnino necessa- hunc esse propitialionem pro pecealis nostris; et hoc
rium est illis, ut gloria Dei dilatetur in ipsis. Si fecit ad ostensionemjuslilim suae, id est ut per eum
enim justitia ex operibus legis haberetur, jam ipsa manifestaret hominibus suam veram justitiam, quse
justitia non esset gloria Dei, sed potius hominum prius latebat, dum putarent homines operibus legis
legem observantium. Sed quia per gratiam, non per se posse juslificari. Veram ergo justiliam oslendit
legem hahelur justitia, illa justilia est gloria Dei, in Christo credenlibus, et ostendit eam esse suam,
non liominum, ut quidquid habet homo, non sibi, non hominum, id est a seipso datam hominibus,
sed Deo ascribat. Gloria Dei adhuc egent, jam ta- non ab ipsis ortam, nec ex legis operibus habitam.
men justificati gtatis, id est sine ullis meritis. Et Quam scilicet jusliliam oslendit propier remissionem
justificati non per legem, nec propriam voluntatem, prmcedeniiumdeliclorum, id est ut remitterel delicta,
sed pet graliam. Non quod sine voluntale noslra qusepraecesserant non solum in gentilibus, sed etiam
fiat, sed voluntas nostra ostenditur infirma per " in Judseis, qui veram justiliam necdum noverant.
legem, ut sanet gratia voluntatem, et sana voluntas Omnes enim peccaverunt. Sed per ostensionem suse
impleat legera, non constituta sub lege, nec indigens juslitisa placuit Deo, ut remitteret illis prscedentes
Iege. Hoc totum idcirco Apostolus loquitur, ne fides cttlpas, el justificaret eos, ut deinceps juste viverent.
ipsa superbire incipial et dicat: Si ex fide, quomodc Pi secedenlia enim ob hoc Apostolus deteimina\it,
gratis? Quod enim fides meretur, cur non potius ne quis intelligeret illa esse remissa, quse post ac-
redditur quam datur ? Sed si quis dixerit: Ut me- ceptam gratiam committit. Praeeesserunt delicta, et
rear juslificationem, habeo fidem, respondetur ei: hoc factum est, in sustenlatione Dei, qui non statim
<Quid enim habes quod non accepisli ? (I Cor. iv.)i percussit delinquentes, sed diu patienler suslinuit,
Cum ergo fides impetrat justificationem, sicut uni- ut ad pceiiitentiam eonverleret. Sustentatione dico,
cuique Deus partitus est etiam ipsius mensuram prserogata ad ~oslensionem juslitim ejus, id est ad hoc
fidei, non graliam Dei aliquid merili prsecedit hu- longanimiter sustinuit eos, ut tandem convefsis
mani, sed ipsa grath meretur augeri, ut auela me- ostenderet jusiiliam suam in hoc lempore gralise,
pealur el perfici, comitanle, non ducente pedissequa, quam prioribus temporibus non manifestaverat, dum
non prsevia voluntate. Juslificati, inquit, per gra- putarent honiines se per seipsos posse justificari.
tiam, quse non meritis redditur, sed gratis datui, Ad hoc, inquam, sustlnuil et justitiam suam qua
propter quod gralia nominatur. Qua. gratia venit per justificari pesset homines, ostendit, ut sit ipceju-
redemplionem, qum esl in Christo Jesu, non In alio slus, id estjuste agens omnia. Justum namquefuit,
aliquo. ln eo enim inventa est redemptio hurnani ut qui in futuro sseculo judicalurus est singulos se-
generis, id esl in ejus sanguine, quse in nulla alia cUndum opera eorum, in islo sseculo patienter eos
re poterat inveniri. Non enim nos Christus, quia sustineret, ef quid agere deberent illis ostenderet.
per naluram ipsius semper fueramus, sed redemit Justus ergo est in hac susienlatione et juslitise oslen-
quia captivi peccalo tenebamur. Qui enim aliquem sione, quoniam omnia quse facere debuit, fecil. Et
redimit, suum docet fuisse quem redimit. Ita Chri- per hsecetiam est juslificans eum qui est ex fide Jesu
stus nos redemit, quia ejus eramus. Quem Christum Chrhti, quia dum sustinet, et justiliam suam osten-
Deus Paler proposuit, id est Ionge ante praeordina- dil, infundit ipsam jusliliani cordi cvedei.tis. Non
vit futuram propilialionem, id est expiationem pec- j'uslificat eum qui est ex lege, sed eum qui est ex
catorum nostrorum, hoc est, ut per eum ipse Paler Chvisli fide, id est ex fide qua creditur in Christum.
expiaret nos a peccatis, et propitius nobis fieret. Ex hac enim datur justificalio, et non ex operibus
Yel proposuit, id est in propalulo omnibtts illum j) legis aut naturae.
posuit propiltalionem in sanguine ipsius, id est ut < Ubi est ergo glorialio tua? Exclusa est. Per
ipse esset non solum propiliator, sed etiam propi- « quam legem ? Faetorum f Non, sed per legem 11-
tialio, et illam propiliationem haberemus in san- « dei. Arbilramur enim justificari hominera per
guine ejus, qui in remissionem peccatorum effusus « fidem sine operibus Iegis. An Judseornm Deus
est. Nam absque sanguinis effusione, sieul iste dicit « fantum ? Noniie et genlium? Imo et gentium.
Aposlolus, non fit remissio peccalorum, quia vide- « Quoniam quidem unus est Deus qui justificat cir-
licet non nisi per sanguinem Christi dari valet pro- « cumcisionem ex fide, et praeputium per fidem.
pitialio et remissio peccatorum. In cujus typo quo- « Legem ergo destruimus per fidem ? Absit, sed
tiescunque peccata in lege dimitti dicuntur, sanguis « legem staluimus. »
hostise offerlur. Proposuit autem Deus Christum Quando quidem justitia est Dei, non hominis, et
propitiationem perfidem, ut qui in eum crederent, ex fide, non ex Iege, ergo ubi est glorialio tua, o Ju-
ipsi propitiationem hanc haberenl. Yel proposuit daee? Id est ubi est elatio tua, in qua gloriabaris per
eum propitiationem per fidem in sanguine ipsius, legis opera te juslificatum ? hoc est, non habcs ma-
quoniam aliter non erit ipse propitiatio alicui, nisi teriam gloriandi in lege, quia exclusa est, id esteje-
8U COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM. r 642
cla et ablata tibi causa gloriandi, el.minata est glo-1A ribus, quia non merito ad illam, sed gratia pervenit,
rialio, quam in corde habebas. Et atlende per quid. nec consequentibus, quia in hac vita esse non si-
Nam per quam legem putas eam exclusam ? Pulas nitur. Unde manifestum est, quia quod Apostolus di-
per legem factorum, id est operum ? Non est exclusa cit justificari hominem per fidem sine opeiibus, non
per legem factorum, sed per legem fidei, id est non ita debet intelligi, ut accepta fide, si vixerit, di-
per laborem operum, sed per facilitatem fidei. Lex camus eum justum etiamsi male vixerit, sed ut sciat
enim fidei est, qua in Christum orediinus, et auxi- se quisque per fidem justificari, eliamsi
legis ope-
lium gratise ejus ad bene agendum precamur. Lex ra non prseeesserint. Sequuntur enira justificaturo,
fidei est in spiritu juvante, lex factorum in littera non prseeedunt justificandum. De illis auiem, qui
jubente. Quod Iex operum miiiando imperat, hoc; r' post acceptionem fidei nolunt bene operari, tesla-
lex fidei eielendo impetrat. Lex operum dicit: «Non tur Jaeobus, quia fides si non habeat opera, mor-
concupisces (Exod. xx). » lex fidei dicit: « Cum tua est in semetipsa (Jacob. n). Post lisec Apo-
scirem quia nemo potest esse continens nisi Deus; stolus ut ostendat cl genliles ad istam gratiam de-
del, et hoc ipsum firat sapientise, seire cujus esset; bere suscipi sicut Judaeos, ait: An Judmorum Deus
hoc donum, adii Dominum et deprecatus sum (Sap. tanlum ? Quasi dicat: Vos putatis quod ad vos tan-
vin). » Ipsa est illa sapientia quse pietas vocatur, , B_ tum Deus pertineat, et vos soli gratiam ejus susci-
qua colitur Paterlumlnum, <a quo est omne datum i pere debeaiis. Sed nunquid hoc verum est? An Ju-
optimum , et omne donum perfectum (Jac. i). » daeorum tantum est Deus? Nonne est etiam geniium
Colitur autem sacrificio laudis, aetionibusque gra- .' sicut Judseorum? Imo, id est magis hoc eligam di-
tiarum, ut cultor ejus non in seipso, sed in illo glo- cere, quia est et geniium et Judaaorum, id eslomnes
rietur. Ac per hoe lege operum dicit Deus, Fac; homines fecit, et similiter de omnibus cura est ei.
quod j°ubeo; lege fidei dicilur Deo : Da quod jubes. Non solum vobis, sed et gentibus venit Christus,
Non eigo per legem operum excludilur gloriatioi vobis ex lege promissus, sed ad illas missus. Pro-
eorum, qui cum sibi jusle videntur vivere, ita glo- plerea mullo magis et gentium, quia ante legem san-
riantur quasi non acceperint, sed per legem fidei, cti in prseputio placuerunt Deo. Ob lioc enim
dixit,
quia per eam quisque cognoscit si quid bene vivit, imo ei geniium, ut oslenderet magis gentes, quo-
Dei gratia se habere, et ut perficiatur in dilectionem niam ante fuerunt sancti praeputiati quam circum-
justitiae, uon se aliunde consecuturum. In lege itaque ! cisi, et Abraham ante circumcisionem fide justifica-
faelorum, est Dei jubentis justilia ; in lege autem tus est. Sed Juda_i lumendo dicunt: Gentes idola co-
fidei, subvenieutis misericordia. Haec est enim lex: lendo, Deum dereliquerunt. Quibus respondetur: Et'
fidei, qua credimus et oramus per gratiam nobis; vos. Sed nos, inquiunt, converlimur. Et illi: Nobis,
donari, ut faciamus quod per nosmetipsos implere. aiuut, Cbristus venil promissus (209). Et illis: Non
non possumus, ne ignorantes Dei justiliam et no- ergo videtur tantum est (sic) Deus, quoniam ex Adam
stram volentes slatuere, justitise Dei non simus sub- nati sumus, et per prophetas prsedictum est, gen-
jecti. Yere, inquit, per legem fidei exclusa est glo- tes Christocredituras. Yere gentium Deus est, sicut
riatio tua, qua de legis observatione lumebas, quia. Judaeorum. Quod cum aliis modis possit probari,
nos apostoli arbitramut, id est certi sumus, juslifi- hocunum pono quoniam quidem unus est Deus, non
cati quemlibet hominemper fidem sine operibus legis: plures dii. Et in hoc apparet unus esse
omnium,
prsecedentibus. Non ideo enim Apostolus lioc dicit,, quia justificat omnes per eamdem causam: Na"m
ut si quis crediderit, non ad eum pertineat benei cncumcisionem, id est circumcisos justificat ex fide,
operari; sed ideo polius, ut nemo putet meritis\ el prmpulium, id est prseputiatos per fidem, lioc est
priorum bonorum operum se pervenisse ad donumi enim ex fide, quod per fidem. Nam nec circumcisio,
juslificationis, quse est in fide. In hoc enim se gen- nec piseputium sine fide j"usiificatur. Et quando
tibus in Christum credentibus Jifdaei praeferre cu- quidem homo justificatur per fidem sine legis ope-
piebant, quod dicebantse meritis bonorum operum, ]rv ribus, ergo legem destruimus per fidem ? Non, sed
quse per legem sunl, pervenissse ad evangelicami staluimus. Quod Judaeus possel inferre, ipse Aposto-
gratiam. Ideoque scandalizabanlur multi qui ex; lus sub interrogatione inferl, ut removeat. Quia, in-
Judaeis crediderant, quod inciicumcisis gentibusi quit, per fidem justificari dicimus quemlibet homi-
Christi gralia traderetur. Unde nunc Apostolus di- nem sine legis opere, ergo per fidem deslruimus
cit posse hominem siue operibus, scilicet prsece- legera? Absit ut destruamus eam! Sed potius stalui-
dentibus, j'ustificari per fidem. Nam justificatus per'" mus, id esl firmam et slabilem esse facimus legem.
lidem, quomodo potest nisi juste deinceps operari, Per legem enim cognilio peccati; per fidem im-
quamvis nihil antea juste operatus ad fidei justifi- petratio gratiae contra peecatum; per gratiam sana-
calionem pervenerit, non merito bonorum operum, lio animaj a vitio peccati; per animae sanitatem, li-
sed graiia _Dei.qu<e vaeare in illo non potest, cum bertas arbitrii; perliberum arbitrium, justitfaedi-
jaro per dilectionem bene operatur. Quod si cum lectio; per justilise dilectionem, legis operatio. Ac
crediderit, mox de hac vita decesserit, juslificatio per hoclex non deslruitur, sed slaluilur per fidem,
lidei nianet cum illo, nec prsecedentibus bonis ope- quia fides impetrat gratiam, qua lex impleatur, gra-
(£0)) Locus obscurus.
643 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 644
tiasanat . oluntaleni, qua juslitia libere diligatur. A subsequentibus operibus bonis vacua est, ila quaB-
Vel ita : Legem ergo, etc. Quoniam Apostolus dice- Iibel opera bona ante fidem. Habet gloriam, apud
bat hominem justificari per fidem sine legis obser- semetipsum vel apud homines, sed non apud Deum.
vantia, ne Judsei dicerenl: Legera ergo destruis, in Multi enim glorianlur de operibus, et multi pagani
quaomnesquicredideruntj'usli, circumcisi fuerunt. propterea nolunt fieri Christiani, quia quasi suffi-
Non solvo, ait, non destruo, sed confirmo, dum hans ciunt sibi deiona vita sua. Et dicit aliquis talium,
pvsedicocircumcisionem, quam illa praedixit. «In Bene vivere opus est. Quid mihi praeceplurus esl
novissimis, inquit, diebus circumcidet Dominus Chrislus, ut bencvham? Jam bene vivo. Quid mihi
Deus cor tuum, et cor seminis tui (Deut. xxx). » necessarius estChristus? Nullum homicidium, nul-
Tunc destrueremlegem, si illam mentitam dicerem, lum furtum, nullam rapinam facio, res alienas non
Iioc est non cessaturam cum illa promiserit se esse concupisco, nullo adulterio contaminor, non inve-
cessaturam, sicut Jeremias ait: eEcce dies veniunt, nitur aliquid in vita mea quod reprehendalur, et qui
dicit Dominus, et consummabo super domum Israel reprehenderit, faciat me Christianum. Iste talis ha«-
etsuperdomum Juda testamentum novum, nonse- bet gloriam, sed non apud Deum. Non autem sic
cundura lestamenium. quod feci patribus eortim, in pater noster Abraham glorialus est. Non enira ex
die quaapprehendi manusillorum ut reducerem eos B operihus legis invenit justitiam, utpote qui anle le-
de terra __Egypti; sed hoc est lestamentum quod gem fuit, sed polius ex fide, quia promissis Dei cre»
disponam domui Israel post dies illos, dicit Domi- didit. Vere non ex operibus est justifiealus. Nam
nus, dando leges meas in cordibus eorum, et in quid dicit Scripiura in Genesi ? id est unde dicit
mentibus eorum superscribam eas (Jer. xxxi; Hebr. Scriptura jusiificatum Abraham? Ex fide. Testalur
vm). » Non destruitur lex, cum impleta cessal. enim quia credidit Abraham Deo promittenti, quod
Non eam destruimus, sed magis statuimus, Id est semen ej'us futurum esset multiplex et clarissimum
stare facimus, dum probamus veium esse, quod sicut cceli, et quod ita firmiter credidit, reputalum
dixil de anliquis j*ustiset de gentibus crediluris, el est illi divinitus ad jusiitiam, id est per hanc credu-
spiritalem circumcisionem ventuiam, dum hoc effi- litatem non solum liberatus est ab omni originali et
cit fides, quodlexj'ubet. aetuali peccato, sed et justus est a Deo reputalus.
CAPUT IV. Ergo ex fide justificatus est Abraliam. Sed si lidem
« Quid ergo dicemus invenisse. Abraham patrem op'era non praecesserunt, tamen secula sunt. Nam
« noslrijm secundum carnem? Si enim Abraham ex j- qui prius ex jfide justificattis est in conspectu Dei,
« operibus j'ustificatusesl, habet gloriam, sed non postea et ex operibus est juslificafus etiam in con-
« apud Deum. Quid enim Scviptura dicit ? Credi- C spectu hominum. Unde et Jacobus apostolus in epi-
« dil Abraham Deo, et reputatum est illi ad justi- stola sua contra eos qui nolebant bene operari, sed
« tiam (Gen. xv). » de sola fideprsesumebant, ipsius Abrahse opera com-
Revocat illos ad caput circumcisiouis, ut quod in mendavit, dicens: Vis autem scire, o liomo inanis,
initio constiterit, id habeatur in toto. Quando qui- quoniam fides sine operibus otiosa est ? Abraham
dem fide juslificatur homo sine operibus, et nemo pater noster nonne es operibus justificatus est, of-
jubtificari valet absque fide, ergo quid dicemus, id ferens Isaac filium suum super allare? Nec est Ja-
est quid('possumus dicere, Abraham patrem noslrum, cobus inliacsentenliacontrariusPaulo dicenti, quia
quern imitari debemus, invenisse secundum carnem, si Abraham ex operibusj'ustificatus est, habet glo-
id est secundum carnis circumcisionem vel secun- riam, sed non apud Deum, ac per hoc asserenti
dum carnalia legis opera ? Ac si dicat: Nihil j'usti- quia non ex operibus est juslificatus. Uterqueenim
ficatiohis dicere possumus eum invenisse secundum verurn dicit. Paulus quippe, commendans jus.iliam
carnem, sed potius secundum mentem, circumcisio quse ex fide est, adversus eos qui fidem negligentes,
enim in carne est, fides aulem in mente. Et ipse non gloriabantur dejustitia quse est ex operibus, dixit
per circumcisionem, sed per lidem legitur invenisse Abraham non esse justificatum ex operibus, sed
justificationem, sicut generaliter dictum est, oranem " quae fidem praecederent. Jacobus autem, ut dictum
liominem posse juslificari per fidem sine operibus. est, adversus illos qui percepta fide torpebant otio,
Yel secundum carnem est pater noster, quia ex eo et putabant se per eamdem fidem, utpole juslifica -
carnis originem ducimus, et circumcisionem carnis los, posse salvari, etiam si bona opera non liabe-
ab ipso habemus nos Judaei. Secundum fidem vero, _rent, dixit Abraham ex operibus esse juslificalum,
pater est credenlium ex gentibus. Et quid dicimus sed quas fidem secuta sunt. Uude ut ostenderet, se
eum invenisse per quod justus esset? Opera legis? non dissentire a Paulo, sed potius concordare, pro-
Non. Quia si dixerimus quod ex operibus legis sit linusaddidit: Vides quoniam fides cooperabatur ope-
justificatus, hoc inconveniens incurremus,'quod ha- ribus illius, ut ex operibus fides consummala est, et
bet gloriam de suis operibus, sed non apud Deum, suppleta est Scriptura, dicens: Credidit Abraham
quod omnino falsum est, quia omnes scimus euni Deo, et reputatum est itli ad jusliliam (Gen. xv), et
babere gloriam apud Deum. Non ergo ey operibus? gmieus Dei appellatus est. Et adhuc subjecit: Yide-
^ed e$. pde jusliftcatug esf. Sieut epjai fldes ginc* |is quonif.ni ez operibus justificalur I.proo, e| no?|
64S COMMENT. IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM. 646
ex fide tantum? Manifeslum est enim, eum loqui de A suam longe ante proposuit, vel secundum gratiam
operibus quae fidem subsequuntur. Quia Paulus sine Dei propositam omnibus credere volentibus. Cre-
praeeedentibus operibus dixit, hominem sola fide denti, inquit, in eum qui juslifical impium. Aliud
posse justificari. Nemo enim fidem suis prajcedenti- est credere eum, aliud est credere ei, aliud credere
bus meritis habere potest. El ideoqui per fidem gra- in eum. Credere eum, est credere quod ipse sil;
tis sibi datam justlficatur, non in se, sed inDomino credere ei, est credere quod ipse vera dicat : cre-
gloriatur, quia dum non ex operibus, habet fi- dere in eum, est credendo amare, credendo in eum
duciam, per omnia Deo se intelligit debitorem, ni- ire, et ejus membris incorporari. Et Idcirco fides
Ml inveniens, quod sibi arrogare possit ex me- qua creditur in eum, ipsa est sola quam ille appro-
ritis. - bat. Credenti in eum qui juslificat impium. Impius
Eiautem quioperatur, merces non Imputatur esl, qui non recte credif etiamsi nihil cuiquam au-
< seeundumgratiam, sed secundnm debitum. Ei ferat, si pauperibus tribuat, si uxorero alienam non
t vero qui non operatur, credenti autem in eum concupiscal, si nulli fraudem faciat, si depositum
« qui justificat impium, reputatur fides ad justitiam reddat, quia haec omnia facit non ea intentione qua
< ^ecundum propo itum gratiae Dei. sicut et David debuit; et idcirco bona non sunt, quoniam non de
« dicit beatitudinem hominis, cui Deus accepto fert " bona radice prodeunt. Quisquis ergo sine fide ope-
< j°ustitiam sine operibus: Beati quorum remissse rari bona vult, impius profecto est. Sed credal in
< sunt iniquitates, et quorum tecta sunt peceata. eum qui juslilicat impium, ut et ipse ex impio fiat
«' Beatus vir, cui non imputavit Dominus peccatum pius : el per fidem justificatus, possit deinceps opera
(Psal. xxxi). > pietatis et justitiae facere. Ei qui sic credit, reputa-
Dixi, quia ALrabam justus est ex fide. Sed ei qui tur fides ejus ad juslitiam secundum propositum
eperatur opera legis qua. Abraham non fecit, vel gratise Dei, ijui sic per gratiam suam pioposuit et
aliqua Iiona ut gratiam mereatur, ut Judseus se fe- decrevit,ut, cessantelege, fidesjuslificet. Ethoc dico
cisse dicebat, si merces est ei, non estexgratia, sed ego ex gratia fieri, sicul el David dicit hic \(Psal.
ex debito meriti sui. Sed si quis quserere voluerit, xxxi. et in futuro esse beatitudinem illius hominis,
ante gratiam, quid meruerit ut acciperet eam, mala cui accepto, id est ad gratiam assumpto, Deus fett
gua poterit invenire, non bona. Gratia enim gratis juslitiam sine opetibus prsecedentibus. Magna enim
dalur, unde etiam nuncupatur. Si ergo gratia, non beatitudo esl hominis, sine laborelegisvelpoeniten-
jam ex operibus. Alioqui gratia jam non est gratia. tia., fidem per solam gratiam promereri secundum
Errat igitur Judseus, vel quilibet alius, qui se putat Q propositum Dei, quojiroposuitgratis peceata dimit-
merito prsecedenlium operum pervenisse ad gratiam tere. Illi accepto fert Deus justitiam sine operibus,
Dei. Quis enim prior dedit illi, et retribuetur ei.' qui per fidem qua primum Deo credidit, et de prce-
Putat quod ipse pfior dederit Deo, et pro mercede lerito absolvitur, et de prsesenti justificatur et ad
sui operis acceperit evangelicam gratiam, quod non futurafidei opera praeparatur. Probare vult Aposto-
itaest. Huic enim qui ante operatur, non gralia, sed lus, et in ipsa lege praedici, justitiam sine operibus
debitum redditur. Illi veroquinonfacit opera legis, prodesse, nec Se hoc de suo defendere, sed pro-
sed absque prsecedenti opere accedit ad fidem, suf- phelse leslimonio confirmare. Beati, inquit, sunt
ficit ipsa lides ad justitiam. Ita attribuil Aoostolus illi quotum iniquitates sunt temissm, et quotum pec-
aliis, quod de Abraham dixerat, scilicet quod si est cata sunt oculis Dei tecta. Iniquitas est, contra Ie-
justus ex operibus, habet gloriam, sed non apud gem vel extra legem agere. Unde et Graece dieitur
Deum, et ideo ex fide. Yel hoc modo fides.in oxor- anomia, id est sine lege, quia lex vo/xos-,
nomos. Iniqui-
dio justifieat sine operibus. Sed qui sicjuslificatus las ergo est, a lege deviare, vel contra legem agere.
est, non debet deinceps a bonis operibus torpere. Peccatum vero eliam illud dici potest, quod contra
Nain ei, qui posi fidem quam gratis acceperit, quam natura docet, et conscientia arguit? delinqui-
operatur opera bona, non imputatur merces, id D tur. Et juxla hunc sensum iniquitas ad Judaeos,
est non recompensatur seterna remuneratio secun- peccatum autcm ad gentes perlinere videtur. Sed
dum graliam, id est secundum lidem lantum, sed utrorumque culpas Dominus per gratiam suam, si
secundum debitum operationis suse. Ita fit ei, qui crediderint, abluit. Quod enim remittitur, non est;
post acceptam fidemvivltetbene operatur: non enim et quod tegitur, non apparet, et ideo non imputatur.
aliter a Domino mercedem percipit. Sed ei qui non Beaii sunt illi, quorum iniquilates sunt remissse in
operalur, id est qui postquam baptizatus est/non baptismo, vel etiam igne dilectionis postea liquefactae
habet lempus operandi, vel propter infirmitatem non ct consumplse, sicut illius peccatricis, cui remissa
potest operari, quanquam velit, sed absque opere de sunt peccaia multa, quia dilexit multum (Luc. vn).
hac vita rapitur cum fi.deet bona voluntate, huic ni- Et quorum peccata superposjtis aclibus bonis sunt
kil operanti, sedtantummodo credenti in eum qui /«-• tecta. Oinne enim quod tegitur,' interius ponitur;
stificat impium, id est, in Deum, reputalur fides et hoe unde tegitur, desuper ducilur, Quando igitur
ejus ad jusliliam, idcst sola fides sufficit ei adju^ _ abdicamus mala quse fecimus, et eligimus bona qua$
.gtiliam, et ita ad salutem secundum ptopositum gta-. facimug, quasi tegiroep rei §up..rduG!imis,quam eru.
fts f$? i<| esf s§«!jwlpm gy.94 £ep pe|- fflty.ifo f.-es$p| ?u.$ef ^«fjt \% »?l^ Pfl (.f|jlQ^ fepi|lu|
Ul HERYEI BURGIDOLENSISMONACHt .648
peccata, dum eis superdticuntur bona faela. Potest A i pit signum circumcisionis, id est circumoisionem
etiam ad gentes magis perlinere iniquitas, quae di- exteriorem, quse esset signum interioiis. Signum
citur anomia, id esl sine lege, quia gentes sine lege eniro dicitur, cum per hoc quod udetur, aliud aVv-
erant. Et possumus tolum in baptismo intelligere quid indic ,tur. Bene ergo circumrisio signum appel-
fieri, id est et iniquitates remilti, id est deleri, et latur in Abraham, quia el ipsa aliud videba.ur, et
peccata tegi, ut ullra non videantur ad posnam. aliud iiUclligebalur, quia jam lunc carnalis illa cir-
Reatus esl etiam vir ille, cui credenli Domiiras pro- cumcisio signum erat spiritalis circumcisionis, quae
pter fLlem suam non imputavit ad poenam peccatum non in carne suscipitur, sed in corde. Et tale signum
originale vel aliquod peccatum. Sicut enim Abrahse quod sit signaculum, id est habens similitudinem
repulata est fides ad justitiam, itaet omni credenli, signatse rei, ut sicut carne libidinis, sic spolietur
cum fides ad j'ustiliam in baplismo reputatur, pecca- omnibus primae nalhitatis sordihus. Et quia non-
tum utique non impuialur. dum dixeral cujus signum, subdil : Juslilim fidei,
< Bealitudo ergo haec in circumcisione tantum id est, quae est ex fide. Fidei dico, quw est in prwpu-
< manel, an etiam in prseputio ? Dicimus enim quia tio, id est quam ipse hahuit existens in praeputio.
< reputata est Abrahse fides adj'uslitiam. Quomodo Yel signaculum, id est celans quoddam mysterium.
« ergo repulata est? In cireumcisione, an in praepu- " Signaculum enim dicitur, cum alicui rei servandae
< tio? Non in circumcisione, sed in praeputio. Et pio teropore custodia iraponilur, quod nemo alius
< signum accepit circumcisionis, signaculum justi- nisi ipse qui impressit, debeat resignare. Sic in cir-
< tise iidei, quae est in praeputio, ut sit pater om- cumcisione Abrahse conclusum est pro tempore
< nium credentium per praeputium , ut reputetur mysterium quoddam, quod celaretur inimicis, et
c et illis ad juslitiam, et sit pater circumcisionis, servaretur amicis ad similitudinem sigilli, scilieet
< non his tantum qui sunt ex circurncisione, sed quod sicut jussum est Abrahaeut octava die circum-
« his qui sectantur vestigia fidei, quaeest in praepu- cideretur homo ex ejus semine, sic in octava post
c tio palris nostri Abrahae. i finem septem dierum sseculi auferretur omnis vetu-
Quandoquidem David universaliter dicit, eum esse stas el corruptio ab electis Dei. Vel hoc mysterium
beatum, cujus iniquilates vel peccata Deus gratis sigillatum estin eo, quod Abraham primo juslifica-
remitlit, ergo hmc beatiludo repromissionis peccato- tus esl, et post accepit circumcisionem, quseesset
rum manet tantum in circumcisione, id est in Judseis, signaculum justitise fidei ejus, ut ipse si' pater cre-
an el in prmpulio, id est In gentilitate? Id est cum dentium per prwpulium, id est in praepulio, et sit
constet quod beatitudo ista per fidem sit ex gratia, £< pater circumcisionis. Effectus enim est ulriusque
modo quaeritur in quibus sit, in Judseis;tanf um, an generis pater, his qui sunt in praeputio per fidem,
eliam in gentibus ? Quod ideo quaero, quia constat et his qui sunl in eircumcisione, per carnem. Et hoc
de Abraham, quod jusfus est per fidem. Et cum hoc Abrahae sigillum tunc credimus resignandum, id est
constet, qusero in quo statu sil juslificatus, post- aperiendum, cum plenitudo gentium inlroierit, et
quarn esl circumcisus vel ante. Et sicut in eo vide- omnis Israel salvus erit. Tunc enim patenter cogno-
bitur, sic in aliis credi poterit. Et hoc est: Idcirco scetur Abraham esse pater non solum gentium, sed
quaerimus an sil etiam in prseputio ista beatitudo, etiam circumcisionis per fidem. Nam idcirco ante
quia dicimus -omnes et confitemur, quia fides Abra- justificatus est in fide, dum adhuc esset incircumci-
hm reputaia est ad jusiiliam, id est fide justificatus sus, et post circumeidi jussus est, ut ostenderelui:
est. Quomodo ergo reputata esl ad jusliliam? Jn cir- primo pater futurus multarum gentium, et postea
cumcisione, an in prwpulio? Id est cum omues illorum qui ex circumcisione credituri sunt. Neque
confiteamur, eum per fidem justificatum, videamus enim hi qui secuudum carnem nascunlur ex Abra-
utrum propterea sit justus, quia est circumcisus : Iiam, filii Abrahae dicendi suni, ni fidem et opera
an ideo sit circumcisus, quia inventus est justus. Abrahae habcant. Hoc itaque sigillabatur in circum-
Non in citcumcisione est reputata fides ejus ad j'u-• D cisione Abrahse, ut sit pater, id est exemplum om-
stiliam, sed in ptwputio. Id est ante justificatus est nium credentium per praeputium, id est in prsepulio.
per fidem, quam circumciderelur. Non ergo propter Sic enim dicitur per prseputium, pro in, praeputio,
cireumcisionem j'ustificatus est. Quomodo, inquit, sicul dicere solemus, per illud tempus, pro in illo
repulaia est fides ejus? Cum esset in circumcisione, tempore, vel sit paler per prseputium, id est per id
an cum esset in prsepulio? Si enim fnisset tunc tem- quod datum est ei tempore praeputii. Si enim post
poris in circumcisione, videtur utique a fidei hujus circumcisionem datum esset, diceretur er ea hnc
gratia exclusum esse prasputium. Sed erat adhuc accepisse, per hoc quod accepit in praeputio, id esl
tunc in prsepulio. Et cum in prseputio positus per per fidem sit pater credentium de gentibus, ul repu-
fidem sit justificalus, jure princeps &Xpater dicitur tetur et illis credulitas ad juslitiam, id est ut sicut
omn.um credentium in prsepulio. In praepulio est Abraham in prseputio justificalusestper fidem, lta
jusliftcatus. Cur ergo post circumeisus ? Non hoc et illi justificentur credendo, Hcet prseputium non
superflue factum est, sed accepit signum citcumcisio- exueiint. Et circumcisionem ideo accepit, ut sitpa-
nis, non qua fieret, sed qua ostenderelur juslus. In ter circumcisionis, id est Bjebraeorum. Nam ante in
pispulio per fidem justificatus est, et deinde acce- prseputio justus fuit, ul essejcjneircumcisorum ju«
gi§ COMMENT. IN EPISTOLAS PAULT. — IN EplST. AD ROM. 660
storum pater; et circumcisus j'ustus permansit, utl A fierent liaeredes, ut Judaei volebant astruere, genles
circumcisorum justorum fieretpater. Fieret, inquam, , quselege carent sine benedictione haereditalis rema-
pater, non his tanlum qui sunt ex earnali circumci-- nerent. Non ergo per legem Abraham est hseres
__Mone, id est Judseis ; sed ct his qui eorde sunt cir- mundi, quia nee filii ejus sunt per legem haeredes,
cumcisi, non carne, id est, gentilibus, qui seciantut 4d est *lern_e hsereditatis possessores. Nam si hoc
vestigia fldei Abrahae, hoc est qui illum in fide imi- esset, inconvenientia sequerenlur, quod scilicel su-
tantur, ut ita ample credant sieut ille. Quas fldes est perflua esset fides qua ipse jusiificatus cst, et qua
in prwpuiio patris nosiri Abrahm, id est apparet ini j°ustilicantur cseteri, cum per eam nonposset haere-
patre nostro Abraham, dum ipse est adhuc in prse- ditas seierna acquiri, et promissio divina remaneret
putio. Ideo tolies repetil de pra.putio, ut oslendat, inexpleta, quse promisit omnes geiites benedicendas,
gentiles eodem modo per fidem justificari, sicut et. quoniam nullus gentilium benedicerelur, -et ita nulli
Judseos. essent basredes. Et vere ex lege non est hajreditas.
« Non enim per legem promissio Abrahae aut -se- Nam lex potius iram opetutut, quia peccantem in se
< mini ejus, ut haeres esset mundi, sed per justi- aut lapidari continuo, aut igne cremari, aut alio ge-
« tiam fidei. Si enim qui ex lege haeredes sunt, exi- nere supplicii jubet interfici. Lex iram operatur et
< nanita est fides, abolita est promissio. Lex enim B prsevaricationem. Ex ea enim est prajvaricaiio, nam
« iram operaturi Ubi enim non est lex, nec prse- sine ea non est. Ubi enim non est lex, nec prasvari-
« varicatio. Ideo ex fide, ut secundum gratiam catio, id est transgressio. Qui ergo legem non acce-
< firma sit promissio omni semini, non ei qui ex perunt, iniqui dici possunt, praevaricatores non pos-
* lege est solum, sed et ei qui ex fide est Abraha, sunt. Judicantur utiique secundum merita sua, sed
« qui est pater omnium nostrum, sicut scriptam tamen ira Dei major est in prsevaricalores qui per
< est (Gen. xvn) : Quia patrem multarom gentium legem cognoscunt peceatum el tamen faciunf,. Et ita
« posui te ante Deum cui eredidisli., qai vivificat non potest per legem hsereditas haberi, sed potius
< mortuos, et vocat ea qua. non sunt tanquam ea ira. Ideo ex fide sunt haeredes. >Exfide, quae est do™
< quae sunt. * num misericordia? et justificat credentes, habetur
Vere Abfaham est pater omnium credentium Ju- bsereditas, ita ut secundum graiiam Dei, non secun-
daeorum et genlium, quia per fidem adeptus est dum merita hominum, firma, id est verax et rara sit
iianc paternitatem, non per legem. Non enitn per le- promissio quam Deus fecit Abrahse de multiplicatio-
gem facta est ei promissio, quia lex nondum erat. ue filiorum, qui perpetuam hseieditatem essent pos-
Non per legem, sed per justitiam fidei, id .est quam „ sessuri. Non enim firma esset, sed polius infirma et
per fidem oblinuerat, facta est Abtahas promissio, irriia, nisi ipse per gratiam suam implesset eam.
el semini ejus, id esl Christo. Haee sciiicet pro- Ideo non de nostrse voluniatis poteslafe, sed de sua
missio, ut Ipse esset hasres mundi, id cst posses- prxdestinaiione promisit. Promisit enim quod ipse
sor aliquorum de loto mundo , qui eum imiia- faeturus fuerat, non quod homines. Quia, etsi fa-
rentur; etin Christo qui ex. eo nasciturus erat, pos- ciunt liomines bona quas perlinent ad colendum
"sideret omnia, Abraham est hagres niundi, id sst Beum, ipse Taeit ut illi faciant quae praecepit, non
possidens totum orbem per fidem, quia ipse est illi faciunt ut ipse faciat quod promisit. Alioquin m
omnibus exemplum lidei, et omnes sancti sunt Dei promissa compleantur, non in Dei, sed in horai-
filii ejus per fidem. Semen quoque ejus, id esl Chri- num potestate est; et quod a Domino promissum
slus, est hseres, Id est Dominus mundi secundum" est, ab ipsis redditur Abrahae. Sed non ita fieri po-
regiam potestatem, per quem benedictio filiis iest, per gratram ergo Dei gratuito munere nobis
Abrahae, et cui Pater dixii :« Dabo tibi genies lisere- coucessam iroplentur ejus promissa, dura per donum
ditatem (Psal~. n), » etc. Et haec promissa fuerant suse gratise facit ut credaraus et bene operemur, sic-
Abraliai et semini ejus, non per legem quse nondum que hseredes efficiamur. Firroa sit promissio omni
eial, sedper fidem qua ipse Beo crediderat. Elme- 0i semini Abrahae, id est non parti seminis, sed omni
rito. Legis enim obseryantia pcenam taniummodo semini. Volebani enim Judsei ut quantum ad eos
effugit, fidei vero meriiiim spem repromissioius cx- firma esset, etquantum ad genliles cassa. Sed non
spectat. Et prseceptum ser\is imponitur, fides ab ita Deus promisit, cum diceyet: In semine luo be-"
amicis quseritur. Vere non per legem, sed per fidem nedicentur omnes gentes. Firma sit omni semini, id
Abrabam est haeres mundi, quia s. illi qui sunt ex esf omni populo fidelium imifatori Abrabse, non sd-
lege, id est carnales Judaei, sunt hwredes, id est pos- lum ci qui ex iege est, id est qui ex Veteri Tesia-
sessores hsereditatis quam Deus Abrabse promisit, mento venit adNovum, sed et ei qui est ex fide Abra-
iunc fides esl exinaniia, id est inanis et inuiilis fa- hm, id est qui non sibi promissa lege^equilurfidem
cta, cum gentes per eam noupossit ha_reditare co_- Abrahse, qui sine lege per fidem justificatus esse
lestem patriam, el abolita, id est deleta el in irritum memoratur. Qui esi paier non omnium hominum,
ducia est promissio Dei qua* dicium est Ahrahas, sed omnium no$lrum, id est non solum qui ex lege
quia « in semine tuo, » id est in Christo, « benedi- descendimus, sed et qui ex fide legi succedimus,
centuromnes gentes (Gen. xxn),» id est benedictio- scilicet -etcircumcisorum et praeputiatorum creden-
nem lisereditate possidebunt. Nam si ex lege tantum tium est pater, id esi inslitutor et exeniplum, Ita cst
PATROL. CLXXXX 21
<S31 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI ,652
pater credentium, sicut in Genesi scriptum est, di- A £ « tens esl et facere. Ideo reputalumestilliadfusii-
cente Domino. Quia palrem, id est auctorem secun- « tiam, sed et propter nos, quibus reputabitur cre-
dum fidem, non dico Judaeorum, sed multarum gen- « dentibus in eum, qui suscilavit Jesum Christum
lium posui le (Gen. xvn). Multarum anlem,non qua- « Dominum nostrum a mortuis, qui traditus est pro-
runidam, sed omuium. Si ergo pater multarum gen- « pter delicta nostra, ct resurrexil propterj'us_ifiea-
lium futurus esse promittitur, rectenon solum eo- « tionem nostram. »
rum qui ex circumcisione veniunt, sed eorum qui Incipit commendare fidem ALrahse, ut imitemur.
ex gentibus credunt, pater nominatur. In eo enim Ssepe enim jam dixerat eum credidisse, etideo per-
quodipsediciturpater multavum gentium, superbia git nunc oslendere, quoroodo ei quam firmiter cre-
confunditur Judseorum, quia Judaeorum carne, gen- diderit. Qui ci-ediditin spem haliendi hlium per pro-
tium aulem fide pater est. Ubi recte Apostolus ex missionem Dei, et hoc contra spem carnis suse, quas
suainterpretatione addidit, anie Deum cui credidisii, jam erat quasi per naturam deficiens el frigida coif
significans fidem in interiore homine esse in con- tra spem, id est contra hoc quod prius sperabatse
spectu Dei, non in ostentatione hominum, sicut car- non amphus filium generare, credidit eundo in spem,
nalis circumcisio; et per eamdem fidem, non per id est ut speiarel se posse geuerare, quia Deus pro-
carnem eum esse patrem genlium, quas ante Dei B 1 mittebat. Dum enim viridi essent aUate, speravit se-
oculos in fide generavit. Qui Deus, sicut Apostolus cuiidum naturam ex juvencula uxore sobolem ha-
subjungit, vivificat mortuos, id est a morte anhnae bere, nee poluit. Modo autem contrarium speravit,
suscitat per baptismum Judaeos, et vocut, ad fidem ut scilicet vetulus ex vetula et sterilli generaret per
ea quw non sunt, ld est gentiles, de quibus scriptum Dei potenliam. Sicque contra velerem spem credidit
est: Omnes gentes quasi non sint, sic sunt coram in novam spem. Majus cst enim sperare contva ali-
eo. Tpse enim vere est qui ait: « Ego sum qui sura quod insperatum quam simpliciter sperare. Credidit
(Exod. m). » A quo quisquis recedil etiam esse Abraham ut fierel paier mullarum gentium, id est
amittit, ut jure dicatur non esse. Et tales erant gen- lam valide credidit, nt proptcv fidei meritum susci-
tes idolis servientes. Sed ipse vocat ea quw non snnt peret ex sua conjuge filium, de quo populus Hebrseo-
tanquatn ea qum sunt, id est gentiles ad fidem addu- rum propagaretur, et ex illo populo Christus car-
cit, sicut Judaeos qui ob unius Dei cultum dicuntur nem assumeret, in quem omnes gentes crederent.
esse. Vel oranes peccatores sive genliles, intelliga- Hocenim ordine faetus est Abraham pater multarum
mus mortuos. Et hos enim Deus per gratiam suam gentium. Et hoc juxia quod dictum est ei dhinitus.
vivifical, ut ex fide vivant. El vocat ea quas non sunt, _ Sic erit semen tuum sicut stellw cwli el sicut arena
tanquam ea qum sunt. Apud eum quippe faclum est, maris. Non quod essent tol vel carnaliter vel spiri-
quod ejus dispositione futuruni esl, qfuiade illo per taliter ex eo processuri, quot sunt slellse vel arena
prophetam dicitur : Qui fecit quse futura sunt. Non- quas numerari non potest, sed quod illi, qui ex eo
dum erant quibus promitteretur, quando Abrahae sive carnaliter sive spirilualiter ei ant nascituri, ita
loquebatur, ne quisquam de merilis gloriaretur. Et futuri essent hominibus innumei abiles, ut stellseet^
quibus promissum esl, etiam ipsi promissi sunt, ut arena. Mystice vero per slellas inlelligunlur spiri-
totum corpus Christi dicat : « Gratia Dei sum id tales filii coelo inhaerenles, et desuper lucentes ful-
quod sum (I Cor. xv). » Dum enim Deus vocare gore virtutum; per areuam vero sive Judaei sive
dicitur ea quse non sunt, sola gralia vocanlis appa- Christiani carnales^in infimis cordejacentes, etfru-
ret, non aliquod meritum eorum, qui nec csse ad- ctum boni operis non ferentes. Abraham credidil.
huc habuerunt quando vocantur. « Elegit, inqtiit, Et quia posset ad horam credere et postea dellcere,
nos ante mundi conslitutionem (Ephes. 1). > In subdituv, quia non infirmatus est fide. Credidit enim
mundo facti sumus, nec mundus erat quando elecli Deo promittenli, et in illa fide non est infirmatus, id
sumus. Quis hoc explicare sufficiat? Eliguntur qui est debilitatus, cum multas causas infirmandi habe-
non sunt, nec erat qui elegit, nec vane elegil. Elegit -t
D ret secundum humanam rationem, sciiicet quod nec
tamen, et habet eleclos," quos creaturus est, eligen- ipse jam nec uxor ejus idonei essentad geuerandum.
dos. Habet autem apud semetipsum, non in natura Ideo enim quod eredidit, nou consideravit corpus
sua, sed in praescientia sua. Recte itaque dicitur suum emoriuum, et vere emorluum, cum esset fere
vocare ea quse non sunt tanquam ea quse sunt, De cenlum annorum. Et lieet lanto lempore vixissel, ta-
Abraham vero subditur. men non hoc attendil, nec eliam eogitavit vulvam
« Qui conira-spem in spem Credidit, utfieret pater Sarw emortuam. Sara" enim slerilis erat, et cruore
« multarum gentium,seeundum quod ei dictum est: menstruo jam deslifufa, propter quod jam parere
« Sic erit semen tuum (Gen. xv) sicut slellse coeliet non possel, etiam si sterilis non fuissel. Porro si fe-
« sicut arena maris. Et non infumatus est lide, nec mina ita sit proveclioris aetalis, ut ei solila mulie-
« consideravit corpus suum eroortuuro, eum fere rum adhucfluant, de juvene parere potest, de seuiore
« centum annorum esset, et emortuam vulvam Sa- non potest, quamvis adhuc possit ille senior, sed de
« rse. In repromissione etiam Dei non hsesitavit diffi- adolescentula gignere, sieut Abraham post mortem
< dentia, sed confortatus est fide, dans gloriam Deo, Sarae de Cethura potuit, quia vividam ejus aetatem
« plenissime sciens, quia qusecunque promisit, po- invenii. Hoe ergo est quod mirum commendal Apo-
6S5 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. - IN EPIST. AD ROM 634
stolus, el ad hoc dicit Abrahse jam f.visse corpus A . euro amplius non reversurum m corruptionem,
emortuum, quoniam non ex omni femina, cui adhuc quod Judsei non credunt. Suscitavit eum a mortuis,
essel aliquod pariendi tempus extreraum, generare ut nos a vitiorum sordibus faceret resurgere. Qui
ipse in illa setale adhuc possel. Ad aliquid enim Jesus traditus est in mortem, ut nos possemus mori
eraortuum corpus intelligere debemus, non ad om- delictis nostris; et resurrexit, ut nos in virtutum
nia. Nam si ad omnia, non jam senectus vivi, sed honeslatem resurgeremus justi. Etenim mors ipsius
cadaver esset mortui. Sara quoque magis eral de- significat interitum veteris vitae noslrse, resurrectio
siituta cunclis viribus generandi. Et tamen nihil ho- autem gratiam novse conversalionis. Traditus est in
rum consideravit Abraham, cum audiret sibi a Deo manus persequentium propter delicla nostra tollen-
sobolem promitti, sed potenliam promiltentis alten- da, ne nos propter illa traderemur in manus daemo-
dens, nihil difficileesse credidit in his, quaepromit- num cruciandi; et per mortem jure diaboli de-
tebat Omnipotens. Iia fuit credulus in promissione slructo, resurrexil propter jusiificationem nosliam,
qua dictuin est ei, Quoniam qui egredielur de utero id est ut nos justificando suscitaret a morte animse,
luo, ipsum habebis haeredem; vel.quando audivit, quatenus j'uste viveremus, quod aliter non potera-
<Juia ex Sara dabo tibi fllium cui benedicturus sum. mus. Traditus est propler delicta nostra, et resur-
In repromissioneetiam Dei, id estquando Deusite- B J rexit propter jus.ificalionem nostram. Sonat in ejus
Tum elnromisit, Quia reveriens veniam ad te tem- tradilione deliclum, sonat in ejus resumclione
pore isto, vita comite, et habebit filium "Sara uxor justitia. Ergo movialur deliclum , et resurgat j'u-
tua, nonhmsitavil difftdentia, id est non dubitavit ut stitia.
diffideret de completione promissibnum, sed confor- CAPUT V
lalus esl fide, id esl omnino fortis et constans faclus « Justificali igitur ex fide, pacem habeamus ad
est in fide, dans gloriamDeo, id est glorificans Deum < Deum, per Dominum nostrum Jesum Christum,
qui per munus gratise suse daturus eral et filium « per quem et accessum habemus per fidem in gra-
oonlra naturam ex vetula sterili, elperilluih filium « liam islam in qua stamus, et gloiiamur in spe
in Chrislo populum credentium plenissime, id est « gloriae filiorum Dei. Non solum autem, sed et glo-
niiillo intuilu veritatis et potenlise Dei, sciens quia « riamur in tribulationibus, scientes quod tribula-
oumcunque promisit, potens esl etiam fucere. Deus « lio palientiam operatur (Jacob 1), patientia autem
igitureos quos promisil bonos, facitul ipsi faciant « probalionem, probatio vero. spem. Spes autem
liona. Neque enim eos propterea promisit Abrabae, « non confundit, quia charitas Dei diffusa est in
quia piaeschil a seipsis bonos futuros. Nam siita « eordibus noslris per Spiritum sanclum, qui datus
est, non suum, sed eorum est quod promisit. Non « est nobis. »
autem sic credidit Abraham, sed dedit gloriam non Quandoquidem mullis modis hactenus prohatum
humanis merilis, sed Deo, plenissime credens quia est, non ex operibus legis, nec ex viribus liberi ar-
quse promisit potens est el facere. Non ait quae bitrii, sed ex fide justificari Iiominem, igitur ex fide
praescivitpotens promittere, aul quseprsedixit polens sumus justificali, non ex lege, nec ex nobis. Et nos
ostendere, quaa promisit potens praescire, sed quae ita juslificati, habeamus pacem ad Deum, quam non
promisit potens et facere. Ipse ergo facit bonos eos habetis, dum invicein arrogatis falsam justilicatio-
qui boni fiunt, et ipse facil in bono perseverare eos nem, alii per legem, alii per vires liberi arbilrii.
qui perseverant. Hoc enim promittit Deus quod ipse Quasi dicat: Hsec dissensio contra Deum est, 'qua
facit. Non enim promittit, et aliud facit, Quod jam de merilis vestri gloriamini, quasi per vosmetipsos
non est promittere, sed praedicere. Cavendum est justificati. Sed justificatio quse ex fide est, pacem
igilur ne bomo se extollat adyersus Deum, dicens cum Deo facit, quia inimicas prsesumpliones huma-
se facere quod promisit Deus. Ipse enim et fidem norum meritorum expellit, et animura Deo humiliter
gentium, sicut Abrahse promiserat, facit qui potens subjicit, dum se sola gratia salvari cognoscit. Ex
est facere quod promisit, et omnia bona operatur D fide sumus juslificali, et tamen gratis, quia et ipsa
in sanctis. Hasc ila credidit Abrabam, ideo et repu- fides donum supernaegraliae est. Et cum fides impe-
tattim esl illi ad justitidm. Diceret aliquis : Quid ad trat 'ustificationem, 11011 gratiam Dei aliquid meriti
nos quod Abrabam credidit, quod per fidem justifi- prsecedit humani, sed ipsa gratia meretur augeri,
calus est? Hoc illius gloria fuil. Et Apostolus: Ipse: ut aucta mereatur et periici comitante, non ducente
quidem ita per iidem magnificalus est. Sed lameni pedissequa, non prsevia voluntate. Ita ergo justifi-
non est scriplum tantum propler ipsum, id esl pro- cati, j'am de cselero pacem habeamus ad Deum, quia
pter laudem et oommendalionem ipsius, hoc scili- reconciliati sumus ei per mediatorem Jesuro. Non
cet, qui reputatum est ilii ad j'uslitiam quod benes jam a divina voluntate discordemus, sed pacem ad ;
credidit, sed eliam propter nos instruendos, ut pro- Deum habere studeamus, per Dominum Jesum, M
fectum fidei ex illa Scriptura caperemus, intelligen- est non per nosipsos, sed per auxilium el gratiam
ies quia si ita credamus Deo, ul ille credidit, etiami reconciliatoris nostri, per quern habemus non solum
nobis reputabitur fides ad juslitiam credentibus ini afilutionem nostrse veiustatis in sanguine ipsius, nt
eum, qui suscilavit Jesum a morluis, id est a nume- sic ascendamus ad indumentum justitise et novitatis,
ro mortuorum perpetualiler separavit, suscitansj sed eliam accessum habeamus per illum, I» istant
B5S HERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI 65S
gratiam, id est in hanc virtutum sublimitatem gra- ^ exprimit humilitalis affectum et sedul_e servitutis ob-
tis dataro, et hoc non per legem, sed per fidem. Hoc sequium, quas non est inanis, quia non confundit, id
est dicere: Fides concessa nobis ex gratia, apud est non generat confusionem sic speranti, quia quid-
Deum iropetrat et reroissionem delictorum, et per- quid speravit adipiscitur. Ille enim sua spe confun-
fectionem omnium virlutum, per Christum qui est ditur qui dicit: Ego quod sperabam non inveni.
ostium, accessimus per fidem in gratiam istam,id Vir autem qui per palientiam in lentationibus est
est in bon_evitae observantiam, in qua slumus, id cst probaius non confunditur sua spe, quoniam magni-
statum rectitudinis habemus, qui in Adam cecide- ludine prseinii quod invenit, exsuperatur maguitudo
ramus, quia qui manel in vitiis, non stat, sed pro- spei ejus. Spes non confundit, quia in Deo posita est,
stratus j'acet, Elias vero stabat qui ait: «Vivii Do- qui fallere non potest, quia verax est; non in ho-
minus, in cuj'us conspectu slo (III Reg. XMI; mine, qui falleret quia mendax est. In Deo posita
IV Reg. iv). t Stamus, inquit, in hac gralia, non esl, et idcirco sequitur, quia charitas Dei, etc.
cadentes ab illa nec recedenles, et gloriamur in spe Vel ita: Spes non facit erubescere, quia implelur.
glorim filiorum Dei, id est in eo quod speramus glo- Et constat eam esse implendam ex eo quod jam
riam quam habent filii Dei. Tantum enim est quod Spiritum sanctum in arrbam habemus, quo et late
speramus, quantum ex se praesumere nullus aude- B diligimus. Et hoe est: Quia charitas Dei., id est
ret, quia in sola Dei virtute esl ut homo in filiorum quam ex Deo habemus, poslquam Deum et proxi-
Dei numerum possit ascendere. Et magna valde mum diligimus, diffusa est, id est late etcopiose
gloria esl, per fidem ac spem in numerum filioium data in cordibus nostris. Ubi enim charitatem, an-
Dei ascisci. Quod adeo magnum est, ut a mulfis pro gustia esse potesl, quia mox angustia excluditur,
ipsa magnitudine incredibile videatur, eo quod spe - et cor dilalatur f ut tantum habilatorem, id est,
ranms gloriam filiorum Dei nos consecuturos. Non Spiritum sanctum inlra se possit habere. Non enim
solum aulem gloriamur de spe gloriae hujus, sed a nobis ipsis, sed a Tspirilu sanclo possumus habere
etiam gloriamut per Christi gratiam in tribvlaiionis, charitatem. Nam cum dixisset, Charitas Dei diffusa
per quas « oporict nos intrare in regnum coslorum est in cordibus nostris, nepuiaret quisque a se sibi
(Act. xiv). » Gloriamur sine periculo vanitatis de csse quod diligit Deum, conlinuo addidit, pet Spiti-
tolerantia tribulationum, quia ncrimus quanta mer- tum sanciuw,qui dalus est nobis.lUi ergo ames Deum,
ces iude sequatur. Et hoc est quod gradalim ascen- habitet in.te Deus et amet se de te, id est a"damo-
dendo prosequitur. Gloriamur in tribulationibus, rem suum moveat te, accendat te, illuminet te,
quia sumus scientes quod tribulalio operalur in nobis excitet te. Per Spiritum, inquit, sanclum qui datus
palientium, id est facit nos esse palientes. Nemo est nobis, quia et Deus est et donum Dei. Et propter
enim patiens esse potesl, nisi In adversls; pateniia hunc divitem habitatorem faciebat Apc-stolus quod
autem operatur probationem, quia cujus palientia supra dixit: Gloriamur in tribulaiionibus. Quomodo
vinci non potest, ille perfectus esse probatur. Multi enim in his gloriatur, si egestatem intus paleretur ?
enim ante experimenlum tribulationis putant se for- Videbantur foris angustiss, sed intus latitudo erat.
tes esse, qui iii ipso experimento deficiunt el inibe- Quid autem facit malus homo cum coeperit tribula-
cilles esse apparent, et mulli prius se putant infir- ri ? Foris nihil habet, ablata =uiit omnia, in conscien-
mos, qui in ipso articulo passionis apparcnt fortis- lia nullum solatium est. Non est qun exeat, quia
simi, dum oinnia viriliter patiendo superant. Et ita dura sunt; non est quo intret, quia mala sunt. Male
probationem operalur patientia, dum ct sibi et secum torqueatur necesse est, quia sibi ipse tor-
aliis unumquemque liquido manifestat, qui anle- mento est. Ipse est enim poena sua, quem torquet
quam pati inciperet, et -sibi et aliis ignotus erat; conscientia sua. Boni vero quidquid exlerius patiun-
probalio vero operalur spem, qitia unusquisque ex tur, facile per internam consolationem vincunt. Et
eo quod per tribulationes insuperabilis esse proba- si in hac \ita, ubi tanta lormenta sunt, possunt
tus est, incipit habere spem, id est certitudinem fu- boni et jusli viri, cum talia paliuntur, non solum
turse glorias, quse humanae rationi vana videtur, sed sequo animo tolerare, sed etiam in Dei charitate
.estimonio virtufis firmalur. Si quis enim nonduna gloriari, quid cogilandum est de illa vita qua. nobis
sibi proT)3lursperatprsemium, non sperat, sed prae- promitlitur, ubi nuliam de corpore molestiam sen-
sumit. Nam tribulationes quibus patientia fidelium tiemus?
probatur, non solum eas debemus intelligere quae « Utquid enim Christus cum adhuc infirmi esse-
exlrinsecus accidunt, id est de damnis vel languori- « mus, secundum tempus pro impiis mortuus est?
bus, vel ex quolibet corporis cruciatu, sed eas etiam « \ix enim pro j'usto quis moritur. Nam pro bono
quas intus sibi faciunt aut perferunt, dum iu re- « forsitan quis audeat mori (I Pelr. m). Commen-
quie positi semetipsos affligunt et atterunt, obsi- « dat aulem Deus charitatem suam in nobis, quo-
stendo voluplalibus suis, refrenando libidlnem, eic, « niam cum adhuc peccatorcs essemus, secundum
quae ad bonum continenlise vel abslineniia. perti- « tempus, Christus pro nobis mortuus est. Multo
nent, faciendo. Ex quibus sine dubio nascitur pa- « magis igilur justificati nunc in sanguine ipsius,
tientia, quse probabiiis effecta, generat spera. Spes f salvi erimus ab ira per ipsum. »
autem cst bonorum exspectatio futuroruni. Quse Cum Deus nos diligat, vel nos eum per Spiritum
C57 COMMENT.IN EPISTGLAS.PAULI. — IN EPIST. AD ROM 638
sanctum, spes nostra iraplebitur. Nam nisi ita sit, A eis, forsitan quis audeat mori. Foisitan, dicitur pro-
frustra passus est Christus. Et hoc est: Utqvid pier eosqui niori needum audent, quis, propter rari-
Christus pro impiis, id est pro dilectione impiorum tatem eorum qui audent, lieet sint innumerabiles.
mortw.ts esl, nisi ut spes iniplea.ur? Vel ita: Volens Nonnulli vero sic interprctantur: Si iile pro nobis
Apostolusostenderepleniusvirtutes charitatis, iruam impiis mortuus est et peccatoribus, quanto magis
per Spiritum sanctum diffusam jin cordibus nostris nos absqueulla dubitatione pro justo et bono debe-
dixerat, expohltur quibus causfe diffusa sit in no- mus occumbere? Jusium autem et bonum non pute-
bis, asserens Christum pro impiis esse mortuum. nms esse diyersum, nec aliquam proprie significare
Impii namque eramus, antequam convertcremur personam, sed absolute j'ustam rem et bonam; pro
ad Deum Christum. Et Christus utique mortem qua difficulter, sed interdum aliquis inveniri polest
pro nobis , antequam crederemus , excepit. Quod qui suum sanguinem fundat. Vix pro juslo et bono
proeuldubio non fecisset, nisi nimiam et abun- quis moritur. Dominus autem noster pro impiis et
danlissimam erga nos charitatem habuisset, vel peccatoribus est moriuus, in quo laudabilior chari-
ipse Christus moriendo pro impiis vel Deus Pa- tas fulget. Nequeenim merita"nostra praecesserant,
ter uiiigenitum suum pro impiorum redemplio- pro quibus Filius Dei moreretur; sed magis quia
ne tradendo. Vere charitas Bei diffusa est in cordi- ° nulla erantmeiita, magna erat misericordia. Dice
tus nosiris. Nam quare mortuus _est Chrislus pro ret aliquis : Cum Deus sit omnipotens, et aliis mo-
nobis, nisi ut charitas Dei diffunderelur In nobis, ut dis nos potuisset liberare, cur Filium suum pro no -
diiigeremus eum qui prior dilexit nos ? Utquid enim, bis mori voluit? Ad quod Apostolus : Non sine
id estpropter quid aliud Christus pro nobis morluus causa Deus icl 'fecit, sed hoc modo commendat cha-
esl, cum adhuc essemus infirnu ? id esl indigentes ritatem suam in nobis. Quando indebite aliguid red-
medico. Tani !gra\iter enim aegrotabamus, ut non ditur, tunc charitas commendatur. Et quid tam in-
aliter quam medici morte sanari possemus. Mortuus debitum, quam ut sine pcccato Dominus pius pro
est secundum temptts, id esl non ut alii qui morte peccatoribus servis impiis moreretur? Et in hoc
detinentur, sed ad horam pro nobis morlem susti- commendatur nobis charitas Patris, quia sic nos di-
nuit, resurgens'die tertia, ne desperemus de ejus lexit. Cur ergo non fieret niors Christi, imo cur
potentia, cujus apparet in morte benevolentia. Mor- prsetermissis aliis iunumerabilibus modis, quibus ad
tuus, inquit, est, et hoc non pro quibuslibet, sed nos liberandos uti potuisset omnipotens, id potissi-
pro impiis, id est pro foedis et exsecrandis cl s Deo mum non eligerctur ut fieret, ubi nee de divinifaie
penitus separatis. Et ipsetam magnum fecit, utpro <- ejus aliquid immulatum est, et de liumaniiate susce,
ialibus mori temporaliter dignarefur, ut seternam pta fantum beneficii collatum est hominibus, ut a
morlem ab eis averteret. Hinc beneficiorum ejus Dei Filio mors temporalisrindebila redderetur, quia
apparet magnitudo, ut qui indebite ab eo lanfum di- eos ab aelerna morte debita liberaret? Peccata enim
lecti sumus, eonsideremus quantum euni diligere; nostra diabolus tcnebal, et per illa nos merito tene-
debearous, aut si quid ei praeponere debeamus, cum bat in raorte. Dimisit ea illi qui sua non habebal, et
ille nobis impiis nec vitam suam prseposuerit, nec; ab illo est immerito perductus ad mortem. Tantum
mortem denegaverit. Pium enim Dominum usquei eiiim valuit sanguis ille, ut nerohicm Christo indu-
ad mortem diligere debemus, quem pro impiis ser- tum in aeterna jnorie debita detinere debeat, qui
vis cruciatuni mortis excepisse cognoscimus. Ubi et; Clivistum morte indebita vel ad tempu» occidit. Gom-
prsesumptio humana reprimilur, ne suis meritis ali- mendat itaque Deus Pater nimiam charitatem suam
quidiribuat. Et vere mirandaojus boniias, quipro i in nobis, quoniam cum adhuc peccatores cssemus,
impiis dignalus est mori. Vixenim pro justo quis: iiihilque nobis nisi poena deberelur, Christus pro
moritur, id ost raro est ut aliquis pro j'usto moria- nobis poenam mortis excepit, ut nos a-cruciatu
tuT, nedum pro impio, quoniam dubitat unusquis- perpetuae mortis salvaret. Qui ergo peccatoribus do-
quemoitem subire, etiamsi mortis sitcausa jusla. rD navil mortcm suam, quid servat juslis nisi vilam
ftaro dico, nam forsitan potest inveniri ut quis au- suam? Incredibilius cst enim quod mortuus est
deat mori pro bono, id est pro re bona vel pro bonoi seiernus, quam ut in asternum vivat mortalis. Jam
viro. Quasidicat: Difficilehoc invenitur, metu mor-• quod incredibilius est tenemus^Si propter hominem
tis cuncta terrente. Vel per justum intelligatuv ju- mortuus est Deus, non est victurus homo cum Deo?
stilia legis; per bonum vero, bonitas evangelicae . Nonost mortalis victurus in seternum, propter quem
gralise; et vix pro j'usion_uis moritur, quia veteii morluusCsl qui vivit in aelernum? Carne tamen sola
lege in qua justii"a est, vix pauci invenii sunt, quii mortuus est. Morluus est pro nobis peccatoribus.
suum in martyrio sanguinem fuderunt. Nam proi Multo magis ergo salvabit juslificatos. Nam qui feci*
bono forsitan quis audeat mori, quoniam in Novoi quod majus et difficilius est, multo levius facielquo I
Testamenio, in quo bonitas est atque clemeniia, in- minus et facilius est, difficilius quippe est prd pee
numerabiles exsiiierunt, qui suas in mortem auda-- catoribus mori et peccata tolleve, quam juslos ei
cter aniroas tradiderunt. Sed taroen ad comparatio- cooperantes salvare. Mullo magis igitur nos justifi
nem carnalium et mori pro Domino trepidantium i cali, id est a peccatis omnibus liberati, nunc id est
taro pauci fuerunt, ut propter raritatero dicatur de. in hoe tempore gratise, in saitgttine ipsius sinc
6S9 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 660
culpa pro peccalis noslris ettuso, salvi erimus ab A gnam eruit hominem a diabolo. Non enim sicut ho-
ira, id est a poena damnationis seternse, per ipsum minis animi perlurbatio, est ira Dei, sed justa vin-
mediatorem et reconciliatorcm. dicla vocatur ej°usira. Etsi justa dhiua vindicta tale
« Si enim cura inimici essemus, reconciliati su- nomen accepit, etiam reconcilialio Dei, quse non
« mus Deo per mortem filii ejus. multo magis re- recte intelligitur, nisi cum talis ira finitur. Nec ali-
« canciUati, salvi erimus in vita ipsius. Non solum , ter inimici eramus Deo, nisi quemadmodum justi-
« autem, sed et gloriamur in Deoper Dominum 110- tise sunt inimica peccata. Quibus remissis, lales
« strum Jesum Christum, per quem nunc reconci- inimicitise finiuntur, et reconciliantur justo quos
« lialionem accepimus. » ipse jusiificat. Quos tamen etiam inimicos ntique
Vere salvi erimus ab Ira per ipsum. Nam si cum dilexit, quandoquidem pro his cum adhuc inimici
essemus inimici, id est per amorem iniquitatum Deo essent, Filium iradidit. Quod ergo reconciliali su-
contrarii, reconciliaii, id est in pacein reducti su- mus Deo per mortem Filii ejus, non sic intelligatur,
mus Deo per mortem Filii ejus, lunc multo magis quasi nos ideo reconciliaverit ei Filius, ut jam inci-
qui |jam sumus reconciliati, erimus sahi in vita perct amare quos oderat, sicul reconciliatur inimi -
ipsius, quia qualem ipse j'am secundum humanita- R eus inimico, ut deinde sint amici et invicem dili-
tem habet vitam,"' talem et nos habebimus. In vita gant qui oderant invicem, sed j'am nos diligenti-
erimus salvi, qui per mortem sumus reconciliati. reconciliali sumus ei, cum quo propter peccalum
Dedit enim pro nobis mortem suam, et reconeiliat1 inimicitias habebamus. El per hanc reconciliatio-
sumus, qui alienali et inimici facti fueramus per nem a diabolo sumus erepti, qui non potentia Dei,
transgressionem. Nemo enim reconciliatur, nisi ex sed justitia superandus fuit. Nam quid omnipolentfr
inimicitiis. Inimicos autem nos Deo primi parentis polentius, vel cujus creaturaa potentia valelei com-
fecit transgressio. Quos supra dixerat peccatores, parari? Sed cuni diabolus vitio perversitatis suae
hos nunc inimicos Dei nominat; et quos supra j'u- factus sit amalor potentise et dcsertor oppugnator-
stificalos in sanguine Christi, hos nunc reconciliatos que justitise, in quo homines magis eum imitantur,
Deo per mortem filii ejus; et quos supra salvos ab placuit Deo ut non potentia diabolus sed justilia
ira per ipsum, eos nunc salvos in vita ipsius. Non vinceretur, atque ita et homines imitantes Chri-
Gi'#o aute gratiam istam quoquo, modo peccatores, stum, justitia qusererent diabolum vincere, non po-
sed in talibus peceatis fuimus, ut inimici essemus tentia.
Dei. Sed reconciliali sumus ei per mortem Filii Quse est igitur jusiitia, qua victus est diabolus
ejus. Quomodo per mortem? An cum irasceretur C a Christo? Quia cum in eo nihil morte dignum
nobis. vidit mortem Filii sui pro nobis et placatus inveniret, occidil eum tamen. Et ulique justum est
est nobis? Nunquid ergo Filius ej'us usque adeo no- ut debitores quos ienebal, liberi dimitiantur, in eum
bis j'am placatus erat, ut pro nobis etiam mori di- eredentes quem sine ullo debito occidit. Hoc est
gnaretur; Pater vero usque, adeo adhuc irasceba- quod juslificari dicimuV in sanguine Chrisii. Sic
tur, ut nisi Filius pro nobis moreretur, non placa- quippe in remissionem peccalorum nostrorum inno-
relur?Non. Superius enim diclum est : «Commen- cens ille sanguis effusus est. HGCest qiiod reconci-
dat autem charitatem suam Deus in nobis, quouiam liali Deo dicimur per mortem Filii ejus. Remissis
cum adhuc peccaiores essemus, Christus pro nobis enim peccatis nostris, finiuntur iiiimieiti;., et paeem
mortuus esi. » Habebat ergo Pater erga nos charita- cum Deo assequimur, a quo nos sola peccata diri-
tem, etiam cum inimicitias adversus eum exercen- mebant. Sic ergo per mortem ejus reconcitiali, mutlo
tes, deserviremus peccatis. Et in sequentihus epi- magis salvi eritnus, in vita ipsius, qui in vita nostra
stolae hujus dicitur : <Si Deus pro nobis, quis eon- perieramus. Nam si mors ipsius tantum potuit ut
tranos?Qui etiam proprio Filio non pepercil, sed illud faceret quod difllcilius erat, tunc vita, id est
pro nobis omnibus tradidit illum (Rom. vm). » Nun- resurreclio et gloria ejus illud facere poterit, ubi
quid ergo si implacatus nobis esset, filium pro nobis D minor difficultas est. Non solum autetn salvi erinius
traderet? Veracitei enim dictum est ei quia nihil in futuro, sed etiam non gloriamur spe in Deo, id
odisti eorum quse fecisti (Sap. n). Sed tamen nihi- est in eo quod consideramus nos cum Deo futuros
lominus veraciter ci dictum est : «Odisli omnes in illa gloria. Yel non in uobis, sed in Deo gloria-'
qui operantur iniquitatem (Psal. v). » Pvoinde miro mur; nec per nos, sed per Dominum noslrum Jesum
modo et diligebat nos, et oderat. Diligebat quales Chrislum, per quem nunc j'am in prsesenti vila re-
ipsefeceiat, oderal quales per operalionem iniqui- concilialionemaccepimus, secundum ea quaesuperius
latis fueramus per nos facti. Et quadam justitia disputata sunt.
Dei in polestatera diaboli traditum erat genus hu- «Proplerea sicut per unum hominem in hunc
manum, peccato prirni hominis in omnes utriusque t mundum peccalum intravit, et per peccatum
sexus commistione nascenies originaliter transeun- « mors, et ifl omnes homines perliansiit, in quo
te, et parentum primorum debito universos posteros « omnes peccaverunt. Usque ad legem enim pecea-_
obligante. Si ergo commissio peccaiorum per iram «tum erat in mundo. Peccatum autem non impu-
Dei justam hominem subdidit diabolo, proiecto re- « tabatur, cum lex non esset. Sed regnavit mors al)
missio peccalorum per reconcilialionem Dei beni i Adam usque ad Moysen, etiam in eos qai nos
661 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM.' 662
< peccaverunt, in similitudinem prsevaricationis iA quia quando ipse peccavit, dmnes in illo crant, et
<tAd_e,qui est forma futuri. » tota humani generis massa in illo est infecta pec-
Nunc prolixius disputare inchoat de duobus bo- cali veneno. Sic et in Christo justilicantur omnes
minibus : uno piimo Adam, per cujus peccatum et qui credunt in eum, propter occultam communica-
morlem (anquam haereditariis malis et posteri ejus tionem elinspiialionem gratise spiritalis, quia quis-
obligati sumus; altero autem secundo Adam, qui quis adhaeret Domino, unus spiritus est cum eo. Et
non homo tantum, sed et Deus esl. Quo pro nobis sicut per peccatum primi hominis, quod in omnes
solvente quod non debebat, a debilis ei paternis et pertransiit, amisimus vilam, sie per justitiam se-
propriis liberati sumus. Proinde, quoniam propter cundi hominis, quae in orones qui membra ej°us
unum illum tenebat diabolus omnes per ejus vitia- fiunt diffunditur, recuperabimus vitam. Dixi quia
tam carnem concupiscentialiter generatos, justum peccatum in omnes pertransiit, et verum dixi. Nam
est, ul propter hune unum dimittat omnes per ipsius ab Adam usque ad legem peccatum originale in
immaeulatam gratiam spiritaliter regeneratos. Nam omnibus fuit. De Judaeis non probo quod fuerint
quia dixerat Apostolus, nos esse per Christum Deo sub 01iginali peccato, quia legem habebant, et se
reconciliatos, pergit ostendere quam convenienter esse sub illo per legem cognoscere poterant; sed de
per unum obedientem simus reconciliati, qui per B illis, qui ante legem fuerant, et pecca^um originale
unum inobedientem fueramus a Deo separali. Re- noji cognoscebant. Nam usque ad legem Moysi, pec-
eoncilialioneni accepimus per Chrislum, propterea, catum iilud erat in tolo mundo. Erat quidem, sed
id est quia per eum sumus reconciliati, idcireo sicut non imputabatur, id est non intus in anima esse
per unum Iwminem inlravit peccalum in orbem, et putabatur aliquod huj°usmodi peccatum, cum lex
per peccatttmmors, ita subaudi per unum redemptos non esset, quse casum primi hominis, ex qno pec-
rem reddita est justitia, et per juslitiam vita. Per catum illud propagatum est, intimaret. In omnes
unum hominem qui primus peccavit, intravit ori- itaque peecatum illud pertransiit, quia etiani _.nte
ginale peccatum in hunc miserum mundum, id est legem, cum non ita videretur, lege non docente.
inuniversum genus liumanum quoniam peccando Yel ila : Quoniam Judsei velleni dicere justiiiam, et
omnem suam slirpem in seipso tanquam in radice vitam esse redditam per legem potius quam per
vitiavit, utquidquid prolis ex simul damnata per Christum, ut Apostolus docebat, ostendit Apostolus
quam peccaverat conjuge (per carnalem concupi- justitiam non potuisse reddi per legem, quse pecca-
scentiam in qua inobedienti pojna similis retributa tum auferre non valuit. Nam usque ad legem, id est
est) nasceretur, traheret peccatum originale. Sicut „ quandiu lex mansit, peccatum originale eral in mun-
euim Christus, in quo omnes vivificabunfur, prseter do, id est nonfuit deletum perlegem. Istud usque,
id quod se ad justitiam exemplum imitantibus prse- non est lermiiiale, sed comprehensivum, sicut cum
buit, dat etiam sui spirilus occullissimam lidelibus diciltir : « Et vifam usque in sseculum (Psal.
gratiam, quam latenter infundit et parvulis bapti- cxxxn). » Usque ad legem fuit peceatum, quia nee
zatis; sic et Adam in quoromnes moriuntur, prseter lex potuit illud auferre, quae subinlravit ut magis
id quod eis qui prseceptum Domini voluntate trans- abundarel peccatum: sive naturalis lex, in qua
grediunlur, imitationis exemplum est, occulta etiaai quisque jam ratione utens, incipit peccato originali
iabe Carnalis coneupiscentiaa suae taliefecit in se addere et propria; sive ipsa quse scripia per Moysen
omnes desua stirpe venturos. Peccatum enim gene- populo data est. Quod igilur ait, quia usque ad le-
rationis hic infelligitur, non imitationis. Nam sicftt gem peccatum erat in mundo, non idcirco dicfum
a muliere initium peccati fuit, sic initium genera- est quod deinceps non fueril, sed quia noh pote-
lionis a viro est. Prior enim vir seminat, ut fosmina rat per litteram legis auferri, quod solo poterat spi-
pariat. Ideo per unum hominem peccalum inlravit ritu gratise. Ne quisquam ergo fidens viribus, non
inniundum, quiaper semen generationis intravit, dico voluntatis, sed potius vanitatis suse, putaret li-
quod a viro excipiens femina concipit. Opus hoc D bero arbitrio legem poluisse sufficere, et Chrisli
castum iu conjuge non habet culpam, sed origo gratiam derideret, ideo ait Apostolus, quia usque
peccati irahit secum debilam poenam. Non enim ad legem peccalum erat in mundo. Et addidit:
niaritus, quia maritus est, morlalis non est, aut Peccatum autem non impulabutur, cum lex non esset.
aliunde nisi peccato mortalis est. Itaque pei unum Non dixit : Non erat, sed Non imputabatur, id -est
hominem peccatum intravit in mundum, et per ignorabatur, et peccatum esse non putabatur. Neque
peccatum mors, quia si homo non peccasset, nun- enim a Domino Deo tanquam non esset habebatur,
quam moreretur. El ita in omnes homines peccatum sed ab hominibus csecis nesciebatur, quia non er-at
sivejnors pertransiil, ut nullus ex viro et femina le\, qua arguenle •demonstraretur sive lex rationis
genitus, iromunis esset a peccalo et morte. Notan- in parvulis, sive le\ litterse in populo. Ante legem
dum est enim quod dicitur, perlransiit. Inde est non imputabatur peccalum, sed regnavit mors, sc-
parvulus reus. Peccalum nondum fecit, sed traxit. cure possidenle homines diabolo pro impunitate
Etenim illud peccatum non in fonte mansit, sed per- credita, usque ad Moysen, per quem rediit cognitio
transiil in omnes per vitiatam carnem genitos. In unius Dei. Prius enim aut ignorabant Deum homi-
ctw, id est in primo homine omnes peceaverunt, nes, auf non puiabant eum curare quid egissent.
603 I HERVEl BURGIDOLENSIS MpNACffl 6b4
Sed ubi le-x data esi, noverunt Deurn curare hu- A justi constituantnr mttUi. Ei sicnt inillo omnes mo-
mana et judicare. Regnavii, inquit, mors ab Adam riuntur, sic et in Christo orones vivificentur. Sicut
usque ad Moysen, id est a primo homiue fusque ad enim manducatum est ad Adam, suadente diabolo,
ipsam etiam legem, quae divinitus promulgata est et omnes qui nascuntar ex eo, morti addicti sunt;
quia nec ipsa potuit regnum mortis auferre, quse ita jejunatum est a Christo, et omnes qui per eum
non regnat ulique nisi per peccatum. Regnum enim lenascuntur, -.itas seternae restituuntur. Sicut ilk
movtis vult intelligi, quando ita dominatur in bomi- eommunicar-e potuit filiis peccatum et mortem, sic
nihus reatus peccati, ut eos ad vitam aeternain quae iste suis justitiam suam et vitam. Sicut ille estpater
vera vita est, venire uon sinat, sed ad secundam prajsentis saeculi, et princeps discordiae, sic istepa-
eiiam, quae poenaliter __terna Iest, niortem trahat. fcr futuil sa.culi«_t princeps pacis (Isa. ix). Sedno»
Hoc regnum moriis sola In quolibet homine gratia sicut deliclum, ita e£ donum.
deslruit Salvatoris, quae operala est etiam in anti- « Si enim unias delicto multi mortui sunt, mul-
quis sanctis, quicunque antequam in carne Christus c io magis gratia Dei et donum in gratia unius
veniret, ad ejus lanien adjuvantem gratiam, non ad « hominis Jesu Chrisii in plures abundavit. Et non
legis Iitteram, qusejubere tantum, non adjuvare po- « sicut per unum peceatum, ita et donum. Nam ju-
teral, pertinebant. Quod autem dicit : Usque ad « dicium quidem ex uno in condemnationem gra-
Moysen, id est usque ad finem legis, et initium gra- « tia autem ex multis delictis in justificalionem. Si
lise morlem regnasse, eo gcnere locutionis ait, quo « enim uiiius delicto mors regna\it per unum, mul-
dicimus, verbi gratia, fuerunt Huni usque ad Atti- c to niagis abundanliam gratiae et donationis et
lam. Non enim principium regni ejus, sed finem de- «justitise accipientes ia vita, regnalmnt per unum
signamus. Sic et usque ad Moysen, id est usque ad « Jesum Christum. Igitur sicut per unius deli-
finem legis et principium gratiae, pestis late diffusa i ctum in omnes hoinines in eondemnationem, sic
per orbem regnabat, quia medicus deerat. Ubi vero « per unius j"ustitiam in omnes homines in juslifica-
de ecehs medicus advenit, mors potestatem perdi- « tionem vitae. Sicut enim per unius hominis ino-
dit. Ergo in omnibus regnavit mors ab Ati&m usque ,e bedientiam peccaiores constituti sunt nmlti, ita
ad Moysen, qui Christi gratia non adjuti sunt, ut in « et per unius obedientiam justi constituentur
eis regnum mortis destrueretur. Yere in omnlbus, « multi, »' >
eliam in eis qui non peccaverunt in similitudinem His \erbis declarat Apostolus, qualiter Adam for-
prmvaricationis Adw, id est, qui nondum sua et ma Ghristi sit a contrario, et qualiter eadem forma
propria voluntate, sieut ille, peccaverunt, sed ab illo g non sit ex omni parte conformis. Nam similes
peccatum originale traxerunt. ,Quia in seipsis cum quidem a contrario sunl, scd tamen in hoc diffe-
jam non nati essent, nec ratione adhuc uterentur, runt, quod non sicut delicinm Adse, ita et donunr
qua ille utebatur ouando peccavit, nec prseceptum Christi, quia plus ho:ii Christus confert, quain ille-
accepissent, qued ille fransgressus est, solo origi- mali. Similes enim sunt Christus et Adam, sed non
nali vitio tenebantur obstricti, per quod eos regnum sicut deliclum, ila et donum, id est non sic est effi-
mortis traheret ad condemnatibnem, quod est occidi cax peccatum Ada. ad damnalionem, ut gvatia Chri-
in gehemia. Potest et sic mtelligi, ut cum dixisset, sti ad salvationem. Quamvis enim delictum et
Regnavit mors etiani in eis qui non [peccaverunt, donum in hoc sint similia, quod sicut dellctum
quasi nos moneret, quare in eis regnaverit qui non operaiur discordiam inter nos et Deum, et tandem
peccaverunt, adderet in similitudinem prsevarica- in nobis niortem, ita donum reconciliationem ct
tionis Adae, id est quia erat in, horum membris si- selernam bealitudinem, atquesieutper unumhomi-
milituJo prsevaricationis Adae: Qui est fortna futuri, nem intravit peccalum in omnes, et per peccatum
quia'ipse formam mortis inflixit posteris suis. Iu mors, iia donum per unum venit iu omnes et per
illo enim constiluta est forraa condemnationis futu- donum vita; in hoc tamen differunt, quod deli-
ris postevis, qui ej'us propagine crearenlur, ut ex D ctum operatur in oronibus mortem tcmporaiem,
uno in condemnalionem nascerenlur, ex qua non donum aulem vitam sempiiernam, Plus ergo
iibera.. nisi grafia Salvatoris. Vel forma est futuri, prsestat Christus regeneratis, quara nocuit Adamge
id est Chrisli, partim a similij partim a coutrario. neratis. Et vere donum est inajus et potentius qnain
A simili, quia sicut Adam sinp paire a Deo ex vir- delictum, Nam si delictum unius adeo potuit et el-
ina-
ginc lerra factus est, ita Chrisius ex virgine Maria ficax fuit, ut multos duceret in mortem, mullo
sine sernine a Deo creatus est. Sicut ille est pater gis abunda\it gralia Dei, id est remissio peccatorum,
omnium secundum carnem, sic Ghrisfus seeundum quam Deus gratis dat sine prsecedenti merito huma-
fidem. Dormivit Adam ul fierel Eva, mortuus est no; et donum, [id est largitio -urlulum. Iis_c,in-
Christus ut fieret Ecclesia. Dormienli Adaafacla est quam, gralia et donatio, abundavit iii gratia unius
Eva delateve, mortuo Chiisto lancea peicussum est hominis Jesu Christi, id est in perfectione virtutum
latus, ut profluerent sacramenta quibus formaretur quae in hoinine Chrisio est, et abunda\it in plures,
Ecclesia. A contrario quoque est Adam fomia Chri- id esl in omnes suos abundanler venit. Non inplures
Eli, nl quomodo per illius inobedientiam peccatores transit gvatia quam delictuin, neque enim plures ju-
coiistitiiti sunt multi, ita per Ghrisii obedientiam siificantur quam condemnantur, eum hiiqui mul.a
fcSS COMMEN IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM. 068
plures sint; sed in plures dic m est, \elut si dice- A . tura communis, ab ejus vitio nullus est iramums.
retur, non in paucos. Neque enlm pauci, sed plures Sed inde sola Christi gratia liberat, quaj non secun-
sunt, in quos redundat ista gratia. Efmulto magis. dum meriia hominum, sed graiis datur, quoniam
abundat quam delictum, quia omnes qui per .Chri- Deus miserieors est; nec omnibus datur,
quoniam
stuni Iiberantur, temporaliter propterAdam moriun- Deus j'udex est; et justo ejus j'udicio iu-aliis demon-
tur, propter ipsum autem Christum sine fine victuri stratur quid in ei^ quibus dalur conferat gratia.
Buni. In eo autem quod praemisit.^ Si enim unius Non ergo simus ingrati ei, qui seeundum placiium
delicto multi mortui stint, dum diceret-».«/_1, etnon voluntatis suae tam multos liberat de tam 'debita
omnes, innuit se dieere de illis, in quibus delictum jperditione, ut si inde liberaret neminero, non esset
Adaemortem animse fecit. Sed aratia Dei multo ma~> injustus, sed qui liberantur, gratiam
diligant, qui
gis abundavit, quia primus parens unum delictum non liberautur, debilum agnoscant. Si in remiltendo
in omnes misit, Christus antem etiam delicta illa debilum apparet-honilas, et in _exigendo
sequitas,
quse homines pjopria volunlate addiderunl originali, laudent misericordiam qui liberantur, non culper.l
in quo nati sunt, gr-atia sua solvit, et justificalionem judicium qui puniuntur. Dixerat autem quod gratia
atque vitam _eternam dedit. Et non sicut pet untun nos a multis delictis emundans jusiificavit, et nunc
peceanlem venit condemnatio, ita et donum gratiae B _ consequenter adj'ungit, quod per Hlorum delictorum
post datum est, quia majus est donum quam deli- remissionem et j'ustitise adeptionem non solura vi-
ctum. Ostenderat delictum et donum differre secun- vemus, sed et regnabimus, et hoc per Jesum Clu;i-
tluin effecum., quia delictum genuit mortem, donum stum. Sed prssmittit inde quasi quamdam
probatio-
autem vitany et hunc tursuni ostcndit quod alio nem, quia si iu peccalo Adaemoriebamur, ronlto ma-
modo differunt, quia non sic, sed copiosius est do- gis in gralia Christi vivemus. Et hoc est : Gratia
nunTgratiae per unum Christum donantem, sicut Dei nos a delictis multis liberans et j'ustificans sal-
fueiat delictum per uuum Adam peccantem. Non vavit a condemnatione cjelerorum, quiperillamre-
solum in hoc, Inquit, non aequalis est forma, quia gnabimus. Nam mors per unum incseteros traiisiens,
Adam temporaliter nocuit eis quos in agternumChri- delicio, id est ob delictum unius, regnavit, id est re-
stus redemit, sed etiam quia illius "uno delicto po- gnum occidendi omnes potenter obtinuit. Vcl per
steri ejus, nisi a Ghristo -redimantur, iradunlur in «num reguavit, quia sic in omnibus regnum obti-
condemnationem; Christi autem redemptio etiam nuit, ut in illo uno qui primus peccavit, haberci
multa delicla.dissolvif, quaa originali sunt addita. initium regni sui. Sive per unum, ut diximus, in
Etvereita est. Nam judicium quidem, id est sen- caeteros venit, quia quas vires in illo habuit, in
tentia divini judicii ex uno delictoA-dae ducit in ^ omnes posteros exercuit. Et si mors ita per unum in
condemnaiionem, sed gralia, id est gratuitum donum delicto unius regnavit, lunc multo magis' regnabunl,
Dei ex multis delictis in baptismo liberans ducit in per unum Christum accipientes, id est non a se, sed
justificationem, quia non solum ignoscit, sed et ju- a Deo habentes ab^undqnliam gralim, id est remis-
Stifieat. Ideo dixit judicium ox uno delicto in con- sionem peccatorum abundantem; quia non solum
demnalionem[ quia sufficeret ad condemnationem, originale, sed et aetualia remittuntur, et abundan-
etiamsi non esset in hominibus nisi originale pecca- liam donalionis, id est spiritualium chavibinatum,et
tum, Quamvis enim cpndemnatio gravior-eorum sit, jnstitim, id est bonse operationis. Isti inquam, qui
qui originali delicto etiam propria conj'unxerunt, et hsec divinitus consequuntur, regnabunt per unum_
tanlo singulis gravior, quanto gravius quisque pec- Jesum Christum. Regnabunt multo magis quam in
eavit, tamen etiam illud soluni quod originaliter eis mors regnavit, quia ipsi regnabunt a.ternaliter,
tractum est,, non tanium a regno Dei separat, ve- mors.autem regnavit temporaliter. Itaque ob unius
rum ot a salute ac vita aeterna facit alienos, quse delictum mors regnavit per unum, quia moitis vin-
nulla esse alia potest prseter regnum Dei, quo sola culo tenebantur omnes in illo uno, in quo omne_
Christi societas introducit. Ac per hoc ad Adam in r. peccaverunt, eiiam si propria peccala non adderenl.
quo omnes peccavimus, nqn -omnia nostra peccata, Alioquin non ob unius delictum mors per unum re-
sed tantum originale traximus; a Christo vero, in guavit, sed ob deliGta multorum per unumijuemque
quo omnes j'uslificamur, non illius tantum origina- peccantem. Sed abundantiam gratise et donationis
lis, sed etiam eajterorum quae ipsi addimus, pecca- - et justitise accipiunt, quia non solum eis peccatum
loium remisslonem eonsequimur. El ideo non sicut illud, in quo omnes peccaverunt, sed eliam quse ad -
ner unum peccatum, ita est donum. Nam 'udicium diderunt, gratia remissionis deletur; eisque tania
quideni ex uno delieto si non remittitur, id est ori- justitia donatur, ut cum Adam eonsenseril ad pec-
ginali, incondemnationem-jam potesl ducere^ gra- eandum suadenli, Jion cedant isti etiam cogenti. Qui
tia vero e.%mullis delictis remissis, hoc est non so- multo magis in vila regnabunt, quia in aeterna vila
lum originali, verumetiam omnibus c_eteiis, adjus- sine fine regnabunt magis quam in eis mors tempo-
iificatimem perducit. Quicunque enim ex illo uno raliter,etcum fineregnavit. Igimrsicutper unius,eic.
Iiomiae multi in seipsis futuri erant tamen in illo Quoniam multa interposuerai ad proposilam proba-
unus erant. Bfoinde illud peccaluin solius esset, si tionem pertinentia, ostendepdo donum efficacius esse
ex iilo iiulius exisset. Porro aulem in quo erat na- quam delicfum, et esse multiplicius quam delictuEi^
667 | HERVEI.BURGIDOLENSIS MONACHI 668
repetit anteeedens, uf convenienter subinferat ipsum A tur disputatio de dt us, Adam scilicet et Christo,
consequens. Ethoc est:Quoniam pernnitis delictum ex~quibus alter nobis. peccatum et morlem intulit,
transiens in omnes homtnes perventum est ab homi- aller jusliliam et vitam reddidit. Sequilur :
nibus in condemnationem igitur et per unius jusli- « Lex autem subinlravit, ut abundarel delictum.
tiam in omnes homines transeunlem, pervenitur in « Ubi autem abundavit delictum, superabundavit
jusiificaiioiiem, quae est causa vitw perennis. Et sicut « gratia, ut sicul regnavit peccalum in mortern, ita
illud factum est, sic fit et isiud, id est quam digne « et gratia regnet per jusliliam in vita seternam, per
illud, tam digne et.istud. Vel ita : Quando- t Jesurn Christum Dominum noslrum.
quidem Adanresl forma Chiisti, el quia majus est CAPUT VI.
donum Christi alqueplus confert, igitur sicut juste «JQuid ergo dicemus? Permanebimus in peccato
per delictum unius transiens in omnes boraines, « ut gratia abundet? Absil. Qui enim mortui sumus
llum.est in condemnationem corporis et animae, sic « peccalo, quomodo adhuc vivemus in illo?»
justo judicio etiam per unius justitiam venientem Supra diverat, quia usque ad legem peccatum in
in omnes homines electos, itum est in juslificatio- mundo fuit, quod non originale tantum, sed omne
nem, ut parlicipatione jus.ilise Chrisli justificenlur, peccatum inlelligi voluit. Et ideo usque ad legem
quse justificatio est'causa vitae sicut condemnatio fuit, quia nec lex pqluit illud auferre. Usque adle-
causa mortis aelernae.Sicut ubi delictum solum sine gem enim dictum esl, ut eliam ipsam legem senten-
acluali peccato omnes praecipitavit in condemnatio- tia ista concluderet, quomodo diclum est in Evan-
nem, et sie in mortem, ita sine nostro opere prsece- gelio, omnes generationes ab Abraham usque ad
dente gralia Christi nos duxit ad jusliliealionem, et David, generationes quatubrdecim (Matth. i). Non
sic ad vitam selernam. Eam quippe justificationem enim excepto David, sed ipso etiam computalo nu-
dicit, qua Christiis justificatj|impiuni. Quse jusiifi- mevus iste completur. Sic lex non est extra perman-
catio transit in omnes hoinines, non quia-omnes sionem peccati, quod diclum cst, usque ad ipsam
homines veniant ad gratiam justificationis Christi, fuisse. Imo sicut nunc dicitur, lex subintravil ut ab-
cum tam multi alienati ab illa in aeternum morian- undaretdelicium. Iniraveratenimin mundumabinitlo
lur, sed quia omnes qui renascuntur in justificatio- peccalum sive delictum, sed lex subintravit, id est
nem, 1 non nisi per Christum renascunlur, sicut subsequenti tempore intravit, non ut per eam finire"
omnes quijiascuntur in condemnationem, non nisi tur delictum, sed ut abundaret ex prsevaricalione.
per Adam nascuntur. Nemo est quippe in illa gene- Lexenim, sive naiuralem intelligamus, qnse in eo-
ratione praeler Adam, et nemo In ista regeneralione f, rum apparet setatibus, qui j'am ratione uti possunl;
praeter Christumv Ideo dietum est, omnes et orones. sive conscriptam, quae data est per Moysen.non
Nam si aliqui possent carncgenerari non perAdam, potuit vivificare_aut liberare a lege peccati et mor-
ct aliqui spirilu regenerari non per Christum, 11011 lis, quae tracta est ab Adam, sed magis addiditpra,-
liquido omnes, sive hic, sheibi dicercntur. Eosdem varicalionis augmentum. Ubi enim non esi lex, nec
autem omnes, poslea multos dicit. Possunt quippe prsevaricatio. Praevaricata ergo lege, quse in para-
in aliqua re omnes esse, qui pauci sunt. Sed mul- diso data fuerat, nascitur homo ex Adam cum lege
tos habet generatio carnalis, multos et spiritualis, peccati et mortis, de qua dicitur.- « Video aliam
quamvis 11011tam multos hsec spiritualis quam illa legem in membris meis (Rom. vn), t etc. Qua? ta-
carnalis. Sed tamen sieut illa omnesliabet homines, men nisi mala consueludine posiea roboretur, faei-
sic ista omnes justos homincsj quia sicut nemo prae- lius vincitur,non tamen sine gratia Dei. Lege autem
ter illam homo, sic nemo prseter istam justus homo, alia praevaricata, quae est in usu rationis animse ra-
etin utraquenmlii. Dequibus subditur : Sicutenim tionalis, in aHate hominis jam rationeutenlis, prse-
per inobedienliam, etc. Et determinat Apostolus de- varicatores fiunt omnes peceatores terrse. Praevari-
iictum tmius et jusliliam unius, ut sicuf ille merito cata vero lege, etiam illa quae data est perMoysen,
peccati multos perdidit, sic et iste nierito j'ustitise multo amplius abiindat delictum. Lex eigosubin-
inde liberasse videatur. Vere sicut delictum unius travit ut abundaret delictum, sive cum homines ne-
condemnavit omnes, sic justitia unius justifieat gligunt quod Deus j'ubet, sive edm de viribus suis
omnes. Nam sicut per inohedieiUiam unius primi pr_8sumentes, adjutoiium gratiae non implorant, et
homhiis, quse est delictum ipsius, peccatores consli- addunt infirmitati superbiam. Qui enim tales sunt,
tuii sunl mulii, id cst omnes qui ex eo nati sunt, ignorant qua dispensatione lex data sif. Non enim
originale peccaium ex ec traxerunt, ita et per obe- data est lex, quas posset vivificare, quia gralia vivi-
dientiam unius hominis Christi, conslitueniur mulli ficat per fidem. Sed data est lex ad ostendendum,
justi, id est jusliiicabuntur fide incarnationis et pas- quantis peecatorum vinculis constiingerentur, quia
sionis ejus, in qua fuit obediens usque ad mortem. de suisaviribus ad implendam justitiam prsesuniebaiU.
Ideo hic Christum hominem dicil, cum sit et Deus, Et ideo peccata non roinuit, sed adjecil. Non famen
ne quis existimet vel antiquos l
justos, per Deum propter hunc effectuni daia est,sed«xhominumpra-
tantummodo Chvistum, id est per verbum quod vitate hoc contigit. Non enim vitio Iegis, sed illorum
orat in pvincipio, 11011 etiaro per fidem inearnalionis sic abundavit peccalum , cum et concupiscenlia ex
ejus, qua et homo est, poUiisse justificari. Hic lini- prohibifione ardentior facta esf, ct peecantibus con-
663 COMMENT. IN EPISTOLAS PAOLI. — IN EPIST. AD ROM. 670
{ra legem prsevaricationis crimen acces_.it.Non ergo A < An ignoratis, qtiia quicunque baptizati sumus
Judsei de lege glorientur, quia non sunt per eam ju- « in Christo Jesu, in morte ipsius baplizali sumus?
stificati, sed abundanliori ilelieto gravaii, ideoque « Consepulti enim sumus cum illo per baptismum
inagis humilientur et confugiant ad implorandam « in mortem, ut quomodo surrexit Christus a mor-
Christi gratiam, per quam et a peccato prsevarica- « tuis per gloriam Palris, ita et nos in novitate am-
tionis liberentur atque sanentur. Delictum enim « bulemus.
abundavit per legem. Sed non ideo despicianlur Ju- Mortui sumus peccato per baptismum, quem in
dsei, qui ad Christum venerunl quia ubi, id est in morte Christi percepimus (Ephes. iv; Colos. ni), et
quibus abundavit delictum, quoniam, accepla lege, an hoc ignoralis ? An ignoratis, quia quicunque, sive
non ignoranter, sed scienles delinquebant, tbi, id servi, sive liheri, siveparvuli, sive magni, baptizaii,
est in eissuperabundavil graiia Dei, hoc est sic abun- id est tincti et abluti sumus in Christo Jesu, id est
davit, et sic dona sua multiplicavit, ut deleret om- in nomine Christi in moite ipsius baptizali sumus ?
nino deliclum, et superior atque major existeret Ac si dicatur : Nunquid sacramentum ipsius bapti-
quam fuerat delictum. Superabundavit, quia et hos smi ignoratis?In morie quippe Christi baptizamur,
perficit quos diabolus Vincere non potuit; el deliclum ut in ipsius-morte credentes et imitantes quasi mor-
ad tempus fuif, gratia vero in seternum. Ila supera- " tui vivamus. Mortui enim per baplismum peccato,
bundavit gratia, ul sicut regnavil in nwrtem pecca- non debemus ei iterum vivere, ut iterum mori ei
tum, etiam quod non ex Adam traxerunt homines, necesse sit, quia in morte Chrisli, id est in similitu-
sed sua volunlale addiderunt, ita et gralia regnet dinem morlis Christi sumus baptizati, ut siGut ille
per jusliliam in vitam mternam. Non famen est ali- semel mortuus est, et semper \ivit, ila nos semel
qua justitia prseter Cliristum, sicut aliqua peccafa mortui malo, semper vivamus bono. Quomodo enim
prseter Adam. Ideo cum dixisset, sicut regnavit pec- morluus peccare nonpotest, ita et rios in Christo
eatuni in mortem, hic non addidit, per unum, aut sumus commortui, et implicari peecalis capitalibus
per Adam, quia supra dixerat eliam de peceatoillo, non debemus, quia qui crucifixus esl, nihil aliud fa-
quod subintrantelegeabuuda\it, et hoc utique non cit, nisi horam mortis exspeclat, et spiritum suum
«st originis, sed jam propriaa voluntatis. Cum autem Deo commendat, nihilque jam in hoc mundo appetit.
dirisset sic, et gratia regnet per jusiitiam invitam Nam quemadniodum<pedeset manus Christi cruci
-selernani, addidit: per Jesum Chrislum Dominum sunt affixi, ut in nullam pariem moveri possent, ita
nostrum , quia generante carne illud tantummodo manus et pedes nostri debent imitatione mortis ej'us
trahilur, quod ost origlnale peceatum; regenerante _ ligari, ut non possint ad peccatum moveii. Et ita
auiem spiriiu, non solum originalis, sed etiam vo- nihil aliud intelligamus esse Christi baplisruum, nisi
luutariorum remissio peccalorum. Ila ergo super- mortis Chrisll similitudinem; nihil auiem aliud
_aLundavit gratia, ut sicut regnavit peccatum in mortem Christi crucifixi, nisi remissioms peccati si-
mortem, id est sicut prsevaluit actuale peccatum, et militudinem, ut quemadmodum in illo mors vera
e-fieax fuitducere homines in mortem; sic etijrra- facta esl, sic in nobis vera remissio pcccatorum; et
tia, id est remissio peccatorum, et accumulatio vir- quemadmodum in illo vera rerurrectio est, ita ef in
tutum regnet, id est pr*v aleat, et omnem voluntatem nobis vera justiiicalio. Etsihinc ostendimur morlu 1
suam in nobis potenter compleat; per justiliam, id esse peccato, quia in morte Christi baptizati sumus,
est per subsequentem bonam operationem noslram, profecto parvuli qui baptizantur in Chvislo, peccalo
ducens nos in vitam aeternam, non per nos ipsos, moriuntur, quia in morte ipsius baptizantur. Nullo
neque per legem, sed per Jesum Christum. Post ha:c cnim excepto dictum est, quia quicunquc bapiizati
quaestionem, quse ab alio fieri poterat, ipse sibi fa- sumus in Christo Jesu, in morte ipsius baplizali
cit; et quod opponi poterat, removet. Quasi dicat: sumus. Et ideo dictum est, ut probaretur nos mor-
Quoniaro supradixi, quia ubi abundavit peccatum, tuos esse peccato. Gui autem peccato panulire-
superabundavii graiia, ergo quid ex hoc dicemus ? DJiascendo moriuntur, nisi quodaiascendo traxeruht?
Permanebimus in peccalo, ut gratia abundel in nobis, Vel inmorte Christi sumus baptizati, quia mors ejus
idest ut abundantianf_graliaeeonsequamur?A/.si7.' est causa hums pmificationis. Vere in morte Christi
ut in eo jam maneamus! Nam qui jam sumus mortui sumus baplizati, id est in baptismo siiriiles morti
peccato, id est qui per baptismum jam exstincti pec- ej'us effecti, quia, etiam consepulli sumus illi -per
calo sumus, quomodo adhttc vivemusin illo? Obedire baplismum. Sicut enim nemo vivus potest sepeliri
desideriis peccati, hoc est vherepeccato. Sed cum cum morluo, ita nemo qui adhuc vivit in peccalo,
id gralia pra^stilerit, ut moreremur peccato, quid potest in baptismo cousepeliri Chrislo. Consepuld
aliud facijnus, si vivimus in eo, nisi ut gratiae simus sumus cum illo per baplismum, ut queroadmodum
ingrali? Keque enim qui laudat heneficium medici- ipsefuil sepultus corpore, sic peccatum noslrum la-
nse, morbos docet et vulnera, a quibus hominem teat et sepeliatur sepulcro aquse; sicul ipse triln s
ilia sanat, sed quanto magis medicina prsedicatur, diebus in sepulcro j°acuit, sic nos tribus vicibus se-
tanto magis vulnera et morbi vituperantur. Sie laus pulcro baplismatis immergimur. Nam quod terlio
et prasdicalio gialise, \ituperatio et-damnafio eslde- mergimur, triduanse sepulturse sacramenla signa-
lic.orum. HIUS; ei ""dumiertio ab aquis edticimur, rcsurrectio
671 HERYEl BURGiL.OLEr.SlS MONACHi 672
triduani temporis exprimilur. Quia in illo aquarum A _. culi proferemus ex ipsa radiee fuietus justitiae. In
elemenlo sepelimur, ut renovati per Spiritum sau- similiiudinem.resurrectionis ejus complaniabimur,
ctum resurgamus. In aqua enim imago mor_is,f in quando reformahit corpus humilitatis nostras confi-
spiritu piguus est vitse, ut por aquam moriatur cor- guratum corpori claritatis suae. GoroplaiUemur, in-
pus peccati, quse quasi quodam tumulo corpus in- quit, similitudini morlis eius, hoc scientes,quiave-
cludit, ut per virtutem spuilus renovemur a morte tus Iwmo noster simul crucifixus est, quoniam in iiia
peccali. Consepulti sumus cum illo per baptismum, movteDomini, peccati nostrifigura pependil. Cruci-
et hoc in mortem, id est in defectum viliorum, ut fixio quippe veteris liominis, pcEiiileniise doloris in-
vitia in nobis sint mortua ad exemplum mortis ejus. telliguntur et continentise salubris cruciatus. Chri-
Ad hoc sumus commortui et consepulti, ut quomodo slusenim quivixerat votus homosecundum poenam,
surrexit Chrislus a moritds per gloriam Patris, ila et id est seeundum faniem et sitim et hujusmodi, hoc
nos a vitus surgentes ad bona opera, ambulemus de modo vetusiatem , Id est nostrse niortalitalis
bono in melius in novilate vitw. Id est ut quomodo infirmitatem finivit et deposuit, ut dolorem crucis
glorificatur Pater per resurreclionem filii, ita et per sustinens, sic haberet membra distema ct eonfixa,
conversationis nostrse.novilatem glorificelur. Novilas ut ad priores actus moveri non possent, a quibus
autem vilae est, ubi velerem hominem cum actibus B 1 etianr sepultus, quievil humanis subtractus aspecti-
suis deponimus, et induimus novum, qu' sccundum bus, exigens a nobis ut vetustatem peccatorum cum
Deum creatus esi, in justltia et sancfitate veritatis. dolore po_nitenti_s deponamus, et membra nostra
« Si cnim complantati facli sumus similitudini per conlinenliam shil confixa, ne ad priora redea-
« mortis ejus, simul ct resurrectionis erirnus, hoe mus, a quibus ita perfecte quiescamus, ut nec eo-
t scientes quia vetus homo noster simul crucifixus ruro visio et memoria habeatur. Etsi
j'am ista com-
( est, ut destruatur corpus peccati, ut ultra non
plevimus, tunc vere velus homo noster simul cum
« serviamus peccato (Ephes. i\;Colos. ni). Qui enim Christo crucifixus est. Yetus enim homo,cst vetusta
« mortuus esl, justificalus esl a peccato. Si aulem conversalio, fomes et consuetudo peccati, et quid-
< moitui sumus cum Chvisto, credimus quia siinul quid vitiovum ex primo parente sumpsit initium.
« etiam vivemus cum illo. » Qui lamen noster est, quia ex nobis, non ex Deo.
Debemus exemplo resurrectionis Christi ambulare Et iste vetus homo cum crucifixione Christi ita de-
in novitate vitse, ut novam el incorruptibilem con- bilifatus est, ut dominante ratione destrualur corptts
versationem ducamus, nec jam vitiorum putredine peccaii, id est toia peccatorum massa, Ita vl uitra
corrumpamur. Nam si sumus facti complantati, id. ,_, non serviamus peccato. Corpus peccati, idesipecca-
cst a veteri ritu avulsi, et in novitatem conversatio- tum, secundura omuia membra sua ilestruatur,
nis translali, hserenles similitudini mot lis 'ejus, id Unum enim vitium, membrum est peccali; corpus
est imitantes pro posse nostro mortem ejus, ut ab- vero, universitas delictorum, quorum principluni
slineamus nos a peecato, quo ille prorsus caruit, si- est originale peccatum. Christus autem non ex par-
mul el tesutreciionis ej'us similitudini erimus com- te, sed integer est crucifixus, ut nos ex tolo moria-
plantati. Arbor quse plantatur, morilur antequam mur peccalo et vivamus Deo. Gralia enim Dei per
crescat, et demortua vivificatur, et vivificata fructi- baptismum Christi, qui venit in similitudine carnis
fical. Sic et Christus, qui lignum vitae est, j'uxta Sa-- peccati, id agit, ut destruatur corpus peccati. De-
lomoneni (Prov. n), avulsus de prsesenti sseeulo,, struitur autem, non ut in ipsa vhente carne concu-
raortuus est, et per resurreclionem vlvificatus, cre- piscentia conspersa et innata repente absumalur et
vilin totaro niundi latitudinem,in quo et multum fru- nou sit, sed ne obsit niortuo, quse inerat naio. Be-~
ctum affert. Notandum autem quia non dixit Aposto- struitur, non ut Interim non sit, sed ut non coga-
lus: sieniin complanlati shmusmoiti ej'us,sed etsimi-- mur ei servire. Hoc enim est quod nit, ut ultra nou
litudinimortisejus. Ghristusenim semel ita mortuusi serviamus peccato. Et vere non cogemur peccaio
est peccato, id est carni, ut peccatum omnino noni D ] servire, quia justlfieati sumus; et vere jus!ificati5
fecerit. Nos,autem ipsa morte quiaille mortuus est,, quia mortui. Qui enim -moriuus est cum Chrislo,
peccato nonpossumus mori, ul omnino nesciamuss juslificatus est, id est liber effectus a peccato et alie-
peceatum, similitudinem tamen habere possumus, utt natus, nec potest jam peccare, quia sicut et Joannes
iniitantes eum abstineamus nos a peecato. Hocenimi ait: « Omnis qui natus est ex Deo, non peccat
recipere potest humaiia natura, ut in similitudine (I Joan. ni). » Grucifixus enim, omnibus merabris
mortis ejus fiat, dum ipsum imitando non pcccat. dolore occupatis, peccare non potest, sed concupi-
Debemus ergo oomplailtari similitudini, id~est ad si-. scentiis et passionibus contradicit. Et qui sunt
militudinem mortis ejus, ut imUantes imiocentiami Chrisli, carnem suam crucifixerunt cum vitiis et
wortis ejus, exstinguamur viliis, et fruclificemus ini coneupiscentiis (Galat. v). Ille esl justittcatus, qui
operibus bonis. Tunc enim et resurrectioBis ejus_ mortuus est, id est q_ii seipsum pro Ghristo vitiis
similiiudini complautabimur. Omnis enim plantaiio) morlificavit, aut marlyrium periulit. Sed si mortui
post hiemis morteui, resuvvectionem in vere germi- sv/nws cum Christo, id cst si imitatione mortis ejus
nat. Si igitur et nos in Cliristi morte complantatii vitiis sumus-morrificali, ut ulfia non vivamus eist
sumus per hiemen hujus saeculi, in vere futuri ss> credhnus et pro certo speramus, quia simul etiam
673 COMMEYf. IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM. 674
uvemus cum illo, ut ubi ipse est, et nos simus; ct, ATectionem
__ vivit, tivit Deo, id est in _eterna beatudi-
quomodo ipse in a_ternum et beatse vhit ita et nos ne Patris, quia siculviia Patris, ila el vila Christj
vivamus. nullam inquietudinem recipil. Ita et vos, id est sic-
t Scientes quod Christus resurgens ex morluis, ut mors Christi semel peccato faeta esl, et vila Deo
« jam non moritur, mors illi ultra nan dominabi- perenniler manet, itavos semel peceatoiBoriamini,
« tur. Qaod enim moituus est peecato, mortuus est ut jam amplius peccaio non vivatis, ne iterum
« &emel:quod aulem vivit, vivit Deo. Ita et vos oporleal vos peccato niori, et Deo semper in honis
« existimaie, vos quidem mortuos esse peeealo, vi- operibus vivatis. Et hoc est: Ita et vos exislmaie,
« ventes autem Deo inChrislo Jesu. » vos iroitatione Ghristi mortuos quidem peccato, id est
Vivemus cum Clfrislo, qui sine fine vivit, nos alienatos a peccato tempore baptismatis, sed viven-
dico jam scienles quod Christus resurgens ex mor- ies Deo in virtutibus et novitate vitac, quse est prima
luis, jam atnplius non morilur, id est non dissolvi-. resurreclio, ut adhaereatis Deo, et unus cum eo spi-
tur, sicui et Lazarus et filius viduse, quos ipse su- ritus efliciamini; et hoc non in viribus arbitrii
scitavit, iterum mortui sunt. Non enim talis fuit vestri; sed in Christo J-esu, id est in ejus graiia et
ejus resurreclio, qualis eorum; sed talis, ut am- virtute, quia sicut Petrus ait : « Non est in alio ali-
plius mori non possit, ertalis cliam nobis prqmissa B quo salus (Act. iv). » Non sine causa autem dietum
est. Jam non moritur Christus, et mors illi ultta est, existimate, id est cogilate, vos mortuos esse
non dominabitur, quaead horam illi per ipsius piam peccato. Qui enim cogitat vel existimat apud semet-
volunlatem dominala est in cruce. Hoc diclum est, ipsum peccatummortuum esse, non peccat, verii
contra Manichseos,^ qui negant Christum veram gratia': si me concupiscentia muliens-frahat, si ar-
carnem habuisse. Ad Iioc enim. humanitatem susce- genti, si auri, si praedii cupiditas pulset, et ponam
pit, ulmors ei teniporalis in passione dominaretur, in corde meo quod mortuus sim cum Christo, et
id est veraciter affligeret eum sicut verum hominem de morte cogitem, exstinguitur continuo concupi-
el occiderel, sicque mors aeterna dominiuminndbis scentla, et effugatur peccatum. Omnia haec ad illam
amitteret. Sed non ultra dominabitur ei mors aliqua respiciunt qusestionem, ne videatur Apostolus de-
passione, quia jam nihil molesliae sustinebit. Impii disse locum peccandi in eo, quod ait: « Ubi abun-
vero licet post" generalem resurrectionem jam non davit peccatum, superabundabit gratia. .~
moriantur, tamen sine fine mors iilis dominabilur, « Non ergo regnel peccatum in vestro raortali cor-
quia sicul scriptum est:« Mors depascot eos (Psal. « pore, ut.obedialis conctipiscentiis ejus, Sedne--
XLVin).» Et ad distinctlonem talis immortalitalis, „ « que exhihealis membra vestra arma iniquifatis
dicitur nunc Christus ita post resurrectionem suam « peecato, sed exhibete vos Deo tanquam ex nior-
immorialis, ut ei per alicujus molestise passionem « tuis viventes, et membra vestra arma justitia. Deo.
mors ultra dominari nequeat. Nam et eleclis ejns « Peccatum enim vobis non dominabifur. Non enim
- similis incorruplio et iropassibililas tribuetur. Vere « sub lege-estis, sed sub gratia. »
jam non morilur Chrislus, quia seroei est mortuus, Quia dixit mortuos esse peccaio, et non debet re-
id est ita ut mortem ullra non iteret. Semel, quia vlvere in eo, cum nemo sit sine peccalo, detemii-
pro peccaio tollendo, quod una mors sufficit tolera- nat, a quibus maxime est cavenduni, quasi conclu-
re, et ideo non esl opus repetitione. Et hoc est: dat quod supra querebatur, permanebimus in pec-
Quod enim nwttuus est peccato, motluus est semel. cato?Quia, inquit, mortui estis peccato, et taroen
Vel peccato morluus esl, id cst carni, in qua erat non potestis in hac vita esse sine peccalo,
ergo sal-
non peccaturo, sed similitudo peccati.Peccato enim tem non regnet peccatum in veslro mortali
corpore.
mortuusest, quia similitudini carnis peccatimorluus Non ait, non sit, sed non regnet. Peccatum quippe
est, quando moriendo cxntus est carne, ut per hoc in eorpore mortali non prohibuit esse, sed legnare,
mysterium significaret, eos qul in,morte ipsius quia in carne corrupiibili non regnare potest, sed
baptizantur, mori peccato ut vivanl Deo. Peccatum D non esse non.potest. Hoc ipsum namque de peccato
enim non inerat ei. Et tamen quodammodo pecca^ tentari, ei pcccatum est, qtio quia quandiu vhimus
to mortuus est, dum moreretur carni, ln qua erat perfecte omni modo juon caremus. Aposiolus, quo-
.imihtudo peccali, ut cum seeundum vetuslatem niam hoc expellere plene non potuit, ei de cordibus
peccatinunquam vixisset,jiOslram ex morte veteri, nostris regnum tulit, ut appetitus illieitus, elsi ple-
quain peccalo mortui fueramus, leviviscentem vi- rumque bonis nostris cogitationibus occulte se quasi
tam novam sua resurrectione signaret. Et ideo mor- fur ingeril saltem si ingreditur, non dominetur.
tsius est semel, ut nos a duplici morte liberaret. Nos Quum enim qnselibet culpa cor iniqui pulsat, et re-
enim quia et mente a Deo recessimus, et carne ad sistens illud nou invenit, sed suo Domino subster-
pulverem redimus, poena duplse morlis astrhigimur. nit, procul dubio regnal in eo, quoniam ad vitia
Sed iile pro nobis sola carne mortuus est, ut sim- mox ut pulsaverit, inclinat. Sed non ita fiat in vo-
plam-mortem suam duplae nostrae conj'ungeret, et bis. Efsi sic peccaium, id est fpmcs et delectaiio
nos ab utraque morte liberaret. Quod ergo mortuus peccati, in coipbre veslro, id est j'am vestri juris,
est peccato, id est peccali simllitudini, mortuus corpore dico mortali, el ideo non sine peccato, ta-
est semel, id esl sola carne. Sed quod p.ost resu»-- rnen nan teanet in eo peccalum, id est non faciat
67J3 HERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI 676
quod illiclte cupil. In corpore mortali diclum est, A qua gratia sub lege positus, tantummodo erat legis
quia in immoriali corpore hon eritpeccatum. Inest auditor.
modo peccatum cum deleclaris, regnal si consense- « Quid ergo? Peccablmus, quoniam non sumus
ris. Est itaque peccatum in corpore, sed non regnet, i sub lege, sed sub gratia? Absil 1Nescitis quoniam
ttt obediatis concuphcentiis ejus, quseex carnis infir- « cura exhihetis vos servos ad obediendum, servi
milalc nascuiitur. Si enim non obedieritis, elsi est - « eslis ejus cui obedislis, sive peccati ad mortem,
peccatum in carne, quod suadeat, quod deleclet ad « sive obeditionis ad jusliliam?Gratias autero Deo,
malum, non obediendo facitis ut non regnet quod c quod fuistis servi peccali, obedistis autem ex
est, et ila fiet poslea ut non sit quod erat, quando t corde in eam formam doctrinse, in qua traditi
absorbebitur mors in victoriam. Et non solummodo « eslis. Liberati aulem a peccato, servi facti estis
non rcgnet in vobis per consensum. sed eliam non « justitise. »
regnet per operationem. Et hoc est : Non obediatis Quoniam sub gratia sumus, ergo quid facicmus?
per consensumrillicilis concupisceniiis, sed neque Peccabimus, quoniam non snmus sub lege, sedsub
exhibeatis, id est Iribuatis peccalo, id esl fomiti pec- gralia? id esl, ergo cessanle vindicta legis impune
cati membra vestra arma, id est instrumenla iniqui- peccabimus? Absit utpeccemus! Lex enimpeecantes
tatis,- boc est pravae actionis, qua virtutes debellan- **mox inlerBeij'ubebat, gratiavero etiam postculpam
tur sieul quibusdam armis. Membra vocanlur arma, exspectat adpcenitenliain.Et ideo nunc islivolebant
quia liis vel juslitise, vel peccato militamus. Et apostoli senientiam ad hoe itifleetere, ut licereteis
uuumquodque membrum, si officium suumin malos peccare, quoniam exuti erant a legis terrore. Sed
nsus converterit, arma iniquitatis efficitur, ad justi- hoc ipse removet. Ahsit, inquit, ut ideo licentius
tiaro expugnandam, si manus furto, linguaque peccemus, id esl criminalia et capitalia peccata
mendacio sitintenta, si oculus concupiscentise ser- committamus, qualia lex damnare consueverat, nam
vial ad expugnandam pudiciliam, et oseiera membra sine minoribus peccaiis hsec vita non polest duci.
similibus vitiis sint occupata. Peccatum enim quod Vercnon debetis peccare, sed potius bene operari,
est in corpore noslro, quidam tyrannus est pugnans quia si peccaveritis, servi peccati eritis, sicul e con-
ad\ersum nos, el niembra nostra pro armis habere ira si bene egerilis, servi justitise efficiemini. Et mi-
quserit ad debellandum nos. Non^ergo sinamus eum nus turpe est, nt cum Dei gratia nos a peccato libe-
memhris nostris contra nos pugnare. Surgit ira ? raverit, rursum occasioneejuspeccalo serviatis. An
non -demus irse linguain ad maledicendum, inanum nescilis, id est an ignoratis quia cui exhibetis, id est
autpedemad ferieudum. Non surgerel ira ista irra- /-. prseparalis et praesenlatis, vos servos, id est pronos
lionabilis, nisi peccalum esset in membris. Sed tol- ad obediendum, servi estis ejus. id est volunlali ejus
lamus illi regnum, non haheal arma, quibus contra servire babctis,xui obedistts,~\Aesl-cujus obeditioni
nospugnet. Discet enimnon surgere,cum armacoe- colla vesira subjecislis? Poslquam illi obedislis,
perit non invenire. Ne exhibeatis, inquam, membra servi ejus estis, etsiTion antea, cum primum illi
vestia peecato arma iniquitatis, id estquibus im- consentiendo vos exhiberetis. Cuicunque obedislis,
plealur iniquitas, sed exlubele vos Deo tanquam vi- servi ejus estis, sive peccati dueentis ad tnortem
ventes ex moriuis. id est velut jam a-morte resusci- aelernam, sive sanct» obeditiohi ducentis vos ad
iatis. Post resurrectionem enim non carnaliler vi- justiliam, id est ad justitise consummationem. Qui
vitur, nec peccalur, sed divinis et spirilalibus in- enim per lidem primojustificati estis, nunc si dhinis
tendiliir, et vos qui a morte animse surrexistis, jam praeceptis obedientes fueritis, ad summam justitiae
spiritaliter et sancte et Deo vivere debetis, et mem- perfeclibnem ascendetis. Ejus estis servi, cui obedi-
bra vesira exhibere Deo armajttstiliw, ut per ea Deus stis. Sed graiias ago Deo, quia licet prius fuissetis
pro justitia pugnet adversus regnum peccati. Deus servi peocati, jam tamen non estis. Inde gratias
enirii est qui operatur in vobis, scilicet ut manus refero, non vobis, non libero arbitrio \estro, sed
quse ante rapiebat aliena, nunc tribuat sua : oculus D Deo, per quem factum est, ut peecati servitutem
qui ante videbat ad peccandum, nunc videat ad bo- evaderilis. Gratias, inquit Deo, quia servt peccati
ni operis ministerium. Sic.et cselera membra justi- fuistis. sed ipso liberante et adiuvante jam non
lise serviant. Quod beue si vullis, Impiere potestis. estis, quoniam obedistis Deo non ex limore legis,
Nam peccalum, id est fomes peccati et delectalio sed ex corde, id est ex bona cordis voluiitate, vel non
non simulatione, sed ex cordis puritate.
iniquitatis, quse in carne est, non dominabiiur, id specie tenus,
est non praevalebil vobis, ut olim solebat. Ideo non Obedistis dico, lendentes in eam formam, id est re-
gulam evangelie-3doctrinm, in qua traditi eslis. Hoc
dominabiiur, quia non estis modo sub lege jubeule est in doetrinam informantem et commonentem
et non juvante, sed sub graiia liberante et juvante. mores vestros, in qua tradili eslis a gralia Dei, non
Sub lege enim positis, non sub gratia doroinatur
per vos accessislis, vel a doctoribus estis in ea tra-
peccatum, a quo non fithomo liber lege, sed gralia. dili. Quse scilicet doctrina est forma, quia iraaginem
Non quia lcx mala est, sed quia illa non lihera est, Dei deformatam reslituit. Nec solum obedistis, sed
quos reos facit jubendo, non adj'uvando. Gralla eliam liberati eslis a peccato per Spiritum sanctum
quippe adjuvat, lii legis quisque sit factor, sine quem accepistis in baplismo, quia «ubi spirilus Do-
677 COMMEN',. IN EPISTOLAS PAULL - IN EPIST. AD ROM. 678
mini, ibiliberlas(IICoi\IH).» . lia, quarilum digna fuit iniquitas? Sic amanda, esB
Et a peccali servitute A
liberali, facfi estis ccnsenliendo et operando servi isla, quomodo amatur illa? Absit ut sic, et vitam
justitim quod est surnnia libertas. "Servi justitiae vel sic. Eigo plus est ariianda. In iniquitate enim
"estis, cui obedistis, itl estChrisli qui factus esl nobis secuti estis voluptalem, sed pro justiiia debetis tole-
sapientia a Deo et jusiitia et sanclificalio. rare dolorem. Ecce nescio quis impudicus adoles-
« Huraanuin .dico', propier infirmitatem carnis cens injecit oculos in conjugem alienam, adamavit,
<^estrse. Sicut enim exhibuistis membra veslra cupit pervenire, qua_rit tamen latere. Sic enim amat
«-senire immunditise et in_quitati ad iniquilatem, voluptatem, plus ut iimeat dolorem. Suavitas enim
« ita nunc exhibete membra-yeslra servire justilise i)la voluptalis non est tanta, ut yincal etiam doiorem
« in sanctificationem.» poenarura. Pulcliritudo autem et delectatio justiliae
Hactenus non esse peccaudum, liinc quid deinceps tanta est.-ut ctticunque amorem suum perfecte ins-
sit agendum, de quo nullus possil se excusare,quia piraverit, faciat eum contemnere non solum quid-
nullus est qui non possit bene operari, sallem vo- quid in hoc mundo deleclabat, sed et quidquid fer-
lumate, quod ilem est per gratiam. Humanum, in- ret, quidquid cruciat- Ad hanc justiliae perfeciam
quit, dico, id est quod potestis portare dico, quod delectationem hortari ironc volebat Aj.oslolus, sed
non excedat vires Jbumanitatis et fragilitatis vestrae, B auditores suos minus idoneos vidit. Ideoque con-
sed quod satis cumplere potestis, et hcc facio pro- descendit eorum inhrmilali, et praeceptum quod eis
ptet infirmitatem, id est debilitatem et fragilitatem dabal tempeiavit. Humanum, inquii, dico, elc, us-
carnis, id est carnalilatis veslrw, quia video vos que in sanctificationem. Justitiam hic pro omnibus
adhuc esse debiles secundum carnem, et ideo hu- simul virtutibus nominavil, sicut econlrario iniqui-
mane vos instruo. Yere est humanum, id est leve latem pro omnibus simul vitiis posuil. Deinde addit
et non asperum quod dico, quia hoc praecipio: Sicut juslilise sanctificationem, quo videlicet castitatis
exhibuislis, id est prseparavistis membra veslra partem el generaliter cura cajteris, el per scmelip-
servire operando tmmunditim, id est libidini, quse sam speeialiter commendarel. Et monet auditorcs,
carnem maculal: et iniquilali, id est iniquae aciioni, ul si necdum pro justitia pcenas, dolores mortem-
quae etsi vestrum corpus non inquinal, pioximo que contemnere valent, sallem justitiae deleetalio-
tamen nocere appetit, iniquitali diGO,ducenti ad nem prseponant volupla.ihus sui corporis, ut pau-
iniquitatem aliam majorem, ut per incrementa ma- latiin proficiant ad roaj'01'a^ustilisemerita,et fortfcs
lorum proficeretis semper in pejus, ila nunc post atque dcvotius serviant sanctitati quam luxurise
conversionem cum sitis libeiati, exhibele, id est „ prius servierant, nec jam aliquid pvo j'ustitia pali
prseparate membra vestra quse sunt veslri j'uris, ser- respuant. Sicut enim illc est iniquissimus, quero.
vire operando_ii.s.i7_a2 ducenti in sanctificationem, id nec poenaecorpovales deterrent ab immundis operi-
est in boni consummationera, et ideo est servien- bus sordidse voluplatis, ita ille est justissimus, qui
dum justitiae, ex qua provenit tanla utilitas et ho- nec poenarum corporalium terrore re\ ocatur a san-
nestas. Hoc est, sicut tunc nullus timor coegit, sed ctis operibus luminosissima. charifatis.
voluptas peccaii duxit, ita nunc delectatio -juslilise «Cum enim servi esselis peccali, liberi fuistis
aaultse, etsi nondum perfeclse. Si nequaquam am- «justiiiae (Joan. vm). Quem ergo fructuni habuistis
plius potestis, saltem tales estote in fructu bonorum, «tunc in illis, in quibus nunc erubesciiis ? Nam finis
quales luistis dudum in actione vitiorum, ne debi- « illorum mors est (Isa. i; Ezech. xxxv.).»
l.oresvos habeat sancta libertas, quos in carne vali- Ideo justitise servire debeiis, non, JmmunditiaR,
dos habuit usus terreme voluplalis. Ila scilicet quia cum esselis servi peccali, id est cum peccatum
unusquisque vestrum virtulibus servial, sicutviliis dominaretur vobis, et regnaret in coipore vestro
serviebat. Multo enim amplius et multo intenlius moriali, liberi fuislis juslitim, id est caruistis domi-
jastitiae, quam immunditise, serviendum est. Sed nio justitise, quia «nemo potesl duobus dominis
ego, inquit, humane ago. Eadeni postulo, similia D servire (Matlh. vi; Luc xvi).» Quandiu enim quis
requiro, ui unumquddque membrum ministerium peccato servit, liber est justiliae, -id esl alienus a
quodexhibuit vitiis, aptet virtulibus; _elactum quod justitia.Et notandum est esse et libertatem culpabi-
exhibuit immundilise, ad castitalem nuuc sanctifi- lem, et-servitutem laudahilem. Nam liberum esse
catiouenique convertat. Si non plus potestis, vel juslitise, crimen est; servum vero ejus esse, lauda-
tantum nunc agite quantum tunc egistis, ne fidem bile est. Liberum autem arbitrium usque adeo in
et doctrinam noslram quasi asperam et imporlabilem pectoribus non periit, ut per ipsum peccent maxime
fugiatis. Quid est autem sicut illud, ita et hoc agite, omnes, qui cum delectalione peccanl, et amore pec
nisi quemadmodum ad peccandum nullus vos co- cali, Nam dicente Aposlolo: Cum esselis servi pec-
gebat timor, sed ipsius libido voluptasque peccati; cati, liberi fuistis justitiw, ostenduntur etiam peccato
sic ad juste vivendum non vos supplicii metus ur- non poluisse servire, nisi alia libertale. Liberi ergo
geat, sed delectatio ducat, charitasque justitiae; et a justitia-non sunt, nisi arbitrio liberlatis; liberi
quam fortiter et instanter illa egistis, iam fortiter autem a peccalo non fiunt, nisi gratia Salvaloris.
et instanter isla nuncagite.Et haec quidem nondum Propter quod admirabilis doctor etiam verba ipsa
est perfecta justiifa. Tantumne enim digna est justi- discrevit. Liberos enim dixit justitiae, non liberatos;
679" HERVEEBURGIDOLENSISMONACHI ' 680
a peccato aulem non liberos, ne sibi hoc tribuerent, A litias diaboltae mors a.ierna la-nquam debitum red-
sed vigilanlissime maluil paulo superius dicere libe- ditur. Ubi cum posset Aposlolus diccre, et rectc di-
ratos, referens ad illam Domihi senlentiam: «Si vos cere : Stipendium autem juslitise vila aterna, ma-
filius liberaverit, tunc vere liberi eritis(Joan.vin).» luit dicere : Gratia auti.ni Dei vita aeterna, ut hinc
Sed haecvoluntas, quse libera est in malis, quia de- inlelligeremus, non nvirilis n6stris Deum nos ad
lectntur malis,ideo libera in bonis npn csl,_quialibe- seternam vitam, sed prt. sua miseratione perducere.
rala non esl.Male libera esi, quando eam peccare de- Cum enim dixissel, sth.endiuin peccati mors, quis
lectat. Liberaliter enini ser\it, qui sui domini volun- non eum congrueniissime et consequenter nddere
fatem libenter facit. Ac per hoc ad.peccandum liber judicaret, si diceret, siipendium autemjustitiae viia
est, qui peccali servus est. Unde ad j'uste faciendum a?terna. Et verum est, quia sicut inerito peccali tan-
liber nonerit, nisi a peccato liberatus, justitise servus quam siipendium redditur mors, ita merito justitiae
esse coeperit. Ipsa est vera libertas propter reete tanquam stipendium vita seterna. Sed adversus ela-
facli Isetitiam, simul etpia servilus propter pra_cepti tionem caute militans, slipendium, inquit, peccati
obedientiam. Et quando quidem peccato servivistis, mors. Recle stipendium, quia debeiur, quia digne
ergo quem fruclum, id est quam ulilitatem habuistis retribuitur,. quia merito redditur. Deinde ne justilia
tunc in illis vitiorum aclibus, in quibus maj'orem B de humano se extolleret bono^merito, sicut huma-
turpitudinem erubescilis nunc, cum sanse mentis num meriium malum non dubitatur esse peccatum,
estis? Quasi dicat: Nullum fructum ibitunc habuis- non a contrario Tetulit, dicens : Slipendium justilia.
lis, vel si quem voluptalis fructum habere vos puta- \ila aeterna, sed gratia, inquit, Dei vita aeterna. Et
lis, ille talis fuit, unde merilo nunc erubescatis. haec ne prseter mediatorem aliqua via alia quserere-
IIoscremuneralio facit eos priora abhorrere, et ma- lur, adjecit, in Chrisio Jesu Domino nostro. Tan
gis obnoxios esse graliae. Merilo nunc de praeleritis t_uam diceret: Audito quod slipendium peccafi sit
erubesciiis,-nam finis illorum, id Cst exilus viias mors, quid te disponis exlollere, o humana non ju-
est mors. Vel ita : De fructu qnaero, nam de fine stilia, sed nomine jusliiiae plane superbia? Quid fe
patet, quia finis illorum est mors, non illa quse disponis cxtollere, et conlrariam morti vitam seter-
communis est omnibus, sed illa quam nullus eva- nam tanquam debitum stipendium flagitare? Cui
dere valet, nisi qui convertitur ad justitiam, et de debetur vita selerna, vera juslitia esi. Si aulem vera
praclcrilis male geslis erubcscit. justitia est, ex te non esl. « Desursum cst, descen-
« Nunc vero liberati a peccato, servi autem facti dens a Patre luminum (Jac. i), v ut haberes eam,
« Deo, habelis fructum vestrum in sanclificalionem,, Q profecto accepisti. « Quid enim boni habes, quod
f finem vero vitam b_iernam. Stipendium enim pec- non accepisti ? (I Cor iv.) » Quapropier si acceptu-
s cali,mors. Gralla aulemDeivita aeternain Christo rus est vitam seternam, j'ustilise quidem stipendium
t Jesu Domino noslro.» est, sed libi gralia est, cui gralia esf et ipsa justitia.
De servitute peecati habuistis fruciurh confusio- Tibi enim lanquam debita redderefur, si ox te tibi
nis, et in fine habituri eratis mortem selernam; sed esset juslitia cui deberetur. Nunc vero de plenitu-
de Dei servitio nunc babetis fructum sanclificatio- dine ejus accepimus non solum gratiam (Joan. i),
jiis, et in fine habebilis vilam seriipiternam. Et hoc qua nunc juste in laboribus usquein finem vha-
erat tunc quidem ila. Sed nunc cum comersi estis mus, sed etiam gratiam pro hac gratia, nt in requie
per Clnisti graliam, liberali a peccato cui serviebatis, poslea sine fine vivamus. Gratia enim nisi gratls
nec solum a peccati servitio erepti, sed etiam facii esset, gratia non esset. Et ideo intelligendum, ut
Deo servi, qui tunceratis liberijustitise, utj'amlibere diximus, eiiam ipsa hominis bona merita, esse Dei
possitis opera bona facere, et habetis fructum ves- munera. Quibus cum vita aeterna reddilur, gratia
trum, id est vobis ulilem et congruum, qui fructus pro gratia Teddilur.
procul dubio ehaiitas est el opera ejus, quam nullo CAPUT VII,
modo per nos habere possumus, sed per Splrituro ]D
sanclum qui datus est. Hunc fruclum habetis do- c An ignoratis, fratres (scientibus enim legem
nante Spirilu sancto, ducti msancliftcalionem, idest « loquor), quia lex in homine dominatur, quanlo
in virtutum consuromationero; nec solum hochabe- « tempore vivil? Nam quse sub viro est mulier, vi-
bitis, sedetiam /.HC.H laboris, quem in Dei servitio sus- « venle viro alligata est legi (I Cor. vn). Si autem
tinelis,percipielis vilammternam corporiset aninise. « morluus fuerit vir ejus, solula est a lege viri.
Dixi quiafinis illorum quseprius faciebalis, est mors, « Igitur' vivente viro vocabitur adultera, si fuerit
et merito dixi. Nam stipendium, id est prsemium c cum alio viro. Si autem mortuus fuerit vir ejus,
peccati -est mors. Sed rursus econtrario subjeci, « liberata est a legeviri, ut non sitadullera, sifue-_
quia pro nobis quse nunc facitis, consequemini in « rit cum alio viro. Itaque,fratres mei,et \os morti-
finevitam seternam, quoniam gratia Dei quaa mise- « ficati estis legi, per corpus Chrisli, ut sitis alterius
ricordiier bene agentes remunerat, est vita mterna. « qui ex morluis resurrexit, ut sfructificaremus
Siipendium dicitur a sfipe et pendo. Et quod est « Deo. i
nierces operauti, hoc est stipendium militanti. Sti- Dicerent Judsei: Cur dicis in Chrislo Jesu vitam
pendium ergo peccali merito mors dicitur, quia mi- aHernam esse, et non potius in legis observantia?
6SI COMMENT. IN EPISTOLAS PAULI. — 1N EPIST. AD BOM. 682
El Apostolus: Quia jam finem habet, et non dai A prodest ei Christus. Haeeetiam similitudo tota dehei
vitam, sed auget peccatum. Hactenus enim de vi intelligi mystica, ut vir sit Moyses, hoc est, lex ;
gratise locutus est, et nunc incipii difficultateni mulier, anima vel plebs. Nam mulier quae cst sub
legis estendere, et quod ultra non sit tenenda, ui viro, id esl plebs vel anima Judaica, quse est sub
illos horlelur slne timore sub gralia vivere. Ne eniro Moyse, vivente viro, id esl vivente Moyse, hoc esf
• mirarenfur
quod dixerat, non estis sub lege, sed statum habente lege, alligata est legi, ut non possit
sub gratia, inchoat per raliones demonstrare, legero recedere ab ejus carnali observatione. SI autein
esse finitam, gtjvsjus etiam non justificasse subdi- morttius ftieril vir ejus, id^est Moyses, quemadmo-
tos, sed mag"-*^ ^eatores constituisse. Nam usquc dum supra docuimus, soluta est mulier a lege viri,
ad Christunv _J*.rda.a, et ideo post acceplidnem id est plebs Hebraeorum a jugo legis, ut hon impe-
gratiae.non est lenenda. Quod in his sententiis diatur Cbristo copulari. Et quia nunc solummodo
oslenditur : An ignoraiis, fratres, elc. Ordo esl: solvilur, igitur, vivcnte viro, id est vivente Moyse,
An ignoraiis hoc quod lex in homine dominatur', ut durante Jegis aclu , vocabitur adultera, si fuerit
ei obediat quanto tempore vivit, id est quandiu sta- cum alio viro, id esl ciimen incurril adulterii, si
tum habetipsa lex. Quod non debelis ignorare, quia carnalem legis observantiam deserens, solam spiri-
legem scitis, et ego loquor scientibus legem,in qua talem Christi doctrinam tenere voluerit. Non euim
tjuod dico, manifestatur. Scientes legem, inlelliga- deserenda fuit suo tempore illa carnahs observatio
mus Hebra;os, quos secundum legem, Ce legis fine legis, sicut et nunc non est assumenda. Sed si mor-
instruit Apostolus. Yel etiam gentiles Romani scie- tuus fuerit vir ejus Moyses, id est si lex, actu ces-
bant legem, quia non erant barbari, sed naluralem sante, dormierit, liberata est ipsa plebs Hebraeorum
justitiam comprehenderant partim ex Graecis, sicut a 'lege viri, id est a conlritione Mosaicseinslitufio-
Graeciex Hebrajis. Lex in homine dominatur, quanlo nis, ut nonsii adullera, sed casta, si fuerit cum alio
tempore ipsa lex vivit, et idcireo cum morlua fue- viro, id est cum Christo, ut illi soli complexibus
rit, non dominabitur illi amplius, sed libefum di- aihoris inhaereat, et solamsphifalem doctrinani
mittet. Docet aulem Dominus eam esse _am mor- custodiat. Deinde Apostolus adapiat similitudinem.
tuam, id est cessasse juxla carnalem intelligenliam Quando quidem, inquit, \ivente viro, alligata est
vel observanliam, dicens :« Lex el prophetse usque mulier, et eo mortuo, soluta cst., juxia sensum qui
* ad Joannem, ex eo regnum Dei evangelizatur iraciatus est, itaque el vos, o fratres mei! quemad-
«(Matih. xi).» Quod bene praefiguratum est, quando modum nos apostoli, morlificati eslis legi, ul ulte-
mortuus est Moyses, et Jesus suscepit principatBm p rius hon \ivalis in ea. Debuissel dicere, mortifieata
populi Israel. Moyses enim legem designavit, el Jesus estvobis lex, sed hoc inter Judaeos dicere, adhue
DominumChristum. alciue"gratiamevangelicam. Mor intractabile videbatur, et ideo magis'intelligendum
tuo igitur Moyse, successit Jesus in principatum, quo- reliquit. Et idem valet quod dixii : Lex enim morlua
niam mortua lege secundum carnales observantias, est, quando carnalis ejas actio penilus cessat. Et
succedit evangelica gralia. Et hoc cst quod Aposto- ille legi mortuus est, qui ab hujuscemodi actione
lus dixe'rat: Non eslis sub lege, sed sub gratia, id cessa\it. Caute ergo locutus est Apostolus, ne Ju-
est non estis sub Moyse, sed sub Jesu, quia Moyses _ daeos offenderet, eligens potius dicere, mortificati
mortuus est, ei Jesus imperat. Justuro ergo fuit, ut estis legi , quam moriificata est lex vobis, cum
Moyses (id esi, lex) dominaretur in quolibet homine utrumque idem significet. Nihil, inquit, legi debetis,
subj'ecto quandiu viveret, et post mortem suam do- qua_ data est usque ad Christum sed morfificati
miniuiu amitleret, quatenus quicunque tempore le- eslis illi per corpus Chrisli, id est per hoc quod
gis serviliter cogebanlur eam facere, post liberato- Christus cainem assumpsit. Ex quo enim ille cor-
ris adventum possent liberi ad evangelicam liberta- pus indtiit, lex mori coepil in actione fidelium, quia
iem venire. Quod Apostolus per simileprobat. Nam lex el prophetse usque ad Joannem, sicut ipse loqui-
mulier qumest sub viro, vivente viro, aliigaia esl lcgi D tur (ibid.). Dimissis ergo per novilatem gralise pee-
viri, ut non possitab eo diseedere. Sed si vir ejus catis, cessante in vobis actione legis, mortificali
fuerit mortuus, solula est a lege viri. Sic etiam eslis legi per corpus Cliristi, id esf per niyslerium
quandiu lexlstatum habuit, dehet senari; sed si. incarnationis ejus. Vel mortificati estis legi, id est
lex statum amiltit, solvitur homo ab ea. Et quia, figurativis umbris, per Corpus ehrisli, id est per
vivente viro, alligala est legi, igitur vivenle viro vo- completionem solidse veritatis, quae est in Chrislo.
cabitur aduliera, si fueril cum alio viro. Sic finita Quanlum enim distat inter umbrani el eorpu_s,
et sublaia lege, liberalus est homo per gratiam, ut tantum ihter illa quaa fiebanl in Veteri Testamcnto
non pra_varicetur, si ad Christum transierit, dimissis ct ea quaefiunt in Novo. Et ideo per corpus Christi
flguris. Hoc enim exemplo docet Apostolus, Chri- mortuus est legi, quia per veiitalem evangelicam
Stianum a lege factorum exuturo, non ab omnilege, cessavit ab umbraiili aclione legis. Mortificati eslis
sicut mulier a lege viri exuitur, non a lege naturse, Iegi, id est soluli a lege^mortuo vobis Moyse, ut
nee nllra debere esse sub lege. Si enim lex ei vivit, siiis sponsa nltetius viri, cujus non pudet esse,
adulter est, nec prodest Chrislianum dici. Nam si v quia surrexil ex"tnoriuis, et superata morte in seter-
legem servat, adultcr esl in fide, et in lege, nec nuai vivit. Vel merito debelis ejus esse, quia vos
PATKOL. CLXXXL 22
683 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 684
sangiiine suo redemit, et, calcata morte, surrexit, ut. A fructificarent morli, id est ut facerent opera digna
vos possideal, quos moriendo adquisivit. Ideo sur- niorte selcrna. Fructus enim peccati, mors est. Et
rexil, ut et nos a morte animse faceret 'resurgere si damnandus erat peceator, quam spem habetprse-
ut fi uclificaremus, id esl fructum boni operis face- varicalor? Tunc quidem sub lege posili fructifica-
remus Deo, qui antea fructificabamus morti. bamus morti. Sed nunc cum simus mortificati legi
, « Cum enim essemus in carne, passiones pecca- per corpus Chrisli, soluli sumus per liberlatem
« torum, quae per legem erant, operabantur in novse gralise a Iege. Quse dicitur lex mortis, quia
« membris nostris, ut fruetificarenl morti. Nunc per medium, id est per peccatum fuit causa mortis,
« aulem soluti sumus a lege mortis, in qua detine- dum peccantes non ad poenitentiam exspectaret, sed
« bamur, ita ut serviamus in novitale spirilus, et mox inlerfici juberet. Ideo etiam lex mortis, quia
« non in velustate litterae. » stipendium peccaii, mors; aculeus vero morlis,
Vere nunc debemus fructificare Deo, cum simus peccatum; virtus aulem peccati lex. Peceando enim
lege mortificati, quoniam prius fructificavimus ad morlem animse labimur, et vehemenlius pecca-
morti. Nam cum essemus in carne, quse carnis sunt mus, lege prohibenle, quam si nulla lege prohibe-
"operantes, quod esl sub lege esse, passiones pecca- remur. Sed j'am, remissis peccalis, soluli sumus ab
iorum quas per legem erant, operabantur in mcmbris hac lege in qua detinebumur, id est vi quadam ne-
nostris. Ciini essemus in came, inquit, id est car- cessilalis carnalia ejus mandala servare cogebamur,
nalibus desideriis astricti teneremur. Cum essemus nec ad spiritalem liberlatem assurgere permilteba-
in carne, id est prsesumeremus de carne. Non enim mur, quia nunquam solvi, nisi per gratiam Christi
qui loquebatur Apostolus, jam exierat de ista cavne, poteramus. Soltiti, iuquam, sumus, itaul serviamus
aut eis loquebatur, qui j'ain exierant de isla carne, Deo in novitate spirilus, et non in veluslale litlerw,
sed adhuc et qui loquebatur, et quibus loquebatur, idest spirilalis gralise praceplis obediamus, non
in carne eraut. Quid est ergo, cum essemus in lilteram legis sequenles, quse jam senuil, ut moii,
carne, nisi cum de carne praesumeremus, hoc est, id est ccssare debeal. Quod enim antiquatur et se
de nobis confideremus ? De homine enim dictum nescit, prope interituni est. El lex quid aliud est,
cst: « Vidgbit omnis, caro salulare Dei (Luc. in). > quam sola litlera eis qui eam legere noverunt, et
id est omnis homo. Ergo cum essemus in carne, id implere non jpossuni? Non enim ignoratur ab eis,
cst in concupiscentiis carnalibus versaremur, et ibi quibus conscripla est. Sed quoniam in tanlum nota
toiam spem nostram tanquam in nobis poneremus, est, ln quanlum scripta legitur, non in quanlum
passiones peecatorum, id est incentiva vitiorum, „ dilecta perficitur, mhil cst aliud talibus nisi hltera.
quae per legem erant, quia per legeni uccesseranl Quae littera non esl adj'utrix legentium, sed testis
(ubi enhn non erat gratia Iiberatoris, augebat pee- peccantium. Ab ejus ergo damnatione liberantur,
candi desiderium prohibitio peccatorum), illse pas- qui per Spiiitum sanctum innovantur, ut jam non
siones operabanliir in membris nostris, id est du- sinl obligati littcra. ad pcenam, sed intelleclui per
cebant membra noslra ad mala opera. Et hoc ideo, jusliliam copulati. Itaque serviamus in noviiale
quia eramus in carne. Passiones enim ilhe peccato- spirilus, id est in novitate, quam dat Spirilus san-
rum, id est vehementes concupiscentiae, diclae pas- clus infundendo charitatem, el innovando interio-
siones, quia intrinsecus menlem affligunt,idcireo nos rem hominem. Et sic in hac novilate serviamus, ut
vicerunt, quia in malo loco nos invenerunt, hoe est nibil addamus de legis operibus, quae vctusla sunt,
in carne. lligrandum est ergo a carne, etiam dum cl scpulturae magis tradenda,
adhuc vivimus in carne, ut non simus in carne, sed in « Quid ergo dicemus? Lex peccatum est? Absit!
spiritu, id esl non in nobis, sed in Deo spem ponamus; « sed peccatum non cognovi, nisi per legem. Nam
nec in carnalibus, sed in spiritualibus deleclemur. « concupiscentiam nesciebam, nisi lex dicerel: Non
Nam qui in carne est, id est qui in se remanet, nec « concupisces (Exod. xx; Deut. v). Oecasione au-
se transcendit nt ad Deum^cor sublevet, non habet Q c tem accepla, peccatum per mandaluin opeiaiuin
Deum adj'utorem, et idcirco superatur, et fit non « esl in me oronem concupiscenliam.»
adimpletor legis, sed praevaricalor. Et ita passiones Yidebatur Aposlolus per supradicta verba legem
peccalorum, id est concupiscenlia. vehementes et culpasse, et ideo senliens contra obscuritatem di-
immoderata desideria operantur in membris eorum ctorum suorum cogitationes hominum commoveri,
quiin carne sunt,idesl ducunt ad effcctum operis prior ipse voluil dicere et removere, quod sibi ali-
mala quse cupiunt, dum manus agunt mala, os lo- quis poterat objicere : Quia dixi, inquil, passiones
quitur mendaciumL oculi vident illicila, aures dele- -peccatorum esse per legem, quia dixi, soluli sumus
elantur audire praya. Qusepassiones suntper legem, a lege mortis, in qua deiinebamur, quia dixi, ser-
quoniam ipsa legis prohibitio fuit causa, ut ille viamus in novitaie spirilus, et non in vetuslale lil-
appelitus carnis adeo vehemens esset. Minor enim terae, ergo quid dicemus ex his verbis meis ? Dicemus
erat concupiscentia, quando anle legem securus ex his esse eonsequens quia lex peccatum est? Absit
homo peccabat. Mullo autem major facta est quan- ut hoc dicamus, absit ul lex sit peccatum! Non est
do legem Dei coepittransgredi. Et hse, sicut diclum peccatum lex, quia non est mala, sed bona quanlum
est, passiones o^erabanlur in membris nostris, ut ad se. Et" quamvis bona, non lamen sufliciens ad
~
685 COMMENT. IN EPISTOLAS PAULL — IN EPIST. AD ROM. 686
salutem sme gratia. Quod nunc Apostolus ingredi- A . Spiritus sanctus non adjuvat, inspirans pro concu-
^tur ostendere, et loquilur voce humani generis : piscenlia mala concupiscenliam bonam, id est
Lex, inquit, non est peccatum, sed indcx peccati, quia diffundens in cordibus charitatem, profecto lex
pecfatunt 4toncognovi nisi per legem. Quare intelligi- quamvis bona, auget prohibendo desiderium ma-
mus legeni ad hoe datam esse, non ut peccatum lum; sieut aquse inipetus, si in eam parlem non
insereretur, neque ut exstirparetur, sed tantum ut cesset influere, vehementior fit ohice opposito, cujus
demonstraretur, quatenus animam humanam quasi-. molem cum evicerit, maj'ore cumulo prsecipitatus,
de innocentia securam, ipsa demonstratione peccati vehemenlius per prona provolvitur. Similiter nam-
ream faceret, ut quia peccatum sine gratia vinci non que et fluvius concupiscentiae, oppositis sibi legis
posset, ipsa reatus sollicitudine ad percipiendam obicibus, frenatus est, non siceatus : ac poslmodum
graliam converteretur. Idcirco non ait,. peccatum ruptis eisdem obicibus, vehementior exivil. Nescio
non fecinisi per Iegem, sed: peccatum noncognovi enim quomodo hoc ipsum, quod eoncupiscilur, fit
nisi per Iegem. Unde apparet, per legem peccatum jucundius dum vetatur. Recte itaque dicitur, quia
nou insitum, sed demonstiatum esse. Et quomodo peccatum, occasione stimulandi accepta, permanda-
mediciua non est causa mortis, si ostendat venena tum legis operatum est in me omnem concupiscen-
moiiifera. licet Ms mali homines abutanlur ad mor- 8- liam, quia ubi non esl giatia Liberatoris, auget pee-
tem, et vel se interficiant, vel insidientur inimicis: candi desiderium prohibitio peccatorum; et lex
sic lex data est, ut peccatorum venena monstraret, dum ooncupiscentiam prohihet, quodammodo eam
et hominem male libertate sua abutentem, qui prius inflammat.
ferebatur improvidus, et per prsecipilia labebatur, « Sine lege enim peccalum mortuum erat. Ego
freno legis retineret, et eompositis doceret incedere « autem vivebam sine lege aliquando. Sed cum ve-
gressibus. Lex docuit Jiominem quid esset pecca-, « nisset mandatum, peccatum revixit, ego autem
tum, quia prius nesciebantur qusedam vel esse pec- « mortuus sum, et inventum est mihi mandatum
cata, vel adeo gravia, vel esse punienda. Yere pec-, « quod erat ad vitam hoc esse ad mortem. Nam
calum non eoguovi, nisi per legem. Nam concupi- ,« peccalum, occasione accepta, per mandatum se-
^scentiam esse peecatum nesciebam, triisi lex diceret; « duxit me, et per illud occidit. >
Non concupisces. Hoc ideo elegit Apostolus generale Vere per legem cognovi peccatum. Nam sine lege
quiodam, quo cuncta complexus est, tanquam hsec erat peccalum mortuum, id est latebat, non appare-
esset vox legis, ab omni peccato prohibentis, quod bat, et omnino tanquam sepultum ignorabatur. Vel
ait: Non concupisces. Neque enim peccatum ullum, ita : Jure dixi, per mandatum. Nam quando lex non
nisi concupiscendo committitur. Non ait: concupi- erat, peccatum mortuum, id est debile et quasi
scentiam non habebam, sed : nesciebam eam esse sopitum erat, dum prohibltione legis non incitare -
peccatum. Habeham quidem eam, sed lanquam na- tur. Peccatum quidem eral mortuum ante legeis..
turale honum esse credebam. Poslquam autem lex Sed ego vivebam sine lege aliquando, id,est
prius
dixil: Non concupisces , cognovi non natuiale bo- .quam data esset lex. Vivebam sine lege, id.est nulla
num, sed per peccatum aceidens esse malum coii- ex peccato morte terrebar, quia non apparebat,
cupiscentiam. Per hsec et sequentia Apostolus in se eum lex non esset. Patet quia non ex persona sua
solo generalem agit causam, et sub persona sua fra- proprie, sed generaliler ex persona hominis
loqui-
gililatem describit conditionis humanse. Nesciebam, tur Apostolus.,Vivebam, idestvivere me arbitrabar,
inquit, concupiscentiam esse malum, donee audivi quia nesciebam animam meam per peccalum esse
eam prohiberi in lege. Sed peccalum, id est fomes mortuam, dum me sine peccato esse putarem, Sed
peccati, accepta occasione stimulandi, per mandaium cum venisset mandalum, id est cum data esset lex,
legis operatum est in me omnem concupisceniiam. illico peccalum tevixit, id est apparuit, sentire eoa-
Peccati enim homine, vel fomes peccati nunc intel- pit, rebellare adversum me ccepit. Revixit peeca-
ligilur, vel diabolus auctor peccati. Et tahs est -rj fum, quia aliquando vixerat. Non eniin potest revi-
nostra carnalitas, ut asdentiusiiesiderel prohibita, viscere, nisi quod vixit aliquando; vixerat enim
quibus non memoratis, jacerel quasi sopila. Sedet aliquando peccatum in paradiso. quando. contia
diabolus videns legem in auxilium hominibus da- datum prapeeplum satis apparebat a'dmissupi. Cum
tam. magis exarsit. et magis institit, ut-eam illis autem a nascentibus trahitur, tanquam morluum
verteret in pernieiem, cum prius quasi secure pos- sii latet, ne repugnans justitiae malum ej'us prohibi-
sidens, eos minus tentaret. Et sic occasione per tione senliatur. Cum enim aliud jubetur alque pro-
maudatum accepia, fecit in me omnem concupi- batur, et aliud delectat atque^damnatur, tune pec-
seentiam. Minor enim concupiscentia erat, quando caluni quodammodo in notitia nati hominis revi-
ante legem seeurus peccabam. Minor erat, quando viscit, quod in nolitia primi facti hominis aliquando
meam movebat libidinem. Omnis. est, quando tran- jam vixerat. Sic igitur, adveniente mandato legis5re-
scendit legem. Cum ergo putarem, quod propriis vixit peccatum, quod morluum fuerat, id est oc-(
viribus, j"ubente lege, possem concupiscentiam libi- cultatum, cum mortales nati sine mandato legis ho-
dinis vineere, majoribus urgebar ejus stimulis, et mines viverent, sequentes coneupiscentias suas sine
infirnianie me, ejus cupiditas augebatur. Nam ubi ulla eohihilione. Peccaturo quidem revixit, sed eao
687 HERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI 683
mortuus sum, id est morluum me esse cognovi ma- A ignorat infantia; et peccans absque mandato, noa
nifestatione peccali. Quia jam etiam prsevaricatione tenelur lege peccati. Maledicit patri et pareutes ver-
peccat, qui videt per Iegem quid facere non debeat, berat, etquia necdum accepit legem sapienlise, mor-
et tamen facit. Mortuus sum in anima, quia prseva- tuum est in eo peccatum. Cum autem mandatura
ricator factus sum, et inde me mortuum esse per- veneril, hoc est, tempusjntelligenlise appetenti3
spexi. Yel ideo vidi me mortuum, quia reatus prse- bona et vitantis mala, tune mcipitei peccatum revi-
varicalionis certum mortis supplicium comminaba- viscere, et ille mori reusque esse peccati. Atque ita
tur. Et invenlum-est mihi mandatum quod eral da- fit ut tempus intelligentias, quo Dei mandata cogno-
ium ad mtam consequendam, hoc esse ad morlem scimus ut perveniamus ad vitam, operetur in nobis
incurrendam. Quod enim, si custodiretur, proficie- morlem, si agamus negligentius, et occasio sapien- -
bat ad vitam, hoc negleclum perduxit ad mortem. tiae sedueat nos atque supplantet, et ducat ad mor-
Mandato enim si obediatur, utique vita est. Sed in- tem. Non quod inlelligentia peccatum sit, lex enim
ventum est esse ad mortem, dum fit conlra manda- intelligentiae sancta et justa el bona est, sed pei in-
tum, nt non solura peccalum fiat, quotl etiam anle telligentiam peccatorum atque virtutum mihi pecca-
nmdatum fiebal, sed hoc abundantius et peruicio- tum nascitur, quod priusquam inlelligerem pecca-
sius, ul jam a seienle et prsevaricanle peecetur. In- -- tum esse non noveram. Atque ita factum est, ut
ventum esl mihi, id est.non Deus ad mortem dedil ' quod mihi pro bono datum est, meo vitio [mutetur
mandalum, sed visum est mihi tanquam morlife- ih malum.
rum, eo quod illud virtute propria implere non pos- « Itaque lex sancta quidem, et-mandalum san-
sem, cum ego non mandati vitio, sed stimulo con- « ctum et justum ef bonum (I Tim. i). Quod ergo
cupiscentia., morte percussus, morerer. Stimulus « bonum est, mihi factum est mors? Absil! Sed
enim mortis-peccatuui est. Idem igitur mandatum t peccatum ut appareat peccatum, per bonum mihi
quod erat datum ad vitam ihtentione danlis, quia « operalumest mortem, ut fiat supra modum peccans
bonum erat obedienli, invenlum esl.id est probatum, « peccatum per mandatum. »
niihi peccanli esse ad morlem. Et vere ad mortem. Quandoquidem lex dicit : « Non eoncupisees
Nampeccatum, id est fomes et delectatio peccati, occa- (Exod. xx), » et mandalum legis dalum est ad vi-
sione accepia per mandatum, quod erat contra st, se- tam, ilaque lex quidem est sancla. id est sine vitio,
duxit me falsa dulcedine, id esl seorsum a bono duxit, quoniamprohibenda.prohibei. et mandaium, id est
ct in malum traxit, elper illud occidit,id est per man- quidquid a me est jussum ficri, esl sanclum, id est
dati .ransgressionem adseternam damnationemper- non reprehensibile, et justum, id est sequum, quia
duxit. Gladio enim quem portabam, id est mandalo nil prseterVquitaterii mandat faciendum dum dicit:
legis, occidit me inimicus, quia praesumebam de « Oculum pro oculo, pedem pro pede, deiiteua pro
viribus meis, etideo~sum vielus. Seduxit enim me derite exiges, » et sirailia. Hoc enim valde justum
peceatum, occasione accepta per mandatum, sive est, et bonum (Exod. xxi) est mandatum, id est ulile
quia suasio delectationis ad peccandum vehemenlior et frucluosum. Lex ipsa est sanda, id est pura a
•^est, cum adest prohibitio, sive quia, etiam si quid sdrde omnis vilii, quia nihil inquinaiionis in se ha-
homo fecerit secundum jussa legis, si adhucnon sit bet, sed absque vitio docet, dum dicty : « Non con-
fides quae in gratia esl, vult sibi tribuere, non Deo, cupisces, Non moechaberis (Deut. v), » et similia,
£uperbiendo plus peccat. Peccatum* itaque non quamvis per eam pravi homines magis inflammen-
iegitime utens lege, ex piohibitione aucto desiderio, tur ad concupiseendum et moschandum. Et manda-
dulcius faclum esl, et ideo seduxit vel fefellit. Failax tum, id est hoc quod per eam praeeipitur, est san-
cnim dulcedo est, quam piures aique majores poe- ctum in se et justum, id est justificans peccatorem;
naram amariludines sequuntur. Quia ergo ab homi et bonum, id est utile, viiam acqulrens. Lex enim
nibus nondum spiritalem graiiam consequentibus in hoc loco dicilur secundum quod prohibet malum
suavius admittitur quod yelatur, fallit peccatum D velut cum dicit: « Non concupisces, Non furaberis,
falsa-duleedine; quia \ero acceditetiam realus prae- Non falsum testimonium dices; » mandatum autem
varicalionis, occidit. Hsec diximus, legem quse per secundum quod prsecipit facere bona, sicut esf:
Moysen data est, inlelligenles. Est autem el natura- « Honora patrem et matrem, et: Diliges proximmn
lis les, quoe in corde scripta omnes continet natio- luum sicut teipsum. » Et notandum, quam patenler
nes ; et nullus hominum esl, nisi qui adhuc expers ab Apostolo nunc lex laudatur. Paulo ante vcrbo
est rationis, qui hanc nesciat legem. Unde et omnis jllo quo dixerat: Absit! defenderat eam a crimine,
mundus sub peccato, et universi homines praevari- nondum laudaverat. Aliud est eriim a crimine obje-
catores legis sunt. Et idcirco jusium judicium Dei cto defendere, aliud est deblto praeconio prsedieare.
est scribentis in corde humani generis : < Quod libi Crimen objectum fuit; Quid ergo dicemus ? lex pec-
-ierinolueris, alteri ne feceris (Tob. iv, Matlh.yn). i catum est ? Defensio, Absit' Modo autem itaque lex
Quis enim ignoret horaicidium, adulterium, furtum quidem, etc. Lex quidem saneta est, sed illi non
et omnem concupiscenliam esse malum, ex eoquod sunt sancti qui male utuntur lege. Nam in i.iale
sibi nolit fieri ? Si enim mala esse nesciret, nun- utente vitium est, non in mandato ipsn quod bonum
ouani sibi doleret illata. Hane legem nescitpueritia, est. Quoniam lex bona esi, si quis ea legi.ime uta-
6S9 COMMENT. IN EPISTOLAS PAULI. - IN EPIST. AD ROM. 693
tur. Male autem utilur Iege, qui non se subdit Deo A de fumescente et exstincta omni superbia, sub-
pia liumililate, ut per gratiam lex possit impleri. derelur Liberatori suo, et auxilium gralise ejus' iro-
Neque enim Iex jubet delictum, ut, illa subintrante, ploraret.
Abundaret delictum, sed superbos etiam adjectores « Scimus enim quod lex spirifalis est, ego autem
praevaricationis effecit, ut eo modo humiliati disce- t carnalis sum, venundatus sub peccato. Quoi
rent ad gratiam pertinere per- fidem, ut j°am non « enim operor, non intelligo. Non enim quod volo
essentlegi subditiper reaturo, sed sociati per justi- « bonum, hoc ago ; sed quod odi malum, illud fa-
liam. Lex quidem sancta est, et mandatum bonum. « clo. >
Et cum hoc constet quod ipsa sancta sit, et manda- Superius! dixi, quia lex est sancta. Et vere est
tum ejus bonum, et tamen idem mandatum quod sancta, quiascinius quod ipsa est spiritalis, idesl a
erat ad vitam, inventum sit mihi esse ad mortem, sancto Spiritu data, et mandans spirilalia, alque
mandalum quod bonum est, faclum est mihi .gpirilum hominis alens et instruens ;de divinis et
' ergo
i?iors?Id est nunquid mandatum bonum, quod con- coelestibus. Sed ego sum camalis, id est carni con-
tra mortis opera datum est, in mortem mihi est sentio, et venundalus sum peccalo, id est peccans
-commutatum? Absit! Ego videlicet quod morior, pretio temporalium voluptatum. Dulcedo enim mor-
noii.mandali boni vitio roorior, sed raandatum bo- B tiferae voluptatis, pretium est quo se vendit unus-
num vitio meo trausgressus sum, et iia mortemme- quisque diabolo, ponens se sub peccato, id est fa-
rui. Non mihi mandatum per se causa mortis exsti- ciens se servum peccati. Vere animam meam dia-
tit, sed ego mihi feci qui peccando morte digna bolo vendidi, accipiens pretium voluptatis et subdens
commisi. Non mandatum est mihi efficiens causa me peccato. Nam quod operor non intelligo, quia
mortis, sed peccatutn, id est fomes peccati, qui bo- aliud video me agere, et aliud per legem scire. Quod
nam rem veriit in malum, est efficiens causa mor- operor non intelligo, id est non agnosco in prsece-
tis. Nam peccatum, id est fomes peccati, et incen- ptis veritatis, ubi est \era scienlia. Secuudum hanc
tiva vitiorum, ac delectaiio mala, vel diabolus au- loculionem dicitDominus peecaioribus : « Non novi
etor peccati, operatum est mihi mortem, id est fecit vos (Matth. vn). » Non enim eum aliquid latet. Sed
me operari opera digna morte, per bonum, id est quiapeccatanon inveniunlur in regulisprseceptorum
per transgressionem boni mandati. Ita operatum est quas habet Verilas, ideo ipsa Veritas peccaloribus
mihi mortem animse, ut ipsum peccatum quod prius dicit: « Non novi vos. » Sicut enim tenebrse ocu-
latebat in corde meo, appateat foris peccalum esse ,lis non yidendo, sic peccata mente ignorando sen-
in manifesto opere. Ita sciiicet appareat, ut idem tiuntur. Verenon intelligo in Iege faciendum esse,
peccatum, id est fomes peccati et concupiscentia,' " qsiod facio. Quia bonum quod secundum rationem
fiat supra modumpeccans peccatum, id est plus quam volo, non Iwc ago, sed malum quod odi secundum
antea per mandaium sine quo nec tantum ardebat, Tationis judicium, iliud ago secundum carnis appe-
etper quodaccrevlt prsevaricalio. Yel ita inlelligen- titum. Nam raiio quidem naluraliter vult bqnuro,
dum est: Ut per legem appareat peccaturo, quod sed haec volunlas semper caret affectu, nisi per gra-
per ignorantiam latebat; jain cnim dixerat: sine liam fuerit adjuta. Ethasc quidem verba hoc.modo
lege peccatum mortuum erat, id est latebat et igno- conveniunt homini carnali et sab lege posito, sed
rabatur, tanquam in quibnsdain ignorantiae tenebris melius intelliguntur esse etiara spiritalis hominis,
sepultum. Modo aulem videamus quam vere dicat jamque sub gralia conslituti, vel ipsiiis Aposloli.
peccatum ut appareat peccatum. Non enim dicit, ut Scimus, inquit, quod lex spiritalis est, id est spiri-
sit, quia erat et quando non apparebat peccatum. talia jubet. flucusque legem excusaveral, quod non
-Quid est, ut appareat peccatum ? Quia concupiscen- debet refundi in eam culpa. Hic ostendere incipit
tiam nesciebam, nisi lex diceret: « Non concupi- quod nec in principalem naturam debet refundi, et
sces, » non ait concupiscentiam non habebam -; sed ita non in Creatorem, sed in homines qui ex se vi-
eoncupiscentiam nesciebam. Sic etiam hic -non ait, jp tiatisunt, ut pravis nequeant molibus resistere.,Lex
ut sit peccalum ; sed, ut appareat peccatum, per spirilsilis est, _sedego Carnalis sum, id est carnale
bonum oper^tum est mihi mortem. Quam mortem ? corpus adhue gero, in quo et carnales motus sen-
Ut fiat supra modum peccans peccatum per man- tio. Quandiu enim hic vivitur, sic est. Itaergo, dixit
datum. Supramodum, quiaaccessit et praavarica- Apostolus, ego aulem carnalis sum, ideoquia non-
tio. Quando enim delinquebam sine mandato, mi- dum spiritale corpus habebat, sicut posset dicere,
nus erat. Quando autem delinquo per mandatum, ego aulem monalis sum, quod utique non nisi se-
excedo modum. Lex enim modificaverat omnia, sed cundum corpus intelligeretur dixisse, quod nonduin
ego modum legis transgredior instinctu coneupi- fuerat immortalitate vestitum. Item quod adjunxit,
scentiae impulsus. Vel supra modum, quia valde venundatus sub peccato.lne quisquam euro nondura
immoderatius crevit peccatura per legem, dum per redemptum Christi sanguine existiniet, -hoe etiam
ejus prohibitionem magis inflammaretur, et ,eam secundum illud potest intelligi, quod ait: Et ipsi in
scientertransgiederelur. Quodquidem ad lioc utile nobismetipsis ringemiseimus adoplionem filiorum,
fpit, ut senliret animaseipsam, non sufficere adex- exspeclantes redemptionem corporis nostri. Si enim
trahendum se de servitute peccati, alque hoc modo secuiidum hoc se dicit venundalum sub pcccaio,
601 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 6f-2
quod adhuc non est redemptum a corruptione cor- A enim, averto mentem, nego arma, teueo membra, ct
pus ejus, vel venundatum aliquando in prima trans- tamen fit in me quod nolo. Quod non vult lex, noio
gressione praecepti, ut haberet corpus corruplibile cum lege; ergo Gonsenlio legi. Nunc aulemjam non
quod aggravat animam, quid prohibet hic Aposto- ego operor illud. Nunc jam, id est jam redemptus,
lum.de se hoc dicere, quod ita dicit, ut etiam in qui fui ante sub peccato venundatus, nunc jam sub
ipso possit iritelligi, etiamsi in sua persona non se gratia, quse liberavit delectationem meaa voluntatis
golum,sed omnes accipi vclit, qui se noverunt spiri- consensione cupiditatis, libera esfmens, caro ca-
tali dilectione cum carnis affectione sine consen- ptiva. Non ego operor illud, quia non consentio, sed
sione confligere? (Sap. ix.) Venundatus, inquit, sum: peccutum quod habitat in me, id est fomes peccati et
quia quod operor non affeciu conseiiliendi,et im- concupiscentia quseest in carne mea. Quando eniiu
plendi, sed ipso motu concupiscendi, non intelligo peccatum quod in nobis habitat operatur in nobis,
in regulis praeceptorum coslestium. Vel non intelligo, tunc nos id non operamur, cum nequaquam ei vo-
id est non approbo. Et vere non Inlelligo quod ope- -luntas noslra consentit, et tenet etiam corporis mera-
ror. Nam bonum quod volo, hoc non ago ; sed ma- bra, ne obediant desideriis ejus. Quid enim opera-
lum quod odi, illud facio. Non hoc sic intelligamus tur peccalum nolentibus nobis, nisi sola illicifa de-
lanquam vellet Apostolus esse caslus, et esset adul- sideria-?Quibus si voluntalis non .adhibetur assen-
ler; aut vellet esse misericors, et esset crudelis; sus, movetur quidcm, sed nullus ei relaxatur effe-
aut vellet esse pius, et esset impius. Sed ad quid ? ctus. Operatur ergo peccatum in nobis hsecdeside-
Yolo non concupiscere et concupisco, Et si concu- ria. Quibus si obedimus, et nos operamur. Si vero
piscentiae non consentio, et post concupiscentias non eis obedimus, non nos illud operamur. sed quod
meas non eo, lamen adhuc concupisco. Et hoc est, in nobis habitat peccatum. Si autem desideria nulla
quia bonum quod volo, id est non concupiscere, hoc haberemus illicita, nec nos, nec peccalum mali ali-
uon ago ; sed malum quod odi, id est concupiscere, quid operaretur in nobis. Motum porro illicili dcsi-
-illud facio, id est ex carne concupisco. Quandiu derii (cui non obediendo non id nos operamur) ideo
enim caro mortalis est, non potest a concupiscentiis nos agere dicimur, quoniam non est nalurse vigor
penitus esse libera. Minui quidem quotidie possunt alienae, sed languor nostra. naturae. A quo languore
coueupiscenliae, sed ex toto non possunl auferri, omnimado salvi erimus, cum et animo et corpore
quandiu hic vivitur. Et ideo non ago bonum quod iinmortales facti fuerimus. Languoris huj'us et infir-
volo, id est ut non concupiscam ; sed facio malum mitatis, unde illicita desideria commoventur, quoi
quod odi, id est concupisco, quamvis non cedam, Q peccatum appellat Apostolus, universus reatus sa
quamvis non consentiam, ut desiderio peccali non cramento baplismatis est solulus, cum omnibus quae
obediam. ilU obedienles fecimus, diximus, cogitavimus. Nec
< Si autem quod nolo, illud facio, consentio legi nobis deinceps languor iste obesset, si desideriis ejus
« quoniam boiia est. Nunc autem uon jam ego ope- - illicitis nullis unquam obedientiam prseberemus, si-
« ror illud, sed quod habitat in me peccatum. Seiq ve operatione, sive locutione, sive tacita assenlioue,
< enim quia non habitat in me, hoe est in carne donec etiamipse sanaretur. Cum autem omne aliud
« mea, bonum. Nam velle adj'acet mihi, perficere peccatum sit voluntarium, ita ut prseter voluntatem
« autem bonum non invenio. Non enim quodvdo omnino fieri non possit ;.hocsolum de quo nunc
< bonum, hoc facio, sed quod nolo malum, hoe ago. agitur, etiam praeter voluntatem fit eo modo. quo
« Si autem quod nolo, illud facio, non ego operor exposuimus. Sed ideo peccatum vocatur, quia pec-
« illud, sed.quod habitat in me peccatum. cato factum est, et pcena peccati est. Non ego, in-
Dixi me non facere quod volo, sed pofius quod quit, operor illud, sed quod hahilat in me peceatum.
nolo. Sed si ego illud facio quod no(o, id est si ex Multum autem fallitur, qui consentiens concupiscen-
carnis infirmitate .eoncupisco quod nollem facere, lise carnis suse, putat se adhuc possedicere, non ego
consenlio legi, quia nolo quod non vult. Dum quod D operor illud, et_amsi oderit, quia consenlit. Nam si
nolo ago, id est dum nolo concupiscere et concu- concupiscit el conscntit et agit, quomodo non ipse
pisco, consenlio legi quoniatn bona est, quia et ego illud operatur, eliamsi se operari doleat et vinci
ipse nolo quod lex. Quia nolo concupiscere, et lex graviter ingemiscat? Dixi quia peccatum habitat in
dicil : « Non concupisces. »In hoc enim quod volo me. Quod ideo dixi, quoniam scio quia bonum non
quod et lex vult, absque dubio consenlio legi'; con- habitat in me, hoc est in carne mea. Aliter fortasse
cupisco tamen, quia non sum sine peccato. Non acciperetur, quod dixil, in me, et ideo exposuit, ad-
iroplet legem infirmitas mea, sed laudal legem vo- dens : Hoc est, in carne mea, ac per hoc apertis-
lunias mea. Ergo si quod nolo hocago, ideo con- sime ostendil unde loquerelur. Ac-si diceret: Cerlus
seiitio legi, quia nolo, non quia ago. Ipsum autem sum quod ha_cconcupiscentia, quseest conatui meo
quod ago, concupiscere est, non concupiscentiaseon- adversa in corpore meo, non est bonum. Yitium car-
seutire. Lex dicit : « ,Nou concupisees (Exod. xx; nis in le bona, non est bonum. Quod cum esse de-
Deut. v), » et ego nolo concupiscere, sed lamen sisterit, caro erit, sed jam vitiata \el vitiosa non
coucupisco, quarovis concupiscentise meeeassensum erit. Non dico caro mea non est bona ; sed, bouu_r_
nmi prjebcam, quamvis posl illain non eam. Resislo in carne mea non habiiat, quam peccafi deprimit
695 COMMENT.IN EPISTOLAS PACLi. — 1N EPIST. AD ROM. 694
consuetudo, jquod vincere nequeo. Yere in carne ; A « quoniam malum mihi adjacet. Condelector enim
mea non habitat bonum, nam ideo non possum per- « Iegi Hei secundum interiorero hominem, vidco
ficere bonum quod volq.~_V_.rnvelle adjacet mihi, id « autem aliam legem in membris mGis repugnantem
«st prsesto est mihi bona voluntas sed pejficere bo- « legi mentis meae,et capti vantehi me in legem pec-
num ngn invenio,'ii esttam longe est a me perfectio « cati, quse est in membris meis. Infelix ego homo!
Tioni, ut eam invenire non possim. Hoo est perficere « quis me liberabit de corpore mortis hujus? Graiia
bonum, ut ne concupiscat homo. Imperfectum au- « Dei per Jesum Christum Dominum nostrum. Igi-
tem bonum est quando concupiscit, eliamsi iion _ tur ego ipse mente servio legi Dei, carne autem
concupiscentiae consensit ad malum. Quia tunc per- « Iegi peccati. »
ficitur bonum, quando desideria niala nulla sunt; Quando quidem ego non operor malum, sed volo
sicut luuc perficitur malum, quando malis desideriis operari bonum, igitur invenio legem mihi esse bo-
obedilur. Quando autem sunl quidem, sed non eis nam, volenii fucere_quod ipsa jubet, quonlatn malum
obeditur, nec nialum perficitur, quia nec eis obe- adjacet. Bonam inveuio legem. Bona est lcx, Unds
ditur, nec bonum, quia sunt; sed fit ex aliqua parte proho? Quia implere eam volo. Igitur milii volenii •
bonum, quia concupisceutise malae non consentitur, facere bonum invenio legem bonam, id est utilem
et ex aliqua parte remaiiet nialiini quia concupisci- B invenio illam, dum docet quid fieri debeat et quid
tur (210). Ideo Apostolus non dixit, facere bonum non. Vere bonum aliquid estlex, quoniam non ei,
non invenio, sed, perficere. Mullum enim boni fa- sed mihi malum adj'ace'tex coneupiscenlia, cui ta-
oit, quia facit quod scriptumest: Post concupiscen- nien non consentio. Malum pravse delectalionis ad-
llas tuas non eas (Eccli. xvm), » sed non perficit, jacet, id est vitium mihi est et "mihi incumbit, nec
quia non implet quod scriptuni item est: «_Noncon- me sinit perficere bonum quod volo. Mihi roalum
cupisces (Exod. xx; Deut. v). » Erit auteni quando- "adjacet, id est peccatum quod habitat in carne raea,
que perfectio boni, quandoque consumptio mali: videlicet carnalis concupiscentia, quse peccati nomi-
Llud summum, hoc erit nullum, Quod si in ista ne appellatur, quoniam ex illa oriuiitur cuncta pec-
inovlalitate sperandum pulamus, fallimur. Tunc cata. Quidquid enim est peccatorum in diclis, in
enim erit, quando mors non erit; et ibi erit, ubi vita faclis, in eogitationibus, non oriuntur nisi ex mala
seterna erlt. Ad hoc igitur dixit lex : « Non concu- cupiditate, nori oriuntur nisi ex illicila delectatione.
pisces, » ut nos in Iioc morbo nosipsos invenientes Hsec ergo illicita delectatio, cui tamen resisto, ina-
jacere, medicinam gratiae quaereremus, alque in eo lum est quod adjacet mihi, id est carni meaa. Non
prsecepto sciremus, el quod debeamus in hac mor- fCenim caro mea, aut de_alia substantia caro, aut de
lalitate, proficiendo semper in melius conari, et quod alio principio caro, aut anima ex Deo, et caro de
_ ossit a nobis ad illam immortalitatem beatissimam, gente tenebrarum, ^sed languor repugnat sanitati,
ubi concupiscenlia uon erit, perveniri. Nisi enhu quoniam semivivus j'acet in via. Vere malum mihi
quandoque perficiendum' esset ut non concupisce- adj'acet, quia cum secundum iiiteriorem liominem
remus, nec malum desiderium ullum haberemus, condelector legi Dei, video tamen aliam legem in
nuiiquam fuisset jussum. Quod donec in nobis com- roembris meis repugnantem legi mentis mese. Vel
pleatur, semper nos debemus agnoscere peccatores ita : Vere consentio legi, et invenio illam csse bo-
et in bono imperfecto, atque pugnare adversus pec- num quiddam et utile, quamvis malum iffihi adja-
catum et in bono proficere. Non invenio perfectio- cet. Nam condelector legi Dei, idest ih hoc lex
nem boni, .quandiu in hac mortalilale vivo, quia non quam Deus dedit, delectatur, et ego delector,_quia
possum ex loto carere concupiscentia. Nonenim quidquid ei placet, et milii simul placet, secundum
quod volo tonum, hoc ago, etc. Yolo enim non ha- inleriorem hominem, id est secundum spiritus et r;j-
bere concupiscentiam, et tamen habep. Eadem quse tionis affectum. Condeleclor quidero ei secundum
superius dixerat, repetit inculcans, et lanquam tar- bonse vobjnlalis affectum, sed tamen eam complere
dissimis ostendit, 1somno eos excilans. Non enim D non sufficio, quoniam video, id est altendo, aliam, id
facio bonum quod volo, sed ago malum quod nolo. est diversam a Dei lege, legem, id est pravam sugge-
Quia volo, nt dixi penitus carere concupiscenlia, sed stionem in membris meis, quae recte dicta est lex,
non valeo, Et nolo.coneupiscere, sed tamen concu- quoniam legitime faetumest ut homo qui noluit obe-
pisco ex carne, non ex mente, Quod nolo, illud fa- dire Domino suo, non ei serviret caro ipsius. Nam
cio; sed si quod nolo, illud facio, id est si invitus supra hominem Deus est, et irifra hominem caro. Et
concupisco, non ego operor illud, quia mente uou quia homo contempsit superiorem, torquetur ab
consentio, sed peccaltim quod habitat in me, operatur inferiore. Tunc enim nata est hsec lex, quando iu
illud, id estfomes peccati et coiictipiscentiahabitans paradiso contempta "et transgressa est ab homine
in earne mea, quae scilicet concupiscenlia el pec- prima Iex. Ut enim vetilum cibum comedit, pro-
caft libido vel delectatio, per transgressionem primi linus illicitum carnis motum seniire coepit (Gen. n).
parentis ex vitiata natura mihi transfusa est. Video aliam legem, id est peccati pruiiginem.
« Invenio igitur legein \olenii mihi facerebonum, in membris meis, ut in auribus ad audiendum

(210) Locus obscurus.


695 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHi 696
illici.a, et in ocuiis ad concupiscendum. Hujus- A tis in labore certaniinis. Cui gementi et auxilium
modi legem, id est peccaii fomilem qui male re- liberatoris imploranti, respondetur : Gratia Dei te
git, video in membris meis repugnanlem legi men-- Liberabit a corpore mortis hujus per Jesum Chti-
tis meWj id est ralioni, quse est lex naturaliter slum Dominum nostrum, quando corpus habebis
scriptsi in corde omnium, el captivantem me, id est immortale, ubi nulla concupiscentia remanebit. De
captivare conantem, hoc est ad consentiendum im- corpore enim mortis huj"tis non omnes liberantur,
plendumque cogentem in lege peccati, id est carna- qui fmiunt hanc vitam, quoniam aliud est exire fie
lem concupiscentiam qum est in membtis meis, et corpore, quod omnes homines dies hujus \ita. no-
jbi movet illicita desideria, tantoque periculosior vissimus eogit; aliud liberari de corpore mortis
est, quanto vicinior. Qualuor leges ostendit Apo- huj'us, quod non lex, non vires proprias, sed sola
stolus invicem dimicantes, legem Dei et legem men- Dei gralia per Jesum Chrislum sanctis et fidelibus
tis, quse duae in bono concordant, id est legem ej'us impertit. Liberari enim a corpore morlls hujus,
Moysi et legem naturae vel fidei; itemque legem _est omni sanato languore eoncupiscentiae carnis,
suggestionis et legem peccati, quse in malo sibl con- non ad poenam corpus recipere, sed ad gloriam.
sentiunt. Et in harum legum contrarietate et repu- Nam impii utique non liberantur a corpore mortis
"
gnanlia est labor ct confficlus omnium militum huj'us, quibus eadem jiorpora redduntur ad seterna
Christi, dum resistunt, ne pravis legibus consen- tormenta. Tunc enim corpus mortis hujus redit ad
tianl. Possumus etiam istam aliam legem et legem impiura, nec inde aliquando solvetur. Et tuncnon
peccali, non duas, sed unam intelligere, id est sar- erit ei vita seterna, sed mors seterna, quia pcena
cinam mortalitatis, per quam fit ssepe, ut etiam in- selerna. Jusfus autem liberabitur a corpore morlis
juste deleetet quod non licet, et quod ait, caplivan- hujus, non ut hoc corpus non habeat, sed ut mor-
tem me, id est caplivantem carnem meam in legem tale et onerosum non habeat. Habebit enim ipsum
peccati, id est in seipsam. Caplivantem enim me, corpus, sed immortale et leve et sine molestia. In
dixit, quia et in ipsa carne non est aliena natura, liis verbis, ut supra dictum est, reete intelligitur
sed nostra. Quam nisi teneret carnalis concupiseen- Apostolus, non quidem se solum in sua persona,
tia, quam legem peccati vocat, non utique sn ea ul- sed etiam alios sub gratia consiitufos significasse.
lum illicitum desiderium, cui mens obedire non Quandoquidem condelector legi Dei secundum in-
debeat, commoveret. Ex parle enim captivatur, et (eriorem homincm, et video aliam legem in mem-
ex parte jam liber est, nam mens quse interius ha- bris meis; igilur ego ipse mente servio legi Dei,
bet alias deleciationes suas, non consenlit, sed re- amando justiliam et resistendo concupiscentiae,
pugnat delectationibus carnis. Condelector, inquit, carne autem servio legi peccaii concupiscendo. Ego
legi Dei, delectat me lex, delectat me quod jubet ipse hsec faeio. Non enim alius in mente, et alius
lex, delectat me ipsa justiiia secundum interiorem In carne, sed ego ipse in mente, ego in came, non
hominem. Ecce liberlas ex parte superiore. Liber- duo, sed unus ex utroque. Mente servio legi Dei in
tas enim deleclat. Nam qui adhuc limore facit quod libertaie Chrisli, carne autemlegi peccati ex vetu-
juslum est, nondum Deus eum delectat, ideoque state Adae. Novitatis gaudio suspendor, vetustatis
servus est. Cum vero non j'am limueritT)_enam,sed onere prsegravor. Est mihi bellum adversum me.
amaverit justitiam, in ipso amore et delectatione Sed ex qua parte displiceo mihi, jungor Deo. Et ex
juslilise liber erit. Yideo autem, inquit, aliam legem qua parte jungor Deo, idoneus ero ad vincendum
5n raembris meis. Hsec est quae remansit infirmitas. me, quia ille mecum est, qui omnia superat. Mente
Et ex hac parle se.ntit homo captivitatem, ubi non servio legi Dei, volendo quod ipsa v ult, et nolendo
est impleta Juslitia. Nam ubi cum delectatur legi quod non vult; carne aut legi peccati, non quidem
Dei, non captivus, sed legis amicus est. Et ideo Ii- dando membra committendisiniquitatibus, sed tan-
bet, quia amicus. Sed nondum lota, nondum pura tum concupiscendo, quamvis illicite concupisccn-
est, nondumque plena libertas, quia nondum seter- D tiae non dem manus.
nitas. Esl in me quiddam mortuum, .et quiddam GAPUT YHI.
vivum. Mors contendit, mens non consentit. Quid i Nihil ergo nunc damnaiionis est his, qui sunt
inde sperandum est? Infdix cgo homo. J_tsi non in t in Chrislo Jesu, qni non secundum'carnem am-
mente, tamen in cavrie infelix homo. Non enim in « bulant. Lex eoim spiritug vilae in Christo
mente homo, et in cavne non homo; sed in mente « Jcsu liberavit me a lege peccaii et mortis.
homo, et in carne bomo. lnfclix sum ego homo. Ita « Nam quodrimpossibile erat legi, in quo infirma-
qui se infelicem exclamat, lugendo implorat conso- _«hatur per carnem^Deus, Filium suum miltens in
latoris auxilium. Ncc parvus est ad beatitudinem « similiiudinem carnis peccali, et de peccato dam-
accessus, cognitio infelicitatis suse. Infelix ego ho- « navit peccatum iu carne, ut justificatio legis im-
mo. Et cum per me ab hac infelicilale non possim « pleretur in nobis, qui non secundum carnem am-
liberari, quis me iiberabit, quis hoc.facere poterit, « bulamus, sed secundum spiritum. »
nisi magnus aliquis, ut me liberet de corpore mor- Igitur ego ipse meiile servio legi Dei, carne au-
tis hujus, id est de hoc corpore corrupiibili, in quo tern legi peccali. Et quidem ego, qui in me signi-
jftors est ? H-Ccesl vox miiilis pugnantis cl gemen- fico queiiilibetjustumsub gratiaconstitutum.mence
697 - COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM. 698
servio legi; Dei ergo niliil damnationis est nunc, etsi A gratiam. Qua_ infirmata esse per eamem dicitur,
ante fuit, his qui sunl in Ckrisio Jesu, in quo per quia caro non implet, quod per spiritum implelur,
baptismum solula sunl illis orimia. Dum non essent id est per gratiam spiritualem. Nam caro uhi non
in Ghristo, et consentirent concupiscentiae/erat erat gratia, inviclissime resistebat. Et lex infirma-
illis damnatio. Nunc autem, cum sint in Christo, et batur-per carnem, id esl per carnis desideria et per
repugnent concupiscentise, nihil damnationis est fomitem vitiorum, qui in carne est, quia caro ni-
illis, quanquam ex carne concupiscant, quia non mium rebellabat, et audiens legem plus inciiabat
pugnatores, sed victi damnantur piec est damnabile concupiscentiam. Infirmabalur ergo lex littevae pcr
si existant desideria carnalia, sed si eis ad peccan- carnem, id est non efficiebat j'ustos deditos carni,
<lum obediatur. Nil damnationis est his qui sunt in quoniam caro fortiter obsistehat ne lex adimplet e-
Christo. Et ne putares hoc poslea futurum, ideo lur, etlex non habebat vires, quibus impetum car-
addilum est, nunc. Postea illud exspecta, ut nee nis frangeret. Yel per carnem infirmabatur lex," id
concupiscenlia sit in te contra quam contendas, est per carnalem intellectum, et per carnalem ob-
quia nec ipsa erit. Nihil ergo damnalionis esl nunc servantiam erat imbecilla, non per seipsam. Sed
illis, quanquam alia lexin membris eorum adhuc quod lex infirma non poterat, Deus fecit, qui Filinm
repugnet legi mentis ipsorum. His qui sunt in Cliri- " suum mittens in similitudinem carnis pcccati, eliam
"sto, non est damuaiio, his dieo, qui, non ambulant peccatum depeccato damnavil in cavne. Deus Filium
secundum carnem, id est qui non operantur secuu- suum^ id est sibi proprium et-consubstaniialem
dum earnalem appetitum. Suntenimnonnulli, qui alquc eoseternum misit, id est incarnari constituit,
dicuntur Cliristiaiii, et tamen secundum desideria ul manens quoderat, assumeret -quod non erat.
cordis ambulant, ad quofum^ distinctionem dicitur Misil euro in simititudinem carnis peccali, non quasi
nune nonesse damnatio iUisXhristianis, qui non caro non essel,sedinsimilitudinem carnis peccati,
gecundum carnem ambulant, id estnon carnaliter -tpiia caro erat, sed peccati caro non erat. Nostra
vivunt. Vere non est damnatio his qui sunt in Chri- enim caro est peccati caro, quia per libidinis usum
sto, itomlex non lilterse in monte Sina, sed spirilus .generata est. Sola autem illius caro non fuit caro
vitw in Christo Jesu, liberavit ,me a lege peccali e_ peccati, quia non eum mater concupiscenlia, sed
morlis, per quani legem erat damnatio, Inest adhuc gratia eoncepit. Tamen similitudo carnis peccali
merohris meis lex illa peccati, sed jam reum nie fuit, id *st passibilis et mortalis, quae iiutriri et
non facit, quia liberatus sum ab illa, ideoque liber esurire et sitire et dormire et faligariel mori^otuit.
pugno contra illam. Lex Moysi est spiritalis, sed r. Mors enim et infirmitas non est nisi de peccato. Et
non vitae, quia non vhificat dimissis peccatis. Lex utique corpus illud mortale erat et infirmum, ut
autem quam Spiritus sanctus %ponit,est vitse, ciuia cselerorum corpora. Caro peccali habet mortem
vivificat remittendo peccata. Lex Moysi est lex Dei, et peccatum, simililudo aulem carnis peccali habuit
sed factorum; lex operum, lex^quse jubet, nonju- mortem-sine peccato. Si haberet peccatum, caro
vat; lexquse ostendit peccatum, non tollit. Lexau- esset peccati. Si mortem non haberet, non esset si-
tem spirilus lex est fidei, lex gratise, lex misericor- militudo carnis peccati. Talis venit Salvator. Et de
diae, lex quaetollit peecatum, et liberat a lege mem- peccalo damnavit peccalum in carne, id est susbi-
brorum, quae non est Dei, sed peccati et mortis, piendo carnem hominis peccatoris, et docendo
quoniam reos Jacit et morlem operatur. Et hoc quemadmodum viveremus, pecealum in ipsa carne
est, lex enim spiritus vitse liberavit me a legepee- damnavit, ut aUernorum cbarilate spiritus noster
caii etmoitis. Lex illa bona liberavit me ab ista flagrans, hon duceretur captivus in consensionem
lege mala. Et hoc in Christo Jesu, id esl in sanguine Jibidinis. Mortem enim non meruit Adani nisi pec-
et gratia Jesu Christi. Me, id est quemlibet juslum cando, et Christus cariiem suscepit mortalem. Ergo
sub gratia eonstitutum liberavit in Christo, ut non sic dicitur mors peccalum, quse facta est peccato ,
consentiam legi peccati et moiiis, id est concupis- D sicut diciturlingua Gra_ca, lingua Lalina, nqn ipsum
centiae.Et quomodo sim liheratus, ac damnationem membrum carnis , sed quod. fit per mcmbrum car-
e\aserim, consequenter exponitur : N-am quod hn- nis. Lingua enim Graeca verba Graeca sunt, non
possibile erat legi, L)eusin Christo fecit, id est dam- quia verba lingua, sed quia verba per linguam.
narejieceatum et dare juslitiam. Impossibile erat Sic igitur peccalum -Domini, quod factum est dc
legi naturali vel .scriptse liberare a lege peccati et peccalo, quia. inde carnem assumpsit de jniassa
moitis, quia nec peccatum tollere, nec mortem ipsa,quse mortem meruerat ex peecato. Et ut cele-
vincere prsevalebal, nec sibi obedientem aut perfe- rius dicam, Maria ex Adam morlua propter pecca-
ctum quemquam facere poterat. Quod' impossibile tum, nisi divinitus exempta fuisset et caro Domini
erat legi, Deus fecit, in quo impossibili infirmabatur ex Maria mortua propter delenda peccala. De pec-
ipsa lex per carnem, jd est ab infirmis non poterat cato itaque, id est de morle quse per peccatum ac-
impleri per carnem, quia per spiiitum impletur. cidit, damnavit peccatumin carne. Yel de.peccato,
Lex enim infirmari intelligitur, eo quod non im- id est de sacrificio pro peccatis oblato. PeCcalum
pleatur, nori quod ipsainfirma sit, sed quod infir- eijim vocabatur in lege, sacrificium pro peccato.
niQs faciat, minando poenam, nec adjuvando per ,Et tale peceatum fuit caro Domini. De peccato igitiir,
" 700
690 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI
td est de sacrificio quod factus esl pro pecca- A a pueris prelio discitur. Hanc qui sciunt, cseteros
tis, inda damnavit peccatum, ut justificalio le- despiciendo superbiunt; hanc qui nesciunt, subje-
gis, ld est justificalio quam prsecepit sive promisit, cli et timidi in aliis mirantur, quia ab eis hsec ea-
impleretur in nobis per spivitum qui adjuvat, hoc; dem duplicitas, aequitatis nomine palliata diligitur,
est lex litterse impleretur innobis per spiritum vitse. dum mentis perversitas urbanitas vocatur; haec
In nobis, dico, qui non secundumcamem ambitlamus, sibi obsequentibus praecipit bonorum culmina quae-
id est operamur, sed secundum spiritum. Caro de rere, adepta lemporalis gloriae vanitate gaudere, ir-
terra facta est, spiritus autem a Deo datus est. rogala ab aliis mala multiplicius reddere; cum vi-
Utraque ergo desiderant illud unde sunt, caro ter- res suppetunt, nullis resistentibus cedere; eum
rena, spiriius ccelestia. Si igitur spiritus carnem virtutis possibilitas deest, quidquid explere per
superaverit, operantur in eo eoelestia. Si autem malitiam nonvalet, hoc impacilica bonitale simu-
carni consenseril, prsevalent ei terrena. Hli ergo lare. Jure ergo tahs prudentia mors animse dicitur.
non secundum carnem ambulant, sed secundum Prudentia vero spiritus, id est justorum sapientia
spiritum, qui non terrenis et carnalibus, sed ccele- est, nihil per ostensiones fiugere, sensum verbis
stibus et spiritalibus sunt intenti, nec carnaliter ob- aperire, vera ut sunt diligere, falsa devitare, bona
servant legem, sed spiritaliter. Quid est enim se- B gratis exhibere, mala libenlius tolerare quam fa-
cundum carnem ambulare?carualibus concupiscen- cere, nullam injurise ultionem quserere; pro veritate
tiis consentire. Et quid est secundum spiritum am- contumelias pati, lucrum putare. Et haec pruden-
bularef adjuvari spiritu in mente et concupiscentiis lia est vila animaeet pax, non solum in futuro sae-
carnis non obedire. Sic ergo iropletur in nobis"per culo, sed etiamin prsesenli. Diffinitioautem pruden-
Chiistum juslificatio legis, non adhuc illa qroe di- li_e, in appetendis bonis et vitandis malis explicari
cit: « Nou concupisces (Exod. xx), » sed interim solet. Eadem namqu e anirna. natura, et prudentiam
illa quse j'ubet: i Post concupiscentias luas non carnis habet cum iuferiora sectatur, et prudentiam
eas (Eccli. xvm). J spiritus cum superiora eligit, sicut aquse natura et
« Qui enim secundum carnem sunt, quse carnis frigore congelascit, et calore solvitur. Per pruden-
« suntsapiunt. Qui vero secundum spiritum, quse tiam carnis propterea Deum Judaei colebant, ut
« sunt spiritus sentiunt. Nam prudentia carnis, eis secu.ndum carnem bene esset, ideoque secun-
« mors est; prudentia autem spiritus, \ita et pax. dum animam erant mortui. Per prudenliam aulem
« Quoniam sapienlia carnis inimica est Deo. Legi spiritus j'usti Deum gralis colunl, id est quia ipse
« enim Dei non est subjecla, neque enira potest. _ bonus est, iton quia dat alia bona, quae dat et non
« Qui autem in carne suut, Deo placere non pos- bonis. Et ideo per hanc spiritalem prudeniiani \i-
« sunt. » vunt etiani nune in anima et paGem habent, con
Vere in illis impletur juslificatio, qui non se- cordantes veluntati divinse, et amantes proximos,
cundum carnem ambulant', sed secundum spi- nec se vindicantes cum lsesi fuerint. Multo niagis
rilum. Nam qui secundum carnem sunt, id est autem in futuro vitam habebunt aelernam, et pacem
qui carni consenliuiit, et sequendo appelilum car- tranquillitafis perpeluse. Et econtra, qui carnaliler
nis vitam suam ducunt, sapiunt eu qumsunt car- sunt prudentes, id est qui appetunl lemporalia
nis, idestsciunt carnalta, et curiosi sunt in car- bona, et liment temporalia mala, vel suas astute
nalibus, atque saporem delectabilem illis habere ulciscuntur injurias, et magis naturalibus credunt
videntur temporalia et terrena, quae carnis sunt r3lionibus, quam diviuis sentenliis, mortem animse
vel ad carnem pertinent, ideoque tales non justifi- el corporis aeternam patientur. Etvere perlalem
cantur. Sed illi qui sunt secundum spirilutn, id est prudenliam moritur anima et corpus. Quoniam sa--
qui sancto Spiritui consentiunt ct ei concordant, ut pienlia camis, id est quse canialihus inlendit, et
spirituahier vivant, senliunt ea quw sunt spiritus, id carnalia studiose agit, inimica esl Deo, quem non
est divina et spirilalia bona sentiunt interius, et spi. D sibi finem constituit. « Quicunque enim volueiit
ritali dulcedine replentur, ideoque justitia legis per amicus esse sseculihujus, inimicus Dei conslituetur
charilatem in illis adimpletur. Vere illi qui sapiunt (Jac. iv). » Inimica est Deo, dum nil putat, Domi-
ea quae sunt carnis, non j'ustificantur, sed illi potius num posse prseter quod in naturis rerum videlur :
qui sentiunt ea quae sunt spirifus. Nam fmis rerum inimica est Deo, quia ejus voluntati non obtempe-
hoc indicat, cum sapientia earnis generet mortem, rat. Legi enim Dei nou est subjecla. Et facere con-
tt sapientia spiriius, vitam. Poena enira vel prae- ira legem, hoc est hiimicum Dei esse. Non quia
mitim evidenter declarant: eteosqtii moriunturnon Deo aliquid nocere potest, sed quia sibi ipsi no-
fuisse iustificatos, et eos qui vitam adepti sunt cet, quisquis resislit voluntati Dei. Quod ergo ait,
implesse justitiam. Nam prudentia carnis mors est sapientia carnis inimica est Deo, non sic accipiamus
seterna; prudenlia autem spiritus, vila et pax. quasi iuimica isla possit lsedere Deum. Resislendo
Prudentia enim carnis est cor machin-tioiiibus te- enim inimica est, non nocendo. Illi autem nocet,
gere, sensum veibis velare, quae falsa sunt vera in quo est sapientia carnis, quia vilium est. Naturae
ostendere, quse vera sunt fallacia demonstrare. nocet in qua inest. Pellatur \itium, et natura sana-
Hsecnimirum prudenlia usu a juvenibus scitur, haec bitur. Haecrarnalis sapientia non est subiecia legi
701 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULL — IN EPIST. AD ROM. , 702
Dei, neque enim potest ei esse subjecta. Non dixi, A non estis in carne, ut in spiritu Dci sitis. Nam si
iiomo non polest; non dixi: anima non potest; non recedit spirilus Dei, pondeie suo spiritus hominis
' dixi: caro uon potest; sed dixi: quoniam sapientia revolvitur in carnem. Redit ad facta carnalia, redit
caruis non potest, id est vitium non potest, non ad concupiscentias sseculares. Sic igitur habete li-.
natura; quomodo si dicatur : claudicatio reclae am- berum arbitrium, ut implorelis auxilium. Non estis
bulationi non est subjecta, neque enim potest. Pes in carne. Et hoc viribus vestris ? absit. Unde ergo ?
potest, sed claudieatio non potest. Tolle claudica- Si tamen spiritus Dei habitat in vobis, tunc enim in
tionem,et videbis rectam ambulationem. Sed quan- carne non estis, sed spiritum Dei habitatorem ha-
diu claudicatio est, non polest. Non sit sapientia hetis. Sed si quis spiritum Christi non habet, hic
carnis, et homo est. Sic dictum est : Legi enim Dei non est ejus, id est non possidetur a Christo, nec
non est subjecta, neque enim potest, tanquam si dice- est membrum Christi. Spiritum Dei dixerat, et spi-
relur : Nix non calefacit, nequeenim potest. Quan- xitum Christi subjunxit, quia non sunt duo Spiritus
diu enim nix est, non calefacit. Sed resolvi potest sancti tanquam singulorum, unus Patris et alter
et fervere, ut calefaciat. Sedoum hoc facit, jam Filii, sed unus potius Patris et Filii. Sicut tiutem
nix non est. Sic et prudenlia ,vel sapientia carnis anima mea, id est spiritus meus vivificat omnia
dicitur, cum anima pro magnis bonis temporalia " membra corporis mei; sie spiritus Christi vivificat
bona concupiscit. Quandiu enim appetitus talis omnia membra eorporis Christi, id est omnes ele-
animas inest.legi Dei subj'ecta essenon potest, id est ctos ejus. Si quis aulem spiritum Christi non habet,
non potest implere quse lex jubet. Sed si spirilalia id est si quis non vegetatur spiritu Christi, si quis
bona desiderare cccperit, et temporalia contemnere, non vivit spiritu Chrisii, hic non est membrum
desinetesse carnis prudentia, et spiritus non resi- Christi, nec possessio Christi, sed diaboli. Cha
stet legi. Sapientia carnis non subj'icitur" divina. ritas vero testis est esse spiritum Christi in eo
legi. Nec hoe tantum dico, sed ctiam istud, quod corde quod ipsa repleverit. Nunquid enim spiritum
illi qui sutil in carne, id est qui voluptatibus carnis „Chrisli habet ille, cuj'us mentem odia dissipant,
acquieseunt, Deo placere non possunt. Ipsi enim in elatio inflat, ira usque ad divisionem mentis exa-
carne sunt, qui in carne confidunt, qui concupiscen- sperat, avaritia cruciat, luxuria enervat ? Non uti-
tias suas sequuntur, qui in his habitant, qui earum que. Quia spiritus Christi ubi habitat, facil amicos
voluptalibus oblectantur, qui inearum delectationibus et inimicos diligi, terrena despici, pro coelestibus
beatam felicemque vitam constituunt. Et ideo quan- aestuari, carnem propter vitia conteri, mentem a
diu tales sunt, uihil Deo quodplaceat, agere possunt. Q concupiscentiis frenari. Et iste spiritus est quasi
J Vos autem in carnejion estis, sed in spiritu, ijuidam litulus divinse possessionis, Quo quisquis
< si tamen spiritus Dei babitat in vobis. Si quis au- ex loto caret, ad Christum non pertinel. Sed si
« tem Spiritum Christi non habet, hic non est Christus est-in vobis, qui ibidem habitat ubi spirilus
'« ejus. Si autem Christus in vobis est, corpus qui- ejus est, et non alibi; corpus quidem mortuum est,
« dem mortuum est propter peccatum; spiritus non propter fragilitatem terrenam, quia de lerrse pul-
« vero vivilpropter j'ustificationem. Quodsi spiri- vere factumest, seipropierpecculum. Nondicomor-
« tus ej'us qui suscilavit a moriuis Jesum ,_liabitat tale, sedmorluum.Nam antequam immutaretur in il -
« in vobis, qui suscitavit Jesum Christum a mor- lam incorruplionem, quae insahctorumresurrectione"
« luis, vivificabitet mortalia corpora vestra, propler promitlitur, poteratessemortale, quamvisnon mori-
« iuliabitantem spiritum ejus in vobis. t turum, sicul hoc noslrum polest esse aegrotabile,
Hli qui sunt in carne, non possunt Deo placere. quamvis non segrotaturum. Cuj'us enim caroest quae
Sed vos non estis in carne, et proplerea Deo place- non aegrotare possit, si etiam alio casu priusquam
tis. In boc quidem sseculoadhue vivitis, sed tamen segrotet occumbat? Sic et aliud corpus primi ho-
in carne non estis, quia non in voluptate carnis minis jam eratmortale etautequam peccasset. Quam
jacetis, sed carnalia desideria supergressi estis. Ne '.0 morlalitatem fuerat assumptura mutalio in aeternam
quis enim illud quod praeniissum est, quia qui in incorruptionem, si in homine juslitia, id est obe-
earne sunt Deo placere non possuut, de his dictum dientia permaneret. Sed ipsum morlale non est fa-
putavet qui de hac vita nondum exierunl, oppor- ctum mortuum, nisi propter peccatum , quia mox,
tuuissime subjunxit: Vos uutem non eslis incarne. ubi prseceptum transgressus est homo, ejus mem-
Ulique adhuc in vila hac constitutis Ioquebatur, bris velut aliqua segritudo lelhalis mors ipsa conce-
et tamen dixit eos non esse in carne. -Romanis pta est. Quam segritudinem morlis et in nos omnes
quidem scribebat, sed universse electorum Ecclcsiae ipse transfundit, ac per eam necessario moriluri
dixit: tritico dixit, non palese : massae latenti, rion sumus. Corpus ergo nostruhi non tanlum moritu-
stipulseapparenti. Non estis in carne quia non fa- rum est propter animse abscessum, qui futurus est,
eitis' opera carnis, consentiendo concupiscentise sed etiam mortuuro^est propter infirmitatem carnis
carnis. Sed eslis inspiritu, quia secundum interio- et sanguinis Habet quidem adhuc vitam, sed tamen
rem hominem condelectamini legi Dei. Et hoc est, comparatuffi ctfpori illi, quod in resurrectione fti-
si lamen spiriius Dei habital in vobis. Nam si spiritu lurum est, invenilur mortuum, quamvis adhuc ha-
vestro praesumitis, adhuc in carne cstis. Sic ergo hens aniaiam. Gorpus quidem jta mortuum esl ad
705 HERVEIJBURGIDOLENSIS MONACHl 7C4
huc propter peccatum, sed spiritus jam vivit propter A 1 Sniritum ejusin vobis. Hisgradibus homine pcifecto,
justificationem. Et hsec vita ex fide facta est, quo- nulla substantla invenitur malum. Neque lex niala
«iam«juslus ex fide vivit (Habac. n; Rom. i; Hebr. est, quae ostendit homini in quibus peccatorum vin-
xn).t Anima enim jam pia, quae fuit impia, propter culis jacet, ut per fidem imploFato Liberatoris auxi-
justitiam fidei dicitur ex morte revixisse atquevi- lio et solvi et erigi et firmissime consiitui mereatur.
\eie. Et hoc interimnobis prsestitit gratia Salvato- In priroa ergo actione qua. est aute Iegero, nulla pu-
ris, ut anima jam per justitiam vivat, sicut per pec- gna est cum voluptatibus hujus saeeuli, In secuada
catum mortua fuerat. Hocenim dictum est, ne-ideo quae sub lege est, pugnamus, sed vincimur. In ter-
putarent homines vel nullum vel parvum se habere tia quae est sub gratia, pugnamus et vincimus. In
beneficium de Christi gratia, quia necessario mori- quarta quaj est in lesurrectione, non pugnamus, sed
luri sunt corpore ; attendere quippe debent, eorpus perfecta et aHerna pace requiescimus, qnia nihil no-
quideni adhuc peccati meritum gerere, quod condi- bis tunc resistit non resistentibus Deo. Subjungi-
tione mortis obstrictum est, sed jam spiritum tur enim nobis, quod inferius nostrum est, quod
ccepisse vivere propter j'usiitiam fidei, qui et ipse propterea non subjungebatur, quia superioremnobis
fuerat quadam mofteinfidelitatis exstinctus. Non deserueramus Deum.
igituv, inquit, parum vobis muneris putetis esse col-, B' « Ergo, fratres, debitores sumus noircarni, ut
Iatum, per id quod Christus in vobis est, quod in « secundum carnem vivamus. Si enim secundum
corpore propter peccatum mortuo , jam propter ju- c earnem vixerilis, moriemini. Si autem spirilu fa-
Stiliam vester spirilus'vivit. Nec ideo de vita quoquei « cla carnis mortilicaveritis, vivetis. »
ipsius corporis desperetis, sed credite quod si spiri- Dixi qui in carne non estis, sed in spiritu,-si ta-
lus ejus qui suscitavit Jesum a mortuis habital ini men Spiritus Dei habitat in vobis, et siChristus est
vobis, qui suscitavit Jesum Chrislutn a mortuis, vivi- in vobis, el quia Deus vivificabit et moitalia eorpora
ficabit et mortalia corpora vestra. Velita continua- vestra propter inhabitantem Spiritum ej*usin vobls.
lur : Spintus quidem vester jam vivit, sed si Spiri-. Ergo, frattes, accepto adjutorio, porrecto nobis desu-
tus Dei habilat in vobis, corpus quoque vestrum \i- per divino auxilio, brachio Domini, pbrrecto nobis
vet, sicut corpus Christi, quod jam suscitatum est,, auxilio a Spiritu sancto, debitotes sutntts, id est ex
vivit. Dixerat: S_ autem Christus in vobis est; sub- debito servire nos oportet, libii catni, sed Spiritui
jecit; Quod si Spiritus pacis habitul in vobis. Quemi divino, qui in nobis habitat et tanla bona prseslat.
Spiritum Christi dixerat, hunc Spifitum pacis adjun- Debitores, inquam, sumus, sed non carni, ttt secun-
xit: quia ubi Christus, ibi sine dubio Spiritus san- ~ dum carnemvivamus, id estsecundum carnis \olu-
cl^is habital, alque unusest Spiritus Christi et Dei. ptates et illecebras vitam ducamus. Hoe enim modo
Quia vero in illa resurrectione futura mutatio nonL fiet, ut propter inhabitantem Spiriium-Dei vivificen-
solum nullam mortem, quse facta est prbpter pecca- tur et mortalia corpora vestra, id est ut vita in se
tum sed nec mortaliiatem habitura est, quod corpusj mortem mortificando convertat, si non seeundum
animale habuit ante peccatum; nunc ait: Qui susci- carnem, sed secundum spiritum vlvere studueritis.
tavil Jesum Chrislum a morluis, vivificabit et morta-. "Promissa est nobis et carnis immortalitas, proplef
lia corpora vestra, ut scilicet jam non solum nont Spiritum Dei, quem habemus in nobis. Ergo, fra-
sint mortua, sed nee mortalia, cum animale resur- . tres, si hanc immorlalitatem adipisci volumus, de-
get in spirituale, et mortale hoc induet immortalita- bitores sumus non carni, ut secundum ej'us illece-
lem, et absorbebitur mortale a vita. Cum enim pras- bras vivamus, quia, ipsa nos ad mortem trahit, sed
gentis temporis gratiam determinans, diceret mor- potius_Spiritui sancto, ufsecundum eum vitam no-
tuum esse quidem corpus propter peccatum, quia stram .dirigere studearous, quia ipse nobis vitam
vcrononduni per resurrectionem renovato peceatii praeparavit seternam; et sic perveniemus ad illam,
meritum manet, hoc est necessitas mortis, spiritum_ si nunc ejus voluntatem secuti fuerimus. Et vere ita
ait vlvere propter justltiam; quia, licet adhuc cor-. p. se habet effectus utriusque partis. Si enim i,ecundttm
pore mortls huj'us oneremur, jam secundum inte- carnem vixeritis, moriemini, id est si secundum mor-
liorem hominem coapta renovafione in fidei justi- tem vixeritis, tolum morietur; si secundtim earnis
tiam respiramus ; lamen ne humana ignorantia de» coucupiscentias vixerilis, moiiemini perpelualiter et
resurreclione corporis nihil speraret, etiam ipsumt carneet anima. Si Spiritu sancto moriificaveritis fa-
quod propter peccati meritum in prsesenti saeculo j cta camis, id est secundum Deum vivendo, volupta-
dixerat mortuum, in futuro propter justitiae meri- tes carnis et desideria ejus' exslinxeritis, vivelis m
tum dicit viyificandum, nec sicut tantum ex mortuo_, seternum beati. Hoc est opus nbslrum in hac \Iia,
vivum fiat, verum etiam ex mortali immortale. Dono) spirilu mortiScare quqtidie facta carnis, affligere,
enim Dei quod^niimae datur, id est Spiritu sanclo, minuere, frenare, interimere. Quam multa enim
non solurii anima cui datur, salva et pacata et san- proficientes jam non deleGtant, quae-antea delecta-
cta fit, sedripsum etiam coipus vlvificabilur, eritquee bant. Quando autem "delectabat, et non ei consen-
m nalura sua mundissimum. Vivificabit, inquit,, tiebatur, morlifieabatur. Si jam non delectat, mor-
morialia corporft vestra, non propter merita \eslra, , tificalum cst.
SGJ'pri.pter munera sua, id est propter inltabitaalemii « Quicunque enim Spiritu Dei aguntur, hi filii
705 COMMENT. IN EPISTOLAS PAULi. — IN EPIST. AD ROM. 706
« sunt Dei. Non enim accepistis spirilum servilutis A dum inlelligebant, ut de sua infirmitate atque pecca-
« ilerum in limore, sed accepistis spiritum adoplio- tis per legem convincerentur, et lex illis fierel pse-
c nis filiorum, in quo clamamus : Abba Pater. Ipse dagogus, quo perducerentur ad graliam,_qua_est in
t enim spiritus testimonium reddil spiritui nostro, fide Christi, Et limorllle servilis erat, quia per eun»
c quod sumus filii Dei. Si autem.filii, et hseredes: non tam j°ustitia diligebatur, quam poena limebatur.
« hseredes quidem Dei, cohseredes autem Clrii- Jam ergo vobis non in limorem datur spiritus, sed
< sti, si lamen compatimur, ut et conglorifice- in dileelionem, nlnonservi, sedfilii siraus. Qui au-~
c mur.» lem adhuc ideo bene agit, quia poenam timei, et
Veie vivelis, si Spiritu sancto opera carnis mor- Deum non amat, nondum est inter filios. Mandatum
tificaveritis. Nunc enim filii Dei eslis, et cum eo ih enim Dei si timore fit poense, non amore jiislitiae,
perpeluum regnabilis. Et hoc est quod haecApostoli serviliter fit, non liberaliter, et ideo necfit. Non enim
verba demonslrant. Vivetis, quia lilii Dei estis. Nam bonus fi uctus est, qui non de charilatis radice pi 6-
quicunque Spirilu Dei aguntur, hi filii sunt Dei, cedit. Noir accepistis in Novo Testamento spiriluni
Cum dixisset Apostolus : Si autem spiriiu facia car- servitutis iterum in iimore, sicut quondam in Ve-
nis mortificaveritis, vivetis/ii'esl illas jconcupiscen- leri, sed accepistis spirilum adoptionis filioium, id
tias carnis, quibus non consenlire magna laus est, B esl qui vos Deo ailoptavit in lilios in quo spiritu
et quas non habere perfectio esl, metuendum erat, clamumus, id esttoto mentls afleelu<dicimus, Abba
ne quisquam ad mortificanda facta carnis, de Spiritu Pater. Ipse spiritus facil nos Deum vocare Patrera
sancto praesuraeret. Ergo ne hic se exlollerel hu- nostrum. Et si illecstPalernoster, ergo nos filiiejus.
nianus spiritus, et ad hoc opus se idoneum firmum- Filii clamant, AbbaPater. Hoc cstAbba, quod Paler.
que jactaret, subjecit et ait : Quicunque enim Spi- Abba enim Hebraice dicitur, paler autem Graecevel
rilu Dei agunlur, hi filii sunt Dei. Non qui secun- latine. Sedpropter utrumque populum, eircerocisio-
dum carnem suam vivunt, non qui carnis voluptaie nis videlicet et prsepulii, quiad angularem lapidero,
ducuntur, non qui spiritu suo aguntur, non qui lege id est ad Christum accessit, posita sunthsec dtio no-
aguntur, sed quicunque Spiritu Dei aguntur, bi sunt minaidemsigniiicanlia. Hebrseieninifidelesclaniant,
filii Dei. Spiritus ergo Dei quo aguntur, ipse est Abba! gentiles autem, Paler! Clamor istecordis est,
spiritus, quo facta carnis mortificantur, quia ipse non faucium,nonlabiorum. Intussonatauribus Dei.
dat conilneutiam qua frenetur et dometur alque Cum auteni claroant, aliquid pelunt. El quid pelunt,
\incatur concupiscentia. Aguntur autem Spiriiu nisi quod de illis diclum est. «Beali qui esuriuiit et
Dei, nt et ipsi quod agendum est agant, et cum sitiunl justiliam, quoniam ipsisalurabuntur ? (Matth.
egerint, llli a quo aguntur, gratias agant. Spirilus \).» Quae est Isla petitio , nisi esuriessitisque
enim Dei qul eos agif, agentibus est adjutor etdu- justitise? Huc ergo transeant qui sub lege sunt, ut
clor. Agunlur ergo ut aganf, et ad hoc eis ostendi- e'x servis filii fiant, nec sic famen, ut servi esse de-
lur quid agere debeant, ut hoc sicut agendum est sisiant, sed ut tanquam filii Domino et Patri libera-
agant, id est cum delectatione et delectatione j'usli- liier serviant. Accepimus spiritum adoptionis, per
tise : quia qui Spiritu Dei aguntur, charitale agun- quem vocamus Deum Patrem noslrum, nam ipse
iur el excitantur. Nou ergo littera, sed spirilu; non spirittts dhinus teslimonium feddit spiritui noslro,
lege prsecipiente, minante, promittente; scd spiritu id esl recognoscere et inielligere facirspiritum no-
cxhorlante, illuminaiile, adjuvante aguntur. Non slrum, quia sumus fllii Dei_Ad ipsum enim perti-
quia ipsi nihil agant, sed ne nihil agant boni, a Iiono net quia efficimur unum coipus unici filii Dei. Et
aguntur ut agant. Nam tanlo raagis efficitur quis- per hoc quod ipse Spirilus sanctus chaiitatem nobis
que filius bonus, quantoiargius ei datur a Palre spi- infundit, quae nos facil imitatores esse dhinaeboni-
illus bonus. Plus vero esl agi quam regi. Qui ehim latis, ut diligamus immicos nosiros et benefacia-
regitur, aliquid agit, et ideo regilur, ul recte agat. mus his qui oderuntjios {__,.«..vi),sicut Pater «cos-
Qui autero agilur, agereipsevix aliquid intelligilur, Q lestis solem suum oriri facit super bonos et malos,
Quod ergo Spirilus Dei sanclus agil, hoc est quod atque pluit super justos el injuslos (Mailh. v),»
Deus operatur omnia in omnibus.1S.eealiquid in no- evidenti teslimonio declarat menti nostras nos esse
bis libera voluntas melius agere potest, quam ut illi filios Dei, cujusbonitatempromodulo nostro sequi-
se commendet qui male agere non potest. Dixi quia mur. Filiorum enim esl imilari palrem suum. Spi-
filii Dei estis, si Spiritu Dei agimini. Et vere filii. ritus Dei dum facit nos hene agere, testaiur a_no-
Non enim accepislis spiritum serviiuiis, sed filia- niam sumus fiiii Dei^Sed si filii sumtts, crimus e{
lionis. Non accepislis spiritutn servituiis ilerum, id hwredes, id est ejusdem glorise pariicipes. Non enim
est sicut olim in lege. Non est vobis iterum spiritus inaniter filii sumus, sed magnum inde commodum
iste servitutis, sed libertatis. Idem eniin spiritus est habebiraus, quia haeredes Palris nostri erimus, iirio
legis et Evangelii, sed propter diversa opera dissi- ipseerit hseredilas nostra, sicut in Psalroo caui-
mililer appellatur. Judseis fuit spiritus servilutis, mus : « Dominus pars haereditalis meae (Psal. xv).»
sed Chrisfianis est spiritus libertalis. Quia eodem Hmredes quidem Dei erimus. Sed si hoc parum vi-
spirrtu, id est digito Dei quo lex in tabulis lapideis detur, audiamus adhuc undeamplius gaudeamus,
scripta est, iiraor incussus est eis qui graiiam non- quia erimus cohwredes Christi. id est siroul cam
707 HERYEl BURGIDOLENSISMONACHI 708
Christo hseredes, eamdem scilicet quam ipse possi- A landa est in nobis. Ostendit enim per luec quod illa
det, bealiludinis hseredilatem cum eo possidentes. respicit quae/non videntur, id est gaudia sempiternae
Haeredesquidem Dei efficiemur, cum ea quaeDeisunt bealitudinis, omnem tribulaiionem, qusecunque ci
possidere coeperimus, id est incorruptionis et im- acciderit, quamvis saeva,quamvis diuturnavideatur,
morfalitatis gloriam atque thesauros sapientise et levem ducit et momentaneam, etiam si tormenlis
scientiae reconditos (Co/os.JI). Cohaeredes autem subjiciatur et eculeis et ungulis. Nam eo tempore
Christi cfliciemur eum reformaverit ipse corpus hu- quo suppliciis corpus ejus alteritur, si aspiciat ad
militatis nostrae, configuratum corpori claritatis suse futuram gloriam et consideret quomodo per hsec
(Philip.ui). Hspredes autem Dei erimus, sed non tormenta corpus humilitatis suse transformabitur,
ejtis morte hanc hsereditatem adipiscemur, cum ipse ul fiat conforme corpori gloriae Unigenili Dei, trihu-
mori non possit, imo cum ipse sil haeredilas, quam lationem prajsentem pro minimo reputabit, remu-
ab eo percipiemus. Sed quoniam cum vocaii sumus nerationem vero futurae beatitudinis insestimabiliter
adhuc parvuli, etad spititalia contemplanda ininus magnam j°udicabit.Et quanto magis mulliplicari.sibi
idonei, usquc ad humililatem nostrae cogitalionis se tribulationem ct poenas viderit, tanto amplius sibi
misericordia divina porrexit, ut quomodoeunque pondus et roagnitudinem glorise intelliget cumulari.
cernere niteremur, quod non evidenler atque perspi- B In eo autem quod Apostolus nunc dicit exislimo, non
cue cernebamus, ipsum moritur quod in aenigmate dubilat ipse, sed-dubitantes increpat, sicut et alibi
cernebamus, cum facie ad faciem ccrnere coeperi- ad quosdam conlemplores suos loquens : <Puto au-
mus (I Cor. xm). Convenienter ergo dicitur mori- tem,inquit,quodel ego spiritum Dei habeam (ICor.
turum esse quod auferetur. Cura autem venerit quo vn). » Qui enim dicit, pulo vel existimo, dubitare
perfectum est, auferetur quod ex parle est (ibid.). videtur. Sed ille increpat, non dubitat. Et ipse Do-
Ita nobis quodammodo moritur Pater iiiaenigmale, minus qui omnia scit, increpans infidelilatem futu-
el idem ipse lit haereditas cum facie ad faciem possi- ram generis humani: « Cum venerit, inquil, Filius
detur, non quia ipse moritur, sed imperfecta in hominis, putas inveniel fidem in terra? (Luc. xvm). >
eum noslra visio perfecla visione pervenitur. Et ta- Nam et homines de his rehus quas certas habent,
men, nisi illa prior nos nutriret, ad aliam plenissi- aliquando increpalive dubitant, id est verbum du-
mam et e\identissimam non efficeremur idonei. bitationis ponunt, cum cordenon dubitcnt, velutsi
Cohaercdeseliam erimus Christi, cum in fine sseculi quis indignetur servo suo e; dicat: « Contemnis me?
absorpta fuerit mors in vlcloria (I Cor. xv). Non Pulo quia dominus luus sum. fta elnunc Apostolus
umuit ille habere cohseredes, quia hseredilas ejus p dicens exislimo, inciepat lilos qui hoc non aeslima-
uon fit angusta si multi possederint. Homo enim si banl, vel non exislimant. Nonnulli enim dum futura
habeat unicum filium, gaudet ad illum magis, quia gaudia minus altendunt, putant inlolerabilia esse
solus omnia possessurus esl, et non habebit fratres, praesentia mala, quse perferunt. Et illorum pusilla-
qui cum eo dividant hajredilatem, ei pauper rema- nimitatem vel infidelitatem increpat nunc Aposto-
neat. Deus vero unicum, quenfgenueratet per quem lus : Si compalimur, inquit et conglorificubimur. Et
cuucli creaverat, misit in bunc mundum, ut non vere per passionem perveniemus ad glorificationem.
esset unus, sed fralres haberet adoptatos qui cum Nam ego existirao, quod vos non a.stimalis, id est
eo possiderent haeredilatem vitse"perenuis. Hseredi- ego indubitanter scio quod passiones hujus temporis,
ias,'inquam, in qua cohseredes ejus erimus, non mi- quod tam breve est, non sunl condignm, id -est om-
nuitur multitudine filiorum, nec fit angustior nu- nes simul non sunt dignae ud promerendam glo-
merosilate cohseredum; sed tanta est multis, quanta riam fuluram, quas revelabitur in nobis, id est quae
paucis ; tanta singulis, quanta omnibus. Cohseredes ita manifestabitur, ul sit in nobis, quia in nnoquo-
ej"us erimus, ita tamen si compalimur, id est si cum que nostrum manebit, el foras apparebit. Hoc est,
eo palimur, si passionum ejus nunc participes effi- si quis pateretur omnes poenarum acerhitates, quse
cimur; si qualia pro nobis ille pertulit, nos talia pro J) iii tempore praesentis vitae sufferri possunt, non es-
nomine ejus pati non recusamus; si nonprohu- sent omnesillse passiones dignum meritum ad con-
mano favore vel temporali commodo, sed pro amore seculionem futura; glonae, quse, ablalo orani vela-
illius adversa perferimus, ut et conglorificemur, id mine, revelabitur in nobis, quando'percipiemus illud
est cum eo glorificemur, facti cohseredes ejus et « quodoculus non vidit, iiocauris attdivit,'nec iu
participes gloriaeipsius. Conglorificabimur enim, si cor hominis ascendit (if Cor. n).»
hoc ejus nobis gratia concesserit, quia cum appa- « Nam exspectatio crealurae revelationem filiorum
ruerit, similes ei erimus, quoniam videbimus eum » Dei cxspectat. Vanitati enim creaiura subjeeta est
sicuti est (I Joan. m). » non volens, sed propter eum qui subjecit eam in
«Exislimo enim quod non sunt condignaepassio- » spe. Quia el ipsa creatura liberabitur a servi-
i nes huj"ustemporis ad futuram gloriamquse reve- » tute corrupiionis in libertatem glorias filiorura
» labilur iniiobis.» i "Dei.i
Ne cui videretur grave, quod dixerat nos debere Vere gloria revelabitur in nobis, qui nunc pro
compati, mox addidit non esse condignas passiones Deo molestias suslinemus, quia hsec gloriaestut
hujus temporalis ad futuram gloriam ause reve- filii Dei appareamus. Hanc enim exspectamus. Nam
_CS? COMMENT. IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM. 711?
zxspectatio creaturm revdalionem filiorum Dei ex- A quia homo qui ingenitae conslanlise statum volens
spectat. Quod est dieere : Nam et hoc Ipsum quod deseruit, pressus justse mortaliiatis pondere, no-
m nobis dolet, cum facla carnis mortificamus, cum Iens mutabililalis suse corruptioni servit. Non ergc
esurimus,velsitimusperabstinentiam, dum frenamus sponte creatura vanitati siibjecfa est, sed proptet
deleclalionem concupiscenlise per castitatem, dum eum qui subjecil eam in spe, id est propter ejus justi
injuriaruhi laeerationcs et conlumeliarum aculeos tiam atque clemenliam, qui neque impunitum pe"c-
per patieriliam sustinemus, dum, neglectis alque re- catum reliquit, neque insanabilem voluit esse pec-
jectis voluptatibus nostris, pro fruetu matris Ecclesiae cantem. In spe est subjecta vanitati, propter mise-
laboramus, quidquid in nobis in hac et hujusmodi ricordiam liberantis -per remissionem peccatorum
atlriiione dolet, creatura est. Dolet enim corpus et et adoptionem gratiae. Ergo in spe, qua sperat se
anima, quseulique crealura est, et exspectat reve- adhsesuram contemplandse veritali, subjecta est in-
lationem filiorum Dei, id est exspectat quando ap -., terim vanitati. Quia et ipsa crealura, id est ipse ho-
pareat quod vocatum est in ea gloria, ad quam vo- mo, cum jam signaculo imaginis propter peccatum
catum est. Quia enim Filius Dei unigenitus non po- amisso, non tamen tota penitus imagine delefa, re-
test appellari creatura, quando quidein per ipsum mansit tantummodo creatura, et ipsa creaturaflid
facta sunt omnia qusecunque Deus fecit, dislincte B est etipsaqusenondum vocalur filiorum formaperfe-
etiam nos vocamur creatura ante illam evidentiam cta, sen* tantum creatura, libetabitur a servilute
glorise, el distincte vocamur Filii Hei, quamvis hoc corruptionis. Quod itaque ait, et ipsa liberabi- „
adoptione mereamur. Nam ille Unigenitus* natura lur, facit hilelligi, et ipsa quemadmodum nos,
filius est, non adoptione. Exspecfatio ergo creaturae, id est et de ipsis nonvest desperandum, qui nondutn
id est exspeetatio noslra revelationem filiorum Dei vocantur filii Dei, quia nondum crediderunt ;
exspeclat, id est quando appareat quod promissum sed tantum creatura , quia el ipsi credlturi sunt,
est, quando re ipsa manifeslum sit, quod nunc spe et liberabuntur a servitute corruplionis, quem-
sumus c"Filii enim Dei sumus, et nondum appa- admodum nos qui jani filii Dei supius, quamvis
ruit-quid erimus. ^cimus quia cum apparuerit si- nondum apparuent quid erimus. Liberabitur ergo a
miles ei erimus, quoniam videbimus eum sicuti est servitute*corruptionis, in liberlatem gloriw filiorum
(I Joan. _._.)»Ipsa est revelatio filiorum Dei, quam Dei, idesteruntetipsiex servis liberi, el ex corrupti-
nunc exspectat exspectatio creaturse. Non quod crea- bilibus incorrupti in vita peffecta, quani habebunt
tura revelationem exspectet alterius nalurae, quse filii Dei.Tunc enim crealura hoc a servitule corru-
non sit creatura, sed ipsa qualis nunc est, exspe- ptionis eripiet, cum ad filiorum Dei gloriam incor-
ctat quando sit qualis futura est. Tanquam si diee- " ruptam resurgendo sublevabitur. Electos enim nunc
retur: Operante pictore, subjectis sibi coloribus, et poena corruptionis aggravat, sed-tunc incorruptionis
ad opus ejus paratis, exspectatio colorum manife- gloria exallat. Et quantum ad prspsentis necessilatis
stationem imaginis exspeclat, non quia lunc alii pondera, nunc in Dei filiis de libertatc nil ostenditur,
eruntautnon colores erunl, sed tanium quodaliam tantum ad subsequeutis hbeiialis gloriam lunc in
dignitatem habebunt. Dixi quod exspectatio^crea- eis de servitute nil apparet. Creatura ergo servilute
tttrse exspectat ut revelentur filii Dei, Quod recte corrupiionis exula, et dignilaie Iibertatis adepta, in
dixi. Nam ipsa creaiura adhuc suvjecta esl vanitali, filiorum Dei gloriam vertitur, quia, unita Deo per
id est temporalibus rcbus, quse sunt vanitas, quia spiritum, quasi hoc ipsum quod crealura est, tran-
quod promittunt, implere non possunt, etevanes- sisse ac subegisse declaratur. Eique ita tunc inhse-
cunt id est deficiunt et transeunt. Ait enim Saio- ret, ut illi de corruptione quae per resurrectioncm
mon : « Yanitas vanitatum, et omnia vanitas. Quae vincitur, nihil j°am in suo amore contradicat, sed
abundantia est homini in omni labore suo, quem unitagloriae sui Redemptoris fiat.Cujus hedemploris
ipse iaborat sub sole? (Eccle. i.)» Cui ut a Domino respeetu potest intelligi diclum, quia et lpsa libera-
dictum est: «In labore manducabis panem (Gen. bitur, .scilicet jam a corruplione liberatus est ipse
in),» ita ergo subj'ecta est.humaua creatura vani- Dominus.
fati. Et subjecta est non volens, quia homo sponte « Scimus enim quod omnis creatura ingemiscit
peccavit, sed non sponte damnatus est. Peccatum « et parturit usque adhuc. Non 'solum autem illa,
enim fuit volunt.arium, id est eontra praeceptum fa- « sed et nos ipsi spiritus primitias habenles, et ipsi
cere veritatis, peccati autem pcena, id est subjici « intia nos gemimus adoptionem filiorum,'exspe-
fallacise, non voluntaria. Sponte, ut dixi, peccavit t ctantes redemptionem corporis nostri. >
creatura hsec, et inimica facta est veritati; sed ut Vere non volens subjecta est creatura vanitati.
merito puniretur, non sponte subjecta est vanitati. Nam inde gemit: Scimus enhn quod omnis creatura
Diligit homo sponte vanitatem, cum deserta solidi- ingemiscit. Vel liberabitur a servitute corruptionis.
tateveritatis, opinabilia sequitur, id est mutabilia. Nam ideo gemit, quia non est adhuc inde liberata.
Vanitales enim sunt quse -mutantur et transeunt. In uno quoque autem homine, omnis creatura non
Cum autem inde meritas pcenas luil, subjieitur non * universaliter, sicut est ccelum et terra et omnia quse
sponte vanitati, sicut subj'ecta est in homine pec-^ in eis sunt, sed generatim quodammodo intelligi
caute. Yanitati enim creatura non .volens subjicitur, potest, quia rationalis in illo est, quam habere cre-
711 HERVEI BURGIDOLENSISMONACIH 712
duntur angeli; sensualis, qua et bestiaenon carent, A id est cum corpore, sed etiam nos ipsi habentes pri-
utuntur enim sensibus el sensualibus molibus ad mitias spiritus,id est nos-animse, quau jam primitias
appetenda ulilia et vitanda contraria, el vitalis pri- mentes nostras obtulimus Deo, in nobis ipsis inge-
vata sensu qualis adverti in arboribus potest. Nam miscimus, id est prseler corpus, adoptionem filiorum
et in nobis sine sensu nostro fiunl corporis incre- exspeclanles corporis nostri redemptionem, id est ut
roenta, el capilli nec cum pvaeciduntur sentiunt, et etiam ipsum corpus accipiens beneficium adoptionis
tamcn crescttnt. Jam vero corporalis ereatura evi- hliorum, qua vocali sumus, totos nos liberatos,
dentius apparel in nobis, qua. licet ex lerra facta transactis omnibus molestiis, ex omni parte Dei fi-
illi ex omnibus hu- ^ lios esse manifestet. Non solum illa
atque formata sit, insunl tamen ingemiscil, sed
j'us corporel raundi elementis qusedam parliculse ad et nos ipsi primitias spiritus habentes, id esl qui
lemperiem valetudinis. Nam et calorc membra vege- j'am spirilu ideo servimus, qui jam mente Deo cre-
lantur, qul esi ab igne, cujus etiam lux per oculos diinus, et in ipsa fide primitias quasdam dcdimus ut
einical; ei aere venarum decursus, quas arterias primitias nostras sequamiir. Et nos ipsi primitias
vocanl, aique spiramenia pulmonis implentur; et spirilus habentes, id est-qui nondum quidem ex toto
humor nisi esscl, nulla spiramenla confluerent, vi- quod sumus, sed ex ea parte qua peccatoribus me-
B
tanique assumeret siccitas. Nam et ipse sanguis liores sumus, Deo, non vanitati sulidili sumus; hoe
huinido lapsu alias venas replens, quasi rivis et flu- est, per primilias spiritus et ipsi in nobismetipsis
minibus per cuncia diffundiiur. ita nullum esl crea- ingeroiscimus. Videlur eliam speeialiter designaie
lune genus, qttod non liomini possit agnosci. Ac si aposlolicam digiiitatem in eo quod ait, et nos ipsi
omnis erealura in eo congemiscit adhuc. Propter primitias spiriltts habentes, id est qui primi Spiritum
quod et Dominus Evaiigelium jussit omni crcaturse sanctum accepimus et digniora ej"us dona habeinus.
praedicanj (Marc. xvi), quia in uno quoque homine Non solum, inquit, omnis creatura, id est omnis
(sicui disseruiinus) est oninis crealura. Omnis itaque" Ecclesia creala iu operibus bonis, quse subdita est
cveatura gemil in hominc. Non tanla, sed omnis. nobis, sed et nos ipsi primilias spirilus habentes, id
Tanquam si dicatur quod solem omnes vidcnt, qui est nos apostoli qui ad hoe elecli sumus, ut primi-
sunl incolumes, sed non toti videnl, quia tanluni iias spirilus acciperemus, et per hoe maj'ores sumu3
oculis videnl, ita ei in hoinine omnis creatura est, quod ejus primitias habemus, vel quia primo venit
quia cl inteUigit cl seniit etvhit el corpus habel; in nos, vel quia dignius et evidentius dona sua de-
scd non tota crcatura in ipso cst, quia sunt prajler clarat in nobis per genera lhiguarum, per sanalio-
ipsum et angeli qui infelligunt, el pecora quse sen- £ nem infirmorum, perresurrectionemmortuorum, et
tiuiit, et arbores quse vivunl, el lapides qui tantum- per similia opera, et nos ipsi qui fanli sumus, qui
niodo sunt. Scimus ergo quod omnis crealura, id est - jam primitiis sancli Spiritus acceptis laetamur, adhuc
homo (idelis ingemhcit, id esl in iiiteriori suo geroit gemimus miserias habentes ut alii; gemimus intra
- ac geniitum scmpcr rccentem habet, quandiu sttbje- nos, quia in nobis est unde gemamus. Vel quamus
cla est vanitali, e.otiam parlurit, id est cum stimma non coram hominibus, tamen.intra nos, id est in in-
difficuliate et onere bonum opus facil. Nam sicut leriore nostro gemimus; nec fictus est gemitus no-
mulier ma«nis doloribus et conalibus profertfilium, sler, sed intra mentis arcana resonat. Et gemimus
iia fidelis honio nisibus inagnis cl laboribus producit exspectantes adoptionem filiorum, quia r c dilalione
frucium boiiioperis.Laboratenim etafiligitur vigiliis, nec adversilale frangimur, sed longanimiier et for-
eljejuniis,aliisquesanclisacfionibus.Ethoc facil us- liler exspectamus adoptionem filiorum, id est ut
qucadhuc.Naro, elsisuntaliqui jara inslnu Abrahse, secundum corpus accipiamus gloriam adoptionis, ut
cl lalro ifle cum Domiiio in paradiso constilutus, illo et anima et corpore toti simus immortales, et beali
die quo credidit, gemere desiilerit, tamen usque atque in omni substanlia nostra appareamus ado-
adltuc omiiis crealura ingeinistit ct parturit in illis pfioni filii Dei. Hanc adoptionem exspeciamus, sci-
sanelis, qui adhuc In prsesenti vila laborant. Non D licet redemptionem corporis nostri, id est ul et
solum autem illa ingemiscit, sed et nos ipsi, id esl ipsum quod adhuc corrumpitur, incorruptihile fiat
non solum in homine corpus el aninia et spiritus et immortale. Haecest eiiim redemptio nostri eor-
siroul dolent ex difficullafibus corporis, sed et nos* poris, ul ab omnibus roolestiis redimatur, id est
ipsi, exceplis corporibus, in nobis ipsis ingemisci- liberetur et veram salutem consequatur» Nondum
inus, nosdico primitias spirilus habenles, id est quo- enim habet salutem. Nam esuries et sitis intevficit,
rum jam spiritus tanquam sacrificium oblati sunt si subventum non fuerit. Medicamenlum enim famis
Deo, et divino charitalis igne comprehensi. Haesunt est cibus, "21 medicamenlum sitis est et potus, et
enim primitise homlnis, quia veritas primura spiri- medieamentum faiigatiouis est somnus. Si sepositis
tum noslrum oblinet. ut per hunc csetera compre- istis non sunt morbi, est sanitas. Si autem habes
hendantur. Jam ergo habet primilias oblatas Deo, aliquid quod te possit interficere nisi manduca\eris,
qui dicit: « Mente servio legi Dei, carne autem noli gloriari de sanitate, sed gemens exspecta re-
legi peccali (Rom. xvn), > et de quo dicitur :«Spi-. demptionem corporis tui. Gaude redemptum, sed
ritus quidem promptus est, caro aulem infirma nondum re. Spe securus es. Eteinm si non geroueris
(Marc. xiv). » Non solum, inquit, omnis creatura, in spe, non pervenies ad rem.
715 COMMENT. IN EPISTOLAS PAULI. — 1N EPIST. AD ROM. 7H
« Spe enim salvi facli sumus. Spes autem quas A i superiorque servatur, vel ad quaecunqueflagellanda
t \ idettir, non esl spes. Nam quod videt quis, quid et abolenda pecGata, ellamen nos nescientes quid
« sperat? ,Si aulem qttod non \idemus speramus, isla prosint, ab omni optamus tribulalione liberari.
« per palientiam exspectamus. > Quid enim nobis expediat, non satis scimus. Ali-
Quasi diceretur Apostolo : Quid tibi profuit Chri- quando quod putamus obesse, prodest; et quod
stus si adhucgemis?etquomodo Salvator salvtnn te putamus prodesse, obest. Infirmi enim sumus; et
fecit? Qui enim gemit adhuc, aegrolat, subjunxit quae medicamehta nobis sint utilia, medicus' qui-
atque ait: Spe eiihn, etc. Ideo gemimus quia spe dem novit, nos autem ignoramus. In his ergo
sulvi facii sumus, ideo speramus nos salvandos, et iribulationibus, quae possunt et "prodesse ejt no-
quod speramus, j"am quidem exspectamus, sed cere, quid oiemus sicut oportet nescimus, et ta-
nondum tenemus; et donec teneamus, in tempore men quia dura, quiamolesta, quia contra sensum
suspiramus, quia desideramus quod nondum tene- nostrse infirmitaiis sunt, universali humana volun-
mus. Nondum re sahati sumus, sed adhuc spe, ^tate, ut a nobis haec auferantur, oramus. Sed hoe
quia nondum venit nostri gaudii plenitudo, nondum devotionis debemus Domino Deo noslro, ut si ea non
habemus corpus ccelesicet spiritale, id est corpus abstulerit, non ideo nos ab eo negligi existimemus,
angelicum in societate angelorum, sed speramus. B ^ sed potius pia patientia raalorum bona speremus
Sed quidem jam hahemus hanc salutem, hanc glo- ampliora. « Sic enim virtus in infirmitale perficitur
riam. Sed spes qum videluf, non est spes. Et ideo (II Cor. xn). » Vel etiam dum beatam vitam peli-
nondum in re videmus ipsam salutem, quam in spe mus, in qua sumus immortales atque incorruptibi-
haberous. Certitudo quae pra_seiUialitervidetur, non lesicorpore et spiritu, quantum ipsa est pax, quse
est spes. Nam quod videt quis, quid speral ? Quod prsecellit omnem intelleclum, etiam ipsam in oratio-
enim videlur, quare speiatur? Non speratur, sed ne poscendo, quid oremus sicut oportet nesciraus;
scilur. Sed si nos speramus quod non videmus, id est sed qufdquid cogitationibus occurrit, abjicimus, re-
redemptionem corporis nostri et societalem angelo- spuimus, improbamus, non hoc esse quod quseri-
rum, per patieniiatn exspectamus illud. Spes enim mus novimus, quamvis illud nondum quale sil no-
ad augmeiuum meriti operatur in nobis exspecta- verimus. Est ergo in nohis quaedam, ut Ua dicam,
tionem futuraesalvationis^,et etiam in ipsa exspecla- docta ignorantia, sed docta Spiritu Dei, qui adjuvat
t.one patientiam, quia invisibilem salutem, spe nos infirmitatem nostram. Nos nescimus quid oremus
conforiante, exspeclamus longanimiter patiendo sicut oportet, sed ipse spiritus postulat pro nobis,
mala prsesentia, et ideo gemere cogimur. In malis id est postulantes nos facit, gemilibusinenarmbilibus.
enim si quisquam pafuur, non in bonis quibus frui- Poslulare enim nos facit, inspirans nobis deside-
iur. opus est patientia. rium eliam adhuc incognitse tantse rei, quam per
« Similiier autem spirilus adjuvat infirmitatem palienliam exspectamus. Et facit poslulare gemiti-
« nostram. Nam quid oremus sicut oporlet nesci- bus inenarrabilihus. Quomodo enim narralur, quan-
< mus, sedipse spirilus posiulatpro nobis gemitibus do desideratur, quod ignoratur? Quod utique si om»
< ineiiarrabilibus. Qui autem scrulatur corda, scit nimOdo ignoraretur, non desideraretur. Et rursus
« quid desideret spiritus, quia secundum Deum po- si videretur, non desideraretur, nec gemitibus quse-
c slulal pro sanctis. » reretur. Minor vero est qui postulat, quam qui po-
Spes nos adjuvat ut patienter exspectare possi- slulatur. Quomodo ergo spiritus postulare dicitur
mus, similiter-autem el spiritus. Et ideo de exspe- qui minor non est ? Indigentis enim certissimum in-
ctatione \el patientia nihil nobis .attribuimus, sed dicium-est, postulare gemilibus. Nullius aulem rei
totum Deo, cujus beneficiis haec possumus. Non esse indigentem, fas est credere Spiritum sanctum.
solum enim spes nos adjuvat, sed etiam Spiritus Sed juxla quod prsemisimus ipse postulat, qui ad-
sanctus similiter udjuvat infirmtialem nostram, quia postulandum eos quos repleverit, inflammat. Et
charilateni nobis infundit, per quam npstra corro- D j ipse dicitur gemere, eo quod nos gemere faciai de-
boralur infirmitas, ut patienter exspectare valeal siderio fuluraj bealitudinis. Ita enim dictum est, po-
salutera quam sperat. Similiter ut spes, adjuvat nos slulat, quia poslulare nos efficit, nob_sque postu-
charilas, id estSpiritus sanctus non solum in adver- landi et gemendi inspirat affectum, sicut illud in
sitalum lolerantia, sed et in orationibus, quia nec Evarigelio : « Non enim vos estis qui loquimini, sed
bene orare sine eo possumus. Nam quia ingemisci- Spiiitus Patris vcstri-qui loquhur in vobis (Matth,
mus et petimus liberari, spirilus adjuvat ne vel ante x). » Neque enim et hoc ila fit de nobis tanquam
iempus liberari petamus, \el conlraria nobis dari. nihil facientibus nobis. Adjutorium igitur Spiritus
Adjuvat infirmitatem nostram doeens et faciens sancti sic expressunr esl, ut ipse facere dicerelur,
orare. Nam quid oretnus sicut oporlet nescimus, sed-- quod ut faciamus facit. Usitati enlm sunt tales lo-
ipse postulat pro nobis. Nescimus prout oportet quid cutionum modi, quando per efficientem significatur
orare debeamus, quia moleslise tribulationesque id quod efficitur; sicut frigus pigrjumdicimus, quia
temporales plerumque prosunt vel ad sanandum pigrps facit; et diem tristem vel Isetum, quia tristes
tumorem superbias,etad probandam exereendamque vel lsetosfacit. Sic et Dominus Abraha. dixit.« Nune
patientiam, cui probatse et exercilataeclarior merces cognoviquod timeas Deum (Gen. xxn), »id cst tmM
PATROJ.. CLXXXl. £3
°7i5 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 716
ul cognosceres feci. Secundum quam locuiionem A . vertuntur, ut usque in f.nem perducant quod in
ipse qui est Dei sapientia, dixit se nescire diem vel bono esse eo_perunt. Nam sccimdum propositum
horam finis sseculi (Matth. xxv). Quid enim polest occultissimae j'ustilise bonitatisque suse Deus quos
esse quod ipse nesciret? Sed quia hoc utihter disci- prsedestinavit, ipsos vocat et juslificat et glorificat.
jmlis occuliabat, nescientem se esse dixit, quia illos Proposuit enim Deus illos ad viiam venire, cujus
noscientes occultando faciebat. Secundum hanc fi- proposilum mutari non potest. Secundum boc pro-
gtiram ct Patrem solum scire dixit ipsum diem, quia positum, non secundum suum meritum vocati sunt
eumdem F-ilium scire faceret. Eodem locutionis a Deo per praedicatores ut sancti sint. El vere se-
modo et Spiritus sanctus poslulare vel gemere dici- cunduin Dei proposilura, nam quos praescivit, etc.
lur, qttia eos in quibus habitat, postulantes et ge- Ordo est: Nam quos prmscivil conformes fieri hva
-menles facit. Vel appellatione Spiritus saneti desi- ginis Filii, id est imitatores futuros Christi, etium
gnatur charilas, quae per Spiritum sanctum diffusa prwdestinavit, illos hoc fore, ita ut sit ipse primoge-
cst in cordibus nostris. Sanctus crgo Spivitus intev- nitus in multisfralribus, id esl primatum habens in
pellat et pro nobis gcmit, id est charitas interpellat, collegio sanctorum, et jure hsereditatem patris obli-
charitas postulat, charitas gemit. charitas orat. nens, aliisque fratribus dispertiens. Secundum pro-
Coiitra hanc aures claudere non liovit qui illam de- B positum stint vocati, id est quod \ ocati sunt, non
dit, sed qui scruialur corda, id est Deus, qui in oc- aliunde est quam a pra_ordinalione Dei. Naro Deus,
culto cogilalionis suse omnia cordium arcana videt, quos ab aelerno prsescivit fieri conformes Filii sui,
scil quid desidcret spiritus, id esl approbal et implet etiam praedestinavit, id est per appositam gtatiam
hoc quod spiiitus facit nos desiderare, quia secun- prasparavil illos, ut verbo praedicationiscrederent.
dum Dettm, id esl secundum Dei voluntatem, poslu- Praedestinatio est graliae prseparatio, quse sine
lat pi o sanctis, id est postulare sanctos facit pro prsescientia non polest essc, potcst autem sine prae-
-seipsis,\el spiritus, id est charitas, secundum Deum destinatione pra.scienlia. Prajdestinatione quippe
postulat pro sanctis, quia nihil petit eharilas, nisi Deus ea pra?scivit quae fuerat ipse facturus. Unde
quod Dee gralum est, et ideo ipse scit, id est ap- diclum est: Fecit quse fuiura sunt, praescire autem
probat desiderium seu petilionem ejus. potest etiam quse ipse non facit, sicui quajcunqtie
« Scimus autem quoniam diligentibus Deum om- peccata. Quoeirca prsedeslinalio Dei quse in bono
c nia cooperantur in bonum, his qui secundum pro- est, gratiae, ut di\i, prseparatio est. Gratia vero est
c positum vocafi simt saricti. Nam quos praescivit, ipsius praedestinalionis effectus. Iiaec est prsedesti-
« et praedesiinavitconformes fieri imaginis Filii sui, _ natio sanctovura, pvsescientia scilicet et pvseparatio
« ut sit ipse primogenitus in multis fratribus. Quos beneficiorum Dei, de quibus certissime liberantur
« autem praedestinavit, hos et vocavit; etquosvo- quicunque liberantur. Ex his enim qui pra_deslinaii
« ca-vit,lios et justificavit, quos autem just.ficavit, sunt nullus cum diabolo perit, nullus usque ad
« illos ct magniicavit. » mortem sub diaboli potestale remanebit. Horum
Dum patimur adversa, nescimus sicut oportet enim si quisquam perit, fallitur Deus. Sed nemo
quid orare debeamus. Sed hoc pro certo scimus eorum perit, quia falli non potest quiprsedestinavit
quia diligentibus Deum, ita ut ipsam dilcclionem eos. Quod autem ait prsedestinaios conformes fievi
operibus probent, omnia vel adversa vel prospera .imaginis Filii Dei, polest secundum intevioiem ho-
cooperantur, id esl simul fiunt in bonum. Passivam minem intelligi, ut in mente conformemur illi. Potest
enim siguificationem hoe loco habet quod diclum el sic accipi, nt quemadroodum nobis ille moitaU-
est, cooperanlur. Et dilecloribus Dei omnia coope- tate, ita nos illi efficiamur conformes immortafitate.
rantur, id est simul fiunt cuncla in bonum, quia in Secundura hanc imaginem Filii, cui per immortali-
bonum vertuntur illis omnia qusecunque ipsis acti- tatem conformamur in corpore, etiam illud agimus
dunt, non solum illa quae appeluntur ut molesla. quod item dicit Apostolus : « Sicul portavimus ima-
Usque adeoprorsus omnia, ut etiam si qui eovum D ] ginera terreni, portemus et imaginem ejus qui de
deviant et exorbitant, etiam hoc ipsum eis, proficiat coelo est (I Cor. xv), > ul scilicet qui secundum
i'nbonum,quia humiliores redeunt atqr.e doctiores, Adam mortales fuimus, secundum Christum immor-
"et robustius atque eautius post insistunt bonis acti- tales nos futuros fide vera et spe certa firmaque le-
bus. Vel diligentibus Deura orania cooperatur ipse neamus. Sic enim nunc eamdein imaginem poilare
Deus in bonum, sive Spiritus sanctus, de quo supra possumus nondum in visione, sed in fide; n.mrhim
dictum est, qui et Deus est. Coopevatur enim Deus, in re, sed in spe. De coiporis quippe resurrectione
id est cum electis suis operatur, dum illi agunl et tunc loquebatur Apostolus, cum hsecdicerel, deinde
ipse cum eis. Et ita cooperatur eis, ut omnia ver- ut sit, inquit, ipse primogenitus in muttis ftatribus.
tat in bonum etutilitatem eorum. Sed quia nonnulli Secundum id quod unigenitus est, non habet fra-
diligunt Deum, et in eo'bono quod cccperunt non tres: secundum id auiem quod priniogemtus est,
permanent usque in finem, mox determinando sub- fratres vocare dignatus est omnes qui post ejus et
ditur : his qui secundum propositum vocati sunl san- per ejus primalum in Dei gratiam renascuntur per
cti. Hi enim in eo, quod diligunt Deum, permanent adoptionem filiorum. PrimOgehitus enim dicitur re-
usque in finem ; et qui ad tempus inde deviant, re- spectu fratrum consequentium in id quod ipse prse-
717 COMMENT.1N EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM. 713
'
cessit. Unde et alio loco primogenitum eum a mor- A _ quis poterit nobis quidquam horum auferre ? vel
tuis dicit, ut sit ipse primatum tenens, quia resur- quis poterit ejus voluntati resistere, qui nos ad glo-
rectio mortuorum, ut jam non moriantur, ante riam praeordinavit perducere ? Si Deus pro nobis,
illumnulla; posl illum autem, multorum sancto- quis contra nos erit ? Deus pro nobis ut praedeslina-
rum est. Dixi quia quos praescivit et praedestinavit, ret nos, Deus pro nobis ut magnificaret sive glorifi-
qtws autein prmdestinavit, Iws el vocavilr Hic sub- caret nos. Si Deus pro nobis, quis contra nos? Si
audire debemus, secundum propositum. Sunl enim Deus in his omnibus pro nobis est, qui nobis vult
el alii \ocati, sed non electi, ac per hoc non se- adversari, paret se, si poiesl bellare adversus Deum.
cundum proposilum vocati, ei quos vocavit, hoc est Non enim laedit nos, nisi qui Deum vincit. Et quis
secundum proposilum, Iws et justificavit. Quomodo est qui vineit Omnipolentem ? Quicunque reluctari
si aliquis imperalor disponeret aliquem inlimunj' voluerit, sibl nocet. Si Deus pro nobis, quis contra
sublimare ad consulalum, et daret illi sumptus qui- nos ? Etiamsi totus mundus contra nos insurgat ct
bus se praeparel idoneum, et ornaret ut digne pro- omni genere tormentorum in nos sseviat, quid tolus
moveri posset.ad tantum honorem; ila Deus illis mundus, quando pro nobis est per quem faclus est
quos praedestinarii ad vitam, dat virtutum et bono- mundus ? Quid est omnis qui Deo nititur resislere
rum operum gradus, per quos ad tantam sublimita- B •< paranti uos ad regnum perdueere ? Qui etiam Filio
tem possint erigi. Vocat enini illos et j'uslificat et proprio, id est non adoplivo, sed naturali et consub-
magnilicat. Et hsecsua dona quibuscunque ipse do- stantiali non pepercit, sed pro nobis omnibus, id est
navit, procul dubio se dalurum esse prsescivit, et in pro nostrum omnium salute, tradidil illum, id est
sua prsescienlia praeparavit. Quos ergo prsedestina- exposuit in mortem. Et qui illud quod majus est
vit, ipsos et vocavit vocatione illa de qua dictum est, dedit nobis, id est Filium, etiam illud quod niinus
sinejpoenitenliasuntdona etvocatio Dei.Namin sua, est dabit nobis, id est regnum suum. Nam qui Fi-
quse falli mutarique non potest, prsescienlia opera lium dedit quomodo aliquid negare poluit? Quomodo
sua disponere, in Domino nec aliud quidquam est non etiam omnia donavit nobis cum illo ? Ubi enim
praedesfuiare. Non ergo alios, sed quos prsedestina- dedit nobis illum in quo omnia bona sunt, ibi cum
vit, ipsoset voeavit; nec alios, sed quos ila vocavit, illo omma nobis ulilia dedit, id est fidem, remissio-
ipsos et justificavil; nec alios, sed quos prajdeslina- nem peccatorum, perfectionem virtutum, diversa
vit et vocavit eljuslificavit, itlos et mugnificavit, sive dona sancti Spiritus, et in futuro sseculo beatitudi-
glorificavit. Prsedestinatio nostra in nobis faeta est, nem sempiternam. Et lunc qualis erit spiritus homi-
sed in occulto apud ipsum in ejus praescienlia. Tria , nis, nullum omnino habens vitiura, nec sub quo j'a-
vero reliqua in nobis liunt, vocatio et justificalio et " ceat, nec cui cedat, nec contra quod saliem lauda-
magnificaiio. Yocamur prsedestinaiione poenileniise, biliter dimicet pacatissima vii.tute perfectus ? Rerum
justificamur innovalione misericordiae et timorej'u- ibi omnium quanta, quam speciosa, quam cerla
dicii, magnificamur profectu vhtutum, sive glorifi- seientia, sine errore aliquo vel labore, ubi Dei sa-
camur aeterna bealiludine. Ista omnia -jam faeta pientia de ipso suo fonte potabitur cum summa feh-
sunt, praedeslraarit, praescivit, vocavit, juslifieavit, citate, sine difficultate ? Quale erit corpus, quod
magnificavit, quoniam omnes j"ampraesciti ac prae- omni modo spiritui-subditum, et eo sufficienler vi-
deslinati sunt, et multi jam vocati atque juslilicali vifjcaturo, nullis alimoniis indigebit ? Non enim ani-
et magnificati sunt, quamvis adhuc usque in finem male, sed spiritale erit, habens quidem carnis, sed
sseculi multi vocandi et juslificandi sint atque ma- sine ulla carnah corruptione, substantiam. Cum
gnificandi. Yerba tamen praeteriti lemporis, posita enim beatitudinem illam obtinuerimus, tunc habebi-
sunt de rebus etiam futuris, tanquam jam fecerit mus omnia. Nostra quippe erunt ad vivendum
Deus, quse jam ut fierent, ex aeternilale disposuit superiora, noslra erunt ad convivendum aequalia,
qui fecit quse futura sunt. Quicunque ergo Judsei nostra erunt ad damnandum inferiora. Sic enim
providentissima dispositione praesciti, praedestinali, j, j habentur ibi omnia, ut sint ct omnium singula, et
vocali, justificati, magnificati vcl glorificati sunt; omnia sihgulorum.
non etiam nondum renali, sed etiam non nati, jam « Quis accusabit adversus eleetos Dei ? Deus qui
filii Dei sunl, et omnino perire non possunt. Talibus * juslificat. Quis est qui condemnel ? Christus Je-
ipse Deus omnia cooperaturin bonum. « sus qui morluus est, imo qui et resurrexit, qui
« Quid ergo dicemus ad hsec? Si Deus pro nobis, « esi ad dexteram Dei, qui etiam interpellat pro
« quis contra nos ? Qui etiam proprio Filio non pe- « nobis. » ,
«percit, sed pro nobis omnibus tradidit illum, quo- Yere salutem et omnia bona cum Christo Deus
« modo non etiam cum illo omnia nobis donavit. » nobis donavit, et habebimus illa. Nam quis nos ac-
Quoniam quidem Deus tot et tanta beneficia nobis cusabit, ul facial nos his privari ? Quis adversus, id
contulit, non, pro meritis nostris, sed pro gratia, est quis contrarius accusabit eleclosDei, quos secun-
crgo quid dicemus ad hmc tam magna ej'us dona ? dum immutabile propositum vocavit ? Yel quts ac-
Yidelicet dicemus ulterius, quod aliquid a nobis ha- cusabit, id esl quis accusationem deferel adversus
fceamus? Non, sed omnia gratise Dei ascribemus. Et electos Dei ? Nullius accusatio nocere illis poterit.
ei Deur- gratuito munere suo tanfa nobis confert, Diabolus quider.) nititur eos accusare. Sed cpiis est
719 IIERVEI BURGIDOLENSISMONACIII 720
diabolus, \ci quoeejus accusatio adversus eos, quos A non possumus. Non p^opter criroen, non propter
Deus eligit ? cjus accusatio contra eos nonvalet. humanum favo.em, sed propter le moriificamur.
Quis ergo accusabit eos ? Deus ? Non; quia ipse ju- Haecesl causa martyrum. Propter le a quo nolumus
siificat eos. Et repugnans est, ut quos justifical, separaii, mortificaniur, id est vatiis pccnis affici-
illos accuset. Deus non vult illos accttsare, alius mur, tota die, id est toto lempore illuminalionis no-
non polest. Et cum nullus accuset, quis est qui con- strae, ex quo de tenebris ad lucem venimus. JEsii-
demnet eos? Nullus. Num coudemnabit eos Jesus mati eniin sumtis ab adversariis nostris sicut oves
Christus ? Nequaquam rex salvator condemnabit eos, occisionis, id est aestimant nos sine respectu miseri-
qui mortuus est ut ipsi vivant. Dico mortuus est, ut cordiaa debere occidi, cum nec resistamus eis, sed
nos peccalo moriamur; imo ut maj is beneficium in simplicitate et mansueiudine noslra iiinocenter
designera, dico quia etiam jesurrexil nt, nos cum eo mori simus parati. Haecomnia pro Chrisio palimur.
i csurgamus, et primse resurrectionis participes si- nee ab his superamur, sed in omtiibushis superamus,
mus. Qui et in coelum sublimatus est ad dexteram id est superiores et victores efficimur, 110:1propter
Dei, ut nos post se elevet, et dexleram partem, quse nosiras \ires, sed propter eum qui dilexil nos, quia
perpetuam beatitudinem dcsignat, tcnere faciat (/ " dum in illius amore pendemus, -.ensum doloris non
Joan. n). Potens est subvenire suis, quia esl ad rccipimus. Illius enim chariias qua nos dilexit, et
dexleram Dei, id est omni crealurse praelatus, et in nostrum ad se affectum rapuit, crucialum corpoi is
honore posilus in quo Pater est, quia etiam interpel- el dolorem senlire nos non sinit.
lat pro nobis, quia huric haberous apud Patvem ad- ' « Cerlus sum enim quia
neque movs, neque vlta,
vocatum et inlercessorem. Unigenilum enim F.lium « ncque angeli, neque principatus, neque \iituies,
pro bominibus interpellaie, est apud coaetevnum « neque instantia, neque futura, neque fortitudo,
Patrem, seipsum honnnem deraonstvave; eumque « neque altitudo, nequeprofundura, neque creaiura
pro humana natura rogasse,est eamdem naturam in « alia poterit nos separare a charitate Dei, quae est
divinitatis suae celsitudinem suscepisse. Interpellat « in Christo Jesu Domino noslro. »
vijgitur pro nobis Dominus non voce, sed miseratione; Vere nihil nos separabit a charitate Dei, nain
quia quod damnari in eleclis noluil, suscipiendo li- inde ceitus sura. Non opinor, sed ccrtus sum, id est
beravit. pio ceiio et conslanti fiim.ter teneo quod neque
« Quis ergo nos separabit a ehaiitate Christi ? mors ulla, ncque vila temporalis promissa, nee ali-
_ Tribulalio, an angustia, an persecuiio, anfames, quid eorum quae subduntur, potent nos separaie
• annuditas, an periculiim, an aladius? Sicuiseri- r, ab ainore Chrisli. Nemo nos sejiarabit inde miuando
« ptum esl: Quia propfer te mortificamur toia d e, roortem, quia id ipsum, quod diligimus, Deum, inori
« sestimali sumus ul oves occisionis (Psal. XLIII). 11011 potest. Nemo inde separatnos pollicendo \itam,
« Sed in his omnibus superamus propter eum qui nemo enim ab ipso fonte separat nos aquam polli-
< dilexit nos. » eendo. Non separal inde qui imnalur moitero, quia
Quandoquidem Chiislus pro nobis raortem pertu- qui credit in Chiistum, licet moriatur, vivii. Ne-
lii, et adhuc interpellat pro nobis, ergo quis sepata- que qui pollicetuv \itam, quia Christus vitam dat
btl nos a charitate Chrisli ? id est quis poterit sepa- seternam. Et ideo tempovalisvilsepollicitalio, setevnae
rare nos ab amore quo diligimus Chrislum ? Nullus compavalione, eonlemneiida est. Neque angeli sepa-
hoc facere polerit. Num faciet hoc tribulutio, id ranl inde, sive boni sive mali, quia etiain si boni
est corporis afflictio? Nequaquam. An angustiu, id angeli dicerent ut Chnstum 11011 amaremus, quod
est mentis anxietas hoc facere poterit, ut 11011dili- liunquam docent, non eis acquiesceremus. Lieel,
gamus Christum ? Minime. An perseculio, id est de inquil, angelus de ccelo evangelizet vobis praater Id
loco ad locum expulsio, separabit nos a Christi di- quod accepistis, anathema sit (Gal. 1). Non igitur
lectione? Non. "Elsi omnimodam tribulationem su- angclus aliquis inde separat, quia non est angeisis,
stineamus, etsi animi angustia torqueamur, eisi nos p curo inha_remus Deo, nostra mente potentior. Neque
adversarii per diversa loca persequantur, nunquam principutus, id est illi angeli qui liabenl piincipatum
a ChristLamore divelli poterimus. _4n,nos ab eo fa- super nlios, rive bonos, siveroalos. In ulrisque e_>im
mes separabit, id est desiderium comedendi sine prsefninent alii aliis. Et Dominus contrarios prmci-
abundantia cibi ? Absit! An nudiius, id est penuria patus exspoliavit, triumphans illos in semeiipso.
-\estis hoc faciet ? Nequaquam. An periculum, id est Boni vero principatus nunquam nos ab illo f-epaiare
apparatus mortis nos dividet a Christo? Angladius, volent, quorum maximum sludium esl, subjectos
id est ipsa mors gladio facta valebit hoc facere ? Ne- ad eum reducere. Nec etiam virtutes inde separant,
quaquam. Per hsec septem designantur universa id est-adhuc subliroiores angehcse foi titudines, quia
quse nos in hoc sseculo possunt affligere, quia se- si bona. sunt, favent nobis ut conjungamur Deo ; si
ptenarius universitatem solet e_.primcre. Sed nul- vero malse, reprimuntur ab eo. Enumeraiis omni-
lum Jhorutn poteril nos ab amore Christi separare, bus adversis quse in terra sunt, ascendit in ccelum;
si electi sumus. Et lioc dico sicut scriptum est de et -ostendere voiens quia paruiii est si contemnat
nobis, ubi vox nostra exprimitur, dicens Christo': terrena supplicia propter Ciuistum, adjungit etiaro
Quia vropter te morlificamur quoniam a te separari hoc, quia nequeangeti, neque principalus, neque vir-
"
m CO&MENT. IN EPISTOLAS PADLI. — 1N EPIST. AD ROM. 722
tutes, etci Quo I autem dicit, tale est: Non soltun A . < testimonium mihi perhibente ecnscisntia mea ia
homines abstrahere me non possunt ab amore Chri- « Spiritu sancto, quoniam tristitia est mihi magna,
sli, sed ne angeli quidem neque omnes simul coelo- « et continuus dolor cordi roeo. Oplalram enim ego
i-u.ii virlutes, si convetfanl in unum, necsia regno « ipse analhema esse a Christo pro fratribus meis,
rieeedere me necesse sit, atit etiam in gehennam « qui sunt cognati mei secundum carnem, qui sunt
l, udi pro Ghristo. Quod enim ait, altitudo etpro- « Israelitse, quorum adopiio est .ilioruin et gloria et.
fundum, etvila etmors, regnum coslorum etgeben- « testamentum et legislalio et obsequium et pro-
narii designare videtur. H__c autem dicit, non quod « missa, quoruhi patres, ex quibus est Christus se-
angeli affectare possint aliquando eum a Chiisto se- « cundum carnem, qui est super omnia Deus bene-
parare, sed etiaro ea quse impossibilia sunt, fieri « dictus in saecula, amen. »
posse dicitmagis quamsea Christi amore sej'ungi, llodo nihil potest me et alios elcclos a Christo
nt per Iiaec quanta in eo vis esset Dei charitatis, separare, sed olim fui abjeo separalus, et optabam
'
ostenderet. Neque insiantia adversa separant nos semper esse alienatus, unde nunc doleo, sicque
iiide, hoc enim leviova eo sentimus, quo ei, a quo mala vertunlur in bouum. Nam verilatem dico, ete.
nos separare moliuntuv, arctius ihhseremus. Neque Yel lla eoiilinuatur: Certus sum quod nihil potevit
ftaura, id est futurorum projnissio, separal inde, nos ab amove Chvisti sepavave, cum ex supradictis
quia quidquid boni fuiurum est, cerlius promittit beneficiis, quia nos prsescivit et prsedestinavit et
D?us; et nihil est ipso Deo melius, qui jam profeclo vocavit et j'ustificavit; tum ex hoc quod eum essem
ber.e sibi iniiserentibus prsesens est. Neque instanlia, persecutor Ecclesiae Dei, nullo modo polui fideles afo-
rd est aliqua imminentia praesenlialiter adversa vel ejus charitate quantumcunque laboravi divellere. ut
prospera, neque futura bona vel mala separant nos modo multum inde doleam, quod tantam crudeli- _
a Chrislo, hoc esl nec prsesenlia nec futura tempo- tatem iu eos exercuerim. Nam ego existens in Chri-
ralia, quse vel delectant, vel preinunt, vel spem sto, id est in corpore Christi, dico vobis verilatem
dant, veliirooremincutiunt. Neque forliiudo alicu- ita puram quod^io» mentior sicut nonnulli qui dum
j'usfoiliter nobis violenliam inferentis separat inde, vera loquuntur, intermiscentfalsa. Et quia nonnulli
quia ille cui inhseiemus fortior est omnibus. Neque yera Joqui videnlur, qui non ita habent in corde,
aliitudo, id est si quis nos in altum levaverit, ut du- adjungo me veritatem ore proferre, testimortium
lius pr_scipitef. fieijue profundum, id est si quis nos perhibeiile mihi conscientia mea, qnia, etsi vos non
In profundum maris deraerserit, aul in imum car- creditis, mea tamen conscientia mihi teslis esi quia
ceris deposuerit. Sive altitudo, id est sublimitas , verum dico; et teslatur hoc non in sua auctoritaie, *
p
mundani honoris promissa; et profundum, id est sed in Spiritu sancto, qui facit eam hoc teslari. De
uifma dejectio extremse calamitatis, quse In hoc hoc dico tam iirmam veriiatem, quia tristiiia est
mundo perferri potest, comminata. Vel aititudo et mihi non exigua, sed magnaei dolomon horarius,
profundum, id est sublimitas eloquentise ssecularis, sed continuus cordi meo. Et cur esl mihi nunc tanta
et profunda perscrutatio naturalium rerum. Sive tristitia et tam longus animi dolor ? Inde scilicet
etiam altiludo et profundum, id. est inanis curiosi- quia ego ipse qui modo sum tantus apostolus, ante
tas earumrerum, quse vel in ccelo vel in abysso fidero non solum \olebam, sed et optabam esse ana-
suni autesse putantur. Sed quoeunque modo subli- thema, id est aljenatio aliorum a Christo, ut alie-
mitas et profundum intelligatur, non poterit nos ab nalos et dhisos vel separalos a Christo facerem
amore Clirisii separaie. Neque creatura atia, id est illos. Et hoc optabam pro frairibus meis, id est pro
creatura visibilis, quia et nos sunms quidem crea- Judaeis, qui mei sunt fiafres in lege, quorum legem
iura, sed visibilis. Et Ideo alia creatura, id est di- volebam defendeve, qui sunt cognati mei secundum
versa ab interiori homine nostvo, quo Chrisiumdi- carnem, et ideo amplius juvandi erant, quia omnium
ligirous, non nos ab amore__gjusdividet, -c_uiaamor commoda quasrerc debemus, sed maxime consan-
corporura qui per creafuram aliam exprimitnr, non D I guineorum. Sed ego niale juvabam eos, quia irape-
hoe faciet. Vel alia creatura melius intelligitur de diebam illos, ne in Christum crederent, qui sunt
his dici, quas non sunt. Et ea ergo quae non sunt Israelitm, id cst de genere Israel descendentes. Yel
conimemorat, ut ostendat quia etiaro si cssent ea aliter: Affecturosuum erga Judseos ostendit Aposto-
- quse non sunt, se tanien movere a proposlto aut lus, dicens et j'uramento corifirmans, se eorum
routare non possenl. Cerlus sum, inquif, qnia nibil causa plurimum contristari, quod Christo credere
Iiortim quse enuroeravi, poierit nos separare a chari- noluerunt, qui eis fuerat repromissus et ad eos ve-
tate Dei, qui omn.bus melior est, et lot iantaque nit missus. Trislitia, inquit, est mihi non levis, sed
beneficia n'obis contulil quas chariias est nobis in magna P! dolor continuus cordi meo, non qui ad
Chtisio Jesu Domino nostro, quia nobis charilatem horam pungat et transeat, sed qui jugiter maneat.
suam in Christo Pater ostendit, quera pro nobis Doleo genus meum beneficio Ghrisli pvivari. Opta-
tradidit; et nemo Patrem diligere potest, nisi Chri- bam enim, id est jamdudum optare coepi ego ipse
sium dilexerit. esse ajiathema, id est alienatus a Christo pro fra-
CAPCT IX. tribusmeis Judaeis, ul ipsi adh3srerent Christo; op
« Veritalem dieo in Christo Jesu, non mentior, tabam perire, ui.ilii salvarentur. Juxta hunc 6gn_.uffii
723 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 724
et beatus Michaeas, cum multa mala Judseis \entura A Israel (Exod. n);» et: « Filios enutrivi et exaltavi
prophetaret, ait: «Utinam non essem vir habens (ha i), > etquorum gloriu, ut de cunctis gentibus
spiritum, et mendacium potius loquerer. t (Mich.v.) eligerentur in peculiarem populum Dei, et quorum
Amore enim genlis suse voluit se alienum esse a lestamenla, xmumm litlera, alterum in spiritu, ut
Spirilu sancto et falsiloquum, dummodo plagasillas qui prius in carne servierant caeremoniis legis abo-
et capliviiates et exitia, quse ipse sua vaticinatione litis, postea sorvirent in spiritu mandatis Evangelii
prsedixerat, plebs Judaica evaderet. Sicut ergo Mi- sempiterni. Testamenla enim ad illos praecipueper-
chseas a Spiritu sancto alienus fieri voluit prae a- tinent, quia et Vetus Testamentum illis est datum,
niore plebis suse, ita Paulus anathema, id est alie- et Novum in Yeleri figuratum, el qnorum esi legisla-
nus optavit fieri prae nimielale dilectionis fratrum lio, id est Yeleris ac Novi Testamenti datio, quia in
suorum. Par est enim alienum esse a Spiritu san- Veteri datum est e!s et Novuni. Yel legislalio, id est
cto, et alienum a Christo. Moyses-quoque pro eo- Mosaicaelegis dalio, et quorum esi obsequium, id est
dem populo mirabiliter intercessit, objiciens semet- exsecutio mandalorum ccelestium, et cultus Dei, et
ipsum pro eis, dicens : « Si dimitlis eis peccalum, quorum sunt promissa divina, ut quidquid promissum
dimitle; si autem non vis, dele me de libro tuo, esl patribus, compleatur filiis, nisi culpa eoram,
quem scripsisti (Exod. xxxn).» Ubi demonstiatum B obstiterit. Multas enim de Christo proinissiones
est, intercessio sanclorum quantum pro illis valeat factse sunt patvibus eorum, quortfm patres sunlilli
apud Deum. Securus enim Moyses de juslitia Dei nominatissimi, quos Velus Scriptura laudal. el quod
quse eum delere non posset, impetravit misericor- roajus est omnibus, ex quibus est Chiisttis sccundum
diam, ne illos quos juste posset, deleret. Intercessit carnem de Maria virgine natus. Quorum paires, ecce
ergo paratior deleri pro jpsis quam ipsos, sciens laus a prioribus; el ex quibus Chrislus, ecee laus s,
apud misericordiam se id agere, quse quoniam nullo posterioribus. Ex eis, idest ex genere eorum, est
modo deleret ipsum, eiiam illis parceret pvopter Chrislus secundum cavnem, qui factus esl ex semi-
ipsum, Sed si considererous Mojsjs vocem interee- ne Darid secundum cavnem, sed ex natura suae di-
dentis, perspieiemus eumdem ef Moysis et Pauli vinitalis, in qua est aequabs Patri, esl ipse super om-
erga creditum sihi gregem affeclum. « Pastor enim nia Deus benedictusin swculu. Amen. Pcr hoc enim
bonus ponit animam suam pro ovibus (Joan. x). » quod Deus super omnia dicitur, Deus naturaliter
Et hoc ipsum est dicere : « Optabam anathema esse esse ostenditur. Deus enim aliquando nuncupaiive,
aChristo;» et; « Dele me de libio quem scri- aliquando \ero essentialiter dicitur. Nuncupative,
psisti.» Qui enim delelur de libro Dei, anathema _ sicul Moysi dictum est: «Ecce constitui te Deum
fit a Deo. Simulque cernamus Apostolum, quantse Pharaonis (Exod. vn).» Essenlialiter sicut ait:
charitatis in Christo sit, ut pro illo cupiat mori et «Ego sum Deus Abraham et Deus Isaac el Deus,
polus perire, dummodo omne in illum credat ho- Jacob (Exod. in). » Qui vero nuncupative dicitur
minum genus. Perive autem 11011 in perpeluum, sed Deus inter omma, qui auletn essentialiter dicitur
jnpraesentiarum. Vult perire in carne, ut alii sal- Deus, supcr oinnia. Ut ergo Paulus oslenderet Chri-
ventur in spiritu ; suum sanguinem fundere, ui slum natuialiter Deiim, uon hunc Deum lantumT
multorum animse conserventur. Anathema enim in- modo, sed super oronia Deuni meinoravit. Quia et
terdum occisionem sonat, sicut et hoc loco. Optat electus quisque, sicut praemisimus, vel in exerhplo
ergo pro salute fratrum anathema esse, Imitari yo- prserogando positus, dici Deus pptest, sed inter om-
lens Dominum, qui et ipse, cum non esset nialedi- nia, quantura nuncupative ; Chiislus autem Deus
ctio, pro nobis factus est maledictio. Seriptum enim super omnia, quia naturaliter Deus. Et hoc Atnen,
de illo fuit: « Maledictus a Deo qui pendet in ligno id eui vere. Et proplerca esl dolor cordis Apostolo,
(Deut. xxi; Gal. m). » Et sicut Chrislus fuit male- quia iste ianius ac talis non recipilcr a Judseis, de
dictus a Deo, sic Apostolus auathema a Christo.. quornm stirpe generatus est. Et in quibus tanta
Hoc esl etiam hic analhenia, quod ibi maledictus; D fuerunl bona, dolet cur lanla nunc mala sint. Nihilo-
et hoc est bic a Christo, quod ibi a Deo. Christus niinus lamen laudai judicii verilatem, ne sententia
enim in cruce pendens fuit maledictus, id csl morti Dei in propinquos et fratres suos displrcere videatur,
addictus a Patre, et Paulus in passione martyrii et vel austera esse vel nimia. Nam subdit:
fuit anathema a Christo, id est alienatus atque pri- «Non autem quod exeiderit veibum Dci. Non
vatus vi*a, volente Christo. Optabam enim anathe- « enim omnes qui ex Israel, hi sunt Israelitse: ne-
ma essc a Christo pro fratrihus meis, ut illi non « que qui semen snnt Abraha?, omnes filii, sed in
essent a Christo alieni, qui sunl cognati mei, non « Isaac voeabilur tibj semen. Id est non qui filii
secundum spiritum, sed secundum carnem, quia t carnis, hi filii Dei ; sed qui sunt promissionis,
in spirilu sunt a me alieni. Affectum suum, ut dixiT < sestimantuvin semine, promissionis enim verbum
mus, circa illos ostendit, et multa de illis prseconia « hoc esl: Secundiim hoc lcmpus veniam, et erit
enumerat, ut omnibus pro illis dolorem inculiat, _«Saraa filius. »
quia tanio pejores sunt eliamijeiilibus. Quorutn, in- Doleo, inquit, de perdiiione istorum, sed non idco
quit, est adoptio filiorum, de quibus quondam Do- qttod exciderit verbum Dei, id est non propterea
minu,s. loquebalur : -eFilius meus primogcnitus quod eianuetil pvomissio Dei, qui semen Abrv.hse
725 COMMENT. IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM. 7Sfr
salvari proraisit. Non ob hoc tamen coiitristor, quod A « Non solum autem, sed et Rebecea ex uno con—
exciderit verbum Dei, quia non excidit, non irritum est « cubitu habens Isaac patris nostri (Gen. xxvj. Cum-.
deductum, sed ratum et stabile manet, lieet quidam « enim nondum nati fuissent, aut aliquid egissent
illorum non crediderint, quia verbum promissionis « boni aut mali, ut secundum electionem proposi-
non esl factum Judaais tantum, sed eleclis. Non « tum Dei maneret, non ex operibus, sed ex vo-
enim omnes qtti sunt ex Isroel, id est ex carnali « cante diclum est ei : Quia major serviet minori,
stirpe Jacob, hi sunt Israelila?, id est per meritum « sicut scriptum est: Jacob dilexi, Esau autem odio
fidei et justitise in Israelilica soi te numerandi; ne- « habui (Malac. i). »
que quia semen suiil secundum carnem, idcirco Isaac qui promissus est, utique nullis operibus
omnes filii sunt. Mulli enim ex eo carnaliter pro- promeruerat ut nascituruspromitteretur, ut inlsaac
creati sunt, qui non censentur ej'us filii, sicut om- vocaretur semen Abrahse, id est illi perlinerent ad
nes quos Cethura peperit vel filius Agar. Itaque soiiem sanclorum, quse in Chrisio est, qui se intel-
verbum Dei excidere, esset promissa non impleri. ligerent filios proraissionis , non superbientes de
Sed volens Apostolus ostendere quia non cxcidit merilissuis, sed gralise vocationis deputantes, quod
verbum divinas promissionis, non enini omnes, in- cohaeredesessenl Christi. Cum cnim promissum est
quit, qui ex Israel, hi sunt Israelilse: neque qui se- B ut essent, nihil utiquemerueruntquinondum erant.
men sunl Abrulim, omnes filii, sed in Isaac vocubilur Promissus, inquam, est Isaac. Sed JIO» solum ille
libi semen. liic enim declarat illos, qui non credi- promissus est, qui reprobato Ismaele solus possi-
derunl, non esse Israelitas vel filios Abrahse, nec dcret haereditatem pafris, sed el Rebecca promissio-
Deum promisisse vel decrevisse illos fore sahandos. nem similemdivinitus accepit, habensin ulero gemi-
El ideo incipit ratiocinari, quare allo et justo judicio nos exuno concubituIsaac patris nostri quemut pa-
Dei, repulsis illis gentes sint intromiss-e- Non omnes tvem habemus imilavi. Ex uno concubitu habuit
illi sunt filii, el idcirco habituri hsereditatem aut eos Rebecca, ut non solum de suis, neque deparen-
salutem, sed in Isaac, inquit, vocabitur tibi semen, turo meritis, sed nec de ipsius qu'dem unius patris
3ionqui filii cumis, hi sunt fihi Dei: sed qui filii mutata sorte in melius voluntate gloriaretur Jacob,
sunl promissionis, mslitnuntur in semine. Iu Isaac dicens ideo se a Creatore dilectum, quia pater ejus
quippe, qui Abrahae promissus est filius, proBfigu- quando eum seminavit, melioribus laudabilioribus-
rati suut; non qui se justos ipsos, sed quos Deus que moribus fuit. Ex uno, inquit, concubitu. Unum
fuerat ipse facturus. Propter quod el filii promis- tunc ad seminandos eos merilum patris, unum ad
sionis dicunlur, ac per hoc ipsi filii promissionis, concipiendos merilum matris. Simul enim ambo
ut sint semen Abrahae, in Isaac vocantur, id est sunt uno tempore concepti. Promissio facta Sarsa
in Christum, vocante gratia, congregantur. Filii vel Abrahae, ostendtt quod nullus propler genus sal-
enim carnis pertinent ad lerrenam Jerusalem, quae valur; isla Rebeccse, qiiod propter nullum meri-
seivitcum filiis suis; promissionis autem filii ad tum suuin tel parenlum aliquiseligilur, sed sola
eam quse sursum est, liberam matrem nostram gratia. Vel ne quis diceret quod Ismael ex ancilla
aelernam in coelis. Hi ergo vere sunt filii Abtahse, concubina genitus non debuil hasres fieri, sed Isaao
qui gratuito Dei munere sicut Isaac proniiituiitur, ex libera uxore natus, quod SGilicetille per Indigni
et graluito ej'us munere boni efficiuntur. Nam sieut lalem matris sil haereditate privalus, et iste non
Isaac nou meruit, ut nasciturus proniitterelur, .sic per Dei gratiam, sed per matris meritum et digni-
et isti. Et vere promissus est Abrahse filius. Nam iatem sit haeres effectus, proponit Apostolus exem-
hoc est verbum promissionis, id est in hoc \ ei bo plum de aliis duobus, id est de Esau et Jacob, in qui-
promisit Deus : Secutidum hoc lempus veniam, id est bus unura fuit meritum patris et matris, et ex qui-
revoluto anno, ostendam me tibi adesse in effeclti bus alter reprobatus est, alter vero sola gratia ele-
virttitis, et erit tunc Sarmfilhts in ulero. Secundum clus. Et hi duo sicut duo filii Abrahae, tenuerunt II-
hoc, inquit, temptis veniam, ut vevbi gralia, si lunc D guram reprobandorum et salvandorum. Diximus-
ver erat vel autumnus, sequenli anno veniret in quod Rebecca geniinos in ulero porlans, accepil di--
vere vel autumno. In hac sententia eoiifendit Apo- rinitus promissioncm, in qua declaratum est, quod
slolus ostendere, quomodo Isaae non lilius sit car- alter eorum reprobandus esset, et alter eligendus.
nis, sed Filius Dei, rediens ad ea quae de ipso in Nam dictum est ei, quiamajor servietminori. Et tuns
Genesi scripta sunt. Piomi&sionis, inquit,. verbum, facla est hsec promissio, quando nec boni nec mali
etc. Non ergo perordinem iiati.vitatis carnalis, Isaac quidquam adhuc fecerant filii. Cum enim nondum
natus est, quippe cum et Abraham emortui jam nati fuissent, uut aliquid egissenl boni vel mali, quia
corporis haberetur, "et. vulva Sarse csset emortua, el in ulero videri possent aliquid meruisse lucfando,
sicut superius ostensum est; sed per virtutem ejus dictum est ei, id est matri, quia « major serviet mi-
qui dixil: Secundum hoc teinpus veniam, et eril Sarw nori (Gen. xxv). » Ideo tunc dictum est, ttt proposi-
filius, id est habaliil Sara lilium. Merito igitur non lum, id est praefiniliovelpraeordinatio Dei, maneret,
carnis, sed Dei Pilius esse dicitur, qui et adventu id est impleretur el rala conslaret secundum electio-
e.t sermone Dei nascitur, ac propterea spirilales Ec- nem, id est secundum graliam, qua eligit quos eli?
elesisefilios aplissiroe prsesignat, gil. EtriMctum esl, non ex operibus patris vel matri^_,
"ffl HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 728
iiec ex futuris operibus filiorum, sed ex vocante, id A _ ditiiihteredilalem, allerexhseredatur. Non facitDeus
est ex Deo qui per gvaliam vocabat Jacob. Nam si populum suum deEsau, sed faeit de Jaeob. Semen
futura opera vel bona hujus vel mala illius, quae unUni, diversi qui concepti sunt; unus uterus, di-
Deus utique prsesciebat, vellet Apostolus intelligi, ne- versi qui nati sunt. Dum essent in utero, dicluro
quaquam diceret, non ex operibus, sed dicerel, ex est malri, «quia major serviet minori; » et dictum,
futuris operibus, diclum est ei, inquil, quia major id non ex operibus, sed ex vocante, id est ex eo qui
est Esau qui eratprimogenitus, serrie. minori, id est vocando ad fidem gratis juslificatimpium, ut seeun-
Jaeob. Hic jam servitus unius, et libertas altevius dum electionem propositum Dei maneret, non me-_
praenunliata est. Etutique serritus aclionem iniqui- ritum hominis anteirel. Non enim dicil eleclionem
tatis hoc loco desigiial, libertas vero actionemjusti- voluntatis humana. vel naturae, compar enirn esset
lise. Nam si ad corporeara servilutem respiciamus, in utroque mortis damnationisqueconJifio, sed ele-
magisvidebiturJacobilli servisse, quam ipse Jacob. ctionem procul dubio gratise, quae uon iuvenit eli-
Jaeob quippe de Mesopotamia rediens, obtulit ei . gendos, sed facit. Propositum jusiilicationis manet
multa munera, etdominum eum vocavit, et humiliter non secundum debiti, sed secundum gratise electio-
adoravit. Quomodo igitur servivit ei Esau, nisi af- . nem, qua eligendos facit Deus, non invenit, quia
fligendo eum el premendo ac persequendo ? Unde neqnaquam invenit opera bona in hominibus quse
Salomou ait: t Qui slultus est, serviet sapienti eligat, sed facit ut ipsi faciant opera quae. possit
(Prov. xi).t Quia contra sapientis vitam dum stultus eligere. Nemo autera eligilur, nisi jam distans ab
praseminens terrorem poteslatis exercet, dum hunc illo qui rejicitur. Et propterea electionem prsecedit
laboribus fatigat, contqmeliis lacerat, profectohunc j'ustificatio. Et tamen ex his duobus anlequam ali-
ab omni vitiorum rubigine urendo purgat. Stultus quid egissent, aller eleclus, est, et alter repulsus,
ergo sapienti ct dominando servit, quem ad melio- ut inlelligat Jacob ex illa massa origiualis iniquita-
rem slatum premendo provehit. Et juxta hunc mo- tis, ubi fratrero, cum quo habuit communem cau-
dum Esau fralri suo servivit. Secundum litteram sam, videtper justitiam meruisse damnari, non nisi
autem Esau, id est populus Idumaeorum, qui de per graliam se potuisse discerni.
Esau descendit, servivit minori, id est subditus « Quid ergo dicemus? .Nuuquid iniquitas apud
fuit populo Judaico. Allegorice vero Esau, id est « Deum? Absit! Moysi enim dicit: Miserebor cui
populus Judaeorum, qui fuit primogenilus, "-servivit « miserebor, et misericordiam prsestabo cui mise-
Biinori, id est populo Christianorum, qui secutus « rebor (Exod. xxxm). Igitur non volentis neque
est. In qua senientia beatus Aposlolus etiam tesii-- r, « curreutis, sed miserenlis estDei. Dicit enim Scri-
monlum Malachise longe posterioris assumpsit, « ptura Pharaoni, quia in hoe ipsum excitavi te, ut
utinlplligeremus hocaperlum postea per prophe- « ostendam in te virtutem meam, et annunlietur.
tam, quod autequam illi nascerentur, erant Judaei « nomen meum in nniversa terra (Exod. ix). Ergo
praedesiinati&ne per gratiam. Ita, inquit, dictum est, < cui vult miseretur, et quem vult indurat. »
« quia major scrviet minori » sicut scriptum est, id Cum rem slnpendam proposuisset Apostolus,
esl sicut in Genesi legilur, et sicut Malachias (Ma- quomodo de nondum natis, nec aliquid agentibus
lac. i) longe post de hac re antiquum Dei consilium boni vel mali, recte dici potuerit, quod unum Deus
declaravit, dicentis: Jacob dilexi, Esau aulem" odio dilexerit, et allerum odio habuerit, ipse sibi objecta
habui. Hoc enim quod dicitur, sicut scriptum cst, quaestioue motum exprimens auditoris. Quid ergo.
et ad librum Genesis, et ad sciipiuram Malachiafre- dicetnus, inquil, N'unquidiniquitas est apud Deum?
fariur. Quid vero Deus diligebat in Jacob antequam Absit! Yidit enim quod his audilis humana posset
feri&set aliquid boni, nisi graiuitum misericordia? infirmitas,.vel ignorantia cogitare, et eamdem quse-
suje donum? Quid auiem oderat in Esau anlequam slionem sibi proponit. Si, inquit, Esau et Jacob nec-
natus fecisset aliquid mali, nisi originale peccatum? dum nati eranl, nec aliquid boni aut mali egeranl,
Nam nee in illo diligerel justitiam, quam nullam £) ut velpromererenlur Deum veloffenderent, et electio
ille fecerat; nequein islo odisset naturam, quara eorunfalque abjecfio, non merita singulorum, sed
bonam ipse fecerat. Nam anlequamnascerenlur, ni- voluntatem eligentis et abjicientis ostenderet, ergo
hil boni vel mali feceraiit. Quo dicto declaratuv quia quid dicemus ? Runquid inferemus quod iniquitas
nec in uievo peccavevunt, aut j'ustitiam fecerunt, sit apud Deum, qui alterum eligit, et alterum abji-
nec in ccelo animse ipsovum ante eorporuro societa.- cit, cum uterque sit aequalis meriii, imo nullius me-
tem conversatae suni, secundum fabulas gentilium. riti?Absit ut apud eum sit iniquitas! Et quare
Nam si animse illorum in coelofuisseni anlequam absit? Quia hunc per misericordiam eligit, illum
corporibus sociarentur^ fecissent utique ibi aliquid per justitiam reprobat, in quo neutro esl iniquilas.
l.oni vel mali. Sed nihil feceiant. Unde patet, nec Huuc per misericordiam, qula ita, dicit Moysi: Mi-
illovum animas in ccelo unquam ante nativitatem serebor ut credat, cui miserebor, ut eum vocem : et
fuisse. Nihil egerant, et quantum ad 01iginale pec- misericordium prmstabo, utbene operetur, cui mi-
catum altinet, ambo pares crant, quanlum autem sertus fuero ut credat. Vel miserebor vocando, cui
ad proprium ullius eorum, l.ullum erat. Et tamen miserebor prsedestinando; etmisericordiain praesta-
SJBUSeovum eligiiur, alter reprobalur; unus succe- bb, vitam perennem dando, cui miserebor bocjs,
729 COMMENT. IN EPISTOLAS PAULl. — 1N EPIST. AD ROM. 750
opera largiendo. Yel miserebor inspirando bonam ^ cens Deum loquentem Pharaoni per Moysen, quia
voluntatem, cui misereLor secundum prsedestina- in hoc ipsum excitavi te, ul oslendam in te virluiem
tionem; ef misericordiam prsestabo secundum bonae tneam. Non feei te malum, sed excitavi. Malus enim
voluritatis exsecutionem, dando gratiam ad omne eias, sed quasi sopitus. Ego aulem ostendens tibi
opus bonum peragendum, cui miserebor peccata di- signa, et mandans ut populum meum dimitteres,
miltendo, In quibus verbis docemur, ex illa massa excilavi le in camdem malitiam ut detefior fias.
primi hominis, cui mors mevito debeluv, non ad IIoc enim justum est, ut « qui in sordihus est, sor-
merita homlnum sed adDei misericordiam pertinere, descat adhuc (Apoc. xxn). » Neque hoc est inutile,
quod quisque liberatur; atque ila non esse iniqui- quod excitatus es, sed ut in te obduraio et rcsistente
tatem apud Deum, quia neque remittendo, neque ostendam virtutem meam, multiplicando signa mea,
exigendo quod debetur, injustus est. Ibi enim gra- et ad ullimum tesubmergendoatquepopulum meum
tuita est indulgentia, ubi justa posset esse vindicta, poteuter liberando. Et annuniietur nomem meum in
ut hine evidentius appareret a poena debita liberato universa terra, id est fama et gloria nominis mei
et gratis justificato, quantum beneficii conferatur, resonet ubique lerrarum, etomnes gehtes notitiam
quod alter aequalrter reus sine punientis iniquitate mei discant, fama virtutis operuro meorum. ubique
punitur. Non enim iniquus est Deus, sive judicium B divulgata, scilicet quoraodo vaiida manu populum
pcenale ingerat digno, sive misericordiam prae- meum eduxerim de medio inimicorum suorum, et
siet indigno. Ambo itaque gemini nalura filii ipsos a lergo persequentes in mari Rubro submerse-
irse nascebantur, nullis quidem -operibus pro- rira, ul nec unus superesset.Post hsee ad utrumque,
priis sed oviginaliter ex eodem vinculo damna- id est ad illud quod dictuin est de Jacob, et ad illud
tionis obstricti. Sed qui dixit: Miserebor cui mi- quod de^Esau vel de Pharaone, concluditur. Quan-
serebor, Jacob dilexit per misericordiam gra- do quidem, inquit, Deus sola misericordia Jacob
tuitam, Esau autem odio habuit per judicium debi- elegit, Esau auiem juste reprobavit, vel Pharaonem
lum. Quod cum deberetur ambobus, in altero agno- excitavit in perniciero ipsius, quia utrumque sic vo-
vit alter nen de suis distantibus meriiis sibi esse luit, ergo cui vult miserelur, et quem vult indurat.
gloriandum, quod in eadeni causa supplicium non Miuerelur utique gratuito dono, induiat autemju-
incurrit, sed de divinse gratise largitate. Similiter et stissiroo raerito. Miseretur secundum graliam quse
omnis quicunquemisericordiam consequitur, de pro- graiis datur, non meritis redditur; indurat autem
priarum virtutum meritis gloriari prohibeiur, dicen- secundum judicium quod meritis^redditur. Miseretur
te Domino : Misereborcui miserebor. Non enim ait: magnabonilafe,induratautem nulla iniquilate, utnec
Miserebor lalibus vel talibus, sed : Cui miserebor, 'G liberatus de suis meritis glorielur, nec damnatus
ut neminem prsecedentem bonis operibus suis mise- nisi de suis"meritis conqueratur. Sola enim gratia
ricordiam tantse vocalionis meruisse demonstret. Redemptoris discernit a perditis, quos in unam per-
In eo autem quod addidit, ct misericordiam prsestabo dilionis concreverat massam, ab origine ducta causa
cui miserebor, intelligenduni forlasse est, quodaut communionis. Cum ergo totus mundus justissime
ipsins misericordise suse firmitatem Deus ista repeti- posset damnari, Deus cuivult miserelur, ,et quem .
tione monstravit, sicut : Amen amen, sicut, Fiat vult indurat, id est non misevetur ei, nec eraollil cor
fiat, sicut repelitio somnii Pharaonis, pluraque sirai- ejiis, nec famen injusta cst ejus voluntas volentis alii
lia : aut in utrisque populis, id est gentibus et He- misereri, alii que non volentis. Quis enim dicat ali-
breis, hoc modo praenuntiavit miserfcordiam se esse quem potentem injuste agere, si ex duobus reis unum
facturum. Et quando quidem nullo pvsecedenteme- juste velil interimere, el alterummisericorditer libe.
rito Deus per miseiicordiam elegit Jacob, et sic cse- raie? Sic et Deus in nullo potest reprehendi, sive
ieros, igilur non volentis neque currenlis, id estope- damnet, sive misereatur. Meritum enim miserieor-
rantis, est ut perveniat ad vitam, sed miserentis est diaenullum est, meritum autem indiirationis.est pec-
Dei qui praestat illi misericordiam. Si hoe, inquit, re- p. catum tolius masssedanmatse. Nec indurat Deus im-
cipimus ut faciat Deus quodcunque voluit, et _absque partiendo duriliam, sed non impartiendo misericor-
merito et operibus, ul eligal aliquem vel condemnet, diam, sicut nec digni sunt. Quod facit sequilate oc-
igitur non est volentis neque currentis hominis, sed culta, ab liumaiiis_sensibus remola.
miserentis Dei. Non ergo ideo mi^serlus est Deus, « Dicis itaque mihi : Quld adhuc quasritur? Yo-
quia voluit et cucurrit Jacob, sed ideo voluit et cu- « luntati enim ejus quis resistit? 0 homo, tu qui es
currit Jacob, quia misertus est Deus. Paratur enim « qui respondeas Deo? Nunquid dicit ligmeiitum ei
voluntas a Domhio, et a Domino gressus hominis « qui finxit se, quid me fecisti sic? (Isa. XLV;Jer.
dirigentur, ei viamejusvolet (Psal. xxxvi). Dein quia « xvni)..Annon habet potestatem figulus luti ex ea-
propter Jacob dicta est ista senleulia generalis (Psal. « dem massa facere aliudvas in honorem, aliud vero,
xcvni), non volentis neque currentis, sed miseren- « in contumeliam? »
tis est Dei, datur etiam exemplum de Pharaone pro- Ex prsedicta sententia praevidit Apostolus moveri
pter id quod dictum est; Esau aulcm odio habui, et audacem infirmitatem eorum, scilicet qui secundum,
subditur : Dicit enim Scriplura, ete. Esau per jusli- conj'ecturas cordis humani, inscrutabilem altitudi -
tiam.Deusreprobavil, quia hoc dicit Scriptura, indu- nem judiciorum Dei cogttare conantur, et de-culpis.
731 i HERYEI BURGIDQLENSIS MONACOI 752
snis se excusare nituntur, et hanc sibi ex 'adverso A . illum potius quam illum liberet, aut non liberet,
opponens, ait : Quoniara dixi, quia Deus cui vult scrutetur qui polest judiciorum ejus tam magnum
miseretur, et quem vult indurat, itaque, id est ergo profundum, sed caveat praecipifium. Tu enim homo
dicis, id est objicis, mild : Quid adliuc queritur Deus quis es ut respondeas Deo? Respoudere enim Deo
de nobis? Nam volunlaii ejus quis resistit ? Hoc est non posse eonvincitur, qui liomo noiniiialur; quia
dicere : Quid de nobis sit querela, quod Deum offen- per hoc quod de humo sumplus est, judieia superna
damus male vivendo, cum illius voluntatinemo possit discutere dignus non est. 0 homo, id est carnalis
resistere, qui nos obduravii misericordiam non prse- perlinens ad Adam, tu luteus, quis es, id cst cujus
stando? Conqueritur cnim Deus ssepe de hominibus, valentise, qm respondeas Deo, id est qui .ralionibus
sicut per innumerabiles apparet Scripturarum locos contra Deum agas, quod injuste eligat et rcprobet;
quod nolnnt credere et reete vivere (Luc. i). Unde sive causas judiciorum ejus inquiras, cur istum cli-
et fideles ac facientes voluntatem ejus, .coiiversari gat et illum reprobet. Deus per opera sua quodam-
dicuntur sine querela, eo quod de illis non queralur modo te interrogat, et tu si causas el raiiones ope-
Scriptura. De diversis autem queritur. Sed cur, jn- runi ejus intellexeris, rcspondehis ei, quia eoori-
quiunt, queritur atque causatur nos non vel bona lium voluntalis ejus intelliges. Sed tu hom.i quis cs
fecisse vel mala foci.se, cum in potestate illius sit ut lioc facias? Excede horoinem, cxcede camalita-
el voluntate, absque bonis vel malis operibus, vel tem, exccde mores et sensus immanos, si vis lioc
eligere aliquem vel abjicere, prsesertim cum voluntati attingere. Esto prius unus cx Ill°s, de quibus dici-
ejus huraana fragilitas resistere non possit? Gur que- tur : « Sapientiam loquimur mter perfectos (I Cor.
relam faceret de peccatis hominum, cum nequeat n), » et tunc demum recte et non prsepostere audies,
vitare quod ipse vult? Sic solent carnales in volupta- si qua sunt de animarum roevitis, et-de gralia vel
tibus viventes adversus Deum murmurare, et volun- justitia secreta oronipotentis Dci. Pcccatoies euisi
tati ej'us, non suo vitio quod mali sunt, deputare, credere jubentur, ut a peccatis credendo purgentur.
validamque contra eum talibus verbis calumniam Nesciunt enim quod recte vivendo visuri sunt. Qua-
parare. Quos redarguit Apostolus ab hujusmodi prae- propter cum videre non possint, nisi reete vivant,
sumptione, et quseslionem eorum brevi sermone nec reete .vivere valeaut nisi eredant, manifestum
dissolvit, dicens : 0 homo, tu quis es qui respondeas est a fide incipieudum, ut prsecepta quibus creden-
Deo? Et est sensus : Et ex eo quod respondere vis, tes a sseculo hoc avertunlur, cor mundum faciant
Deo caluroniam -facis, ct quia de Scripturis tanta ubi videri Deus possit. Ideo recte dicitur hominibus
perquiris, ut loquaris contra Deum, et j'uslitiam vo- /-, in vetustate vil_a manentibus, et propterea lenebro-
luntalis ej'us inquiras, ostendis le esse liberi arbi- sum oculum animi gerentibus,o homo tu quis es, etc.
tcii, et posse recle agere si volueris. Quidam autem Non enim sanclos hoc loco Apostolus prohibuit a
Stulti putaverunl hoc loeo Apostolum in responsione quaerendo, de quibus ait: « Spiritalis autem j°udica_.
defecisse, et inopia reddendse rationis repressisse omnia (ibid.), » sed luteos atque terrenos homines,
contradictoris audaciam. Sed magnum habet pondus qui adhuc iraaginem iliius portant, tjui priraus i'a-
quod dictum est : 0 homo, tu quis es, etc, et in ctus est de terra terrenus; et quia ei a quo factus
talibus quaestionibus ad susecapacitatis consideratio- est, obtemperarc noluil, in id lapsus est, unde fa-
nem revocare hominem verbo quidem brevi, sed re- ctus. Talibus ergo dicitur : 0 homo, tu quis es qui
ipsa magna, est redditio rationis. Si enim hsecnon respondeas Deo ? Et additur : Nunquid dicil figmen-
capit, quis esi qui respondeat?Si auiem capitmagis, tum ei qui se finxit, quare sic me fecisli ? Ubi osten-
non invenit quid respondeat. Videt igitur, si capit, ditur quasi a simili ct etiam a minori, quia Deus
universum genus humanum tam j'usto judicio divi- nibil injusie facit, si unius miseretur et ab alio un-
no in apostatica radicedamnatum, ut cllani si nullus sericordiam averiit. Si, inquit, figmentum forinatum
inde liberaretur, nenio recle Dei posset vituperare in immundum usum, non polcsi accusare de jusli-
iusliliam; et qui liberantur, sic oportuisse liberari, D tia ficlorem suum, cnm figmentum multo dignius
ut expluribus non liberalis atque in condemnatione opus sit ciuantum ad figulum, quam lu homo ad
justissima dereliclis, ostenderetur quid commeruis- Deum; tum ille qui verus figulus, id est ereator ct
set universa conspersio, et quo eliam istos debitum artifex et formator nosler esl, habetpoteslatem salva
judicium Dei duceret, nisi eis indebila misericordia justitia cujus vult misereri, et quem vult indurare,
subvenisset, ut volenlium de suis meritis gloriari Sed tu quandiu figroentum es, nondum pei feclus es
omne os obslruatur, et qui gloriatur, in Domino glo- lilius, quia nondum liabuisti plenissimam gratiam,
rieluV. 0 homo, lu quis es qui respondeas Deo ? Quis quia nobis data est potestas lilios Dei fieri (Joan. i),
sit ille, attende; quis sis tu, altende. llle Deus esl, ulpossis audire. « Jam non dicam \os servos, sed
tu homo. Sedjustitiam loqui videris tu, et fons ille aroicos (Joan. xv),» ettamen j°amvis respondere Deo
justitiae siecatus est? Satis sit interim tibi ex fide et nosse consilium ejus. Qui si hominis iibi sequalis
adhuc viventi, et nondum cernenli quod perfectum consilium nosse voluisses, impudenter faceres, nisi
est, sed ex parte scienti, nosse vel credere quod prius in amicitiam recipereris. Si ergo consilium Dei
neminem Deus liberet nisi graluita misericordia, et nosse vis, prius stude per meriium sanctitatis ami-
neminem damnet nisi sequissima juslitia. Cur autem cus ejus fieri, ul non sis luteum figmentum. setJ.
13*- COMMENT. IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM. 7S4
vir spirilalis. Nam ut manifesturn sit, non sanclifi- Aperfmacia, qui diu exspectati n.luerunt converti.
cato Spiritui, sed carnali luto ista dici, mox subdi- Nam ideo sustinuit eos, cum sciret non converten-
tur : Annoit habet potestalem figulus luti, ex ea- dos, ut fierent mexcusabiles, etper eorum malitiam
dem tnassa facere aliud vas in honorem, aiiud in con- purgarenlur boni. Idcirco sustinuiteos, ul in futuro
tumeliam? Ex quo enim in paradiso natura nostra saeculoostenderet divitias glorim sum, id esilargifluas.
peccavit, jam a Dei providenlia non secundum coe- opes bealitudinis seternse, venturas in vasa miseri-
lum, sed secundum terram, id est non secundum cordim, id est in eleclos homines plenos misericor-
spiritum, sed secundum generationem mortalem dia ej'us qum electa vasa ipse prmparavit in gloriam,
formamur, et omnes ex una massa luti facti sumus, cum econtrariovasa irse sint apta in interitum ca-
quod est massa peccati. Cum ergo meritum peccan- dere. Quia quod a vasis irse exigit jiistilia punientis»
do amiserimus, et roiserieordia Dei remota, nihil hoc vasis misericordiae dimittil pietas liberantis, et
aliud peceantibus nisi aeterna damnatio debeatur, insuper gloriam ejus largitur gralia salvantis. No-
„quid sibi horao de hac massa vult, ut Deo respon- landum autem, quia in eoijuod superius ait,-figu-
deat et dicat: Quare sic me fecisli ? Hsec massa si lum habere potestatem ex eadem massa facere aliud
esset ulique media, ut sicut nihil boni, Ita nec mali vas in honorem, aliud in contumeliam, ostendit
aliquidnierereiur, rion fruslra videretur iihquitas, " mystice Creatorem non posse leprehendi,.si ex ea-
ut ex ea fierent vasa in contumeliam. Ctim vero per dem humanae naturse massa alios ereat ad honorem
liberum arbitrium primi hoininis in condemnatio- sanctitatis, alios autem sic creat, ut abire sinat in
nem universa defluxerint, procul dubio quod ex ea contumeliam nequissimse operationis et justae dam-
fiunt vasa in lumorem, non ipsius justitise, qua. gra- nalionis. In eo autcm quod nunc dicis, quod si \o-
liam nulla prseeessit, sed Dei misericordiae attribuen- lens Deus, etc. Declarat quia uon potest accusari,
dumest; quod vero in contumeliam, non iniquitaii si diu viventes in carne malos patienter tolerat, ut-
Dei, quaenulla est, sed judicio deputandum est. Qui eos in malilia perseverantes poslmodum acerbius-
figulus est, cum fragiles, infirmos et terrenos facit. puniat; et bonos eorum pravitate vexaii permitlil,
Et ev eadem massa, qua_ tota in Adam periit, facit ut eis pro patientiae merito maj'orem glorise coro-
secuiidum volunlatem suam alia vasa in honorem nam reddat. Si eos, quos indurat patienter suslinet
per njisericordiam, alia in conlumeliam per judi- ut eos justius damnet, postquam diu susiinuerit,.
ejum. non ejus accusanda est patienlia et infinita clemen-
« Qttod §i yolens Deus ostendere iram, et notam tia, sed eorum duritia, qui bonitate ejus in perditio-
« facere potenliam suam, sustinuit in multa patien- P nem abtttuiitur. Alioqui unus est "solis calor, et se-
c lia vasa irae apta in interitum, ul ostenderet divi- cundum essentias subjaeentes alia indurat, alia
«_tias gloriaesusein yasa niisericordi,e, quse praepa- liquefacit, alia dissolvit, alia constringit. Liquatur
« ravit in gloriam, quos et vocavit nos non solum eniin cera, et induratur lutum, et tamen caloris
« ex Judaeis, sed eliam ex gentibus, sicut in Osee non est diversa natura. Si et bonitas Dei atque ele-
. dicit: Vocabo non plebem roeam, plebem meam. mentia vasa irse, id est populum Judseorum et caele-
t et non roisencordiaro conseculam, misericordiam ros reprobos indurat; vasa veio misericordise, id
« consecutam. Et erit in loco ubi dictuni est eis : est eleetos, liquai. Noh potest figmentum ficlori suo
« Non plebs mea vos ibi vocabuntur filii Dei vivi. dieere : Cur me fecisli sic 1 quia et ipse fictor habet
Ostensum superius esl, quia, elsi Deus nihil boni poteslatem facere ex eodera luto, prout volueiit, alia
det, non tamen iniquus est, nec potest ei homo re- vasa-ad honestos usus, alia ad inhonestos. Quod, id
spondere. Quod id est, sed ipse quibusdametiam bo- esl si Deus volens osleudere iram, sustinuit in multa
na dedit, quid eirespondebis? Quid dices, si Deus patientia vasa irae, tu quis es qui respondeas Deo ?
bona illis impeudit, scilicet cum essent apti in inte- Voluit Deus ostendere iram suam, non utique animi
ritum, suslinuit eos in multa palientia, et interim pei turbationem, sicut est quse circa homines nun-
dum exspectaret, ostendit mullis indiciis, vel ipsos B cupatur, sed justam vindictam, et notam facere po-
nonnunquam puniendo, vel alios coram eis,'futuram lentiam suam ad quam pertinet dainnare iniquos.
iram ut sibi caverent, et in hoc quod sustinuit et In IIOGquoqqe derooiistratur ejus potentia, quod et
iram ostendit, noiificavit potentiam, quia per malos raalis bene uti opiimus possit. Ostendere ergo voluit
purgat bonos ? Quasi dieat : Potes dicere, quod juste hauc potentiam, qua bene ulitur etiam malis, multa
subtrahit graiiam, et damnat illos, qui ita exspectati illis naturalia et temporalia' bona largiens, eorum-
noluerunt resipiscere, sed hac gratia abusi sunt, si que maliliam et comparationem ad exercendos et
volens Deus ostendere in perditis iram reddendo illis admonendos bonos accommodans, ut in eis discant
vindictam, et notificare poteniiam suam beneutendo agere gratias Dco, quod ab eis non suis meritis quse
malis, quia tam potens est ejus bonitas, ut bene uta- in eademonassa paria fuerunt, sed illius miseratione
tur etiam malis, susiinuit in multa palieniia, ld est discreti sunt. Si enim soli hi creareutur ex Adam,
diutissime patienler toleravit vasa irw, id est homi- qui essent per gratiam redimendi, et prseter hos qui
nes qui pleni ejus ira sunt; vasa dico apla in interi- ut Judsei in filios adoptantur, nulli alii homines na-
ium, id est idonea aeterneemorii, si hoc. fecit Deus,. scerenlur, laleret beneficium quod douaretur indi-
Eon est inde accusanda cjus patientia, sed eorum gnis, quia nullis ex eadem damnabili stirpe venien-
7B5 HERVEl BURGIDOLENSISMONACHI 756
tibus debitum supplicium redderetur. Yolens itaque A rat, sed sine misericordia perditioni relicta erai,
Deus ostendere iram et nolificare potentiam suam, vocabo conseculam miseiicordiam, id est hoc voea-
sustinuit in mulla patientia vasa irae aptala in inle- huluin illi dabo, ul appelletur consecuia misericor-
ritum, id esl reprobos homines, in quibus lalet ira diam, ut nomen indicet beneficium. Et eril islud ia
ejus, qui aptati sunt in perditionem, longanimiter tempore gratiae in loco, id est in .erra-genlium, ubi
toleravit, ul ordinate clisponerei eos, et utevetuv illis dictum esl eis divinitus. Non plebs mea estis vos ibi,
ad instructionem salutis eorum quorum misereiur, id est in eadem gcntium regione vocabuniur, qui Lbi
ideoque vasa misericordise vocanlur. Non quod illi fuerint, filh Dei vivi. Per hoc qtiod Deus gentiles ad
cssent necessaria sive angelica, sive humana pec- cultum suum non vocabat, sed in errore reliquerat,
cala, cui nec justitia creaturae cujusquam eslneces- dicebat eis : Non plebs mea vos. Sed in loeo gen-
saria, sed ut oslenderet divitias glorise su<e in vasa tium ubi hoc antea dictiim est, ibi postmodum prae-
misericordise, ne se in bonis operibus lanquam de dicala per apostolos Evangelii gralia, vocati sunt
propriis exlollerent viribus;*ed humiliter inlellige- qui illic crediderunf, filii Dei non mortui, sed vivi.
rent. nisi illis Dei gvatia non debita, sed graluita Coluerunt eniin pnus multos deos mortuos, id e.t
sub\enirct, id fuisse reddendum ineriiis suis, quod homines morluos, quos sibi deos constituerant, sicut
ahis iii eadem massa reddilum cernerent. Ila euira Jovem et Apollinem et Hereulem, et ideo ne quis
quid sibi prseslclur dicunt gratis juslificati, dum non talium inlelligeretur, nunc Deus a propheta diri,
suo merito, sed gloria dilissimse Dei misericordiae cum de geniilibus seimo essel, cognominavit Deum
discerniiiitur a dainnatis, cum quibus eadem justi- vivum.
lia fuerar.l et ipsi damnandi; cseleri aulem bomines « Isaias aulem clamat pro Israel : Si fueril nu-
ad istam graliam non perfmenles, quorum taroen et « roeius filiorum Israel tanquam aiena maris, reli-
aniroam et corpus Dei bonitas operala esi, el quid- « quiae salvae fient (Isa. x). Yerbum autem con-
quid habet ipsa natuva pvaetev\itium, quod eidem « summans et abbrevians in aequilate, quia \erbain
iniivil superbientis voluntatis audacia, pvopter boc « bveviatum faciet Dominus super terram. El sicut
a Deo (qui illos ita peccaluros, ut seterno essent igne « praodhif Isaias : Nisi Dominus Sabaoth reliquis-
damnandi, sine dubitatione piaescivil) creali su u, « set nobis semen, sicul Sodoroa facli essemus, ct
ut in his oslenderet liberum deserloris arbitriuro t sicul Gomorvha similes fuissemus {Isa. i). >
sine sui gralia quid valeret, elin eoruni jusiis ac do- Quia hos dixevat vocatos non soluin ex Judaeis sed
bitis pcenis vasa misericordiae, quse non suovum etiam ex gentibus, et gentiuni \ocationem, de qui-
operuro meritis, sedg;ratuitaDei gratia discreta sunl Q bus minus videbaluv, astvuxeralpvophelico lestimo-
ab illa concreatione, quid sibi collatum esset, addi- nio, vult similiter auctoriiate prophetica Judseorum
sceient « ul omne os obstruatur (Rom. m), » ctc. \ ocationem ostendere. Osee dicil de gentium con-
« Qui glorialur, in Domino glorietur (I Cor. 1). i Ut versione, sed Isaias clamat, id est aperte et publice
oslenderet, inquit, divilias glorim suw, qua glorilica- lesiatur pro Israel, id est pro conversione Judseo-
tur in sanctis, bene faciens eos operari, iti vasa mi- rum. Si fueiil numerus, etc. : Hoc est, eliam si
sericordiw, id est in homines quos replet sua mise- muliiludo non crediderit, lamen pauci credenl.JSf,
ricordia, quw, id est quos homines elecios prwpara- re\era, si legamus Josephum, quania horoinum
vit, id esl praaordinarit ad gloriam seternam. Quoi in Jerusalem et in Judsea iuerit roultituJo quando
tt vocavil scilicet nos, non solum ex Judwis, ut ipsi passus est Dominus, inlelligemus vix paucos in
Judaei volebant, sed eliam ex gentibus, ut ex ulrisquc aposlolis et in aposrolicis viris salvatos esse ex Ju-
fierel unus credeutium populus. Ex quo ostenditur. daeis. Sed non quia fiacti sunt infideles et superbi,
noii gentes eligi vel Judseos, sed bominuni volunta- aepev hoc infructuosl rami, ut insereretur oleasler
tes divinitus illuminatas. Quos et vocavit nos, prc gentiuro, ideo perirepotuit radix patriarcharum et
co positum csl, ac si dkisset: Sicut nos quos vo- prophetarum. Quia si fuerit, inquit, numerus filio-
vavil r.on solura ex Judjeis, sed eiiam ex gentibus. D ium Israel sieul arena maiis, id est si fuermt lot
Snperiora enim quasi de Pharaone et .Egypliis, Judsei, ut non possint numcro compreheiidi, sed
qui fuerunt vasa irse, el de filiis israel qui erant vasa omneml supputationem \icerit multiiudo eortimj
miscricordise, dispuiare videtur. Nunc autem ne so- sicutarena quse non potest numerari, reliquim salvm
Iuro ilh anliqui Israelitse intelligcrentur vasa mise- fienl, id est illi quos sibi Domhms relinquet, quando
licordise, ostenditcquia et nos qui ad novam giatiara alios abjieiet, salvabuntur. Vel si numerus eorum
\ ocali sumus, non solum ex illo Hebraeorum populo. fueril stcrilis et gravis ut arena maris, reliquise quae
sed etiam ex genlililate, vocata vasa sumus ejus- erunl fulgentes et coelo inhaerenles sicut stellsa, sal-
dem misericordiae. Eliam ex gentibus vocavit nos vabuntuv. Utvumque enim promissum est Abrahse.
Deus stcut ipse dicil loquens in Osee : Non pleben « Erit, inquit, seraen tuum sicui slellse coeli, el\e-
meam, id est gcntililatem quae non erat plebs mea lui arena quae est in littore maris (Gen. xxvin). »
_ocabo plebem meam, id est vocabulum peculiaris Vere salvabuntur, nam vcrbum erit consummans ei
populimei dabo illiin gratiam nominis Chiistiani, abbtcvians in wquiiale. Ideo salvabuntur, quiaver-
el iwn miseticordiam consecuiam, id est eamden: buniE\angelii quod eis tradefur, erit consumroans
geiifilitatem quae miscricordiam consecuta non fue- hoimnem in justiiia, id est perfectionem juslitia
737 COMMENT:IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM. 738
dans, et ea cpnsummans ae peificiens quae lex nohi A derunt, se'd Israel, id esl carnohs populus Judseorum,
poterat. Et abbrevians, id est in uno geminse cha- seclando per carnales obsenantias legemjustitiw, id
ritaiis praaceplo comprchendens omnia, quae lex: est legem quse est j'ustili_ebene intellecla, non per-
ni-altiplicibus pr,ecepiis instituerat. Et erit abbre- venit in legem justiiios, id est venit quidem al.qiian-
vians in" aequiiale, secundum illud : « Quod tibii tulum in legem jusiitise, sed non pervenit in eam,
non vis ab alio fieri, tu aliine feceris (Tob. iv). » quia quamvis opeia legis faceret, non laiiien ex
Et prout \ultis ut faciant vobis homines, et vos fa- amore j"ustitisefecit ea, sed ex timore poBiiae..et ita
cite illis simililer (Matth. \n). Vel in uno Christoi cordis innocentiam habeie non potuit: Ubi probatur
abbrevians omnia legalia, et hoc in sequilate, quia vera esse supradicta sententia, quia non volei.tis
'
aequum est hoc \erbura breriari, ut nihil desit ad neque currentis, scd miserentis est Dei, quoniam
justitiam de omnibus praefiguratis. Sive in sequilale, genles, ut dictum est, quse justitiam non qu_bsie-
quia quaesequa sunt, relinet, ut moralia; quse jus : runt, justitiam mveneruiil; et Israel qui legem j'u-
est tolli, tollit, ut figuras. Vere novum verhum erit stitise sectabalur, non poiuit in eam pervenire.
abbrerians, quia verbum breviatum faciet Dominus « Terribilis ergo Deus in consiliis .super filios ho-
Jesus super ierram, id esl ut compendio fidei per minum (Psal. i.xv), » et judicia ejus occnlta sunt,
gratiam salvos faciat credentes, nonper innumera- B non injusta. Gentes quae non seclabanlur justiliam,
biles observationes, quibus Judseorum plebs servili- quae ex lege est, quasi propriam suam apprcheiide-
ter onerala preinebatur. Hoc verbum fecit Dominus runt justitiam, quse est ex fiie. lsrael auicm sec.ans
super terram conversans inler homines. Dictum per opera legem justilise, non pervenit corde in le-
fuit, reliquias essesalvandas ex multitudine per- «em juslilioe. Et quare? Quasi d.ligenler hoc alie.;-
euntium. El sicut iterum prmdixil Isaias : Nisi Do- damus, cur in eamjiervenire non jiotuit. Quia non ex
minus Sabaolh, id est exercituum, cui serviunt ex- fide, id est quia non -speravit in Deum, non illam
ercitus angelorum et hominum, reliquisset nobis petivit a Deo, non eredidit in eum qui justificat
Judseis setnen, id est electos filios qui disseminaren- irapium. Non ex fide, sed quasi ex opettbus, id est
tur per orbem, sicui Sodoma facli essemus, et sicut quasi justitiam per semelipsum opera-ns, non in se
Gomorrha similes fuissemus , id esl sicut in Sodoma credens operari Deum. Deus est enim qui operaiur
et Gomorrha post discessum Loth soli reprobi re- innohis el velle et operari pro bona voluntate. Sed
manserunt qui siroul peiirent; ita el nos in Jerusa- Israel non quaerebat justificariex fide, sed quasiex
lem post Chrisli resurreclionein soli reprobi et peri- operibus, quia fidem uon puia\it esse causam et
turi remansissemus. Hi enim qui ex circumcisione principium juslilke, sed opera carnalium ooserva-
crediderunt, vocantur semen, quia sparsi per lerras l_oi_umjustitiae pr.ncipium esse credidit, et glorians
multiplicati-sunt, et velut grana seminis copiosam quasi de operibus, exclusit a se gratiam ; ac quasi
segetem fidelium germinaverunt. Et propter istos de sanitate praesumens, respuit medicinam. Vere
non fuerunt Judaei sicut Sodoma et Gomonha, quia iion ex lide justificari quaesivit populus Jmseorum,
non omnes fuerunt reprdbi, nec omnes peiierunt, sed velul e\ operibus , nam offenderunt in lapidem
quoniam isti sunt electi afque salvati de multitudine offensionis, id est Christum humilem per superbiam
illorum. suam calcare volentes, gressum suse rectae aclioms
« Quidergo diceraus ? Quod genles quae non se- lseserunt, et quassali coiruerunl. Quasi ipsa sua ju-
< ctabantur justitiam , apprehenderunt juslitiam, stitia offenderunt in Clnisttim, quia velul de justi-
« jusliliam aulem quse ex fide est: Israel vero se- tia limuerunt, et fidem Clirisli spre\eruiit. Qui ad
« ctando legem juslitise, in legera justitiae non per- similitudinem parvi lapidis, a quo noiucavetur, fuit
< venit. Quare? Quia non ex fide, sed quasi ex ope- eis habilis ad offendendum, LUeiis in humilitale.
« ribus. Offenderunt enira in lapidem offensionis, Omnibus quoque malis est ipse Chnslus lapis of-
« sicui scriptam est: Ecce pono iu Sion lapidem fensionis, quia quidquid dieit, amarum est lllis, et
< offensionis, et pelram scandali, et omnis qui -JJ commoventur ex dictis ej"us. Ila offenderunt in hunc
< crcdit in eum, non confundetur (Isa. vm). » lapidem, sicul scriplum est apud Is-aiam dicente Pa-
Ab auctoritate utriusque prophelae infert: Quan- ire : Ecce potw in Siott lapidem ojfensionis, id est
doquidem, inquit, Osee de gentibus dicit: « Vocabo perincamationis mysterium pono Chi istum in Sion,
non plebem meam, plebem meam (Ose. n), » et hoc est in Ecclesia fundamenlum, qni Judseis erit
I_>aiasde filiis Israel clamat, ^quia reliquise eorum lapis offeusionis, quia non sibi cavebunt ab illo hu-
saivabunlur, id esl pauci de jnultitud.ine, ergo quid roili et par\o, propter suaeroentis caecitatem, .sed
dicemus, idest quid per hsecprophelarum dicta de offendent in eum et corruent, et pono ibi pettam
geniibus et Judaeis diffiniemus ? Istud possumus ex scandali, id est eumdem Christum, qui in passione
praedictis oraculis inferre et asserere, quod gen- erit illis pefra scandali, id est deformis et asper et
les, qum neque per hostias, neque per volunla- durus, in quo scandalizabuntur irascentcs et indi-
tem sectabanlur jusliliam Dei, apprehendernntjusti- gnantes, cum se Flium Dei dixeril. Lapis vocatur
tiatn, non quamcunque, non eam quae esl ex lege, politus et lubricus, quando si calcatur, pes cito la-
sed cam justtiiam quw esl ex fide, id est per gva- bitur; petra vero dicitur, quando est incuita et
tiain, quianon superbierunt, sedin Christum credi- aspeia. Christus ergo in nalivitate vel in conversa-
73? BERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI 740
tioneetpraedicalione suaJudseislapisfuitoffensionis, A lutem. Voluntas quidem cordis mei pro illis optat,
et in passione petra seandali, quia qui prius in ortu ut accipiant salutem, quamvis illorum volunlas ad-
el humana conversatione visus est eis contempti- huc obsistat. Potens est enim Deus corda illorum
bilis et concuicabilis, poslmodum in passione ni- converlere. Non solum volunlas, sed etiam obsecra-
mium deformis et asper illis apparuil. PIus autem lio, id est oratio cum obtestalione saerorum, fit a
est scandaluro, quam offensio, quia scandalum di- me pro illis ad Deum in salutem, id est ut effieacior
citur a Graeco, quod esl scandalizo, el est proprie sil oratio mea pro illis, ftcio eam cum adjuratione
impaclio pedum. Ita ergo Judaeioffenderunt iu Chri- sacrorum, in salutem illorum dirigens intenlionem,
tum, ut omnino impingerent pedem ibi et confrin- hoc est, ut credant, et per fidem consequantur sa-
gerent. Nonsolum enim conlempserunt eum,sed et ^utem. Non enim aliter salvari poterunt. Quamvis
crucifixerunt. Ponobunc Iapidem offensionis, quan- Aposloluseisinslanlerevangeliumpracdicarel, parum
lum ad reprobos; et propter eleclos subjungo, quia tamen esse credebal, nisi pro illis etiam oraret ut ere-
omnis sive Judaeus, sive gentilis, sive servus, sive derent, quoniamvolunlas ut ad vera credenda movea-
liber, qui crediderit in eum, non confundetur, id est tur,non sibi sufficit, nisi per gratiamDeusilli opitule-
non erubescet in futuro cum ille veneril ad judi- tur, necipsaconversio fieri potestsine Dei adjulorio.
cium. Quienim credideritin eum.nonbabebifsuaro Obsecro, inquit, pro illis, el justnm est ut obse-
justitiam, quae est ex lege, quamvis sit bona lex, crem, nam aemulaiionem Dei habenl. Nam ego
sed implebit ipsam legem non sua justilia, sed data qui olim similis fui, et ldcirco novi intenlioiiem
ex Deo. Ila enim non confundelur. Nam qui in se cordis ipsorum, perhibeo illis lestimonium, quod
gloriatur, confundelur, non enim sine peccatis in- wmutationem Dei habeni, id est bono zelo moven-
venietur. Ille autem lanturamodo non confundetur, tur ad defendendam legem, sed non secundum scien-
qui in Domino gloriatur. Quicunque illum fide ex- liam, quia iraprudenter agunt, dum nos quasi
speelant, cumvenerit, gaudebunt. Qui sine fide praevaiicatores legis persequunlur. Nesciunt enim
sunt, cum venerit quod nune non vident, erube- -quia nos potius quam ipsi legem adimplemus, qui
scunt; quomoda solent confundi qui inveniuntiir in spiritualiler eam observamus ; et idcireo bona qui-
aliqua culpa, et eis insultatur ab omnibus; sed ta- dem intentione volunt legem conlra prsevaricatores
men non transiet illa confusio nec delebitur. No- defendere, sed non seeundum scieniiam, quia nesci-
tandum autem, quia hoc testimonium Apostolus ex iinl qui suntilli contra quos movenlur. Hoc et Do^
duobus locis libri Isaiaj, conjunxit. Ita enim ibi le- minus sic prsenuntiavil : « Venit hora ul omnis qui
gitur : « Ecce ego mittam in fundamenlis Sion la- interficit vos, arbitretur obsequium se praeslare Deo
pidem probatura, lapidem angularem, preliosiim, in (Joan. xvi).» Putabant enim se Deo placere ex eo
fundamento fundatum. Qui crediderit, non festinet quod Christianos velut ex defensione legis inteifi-
(Isa. xxvm). » Atque alibi in eodem libro : Et ciebant, quia aemulationem Dei habebant, sed non
erit, inquit, vobis in sanclificalionem : in lapidem secundum scienliam. Vere non secunduin scientisro.
aulem offensionis, el in pelram scandali, duabus Nam igtwttntes juslitiam'Dei, ideslquaeaDeo datur
domibus Israel (Isa. vm). « Unde perspicuum est, per fidem Chrisli, et quwrentes statuete suam justi-
apostolos in inlerpretatione Veterum Scripturarum liam, id est quam suis viribus per observantiam le-
sensum quaesisse, non verba, nec magnopere de or- gis putanl se facere, non sunt subjecli juslilim Dei,
dine, sermonibusque curasse, cum inlellectui res id est Christo. De se enim prsesumentes, gratiam
pateret. repellebant, ei in Chrislum propterea non crede-
CAPUT X. bant, ignoranles j'ustitiam Dei, et suam \olentes
« Fratres, voluntas quidem cordis mei, et obse- slatuere; justitia Dei hicdicilur, non quam j"uslus
< cratio ad Dominum fit pvo illis jn salutem. Tesli- est Deus, sed quam dat homini, ut jfistus sit homo
< monium enim perhibeo illis, quod aemulatio- per Deum. Justitia autem illorum erat, quia de suis
« nem Dei habent, sed non secundum scientiam. D viribus prsesumebant, et quasi iropletores legis se-
t Ignorantes enim Dei juslitiam, et suam quse- ipsos ex sua virtufe dicebant. Iguoiabani ergo ju-
« rentes staluere, justilise Dei non sunt subjecti: stitiam Dei, id esl quam dat homini Deus, qui solus
« finis enim legis Christus ad j'ustitiam omni cre- est juslus alque j'ustificans; et volebant constilueie
« denti. » suam, id est velut a se sibi paratam, non ab illo
Hinc jam incipit de spe Judseorum loqui, ne impertitam; el ideo justitise Dei non erant subjecli,
etiam gentes superbire audeant adversus eos. Sicut quia superbi eranl, de suo pulantes, non de Dei
enim Judseorum superbia refellenda erat tanquam placere posse se Deo. Vere ignorabant j'uslitiam
ex opere glorianiium, sic et genfibus occurrendum Dei, nam Chrisitts quem caeci respuebant, est finis,
est, ne tanquam Judaeis praelati superbiant. Dixi id est consummatio legis, quia in eo lex consumma-
quia non pervenerunt in legem justitiae, sed offen- tur et perficitur. Finis, id esl perfeciio legh, »st
derunt in lapidem offensionis, non quia illos odio Christus ad juslitiam complendani omm in se cre-
habeam, nec quia deillis omnino desperera. Nam denii, quia onlnis qui in Chrislum credit, habet
sciatis, fralres, quia intima voluntas cordis mei fit ipsum Christum consummatioiiem legis, ut per euni
pro illis in salulem, id est e\ corde volo illor-um sa- faeiai justitiam. Sunt eniro opera quaeridentur nona
ll\ COMMENT. IN EPISTOLAS PAULI. — iN EPIST. AD ROM. 74S
sine fide Christi, et non sunt bona, quia non refe- A _ ficatur, non apud Deum juslificalur, qttia lempora-
runtur ad eum finem ex quo sunt bona. Talia erant lem exinde exspectat visibilemque mercedem. Sed
opera istorum, qui suam justitiam quaerebant sta- _ tamen etiam ista est, ut dixi, qusedam terrena car-
luere, quia ipsum guod datur : « Non concupisces nalisque justitia. Haec Moyses de juslilia legis. Sed
(Exod. xx), » et csetera hujusmodi mandata saricla qum est ex fide jusliiia, sic dicil ipse : Ne dixeris in
et bona ipsis tribuebantur, quse ut possit homo fa- corde, etc. Vel si -juslitia legis, in qua vivitur, est
cere, Deus operatur in homine per Christi fidem, vera justitia intelligenda, qtise vilam praeslat seter-
qv.i finis est ad justiiiam omni credenti, cui per nam, ideo proponitur justilia legis, quod qui fecerit
spiritum incorporalus factusque membrum ejus, po- eam, vivet in illa, ut cum quisque infirhiitatem
test quisque illo incrementum intrinsecus dante ope- suam cognoverit, non per suas vires, neque per
rari justitlam, de cujus operibus etiam ipse dixit, lilleraiu Iegis ipsius, quod fieri non potest, sed per
quia sine me nihil potestis facere (Joan. xv). > Fi- fidem concilians justifica.orem, perveniat et faciat
nis eniin dicitur ipsc Chrislus, quia quidquid agi- et vivat in ca. Opus enim quod qui fecerit, vivet in
mus, ad illum referimus; et cum ad eum pervene- eo, non fit-nisi a juslificato. Justificatio autem ex
rimus, non habebimus ultra quod quaeramus, sed fide iriipetratur, ei iia per j'ustitiam fidei completur
ihi permanebimus. In eum namque dirigitur nostra " vera j'usiitia legis. De cujus fidei
juslitia sic dicit
intentio. Ad quem cum pervenerimus, non eritultra Moyses, vel ipsa dicit 111corde hominis : Ne dixeris
cjuo tendamus, quia ibi esl omnium bonorum ple- in corde ttto, id esl ne saltem cogites, quis ascendet in
nitudo. cmlum? id est nullus homo ascendet, quia hoc est
« Moyses enim scripsit, quoniam justitiam quse Christttm deducere, quantum ad le, id est si hoc co-
« ex iege est, qui fecerit homo, vivct in ea (Levit. gilaveris, Cliristum ascendisse
negabis. Aut non
« xvni). Quse autem ex fide e_>tjuslitia, sic dicit : dixeris in corde tuo, quis descendei in Abyssum? id
< Ne dixeris in corde luo, quis ascendit in ccelum? est nullus pro contempta lege descendet in infer-
< (Deut. xxx) id est Christum deducere, aul quis num, quia hoc est Chrislum a moriuis revocare quan-
< ascenditin abjssum ? hoc est Christum ex mor- tum ad te, id est hoc
cogitare, est non credere quod
< tuis revocare. Sed quid dicit Sciiptura? Prope Christus pro nobis morluus sit, et in infernum pro
« est veiiium in ore tuo et in corde tuo. Hoc est liberatione justorum, qui ibi tenebantur, descende-
< verbum fidei qucd praedicarous, quia si confitearis rit. Yel ita : Cum audieris post resurrectionero prae-
« in ore tuo Dominum Jesum, et in eorde tuo cre- dicari Chrislum ascendisse in coelum, noli dicere in
< dideris, quod Deus illuin excitavit a mortuis,
r corde tuo, mendacium est, quis enim ascendet?
« salvus eris.~» Qtiia hsec infidelitas, quantum in te est, Christum de
Yere Christus est finis legis ad veram j'ustitiam, ccelo ad terram deducit. Aut cum audieris praedicari
nam in ipsa lege antequam ad Chrislum venialur, quod ad infernum descendit, noli dubitare et putare
est qusedam umbratilis justilia. Moyses enim ita hoc incredibile, quiahsec inciedulilas, quantum ad
scnpsit.- Probat Apostolus" auctoritate Moysi duas te, revocat Christum a mortuis, id est negat Chri-
essejustitias, quia dixerat Judaeos esse ignorantes stum fuisse mortuum. Nam si in abyssum descen-
justitiam Dei, et suam quaerentes statuere. Yere disse dubiletur,nec mortuus esse creditur, quia sic-
sunt duaa, una per legem, altera per Christum. ut mortuus est ut morlem occideret, sic in abyssum
Moyses enim scripsit, quia Iwmo qut fecerii juslitiam descendit ut suos inde retraheret. Et hsec est juslitia
qum ex tege est, vivet in ea, legem hoc loco pro ipsis .fidei, distans a juslitia mortalitalis legis, ul non du-
operibus ponens. Qui autem vivebant in his operi- bitet quis de spe Dei, quae in Chrislo est, ut jion
bus, timebant ulique, ne si non ea fecissent, lapi- diffidat Christum spoliasse infernum, et cum san-
dalionem vel combustionem vel aliquid hujusroodi ctorum aniroabus coelum ascendisse, quia qui lioc
paterentur. Ergo qui fecerit, inquit, ea, vivet in ciedit, ex hoe efficitur justus. Potest et iia intelli-
illis, id est liabebit pramiium ne ista morte^punia- D ; gi: Ne dixerisincorde tuo, quis ascendet in cmlum?
tur; non ergo apud Deum, ex eujus lide si quis in id est quis illuc ascendet Christum inde ad nos de-
hac vita vixerit, cum hinc exierit, tunc eum magis ducere, aut quis descendet in abyssum? hoc est quis
habebit praesentissimum praemium. Non itaque ex in infernum descendet Chrislum inde ex moi iuis
fidevivit, quisquis praesentia quse videntur, vel cupit revocare? Non enim exspectavit Christus ut aliquis
vel limet, quia fides Dei ad invisibilia pertinet, quse homo ascenderet in coelum ad deducendum eum,
post dabimlur. Nam est et ista quaedam in operibus quod impossibile erat; sed ipse sua sponte descen-
Justitia, quando sine suo praemio relicta non est, ut dit, apaterna sede veniens quseiere, et salvum fa-
qui fecerit eam, vivat iu illa. Undeet superius di- cere quod perierat. Neque fuit necesse vel possibile
ctum est, quiaetsiAbraham ex operibus justificatus ut aliquis in abyssum descenderet ad revocandum
«st, habet gloriam, sed non apud Deum. Aliud est inde Christum a mortuis, quia ipse sua virtute, li-
-ergo, non justificari apud Deum; aliud, non gato forti adversario et spoliato ii.ferno, resurresit
justificari. Qui omnino non juslificatur, nec illa a mortuis (Luc. xix). Ne dicas, inquit, quis ascen-
servat quae temporale habent praemium, nec illa det in coelum Christum deducere? quasi et i-nterra
quseselermim; qui autem in operibus legis justi- noirsii Christus, qui per divinilatem est ubique;
7«5 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 7«
aut quis descendet in abyssum Chvistum ex morluis A J dicere quod habes in corde. Si autem aliud in corde
rcvocare? quasi Christus in abysso contineri possit, habas, et aliud dicis, loqueris, non coiifiteris. Noli
qtii nullo loco eonlinetur, sed omnia contiiiet: \el erubescere de spe iua in conspectu liominum. Quo-
mler mortuos morari possit, qui vita est. Hoc ne modo \hit in corde tuo, sichabitet in ore tuo, qu_a
d.xeiis. S-rf quid dicil Sciipiura per Mojsen (Deut. non sinecausa signuni'suum Christus in fronte no-
x\\) de Chrisio? Prope est verbum, id esl Christus bis figi voluit tanquam in sede pudoris, ne Christi
qui est \erbum et sapienlia Dei (I Cor. i) estprope, opprobria Chrislianus erubcscat. Parum est ergc in
Iioc est, non longc est a natura animorum et loqiieii- corde habere Chrisium, et nolle confiteri dum li-
di ratione. Pvope est in ore tuo ad confitendum, et metur oppiohrium. Qui enim salutem eupit habere,
in corde luo ad cvedendum. Et ideo non per loca debel fidem suam ore proferve, quia ove confessio
quaeras eum, qui sicut vevbum et veritas et sapien- fit ad salutem. Alioquin credulitas cordisnon dai sa-
tia ubique est, et in corde juslorum nianet atque in lulem, quam\is corde credalnr ad j"ustil_am, vere
ove ; sed Cvedas quia vevbum quod peisonaliter , fides ore prolaiaperducitad salulem,nam Scripiura
unitum esl humanitati, prope nos est, qtioniam non dicit in libvo Isaise : Oinnis non solum Judaaus, sed
a locutione uoslra remoiuro est, neque ab intelleclu. el geuiihs, qui ctedit in illum, lioe est in Chnstum,
Hoc vevbum quod Moyses dicit ua csse prope, est B - non confundetur, id est non erubescel in die judicii,
verbum fidei quod prwdicamus, id est Chrihtus, in quia salutem quam credit, conseqiietur. Et veie om-
quo nostva fides conslat, quem aiinuntiamus. Hoc nis. Non esi enim dislinclio Jndwi el Grmci, id est
praedicamus de illo, quia si confilearis, etc. Vel la- propheta neque Judaeum, neqite gentilem nomiiia-
tio rcddilur, cur in ore ct in corde verbum hoc de- vit: sed in eo quod ait, oronis, ostendil de ulroque
beat esse. Quia si confitearis in ore iuo Domhutm populo, quia quicunque sincera fide rectisque ope-
Jesum, ct ht corde luo credideiis, quod Deus itlum ribus Deo ingemuerit, salvus esset possit. ^ ei e nou
-excilavit a mortuis, salvus eris. Non esi laus fidei est dislinctio. Nam idem Dominus est omnium, si\e
Christianorum, quia credunt mortuum Chrislum, Judaeorum, sive gentilium, dives in othnes, id est
sed quia credunt resurrexisse Ghrisium. Nam mor- sufficiens'ditare omnes qui invocant illuut, ld esl qui
tuum etpaganus credit. llaec estlaus fidei quia ere» pia devotione in seipsos vocanl illum, pr_epaiando
dimus eum vcsurrcxisse, et speijamus nos quoque; se diguos tali habitatove. Illis est dhcsqui imocai..,
per eum resuvrecturos esse. Ndn enim ait, si con- non modo credtmi, quia credere dat lemissioncm
fessus fueris; quia eum Dcus tiadidit ad occiden- pec<atorum, invocare impetrat promissa Dei. Oians
dum; scd si coufessus fuevi _, quia Deus eum susci- invocat, sed hoc non potest nisi prhib crcdal. Jiiie
t?\it a mortuis, tunc salvus eris. Intantuni salvus, dixi quia est divcs in omnes, non in quosdam, -.el
inquanlum ju-_tus. Quore aulem credmius et mor- in paucos imocatores suos, quia sicut Joel testatiir,
tuum ? Quia credere eum rcsurrexisse non possu- cum gratiae lempus praenuntiat, omnis quicunque in-
mus, nisi prius mortuum fuisse credamus. Pertinet ; vocuverit nomen Domini salvus eril, Nullus euipi-
aulem ista confessio prsecipue ad martyres. qui co- tur, nulli gratia haecdeiiegatur; sed omnis Judjsus
ram tyramiis Chrislum confilebantur, et pro ejus; etgenlilis, cuj"uscunque gradus et conditionis sit,
confessione moriebantur. Nam noslro lempore fa- quicunque piis precibus invocaverit nomen Domini,
cile esl, ut quisque Chiistum \oce confiieatur, ideo- praeparans se dignum ad excipiendum in sui cordis
que vox sola non sufficil sine operibus. templumhabitatoremDeum,sal\useritaeternasahue.
« Corde enim erediiur ad justitiam, ore autemL « Quomodo ergo invocabunt m quero non cieui-
t confessio .fil ad salutem. Dicil enim Scriplura : « derunt? Aul quomodo credent ei quem non au-
< Omnis qiii credit in illum, non confundetur (Isa. c dierunt? Quomodo autem audicnt sine prseJi-
« xxvm). Non esl enim distinctio Judaei et Grasci. « eante? Quomodo \ero prsedicabunl nisi mittanlur,
« Nam idem Dominus omniuni, dives in omnes quii c sicut scriptuin esl : Quam speciosi pedes e\ange-
« invoeani Illum. Omnis enim quicunque iuvocave- p « lizantium pacem, e\angelizaniium bona (Isa.ui;
< rit iioraen Doraini, salvus erit (Joel. n). » « Nahum i). t
Yere si resurreclionem Christi, corde credideris, , Probato quod de utroque populo assumuntur qui
et ore confessus fueris, salvus eris, nam corde cre- salvi iiant, ostendit quod per missionem ad utrosque
dilur ad justiliam, sed ore confessio fit ad salutem. factam assumuntur, quam qui non reeipit, i.ie\cu-
Hoc est, qui corde ciedil, habet in prsesenti ju_vi- sabilisest. « Quicunque imocaveriinonienDoraini,
tiam, quia justus ex fide vivit (Habac. n); et quii salvus erit (Joel. n). » Ergo oporlet credere. Quia
ore confitetur, habet in fuluro salutem. Et idcirco> quomodo invocabuni in quem non ctediderunt?Jnvo-
oportet nos esse el justitise mernores et salulis, qtian-- calio, inquit, salvat. Nemo autem invocat qui non
doquidem in sempiterna juslitia regnaluri, aprsesentii credit. Nisi enim crediderint, non imocabunt; et
sssciilo maligno salvi fieii 11011
possumus, nisi elnos5 nisi invocaverint, uon salvabuntur. Hoc ma.vime de
ad salutem proximorumfiUentes, etiam ore prolitea-- gentibus dicilur, ne quis Judaeos lantum
putaret ad
mur quod eordegeslamus. Credere enim dat salutem,, fidem \ocandos. Quomodo invocabunt Christuiu in
quia justitiam parit, quae est causa salulis, si quod1 quem non crediderunt? Prius oporiet ut credant. Aut
cor credit, os confiteatur. Iloc est enim confiteri,, quomodocredent in quem non audiei unt ? fi ius enisi
745 COMMENT.IN EPISTOLAS PACLI. — 1N EPIST. AD ROM. 7*6
necesse est ut ab ore alicuj'us audiant illum. Credere A <_.audire potuerunt non solum proximi, sed et remo-
namque esl ex auditu. Sed quomodoaudienl eumsine tissimi. Nam in omnem terram exivit sonus, id est
aliquo prmdicante? Necesse estulaliquis praedicel, fama eorum, id est aposlolorum, et in fines orbis ler-
a quo cseteri audiant quid credere debeanl. Non rm, id est in omnes mundi terminos in circuitu pro-
enim audjent nisi pvaedicatum fuerit. Sed quomodo cesserunt ipsa verba eorum, ut verilas non solum
docloves prmdicabunt nisi mitlanlur? Non possunt per famam audiretur, sed et per ipsa prsedicantium
prsedicare nisi missi fueriiit, quia non sunt veri dicla cognosceretur. Quodtamen ex toto necduir.
apostoli nisi missi, Et inanis est hominum conalus, fueral impletum, quando scribebat Apostolus; sed
nisi Deus missos suos juveril. Nec eis annuntiandi verbis praeterili temporis Iocutus est, sicut et pro-
virtus ulia subsistit, nisi adluerit illis ipse qui misit. pheta quod fuiurum erat, el ex raagna parte jam
His dictis refutat Apostolus eos, qui negabant ad completum fuerat.
incircurncisas gentes millendos esse praeconesClni- « Sed dico : Nunquid Israel non cognovil? Primus
sti, et ostendit salutem perDei graiiam omnibus ad- « Moyses dicit: Ego ad a.mulationem vos adducam
\enisse. Salus, inquif, est ex invocaiione, invocatio « in non genlem, in gentero insipientem,in iraro
ex fide, fides ex auditu, auditus ex prsedicatione, « vos mittam (Deul. xxxn). Isaias aulem audet et
pvsedicalio ex missione, ut ita^totum descendat ex "* « dicit: Inventus sum a non quserentibus me, pa-
fonic gratise. Omnia ergo noii ex nobis, sed ex Dei « lam apparui his qui me non interrogabant. Ad
graiia cuiit nobis, qua praemissi sunl prsedicatbres i Israel autem dicil : Tota die expandi manus meas
iioslrffl salufis, sicul in lsaia scriptum esl : Quam < adpopulum non credentem, sed-contvadicentem
spcciosi, id esl admirabiliter pulchri, pedes, id est « inihi (Isa. LXV).»
grcssus aposlolorura munduro illuminantium, in In omnes gentes usque ad ovbis lerminos proces-
quo apparet eos a Deo missos, quoniam aliter hoc sit fama Christiani nominis. Sed dico ! Nunquid Is-
iacere non possenl. Speciosi sunt, id est pulchritu- rael non cognovitquod totus mundus audivit? Non
dine virlutum, et claritate miraculorum ac praedica- ignoravit Israel hanc salutem, sed cognovil quia
iionis dccorali siint; pedes, id est incessus aposto- posset audisse et cognovisse. Cognovil, quia contra-
lorum evangelizanlium,,id esl bene nuiUiantium ho- dicere non potuit. Sed non vere cognovit," ut in
minibus vucem, id esi reconciliationem el concor- mente ejus bene sederet. Cognovit ad testimonium
«liuu. i_dDominum. ct evangelizanlium bona regni suae damnationis, non in adjutorium suae salvatio-
«'.elorum. - nis. Yere cognovit, quia Moyses primus doctor eo-
< Sed non omnes obediunt Evangelio. Isaias enim r,. rum dicii boc, et omnes proplietae post eum similia
< dicit: Domine, quis credidit audilui nostro? (Isa. loquuniur. Hoc enim innuilur in eo quod Moyses
< LIII; Joan. xn.) Ergo fides ex auditu, auditus au- nunc primus appellatur, quem alii secuti sunt
< tem per verbum Chrisii. » in eodem sensu. Moyses voce Dei dicit Judaeis in
Aposloliquidem omnibus evangelizant_paceni,sed cantico, duro inlidelilalero eorum praenuntiat : Ego
non omnes obediunt Evangelio, ut poenitenliam de adducam vos ad wmulationem in iwn gentem, id
praeierilis agentes, etdecsetero recte viventes, stu- est tale quid faciam genti paganorum, quae nec
deani habere pacem cum Deo. Nam cum auditus sit gens dicenda est, propter siultitiam idololalria.,
ex giftia, necessaria est et al.a quse cor moveat, unde vos semulationem, hoc est, invidiam habe-
quia nil foris proficit sermo docenlis, si Deus inltts bifis, invidia namque tabescunt Judsei, dum gen-
cor non teligerit audienlis. Et vere non omnesobe- les Deum eorum suum dicant et legera atque pro-
dtunt Evangelio, sed pauci. Nam Isaias voeepraedi- phetas ad se pertinere dicuul. Et ila adducli sunt
catorumdicit,querimoniam faciens de raritate^audi- ad invidiam in non genlem, hoc est contra gen-
forum : Domine, quis, id est quam rarus est qui cre- lilem populum, de quo dictum erat: « Omnes gen-
uidil auditui nostro, Id esl audilui prsedicationis, les quasi non sint, sic sunt coram Deo (Isa. XL)_»
quaro a te audhimus el eis nunliarinius'? Raro ex D Velinnon genlero, quae cum esset gens, genlilita-
mullis invenitur aliquis qui credal. Et qui non cre- tem credendo deposuit; ct facta est non gens, id est
diint, manifestum est, quia non obediuni. Audilui plebs Cliristiana per baptismum. Quandiu enim
praedicatioiiis crediderunt pauci de multitudiue, fueratinfidelis, fuit gens, sed in Ecclesia dicilur po»
ergo fidesestex audiiu; quia ex eo quod audhiinus ptilus acquisitionis (I Petr. n). Ila, inquit, mittain
a docloi__.us,-,Incipiiuuscredere; sed auditus est vos in semulalionem in non gentem, id est contra
non per merita nostra, sed per verbum prsedicalio- conversam gentilitatem, quse lidem apprehendet
nis Chrisii quod ab ejus gratia doctores percepe- quam vos respuelis, in gentem insipientem, id
rint. est contra eamdem gentililatem, quse Dei sapien-
< Sed dico : Nunquid non audierunt? Et quidcm tiam igi.orabat, et slultitiam idololatrise prsedi-
< m omnem terram exivit sonus eorum, et-in fines cabat, et mittam vos in iram, id est in indigna-
« orbis terrse verba eorum (Psal. xvm). » tionem., hoc est permitlam vos irasci et indi-
Isaias dicil quod pauci crediderunt, sed ego dieo : gnari, hoc esttanta beneficia gentihtali trihuam, ut
Nunquid non audierunl ? Utique audierunl, el idcoi vos inde irascamini. Hoc Moyses dixit, et hanc
inexcusabiles sunt qui non crediderunt. Ei quidem', Scripturam Judaei legunl et legerunt, ideoque pr_3s-
PATilGI.. CLXXXI. 24
747 HERVEI BURGIDOLENSISMONACIH 7iS
flicationem Chvisti in geniibtis per cihcm C.se co- A inde elegit! Vere non onmem populum illum repu-
gnoscunt. IIoc Moyses, sed Isatas audel ei dicit, id lil, nam et ego qui hsec loquor, sum Israelila, id est
est audacius loquilur de salulc gcnlium, quia quam- sum ex eodem populo judsetis, non proselylus, es
vis sciret sibi imminere periculum, audacter tatncn semine Abraham, id est descendens ex Ahraham, de
Verbum Dei prsedieabat. Manasses enim re\, ut He- tribu Renjamin, id est per lineam Benjamin. Non me
braci testantur, scrra iignea posl serravit eum. Scie- repulit Deus, qui ita sum e\ il!a gente. Simililer
bat igitur Isaini-coriteinnendum se esse ab impiis non repulit plebem suam ex Jsrael, quam prsescivit,
et' inteiiiciendum, et tamen nbjec». timore praediea- id est praedeslinavit. Praedestinaiio enim hoc loco
batDei graiiara, et ex persona Christi dicebat : significaiur noinine praescienlia;. Non repulil, in-
Inventus sum a non qumrenlibusme, id est sponle quit, Deus plebem suam quam prwscivtt, id est ad
me obtuli gentilibus, et per fidem me ab illis ii.ve- vitam prsedestinavit. Atque ut oslenderet Dei gratia
niri feci, qui me qmerere non noverant, nec in fuisse relictas lsvaeliticsegentis reliquias, non mevi-
"Scripturis adventum meuni scruiabaniur sicul Ju- tis opevum eovum, secutus adjunxit valde necessa-
dsei, quiadhuc in libris suis adventum Messhequee- rium teslimoiuum, dicens:
lunt et exspeclant, palam, non pei senigmala el « An nescitis in Elia quid dicit Scriptura, quem-
figuras, sicut in lege, sed manifesta veritalis cogni- B « adir.odum inlerpellal Deum ad\ersus Israei? Do-
tione apparui his gentilibus qui me non inierroga- _ roine, prophetas tuos occideiuni, altaria tua suf-
bant ab aliis, quia interrogare non didicerant. Ita « foderunl, et ego rclictus sura solus, el qua_ru:U
ad gentes, sed ad Israel, carnalero dicit. Tola die, * animam meam (III Reg. xix). Sed quid dicit iili
id est tolo tempore quo cum eis ih terra eonversa- « res-ponsum diviniim? Reliqui mihi septem millia
tus sum, illuminans munduro, expandi manus meas, _ virorum, qui non curvaverunt genua aule Baal.
id cst ampliavi operum meoruro beneficia, ad po- « Sic crgo et in hoc lempove reliquiae secunduni
pnlum Judaicum tton credentem niihi, ct quod pej'uss « eleetionem graliao sahsefactae sunl. Si autcm gia-
cst, contradiceniem. Convenienter enim per exten- i tia, jam non ex operibus. Alioquin gvaiia j'am non
ias manus lota. die, conlinuatio iionoriim opermtf « esl gvatia. i
iiitelligilur a quorum intenilone Salvafor nnnquam Inde, inquit, polestvideri quod Dcus roullos sua
«essavit, sed infideli populo semper exhjbuit, ac si- graiia reserva\it, quos non repulit, quoniam tempo-
r.it nulrix panulum evpansis manibus excipere re Eliaetam pauci fuerunt, ut ipsi EHaenu!li videren-
parafus fuil. Significant enim expansae manus, e_ tur esse quos non repulerit, et tamen tunc in tania
paremis clemenliam suos filios in sinum reeipere C bonorum opprcssione fuerunt multi quos In gra-
ges.ieiilis. Possunl et largitatem donaniis expvime- tia Dei sibi resenavil, Et hoc est, quod interro-
re, quod nihil eis peleiuibus denegaveril, sed ro- gando dicil a'd increpalionem eorum, qni totam ple-
gatili lepvoso n.ox sanitalpni reddideiit (Maiih. licin Israelilicam a Deo iepulsam esse pulabant: An
VIII),et oculos csscorum roganiium pioiinus ape- nescitis quid Scriptura teitii libri Reeum dicil in
luerit (Lut. XVIII),sicque cx-terapeteiuihusdedeni. Elia, id est in geslis Elise, seilicet qucmadmodum
CAPUT XI. ipse interpellat Deum adversus Israel, id esl inlcr se
i Dico ergo : "Nnnquid re^ulit Deus populuni et illos judicem eum interpetlut, et contva peifid s
« suum? Absit! Nam et ego Isiaelita sum ex senii- pro\ocat? Domine, inquil. propheius tuos praecepto
< ne Abraham de tribu Benjaiiiin. Nou lepuht Deus ini]iiissimsereginse Jesabel occiderunl, et altaria ttta
« jilebein suam quam prseschil. » snffoderunt, id est a fundamentis subverterunl, et
Quia tot aucloritalibus confuiavit Judaeos , ne ego rehcius sutn solus ex tuis et quwrunt animam
insultavent eis gentiles, et dicevent eos e.\ toto meam, id est me occidere. Quasi dical: Non debes
esse repulsos, incipit riiisiini de eoium s.ilnte lo- eis pavcere, quia tanta mala fecerunt. Ipse sic inler-
qni, oslendens non oiniies esse repi obatos. Corame- ppllabat, et se solum pulabai. Sed quid dicit illi re-
tnoraverat cnim prophetse testirooiiium de prsenun- jj) sponsum divinum? id est quid respondel ei Dominus?
ii.ita fuiura iiicreduhlale populi Isvael. Tola die Reliqui mild sepiemmiliia vtrorum. Non ait, relitta
ixpandi munus,,eic. Et nc quis male iiUelligens,uni- siinl mihi; aut, icliqueruiit se miJii, sed reliqui mil.i.
vevsumilluin populum cviinineincredtilitatis et con- Ubi noii buiir.iiium opus, sed divina gratia patenter
ivadictionis arbitrarelur esse damnatura, continuo ostenditur. In seplem vero millibus \irorum, p<r-
subjecit: Dico ergo, eic. Hic oslendit qtiam plebem fecia summa virililer agentium exprimitur: Reliqui,
..ixerit iitique Israeliticam. Quam si tolara Deus re- inquit, mihi, id est pcr gratiam reservavi, septem
probasset "atquedaronasset, uun utique es.sel ipse millia viroium, quia lunc eranl mulli quos Deus s_bi
Christi aposiolus, ex semine Abrahceel liibu Benja- reservaverat, quam\ss nesciret Elias," qtioniam gia-
inin. Quia, inquit, dixi popuium non credeniem et na latebant stib acervo palearum. Qui non cttrva-
contradicenlem, ergo dico et hanc qu_esiionemfacio: verunt genua anle Baal, id est non adoraverunt dse-
Nunquid propier multitudinem increduloriim et moniura, quod adorabat populus Israel sub rege
i.onlradieeni'um repulit Deus populum suum, ute\a- Aehab. Ubi oinnem populum simul projilieta puta-
cuaret promissiones quas palrihus eorum feceral ? veiat refutalura, invenla sunt septem millia viro-
Absit ut rcpelle.ct eum, qui fol millia credenfnm rum qui pornianseru:.t iii Testamenlo Dei. S c erqb
749 - CGMMENT.IN EFISTOLAS PAULl. — IN EPIST. AD ROM. 750
(i in hoc fei.iporegratiaefacuius salvasfaclw sunl rcli- A. A in doctrina ejus, neque crederc operibus qtix \i-
<ja/_B;hocest quandoquidcroar.lelempusgratiseDeus dcbaut, nec obedire verbo quod audiebant, \olue-
lot miliia ex suagratiareservarilcontra opinionem runt. Quicunque enim cum inlellexisset, credere
ianli prophetse; ergo sic, id est, simili modo etiam noluit id quod verum est, debet consequi quodvult,
in hoc tempore gratiae et praedicationis Evangelii ut de esetcro non possit credere. Iri voluntate ergo
credendum cst mullos esse quos Deus praescivit et sua adjuti suni, ut quia scienles verum dieebant esse
suos esse prsedestinavit, el hoenon sccundum huma- falsum, de ca_teiK)non intelligerent. Cseci itaque
num meritum, seisecundum electionemgraliw, quain sunt oeuli cordis eorum, ut iuceni veiilalis Christi
nulla operum merita prsecesserunt. In hac ergo ele- neqiieaiu \idere; et aures surdse, ut spirilales Scri-
clioneetiii his reliquiisest illa plebs, quamproplerea pturarura sensus non possint audire. Ubi autem
Deus non repulit, quia prsescivit. Prsescivit enim seripta sithsec sententia, 11011 satis apparel. Tamen
leliquias quas secundum eleclionem gralise fuerat beatus Hieronymus dicit eam in Isaia scriptam, ubi
ipse facturus, lioc est pr.edeslinavit, Dixi quia sc- nos legimus : « Miscuil vobis Dominus spiritum so-
cundum elcciionero gralise sunt salvatae. Sed st poris, claudet oculos vestros, prophelas et principcs
gralia saivats; sunt, jam non ex operibtts eorum pro- vestros qui vident visiones, operiet (Isa. xxix). »
cessit illa saius. Alioquin~\&csi si nliterest, gralia, B I Ego autem si aliud qttam tantus doctor audcrcm
id est gratuitum donum Dei jam iwn esl gralia, id dicere, magis in Deuteronomio illam invenhi puia-
est graluitum donuro, sed debitum. Si enim gratia rem, ubi Moysesloquitur : c Non dedit vobis Domi-
ullis bonis merilis datur, jam non gralis dalur, sed nus cor intelligens et oculos \idenles et aures quss
debita redditur. Ac per hoc non vero nomine imn- possint audire, usque in pra_seniem diem (Deuu
cupalur, ubi merces non imputalur secundum gra- xxix). » HJ_Cvcl Isaias \el Moysescde cxcaecaticp.a
tiam, sed secundum debitum. Si autem vera est ct surditate eorum loquiiur. Et David inde dicit
gratia, id est gratuila, nihil invenit in homine cui {Psal. LXVIII) : Mensa eorum, Id est Scriptura quse
merilo debeatur. Quod bene intelligitur in co quod variis sentenliarum ferculis consuevit eos pasceie,
dictum est«pro nihilo salvos facies eos (Psal. LV).» fiai in taqtteum, id cst verlatur eis in laqueum ut
Ipsa enim dai merita, non meritis daiur; el prse- illaqucel eos, coram ipsis, id est videntibus ipsis,
venit eliam fidem, ex qua omnia bona opera, in- ut iniquitatem suam agnoscant, et in ea pertinacis-
cipiunt. simeperse\erenl; lanlumque valeat animi ipsorum
« Quid ergo? Quod quasreoat Israel, non est con- praesumptio, ut coram ipsis laqueus sit, et incidant
"< seculus, electio autem consecula est; cseteri-vero in eum. Haec non optaiitis, sed prophetanlis sunt
« excsccatisunt, sicut scriptum esi: Dedit iliis Deus " verba; non imprecantis ut hoc fiai,' sed prsedicenlis
"< spiritum compunclionis, oeulos ut non videanl, quod hoc fiet. Fiat ergo, quia non poiest aliter, nisi
< et aures ut non audiant, usque in hodienuim ui laliluis isla eveniaiit, essc. Fiat illis mensa in la-
« diem. Et David dicii: Fiat mensa eorum coram queuro, ut Scriplura male imellecla illaqueet cos et
< ipsis in laqucum et in captionerfi, et,in scandalum, facial Miserere liiterae, ne venianl ad Christum ct
« el in retribufonem illis (Psal. LXVIII).Obscuren- ad Evangelittra, et fiat illis in caplionem, ut capiat
'< tur oculi eorum ne vidcant, et dorsum eoruia eos et teneat, ne recedere possint a vetuslate; et iiat
< semper incurva. » illis in scandalum, ut per eam scandalizentur in
Quandoquldem non ex operibus, sed gralia Dei Christo Sabbatis operante virtutes, et fiat illis ta
tanlum salvataesunt reliquias de inulliludine Israeli- reiribulionem, ul per eam recipiant malorum suormu
•tarum, crgo quid dicendum esl?Hoc scilicet, quia vicissitudinem, id est aeternam damnalionem. Ob-
'quotl qumrcbat lsrael, id esl jus-liliam vel salulem, scurenlur oculi cordis eorum, ne videant, ut quoniani
quam quaerebat in lege populus JuJaeoruni. non esti sine causa viderunt, fiat illis et non videre. Et posf
consccutus per opera legis, sed eleetio, id est illai oculorum obtencbralionem incurva semper dorsum
pars qure ex eoJeni populo est eleela, consecuia est' rj eorum, ut postquam cessaverint superna cognosee-.
per gratiam justitiam et salutero. Electio consecutaL re, semper de inferioribus cogitent; qui enim super-
cst, sed cmteri qui non peitinent ad sovtem electio- nis intenduiit, curvum dorsum non habent, quia
-nis, excwcatisuttt justo Dci jtidicio, sicut scriptums erecii stant, dum spem reposifam sibi in coeloe\-
~esl: Dedii illis Deus, id e~l juste pernii-.it ut iili ha- speclant. At vero qui futurae vitae spem non intelli-
bcrent, spiriium compunctionis, id esl spirilum roa- gunt, j"amexcsecatide teri.enis et inlimis cogitanl, et
iignum, quo compungereiilur et slimuIaieiUur adi lioc est habeie dorsum curvum, quia terram semper
inaluro. Malam enim-signifieat hic compunctionem,, intuetur qui curvus est. Et tales sunt nunc omnes
quia sa;pe fit ut bonum homini sit molesturo, utt Judaei, similes scilicct brutis animalibus, quorum
Pharisaeisdoctrina Chrisli. Etdedit eis jiisto judieio. vultus in lerram pronus esl ventri intentus.
oculos ttl non videant, et uvres ut non audiani, usque. « Dico ergo: Nunquid sic offenderunt ut cade-
in hodiemum diem, id est usque ad praesens teiu- « rent?Absit. Sed illorum delicto salus gentibus,
pus. Hic enim oculos et aures interioris homfniss « ut illos aemulenlur. Quod.sidelictum illorum di-
debemus iiitelligeie, quibus excsecati et surdi effectii -.<vitise sunt mundi, et: diminutio eorum divilise-
sunt, qtii Christum ridentes in corpore et audientcsj « geniium, quanlo magis-plenitudo 'eorum? *
7Si HERVEl ElRGifiOLENSIS MONACHI 753
Quoniam JudiKosauctoritale prophetarum docuil A delicta, nec lapsus inuiiiiter cedtrnl.Nam cum unus-
excecalos esse, et scandalum, id esl offendiculum quisque ex propositi sui libertaie delinqual, dispen-
et impaclionem pedum perlulisse, ne gentiles liis salio divinaj sapienlise per hoe ipsum, in quo ilk
\erbis baberent occasionem spernendi eos, ingredi- damno suaj negligentiaapauperes fiunt, aiios diviles
tur iterum loqui de salute eorum. Quia, inquit, facit, siout nunc delictum Judaeoriimditavit gcntes,
aspere locufussum de excsecalione eorum, et of- ut eorum sine labore legis fierent eobaeredeset con- ,.
fensione, ergo ne quis desperet de salute eorum, corporales. Potest et ita intelligi quod ait, si dimi-
dico : Nunquid sic ojfcnderunt, id est peJibus impe- nulio corum divitia; sunt genlium, quanto magis
gerunt, ul caderent ? id cst ul iantummodo caderent plenitudo eoium? id est si pauci eorum credentes
quasi ad pojnam suam solum. Absil. Quasi non ce- tantum profuertinl genlibus ut eas spiiitalibus divi- -
ciderunt, quia nec omncs ceciderunt; et quidam ex tiis replerent, quanto magis si pluiimi vel omnes
Iiis qui eeciderunt, Judsei prajdestinalione sempcr credidissent, protiesse illis polerant ad dortrinam?
siantes fuerunt, et ex casu caslerorum mundus esl Duobus enim modis diminutio eoium versa est in
ereclus. Non eniru irreparabiliter et sine ulililate divitias gentium, vcl quia genles ab iilis paucis
eeciderunt, sed casus eorum prodesl, et ipsi possunt sumpserunt exemplum credendi, vel quia cum ipsi
resiilui. Absit ut ex toto caderent. Non ita cecide- R pauci credidissenl ex Judoeis, ventiim est ad gentess
runt, sed illorum delicto salus est gcnlibus. Ipsum ut major fieret 'iiunerus credeniium.
eoruni lapsum talem esse dieit, non ut illi caderenr, « Yobis enim dico genlibus : Qaandiu quidem
sed ut delicto suo salutem genlibus dareul. Deimle t ego sum gentium apostolus, minislenum meum
incipit ex lioc loco Judaeoruni popukmi com- « lionorificabo^ si quo modo ad semulandum pro-
wendare, etjle ipso casu infidelilalis, ut non su- c vocem carnem meam, ul sahos faciam aiiquos ex
perbiant genles, quia eliam casus Jud&orum tam * illis. t
exslitit 1sed Dixi quia plenitudo eorum convertetur. Bene eniin
pretiosus pro salute gentium, magis ca-
veant, ne dum superbiunt, similiier cadanl. Absil, polcrunt eonverli, nam et ego pro conversione eo-
mquit, ut caderent, sed illorum deliclo salus est Ttimlaboro. Vobisenim dico genlibus,qui mihi spe-
genlibus. Non dixit quia non ceciderunt, sed cialiter esljs contmissi. Quandiu quidem ego sum
quia illorum casus non fuil inanis, quoniam ad apostolus gentium, quod semper suni donec vivo,
salatem gentium profecit, dum prsedicatores Evan- liononficabo ministeiium meum. Genliuin sum apo-
gelii a se r-epellerent, et ad genles migrare facerent. slolus, non Jiidteorum, et tamen et horum minister.
-Delieloillorum salus est gentibus, quia proplcr ne- El quandiu sum apostolus genlium, ad quas spe-
'
cem Salvatoris dispersi, per omnes gentes gerunt cialiter missus sum. bonorificabo, id esl Iionorabile
Scripturas sanctas. ct leslimonio nobis sunt, pro- faciam minislerium meum per conversionem Ju-
plietias nos non finxisse de Clirislo, et fldem gcn- dasorum. Quia cum sim posilus ad prsedicandum
lium corroborant. Illorum deltclo salus esi gentibtis, genlibus, non soium illis pradicabo, sed eiiam ut
ut illos amulentur Judmi, lioc est imilenlur. Hoc J;ida>.icomertantur laboiabo. In quo bonorabile
ssepe factum est, el plenius [«/. sane] flet in fine ste- minislerium meum facio, superaddendo ultra quara
culi, quando Juda?i Cbrislianos sequenlur in iide debco. Ille vero ministerium suum reddit lior.ora-
Cbristi. Nani sicul nunc illorum Iapsus salutem bile, qui quidquid sibi prajceplum esl et plus faciu
gentibus dedit, ita nunc genlium fldes et comersaiio Ille veio qui minus el remissius quam debet opera-
Judajis seniulationemconvcrsionis eoniert el salutis. tur, minislerium suum vituperabile reddit, lionori-
Potest etiam intelligi, ut gentes Judseos semulenlur, ficabo,inquam,ministerium meum, tentans si quo,\d "
id est ut «redant sicut et ipsi credebant, ut Dei esl aliquo modo provocemcarnem meam, id est Ju-
asmulalione contra opera eorum mala moveantur. doeos, ex quorum genere venio, ad mmulandum, id
Dixi delictum eorum prodesse, Qucd si, boc est, sed est ad imilaudtim me, si quocunque modo talem me
si dcliclum, id est quod Cliristum occiderunl, vel D ; exhibeam, ut illi me semulentur et desiderent tales
Terbum praedicationisrepuleiunl, diviiicesuntmundi, esse. Si liac non potero via, aggrediar alia, id est
id est ditavit mundum fide et religiosis operibus et nunc docendo, nune exhortando, nunc scribendo,
moribus, et diminutio eorum, id est paucilas ad fidem nunc bona cxeinpla monslrando, nunc orando, nunc
conversa; hoc est, pauci de eis conversi, diviiice miracula faeiendo, tenlabo si aliquo modo provo-
sunl genlium, id est dilaverunl gentes fide et virlu- care possim ad semulandum me eos, qui sunt caro
lum perfeetione, ac Spiritus sancti cbarismatibus, ,inea, ut et in spiiitu milii fiant fratres, «i ita salvos.
.tjuanto magis pleniludo corum, quaj in fine mundi faciam sallem uliquos ex illis*
.converlelur, ditabitmundum? id esl, si malum eo- c Si enim aniissio eoruin. reconeiliatio est mundi,
rum vertit Deus in bonum, lioc est in dhitias mundi, « quas assumptio nisi vita ex mortuis? Quod si
-nvulto,magis bonum eorum, cum in fine muitiiudo t delibalio sancla est, el massa : el si radix sancla,
vel plenitudo eorum conversa fueril, ditabit gentes « et rami. »
-doclrina et exemplo.In quo ostendit nec inutilem, . Ideo laboro, ut aliquem ex illis ad fidem conver-
^nec irreparabilem casum eorum. Mirabiliter enim tam, quia utilis erit eorum conversio. Nam si amis-
dispoiiit omnia Dei sapienlia, apud quara nec ip<sa" sio iKorum, id est quod Delis propler infidelitatem
fr3 COMMENT. IN EPISTOLAS PAfJLL — IN EPIST. AD ROM. 734-
amLileos,et reliquit in manu hostis antiqui, est A stri et fractionem ramoruro. « Multi, inquit, venient
reconciliatio mundi, id est causa ut gentes de toto ab Oriente et Occidcnte (Mallh. vm). » Tam lal-e
. m. nJo reconciliarentur Creatori suo, qum erit as- terram occupaverat oleaster, amara silva et sterilis.
tumj4io, id est quod Deus assumet eos in fine sae- Sed qui veniunt, jam pracisi sunt de silva. Ubi in-
culi, qui lui c eiuiU, nisi vita ex mortuis ? Si hujus serendi sunt ne arescant? Et rccumbent, inquit,
gentis abjectio reconeiliationem praestitit mundo, et cum Abraham et Isaac et Jacob iri regno coelorum.
tvnta fuit in hac gente gratia, quae sublata ab ea, Et' quid erit de illis qui venerunt ex stirpe Abrahee?
iiMindurn universum Deo reconciliare sufficeret, Quid fiet de ramis quibus eiat plena wbor? Quid,
quantum putemus tunc Deum misereri mundo, cum nisi quia prsecidentur et arescenl ut isti inserantur?
geus ista recoiiciliari meruerit Deo? Et quid sil, < Filii, inrniit, regni ejicientur in lenebras exterice
<juo.l ex- rcconcilialione Isracl mundtts acquirai, res{ibid.). > Hoc itaque commemorat Aposlolus fa-
breviter ostenditur, id est viia ex Tnorluis. Tunc cium, quod Dominus praedixitfaciendum. Si, inquit.
enun erit assunipuo Israel, quando jam mortui vi- aliqui ex ramis fracli sunt, id esl aiiqui cx filiis a
tam recipieni, et mundus ex corrfptibili incorrupti- sanctitate cl promissione palrum abscissi, til.are,-*
bilis fiet, et mortales imrnoitalitaledonabuntnr. Ab- hcanlel comburcnlui', sed lu cum esses oleaster, iik-
xuuluin namque videtur, si cum offensio eoium re- B serlus es in illis, id esl operalione ilivinte pietalis in
conciliaiionem mundo dona\erit, assumplio eorum loco ipsorum plantalus, et faclus socius radicis,JA
non magis aliquid liuindo et prrcslantius largiatuv. est patriarcharum in lide et moribus, el pinguedinis
Assiimptio eorum erit vila ex mortuis. Quod, id est olivm}id est spivitalis gralia? frucllfcri populi Ile-
sed si delibaiio eoi uni sancta est, et massa. Ne dica- braorum ante advenlum Domini, nmie factus cs
tis, inquit, fieri non posse ut muililudo eorum assa- soeius et pailiceps, noli ghriari adversus ramos fta,-
uialur, quasi totum genus sit repudiatum, quia si ctos, id est noli insultare malis aliorum. Gentcs
delibatio, id est pauci dc illis assumpli, ut aposloli enim jam in Christum credenles, erigcbaut se contra
el alii discipuli, siMIla delibatio sancta, est, lunc ct Jud<eos, quia cructfixeraut Christum, cum el de
massa (id est gens lota), polest sanetiflcari. Ostcndit ipsis yenivet alius pariesaJ angujarem lapidem, et
per simile, quia sicut illi pauci qui lempore aposto- ideo rcprimit illas Apo&tolus: Noli, inquiens, ghr
lorum conversi sunt, duh.es fuerunt, sic eiilet mul- riari adversus ramos. Quod, id est sed si gloriaris
tjlinio eorum qua3 in iine convertetur. Nam sicui adversus eos, scilo quia non tu radieem, qute est in
delibatio alicujus panis esi dulcis et bona siiniiiter patriarehis et proplielis, porlas et sustines, sed ra,-
et ipsa massa qu.;e vcmanet, dulcis esse credenda'-„ dix te.M cst *- non tu fundamentum et sustentatio es
C
est et bona. Est enim delibatio, parva ex aliqua re radicis, sed radix tui. Gens llla nihil a te, sed tu ab
assumplio ad evperimeutuni lotius massa1, ut ex illa fidem habes. Non es stabilis, sed illos per quos
cibo vel potu. Sed si dehbalio sancta est, et massa, stas, deslruis.
quia sapor saiictilalis, quj in paucis piimis iuventus « Dicit ergo :.Fracti sunt rami, ut ego inserar.
est, invenietur et m mullitudine novissimorum; el < Bene. Piopter incredulitatem fracti sunt, tu autem
si radix est saucta, id est patriarclne, a quibus tra- t fide slas. Noli allum sapere,.sed time. Si cniui
hunt liumorem fidei, tune et rami sancti sunf, qui « Deus naluralibus ramis non pppercit, ne forie nec
de genere eorum excreverunt. « libi parcal. »
« Quod si aliqui ex ramis fracti sunt, tu autem Quoniam dixi aliquos ex ramis fractos, te vero
i cum oleaslcr esses, insertus es in illis, el socius cum esses oleaster, insertum loco ipsorum, ergv
< radicis et pinguedinis olivaj factus es, noli gloriari propter verba mea hsec dkfs mihi : Fracti sunt
« ariversus ramos. Quod si gLoriaris, non lu radicem rami, ob hoc utego inserar loco fracturse ipsorum.
« portas, sed radix te..» El ad hoc increpative libi respondco, quia bcne di-
Sancti sunl et rami, quod,id est sed si aliqui ex cis. Quod esl dicere : Non hene dicis, quia jactanter
rjnnis fracli sunt, id est ab arbore sanctse plebis Dei D dicis, et falsum dicis. Fracli sunt enim propler in-
p>*rsuperbiam et infidelitatem excisi, noli gloriari. credulitalem suam, non propier insertionem tuam,
Pulala est oliva, non ampulala, et inde superbi rami sed tu fide slas in radice, de qua sunt preecisi. Nul-
fracli sunt, ipse est blasphemus et impius populus lis enim tuis meiitisfidei [a/. iide] insertus es gratis.
Jjidseorum. Manserunt taniei!. rami bonl et utiles, ne putes quod personam tuam Deus acceperit, ct
nam inde apostoli.et mulli alji. Et cum ibi rami uti- illos sine causa projecerit. Dei esl enlm beneficium,
les relicli essent per Dei misericordiam, inserlus es non meritum tuum. F.ide enijn stas, id est non me-
et tu gentilis, rum esses olehsler, id est agresfis et rilo luo, sed gratia Dei. Neque enim propter justt-
slerilis naluraliier, inserlus es in illis, id esl aiiena liam Isiain vel meriluni tuttm fracti sunt rami, se.l
operatione conjunclus_radici in loco illorum. Illi propter infidelilajem suam. Suo vitio fracli sunt, ct
enim amiserunt radicem, tutenes eam. Hujiis.eniin inde tibi provenit opportunitas salulis, non proplpr
arboris radix Abraham et.Isaac et Jacob, undeefflo- te, sed proptei Dei misericordiam.Et ideo~?io/iallum
rtiit popuhis Dci; et isii nunc sunt in requie aputl sapere, id cst superbire noli, quia insertus es, sed
Oeum in honoremagno. Y\deamus ergo ciuemadmo- lime ne frangaris per infidclilalem aul superbiam,,
'ium et ipse Domiuus pranuiiliet elimcrtibnem olca= sicul illi fracti swil, quia in Christura crcdere no-
753 IIERVEI BURGIDOLENSISMONACIH 7*6
luerunt, qui semper in Illa radice et in illa arbove A cxcidendi asseiuntur. In quo aciior profecto Dei
praedicalus est. Et ideo fracti suntinde, qui iu eum severiTas demonstratur, si cum esset oleaster, ex
venientem non crediderunt; et tu insertus es ibi, peceatorum silva coliecfus est, et ad radicem fidei,
qnia in eum credidisli. Noli ergo altum sapere, id /alque sanctitafis adductus, postea rursum-amaros
est noli extolli, sed time ne gratiam quam accepisti inalitise succos proferat. Si, inquit, bonus esse de-
-perdas. Time non serviii timore, quam rkarilas ex- sieris, tu quoque excideris a bona rodice. Nec so-
pellit (I Joan.iv), sed limore caslo, qui permanet lum tu, si ad malitiam redieris, excidhun patieris,
in sseculum ScBcuH(Psal. xvin). Illo enim timetur, sed etiam illi inserentur, sicut tu jam iiisertus es,
iie inciiiatur in lormentum supplicii; isto autem, ne si non permanserint in incredulitatc. Quod bene po-
dimittatur gratia beneficii. lilo mens pcena lerretur, lest fieri. Potens esl cnim Deus ilcrum per tidcm
non justitia delectatur; isto anima limet ne amittat revocave illos ad radicem suam et insercre. "
grafiam, par quam in ea factum est, ut cam non t Nain si lu nalurali excisus es oleastro, ct
peecare delectet, timcns ne Deus eam deseral; eliam t contra naturam insertus es in bonam olivam ,
si nullus dolorum eruciatibus puniat. Hic limor ca- « quanto magis M secundum naturam inserenlui
"stus est, nec eum ejicit charilas, sed asciscit. Itaquc t suss olh-Ee?»
noli altum sapere, sed timore isto time, quia qui al • ^ Vere potest. Deus iterum illos inserere, qtti po--
tum sapit, et ideo nontimet, utique perniciose non luit te. Nam si tu excisus es ferro verl-i Dei ex naiu-
limet : Timor viriulum custos est; seeuritas ad rali oleaslro, id est ex sgresti gemilitalc in qua na-
lapsum facilis. Time offendere, time eradicari. Nam tus eras, et contra naluram insei lus es in bonam o/i-
{.jDeus naluralibus ramis non pepeicit, id esl illis vam, id est m frtictiferam plebem Dei, quanto magh
qui secundum patrum suoium instilula fuerunt lii secundum naiuram, id est sub lege nali, el per
in hac iidei radice plantati, et de hac patriareharura legem docti cultum Dei, insere?iiai-suce olivm,id cst
stivpe naluraliter originem ducebant, tinicndum cst unientur suse plebi? Conlra liaturam insertv.s es in
ve forte contingat ut nec tibi parcat. Putas eniin oiivam. quia oiha solet in oleastrum inscri, non
quoJ libi adventitio parcat, si eum offenderis, qui oleaster in olham. Nam quisquis hoc fecerit, non
nec iialuraiibus pepercit? si eos ob culpam incre- inveniet frucfum nisi oleasfri. Quod enim inseritur,
«lalitatis percussit ct fregit, cave ne et le percutiat et hoc crescit et cjus rei fructus. Sed Deus onmipo-
conterat. tenlia sua fecit, ut oleaster In radice olivje insererc-
s Vide ergo bonitatem et severitatem De;. la eos tur, etnon silvestres baccas, sed oliwe fructum
« quidem qui ceciderunt, severitalem; in te au- ,Q darct. Id enim contra naluram dixit, quod est con-
'« fem bonitatem Dei, si permanseris in bonitate. tra consuetudinem naturoe, quam nolitia humnna
't Alioqui et tu excideris. Sed et illi si non perman- comprehendit, ut oleaster inserlus in olea,.noa
t serint in incredulitate, inserentur. Potens estenira oieastri baecas, sed olivas pingucdiuem ferat. Deus
« Deus iterum inserere iilos. i autem crealor ct condilor omnium nalurarum, niliil
Quandoquidem justo Dei judicio fracti sunt va- ctmtra naluiani faeit. Id enim non iucongrue dici-
sni, tu vero soia Dei gratia ipsorura loco iiiseifus mus Deum contra naturam facere, quod facit co:i-
es,'crgo vide, id est ccnsidera et attende cx uoa tra id quod novimus iu natura. Hinc enim eliam
pavte bonitaiem diyinse pielatis qua donanlur pee- appellamus cognilum nobis cursinn uaturae. Conlra
cata convevsis, et ex alia seveiilalem Dei, id est qucm Deus cum aliquid iacit, magnalia vel mirabi-
districtam jusliliam,-qua frangilur infldelis superbia lia uuminanlur. Conlra illam vcro suimaam naluias
sialuralium ramorum. Salubriler enim non soium legent a notitia remotam, siye impioium, sive infir-
bonitas, sed eliam severitas Dei videtur, quoniam luorum, tam Deus mtllo modo facit, quam contra
ct amatur uliliter Dcus, et timelur. Et Apostolus seipsmn non facit. Populus itaque genlilis excisus
gentilem populuni, ul in fide stabilis firmusqueper- est de oieastro, id est de ritibus sterilusm gentium,
maneat, prsecepto monet et exemplo terret. Vide, Detinsertus cst in bonam oiivam, id est unitus per
jnquit, piani bonitalem ct rectam severitatem Dei, iidem palriarcMs, ui fructum oliva; faciat contra
tium alio? misericorditer eligit, alios 'juste repellit, iiaturam, id estcontrainstitutionespatramsuormn,
ct per nlrumque disce humiliaii. In eos quidem ra- quoniam idololalria et hvjjusmodi opeva gentibrs
aiios qm fracti ceciderunl vide severitaiem juslte per- e\ usu sunt nalura. Nomen autem oiiva; cx libro
cussionis, sed in le qui loco illorura miscricorditer JercmicC sunipium cst, ubi Israeliti&e plebi diclum
inserlus es, et agnosce bonitatcn gratia; Dei, si ta- est : « Olivam uberem , pulchram, frttclifei am ,
men permanseiis in bonitste, ut bonis operibus hu- speciosam, vocavit Dominus nomen tuum (Jci.
militer insislas usque in finem. Alioqui, id est nisi n). i
permanseris et perseraveris in bona et religiosa t Nolo enim vos ignorarc, frafres, mjsterhim hoe,
conversalione, et tu exculeris ab arbore gentis saa- « ul non sitis vobisipsis sapientes, quia ctecitas ex
ctoruni, in qua es inseitus. Notandum quod hi qtii t parte eoiitigil in Israe), donec plenitudo gentium
ex piopria oliva deciderunt, iracti dicunlur; lii t intvarct, et sie oimis Isvael salvus fierct, sictif
vero qui ex oleastro inseruntur, si iterum peccave- c bcriplum est : Vemet c\ Sion qui eripiat el aver-
xiiU, non frangendi. quod utique essct I°\his, scd * lai impictalcm a Jaoob (ii«. LI\). Et hoe iliisa
.7S7 GOHMENT.IN EPISTOLAS PAULL. — IN EPIST. AD ROM.. f7t>8-
6 metestamentum^eum abslulcro peeeata eorum. » A (Isa. LI\), > dicit Dominus: « Hoc est fce^tis mcura.
Dixi quia fracll ratru iuserentur suas olivas. Et; .cum eis (ibid.), i dicit Dominus. Nara quod in trans-
verum est* quia interirn quidam, et in fine pleni- ,latione nostra dicitur : « Venerit 'Sion redemptor, >
tudo eorum inserettir. Quod volo vcs scire ut ini .Apostolus ait: Veniet ex Sion qui eripiat. El quod 1
spe salutis eorum g3udealis. Nam nolo vos, o fra- •addiiur. Et eis qui redeunt ab iniquilate Jacob, ipse'
ires, ignorare koc mysterium, id est secrelum divini posuit, Et avertat impielatem a Jacob. Et qjiod se-
judicii s.icramenlum, utnonsilis vobisipsis sapientes, .quitur. « Hoc est foedus meura cum eis, »ipse in-
id esl ne putetis vos vestro judicio et ingenio id (lerpretatus est : Hoc nllis a ine leslamentum, et au-
posse jiiscuteie, \el ne superbialis de vesira ele- eloritale aposlolica addidil : Ctim absluleiopeccaia-
etione et iilorum a:\jeciioJie. Qisi ecim secundum _eorum.
Deum sapit," in benefic.is Dei non insullat abjectis, , < Secundum Evangelitim quidem inimici propter
sed ctim timore grafias agit misevicordieelargientis. -t vos, secunduin eleclioncm autcm charissimi pro
Non \o2>is, sed Deo siiis sapienteSj ut 11011vobis, « pler,patres. Sine poenitentia enim sunt dona et
sed Deo militet veslva sapieniia. Hoc inysterium t voeatio Dei. >
dhini consilii nolo ut ignorelis, quia ccecitas conti- In fine conver^entur, sed modo.sunt inimici. Su-
qil in Israel non ex-loto, sed ex pat te, id est Israeli- B peiius enim cum diceretur, quia Ccccitasex paiie-
tae ca;cali syut, non omnes, sej quidam, hoc est , eoiitigitin Israel, patuit quia pars illiuspopuli ex-
legis defensores, legis tractatores, legis doctores, .Gsecala est, et pars fidei lumine illustrata. Quod
legis iiitellectores auctorem legis ignoraverunt et jdeo aecidit, quia alii ex ipsis facti sunt iuimici
crucifherunt. Ipsa est caecitas qiiceex parte contigit Christo, et alii charissitni. Secundum EvangeliuM
in Isracl, ut crucifigerelur Ciirislus. IgnoraveruiU quidem sujil inimici, id est secundum quod E\angc-
*"euiu Jujasi, elcruclfixerunt. Ita conligit in cis cjeci- hi ijova prcedicatio evacuare videtur circumcisio-
tas, mansara in ipsis donec pleniludo gcntium intra- ;nem et Sabbatuai, et carnales legis cteremonias. E*,
tel ad iidem, et sic, id est postquam plenavia gen- sunt inimici proplet w>,s,qui ad fidem suscepti eslis,
tium multiiudo conversa esset, omnis Israel aemu- iquia inde grayiler sunl irali, quod vos ad Dei cul-
Lsndo gentes salvus/ieret, cvedensin Chrislum proe- ,lum estis adducti. Vel propter vos, id est utvobis
dicante Eiia. Terminus enim oecilatis Israel erii, iocus intrandi fieret, permissi .sunl ad inimicitias
abi pleuaria multiludo ex onmibus gentibus ingvessa erumpere. Secundurn Evangelium quidem inimici
fuerit, quia tunc Judsei qui inventi fuerint, credenf, sunt propleryos, quia eorum inimicitia qua occidc-
ct Itimer»oeulorum nienlis recipient ad prsedicatio- „ ,runt Christum , Evangelium (sicut videmus) sine
nem Eliaj et Eenoeh. Salvus fiet Isiael accepta dubitatione profecit. Et hoc ex Dei dispensatione
Chrisll gralia, sicnt scriplum est in Isaia (cap. u\) : venif, qui beneuti novit etiam malis, non ut ei pro-
Vtniet ex Sion, id est nascctur Christus e\ populo sint vasa ii;se, sed ut ipso illis bene uientc piosi",
Judajorum, speeulanle a longe fuluram saluiem et vasis jitisericordisa : est ergp in malorum polesfale
htimani generis redemptlonem. Sion jiamque spe- jpeccare. Ui autem peccando hoc vel hoc ex eotum
alatio dicitur. Yeniet, inquam, ille, qui cum quadam malitia sequatur bonum, non est in eorum polestu-
vi eripial impietalem a Jacob, id est infidelitaiem ab te, sed dividentis tenebras et ordinantis eas, ut hiiic
eis, de quorum slirpe nascefur. 'Qciodfil interim, eiiam quod faciunl coutra voIunlatemDei, non implea-
quia vix aliquis convertitur ex illis; et in fiV.eaver- litrnisi voluntate Dei. Tanta qtiippe ab inimicis Ja
tfit, quia tunc facile. Cultus JudcBovuma passione dseis adversus Jesum manus Dei et consilium pwe
Domini esi impietas. El hanc impietatem. ab illis, deslinavit fieri, quanla necessaria fuerant Evan-
qui de Jacob crediderunt, eripuit Chrislus quadara gelio propter vos. Ita secundum Evangelium sunt
difficultate, videlicel multis pra;dicalionibus et si- jniraici proplcr vos, sed secundum eleelionem alii ex
gnis, muItis.novcB gratise-pr.Kconibus. Hoc Chjisfus Spsis sunt chaihsimi, non proplT merila sua, quia
in eis, qui tempore su.o vel apostolorum ac deinceps D
gratis sunt electi, sed propter patres quibus jsla sunt
crediderunt, fecii, et adhue quotidie in hi» qui ex promissa. Secundum electionem, qua3 facta cst de
eodem populo fidem suscipiunt, et cum magno labore ipsis secundum gratiam, non secundum debilum, id
eonvertujUur, facit. Et plenius.avertet ab eis. im- eslsecundum hoc quod Deus elegit illos ab seterno,
pietatein, qui per Eljam el Hcnocu averlunlurab sunt charissimi pvopler patres, id est propicr com-
infidelitate el idololatria, ne Antichrisluin ut Denm plenuas promissiones patrum, seilicct ut Deus com-
recipiant, sicut gentes. Et hoc lestamenlum, ij est pleiel in filiis quod patiibus eorum promiserat.
firma et stabilis pvoniissio, ait Dowiiius, complebi- Juredico, secundum electionem, non secundum opus
tur !f7isa me, scilicet ut impietas al>ejs avertaiur coium,quiadonaDei spirilaJia,qnae suisfldelibu^ iti-
per Chrislum, cum abstulero peccuta cosum in ba- liuit, et \ oeaiio qua vocal eos ad iidcni, sunt sine pos-
ptismo. Hoc est, tunc per Cinisli mei gratiam liilentia eorum, quoniara miserieordia Dei prsevenit
avertetur ab eis iniquitas, cum per ejusdem Chri- omnem bonam voluntatem eorum vel actionem. Nec
sti sanguinem delevero peceala eorum. Ifaae senten- requirit divina gratia in baptismo gemitum vel pjan-
lia sic legiiur in Isaia: « Et venerit Sion i edem- ctum vel aliqpod opus covum, jiisi splam fidcm, seil
ptoiv ei^eis qtii redeunt ab iniquitate' in Jacob omjiia gratis cojidopat, Iloc ideodicLt,n"e pulect
7i9 ' IIERVEI BURGIDOLENSISMONACIII ' 760
illos non posse accipere misericordiam, quia eos A ricordia; et populi incredulitas exstitit, ifa etiam M
dolere non vident. Vel ita potius : Secundum ele- qui nunc de populo Isi'ael non crediderunt, et pro
tionem sunt electi propter pali'es, quoniam dona incredulitate sua derelicti sunt, ut adnos Dei mi-
virtutum quaj Deus praebet electis, et vocatio qua sericordia flecteretur, uon usquequaque derelin-
;, vocavit eos ab a;terno, sunt sine poenitentia ejus, id quentur in incredtilitate sua, sed postquam pleuitu-'
' est sine mutatione stabiliter fixa sunt, sine muta- dinis gentium fuerit impleta dispensatio, etiam ipsi
tione consilii ejus permanent. Nam quia omnes poe- misericordiam consequentur; et quotidie patet eis
nitentes mulare solent illud, uude poenitentiam -ostiuni misericordiae, si converli voluerint. Cum
agunt, pcenitentia pro mutatione, ut causa pro ef- enim misericors Deus gentes traxit, iralus Judaeam
feetu poni eonsuevjt. Unde Seriptura testatur Do- repulit. Actumque est ut sicut dudum ad perci-
minum poenituisse quod constituisset Saul regem piendam fidem gentilitas fuerat obdurata, ita post-
{/ Reg. xv), et dixisse de bis, quos In diluvio erat modum~ad fidem gentilitate suscepia, Judsea perli-
delefurus : « Pcenitet me fecisse eos (Gen. vi). >Si- diae torpore duresceret. Ilsec itaque sententia Apos-
ne pxnitentia ergo sunt dona, id est promissa Dei toli prjmum quidenT de vocalione Judaeorum el Te-
graluito facta, et vocatio ab aeterno, quia non mu- pulsione gentium subtiliter est prolala. Ideo ita de
tabit Deus vocationis vel lai'gitionis suse sentenliam, B utrisque actum est, quia Deus conchisit, id est
sed quos ante mundi constitutionem in praedeslina- concludi permisit omnia, id est Judseos et gentes in
tione sua elegit (Ephes. i), hos fruelum boni opeiis incredulilate, ut incredulitas concluderet eos ac de-
afferre faciet in tempore suo (Psal. i), et fructus lineret, quoniain aliter ex superbia ruevent, ul om-
eorum manebit, nec eum nisi manentem Vitaehujus nium id est Judaeorum et gentium miserealur, non
inveniet finis, quia peiseverantiam habebunt in be- quod nullum damnaturas sil, quod quidam falso
nefaclis. Non enim vocatione illa vocati sunt, de opinati sunt. Omnium itaque miseretur vasorum mi-
qua diclum est : « Multi vocati, pauci electi sevicovdia;. Quid est omnium ? Et eovum scilicet
(Matth. xx); > sed illa, qua soli vocanfur electi, quos ex gentibus. et eovumquos ex Judseis pvsede-
qui intus audiunt a Patre et discuut, et veniunt ad stinavit, vocavit, juslificavit, glovificavit. Deliciente
Filium (Joan. xvm), istorum nemo perit, quia omne enim ab utvisque fide, nisi judicium suum poleaas
quod dedit ei Patcv, non perdit ex eo quidquam. divina differi'et, universitas bominum senlentiara
Quisquis ergo inde esl, omnino 11011perit, nec erat damnationis excipevet. Sed in misericoi'diam ira
inde qui perit. Propter quod dictum est: i Ex no- translata est tunc proecipue, quando nemo poierat
bis exierunt, sed non erant ex nobis, nam si fuis- de suis meritis gloriaii. Considei'ans igitur Aposlo-
sent ex nobis, permansissent utique nobiscum C lus tantas divitias bonitatis Dei, et tam magnum
-
(I Joan. n). t opus sapienliae ejus erga rationales creaturas, qui
« Sicut enim aliquando et vos non credidistis fantum dives est in misericoi'dia, et cujus tanta est
t Deo, Dunc autern misericordiam eonseculi estis bonitas et patieiitiae longanimiias, dum immen-
t propter illorum incredulilatem, ita et isti nuiic sitatem earum cordis oculis intuefur, repcme
< non crediderunt in vestram misericoidiam, ut et stupoi'e simul et pavore percussus exclamat, sub-
< ipsi misevicordiam consequantur. Conclusit jungens :
< enim Deus omnia in incredulitate, ut omnium mi- « 0 altitudo divitiarum sapienti8e et scieutiaeDei.
=»sereatur. > c Quam incomprehensibilia sunt judicia ejus, et
Vere cum plenitudo gentium ingressa fuevit, tunc « investigabiles viae ejus? Quis enim cognovit sen-
omnislsvael salvus eiit, quamvismodo sint inimici. « sum Domini? (Sap. ix; Isa. XL; I Cor. u). aut
Nam sicut, id est qua vatione vos scilicet ne cau- « quis consiliarius ejus fuit ? aut quis prior cledit
sam superbiae haberefis, aliquando, id est,longo t Uli, et i'etribuetiir ei? Quoniam e\ ipso et per ip-
tempore plus quam isli, non credidislis Deo, quod « sum et in ipso sunt omnia. Ipsi gloria in saecula
ad hoe valuit, ut modo humiles credatis, sed nunc n t saeculorum. Amen. n
id est nuper sivc tempore gralia; consecuti estis mi» Nam quia superius multa postievat, unde qua;-
sericordlam propter incredulilatem eorum quae ali- stiones istae possent iieri, quare Jacob elegit, Esau
qua eausa est vestrce misericordia;, ita, id est ea- vero reprobavit, et cur alios indurat ahisque mise-
dem ratione, et isii, ne postea cum fuerint conversi, relur, et quarc prius Jud<fos quam genles elegit, et
habeant materiam in lege gloriandi, nunc in tem- post Sahatoris adventum qtiaie Judaeos populum
pore gratiae non crediderunt venientes in vestram suum reprobavit et gentes assumpsit, rursumque
piisericordiam, ul el ipsi iti fme humiliali miscricor- civca finem saeculi cur oninem Isi-ael salvabit, et
diam consequaniur. Hoc est, sicut yos gentes quon- multitudinem gentium perii'e sustinebit, ne quis
dam non credidistis Deo, nec tamen idcirco penitus inde quaerei*et solutionem unde nunquam perveui-
leliquit vos Deus, praeseilim cum in vocalione tem- retur ad fiiiem, piortimpitinadmirationem, in qua
poris Israel nunquam exclusi sitis, sed semper vo- illa non esse Iiumanis sensibus intelligibilia ostendit.
bis in proselytis janua patuerit revertendi, et ali- Ne quis enim quan-eref, (juare sic sahantur eum
quando plenam misericordiam ad ultimum conse- multa alii modi salvationum sint, hoc non posse
oui eslis, occasio tamen conferendce in ves mise- sciii per admiralionem im.uil Apostulus : 0, in-
761 COMMENT.1N EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST, AD ROM. 7C2
quit, allitudo, etc, ac si dicat : Hic standura est, A bulatin cunctis operibus suis, quomam judicia ejus,
hichumana ratio deficit, nec secreta divina; sapien- quibus unamquamque animam atque omnem natu-
liae penetrat, ut intelligere possit cur ita divinitus ram vatioualem dispensal, penetvaid nemo sufficil;
agatur de singulis, ut isli eligantur et illi reproben- nec vias ejus quibus providenter incedit, investi-
tur, et nunc Judei, nunc gentiles ad iidem ingre- gare quispiam valet, id est nec homo, nec angelus.
diantur. Nam o quanta est altitudo divitiarum sa- Valde ergo pavvum sensum habemus ad disculien-
pientiae et scientia; Dei, qui secrelo consilio suo sic dam juslitiam judicioium cjus, ad discutiendam
disponit omnia, ut servata unicuique arbilrii liber- gvaiiam graluitam nullis praecedenlibus meritis,
lale, el mala aliorum verlat aliis in bonum, per in- (non iniquam qUcBnon tam movcl, cum praestalur
credulitatem aliorum operetur aliorum salutem. indignis, quam cum a;que indignis aliis dcnegalur.
Tanta est haec altitudo, utexsuperet omnem sensum, Viaeaulem ejus investigabiles illse sunt, dequihtts
quia educit super omnia in ohscuritatem omnem in Psalmo canitur : « Universae viae Domini mise-
intelleclum et omnem j-alionem. Et haecaltitudo est ricovdia et verilas (Psal. xxiv). >Misericordia igitur
divitiarum sapienti,» et scientiae Dei; magnas enim .el veritas ejus in\estigabiles sunt, quia cujus vult
divitias habet sapientia et scientia ejus, quae novit miseretur, non juslitiae, sed^ misericordiae gratia;
omnia etsapienler disponit onmia (Sap. vm). Sa- B et quem vull obdural, non iniquitalc, sed veritate
pientia de di\inis et spiritualibus dicilur., scientia vindicUc. Per has enim \ias venit ad omnes, et in-
de bumanis atque corporalibus. Est enini sapientia" vcsligavi non potesl cuv ad hunc veniat per viam
in Deo, el de ipso et de A;ig?lis, atque de omnibus misevicovuiae,ad illum vero per viani verilatis vel
fuperccelesiibus creaturis, quoniam has prseter ip- justilise. Nulla enim crealura perscrulari valet cur
6um Deum nemo perfecte cognoseit. Neque enim ipse miscreatur huic polius quam illi. Voie sapieji-
vel ipsi angeli seipsos pmfecte cognoscunt, inquan- tia et scientia ejus esl mirabilis, el judicia cjtis iu
tum Deus ilios perfecte intelligit usque ad plenum. compreliensibilia. Nam quis cognovit sensum Domim
Scientia quoque de omnibus Iiumanis et muudanis in sapienlia etscientia? 1J est quis peifecte novi
rebus est in eo perfecta. Per lianc sapieiitiam et secreia sensus illius? quis arcanorum mentis ejus
scienliam gubernat et disponit ipse sapienter omtiia fuit conscius? Nullus, aut quis consiliarius ejus fuil
coelestia et terrena, licel nos absconditas causas in dispositione rerum, cujus consilio aliquid agevol,
operum ejus ignoremus. Jti\ta beattim Gregoiuum, vel qui ejus consilium scirct? nullus. Hicversus ex
publica sapientiaesuperna; sunt opera, cum oinnipo- libro Isaiac stimptus csl, cujus aucloritale probat
tcns Deus regit quos creai, perficitbona quae in- Apostolusnon debere lalia investigaii ab hominihus,
clioal, ct aspirando adjinat quos visilationis sute quae etiam prophela se ignorare demonslrat. Si quis
lumbe illustrat. Cunctis enim liquet quia ipse per- novit consiliumalierius, vel per hoc novit quod ipsc
iicil quoJ ipse cx munei'e sua; benignitalis inchoa- consultus, id est interrogatussibidedit, vel quia quod
vif. Sccreta veio sapientise supenice sunt opera, iile invenit, sibi revelavit. Quare nulli dalur scire oc-
cum Deus quos crea\it deserit; cum bona quae ctillum Dei consilium, cum ipse nec aliquem consu-
jiraevenieiido coepeiat, nequaquam prosequcndo luei it,.' nec inventum alicui revelaverit. Nam sicu t sen-
......
consummat; eum clarilate nos suaeilltistralionis il- sus ejus non potest cognosci, lta consilium ejus non
liiminat, et tamen permissis caniis tentationibus, potest sciri. Quis fuitconsiliarius ejus: aui quis prior
tenebris csecifalis pulsal; cum donaqme contulit dedit illi quidquam,et per hoc ieUibuetur ei abipso?
iniiiime cuslodit; cum et menlis iiostrae ad se desi- Nullus, quia ipse praevenit omnes. Hoc probat in-
deria excilal, et tamen occulto judicio difficultalem vcsligabiles esse vias ejus, quia cum sit initium
nostra; imbecillitatis angustat. Quae niinirum se- omnium bonorum, investigari non potest cur ipse
crela ejus sapientiaepauci valent inquirere, sed nul- aiiis graliam suam gratuito munere tribuat, et aliis
lus invenire. Quia quod super nos de nobis ab im- non iribual/sieul cernimus faeluni in Jacob cl Esau.
morlali sapienfia non injuste disponituv, juslum T. Quis prior dedil illi, el retribtictur ei ? Id est quis
pi-ofecto est ul a nobis adhuc morlalibus ignorelur. prior fecit aliquid boni sineDeo, oujus bonitalis est
•Sed Iiaac ipsa sapientiae illius secreta eonspicere cliam quod sumus et vivimus? Nullus enim Deum
utcunque, jam incompreheusibilitalis ejus est po- meritis antecessit, ut tenere cinn quasi debilorem
tentiam videre, quia dum in ipsa consiliorum ejus possit; sed ipse polius omnes, ut dictum est, sua
inquisitione deficimus, deficiendo verius discimus gratia praevenil, ut subsequi possint eorum bona
quem timeamus. Ad ha;c igilur sapientise illius se- opera. Quoniam ex ipso et per ipsnm et in ipso snnt
crcla se exlendens Apostoius, ail : 0 allitudo divi- omnia. Et ipsum igitur inilium fidei nostrje cx ipso
liarum sapientim et scienlim Dei! Miraesteniin cel- est-; neque enim hoc excepto ex ipso sunt caetera.
situdo tantarum diviliarum divinae sapienliae et Exipso sunl omnla, id est bona voluntas et bona
scienliae, quam nihii latere poles* vel effttgere, sed actio et omnes naturae. Neque enim ex ipso sunl pec-
ipsa uno intuitu conspicit omnia, et virtute sua?om- cata, quae natuialitcr subsistentia non sunl, sed
nipotentias continet univcrsa. 0 quam incomprehe?i- bene conditam substantiam viliant. E\ ipso auteni,
sit tlia sunl judicia ejus, id est, disposil.ones de om- non hoc signifieat quod de ipso. Quod enim de ipso
n;!)us r^bus, et vwesligabiles iim ejus, pcr quas am- cst, ootcst dici e.\ ipso; non autem omne quod ex
7G3 HERVFI BUP.G1D0LENSIS MONACII! 7C4
ipso, recte dicitur de ipso. E*. ipso enim coLtlumct A perbiret; nunc ut alter de alterius litilitale labo-
terra, quia ipse fecit. ea; non autem de ipso, quia 1-aj'et,quasi dicai : Hactenus vitia exstirpavi, rnmc
non de stibstanlia sua. Sicut aliquis homo si gene- Itaqtie virtutes plantarc disposul. Et ideo obsecro
ret filium et faciat domum, ex ipso filius et ex ipso vos, o fratres, etc. Yel ita continuatur ad proximum.
domus, sed filius de ipso, domus de lerra et Iigno. Quando quidem ex Deo sunt oiniiia, et,ex gratia
Sed iioc ideo quia homo est qui non poiest aiiquid ejus liabemus quidquid boni habemus, iiaque obse-
etiam de nihilo facere. Deus autem e\ quo omnia, xro vos, fralres, id est quod rogo, daiernil.is exigil.
etper quem oninia, et in quo omnia, nou opusiiabet Non per potentiam impero, nibil enim proficit l?gis
aliqua materia, quam ipse non fecerat, adjuvaii po- imperium; sed quasi qui oulcium susceperim re-
teiiiiam suam, et ideo cunela fecil de nihilo. Ex ipso conciliandi vos Deo, obsecro per mUericordiam Dei,
potcsl intelligi ex Palre onutia; et per ipsurn, per id cst pcr mjfcericordiam vobis a Deo factam. Qaia
Filiura omnia; et in ipso, in Spirilu sancto omnia. enim omnes sub peccato conclusi sunt, non jam
Per has praeposHiones, ex, per, in, ostenditur diver- merilis hominum, sed misericordia Dei salus hu-
'
sitas personarunj; per idera pronoinen quod est ipse, juana consistit. Ad quam misericordiam perlinct
dcsignaturidenlitas subslanlia;, dum dicilur, ex ipso et sacvificium, quo se quisque Deo mactat exslin-
et per ipsum et in ipso. Nec solum eadem subslantia " guendo vitia, quia el iu seipsum facit misericoi'-
Palris et fil.i et Spiritus sancti, sed ct aaqualitas per diam sicut scriplum est : c Miserere aninia; tme
hoc demonslralur,el tota Tiiiiitas omnia crca^se et placens Deo (Eccli. xx\). > Ei ideo per misericor--
continere declaralur. Et ideo ipsi gloria in smcula diam rogal Aposlolus exliiben corpova hostiam.
tmculorum. Amen. Dicendo ler, ipsum, distinxit, ul Obsecro, inquit, ut exhibcatis, id est offeralis cor-
diximus, personas; et suhjungeiido, ipsi gloria, non pora vestra hostiam viventem. Hostia quippe et im-
divisit substantiain. Possumus et absque persona- molatur et vha esl, quando et ab hac vita homo
imn distinetione haecde eodem, qui est xi',jiiias,in- non deiicit, et tamen se a cainalibus desideiiis oc-
lelligere. Sic ctiim exponit Ambrosius. Quid est ex cidil. Hostia eniiu occiditur ut offeratur. Sed hoslia,
ipso? QtiGd ipsius volunlate natura oinnium sit, et vhens est, corpus pvo Domino affiiclurn. Quod et
ipse sit auelor omniurn qua; esso coeperunt. Per hostia dicitui, et vivens, quia vivit in virlulibus,
ipsum, quid est? Quia peripsum insliluiio et per- ei esi a vittis occisum. Bostia videlicetj quiajam
&3\e,"antiaomnibus impeitita videlur. In ipso quid huic mundo est a pravis actihus mortuum; vhens
esl? Quia omnia admirabili quodara desiderio et ine- auteni, quia cuncta qu.a praevalet, bona operatur.
narrabili amore auclorem \ it.e et niinistiatorem^ra- -, In lege corpora brutorum animalium hosiia mortua,
tiae suae ac munefis intuentur, secundum quod scri- sed in Evangelio corpora hominum ofieiunlur ho-
ptum est: < Oculi omnium in te sperant, ct ape- stia viva. Tunc hosiia occidcbatuv, ut bomines,
jies manum tuam, et implebis omnem animam bona causa peccati subjecli, morti ostenderentur; nunc
\olmilatc(Psa/.cxi,jv). t Etquoniam iia suntevipso, quia a peccato sunt iiberi, viva offeitui in sig,ium
ef per ipsum el in ipso omnia, idcirco ipsi gloiia in vitae aeternas, Qui enim membra sua niortilicant ab,
KLecuia.lili autem nolunt ut sit ipsi gloria in juilifi- incentivo Iibidinis, et aclus corporis sui Deo pla-_
candis impiis gratuita gralia,'qui ejus ignorantes citos habenl; bostiam \iventem offerunt, ct legem„
juslitiam, volunt suam constituere, ut sui merili saciificioj-um, quaa in Levitico lata est, spirilaiiter
praecedat aliquid, quasi priores volentes d.ire ut re- complent. Sie cxhibete corpora vestra, hostiam vi--
tvibualur eis ab illo, el sua pulantes prjclrc mciita ad veiuem, sanciam, id est a peccati contagio niundam,
iilum ex quo omnia, et Deo placeulem, id est \iituiuin meritis aecepfa-
CAPUT XII. bilem. E; sbsequium vestrum in Dei cultum exhi-
< Obseci-o il:iqtie\os, fralres, per misericordiara bele ralionabite ut ralionabiitter omnia faciatis,
t Dei, ut exhibeati» corpoia vestra hostiam viventem, uec sit quidquam in actionibus obsequii quod Deo
«sanetain,Dco p!acciitem,i'atiQnabileobsequiijm ve- Dimpendaiis, unde rationem reddere non possitis.
«.stfim. > Vel rationabililer, id est cum discretione facife
Ab hoc loco incipit moralis admonitio post tracta- omnia, ne quid nimis aut imprudenter agalis,
tum legis et fidei, ac naluram Judaici populi et gen- sed cuncla nioderate et sapienter (Ephes. v; I '
lilis. Cum enim per oinnein lextum hujus epistolm Thess. iv).
in sttperioi ibus docuisset Apostolus, quomodo a Ju- « Et nolite eonformari liuic saeculo, sed refor-
dajis ad gentes, a circumcisione ad fidem, a lillera t niamini in novilate sensus veslri, ut probetis
ad spiritum, ab umbra adveritatem, ab observantia t quje sit volunlas Dei bona et benepiacens, et
cavnali ad spivitaiem, veligionis summa translata sil, « peifecta. >
el hsec ita futuva propheticis oslendisset vocibus de- iia vosipsos sacrificium facite. Et nolite confor-
signala, jam nunc spiriiales observanlirc hujus, ad mari Iniic smculo, id est nolite formam liujus ScE-
quaiu^cultus Dei rittim docuit esse translalum, ag- cuh vohis imprimere, ut similes efficiamini buic
greditur mores et slatuta sancire, et ad bonam \i- sieculo nequam, sed reformamini, id est luisum
tam ulrumque simul populum jiionei". Hncusquc formamini ad imagincin Dei, qu;v>ju vobis per pec-
enim ostensum esl, ne alter ad\ejsus alteruu, su- catcim defrtmata esf, ut incipiat illa imago ab illo»
7G5 COMMENT.IN EPISTOLAS PAIJLI. - IN EPIST. AD ROM. 786
scformari, a rjua fonnala est. Non enitn reformare Ai. dicens eis, non plus sapere, id est non plus inqui-
leipsam potest, sicut poluit deformare. Ab ea de- rere de occultis Dei, quam oportet, id est quain ad
formilate, qua per cupidilafes steculares conforma- iidem et religiosos morp^perliiiel; scd sjnperead so-
mini huic saeculo, reformamini nunc in novitate brielatem, ut mens eorum non inebrietui', ut sensum
sensus veslri, ut sensus mentis vestrae semper perdat niinictate sapientiae, dura in his quae sitpia
lgne charitatis utaururu innovelur. Sicut generalis, vives bumanaeralionis sunt, seimmeiserit, ^ed mo-
pvobibitio est in lege : t Non concupisces (Exod. derato ititelligentia; poculo sobtia sil. Obedienduni
xx); i et generalis jussio est ; Diliges; ita JIUIIC valde est huic pra;cepio. Si enim pio viribus suis
apud Apostolum probibilio cst : Nolite conformari alalur infans, fiet ut cresccndo plus capiat. Si au-
hiiic saiculo; jussio aulem, sed refoiinamini in uo- tem vires capacitatis suae excedat, deficiet anie-
vitaie sensus veslri. Ulud pertinef; ad non eoncu- quam crescaL' Et ideo non est supra modum ex-
piscere, hoc ad diligere; illud ad continentiam, hoc quirendasapientia, sed in Jiujusmodi inquisilionibus
ad justiliam ; illud ad deelinaiidum a malo? hoc ad servanda est temperanlia. Vel quod ait, non plus
faciendum bonum. Non concupiscendo enim, vetu- sapere quam opoviet sapei-e, sed sapere ad tobi ie-
state exspoliamur; et diligendo, novitaie induimur. tatem, hoc est quod supra dixerat : t Noli altura
Reformatur autem sensus nosler per exercitia sa- B ] sapere, sed timc (Rom. xi). > Videt enim adhuc
piemiae et emundaiionem verbi Dei, ac legis ejus sttperbientes ramos oleastri insultare raniis, qui
Intelligenliani spiritalem. El qtianio quis quoliJie de bona oliva fracti sunt; et ideo piaecipit eis nou
ex Seiipturarum pioficit leclionc, tanto altius in- phis sapere quam oporlet, id est non pltts de se
tellectus ejus asccndit, tanloque semper et quotidie sentire quam expedit, non plus de se gloriari pro-
uiagis noviiseOicilur, et secundum haucpulclnitu- pter casum aliorum. Superbia enim semper sibi vi-
dinem reformatur ad imaginem Dei. Jusiilia enim detuv esse sapiens, el ideo plus qiusm ojjovtet sa-
cum in nobis est, vel quaelibetvirtus, quarecte sapien- pei'e, hoc esl superbire. Dico, inquif, omnibus, qui
lerquevivilur, interiovis hominis pulchritudo esl. Et sunt inter vos, non supra modum sapere, sed ad so
anima qute se icfert ad Deum, ut igne amoris ejus biietatem, et unicuiqtie dico sapere, sicut divhil Deus
acceusa, formam concupiscentiae saecularis amitiat, singulis mensuram fidei, quia Deus unicuique men-
ei tanquam iiicommulabili formaa subdita refprraa- suraiu dedit fidei, ul ab alio niinus, ab aLo amplius
tur, hinc ei placens, quod ex ejus pulchritudino ac- baberctur, etunicuique pro modo sua; peifectionis
-cepeiit. Refoi mamini, inquit, in novitate scnsus ve- piopiia mensura compleretur. Vel sapiat unusquis-
stri ut probeiis qum sil voluntas Dei. Nisi enim a que sicut ei Dettsdhisit mensuram fidei, id esl in-
Doniino renovatus sit sensus noster, ei Dei sapien- u telligat unusquisque quae in eo sit mensura gralia;
lia illuininatus, probare non potest quie sit voluntas Dei, quam consequi meiuit per lidem. Interdum
Dei. In multis enim putatur esse voluntas Dei et non cnim accipit quis a Deo, ut sapiat in officiovisi
est; ubi errant et falluntur, qui sensum non habent tandi infirmos, iiut erga misericordias ,pauperum ,
divinitus reformalum. Probetis qua; sit voluntas Dei atit erga viduarum am pupiliorum defensionem, aut
bonain his qui bona inchoant, ei beneplacensin his erga hospitalilatis sollicituJinem. IIa;c ergo singula
'qui perseverant. et perfecta in his guieonsummant, divisit unicuique Deus secundum mensuiatm fidei.
'Vel hona, quantuni ad' conjugalos; beneplacens, Sed nisi is, qui accepit gratiam, ut de uno aliquo
quantum ad conliiientes; perfecta, quantum ad horum saperel, intellexerit mensuram gratia; siiii
virgines. daSa;, sed volueril praesumere de sapienlia Dei, de
t Dico cnim per graliam qua: dala es^tmihi, om- \erbo doctrinae, de profundioris scientiie raiione, in
t nibus qui sunt inter vos, non pius sapere quam qua gratiam non accepit, et non lam discere quam
"«oportet sapere, sed sapere ad sobrietatem, et uni- docere quae nescit, iste cum minus sapiat, plus \ult
« cttique sicut Deus dhisit mensuram fidei. Sicut «saperequam opoi tet. Non enim sapil ad sobrieiatem,
c enim in uno corpore multa meinbra habeinus, om- n ut custodiatquomodo Deusdivisit unicuiqtie mensu-
t nia autem membra nou eumdem actum habent, ila lam fidei. Verum ut evidenlius adhucde his Aposto-
« mulii unum corpus suuuis in Christo, singuli autem lus assignet, introduxii exemplur.i et dicil. Sicut enim
t alter alterius incnibra. > hi uno corpore mulla metnbra habemus, emnia autem
Volunlatem Dei, quae in praecepiis ejus est, pro- membra non eumdem aclum habent, ila mulli umuii
belis, utsecundum caru lecte vivatis, nam dico vo- cotpus sumus in Clirislo, singuli aulem aller alte-
Lis, id esf pfa;cipio, ne inscrutabilia cjus arcaua leiius. menibia. Ordinatissime enim fali exemplo
discutere pr&sumaiis. Dico enim per gtaliam qucs componit omne corpus Eecleske. Sicut, inquit,
diilaest jni/ii,id est per aposlolalum gratis mihi da- membra corpoiis singula quseque proprios liabent
tum, omnibus qui sunt inier vos, non plus sapere, id aitus, et officiis suis uiiumquodque membruni de-
est non plus investigare de mvsteriis quam opoite: seivit, nec tamen possibile est ut non consensu mu-
sapere. Datur intclligi, fuisse quosdam inter eos, itio sibi invicem cedant, sic in Ecclesia qua>est cor-
oui se inlromittebant de illis quaestiomhus quas su- pys Christi, diversos singttli habemus aclus. Verbi
peiius denotavit, et conabantur limari illa secreia giatia : Alius studet sapienlia; et veiljo docliinie, et
Dci. Quos nuifc apostolica auciwitalc conijit, csl oculus in hoc corporc. Alius est dedj'us jr-ici-
767 HERVEI BURGIDOLENSIS MONACIIl 7GS
sterio fiairum et curte indige;uium, et est manus A alii tanquam lingux» doctrinam triLuit. Simili modo
Iiujus corporis; alius est sfudiosus auditor verbi et caetera dividit. Singuli sumus invicem membra,
Bei, et est auris hujus corporis; alius ad visendos ad hoc habentes dona differenlia, sive habeutes pro-
decumbentes, el requirendos tiibulalos, et eruendos pheliam, id est fttturorum vel quorumlibet occul-
in necessitatibus positos est impiger, et est corpoi is lorum njanifestationem, membra sumus aliorum,
Ecclesiae pes. Et ita invenitur unusquisque erga ut illis prophetemus, ut quemadmodum oculus aliis
unum aliquid offieium specialius operam dai'e. Nec menjbris, ila et nos aliis fidelibus per propbetiam
tamenunum debet sufficei'£, sed secundum fovmam serviamus, praevidendo illjs futura, quatenus ai
propositi exempli, sicut verbi gratia, oculus speeiale evitanda iramineiuia malareddamus illos cautiores,
officium habet ut videat, unum tamen est ex omni- Nos dico, haLentes hauc prophetandi gratiam se-
bus et in omnibus membiis, et cum singttlis cundum ratianem fidci, ut nihil extra fidei regulaia
agit omnia, el cum ipso singtila quaeque agunt loquamur aut sapiamus. Vel secundum rationem
omnia, ila et qui per gratiam fidei unum aliquod iidei, quia prout fides credentium sive auditorsnj
donum speciale meruerit, illud quidem piin- exigit capacilas seu s>alus,datur gratia proplieliae.
cipaliter adminislrat, in omnibus vero aclibus A prophetia incipilsenumerai'e spbllales donatio-
aliorum habetur et paiticeps. Et hoc est quod B * nes, quia credentes accepto Spiritu sancto, mox
dicit : Vere divisa est unicuique tnensura fidei, prophetabant. Sive habentes ministerium sicui dia-
et diveisa sunt dona fidei, nam ila est etiam iu cones, ut niiiiistiemus sacris altaribus, in minislran-
caueris donis gratiae. Sicut enim in uno, elc. Vel do sumus membra aliorum pio quornm ulilitate
iJeo mcnsuiate divisit Deus donum iidei, quia multi ministramus. Vel ministeiiuni, ut len-ena alimenta
umtm corpus sumus; et ideo omnia necessaria sunt sanctis ministreinus, in minisltando sumus eoruin
danda, sed non uni membro, ut nec Ecclesia indi- membra. Sive ille qui docet ignorantes in doctrina,
geat, et sit subserviendi materia, ut sit mulua di- id est in exhibitione doctrinae fit membrum eo-
iectio, duni aller opus hahet alteio. Sicut enim rum.
corpus nostruru est unum, et in ipso multa habe- « Qui exhortatur in exhortando, qui tribuit in
mus membra, ita unum esl corpus Christi quod est t sinipliciiate, qt'i praeest in sollicitudine, qui rni-
' t serelur in hilaritale (Amos v). Dileclio sine simu^
Ecclesia, et in ipso sunt nuilli fideles quasi vaiia
tnembra, quia multi uiium eoruus sumus in Chri- « lalione (/ Petr. u). J
slo. Nullus rejicitur major vel minor. Et sicut in Qui exlwrtalur alios ut faciant bonum quod ipsi
torpore bumano non omnia membra habent eum- p, non faciunt, sed sciunt et negligunt, in exliorlands
dem actum, sed diversa diversos, et non omnia iit membrum eorum. Qui tribuit de suo aliis, in
babent omnes actus in se, sed per alia supplentuv; simplicilale fit membrum^ eorum, id est si nihil re-
^codemmodo in Ecclesia singuli quique nostvusa petat ab illis quibus dedit, sed lantum a Deo qui
stimtts menibra alter alterius, ut invicem scrvia- remunerator est oninium bonoruui. Vel qui tribuit
mus. Sicut eniin nianus servit oculo, oculus pedi, iudigenlibus, in simplicitate covdis hoc faciat, IIGC
sic in Ecclesia ommuiii servilus debet esse commu- esl, ne videatur manibus bene facere indigentibus,
«is. Nos mulli per divcrsa dona vel .opera sumus et corde laudem quaeral ab hominihus. Simplicitas
unum eorpus per unitatem charilatis ct concordiae excludit hypocristm. Qui eLeemosynam tiibuit, fa-
in Chrislo, sed singuli sumus menibfa alter alterius, eiat hoc in simplicitate supernse intenlionis, non in
id est aliis servientes et aliis indigentes, ut hoc duplicilale praesenlis et fufuras gloriae. Qui pimesl
ntodo eharitaiis inter nos vinculo conjungeremur, fratiibus vel Ecdesije, in solliciludine pi'aesit,ut sol-
quoniam singuli singulis indigemus, et quod huic licitus vigilet super custodiam gregis sibi commissi,
in seipso deest, suppletur per alium. non in sollicitudine humanarum causarum, aut sae-
t Ilabentes autem donationes, secuudum gratiam cularium rerum , hax enim solliciludo abjicienda
t quae data cst nobis, differenlps. > ' ; est ab bis qui Ecclesia; praesunt, sed in hujusmodi
D
Singuli sumus menibra, alter alteiius, non uno soliiciludine, qualcm habebat Apostolus, --gerens
qtiidem modo, seJ habenles diversas donationes spi- solliciludinem omnium Ecclesiavum. Qui ergo pra>
ritalium numerum dijferentes ab invicem secundum est Ecclesia;, talem habere sollicitudinem debet, et
gratiam qum data est nobis a Deo, qua secundum illam sa;cularem habere omnino non debet. Qui
quod unicuique Deus dedit gratis, liabet iste hoc: miseretur, inhilanlate hoc faciat; hoc est, qiii mi-
donum, et ille aliud. sero pie compatitur, impendens illi beneficiura mi-
« Sive prophetiam secundum rattonem fidei; sivei seiicordiae, in hilaritate mentis hoc agat, quia t hi-
t ministerium, in ministrando; sive qui docet, in larera datorem diligit Deus. (// Cor. ix). > Qui enim
« doctrina. > ies suas prterogat, si infidelis sit ct receplurum se
Nunc differentiam donationum incipil exponere,, desperet, contrislatur tanquam qui eas perdidit. Qui
ac velut diversorum niembvorum actus enumerare. veio cum fide et spe hoc agit, in hilariiale el laHitla
Et quasl oculis visum, ita menti qtue interior estt hoc agit, certus quod pro parvis magna recipiet, ct
oculus, propheliie assignal myslerium. Et alii tan- insuper aHefnam consequetur vitam. Opera enist
quam uianui miuisterium [«/. ofllcium] aseribit, eli misericordioe non o!>aliud tiuirt, nisi ut a miserla
7G8 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — 1N EPIST. AD ROM. , 770
Lbereniur, juxta iliud : t Ceati misericordes, quo- A silis solliciti, et quoJ ad salutem pertinef, agerenon
niani ipsi misericordiam consequentur (Mallh. v). » sitis pigri. Sitis eliam spirilu ferventes ul etsi aclu
Quod contra Jacobus uif : t Judicium sine miseri- semper implere non poteslis quod pie desideratis,
torriia ilii qui non facit misericoi'diam (Jac. u). > spiritus tamen igne charitatis ferveat in vobis, ut
Nain quia in mullis oilendimus omnes, suggeritur nihil remissum, nihil tepidum sit in vobis. Sitis
<i{,us iijjsericordia; lanquam quolidiana medicina ctiam Domino servientes ut nulli vitiorum serviatis,
quotidianis, etsi levioribus, lamen vulneribus. Mi- sed Domino, cui servus viliorum servire non po-
sericoi dia vero multiplex est, scilicet peccanti igno- test.-Domino servite, ut quidquid boni feceritis, ad
scere, oppresso subvenire, esurictitem pasccre, nu- Doniini gloiiam referatis; et quidquid pro ejus
dum vcslire, etsimilia facere. Et ideo qui miserelur, amore proximis feceiitis, ei vos facere credatis.
in bilaritate hoc faciat, ut ex hilaritate vullus et Sitis spe coelestium bonorum gaudentes, ut non re-
animi giatum magis fiat beneficium ejus tam Deo spiciatis ea quae videntur, sed exspectelis ea quse
quam hominihus. Jam dixeral : Qui tribtiit in sim- non videntur. Silis et in tribulatione patientes ut
pliciiate, et nunc dicit : Qui miseretur in hilaritate. patienter propter-coelestepraenjiuiiJ toleietis omnem
Et utriusque sententia; forsiian videtur unum rjpus tribulationem, nt nec conturbemini iia, vel odio
esse, non tamen et operis ipsius unus affectus. Aliud " contra persecutorem, neque lnuvmurclis contra
est enim dare indigenti, aliud affeetum misericor- Deum. Et ut possitis adversa patienter suslinere,
diaecum indigente parliri. Et aliud est simplicitas, silis oralioni instantes, ne deficiatis in tribulalione.
aliud hilaiilas, quoniam simplicilas dupLcem ex- In quo enim non sufficit humana fiagilitas, auxi-
cludit intentionem, hilaritas ostendit fretum ani- linm Dei orationibus imploiandum est. Silis neces-
mum spe coelestiitm prsemiorum. Dilectio quoque silatibus sanclorum vestra bona communieanles, id
sine simulalione sil in Aobis. Omnis dilectio qua; , csl honesle et decenter non quasi eleemosynam in-
noii est secundum Deum, simulala est el non vera, digeniibus pfaebentes, sed sensum vestrum qtiodam-„
quia Creaior aniniae Deus, idcirco ei cum caeteris modo cum ipsis babenles communem. Sitis et hospi-
virtutibus etiam affectum dilectionis inseniit, ut iaiitatem seclantes non solum venientes ad domum
diligat Deum el ea quce vult Deus. Cum ei'go hoc vesiram hospites suscipiatis, sed etiam sectemini
opus dilectionis Deus in anima dedeiil, quicunque ac perquiralis eos ubique, ne forte in plateis alicubi
aliud dilexerit quam Dcum et quse Deo placent, cha- sedeant, ne extra teclum jaceant.
lilas in eoiicla et simulata dicenda est, Sed et si « Benedicile persequenlibus vos, benedicite, et
quis pi-oximum suum diligat, el<:um errantcm vi- t nolite maledicere. Gaudele cum gaudenlibus, flete
deiit, non commoneal nec corrigat, simulata cha- t cum fleiitihus. Idipsum invicem senlientes, non
ritas isla dicenda est. Et ideo nihil adulalorium, ii alta sapientes. sed humilibus consenlientes. >
uihil fucatum habere ciiaritas deLet. Benedicile persequenlibus vos, id est bona illis
« Odientes malum, adhserentes bono, cbarilatem orate qui mala vobis fecerint; benediciteillis et noli-
< fraternitatis invicem diligentes, honore invieem le maledicere, id est nec saltem volunlatem maledi-
t praevenientes, solliciludine non pigri, spiritu fcr- dicendi habealis in corde. Removet eos a communi
« \entes, Domino servientes, spe saudentes, in lii- consuettiduie, dum pi'ohihel adversaiiis malediceie.
« bulatione patiemes, oi-alioni insiantes, necessita- Et quia grave et velut inlolerabile erat eis hoc pra>
« libus sanctorum comniunicantes, hospilalitatem ceplum, quo jussit persequentibus benedicere, ideo
t sectantes (Hebu xm). > repeiii ut magis mentibus eorum ingerat, et ut bene-
Silis odientes omne tndum et adhmrenies bono. diclio cis sit absque maledictionis admistione, di-
OJit malum, quinon solum non vincilur voluptate, cens : Benedii ite, el nolite malcdicerc. Scriptura vero
sedetiam odil opera voluptaiis. Et adhaerel bono, sacra duobus modis malediclum memorat, aliud \i-
quem nulla lentalio nullaque adveisitas separare delicet quod approbat, aliud quod damjial. Aliier
valeta bono. Et ita debelis ex ordine proficeie, ut ]Q enim maledictum profertur judicio jusliliae, alitcr
primum oderitis el in \obis el in aliis omne malum ; li\ore vindictae. Maledictum judicio juslitiae pi;ofer-
deinde firmiier adhaerealis bono, nc unqtiam divel- tur, sicut Abrahse dicitur : «Maledicam maleuicen-
lamini ab eo. Sitis diligentes invicem charitatem tibus tibi (Gen. xu). > Rursum', quia maledictum li-
fraternitalis, id est amato inter vos Xraternam tha- vove vindicUe promilur, Aposlolus nunc admonet :
ritatem, diligile et haherc sludete ipsam dileeiio- Bcnedicile, inquiens, et nolite maledicere. Deus ergo
nem, quaevos mutuo fa;Jerat ut fratres. Isle ei'ga maledicei%e dicitur, el lamen maledicei'e homo prohi-
illum, et ille erga islum diligat hanc charitalem betur, quia quod homo agit malilia viudicia"',Deus
fraiernitalis et senare sludeal. Et sitis alii al:os non facit nisi examine et virlute justilise. Gnudere
invicem pr&venienteshonore ut unusquisque fesliuet subauditur debelis, cum gaudenlibus de spirituali
alium magis honorare quam honoi'ari ab illo, et profectu, et flere cum fientibus de spiritali drlvimen-
majorem ei reverentiam exhibere, sibique illutn to. Non enim quibuscunque gaudiis gaudio nostra
prxferre, el ille similiter huic faciat. Silis etiam sunt socianda, ncc qiiihuscunque fletibtis laeiynue
sollicitudine non pigri, id est, et solliciti corde et nostrae jungcndte. Neque enim praeceplum habemns,
unpigri opere, ut et ce vestia aliorumque salute ut cum illis qui de acquisifione pecunia3Vel hujus-
77i EERVEI BTRGIDOLENSiS MONACIH 77?.
moJi rebus gaudent, gaudeamus; sed potitis eumi A i ex vobts, id est Iiaberc paccm cum omuibus non re-
jllis, qtii spe supernorum bouovum gaudent, vel dcj manet a\eslra parie, quia vos erga nulluin pacem
aeeepta" remissioue peccatorum et gralia Spiritus5 violatis. Velsi bonum quod a vestta paite est, vide-
saiicli la;ianttir, et de similibus boiiis. Similiter necj r licet observatio justilice, patest fieri, ut non impe^
cuin illis flei'e jubemur, quos fiere facit Uistitia sae- diaiur ab iilis hominibus, sitis habenles paecm cum
culi, quae mortem operatur, sed cum illis potius,, cunctishominibus. Juxta bratum \eto Giegorium,
qui pro suis velaliorum peceatis flent, aut qui pia;> direvit Apostolus hoc praceptum ad vcctores eetle-
dcsiJerio vita; aetemac seu pro qijibuslibel causisj sioe.Hortaturus enim ut pacem cum Oiiuiibus habc-
hujusmodi fundunt lacrymas. Idipsum sitis iniicem, reni, pvaemisit diccns : Si fieri potcst, aique sul-»
seniientes, id est quod iste senlit, idipsum sentiat. junxit, quod ex lobis esi. Difficile fjuippe evat, utsi
ille; et item quod ille sentit, idipsum sentiat isle, «tl male acta corrjpeient, habere pacem cum omnibus
nulla dissensio sil inier vos, sed unanimis concor- possent. Sed cum temporalis pax in pravorum cov-
dia, vos dico non alta supienies, id est non in corJc> dibt:s ex nostra increpatione confundilur, inviolaia
tumentes, non supei'bientes, sed humilibus consen- necesse est in nostro corde servelur. Recte ilaque
tienles, id est voluntati humilium acquiescenies, utl aii, quod ex vobis est. Ad si diceret: Quia pax ex
vos quoque sitis humiles. Coiisenlientes sitis eis, B 1 duarum partium consensu suhsislit, si ab eis qtii
quod non fit ore, sed corde, quia tuuc vera bumili- corripiunfur, evpellitur, integra famen in vcstra qui
tas est, cum non est in sola lingua. coiripitis, menle leneatur.
t Nolitc esse prudeiiies apudvosmeiipsos. > « Non vosmetipsos dcfcndenlps eliarissimi, scd
Id cst nolite prudentiara vobis arrogare. Qui enim, t dale locum iiae. Sciiptum cst eniiii: Mihivindictam,
sibiipsi prudens esse videtur, iiic cum ai'rogantia( t et ego vctvibuam, dicit Dominus (Deut. xxxn). >
ftultus est. Nec potest veram sapienliam Dei scire, Dico, paeem habeaiis, si fieri potest, cum omni-
qui suam stulliliam quasi sapienliam colit (JProi'.tir). btis, non defendenies vosmctipsos charissimi, si quis
Qui ergo apud seipsum prudens est, apud Detim p>n- vos aggiessus ftteril, id est uon percutientes er.m qui
dens esse non polest, quoniam « scienlia inflat (Jr vos peicusserit; sed date locum irai, id est sinite
Cor. vm). > itam persccutovis in vobis expleri, ille enim dat lo-
t Nulli inalum pro malo reddenles. i cum ira;, qui advcrsarium permiltil facerequodvull.
Qui enim malum pj'o malo veddit, aiu simile pec- Vel ille dat locum irae, qui iram ssiperbientium hti-
calum, aut gvavius facit. Nam ille qui malum prior mililer fugiendo declinat, non se contra acceptas
intulit, non sensit forsitan malura esse quod feeit. conlumelias erigens, sed de loco pia humilitale i'e-
Qui autem malum reddit, co ipso quod ad ulciscen-. cedens. Vel date locum ira;, id est judicio Dei. Non
dum motus esl, probalur sensisse maltim esse quod[ pi-aecipilut nolint vindicari, sed ul nosipsi vindi-
reddidit. Et ideo uullus se vindicet,nc dcteriusj cantes, demus locum ivae Dei, qui dixit: Mihi vin-
quam hoslis ejus peccet. dtctatn, et ego retribuam (Deut.m; Bebr. s). Nequs
< Providentes bona non tantum coram Deo, sed[ enim propler exsaturandum odium desideranf sancli
t eiiam coram omnibus hominibus. > viiidiclaviij quod ab eormn perleclione longe est.
S tis providenies bona, id est provida discretiono> Nain jttslus quisque magis cupit inimicum si:um
eonsideiantes, ut ea qute fecerilis sinl bona, nonj corrigi quam puniri. El cum iii eum videt a Doniino
tantum coram Deo qui videt coiiscienliam ; sed eliami \indicari, ijon ejus deleclalur pcena (Psal. LMI;
coram omnibus hominibus fidclibus el infidelibus,( Psal. cxvxix), quia non cum odii; seddivina justi-
qui vident aclionem, ne possinl eam reprehendere. tia, quia Deum diligit. Sie quippe inimieus diligilur,
Providenda sunt enim bona coram cunclis hommi- ut non displireal D"i justitia qua punitur. Et sic
bus, non ut placeamus singulortim vel vitiis vel[ placct justilh qua pumtur, ut uon de maio pjus, sed
moiibus, ne simus contrarii sententiae qua dicitttr: ; de bcno judice gaudeafur (Luc. xvm). Aiiifaque :
« Si adiiuc Itominibus placerem, Chrisli senusuon i y, , Non vosmelipsosdefendenles, charissimi, sed dale lo-
essem (Gal. i). > Sed qui vita; suneetmorum actitum- cum irm. Ac si dicat: Quid epus cst vosipsos ve-
que libram sic tenet, ul non possit ab ullo homine> slras ullum iros injurias, qtii uec corda homintini
reprehendi, iste bona coram ommbus hominibus; nosse, nec aguiia eovum scelera tranquillo valetis
providet, sive illis placcanf quce bona"stint, sive noni aninio jtidicaie? Quin polius quoA in vos peccalur,
plaeeani. El ideo providendum esl, ne ex bonis no- quasi fiatribus elproximis ex corde remillite, utet.
stiisfiat hominibus scandalum , sed boniim exem- \obis Deus veslra peccata vemiltat(itfa1'/7<.vi),scien-
plum. Sunt enim nonnulli qui non cuiant quidquidl tcs quia si covi igi volueiiut, cos socios bonorum La-
dicalur de eis, dum modo ipsi intentionem bonami bebitis; sin aliler, rectius dhico judicio, quod er-
Iiabeanl. Sed qui salutem pi oximi negligi", crudelisi rare non poiesf, sicutnec itasei polest, quam vesiro
existit. danmabunl;ir. Et vere jtulieium ejus debeiis cxspe-
« Siifievi polest, quod ex vobis,esl, cun>omnibusi ctare, scriplum est enim in Ezechiele (cap. ix.) Nam
c hominibtts pacera habentes (liebr. xn). » ubi nos legimtis secundum Hebraicam verilatem :
Sitis habente.s pacem cum omnibus homhiibus, sii Appropbiquavei ar.t visilationes urbis, septuaginta
fieri potesl, qtiia difficile est ut fiat, qaod lamen est: Intei-prelcs traitstuleruiit, mihi vindictaa, -ei ctjo
77." COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM. 77*
Teltibtiam^ dkit Dominus. Et idco patet Hebr<posA te vicil, et passionis similitudine vitio suo sundidit.
qui RonicB ciediderufit, habuisse in auctoriiaie Si auiem pcr patientiam ftiam cessare eum ah ira
, li anslafionem sepltiaginta Inlerpretum , juxia vel injuiia feceiis, tu vicisti, et de peccato ad salu-
- quam Apostolas eis profert testimonium; non cnim tem lucrando proximum triuraphasli.
proferret eis testimoiiium ex Scriplura-, quam CAPUT XIII.
, non veciperent. Ob hoc, inquit, Doiiiinum exspe- "
ctate, quia ipse sicut sciiptum est, dixil: Ego re- t Omnisaniijjapotesfatibus sublimioiibus subdita
Iribuam mild vindirlam, id esl omnia malaquievo- i sit. Non est enim potestas nisi a Deo (Sap. vi).Qu,e
bis irroganlur, mihi iiuiit, licet sim impassibihs; f autem sunt, a Deo ordinata sunt. Itaque qui resistit
sed ego vindictam mihi pro bis retrihuam, puniens « potestati, Dei ordinationi resislit. Qui autem
sslemalitcr eos qui temporaliier vos aflligunl. i resistunt, ipsi sibi damnationem acquirunt. >
t Sed si esurierit ininiicus tttus, ciba ilhtm : si Sicut superius rcprehendil illos qui gloriabantur de
« sitif, polum da illi (Prov. xx\). Hoc enim faciens, merilis, ila nuncingredituv illos redai-guere qtti, posl-
c cai'bones ignis congeres super caput ejus. Noli qtiam erantad fidem conversi, solebant subjici alicui
« vinci a malo, sed viuce in bono malum. > polestati. Videbaturenim quod infidelcs Dei fidclibus
Non dcfendes te ab advrsario ut referias eum, B fion debcrentdominari,etsi fidelesdebercntc ssepares.
et maium illi pro malo i'edJas, sedpotiusljontim illi Quam superbiam removct, dicens: Omnis anima, id
pi-omalo repende, ut juxla Salomonis pva;ceplunj, estomnis homosjtbumiliter subdita poleslalibus vel
si esurierit inimicus iuus pascas illum, si sitierii, po- saecularibus, vel ecclesiasticis sublitnioribus se; hoc
tecillum. Et quare? quia hoc faciens, congeres super est, omnis homo sit subjeclus supeipositis sibi po-
capul, id est accumulabis supcr mcntem ejus carbo- lcstalibus.Aparte cnim majore significat totum ho-
nes ignis, id est.ferventes et urenles pcenitentia; do- minem, sicut rursum a parle infeiiore lolus homo
Iores. Beneficiis enim luis \icius, dolebit se injnrias signifiratur, ubi propheta dicit: « Quia videbil om-
tibi fecisse, a quo bona rccipii, et convertetur ad nis caro salutare Dei (Isa. \i). > El rccte admonet,
poeniteiUiam, sicque lucrabciis cum Christo. Vel ue quis ex eo quod in libertatem vocatus est, fa-
carbones ignis, id est cbarilatem igne sancii Spiritus ctusque Christ>anus, extollatur in superbiam, et non
fer\eniem congeres sttpcr cor ejus. Hoc est dicere : arbitretur inhujus vitse ilinere servandum esse or-
Sicul carbones ardentcs incendunt covptis super dinem suuhi, et poleslatibus quibus pro tempoi'e
quoJ congerunlur, sic bona facla tua inflammabunt reruni tempoi-alium gubernatio tradila est, non se
ad dileclionem ccr cjus qui le pcrsequebalur, sicquc pulel esse subdenduiu. Cum enim constenuis ex ani-
ad fervorem sancti Spiritus exemplo tuo pro\ocabis C ma et corpove, et quandiu in hac vita temporali su-
cum ut hene -agal. Absit cnim ut credamus Salomo- mus, eliam rebus lempoi'alibus ad subsidium ejus-
nem vel Aposlolum docere voluissc, ul co aiiimo dem vilrc ulamur. oportet nos ex ca partc quce ad
bona faciamus inimicis noslris, ut ipsi in his ingrali hanc vilam pertinel, subditos esse polesfatibus, id
persislenles, majora iormenlortinj incendia pcrpetuo cst res Iiumanas cum aliqtio honore administran-
suslineaiil. Non est hoc bcncfacere his qui oderunt libtis ; cx illa vero parte qua Deo credimus, et iu
itos (Iilattli. v), sed male illis facerc. Sed hoc potius regnum ejus vocamur, non debcmus subditi esse
in liacsenientiajtibenuir, ul misericordiam facientes cuiquam homini id ipsum in nobis everlere cupienti,
cgcntibus inimicis, cmolliamus fomcnlis benelicio- quod Deus adjvilam aeternara donare dignatus est.
rum duritiam cordis eorum, et ad i'edimendum nos SF quis ergo putal quoniam Christianus est, non
in Doinino studcamus_ inflammare illos, adhibitodi- sibi cssc ->.
ecsigal veddendum sive-tribulum, aut non
lectionis igne, ut viriutem mansiieiuriiniset palien- esse lionorein exhibendum debitura eis, quae luec
lise nostrae miiantcs incipiant imilari, rejectisquc curanl, potest.uibus, in magno errore veisalur.
vitiis, ad \irtulum opcra converlanlur. Unde ne quis Itcm si quis sic se pulat esse subdendum, ul etiani
baec Salomonis veiija Judaico sensu vellet inlellige- Q in suam fidem habere poteslatem arbitretur eum,
re, mox Apostolus subdidil : Noti vinci a malo, sed qui lemporalibus administrandis aliqua sublimitafe
v:nce id bonomalum. Quomodo enim potest viuccre prsecellit, in majorem errorem labiiur. Sed modus
jn bono maium, qsii in superficic bonus esf, et in iste scrvandus csl, quera Dominus ipse prascepit, ut
abdito malus ; qui opcteparcit ct corde s.cvit, in reddamus t Caesati quae siinl Cspsaris, et Deo qua;
animo mitis, volttnlate crudelis? Noli vinci a mnlo, sunt Dei (jfallh. xxn; Luc. xx). > Quamvis enim ad
ted vhice in bono malum. Conlcnde cum malo, sed illud i'egnum vocati simus, ubi nulla eiil polestas
bonilate. Ipsa est enim vera contenlio, \el cerlamen bujusmodi, in hoc tamen iiinere condilionem no-
salubre, ut slt bcnus contra malum, non ut sinl duo slram pro ipso reium humauarum ordine debemus
iiiali. Si tu jam non es malus, obsla malo uf sis bo- lolerare, nihil simulatefacientes, el in hoc non lam
iius. Si displicet tibi malus, uoli fieri malus. Nam si hominibus quam Deo qui hoc jubet, obtemperantes.
reperctiiis, malo \is vincere malum. ln sensibus vcl Itaque omnisanima sit subdita sublimioribuspote-
molibus animorum ille dicilttr \ieisse, qui alterum slatibus, itl est Omiiis bomo sit subdiius primum
&<!suam traxerit partem, sicul hsereiicum aut paga- divinaepotestati, deinde fnuiidanae.Nam si mundana
nuai. Si ergo iuali vicissJiudinem a te receperit iile, potesfas jusserit quo.l non debes facere, eontemuo
775 HERVEI BURGIDOLENSISMONACIII 77fi
poteslatem, timendo sublimiorem potestatem. Ipsos A rantibiis, sed male agetuil.us. Principes oicit, qui
hnmanarum rerum gradus adverte. Si aliquid jusse- pvopter covvigendam vitam et prohibenda adveisa
rit-procuralor, nonne faciendum est? Tamen si conslituuntur, Dei habenles imaginem, ut sub uno
contra proconsulem jubeat, non utique conlemnis sint caeteri liomines. Qtii non sunt limori bene
potestatem, sed eligis majori servire. Non hinc de- agentibus, sed male, quia non ad bohos, sed ad
bet minor irasci, si major prajlaia esl. Rursus si malos puniendos sunl inslituii. Naturaliter enini
aliqnid proeonsul jubeal, et aliud imperator, nun- omnes norunt et innocentiam pvsemio, et malitiam
quid dubitatur, illo contenjplo, huic esse senien- suppbcio dignam esse. Et princeps, si est bonus,
dum? Ei-go si aliud iinpei-ator, ct aliud Deus juheai, bene operantem non punit, sed diligit. Si autem
quid faciemus? Nunquid non Deus imperatori est malus est, uon nocet bono, sed purgat eum. Ideoque
praeferendus ? Ita ergo sublimioribus potestatibus non est quod timere debeal, qui bene agit. Qui vero
anima subjiciatur, id est homo. Sive ideiixo ponittir mala operatur, debet limcre, quia principes ad hoc
anima pro bomine, qui secundum hanc discernit, sunl conslituti, ut mala puniant. Ille timeat. Sed si
cui subdi debeat, el cui uon. Vel homo qui promo- «is non timere potestatem, do tibi consilium, Bonum
lione virlutum sublimatus esl, anima vocatur a di- opus fac et habetis laudem ex illa. Bonum fecere
gnioi'e parle. Vel, iion solum corpus sit subditum, B apostoli et marlyres, lamen non eos laudaverunt,
sed anima, id est voluntas hoc cst non solum cor- sed potius inlei fecerunt potestaies. Ideoque voluit
pore, sed et voluntate serviatis. Ideo debetis subjici, Aposlolus dicere: Bonum fac, laudabjt te potesfas;
quia non est potestus nisi a Deo. Nunquam enim sed lemperavit verba, et ait: Bonum fac et habebis
posset fieri nisi operatione solius Dei, ut tot homi- laudcm exilla. Si enim justa est potesias, habebit
nes uni servirenl, quem considerant unius secum laudem ex illa in ipsa laudante. Si aulem iniqua
esse fragilitatis et nalurae. Sed quia Deus subditis est, mortuus pro fide, pro juslilia, pro veritate ba-
inspirat limorem et obediendi voluntalem, contigit bebit laudem ex illa,un illum sseviente.Ex illa enim
ita. Nec valet qttisquam aliquid posse, nisi dhinitus habebil, non ipsa lattdanle, sed ipsa tibi laudis oc-
ei datum fuerit. c Potestas omnis est a Deo (Joan. casionem prsebeuie. Hsec Augustinus. Gregorius
xix). > Sed ea qum sunt a Deo, ordinata sunt, ergo veio sanctus sic ait: Paulus cum infirmum audito-
potestas est ordinata, id est rationabiliter a Deo di- rem suum peipenderet, aul prava adhuc velle agere,
sposita. Itaque qui resistit poteslali, nolcns trihuta autde actione recla luimanse laudis relribulione
dare, honorem deferre et his similia, Dei ordinaHoM gaudere, ait: t Vis non timere potestatem ? Bonum
resistit, qui hoc ordinavit ut talibus subjiciamui'. k fac et habehis laudem ex illa. > Neque enim ideo
Hoc enim coulra illos dicituv, qui se putabant ita bona agenda-sunt, ut poteslas hujus mundi nulla
debere uti libertate Clnistiana, ut nulli vel honorem timealur, aut per hsec gloria transitoriae laudis quae-
deferrent, vel tribufa redderenl. unde magnum po- ratur. Sed cum infirmam mentem ad lanlum ro-
terat adversus Christianam religionem scandalum bur ascendere non posse pensaret, ut etpravitatem
nasci a principibus saeculi. De bona potestafe patet, simul vitaret et laudem, praedicator egi'egius etiaiii
quod eam perfccit Deus rationabililer. De mala monendo aliquid obtulit, et aliquid tulit. Coucedendo
{juoque videri potest, dum et boni per eam purgan- eniin lenia, subtraxit acriora, ut quia ad deserenda
tur, etmali damnantur, ct ipsa deterius praecfpitatur. cuncta simul non assurgcret, dum in quodam suo
Qui potestati resistil, cum Deus eam ordinayeril, animus familiariter relinquitur, a quodam suo fine
JDeiordinationi resislit. Sed hoc tain grave pcccalnin dolore tolleretur. Laudem habebis ex potestate, quia
est, quod qui resislunt ipsi, pro contumacia el per- ille potens, sive bonus, sive malus sit, esl Dei mi-
versitate sibi damnalionem aHemsemorlis acquirunt. nister proficiens lioi in bonutn. Nam si bonus fueris,
Ei ideo non debet quis resistere, sed subjici. nutrilor tuus esl; si malus fueris, tentalor luus est.
« Nam principes non sunt liinoii boni operis, sed El nutrimenla libenfer accipe, et in tenlatione ut
t mali. \"is autem uon timei*e polestatem?Bonum n aurum probare. Si bene feceris, non timebis prin-
c fac, et habebis laudera ex illa. Dei enim minisler cipem. Si tnale feceris, lunc lime illum. Etlimendus
t est tibi in bonum. Si auteni male fecevis, lime. liLi est, quia non sine causa gladium portat, sed ut
t Non enim sine causa gladium portal. Dei enim nialos puniat. Gladium habet materiale, vel gla-
t minister esf, vindex in iram ei qui maie agit. Ideo- dium, id esl judiciariam potcstatem, ut reosferiat.
t que necessitate subditi estote, non solum propter Nec mirurn, qtiia Dei mimsier est, vindexin iratn ei^
t iram, sed eliam propter conscientiam. Ideo enim qui tnale agit, ut loco Dei vindicet in malos. Est
t et tributa pi'aestatis. Ministri enim Dei sunt, in hoc enim vindex ei, id est ad damnum ejus qui male
t ipsum servientes. Reddite ergo omnibus debita agif. Est vindex in iratn, id est propter iram Dei vin-
t (Mutih. xxii); cui tributuni, tributum; cul vecti- dicandam, vel vindex in iram Dei ostendendam.
t gal,vectigal; cui timorem, timorem; cui lionorem, Quia hsec puniiio indicai persistenles in malo gra-
« honorcm. > vius puniendos. Nam si honio judex amore juslitise
Merilo acquirunt sibi damnalionem qui resistunt peccata subdilorum punit, considerandum est qua
potestati, quia principes non sunt his timori qui ^unt animadversipne Deus judex, qui sine peccato est, et
ijoni operis. sed oui sunt pravi, id est non bene ope- puram~juslitiam habet, peccata perversorum puniet.
777 COMMENT. 1NEPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM. 778
tdeo prlnceps sseculi est minister Dei, ut viceejus A de Ionginquis regionibus. Tribulum, quod a pra>
interim uUionem.faciat, et judicium ejus prsefiguret, senlibus datur; vecligal quod ex remotis provinciis
quoniam forlia quatque ciimina, quas vindicari vult mittilur. Tributum, quod regiones solvunt; vecti-
Deus, non per antistites et rectores ecclesiarum, gal, stipendium quod datur dominis quando per pa-
sed per mundanos judices voluit vindicare. Et hoc trias vehuntur. Tributum, quod domi solvitur sta-
sciens Apostolus, recte eum ministrum Dei nominat tulis temporibus; vecligal, quod a transeuntibus et
et vindicem in eum qui male agit. Dei minisler est. sua negotia vehentibus datur pro rebus suis conser-
Et ideo subdili estole illi necessitate quia necesse est vandis. Cui timorem, dcbelis, timorem reddite, ut
piopter hanc vitam subdilos illi vos esse, nec resi- i-evereamini dominos aique timealis, et cui honorem,
stere, si quid auferre voluerit ex i'ebus huic lempori ut bonoretis regem, sive parentem aut senem, vel
necessariis, in quas sibi data est potestas. Suhditi bujusmodi persoiiam^/KiJiorei»reddite. Perhtecprse-
estote non solum propter iram, ut effugialis offen- cepta ordinat Apostolus ecclesiam Dei, ut nihil ad-
sionem hominum, sed etiatn propter conscienliam-ut versus principes saeculi gerens, per quietem et lian-
uon simulate quasi ad oculum hominum ista facia- quillitatem vilse opus justilise et pietatis exerceat,
tis, sed pura dileetionis conscientia pj-opter Deum, B bi enim ponamus, verbi gralia, credentes in Christo
quionmes homines vult salvos fieri el in agnitionem potestatibus sseculi non esse subjectos, tributa non
veritatis venire (I Tim. n). Non solum propler iram l-eddere, nequevectigaliasolvere,nullilimorem, nullt
principum vitandam subjiciamini illis, quod polcst honorem defeiTe, nonneper hsecregumetprincipum
etiam simulate fieri, sed etiam propter conscien- merito in semetipsos arma eonverterenl, et perse-
tiam^ ut in vestra conscientia certi sitis illorum di- cutores quidem suos excusabiles, semetipsos vero
Jeetione vos id facej-e, quibus vos Deus subjfei vo- culpabiles facerent?Non enim fidei, sed contumaciae
luit. Et debetis esse subditi, quia etiam ideo, id est causa impugnarl viderenlur, et essent eis causa
propter obedientem subjeelionem Iributa prmstatis quidem mortis digna, merkum vero mortis indi-
illis quasi veddhuris3 dum pugnant pro patria et gnum. Sie namque Judsei perii'e meruerant gladio
agunt judicia. Tributa prsestatis, et merito, quia Roroanorum.
ministri Dei stint qui vobis eos constituit. Cujus « Nemini quidquam debeatis, nisi ut invicem di-
enim jussu homines nascuulur, hujus jussu reges c ligalis. Qui enim diligit proximum, legem imple-
constituuntur, apti his qui eo tempore ab ipsis re- t vit. Nam : Non adulterabis, Non occides, Non
t furaberis, Nou falsum teslimonium dices, Non
guutur. Quidam enini illorum ad correptionem et
utilitatem subjectofum et eonservatioiiern justitiae < concupisces, et si quod est aliud mandatum, tu
dautuv, quidam autem ad timorem et poenam et in- t hoc verbo instauralur, Diiiges proximum tuura
ci'epationem, quidam vero ad illusionem et conlu- < sicut teipsum (Malth. xxu; Gal. v; Jac. n). Di-
meliam et supei'biam. Ministri Dei sunl, in hoc ipsutn t leelio proximi malum non operaiur. Pienitudo
servientes ei, quod tiibula exigunt a vobis, et po- t ei'go legis est dileclio. > v.
lestatem exercent ad ulilitatem bonorum, et detri- Sic reddite omnibus debita, quamvis netnini quid-
mentum malorum. Vel vos pi-sestatis illis tributa, in quam debeatis, nisi ut invicem diligatis. Csatera enim
boc ipsum Deo servientes, quia ministri Dei -sunt. cum reddila fuerint, non debenlur, diloctio autem
Aut cerie illi qui trifeuta a vobis exigunt, in boe tanto magis debetur, quanto amplius impenditur.
ipsum vobis sunt servientes, quia propter illa quae Ipsa quippeexigit debitum,utfraternaecharitaii ser-
a \obis pei'cipiunt, utilitati vestrae subserviunt, rlum vientes, eum qui seadjuvari recte velit, in quo pos-
palriam defenduut et res vestras custodiunt. Et qui sumus, adjuvemus, semper existenles debilores
niinistri Dei sunt, qui vos illis subjecit, ergo reddite charitalis. Ipsa est enim qu» semper reddiiur efc
omnibus illis debila sicutet Dominus pro se et Petio semper debetur. Debetur namque, etiam si reddita
censum reddidit, significans quod potesias spiritalis fuerit, quia uullum tempus est, quarido impendenda
potestati saeculari uon aufert suum jus. Omnibus n non sil. Nec cum redditur amillilur, sed polius
reddite debita, ut sic laudelur ecclesiastica doctrina. reddendo multiplicalur, quoniam habendo redditur,
Cui tributum debetis, reddile tribulum; el-ceii vecli- non carendo. Quoniam peeunia cum l-ecipitur, ac-
gal, reddite vectigal. Tributum est redditus velpen- cedit ad eum cui datur, sed ab eo recedit a quo da-
sio. Etdictum est tributum, eo quod olim per tribus tur. Charitas veronon solum apud eum crescit, qui
singulas exigebatur, sicut post per siugula territo- hanc ab eo quem diligit, exigit, etiam si non j-ece-
ria. Sie enim per tres partes divisus eral Romanus pit, sed etiam ille a quo eam reGipit, lunc incipit
populus, ut qui pTajerant in singulis partibus, habere cum reddit. Et ideo caetera sie solvite, ut
tribuni dicerentur. Unde etiam sumptus quos da- non debeatis; eharilalem vero ita solvite, ut sem-
baut populi, tributa nominarunt. Vectigal quo- per habeatis et debealis. Et merito semper pgt ba-
que redditus est vel pensio, sive tributum fisca- benda, quia qui diligit proximum, legem implevit,
le. Sed tamen "vectigal a vehendo, id esl a por- Sola enim charitas justitiam legis .adimplet, quam
taudodictum est. ~Tjibutum illi census dicuntur, timor implere non poterat. Hoc ,loco sola dilectio
qui dantur de terris, et quos homines de capi- proximi ad perfeelionem praecipi videtur, et taceri
ticus suis dant; vectigal verOj quod advebitur de dileclio Dci, cum in ufroque praecepto lex pendeat
PATROL. CLXXXL 25
770 , IIERVEl BTJRGID0LENS1SMONACIII ?S0
etprophetae. Sed qui proximum diligit (Malth. xxn), A ut surgamus ad bene agennum a torpore negligentiaji
consequens est ut ipsam dilectionem praecipue dili- vel ignoramiae Hora est, Id est breve spalium, quiar
gat. Nam nec proximum vere sine Deo, nec Deum qui hodie habemus horam, nescimus si cras habue-
vere sine proximo potest diligere. Sed eur Aposto- riuius vitam. Et ideo jarn, id est cum celeritate
lus solam proximi dilectionem commemorare ma- quadam sine dilatione, surgendum est a somno de-
luit, quilegem dixit impleri, nisi quia in dilectione sidia;, ut mente vigiiemus et bonis operibus occu-
Dei possunt homines mentiri, quia rariores tenta- pemur. In vitiis nostris requiescebamus torpentes,
tiones eam probant; in dileclione autem proximi et veluti quodam sopore detenti,.sed nunc scire de-
facilius convincunlur eam non habere, dum scilicet bemus quod sit boe tempus in quo sumus, quia hora
inique omnibus vel aliquibus agunt? Cum ergo al- est ul jam ab illo somno meniis surgamus, et amodo
terum dilectionis praeceptum sine altero teneri uon in bonis operibus laborenius. Vere amplius non
possit, etiam unum eorum commemorare plerum- est uobis jacendum in somno, sed polius surgendum
que sufficit, cum agitur de operibus justitiae, sed est, quia nunc esl propior nostra salus seterna ,721.111»
opportunius illud, de quo quisque facilius convin- lunc erat cum credidimus, id est cum credere ccepi-
citur. Ilaque dilectione proximi lex impletur. Et mus, quoniam morti jam viciniores sumus, in qua
boe per parles probatur. Natn omnia haee praece- R I retributionem percipiemus. Et cum magis ac magis
pta complentur amore proximi. Non adulterabis. ad salutem nostram propinquemus, et omnia ruant
Quis enim adulterat uxorem ejus quem diligit? Non ad occasum, jam omnis torpor bene operandi a no-
occides. Quis occidit eum quem diligil ? Non furabe- bis excutiatur, et ad salutem quse jam instat, cum
ris. Quis furatur res ejus, quem sicut seipsum dili- alacritaie festiuemus, cum ha;c vita ad pi-sesensfi-
git? Non falsum teslimonium dices. Quis falsum niatur. Turpius esl enim, si nou surgimus qui jam
pvofevt testimonium contva eum, quem sicut se di- saluti propinquamus quse noslra erit, si surrexeri-
ligii? Omnia igitur haec mandata, el si quod est mus; alioquin salute carebimus. Vel nunc, id est
aliud mandatum siniile his in lege, instauratnr, id quando surgimus, pfopior est nostra salus, id est
esl adimpletur etperiicitur in hoc verbo quo dicitur: nobis vicinior; hoe est magis ad nos pertinens, et
Diliges proximum luutn sicul teipsum, id esl recto Eiagis nostri juris, quam tuuc erat cum primum
amore quo te diligis. Qui enim se ul opoitetdiligit, credidimus. Si enim tunc moreremur, salus et vita
ac deiude proximum tauquam se, necesse est ut prope nos esset; scd nunc ad nos magis attinet,
cuncla prsecepta hic custodial. Nam bsec praecepta! quoiiiam lunc ex sola misericoi-dia erat venia, nunc
malum probibent. Dileclio proximi maium non ope-• -, vero ex gratia et meiitorum nostrorum aclione
ralur. Qui ergo amat bomines, aut quia jusli sunt, , corona. Nam bene operans esl vieinior ssternse vitse.
aul ut justi sint, amare debet. Sic enim et seipsum1 Baptismus vero est ad veniam, vita aulem bona ad
amare debet, aut quia justus est, aututjustus sit. coronam.
Sic enim diligit proximum tanquam seipsum sines c Nox praecessit, dies autem appropinquavit. Ab -
ullo peviculo. Qui enim alitev diligit se, injuste se\ « jiciamus ergo opera lenebrarum, el induamur
diligit, quoniam ad hoc se diligit, ut sit injustus, adl « arma Iucis, sic ut in die honeste ambulemus. >
hoc ergo ut sit malus, ac pcr lioc jam non se diligit. Vere propinquior est nostra salus quam antea.
< Qui euim diligit iniquitalem, odit animam suam1 Nox enim infidelitatis et iniquitatis prmcessit, sed
(Psal. x). > Tenenda est igitur vera dileelio, per dies fidei et justitiae appropinquavit. Noctis enim te-
quam omne malum opus vitalur, et omne bonum uebris premimur, cum perpetratione iniquitatis ob-
opus implelur. Et quaudo quidem qui proximum1 seuramur. Sed nox in lucem vertitur, cum enoris
diligit, singula quseque prsecepta Iegis implevit, quiat nostri obscuritas veritatis cognitione radiatur. Nox
nec malum operatur, et bonum facil; ergo dilectio> in lucem vertitur, cum erroris noslri obscuritas ve-
est plenitudo legis, id esl plenaria legis adimpletio,, rilatis cognitione radiatui'. Nox in lucem vertitur,
quia plene legem adimplet, dum et ab his abstinett D cum corda nostra justitisc fulgor illuminat, quse
quie lex prohibet, et ea facit quae lex jubet. caecilas culpse deprimebat. floc nunc diluculum di-
< Et hoc scientes tempus, quia hora est jam nos3 scipulorum menlibus oriri viderat Apostolus, cum
t de somno surgere. Nunc euim propior est nosiraj dicebat : iVoa: prmcessit, dies autem appropinquavit.
« salus, quam cum credidinius. > Qui enirn post discessum noctis, non jam venisse,
Dixi ut nemini quidquam debeatis nisi dileclio- sed appropinquasse diem insinual, esse procul du-
nem, quia per eam potestis universam legem im- bio ante solem post tenebras adhue auroram de-
plere; et nune dico, ut sitis scientes, id est eogno- monstrat. Nondum enim in splendore suse claritalis
scentes et intelligentes hoc tetnpus gratise in quoj apparuit sol jusliliaeChrislus, sed jam vieinus ejus
Spiiitus sanclus datur credentibus, per quem cha- instat advenlus. Et ideo nondum perfectum diem,
ritafe repleantur, qua legem impleant, sicque vitam1 sed adhuc diluculum et auroram babemus. Vita
seternam merito percipianl. Sciatis hoc fempus, inj enim fidelium, quse in hac carne et in hoc saeculo
quo per adventum Salvatoris gralia Dei mundo il- ducitur, in comparalione vitse infidelis et impiae,
1-jxit, quia hora est, id est opportunum, sed bievea non irrafionabiliter lux et dies appellatur, sed la-
spatium icmporis; jam nos de somno suraere, id estt men ia cornparatione illius diei, quo aequales ange-
78*1 COMMENT. IN EPISTOLAS PAULl. — 1N EPIST. AD ROM, %&
lis facti, videbimus Deum sicuti est (I Joan. lii), A , in his Romanos fuisse, et ideo non esse illisjus'
adhuc nox est. Nox et dies. Dies in comparatione gloriandi. Et haec qbatuor vitia carnis sunt, durt
infidelium, nox in comparalione angelorum. Ilabent autem^qua? ad animum peftinent, subduntur, cum
enim diem angcli, quem nos nondum habemus, sed dieitur : Non in contenlione et wmulatidhe. Age-
tamen jam liabemus, quem non habent Infidelcs. bant vero Romani in contentione et aemulatione,
Recte igitur prsetermisso, quem nunc habet vita fi- quia contendebant adinvicem, et se alii aliis pra>
delium, dicitur, quia nox Infidelitatis praecessit, et forebant, in quo minoribus majores invidebant.
dies seternitalis appvopinquavit. Dies seternsebeati- tlorum autem morborum, id esl eontenfionis et
tudinis appropinquavit, quia jam remissa sunt aemulationis, mater superbia est, et humanse laudis
peccata, justiQcati jam credentes. Et quia nox prae- aviditas, nec adhuc sanarl potesl, uisi qui super-
toiit, et dies appi'opinquavit, ergo abjiciamus opera biam calcavefit, efcliumanas laudes contempserii.
tenebrarum, id est illa facta quse solebamus agere In his non inveniamini, quia hsec sunt opera te-
dum tenebris ignorantise premei'emur, et induamur nebrarum, Sed induimini Dominum Jesum ChrU
arma lucis, id est virtutes quas exigit lux dhinse stum, quia hoc est arma lucis indui: ChristutJ
cognitionis, per quas impugnemus opera tene- enim sapientia est el justitia et sanctificatio el
brarum et principes talium operum, id est dse- " veiitas et omnes simul virttiies (J Cor. u). Quas
mones; minus enim decorum est, sub lempore no- qui assumpserit, Chrislum dicitur indutus esse»
vse lucis opera veterum tenebraruin gerere, id est Christum induimini, id est formam Christi su-
epera mala, quse in lehebris ignOrantise venerunt, mite vestem, ul habilus et forma illius undique
vel teuebras amant et ad tenebras dueunt. Opera fulgeat, el reprsesentetur in uobis. Cum vestem
vero lucis, non tam opera quam arma vocantur, induimur, ex omni parte circumdamur. Uhristunt
quia dum recte agimus, dum lucem iidei bonis ope- igitur est indutus, qui undique bono opere pvoj
ribus scquimur. hosles nostros armis talibus de- tegitur, ut nullam partem actionis suse peccato
bellamus. Induamus ul ornamentum opera lucis, id nudam relinqual. Nam qui in aliis actionibus
est opera quas fides exigit; et acceptis hujusmodi justus est, in aliis injustus, quasi hoc latus Co-
avmis, ambulemus Iwneste sicul in \die, id est per- operuit, illud nudavil. Nec jam boha sunt opera,
gamus in via mandatorum Dei laudabiliter sicut quse suborfis alits pravis operibus inquinaiiluf-
decet in die fidei. Jam enim, sieut diximus, vita fi- Qui ergo uudique Christianus apparet in cUnetis"
delium in comparatione vitse infidelium, dies est. operibus suis, hic Chrislum dicendus est ess§
Et ideo nos qui jam in die sumus, debemus sicuf indulus. Christum induimini, et carnis curam ti&
in die honeste ambulare, ut bonestas virtutum uu- fecerids, non dico, in necessariis, sed in desideriis*
dique nos adornet in via nosti-se aetionis, quos il- In necessariis enim permiltitur fieri, quia t nemo»
Iustrat dies fidei et notitia veritatis, in qua vide- unquam carnem suam odio habuil (Ephes~. v);»
mus qaid honestum sit, et quid inhonestum. Quse sed in desideiiis prohibetur (I Petr. lt), quoniam
sint autem opera tenebrarum, quse abjicienda sunt carnalia desideria militant adyersus animam. Ne-
consequenter ostenditur, cum diciiur : quc enim morlali in carne adhuc viventibus fun-
t Non in comessationibus et ebrielatibus, non in ditus cura caiuiis abscinditur, sed ul discrete ser^
t cubilibus et impudicitiis, non in eontentione et vial, tpmpei'atur. Discretione enim magni mode-
< semulatione (Galat. v; IPetri u). > raminis frenanda est, ul sei'viat, et nOn principc-'
Et de armis lucis quae induenda sunt subditur : tur; nec quasi domina anhnum vincat, sed sub-
t Sed induimini Dominum noslrum Jesum Chri- acta mentis dominio quasi ancilla famuletur; et t>d
t stum. > necessitatem salutis fial, non ad desideria volu-
Et post adjungitur : ptatis. QucBenim in desideriis fieri prohibetur,
< Et carnis curam ne feceritis in desideriis. > procul dubio in necessitate conceditur. Quia vide-
Ambulemus boneste sicut in die, nos dico ex- jj j licct mens nostra a carnali delectatione superanda
istentes, non in comessationibus, id est super- est, sed a carnis cura necessaria separanda nofl
fluis manducationibus, et ebrielatibus, id est ni- est.
miis vini ingurgitationibus, non in cubilibus, id est CAPUT XIV.
pigritiis dormiendi et impudicitiis, id esl libidini- t Infirmum autem in iide assumite, non in di-
bus quse in nimiis epulaiionibus et potationibus t sceptatiouibus cogilalionum. Alius cnim credit
atque cubilibus nutriuntui-. Comessationes enim t manducare se omnia. Qui autem infirmus esf,-
sunt inbonesta et luxuriosa convivia, quibus ne- t olus manducet. Is qui manducaf, non mandueatt-=
cessaria comes est turpissima temulentia. Et quid t tem non spernat: et qui non manducat, mandtj-
aliud subsequitur, nisi cubilia et impudicitiae ? t cantem non judicet. Deus enim illum assumpsit;
A fcedis cubitationibus cubilia sunt appellala, qua? s quis es qui judicas alienum servum ? (Jae.
aon tam rationalibus liominibus, quam feris et f iv.) Suo domino stat aut .cadit. Stabit autem.
beiluis conveniunt. In eubilibus enim et impudici- « Potens est enim Deus statuere illum. s
tiis agunt qui communes habent stratus, et more Itertim q^uia erat inter Romanos aliud geniSS
iertrum illicite eommissentur ibi* Notandum estf contentionis, redarguit eoj inde, et ad eoncor4iaJ&
783 IfERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 784
moeat. Contendebant enim de difTerentiis cibo- A indifferenter comeditur au omnibus. Melius est
rum, quia quidam illorum cum integra fide om- enim ul permiilalur illa solum comedere, quse
nes cibos comedebant; alii \eio a quibusdam lilus legis in qua nutiilus est, non prohibuit, et
«bstinendum esse credebant, et inde ab invicom cum ptisilianimitate retinealur in fide, ut pauia-
dissenliebant. Illi enim qui ex gentibus credide- tim crescendo ad sublimiora proficiat, quam ut de
rant, exlollebant se in libertale iidei, quia nihil pusillanimitate eradiceiur, et discedat penitus afide.
commune vel inimundum esse crederent, adver- Et ideo is qui manducat omnia, id est genlilis qui
sus eos qui ex ciicumcisione venientes, observa- nullum cibum creJit imaiundum, noit spernat, id
bant adhuc traditione legis ciborum differentiam. est non vilem reputet non manducanlem, id est
Et inde reprimit eos Apostolus, et monet ne in- Ilebrseum qui adhuc propter legis consuetudi-
sullent eis, quibus longa consuetudo in obser- nem quosdam cibos respuii. Et qui non mandu-
vandis cibis discrelionem adhuc aliqnam el cuncta- cat, id esl, Judseus qui se abslinet ab aliquibus,
tionem movebat. Et unum quemque talem 'vocal ue ritum legis violet; non judicet, id est non da-
Infirmum in fide, quia non credit omnia licere mnet manducantem, id est genlilem omnes cibos
manducaii. Perfecta euim fides nullum cibum Ju- indiffereiiler sumentem. Genliles enim quos cai-na-
daico sensu credit respuendum, quia omnis crea- " lis intellectus legis a Hde non retrahebat, firmiter
tura Dei bona est, et nihil abjieiendum quod credebant nihil abjiciendum, quod cum gratiarum
cum gratiarum aclione percipitur. Sed quisquis actione percipitur, et ideo spernebant Jttdseos in-
ita non credit, adhuc iiifirnius est in fide, si jam iirmiores in fide, quos adhuc \ idebant propler an-
tiJem habet. Sed tamen bunc uon abjici, sed tiquam legis obser\antiam cibos discerneie. Et
assunii jubet Apostolus, nec quasi infidelem ju~ econlra Judaei cum viderent illos alimenta illa
dicari. Aliud est eniin infidelem esse, aliud infir- percipere, quae ipsi putabant immunda esse, gravi-
mari in fide, quia infidelis non liabet, infirmus ler eosinde judicabant. Ideoque jubet illis Aposto-
autem jam habet, sed adhuc e\ parle dubitat. Et lus, ne isios quasi infirmos ei Lebeles spernant; et
ideo non est repellendus, sed assmnendus. Et hoc istos, ue illos quasi gulosos et hnmundos judicent.
est quod ait: Infmnum autem, etc. Quod sic con- Erant eliam nonuulli inter eos, qui non propter le-
linuatur : Ea quse superius dixi, ila ut docui, fa- gem, sed propter sobrietatcm se absimebant a car-
cife in vobis ipsis, id est induile Christum, et his nibus et vino, et spernebaijtur a cseteris, quasi qui
similia facite; sed liaec quae nunc dico, facite erga Dei creaturas rejicerent. Ipsi vero judicabant cae-
proximos, scilicet infirmum in fide assumite ut leros quasi voraces el gulosos. Et!idcii'co pi-aecipit
sanelis eum, sicut Cluistus roedicus peccatoi'es, Apostolus, ut is qui manducat omnes cibos, nec je-
id est male habentes suscepit sanandos. Assumile junat, non spernat non manducantem, id est jeju-
eum non in disceptationibus cogilalionum ejus, iiantem et a carnibus abstinenlem, cum in volun-
id est non de occulto cogitalionum judicetis eum. tate uniuscujusque sit edei'e vel non edere; et rui*-
Forte dubitat aliquid novitas ipsius. Amalc abun- sus is qui non manducat, sed abslinet et jejunat,
dantius dubitantem. Amore vestro curate de corde manducantem bis in die, et carnibus vescentem vel
infirmi dubitationem. El si incognitum uobis eslquo bujusmodi cibis non judicet, idest non de illo male
animo id faciat, non inde disceptemus. Non nobis existimet, cum possinl bono animo et simplici
usurpemus dijudicare cogitationes aliorum, seJ corde sine vitio concupiscentia; quicunque humani
Deo probemus cogilationes noslras etiam pro illis, cihi iudifferenler sumi. De talibus enim rebus,
de quibus foite aliquid dubilamus. Vere infirmus quse bojio animo possunt iieri, quam\is etiam pos-
cst assumendus aji eo qui firmus est. Nam alius sint non bono, volebant llli cum homines essent in
credit licere manducare omnia genera ciborum, et occulto coi-dis ferre senleutiam, de quibus solus
cst firmus isle, atque infirmum debet assumere; Deus judical, De manifestis enim judicare pos-
alius vero non credit ita licere, et infirmus est, p. sunt homines, sed de his quse iucerlum esl quo
ec indiget assumi. Hoc videtur debuisse dicere. Sed animo fiant, quia possunt et bono et malo animo
ponit consilium de illo, per quod satis intelligitur, fieri, judicium relinquendum est Deo, ut non au-
dicens : Qui autem infirmus est, id est qui non deal quisque de alterius conscienlia, quam non
credit omnia esse manducanda, olus manducet, videt, judicare. Non enim damnandus est cujus
id est, relinquatur arbilrio suo, ne cum scrupulo cogitatio aperla non est, et de quo nescitur, qua-
edat, ut si voluerit, non solum ab omni carne, lis poslea sit fulurus. Jejunans non judicet man-
sed ctiam a CcEleriscibis abstineat, et olera lan- ducantem, id est uon credat peccare, cum ne-
tum comedat. Alius credit manducare omnia, id sciat quo animo manducet. El quare ? Quia Deus
est gentilis quisque ad fidem convers^is omnes illum assumpsit ul suus esset. Et cum sit a Deo
cibos iudifferenter posse comedi judjcat; sed qui assumplus uU Dei sit et Deo senial, lu quis es,
infirmus esl, id est Hebrseus quilibet adhue in id esl cujus valenliae , qui judicas, id est dam-
ficie pusillanimis et titubans, qui alias carnes nandum affirmas, alienum servmn? Cum enim non
mundas, ct alias arbitratur imiuundas, 'olus man- tuus servus sif, sed alterius, in eo quod iilum
dticet, in quo nulla est suspicio immunditia;, sed judicas dominum illius praecipue ofTeudis, qaia
78S COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IX EPIST. AD ROM. 7S6
servum ejus ipso prohibente judicare prsesumis. iA psitsibi iuservum. Et tu, imperite, quis es qui alie-
Nam qua conscientia edat vel non edat quisque. num servum judicas, id est qui Dei servum damna-
Dominus est judex. Et idcirco non est ab bomine bilem esse censes? Suo Domino stat in bono opere,
judicandus, quia non homini, sed suo Domino vel cadit in prava actione, quia si in bono stelerit,
stat aut cadit, id est ad honorem domini sui stat, Domino suo peribit, vel per Dominum suum resur-
si slat; et ad dominum suum' perlinet et casus get. Stal aut cadit. Sed stabit etiam si nunc jacet,
ejus, si cadit, quia polest illum vel erigere, vel quia potens est Deus illum eiigei'e. Hoc contra in-
judicare. Ideo dieo, stat aut cadit, quia ambi- doclos dicitur, qui doctos reprehendunt, vel diju-
guum est : fortasse enim stat qui putatur cadere, dicant de quibusdam actionibus suis infirmis
vel cadit qui putatur stare. Stabit autem. Hic t Nam alius judicat diem inter dicm, alius aulem
innuitur quod ambigua debemus in meliorem par- t judicat oranem diem. Unusquisque in suo sensts
tem verteie, el plus salutem hominis quam mor- t abundet. Qui sapit diem, Domino sapit, Et qui
tem optare; atque in futuro de illo spem boni ha- f manducat, Domino manducat. Gralias enim agit
bere, etiam si aliter sit in prsesenli. Stabit, quia « Deo. Et qui non manducat, Domino non maudu-
Deus est potens illutn statuere, id est stare facere « cat, et gratias agit Deo. >
illum. Non ipse, sed Deus est potens hoc facere. B ' Jure dixi quia sfabit ille qui comedit, sive qui
Voluntate enim sua cadit qui cadit, sed voluntate abstinet, quia quod agit, ex judicio agit. Nam alius
Dei stat qui sjat, vel surgit qui sui'git. Nam per se eorum judical diem inter diem abstineniiae ducen
potest cadere, sed per Deum resurgere. Quamvis dum, idestdeputandum; alius autem judirat omnem
de omnibus i'egeneratis et pie viventibus loquerelur diem in abstinentia ducendum, id est alius ccrlis
Apostolus dicens : Tu quis es qui judicas alienum diebus, alius omni die judicat abstinendum. Quidam
servum, suo domino slat aut cadit, continuo tamen enira in animo suo judicant et slatuunt, ut diem
respexit ad prsedeslinatos et ait : Stabit autem. Et in abstinentia ducant, id est ut alio die abslineaut,
ne lioc sibi arrogarent, potesl enim, inquit, Deus el alio non abstineant, sicut qui quavla et sexta fe-
staluere illum. Ipse enini ergo dat perseverantiara, via jejunant et costevisdiebus comedunt; alii vero
qui statuere polens est eos qui stant, ul perseve- quia considerant vilam hauc esse brevem, judicant
rantissime sttnt, ,vel restiluere illos qui ceeideiint. ut omnera diem, id est continuum vitse suae tempus
Possunt hsec forsitan et de spiritali esu, vel jejunio transigant in abstineniia : unusquisque, id est ille
sic infelligi. Infirmum autem in fidem assumite, ut qui nonnullis diebus, el isle qui omni die judicat
infirmifatem ejus paulatim sanetis, non in disce-, P abslinendum, abundet, operibus bonis, in suosensu,
ptationibus cogitalionum, id est non ut de cogiia- id est faciat quod seniit facienaum, quia utrumque
tionibus ejus disceptetis et disputelis, sed Deo judi- acceptum est apud Deum. In suo sensu abundet, id
candas relinqutte illas, qui potest emendare quid- est suo consilio remittalur, ne scandalum passus, a
quid ibi \idetur sibi displicere. Alius enim, id charitate, quse est mater omniuin, recedat. El debet
est diversus ab isto iniirmo et robustus, cre- permitti abundare, quia qui sapil diein vel omnem,
dit manducare omnia, id est credit se de- vel aliquem esse dandum abstinentia?, Domino sapit,
bere pro posse suo et inielligere, et operibus hoc est ad honorem Domini se placere pulat. Et qui-
exercere omnia quss in Scripturis dicuntur. Qui manducat, id esl qui non abstinet, Domino mandu-
aulem infirmus est, id est quem adhuc coidis et cat, id est ad laudem Domini, cujus omnia creata
operis infirmitas detinet, olus manducet, idestin- credit^munda, et qui servilurus susteutatur ex eis.
firmitati suse congruos Scripturarum sermones co- Vei-eDomino gratias enitn agil Deo pro collalis sibi
medat, per quos a vitiis carnis et segritudine mentis benefieiis. Effeclus indicat, quia Domino manducat,
satielur. Is qui manducat, id est qui inlelligit arcana dum illi gi-aiias agit. Et qui non manducat, id est
"Seripiurarum, non spei'nat non manducantem, id qui jejunal et abstinet, Domino non manducat, id
est eum qui haecnon valet intelligere. Et qui non D 1 est ad honorem Domini jejunat, et gralias agil Deo,
manducat, id est qui non iiilelligit, non judicet qui sibi dedil tolerantiam abstinentiae. Ad boc
manducantem, id est inlelligentem. Solent enim lii quippe addjtum est, et gratias agit Deo, ut ostende-
qui aliquaiJtulum videntur in scieniia proficere, retur quid esset, Domino facit, id est in ejus laudem
spernere el nihil ducere eos qui altioris intelligentiae facil. Tunc enim recte, lunc juste, tunc pie fit cum
minus capaces suJit, et econtra imperiti et indocti opus bonum in ejus fit laudem, cujus gratia donalur
judicare, id est incusare et condemnare eos qui al- ut fiat. In quo affeclu proficiens, quidquid boni facit,
tiora et pvofuntiiora perquirunt, quse ipsi capere vel Domino facit: hoc est, in ejus laudem, cujus gratia
assequi nequeunt. Et ideo Apostolus resecare volens percipit ut faciat. Graliae igitur Deo ab utroque vc-
culpan. ex utraque parte nascentem, illis quidem feruntur, ab illo pro libertate vescendi, ab lioc au-
praecipit ne inferiores spernant atque despiciant; tem pro fructu abstinentiae, et idcirco neuter repre-
bis vero, ne superiores judicent, cum peritiam ju- hendendus est. Aliter : Dixi quia slabii ille qui
dicandi non habeant. Qui non manducat, ore cordis manducal ore cordis cibum doctrinse saiiclae. Nec
non prsesumat judicare mandiicanteni, id est intel- mirum si ad standuin eiigitur. Nam alius ex his ila-
ligeKtem,quia Deus eum cruisic manducat, assum- msfijducantibus judicat diem inter dleni alius ju-
787 HERVEI BURGIDOLENSISMONACEH 788
dicat omnem diem, hoc est dicere : Alius quidem A ducat, et non manducans ad bonorem Domini uon
nonnulla intelliglt, alius vero omnia ad intellectum manducat. Quod juste dixi. Nam omnes sive man-
possibilia, ila ut sunt videndo, cognoscit. Si enim ducantes sive non manducantes, Domini sumus.
ignorantise obscuritas nox cordis est, intellectus Nemo enim nostram sibi vivit, sed Domino, et nemo
non immerito dies vocatur. Vel non de duobus ho- nostrum sibi moritur, sed Domino. Nemo sibi vivit,
minibus, sed de homine et Deo accipiatur haecsen- quia qui lege frenatur, non sibi, sed Deo qui legem
tentia. Nam alius est qui judicat diem inter diem, dedit, vivit. Si lex non esset, tunc sibi quisque vi-
alius qui judicat omnem djem. Homo enim judicat veret. Modoaulem paret mandato coelitus sibi dato,
diem inter diem, id est prsesens, quod est inter et \ivit ei qui dedit. Et nemo sibi moritur, sed Deo,
prseteritum et futurum : Deus autem judicat omnem quo judice vel coronatur vel damnatur. Nam sive
diem, id est praeterilum, prsesens, et futurum. Et vivimus Dotnino, id est ad honorem Domini vivhnus,
ideo stabit qui non stare videbatur, quia Deus po- cui servimus; sive morimur, id esl prsesentem \itam
tefls est statuere illum, qui omnem diem judicat; dissolutione corpoiis et animse terminamus, Domino
et novit si cras sleterit, qui hodie jacet. Qui judicat morimur, id est ad gloriam ejus et secundum vo-
diem inter diem, homo est, quiapolest hodie aliud, luntatem ejus, quia non nostram, sed ejus gloriam
et cras aliud judicare, id est ut quem hodie malum, " et vivendo et moriendo qitaeiimus. Et quia utrum-
convictum confessumve damnaverit cras bonum in- que Domino facimus, ergo sive vivimus, sive mori-
veniet cum se correxerit; et quem hodie justum mur, Domini sumus, ut possideamur ab eo et vi-
laudaverit, cras inveniet damnatum. Qui autem ju- ventes et moitui. Et si semper ipsius sumus vel ia
dicat omnem diem, Deus est; quia non solum qualis vita vel in morle, semper ad laudem ipsius fit,
quisque modo sit, sed etiam qualis fuit, et qualis quidquid a nobis vcl de nobis fit. Sive vivimus, sive
omni die futurus sit, novit. Et ideo secundum pra> morimur, Domini sumus, quia Christus morle sua
scienliam, qua novit quos ante mundi conslilutio- et resurrectione dominium acquisivit super omnes
nem prsedestinavit. Multi etiam qui aperte mali vi- fideles, sive dum vivunt, sive dum mortui sunt. In
dentur, multis bonis meliores sunt. Quid enim sint hoc enim morluus est Chrislus el resurrexit, ut et
hodie videmus, quid eras futuri sint ignoramus. Et tnortuorum el vivorum dominetur. Domini sumus let
Deo quidem apud quem sunt prsesentia quae futura port mortem, quia pretio sanguinis sui nos redemit
sunt, etiam quod futuri sunt jam sunt; nos autem ct mortuus. Quomodo enim perdit servos mortuos
secundum id quod in praesenti est, quemque homi- cujus est mors prefium eorum? Non enim tenebit
uem judicare possumus; unusquisque igiiur in suo _ regr.um morlis eos, pro quibus est mortuus liber in
sensu abundet, id esl quantum humano intellectui, moriuis. Dominatur vivorum et mortuorum, ne pti-
vel unicuique homini concessum est, lantum audeat telur tantum judieare de morluis, quasi commissum
judicare, nec sublimiora sacramentorum arcana te- sil super eos judicium hominibus dum vivunt, sed
mere discutiat, sed in eo sensu quem liabet, bonis post mortem Christo. Nam et uunc et tunc domina
operibus abundare curet; neque Dei sensum usur- tur ipse et judicat, alque saucli et nunc cum iilo
pet ut de futuro judicet, sed suo sensu contentus regnant et tunc, quia et nuuc conversatio eorum in
sit, quo de praesenti tantum judieare potest. Qui coelis est, et ipsi postmodum in coelis erunt. Neque
sapit diem, Domino sapit, id est qui contentus est piorum animae mortuorum separanlur ab Ecclesia,
tantum prsesentia judicare, nihil contra Deum usur- quse nunc etiam est regnum Christi, et cum eo
pat, quia hoc ipsum quod pi'sesenlem diem bene nunc primum regnai in vivis et mortuis. Vel ita :
^udicat, Domino sapit, id est ad houorem Domini. Et maitducans, et non manducans, ad gloiiam Do-
Hoc est autem bene judicare diem, ut noveris de minihoc facit, quia nemo noslrttiii sibi vivi' in vir-
ejus correclione non esse desperandum in fulurum, tutibus, non enim suam, sed Christi gloriam qua>
de cujus manifesta culpa judicaveris in praesenti. rit, a quo sic "ivere habet, et nemo sibi moritur
Et qui manducat intelligendo cibos sapientia;, Do- D peccatis, quia non se per hoc, sed Chiistum gloii-
mino, id est ad honorem Doniini manducat, quia ficare quaerit, qui sibi dedit ut semetipsum psccalis
gralias agit dicens : « Benedicam Doniinum qui mihi mortificare possit. Sive enim vivimus, id est in no-
tribuit intellectum (Psal. xv). >Et qui noii mandu- vitate vifse ambulamus, Domino vivimus, id est Do-
cat, id est; qui fortiores sensus Scripturarum non mino vita nostia deputatur, quia non a nobis, sed
capit, Domino non manducat, quia humilior inde ab illo cst et ad ejus laudem iit; sive morimur, id
fit. Et hoc est gratias agere, nihil de se praesumei'e, est mundo el peccato morlificamur, Domino movi-
sed in humilitate Deo se prosternere. muv, id est ad honorem Doniini viliis morimur, ut
< Nemo enim nostrum sibi vivit, et nemo sibi peccatis mortui, justitise vivamus. Sive ergo mori-
t moritur. Sive enim vivimus, Domino vivimus: mur peccato sive vivimus justitiae, Domini sumus,
t sive morjmur, Domino morimur. Sive ergo vivi- ut et exstinctio mali, et vivificatio bonifiat in nobis
< mus, sive morimur, Domini sumus. In hoc enim ad ejus gloriam. In hoc enim Christus et mortuus
i Christus mortuus est et resurrexit, ut et mortuo - est et resurrexit, ut et mortuorum et vivorum do-
l rum et vivorum dominetur. > roinetur. Illorum scilicet mortuorum, qui mortifi-
Pjxi quia, manducans ad lionorem Domini man- cant membra sua quae sunt super terram, et morti»
789 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM. 739
ficalionem Chrisli in coiporc suo circumferunt; A judicium cavere debemus, cum incertum est quo
vivorum quoque illorum, qui resurreciionis ejus animo quidquam factum sit, vel cum inceitum est
exemplo novam et coelestem vitam in" terris agunt qualis futurus sit, qui nuhc vel bonus vel malus
(Colos. IH; II Cor. iv). Istorum dominatur Christus, apparet. Si ergo quispiam (verbi grafia) conquestus l
quia tales digni sunt dominio ejus. destomachojejunare noluit, etiuid non credens,
Tu aulem quid judicas fratrem luum ? (Jac. IV.) edacitatis vitio id tribueris, temere judicabis. Ilem
< aut quare spernis fralrem tuum? Omnes eiiim si manifestara edacitatem, ebrietatemque
cognoveris
< stabimus ante tribunal Christi' (II Cor. v). Scri- et ita repi'ehe.uderis quasi nunquam illa possit cor-
< plumestenim: Vivo ego, dicilDominus (Isa. XLV), rigi atque mutari, liiliilominus temere judicabis.
< quoniam mihi fleetetur omne genu, et omnis lin- Non ergo reprehendamus ea, quse nescimus, quo
t gua confitebitur Deo (Philip. n). Itaque
unusquis- animo fiant; neque ita reprehendamus quae mani-
t que nostrum pro se raiionem reddet Deo. Non festa sunt, ut desperemus sanitatem. Maxime au-
< ergo amplius invicem judicemus, sed hoc judicate lem hi temere judicant de incertis et facile
repre-
« magis, ne ponatis offendiculuin fratii vel scanda- hendunt, qui magis amanl vituperare el damnare,
< lum. > quam emendare et corrigere. Quod vitium vel su-
Christus ita dominatur omnium. Sed lu quid, B perbiaest, vel invidentia. Non amplius invicem ju-
id est cur judicas fralrem tuum manducantem, cum dicemus, id est neque abslinens manducantem, ne-
uesciasqua necessitale manducet, aut quo animo? que manducans abstinenlem; sed hoc magisjudicate,
aut tu manducaus quare spemis fratrem tuum id est hoc potius decei'nite et prsefinite in cordibus
non mauducantem, cum ignores quam pia vestris, ne ponalis offendiculumfratti vel scandatum,
devolione servet abstinentiam ? Non debes judicare id est ne faciatis per escam etjejttnationem vestram
vel spernere quia judicandus es. Omnes enim nos Unde frater offendatur, vel scaiidalum incurrat. Hoc
abstinentes et manducantes stabimus judicandi ante potius statuite, ne per observautiam ciborum offeiir
tribunal, id esl ante sedem judicialem Chrisli. Judi- siones fralribus vel scandalum generelis. Eos qui
cantis enim esl sedere, judicandorum vero ante ju- ex genlibus edebant monet, ne scaudalizent. He—
dicem slare. Omnes stabimus anle tribunal Chrisli. brajos cibo suo, qui adhuc in fide infirniiores erant*
Qui ergo fratrem judicat, lanlum crimen elationis et cibos discernebaut. Gentiles enim qui firmioris
incuiTit, utChrisli tribunal sibi videatur assumere, erant fidei, omnes cibos indifferenter sumi crede-
et ejus judicium pi'3evenire.Cujusjudicii species, ut banl; sed Judaei scandalizabantur inde, cum vidc-
uotior fieret homiuibus judicandi forma ex his quae _ rent eos coram se vesci communibus escis. Ei'ant
inter homines geruntur assumpta est, quatenus, "' et nonnulli ex eis qui scienles nihil esse idolum, et
agnosceremus, quia siculjudex terrenus celsior est, omnem creaturam Dei bonam esse, comedebant
et quemdamlocum qui tribunal appellatur ascendil, idolothyia. Quod alii videntes, et aliquid sanclifica-
ut ex eo altior et emineiilior sit caeteris quijudi- tionis putantes esse in illis carnibus, quia idolis
candi sunt, ne eonspectum ejus lateant vel suppliciaL erant immolatse, ex eis coraedebant et peiibant, cse-
reorum, vel allegaliones innoeentium ; ita et judex terivero irascebantur inde. Et hocestquod dicit,
omnium Christus natura et majestale cunctis emi- ne ponatis offendiculum fratii vel seandalum, id est
nentior, introspicil corda et conscientias singulo- ne faeialis coram fratre unde pereat vestro-exemplo
rum, ac manifestabit occulta, ut bonis laudem lii-. idem faciens, vel contiislelur. Offendiculum enim
buat, et mali poenam quam uierentur, accipiant. esset, si tali exemplo corrueret a fiJe Chiistiana ;
Omnes astabimus Cluisto judici. Scriptum est enimi scandalum vero, si ad tristiliam vel iram pro\oca-
apud Isaiam de Cbristo in persoua ipsius : Vivoi retur. Si enim videret a Christiano idolothyluin
ego, dicit Dominus (Isa. XLV),Cluistus, quoniams manducari, offenderetur, id esl moveretur a fide,
mihi flecletur omne genu, id est qui fui mortuus, quia putaret idolum esse aliquid. Si autem viderel
vhoperpetualiter, utjam morinon possim; etquod [ D I ab eo comedi cibum quem ptitarel imraunduni,
ego sic vivo, causa est quoniam mihi flectetur omne> scandalizaretur, id est ad indignationein et iram
genu, id est omnis rigor et fortitudo humiliabiturr compelleretur.
tnese potestati, ul per flexionem genuum intelligaturr « Scio et confido in Domino Jesu, quia nihil
subjectio omnium, et otnnis lingua, id est omniss f commune per ipsum, nisi ei qui exislimat quiJ
conscientia confitebilur Deo quidquid egit sive bo- < commune esse, illi communeesi. Si enim propler
num sive malum. Hoc fiet in judicio. Et quando- « cibum frater tuus conlristatur, jam non secun-
quidem, leste Scriptura, omnis lingua confilebilurr t durn chavitaiem ambulas. Noli cibo luo illum
Deo, itaque unusquisque nostrutn reddet Deo judicii t perdere, pro quo Christus mortuusesi. »
rationem pro se, id est respondebit Deo pro his qua;3 Non ideo dico offendiculumvel scandalum, quod
fecit, et cur ea fecerit. Hoc est enim i*eddereratio - cibus sitimmundus, aut quod ego more Judaica
uem Deo, quod est eonfitei-i Deo. Et quia unus- suadeam observare ciborum differentiam, quia scio
quisque respondebit pro se Deo judici, ergo noni et confido in Domino Jesu uihll esse commune, id
ejnplius judicemus invicem ex opinione, sicuthacte-- est scio nihil esse commune per hocquod mihi £du-
jius fecinius. Deo suiU enimj in quibus temerariumi cia cst in Domino Jes!is_r^-<postquam venit, absol-
795 HERVEI BURGIDOLENSISM03ACHI 791
vit a lege. Populus Judseorum partem Dei se esse ja- A et omnis usus ciborum licenter admittitur, ia-
ctans, communes cibos \ oeat, quibus omnes ve- roen tu si propler cibum quem licilum putas fra-
'scuntur homines, suillam carnem, oslreas, lepores trem qui nondum scienliae litijux capax est scan-
el isiiusmodi animantia, quse ungulam non findunt, dalizas, jam non secuodum charitatem agis, uec
necruminant,necsquamosainpiscibussunt(£ei). xi). affeelum in te fraterni amoris ostendis. Et ideo ne
Commune ei'go quod cseteris hominibus palet, et Jsedas aut contristes eum, etiam a licitis abstinere
quasi non est ex parte Dei, pro immundo appella- debes, tibi enim abstinere a licilis, crimen nullum
tur, el sicut vasa in ministeriis lempli segregata, est; illi vero, in quibus discernit et putat non li-
ijon communia, sed sancta dicebanlur, ad quorum cere, confaminabilis usus est. Qui enim discernit,
distinctionem reliqua vasa humanis usibus dedita, si manducaverit, damnatus est. Quod si facias, tu
vocabantur communia ; sic et ad distinctiouem illo- utique fratrem tuum spernis et perdis, pro quo Chri-
rum ciborura, quos quasi mundos et secundum le- stus mortuus est, et lu ei causam perditionis acqui-
gem edendos Scriptuia segregavit, reliqni omnes ris.
appellali sunt communes. Sed Apostolus jam a lit- t Non ergo blasphemetur bonum nostrum. Non
tera legis liberatus, dicit quia niliil comnmne est per t est enim regnum Dei esca et potus, sed justitia et
° t pax et gaudium in Spiritu sancto. Qui enim in
ipsum, id est per seipsum. Nibil enim in creaturis
Dei immundum est nalura sui. Omnia namque a t hoc servil Christo, placet Deo, et probalus est
iono Deo creata, bona esse constat et munda. Nec c hominibus. Itaque quse pacis sunt, sectemur:
tamen in his dislinctionem legis accusat, utabsolule e et quse sedificalionis sunt invicem custodia-
dicat, nihil esse commune eorum, quae lex definivit c mus. >
immunda. Prsemiltit enim causam, cur per seipsura Quandoquidem frater noster contristatuv cibo no-
id est natura sni, nihil commune sif. Scio, inquif, stro aut perditur, ergo, caveamus ne bonum noslrum
et confido in Domino Jesu. Manifestum est enim blasphemelur. Blasphematur enim bonum nostrum,
Salvatoris beneficio omnia munda esse, qui de si propter escas conlentiones oriuntur, quoniam
sub jugo legis eruens homines, reddidit eis statum bon3 in se comestio blasphemabilis est, dum aliis
pristinum libertalis (Mallh. vu). Itaque vel propter nocet. Et quia nocet, abstine. Et abstincndum est,
Dei creationem, vel propter Salvatoiis advenlum, quia non est regnum Dei esca et potus, id est regniim
jiibil in creaturls est naturaliter immundum. Unde Dei propter quod Iaboramus et currimus, neque
et ipse dicit, quia « non quod intrat in os, coinqui- per escam, neque per potum constat, sed aliena sunt
nat hominem (Malth. xv). t Nihil est commune, _ bsec a regno Dei, et ab illa sanctorum convei'satione
r.isi ei qui existimat aliquid communeesse, illi enitn futura. Non erunt ibi carnales epulse, sed juslilia et
commune est propter a;stimationem, qua putat illud pax et gaudium. Et quia solent homines multum
esse commune, id est immundum ; cogitatio enim gaudere corporeis cibis, addidit in Spiritu sancto.
mentis cibum, qui natura sui non est commuiiis Ideoquenos in his virtutibus exerceamus, quas no
vel pollutus, facit pollutum, cum eeonlrario cibum biscum possint trausire ad regnum coslorum, id est
vere pollutum (vere enim est pollutus, qui idolis in jusiitia, pace et gaudio spiritali. Has enim tres
immolatur) simplicitas mentis, quse nullam cogila- virlutes idcirco posuit, quoniam ad intentionem
lionis scrupulositatem habet, ab omni suspicione suam, et ad Romanovum correctionem specialiter
coutamiriationis absolvat. Etrursum, eliamsi mun- militare vidit. Justiliam, ut unusquisque uon faciat
dus sit cibus, suspicionem tamen aliquis patiatur, alii quod sibi non vult fieri; et quod sibi exoptat
quasi quod idolis immolalus sit, pollutus dicitur recte fieri, faciat alii. Pacem, ut illis quies et
pro conscientise scrupulo. Dixi, ne ponalis offendi- concordia sit, non glorialio et discordia. Gaudium,
culum fralri vel scandalum, idco scilicel, quasi si ut unusquisque de bonis fratris sui gaudeat, sicut
propter cibum tuum saltem contristaiur fraler luus, de suis. Et istse virtutes sunt i'egnum Dei, quoniam
jam non sccundum charitatem ambulas, id est jam D virlutibus hujusmodi consistit [al. coustat] regnum
hujus operationis tuse gressus non tenet viam fra- supernse bealitudinis. Vel regnum Dei sunt, quia
teiuiitatis ; et idcirco graviter peccas, quia charila- efiam in prsesenti vita regnat Deusin illis,-in qui-
tem deseruisli, sine qua nihil placel Deo. Noli cibo bus sunt hse virlutes. Vere islss in Spiritu sancto
luo illum perdere. Non debes eum cibo tuo vel con- sunt regnum Dei, nam qui in hoc, id est in Spiriiu
tristai-e. Plus autem cave, ne taliter eum perdas. sancto, servil Chrisio, ut accepta Spirilus sancli
Noli pro cibo tuo, pro lam vili re, tam cilo peri- gratia, sludeat obediremandatis Cbiisti, placelDeo
tura, perdei"e rem tam magni preiii, et tam dignara, Palri qui de Chrislo dixit: « Ipsum audite (Matth.
pro qua Christus sustinuit mortem: Cum definisset xvii; Luc. ix ; II Pelr. i). >et probalus esl homini-
aposlolico dogmale, per Dominum Jesum nihil bus, qui videntes opera ejus ,bona, glorificant Pa-
conimune-vel immundum nalura sui putandum, et trem ejus qui in coehs est (Malth. v). Plaeel Deose-
dedissct erga usus ciborum fidelibus quibusque cundum gaudium, quod est in Spiritu sanclo, pro-
alsolulissimam libei'tatem ; rui'sus ad aedificandam batus apparet hominibus secundum justitiam et pa-
auctoritatem fratrum amoris, Iicenliam revocat cem. E-t quia pax et gaudium est regnum Dei,atque
iibertalis, et dicit -. Etiamsi commune nihil est, per btec placere pofcestquisque tam Deo quam bo»
793 'OOMMENT. W EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM. 7<U
minibus, itaque sectemur semper ea qumpacis sunl, A bonum est. Bonum est enim abslinere a carne ei
et concordise, non quaeJjelli el discoixliae; et custo vino, si in eis frater offenditur. Omnia enim ob hoo
diamus ea qum sunl mdificationis, id est observe- fieri oportet, ne destruatur opus Dei. Ideo et mandu
mus ea quae ad aedificationem pertinent, invicem, candum est, si in eo frater sedificatur; et non est
id est Judseus ad geutilem, et genlilis adJudseum, manducandum, si per hoc deerescit opus Dei. Et
ut semper alterutrum magis ac-magissedificemur bibendum est, si per boc prottciat frater ad fidem;
vel alii per nos. et non bibendum, si per Jioc aut frater damnum
t Noli proplerescam destruere opus Dei. Omnia fidei, aut tu detrimenlum charitatis incurras. Sunt
quidemmundasunt, sed malum est liomiui qui per et alise causae, propter quas a talibus cibis plerique
t offendiculum inauducat (Tit. l; I Cor. vm). Ro- religiosorum abstinenf, sed nunc tacentur ab Apo-
t num est non manducare carnem, et nonbibere stolo, quia rudibus loquitur. Ob hoc euim solum-
* vinum, neque in quo frater tuus offenditur aut modo suadet nunc abstinendum, ne frater offenda-
t seandali/atur aut infirmatur. Tu fidem habes pe- tur, aut scandalizetur, aut infirmetur. Offenditur
< nes temetipsum ? babe coram Deo. Beatus qui enim, si propler comeslionem aut bibitionem offen-
< non judicat semetipsum in eo quod probat. Qui sus recedit a flde. Vel offendit perturbatus nesciens
< autem discernit, si manducaverit, damnatus est, B quid leneat. Scandalizatur, si contristatur. Infirma-
< quia uon ex fide. Omne autem quod non est ex tur in fide, si quamvis non recedat,dubitareincipit.
t fide, peccalum est. s Et ne frater ista propter cibum tuum paliafur,
Quaesunt aedificationiscustodire debemus, et ideo abstinere debes, Quod "bene potes facere, quia de
noli propler escatn iuam deslruere in aliis opus Dei, tuo bono nihil peidis. Tu enim habes penes lemet-
id est subverleve iidem et charitatem, quas in eis ipsum, id est in corde tuo, undenullus auferrepolest,
operatus est Deus. Solvil enim opus Dei et aedifi- fidem, quia credis licitum manducai'e omnia, habe
cium destruit chaiitatis, qui propter ciborum in- illam coram Deo, id est serva illam intra conscien-
temperantiam scandalum fratribus ponit. Omnia tiam, nec jacles illam coram hominibus, ne magis
qaidem genera ciborum munda suni, sed lamen non in ostenlatione fiat quod credis quam in virlule.
nuila sunt inleniiiitenda, ne per hsec destruatur Sufficit tibi habere coram Deo hujusmodi fidem.
opus Dei, quia malum est homini qui per offendicu- Non tamen idcirco cogendus est et nlius ut omnia
lum alioruiu tnanducal, id est qui ita mandueat, ut manducet, qui nondum habet talem iidem, uf credat
alii per ejus manducationem cadant et a fide defi- omnia esse manducanda. Ei ideo noli apud homines
ciant. Quod ergo sui naiura bouum est, ex offen- gloriari de hac fide tua, spernendo cseteros quknon-
sione efficiiur malum, ex eo quod offenditur frater dum sic credunl, sed in oculis interni arbitrii eam
te utente bis cibis, in quibus illescandalumpatilur. retine. Nam beatus esl qui non judicat semetipsum,
Omnia enim naturaliter munda suut, quamvis lex id est qui nou facit damnabileni seipsum nocendo
Moysi qusedam munda et quaedam immunda signifi- aliis, in eo quodprobal, id est in eo facto quod laudat
caverit, utpopulus qui sub lege censebatur, discerni et bonum judicat. Beatus qui non aliud facit quam
per liujusmodi observantias a cseleris gentibus vide- quod utile probat. Nam ille semetipsum judical, id
retur. Et quandiu quidem populus ille sanctus et est proprio judicio se danmat, qui quod dicit non
segregatus a cseleris nationibus habebatur^ sequa debere se facere, facit. Bona enim est iides, qua cre-
discretio de mundis et immundis necessaria vide- dimus omnia esse munda, et lianc probamus apud
bafur, quse populum illum secerneret a nalionibus, nosmetipsos veraciter esse bonam. Sed si hoc fidei
quas ignorantia.Dei et cultus idolorum faciebat ini- bono male usi fuerimus, ut per offendiculum iniir-
mundas. Nunc veio gentilibus cunctis ad fidem morum fralrum manducemus, nosmetipsos judica-
ingressis non necesse est distantias hujusmodi ob- nius, quia scienier boc facimus, quod non esse fa-
servare, sed omnem creaturam Dei, sicut revera est, ciendum mens nosti'a judicat. Ille quidem beatus
bonam aeslimare. Omnia ilaque munda suntet bona, D ; est, qui uon>ita se judicat. Sed ille qui discernit,
sed in malum convertuntur eis qui per offensionem id est qui discretionem habet in cibis, putans alios
fratrum couiedunt ea. Et ideo ne frater offendatur, esse mundos et alios immundos, si tali conscienlia
abstinendum esl ab eis. Ram bonum est non mandu- manducaverit, damnaius est, quia non ex fide man-
care carnem, nec bibere vinum per offensionem fra- dncat. £t ideo non debemus eum cogere ut man-
tris, neque aliud in quo frater tuus offendilur aut ducet, nec exemplo nostro ad manducandum pro-
scandalixatur, aut infirmalur. Alioqui manducare vocare, sed nos potius propter eum a talibus escis
carnem et non manducare, Vel bibere vinum et non abstinere. Si manducaverit, jam conscientia ar-
bibere, neque maltim neque bonum est, sedmedium guenle damnatus est, quia non ex fide manducat,
et indifferens. Potest enim non manducai-e carnem dum cibum illum nequaquam wedit esse mundum,
et non bibere vinum etiam malus homo et a iide et tamen comedit. Digne enim subjacet damnationi,
alienus, ut saepe etiam nonnullos idolorum causa quoniam aliler credit agendum, et aliter agit. llle
Iioc facere contingit. Sed ne fraler offendatur vel non ex fide comedit. Sed omne opus' quod non esl tx
offendat, ideo non manducare carnem et noa bibere fide, peccalum est. Igilur quia comestio illius pecca-
virmai, nop Jam medlura vel indifferens, sed vere ttim *est,rite damnatur. Omne quod uon est ex ud%
795 HERVEl BURGIDOLENSIS MONACHI 795*
peccatum est, quia etiam illud quod est bonuni,' si A rum, hoe modo libi improperantium cecideruut super
putelur esse malum et tunc fiat, peccatum est. Velut me, id est onere mortis oppresserunt me. Dixerunt
si quis (verbi gratia) castitalem crederet essemalum, enim me blasphemare in te, et ob hoc occiderunt
et viveret castus, profecto peccaret. Et propterea (Malth. ix; Marc. n; Joan. x). Sicque pcccata pee-
omnis infidelium vita peceatum est, nihilque bonum canlium in te ceciderunt super nie, quia innocens a
est sine summo bono. Ubi enim deest agnilio seler- peccatoribus occisus sum quasi blasphemus : et lu
naeet incommutabilis veritatis, falsa viilus estetiam qui me miseras, es exhonoralus.
in optimis moribus. < Quaecunque enim sciipta sunt, ad nostram do-
CAPUT XV. < clrinam scripta sunt, ut per patieiitiam et conso-
< Debemus autem nos ttrmiores imbecillitates iu- < lationem Scriplurarum spem habeamus. >
< firmorum sustinere, et non nobis placere. Uuus- Dixi quia Cbrislus quem nos sequi debemus susli-
f quisque noslrum proximo suo placeal in bono, ad nuit, sicut scriptum est, improperia pro salute bo-
c sedificationem. Etenim Christus non sibi placuit, minum, et non sibi placuit, sed aliis, ut salvi fierent.
t sed sicut scripfum est: Improperia impropei an- Et vere uos per hanc psalmi scripturam docemur
t tium tibi ceciderunt super me (Psal. LXVJJI).> exemplo ejus non nostra, sed aliorum eommoda
Iniirmus si edit, damnalus est, sed nos iirmiores B quaerere. Qumcunque enim in Veteri Testamento
debemus sustinere talium imbeeillitafes. Vel ita: scripta sunt, ad nostram doclrinam, id est ut nos per
Offendiculum vel scandalum fratri ponere non debe- haec doceamur, scripla sunt. Ostendit Aposlolus
mus, sed potius nos qui firmiores sumus debetnus utilitatem leclionis Veterum Scriplurarum. Quas
sustinere imbecillitates infirmorum, ut ea in quibus quia Judsei non intellexerunl, nos autem Chrislo
alii pro infirmitate delinquunt, nos robustiores pa- aperlenle iutelligimus, non ad illorum, sed ad no-
tienter feramus, et non continuo spernentes, abji- stram doctrinam scripia sunt quae ibi leguntur. Quae
ciamus et abborrescamus illos, si forte iu aliquo enim scnbuntur, propter eos sine dubio scribuntur,
infirmitatis vitio vincuntur, neque sub specie purioris qui intellecturi sunt et utilitatem ex eis capturi. Et
vitae, a conventu fratrum et ecclesise societate depel- ideo propter nos scripta sunt omnia quse in lege et
lamus eos. Cum enim non possint se ad uos erigere, prophelis Ieguntur, ut nos qui intellecturi eramus,
debemus nos patienter eorum imbecillitates susti- doeeremur per ea quid credere et agere deberemus
nere, id esl portare et eiigere, non abjicere et despi- vel sperare, ut scilicet per patientiam et consolatio -
cere. Quoniam si porletur infirmus, aut' erubescit nem Scriplurarum spem habeamus, per palieniiam
diutius portari, et corrigii consueludinem delin- ,„ habeamus spem, quoniam palientia operatur pro-
xrueudi; aut si se corrigere noluerit, qui eum porlat bationem, probatio vero s^cm (Rom. xv; Jac. i). Et
praamium palientiae habebit; et ille deterius peribit. per consolationem Scripturarum habeamus spem,
Debemus, inquam, eorum imbecillitates sustinere, quia dum Scripturae nos in adversis consolantur, in
ue cadant qui titubant, el non nobis placere, id est spem supernae beatitudinis menlem nostram eri-
privato araore diligere, ut diligentes nos ipsos, de gunt. In ipsis Scripturis docemur per patientiam,
aliis non curemus; et propria commoda quaerentes ut communicemus passionibus Christi, et pro salule
utilitatem aliorum negligamus. Hoc nullus faciat. proximorum libenter sustineamus, sicul ille susli-
Sed unusquisque nostrum proximo suo non in cou- riuit pro nobis. Et ibi percipimus consolalionem, id
sensu nequitiss ipsius, vel in alio quolibet malo est mceroris et affliclionis allevalionem, ne nimia
placeat, sed potius in bono opere et |Sermone ad absoibeamur trislitia. Consolalio enim non doloris r
mdificationem illius. Non enim propter humanum ablationem significal, sed temperantiam et quamdam
favorem proximo placere debemus in bono quod miiigaliouem. Et banc ex Scripturis babemus, at-
agimus, sed propter illius sedifiealionemj ut verbisi que per hanc spem, quia dum praesentem tristitiam
et exemplis aedificemus eum. Non nobis placeamus, nostram Deus per Scripturarum suarum sententias
sed proximo in bonis ad utilitaiem ejus. Etenim D j levigat et in hilaritatem vertit, dat spem perveniendi
Cluislus qui est caput nostrum et dux noster sic: ad illud gaudium, cui tristilia non eiit admista.
fecit, non sibi placuil, quia f cum in forma Deii Consolatio nobis datur in recreatione passionum
esset, non rapinam arbilratus est esse se sequalemL Chrisli, quia dum legimus vel audimus quot et
Deo (Philipp. u). > Sed volens homiuibus placere,, quanla ille sine culpa sustinuit, intelligimus nos
ut eis exempluin bene agendi tribueret ct ad salu- peccatores omnia debere libenter sustinere, ac
tem cos redueeret, semeiipsuni exinanivit, formamt deinde sequitur spes, quia per has afflicliones spe-
servi aecipiens, et sicut scriplum estj impropeiiat ramus ad illam beatitudinem pervenire, ad quam
suslinuit. Ceciderunt, inquit, super me improperiai Chrislus merito suae passionis pervenit.
improperantium tibi {Psat. LXVIII),O Pater. Dumi « Deus autem patientiae et solatii det vobis id-
enim mihi improperarent, improperabant tibi quiai f ipsum sapere in alterutrum secundum Jesum
sicut t qui me recipit, recipit eum qui roe misitt t Chrislum. ut unanimes uno ore honoi ificetis Deum
(Luc. ix); > et « qui me spernit, speimit euni quii c et Patrem Domini nostri Jesu Christi. Propter
me misit (Joan. xm); > qui mihi improperat, im- « quod suscipite invicem, sicut et Christus susco,
propei'at ei qui me misit. Iniproperia ergo Judteo- « pit vos in bonoi'em Dei.«
7S7 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULL — IN EPIST. AD ROM. 79S
Scriptura; nos docent, sed Deus vobls tribuat, ut A fcictit nec ille immunditias credentium repulavit.
possitis agere quod Scriplurse docent. Deus luce et Suscepit autem vos in honorem Dei, quoniam ad
virtute suse graliae vestram imbecillilatem corrobo- boc vos suscepit, utjuxla prseceptum ejus, videant
ret, ut operari velitis et possitls quod in Scripturis homines opera veslra bona, et glorificent Patrem
auditis. Deus dico patientise et solatii id est a quo vestrum qui in coelisest (Matlh. v,.
est patientia et solatium, sicut et cselerse vii-tutes. t Dico enim Chrislum Jesum ministrum fuisse
Cum dicitur Deus patientise, hoe intimatur, quia t circumcisionis, propter veritatem Dei ad confir-
Deus cum his est, qui habent in se virtutem patien- < mandas promissiones patrum,gentes autem super
liae; sicut et cum dicitur, Deus justilise, ostenditur < misericordia honorare Deum, sicut scriplum est.
in illis esse Deus, qui servant justitiam. Similiter t Propterea confitebor tibi in gentibus, et nomini ttto
et Deus solalii cum dicitur, ostenditur esse cum < canlabo (II Reg. xxu, Psul. xvu). Et iterum dicit:
illis, qui ex Scripluris divinis per inlelligentiam t Laetamiui gentes cum plebe ejus (Deut. xxxu). Et
spiritualem capiunt solatium. Deus patientim et so- < iterum : Laudate omnes gentes Dominum (Psal.
latii det vobis idipsum sapere in alterulrum. More i cxvi), et magnificate eum omnes populi. Et rursum
palriavcbarum et prophetarum tribuil nunc Roma- « Isaias dicit -.Erit radix Jesse, ct qui cxsurget re-
uisApostoIusbenedielionem. Grandis enim est isfa < gere genles, in eum gentes sperabunt {Isc.
benedictio, qua precaluv illis divinilus dari, ut f xi). >
idipsum sapiant in alterulvum, hoc est ne jam sit Vere suscepit vos Christus, nani Judseos propter
in eis ulla dissensio, sed unum idemque sapiant om- veritatem, genliles propter misericordiam. Dicoenim
ues alque sentiant; et sicut sibi, ita etpvoximo suo Jesum Christum ministrum fuisse circumcisionis, id
velit unusquisque. Bene autem addidit, secundum est ego cui indubilanter credendum esl, ego qui uon
Jesum Christum. Potest enint fievi, ul et in malitia ab homine, sed ab ipso Christo didici, ego qui tan-
aliqui unum vicissim sapiant el consentiant. Qui tus apostolus sum, dico quia Christus fuil minister
autem secundum Christum sapiunt, sine dubio omne circumcisionis, id est apostolus et prsedicator eo-
quod sapiunt, bonum est. Det, inquit, vobis idipsum rum qui sunt ex circumcisione, sicut ait : t Non
sapere inviccm, id est det vobis tantam concordiara sum missus nisi ad oves quse perieruntdomus Isracl
invicem, ut quod unus sentit, sentiat alter, et sa- (Matth. xv),> et hoc propter verilalem Dei com-
pientise sensus trauseat in alterutrum, id est de islo plendam, qui locutus fuerat Abrahse et David,
in illum, et de illo in istum. El hoe secundum Chri- quod ex eorum senune Christus esset vetfturus
stum, id est in omni bono per quod regem nostrum r» (Gen. xxn; Psal. cxxxi), ad confirmandas promis-
sequimur, non in malo per quod ei eontraimus. Ita siones palrum, id est ut ratas el firmas redderet pro-
sapiatis, ut unanimes, id est unum omnes animum missiones, quae de ejus adventu faclse palribus in
babentes, uno ore honorificetis Deum et Patrem Do- Scripturis leguntur. Ad illos enim vcnire debuit,
mini noslri Jesu Christi. Uno ore dicitur, quando quorum patribus fuerat promissus. Non autem
unus atque idem sensus et sermo per diversorum clausit Deus fontem bomtatis suse eliam in alieni-
ora procedit. Idem sapialis, ut unanimes una ore genas gentes, sed per eumdem redemptorcm mise-
Deum honoretis, quoniam aliter eum bonorare non licorditer eas salvavit. Vel prceo quod circumci-
potestis. Non enim honoratur nisi ab illis qui id- sionem in carne sua Christus suscepit, dicitur mi-
ipsum in Christo sapiunl, ut unanimi voluntate at- nister fuisse circumcisionis,ut apertedeclararet quod
que eadem oris coufessione laudent eum. Qui se- exsemine Abrahae veniens, cui Deus promiserat,
cuudum bumaniiatem Christi, est Deus ejus; et se- quia in semine ejus benedicentur omnes gentes,
cundum divinitatem ejus, est pater ipsius. Uno compleret in semetipso quae patribus fuerant pro-
sensuet concoidi vita debetis eum Iionorare. Pro- missa, ulper hoc gentiles intelligerenl non esse pc-
pter quod, id est ut eum concorditer honoretis, ititusjudicandos eos, qui in legis observalionibus
suscipile invicem alii alios, ne jam alter alterum D demorantur, cum eliam Christus in carne sua cie-
abjiciat, causa mundorum vel immundorum cibo- cumcisionis minister, id est observator exstiierft.
rran dissentiens ab eo. Ubi pro eis orationem prse- Dico Christum fuisse ministrum circumcisionis pro-
misit, ostenditquia non ex viribus el meritis homi- pter veritaiem Dei, sed gentes dico honorare Deum,
num, sed ex Dei gi'atia salus est. Ubi vero admoni- id est dico quod gentes ad iidem conversae bonis
tionem subjungit, ut se invicem suscipiant, liberum operibus et religiosis moribus houorant Deum super
arbitiium in eis demonstrat; et quod ex suo arbi- misericordia, id est de misericordia aut pro mise-'
trio per praecedentem Dei gratiam corroborato, sa- ricordia sibi ab eo eollata. Veritas enim in Judseis,'
luiem suam operari possint, indicat. Nam si nihil iMSeciicordiain gentibus. Veritas ibi, ubi erant elo-
possent ex viribus suis, non eps admoneret; et si quia Dei; misericordia in illis qui dimiserant Deura
solo arbitrio sufiicerent, Deum pro ipsis non ora- et converterant se ad diaboli cultum, nullamque pro-
ret, sed solummodo exhortaretur eos. Suscipite vos missionem diviuitus acceperant, et nullum justitiae
jnvicem, sicul et Chrislus suscepit vos, qui iiullius meritum habebant. Ita per solam miseiicordiam
ftorruit immundilias, nec reputavit alicui delicta vocavil Deus genles ad houorandum et glorifican-
sua. Nihil ergo de iinmunditia animalium judicetis, dum se, sicut in psaimo scriptum est in persoua
799 HERVEI BURGIDOLENSIS MONACIU 800
Christi (Psal. xvn): Proplerea, id estpropter resur- A catur augeri,quasi dicat: Ego Scripturarumtestimo-
rectionem meam et ascensionem, quia ab insurgen- niis ostendi vos tam gentiles quam Judaeos per
libus in me exaltabis me, a viro iniquo eripiesme, Christum ad fidem pertinere, sed Deus qui potest
o Deus qui suhdis populum sub me, confitebor Ubi omnia adimplere quse dixi, Deus spei, id est qui dat
vi gentibus, id est, tihi per me confitebuntur gentes, spem, vel in quo speramus, repleat vos omni gaudio
el nomini tuo cantabo, id est cantantes faciam. spiritali, ut nullus vestrum jam contristetur, sicut
Ostendil a gentibus majores Deo gratias referendas. solebatis in lite (211) mutuo contristari, sed de
« Cui enim plus dimiftitur, plus diligit (Luc. vn).» profectu vestro et spe gaudeatis, et repleat vos pace,
Et Judaeis arrogantiam tollit, dum et gentium salu- id est concordia iiz credendo, ne in vestra credulitate
tem similiter docet esse prssdictam. Quod Dominus sit ulla diseordia, sed pax ad invicem, ul abundelis
ait: Confitebor libi in gentibus, declarat utipse con- bonis opeiibus in spe futurae remuneralionis el vir-
fitetur in eis, sicut et Ioquitur in eis, utpole in mem- tute Spirilus sancii qua nunc confortamini. Vel
bris suis. Confessio autem non tantum peccatorum ahundetis per opera bona, id est certius speretis
est, sed etlaus Dei. Et quod ait: Cantabo, hocest setcrnam beatitudinem, et abundelis in unitate et
illud canticum novum, de quo dicit alius psalmus : virtute Splritus sancti, id est abundanlius replea-
t Cantate Doniino canticum novum, canlate Do- B mini ejusdem Spiritus fortitudine, ut ad omnia sitis
mino omnis terra (Psal. xcv).> Ipse quippe cantat robusti
in nobis, cujus gralia cantat in nobis. Intus est c Certus sum autem, fratres mei, et ego ipse de
gaudium, ubi vox laudis et canitur et auditur, qua t vobis, quoniam et ipsipleni estis dilectione, repleti
voce laudatur, qui grat<s amandus est toto corde, t omni scientia, ita ut possitis alterutrum monere.u
tota auttma, el tota mentc, amatovemque suum ac- Ne videretur omnes intelligere discordes, et ad
cendit in se gtatia Spiritus sancli. Hsec de gentium corrigendum insipientes removet illud. Qttod ideo
salute David in psalmo (Psal. xvu). Et iterutn Moy- incipit, ut admoneat perfectiores de con-eplione mi-
ses in canlico Deuleronomii, ubi nos habemus: norum, et iude proponit se exemplum qui laborabat
c Laudate gentes pcpuluro ejus (DeuZ.xxxn),> juxla de aliis. Et opus est ut hoc isti faciant, cum ipse
sepluaginta Interpretes dicit: Lmiamini gentes cum aliis impeditus, ad eos venire nondum possit. Mo-
plebe ejus, id est cum Judseis unum ovile in Christo neo, inquit, vos invicem suscipere et concordiler
factae gaudete. Et ilerum Darid : (Psal. cxvi), Lau- vivere, non tamen omnes, sed cerlus sum de vobis
dale, omnes gentes, Dominum quia auxit plebis suse majoribus, o ftaltes mei, et ego ipsc, qui iia loquor,
numeium nobis omnibus associatis, ei magnificate quoniam non ego soltts, sed vos ipsi pleni eslis dile-
C clione, qua velilis aliis prodesse, et repleti omni
eum, id esl magnum et gloriosum vestris operibus
oeteudite omnes populi Judaaortim, id est duodecim scienlia, qua possilis implere quod vullis ei'ga pro-
tribus et omnes familise Israel. Et rursum Isaias fectum aliorum. Repleti omni scientia veleris et
ait (Isa. xi), quod ad idem pertinet: Eril radix novaelegis, etsi non plenarie, tamen ex parte, ita
Jesse, id est principium regalis familiae, et ex hac •ut possilis alterutrum monere, id esl in lanlum di-
radice erit Christus, qui exsurgel a mortuis regere dicistis omnem Scripturaj scienliam, ut possitis per
aenles, id est ut regat gentes per fidem et bona eam invicem alterutrum monere ad bene agendum,
opera; et ideo genles sperabunt in eum venturum nisi in vestra culpa remanserilis.
ad judicium, ut recipiant ab eo coronam gloriae. < Audacius autem seripsi vobis, fralres, ex parte
Vel quia ipse Christus in Apocalypsi Joannis dicit: c tanquam in memoriam vos reducens, propter
Ego sum radi\ et genus David (Apoc. xxn),> ipse c graliam quse data est mihi a Deo, ut sim minister
poiius est intelligendus radix Jesse, id est originem t Jesu Christi in gentibus, sanctificans evangelium
carnis per David et Mariam trahens ex Jesse. Ra- t Dei, ut fiat oblatio gentium accepla et sanctiflcata
dix, inquil, eril Jesse, id est erit lilius Jesse, eiit < in Spiritu sancto
ducens genus Jesse, etipse erit qui de morte exsur- r> Certus sum de vobis, et vos scientia repletos esse
get regere gentes, etin eum,ut diximus,, gentes spe- novi, sed lamen audacius quam fortasse putare-
rabunt, ut cum rcdierit, percipiant ab eo regnum lis, scripsi vobis, o fralres, et scripsi ex parte. Cum
(Matth. xxv). nunc Aposiolus, a quo scientiae sermo nobis trans-
t Deus autem spei repleat vos omni gaudio et fusus est, ex parle se dicat seripsisse, credendum
« pace in credendo, ut abundetis in spe et yirtute est quod quamvis ipse alibi dicat : t Ex parte co-
« Spiiitus saiicti.> gnoscimus et ex parte prophetamus (I Gor. XIII), t
Pulchre qui dixerat inlsaia scriptum esse, quod pltira tamen et multo plura sciret quam scripserit.
in eum gentes sperabunt, subjungit : Deus autem Tanquam enim ipse multa sciret, nec tamen auderet
spei, velut si scriptum fuisset, quod in eum gen- multa proferre, audacius se fecisse dicit, ut salutem
tes credei'ent, et adjecisset, Deus autem spei. aliquam per Scripturam eis dirigeret. Quod vero ait,
Deum autem spei invoeat super eos qui spe- tanquam in memoriam vos reducens, indicat fuisse
rant in eum, a quoeis benediclionis munus pi'0- qtiidem sibi jam sermonem de lalibus, et sc frequen-

(til) AI. deest mlite.


5521 COMMENT. 1N EPISTOLAS PAULl. — IN EPIST. AD ROM. 802
ter disseruisse de mysleriis; sed quia quse solo 6er- A>le,
j indicatur eliam aliquid futurum. Prodigia vero,
mone dicta sunt facile intereipere posset oblivio, in quibus tantummodo mirabile aliquid ostenditur.
per haec pauca quse scripsit, revocat illos in me- Signa autem et prodigia, quasi quse utiumque conti-
moriam eorum , quae latius ssepe disseruerat. Vel neant, dixil. Scriptui*a vero divina interdum tenet
audaeius scripsi vobis, reprehendendo audaeius istas proprietates, interdum abusive et prodigia pro
quosdam vestrum male se liabentium, scripsi dico, signis, et signa pro prodigiis ponil. Hsec ideo per se
uon quasiputans vos insipientes, sed quasi in me- facta dicil Apostolus, ut probet se nihil minus pos-
moriam vos reducens, id est quasi faciens vos me- se quam pviores apostolos, quicum Christo fuerant.
mores quid agere debeatis. Per laudem eos revo- In vivtute auiem Spiritus sancli potest illa polestas
cat ad melioi'a, moi'e exbortantis. Unde nec dicit intelligi, qua manus imponebat super credenles,
se docere eos, sed monere, quasi quod sciatur, sed et accipiebant spirilum sancfum, vel super infirmos
subterfugiat animo. UM tameit latenter eos arguit, et sanabantur. Ita, inquit, operatur in me Christus,
quasi oblitos quod mente sedula relinere debuissent. ttt a Jerusalem usque ad Illyricum repleverim Evan-
Scripsi, inquit, vobis'ethoc propter gratiamaposio- gelio Chrisii omnes populosper circuilum, vel Evan-
latus qum dala est a Deo, quasi dicat : Pro officio gelium Christi repleverim, id est plene praedicave-
meo omittere non potui. Ob boc dala est mihi gra- B ' rim usque ad Illyricum, quse est regio magna , in-
lia, ut sitn minister Christi in gentibus, id est cipieus a principio Europse, et habens provincias
jit ministreni et serviam Christo, prsedicans illum docem el novem , ex quibus Dalmatia ex utra-
gentibus. Non temere scribit, sed Aposlolus gen- que Pannonia, Epirus et Achaia, Macedonia et
tium constitutus, audet scribere omnibus gentibus. Thessalia.
Sum minister Christi, quem ipse, non alius instituil, t Sic autem prsedicavi Evangelium hoc, non ubi
ego dico sanctificans Evangelium Dei, id est exemplo « nominatus est Clnistus, ne super alienum funda-
meo sanctum ostendens, quod cum tanta reverentia t mentum sedificarem, sed sicul scriptum est: Quo-
ministro, ut fiat oblalto getilium accepla, id est ut t niam quibus iion est annuntialum de eo, videbunt;
omnes offerantur Domiuo, tanquam acceplabile sa- f et qui uon audierunt, intelligent. Propier quod
crificium , cum in Christum credentes per Evange- t impediebar plurimum veniread vos. Nunc aulem
lium sanclificantur. Velfiat oblatio gentium accepta, < ulterius locum non habens in his regionibus, cu-
id est ut gentes quas offero, sint acceptae Deo iidei < piditalem autem habens veniendi ad vos ex mullis
perfectione, et sanctificatm bona operalione in Spi- t jam praecedentibus annis, cum in Hispaniam pro-
rilu sancto, id est iu Spiritus sancti gratia. .r t ficisci ccepero, spero quod praeleriens videam vos,
< Habeo igitur gloriam in Christo Jesu ad Deum. f et a vobis deducar illuc, si vobis piimum ex parte
4 Non enim audeo aliquid loqui eorum, quaeper me i fruitus fuero. t
4 non efiicit Christus in obedientiam gentium veibo Replevi onmia Evangelio per lam longa terrarum
f et faclis; in virlute signorum el prodigiorum, in spatia, nec post alios id feci, sed sic pimdicavi
< virlute Spiritus sancti, ita ut ab Jerusalem per hoc Evangelium, ut omnes anticiparem, quia'praj-
< circuitum usque-ad Hlyricum repleveiim Evangelio dicavi illud non ubi nominalus esl Chrislus, id est
« Christi. > non in locis in quibus ab aliis praedicatus fuerat,
Dixi quia sum minister Jesu Christi, sanctificans ne super alienuin fundamentum mdificarem, id est
Evangelium Dei. Igitur habeo gloriam in Christo ue super fundamentum fidei ab alio positum adde-
Jesu , cui minislro, ad Deum, cujus Evangelium rem mese prsedicalionis sedilicium, et alieni opeiis
sanctifico. In Christo gloriam istam habeo, quia gloriam subripere viderer, sed sicut in Isaia (Isai.
nullus apud Deum gloriam habere potest, nisi in LII) scriptum est feo.i. ubi legitur : Quia quibus non
Chrislo. Chiistus enim veritas et sapientia et justi- est annnntiatum de eo, id est de Christo, videbunt
tia, et sine his nemo gloriam liabet apud Deum. eum oculis cordis; et qui antea Jion audierunt prse-
Habeo gloriam in Christo, et recte, quia non audeo D \ dicationem de^o , intelligent quse de ipso dicuntur.
ut pseudoapostoli loqui aliquid eorum qum per me Secundum boc propbetiae testimonium observavit
non efftcitChrislus, id est dedecus grande putarem, diligenter Apostolus, ut illis Christum nunliaret,
si aliquid loquerer quod per me Chrisfus non opere- quibus a nullo fuerat nuntiatus, et illi de eo inlelli-
lur, in obedientiam genlium, id est ut gentes ei obe- gerent, qui a nullo ante didicissent. Nam quia scie-
diant verbo meae praedicationis et factis mese opera- bat pseudoapostolos sub nomine Cbristi falsa dicere,
tienis, in virtute signorum et prodigiorutn, id est quod postea corrigere maximi erat laboiis, ideo
potentia mysticorum et simplicium miraeulorum, erat sollicitus praevenire, et veritatem inlegre tra-
factorum in virtute Spiritus sancli. Quse loquor, in- dere, ubi Christus nondum erat nuntiatus; utque
quit, non sunt alieni operis Terba; nec aliorum ge- verus de eo esset intellectus, festinabat genles veri-
siorum laudator eflicior, sed quse Christum per me late imbuere, quatenus contra pseudoaposlolorum
feclssenovi, haecscribo vobis, quaeper obedientiam eommenta cautos omnes faceret. Tot, iuquit, gen-
gentium verbo in me el opere explevit, verbo do- tibus praedicavi Chvistum ignoraniibus. Propter
clrinse , opere autem signorum et prodigiorum. Si- quod, id est qtiia detinebar occupalione fundandi
gna appellantur, in quibus cum aliquid sit mirabi- ecclesias , et in illis lpcis fundandi, ubi nullumiidci
803 ' HERVEl JJURGIDOLENSISMONACHI S04
fuudamentum prnt>e3serat, dum per circuitum irem,, A tardationem moderatius pollicetur. Desiderabilius
et pseudomagistros praevenirem, impedicbar pluri- enim suscipimusbona quseeiio metuimus auferenda;
mum venire ad vos, quos sicut in principio epistolae securius vero negligimus, quse nos diutius contentu-
dixi videre desidero. Sed nunc ulterius non habens ros credimus.
tocum, id est causam morandi in his regionibus, <Nunc ergo proficiscar Jerusalem ministrare san-
quia omnes notitia Dei i'eplevi, sed cupiditatem diu « ctis. Probaverunt enini Macedonia etAchaia col-
habens veniendi ad vos ex muliis jam prmcedentibus t lationem aliquam facere in pauperes sanctorum,
annis, cum cmperoproficisci in Eispaniam, ad quam f qui sunt in Jerusalem. Placuit enim eis, et debi-
diflicileitur a pseudoapostolis, et ideo tardare licuit: t tores sunt eorum.Nam si spiritalium eorum parti-
spero quod prmteriens videam vos. Videtiir ha;c in « cipes facti sunt gentiles, debent et in carnalibus
Achaia positus dicere apud Corinthum. Quae utique < miliistrare eis (I Cor. ix). IIoc igitur cum con-
Achaia vicina et cobserens est Macedoniae.In quibus < summavero, et assignavero eis fruclttm hunc,
locis degens, cum singula quaequeperagrasset, Evan- « pi'oficiscar per vos in Hispaniam. Scio autem quo-
< niam veniens ad vos, in abundantia benedictionis
gelium prsedicans in his duntaxat iinihus, ubi Chri-
t Christi veniam.i
stus, ante non fuerat praedicatus, et agnitione Dei
replesset omnia, dicit se ulterius locum non habere '.13 Quandoquidem hic amplius non habeo locum et
in his regionibus, id est nullum sibi superesse Chri- vos desidero, igilur non indilate proficiscar Jerusa-
sti praedicatione vacuum, et tempus jam adesse, lem, ut inde veniam ad vos. Proficiscar ministrare'
quo desiderium suum videndi Roinanos debeat im- sanctis , qui rerum suarum vendilarum pi'eiia po-
plere, quod conceptum ex multis annis gerebat, sed suerunt ad pedes apostolorum (A'ct. iv). Et habeo
propter alios assidue convertendos, distulerat. Nec quod illis minisirem, quia probaverunt, id est pro-
falsum loquitur, qui se in Hispaniam profecturum bum juslificaverunt, Macedonia et Achaia, id est
pollicelur. Profectus est euim , sicut Hierouymus Macedones et Achaici, collationem aliquam facere*
el Beda cseterique doctores lestantur. Unde et Nar- Non ei'go Coegi, sedipsi probaveruni facere aliquam
bonam pi'seteriens, quemdam discipulum suum no- collationem pecuniae in pauperes sanctorum, id est in
mine^Paulum, ferlur ibi reliquisse episcopum.Per- illos sanctorum qui sunl pauperes in Jerusalem. Non
venit igitur usque ad Hispanias, et a mari Rubro enim omnes sunt pauperes, sed illi qui ornnia ven-
usque ad Oceanum praedicando cucurrit, imitans diderunl, et ad pedes apostolorum, ut diximus,
solis cursum ab oriente usque adoccasum, ut ante pretium posuerunt. Hic subtiliter et verecunde, dum
ei terra deficeret quam studium praedicandi. Quia laudat Grsecos, hortatur Romanos, faeilius enim
'C devotae mentes, ad bene
ergo et apud Hispanias pseudoapostolos prsevenire agendum exemplis quam
festinabat, cum in Hispaniam, inquit, proflcisci coe- sermonibus invitantur. Et qui per misericordiam
pero, spei*oquod videam vos, quasi dicat : Ex me Dei vivunt, misericordes debent esse confratribus.
nil possum, sed spero quod Deus dabit ut vos vi- Probaverunt, inquam, facere rerum suarum colla-
deam, ef hoc prseteriens, quia non indigetis longa tionem, quam sanctis egentibus mittanl, quia pla-
mora, et alii prorsus indigent adventu meo. Spero cuit eis boc facere, et merilo placuit, quia debilores
quod videam vos, et a vobisdeducar illuc, si interim sunt eorum. Similiter et Romani sunt debitores eo-
vos prseparatis, ne me a cseteris retardetis, videlicet rum.Adeovult Apostolus esse misericordes, ut et
si vobis prhnum fruilus fuero , id est si primum de hoc deberi dicat ab eo, qui misericordiam exspectat.
vobis fructum babuero, si primum de vestro fructu Debitores sunt. Nam si geniiles faeli sunt parlicipes
Lelatus fuero, et hoc ex parte vestrum , id est ex spititalium eorum, id est spiritalium bonorum quee
iljis qui nondum talem fructum faciunt, qualem habent Hebrsei, qui praedicatores eis miserunt, de-
oportet. Quod ait, spero quia prseteriens videam bent ipsi genliles ministrare eis in carnalibus bonis*
vos, non ita accipiendum est, quasi tam parvo Isti se tolos dedei'ant divinis obsequiis, nihil mun-
amore erga Romanos teneretur, ut eos in transitu j, danum curantes, et exemplum bonae conversationis
solummodo et aliquo pergens judicaret visendos. dabant credentibus. Ideoque gentiles qui non pote-
Unde subjungit, si vobis primum ex parte fruitus rant omnia quae mundi sunt relinqucre, constituit
fuero. In quo utique in ipsorum poteslate videlur illis Apostolus tanquam stipendiarios, provinciales,
ponere, quandiu pro eis debeat relaxare proposi- ut ex rebus suis vietum eis ministrarent. Et quia
tum alio pergendi; et hoc quodammodo amorem illis hoc placuit, igitur cum ego consutnmavero hoG
ipsorum erga se invilat et nutril, ut ipsi insatiabili ministerium, etassignuvero, id est sub signo uniuscu-
erga Apostolura teneantur affectu, sciantetiam ipsum juscunque ecclesiaevel regionistradiderO eis fructum
id habere propositi, ut non prius ab eis discedat, hunc ex bona arboie natum,proficiscar per vos in Hi-
ueque alio quam charitatis ipsorum gratia perfrua- spaniam, et ideo interim vos corrigite, per vos
_tur ; non tarnen ex integro, sed ex parle satisfiet ei- transibo, nec inutiliter, sed scio, id est certus saiu
dem charilali. Praemonet enim quod prseferenda sit quoniam veniens ad vos, veniam in abmidantia bene-
eis necessitas evangelizandi pluribus. Et bene bis dictionis Chrisli, id est multum vobis prodero. noe
,quos nondum secundum carnem videraU etad quos non nisi per spiritum propheiiae pollicetur. Supra
aondum in corpore venerat, praesentiam sui et re- hominem r.amque est scire de futuiis, quod non
805 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULL — 1N EP5ST. AD ROM. 800
solum in benedietione Chrisli, sed et in abundantia A crameniis semper aslringat, Obsecro, inquit, per
benediclionis venlurus sit ad eos, ubi et venientis Dominum nostrum Jesum Christum, et per chaiila-
gratia, et suscipientium merita pariter designan- tem Spirilus sancti, ut adjuvetis me in oralionibus
tur. vestris ad Deum, ut liberer ab inftdelibus qui sunt
< Obsecro igitur vos, fratres, per Dominum no- in Judaea. Non tamen pali meruit ab incredulis ea
< strum Jesum Chrislum et per charitalem Spiritus pro Christo, quae ad aposlolatus ejus gloriam pcrti-
f sancti, ut adjuvetis me in orationibus vestris ad nent, sed impediri veretur, ne diutius obstaculis re-
t Deum, ut liberer ab infidelibus, qui sunl in Judsea, tentus vel minus gratum exhibeat sanctis ministe-
t etobsequii mei oblatio accepta fiat in Jerusalem rium, vel desiderium ejus quod erga Romanos lia-
t sanctis, ut veniam ad vos in gaudio per volunta- bet visendos, diutius differatur. Si enim hsec ila
t lem Dei, etrefrigerer vobiscum. > gesserit, tunc pro bene geslis gaudeiis rebus, cilo
Quandoquidem iturus sum Jerusalem, ac deinde veniel ad eos per voluntatem Dei, et refrigerabitur
ad vos migraturus, igitur obsecro vos, fralres, ut si cum eis, id est requiescet in charitate et bonis ope-
me vullis videre, impetretis orando ut possim libe- ribus eorum. Ibi enim .refrigerium habet Apostolus,
ratus ad vos venire. Obsecro vos per Dominum no- ubi requiescit Spiritus sanctus.
strum Jesum Ckristum et per charitalem Spiritus " < Deus autem pacis sit eum omnibus vobis.
sancti, id est quam Spiritus sanclus dat,ut si Domi- f Amen. >
num Jesum diligitis, et si in vobis est chaiitas quam Ego, inquit, cito venire cupio. Sed^sive cito, sive
Spiritus sanctus facit, adjuvetis tne in orationibus tarde venero, Deus pacis sit cum omnibus vobis,
veslris ad Deum, ut quod ego solus obtinere nequeo, Atnen, qui vos omnes in pace.custodiat, id est
veslris adjutus orationibus obtineam. Multi enim iu Christus qui se usque in finem sseculi cum suis fu-
unum dum congregantur unanimes, fiunt magni, et turum promisit. Pulchre autem in pace finivit, duo-
mulloTum preces impossibile est ut non impetrent. bus populis in concordiam revocatis, oslendens
Adjuvetis me ul liberer ab infidelibus qui sunt in Ju- quia noii nisi in pacificis Deus pacis inhabitat. Ex
dma, ne me diutius teneant, et salutem vestram alio- hoc autem loco incipit multos propouere, quibus
rumque retardent, nec victum quem sanctis defero, Romani debeant credere. Nam subdit:
tollant. Orate ut liberer ab his Incrcdulis, ut oblatio CAPUT XVI.
obsequii mei, id est niihi injuncli, fial accepta, id « Commendo autem vobis sororem nostram Plioe-
est sufficiens, non diminuta, sanctis in Jerusalem. < ben, quse est in ministerio Ecclesiae quse est Cen-
Vel accepta, grata et placens eis, ut intelligenles .->< cbi'eis, ut eam suscipiatis digne in Domino san-
cbaritatem meam erga se, mecum unanimes gra- f tis, et assistatis ei in quocunque negolio vestri
tias agant. Magnus enim mihi profectus erit, si t indiguerit. Etenim ipsa quoque astitif multis et
meo ministerio Isetificali, Deum laudaverint. Orate < mihi ipsi. >
ut bsec ita compleam, sicque venire possim ad vos Cenchreie dieitur locus Corintho vicinus, id est
in gaudio futuri profecius vestri per voluntatem Dei, portus Corinthi. Phoebe autem et nobilissima et di-
et refrigerer vobiscum, id est requiescam in pace et tissima mulier erat, quae ecclesiam in loco Cenchreis
concoi'dia vestra. Non enim refrigerium iiabeo in sua subslanlia suslentabat. Et tunc temporis pro
vobis, si dissidentes fueritis. Licel per prophetiam aliquo negotio Roniam profecta est, et ideo eam
dixisset superius, quia veniens ad vos, in abundan- Romanis commendat Apostolus, ut suscipiant eam
lia benedictionis Christi veniam, nihilominus tamen digne sanctis, ut dignum est sanctos suscipi, et per
sciebat etiam in his quse manifesle futura cognove- eam fortasse misit hanc epislolam. Docet etiam fe-
rat, orationem esse necessariam. Quse ulique nisi minas locus isle apostolica aucioritate in ministerio
fuisset adhibita, sequeretur sine dubio non impleri ecclesiae constitui, in quo positam piiceben Aposto-
quae fuei'ant propbetata. Quis ergo est qui haec le- lus nunc magna laude commendat, enumerans
gens vel audiens quod Paulus deprecetur eos qui D etiam gesta ejus prseclara, et dicens quia intantum
Romafisunt orare pro se, contemnat orationes Ec- omnibus aslilit, et in necessitatibus praesto fuit, ut
clesia; postulare, etiam si inferiores meritis esse vi- eliam mihi ipsi in necessitatibus meis apostoMcis
deantur bi, a quibus oratio postulatur? Ecce enim devotione mentis asliterit. Ostendil etiam quia hi
Paulus apostolicis prseditus merilis, discipulos hu- qui bono opeii in eeclesiis dant operam, vicem re-
mililer hortatur ut orent pro se. Nolandum etiam ciperedebent afratribus et honorem, ut in quibus-
quia sunt nonnulli qui dicunt : Quare laboremus cunque necesse fuerit, siye spiritalibus, sheetiam
ljonis operibus ad vitam pervenire? Nam si prsede- carnalibus pfficiis, adjuvenlur; et bonorifice ba-
stinati sumus, sine dubio ad eam perveniemus. beantur.
Quorum errorem destituil, dum Romanos hortatur < Salutate Priscam et Aquilam adjutores meos
nt orent impleri ea, quae ipse per spirilum pvophe- t in Christo, qui pro anima mea suas cervices
tiae futura praedixeral. Deus enim multa sic pra-de- t supposnerunt, quihus non solus graiias ago, sed
slinarit fuiura, ut saucli eacum labore oblineant; t et cuncta; ecclesiae gentium, et domesticam eo-
etideo qui laborare neglexerit, non apprehendet < rum ecclesiam. >
i.ia. Videamus quam validis, quamque religiosis sa- Prisca, quae in Aclibus apostolorum Priscilla iw-
807 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 803
minatur, uxor erat Aquilse. De nis enim dicil Lu- A , Quamvis nihil egregium prae caeteris huic videa-
cas ; < Egressus ab Athenis Paulus venit Corin- lur ascribi, tanien hoc ipsum quod dileclissimus est
thum (Act. x\iu). > Et invenit quemdam Judaeum Apostolo, manifestat eum laudabilem et salutalione
nomine Aquilam, Ponticum genere, quinuperve- dignum esse.
iierat ab Ilalia, elPiiscellam uxorem ejus, eo quod t Salulale Ui-banum adjutorem nostrum in Cbri-
prsecepisset Claudius discedere omnes Judseos a t sto Jesu, et Siaehyn dilectum meum. >
Roma, accessit ad eos. Et quia ejusdem erat artis, Et islos salutaiione dignos caeteris conjungit, scd
manebat apud eos, el operabatur. Erant autem sce- Urbanum in laude prsefert. Illum enim adjulorem
nofactorise artis, id est arlifices labernaculorum, apostolorum in Cliristo, id est parlicipem apostolici
videlicet sutores. Credilur autem quod quia illo opeiis; Stacbynvero dilectum suum, id eslamicum
tempore pulsis ex urbe Judaeis per pj'aeceptumCae• proprium, etsi non adjuloi'em, dicit.
saris Coiinlhum venerant, rurstim mitigata prineipis < Salulate Apellen proburo in Cluisto. >
saevitia, Romam regressi essenl quando Paulus hanc Hic, etsi non specialis amicus erat Apostoli vel
misit epistolam. Hi ergo adjulores ejus in Christo, particeps aposlolici operis, tamen per tentaliones
id est in Chrisli praedicatione, quia recte credide- inventus est fidelis in .Chrislo. Intelligitur enim
rant, et aposlolici laboris se socios fecerant, ut et B per multas trihulationes paticnter et fortiter su-
ipsi hortareniur caeteros ad fidem i'ectam, denique stentaias transisse, et ideo probus ab Apostolo pro-
Apollo quamvis exercitatus esset in Scripturis, ab nuntiari, juxla quod superius ait, quia t lribulalio
liis lamen in via Domini diligentius est instructus. palientiam operatur, patientia autem probationem
Quos et apparel Judaeorum insidtis, Paulo pericli- (Rom. v, Jac. i). >
lante, semetipsos subjecisse, ut ille liber abscede- t Salutate eos qui sunt ex Aristobuli domo. >
ret. Et hanc eorum laudem ipse non silet, sed om- Aristobulus fuisse congregator fratrum in Chri-
nibus eam ecclesiis admirandam tradit. Supposue- sto intelligitur. Cujusfacium sic probat Aposlolus,
runl, inquit, pro anima mea cervicessuas quibus non ut eos quos ille congregabat, dignos salutatione sua
solus ago gralias ago, sed et cunclm ecclesim gen- desiguaret.
tium. Merito enim gcnlium ecclesiaehis graiias age- t SalulaleHerodionem cognatum meum. »
bant, qui seipsbs morli obtuleranl, ut doctor gen- Hic tantum cognatus Apestoli dicitur; nullura
tium liber evaderel, et ad opus praodicationis excur- ejus evidenter merilum ostenditur, nisi quod reli-
reret. Unde Romaui eis obedire debent, quia pro giosus in Chrislo fuisse declarafur, cum ab Apo-
exhorlalione ad confirmationem eorum Romam re- _, stolo salutalur.
versi sunt. Hos, inquit, salutate, el domeslicam eo- t Salutate eos qui sunt ex Narcissi domo, qui
rum ecclesiam, id est familiam ipsorum, quia san- t sunl in Chrislo. >
ciitatem eoi'um imitaiur. Navcissus dicitur fuisse presbyter, qui peregri-
< Salutate Epsenelum dilectum mihi, quiestpri- nando confirmabat fratres exhorlationibus. Et quia
< mitivus Ecclesia; Asisa in Chiislo Jesu. > praesens tunc uon erat, suos Apostolus salutat.
5ste prinius omnium ex Asia credidisse intelligi- Quia vero non omnium illorum merita noverat, di-
tur, et ad Romanorum confirmalionem venisse Ro- scernit qui sunt in Domino, id est eos, qui digni
mam. Sic et alii quos Salutat Aposlolus, intelligun- sunt salutatione mea propter merilum quod babenl
iur illuc venisse pro fratium sedificatione. in Domino.
< Salutale Mariam, quae multum laboravit in t Salulate Tryphsenam et Trypbosam, qtiselabo-
< vobis. > t rant in Domino. t
Et hsee pro utililate Ecclesiae non exiguum, sed Labor istarum non pro hoc mundo fiebat, nec
multum etmagnum laborem instituil. pro vila prsesenli, sed pro spe quam habebant in
< Salutale Andronicum et Juniam cognatos et Domino. Inlelliguntur autem in minislerio sanclo-
t concaptivos meos, qui sunt nobiles in aposto- jy rum laborasse.
< lis, qui et ante me fuerunt in Chrislo Jesu. t t Salutate Persidem cbarissimam, quse multum
Hi secundum carnem cognali fuerunt Pauli, et t laboravit in Domino. t
cura eo causa fidei capfivitatem pertulerunt. De Hseclonge pi'aeferlur istis duabus, quia et charis-
quibus et boc fortasse potesl intelligi, quod ex sima dicitur, ct non solum laborasse, sed et mul-
sepluaginla duobus discipulis Domini fueiint, qui et lum laborasse in Domino asseritur.
apostoli jure nominantur. Ideo nobiles dicunlur in t Salulate Rufum electum in Domino, et ma-
aposlolis, id est in illis septuaginta duobus, qui et t trem ejus et meam. >
ante Paulum fuerunt in Christo, id est in Christi Hunc eredo, sciebat Apostolus esse de numero
fide. Vel ipsi duo fuerunt ante eum in Christo, quia uon multorum qui vocati sunt, sed paucorum qui
secuti sunt priores apostolos, et ideo nobiles in electi sunt (Malth. xx). Vel eleclus, id est promo-
apostolis dicunlur, id est inter prsedicatores, qui lus erat ad ecclesiasticas res agendas, ut in aliquo
discipuli erant apostolorum. gradu bonoris prffiesset. Cujus et mater tantum
t Salutate Ampliatum dileclissimum mihi in Do- meritum babuif, ut etiam Apostolus suam bane
e mino. > nominaverit matrem, umintque cum eo partitus sit
' COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. —• IN EPIST. AD ROM.
S03 m
matris affectum, sicut Joannes cum Christo (Joan. .A enlium prsedicant, sed intentione accipiendi ab eis
sis). Eadem enim femina et Rufi uiater erat secun- cibos, el per dulces sermones, quibus venenum ne-
dum carnem,'etPauli secundum charitatem acbe- quitiae-suae dulciter infundunt et per benedictiones
neficenliam. Vel fortasse carnalis maler Aposloli fallaces scducunt corda innoceniium. Hoc enim est
erat tunc Romse degens eum ista. proprium haerelicorum, et eorum qui decipiunl au-
< Salutate Assync.itum, Philegonlem, Hermam, diehtes, ut dulciter eis loquantur. Semper insidiosa,
< Patrobam, Hermen, et qui cum eis sunt fra- callida, blanda est adulalio : pulcbreque adulator
< tres. > apudphilosoplios definilur blandus inimicus. Pos-
Isti quos nomjnat intelliguntur simul habitasse, sunt dulces eorum' sermones intelligi peccatorum
et in Chrisliana amicilia unanimes fuisse, atque allevationes, dum dicunt ea noii esse gi'avia, et se-
faniosi in religione, et seeum alios fralres habuisse, curitatem peccandi prsebent stultis, promittenles
qui non tanii meiiti erant vel lanlae famse. Puto eis impunitatem ex Dei niisericordia, crebroque be-
autem qtiod Hermas iste scriptor sit libelli illius, nedictiones illis dant, ut sancti eis appareant. Sic-
qui Pastoris appelLalur. i que seducunt, id est seorsum a via rectitudinis du^
< Salutate Pbilologum et Juliam, Nereum et so- cunt corda innocenlium, id est simplicium cavere
< rorem ejus, el Olympiadem, et onmes qui eum eis B nescientjum. Non enim Romanis tanlum qui tunc
< sunt sanctos. > in carne erant, sed magis omnibus ubique iidelibus
Et hi simul uuanimes ei'ant, et qui nominatim usque in finem sacculijubet Apostolus ut diligentius
exprimuntur, jnajores fuisse designantur. Omnes considererit et perspiciant, qui sint qui dissensiones
autem quos hucusque salutavit, intelliguntur pi'ae- et offendicula in ecclesiis generaut. Dicit namque
elari fuisse fide etmerilis, uteos jure deberent ho- dissensiones et - offendicula commovere, praeter
norare Romani, et credere verbis eorum. Chrisli doctrinam esse quam didicimus. Et ideo
t Salutate invicem in osculo sancto. i alieuus a nobis sit, nec omnino jecipiatur intcr
Vos ipsos invicem salutate in oseulonon ficto, non nos, quisquis cerlamina commovet, quisquis servit
subdolo, non libidiuoso sed sancto, religioso et ca- jurgiis, quisquis lites excitat et studia contentionis
slo. In osculo sancto, id est in pace Christi "vos exercet. Qui enim tales sunt, CIirisloDomino, qui
salulale, utnonsimulala vel carnalia, sed religiosa est pax nostra, non serviunt, sed ventri suo potius
sint oscula vestra. Ex hoc prsecepto el aliis simili- obsequuntur. Cur enim jurgia et lites in ecclesiis
bus, iuos ecclesiaatradilus est, ut posl oralionem suscitentur. -Spirilus sanclus per Apostolum nunc
osculo se invicem suscipiant fratres. indicat. Venlris, inquit, gralia, id est qusestus et
t Salutant vos omnes EcclesiseChristi. > "
cupiditatis. Unde et nonnuli circumeunl domos, lo-
Per hoc diclum iutelligitur Ecclesias posse dici, quenles ad gratiam cum omni deceptione adula-
quse uon sunt Chrisli. Unde Psalmisla : < OdiviEc- tionis, non ut verbo Dei aedificenl animas ad virtu-
clesiam malignantium (Psal. xxv). > Omiiium au- tes, sed ut per adulaliones dulcesque sermones pe-
tem illorum locorum Ecclesias dicit Romanos salu- limant, ut eliam proficere hortentur in vitiis, lau-
tare, ut crescaut in fide et religione. danles et benedicenles ea quae correclione sunt di-
< Rogo autem vos, fratres, ulobservetis eos qut gna.
< dissensiones et offendicula prseier doctrinam < Vestra enim obedientia in omnem locum divul- -
< quam' didioistis, faciunt, ct declinate ab illis. < gata est. Gaudeo igitur in vobis, sed volo vos sa-
« Hujusmodi enim Cluisto Domino non seniunt, «pientes esse in bono, et simplices in malo
« setl suo ventri (Philip. m), et per dulces sermones « (Malth. x).
« etbeuedictiones sedncunt corda innocentiiim. > Ideo, inquit, vos moneo ut vitetis deceptores,
Nunc monet Apostolus ut super omnia caveant a quiaTion solum fides, sed et obedientia veslra ubi-
pseudoapostolis. Quasi dicat : Eos quos prsemisi, que audita est, quoniam estis in capite mundi; et sic
salutate et imitamini, sed hos nolate el vitale. Jussi jj) exemplo vestro jam alii corrumpi possent, si essetis
ut illos salulelis, sed rogo ut istos cavealis. Rogo seducti. Velrogo ut eos \iteiis, quia leviter obedi-
vos, o fratres, filii matris Ecclesise, ut observetis, id tis, sicut ubique jam divulgatum est. Subtiliter
est discernaiis et notefis eos qui faciunt dissensiones, indiscretam et facilem eoruni obedieuliam, non iu
id estmentium et sehsuum discordias, et offendi- omni re laudat, sed divulgatam dicit. Et ue eos
cula, id est fratrum invicem offeusiones, ut alius rursuni inobedienles efficeret, si hoc aperlius cor-
offendat alium. Vel offendicula, id est culparum rigeret, addidit. Gaudeo igiturin vobis, quasi dicat:
praecipitia prsepai>ant, ut incautos ruere in opera Facile obeJitis, et hoc bonum est, alque hinc gau-
nequitise faciant. Et hsec agunt prmler docttinam deo quia sic obeditis. Sed tamen volo vossapientes
quamsos a bonis prsedicatoribus didicistts, quo- esse in bono et simplices in tnalo, id est volo ut
niam talia opera transgreBsiones sunl sanctae do- sitis sapientes in bono discernendo et sine aliqua
ctriiicequam aecepistis. Idcirco observate eos el4e- partemali, ul sapienler--discernatis quibus bonum
clinale ab illis. Et quare? quia hujusmodi homines obedientisepraebere debeatis, ne si incaute perversis
in subdola pra;dicatione quam faciunt, nonChrislo, obedientes fueritis, bonojvestro se misceat malum
ted venin suo serviunt; quoniam iion amore atidi- duplicitatis. Non enirh simplex sed duplex eril quod
PATHOL.CLXXXL 2QX
Mi HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 812
egeritis, si et propter obedientiam bonum fuerit, et A « Eeclesia. Salutat vos Erastus arcarius civitatis, et
propter indiscretionem malum. Simplices silis in < Quartus frater. >
laalo, id est sine aliqua plicatione, hoc est sine Ex his verbis apparet cp.stolain de Corintho scri-
aliqua admistione vel assoeiatione silis, ne bono ptam. De hoc enim Gaio dicit Corinthiis : t Gratias
\eslro se malum aliquod adjungat. Sapientes etlam t ago Deo meo, quia neminem vestrum baptizavL,
in bono estote, ut bonum sapienter el caute faciatis. « nisi Ciispum et Gaium (I Cor. i). > Et de Erasto
Simplicitati enim adjungere prudentiam debetis, scribit ad Timotheum : « Eraslus remansit Corintiii
qualenus sic securitatem de simplicitate possideatis, (lITim.iv). VideturautemindicarideGaio, quoniam
ut circumspectionem prudenliae non omiltatis. hospitalis fuerit, ut non solum Paulum ac singulos
Simplicilas enim et ignorantiam quamdam signili- quosque advenlanles Corinthium hospitio receperit,
cat, ut sitis in malo simplices, id est nescii, vide - sed et Ecclesise universae in domo sua conventicu-
licet malum nescientes per actionem. Ium prsebuerit. Hoc enim patenter innuere videtur
t Deus autem pacis conlerat Satanam sub pedi- Apostolus, qui, cum dixisset: Salutal vosGaius ho-
• bus vestris velociter. > spesmeus, mox addidit: et universa Ecclesia : Illa vi-
Volo ut sitis sapientes ad cavendum malum. delicet Corinlhiorum Ecclesia, quae apud Gaium
Sed Deus pacis largitor el amator conterat velociter B conveniebat. Nam et Joannes cuidam Gaio scribit
Satanam, id est omnem qui vobis adversatur iu via (III Joan. i), qui forsitan iste est, laudans eum
Dei. Salanasenim adversarius interpretatur. Quo quia fratribus ministrabat. Erastus autem ab arca
aomine liostis antiquus designatur, vel quilibet dicitur arcarius, quia dispensator civitatis eral
perversus, qui sanctis ad Deum tendentibus contra- quasi curalor, quia dictante justitia civitatem gu-
ria molitur. Sed Deus pacis eum cilo conlerat sub bernabat, maxime in moderandis pretiis. Ad laudem
pedibus eorum, ut suggestio antiqui adversarii, mox Ecclesise Corinihiorum scribitur de isto Romanis,
ut raentern ipsorum pulsaverit, conculcetur et con- quod is qui princeps erat civitatis, non erubesceret
teratur, atque in nihilum redigatur, et omuis pseu- in Christum credere crucifixum, et credentibus in
dopraedicator vel quilibet pacis dissipatof, cito eum salutationem dirigere. Ilos omnes Apostolus
conteratur aut de mundo tollatur. Satanam sub enumei'at nominatim in salutalione Romanorum, ut
pedibus ecclesiseDeuspacis contrivit, quia membra seirent quales et quanti viri congauderent bono in»
ejus, in quibus ecclesiam persequebatui', ad fidem cceplo eorum.
convertens, ipsi Ecclesise subjugavit. « Gratia Domini nostri Jesu Cluisli cum omnibus
t Gratia Domini nostri Jesu Christi vobiscum. t vobis. Amen. >
< Amen. > Tot et tanti salutationem vobis mandant, sed gra-
Ut Satanas conteratur, gratia Chrisli sit vobis- tia Christi vobiscum roaneat. Hoe paulo ante dixe-
•cumcustodiens vos et adjuvans. rat, sed prse nimietate sestuanlisamoris repetit quod
f Salutat vos Timotheus adjutor meus, et Lucius valde exoptat.
t el Jason et Sosipater, cognati mei. Saluto vos t Ei autem qui potens est vos confirmare juxta
t ego. Terlius, qui scripsi hanc epislo'am in Do- « Evangelium meum et prsedicationemJesu Chiisli,
r€ rflino.» t secundum revelationem mysi&.-iitemporibus aeter-
Timotheus consors laborum Aposloli fuit, qui < nis taciti, qucd nuuc patefactum est per Scriptu-
raulto lempore cum eo ad praedicandum perrexif, f ras pruphetarum, secundum prseceptum aeterni
et tandem episcopus -abeo faclus, rna-giiasollicitu- « Dei ad obeditionem fidei in cunctis gentibus eo-
dine gubernabat cccfesiam. Sed de Lucio scriptum t gniti, soli sapienli Deo per Jesum Chrisliim,
est, quia erant in ecclesia quse erat Antioehise, t cui honor est et gloria in saecula saeculorum.
prophetae et doctores, in quibus Barnabas et Si- < Amen. >
meon qui vocabatur Niger, et.Lucius Cyrenensis.; Ego vos in hac epislola sic instruxi ct monui, sed
Jason vero ille est Thessalonicensis, qui in Actibus D ) ei qui polens est vos confiimare, soli sapienti Deo
apostolorum legilur (Acf. xiu, xx, xxiv), et -Sosi- sit honor et gloiia in saeculasseculorum. Deo a quo
pater Berrhoaensis. Ili, inquit, vos salulant. Ac si sunl omnia, dat gloriam, ut tceptum Romanorum
diceret: His estis curae.Et ego qui scripsrepistolam, (quia polens est) diguetur complei-e, confirmando
saluto vos in Domino. Tcrtius nomine, non numero4 in fide et charifaie aniinas eorum, in quo epislolaj
ul Timolheus qui specialis adjutor dcsignatur, pri- summa notalur. Et sit gloria qui potens est voscon-
mus intelligatur; deinde Lueius et Jason et firmare juxta Evangelium menm el prmdicalionem
Sosipater, quasi uuus accipiatur, secundus, sicque Jesu Chrisli, id est qui potest vos ad tanfum per-
scripfor epistolse tertius. Vel post Jasonem et Sosi- fectionem ducere, quantam ego evangelizo; et
pslrem terlius, qui videlicet scriptor vel ipse Apo- quantam Christus prsadicavit et praedicando insti-
stolus cst inlelVgendus; vel ut aliis visum est, no- tuit. Quod Evangelium et qusepraedicatio fit secun-
larius Apostoli. Nam melius estut Terlius intelli- dum revelaiionem mysteiii, id est secundum quod
galur nomen pvoprium, quia Tertius interpretatur revelatum est de odcullo Dei consilio ipsum myste-
adjungens, id est applicans se. riu-m ineanialionis Chrisii, mysleiii dieo, taciii
< Salutat \cs Gaius liospes meus, et universa mietnis tempotibus, id est spatiis quse fuerunt ante
813 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD COR. 814
rnundi conslitutionem, quia soli Deo nolum erat A j ul alia taceam, ipse praecepit baptizari omnes geu-
quod unigenitus paliis humanitatem pro homlnum tes in nomine Palris et Filii et Spirilus sancti
salute esset assumpturus. Sed el facto jam mundo, (Malth. xxvm; Marc. xvi), ubi praecipue commen-
tacitum est, hoc mysterium Christi iucarnationis, dataesthujus individusagloiia Trinitatis. Quod vero
et bumanse reparationis, quia licet aliquatenus esset addilum est: Cui, ut diceretur, cui gloiia, cum suf-'
aiitiquis patribus notum, nulli tamen eorum plena- ficeret, si dicturn esset, ei autem gloria, inusitatam
lie fuit cognitum. Quod nunc palefacium est per noslraB linguae locutionem indicat, non sensum
Scripluras prophetarum, id est adventu, Christi re- quem requiramus, vel de quo ambigamus, insiliuat.
vclatum est, Scripturis prophelarum ab eo resera- Quid sensui deperit, si dicamus, et gloria cui per Je-
tts, qucC.lestimoniumdant liuic prsedicationi. Pale- sum Christum gloria? hoc namque est ei,per Jesum
factum est secundum ptaceptum mlerni Dei, id est Chrislum cui gloria, quod est, cui per Jesum Chri-
secundum quod pi'aecepit Deus, qui hoc ab\aeierno stum gloria. Sed alter horum inusilatus, alter u-i-
ordinaveral. Et est patefactum ad obeditionem fidei tauis ordo vei*borum.Vel dictum est, ei gloria cui
in cunclis gentibus, id esl ad boc manifeslum est pej>Jesum Christum gloria, sive ei gloria per Jesum
nuuc in unhersis ualionibus, ut omnes obediant Christum, cui gloria, ul intelligeremus eum qui in
fidei bene operando. Mysterii dico olim taciti aliis, B1 seipso semper gloriosus est, per incarnalionem et
se&cogniti soli sapienti Deo, quia, etsi sil homini- resurreclionem Cluisti apud homines glorificari. Vel
bus modo revelatum', tamen soli Deo cognitum esf, ei quipotens esl vos confirmai'e, id est Trinitati, sit
qui solus novit curlta factum est. In quo repiimit gloria per Jesum Christum, cui JcsuChristo el secun-
Apostoltis inquisitores, qui quaerunt cur distulit dum humanilatem esthonorel gloria, sicut inPsalmo
Deus tanfum, cur tot gentes perire permisit. Solus canifur : i Gloria et honore coronasti eum (Psal.
autem sapiens Deus, Pater et Filius et Spiritus VIII.)>Quodsubjunxit, in smculasmculorum,moris est
sanctus, quoniam Trinitas unus Deus est. Qui pro- Scripturse divinse, immensitalem per hoc tempo-
plerea solus sapiens dicilur recte, quoniam solus rum designare. Vel in saecula sseculorum, in selerna
secundum sapientiam suam et substaniiam sapiens ssecula, quse digniora erunt labenlibus sa;culis,-si-
est, non secundum accidentem vel accedenlem par- cul Sancta sanctoium et Cantica canlicorum prse-
ticipationem sapientiae, sicut sapiens est i'ationalis stanliora suut caeterissanctis et canticis; vel sicut
quseeunque creatura. Trinitas, iuquam, esl solus Rex regum el Dominusdominorum cseleris regibus
sapiens Deus, qui omnino nec potuit unquam esse et dominis est praestantior. Amen autem quod inler-
insipiens, nec poterit, non per gratiam particeps pretalur vere vel fideliter, quasi ad confirmationem
sapieiilLe, sed sapiens immobilitate naturae. Soli ' omnium quse superius scripta sunt, in fine posuit,
igilur sapienti Deo gloria sit per Chrislum J-esum, per quod vernaculo Hebraeorum sermone vera et
boc est clara cum laude notitia, quia innotuit gen- iidelia esse, quaesuut sciipla, signaret.
tibus Deus Trinilas. Ideo per Jesuni Cbristum, quia

IN EPISTOLAM" I AB CORINTHIOS.

ARGUMENTUM. D que alta In eis erant schismata et vilia. A quibus


Corinthus est civitas metropolis, caput Achaise, omnibus Intendit Aposlolus eos corrigere et modum.
decus Grseeiae.Ad quem Paulus veniens, mullos illos Christianse couversationis docere, scribens ab
civium converlit ad ttdem. Ubi et Dominus ei nocte Epheso. Hasc epistola post iilam ad Romanos jure
per visionem dixit: Noli timere, sed loquere, et ne locala est, licet ante illam scripta sil, quia quisquis
taceas. Propter quod ego sum tecum, ei nemo ap- in fidejam instructus est, de qua cum Romanis agi-
ponetur tibi ut noceat te, quoniam populus est mihi tur, debet consequenier a subrepentibus vitiis cor-
multus in hac eiyitater Sedit ergo annum et sex rigi, et in viitutibus plenius informari, sicut nunc
meiises docens apud eos verbura Domini. Post cu- coj'1'iguniur et iiistruuniuv Corinlhii. Ob boc etiam
jus abseessum, subversi sunt quidam eorurn-a posila est hsec post illam, quoniam in materia
pseudoapostolis, quidaia etiam a mundanse elo- quamdam babet affinilalemcum iila. Ut enim illi de
quentise sectatoribus, nonnulli vero judaicis tradi- meritis suorum antecessorum gloriabanlur, el suam
lionibus depravati. Quidam etiam eorum altenderi- salvalionem non graliae depuiabant, sed quidam
tes dignitatem personarum in baptismo, putabant Iegis observationibus, quidam vero facultati ingenii
quod plus grati3eet remissionis peccaloium acce- et liberlaii arbiirii; sic et isti de sanctitate suorum.
pissent, si a dignioribus et sanciioribus viris bapti- baptizatorum gloriantes, et quidquid boni habebaiit
zati fuissent. Et per boc se aliis praelerre volebant, illi ascribenles, alii aliis prasferri volebant. Sed
qui lam dignos bapiizafores noti habuerant. Multa- veniamus ad littcram.
815 - HERVEI BURGIDOLENSfSMONACHI 8IS
CAPUT PRIMUM. / in omni loco ipsorum Coiinthiorum, id est subje-
A
c ii Paulus vocatus apostolus Christi Jesu per vo- cto eis, hoceslcum omnibus suffiaganeis Coriuthi,
< luntatem Dei, et Sosthenes fraler, Ecclesise Dei cumomnibus qui subjecti Corintho ut metropolitanse
« quae est Coiinllii, sanctificalis in Chrislo Jesu, civitati. Cum omnibus qui Deura iuvocaat in omni
« vocatis saneiis, cum omnibus qui invocant 110- loco ipsorum Corinthiorum, id est famulante illis,
« men Domini noslri Jesu Chrisli, in omni loco et hostro, id esl ad nos similiter pertinente, sicut ad
« ipsoi'um et nostro, gralia vobis et pax a Deo Pa- eos. De noslro namque apostolatu sunt illi qui sunt
« tre noslro et DominoJesu Cbristo. > in locis Corintho subjeclis, et ideo scribimus eis sic-
Paulus interprelatur mirubilis. Et vere mirabilis ut Corinlhiis. Deum autem invocat, qui suispreci-
doctor, cui nullus comparari potest in scientia; bus nihil aliud ab eo quam ipsum Deum quaerit.
mirabilis operarius, qui plus omnibus laboravit. Quid enim invocat Deum ut dives fiat, Deum non
IIoc ergo nomine jam reddit aitonilos auditores invocat, sed illud quod vult ad se venire. Quid enim
suos, el tanii uominis auctoritate compiimil, ne esl invocare, nisi in se vocare ? Ram cum dicis Deo,
veibis sequentibus audeant conlradicere, vel inobe- da mihi dhilias, non vis ut Deus ipse in te veniat,
dierites resistere. Qui et vocatum se dicit, ut majo- sed vis ut divilisevcniant ad te. Quodvis ut ad te
ris appareat aucioritatis, quia non sicut cseleri ab * venial, boc invocas. Si autcm Deum invocares, ipse
bominibus est ad fidem vocalus, sed a Christo ipso ad te veniret, ipsum haberes dhitias. Eigo illi qtii
dc ccelo (Acl. IX). Qui etiam aposlolus, id esl mis- prbpter ssecularia commoda, qui propter lerrenam
sus Jesu Christi, a quo audivit: < Vade ego longe felicitatem invocant Deum, iion invocant Deum.Sed
< ad gcntes mitlam te (Act. xxn). > Apostolus Jesu illi invoeant Deum, iili in\ocant nomen Domini, qtii
Chrisli est per voluntalem Dei, id est a Christo mis- nihil ab eo quau'unt nisi ipsum, qui hoc ab eo pie
sus ad gentes per volunlatem Patris. Per quod lan- poslulanf, ut ipse digneitir in eos vcnire el in eis
git etiam illos, quos neque Chrisius miserat, neque habilare, eosque tcmplum suse gloi ise facere. Meri-
per volunlatem Dei prsedicabant. Paulus talis el toque lales ubicunque maneanl, sociantur illis qui-
tantus scribit Corinlhiis, et Sosthenes frater. Etiam bus scribit Apostolus. Quos simul omnes salutat,
istum adjungit ad confirmationem omniuniquae scri- dicens : Gralia vobis sit, qua \obis peccata remit-
bii, quia magnss erat apud eos auctontatis, utpote tantur etviiltites consenenlur. Gvalia lapsis ut ie-
qui princeps ibi synagogaefuerat, et ad fidem eon- suj-ganl, stanlibus ut maneant. Et pax sit vobis,
versus, multas a Judaeis pei'secutiones ante tribunal qua reconcilienlur Deo, qui per peccala ejus faeli
Gailionisproconsulis virililer sustinuerat(JicJ. xvm). ,£ sunt inimici; el qua stabililer ei inhaceranl, qui non
Paulus et Sosthenes scribunt Ecclesimnon baptizan- recesscrunl ab ejus amore. Qasascilicct giatia elpax
liunf, sed Dci qum est Corinthi. Ideo scribil Eccle- sitvobis, non a baptizaloribus \e&tris,_vel ab aliis
sias, quia adhuc smgulis Ecclesiis rectores non erant hominibus, sed a DeoPalte nostio, qui nos in fiiios
conslituti. Paulus EcclesiaeDei,\idelicet sanctifica- adoptare dignatus est, et a DominoJesu Chrislo, id
iis, id est bapfismo regeneralis in Chrisio Jesn, id esi salvatore, rege, Dominonosiro, id est qui de po-
est in figuratione morlis el resurrectionis Cbristi testate Satansenos eripuit,et suo domh io nos man-
Jesu. Sanctificatis in Christo, uon in Petro vel cipavil. Servi uamque ejtis sumus, licel Pafer ejus
Paulo, vel alio quolibet baptizatore, quia Chrislus nos in filios adoplaverit, quia ipse est Filius pcr na-
sanctificalionem islam ;equaliter operatur per om- turam, nos per gratiam; ille Gicator, nos creatuia;
nes suos ministros, et ideo nulli gloriandum est in ille sine peccato, nos bberati a peccato.
meritis sui baptizatoris. Ecclesisese dixit sciibere, <Gratias ago Deomeo semper pro vobis m gra-
el addidit sanctificatis in Cluisto, ut ostenderet < tia Dei, quse data est vobis in Ghristo Jesu, quia
omnem Ecclesiam sanctificalam fuisse in Christo, < In omnibus divites facti estis in illo, in"omni ver-
sed quosdam illorum postmale coepisseconversari. « bo et in omui scientia, sicut testimonium Chrisii
Scribit eliam vocalis pra;dicatione e\angelica, et D f « confirniaiuni est in vobis, ita ut nihil \obis desit
f.anclisbona conversalione sua. Vel vocalis sanctis, « in ullagralia, exspeclaiilibusmelationem Domini
iJ esi vocalis ad hoc ut sint sancti; hoc esl, ut non « nostri Jesu Chrisli, qui et confirmabit vos usqtte
i ecedant a regula sanciilalis, declinanies in aliquem c iii finem sine crimine, in die adventus Domimno-
errorem \el in malum, actionem; vel etiam vocalis s stri Jesu Christi. Fidelis Deus (I Thes. v), per
ab seterno divinitus, id est prsedestinatis ante niundi t quem vocali eslis in socictatem filii ejus Jesu
lconslilulionem, et sanclis in tempore conversalionis « Christi Domini noslii. >
suse. His sciibit Paulus cumomnibus qui invocunlno- Hsecepistola cum ad unius scribatur populum ci-
men Domininoslti Jesu Chiisti, in omni locoipsorum vilatis, pro varieiate habitanliuni, id est saiiclorum
et noslro, id est conversis ad fidem Judaeisjungit et et peccatorum, nunc laudat eos,nunc corripif, nunc
gentes, quia salus ex Judseis csl (Joan. iv), t ut in docet, nunc reprehendit, ut unusquisque in ea in-
ornni loco, et ubi gentes quseinvocant nomen Doini- telligat, quidpro se, quid advei-sum sedicalur, ut,
ni. et ubi tales Judsei suiit similiter sint omnes cum laudat eos, sciant boni ad se vei'ba dirigi; et
unum. Vel ita potius Corinthiis scribit, cum omni- cum i'epreheiidit, sciant qui male egerunt, ad se
bus qui in\ocant nomen Domir.inostrl Jesu Chrisli, hsecdici. Ecce enim a perfectis inchoat, quos multa
S17 COMMENT.1N EPiSTOLAS PAULI. — IN EPIST 'I AD COR. 8J8
laude prosequitur, ut postmodum ad inlirmos ve- A vestrum. Confirmabit, inquam, vos in bonis, sine
niat, quos reprehetisurus est. Alloquitur primo per- crimine, id est sine ullo criminali peccato vel aniuii
fectos, ostendendo eos commeudatione dignos, ut vel carnis. Nonnulli eniin exspectant revelationem
qui hacfenus bmii permanserunt, meliores fieri stu- Domini, quasi de justitia securi, et lamen in crimi-
deant; et caeteii qui in aliquo errore deciderunt, uibus roanent, id est in invidia, detractione, odio,
erubescant et coiienlur ut his similes fiant. Gratias, dissensione, et his similibus. Sed vos ab bis et ta-
inquit, ago Deo meo semper pro vobis. Deo quiom- libus immunes Dei gralia conservabimini i)t die ad-
liiuiii esi. sed tamen speciali prjvilegio sanclitatis, ventus Domini nostri Jesu Chrisli, id est ut in illo
qtiam niiiii confulit, meus est, ago pro vobis sem- die sine uliius criminis reatu inveniamini. Qualis
per giatias, qtiia qujdquid boni habetis, ab illo vo- enim quisque moritur, talis in illo die invenitur. Et
Lis dalum essescn!, non ab Iioiiiinilms. Gratias ago etiam morlis dies est unicuique dies adventus Do-
in gralii' Dci qum data est vobh, id est propter gra- mini, sicut ipse declarat, dicens : < Vigilate, quia
liani quain Deus eonlulil vobis in ChrhloJesu, non nescitis qua hora Dominus vesler venturus sit
in Pctro\elPaulo. Gratia enim dala est in Christo, (Matlh. xxiv). > Alacri animo confisus de spe isto-
quia hoc coiisruulum estaDeo, ut qni credii in rum Apostolus, securus est, quia inviolati usque in
Clnista, salvus sit stne opere, sola fiJc, ct gratis ac- B diem novissimum erunt. Qui enim iiiter tot discri-
eipiat reinissionem peccatorum. Nec hoc soluin isti mina sensuum et pertmdjationes diversitatum mu-
peiccpeiant, sed et charisniala spiiilualia fueianl lari non potuerunt, pi'ocul dubio se in sua boniiate
illis uiulla dhinitus concessa. Yere magna gratn pei'm&i)surosostendunt. Quos dum laudat Aposto-
vohis data est in Chrislo, quia divites in illo facli lus, cseteros qui eri'ore pseudoaposlolorum depra-
estis in omvibus donis spiritualibus, rit abundetis vali fueranl, invitat. Dum enim istorttm fidem et
omnibus divitiis spirifualimis. El suppono partes , sanctitatem praedicat, illos ad poenitentiani vocat.
ahquas diviiiaruni, scilicel in omhi verbo, id est in Dixi quia vos eonfii-inabit usque in finem. Et vere
oiimi gencre linguaruin, ul Gi'seca et Latina et He- confirmabil, quia ftdelis, id est veias est in pro-
braica lingtta, caeteiisque linguis omnibus loaui missis suis Deus, quia fideliter reddel quidquidpro-
poscitis. Vel in onnii vevbo, id est in omni modo ' misit. Promisit salutem seternam et beatam vitani
praE.lica.fdipanulis lenuifer, el mediocribus mcdio-' cum angelis sine fine, et hsereditaiem immarcessi-
tiiier, ac perfeciio peifcctc, et iu omni scien'ia, id bilem, gloriam sempiternam, dulcedinem vultus
cst Scripturarum intelligeiuia, quse est secundum suijdomum sanctificaiionissuseiii ccelis,resurreclio-
lnsioiialeni et iiijsiicuiu ct iiioralein sensum. Ditaii nem a mortuis, ubi stullus deiuceps moriendi metus
esfi» in omni \crho pr.edicandi ct scienlia inlelli- crit (IPetr. i). Talia promisil, el in horum redditione
gendi, sicul tesiimonium Christi, id est quod Chri- fideiis erit, quia sineinendaeio reddet ea illis quibus
stns de seiiieiipso-moficiidn ct resurgendo tesiatus promisit. Fidelis Deus perquem vocuti eslis, quia qui
est, lonfnmaiiim cst in vobis, id est i:i vestra vita, aversos \ocavit, iam facilius confirmabit. Vocaii
in vesiris uionhus. Iia estis donis omiiihus ditati, estis in socieiaiem uon modo apostolorum vel ange-
itt niliil desit tobis in ulla gfatia Spirilus sancti, loruni, scd eiiam filii ejus Jesu Chrisii Domini nostri,
quia prophetiain liabetis, genera linguarum, vir- ut sifis participes haereditatis et glorise quani possi-
luiem cuiaiionum et Ccetcra cltai'isin.iium dona. det Filius ejus. Hoc enim dedit vobis esse, quod
Niliil deesl vobis, quod ncc esse sit habere, quia si credidistis, ut quia credidistis Christum esse Filium
iioif babens onima qua; haLeiu apostoli, omnia ta- Dei, Arosquoque efficeremini filii Dei, mansuri in
jnen habctis quae necessc cst ut ujheatis. ba repleti cadem dignitate in qua manet Christus. Sociefas
eslis, ut nihil \obis dcsit, volus dico exspectantibus, enim fralernitatis est. Et vos fratres ejus et socii
id esl cmu dcsideiio prajsiolantibiis ei digne paratis focti estis, quem DeiFilium firmiler credidistis.
excipere revetatwnem Dom.vi twstii Jesu Chrisli^ Hucusque praefatio cum laude. Hiiic jam dissen-
qtiando i'evelabitur in ilamnia ignis ad judicium ve- X>e-onis causam exsequitur, subdendo:
ttiens, et apparebit otituiLus. Ilauc rcvelationem .< Obsecro autem vos, fratres, per nomen Do-
impii timenl et vemic uoiiiui; pii vcro, qui propter t mini nostvi Jesu Cluisti, ut idipsum dicatis om-
meritum bonaecouversaiionis suse sperant se cum t nes, et non sint m vobis, vschismata, silis autem
Christoregiiatuios, toiis desideriis cupiunt ut reve- t perfecli in eodem sensu et in eadem scienlia. SL-
lelur, quia speraut in cjus rcvelatione ad visionem < gnificatum est enim mihi de vobis, fratres mei,
glonse ejus pcningere. Ei ideo infatigabiles in bonis t ab his qui sunl Chloes, quia contentiones stinf
operibus perdurautes exspectant eam; et cauta cir- t inter vos. Hoc autem dico, quod unusquisque
cumspectione invigilaiii ne, cum venerit, reprehen- « vestrum dicit: Ego quidem sum Pauli, ego autem
sibiles iu aliquo invenianiur. Sic exspectatis revela- «vApollo,ego vero Cephss, ego autem Ciiristi. Di-
lionem Domini, in qua ipse bonis et malis se in ju- < visus est Chrislus?>>
dicio manifeslab t. Qui et per auxilium gratise suae Si qualiier quid dicatur, et quibus dicatur, nor>
faciet ut ab hac exspecfatione uon deficialis, quia vigilanter aspicitur, valde periculosum est. Vere-
confirmabit vosin virlutibus et bonis operibus usque cundae ctenim mentes,- si quas fortassse culpas ai!-
in f.nem, id est usque ad obitum uniuscujusque miserint, leniter arguendte suiit^quia si aspeiius
819 HERVEI BURGIDOLENSISMGNACHI I 820
increpentttr, frangunlur polius quam erudiuntur. A divinitatem referri, scientia vei-o ad humanilatem,
Quod nunc bene demonsiral Apostolus, qui cum ul vos omnes eumdem sensum atque intellectum de
Corinlbios cognosceret pro amore personarum in ejus divinitate, et eamdem scientiam de humaiiilate
schismate divisos, eorum verecundise consulens, firmiler tenealis, quatenus omnes simul idem de di-
loculionem suam eis a gratiarum actione et laudi- vinitate et humanitate illius credatis. Hsecideo dico,
bus incoapit.Et quos in omniverbo etinomni scien- quia significalum est tnihi de vobisper littei'as, o fra-
tia Iaudaverat, quibus nihil deesse in ulla gratia tres mei, ab his qui sunt Chloes, id est in illo loc»
dixeral, paulisper loquens, et ad increpandum le- qui sic vocatur, quia contenliones sunt inler ves.
niter veniens, divisos erga seipsos reptehendit. Et Quam\is aversi fuissent, fratres taraen vocat eos
quorum prius salutem narraveral, postmodum vul- Apostolus, ut per id non dissenlirent ab eo cui
nera patefecit. Peritus enim medicus vulnus seean- conventus fralrum qui habitabant Chloes intimavit
dum videns, sed segrum timidum esse conspiciens, quia contentiones essent inter eos, per quas mani-
"diu palpavit, et subito percussit. Prius blandam festabatur diversitas mentis eorum de disciplina Do-
manum laudis posuit, et postmodum ferrum incre- minica. Fratres illi significaverunt mihi vestras
pationis fixit. Nisi enim verecundse mentes fueiint contenfiones. Nec solum illas scio, sed eliam verba
palpando reprehensse, ita ut e.\ aiiis rebus audiant quse dicitis. Sed hoc dico quod unusquisque veslrum
quod in consolaliouem sumant, per increpationem dicit, id estiiullus ex vobis est qui non dieat unum
protinus ad desperationem cadunt. Non aulem men- borura quse subjicio. Nam alius quidem dicit: Ego
titus esl Apostolus, ut prius eis nihil deesse in sum Pauli; alius autem, Ego sum Apollo, id est ii-
orani gratia diceret, quibus poslmodum dieturns lius peritissimi doctoiis; alius vero, Ego sum Cephm,
erat unitatem deesse. Sed quia erant inter eos id est Petti; alius autem qui solus sapit, dicit: Ega
quidamomni gratia repleti, et erant quidam in per- sum Chrisli. Sicque divisi eslis in partes, ac si alii
sonarum fa\oribus scisci, co?pit, ut dictum est, a ex vobis essent Pauliani, alii Apollani, alii Pelriani
laudibus perfectorum, ut modesta inveetione ad re- et alii Christiani. Et ita secundum vos divisus est
prehensionem perlingeret infirmorum. Et in hoc Chrhlus. Quasi dicatur : Multos faeitis Cluislos, id
quGque ad medieinam cordis, a medicina covporis est dalores graliarum. Vel qui operafur idem in
usum traxit. Nam eum feriendum vulnus medicus omnibus, divisus est, dum credifur in islo plus gra-
aspicit, prius ea membra quse circa \ulnus sana tise operari, in iilo minus. Vel divisus esl, id est
sunt, jialpat, ut post ad ea quse vulnerata sunt, Ie- abscissus et separatus esta vobis, qui caput vestrum
niter palpando perveniat. Cum ergo Paulus perfe- _ erat, quia ab illo vos subtraxistis, quando -merifis
ctos in Coiinthiis laudavit, sana membra juxta vul- hominum causani vestras salulis ascribei'e coapistis.
nus tefigit; cum vero infirmos de divisione repre- Errorem quidem'ostendit Aposlolus, sed aucforum
bendit, vulnus in corpore percussit. Sed jam verba nomina non prodidit. Neque enim in loco stabant,
ejus Iractemus. Videtur enim dieere: Pro perfectis sed circuibant ad eversionem simplicium. .Nam hi
qui in bono permanserunt gratias ago; sed i»osfra- quos nominavit, sine dubio boni erant doctores.
ires, qui seducti estis et meritis hominum gloria- sed borum speeie falsos aposlolos langit. Si eniia
mini, obsecro per nomen Dotnininaslri Jesu Chrisit, in bis gloiiandum velat, quanto magis in malis do-
qui vos soitis redemit, et in cujus nomine baptizati ctoribus, quorum doctrinam pravani in subjeetis
eslis, ul idipsutn dicatis omnes. Idipsum, videlieet significat? Inler eos tamen hos perseverantes desi-
quod dicunt illi quos laudavi, dicatis omnes vos uno gnat, qui dicebant se Ghristi esse, non bominis, quos
ore, et non sint in vobis, id est inter vos vel in cor- superius laudavit, et ad horum simililudinem alios
dibus veslris, schismata, id est divisioncs. Hsecschi- invitat. Divisum autem Christum dixit, quia gloriam
smata intelligunfur aliquorum in fide divisiones, ejus liomines sibi parliti sunt, sicut bseretici, qui se
dum diversa sentircnt, quia cnm deberent omnes aut Photinianos aut Arianos vel Manichseosvoeari
dicere se esse Cluisti , dieebat alius. Ego sum D non horruerunt. Ram et Corinthii diversis hsereti-
Patili ; alius, Ego sum Petri. Non sint in vobis corum nominibus subjici cceperant, ut viderentur
sehismaJa, sed silis perfecli in eodemsensu, id est in loeo Chrisli ljomines venerari. Qui diversa de Chri -
ead°m volunlate, in qua sunt illi quorum laudem sto accipiunt, Ghristum dividunt. Unus enim homi-
pr,emisi; et in eadem scienlia, id est in eadem nem tantum accipit Christum, alter Deum purum
Smplurarum intelligentia, in qua sunt illi. Vel id- sine corpore protitetur. Alius per prophelas praudi-
ipsum dicatis, id est unam fidem catholicam omnes ctum Christum dicit, alius negat prophetas de Chri-
paiiter loquamini: et non sint in nobis schisinata, sto locutos. Cum ergo Christus unus sil Deus et
sd est menlium aut vei'borum discissiones, sed sitis homo, isti sibi dum alius aliud, et alius aliud de eo
perfecti in codem sensu, quem vobis tradtdi de vindicat, dividunt Christum,
Christo, ut omnes perfecte senliatis in eo solo glo- < Nunquid Paulus crueiflxus est pvo vobis, aut iu
riandum, non in hominibus; et in eadem seiemia, t nomine Pauli baptizali eslis? Gratias ago Deomets
qttam vobis de Cluisto tradidi, ut perfeete sciatis t quod neminem vestrum baptizavi, nisi Ciispum
vos ejus sanguine redemptos et in ejus nomine per « et Gaium, ne quis dicat quod in nomine meo ba-
bapiismum' sancfjficatos. Potest sensus ad Cluisti « plizali estis. Bapfizavi autem ct Sfephame da-
825 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD COR. 822
f muEi. Caeterum nescio, si quem alium baptizave- A rum, a quo se baplizalos cognoscerent. Noluit ergo
< rim. > servum spem ponere in servo. Et ideo sibi soli re-
Non dehstis dicere, ego sum Pauli, quia nunquid linuit hanc polestatem. Quam si vellet, poluit vel
Paulus crucifixus est pro vobis ui vos sanguine suo alicui vel unicuique servorum suorum dare, ut tania
redimeret, el auctor salutis esset, aut in nomine vis esset in baptismo servi, quantam vim habet ba-
Pauli baplizali estis, ut invocatio nominis Pauli ptismus a Domino datus, sed noluit, ideoque non
mundaret vos a peccatis in baptismo ? Nequaquam differt sive bonus sive malus, cui conlingit ministe-
Paulus, sed Christus p:o vobis crueem justus pro rium ut baptizet, quia quisquis sit minister, Chri-
injustis perlulil; et non inPauli, sed in Christi no- slus esl Dominus qui baptizat; propter quod tan-
mine baplismum suscepistis. Modesle et humiliter tum valet baptismus per hominem conlemptibilem,
sanctus Apostolus zelans Ecclesiam, sed sponso, quantum per aposlolum dalus.
non sibi, et horrens eos qui voluerunt dicere, ego < Non enim misit me Chrisfus baptizare, sed
sum Pauli, ego Apollo, ego Cephae, suam personam < evangelizare, uon in sapientia verbi, ut non eva-
potius assumpsit quara calcaret et contemneret, ut < cuelur crux Chrisli. Verbum eifim crucis per-
Christum glorificaref. Repulif a se, sed ut mittat ad " < euntibus quidctn stultiiia est, his autem qui salvi
Christum. Non vult a sponsa amari pro sponso. Id- ^ < iiunt, id est nobis, virtus Dei est. Scriptum est
circo enim seipsum maluil contemnere ad commen- t enirri: Perdam sapientiam sapientium, et pruden-
dandum Chrislum, ne forte si alios nominalim con- % -, t tiam prudentium reprobabo (lsa. xxix; ibid. vm).
lemneret, ideo putaretur eorum refutare p'ersonas, < Ubi sapiens, ubi scriba, ubi inquisitor hujus sse-
ut suam commendaret. Si, inquit, pro vobis Chri- < culi? (Isa. xxxiu.) Nonne slultam fecit Deus sa-
stus mortuus est, et in nomine ejus sanctificationem f pientiam hujus mundi?Nam quia in Dei sapientia
baplismi percepistis, quomodo ad ejus injmiam nunc « non cognovit mundus per sapientiam Deum, pla-
gratiam et bencficium ipsius imputatis ulli homi- < cuit Deo per stullitiam praedicationis salvos facere
num ? Nam quia de baptizatoribus gloriamini, gra- < credentes. >
tias ago Deo meo ex hoc quod neminem vestrum Ideo tam paucos baptizavi, quia non ad hoc mis-
baplimvi, nisi Crispum et Gaiutn, qui non sunt de sus sum. Non enim Chrislus, cujus ego minister
contenlione vestra, non quod malum sit baptizare, sum, misit me baptizare, sed evangelizare, id est
sed ne quis dicat quod in notnine tneo baptixali eslis, prsedicare. Quoniam majus cst evangelizare quam
de ouo magis gloriaremini. Non solum non estis in baptizare, quia non omnis qui baptizat, idoneus cst
nomme meo baplizali, sed nec in meo mihisterio, et,,Q evangelizare. Quia igitur et minores possunt bapti-
inde gratias ago Deo nieo, qui me noluit hujus oc- zare, qui sapienliam et virtutem praedicandi non
casionem esse erroris. Non baplizavi nisi Crispum habent, ideo non baptizare missus sum, ne retarda-
archisynagogum et Gaium, qui nobiles erant, etin rer a prsedicatione, sed Evangelii semina spargerem.
primis crediderunt; nec gi'atiam baptismi deputa- Quo dicto illi humilianlur, quibus Coriuthii mul-
bant ulli hominum, sed soli Christo, et intelliguntur tum dabant eo quod ab illis baplizati fuerajit, dum
ex illis esse, qui superius sunt laudafi. Nec solum innotescit non magnum esse baptizare. Missus sum
bos, sed bapthavi et domum Slephanm, id est fami- evangelizare, et hoc non hi eap'ientia Verbi, quia
liam illius nobilis matronse, de quibus in postremis prsedicatio Christiana non indigct pompa et culfu
epislolaehujus dicitur, quoniam suntprimitise Achaise^ sermonis. Ideoque piscatores, homines imperiti ele-
et in minislerium sanctorum ordinaverunt seipsos. cli sunt, qui evangelizarent, ut doctrinae veritas
De bis, inquit, certus sum quod eos baptizavi, sed ipsa se commendaret teste viitute, ne hominum
prseter hoc nescio si quem alium ex vobis bapiizave- versutia et calliditate humanse sapienlise accepfabi-
rim. Per quod ostendlt se non esse salvatorem. lis videretur,non veritale,sicut disciplinse ab homini-
Nam si aliquos saharet a se juslificalos non ignora- bus inventse, in quibus non ratio, non virtus, sed
ret. Baptizasse se quosdara dicit, non lamen eo D E veiborum «ompositio quaeritur., Ac per boc gloriam
modo, quo ille consuevil baptizare, de quo dictum suam quserit, qui fidem Christi verbis exornare
est: tHicestqui baplizatiuSpirititsancto(Joa».i). > studet, quia obscural illam splendore verborum, ul
Baptizavit enim Paulus lanquam minister, non tan- noii illa sed ille laudetur. Sicut et pseudoapostoli
quam ipsa polestas. Baptizavit aulem Christus tan- lie stulti viderentur prudentibus mundi, in-sapien-
quam potestas. Et potuit hanc potestatem servo tia hominum praedicabant Christum, devitantes ea
dare, sed noluit. Si enirn daret hanc poteslatem quaemundus in nobis stulta judicat, ut neque incar-
servis, id est ut ipsorum esset quod Domini erat, nalum Dei Filium et de Virgine nalum docerenl, ne-
tot essent baptismi quod servi, ut quomodo dictum que morte ejus homines salvari prsedicarent; neque
est, baptismus Joannis, sic dicerelur, baptismus carnis nostrae fuluram resurrectionem, quia mun-
Petri, baptismus Pauli, baptismus Jacobi, et csete- danae sapientise ratio judicat hsec stulta. Hoc enim
rorum. Ergo ne tot baptismi dicerenlur, quot esseirf habet physicalis sapientia, quod Deus non fiatliomo,
servi qui baptizabant accepla potestate a Domino, quod invisibilis non fiat visibilis quod immortalis
sibi tenuil baptizandi Dominus potestatem, senis non fiat- moitalis, quod virgo concipere et parere
niinisteiium dedif, ut in illo spes esset baplizalo- non possif, quod mori non possit auctor vitse, quod
HERVEI BURGIDOLENSISMONACBT ' 824
823 i
mors unius non possit niultos vivificare, quod mor- & k dura enim sapientiam aiem esse in sublili excogi-
tuus apevto sep.ulcro resurgere nequeat, quod ve- tatione i'erura, prudenliam vero in exspolita ipsa-
ruiU corpus bumanum clausis januis intrare non rum rerum explanatione. Vel sapienliam, qua de
possit in domum. Nos aulem hsec omnia de Christo Deo humanis ralionibus disputant, et inearnationem
prsedicamus. Ideo Apostolus non in sapienlia homi- mortemque ejus velut stullam contemnunt; pruden-
uum evangclizat, quse sapienlia est verbi, id est lo- tiam vero quam habent in moribus, vel qua exco-
culionis ornatse secundum dialecticam et rhetori- gitant aliquid probaudum. Et Deus perdidit, id est
cam. Non sum missus, inquit, evangelizare in sa- irritam fecit et destruxit sapieuliam sapientium,
pienlia verbi, id est ut secundum humanam caliidi- atque reprobavit prudentiam ^prudeutium, quando
tatem verbis compositis auditores ad fidem argu- fecit illa quse illi negant posse fieri, et piscatores
mentando cogeiem, sed simpliciter veritalem omni- ad prsedicandum misit.Ubi enim fecit ut Dei Filius
bus annuntiarem. Ilieo non in sapientia verbi faomi- incarnaretur de Virgine et cruciiigeretur pro hu-
Tmm,\ne evacuetur crux Chiisli, id est ne vacua, ne rnana salute, obviavil sapientiae sapientium et de-
otiosa putetur passio Christi, sed plena hominum struxit eam. Et ubi illiteratos et idioias fecit prsedi-
redemptione et salute. Sf enini possibilitas nalwalis catores, ut per eos simplicibus verbis ad fidem con-
^
per liberum arbitrium sufficit sibi, quemadmcdum verteret dialeclicos et rhetores, reprobavit a sua
sseculi sapientes dicunt, et ad cognoscendum quo- prsedicatione prudentiam prudenliilm, et aslutiam
modo vivere debeat, et ad bene vivendum, ergo moresque eorum rejecit. Seiendum vero quod luec
Christus gratis mortuus est, et crux ejus ab omni sententia juxta Hebraicum sic dicitur in Isaia de po-
utiliiate vacua est. Sed impossibile est crucem ejus pulo Judseorum : « Peribit sapientia a sapientibus
vacuam ac superfluam esse, quia salus humana non ejus, et intellectus prudentium abscondetur (Isa.
nisi per crucem illam poterat evenire. Ergo stalta xxix). > Qnod compleluni est post ad\entum Do-
est sapientia verbi stecularis, quas hoc ignoravit. mkii, quando uno eodemque tempore succensa est
Vere evacuarelur crux in sapientia vcrbi, quia ver- Jerusalem templumque destruclum, et omnis majo-
bum crucis, id est praadicatio cmcifixi Christi est, id rum scientia ablala. Nam quia sapientes illius po-
est videtur esse stultitia pereuntibus, id est sapien- puli Cbristum qui estDei sapientia, nonrecepeiunt,
tibus mundi, quorum sapienlia perit ac falsa osten- periit ab eis omnis sapientia eorum. Et quia pruden-
ditur ; et ipsi damnandi inde sunt, quia spem suse tes astutis machinationibus studueruut contraire ei-
salutis in cruce Christi non conslituunt. Stultitia dem sapieutiae Dei, inter bomiries corporaliter con-
enim videtur illis, Dei Filium dicere crucifixura, et r, versanti, absconditus est ab oculis cordis eorum
ideo sunt in perdilione, quia infernse morti non omnis intellectus, quem liabebant in Seripturis, ne
sunt eiepti. Incrcdubs et pereuntibus est sfulti- seilicetChristum reperiant quiin littera continetur.
lia, sed his qui salvi fiunt, id est nobis credenti- Quod et huic loeo epislolse multum congruit, quia
bus, est virtus Dei ipsa crux. Gredimus enim non ex illis infatuatis doctoribus Judseorum eiant pseu-
infirmitatem esse crueem Ciuisti, sed virlutem, in- doapostoli, conlra quos nunc Paulus agit, qui se
telligentes'movtem victam in cruce; cujus siguum per mundum sparserant, loquentes in sapientia
qui habent sunt fortes et sahi fiunt, quia teneii a mundi ad subversionem eorum qui nuper ad fidem
morte non possunt. Non enim in verbo crucis Christi venerant. Post propheticum vero testimonium subdit
dicitur aliquid, ubi virtus et-foitiludo Christi non Apostolus: Ubi sapiens, etcl Ac si dicat: Sta olim
appai'eat, quia moriendo mortem vicit et diabolum at- prophetatum est, et nostro tempore videmus illud
que iufernum et peccatum, hominemque liberavit, et completum. Nam nbi est sapiens ? id est in qua Ec-
Ljnem portse paradisi sanguine suoexstinxit creden- clesia de Judseis aut gentibus aliquis liietorum vel
tibus, omniaque mundi regna superavit, et regnum dialecticus est prsedicator Evangelii constituius? Si
eoelorum aperuit. Nulla ergo esl tanta virlus, quanta enim praedicator in Ecclesia esse voluit, sapienliam
est in omuibus quse de Chrisio crucifixo dicuntur. ID saeculi abjicere oportuit. Et ubi est electus ad prse-
Non pisedico in sapientia verbi, ne taliter crux eva- dicandum scriba ? id est qui de moribus vel artibus
cuetur; quss evacuaretur, si aliquo modo prseter il- prtecepta dat aut libros componit. Et ubi est electus
lius sacramentum ad justitiam vitamque setemam ad docendum in Eeclesia inquisitor hujus smcuti ? id
pervcnire homines posse dicerentur, quia scriptum cst qui secrela naturae rimatur. Seribae sunt, nalu-
est m Isaia quod Deus perditurus essct sapientiam ralium et moralium librorum auctoies, et artium
mundi. Ideo enim non misit me Dominus evangeli- ssecularium seriptores, id est de ipsisaitibus pra;
zare in mundana sapientia, quoniam ipse (sicut eepta dantes. Inquisilores autem sseculi, qui constti-
Scriptura testatur) pr8sdi\ei'at quod eam non reci- lationibus agi mundum credunt, el duodecim signis
peret ili pvcedicalioueevangelica, sed perderet et re- ortus et occasus fieii decernunt, nibil omnino sine
probaret de collegio prsedicatorum suorum. Unde horum motu putantes iieri posse; qui sapientia
ait: Perdam sapienliam sapienUum, el prudenliam sua inquirunt et discutiunt atque investigant de oc-
prudentium reprobabo. Nou suam sapientiam Deus cultis rebus ac naturis singulorum. Sapiens gene-
in eis perdit et reprobat, quara ipse donavit, sed rale Tbcabulum uiriusque est. ffos reprobatos et
quam sibi arrogarj!, qui non habent ipsius. Noian- adnihilatos esse perhibet Apostoltis, non qttoddoctri»
825 COMMENT.1N EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD COR. 826
jjam eorum ex toto improbet, in multis euim con- A tiquo ; et Graecisapientiam, utrum quod prsedicatur,
cordant sacris liileris, sed quia quaedam senserunt naiura patiatur; et nos contra praedicamusChrisuim
et scripserunt contrariaChrisiiansereligioni, etma- ^crucifixum, quod non estJudseis signum potentiae,
xime de cultura-pluralitatis deorum. Talesnon re- sed scandalum, quia irascuntur contra praecones ru-
cepit Deus, sed stultos fecit. Insultat ergo Apostolus bore sceleris sui, et gentilibus est slultitia, quoniam
sapieutise et aslutise, probatse falsaeet reprobae, cum secundum mundanam rationem non. congruit ul
dicit : Ubi sapiens, ubi scriba, ubi inquisitor hujus Deus pro hominibus moreretur. Et hoc est: Judmi
sceculi? quasi dicat: Nil valet talium astutia, et est signapelunt, id est non physicas vel argumentosas
invectio iu Judseoset gentiles. Nam Judaeorumscribae rationes, sed miracula postulant: et iton diffidunt
et legis doctores, Deum Filium habere, stulfum pu- posse fieri coritra naturam, sed an factum sit qua>
tant credi. Simili liiodo quotidie et gentes istud ri- runt, scientes virgam Aaron aridam germinasse et
stii deputant. Sed Judsei, quia hoc non lam aperte fruclum allulisse (Num. xvu), scientes Jonam post
in lege significatum est, diflidunt. Gentiles vero quia tres dies de ventre piscis vivum exiisse (Jon. n),
mundi raliolstud non recipit, nihil enim dicit posse et alia multa divinitus facta esse, etideo signa con-
gigni sine commistione duorum, stulium judical. sue\eruntpetere (Matth. xn). Grmcivero sapienliam
Sed ubi sunl, inquit, lales dogmalizatoi'es ? quasi di- qumrunt quia nolunt audire ea quae mundi ratione
eai: Confusi sunt et relrorsum pulsi, vel in nihilum non possibilia sunt, quoniam conlra naturam nihil
redacti. Nonne slultam fecit Deus sapientiam hujus, posse fieri putant, et ideo secundum physieas ra»
id estquse est secundum i'aliories hujus mundi, uti- liones diligenter inquirunt, si possit fieri quod au-
que stultam fecit eam, faciens illa quse dicebat non diunt,eamqu33 ingenio hominis sapientia videtur,
et gentiles sic agunt, serf
posseiieri. Et ila quae se sapere putabat, inventa est invenive cupiunt. Judsei
nos contra prmdicumus Christutn crucifixum, Judmis
insipiens. Quod enim illa impossibile judicabat,
possibile declarattim est. Stultam fecit Deus talem quidem scandalum, genlibus autem slullitiam. Judsei
sapientiam, quia per stultitiam dedit salutem cre- enim turbanlur et indignantur atque irascuntur,
denlibus. Nam quia in Dei sapientia, lioc est, in luce dum audiunt Dei Filium prsedicari eum, quem ipsi
diviuilalis filii Dei mundus, id est, quilibet mundi crucifixerunl. Gentiles vero stultitiam putant, im-
amator vel mundanse sapientiae sectator per super- mortalem potuisse mori, et eum qui in potestate ha-
bam ssaculi sapientiam non cognovit Deum, quoniam bebat persecutores una voce prosternere, pertulisse
Cveatorem invenire non potuit, multiplieibus dispu- ab illis se flagellari, conspui, teneri, .spinis coro-
Stultum quippe gentilibus videtur, ut
tafionibus et solertissima inquisitione, qua perve- Q uari, crucifigi.
nit ad investigationem creaturae, propterea placuit pro hominibus auctor vitse moreretur, quia hoc
Deo salvos facere credentes per stullitiamprmdicatio - mundanse sapientia non congruil. Christum cruci
fixum pfo mundi redemptione praedicamus, quod ut
nis, id est per rem praedicatam quss stulta videtur,
l:oc est per iiicarnalionem et humilitatem Filii' sui. diximus, scandalum Judaeis incredulis est, el siulti^
Verbum quippe Dei, sapientia est. Sed stullitia hu- lia Gr*cis. Sed ipsis Judmis atque Grmcis, qtti hoc
prius pulabant scandalum et stultitiam, vocatis, id
jus sapientisc, dicta est caro Yerbi. Vel quia car- vel
nales quippe per cai'iiis suse prudentiam pertin- estpostquam suntad fidem vocati vel conveisi,
vocalis ad vitam non eommuni voeatione, sed qua
gere non valebant ad sapientiam, per stuliitiam pras- soli
dicationis, id est per carnem Verbi prssdicatam sa- prsedestinati sunt ante mundi principium voca-
mor-
narertur. Ethocest, quia in Dei sapientia uon co- li, prsedicanius Christum Dei virtutem, quia
luus vicit, et Dei sapientiam, qua prudenter fefellit
gnovft mundus, etc. Ac si dicatur: Cum Deum qui diabolum. ~Virtutemnunc ad
est sapientia, nequaquam per sapientiam suam signa retulit Apostolus
autem ad doctrinam
mundus inveniret, placuitut Deum hominem factum pi*opterJudseos, sapientiam
Graecos, id est gentiles. Haecenim virtus
per humanitatis stulla cognosceret, quatenus ejus propter
ad uostra stulta D sufficitJudseis signa quserentibus, si crediderint; et
sapienlia desccnderet, et lucem
ltsec^apientia sufficil Grsecissapientiam pelentibus.
supernaeprudenti;e luto carnis suse illuminata, no-
Credentes enim iutelligent hsec signa virtutis in
stra ca;cilas videret, sicut ille csecus, qui luto super
Christo quod mors ejus mortein nostram destruxit,
oculos accepto illuminatus est (Joan. ixl.
et mortuus ipse vitam nobis dedit seternam. Graeci
t Quoniam et' Judsei signa petunt, et Grsecisa-
quoque, si crediderint, in eo videbunt magna sa-
c pienliam quaerunt; nos autem prsedicamus Chri-
pientise documenta, et suam ssecularem sapientiant,
t stum crucifixum, Judseis quidem scandalum, gen- inlelligent esse stultitiam. Videbunt enim quam pro-
t tibus autem stultitiam, ipsis autem vocatis Judseis vido et sapienti consillo nos, qui per superbiam ce-
f atque Graecis, Christum Dei virtutem et Dei sa- cideramus, ipse per huraililalem suam erexit.Ob hoc
< pienliam. Quia quod stultum est Dei, sapientius etiam vocatur Christus Dei virtus, quia per ipsum
« est hominibus; et quod infirmum est Dei, fortius omr.ia fecit Deus; et Dei sapientia, quia per ipsdm
< est hominibus. > cogtiilus est Deus. Unde et apparet idem Filius co-
Ideo niundus non coguovit per sapientiam Deum, soternus et cosequalis Patii. Cum enim ipse Filius
ouia Judsei siima polenlke quserunt, consuetrab au- sit Dci virtus el Dei sapientia, si aliquando fuit Deus
'
827 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 828
sine filio, fuit sine virtute et sapientia, id est fuit A} conspicuus fuit, qui tamen haec niliili pendit, nee
itifirmus et iusipiens. Item si quis dicat quod Dei vir- usus est eis. Erant jam el aliqui alii prsedicaiores
tus sit minor illo, aut ejus sapieniia minorillo, ma- sancti ex illis, qui fueranl sapientes secundum car-
gnam deo contumeliam ingerit, cum nec quilibet nem, et polenies et nobiles, sicut Dionysius Ai-eo-
homo pote.is id sibi dici a?quaijimiter ferrel. Nec pagita et alii. Vel ila: Videte vocaiionem vestram,
mirum si Christus crucifixus, est credentibus Dei id est in vobis ipsis probale quod dico, quia noo
Yirtus et Dei sapientia, quia quod slullum est Dei, id multi ex vobis sapienies secundum carnem vocati
est humilitas et passio, sapienlius est hominibus, id sunt ad fidem, sed potius pauci sapientes credide-
est quam Jtomines possint videre et esse, et quod in- runt. Per superbiam euim sapientise saecularis, multi
firmum est Dei, id est incarnalio, fortius est homi- sapientise Dei contempserunt esse srbjecti. Vix enim
nibus, quia victus vicit mortem, quam nullus gigas" istiusmodi homines ad fidem possunt adduci. Nee
evasit. Quia nos cum ad divinam sapientiam veni- multi potentes in hoc sseculovel nobiles inler vos,
mus, sapienter facimus; ipsa cum ad iios^venil, ab ad Christum sunt vocali. Difficileenim poientes et
hdminibus superbis, quasi stulte fccisse reputata r.obiles ac diviies, et multo his difiicilius eloquentes,
est. Et nos cum ad illam venimus, convalescimtis; credunt Deo. Obciecalur enim mens eorum divitiis
ipsa cum aii uos venit, quasi infirma existimata est. et opibus, atque huuria vel sup°j-bia; et civcum-
Serpentis sapienfa deccpti sumus, Dei slultitia li- dati vitiis, non possunt videre virtules; simplicita-
beramur (Gen. m). Sed sicul illa vocatur sapientia. temque Scripturae sanctsa non ex majesiate sen-
erat aulem stultit:a contemnentibus Deum, sic ista SUUIJJ,sed ex villta,te verborttm judicani. Non multi
quse vocatuv stultitia, sapientia est vincenlibus dia- tales vocali sunt, sed quae slulla sunl mundi, id est
bolum. Non enim veve stultitta est, sed ab ho- ignaros homines mundana;. sapientise elegit Deus ul
minibus dum ralioni mundanae non convenit, pu- per eorum doctrinam confundal, id eSt erubeseere
talur stultilia, cum sit ratio spiritalis. Nam hsec faciat, et ad insipienliam redigat sapientes saeculi.
slultitia superat omnes sapientes, quia salutem hu- Confunduntur enim sapientes, dum ea quaeipsi ne-
mano generi sapienter i-eddit, quam nullus sapien- ganl, vident mullos confiteri, jd est partum virginis
tium invenire sciebal. Haec, inquam, stultitia om- el crucem Filii Dei et i'esurrectionem a mortuis,
nem hominum saplentiam supergreditur, quia qui caateraque similia. Stulla mundi elegit Deus, id est
sapienlia sua liberari non poterant, per crucis my- ineruditos liberalibus disciplinis et omnino (quan-
sterium salvantur, Sed et infirmum Dei non est in- tum ad saeculi doctrinas pertinet) impolilos, non
firmum,qu!ainfirmilasChristimagna victoriaest. Vi- _ peritos grammaticae, non armalos dialectica, pisca-
cit enim fortem armatum qui vicerat omnes (Luc. xi), tores. fecil suos praedicatores, ut videlicet cunctis
et ideo foriior est hsec infirmitas Dei cunctis homi- in eis ostendei'et, quod ad vitam credeules populos,
nibus, quia supera\it illum qui cunctos'superave- non sermo, sed causa suaderet. Et infirma mundi, id
ral, et mortem quam nec gigantes evadere potue- est pauperes et impotenies elegit Deus, ut per eorum
runt, crucifixi infirmitas vicit. virtutem confundat fortia, id est superet et erube-
fVideteenimvocalionemvestram,frati'es,quianon scei'e faciat potentes. Nam dum elati divites novas
< multisapientessecundumcarnem,noii multipotcn- virtutes inhumilibuspeccaloribus aspicerent, eorum
t les, nou multi nobiles; sed quae sunt stulta mundi quorum prius contemnebant vitam, postmodum
t elegit Deus,utconfundatsapienies;etinfirmamundi obstupuere miraculis, unde mox pavidi ad sua corda
« elegii Deus, utconfundat lortia; el ignobilia mundi redeuntes, exlimuerunt sanclitatem in miraculis,
« et contemptibilia elegit Deus, et ea quie non' sunt, quam despexerant in prseceplis, Per infimia ergo
. t ut ea quae sunt deslruei'et, ut non glorietur omnis confusa sunl fortia, quia dum in veneratione vita
< caro in conspectu ejus (Jer. ix). Ex ipso autem surgitbumilium, elatio cecidit superborum. El igno-
t vos eslis in Chrislo Jesu, qui factus est riobis sa- bilia mundi et contemptibilia, id est homines in hoc
< pienlia a Deo et justitia et sanctificatio et redem- 01 mundo plebeios et abjeclos elegit Deus, et ea qva
< ptio, ut quemadmodum scriptum est: Qui gloria- non sunt, id est non computanlur, scilicel illos ho-
f tur, in Dominoglotietur (II Cor. x). > mines qui nihil esse videbantur, ut ea quid sunt,
Vere slultum et infirmum Dei, est sapientius et id est magna putabantur, destrueret, id est vincendo
fortius hominibus, quia in vobis pofeslis haec expe- humiliaret. Elegit ergo indoctos, iufirmos, ignobiles
riri, insipientes enim et iufirmos vos vocaveruut. et pauperes; non quia reliquit sapientes, firmos,
Nam videte vocalionemvestram, fratres, idest videte nobiles et divites; sed si ipsos prinios elegissei,
per quos vocali estis, quia non mulli ex illis sunt merito sapientise suse vel pntentiae, seu nalalium aut
sapientes secundutn carnetn, id est secundum huma- dhitiarum suarurn sibi eligi viderentur, alque in-
nam sapientiam, non multi potenles secundum sse- flati de his rebus, salutem humilitalts non recipe-
culi potentiam, non tnulti nobiles secundum carnis rent. Si enim piimo sapientes eiegisset, doctrina?.
iiobihtatem. Et primo nulli ex vocationibus fuerunt eorum merito elegisse ilios pulai-etur, et ila illorum
tales. Nou multi forsitan propter se clicit, qui soltts scientia laudaretur, et laus Cliristi gratise minuere-
inter ap'isfoIos ^aecularium litlerarum perilus, ter- tur. Si potentes elegisset, \ideretur eos merito di-
renarum upum dhes, Romanse digniiatis parenlela gnifatis eorum elegisse, ct similiter divites merife*
829 COMMENT.IN EPiSTOLAS PAULL—IN EPIST. I AD COR. 830
1divitiarum. Et ideo istos
qui de semetipsis in semet- A sicut sciiplum esl, in Jeremia : «Non glorietur sa
ipsis poterani gloriari, non quidem omisil nec con- piens in sapientia sua, et non glorietur fortis in for-
tempsil, sed aliquanlulum distulit; el illos piimo litudine sua,et non glorietur dives in divilitis suis,
eligere maluit, qui nihil in seipsis habebant unde sed in hoc glonelur qui glorialur, scire et nosse me,
gloriari possent. Quia nimirum ad prsedicandum, quia ego sum Dominus, quia facio miricordiam et
lales venire debueruut, qui de laude propria nihil judjeium etjuslitiam in terra(Jer. iv). JYideie quem-
haberent, ut lanto solius veritatis cognoscerelur esse admodum nobis abslulit gloriam, ut daret glo-
quod agerent, quanto et aperte cemeretur quia ad liam, abstulit nostram, ut daret suam; abstulit
boc agendum per se idonei non fuissent. Tales ei-go inanem, ut daret plenam; abstulit nuiantem, ul
primitus elegit, ut per eos llumiliaret cseleros, et ad darel solidam. Quanlo enim gloria iiosli-afortior et
iidem addueeret, ut non glorielur omnis caro, id est firmior quse in Deo est, quam quse innobis? Non,
omnis bomo in conspectu ejus, id est coram ipso, ergo gloriefur quisquam in sapientia sua, vel in
veluon glorietur omnis caro in conspeclu ejus, id fortitudine, vel in divitiis aut hujusmodi rebus ; sed
est in se nuilus glorielur eum conspiciens. Non si gloriari voluerit, glorietur in Domino qui fapil
glorietur utique de meritis suis. Non, enim glo- iriiscricordiaufet judicium ei justiliam. Ille enim in
liantur injusti, qui non habent unde glorieniur; ^ solo Domino glorialur, qul cognoscit non suum,
uec jusri, quia ex ipso habent unde gloriari debtanl; sed illius esse, non solum ut sit, sed eliam ut non
nec babent gloriam suam, nisi ipsum cui dicunt: nisi ab illo bene sit sibi. a quo habet utsil; et qui
< Gloria mea et exaltans caput meum (Psal. in). > in omnibus quae facit, non suani, sed Domini glo-
Ac per hoc ad omnem hominem pertinel, sive ju- riam quserif. Et ideo gloriandum est in Domino,
stum, she injustum, quod nunc dicfum est, ut non quia non poterit confundi qui gloriatur in eo; con-
glorietur omnis caro in conspeetu ejus, scilicet ne- fundelur autem, qui gloriatur in hoc sseculo vcl in
que de meritis, ueque dcsapientia, neque de poten- seipso.
tia, neque de nobilitate, uec de divitiis aut alia re CAPUT II.
propria quisquam glorietur. Nullus ex se potest « Et ego cum venissem ad vos, fvatres, veni non
gloriari, sed vos in Deo gloriamini, quia ex ipso « in sublimitate sermonis aut sapicnliae anniintians
Deo, id esl ex ipsius dono tiosestis in Christo Jesu, < vobis testimonium Christi; non enim judicavi
HOUex vobis. Ex ejus gralia proeessit ut sitis in < scireme aliquid inter vos, nisi Christum Jesum,
Christo, non ex vestris meritis, quia ejus proposi- t et hunc crucifixum. Et ego in infirmitaie et (imore
tum fuit ut esseiis membra Chiisti. Si ergo ex ipso t et tremore multo fui apud vos, et sermo meus et
estis, uolite illos admirari quos ipse non elegit. In t praedicatio mea nonestinpei*suasibilibus humanae
Christo eslis, qui factus est vobis sapientia,^ut ejus t sapienliae verbis, sed in ostensione spiriius ct vir-
participatioijp sapieuias efficeremur percipientes ab t tulis, ut fides vestra non «il in sapienlia homiuum
eo sensum prudenlise, et factus est nobis.juslitia, t sed in virlute Dei.»
ut nos ejus parlicipatione justificaremvjr per opera Dixi superius, quia infirmos et stultos prgpdiea-
viriutum et sanctificatio, ut nos sanclificaret in'ba- tores elegilDeus. Et ego, quoque lalis apparui vobis,
ptisnio, faciens immunes a peccato, et redempiio, quia veniens ad vos veni non in sublimilate sermonh,
ut nos redimeret pro nobis seipsum dando. Sapien- id est non in rheloricis et dialecUcis disputalioni-
tia evgo nobis facttls est, id est illuminans nos ad bus, ut artificiose ,et composite prsedicarein TObis
vevitatem et Dei cognitionem, et quia prius justifi- secundum logicam, nec in sublimitate sapientim, id
cat bona operatione, per hoc juslitia, quia prius est humanarum' rationum secundum physicam,
emuiidat in baptismate; et hoc, quia prius redemit quod laudatis in pseudoaposlolis, qui -per eloquen-
sua passione. Ipse qui in seipso est aeterna et in- liam suam commendant pravam doctrinam suam,
• commutabilis sapientia, eliam nobis fit sapientia, et per sapientiam mundi evacuaut crucem Christi.
cum nos ejus participatione efficimur utcunque sa- D Non in sublimitate serraonis aut sapientise veni, sed
piontes ad reete sapiendum. Ita ipse cum in se sit potius in humilitate, quia qui minus capacibus su
ipsa justilia, quse vivit in seipsa et ineommutabili- blimiora loquitur, non illorum tttilitateni, sed sui
ter vivit, etiam nobis fit juslilia, cum nos ei cohae- ostentationem facit. Veni annuntians vobis teslimo-
rcnfes jusle vivimus; et tanlo magis minusve jusli niutn Chrisli, id est quod de ejus incariiatioue, pas-
sumus, quanto illi magis ntinusve cohaeremus. Si- sione et'resurrectione testati sunt pi-ophetse, ve)
militer cum ipse sit in seipso seterna sanctitas, qtiod ipse de semelipso moriendo et resuvgendo
eiiam nobis iit sanctificalio, cum nos sanclificat stii testaius est, aut quod nos apostoli lestamur de illo.
pavticipatione. Factus esl ergo nobis a Deo sapientia Veui.inquam, nou in sublimitate ssecularis eloquen-
el fusritia et sanctificatio, quia nos ad illum conver- tise vel sapienfiae, quia nec in sublimitate illius qu<e
timuv temporaliter, id^est ex aliquo temporc, ut cura de Deo est. El hoc feci ex judicio, non enimjudicavi
illo maiieamus in-aelernum, et ipse e\ quodam tem- v me attquid scire inler vos, qui minus capaces vos
pore <Verbiun caro factum est et babiiavit in nobis vidcbam, ntst Jestmt Christum, et hunc cructfixum,
(Joan. i).> Ha?c omnia nobis a Deo faclus est, ut id esl nisi salvatorem regem, el hoe pcr erucilixio-
qut gloriatut, non in se, sed <inDominu glorieiur, uem quod est dicere: Qnia \os capere diviniiatts
§31 HERVEI DURGIDOLENSIS MONAGHI 852
ejus mysteria non posse pensavi, sola vobis infirma A Quia supra dixerat: Veni non in subiimiiate ser-
humanitatis ejus locutus sum : hoc enim inter illos monis aut sapientise, ne cui stullus videretur. et in
Apostolus nesciebat, quod ipsi per illum scfre uon praedicatione sua nihil sapientiae contiuere, ostendit
paterant; et hoc solum se scire dicebat, quod eos quod ipse qui simpliciter istis est loculus, aliis eru-
per illum scire oportebaf. Eo autem genere locutio- ctat pj-ofundasapientise. Inter vos, inquit, simpliciter
nis nescire quisque; dicitur quod occultat,quomodo locuti sumus, sed inler perfectos uon cognitores,
dicilur fossa caeca"quse occulta est. In Christo au- quibus opus non est ut loquamur, sed auditores
lem crucifixo non parva scientia est, sed multa in non capaces, loquimur sapienliam, id est de secretis
eo discuntur; et roaxime quod vetus homo noster Dei, ac si diceret: Et nos habemus sapientiam, sed
simul crucifivus est, ut evacuetur corpus peccati, vos eam capere non potestis, quia et adhuc lacte
et ultra non serviamus peccato (Rom. iv). Nam ad nulrimini, atque parvi in sensu comprobamini. Sed
ejus crucem pertinet, quod etiam nos in ejus cor- inter perfectos eam loquiniur, id esi inter eos qui
pore crucifigimUr mundo, ubi intelligitur omnis ciucem Christi virtutis testimonio sapientiam falen-
coercitio malarum concupisccntiarum. Ac per hoc lur. Omnes enim peifecti viii inlelligunt esse sum-
fieri non potest, ut eis qui in cruceChrisli informan- mam sapientiam, quod vos putaiis abjectionem, vi-
tur, furta, adulteria vel alia crimina permittantur. B ^ delicet quod Deus homo factus est, quod esuriit,
Omnia enim vitia carnis ac spiritus morlificat crux quod fatigatus, quod crucifixus est. Hsee enim
Cluisti, ut vivere faciat in viriutibus; quia ipse pro omnia inter excecalos praedicata, videntur esse
peccatis-nostris crucifixus est, ut nos redime- stultitia; sed inler perfectos lumen cordis habeutes,
ret ab omni iniquitate, et cruciatibus aeternis est summa sapientia. Loquimur sapientiam, sed
salvaret. Haec et alia multa discuiitur in Christo sapieniiam non hujus smculi, id est non humanis
crucifixo. Ita humilia etinfirma vobis prcedicavi. El rationibus constantem, non hujus ssecttli, sed futu-
egg humilis et infirmus sui, quia apud vos fui inin- ri; neque principutn hujus smculi, id est i'egum et
firmitate, id est quasi nullius essem virtutis aut po- philosophorum, qui in hoc saeeuloprimatum sapien-
tenlisevel in infirmitate, id est in tiibulaiione et lise tenere videbantur. Qui principes destruunlur, id
timore, id est anxietate animi, et tremore corporis est sapieu|ia eorum dissipatur, quia Christianiias
propter afflictiones poeuarum. Christum enim in errores quos illi inseruerunt, excidit, id esl idolola-
slultilia humanse sapientiae praedicans, odium miiil triam, avaritiam et csetera viiia. Non illorum sa-
Judseorum atque gentilium et perseculiones provo- pientiam loquimur, sed potius Dei sapientiam de
caham, quasi rem vanam annutitians, et Deum Q _ redemptinne hominis per incarnalionem et passio-
roortuum praedicans; et dum ita conversarer vobis- nem Unigeniti pjus, loquimur eam in mysterio, id
cum, sermo meus de moribus jst prwdicaiio mea de est in occulto sensu propheticorum dictorum vel
Christo, vel sefmo privalim coram paucis, et prae™ operum reseramus, ut in immolatione Isaac (Gen.
dicatio publice coram omnibus, non fuit in persuasi- xxn), vel in victoria David de Philistseo (I Reg. xvuj.
bilibus verbis humanm sapientim, id est in verbis Qum sapientia abscondita est &sapientibus et pru-
quse per humanam sapientiam suaderent credere dentibus sa;culi; et ideo sluLtitiaputatur ab eis, quia
qtiod dicebam, sed fuit in ostentione spiritus et virtu- neseiunt illani. Abscondita est, duni uon in verbis,
tis, id est in eo quod ostendebam me habere Spiri- sed in virtute est; non bumana ratione possibilis,
tum sanctunr religiose vivendo et prophetando, et sed spirituali effieacia credibilis. Vel loquimitream
per manuum impositionem ipsum aliis impetrando, in mysterio, id est in occulto sacramentorum, quod
el ostendebam me liabere virtutem miraeula facien- nequit intueri ocuius rationis nostras sine labore
do. Ideo sic feci, ut fides veslra non sit fundata in invesligationis, et illuminatione Spiritus sancti qttae
sapientia hominum, sed in virlule Dei, id est se- abscondita est in eoide Patris, quia < Verbum erat
cundum humanam sapientiam, non quaerat ratio- apud Deum (Joan. i), > quam sapientiam quse est,
nes eorum quse debet eredere, sed omnia imputet D Verbum Patris, prmdestinavit Dcus, secundum fntu-
virtuti dlvinae possibilia, sciens Deo nihil esse im- ram ejus humanilalem, hoe~est pra;oi'dina\it ante
possibie. smcula, id est antequam mundus esset, ut Unigeni-'
< Sapientiam autem loquimur inter perfectos. tns suus in pleuitudine temporis homo fieret (Gaiat.
t Sapientiam vero non hujus soeculi neque princi- iv); et crucifigerelur ac resurgeret, in gtoriam no-
t pum bujus saeculi, qui destruuulur; sed loquimur stram qui credimus, sicut et in confusionera illorum
t Dei sapientiam in mysteiio quae abscondita est, qui non credunt, et erucem ejus stultiliam putant
« quam prsedestinavit Deus ante ssecula in gloriam Quam sapientiam divinitatis ejus nemo principum
i nostram, quam nemo principum hujus sseculi co- hujus smculi cognovit a Deo abscondilam esse; id est
« gnovil. Si enim cognovissent, nunquam Dominum nemo superborumphilosophorum aut legisdoetorum
« glorise crueifixissent. Sed sicut scriptum est : aut sECuli potentum eam cognoverat quando haec
« Qujd oculits non vidit, nec auris"audivit, nec in loquebatur Aposlolus. Vel sapientiam Dominicsein-
t cor hominis ascendit, quse praeparavit Deus his carnatiouis et passionis prsedesiinavit Deus in glo-
< qui dihgunteum \Isa, LXIV).Nobis aulem revela- riam nostram, ut scilicet bumanitas et mors ejus
t \ if DPIISper Spiritum suum. > iierel nobis gloria sempiferna, quam sapientiam ne-
853 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — 1N EPIST. I AD COR. Hte
mo principum hujus sseculi, id est uullus maligno- A audierunt, id estnon inleliexerunt. Quodque posujt
rum spirituum cognovit, quia nunquam aliquis illo- Apostolus, his qui diligunt eum : hocprophela dixe-
tum intellexit, quod per passionem ejus redimen- raf, exspectantibus te. Sedsicul prsemisimus, idem
dum esset genus bumanum. Inde apparet quod non sensus est in Apostolo, qui et in propheta. Homines
eognoverunt, quia si cognovissent daemones illam enim a sseculo non audierunt, hoc est non intelle-
passionis ejus sapientiam valere ad redemptionem xerunt prsemia justorum, quia in cor hominis nor.,
humani generis, nunquamcrucifixissent, id est nun- ascendit quanla sint, id csl cogitatio humana non
quam crucifigi fecisserit Donunum gtorim, id est comprehendit ea. Neque auribus perceperunt, quia
nunquam suggessisset diabolus illum eracifigi, per auris humana non audivit ea loquente aliquo, et
quem jus suum perderet. Sednec homines eum cru- oculus non vidil ea, quoniam quae promittuntur in
cifixisseiit, si Deum glorise illum esse cognovissent, futuro, non cernuntur in prsesenti. Spes enim quse
qui in forma servi crucifixus, tamen Dominus glo- videtur, non esl spes, sed jara cerla promissio. Sie
rise crucittxus est. Talis «enim erat ilja suseeptio, fuerunt illa a sseculo hominibus ignota, sed nobis
quae Deum honiinem faeeret, et hominem Dcum. qui supra bomines sumus, i'evelavit ea, Deus nou
Qttod tanien propter quid et seeundum quid dica- per industriam ingenii nostri (Rom. vm), sed per
ttir, adjuvante Domino prudens et diiigens el pius " Spiritum suum, quo mentem nostram illuminauf,
leclor intelligit. Quia recte dicitur et Deus cruci-. utintelligeremus illa inefTabiliabona, quse ipse suis
fixus, non ex viriute dninilatjs, sed ex infirmitate amatoiibus prseparavit. Qtise illi tunc hahebunt,
caruis: una esl enini persona Deus et homo. Quem quando eiit Deus omnia in omnibus (I Cor. xv).
qui crucifixerunt, ignoraverunl; fideles aulem co- Deus ergo est omnia illa bona, quse ipse prseparavit
guoverunt eum. Non noverunt eum, sed contingit diligentibus vel exspeclantibus se.
cx Jioc fieri, sicut in Isaia scriplutn est, quod oculus < Spiritus enim omnia scrutatur, etiam pro-
non lidit, nec auris audtvit, nec in cor hominisascen- f funda Dei. Quis enim scit honiinum quse sunt
dit, qum prmparavii Deus (Isa. LXIV)dihgentibus se, < hominis, nisi spiritus hominis qui in ipso est?
sed nobh revelavilea per Spiritum suutn. Sicutenim < Ita et quse Dei sunt, nemo cognovit, nisi spiritus
illa carnales homines juxta prophetiam latent, sed t Dei. >
lamen nobis spiritualibus revelala sunt per Spiri- Hsecnobis per spirilum sunl reyelata, nec mirum,
tum Dei; sic sapientia divinse incarnationis, et no- quia Spirilus scrutulur omnia, eliam profunda Dci,
slrseper ejus niorlem redemptionis, lattait infideles, id esi quse in Deo laleni longe i'emola a ci ealurarum
sed manifesfaia est fidelibus. Ea quse Deus in i'egno n cogiiittone. Scrulatur non utique ut quod nescit iu-
coelorumpraepai'a\it Ins qui puro corde diligunt veniat, sed quia nihil relinquit omninoquod nesciat;
eum, lanta sunt et tam prseclara atque tam spiri- profuudaJJei scrutatur, quia ejus secrtta et arcana
tualia, quod oculus non vidit, quanta vel qualia novit; ac per hoc Deus esse manifestalur, qui om-
sunt; nec auris audhit, nec in cor hominis ascen- nia Dei occulla scire ostenditur. Scrutari omnia
dit. Oculus non vidlt, quia non est color; auris perhibetur, quia in nobis mancns,- facit ut nos ea
non audivit, quia non est sonus, in cor ltominis scrutemur. Et quod nos dono ipsius facimus, ipse
non ascendit, quia non est teiuena cogitatio. Quod dicitur facere, quia sine illb nos non possumus fa-
enimin cor hominis ascendit, infra cor hominis erat. cere. Vere ipse Dei Spiritus occulta discrtilalui',1si-
Ideo in cor ascendit, quia supra iflud est cor quo cut et spiritus bominis occulta hominis. Nam quis
ascendii. Praemium vero quod in coslo senatur homhiumscit ea qumsunt occulta hominh, nisi spiri-
electis non ascendit in cor hominis, sed ascendit ad tus ipsius hominis qui eslin ipso ? Unusquisque enim
illud cor hominis. Oculus non vidit illud corporeo homo habet in se proprium spiritum. Animus enim
visu, nec auris audivit corporeo auditu, nec in cor cujusque, proprius ejus est spirilus. Et ea quse sunt
hominis ascendit, id est nec cognosci potuit ratione bominis, nemo novit nisi fspiritus ejus. Non enim
ejus qui carnalis est, non spirilualis. Nam in eo D . novi quid cogifes, aut lu quid cogitem. Ipsa enim
quod dicitur, in cof bominis"non ascendit, intelligi sunt propria noslra, quse in ,animo cogitamus: Et
potest quod non sit homo, sed supra hominem, in cogitationum uniuscujusque hominis, ipsius spiri-
cor ejus ascendit. Res namque dicitur ascendere in tus leslis est. Alius ncscit quid in illo agalur, sod
cor, quando intrat ut prudenter intelligilur, et bene spiritus ejus novit. Ila el qum Dei sunt occulla,
iutellecta placeat. Noiandum vero quod hsecsenten- netno cognovit nisi Spiritus Dei. Non tamen sapicn-
tia nori eisdem verbis, sed eadem sensuum veritaie tia Dei excluditur, quse Filius est, ab hac secretp-
legilur in prophela. Sic namque ibi scriplum esl: rum nolilia, quoniam Spiiilus accipit a Filio omnia,
<A saeculo non audierunt, neque auribus percepe- sicut ipse discipulis ait: < Omnia quaecunquehabet
runt -- oculus non vidit, Deus, absque te, quaepra?- Paler, mea sunl (Joan. xvi). » Propterea dixi quia
parasli exspectanlibus te (ibid.). > Tamen prophela de meo accipiet, et annuntiabit vobis. Et nos acce-
et Apostolus dicit similiier, ocuius non vidit. Scd pto Spiritu Dei discimus et quid agalur in Deo,
quod Apostolns ait, nec auiis audivit: hoc pro- quia cum pertgusSpiiitum scimus, etiam sic nemo
pheta, nec auribusperceperunt. Et quod Apostolus, scit nisi Spiritus Dei. Sic^autem scit ipse in nobis,
nec in cor hominis ascendit: hoc propbela, nOa sieut loquiiur in eis quibus diciluv : « Nou enim vos
£5S HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI S56
estis qui loquimini, sed Spif.lus Patvis veslri qui lo-. A mus spiritualibus,, qiiod vos non estis; et ideo culpa
quilur iti vobis (Matlh. x). > veslra est, non nostra, quod majora non diximus
«, Nos autem non spiritum htijus mundi accepi- vobis. Nos scimus quse Dei suul, et loquimur ea spi-
t rnus, sed spiritum qui ex Deo est, ul sciamus rilualibus. Sed animalis hotno, quales sunt pseudo-
< quse a Deo donata sunt nobis. Quse et loquimttr apostoli, non percipil eaqum sunt Sphilus Dei, ut
t non in doctis humanae sapicntise veiijis, sed in partum virginis, ut resurreetionem niorttiorum.
< doctrina spiritus, spiritualibus sphitualia compa- Animalis bomo dicitur, qui animalium more ver-
< ranles. Animalis atttem homo non percipit ea satur, qui putat nihil esse post morlem. Animalis
« qua? sunl Spiritus Dei: stullitia enim est illi, ct jure vocatur, quia ferlur dissoluta lascivia animse
< non potest intelligere, qtiia spiritualifer examina- suse, quam non regit spiritus, neque coercet intra
t tur. Spisitualis autem judicat oiunia, el ipse a metas naluralis ordinis, quia et ipse se nou subdit
< nemine judicatur, sicul scriptum est : Quis enim regendum Deo. Animalis enim ab anima dicitur,
< cognovit sensum Domini, aul quis insfruxit eum? sicut a carne carnalis. Iste talis non percipit ea quse
< (Isa. XL; Rom. xi). Nos aulem SPIISUHI Christi sunt Spiritus Dei, id est quid gratiae credenlibus
t habenius. > conferat crux Christi, et sic audit qusecunque audit
Solus Spiritus Dei norit ea quae Doi sunt. Sed " de Dei nalura, ut aliud quam eorpus cogitare nou
nos non spiritum mundi, sed Spiritum Dei accepi- possit, quamlibet amplum, summum vel immen-
rnus, quo docei-emur, non quse mundi, sed quae Dei sum, quamlibet lueidum ac speciosum, corpus ta-
sunt. Quia spiritus mundi non potest scire, quse ab men. Ob hoc eliam dicitur non percipere, idestnon
hoc nobis insinuata stint. Spiiitus enim mundi est, intelligere ea quae sunt Spiiitus Dei, quia sola prae-
qttenr philonem appellant, per quem arripiuntur senlis vitsebona carnalia cogitat et appetit, spiritua-
fauaiici, qui sine Deo sunt, qui solel conjeeluris lia vero et seterna non intelligit stultiiia enitn est
quae mundi sunt divinare, qui per verisimilia falli- illi quidquid de talibus audit, el non potest intelli-
tur et fallit. Qui et per Sibyllam locutus est sensum gere. Pecoribus enim similis sensum suum in terra
nosfrorum seeutus, locum volens infer coeleslesha- deprimit, et ideo non assequilur nisi quse videt, nec
bere, ipse el in pseudoapostolis erat, atque eos mun- putaf aliud posse fieri quam quod ipse scit; pro-
danam sapienliam sectari faciebat. Sed nos non spi- ptereaquidquidaliter audit quam novit, slulfum judi-
ritum hujus mundi accepimus, quo doceamur Sapien- cal. Ideo non potest haecinlelligere, quia spirituali-
liam muiitli, sed Sphitutn qui ex Deo est), per quem ter examinatur, id esl invisibiliter a Deo judicatur,
doceamur ca quse e\ Deo sunt. Spiritum qui ex Deo ( ut juslo Dei judicio spiiitualia intelligere non sina-
Q
esl accepimus. id est divinum quemdam radium il- tur. Vel spiritualiter examinatur, id est per spiri-
tuminatitem nos, ut per eum sciamus beneficia .7110» tualia tantum probalur, quod animalis est, quia
sunt nobis a Deo donaia. Spirilus enim Dei meniem audita hsec improbat, et non ob aliud ei pioponun-
quam replet, illuminat; spiritus aulem mundi ex- tur. Sive ideo non potesl intelligere, quia res illa
ciecat. Quem qui habenl, iion intelligunt Dei dona quam ipse stullitiam repulat, spiritualiter examina-
quas perceperunt, neque a quo perceperunt. Sed nos tur, id est per Spiritum sanctum dijudicatur et in-
perSpiritum ejus novimus et dona ejus nos habere, telligitur. Animalis non polest intelligere, sed spiri-
ei ab eo accepisse. Ab ipso enim quidquid boni est, tualis, id est ille cujus mens illuminatur luce Spiri-
donatur. Et ipse nohis dedit Christum suum, atque tus sancli, et spiritualiler vivere docelur, judicat, id
iu eo redempiionem et peccaloium remissionem, est, dijudicat et discernit omnia. Judicat enim et
virtutumque niultiplicalionem et seternae bealitudi- approbat quod recte, improbat autem quod perpe-
nis spem, et quidquid habemus vel gumus. Inlelli- ram invenerit in operibus moribusque fidelium. Ju-
ginius haecnos habere, et ab eo percepisse. Qum et dical omnia, sed ipse a nemine judicalur, id est a
loquimur, ut hinc appareat seire nos hcec, quia el nullo honiine, sed sola ipsa lege, secundum quam ju-
loquimur ea ul et alii discanl ipsa. Loquimur non JJ dicatomnia, quoniam verissime dictum est. < Opoi-
in verbis humanm sapieniim doctis ratione vel ornalu, tet nos omnes exhiberi ante tribunal Chiisti (17
sed in docttina spirilus, quia mentes audienlium, lo- Cor. v). J Omnia ergo judicat, quoniam super omnia
quenlibus nobis, docentur a sancto Spiritu. Verba esl, quando cum Deo est. Et a nemine judicatur,
enim huniaiise sapientiae hunc sensum non capiunt, quoniam ipse supra ceteros est, el inferiores non
nec litleratura studii apprehenditur, sed per fidem possunt judicare superiorem. Et vere a nullo judica-
spivituali ratione concipitur. Ideoque Spirilus Dei tur, utrum bene an male intelligat vel operetur.
per Evangelium spiritualiier docel covda liominum, Quia tjttis animalis cognovit sensum Domini quem
excitans ea ad cognilionem sui Crealoris. Dico quia vir spiritalis habet? Nullus. El ideo non potest inde
loauimur, et boc facimus, comparanles spiritualia judicare, quia de incognitis nemo recte judic.it. Et
verba spiritualibus viris, id est ita moderantes ea i7«isest qui instruxit eum? id est docuil Dominum
quse dicimus, ul conveniant capacitati siiigulonim, quid agere debuerit. Nemo bomines enim Spiritum
quia pro varielate sensus auditorum distinguimus Dei non habentes, Domiuum inslruere volunt dum
ea quse loquimur, et comparamus intellectui unius- secum dicunt : Deus nunquam mori debuisset ut
cujusque, altendcntes quid cui dicamus. Iloe faci- crealuram suam a potestate diaboli liberaiet, sed
.831 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULl. — IN EPiST. I AD COR. S33
solo prseceplo ut otnnipotens, suos salvare debuis- A non eo modo a carnalibus, quo a spirilualibus co-
set. Et quia eum sic inslruere voluntj inde conliiigit gitantur. Et illis est lac, istis cibus. Quia, etsi non
quia sensum ejtis non cognoscitnl. Nesciunt enim audiunt amplitts, iiilelligunt amplius. Non enim
qaia Deus justus non debult in bac ve uli virtute a;qualiter mente pei'cipitur, etiam quod in fide pari-
poleuliae, sed ralione jusiitise. Vel taliter littera se- ter ah ulrisque recipitur. Hoc igitur primitus eo-
cundum alios codices potest legi. Quis enitn cogno- gnito, quod ea ipsa quse simul audiunt spiriluales
vit sensum Domini, aut quis iiistruxit eum ? Sensus atque carnales, pro suo quique modo capiunt, illi ut
'
namque Domini est, quo hsec fecil, per quse sapien- parvtili, isti ut majores, illi ut Iactis alimentum, isti
tia mundi probatur stulta,'negans posse fieri qua?. ut sibi solidameiitum, nulla videtur esse necessilas,
faeta sunt. Quem sensum nullus est qui cognoverit, ut aliqua secreta doctrinae taceantur et abscondan-
ut si displiceat illi,' emendare velit consilium Dei. tur fidelibus parvulis, dicenda seorsum majoribus,
Quia quicunque cognovit, laudat sapientiam et po- id est iiiielligentioribus, nisi quod solidus cibus, qui
tenliam Dei. Quis eognovit sensum Domini nostri perfectis congruii, parvulis non proficit, dum non
Jesu Christi? Sed nos spirituales sensum Chrisli ha- capitur ab eis, et ea qua? fortes sublevant, infirmos
bemus, id est participes facti sumus scientise Christi gravant, hoc enim ipsum quod Apostolus se non ju-
per acceptionem Spiritus sancti. Et ideo animales B dicavit scire in eis nisi Christiun Jesum et liunc
homines vel pseudoaposloli, nos judicare non pos- crucifixnm, ipsis non potuit loqui quasi spiriluali-
sunt, qui sensum Domini habemus, quem illi igno- bus, sed quasi carnalibus', quia id sjcut spiriluales
rant. caperenon poteranf. Quieunque aufem spirituales
CAPUT IU. inter eos eiant, idem qttod illi qui tanquam carna-
f El ego, fiali-es, uon potui loqui vobis quasi les eiaiil, audieLant, spirituali intellectu ipsi capie-
< .spirilualibus, sed quasi carnalibus. Tanquam par- hant, ut sic/intelligatur qtiod ait: Nonpotui loqui
< vulis in Christo lac vobis potum dedi, non escam. quasi spiritualibus, sed quasi canialibus, ac si dice-
< Nondum enim poteraiis, sed nec nunc quidcm po- ret : Non poluistis quasi spiriiuales, sed quasi car-
t testis, adhuc enim estis carnales. Cum eriim sil in- nales capere quod loquebar. Quasi carnalibus, in-
* Jer vos zelus et contentio, nonne carnales estis, quit,locutus sum vobis. Et hoc tam diiigenter feci,
t et secundum homlnem ambulatis ? Cum enim quis quod lanquatn patvulis cognitione in Chrhto dsdi
< dical: Ego quidem sum Pauli, alius autem, ego vobis polum lac, id est facilem doetrinam, duiceiu
< Apollo,nonne bomines eslis ?Quid igitur est Apol- et nutrienterij, non escam, id esl non robustam spi-
< lo? quid vei'o Paulus? Ministri ejus cui credidi- („ iitualiitm rerum doctrinam, fieri tamen, sicut prae-
< stis. Et unicuique sicut Dominus dedit.' Ego plan- misimus potest, ut id quod dicitur, et parvul s Iac,
i tavi, Apollo i-igavit, sed Deus incremenlum dedit. et grandihus esca sit; sicul in principio erat Ver-
t Itaque ueque qui plantal est aliquid, neque qui ri- bum, el Verbum erat apud Deum, et Deus erat Ver-
t gat, sedqui inciemenfum dat, Deus. Qui plantat bum (Joan. i), el parvuli bibunl, et grandes man-
t autem et qui rigat, tinum sunt. Unusquisque pro- dunt. Lac tameu pra>cipue per carnem Salvatoris
t priam mercedem accipiet secundum suum labo- estexpressum parvulis. Quomodo enim mater cibum •
< rein (Psal. IAI; Galal. VJ; Matlh. \x). > comedil, ut per carnem trajiciat ad infantem lac
Nos spiritualibus spirilualia comparamus, quia faclum, sic cibus angelorum Dominus Verbum caro
sensum Christi habemus. El tamen fraires vobh non factum est, et factus est lac. Lac quippe nostrum
potui ego /oi7«i quasi spirilualibus, sed quasi carna- Christus humilis est.- cibus noster, idem ipse Chri-
libus, quia vidi vos uon posse capere spiritualia stus sequalis Patri. Lacle nutrit, ut pane pascal. Qui
propter imbecillitatem sensus vestri. Et ideo sic lo- parvulus est, sugal ab uberibus Ecclesiselac omnit m
cutus sum vobis, quomodo audire poteratis; nec saci-amentorum temporaliter pro selerna nostra sa-
propter ignoraniiarn veslram, sed propter infirmi- lute gestorum, ut nulrilus atque roboratus pervcn at
tatem vestram, arcana Dei vobis reticui. Non enim ]D ad manducandum cibum seternsedivinitalis. Talibus
audientium animi siint ulti'a vires tradendi, sed alta uunc dicitur : Lac vobts potum dedi, non escam. Et
quaequeeteminentia debentmullis auditoiibus con- quare? Quia nondum poteratis escam percipfere,
tegi, et \ix paucis aperiri. Et inchoantibus quidem quandiu vobiscum eram, sed nec nunc quidem pole
\el infirmis non alta et mystica, sed qusedam qua; th, quia adliuc eslis .carnales, id est polius sensum
capere possint praedicanda sunt, perfeetis \ero pro- carnis quam spiritus sectamini. Isti propterea quoJ
fuuda et ni3'stica sunt dicenda. Sed timendum et sseculiadhuc voluptatibus serviebant, carnales erant,
cavendum est, ne sub hac occasione dlcta pseudo- quamvis jam bapfizati essent, et Spirituni sanctum
apostolorum vel quorumlihet haereticorDm, velut ea accepissent. Nam quia postbaptismum ad veterem vi-
quae carnales capere non possunt, non solum excu- tam relapsi fuerant, ideo earnales appellantur. Ubi
satione dealhaiida, sed etiam laudanda videantur. verodicilurnonduni vel tiou adhuc, profecto non de-
Unde sciendum.esl, quia ipse Chrislus crucifixus, speratur, sieoteudiiur, utsialiquando quod nondum
quo velut iacte pav\ulos aluisse se dicit Apostolus, ebt. Adhucenim, inquil, estis cai-nales, et ostendens
id estipsa veva caro, in qua facta est veia mors undesintcarnales, cum enim, inquit, sit iaier voszelus,
ejus, et \ulneta vera confixi, sangttinisque percussi, id est iuvidia et contentio, id esl liligatio verborum,
859 HER.VEIBURGIDOLENSIS MONACHI S40
nonnecarnales estis, qtti iu carne, id est in homine con- A
t sanctum, habitans in vobis, nisi loqualur vobis in-
ildilis, et secundum hominem ambuiath ? id cst in pe- tus, sine causa nos perstrepimus. Interior ergo ma-
jus proficitis. Ac si dicat: Qui discordes mentes du- gister est, qufdoeet. Christus docet, iuspii'atio ipsius
cilis, nonne adhuc ex reprehensibili humanitate docet, ubi illius inspiralio et illius unctio non esf,
peccatis ? Homo enim hoc loco per culpaio nomina- foiinsecus inaniter perstrepunl vei-ba, uam et agri-
tnr. Cum aulem dixisset eos carnales, non ait, se- cola arborem polest planlare, aquam foris adhibeie
cundum carnem ambulatis, sed secundum homi- et diligenliam culfurae, sed non potest folia pomaqus.
nem, quia et hoc voluit intelligi, secundum carnem. formai'e. Excedit enim hoe humanam humilitatem,
Nam ulique si culpabiliter quidem secundum car- excedit angelicam sub'imiialem nec omnirio perti-
nem,laudabililer autem secuuduniiiominem ambu- netnisi ad Creatorem, et quia solus Deus dat incre-
laretur, id est viverelur, uon exprobrans diceret, mentum, itaqne neque quiplantat,i& est qui in fide
secundum liominem ambtilatis. Nam secundum ho- fundat, est aliquid dando quidquam ex se, neque qui
niinem ambulare. hoc cst carnalem esse. Qui autem rigat, id est qui vel baptizat, vel postea mores in-
non ambulat secundum hominem, sed secundum struit, sed Deus qui dal incremenlum, ipse valet ad
Deum, pi-ofccto non ambulatet secundum seipsum, " salulem, id est illius unctio quse \os docet intriuse-
quia el ipse est homo. Qui vero non secundum se, * cus. Frustra quippe operaiius omnia moliretur ex-
sed secundum Deuni ambulant, non homincs, sed trinsecus, nisi Creafor inlrinsecus latenter opera-
dii vocanlur (Psal. LXXXI ; Joan. x). Et vere, inquit, relur. Neque plantator, neque rigator est aliquid
zelus et conlenlio esl in vobis, et secundum carnem ad salutem eorum quaeriganlur sive plantantur, quia
ambulatis. Quia cum quis veslrum dicat, ego quidcnt et plantata solent mori, et rigala ad effecturn fecun-
sum Pauli, atius autem dicat, ego sum Apollo, nonne ditatis non pervenire, nisi det Deus vegetantem gra-
homines estis? Sicut enim gloriantes in Deoetom- tiam. Quantum ergo ad houorificentiam pertinet Dei,
nem graliam ab ipso sperantes, dii vocantur a Deo niliil est homo. Quantum vero ad ministerium per-
adoptati, ita et qui in homine gloriantur, bomines tinet, necessarius est ut honorilicetur quasi servus,
dicuntur. Deos enim vel angelos esse cupit Aposto- non ut aliquid de illo sperelur ad mjuriam Dei.
lus, quos arguit quia homines sunt, id est in his Deus solus est, in quo gloriandum esl, quia dat
contenlionibus non qure Dei sttnt, sed quae hominis incrementum. Sed qui plantat et qui rigat, unutn
sapiunt. A sua vero persona incipit, ne forte pula- sunt, id est ambo ministri sunt, quamvis diversa
retur per invidiam magis personas aliorum de- sint illorum officia, unum sunt, id est ambo sunt
struere, oslendens magnum errorem esse, et ad Dei £, bomines, et idem concorditer de Deo sentiunt.
contumeliam periinere, quando Deo praedicato, glo- Unum sunt, idest indifferentes. Posses enini videri
ria datur liominibus; et spes quse in Deo ponenda qttod etsi nihil ex se dant, tamen magis Deus per
est, ponitur in homiuibus : dicenle Scriptura : s Ma- huue quam per illum daret. Ideo dicitur quia unum
lediclus homo qui spem ponil in homine (Jer. xvn).» sunt, id est non pltis gratiae confert unus qtjam al-
Quid enmi minus esta gentilitale, dum gloriam quse ter, quiasolus Deus dal per eos. In dando nou diffe-
_ danda esl Creatori, datur creaturae, id est homini? i'unt, sed in laboi-e et mercede, quia unusquisque
Et quando quidem alius vestrum dicit : Ego sum eorum accipiet propriam mercedema Domino secun-
Pauli, atius autem : Ego Apollo, alque in bisidocto- dutn suum laborem, id est qui magis laboravit,
ribtts vano errore gloriamini, igiiur respondete majus prasmium bebebt; et qui minorem per-
mihi, Quid cst Apollo, quid vero Paulus, qui adhuc lulit laborem, minorem percipief remunerationem.
Eiajor est. Et si vos respondere neseiiis, ego re- Deus enim reddet unicuique secundum opus ejus
spondeo quod non sunt Deus qui det, sed per quos (Rom. 11).Unde patet ueutrum illorum esse auclo-
Deus det, quia minhtri sunl ejus cui credidistis. Et rem saiutis, et ideo uon esse gloriandum in efs.
quia miriislri sunt, spes in his ponenda non est, sed t Dei enim sumus adjulores, Deiagricultura esfis,
in Deo cujus ministri sunt. Illrenim gratiarum actio D ] t Dei aedifieatio estis. Secundum graiiam Dei quse
deferenda est, cujus donum est, non servis quos et t data est mihi, ut sapiens architectus ftmdamen-
I avitos oportet dispensare. Ministri sunt, el hoc non t tum posui. Alius aulem superaedificat. Unustjuis-
uno modo, sed sicut Dominus dedit unieuique, id est t que autem videat quomodo stiperaedificet. Funda-
sicut voluit et sicut drvisil singolis officia ministerii. < mentum enim aliud nenio potesl ponere, prseter
Nam ego ipso dante planiavi, id est evangelizando « id quod positum est, quod est Chiislus Jesus.
vos ad iidem comerli, et Apollo rigavit, id est ut- « Si quis autem supersediiicat super fundameniun
pote episcopus vesler imbre sui eloquii, postquam < hoc, aurum, argenlum, lapides pretiosos, ligna,
in fide fundati estis, corda vestra rigavit. Non tamen < fenum, slipulam, uniuscujtisque opus manifestum
nos, sed Deus incremenium dedit pi'oficiendi vobis. < erit. Dies enim Domini declarabit, quia in_ igtir
Nos enim qui foiinsecus loquimur ad aures vestras < revelabitur, el uniuscujusque opus quale sit ignis
ita sumus quasi opei'arii adhibenles cultuj-am forin- « probabit. Si cujus opus manserit quod supersdi-
secus ad arborem, sed incrementum dai'e non pos- < ficavit, mercedem accjpiel. Si cujus opus arseril,
sumus, nec fructtis formare. Ille autem qui vos < detrimentum patietur. Ipse aufem sahtis erit, sc
crearit, et redemit et vocavit per fidem et Spiiiium i tamen quasi per igiiem.if 1
841 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. - IN EPIST. I .AD COR. 8ist
Hercedem percipiemus, quia Dei adjulores sumus ^. A.ria et frivola "et corrupta docfnna, uninscujusqite
itt colendo agro illius. Nam ei quem ipse per inler- opus in novissimo die manifeslum erit, id est unius-
nam grafam infundit, nos exhortationis voce con- cujusque doctrina in judicio eiit omnibus manife-
currimus; hoc quod ille per spiiitum agit inlrinse- sta, utrum bona an mala fuerit. Dies enhn Dotninl
cus, nos exlerius minislerio vocis adjuvamus : el hoc dectarabil. Diesjudicii vocatur dies Domini, non
tunc solum nostra exhortatio ad perfectionem duci- quod omnesdies non sint ejus, sed rjer excellentiam
tur, si in corde fuerit Deus qui adjuvet. Nos sumus lioc dicilur, et ad diffei'entiam humani diei. Dies
adjutores Dei, et vos eslis cuilura agri Dei, et mdi- enim prsesentis lemporis est dies hominis, quia in
ficatio templi Dci. Et uos eum adjuvamus-, dum isto agit homo quod vult; sed illc dies erit Domini,
agrum cordis vestri, qtiem ipse per internam gra- quia in illo faciet Doininus quod justum erit, red-
tiam excolil, nos aratro pra?dicationis excolimus; dens unicuique secundum opus ejus (Mallh. xvi), et
ac nosiraementis ssdificiuin, quod ipse ad inhabi- ideo declarabit ille dies qualitatem uniuscujusque
landum sibi construit, et nos construere laboramus. operis, quia in igne reveiabitur, id esl manifestabitur
Agerenim Dei colitur, dum vitia de populo exslir- idem dies, qui nunc omnes lalet, et lunc omnibus
pantur fidelium, et viitutes inseruntur ut crescant erit nolus. Cum enim viderinl omnes ignem illum
et fruclificent. .dEdilieatio.ejus instruilur, quando D I ante faciem judicisper totum diffundi orbem, scient
Ecclesia exstruitur bis qui fundamenlo iidei super- adesse dicm judicii. Vel Dominus in igue illo reve-
ponuntur, ut in altum surgant aliis alios portanti- labitur, id csl apparebit omnibus bonis cl malis.
bus, velquando mens fidelium construilur imposi- Unde et Thessalonicensibus dicltur :«In revelatione
lione \irtulum, ut dignum Deo fiat habilaculum. Domini Jesu de coelocum angelis virtutis ejus iii
Dixi quia Dei sedificatio estis, et liujus aedificationis flamma ignis (11 Thess. i). > Et ignh illc ptvbabit
fundamenlumego posui, et hoc uon a me feci, sed quate sit opus uniuscujusque, id est an sit firmum an
secundumgratiam Dei qum dala esl mihi, ul dignus solubile. Ignis probahit opus-, id est doctrinam
essem praadicare Evangelium Dei, et in humahis unitiscujusquc. Quia cnim per ignem examinatio.
cordibus ponere iidei fundamentum. Unde apparct fiet, si in aliquo non invenefit quod exuraf, manife-
Itoc Dei esse quod feci, non liominis. Secundum stabit illum bonum fuisse doctorem. Mala vero et
gratiam Dei, id est seeuiidurti apostolalum a Deo aduliera doctrina idcirco per ligna et fenum et sti--.
gratis mihi daluni. Posui in aedificiovestrsa mentis pulam signilicala est, ut oslenderetur fore ignis
fundamentum,idest fidem Cluisti, ethoc ulens dis- esca. Vere ignis opera singulorum probabit. Nam
cretione, ut sapiens architeclus, id est princeps aedi- /-,si
, tnjtis opus quod ipse supermdificavit, manserit,
ficii qui fuiidameiilum domus sedilicandse ponit in mercedemaccipicl. Quia sicut aurum et argenium ct
loco firmo ex forlibus et quadralis lapidibus. Sapiens lapides quos ignis uon consumpserit, ila et bonus
architeclus est, qui juxla disciplinam auctoris col- magisler incorruplibilis permanebit. Cumque nihil
locat fundamenlum, id est qui juxla tradilionem in illo sordis invenftim ftierit el pravae doctrinae, ac-
Salvatoris evangelizat iidem. Alius gutem supermdi- Cipietcum gloria mercedcm remunei'ationis perpe-
ficat. Superaedificatquisquis praedicalionem aposto- luse. Si vero cujus opus atseril, id est alicujus do-
lorum superveniens aul honus aut malus doclor prae- cirina prava in igne defeceril, lalis operarius detri-
dicat. Sed unusquisquevideal quomodosupercedificet, mcnlum patietur, id est deorsum atlerelur suppliciis.
id esl ut superposilum acdificiumcongrual funda- lpse aulem salvus erit, quia non interibit subslantia
menlo, ne si obliqtium fucrit.et frivoltim, ruinami qiia constat: sicul et doctiina ejus mala peribit, qnse
facial manente incolumi rundamenlo. Quia si eliami esl accidens.Quod tamen non dehserelico doctorede-
inalo ille docueril, Christi noineii permanct, quodl bet inielligi, sed de catholico qui non i*ectedocuit. Nam
csl fuiidameniumj doctiina auiem mala peribit. Vi- ct in libris sanetorum doctorum quos authentice
deat, inquam, quomodo supersedificet,non quomodoi legil Ecclesia, nonnunquam inveniuntur qusedam
fiinilamentum ponat, nam fundamentum aliud nctnoi D prava vel haeretica, non lamen pro his vel libri vel
potest poitere.prmter id quod\ rae posilum est^ quod! auclores damnantur. Perlegat eorUm libros prudens
cst Chrislus Jcsus, Id est fides Chrisli Jesu. Ideo ne- lector, et inveniet esse verum quod dico. Et ipse
mo potest ponere aliud fundamcniuni, quia nec hse- salvus erit, sic lamen quasi per ignem, ut salus hsec
retici docere valent nisi sub Chiisti nomine. Aliter non sine poena sit. Salvus quidem erit, sed lamen
enim commenta erroruiu suorum commendare noni pcenam ignis patietur, ut per ignem purgatus iiat
valent, nisi inlerposilo Salvaloris nomine praedicenl,, salvus, et non sicut perditi, seterno igne in perpe-
ut res eonlrarias et absurdas nominis dignitas ac- tuum torqueatur, til ex parte prosit illi ih perpetuum
ceplabiles faciat. Fundamenlum permanet, sed quodI credidisse. Polest et aliter iulelligi verius-: Ego fun-
superaedificatur, si inutile fuerit, non stabit, sed1 damentum, inquit, posui, alius autem supersedificaf
tantum illud quod utile est, si superaddetur, permass Ac si dical: Posito fundamenlo, id est fide fundala
nebit. Quia si quis supermdifical super hoc Christii in vobis, nihil ulterius ad me pertinet ut supersedifi-
nominis fundamentum aurutn, argentum, lapides pre- cem, sed alterius est superaedificare,id est, ejus qui
tiosos, per quse tria designatur prsaclara doctrina, , fidem habel esl ul-bona opera supersedificel.Ci-eden-
vel ligna, fenum, stipulam, per quse significaiur va- lis estsupeiredificarc. Sed unusquisque videat quo=
PATUOL.CLXXXI. 27
843 HERVEl BURGIDOLENSISMONACIH 8U
modo supefsedificel,id est cujusmodi opera super- '- A inquit, in igne revelabitur. Eamdcm iribulalionem
addat, scilicet utrum maluerit contemplalivaevitae e vocat ignem, sicut alibi Iegilur < Vasa figuli probat
adhaerere, et coniinenter absquejugo uxoris vivere,s, fornax, et homines juslos tenfafiotribulationis (Eccli.
quod quidem melius est et laudabilius consilium, i, xxvu). > Et uniuscujusque opus quale -sit probabit
an magis expetat activam vitam el uxoris vinculum,i, ignis tiibulationis. Ignis enim iste talis debet intel-
quod infirmum esl et minus laudabile. De super-- ligi ul ambo per eum transcuni, id est et qui sedi-
sedilkationebonseoperslionis, solummodovidendum(J ficat super hoc fundamentum aurum, argcnlum, la-
esl qualem quisque velit eam eligei'e, quia multai pides pretiosos, et qtii a?dificatligna, fenum, slipu-
sunl genera bene operandi; sed de fundamsnto eli- lam. Ignis enim tribulaiionis in hac inleiimvita
gendo nulli datur potestas, quia non est nisi unumi probat opus utriusque, si duobus accidat fidelibus,
fundamentum, id est una fides, quam nemo valett uni scilicet cogitanti quae sunt Dei, quomodo pla-
mutare, sicut nituntur pseudoapostoli. Fides Christii ceat Deo, id est sedificanli super Chrisli fundamen-
Christus est in nobis, qui per fidem habitat in cor- lum aurum, argentum, lapides preliosos : alleri eo-
dibtts nostris (Ephes. ni). Ethoc cst fundaraentum,, gitanli quse sunt mundi, quomodo placeat uxori
ex quo surgit totum bene vivendi sedificium.Neques (I Cor^ vu), id est sedificanli super fuudanienluin
enim fideshsec intelligenda est otiosa (Jac. u), sedI B\ ligna, fenum, slipulam. Illius enim opus non exuii-
quidquid boni poterit, opei-abitur per dilectionemi lur. quia non ea dilexit, quorum amissione crucie-
(Galat. v). Non enim fides dsemonum, qui et ci'edunt- tur. Exurilur autem hujus, quoniam sine dolore
et contre miscunt, acFilium Dei confitentur Jesumi uon pereiinl, quse cum ainore possessa sunt. Et hoc
(Malth. vui; Marc. v; Luc. vm), polest accipi ini est quod dicitttr, si ctijus opus maiiserit. Manet
fundamentum , quia non est quseoperatur perdile- opus, quando quisque cogilat quae sunt Domini,
ctionem, sed quaeexprimitur per limorem. Fides quomodo placeat Deo. Quod superacdificavit,merce-
itaque Christi, fides gratiae Chrislianae, id est ea dem accipiet, id est unde eogitavit, hoc sumet. Nec
fides quse per dilectionem operatur, posita in fun- solum post mortem, sed et in bac vita babet suam
damento, neminem perire permillit. Sed si quis requiem anima contemneiilis omnia. Si eujus opus
supersedificat super fundamentum hoc aurum, ar- arserit, id est igne tribulationis consumptum fuerit,
gentum, lapides pretiosos, ligna, fenum, stipulam, detrimentum patielur, quia quod dilexil, non habe-
uniuscujusque opus manifesium eril. Quisquis bene bit. Ipse autem salvus eiil, quia nulla eum tribula-
vhit ac Deum honoral et laudat, non inhserens ex tio ab illius fundamenti stabiliiate semovit. Sic ta-
dilectioneierrenisrebiis; sed desiderans setei'nampa- men quasi per ignem, quia quod sine illicienle
*
lriam,el autvendcnsomiiiasiia, distrihuensquepau- amoi'e non habuit, sine ui'ente dolore non perdet.
peribus (Luc. xvui), aut possidens tanquam non pos- Qui enim sedificatamoretn terrenorum super funda-
sideat, et ulens hoc mundo tanquam non utalur (I mentum regni cojlorum, id est super Christum, ar-
Cor. vu), iste supersedificalaurum, argentum, lapides debit amor temporalium rerum, et ipse salvus erit,
pretiosos. In auro sensus occullus designatur, in ar- si in fundamento fiimus permanserit, id est si Chri-
gento serrao docens, in lapidibus preliosis opera Deo slum atite omnia sic dJexerit, ut ab ejus amore se-
placentia. Aurum sapientise, quod in occulto sensu parari non possit. In rerum temporalium amissione
ejus estet iu coi'dis arcano, splendct verolumineDei, paiietur detrimentum, et per ignem quemdam dolo-
supersedificatiste; et argenluiiJ, id est nitorem san- ris perveniet ad salulem. A quo dolore atque detri-
cla; eloquentiae qua docet alios; et lapides pretio- mento, tanlo est quisque securiof, quanto tempo-
sos, id est exempla viriutum et bonorum operum, i'alia vel minus amaveril, vel tanquam non habens
quibus adornat ea quse loquitttr sive cogitat. Qui habuerit. Tale aliquid etiam post hanc vitam fieri
\ero amat adhuc saecularia, et negotiis terrenis im- incredibile non esf, nonnullos scilicet fideles per
plicalus esl, ac vinculis quibusdam et affectionibus ignem quemdam purgalorium, quanto magis mi-
carnis deditus esf, domui suae et conjugi ac posses- pj rj nusve bona lemporalia dilexerunt, tanto cilius sal-
sioni (ibid.), ettameri Christianus esl, ita ut cor ejus vari. Nam de quibusdam levibus culpis esse ante
non recedat a Ghrislo, el nihil prreponitur funda- corporum resurrectionem purgatorius ignis creden-
menlo, isle supersedificat ligna, fenum, siipulam, dus esl, pro eo quod Veritas dicit, quia si quis in
per quae non absurde possunt intelligi rerum ssecu• Spiritum sanclum blasphemiam dixerit, neque in
larium Jicile coneessarum tales cupidilate^, ut hoc sseculo remittelur ei, neque in fuiuro (Matth.
amilti sine dolore non possint; per ligna scilicet xu). In qua seritentiadatur intell gi quasdam culpas
durae et graves, per fenum vero et stipulam, par\ae ia hoc saeculo,quasdam autem iu ftituro posse Lna-
ct leves. Sed uniuseujusque opus manifestum eiit in ri. Quod enim de uno negalur, consequens intel-
fervore tentationis. Dies enim Domini declarabit, lectus patet, quia de quibusdam concedilur. Sed
dies utique tfibulationis (Soph. i). Praesentisenim lamen lioc de parvis minimisque peccatis fieri posse
temporis tribulatio cruciat electos divino dispouente e-edendumesf-,sicutest assiduus otiosus sermo, im-
judicio, quia tcmpus est ut incipiat judicium de ruoderalus risus, vel peccafum curse rei familiaris,
domo Domini (I Pclr. iv).Propterca dies tribulalio- qv.sevix sine eulpa vel ab ipsis agitur, qui qualiter
uis appellalur dics Doniiui, id est dies judicii, Quia, culpa deelinari debeat, sciunt, caveri possunt, aufr
84B COMMENT.1N EPISTOLiS PAULI. — 1N EPIST. I AD COR. SiiJ
in non gra\ibus rebus error ignorantiae. Quse cuncla A enim hoc ignorare debuissent. Templum cnim De
eliam post mortem gravant, si adhuc in bac vita eslis. Sed eavete ne templum ejus violetis, quia si
positis non fuerint relaxata. Nam pensandum solli- quis templum Dei violaverit, id est sive suura, sive
cite est, quia et Apostolus illum dixit per ignem alterius eorpus corrumpendo, sive populum Ecclesiai
posse salvari, non qui super hoc fundamentum fer- scindendo, disperdet illum Deus, id est diversis sup-
rum, aesvel plumbum aedificat, id est peccata ma- pliciis illum perdet et corpore etanima. Ideo cavele'
jora, et idcirco duriora, alque lune insolubilia, sed corporalia peccata, ne offendalis eum cujus estis
ligna, fcnum, slipulam, id est peccala minima atque templum, ne recedal a vobis, et in rttiham vertami-
leviora, quse ignis facile consumat. Hoc tamen ni, cavete et pravam doctrinam JJseudoapostolorum,
sciendum est, quia illic saltem de minimis nihil ne per eam violetur mens vestra. Et merito Deus
quisque purgationis obtinebit, nisi bonis hoc acli- violatorem sui templi disperdet, quia templum Dei
bus in hae vita adhuc positus, ut illic oblineat, est sanclum, ex quo Dei templum esse cospit, id est
promereatur. Sciendum est etiam quiagravior est a tempore baplismi, quod templum estis vos. Hoc
ille ignis quam quidquid potest homo pati in hac repetiit ut illris conipungeret, qui turpiter Viventes
vila. Omnia enim tormenta quse hic sunt, multo fa- cofpora "suaviolando corruperant.
ciliora sunt. Et tamen homines ne ea palianlur, B f Nemo se seducat (Coloss. n). Si quis inter vos
quidquid ab homine fuerit jussum, faciunt. Quanlo f videtur esse sapiens in hoc sseculo, stultus flat ut
meUus est, ut faciant quae jubet Deus, ue illa gra- t sit sapiens (Rom. i). Sapientia enim hujus mundi
viorapaliantur? f stullitia est apud Deum. Scriptum est enim : Conl-
< Nescitis quia templum Dei estis, el Spiritus Dei t prehendam sapienies in astutia eorum (Job. v); et
< habilat in vobis? (II Cor. vi.) Si quis autem leni- f ilerum : Dominus novit cogitatioues sapientium,
t plam Dei violayeiit, disperdet ilium Deus. Tem- f qtioniam vanae sunt (Psal. xcm). >
< plum enim Dei sanclum esl, quod estis vos. >j Itaque nemo glorietur in"hominibus. Templum
Dixi vos esse sedificalionem Dei, et me posuisse Dei estis, et ideo nemo se seducat, id esi nemo sibi
futidamentum bujus aedificationis: unde patet vos blandiatur propria vanitale deceptus, ut de viola-
esse templum Dei. Et boc nescitis? Nescilh quia tione lempli Dei hupunitatem sibi in futuro piomit-
templum Dei eslis ? Templum Dei estis secundum fi- lat, quasi Deus peccata carnis negligat. Vcl nemd
dcm, templum Dei eritis aliquando secundum spiri- se seducat, id est nemo seipsum ducat seoisum a
tum. Templum Dei estis, ut ipse in vobis per fidem veritate calholica in vanos errores, declinando post
maneat, et perfeclionem sapientise ac cognitionis pseudoapostolos, quasi sapientiam eorum diligens;
secrelorum suorum in vobis ponat. Templum Dei Hoc nemo faciat. Sed si quh videlur inter vos esse sa-
eslis, et spiritus Dei habitat in vobis. Non aif, et piens in hoc saculo, id est si quis ex vobis stulla sa-
Spirilus Dei sanctifical et purgat vos, ut Deus habi- pienlia saeculi,quseest commentum hominUm-,piita-
tel iit vobis, sed ait: Spirilus Dei habiiat in vobh.^ tur esse sapiens, stullus apud se fiat,id esi vanam sa-
Utique in templo suo Deus habitat. Nam quid tem- pientiam abjiciat, et nihil sibi scire videafur, ut sitm
plum Dei esl, nisi habitaculum Dei? Deus ergo est Deoveiaciter sapiens. Ad veram enim sapientiam
Spiritus sanctus, cujus sumus templum el habi- venire non potest, qui falsse suse sapientiae fidueiat
(aculum. Neque enim lemplum baberet, uisi Deus decipitur, sicut pseudcapostoli, qui volentes videri
esset. Nescith, inquil, quia lemplum Dei eslis, et in muudo sapientes, neque Deum habere Filiuin,
Spiritus Dei habital in vobis? De his supra dixcrat, neque incarnalionem veram- esse, - neque carnem
quia < animalis homo non percipit ea quse sunt posse resurgere prsedicabant. Undenuncberie doctor
Spiritus Dei (supra u). > Non-ergo percipiebant co- egregius illos Corinthiorum, quos carnalitcr sapien-
gnitionem Dei Spirilus, qui habitabal in eis; et ba- les inveneral, ut sapientiam veratm pOssinl compre-
bilante in se Spiritu sancto, adliuc animales, non- hendere, prius fieri stultos admonet. Et subdil quai e:
duni spirituales eranl, quia nondum poterant habi- n Quia scilicet sapientia hujus mundi stultitia est apud
talorem suum spirilum cognilione percipeic. Habi- Deum, id est quod mundus sapientiam, boc Deus
lare autem- idco et in talibus d citur, quia iri eis slultitiam judicat. Et dum facit Deus quod fieri posse
occulie agil ut sint templum ejus. Tdque in proli • negat mundus, sapienliam illius monstrat csse stulti-
cientibus et proficiendo perseverantibus perficit. liain,etvercstultitiam. Nam soi/UwnmeinlibroJob :
Necmirum videri dehel quod quisque aliquid habeaf, Cotnprehendum,id esl undique coarclabo, el quasi
quodque habet iguoret: utenim taceam de omuipo- juxta retedistrictionum meaiiimconcludam, sapienles
lentis dhinitate, quis facile scienlia percipit quid sit mundi in astutia eorum-,ut nihil eis astutia valeat ad
anima? et quis non habet animam? Postremo, ut effugiendam manum meam, vel ad faciendum quod
certissimi noverimus quod parvuli in Christo non contra me machinantur, sive ad impediendum quod.
percipientes quae suiit Spiritus Dei, id est non in- ego contra sapientiam eoruin facere disposuh, Hanc
telligentes, habent tamen Spiritum Dei, eos ipsos sententiam Eliphaz sic protulit: t Qui apprehendit
quos supi'a dixerat animales, ul prsemisimus, et sapieutes in astutia eornm (Job v). > Divina tamen
parvulos increpat nunc, dicens : Nescitis quia, lem- sapientia reprehendit amicos Job de loculione, di-
plum Dei esiis, et Spiritus Dei habitat in vobis? Non cens : « Non estis loculi coiam nie rcctum, sicul
S47 IlERVEl BURGIDOLENSISMONACIIl SiS
servus meus Job (Job XLIJ).> Cur ergo Paulus illo- A j credendi sunt, quia et vobis prosunt. Omnia suni
rum sentenliis tanta auctoritale utitur, si hse ipso- vestra, sive prcedicatores, sivetetiam mundus, si dt
ruin sententiae Doiuinica reprehensione quassanlur? illo secundum Dei voluntalem senlitis, et decretos
Vel quomodo dicta eovum quasi prava respuimus, cursus in Dei voluntale ponitis, siue vita, prajsens
quse Paulus ex auclorilate astruit? Aul quomodo al- est vestra, si modeste illam et cum Dei gloria trans-
testatione Pauli i'ecla putalimus, quaeper semet- igitis, sive mors vestra esl, id est dissolutio corpoiis
ipsum Dominus non recla definivit? Sed utraque el animsevobis servit, quoniam vobis transitiis esS
bsec ciiius, qttod uon sint diversa cognoscimus, si de hac miseria ad aeternam beatitudinem, siuc prm-
eJBsdem Dominicaesenlenliae subtilius verba pensa- senlia, si sic eis utimini, ne offcndatis, sive fuiura,
mus, qui cum diceret : t Non estis locuti coram ^me si ea credentes magis optatis, utpote meliora et
rectum, > illico adjunxit,t sicut servusmeus Job. >Li- aelerna. Vel mundus est vester, id est quatuor ele*
quet ergo quia qusedamin dictis eorum recta sunt, sed menta mundi serviunt vobis, quoniam ad boc surit
melioris comparatione superantur. Nam inter aliqua condita, etvila vobis praesens servit, si in ea emen-
quae irralionabiliter dicunt ad beatum Job, fortes damini, et aeternam salutem promeremini, et mors,
ujuiias sententias profei'unt; sed comparatae diciis si pro Christo moii libenter parati eslis spe futurse
fortioiibus, vim fortiludinis amitlunt. Et iterum de B 1 promissionis. Et prsesentia bona, quibus sustentati
eadem rc scriptum est in Psalmo : Dominus novit Deo servire possilis; et Mura, quorum spe servia-
cogilaiiones saptentium quontam vanm sunt, scilicet lis. Hsec sunl vestra, omnia enhn, quseeunque stinf,
hominum, quia el ipsi sapienles judicabant se solos vestra sunt ad possidendum. Sed vos estis Chrisli
esse homines, csetcros autem quasi bruta animalias possessio, non bominis, ut quomodo omnia judico
Sapientes saeculinon no\erunl cogiiationes Dei, quo- vestro concessa sunt et \obis subjecla, sic et vos
niam juslse sunt; Dominus autem novit cogitatioues Christo subjiciamiui, qtiia per ipsum esse coepistls
sapieiitium, quoniam vauaesunl. Nihil valel eis astu- el in prima origine, et in regeneratione. Cur ergo
tia eorum conlra Deum, quia ipse novit cogitationes ad injuriam Christi de hominibus speralis, cum ipse
eorum. Quaevansc sunl, id est inanes et falsae, quia vobis et homines et omnia subjeceril, ut illi subji-
pulant csse vera qute falsa sunt, et falsa quae vera ciamini, et in illo spem omnem ponatis. Chrhlus
sunl. Vauae sunt cogitationes sapienfum, qui bic autem Dei est, ut proprius Filius iaciens \oIuulatent
beali esse et a seipsis beati iieri mira vanitaievolue- ejus, utet vosCbristi volunlatem faciatis. Vos estis
runt. Et quando quidem humanse cogitationes sunt Clirisli, Christus veroDei, et ita mediante Chiisto,
vanse, afque consilia sapientium improvida sunt et vos estis Dei. Subditur autem Chiistus Deo, non
inttrma, qui se sibi vel aliis prodesse sine Deo pu- tanquam dissimilis aut alterius iiaturse, sed, ut di-
tant, itaque nemo glorietur in hominibus, quasi me- ctum est, tanquam Patri Filius. Hactenus de gloris
lius ab uno quam ab alio possit accipere. Nihil enim pseudoapostolorum locutus est Aposlolus, liic^desuo
recte sapiunt, nihil possunt homines per seipsos; contemplu incipitioqui, quoniam miuusde illo sen-
et ideo non in ipsis gloriaiidum est, sed in illo per tiebant aliqui Corinthiorum. Ideoquemonet ut hoc
quem sapiunt et possunl. de illo sentiat homo, quod et Deus qui illum elege-
t Nemo glorictur in liominibus. Omnia enim ve- rat, et dicit:
< slra sunt, sive Paulus, sive Apollo, sive Cephas, CAPUT IV.
< sive mundus, sive vita, she.mors, sive prsesentia, (I Cor. iv.)« Sicnos exisliaiethomo, utministros
« sive futura, omnia enim veslra sunt, vos autem t Chrisli et dispensatores ministeriorum Dei. Hic
« Cbrisli, Chrislus autem Dei. > t jam qua;ritur inter dispensatores, ut fidelis quis-
Nemo glorietur in hominibus, docloribus vel bapti- < inveniaiur. >
zatoribus. Non in quibusdam doctoribus gloriari Ita, inquil, divinitus est ordinatum, ut omnia sint
debetis, nec singulos vos defendere, cum omnibus veslra, sive Paulus, sive Apollo, sive Cephas, vos
uiamini. Nam non solum isti, sed et otnnia sunt ve- Q antem silis Chrisli. Et cum hoc ita sii, nec magis
stra, id esl ad serviendum vobis data, et non est nec minus sestimet homo de nobis, quam quod Deus-
gloriandum nisi in rebus excellentioribus. Et ideo in conslituit; sed sic nos exhlimet ut ministros Chrhti,
solo Christo, qui super vos est, vobisque subdidit id est nec nos tanquam viles contemnat, nec tan-
omnia, gloriandum vobis est, non in his quae sub- quam per nos aliquid possimus, in nobis glorietur;
jeeta sunt vobis. Omnia enim veolra sunt, ut vestrae sed eum in nobis houoret, cujus minislri sumus in
utilitati serviant,diam illa qus? inter homines Evangelioquod vobis offerimus. Et sestimetnos nou
sunt digniora, quoniam sive Paulus eligatur, sive dominos, sed dispensatores ministeiiorum Dei, quo-
Apollo, veslri sunt, ut vobis ministrent, sive etiam niam miuisteria ejus vobis distribuimus secundum
Cephas, id est Pelrus, qui priinus est omnlfun apo- eujusque modum. Quoniam nec verborum strepilui,
slolorum. Et ila patet omnes apostolos esse vestros; nec liumanse sapieiitise innitebalur Apostolus, inlel-
cum primus sit vester. Ad hoc enim missi suhi om- ligi debuit ministeria Cliristi dispensare, in quibus
nes aposloli et praedicalores, ut vobis vel fratribus non verba, sed virtus fulgebat, et per quae noa
vestris qui sunt per orbem, verbum salutis mini- homo, sed Deits videretur gloriosus. Collega _enim
strecf. Et quod frair.bus vestiis faciunt, vobis facere piscalorum, non aliter quam illi Christum pra3diea-
S43 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULL — IN EPIST. I AD COR. 850
bat. Cum erg0 se minisirum Chrisli et dispensato- huirfano die, sed neque ego meipsum judico, qui me-
rem ministeriorum Dei probat, pseudoapostolos no- lius novi me quam vos. Et ita periculosum est vobis
tat, et negat esse Christi quod ti-adunt, per id quod a judicare de ignotis. Quomodo enim potestis dijudi-
traditione apostolica dissentiunt. Ego, inquit, et con- care conscienliam meam ? aul quomodo examinare
servi mei sumusdispensatores ministeriorum seternse potestis quo animo faciam quidquid facio?Quantum.
salutis, docendo et csetera sacramenta distribuendo. possunt homines de alio judicare, pltis homo utique
Et multi quident sunt dispensalores, per quorum de se; sed Deus plus de homine, quam homo de se.
ministerium pervenitur ad aelernam salutem. Sed Taiila enim est profunditas in homine, ut Jateat ip-
iam qumritur inter dhpensatores baptizando, manus sum liominem in quo est, sed Domiuum latere nott
-iinponendo, Eucharistiam daudo, ul quis inveniatur poiest. Jure itaque doctor egregius humanas laudes
fidelis, ut possit credi quod bene dispenset. Neque aut vituperationes-parvipendens, ait : llihi pro mi-
enim omnes fldeliter hoc agunt, sed plerique frau- nimo esl ui a vobis judicer, aut ab humano die. Qui
dem faeiunt, dum quae sua sunt quserunt, uon quse nec in corde suo, unde se i'eprebendero; posset, in-
Jesu Chrisli (Philipp. n), et coelesie ministerium in veniens, adjungit: Sed neque meipsum judico. — Ni-
usum terreni lueri converlunt, nee salutem subjecto- hil mihi conscius sum. Nullius ullque peccali sibi
rum, sed propria commoda quserunt, Nonnulli qui B I conscius erat. Sed quia legerat : < Delicta quis in-
non ita sola terrena quaererevidentur, aut verecun- telligit? (Psal. xvnt) > senteiitiam lemperavit, ue
dia, aut limore, aut commendationis si.se causa forte per ignoi'antiam deliquisset, et addidit : Sed
constanter arguere delinquenles trepidant. Et ideo non in hoc justificatus sum. Videns cnim quia ci
quseritur quis inter eos inveniatur ofiicium suss dis- ad perfeclionem sanctitatis uec suum judicium
pensalionis fideliter agens, uf solius Domini sui lu- sufficeret, <ait non se ,in lioc jusfificalum. Cur
cra sine fraude qucerat. Vel ex hoc reprehenduntur vero nou sibimetipsi de se credidit, causam red-
subjecti, quod hic jam quaeritur ab eis, quod in fu- didit, cum subjunxit: Qui aulem judicat tne, Domi-
turo saeculoquaerendum est a Domino, scilieet qnse- nus est. Ac si aperte diccret i Nec meo de me judicio
rilur et disculitur ab eis, ut Inter dispensatores in- credendum existimo, quia ille judirat me, cujus ego
-veniatur aliquis fidelis, id est idoneus et dignus ad judicium non comprehendo. Ab eo enim qui me ju-
sacra Dei ministeria dispensanda caeieris-IJnde tal. s dicat, examinari me subtiliter scio. Recle euim me
inquisitores jure sunt reprehendendi, quia quod egisse i'ecolo, sed lamen de meritis non prsesumo,
Deus in alia vita faciet, ipsi jam hic facere volunt; quia ad ejus ,examen vita nostra ducitur, sub quo
etpraeposilorum suorum vitam, a quibus ipsidebent el virtules nostrae trepidant (Isa. LXIV).Nec ego, uec
judicari, judicare praesumunl; et a dignioribus di- Y vos me judicatis; sed qui me judicaj, Dominus esl,
gniora sibi saeramenfa dispensaii credunl, cum non qui sine hsesilatione novit omnia.
sanctitatem dispensantis, sed juxla' devoliouem < Itaque nolite ante tempus judicare, quoadusque
" juxta < veniat Domiuus, qui el illuminabit abscondila
percipientis sit magis aut ininus utile sacramenlum
sanctorum. t tenebrarum, et manifestabit consilia cordium, et
t Mihi autem pro minimo est ut a vobis judicer, t tune laus eril unicuique a Deo. >
i aut ab bumano die, sed neque meipsum judico, Quando quidem ergo nec meipsum jtidico, sed
t Nihil enim mihi conscius sum, sed uon in boCju- Domino me judicandum reservo, itaque vosipsos
< stificatus sum. Qui autem judicat me, Dominus exemplo mei a judieaudo compescentes, nolite judi-
< est. > xare ante tempus, quia nondum estlempus judican
Vos, inquil, ita judicatis, alios dispensatorum esse di. Neque enim vera de aclis liominum senlire nunc
fideles, alios non fldeles; sed mihi pro minimo est polestis, quia homines estis, sed aliter q,uam stint
ul a-vobisjudicer fidelis aut non fidelis. NonZenim de his suspicamini. E| si suspicationes non potestis,
jtssti humana judicia, sed aetei'niJudicis examen aspj- continere quia homines estis, judicia lamen, id est
ciuiit, atque ideo derogantiurri verba despiciunt, j, diflinitas firmasque seiitentias contlnete, ne judice-
Tfndenunc derogautibus Corinthiis Apostolus dicit: tis quidquam ante tempus, id est ante diem, quia
Quia mihi pro minimo est ut a vobis judicer. Quos adhuc nox cst, nec potest videri quod in dieri-
enim in lanlis vitiis reprehendit, minimum ducit ab debitur. Anle illud teriipus nolite judicare, sed
his se judicari, quia sicut justi non erant, sic justa quoadusque veniat Dominus ad judicium, et die
judicare non polerantj aul ab humano die, id esl ab hu- suo cuncta illustret. Qui et illuminabit, id est aper-
manalueeet ratione; hoc estalegibus humanis judi- ta faciet, abscondita lenebrarum, id est Iatenlia pec-
cari pro minimodeputabat. Supergressus enjmliunia- cata [al. peccatorum] quae mentem obscurant, et
namjustitiam ccelestijustitisestudebal. Velabbumano mamfestabil consilia cordium, id esl bonas cogita-
die. idestab humano inlellectu, quinon videt occulta tiones, quse maturiore consilio et pertraciione ra •
et potest falli. Sive ab bumano die, id est ab homi- lionis in corde versabantur. TunGenim omnibus in
nibus, dum sunt in suo die, el non est dies Domini. luce constitutis, nihil latebit proximum in proximo,
Humanus cnim dies dicitur, in quo judicanl homi- scd oiunia omnibus palebunt. Nihil enim occullari
nes, quia eritetdies Domini, in quo judicabil et Do- potei it coi um quae gesta et cognila sunt. Ibi et sitn-
lirinus. Exiguum mihi esl a yobis judicari, vel ab plicilas cl hypocrisis apparebif, ut et qui dcspectus
85* HERVEI BURGIDOLENSISMONACIH - 85?
habcbatur, forte appareat dignus; et qui aliquid A acceperh ? IIoc dicitur contra illos, qui eadero quse
esse pulabatur, inveniatur reprobus. Tune ergo ah Aposfolo acceperant audientes a pseudoaposto-
tempus erit sine errore judicandi. Nunc autem quis- lis, gloriabantur de magisterio eorum, quoniam
quis in cogitatiorie a rectitudine exorbitat, in tene- ipsi pseudoapostoli per eloquenliam se commendan-
bris peccaf. Unde nos tanto minus debemus aliena tes, gloriam in se vertehant, cum Apostolus se eon-
corda audactfir reprehendere, quanto scimus qula temptibilem videri fecisset, ut gloriam Deo faceret.
visu nosiro non possumus alienae cogifationis tene- Vel ita : J.ubet Apostolus ul nemo in homine, sed
bras illustrai-c Sed tunc patebunt omnia.. Et tunc in Domino glorietqr. Pseudo aulem apostoli et quia
taus eiit unkuique a Deo, bene agenli vcl cogitanti. ab illis fuei'ant seducti, seipsos a seipsis justps fieri
Nunc enim ignoratur ab hominibus qois sit latide pulanles, quasi hoc eis non Deus dederit, sed ipsi
dignus. Tunc a Deo, quia id laudabitur et diligetur sibi, noji utique in Domino, sed in semetipsis glo-
a proximo in proximo, quod ne laleat, in ipso illu- liabantur. Unde nunc unjcuique falium dicit Apo-
ininabiiur a Deo. Qitod de solis electis dictum est, slolus : Quhenhn le dhcernit? Quod ideo dicit, quia
qttos Deus laudabit, el laude dignos monstrabit de massa illius perditionis, quse facla est ex Adam,
(Malth. xxv). Ac conlra unicuique i'eproboru,m non discernit bamiuem ut eum facial vas in honorem,
erit lunc improperium. " vel in conlumeliam, nisi Deus (Rom. ix). Sed quo-
f Hsee autem, fratres, transfiguravi in me et niamhomo earnalis et inaniter inflalus cum audisset,
« Apollo propter vos, ut in uobis discatis ne, supra Quis enim te dis,cernit, posset respondere vel voce,
« quam scriplum est, unus adversus alterum infle- vel cogitatione, et dicere : Discernil n\e fides mea,
tiir pro alio. > discernit me oratio mea, discernit juslitia mea, mox
Dixi non gloriandum in nobis. Sed hmc, o fratres, Apostolus occunit cogitalionibus ejus et dixit: Quid
transfiguravi'in tne et Apollo, ut in nobis non glo- enim habes quod non accepisli ? si autem accepi-
riemini, propter vos, id est propler utilitalem ve- sti, quid gloriarh, quasi non acceperis? Sic enim
stram, ut in nobis, qui majores sumus, discath ne gloriantur quasi non acceperint, qui se a seipsis ju-
agendo supra quatn scriptum est, ubi legimus : « Qui stificari pufant, ac per hoc in seipsis, non in Domino
gloriatur, in Domino glorielur (supra i); > vel: nMa- gloriantur. Nihil enim buic sentenlise tam contra-
ledictus homo, qui confiJit in homine (Jer. xvn), > rium est, quam de suis meriiis sic quemquam glo-
«wwsinflelur adversus alterum pro alio, id est pro riari, tanquam ipse sibi ea fecerit, non gratia Dei.
doctoi'e vel baplizatore. vel pro se. Me, inquit, et Vel, sicut,dixiraus, noii.debes inflari pro aliquo Do-
Apollo proposui figuram pro omnibus, ut ab omni- P clorum, cujus te specialifer profiteris discipulum „•
bus abhorreatis sicut a nobis. Transfiguravit enim quis enim eorum te discernif a pereunlibus?Nullti,s,
hsec in se et in Apollo, dum pseudoapostolorum sed solius Dei gi'alia, et tu te putas discerni per
glorias et traditiones perversas sub sua et Apollo merita tua. Sed quid boni habes quod non aecepisii
persona evacuaret, summatim illos designans, non a Deo? Fecit Deus ut esses, et tu fecisli ut bonus
sigillatim, ne forte major disGordiain populo nasce- esses? Absit. Si enim Deus dedit ut esses, et alius
relttr. Nemo enim atidiens suum nomen notari, vel tibi dare potuit ut bonus esses, melior est ille qui
ejtts cui favet, contentus est tacere. Tacito aufem dedit ut bonus esses, quam ille qui dedit ut esses.
nomine, sj quis aliquid audierit, etsi inlelligat, de Sed nufjus,Deo meiior. Igittir a Deo accepisti et esse
se lamen diGlunidissimulat. Sub hac ergo proposi- et bouum esse. Sed si ab illo accepisti, quid gloriaris
tione e\ acuavit personas illorum, cum diceret: «Ego quasi non acceperis? id est quasi a teipso habeas.
plantavi, Apollo rigavit (Sup. m), > etc.., ut in his Jam saturati estis. Ironice legendum, non affirma-
discerent nihil dandum hominibus. live. Jam, id est, antequam silis apti ad pereipien-
« Quis enim fe'disGernil?-Quidautem habesquod dam escam t saturali estis spirituali cibo doctrinae,
,< non accepisti? Si atitem accepisti, quid gloiiaris id est videminLvobisipsis sufficienter validis sapien-
< quasi non acceperis? Saturaii eslis, jam divites D tiae escis replcti; et antequam pauperlate exuli si-
< facti estis, sine nobis regnatis. Et utinam regue-. tis, jatn, ut putalis, spiritualiler divites facti eslis,
< lis, ut et nos vobiscum regnemus! > id est abundanter animae dhiliis, quaesuut virtutes,
Non debel alter adveisus alterum inflari pro alio repleli, et sine nobh, id est, sine auxilio nnstro, re-
doclore vel baptizatoi'e. Quis enim doctor vel bapti- gnatis, jd est vijse vestrae moderamina juste dispo-
zator te discernu? Id est, verbi gratia, si baptizatus nifis, ut vos sestimatis, glorianles de his qure a
es a Petro, quomodo discerneiis ab eovqui bapliza- pseudoprsedicatoribusaccepistis. Secundum vestram
tus est a Paulo? Nihil discretionis est, a quocunque sestimalionem regnatis. Et utinam regnelis, ut et nos
bonam doctrinam vel baptismum perceperis, Sed lu regnemus vobhcum, id est sequamur vos, cum vos
per traditionem pseudoapostolorum pulas te quasi dedignemini sequi nos. Ac si dicalur : Utinam
sanctiorem discerni a cseleris. Sed quid habes ab non essetis falsa gloiiatione decepti; fortasse enim
illis quod non a me accepisti? Quidquid enim ab, 'simul regnaremus. Regnare uunc sanctorum, est de
apostolica ti'aditione non descendit, pravum est. Sed spe et promissis Chrisfi securos esse, et in adversis
si a me accepisti quidquid boni habes, quid in te vel qna?.propter noiiten Christi accidunt, gaudere.
ll1 il'|s r/toifliis contra me qvrni non hoc idem a me « Puto enim quod Deus nos uovissimos apostolos,
'
SSa COMMENT.IN EPISTOLAS PAULL — IN EPIST. I AD COR. 851
t osiendittanquam morti desiinatos. Quia specta- A f horam et esurimus, et sitimus, et nudi sumus
< culum facti snmus mundo et angelis et homi- t et colaphis csodimur, el instabiles sumus, et labo-
< nibus. > « ranius operantes manibus nostris (Acl. xx;
Nos revera regnamus, el limeo ne sine vobis. Nam « I Tliess. u; II Thess. m). Maledicimur, et bene-
puto, id est putare credor, qttod Deus ostendit nos « dicimus; persecutionem patimur, et sustinemus;
. aposlolos novissimos, id esl omnium vilissimos tan- t Llasphemamur, et obsecramus. Tanquam purga-
quam ad nullam ufililatem, sed ad morlem reser- < menla hujus mundi facti sumus, omnium ps-
vatos. Hoc secundum quod a?siimalis puto, quasi t ripsema usque adhuc. >
quod nullatenus putaudum est. Quod enim nunc Nuuc oslenditquomodoilli regnent sine veris apo-
dicit, puto, increpationeni significat eorum quibus stolis, et quomodo apostoli stultis appareant vilis-
loquitur, non aeslimationem ejus. Ideo sine vobis simi. Et est increpatio cum iioijia. Nos , inquit,
regnemus, quia per mala quse patimur, Dcus osten- stulli sumus habiti gentibus el Judseis ptoptcr Chrt-
ditnos aposlolos oculis superborum novissimos, id SIUIK,quem ad salutem humani generis.crucifixum
est abjeclissimos, de quibus non curet, tanquam praedicamus; «os autem prudentes estis in Christo,
motii deslinalos, id est admortem directos. Quod per quianihilde illo pi-aedicarevel dicere vtiltis, quod
hoc videtur, quia spectaculum facli sutnus huic mun- Iiumanse sapienlise, stultum videatur; et ita vullis
do, id est amaloribus hujus raundi, qui quasi ad esse Ciuisliani, ut non prudentiam amittatis saeculj.
spectaculum conveniunl ad aspicienda supplicia no- Quod est quasi duobus dominis velle servire more
stra. Sed per hsec omnia magis probamur esse chari veterum Samarilanorum, qui et Deum colebant et
Deo, qui sic nos passionibtis glorificat. Idco non (ut idola (Matlh. vi; Luc. vi; IVReg. xvn). Nosinfirmi
vos credebatis) puto quod Deus vilissimos nos fece- sumus, qui vicem lsedeiitibus non i'eddimus, nec re-
rit, quia me humilio ut Deum exaltem. Vel idcirco sislirrius; vos autem fortes eslis, qui potenter adver-
debetis nobiscum regnare, quia puto et pro certo sanlibus resistitis, et eos fortitudine sseculari repri-
sclo quod Deus nos apostolos novissimos ostendit mitrs. Vos estis nobiles, id est reverendi et gloriosi,
mundo, quibus nulli suecedent apostoli lam perfec- nos aulem ignobiles, id est despecti et viles. Haecjjm-
ti, tam necessarii saluti hominum, quales appare- nia quae negare videtur, affirmat; et quae quasi
bunt in novissimo tempore Elias" et Henoch, quos confirmare videtur, negat. Irascentis euim verba
Peus reservat ut fllios Israel ab Antichrisii sedu- sunt, qui negando confitctur et confitendo negat.
ctionelibereut. Ita_enimet nos misit ut a seductione Deinde confiimando loquilur, ostendens per parles
pseudoapostolorum vos libei'emus, et pro vita veslra „ infirmitafem suam, ut regni sui virtus amplior eni-
mortem suslineamus, sicut et illi passuri sunt. Nos leat. Usque in lianc horam, id est a ptima die eou-
ostendit novissimos, id est illis novissimis praecoui- versionis vel pra;dicationis nostrse usque nunc, pe-
bus consimiles in passione adversitatum, lanquam nuiiam cibi et potus et veslimentorum passi su-
niorti corporis ob liberationem aliorum destinatos nius, el eliam caesionem colaphorum, quia Iibere et
quia spectaeulum facti sumus huic mundo, quo- juxla verani fldem Christum sine aliqua adulatione
rum injurias omnes publice exspectaut in conspectu prsedicanles, et gesta pravorum arguenles, graliam
totius populi. Nam, sicut omnes concurrunt ubi apud homines non habuimus, sed colaphos ab eis
jocus celebratur vel puglles certant, aut aliquod perlulimus, et inslabiles sumus, quia semper fugant
monstrum produeitur; sic omnes boni vel mali con- nos et persequuntur, ne in uno loco diu ipanentes,
veniunt ad aspiciendas pcenas nostras. Spectaculum plures doceamus; et laboramus opemntes manibut
sumus et angelis et hominibus tam bonis quam ma- nostris, uthabeamusunde vivamus, cumnemo det,
iis. Quia et inter angelos suut sancti angeli, quibus quia non solum grafiam apud homines, ut dictum
bene vivendo placeamus, atque inter homines sancti est, non habemus, sed etiam ab his accipere indi-
viri, quibus placeat vita nostra; et sunt nequissimi gnum est, qui errori studenl. Quod idcirco facere
Jiomines, qui irrideaut bonam vitam noslram. Et D maluimus, quoniam libertatem ai'guendi amittit et
baec arma sunt dextra et sinistra, qttibus hostem peccat, qui ab eo accipit, qui ideo dat ne corripia-
nostrum superamus, si nec pvosperis corrumpimur, tur. Maledicimur a pravis hominibus, ct nos ecoii-
nec advei-sis frangimur (II Cor, vi). Boni angeli trario benedicimus illos hortando ad bonum; perse-
conveniunl ad spectaculum passionis nostrae, tit nos cutionem patimur ab illis, et licet ipsa perseculio sjt
praesenlia sua confortent, et casteros ad evemplum gravis, tamen sustinemus illam , et non refugimus
nostri certaminis incitent; mali yero, ut gaudeaut, nec rcsistimus. Blasphemamur ab illis, quia dicunj
cum nos suos adversarios cruciari viderint, et cse- nos seduclores et maleficos , et obsecramus Deum
teros a iide motu ptenarum deflectant. Boni homj- pro illis, vel illos obsecramus ne blasphentent, sed
nes, ut laudent; mali u{ insultent. Boni, ut exemplo pei mittant sibi reddi rationem. Et tanquam purga-
nostro confortentur; mali, ut ex ppenis nostris de- menta hujus tnundi facli sumus, id est de quibus
lectentur. mundus inquinetur, et quibus abjectis purgetur,
f Nos stulti propter Christum, vos autem pru- sicut domus purgatur a sordibus, quse de illa proji-
i dentes in Chrislo. Nos infirmi, vos autem fortes. ciuntui', hoc est, usque,adeo blasphemamur ab im-
t Yos nobiles, nos autem ignobiles. Usque in hanc piis, et \iles judicamur, quod facii sumus illorum
855 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 85S
reputalione tales, ianquam essemus in lanium pec- A lus egovoblspi'sedicavi,adhoceiiim selectus sum,ut
catores et sordidi, ut lolus mundus nobis sublatis annunliem ^rentilibus salutem pcr Jesum Christum
omnimoda sorde purgelur : et etiam reputaii sumus (Act. xiu, xxii), per Evangelium, id est per evan-
omnium peripsema, id est adeo superfiui et immundi gelicaedoctrinse prsedicationem, non in me, sed tn
atque inutiles usibus hominum, sicuti purgamentum Christo Jesu, id est in fide Chrisli Jesu et in no-
ferri vcl corium pomi, quod undique auferlur, ut viiale Christiana, quia in novam vitam me primura
ipsum pomum sit aptius ac dulcius ad comedendum. praedicaiite venistis. His dictis, ostendil nullum posse
Peripsema enim dicitur rasura aut limatura cujus- eo affeclu diligere illos, quo ipse diligebat. Quis
cunque rei, sive pnrgamenia poniorum, et nos ita enim alienos fllios sic diligal ut suos ? ac per hoc
nullius prelii nulliusque ulilitatis esse judicamur, monita ejus, qui lanla pro illis passus-est, non de-
ul l-astira ligni vel ferri seu slanni vel corium po- bent spernere. Unus vero Pater Deus est, non ut hoc
mi. Et hsec sustinuiraus principio prsedicationis no- nomen cseteris follatur, sed ne gratia Dei, qua in
strse usque adhuc, id est usque in praesens. Per hsee seternam vitam generamur, nalurse vel polestati vel
omnia probalur Apostolus cum sjmilibus prudens in eliam sanctilali cujusquam tribuatur. Quia, inquit,
Christo et foi tis et nobilis, per quae videbatur stul- vos genui, ergo ex debilo rogo vos ut filios, estole
tus et infirmus ac ignobilis.' Contempfibilis enim imilatores mei in bis quas facio el sustineo, sicut et
et despectus fiebat etiam apud Carinlhios, pro qui- ego sum imitalor Clirhli in his quse fecit et susti-
bus haec quse hucusquc memoravit, mala passus nuit, quia filiorum esl imitari patrem. Vult enira ik
est. Et quoniam bumilitatem suam nihil proficere los imitatores sui esse, ut sicul ipse multa exitia pro
in his videbat, queritur dolore commoius tantam ijlorum salute annuntiando Jesum Chiistum, ab in-
subjectionem et injurias nullum fructum habeie credulis et caeteris infidelibus passus est, et non ces-.
potuisse, sed quod. deteiiusest,in pejus profecisse. sit aul a fide descivit, sed constanter prsedicavit,
Qui et subjungit:- dummodo per dies et nocles evangelizaret illis do-
« Nou ut confundam vos, li5?c scribo, sed uffilios uuni gratiaj Dei; ila el illi manentes in fide ejus et
< meos chaiissimos moneo. Nam si decem millia doctrina, non i'ecipient pseudoapostolorum, id est
« pasdagogorum habealis in Chiisto, sed non multos apostolorum falsorum, prava dogmata vel commenla,
« patres. Nam in Christo Jesu per Evangelium ego scd resislant, conlemneiites oppiobria et detractio-
« vos genui. Rogo ergo vos, imitatores mei estote, nes, ut patri suo spirituali inviolatum alque imma-
< sicut et ego Chrisli (Ephes. \;Philip. m). Ideo culatum resei'vent affectum. Ideo, inquit,ulme imi-
« misi ad vos Timotheum, qui est filius meus cha- Q lemini tanquam boni discipuli fidelesque patri obe-
« rissimis el fldelis in Domino,qui vos commonefa- dientes lilii, misi ad vos Timotheutn, perbunc credi-
t ciat vias meas', quse sunt in Chrislo Jesu, sicut tur missa epislola, qui est filius meus in flde charis-
< ubique etin omni Ecclesiaj doceo. > simus bene agendo, et fidelis in Evangelii pra?diea-
Aspera blandis mitigqt ut salutarismedicus.Nam tione, quam fideliler omnibus palam ministrat, in
quia graviter eos in his omnibus quasi latenier Domhw, non in lucro terreno. Vel in Dommo est
momordcrat, ne ipsi ad iram provocali admonitio- filius meus, id est quem genui nou in carne, qui
ites ejus spernerenl, osiendit se in omnibus quse vos commotwfaciat, id est commoneat faciendo, aut
dixit patei'nam charilalis afTectionem ei'ga illos har qui vos commonefaciat, id est admonendo vos in-
buisse, ut libentius ei obedirent. Duri namque fuis- strual vius meas, institutioncs, pracepta et docu-
sent Corinlhii si hac admonilione (qua ul fihi di- meula mea, qum sunt in Chrhto Jesu, id est secun-r
lecli a patre tam humane obsecrantui) emolliti non duin voluntatem et doclrinara ipsius, in nullo errim
fuissent. Non ideo tamen, inquit, hmc scribo, ui vos discordo, et ideo sunt tenendsc, sicut ubique terra-
confundam, id est ut tantam verecundiam vobis fa- i'um, et, id esl, ht omni eccles{adoceo, ideoqueisunt
ciam, sed potius ut eoi'rigamini tnoneo vos, id est ad authenlicae.Per islum reverti illos \oIuit ad regulam
mcliora exhortor per hsec ut filios meos charhsimos, D a se tradilae veritalis, ut commonili vei'bis ei exem-
spirituales scilicet, pro quibus totlabores et tot'fla- plis operum ejus respicerent, cognoscentes non per-
gella passus sum, et quibus chariores nullos habeo. peram se fuisse ab apostolo Paulo edoclos, quanda
Vere fllii mei estis, quia ego paler vester, nam si eadem quae sibi praecepta eranl^ leiiei-eomnes eccle-
habealh in Chr\sto decemmillia pmdagogorutn,id est sias discereni.
tot instruclovcs perfectos, quot vobis essent neces- t Tanqqam non venturus sim ad vos, sicinflati
saiii; qtiod per mille intelligitur, qui numerusper- t suntquidam. Yeniam autem ciio ad vos, si-Do-
fectus est iu seientia et in observantia decem prse- « minus voluerit, et cognoscam non sermonem eo •
cepforum legis, quse per denarium numerum figu- t rum qui inflali sunt, sed viriutem. Non enim in
rantur: vcl si decem millia psedagogorum, id est < sermone est regnum Dei, sed in virtule. Quid
quantamcunque erudientium mullitudinemin obser- « vuliis? In virga veniam ad vos, an in chariiate et
^aiiiia prseceptorum quse non fil in Judaismo, sed in e spirilu mansuetudinis? >
Cluislojsi inquam psedagogos, id est eruditores Opus erat Timolheum mitti, quia tanquam non
habealis, sed, id est tamen, non mullos patres ha- sim ultra ad vos venturus, sic de philosophorum do-
bjRtis, imo unum. quia ego solus ros gentii, quia so- clrina cl oratorum eloquentia tam impertetrite $un&
857 COMMENT.IN EPISTOLAS PAOLL — IN EPIST. I AD COR. !KK
quidam inflali inter vos. Ideo erant inflali et unus A vos in vitga, id est rigore justilite cl corrcpiionis,
adveisus alterum gloriantes, quoniam pulabantapn- ubi elsi sit charitas, non tamen videlur esse; an in
slolum Paulum non amplius ad se venturum ; solent charitale, id est non in occullo charitalis affectu,
enim saepissimediscipuli a malis retrahi timore ad- sed in manifesla et aperta dilectione, ut bona sup-
-venltismagistriTObhoc etiam indignabantur quidam pleam,ef spiriiu mansucludinis ? optabilius primum
Coriiitliiorum, quia non veniebal ad eos, non desi- expetere, quam carere boni patris diligenlis adven-
deno, sed supei-bia, quod quasi indignos visitatione tu, quamvis rigoroso, meliora nempe sunt vuluera
sua illos haberet, cum magis Aposlolo sludium boc diligenlis, teste Salomone, qttam oscula blandientis
fuerit, ut de indignis faceret dignos. Habebat ergo (Prov. XXVJI).Spiiilu mansuetudinis, id est animo
votttm eundi, sed majora eranl quseagebat. Vos, in- mansueto el indulgenti, ut parcani peccafis vestris
quil, putalis menon esse ventnrum.vel inJigijaniiui et pcr hilarem vultum ac dtilcia verba mansuetudi-
quia non venio, sed veniam ad vos cito, si Dominus nem animi mei vobis ostendam.
voluerit, eujus volunlas semper supponenda esl, CArUT V.
justa illud Jacobi : t Dicatis . Si Dominus \oluerit, Omnino auditur inter vos fornicatio,'et talis
et si vixerimus iaciemus hoc vel illud (Jac. i\). > t fornicafio, qualis nec inler gentes, ifa ut uxorem
Vel si Dominus voluerii, id est nisi culpa mea im- < patris sui aliquis habeal. Et vos inflati estis et
pedierit, ut sciamus non ex nobis, sed ex Dei cuncta < non magis luclum habiiistis, ul lollatur de meJio
peijdere judicio. Veniam, inqtiil, ad vos cilo, siDo- t veslrum qui hoc opus fecit. > j
minus voluerit. Qui enim dixil, \eniam ad vos, os- Opus est ut veniam ad vos in virga, non in cha-
tendit se velie, monstrat se cupere, brevem promit- rifate aut spiritu mansueludinis, nisi vos ipsos cor-
tit adventum. Sed ut cautius boc loqualur, inferl, si rexeritis, quia omnino, id esl ab omnibus vel omjii-
Dominus voluerit, ut si non veniret, Dominus eum bus modis, auditur, scitttr, narralur alquepercipitur
jusla causa retinere monstraretur, causa utique in- a me et ab aliis quod sit inter vos nolissima forni-,
dignitatis et infidelitalis eorum. Veniam, inquit, et catio, quse nemini est lieila, el lalis fotnicatio, qua-
cognoscam,id est probabo, non seimonem lerrense sa- lis nec inter gentes, id est tam infamis et nefaiia
pientise aut humanse sapienlise eorum -.quide hujus foraicalio auditur, quod nec talis est inler genies,
mundi sapientia sunt inflali, sed ipsorum virtulem jla ul uxorem palris stti aliquis habeat, id est qui-
in bona operalione vel miraculorum perpeiratione, dam ex vobis eLcum noverca fornicetur. Nec testi-
quia et Dominus non dixit de Pharisaeis aut homini- bns res indigct, quoniam publice perpelrala est. Ut-
Lus subdolis : Ex Terbis eorura, ex vesliments P que boc crimen niuiis exjjggeret, dicit nec ab illis
dvium quibus persa?pe induuntur, cognoseelis eos tale- committi qui Deum nesciunt, ut hinc osten-c
(Malth. vn); sed,t ex fruclibus, > id est exopeiihus, dat qua poBiiamulclandus sit isle, qui sub terrilili
Ideo non sermonem bumanse facundise, ul diximus, et divina juslitia conslitutus, fanli sceleris crimen
sed virtutem bonse vitse cognoscam et appi-obabo, admiserat, et adhserenles ei non immunes ab eoJem
quia regnum Dei non est in sermone, sed in virtute, criminc demonstret. Talis foruicalio apud vos audi-
id est nemo per eloquentiam aulfacundiam ssecula- tur. Et vos, cum tantum scelus inler vos sil, influti
tem acquirit regnum Dei aut meretur, sed per vir- esfh superbia, et non magis hoc fecistis quod facieii^
tutem bonorum operum; nec splendore sermonis dum esset, id est non habuislis luctum, non luxistis
commendalur regnum Dei, sed virtule signorum, super peccalo fratris, nec compassi eslis illi, ut ioU.
sicul nec bonum vinum hedera commendal. Veniam lalur, id est ejicialur, de medio veslri qui hoc opus fe-
quidem quam citissime potei-o , sed quid horum pit, ut omnes uno consilio abjicialis eum de commu--
vultis ? Scilicet vultis ut veniam ad vos in virga, an nitate veslra, ul confusus agat pcenitentiam, et non
incharitale et spiritu mansueludinh. Superius dixe- inficiantur caeteri, id est nec perpetrent alii simile,
rateosindigerepsedagogo, ac per hoc pueros signi- aul illud idem facinus propter indulgentiam, quia^
iicabat; dein eos amari a se ut filios charissimos ; D omnes videmini seeleris participes, quandiu pati-
nunc ut prudens pater eis virgam, non mortem mini reum lanti ctiminis vobiscum incorreptum con-
proponit; spirilum mabsueludinis et charitatis, non venire. Cum enim omnes crimen ejus sciatis, nec
furoris aut odii. Virga enim ausleritatem et corre- tergiversalione aliqua possit celari, pellendus est de
ptionem significat. El nunc verba terroris Apostolus coelu fraternitatis.
infert, ut pudorem passi qui inflati eranl, humilia- t Ego quidem absens corpore, prsesens atiiem
rentur et se corrigerent, quia si incorreptos inveni- t spirilu (Coloss. u), jam judicavi ut praesens, eum
ret, in illos necesse baberet virgam exercere, alios t qui sic pperalus est, in nomine Domini noslri Jesu
excommunicando, Id est a fidelium communione et « Chvisti congregalis vobis et meo spiritu cum vir-
consortio privando, alios dure increpando , alios f tuteDomini Jesu, traderehtijusmodi Satanaeinin-
corporaliter (ut decet patrem) flagellando. Si veie t teritum carnis, ut spiritus salvus sit in dieDomini
se dignos praepararent ad excipiendum eum, ut im- f noslri Jesu Christi. >
muues a crimine invenirentur, lunc ad illos veniens Vos, inter quos ipse corporaliter est, non eum,
lsetitiam habei'et quasi paier cum filiis suis charis- corripuisiis, nec expulisiis; et ego quidem absenz.
gjmis. El hoc est quod dicit: Vultis ut veuiam ad cornorc, vrmsensautein svhilu, id est abseiis quideja
859 , HERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI SJft
facic, prsesens autem auelorifate spiiitus, qui replet A ctor : Dicendum est, teste Hieronymo, modicum
orbem lerrarum virtule (Sap. i), non mole, et nus- fermentum tolam conspersionem fermentat, in epi-
quam aLest, jam judicavi eum qui sic operatus est, stola ad Galatas (cap. v), eodem capite ubi carpit
ut per eumdem spiiitum prmsens, neex solo atiditu veterem interpretem, dicens sensum potius suum
me putetis proferre sententiam : jam sine morajudi- quam verba Pauli transtulisse, et mavult dici con-
cavi eum in notnine, id est in vice, Domini\noslri Jesu spersionem quammassam; diffiniuntque conspersio-
Chrisli, cujus legatione fungor, congregatis vobh, id nem esse farinam aqua conspersam.
est ul omnes in tinum sine dissentione conveniatis, t Expurgafe vetus fermenlum, ut silis nova con-
ei eum de comniunione fidelium ejiciatis. Congrega- t" spei'sio, sicul estis azymi. >
tls vobis in unum el meo spiritu, id est auclorilate Expurgate de vobis vetus fertnentum, id est, ejicite
mea, quam habeo per Spiriium sanctum, qtti milii de vobis et de medio vestrum veteris nequitiae fo -
datus est cutn virtule, id est potestate Dotnini Jesu, mentum, quod esl in fomicatore, qui est membrum
qiii est salvator hominum, judicavi tradere Satanm veteris hominis, el tolam populi multiludinem sibi
hujusmodi virum, id est ut tradalis eum Satana; pel- consenlieiitem corrumpit. Expurgate igitur hoc fcr-
lendo de Ecclesia, quoniammea auctoritas et Chrisii menlum, id est extra vos ejicite, purgantes vos ab
virtus in hoc vobis cooperabitur. Judicavi hujus- B eo, ne corrumpat in vobis dulcedinent virtulum, pev
modi i-eum tradere Satanse in interilum carnis, tit iniquitatis suse consensum. Ideo vos purificate ab
corporaliier eum vexet, el sic illeresipiscat. Magna hoc fermento ul sitis nova conspersio, id est nova in
quippe arle magislerii ti'aditus est ipsi in poenam, unitateconglutinatio, sicut estis"axymi, id est sicut
cui sponte est subtractus in culpa, ut qui auclor per baptismum facti estis a corruptione sinceri. Con-
fuerat ad vitium nequitise, ipse flagellum fiei'Ctdis- spersio quippe est farina per aquam conglutinata,
ciplinse. Danc enim poteslalem dieitur Apostolus quse vulgo dicilur pasta. Sed nova conspersio est, iu
habuisse, ut si quem excommunicasset, statim ille quam fermenlum adhuc missum non est. Ideo voca-
corriperetur a diabolo ef vexarelur, quanlum et tur azyma, id est sine fermento. ZUJHJ(zjma) enim
quanditi vellet Aposlolus". Nam cum dicit, tradere Giaece fermenlum dieitui'. Sitis ergo, inquit, nova
Satanse iii' inteiitum carnis, inleritus carnis signi- conspcrsio, sicut estis azymi, id est sitis omnes
fical validam corporis afllictionem per diabolum fa- unuui quid per dileciioriem, puri a corruptione pec-
ctam. Velin interitum carnis, id estut carnalis vo- cati, novum hominem induti, sicut in baplisrao fa-
lupias in eum interiret, traditus est Satanse. Et hoc cli estis azymi.
ut sphitus ejus salvus sil in die Domini nostri Jesu „ t EtenimPascliaribstrum immoIatuseslCimsfus,
Christi, id est anima ejus salva sit in die judicii. « Ilaque epulemur, non in fermeuto veleri, neque
Quoniam in spiritum ejus Satanas non accepit po- < in fermento maliiise et nequitiae, sed in azymis
testatem dum corporaiiter afflixit, et ideo salvus ad < sinceritalis et veritatis. >
Domini extremum judicium reservatur. Vel salvus Nova conspersio debetis esse, quia pascha nostrum,
sitspiritus, id est anima ejus salva fiat in die Do- id csfpaschale sacrificium nostrum, iBJ.no/afKSest
mini, id est si quando cor illius visitet Dominus, si Chthtus. Agnus quippe, qucm Judcei in Pascha im-
quando illi Dominus in earde luceat. molabant, vocabatur pascha, sicut el Lucas aperte
t Non est bona .gloriaiio veslra. Nescitis quia declarat, dicens : « Venit autem dies azymorum, in
t modicum fermenlum totam massam corrumpit qua necesse erat occidi pascha (Luc. xxn), > et se-
« (Gal. v). > cundum hunc loquendi morem, Christns nosier di-
Non est bona gloriatio veslra. Superbilis, cum po- cilur pascha nostrum. Pascha enjm Judajorum im-
tius lugere debueritis pro fratre fam graviter pec- utolatus est agnus : pascha noslrum immolatus est
cante, et eum a vobisremovere, ne illi consentien- Christus. Nam sicut Judsei per immolalionem agni
tes, pollueremini ejus contagione. An nescilis quia liberati sttnt a potestate Pharaonis et saieltitum
modicum fermenlum, id est modicum veteris pastse, D ejus, ae mai'e transeuntes venerunt in deserlum
videlicet fermentatae, iolatn massam corrumpit? id (Exod. xn), atque interjecto tcmporis spatio terram
est totam dulcedinem novitatis mulat in aci-edinem promissionis intraverunt, sic nos per immolaiionem
vetuslatis,ita el peccatum unius, quod cognitum nou Christi liberati sumus a polestate diaboli ac mali-
arguitur,~multos contaminat, imo omnes qui norunt gnorum spirituum, ac per baptismum trajecti veni-
et non devitant, aut cum possint arguere, dissimu- rotis ad hanc conversionem, in qua nunc velut iu
lant. Non enim sibi videtur peccare, quando a nullo dcserio sumus, atque ingressum supernse haeredita-
corripitur aul vitalur, Si quis vero potcstatem non lis exspectamus. Judari agno immolato liberali a
babet, uteum quem seitretim, abjicei'e vel probare servitute jEgyplia, septem diebus comedunt azyma;
iion valeat, immunis est. Modicum fermenlum totam et nos Chrislo hnmolato liberati a servitute daemo*
massam corrumpit, quia nonnunquam unum vitium niaca, per omne spatium vitae preesenlis, quod se*
«'d quodiibet nequitia?.fomentum veneno suo inficit ptem diebus volvitur, azyma comedamus, id est sa^
miillitudinem virlutum (212). Adverte, diligcns le- tiemur bonis operibus sine admistione corrupUonis

/21g) Hjec subdititia videnlur.


8CI COMYENT. IN EPISTOLAS PAULL — IN EPIST. I AD COR. Sti
viiiorum. Azyma quippe (id estpaues sine fermento) A t avarus, aut idolis serviens, aut maiudicus, aut
comedimus, si recla opera sine corruptione vanae < ebriosus, aut rapax, cum ejusmodi nec cibuni
glorise exercemus, si praecepla Dei sine admislione < sumei'e. Quid enim mihi de his qui foris sttnt
peccali adimplemus. Pascha eiiam iuterpretatur < judicare?Nonne de his qui intus sunt vos judi-
transitus, et Christus pro nostra redemptioneim- < calis? Nam eos qui foiis sunt Deus judicabiL
molatus, pascha uostrum, id est transitus noster, « Auferle malum ex vobis ipsis. >
qu:a per eum a diabolo transimus ad ipsum, et ab Nunc commoneo vos ab hoc purgare. Sed et sine
isto instabili sseculo ad ejus fundatissimum regnum. riiao admonilione debueratis facere, quia in alia jam
Ideo quippe ad eum permanentem transimus, ne ephtola scripsi vobis ne commhceamini fornicariis.
cum mundo Irstnseamus; et Chrislus est nobis tians- Epistolam quamdam quae modo non habetuf, mise-
itus a vitiis ad virlules, et a prsesenli exsilio ad su- rat illis, in qua praeceperat,"ne conjungerent se for-
pernam patriam, qula ideo pro nobis est immolatus, nicatoribus, et caeleris de quibus nunc dicitur. Sed
ut nos liberans facerel ita transire. No\ a itaquecon- quia non distinxerat de quibus fornicariis et crimi-
spersio debemus esse, id est omnes innovati et in- nosis dicei-et, Christianis scilicel an gentilibus, puta-
fusione Spiritus sancti untim per charitatem effecti, verunt Coiinthii de fornicariis gentilibus eum
ut pascha mandueare simus idonei, quia pacha no- B dixisse. Quam eorum erroneam intelligenliam ipse
strum immolalus est Christus, ad cujus esum invi- modo corrigit, etquae dixerat, inlerprelatur,dicens :l
tamur. Ob lioc etiam lalis conspei'sio debemus esse, Non uiique fornicariis hujus tnundi,id est gentilibus,.
quia ipse Chiistus est transitus noster, ul nos si di- sed a fralribus talibus scripsi recedendum. Qtiodl
gnos invenerit, transferat ad patriam vitae. Et quia vos non recte intellexistis, elideo illum qui uxoremi
ipse est pascha nostrum, id estpaschale nobis sacri- patris habebat, inter vos-esse non «gre ferebalis.
flciuin, ifc<7tieepulemur, id est comedamus hoc pa- Sed utiqtie, idestin verilale, dico, quiapraecepi vo-
scha, si volumus esse liberi a dominio Pharaonis, ^bis ut non commisceamini fornicariis hujus mundi,
id est principis hujus mundi, qui est diabolus. Vel id est qui ex tolo pei'linenl ad hunc mundum, qul
quia Christus est pascha nostrum, id esl transitus nihil cum ccelesti mundo habent, sed 'propter infi-
nosler, itaque epulemur, id est comedamus immo- delifatem suam et desideria lerrena filii hujus sse-
latum pro nobis corpus ejus, nt per hoc ad vilan» culi existunt. Fidelis enim, etsi foi'nicelur aut ava-
transire valeamus, quoniam aliter ad Deum iransue rus sit, noti est tamen ex loto hujus muudi, quia
non possumus (Joan. xn, xiv, xvi). Non enim ad credit et sperat. Istud non praecepi, sed polius in.
vitam et gloriam nobis transire volentibus sufficit p( illa epistola scripsi vobis, quod el nunc servare de-.
uovam nos conspersionem et azymos esse, nisi cibo betis, utnon commisceamini fornicariis fldelibus,
spirituali et viatico singulari spiritus noster adjuve- ?au(. avaris, iidelibus, mit rapacibus, id est rapinas'
tur, et infirmitas nosti'a corroborelur. Epulemtir exercehtibus, aut etiam idolis post baptismum ser-
ergo, id est epulis corporis et sanguinis ejus reficia -= vientibus, qui timore suppliciorum vel qualibet alia,
mur, ita ut non simus in fermenlo veteri, id est in causa poslquam ad fldem venerant,' idolis servie-.
• corruptione yeteiis conversationis, qttia qui pascha bant et sacrificabant. Talibus apostatis fratribus ne
- vuli
legitime comedere, debet fermenlum vetustatis commisccamini. Alioquin, id esl si his commiscea-
abjicere. Neqtie enim eognovit qu_e sit solemnitas mini, debueratis de hoc mundo exisse, id est melius
novae incorruptionis, qui adhuc per incontinentiam -esset vobis mori. Compendium est male agentibus
vetustae eorruplioni subjacet; et ideo epulemur, non si citius moriantur, quam diutius in peccatis ver-
in fermento veteii, ut saci'amentum resurrectionis sentur. Vel non scripsi ul non commisceamini for-
et incorruptionis percipienles corruplioni jam per nicariis infidelibus el cseteris qui necdum fidem na-
vilia nulla subjaceamus. Epulemur, inquam, non In , bent, et sunt criminosi; alioquin, id est si praece-
fermenio veteri, id est non iu consuelo nobis quon- pissem gentilibus non misceri, debueratis de hoe
dam carnalium desideriorum fervore, neque in fer- D } niundo exisse, id est necesse esset de mundaua con-
menlo tnalitim, qua ferveamus adaliorum tesionem, vei'salione vos exisse, cum ubique sint tales. Non
et ncquitim, qua deficiamus a bono in nobis ipsis, enim possunt homines in hoc mundo vlvenles nisj
sed poliits epulemur in uzymis sincerilalis et verila- eum talibus vivere, nec eos lucrari possunt Christo,'
tis, hoc est, ut sinceritatis mundam faciat vitam, et si eorum colloquium conviviumque vitaverint. Unde^
veritas omnem fraudem excludat. In azymis sinceri- et Dominus cum publicanis ct peccaloribus come-
tatis, ut simus sine carie, id est sine fermento vitio- dens, aiebat: iNon est opus sanis medicus, sed
rum corrumpente nos; el veritatis, ut veritas bono- male habentibus (Matth. x). > Et: -t Non veni vo-
- rum operumsitin nobis. care justos, sed peccatar^s (Luc. v).» Tunc quidem
< Scripsi vobis in epislola, Ne commiseeamini. _ scripseram^ut fornicarios et cseleros vitaretis, quod_
f fornicariis. Non utique fornicariis hujus mundi, vos non recte intellexistis, quisj non deteiminavj,
< aul avaris, autrapacibus, aut idolis servientibus. de quibus dicerem. Sed nutic in prseseuti epistola;
• t Alioquin debueratis de hoc mundo exiisse. Nunc dcterminatescripsi vobh noncommisceri illis
qui pos4
« aufem scripsi vobis non commisceri. Si is qui bapiismum taliafaciunt. Ecce sine ambiguitale YitK
i tralcr uominatur inter vos, esl fornicalor, aut bis boc dico. Si h qui fraier nominaltir intvtWtu -ft
Rfi.; HERVEl BURGIDOLENSISMONACHI 864
est qui Christianitalis vocabulum portat, est forni- A ditur quod ecclesiaslici \iri de manifeslis el certis
cator, id est probatus in scelere fornicationis, aut ctilpis debent judicare fralres suos. Et quia meum,
avarus, id esl immoderatse pecuniae coacervator, ct vestrum est de his tantum qui inlus sunt jtidi-
eonfidens in ea magis quam in Dei largilione, aui cai'e, ideo auferte mulutn homineni ex vobisipsis, id
idotis serviens, id est ad idola quae deseruerat re- est de coetu vestro ejicite fornicatorem, cujus socie-
curreus, vel idolothyta eomedens, aul maledicus, id tale coinquinamini. Quod enim dicitur Auferte ma-
est in tisu habens maledicere alios, et male loqui lum ex vobis ipsis, uon sic esseinteUigendum,utex
de eis, aut ebriosus, id est non semel, sed pcr con- ipso quisque auferal malum, sed sic potius, ut homo
sueludinem se inebrial, aut rapax, id est qui alio- maltis auferalur ex hominibus bonis, quod fit pcr
lum res violenter auferre consuevit, cum ejusmodi ecclesiasticam disciplinam, satis indical Grajcalin-
ciminoso fideli, id esl non solum cum isto qui in gua, ubi sine ambiguitale scriptuni est ut inielli-
aliquo horum criminum fuerit inventus, sed etiam galur, hunc malum, non hoc malum.
cum aliis qui similibus viliis detinentur, praecipio CAPUT VI.
vobis nec cibum sumere. Cum infidelibus nonprohi- t Audet aliquis^yestrum habens negotium adver-
bei Aposlolus cibum sumei'e, sed in scquentibus t sus alterum, judicari apud imquos, et non apud
istius epistolaj dicit: < Si quis infidelium,ad co&namR t sanclos ? An nescitis quoniam sancti de hoc
vos vocat, et vullis ire, omne quod vobis apponi- t niundo judicabunl ? Et si in vobis judicabilur
tur, manducate (infra x). > Plerumque enim per < mundus, indigni estis qui de minimis judicelis?
conviviorum parlicipationem et confabulationem fi- < Ncscitis quoniam angelos judicabimus? Quaiilo
delis viri, infidelis dtim fidelem diligit, ad fidem < magis ssecularia ? Sseculaiia igitur judicia si ha-
converlilur. Cum lideli auleni, in quo pracuolaia t bueritis, contemptibiles, qui sunt in ectlesia,
crimina vel similia reperiuntur, non solum sacra- t illos constiluite ad judicandum. Ad verecundiam
inenia, sed nec commuiiem cibutn sumere permitlit, < vestram dico. Sic non est inter vos sapiens quis-
ut dum a cunctis vitalur, erubescat el se corrigal, quam, qui possit judicai'e inter fralrem suum, ced
Non tamen sic vitandus est lalis, nisi aut sponte t frater cum fratre judicio conlendit, et hoe apud
confcssus crimen suuni aut omnibus notus essel ta- t infideles? >
lis, autin aliquo sive saeculari sive ecclesiastico ju- Occasione hujus judicii incipitagere de judiciis.
dicio noniinatus alque conviclus. Plerique autem In quihus mullimode peccabant, quod conlemptis
boni Christiani propterea tacent et sufferuntaliorum fidelibus infideles judices adibant, vel stuitos judbes
jicccafa quse noverunt, quia documentis ssepe dese- t~ inslitucbant, ct litigabant atque fraudabant, et alia
ruutur; et ca quse ipsi sciunl, judicibus ecclesiasti- liujusmodi faciebant. Non solum, inquit, ex hoc
cis probai'e non possunt. Quamvis eiiim vera sunt reprehensibiles eslis, quod fralrem judicandum non
qusedam, non tamen judici facile ci'edenda stint, judicalis, cum de his qui intus sunt, judicare de-
jiisi cerlis indiciis denionslrenltir. Et ideo non te- beatis, sed eiiam ex eo quod ad paganos judices
mere et quomodolibet, sed per judicium auferendi causas veslras ad judicandum transferlis. Nam ali-
suntmali -ab Ecclesise communione, ut si per judi- quh veslrum, id esl aliquis ex vobis, habens negotium,
cium auferri non possunt, tolerentur polius, ne per id est causam contendendi, adversus alterum ex vo-
pe malos evitando quisquam ab ecclesia ipse disce- bis fidelem, audet, id esl tam audacter revercntiam
dens, eos quos fugere videlur, miltat ad gehennam. Christianitalis conculcat, ut quserat judicari apud
ideo, inquil, deferminale scripsi, si frater talis fue- iniquos, et non apud sancto, id est apud infideles
rit comprobatus, cum illo nec cibum sumere, ne- judices, qui non sunt aequitalis amalores, et non
dum orare, quia quid milii allinel judicaie de Ms, id apud Chrislianos, quj sancle el juste vos judicarent.
eSl infidelibus, qui sunt fotis, id est extra ecclesiam, Quasi dical: In hoc nimis atidacter reiigionem sa.
Ut eos \obis cavendos judicarem sicut putastis. His cram contcmnitis, quod vestra negotia quse inler
enim blandiendum est, ul per amorem et dulcedi- JJ vos dGbelis judicare, ad iniquos jti.iices dcferiis.
nem possinl Christo Iucrari, sed nonne de his qui lnfideles vocat iniquos, qtiia legcs a Deo liominibus
intus sunt, id est defidelibus, vosjudicaiis, el eccle- concessas ssepe spernebanf, vd falsa interpreialione
siaslica censura pulredinem vitiorum ab eis resfca- auctoiitalem illorum idolis deputabant. Ideo poiius
*
!is, ut in hac vita pro culpis suis puniantur, et adi suadet apud Dei minislros agere causam. quia iht
Dei judicium purgati poslmodum veniant? JudicatL facilius dc timore Dei seulentiam legis veraiu pro-
etiam de his qui intus sunt, qui discernit cui fralrii nunliant. In hoc peccaiis qupd ad sanctos negoiia
adhsereat, quem arguat, quem deritet. Illos tantum[ vestra judicanda non deierlis. Debeni enim ipsi et
qui sunl inlus, judicalis, ne damnentur in futuroi de talibus judicare, quia et de nutndo judicabunt.
judicio, nam eos qui foris sunt, non commisit vobis; Et utique qui ipsum munduin'jiidicaturi sunt, non
Peus judicandos, sed ipSe judicabit eos in fuluro» indigni sunt ea judicare qtise iiuindi sunt. Et hoc
secundum distiictioncm justitise suse, reddens eisi est : An nescitis quoniam sancii de hoc mundojtidi-
digna supplicia. Superius de incognitis et ambiguis5 cabunt ? De hoc scilicet niundo. qtii in crroribus et
rebus, ac niaxime de prseposito dicluni esl: « Nolite; nequitiis csl, quia csl alius siiperior. De hoc inun-
$n£e tempusjudicaie (supra iv); > bicautem osten- do, id cst de bominibus qui aJ lninc niundum infle.
SC5 COMMENT. IN EPISTOLAS PAULI. - IN EPIST. I AD COR. 86S
mumpertinent, sancti judicabunt, quia eum Chrislo jA nou debent negotiis implicari, ul duin non coguntur
venient ad judicium (Mallh.s.i\), et ejus sequi- inferioi-a bona disponere, exeicitaliusvaleant bonisr
lati omuino concordabunt, quando mundanam pra- superioribus deservire. Qui lamen proximorum in-
vitatem damnabit. El si -in vobis tunc judicabi- firmaniium negotia non debent funditus deserere,
lur mundus, id esl aclioprava--mundi, indigni eslis sed hsecabi^quibus dignum est, tractanda commitr-
qui da nunimisfid est de his terrenis rebus, judiceth. teie. JJnde Moyses quoque viros ad populum pro
In vobis judicabitur mundus, sl in vobis tunc non se sepluaginta constituit (Nutn. xi), utquanto se ab
inventum fuerit opus eorum, qui solum mundum exieiioribus causis absconderet, tanto ardentius in-
dilisrunt, si in actione similes mundanis hominibus terna penetrai'et. Sicque fit ut et summi viri magis
et perfidis non apparueritis. Et si hoc fuerit, indigni ad spirilualia dona proficiant, dum eorum mentem
estis nunc judicare de minimis. Ideo cavete ne infi- res infimae non conculcanl; et rursum in ecclesia
delitim et pravorum opera facialis, adeundo paga- ultimi sine bond opere non vivant, dum in rebus
nos judices, sicut cseteri qui ignovant DominuiiJs cxterioribtts inveniunt recta quae agant.
Adhtic probo quod sancti de tevvenis judicai'e pos- < Jara quidem omnino delictum est in vobis,
sunt. Rain nescitis quoniam angelos aposlaias jndi- < quod judicia habetis inter vos. Quai-e nOn magis
cabhnus? Quanto magis smcularia judicai'e possu- B t injuriam accipitis? quare non magis fraudem pa-
mus, quse sunt inferiora? Nos qui supra naturam i timini?sed vos iujuriam facilis et fraudatis, ethoc
< fratribus. > '
nostrani Dei auxilio seivavimus obedienliam, iudi-
cabimus illos augelos, qui peccaverunt contra suam Propler supradicta possel pntari, judicium habere
naturam, quia coiicordabiinus jusliliae Dei condem- adversus allerum, non esse peceaturo, sed lantum-
nantis illos, el ex comparatione uostra darauabi- modo id extra ecclesiam velle judicari, nisi nunc
liores apparebunf. Cum enim ipsi qui «ublimioris secutus adjungeret, jum qutdem omnino delictum
et dignioris nalu.a? erant, et quos nulla fragilitas est in vobts quod jndicia habetis inter vos. Nam et
9b illo sumnio et incommulabili bono reirahebat, dominus dixerat: « Si quis volueiit tunicam luam
per.superbiam sponte sunt lapsi; nos vero im- lollere, el judicio teeum contendere , dimitte ei et
becilles, quos carnis infirmitas ad pecealum fra- pallium (Matth. v). > Prohibuit ergo suos de sascu-
hebat, et ad infeiiora deprimebat, per humilita- larxbus i'ebus cum aliis habere judicium. Propter
tem et justitiam omni nlsu tetenderimus ad su- quod et Aposlolus iitinc dicil hoc esse delicium.
perna , - merilo damnabuntur alrocius i'espeelu Tamen cum sinit in ecclesia talla judicia finiri inter
nostri, el consolalio nostra cruciabit illos du- „ fratres fratribus judicantibtis , extra ccclesiam vero
-litis (Sap. v). Et quiasatis rationabiliter ostensuna terribiliter vetat, manifeslum est quod secundum
est, nos posse judicare de islis sa?cularibus igitur veniam conccdatur infirmis. Quanquam enim Chii^
si habueriiis smcularia- judicia, id est de i'ebus sse- stianus litigare non debeat, tdmen si grave fuerit et
culi, tontemplibiles illos qui sunt in ecclesia, consti- quod confemiii non possit, caUsam ad Ecclesiam
tuite ad judicandutn. Hoc est dicei'e : Qui minoris deferal, ne et damnum ad prajsens et offensionem'
merili sunt in ecclesia, et nullis magnorum dono- forte incurrat. Jam quidem, inquitj id est tani cito'
rum virtutibus pollenf, ipsi de terrenis negotiis judi- posl baptismi saiictificatioj^em omnino deliclum cst
cent, quatenus per quosTuagnanequeuntboiia,"mi- in vobis , ex hoc solo, quod judicia habelis inter vos,
nora suppleantur, et qui peneirare intima nequeunl, de rebus caducis, cum debei'etis exteroi-a euncta
salteni necessaria foris operentur, ut ipsi videli- despicere , ut inlerna mentium bona possetis ser-
cet^dispensalionibus ten-enis inserviant, quos do- vares et ne quisqtiam ila hoc excusaret, ut diceret-
na spirilualia non exornant. Tales ex vobis ad judi- jnsfum se habere negolhim, sed iniquilatem se'
candum debelis constituere, non ad infideles judicia pati quam vellet a se judicii sententia removeri,
veslra deferre. Et ad verecundiam vestram dico, id confmuo talibuscogitalionibus vel excusafranibus
est vereeundiam habere potestis ex hoe quod dieo, D oecurrit, et ait: Quare non magis, id est non potius^
scilicet : non est inter vos quhquam sic sapiens, qui injuriam, id est apertam /riolenliam injuste vobis-
possit -judicare inler fratrem et frali'em ^suum, sed illalam, aceipitis, id esf acceptabilem et gratam ha-
potius fraler cum fratre judicio contcnditj quod est betis, quam utpacem cum fralrediiigando dissipe-
malum, et hoc apud infideles, quod est pejus. Sa- lis? ei quare non potius fraudem occultam de vestiis
pientem ex fidelibus vulr Aposlolus judicem eligi, rebus factam paiimini, quam ut tranquillitatem cor-
quiano\eratCorintliiostamincoiisideiaios,ut impe- dis amiltaiis judiciocontendentes iuvicem? Per in-
ritos forte ex fratribus judices eligerent. Sciehat juriam designatur hicanjusta molestia violenler il-
euim quam tepidi et improvidi in reliquis eausis Iaia, sicul esl rapiua, percussio, vulnus, turpe COIK
fuerant deprehensi, et licel coulemptibiles uomina- vitium, et his similia ; traus vero per astutiam si-
verit eos, quos ad judicandum instilui praecepii, sa- mulatorie et dolose agilur contra eum quem quis
pientes lamen ipsos nunc vocal. Qua ex re qttid col- decipere niolitur. Et quare vos utramque patienter
ligitur, riisi ut bi terrenas causas examinent, qui non sustinelis ? Sed vos injuriam facilis, qui faclam-
exteriorum rerum sapientiam petceperunt? qui au- sustinere debuistis; et fraudath, non fraudem paii-
temspirilualibus donis ditati sunt, profecto teirenis mini; et hoc fralribus facere noii timeTis, com neo'
867 HERVEI RURGIDOLENSIS MONACHI 86S
inimicis taJe quid facere debuisseiis. Injuriam <acilis A haee omnia perdatis. Vel abluti estis lacrymis, et
dum per injustitiam vestram jurgium generalur co- sanclificati melioratione vitse, quam iiimirum illos
ram judicibus; et fraudatis,dum ipsos judices donis emendalior vita sanclificat, quos per poenilentiam
corrumpitis; et hoc fvatribus facitis, quos \os juva- abluens aflliclio fleluum mundat. El justificati estis
re,deberelis, el qui nee suis parcit, quidfaciet al is? justis operibus insistentes. Et ideirco cavete rursus
< An nescitis quia iniqui regnum Dei non possi- crimina commitlere, ne corilingat regnum amitlere.
cdebunl? nolite errare. Neque fornicarii, neque « Oiunia mihi licent, sed non omnia expediunf
< idolis servientes, neque adulteii, neque mollcs, « (infta. x, Eccli. xxxvu). Omnia mihi licent, sed
t neque masculorum concubilores, neque furesj « ego sub nullius redigar polestate. Esca venfrij
< neque avari, neque ebriosi, neque maled ci, nc- < et venter escis; Deus autem et hunc et hs-s
t que rapaces regnum Dei possidebunt. Et hsec qui- « destruet. Gorpus autem non foruicationi, sed Do-
f dem fuistis, sed abluti estis, sed sanetificati estis, t mino, el Dominus corpori. Deus vero etDominuM
t sed jiistilicatf estis in nomine Domini noslri Jesu t suscitavit, et nos suscitabit per virtulem suam. >
t Christi,et in spiritu Dei uoslri (Gulal. vi, Ephes*v, ^Quoniam supra dixerat potius fercndum esse
t 1 Tim. i). »' damnum quam causas male agere, ne quis putarct
Vos injuriam et fraudem fratribus iiTogatis, et'.B sua niillo modo esse repetenda, supponit : Onmia
de nomine Christiano vobis blaiidimini, quasi per mihi licenl, id est omnia mea mihi sunt ad repeten-
hoc salvandi sitis qtti lalia facitis. Sed an nescilh dum licita, sed tamen non i'epetam ea judicio, quia
quia iniqui, id est illi qui sequitalem iransgrediuutin', non expedtunt ad cursum meum, sed impediunt.
facieudo itijunas cl fraudes el his similia, regnum Omniamilu iicenl ad repelendum jure per judiciuni,
Dei non possidebuni, qttod justis et sanelis Deus sed ego eum sim liber, sub nullius redigar poieslate,
promisit? Cavcle ergo esse iniqui, ne regnum Dei id esi nolo redigi sub potestate ullius judicis \el te-
perdalis, quia nullus iniquus illud possidebit,-eliam- slium, supplicando eis ut mihi magis faveant. Ido
si sacramenta Chrislianitatis habueiit; et praeter noii sunt repetenda (213), tamen esca debelur venlri
illud regnum saltts nulla esl, quia aul erit qulsque pro quo creata est; et venlerescis, quia aliler susten-
iu illo regno aut.in inferuo. Et ideo nolile errare', lari non potest; sed Deus et hunc et has destruet,
pulantes esse extia i-cgnum salutis locum vel quod ut neque venter indigeat escis,-neque sustpnlationem
Deus per misericordiam suam vos in ,illud proptcr ullam ventri prsebeant. Dum-dicilur : Esca ventri et
solam lidem Cluistianam iniroduclui us sil, si iniquos venter escis, ostenduntur haec quse ad escas perii-
vos invciicrit. Nam neqne fornicarii, qui cuni mu- nenl, esse natuifejiecessaria, ef ideo licel ea repe-
licribus non desponsalis concumbuiil; neque idolis ti. Sed uon mullum pro his laborandum est, quia
servienles regnuin Dei possidebunl, sed in regno dia- destruenitir, et ideo licet de his fieri judieium vel
boli pcribunl. neque adulteri. qui uxores aliorum prsetcrmitli. Esca debetur ventri, sed corpus uon
violanl; nequeinolles, qui seipsos per se inqmnant; dcbijtur fornicationi, et ita judicium prsetermitti de
neqne masculorum concubilores, inore SodoiiiitariBii; hoc non potest, ut vos soletis, qui fornicaliunem
neque fures, qui occtilte ics alicnas laufertuit; neque non judicaslis. Sed quod diclum est, omnia mihi
avai i, qu> limenies quod Deus eis ncccssaria proebere licent, sed non omnia expediunt, repetamus. Soli
desistat, cotigregant ultra niodum supeillua ; neque eniin in illicilis non cadunt, qui se aliquando et a
ebiiosi, qui \ilium ebrii tatis scitantur : neque male~ liciiis i'eslringunt. Qtta videlicet constrictione Teli-
dici, id cst delractorcs, qui sludenimala dicere de galtira bene se iiunc Apostolus insinuat, dicens :
fratribus,-vel qui oos nialedicerc non vej'Ciitur; Omnia miid licent, sed non onmia expediunt; at ut
neque rapaces, qui aiiorum res aperle coiisue\erunt sua rcligaiione ostenderct in quanta se menlis liher-
diripore : liullus coiuin qui tales sttnt, possidebit tate dilalaret, adjunxil: Omnia mihi licent, sed ego
icgiium Dei, qnia timiin quodlibet horiiin criminum sub nullius redigar potestale. Cum enim mens con-
lollil illud regnuni. Et vos quidem hwc fuistis, jd est JJ eepta desidcria sequitur, servlrerebus convincitur,
l.iles, quoniam ha?e oninia mala fuerunl in vobis ; quarum amore superatur. Sed Paulus cui cuncta
ted tamenne despeieiis de pcrceptione regni, quo- licent > sub nullius potestate se redigit, quia semet-
iiiam abluli eslis in baplisnioabislis, et ideo turpius ipsum etiam a licitis restringeudo, ea quse deleclala
est si ad ea redilis. N.-c solum abluli esfis in re- premei'ent despecla transcendil. Omnia, inquit,
missionera peccaiovum, sed eliani sanclificali in ba- mthi ticenl, sed non omnia expediunl. Ut osteuditea
plismo per Spirilum sancluin. Ncc lanium sanetifi- licila csse, quae nullo praeceplo Domini prohibentur,
cati, sed justificaii per fidem. Et haec tania gralLe sie expedit potius esse traetanda non praescripto le-
dona conseculi eslis in nomine Dotnini nostri Jesu gis, sed consilio charilatis. Ilaec suni quae amplius
Chrisii, cujus nomen in bapthmo snper vos est in- croganlur saucio, qui curandus ad stabulum Sama-
vocalum, el-in Spirilu Deinostri qui replevilaquam riianiilliusmiseraiioiie perductus est (Luc.x). et
baptismL Utruroque enim in\ocalio nomin's Christi ideo dicunlur non a Domino praecipi, quamvis Do-
tst infusio Spirilus sancli vobis isia concessit; et mino moneanlur offerri, ul tanto intelligantur esse
idco nolite rurstis-ad prioia mala redire, ne bona graiiora > quanto ostcnduntur indebita. Potest ergtf
^213) Locus- obscurus-.
S69 COMMENT. IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD COR. 879
licere, et non expedire; expedire autem, quod non A superflua, ciborum atilem refectio necessaria. Undc
licet, non potest. Ac per hoc non omnia quse licila quamvis ad tempus venter escis moderalis debeatur,
sunt, expediunl; omnia vero illicila non expediunt. corpus tamen fornicationi nunquam debetur, sed
Ea iiaquevidentur mihi licere etnon expedire, quse semper Domino Christo, ut ei scrviat; et Dominus
per justitiam quidem, quse coram Deo est, permit- Christus debetur corpoti, ut ipse sil ei prsemium,
tuniur, sed per offensionem hominum , ne ob lioc dans ei particlpationem immortalitaiis suEe.KIorpus
impediantur a salute, vilanda sunl; ea vero non li- enini ChriSto dicatum, 'dono spirituali remunera-
cei'e, et ideo nOn expedire, quse sic ipsa justitia ve- bitur meiilo ducis, id est animse.-Et gloria corporis'
lantur, ut facieuda non sint, etiamsi ab eis quibus Christi dabitur corpori, quod nunc assidue servit
in noliiiam fuerint periata, laudenlur. Quod si ila ejus prseeeplis: et ita Dominus Christus praemium
esl, ideo non nisi illicita pi'ohibentur a Domino, ut debetur corpori nostro, si corpus noslrum ei subdi-
ea quse lieita sunt et non expediuitl, non-legis vin- lum in omnibus fuerit. Sed Deus Pater et Dominum
culo, sed libera dilectionis beneficenlia caveantur. Chrislum suscilavit, et nos similiter suscitabit. Hoc
Notaudum etiam quod Apostolus isla eis praedicens, est dicere : Sicut Deus Pater eum qui Domi-
nibilab eis accepif, sed laboi'e manuum suarum vixit. nus est suscitavit, quia in omnibus obedientem
Unde et nonnulli eorumputabant illum Ideo noluisse B reperit; ila corpus nostrum, si eidem Domino fuit
stipendium aecipere,quiasciret se apostolum non es- usquequaque subjectum, suscitabit, et gloriaeipsius
se. Contra quos nunc dicit: Otnnia mihi licent, omnia Domiiii particeps faciet illud; et hoc per viftuteni
saeculi quaecseteris apostolis licent, mihi quoque li- snam, quae Christus est, cui nihil est impossibile.
cent, quia licet mihi, sicut illis, accipere sumplus a Nam et Dominus Christum suscitavit per virtutem,
discipulis. Sed non expediunt omnia quse Iicent, quia quae est ipse Christus, id esl per. potentiam divini-
si sumptus licitos acciperem, occasionem accipiendi tatis ipsius Christi, el nos per eamdem virtulem sus-
pseudoapostolis darem. Omniahsec, mihilicent, sed citabit, ut sequamur capul ndstrum ad incorruptio-
ego propter ista stipendia non redigar sub potestale nem et gloriam, si digna membra sumus. Propter
alicujus, ut auctoiilatem meam piopter stia dona quod recedendura est ab omni fornicatione el im-
humiliet. Si enim ab his Aposlolus quos in tanlis munditia, et insistendum studiis saiictitatis, ut ad
vitiis- afguebat, acciperel, auctoiitalem niagisterii tantam gloriam digni simuspertingere.
concessam sibi a Domino inclinaret. Non euim po- < Nescilis quoniam corpora vestra niembra sunt
test constanter argui a quo aecipitur, maxiine cum t Cbiisli? Tollens ergo membra Cluisti, faciam
ideo promplus ad dandum sil malevolus, ut sibi fmembra meretricis ? Absit. An nescitis quoniam
bjimiliet et pra?dicaloreni, et idcirco dicil, Sed ego " f qui adhajret meretriei, unum corpus "eflicilur?
sub nullius redigar potestate. Pseudo<autem apo- t Erunt enim, inquit, duo in carne una (Gen. n;
stoli, qui causa quaestus praedicabant, nolebant c Ephes.y; Mallh. xix; Marc. x). Qui autem adhse-
esse amari peccantibus. Omnia, inquit, inihi licenl, t ret Domino, unus spiritus est. >
sicut et casteris,- ut accipiam stipendia sicut illi, Vere corpus non fornicationi dehet mancipari,
quia esca ventri debetur, et venler escis. Sed tamen sed Domino. Quia an nescitis quoniam corpora vestra
non multum curandum de his, quia transitotia sunt membra Chrisli, qui esl caput vestrum, eo quod
sunt, quoniam Deus et ventrem el escas deslruet. diomo factus est propiernos? Qui si lautummodo
Neque enim in futuro manducabimus et bibemus, bumanam animam suscepisset, membra ejus non
sed illo vescemur paue, qui de coelo descendit, ut essent nisi animse nostrse. Quia vero et corpus sus-
perfecte compleatur quod scriptum est: « Panerii cepit, per quod etiam caput est nobis, qui ex anima
angeloruminanducavilhomo(Jo«jt.vi;Pso/.Lxxvii).> et corpore constamus, profecto illius membra sunt
Escasveroet venlrem destruel, cum occiderit indi- et corpora nostra. Illius, inquam, membra sunt
genliam satielale mirifica, et corruplibile hoc in- corpora nostra, propter corpus quod ipse-ex genere
duerit ineorruptionem sempiternam, ut sit salus per- p. corpoiis nostii suscepit,' et quoniam ila est, ergo
fecla in isto corpore, nulla remanenle corruptione lollens tnembra Chrisli, faciam ea metnbra meretricis
\mfra xv), nulla succedente defeclione, ut nullo cibo per fornicationem? Absit ut hoc faciam. Neque enim
coiporali fulciatur. Dixi quia-venter escis debetur, lollere Chrisio membra siia debeo, el dare mere-
quibus lemporaliler suslentatur. Corpus aulem non trici. Non enim possunt simul esse et membra Chri-
fornieationi-debetvir, sed Domino. Sanclus Aposlolus sli et membra meretricis; sed desinunt esse mem-
contra superfluitalem escarum disputans,consequen- bra Chrisli, ubi adhserent meretrici. Nam coi-pus
ter venit ad foriiicalionem. Etenim superfluitas es- uostrum quandiu perseverat in sanclimonise mun-
carum mater Iibidinis est, ventren.que distenlum dilia, membrum est Chrisli. Si vero complectitur
cibo et vini-potalionibus irrigatum voluptas genita- meretricem, separatur a Christo, et iit membrum
lium sequitur;-atque'pro membroram ordine, erdo meretricis. Si ergo unusquisque cuplens fornicari
vitiorum est. Corpusnon debetur fornicationi, sicut- vilescat sibi, et in seipso contemuat seipsum, nort
venter modificatis escis, quia corpus sine fornica-- inse conlemnal Christum, sed propter Cln isti reve-
tione potest semper subsistere, venter autem sine rentiam, cujus membrum est corpus ejus, contineat
cibisnon valet subsistere. Et ideo fornicatio est se abbac turpitudine. Magnam enim injuriam, ma-
g;i HEUVEI BURGIDOLENSIS MONACHl 812
gnumque conlempiuni Christo facici, si ei merelri- jA vagaiur, et cuncta mcmbra huic operi mancipantur.
cem praelulerit, separaus se ab eo et adhaerens Velomne peccatum quodcunque fccerit homo, exti'a
scorto. Vere fiuntmembra meretricis, qui illi adhae- corpus est, id est in oinni appelitu peccati anima
rent. Nam an nescilh quoniam qui adhmtel, id est est extra iialuram corporis, quia in suo sensu re-
eommiscetur, merelrici^ unum cum ea corpus effici- manet, intelligens mala esse quse agit. Se£ qui for-
tur ? Fornicatio enim ambos unum facil, ut quo- nicatur, in corpus suum peccat, quoniani In appe-
modoin natura, sic in macula unum sint, dum per litu et operatione fornicationis sic peccal anima, ut
illam nequissimse voluptatis adhsesionem duo unum redigatur in naturam sui corpoiis, quia nibiltune
corpus efliciuntur, id esi in eodem scelere uniuntur. cogitat, nihil sapit, nihil intendit nisi quse carnis
Vere unum corpus, quia una caro. Erunl enim, sunt. Sic enim lotus homo absorbetur ab Ipso et in
inquit liber Genesis, duo in catne una (Gen. u). ipso corpore, ut jam dici non possit ipse animus
Hoc eliam de legilime conjunctis dictum est. Et suus esse, sed oimul totus homo dici possif caro
'
slcut in legilima copula duo per adhaesioneni unum - esse et spiritus vadens et non rediens (Psal. LXXVU),
corpus efliciuntur et una caio, ita ul membra istius et ideo videtur Apostolus exaggerare fornicationis
per consensum et delectationem carnalem fiant malum super eaetei'a omnia peccata, quae, elsi per
illius, sic est etiam in illicita adhaesione. Qui mere- B corpus commitluntur, non tamen animum huina-
trici adhseret, unum cum ea corpus est; sed «7111 num concupiscentise carnali ita effieiunl obstrictum
aditmret Domino, unus spiritus est cum eo. Diversus et obnoxium, sicut in solo opere fornicalionis cor-
quideni ualura spiritus hominis est el Spiritus Dei, poralis commiscelur animus et eonglulinatur,- de-
sed inhaerendo lit unus spirilus ex diversis duobus, victus intantum, ut nihil aliud ipso momento et ex-
ita ut sine humano spiritu beatus sit aique perfeclus perimento hujus tam magni flagitii cogitare liceat
Dei spirilus, hominis autem spiritus non nisi eum Lomini vel mtendere, nisi quod sibimet addicit.
Dei spiritu possit esse beatus. Tam potens vero est Unde merito in corpus suum peccare diciiur, quia
hsec humana mens, quse esl imago Dei, ul ei cujus ntisquam sic loius homo corporis ipsius voluplati
imago est, valeat inhserere, quoiiiam sic ordinata affigilur, ut in comparaiione hujus lanti mali caelera
est naturarum ordiue, non locorum, ut supra illain peccata extra corpus esse videantur, eiiamsi psr
non sit nisi ille. Cui cum penilus adhaeserit, unus covpus exerceantur, quoniam solius fornicationis
spiritus erit, accedenle quidem ipsa ad pailicipatio vis tanta est, ut fornicans imperiosse libidinis con-
nem naturae, veritatis et beatiludmis illius, non ta- dilioni se subdat, propriumque ipsius corporis m£jj- -
men crescente illo in natura, yeritale et beatiludine cipium pessimum faciat in lempore ipsius immun-
sua. In illa ulique cum ei felieiter adhaeseiit, imniu- ^ dissimse operationis, ut sicut diclum est, non sit
tabile videbit omne quod \ideiit, et lune satiabilur liherum humanse menti cogitare vel inlendere aliud,
in bonis desiderium ejus (Psal. cu). nisi quod agit in ipso corpore, et itain corpus suum
t Fiigile fornicationem. Omne enim peccalum peccat, id est tolus in corporis sui voluptatem mi-
* quodcunque fecetit homo, extra corpus est. Qui serabiliter demeigitur in ipsa perpeti-alione peccati.
t aulem foi'nicatur, in corpus suum peccat. > Ilsec dicta sunt de speciali fornicatione hujus cor-
Ne fialis unum cum merelrice corpus, sed unns poris. Est autem et generalis fornicatio humanae
cum Dorcino spirilus, fugite fomicationem. Non anima;, qua non adhaerens quisque Deo, adhaerel
dico pugnale adversus eam; sed, fugite illam, quia mundo. Cseterum Jacobus tales sic increpat: «Adul-
cum aliis viiiis potesl exspeciari coiifiiefus,-hsec teri, nescitis quia amicitia hujus mundi ininiica est
auteni fugienda est, quia non aliter melius vinei po- Deo? Quicunque ergo voluerit amicus esse saecui
lesl. Ideo viii longe debent esse a feminis remoti, hujus^ Inimicus Dei constituitur (Jac. iv). t Et de
neceliam mente huicvitio propinquare, si cupiunt hac generali forniealione menlis, quse omnia in se'
\ictores lieri, et jure debelis boc malum fugere, mala contiuet, qua non bcerelur Deo dum haeretur
quia nullum peccalum in corpus LeJit et delurpai, r, mnndo , recte valet intelligi quod nunc dicitur,
ut fornicalio. Quia omne peccalum quodcunque fece-- quia omne peccatum quodcunque feceril homo,
til homo, id est ille qui ad peccandum ex sua fragili- extra corpus est, qui autem fornicalur, in coipus
tate pronus est, quoniam de humo factus est, illud suum peccat. Quia si non fornicaiur anima liumana
peccatum est exlm corpus, id estextra maculaliouem adhserens mundo, sed casta permanet adhserens
corporis, \idelicet ex omnibus aliis peccatis nulla Deo, qusecunque alia peccata vel ignoi'ando, vel
deformitas vel Inhoneslas iiifertur corpori. Sed negligendo, :vel obliviscendo, vel non inlelligendo
qui fornicatut, peccal in corpus suum, id est contra fragiliiate mortalitatis potuerit ineuirere, extra
honorem coiporis sui: hoc esl, fornicaiio intantum corpus erunt, id est corporalis et lempoi'-alisconcu-
polluil corpus ipsum, intantum libidinis aestus piscentise malum. Quod si adliserens mundo longe
Sccendit, inquantum venenum delectationis illicilse faciat se a Deo, peccat in corpus suum, quia corpo-
sese per tolum coj'pus diffundit. In aliis etiam pec- rali concupiscentia ad quseque temporalia-et carna-
calis omnia mejubra .non sic idem appetuni, sicut in lia et carnali sensuet piudentia bumanus animus
f«pjnicatione. Ei ideo hoc peccato magis homo defor- trahitur atque dislenditur, serviens crealurse potiUrS
laaHsr, qtioniam istud magis quam aliud in corde quam Creatori (Rem. j). -
873 COMMENT. IN, EPISTOLAS PAULT. — IN EP.ST. I AD COR. 814
< An nescilis quoniam membra vestra lemplum A~«beat, etunaquaeque suttm virum habeat (I Petr. nt)i
< sunt Spiritus sancti (II Cor. vi; supra m), qui ( Uxori vir debitum reddat, similiter autem et Uxor
< in vobis est, quem habetis a Deo, et non eslis t viro. Mulier sui corporis potestatem non habet,
< pretio magno (infra iv; I Petr. i). Glorificate et t sed vir. Similiter autera et vir sui corporis pote-
t portate Deuto in corpore vestro. > f statem non habet,'sed mulier. Nolite fraudare
Item ideo fugienda est fornicalio, quoniam < invicem, tiisi forte ex consensu ad. tempus, ut
membra vestra corporea sunt templum Spiritus , < vacetis orationi; el iterum revertimini in idipsum,
sancti, et hoc nescilk qui fornicari volebatis? Nolite < ae tentetvos Satanas. propter incoplinentiam ve-
ergo putare quod Deus peccata carnis uon curet. t stram. Hoc aulem dico secundum indulgenliam,
Graviter eum offenditis, si templum ejus, id est t non secundum imperium. Volo -autem omnes
membra corporis vestri corrumpitis. Quomodo uon f bomines esse sicut meipsum. Sed unusquisque
Tultis maculari domus vestras, sic nec Deus do- t proprium donum haliel ex Deo, alius quidem sic,
mum suam, id est corpus vestrum. Si vobis non t alius vero sic. Dico autem non nuptis et viduis :
parcilis propter vos ipsos, parcitevobispropterDeum, t Bonum est illis/si bic peimanserint, sicut et ego.
qui fecitvos templumsuum. Graviter enim peccatis, t Quod si nou se eontiilent, nubant. Melius est enim
si templum ejus quod est in vobis, corrumpitis. B t nubere quam uri. >
Metnbra veslra templum sunt Spiritus sancli. Verum Corinthii pravis sensibus pseudoanostolorum
idem Spiritus aperlissime declaratur esse Deus, exagitati, qui nuptias per' hypocrisim (ut puriores
quia nisi Deus esset templum utique non haberet. caeteris viderentur) spernendas dicebant, epislolam
Eee minor est Christo, cujus templum sunt cor- de his apostolo miserunt, ul quid ipse senliret
pora vestra, quse sunt membra Christi. Membra agnoscerenl. Quia enim non oblectabantur hac sen-
corporis vestri templum sunt Spiritus sancti, qui tentia, ideo prsetermissis cseteris, quaesierunt solum-
in vobis esl tanquam Deus in templo suo, qnem ha- modo de nupliis, et de his quse ad has peitinere
belis a Deo Patre; et ita cavete ne offendatis Spi- videbantur. Inter caeiera enim per litteras quaesie-
ritum sanclum qui in vobis habilat, et Deum qui runt, utrum post fidem Christi coelibes esse debe-
dedit vobis hunc Spiritum. Quia templum estis rent, et conlinenlise causa quas habebant uxoreg
Spiritus sancli, ut ipse in vobis manens, omnia dimitterent, aut si virgines crcdidissent, infreni ma-
membra vestra gubernetetmoveat adbeue agen- trimonia. Et cum e diiobus etbnicis uuus credidis-
' set in
dum; et non estis veslri, ut facere vobis lieeat quod Ghrislum, ulrum credens relinqueret non
vullis; sed esfis ejus, qui sanguine suo'vos emit, credentem. Et si essent ducendse uxores, Christia-
ut volunlatem ejus faciatis. Manifesium esl enim,( C nasfantum accipi juberel, an et etlmicas. Videamus
quia qui emptus est, non est sui arbitrii, 'sed ejus igltur quid ad bsec Apostolus rescripserit. Sed ita
a quo emptus est, ut non suam, sed illius faciat continuatur litlera : Moneo vos glorificare el por-
voluntatem. Ideo propensius servite Domino, qui tare Deum in corpore veslro mundo ei sancto. Sed
vos emit de manu inimici, ne offensus a vobis, red- de bis de quibus scripshlis tnihi, volo vos scire, quia
dat vos eidem vaslatori. Vere non estis vestri ad fa- bonumest hopiini tnulierem tlon tangere. Undepatet
ciendum quidquid placuerit. quia empti eslis ad Dei quia malum est tangere. Nihil enlm bono contra-
servitium pretio tnagno, id est sanguine ipsius Do- rium nisi malum. Siautem malum est et ignoscitur,
mini. Qui sanguis est prelium, non corporea quan- ideo conceditur, ne malo quid deterius iiai Simul-
litate, sed spirituali viriule el sanctitate magnum, que animadyertenda est Apostoli prudentia. Non
quia nullum fuit in eo peccatum, sed omnis justitia; dixit : Bonum est uxorem non habere; sed; Bonum
et ideo membra vestra guse sunt templum Spiritus estcmutierem non tangere, quasi et iri taclu pericu-
sancti, et sunt redempta pretio sanguinis Domini, lum sit,quasi quiillamtetigerit, non evadat. Quem-
cavete meretrici adjungere ad contumeliam Redem- admodum enim qui ignem teligerit, statim adurr-
ptoris et Spiritus sancti; sed potius glorificate et. „' tur, ita viri taclus et feminse sentit naturam suam,
porlate Deum in corpore vestro, id est Spirilum san- et diversitatem ;sexus intelligit. Bouuro est non tan-
ctum in templo suo. Glorificare Deum, est secundum gere. Sed pfopier forhicationem vitandam unusquis-
ejus legem vivere. Portare Deum, imaginem ejus in que suam uxorem legitimam habealf non concubi-
1'ebusbene gestis ostendere. Gloiificate Deum beue nam, et unaqumque virum suum habeat. Solus
operando, et portate Deuni, jugum ejus super vos fornicationis metus facit hsec concedi. Velut si quis
tollendo (Matth. u), et hoc facile in corpore vestro, definiat: Bonum est triliceo pane vesci, et edere
id est in moderamine corporis vestri^ ut nihil in purissimam similam, tamen ne quis fame compulsus
veslro corpore nolari possit quod ad Dei contu- comedat stercus bovuium, concedo ei ut vescatur et
meliam spectet, quod non ejus gloriam com- bordeo, non ideo frumentumuon habebit suam pu-
f/sendel. ritatera, si iimo hordeum prseferatur, sicut nunc for-
CAPUT VII. nicationi nuptise prs8feruntur. Nec dixit : Propter
< De quibus autem scripsistis mibi,-bonum est fornicaiionem unusquisque ducat uxorem. Alioquin
< bomini mulierem uon tangere. Propter fornica- hac excusalione libidini frena laxarct, ut quoiies-
< tionem autem unusquisque suam uxorem ha- cunque uxor moritur, loties ducen.la sil aha ne
PATIIOL. CLXXXI 28
875 HERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI 878
fornicemur : et qui- coniinentiain promiserant, vel A ne Satanas, jd est diabolus vestrae salutis adversa-
divinis auctoritatibus uxorem babere non possunt, rius, tenlet vosie ioTmc&lionepropterincontinenliatn
viderentur ad hanc ducendam relaxari. Sed ait: vestram, id est propler boc quia vos continere non
Unusquisque uxorem suam habeat, suam scilicet, potestis. Si enitn contineniiam ambo servare posse-
quam habebat antequam crederet. Quam bonum lis, tentatio Satanae limenda non esset, quoniam
erat uxorem non tangere, et post fidem Christi so- adversus neutrum ex vobis praevaleret. Dico ut in
rorem tantum nosse, non conjugem, nisi fornicatio idipsum vevertamini, sed hoc secundum indulgen-
tactum excusabilem faccret. Uxori vir debitum red- liatn, non secundutn hnpetium, quia hocTobis indul-
dat, similiter aulem et uxor viro. Post quam semel getur, non prsecipitur; et ideo nou peecat qui aliter
sociati sunt conjuges, non licet uni ul se contineal agit, imo peceal qui sic agit, sed levius, Non enim
sine voluniale alterius, sed debitum eompari red- sine vifio est quod ignoscitur, et non prsecipilur.
dere cogitur, ne qui iijcontinens est, cadat in adul- Sed cum in dubijs constringimur, utiliter in mini-
lerii damnabile flagiiium. Acceptabilis autem est Deo mis subdimur, rie in magnis peecemus. Culpa quippe
sola continendi voluntas ejus, qui contiuentiam ser- esse invenitur, quod indulgeri perhibetur; sed quse
vare vellet, sed propterea debitum reddit ne*conjux tanlo citius relaxetur, quanto non per banc illici-
non " lum
pereat. Mulier sui corporis potestatem habet, ut quid agitur, si hoe quod est licitum, sub mo-
tradat illud aliiviro, vel coulineat se, sed in viii ejus dei-amine non tenetur. Tunc enim solum conjuges
potestate est corpus ejus. Sed et vir simililer pole- sine culpa sunl in admislione, cum non pro ex-
stalem non habel sui corporh ad aliam mulierem, plenda libidine, sed pi o suscipienda prole miscen-
vel ad continentiam, sed mulier habel illud in pote- tur. Sed tamen et alia commistio quse fltpio sola
state. Hic non dominium tollitur viro, sed vitium. voluptate, veniam accepit propter nuptias. Hoe,
In hac enim re sunt ambo pares, ut neuter possit inquit, vobis seeundtim indulgentiam infirmis per-
agere de corpore suo quod voluerit, id est de parte miito; sed tamen volo (si possibiie sit) omnes ho-
corporis qua sexus uiriusque carnali sorte discer- mines esse sicut meipsum, id est abstinentes ab omni
nitur, sed in aliis rehus praeest vir,_et quia neuter concubilu, sicui ego abstineo. Sed unusquisque fide-
babet poleslateni proprii corporis, ergo nolile frau- lium habet proptium donum ex Deo, altus quidem
dare invicem, id est subtrahere alter alteri conjugale sic, id est ut sit omnino confmens; alius vero sic,
debilum, ne dissensio generet adulterium. Quod id est, ut uxori copulalus nulli alii miscealur. Ubi
conjuges coeunl prseter iiitentionem generationis," satis apparet, non tanlum contineutiam donum Dei
non est nuptiarum malum, sed veniale pi'opler nu- p esse, sed eonjugalorum eliam castitatem. Cum au-
pliarum bonum, quod cst tripartjlum, iides, proles, lem dona Dei esse monstrantui', a quo petenda sint,
sacraraentum : Fides, ne cum alio vel cum alia discitur, si non habenlur; et cui siut agendae
ooeatur. Proles, ut religiose educetur. Sacramen- gratiae, si habeiitur. Conjuncti quidem debiium
ium, ne conjugium separetur. Nolite fraudare invi- reddanl;-sed non nuptis, id esl virginibus, dico et
cem, nisi forle ex consensu, td esl ex condueto, ad viduis, quia bonum est illis, si sic permanserint sicut
tempus, id est aliquo sacralioris lcmporis spatio, ut et ego, id esi casise. Posiquam nuplis concesserat
vacetis orafioni. Non enim valet infirmitas vesira usum conjugii, et cslenderat quid ipse vellet,
complei'e (quod alibi prsecipilui') ut sine intermis- quidve concederet, iraijsit ad iunuplas et ad vi-
sione orelis (I Thes. v), quia qtioiiescunque debi- duas, et se ponit cxemplum, et felices vocat si sic
tum adiuvicem redditis, orare non poteslis. Cum , perrnanserint.Quomodo dicerel: Bonum est iunuptis
ergo semper orandum sit, nunquam esset conjugio si sic permanseriut sicut ct ego, nisi esset inte-
serviendum. Sed quia non ad hoc sufficitis, saltem ger coi-pore? aut quomodo diceret: volo omnes ho-
interpositis lemporibus vos continete, ut orationi miues esse sicut meipsum : Si enim uxorem habuit
possilis insistere, quoniamorationis suffragio indi- qui boc dixit, ergo omnes homines uxoratos esse
gelis. Ne eiiim damnelur talis coujugum vita, de- D voluit, uullamque virginem esse. Sed absii ut su-
precatio simplex ad Deum est fundenda; etquaravis -spicemur illum habuisse conjugem. Sic enimapue-
munda sint conjugia,-tamen efiam a licitis absti- jilia fervebat spirilu, ut hujus rei curam uon habe-
nendum est, ut facilius ad effectum deducalur ora- rel, juvenculus a gralia Dei esset anticipatus. Ideoque
tio. Nam et in lege sanclificaii volentes, ab opei-e vult onines homines esse virgines sicut ipse est, et
conjugali se continebanl ut fierent sanctiores. Cum innuptas perseverare lales qualis ipse est. Quod, id
enim quis etiam concessa non confmgit, ostendit est sed, si non se conlinent, id est si viderint
se velle quod precatur accipere. Dixi ut propter ora- se non posse incentlva carnis comprimere, nubant.
iionem ad tempus consenliaris invicem servareeon- Ideo auiem non se conlinei-e valent, quia non toto
linentiam.el expletoillius orationis lempoi'e, iterum coi'de id appetunt, etpropterea non merenlur adju-
resertimini in idipsum opus conjugale, quia, etsi vari divinitus. Illum enim Deus adjuvat quem videt
'Cttlpa est, tameu venialis est propler uuplias, et per toia virtute contendere, nec sinit illum tentaii supra
hanC fornicalio vitalur (Psal. v). Concedenda est vires proprias (infra\). Quae ergo propter mentis
enim mininia culpa, si aliter non potest decli.<ari imbecillitaiem uon possunl conlinere carnis impui--
maxhna. Revertimini in ipsum naluralem usum. sionem, nubant, ne iu barafhrum diaboli per fornk
£77 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD COR. 8~S
cationem corruant. Nam melius esl nubere quam uri A^ Quod utique monendum, non jubendum finVquia
ardoi'e desideriorum carnalium. Sine culpa scilicet non tanto pondere proltibendi sunl homines facere
ad conjugium \eniunt, si tamen necdum meliora licita quae non expediant, quanto prohibentttr illi-
devoverunt. Ideo autem melius est nubere, quia pe- cila. Cum ergo ait ; Ego dico, non Dominus, satis
jusestuii. Melius enim ad comparationem dete- osteiidit Dominum non probibere quod ipse prohi-
rioris respicit, non ad simplicitatem incomparabilis bebat. Ilaque licitum erat per justitiam, sed eliam
per se boni, \elut si dicaiur : Melius esl unum ocu- Iicitum non erat faciendum propter liberam benc
lum babere quam nullum. Uri autem est desideriis volenliam, scilicet ut credens^relinqueret non cre^
carnis sestuare. Cum enim mens calori carnis con- denlem, quia fortasse conversurus eum crat ad
sentit, uritur. Pati vero desideria et non vinci, illu- fidem. Prohibuisset autem Dominus, si esset illici-
stris viri est et perfeeli. tura. Si quis frater, id est Chrislianus, habet nxo-^
t Ilis autem qui matiimonio juncti sunt prsecipio rem infidelem, cui sociatus sit antequam venisset ad
< nonego, sed Dominus uxorem a viro non disce- fidem, el hmc conseniit habilare cutn illo, id est nou
-< dere. Quod si discesserit, manere innuplam, aut abhorret eum propter fidem Christi, nec exsecratur
< \ii'o suo reconciliari. Et vir uxorem non di- _ quod Chiistiauus esl, non dimittat illam, quia et
t mittat (Matlh. ix; Jlorc. x; Luc. xvi). > B ipsa postmodum forlasse fiet Christiana, si cum eo
Innuiilis et viduis suadeo ut sic perftianeanl, sed fuerit assidua. Jam enim aliquantulum facta est do^
his quisunl juncti matrimonio, id est vhis-et feminis, mestica, quod virum patitur Christianum. Et eo
qtii jam copulali sunl in conjugio non ego pra?cipio, modo si qua Cluistiana mutier habel virum infidclem,
sed Dominus ipse per Evangelium pra;cipit uxorem cui sociala sil antequam crederet, et hic conscntit
a viro non discedere. Quod, id est sed, si ab eo dhces- habitare cum illa, quatn scit Chrislianam, uec ideo
setit ea causa qua Dominus permisit, id est propter adhorret illam, ROHdimittat virum, quia jam in
foniicationem viri, prsecepit eam Dominus manere aliquo domitus est. Hoc npn praeceptum, sed con--
silium est Apostoli et admonilio. Si quis vero alifer
innuptam, dum vir ejus vixerit; aut si se non con-
tiriet, rcconciliati potius viro suo vel correpto, vel fecerit, nou eiit prsecepli ti-ansgressor, sed Apostoli
consilium non tenebil. Cum autem propler infide-
tolerando, quam alteri nubere, sed tamen particeps
delicti marili incorrepli fiet. Et vir uxorem non di- litalem eonjux dimitti possit, et juxta Domini %eit-
dimitli nequeat nisi causa fornicationis,
tnittal, quia st fornicata fueril, nori est uxor legiti- tentiam
ma. ideoque potest dimitti, et subintelligendum est manifestum est et iufidelitatem esse fornicationem.
idem de viro, quod de uxore prsemissum est, ut si r(~ Qriia scilicet idololatria, quam sequuntur infideles,•
v.r uxorem dimiserit ob fornicationem ejus, maneat et quselibet noxia superstiiio, fornicatio est, Domi
nus autem permisit causa fornicationis conjugem
inconjunctus; aut si se non potest continere, recon- Sed quia pei'misit, non jas-
ciiietur uxoii suse, vel correptae vel tolerandae. dimitti (Malth. v, xix).
dedit Apostolo locum monendi, ut qui voluerit,
Tamen si correpta non fuerit, particeps fiet peccati sit,
nou dimitiat infidelem, quia sic forsan fiet fidelis.
ejusvir qui eam tenuerit. < Quoniam qui adhaeret Potest enim esse multorum occasio lucrandorum,
ineretrici, unum coipus efficilur (supraM), > et ut si fideles
Salomon a t: < Qui tenet adulteram, stulius est et conjuges in reliquendis infidelibus per-
niissa licentia non utanttir. Sanctificalus est entm,
insipiens (Piow. xvm). > Haecde his dieta sunt, qui
id est sanclus effectus est, vir qui erat infidelh, per
ptostacceptionem Chr.stianitatis sociati sunt in con- mulierem el sanclificata est tnulier, qua;
De illos autem quos fides in conjugio invene- fidelem;
jugio. erat infidelis, per virum fidelem. Credendum
rat, subditur : prius
uxores
< Nam cseteris ego dico, non JDominus. Si quis est, quia jam provenerat utnonnulli viri per
in fidera venirent.
< frater habet uxorem infidelem, et haec consentit fldeles, et feminaepei viros fideles
non dicens nomina, exemplis lamen
t habilaie cum illo, non dimittat illam. Et si qua Et quamvis
hortatus est ad eonfirmandum consilium saum.
< mulier fidelis habet virum infidelem, et bic con- rj
Deinde subjecit : Alioquin, id est si dissoclaietur
< seniit habitare cum illa, non dimittat virum. San-
coujugium vestrum, filh vestri esseifl immundi, id
< ctrficalus estenimvir infidelisper mulierem fidc-
est spurii non legali copula nati. Nunc autem sancli
< lem, et sanclificata est mulier infidelis per virum
sunt, id est mundi, quia vos in vestro conjugio
t fidelem. Alioquin filii ve.ilri immundi essent, nune
< aufem sancti sunt. > manetis, jam enim erant parvuli Cbristiani, qui
sine auctore uno ex parentibus, .sive utroque con-
Ubi uterque fidelis est, praecipit Dominus ne dis-
senliente, sanctificati erant baptismate. Quod non
socientur. Nam cmleris, id est iUis qui non ambo si uno credente dissociarelur conjugiuni, et
fieret,
sunt iideles, sed unus credidit, alter in iiiiidelitate non tolerareiur infidelilas
conjugis usque ad oppor-
permansit, ego dico, non Dominus. Si quis fra- tunitatem credendi. Vel in eo quod dicluni est, san-
ter, etc. Quoniam ab iniideli discedere nec prohibet, clificatus est vir infidelis, etc, poluii Apostolus per
uec jubet Dominus, ideo ut non discedat : Apo-
prophetiae spiritum verbo pra;terili temporis utipio
stolus dicit, non Dominus, babens utique Spiritumi futttro, quoniam postea
S3?pecontigit ut alter pcr
Eanclum.in quo dareposset utile etfldele consilium. alterum ad fidem converteretur. Alioquiu si attes-
879 HERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI 8J.0
alteri non consentiret, filii vestri essent immundi. A si salvum facies compavem tuum, nisi ita te habeas
Sed nunc sancli sunt, quia de licito conjugio pro- ad eum sicul Dominus divhit unicuique id est viro
^jreati, et sub Creatoris veneratione nali sunt ex praeesse, uxori subesse. Vel, unde scis si eum sal
majore parte, dum unus ex vobis esset Christianus, vabis, nisi quemadmodum Dominus divisit unieui-
et alter ei consenlirel. Nam sicut omne quod per que quando salvelur, id est praaordinavil quando
dedicalionem fit idolorum, immundum esl; ila et credat, et sustinet illum donec praefinita liora cre-
quidquid sub Dei Crealoris professione fit, sanctum dulitalis ejus veniat? Sic et tu longanimiter ex-
est. Sed quod ntinc magis verba Apostoli videntur specta, ut ci'edat.
sonare, et quodammodo cogere, aliqua hic infelli- < Dnusquisque sicut vacavit Deus, ila ambulet,
genda esl sanctificatio, qua sanctificabatur vir vel t et sicut in omnibus ecclesiis doceo. Circumeisu3
mulier infidelis in conjuge iideli, el qua sancti nasco < aliquis vocatus est? non adducat praepulium. In
bantur iilii fldelium (215*), sive quia in menstruo < prseputio aliquis vocatus est? non circumcidalur.
sanguine mulieris a concubitu continebat, quicun- < Circumcisio nihil est, et prseputium nihil est, sed
que vir vel femina id in lege didicerat (nam hoc ( observatio mandatorum Dei (Galat. v, vi). Unus-
Ezechiel inter illa praeceptaiponit, quienon iigurata < quisque in qua vocatione vocalus est, in ea per-
accipienda sunt) sive propter aliam quamlibet, quse ( maneat (Ephes. iv). Servus vocatus es ? non sit
ibi aperle proposita non est, ex ipsa necessitate < tibi curse, sed et si potes fieii liber, rnagis ulere.
conjugiprum alque filiorum sanciitatis asperginem. < Qui enim in Domino vocatus est servus, libertus
lllud lamen sine dubilatione tenendum est, quaecun- < est Domini. Similiter qui liber vocatus est, ser-
que illa sanctificalio sit, non valere ad Christianos f vusest Clnisti. Pretio empli estis (suprc vi; I Petr.
faciendos alque ad dimittenda peccata, nisiChristia- < i). Nolite fieri servi hominum. Unusquisque ergo
na et ecclesiasiica institutione sacramentis eflician- f in quo voeatus est fraler, in hoc permaneal apud
tur fideles; nam nec conjuges infideles, quamlibet f Deum. >
sauctis et jusiis conjugibus hsereant, ab iniquitate Nolite, inquam, ab invicem sepavavi. Sed sicut
muudantur, quse a regno Dei separatos in damna- Dens vocavit unumquemque ita ambulet qui vocatus
tioneni venire compellit, nec parvuli de quibuslibet est, id esl si quando credidit, erat conjugatus vel
sanctis justisque procreali, originalis peccati reatu circumcisus, aut prtepuliatus, talis permaneat et
absolvuntur, nisi in Christo fuerint baptizati. post baptismum, sicut ego non solummodo apud
< Quod si infidelis discedit, discedat. Non enim vos, sed etiam in omnibus ecclesiis doceo, et ideo
< servituii subjeclus est frater ant soror in bujus- r tenendum vobis est qtiod omnes ecclesise tenent,
« modi. In pace autem vocavit nos Deus. Unde nisi alium ritum quam omnes ecclesise lenere ma-
« enim scis,mulier, si virum salvum facies ? aut unde lueiitis. Vere unusquisque debel ambulare ut \oca-
* scis, vir,si raulierem salvam facies, nisi unicuique tus est. Nam circumcisus aliquis vocatus esl, id est
« sicut divisit Dominus? > si jam circumcisus erat quando ad fidem vocatus
Fidelis non discedat ab infideli. Sed si infidelis est, hic non adducal prmputium, id est non ila vivat
vir aut mulier discedit odio fidei, discedat, permitta- quasi prseputium adduxerit; hoc est, quasi in eam
tur discedere. Ideo dico, utdetur ei libertas abeundi, partem quam nudavit, rursus tegimen carnis altra-
quia non est subjecius servituti fraler aut soror-, id xerii, etquasi Judaeusesse desliterit, utscilicet facttis
esl Chrislianus aut Chrisliana, in hujusmodi con- Chrisiiauusnon putet se dignum, quianon habet prse-
juge ul cogatur fidem dimittere, ne conjugem aniit- pulium, dans gloiiam prseputio, quasi valeat aliquid.
tal infidelem. Sed quandiu possunt simul esse in Sedsieimpi'<Epujioa/i<ji«s vocalus estadfidem,ethic
pace, non separentur, quia Deus nos aversos a se non circumcidalur, putans circumcisionem aliquid
vocavit in pace, id est dum essemus invicem con- prodesse. Nam circumcisio nihil esl, id est nec pro-
cordes; el ideo causa vocationis ejus non debemus dest, nec obest ad salutem; el prwputium nihil est,
pacem rumpere, in qua nos ejus voealio reperit; sed D nec impedit, nec expedit; sed observalio tnandato-
in ea, si fieri potest, manere, et vere mauendum est rum Dei valet ad salutem. Nam sive circumcisus,
in conjugali pace, nec expedil discedere, quamvis sive prsepuliatus sit quisque, si mandata Dei cusio-
liceat. Quia unde scis, o mulier, si virum luum dieiit, salvabitur; alioquin salvus esse non polerit.
salvum facies, converlens illum ad fidem, sicut jam Nusquam Aposlolus consuetudinem aufert, quse
ssepe sanclificatus est vir infidelis per mulierem fide- servata non impedit, monet taroen ne in talibus
fom ? aul unde scis, o vir, si tuam mulierem salvam spes salutis ponatur. Unde et dicit ea nihil esse, et
facies, couvertens illam ad Chrislum per cohabila- post subjungii repctendo prsemissam sententiam ;
tionem et collocutionem et amicitiam luam, sicut Unusquhque in qua vocalione vocatus est, id est in
frequenter sanctiflcala esl mulier infidelis per \irum qua couditione vocalioni non repugnanle, in ea
fidelem ? Quod enim in abis jam factum est, forte permaneat. Quod ad eas consuetudiues vel vocalio-
et in vobis fiet, fortasse enim sunt credituri, qui nes vitae retulit, qua? uihil obsunl fidei bonisque
uon abhoiTent nomcn Christi. Unde, inquam, scis moribus. Non enim sicut et lalro erat quisque cum

(215") Locus obscurus.


S81 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — 1N EPIST. I AD COR. 882
vocalus est, debet in latrocinio permanei-e. Dico ut A £ didisti in Christo, si circumcisus ab uxore vocatus
iu eadem eonditione maneat. Nam si servus vocalus es et cselebseras, noli ducere, hoc est noli adducei'e
es, mane in eadem servitute. JYonsif tibi curm quod prseputium, ne circumcisionis et pudicitiae liberla-
servus es, non inde doleas, non inde sollicitus sis, tem oneres sarcina nupliarum. Rursum in prsepulio
cuplens inde solvi. Sed et si potes liber fieri, tnagis quis vocatus est, non circumcidatur. Habebas, in-
utere servitute quasi re bona et utili. Servitus enim quit, uxorem cum credidisli? noli fidem Christi
valet ad humiliiatem servandam et ad patientiam causam pufare dissidii, quia in pace vocavit nos
exercendam, et qui in his tenenis bene servit in- Deus. Circumcisio nihil est, et prseputium uihil est,
tenlione senandi juslitiam et humilifatem, grande sed observatio mandatorum Dei. Nihil enim pro-
sibi iueiilum ccdlocat apud Deum non respicientem dest absque operibus caelibatuset nuptiae,cum eliam
condiliones hominum, sed mentes et actiones. Ideo fides quse Christianorum est, si opera non habuerit
quasi bonam rem amplectere servilutem nec pules mortua esse dicalur (Jacob. u), ct hac lege virgines
non posse te placere Deo, si sei'vis homini, quia qui quoque Veslse in sanctarum queant ordine nume-
in Domino vocalus est servus, liberlus est Domini, id rari. Unusquisque in qua vocatione vocatus est,
est Dominus Jesus liberavit eum a servitute peecati, in ea permaneat. Quando credidit, inquit, sive ha-
quse est deterior. Nam si peccala servos faciunt, B 1 bebat, sive non habebat uxorem, in eo permaneat
cui peccata remittuntur, liber effieitur. Similiter et quo vocatus est. Ac per hoc non tam virgines cogi'
qui juxta sseculi conditionem liber vocatus esl ad nubere, quam repudia prohibet; et sicut liabentibus
fidem, servus esl Chrisli, ut eiserviatoperandojusli- uxores tollit licentiam dimittendi eas, sie virginibus
tiam, et ita uterque esl servus. Superbiam abscindit nubendi aroputat facultatem. Servus vocatus es!
Apostolus et unilatem facit, ut neque servus pudore non sit tibi curae. Sed et si potes liber fieii, magis
conditionis despeclum se pulet, neque liber infla- utere. Etiam si habes, inquit, uxorem, et illi alli-
lione mentis elatus servo se superponat. Vere servus gaius es, et solvis debitum, et non babes tui cor-
est Christi quisquis ad fidem venit, etiam si liber poris pqtestatem, atque (ut manifestius loquar) ser-
apud homines judicatur, nam pretio empti esth om- vus uxoris es, noli propter hoc habere tristitiam,
nes, id est sauguine Chrisli, quem pro vobis in nec de amissa vii'ginitate suspires. Sed""etiam si
cruce fudit, ut vos sibi servos emeret, qui eratis potes causas aliquas invenire dissidii, ut libertate
male libeii. Maxiriium namque crimen est, esse li- pudicitiae perfruaris, noli salutem tuam cum alte-
berum a Deo; maximusque profectus, ex libero fieri rius interitu quaerere. Habeto paulisper uxoreni,
servum Dei, et quia vos sibi servos emit, ideo ser- nec praecurras moranlem, sed exspecta dum sequi-
vite illi soli, et notile fieri servi hominum, ut propter ^ lur. Si egeris patienter, conjux mutabitur in soro
bomines postponatis Dei servitium, vel faciatis con- rem. Qui enim in Dominovocatus est servus, liber
tra ejus praeceptum. Hi sunKnim servi hominum, tus est Domini. Similiter qui liber vocalus est, ser-
qui bumanis superstitionibus se subjiciunt; qui vus est Chrisli. Reddit causas cur nolit uxores de-
tantum hominibus placere cupiunt, et Deo servire seri. Idcirco, ait, praecipio ut in Christum de gen-
negligunt. Sicut autea fideles conjuges monuerat lililate credenlcs inita anle fidcm matrimonia non
ne 1-ecedei'entab infidelibus, ita servos quos in ser- relinquant, quia si uxorem habens credidit, non
vilule fides invenit, bortatus est ne servitulem re- tanto Dei servitio detinelur, quanto virgines et in-
linquere cuiarent. Nunc autem eos qui jam fidem nuptae, sed quodammodo est liberior, et servitutis
perceperunt et semper liberi fuerunt, monet ut ho- jlli frena laxantur, et dum uxorisest, ut ita dicam,
minum servi amplius non fiant, ne forte retardentur libertus est Domini, pro quo, qui uxorem non lia
a Dei servitio, si se humano subdiderunt obsequio. bens credidit, et liber a servitute conjugii vocatus
Unde et supradictam reiterat sentcntiam, dicens : a Domiuo est, iste vere servus est Christi, non
Unusquisque ergo fraler in quo subauditur slatu vo- carne, sed Spiritu sancto. Qui enim adhceret Do-
caius est, in hoc statu permaneat apud Deutn, id est JJ mino, unus spirilus est. Ac ne forsitan in eo quod
in domo Dei, quae est ecclesia. Id est si liber erat supra dixerat servus vocatus es, non sit tibi cura?,
quando vocalus est, liber maneat; aut si servus, sed etsi potes liber fieri, magis utere, sug*gillasse
maneat. Non euira vocatio divina conditionem mu continentiam videretur, infert sentenliam qtiae om
tal, sed mores. Beatus autera Hieronymus aliter nem amputet cavillationem: < Prelio empti estis,
baec interpretatur, et dicit quod ad superiorem di- nolite fieri servi bominum. > Redempli sunius pre-
sputalionem, in qua docuerat Apostolus fidelem ab' liosissimo Christi sanguine, immolatus est pro nobis
infldelibus non debere discedere, sed permanere in1
Agnus, et aspersi calidissimo rore hyssopi omnem
matrimoulo sicut eos invenisset fides, et unum
vel caelibem vel maritum ita durare ut impetum noxise voluptatis excoximus. Quibus in
quemque
esset Christi baplismale deprehensus, infert para- baptismate morluus est Pharao et universus ejus
bolas circumcisi et eihnici, bervi et liberi, et sub suffocatus exercitus, cur rursum iEgyptum quseri-
metaphora eorum de nuptis dispuiat et innuptis. rous? et post manna, angelorum cibo, allia el cnpe
Circumeisus aliquis vocalus esl? non adducat prae- et pepones et carnes varias suspiramus? Hajc Hit-.-
puliuro. Eo, inquil, tempore quo vocatus es et cre». ronymus : Marilorum vero el conlincntiuaj <iisp«-
883 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 881
tatione prsemissa, tandem Aposiolus ad virgmes j^ in futuro sssculo gloriam, sed et In pra?.senlire-
venit, et ait. quicm et libertatem liabet virginitas.
< De virginibus autem prseccptum Domini non t Alligatus es uxori? noli quserere solutionem-
i habco, consilium atitem do, tanquam misericor- f Solutus es ab uxore?.noli qua?rereuxorem. >
< diam consecutus a Domino, ut sim fidelis. Exi- Dixi quia bonum est homini sic esse, et tamen si
t siimo enirii hoc bonura esse propter instantem aliigalus es uxori, noli qumreresolulianem, ut conti-
< necessitatsm, quoniam bonum est homini 6ic nenter vivas, quia non licet uxorero dimilli nisi
< esse. > causa fornicationis (Matlh. v, 19). Sed si solutus es
De conjugatis dedi praeceptum Domini, quod ac- ab uxore, tunc accipe meum consilium ut non quse-
ceperam ex Evangelio, el subjeci consilium meum. ras uxorem. Habet unusquisque nostrum terminos
Sed de virginibus non habeo prmceplum Domini, suos, redde.milii meum, et lu tene tuum. Et si alli-
quod vobis proferam, quia Dominus nulla prsecepti gatus es uxori, ne des illi i-epudium; si solutus es,
necessitatevirgines coegit sic permanere, sed in ar- ne quseras vinculum. Ut ego non solvo conjugia, si
.niirio voluntatis eorum posuit, ut si vellent nube- semel ligata sunt, ita tu non liges, quod solulum
rcnt, vel virgines permanerent. Nam majoris est est.
mercedis quod non cogitur, sed offertur. Quia si B < Si autem acceperis uxorem, non peccasti; et si
fuisset virginitas imperata, nuptia; videbantur abla- t nupserit virgo, non peccavil. Tribulalioneni ta-
tae; et durissimum erat contra naturam cogere, an- t men carnis habebunt hujusmodi. Ego aulem vobis
gelorumque \ilam ab hominibus extorquere, et quo- t parco. >
dammodo damnare quod condidit. Si enim virgini- Dixi, ne quaeras uxorem. Sed tamen si acceperis
tatem Dominus imperasset, videbatur nuplias con- 'uxotem, non peccasti. Aliud est non peccare, aliud
demnare, et hominum aufen-e seminarium, unde et bene facere. Non enim male ag't qui uorem ducil,
ipsa virginitas nascitur. Quae si fuisset iriiperaia, sed contra malam fornicalionis acliouem se munit.
quisquis eam non servaret, damnaretur. Praeceptum El si nupserit vhgo, non peccavit. Non illa virgo,
Domini de virginibus non habeo, sed consilium do, quae se semel Dei cultui dedicavil. Harum enim si
Quia ubi praeceptum, ibi necessitas est servilutis; qua nupserit, habebit damnationera, quia primara
ubi vero consilium datur, ibi est arbitrium offeren- fidem iriitam fecit. Virgines enim quae post conse-
tis • ibi aliud facere non licet, hic autem licet, et crationem nupserint, non tam adultera? sunt quam
ideo plus amat virgines Chrislus, quia sponte tri- injusta; (I Tim. v), Ne autem videretur Apostolus in
buunt quod sibi non fuerat imperatum. Majoris eo quod dixit: Et si nupserit virgo, non peccavit,
«tutem gratiae est auferre quod non debes, quam ruvsum cselibes ad nupiias re\ocare, statim se re-
reddere quod exigeris. Consilium do tanquam de frenarit, et aliud infereudo infirmavit, quod con-
prseteritis meis erratibus mhericordiam a Dotnino cesserat, ac deterruit a nuptiis, dicens : Ttibuiatio-
consecutus, ut deinceps siw fidelis. Vel hanc mise- nem tamen carnis habebunt hujusmodi, id est licet
ricordiam consecutus sum, ut sim fidelis, quia per non peccent qui conjugia sortiuntur, tamen levius
Dei misericordiam milii datum est, ut ab iniidelitate sine conjugio possuut vivere, quia tribulationem
exemptus sim fidelis; et ideo fidele est consilium carnis habebunt qui sunl hujitsmodi, et nos ignari
quod do, et a Domino est, per cujus miseiicordiam rerum putabamus nupiias saltem carnis habere
fidelis sum. Vete do consilium, quia istud, quod lceliiiam. Si autem nubentibus et in carne liibulatio
cxisiimo bonumesse hoc, id est virginitatem servare. est, in qua sola videbantur habere delicias, quid
Vel quia fidele possum dare consilium, ergo exi- erit reliquum propter quod nubant, -cum et in spi-
stimo bonum esse hoc, ut quicunque poterit, virgo ritu et in anima et in ipsa carne tribulatio sit? Nam
permaneat; hoc, inquam, existimo bonum esse et majores Iribulationes hi frequenter ex carne su-
propler inslantem necessitatem, quse inslat coniugia scipiunt, qui carnis voluptatibus deleclantur. Tri-
iueuntibus, quia deinceps semper ngcesse est illis JJ bulationem babebunt. Sed ego dum consulo vitare
cogitare de lemporalibus, el tunc intumescunt uteri hanc, parco vobis, id est nolo vos illam sentire, sed
feminarum, alque cum maximo dolore parturiunt, immunes ab ea esse. Vel parco vobis, id est ostendo
et cum grandi labore nutriunt filios; ac deinde ac- sic carnis tribulationem, quasi non majora sint pro-
cidit frequenter, ut filiis orbentur et maritis, atque pler quse nubere non debeatis.
reliquum in egestate et calamitate ducant. Sed vir- t Hoc itaque dico, fratres, tempus breve est. Re-
ginitatis observalio bona est, uon solum propier t liquum est ut qqi liabent uxores, tanquam non
supernam mercedem, sed etiam propter hujusmodi t habentes sinl; et qui flent, tanquam non flentes;
instantem necessilatem. Vel propler inslanlem ne- t et qui gaudent, tanquam uon gaudentes; et qui
cessitatem, quia necessitas instat omnibus, ut sc < emunl tanquaui non possidentes; et qui uluntur
prseparenl ad advenlum judicis, quod conjuges mi- < hoc mundo, tanquam non utantur. Prseterit enim
nus facere possunt, dum cuiis mundanis occupan- < figura hujus mundi. >
tur. Propter hujusmodi necessiiatem exislimo bo- Quandoquidem parco vobis a tribulatione, ut non
num esse iri virginitate manere, quoniam bonutnest eani per nuptiarum implicamenta sustinere coga-
(wminisic esse, id est in virgiuilate, quia uon solum mini, ilaque,fratres, hoc dico vobis,quia tetnvusviiae
885 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST I AD COP 886
praesentis breve est; nec adhuc populus Dei propa- A ^ iigura mundi quotidie senescenlis perfecte prseteri
gandus est generatione carnali, sed jam recolligen- bil, quando conflagratione mundana elemenloruir
dus regeneratione spirituali, quoniam omnia in bre- corruplibilium qualiiaies, quae corporibus nostiis
vi flnientur. Reliquum est, id est iioc solum restat corruptibilibus congruebant ardendo penitus inler-
agendum ul et qui habent uxores, etc. Uxorem nam- ibunt, atque ipsa mnndl substantia qualitates ha-
que habet, sed quasi non habens est, qui scit sic bere incipiet, qusecorporibus immorlalibus mirabili
debita carnis exsolvere, ut lamen per ea mundo mutalione conveniant, ut scilicet mundus in.melius
tota mente non eogatur inhaerere. Nam cum Apo- innovatus, apte accommodetur hominibus etiam
stolus iste rursum dicat: Qui habet uxorem, cogi- carne in meiius innovalis.
tat quse sunt mundi, quomodo placeat uxori; ille < Yolo autem vos sine sollicitudine esse. Qui sine
uxorem habet, quasi non habens, qui sic studet pla- < uxore est, sollicitus est quae Domini sunt, quo-
cere conjugi, ut tamen non displiceat Conditori. < modo placeat Deo. Qui autem cum uxore est, sol-
Flet quoque, sed quasi xion fleat, qui sic temporali- < licitus est quse sunt mundi, quomodo placeat uxo-
Lus damnis alfligitur, ut tamen de seternis lucris < ri, et divisusost. Etfmulier innupta et virgo cogi-
animum semper consoletur. Gaudet vero, sed quasi t tat, quae Domini sunt, ut sit sancta et covpore et
non gaudeat, qui sic de temporalibus hilai'escit, ut B E ( spiritu. Quaeautem nuptaest, cogitat quae sunt
lamen semper perpefua tormenta eonsideret; et in f mundi, quomodo placeat viro. Porro boe ad uti-
liocquod mentem gaudio sublevat, hanc conlinuo t Iitatem vestram dico, non ut laqueum vobis inji-
pondere providi timoris premat. Uxorem , inquam, t ciam; sed ut ad id quod bonestum est, et quod
habet quasi non habendo, qui sic per illam carnali t facultalem prsebeat sine impedimento Domimim
consolatione utitur, ut lamen nunquam ad prava c obsecrandi. >
opera meltoris intentionis rectitudine ejus amore Mundi forma prseterit, ethsee omnia temporalia.
flectatur. Uxoiem quasi non habendo habel, qui hsec Sed ego volo vos esse sinc solliciludine lemporalium,
transiioria esse conspicjens euram carnis ex neces- qiram habenl eonjugali, tit possilis libera mente
sitate lolerat, sed aeterna gaudia ex desiderio spiri- divinis intendere. Nam qui sine uxore est, sollici-
tus exspectat. Non flendo autem flcre, est sic exte- ius est eorum qum sunt Domini, idest sludet jejuniis
riora adversa plangere, ut tamen novevit internae ctoralionibus, humilitati ac misericordia?cseterisque
spei consolaiione gaudere; et rursum, non gauden- virtutibus, cogitans quomodo placeat Deo, faciens
do gaudere, est sic de infimis aiiimum tollere, ut ea quse sunt illi giata. Sed 171« cum uxore est, solli-
tamen nunquam desinat summa formidare. Emit cilus esl eorunn/ietEsunl mundi, ut habeat unde pa-
autem sed,quasi non possidet, qui ad usum terrena scat uxorem et filios, id est studet multiplicare di-
pi'separat, et tamen cogitalione alia prsevldet, quod vilias, et vineas agrosque fertiles et amplos habere,
ciftushaecrelinquat. Mundo quoqueutitur, sed quasi variamque supellectilem possidere, intendens quo-
non utaiur, qui et neccssaria cuncla exterius ad vi- modoper hsec placeat uxori, et divisus est, id est irt
tse suse ministerium redigil, et tamen licecnon sinit multas partes,sol]iciludinum miseriarumque distra-
suse menli dominari, ut stibjecta foris serviaut, et clus. Vel divisus est, quia singulariler Domino non
nunquam inteiitionem animi ad alia tendentisfran- servit, sed nartim Domino, parlim sseculo. Ex con-
gant. Quicunque igifur tales sunt, eis profeclo ter - jugiis quippe lerrense sollicitudines prodeunt, et id-
iena omnia nonad desiderium, sed adusum adsunt, circo vitam coelibem quisque magis debet eligere,
quiarebus quidem necessariis utuntur, sed nihil ne propter conjugium cogalur sollicitudinibus mun-
habere cum peccalo cupiunt. De ipsis quoque rebus danis intentus esse. Bonum est enim conjugium,
babitis quotidie mercedes qnaerunt, et plus gaudent sed mala suntquse circa illud ex hujus roundi cura
bono opere quam bona possessione, Taliter, juquit, succrescunt; et ideo nunc Apostolus cura ad casli-
agere debetis, pimierit cnini figura httjus tnundi. Ac batus gratiam iustrqeret, uon conjugium sprevit,
si aperte dicerel: Nolite constanler munduni dilige-1jj sed curas mundi nascentes ex conjugio repulit. Et
re, quando ipse non polest quem diligitis, stare quemadmodum de viro dictum esf, simili modo et
(1 Joan. n). Incassum cor quasi manenter figiiis, de femina constat, quia tnulier invupla etvirgo co-
dum fugitipse quem amalis; et si mundus transit gitai qum Dotnini sunt. Non omnis innupta et virgo
quo universa clauduntur, imo figura el conversatio est, quae autem virgo, utique el innupta est. Hinc
haecmuiidi quasi nubes praeterit, inter cseleramun- post mulierem posuit nunc Apostolus,virginem, ut
di opeiaet nuptiseprseteribunt (Mallh. xxn; Marc. mulierem significaret noii esse virgiiiem^Quanquam
xn; Luc. xx), Neque enim post resurrectionem ob elegantiam dictionis potueiit idipsum altero ver-
erunt conjugia. Si autem mors iinis est nuptiarum, bo repetei'e, mulier innupta et virgo; vel certe defi-
cur necessilatem in volunlalem non^veriimus : et nire voluisse, quid esset innupla et virgo, ne et me-
quod in\itis extorquendum esl, cum spe praemiorum relrices putaremus. innuplas, nulli cerlo malrimo-
offerimus Deo? Praeterit figura mundi, non natura, nio copulatas. Innupta et virgo cogilat quseDomini
ut in aliam speciem riiundus vertatur, et de hoc sunt. Non "ani cogitat temporaiianee cogitat quem-
veteri coeloac terra fiat coelumuovum et teri'a noya admodum non puniatur aDeo, sed quemadmo-
(Ha. xxv, LXVI;II Peir. m; Apoc. xxil. Tunc enim dum placeat Deo pulchritudine uileriore, decor^
E87 IIERVEI BURGIDOLENSISMONACHl S88
mentis, formosifate interioris hominis. Ut niliil A < virginem suam, benefacit; etqui non jungit,me-
aliud csset, et nulla merces amplior virginem se- t lius facit. >
quei'elur, sufficeret ei hsec sola prselatio, cogitare Sicut de virginibus determinavit, sic ei de palrl-
quse Domini sunt, et ornare se sponso coelesti.Co- bus virginum delerminat. Ego, inquit, ad caeliba-
gitat ul sit sancta coyporeci sphitu, id est carne et tum provoco, quia hoc est honestius et expedilius.
mente : NonnullcCenim sunt virgines carne, non Sed si quis habens filiam virginem existimat, id est
bpirilu, quarum corpus integrum est el anima cor^ timet se quandoque videri turpem, id est infamem,
rupta. Sed illa virginilas hostia Chrisli est, cujus super, id est de virgine sua, eo quod sil superadulta,
ncc mentem cogilatio, nec carnem libido maculave- id est ullra pubertalem et ad nubendum jamdiu
rit. Est enim sancla corpore et spiritu. Non quod matura, ei ita oponet fieri, id est oportet eam tradi
nupta fidelis et casta et secundum scriptum subdita nupliis, quia non vult se continere, atque in verbis
viro, non sit sancla corpove, sed lantummodo spir ejus et actibus lascivia nolatur, propler vitandum
ritu. Fieri enim uon potest ut sancliflcato spirilu , fornicalionis opprobrium, faciul pater quod illa
non sit sanctum eliam corpusj quo sancfilicatus uti- vult, id esl tradat eam martto, quia non peccat ipse
tur spiritus- Sed ampliorem innuplaium et in corpo- si illa nubat, cum sit jam superadulta el in deside-
re elin spiritu sanclificalioiiem Apostolus his ver- rio nuptiarum. Ideo dico, si ila oporiet fieri, non
bis intclligi voluit, uon corpus uuptarum omiii san- peccat, si eam tradat viro, quia qui non dat, sed in
clificalione privavit. Minor cst enira divina sancli- sanclimonia conservat, bene facit. Aliud est autem
las ex ea parte curarum, qua mundana cogitatur iion peccare, aliud benefacere. t Declina, inquit, a
voluplas. Innupta, idest vidua, et virgo cogitatquse malo et fac bonum (Psal. xxx, 6). > Illud decli-
Dei sunt. Sed qum nupta est, cogital econfrario ea namus, boc sequimur; in altero vitium, in altero
qum tnundi suni, sludens quomodoplaceal viro. Le- perfectio. Et lioc est, ille praedictus non peccai,
ge enim maritali contristata, sollicita est quomodo id est non facit malum : natn isle de quo sub-
impleatjusmaritalis oflicii, subdita mundanis ne- jungo, faciet bonum : Qui firmus, id est con-
cessitatibus. Quidquid itaque intenlionis animi stans et immulabilis, statuit in corde suo, id est
etiam in his rebus impenderetur quibus placendum proposuil in consilio suae rationis servare virginem
esset viro, colligere quodammodo et redigere debet suam in perseveranlia virginilatis, non habens ne-
innupla in eam inlentionem, qua placendum est cessitatem tradendi eam viro, cum illa non id opta-
Deo. Sed videmus virgines de sseculo cogitare ct ret, sed habens potestalem sum voluntalis implendse,
matrimonio junctas Dominicis operibus sludere. r cum virgo non adversai'etur, sed assenliretur huie
His virginibus non impuiabilur sanctimonia a Deo, palerna?.volunlati ut inlegra perseveraret, et hoc ille
ct his nuptis erit merces apud Deum. Similiter et de judicavtt in corde suo, id est ex judiao mentis bo-
viris senlieiidum est. Apnstolus autem his loquitur, num esse decrevit, ctex delibeiaiioneralionis insti-
qui mira devotione obsequi desidei ant coeleslibus tuit servare inlaclam virginem suam, non lantum
prseceptis, ostendens qno compendio cilius cunilur non peccavit in boc, sed eiiam bene facit, quia
adDeum, scilicet si ccelibemvitam quis ducal, et quod Deo gratum esl facit, Vel nomine virginis
solis divinis studeal. Qui ne forsilan putarelur onus intelligatur caro, Si quis, inquit, consideral vir-
gravissimura caslilaiis imponere nolentibus slatim ginem suam, id est carnem lascivire et ebullire in
subjungit causas suadendi, et ail ; Porro hoc dico, iibidinem, neque refrenare se polest, duplexque ei
confnieiitiam suadeo, ad ulilitalem vestram ', id est incumbit necessiias, aut accipjendae conjugis aut
ut majorem apud Deum mercedem acquiratis, et ruendi, quod vult faciat; non peccat si ducat uxo-
levius in hoe sseculo vivatis, non ut injiciam vobis rem. Faciat quod vult, uon quod debet, Non pec-
laqueum, id est non ut invitos vos ad hoc constrin- cat, si duxerit tixorem; non lamen bene facit si
gam, et laqueus iste sit vobis occasio fornicalionis, duxerit. Nam qui staluit in corde suo firmus servare
si incontinentes fuerilis, sed suadeo ad id quod ho- D virginem suam,id est cai'iiemin vhginilale, illebene
nestum, decoi'um, est, id est sanctunjetmundum,ut facii. Deinde ab utroque, infert Aposlolus : Quando-
scilicet, homo sit corpore castus et animo: non quia quidem non peccat qui eam tradil viro quam opor-
conjugium sil inltonestum aut turpe, sed quia hoc let tradi, et bene facit qui eam servat quam potest
honestius sit, et suadeo ad id quodprmbeat faculta- servare, igilnr et qui virgineni suam jungit matrimo-
lem obsecrandi Dominum sine impedimento, quod nio bene facit, quia licitum est quod facit; et qui
uon est in conjugio, vel obseci andi Dominum sine non jungit, cum habeat potesfatem voluntalis sua?,
impedimento conjugalis operis, melius facit, quia apud Deum illi meritum collocat,
< Si quis autem turpem se videri exislimat super el a sseculisolliciluJine illaro liberat. Nisi illalurus
< virgine sua, quod sit superadulta, el ita oportet fuisset, melius facit, nunquam praemjsisset bene fa-
t fieri, quod vult, faciat : non peccat, si nubai. cit. Ubi autem bonummelius est,jbi boni et melioris
« Nam qui statuit in corde suo firmus, non habens non unumest prsemjum.Etubi non unum prsemiutn.
< ijecessitatem,potestatero autemhabens suaevolun- ibi utique dona diversa. Tantum ergo est inter nu •
t fatis, etbocjudicavitin cordesuoseivarevirginem ptias et virginitalem, quaiitum inter nou peccare et
• suarn, bene facit. Igitui et qui matrimonio jungit benefacere; imo at levius dieam, quantttm inter
8S9 COMMEKT.IN EPISTOLAS PAULI. — 1N EPIST. I AD COR. 890
Liomim et melius. Finita disputatione conjugiorum A nolite putare quia ex me hoc ipsum sit. Quod dico,.
et virgimtatis, et iuter utrumque cauto moderamine Spiritus Dei in me loquitur, quem contemni non
praecepiorum, ut uec ad dexteram nec ad sinistram expedit. Quod Apostolus dixit: Puto, dubitare"vi-
diverteret, sed via regia graderelur (I Reg. vi; II detur; sed ille increpat, non dubitat. Increpal con-
Reg. xiv; IV Reg. xxn), et illud impleret: Ne sis temptores suos, qui non putabant eum ista loqui
multum "ustus (Eccl.vu),rursus monogamiam diga- per Spiritum Dei. Nam et homines de his rebus
mise comparat; et quomodo nuptias subdiderat vir • quas certas habent, aliquando increpalive dubitant,
ginitati ila digamiam primis nuptiis subjicit, ct id est verbum dubitationis ponunt, oum corde ncn
ait: dubitent, velut si quis indignetur et dicat servo suo:
< Mulier alligata est legi quanto tempore vir ejus Contemnis me? Considera, forsitau dominuss tuus
< vivit. Quod si dormierit vir ejus, liberata est a sum. Sic et Salvator non dubiiat, sed increpat, cum
t lege (Rom. vu). Cui atttemvult nubal, lantum in dicit Judseis : < Si crederetis lloysi, crederetis
t Domuio.r Beatior autem erit, si sic permanseiit forsitan et mihi (Joan. v).> Non dubilative, sed in-
t secundum meum consilium. Puto autem quod ct crepative dixil, forsitan.
t ego Spirilum Deihabeam.> CAPUT VIII.
Non est peccatum si virgo nupserit. Sed quse vult B < De his autem quae idolis sacrificantur, scimus
nubere, audiat legem cui vult se subdere. Mulier < quia omnes scienliam babemus. Scientia inllat,
enim alligata est legi qnanto tempore vir ejus vivit, e charitas vero sedificat. Si quis autem se existimat
nec potest a lege viri solvi ut alteri nubat dum ille t scire aliquid, nondum coguovit quemadmodum
vixerit. Haecnamque alligalio non solvitur, eliam si t oporteat eum scire. Si quis autem diligit Deum,
per repudium adultera conjux a casto conjuge se- < hic cognitus est ab eo. >
paretur, nec habet licentiam ut" alleri nubat, quan- Ingreditur illos corrigere, qui carnes idolis im-
diu sivecastus sive moechus vir ejus vivit. Quod, id molatas edebant,dicentes : Omnis creatura Dei bona
estsed, si dormierit, id est si mortis somnum gusta- est, idolum vero nihil est, et hac imagine magis
verit vir ejus, qui in resurrectione est evigilaturus, quam veritate rationis errabant. Nam caeteri qui
liberata est a lege ejus, ut possit alii nubere, si se simplices erant et idiotae, dum viderenl istos idolo-
non possit continere. Si dormierit, liberata est. thyta comedere, putabant in illis carnibus aliquid
Non dixit primus aut secundus, nec tertius aut quo- sanctitatis esse, sicque infirmabantur in fide(ITim,
luslibet, nec nobis deftniendum est, quod non dif- iv). De uuptiis, inquit, et caeleris quse sunt hacte-
finivit Apostolus. Unde nec illas nuptias debemus nus tractata, qusesislis et docui: sed de his qum
damnare, nec eis verecundiam numcrositatis af- sacrificanlur idolis, "non fuit opus quaerere, quia de
ferre. Nam nec Dominus in Evangelio ulla suae sen- his scitis ut ego, quoniam omnes scienliam istam
tenlia; significatione damnavit mulierero quse se- habemus. Perfectioiibus loquitur, qui in sua seien-
plem viros habuisse dicebalur (Mallh. xxn), aec tia aliis erant scandalum id est idiotis, quia bene
dixit in resui-rectione electorum tales esse non 6ciebant idolum nihil esse, et nullum Deum praeter
posse. Quapropter nec conti'a humanae verecundiae Chrislum esse, ideoque licebat eis quantum ad se,
sensum audeo, inquit Augustinus, dicere, ut quo- creaturamDei comedere; sed tamen abstinere de-
lies voluerit, viris mortuis, mibat femina, nec ex bebant, ne fierent infirmis causa offensionis; quod
meo corde prseter sanctae Scriplurae auctoritatem, enim illi per bujusmodi scientiam comedebanl, alii
quotaslibet rjuplias audeo condemnare. Cui vult nu- ignari sub veneratione idoli manducabant. Scien-
bat, tantum in Domino. Id est ut et sine suspicione tiam habemus tam ego quam vos, quid fleri possit
turpitudinis nubat, et religionis suae viro nubat. de carnibus immolatis. Sed non valet haec scientia,
Neque enim-vel virgo vel vidua permittilur gentili quoniam inftat, id est facit vos* superbire contra
\iro nubere. Dico ntibat. Sed tamen beatior erit, si ignaros. Sed charitas wdificat infirmos, quae quod
sic innupla permanserit post viri mortem secundum Q eis obesse polest, dimittit; et ideo charitatem ha-
consiiium meum. Beatior erit, si vidua permanserit, bere melius est, non venlosam scientiam. Nam
quia etiam si iterum nupserit, beata esse poterit scieutia inflat, charitas autem aedificaf, quia cum
servando justiliam, Beatior, inquit, erit, si sic per- charitas sedificando non erigit, scienlia inflando
manserit. Conlinuo subjungit apostolicam auctorj- pervertit. Per se enim inutilis est scientia quaudo
talenf, secundum meum consilium. Porro ne au- sola sine cbaritate cst; sed per charitatem utilis,
cloritas Aposloli quasi hominis levior videretur, quando ei charitas adjuncta est. tTeniperatttr enim
oddidit : Pulo autetn quod et ego Spiritum Dei ha- a charitate, ut non satis mera sit, et inebriet scien-
beam. Ubi ad continentiam provocat, ibi non ho- tem, ut non se extollat. Sicul enim vinum non
niinis, sed Spiritus Dei consilium est; ubi autem temperatum ex mistione aquae mentem alienat, sic
nubendi veniam dat, Spiritum Dei non nominal, sed etsuperbum facit scienlia, nisi charitate fueril tem-
prudentise librat consilium, ita singulis relaxatis, perata. Tali scienlia hi erant inflati, qui quoniam
ul unusquisque ferre potest. Do eonsilium. Sed uo- sciebant nihil esse idolum, contra salutem fratrum
lite hoc velut humanum contemnere.quia puto quod imperitorum, carnes sacrificiorum edebant, chari-
ege sicut alii apostoli, Spiritum Dei habeam. Id est tatem pi'ae-oculis non habentes, quia debuissenf car-
88i HERYEI BURGIDOLENSIS MONACIH 69?
ijes contemuere, ne scaudalum infirmis facerent. A ipse sibi.anitntis fingit, verbi gratia, ut si quis hu«
Scientia namque eoi'um destruebat animos imperi- manis membris caput canis vel arietis formet, auf
tovum fratrum, putantium illic apud idolum ali- ruvsum in uno hominis habitu facies duas fingat vel
quam gratiam, quando periliores fratres interesse humano pectoii postremas partes equi seu piscis
sbi et non horrere videbant; et ob hoc ait: Chari- adjungat. Hsec et his similia qui facit, non similitu-
tas sedificat, ut saluti fratrum studentes, scienlise dinero, sed idolum facit. Facit' enim quod non est,
legibus illic non uterentur, nec scantialum' illis fa- nec habet aliquid siniile, et idcirco Apostolus dicit:
cerenl. Scieniia enim sine charilate inflat, quod quia r.ihil esl tdolutn in mundo, id est inter crealu-
vero charitas sedificando impleverit, nihil ibi inane ras mundi. Si enim consideremus omnes creaturas,
inveniet scientia qttod inflet. Scientia, iuquit, vos quas Deus fecit, nuiiquam inveniemus idolum a
inflat, ut despiciatis cseleros, et ideo non est utilis Deo sic crealum. Mtjteriam quidem ipse creavit,
nec perfecta scientia. Nam si quis vestrum ea-isfi- sed stultitia bominum hanc eiformam dedit, ideo
tnat se ili hac le aliquid scire, nondum cognovit quo- secundum hoc quod a Deo non est factuin, ni-
modo dcbeat scire; et ila non sufficieuter seil, quam- hil est, cum omnia Deus fecerii. Nam et malura si-
vis de scienlia glovielur, et si scil quod liceat sibi niili ratione nihil esl, quia Deus illud Uon fecit,
carnibus vesci, non novit quod ipse debct illa scien- B Vel ad salufem nihil esl idolum, sicul stulli pulant
tia sic uti, ne noceat aliis. Ita enim quisque debet qui ideo colunt illud, ut salutem aliquam lllis con-^
seire, ut scienlia sua sibi et aliis prosit, non ut ferat. Sed et quantum ad dhinitatera, nihil est ido-
noceat. TSam qui per hujusmodi scienliam idolo- lum, id est nihil divinitatis in se habet, ut coli de-
thyla comedit, seientia et comesiio ejus ad subver- beat. Hoc scimus, et quod nullus est Deus nisi unus
sionem infirmorum fralrum, et ad coiifii-matioueni qui estiiicommutabilisTrinitas el vere unus tantcm
iiifidelium proficit; et ideo non ita scit ut oporlet. (Joan. x). Nam etsi sunl qui dicantur dii, id est uui
Sed si -quis ditigit Deum, ad cujus dileclionem ison nuncupative, non essenlialiter dii vocantur <juia
pOtest perveuire nisi dilexerit proximum, hic est co- Deus eis parlicipationeiu sui per gratiam dedit \ sive
gnitus, id est probatus et elecfus ab eo. Dei enim in cozlo, sicut beati angeli; sive in terra, sicut pro-
dilectio in pi'oximi dilectione pi'obatur (Rom. xiv), pbetae et aposloli: siquidem sunl dii tnulti tales,
quia qui studet frairi prodesse, pro quo Christus sicut angelici spiriius et sacerdotes : et domini muiti
mortuus est, osteudit se Christum diligere; et ideo sunt illi spiritus, qui vocanlur dominationes; 11
eignus est ut Deus illum dignelur cognoscere, qui pisedicatores, qui noiinunquam in Scripluris appel-
reprobis dicit: t Nescio MOS"(Mallh.vn, §-§).> , lantur domini: aut etiani sseculares principes, qui
P
« De escis autem quse idolis immolantur, scimus dominium exercent snper cseteros, quamvis, in-
< quia nihil est idolum in mundo, et quod nullus quam, sint tales dii ei domini, nobistamen quantum
< estDeus nisi unus. Nam, et si sunt qui dicantur adicultum pertinet, unus solummodo DeusetDo-
< dii, sive in coelo, sive in terra, siquidem sunt dii minus est. Non enim angelos vel horaines sanctos,
< multi et domini multi, nobis tamen unus estDeus quam\ is dii vocentur, colimus ut deos aut dominos.
< Pater, ex quo omnia, et nos in illuni: et unus Nobis lamen ad colendum est unus Detis Paler, ex
< Dominus Jesus Cltristus, per quem omnia, et nos quo sunt omnia, id est ex cujus bonitate et consilio
< per ipsum (Exod. xx; Psal. LXXXI; Joan. x.> processerunt omnia, et nos fideles in illum respi-
Quouiam propter interpositionem non potuit ex- cimus. Brula namque animalia el infideles hqmines
ponere quid scirenl de eseis immolatis, facia inter- in terram curvantur et ieiTena quserunt;nos vero
positione, et osteuso quod seientia sine charitate per fldem et desiderium tendimus in eum, a quo
non sufficit, nec est utilis, sed noxia, redit ad rem, desceudimus, Et esl nobis ad colendum unus Domi-
el expouit quid ipsi sciant de carnibus immolatitiis, nus Jesus Chrhtus, iper 17116»! sunt omnia, quoniam
propter quod licere sibi judicahanl eas comedere. sicut et Joannes asserit: < Omnia per ipsum facta
Qui de scienlia gloriatur, non uovit quomodo opor- D sunt (Joan. 1), > el nos per ipsum sumus non solum
tcat cttm scire. Scd de escis qum immolanlur idolh, homines, sicut et eseleri, sed efiam boni ac sapien-
scit ipse et nos quod licitse sunt aJ coraedendum tes. Ubi et spiritus Patris et Filii similiter colendus
intelligentibus. Vel de escis quae immolantur idolis, nobis intelligilur. Sed quia de diis et dominis loque-
scimus, id est scientiam istam habemus, quod scili- batur Apostolus, dixil nobis esse unum Deum Pa-
cet nihil esl idolum ; et ideo licet escas manducare, trem et unum Dominum Filium, quanquam et Filius
quia non sunt ab idolis contaroinalcE, ctim idolum sit Deus, atque Paler sil Dojninus. Ad illa enim
sit nihil. Idolum est simulacrum humana cffigie vel duo, id esi ad deos et dominos, subjecit ista duo, et
belluina seu volucrina factum et conseci*atum,juxta idcirco terfium non addidil, id est Spiritum san-
vocabuli sui inlerprelaiionem; eI"oc enim Grsece, cium.
Latine forma seu species intcrpretatur : et inde per t Sed non in omnibus est scienlja. Quidam au-
diminutioiiem dicitur ziSalm, id cst formula et quia < tem cum conscienlia usque nunc idoli quasi ido-
idolum, ut Apostolus nunc dicit nihil est, idolum t lothytum manducant: et conscientia ipsorum
facit, qui illud facit, quod non est. Quid esl autem < cum sit infirma, polltiitur. >
quod non est ? Species quam non videt ocultis, sed Nos quidem scimus quia nihil est idolum; el cuod
SOX COMMENT.IN EPISTOLAS PAULL — IN EPIST. I AD COR. 89 i
uullus deus nisi una Trinitas creatrixomnium quam A « Videte autem ne forte hseclicentia vestra offen-
colimus ; sed non in omnibus est ista scientia, id est < diculum fiat infirmis. Si enim quis viderit eum
uon omnes hoc sciunt, sed nonnulli pulant aliquid < qui habet scientiam, in idolio recumbenlem: non
uuminis esse in idolis. N'onomnes boc sciunt, sed < ne conscieniia ejus cum sit infirma, aedificabituT
polius quidam sunt inter vos, qui utque nunc cum < ad manducandum idolothyta, et peribit infirmus
conscientia idoli, id est eliam nunc sieut ante con- < in tua scientia fraler, propler quem Chrisfus mor-
versionem, pufantes idolum esse aliquid, manducant < luus est? Sic autem peccanles in fratres, et per-
clbum idolo sacrificatum, quasi idolothytum, id est < cutientes conscienllam eorum infirniam, in Chri-
quasiper consecralionem idolo sanclificatum, et in < slum peccalis. Quapropter si esca scandalizat fra-
spiritualem potentiam mutatum. Idoloihylum enim < trem meum, non manducabocarneminseternum,
dicitur, quasi idolo datum. Conscieiilia illorum est t ne fratrem meum scandalizem (Rotn. xiv). >
idoli, id est ab idolo possessa, usque nunc, id est jVobisquidem licet edere de carnibus immolatis,
etiam poslquara ad lidem accesserunl, quia necdum quia scitis eas esse crealuram Dei, idolum autem
ab errore idoli mentem suam penitus abstraxerunt, nihil esse. Sed videte nelforle hmc licentia vestra fiat
et quasi idolotliytum, id est quasi idolo consecra- offendiculuminfirmis in fide, id est ne generet offen-
tum, manducant cibum illuro cum reverentia idoli; B sionem fratribus, qui adhuc nesciunt idolum nihil
. ct sic conscienlia ipsorutn polluitur contaminatione esse. Per boc quod dicit, ne forie, osleudit quod ex
idoli, non propter cibum, sed propter infirmitatem licentia eovum potest infirmis fratribus offendicu-
suam: quia infirma est in fide, dum periclitantur lum conlingere et non contingere. Et per boc innuit,
ignari in vestra scieniia, dum cibos quos a vobis quia ubi nullum est offendiculum-alicui, possunt uti
comedi vident, cdmedunt exemplo vestro vel aucto- licitis ; ubi vero est offendiculum, ostendit omnino
ritate. Mystice vero Gorinlhii, quoniam studiosi lit- abstinendum. Cum enim prava aestimatio, in quau-
tcrarum Gra?carum erant et amatores philosophiae, tum sine peccato valet, ab intuentium menle non
dogmata philosophorum quasi idolis immolata co.- tergitur, cunclis mala credentibus per exemplum
medebant (infra x). Quae tamen fortasse Isederenon culpa propinatur. Unde et plerumque contingit, ut
poterant eos qui plenam scienliam veritatis acce- qui negligenter de se mala opinari permittunt, per
perant. Qui aulem in-Christo minus eruditi fuerant, semetipsos quidem nulla iniqua faciaut, sed tamen
si imitarentur eos legentes talia, et illis adhuc stu- per eos qui se imitati fuerint, multiplicius delin-
diis operam dantes, vulnerari poterant, et diverso- quant; etideo recte nunc isli qui cibos immundos
rum dogmatum variis erroribus implicari. Sic ergo sine sui pollulione comedere poterant, admonenlur
fieri polerat, ut inde ls?derenlur indocli, unde qui ne sua hac comestione scandalum tenlationis fra-
perfectam scientiam habebant, Isedi nequibant. Sed tribus iniirmis moveant. Nam possuut inde fratribus
quoniam charitas non quserit quod sibi utile est, sed scandalum facere. Si enitn quis infirmus, nondum
quod mullis, ut salvi fianl, abstinendum nobis est sciens idolum nihil esse, viderit eum qui babet re-
a tali cibo doctriuse, qui nos solos sediflcat et dele- ctam scientiam, qua novit idolum nihil esse recum-
ctat, sed proximos offendit et laedit. Sieut enim ser- bentemin idolio, id est eomedentem cum infidelibus
mo qui pietatem et justitiam et veritatem docet, Deo carnes immolatas in prsesenlia idoli, nonne exemplo
imniolatus est, id estDeo consecralus; ita et sermo periti conscientia ignari, cum sit infirma, sedifica-
qui ad impietatem et injustiliam et errorera respicit bitur, id esl erigetur ad manducandum idololhyla,
idolis immolalus est. Et qui eum recipit, quasi ido- id estquasi ab idolb sanctiiicata, putans illic aliquid
lis immolata comedit. Sed juxla priorem sensum, gratise esse, quia peritum fratrem vidii ea comede-
videamus sequenlia. re nec horrere ? Quomodo enim putatis simulacris
< Esca aulem nos non commendat Deo. Neque decipi posse homines, quae a Chri^tianis honorari
t enim si nianducaverimtis, abundabimus ; neque si putant? Nam pagani dicuntin cordibus suis: Quare
< non manducaverimus, deiiciemus. > 1r>nos relinquamus deos quos Christiani ibi nobiscum
Infirmi Iseduntur nostra comestione. Sed nos mn colunt ? Et infirmi fratres provocantur, ut non solum
commendatDco esca illa, quia non ideo placemus ibi manducare, sed et sacrificare desiderent. Ido-
Deo, quod escam idolis immolatam comedimus pro lium est locus in quo idolis immolatur, et infirmus
eo quod nobis hanc esse licitam novimus, et idcirco si quemlibet doctum viderit ibi cum iniidelibus ede-
respuenda est talis esca. Hac euim contempta, non re, putabit eum intelligere cibos illos aliquam san-
utique deerit quod edatur. Si aulem sumpta fuerit, ctificationem ab idolo sumpsisse, et tali mente inci-
non abundabil ita ut nihil ultra requiratur. Ac per piet illos comedere, et ita peribit infirmus fraler in
boc, ut diximus, abjicienda est, cum sit fratribus tua scientia, quem viderit taliter recumbentem, pe-
scandalum, et nos sine illa possimus vhere. Vel non ribit infirmus, si contra unius Dei iidem comederit
commendat nos Deo, utper hanc simus acceptabi- de sacrificatis, peribit in tua scientia, id est lua pe-
liores ei, quia si manducaverimus eam, non idcirco ritia illum occidet, dum a te fieri videiit quod ipse
abv.ndabitnusin bono, ut suffieiat nobis ad salutem, aliter intelligit; el tu eris occasio mortis ejus, pro-
neque si non manducaverimus, ideo deficiemus,id est pler quem Chtistus ut redimeret mortuus est. In tua
lion njinuelur nostrum meritum apud Deum. scientia, quam te dicis habere, ut scias quia niliil cst
S95 HERVEI SURGIDOLENSISMONACHI S93
idolum, et animo cogitas Deum, et sic recumbis in A < sum apostolus, sed tamen vobis sum. Nam sigua-
idolio, in hac scientise peril infirmus; et ne contem- t culuni apostolatus mei vos estis in Domino. >
nas infirmum propler vitium in quo infirmus est, Incipit se proponere in exemplum, ut sicut ipse
audi quia frater esl, si firmus es, cura fratris inflr- abstinet a licitis pro scandalo fratrum, ita et illifa-
mitalem, et ne eliam fralrem contemnas, adjungo, cianf, quasi dicat : Abslinete ab hoc licito propter
propter quem Chrislus morfuus est. Quem si vis fratrum ulilitalem, quia ego habeo libertatem acci-
contemnere, prelium ipsius attende. Considera qui piendi stipendia, et tamen non accipio pi-opter alio-
moiluus est propter ipsum, et non negligas Chri- rum salutem. Et hoc est quod increpathedicil per
stum propter infirmum, cum infirmum debeas dili- inleiTOgationem; non sum liber? id est nonne libertas
gerepropter Christum. Vos, inquit, exemplo vestro est mihi data sicut cseteris apostolis, accipere stipen-
ducitis in eirorem infirmos, quod non est leve pec- dium ex bonis vesli is ? et non sum, id est nonne sum
catum. Quia sic peccantes in fratres el exemplo ve- apostolus, ut el mihi liceat quod apostolis? Vere sum
slri operis percutientes, id esi lsedentes conscienliam apostolus. Quia nonne Clirhtum Jesum Domtnuni no
eorum infirmam, peccalis- in Christum qui pro illis slrum vidi in via vel in templo ? Acsi dicat : Liber
mortuus est, et cujus membra illi sunt: et ideo no- sum accipere, quia sum apostolus. Apostolus sum,
R
lite hoc peccatum contemnere, si non vultis deleri quia Chrislum vidi. Apostolum se comprobat, quiit
de libro vitse. Noliteputare quod in bomines pecce- occasione pseudopi'a?.dicatorumminus de eo sentic-
tis tanlum, et ideo leve sit, quia laliter inDeum pec- bant, et ad hoc comprobandum dicit se Chiistum
catis, cujus membra destruitis. Vel secundum alios vidisse, quia quidam dicebant illutn non esse apo-
codices, in Christo peecatis. Per boc enim quod stolum, quia nunquam viderat Christum. Si\e libe-
charitatis aemulinon estis, qua Cbristus vos libera- rum se dicit, quia nullius aliquid concupivit, nec
vit, peccatis in Christo, non in Christum. Quia juxta in adulalione docuit. Apostolus autem esl, id est
liunc sensum, in Chrislum peccare, est Christum missus aChristo dieenle sibi: t Ego ad gentes mil-
negare; in Christo autem peccare, est in his qtiss tam le (Act. xxu). > Vidit enim illum non adhuc
Christi sunt peccare. Nam sicut qui sub lege esl, in mortalem, sed jam clarilicatum, quando conslitutus
lege dicitur peccare (Rom. u); ifa et qtti sub Christo est ab ipso aposlolus, ut per hoc patesceret dignitas
sunl, in Christo dicuntur peccare. Et quia per prse- apostolatus ejus. Vere inquit, sum apostolus, quia
dictam comestionem peccando in fratres, peccatis vos estis opus mei aposlolalus. Nonne enim vosopus
in Christum vel in Ghrislo, propter hoc si esca tnea tneum eslis in Domino? id est nonne ego apostolus
scandalizat fratrem meutn, id est offendit, et a bono Q hoc operatus sum, ut vos sitis in Domino? Etsi aliis,
proposilo disturbat, non manducabo carnetn in mler- id est Judssis non sutn aposlolus, vobh tatmn sutn,
num, id est uunquam manducabo carnem ullam, qui per me credidistis. Qui de Judseis crediderant,
sed semper ab esu carnis abstinebo: non quod esca et legeni adhuc carnaliler observabant, hunc esse
sit mala, sed ne fralrem tneum scandalizem tali co- uegabani apostolum, quia ipse libera voce prsedi-
mestione. Sic et vos debetis agere. Nam sicut uxo- cabat legem amplius carnaliter non opoitere ser-
rem licet habere, sed si fornicata fuerit, abjicienda vari. Coeteris enim aposlolis propter scandalum ab
esl; ita et carnem licet edere, sed si idolis oblata hac re dissimulantibus, hic aliter docere videbatur,
fuerit, respuenda est. In tantum enim cbaritati stu- et ideo ab illis Judseis non recipiebatur. Vobis, in-
dendum est, ut et licita pro iilicitis sinl abjicienda, quit, sum apostolus. Natn signaculum, id esl signum
ne obsint fratri. Typice aulem in eo quod diclum et indicium apostolatus mei vos eslis per me cre-
est: Videlene fotie hmc licentia vestra, etc. usque, dentes in Domino. Hoc est, forma aposlolatus mei
propier quem Christus motiuus est, videtur Aposlo- quasi similitudo sigilli evpressa in vobis apparet,
lus sub aliis verbis dicere: Ne legas philosophos, dqm habetls ea, quse alii fideles per alios aposlolos
poetas, oratores, nec in eorum lectione requiescas, babent,
ne tali modo fratrem infirmum perdas. Nec nobis " < Mea defensio apud eos qui me inlerrogant, hsec
blandiamur, si in his quae sunt scripta, non credi- test. >
mus, cum aliorum conscientia laliter vulneretur, et Hsec scilicet defensio, quam dixi, esf tnea apud
putemur probare, qua?, dum legimus, non reproba- utrum sim apostolus, id est
mus. Alioqui quale eril ut seslimemus Aposlolum eos qui me inlerrogant,
in conscienliam ostendo illis fidem el religiosam veslram conver-
ejus, qui vescebatur idolio, compro-
me docente consecuti estis, sic-
basse, et eum dixisse perfectum, quem scivet de sationem, quam
defendor esse-apostolus contra eos,
idolothytis manducave ? Absit ut ove Christiano so- qtie per opera et iia per vos aposto-
net Jupiter omnipolens, et mi Hercule, el mi Ca- qui hoc negabant dc me;
numina. lus esse comprobor apud illos qui inde dubilabant,
slor, et csetera magis portenta quam
ideoque non convenit ul et vos inde dubiletis.
CAPUT IX. < Nunquid non habcmus potestatem manducandi
t Non sum liber? non sum apostolus ? Nonne < etbibendi?Nunquid non haberaus polestalem so-
< Christum Jesum Dominum nostrum vidi? Nonne f rorem mulierem circumducendi, sicut et creteri
< opus meum estis vos in Domino ? etsi aliis non t apostoli et fralies Doroini et Ceuhas? Aut solus.
8S7 COilMENT. IN EPISTOLAS PAULI. — 1N EPIST. I AD COR 8DS
< ego et Barnanas non habemus poleslatem lioc A gregis lacte, id est de cibis ejtis temporeis accipie-
< operandi? > bant. Paulus lamen qui haec loquilur, suis stipendiis
Ideo supra dixi me esse^liberum, quia nunquid militabal, el de fructu vineaea se plantatae non ede-
ego et mei non habemus poleslalem manducandi et bat, Uec de lacte potabat gregis quem pascebat.
bibendi quas nostra sunt? Habemus utique hanc po- Nullam enim in praesenli vita retributionem sumere
lestatem, sicut casteri apostoli. Potestatem habemus volebat, ut in futuro sseeulo pleuam de omnibus
a Christo, non jussionem hujus rei, quia Dominus mercedem reciperet. Qui prsemissis similiiudinibus,
permisit, non jussit prsedicatoribus, ut acciperent subdit :
sumptus, ut si qui eos non acciperet, majorem inde ANunquid secundum hominem 'hsec dico? An et
mercedem acquirerel (Matth. x^Luc. ix, 10); sicot t lex hsec non dicit? Scriptum est enim in lege
et virginitatem laudavit, non praecepit, ad cumu- t Moysi : Non alligabis os bovi trituranti (Deut.
lum gloriaa eorum qui eam servaverint (Matth. < xxv; I Tim. v). Nunquid de bobus cura est
xix). Et nunquid non habemus polestalem circumdu- < Deo ? An propter nos ulique hsee dicit? Nam pro-
cendi nobis sororem mulierem ? in praedicalione, id t pter nos ulique scripta sunt. Quoniam debet in
esl Ghristianam et sanclam mulierem, ut ministret < spe qui arat, arare, et qui liiturat, in spe fructus
nobis de facultatibus suis? Nunquid non possumits B < percipiendi. >
hcfccfacere si volumus, quemadmodutn cmleri apo- Dico quia miles debet a rege slipendia consequi,
stoli et fratres Domini et Cephas ? id esl Jacobus Al- et agricola de fruclu vinese carpere, et licet humanis
plicei et Thadseus, qui fuerunt eognati Salvaloris, similitudinibus utar, nunquid tamen hmcdico secun-
hoc est ex sorore virginis Marise, et Petrus qui est dutn hominem ? id est nunquid sequor in his huma-
princeps apostolorum ? Nam nec ipse Petrus refu- nam similitudinem ? An el lex Dei hmc quse dico non
tabat sumptus-oblatos a feminis, sicut nec Dominus dicil ? Ulique dicit hsec eadem. Scriplum est enitn
refutaverat (Mallh. xni; Marc. vi). Mulieres enim in lege Moysi (Deul. xxv) : Non alligabis os bovi fri-
desiderio doctrinae coelestisministrabant eis et sum- turanti, id est non prohibebis prsedicatorem vivere
ptus et servilia, ut non indigerent his quae ad neces- de praedicatione. Concordare monstrat supradictas
sitatem vitse hujus pertinent. Ideo plus eral inulie- rationes divina? sententise, ul inlelligamus quia'non
res circumducei'e, quam ab auditoribus alimenta sine causa respuil accipere suroptus, quando tot
percipere, quia mulieres induroenta et quseque ne- documentis ostendil et dandum et accipiendum esse.
cessaria praebebant (Luc. vm). Nec omnino repre- Sed ne ad litteram accipiatur hsec sententia, sub-
hensibile judicabatur hoc, maxime apud Judseos. Et Q jungit : Nunquid de bobus cura esi Deo? Quod non
haec, inquit, potestas nonne et nobis est concessa sic intelligitur, tanquam non ipse pascat animalia
sicut caeteris apostolis? Aul solus ego ct Barnabas, brufa, et volatilia, quse non serunt, neque metunt,
quia placet nobis ex labore manuuni nostrarum vi- neque congregant in horreum; sed quia ei cura
\ere, non habemus polestalem hoc operandi? id est non esl praecepto monere hominem , quomodo bovi
hoc faciendi, scilicel stipendia sumendi, et mulieres suo consulat. Nunquid ergo de bobus cura est Deo,
eircumducendi ? Nos duo soli non possumus hoc ul de bis in lege prsecipei-el?An vropter nos utique
agere, cum omnes hoe agant? Non reprehendil qui sumus boves ejus, hmc dicit? Nos enim tritu-
alios, sed eorum more sibi probat licere quod eis ranius, id est in ai-ea mundi senis notrse prsedi-
erat licitum. Puiabant enim nonnulli Corinihiorum, cationis comminuimus paleas inttdelitalis et vitio-
quod non Iiceret ei sumptus accipere sicut caeteris, rum, et separamus ab eis grana fidei eaeterarumque
quoniam de labore suo vhebat, et inde minoris eum virtutum, vel credentes ab infidelibus lanquam a
dignitalis seslimabant, nec aposlolum esse credebant, paleis grana discernimus. Et ideo justum est ut non
dicentes apud se: Quia si esset apostolus, slipendia prohibeamur ex area, quam trituramus, cibos su-
sumerel, ut omnes apostoli. Contra quos ipse nunc mere. Num propler nos ulique sunt haec scripla in
loquilur^ostendens se esse aposlolum et potestatem D lege. El vei-e propter nos spirituales boves. Quoniam
habere sumendi slipendia, sed nolle sumere, et ne ille qui arat, id est qui corda subjectorum vomere
coapostolos reprebendere videalur quia abslinet, prsedicationis ad fidem aperit, debet arare in spe, id
subjungit: est sperans fructum sui laboris consequi. Non quod
< Quis militat suis stipendiis unquam? Quis plan- haee sit ejus intenlio, ut propter ejus exspectatio-
«tat vineam, etde fructu ejus non edit? Quispascit nem, id est temporalis cibi prsedicet, sed quod cer-
f gregem, et de lacte gregis non manducal. > tus sit non defore sibi victum, si in praedicatione
Perhas similitudines humanaeconsueludiiiisosten- laboraverit. Similiter et qui triturat, id est grana
dit rationabiliter, quia sibi el aliis praedicatoribus discernit a paleis, hoc est virlutes a vitiis, debet
licet- accipere sumptus. Nam et ipsi spiritualiter hoc agere in spe percipiendi frucius stipendiorum.
Christo regi militabant, et ideo a Chrisliauis ple- Historialiler quidem fit trituraiio, quando boves aut
bibus Canquama provincialibus stipendia sumebant. equi super segetes collectas et in area collocatas,
Ipsi Ecclesiam quasi vineam plantabant, et idcirco missi fuerint ad eas conlerendas et grana excu-
deXructu ejus merilo comedebant.lpsi gregem ovium lienda, sicut meris est in quibusdam regionibus.
Ciiiisti docfrina veritatis pascebant, et ideo jure de Prsedicalores autem quando infidelium corda scin-
893 HERVEl BURGIDOLENSIS MONACHI _ 800
dunt ac vomere pvsedicationis excolunt, ct ad susci- A i setis nobis aliquid, putarelis forsiian vos emisse
et nobis minueretur liberias
piendum fidei semeu arant, tunc dcmum terram ad licentiam praedicandi,
semen gratiae accipieudum pra?pai'aiit, et ab iuculta arguendi. Vel si debitos sumptus aeciperemus, jam
sohiudine, id est ab incredulorum multiludine se - pseudoapostoli nostro exemplo libere acciperent, et
parant; et qui prius arant in eonversione, postea sic in prtedicatione dui'arent. Aut si mulierem cir-
^ttiturant in instructione, quia per assiduam corre- cumduceremus, inde posset oriri non bona suspicio.
ciionem et instruclionem non localiter, sed mora- Talibusque modis impediretur cursus evangelicas
liter bouos a malis sequeslrant. Taiuen et anle iidem prsedicationis.
tvituratio fil, cum ab iiifidelibus quis per susceptio- < Nescilis quoniam qui in sacrario operantur,
nem fidei separalur, atque post iidem, cum in ipsa < quse de sacrario sunt, edunt? et qui altario de-
Ecclesja fit inter bonos- et malns qusedam moralis ( serviunf, cum allario parlicipanl ? Ita etDominus
discretio per prsedicantium inslructioiiem, et de < ordinavit his qui Evangelium annuntiant, de Evan-
liac Ecclesia loquitur nunc Apostolus, quae fit t gelio vivere (Matlh. x; Luc. ix, x). >
quando alii respuunt, alii eoniguntur, aliis in pejus Iterum redit ad probationem, modisque omnibus
proficiunt. etiam alque eliam commendat, quid sibi liceat et
t Si nos vobis spiritualia seminavimus, magnum B I tamen non faciat. Licitum est, inquit, mibi sumptus
< est si nos carnalia vestra melatfius? (Rom. xv.) Si ex prsedicatione sifmere, sicut ministrantibus apud
( alii potestatis vestrse participes sunt, quare non po- Judseos in sanctuario licet de rebtis saiictuaiii vi-
< lius uos? Sed nouusi sumus liac potestale, sedom- vere, quia et naturalis ralio hoc habet, ut unus-
<nla sustinemus, ne quod offendiculura demus Evan- quisque inde vivat, ubi laborai. Nam nescitis quo-
c gelioDei. > niam hi <7wiin sacrario, id est in labernaculo vel
Adliuc probat per rationes, quia licet slipendia templo operanlur sicut ministri el artifiCes, edunt ea
sumere. Si nos, inquit, seminavhnus vobis, id est qum sunl de sacrario, id est quasdam oblationes quae
mchoavimus piimi vestris mentibus spargere spi- offeruntur in eo pertinentes ad ipsos ? et nescitis
ritualia, id est quse"a Spiritu sancto data sunt, et quia qui altario deserviunt, sicut sacerdotes ct le-
vestrum spirilum vhificant, ut fruclificenl in vobis vitse, parlicipant cum attario ?id est partem accipiunt
sicut in bona terra, magnutn est si metamus ad su- de his quse offeruntui' in altari, et sicut anliquo
stentationem nostri corporis vestra carnalia stipen- more apud Hebrseos antiquos ha?c fiebant, ifa et Do-
dia? Quasi dicat: Non est magnum, sed minimum, tninus Jesus ordinavit in Novo Teslamento, id est
si tradentes vobis setei'na, percipiamus a vobis tem- „, i'ationabiliter disposttit, hiscjui Evangelium annun-
poralia. Item a niinori, probat boc ipsum. Si alti, tiant, id esl prmdicant, de Evangelio vivere, id est vi-
inquit, sunt parlicipes vesttm potestalis, id est tam ctumhabere, ul expeditiores sint, cum-de corporali
potenter utuntur vestris rebus ut vosipsi, quare non cibo solliciti non fuerint. Hoc ordinavit, id esi la!i
pottus nos id agimus, qui vestrse salutis causa fui- ordine disposuit Dominus, ut dantes spirilalia, su-
mus? Quse sunt autem spiritualia quae seminavit, merent carnalia, quando dixit: «In eadem riomo
nisi verbum et ministerium sacramenli regni coe- manete, edentes et bibentes quae apud lllos suni,
lorum? Quasvero camalia, quae sibi licere metere dignus est enim operaritts mercede sua (Luc. x). >
dicit, nisi ha;c lcmporalia qute vilae alque iudigen- Non quod ideo quisque debeat evangelizare utman-
tiae carnis indulta sunt? Quse potenter ab eis su- ducet, sed ideo manducare ut evangeluet. Nam qui
mebant eliam alii, qui non eis primo Eyangelium propterea evangelizat, ul manducet, vilius habet
annuiitiaverant, sed ad eorum ecclesiam idipsum Evangelium quam cibum. Postquam vero mullis si-
prsedicantes postea veneiant. Unde subjecit: Si alii miliiudinibus et exemplis atque rationibus et auclo-
potestatis veslrae participes sunt, id est potestalis i jiiatibus ostendit Aposlolus sibi Lcere necessaria
quse prsedicatoribus concessa est in vos, ut utantur sumei'e, subjungit, dicens :
bonis vestris, cur non potius nos? Vel istos alios in- •JJ f Ego autem nullo borum usus sum. Ron autem
telligamuspseudo apostolos, qui bona eorum devora- < scripsi baee, ut ila'fiant in me. Bonum cst enim
bant, cum nihil utile eis conlulissent. Ecce, inquit, t mihi magis mori, quam ut gloriam meam quis
probatum est, quia potestatem habemus sumendii < evacuet. Nam etsi evangelizavero, non est mihi
stipendia. Sed tamen non usi sumus hac potestate, f gloiia. Necessitas enim mihi incuinbit. Vseenira
id est non accepimus sumptus ut poteramus. Tunc; t mihi est, si JIOII evangelizavero. Si enim volens
eriim quis utiiur siia potestate, quando quidquid1 t hoc ago, mercedem habeo; si aufem invitus,
pertinet ad illum, accipit, et a nullo suse poleslatis i t dispensalio mihi eredita esl. Quse est ergo merees
vult abslinere debito. Nos vero non ita fecimus, sed' < mea ? ul Evangelium praedicans sine sumptu po-
omnia sustinemus, id est famem et siiim et nudita- t nam Evangelium, ut nou abutar potestate mea in
tem libentissime toleramus, ne detnus aliquod' < Evangelio. >
offendiculum Evangelio Chrhti, id est ne per nosi Tol, inquil, exemplis et auctoritatibus constat me
Evangelium impedialur currere. Minus enim curre- liceuler posse siipendia sumere. Sed tamen ego nou
ret ad cor veslrum, si suspicaremini nos illud prae- sum usus aliquo horum exemploj-um yel auctoiita-
dieare propter commodum terrenum. Vel si dedis- luui sive rationum, ut facerem quod facerc Iiis posse
SOi COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — 1N EPIST. I AD COR. 902
demonstror, id est ut ex praedicatione sumptus et A hoc sibi evangelizari, ut id evangelista; quasi ven-
alimenta perciperem. Nullo horum usus sum. Sed dere videantur. Hanc mihi eligo mercedem, ut gra-
nec uti volo, quia non ideo scripsi hmclicere mihi, tis ponam in audilorum mentibus Evangelium, ut
ul ita nunc fianl in me, id est ut amodo nuhi neces- non abutar in Evangetio poiestate mea, qua Dominus
saria qusaque dentur & subdilis ; et si ego propter concessit accipiendo stipendia, ne quod impedimen-
aliorum salutem a debitis sumptibus et necessariis tum generem Evangelio. Si enim stipendia sume-
omnibus ahslinui et abstineo, saltem tanto exemplo rem, undc Evangelium impediretur el tardius iret,
vos ab immolalis carnibus abslinete, ne mullos fra- jarn mese potestatis abusio fieret, quoniaro sumendc
tru» prsecipitelis in interitum. Ob hoc etiam noliiit illa, conlra hoc ad quod potestas ipsa fuit mihi con-
Apostolus accipere sumplus, ne esset forma merce- cessa, facerem. Hactenus multifaiie demonstravit
nariis et pseudoapostolis. Eranl enim jam multi, qui licere sibi sumptus accipere, quos tamen non acci-
occasionem habere cupiebant acquirendi teri'ena piebat. Jam vero quia infirmitati hominum compa-
\al., stipendia] et vendendi Evangelium, quibus liens a debitis sumplibus abstinebat, osieiidunl se-
eam volens imputare, victum manibus suis qusesivit. quenlia, cum dicit:
• Sed et propterea noluit a discipulis stipendium vel f Nam cum liber essem ex omnibus, omnium me
aliud quid sumere7ne per Jioe aceiperent fiduciam " t servum feci, ut plures Iucrifacerem. Et factus
delinquendi, et vigor evangelicse auclorilatis in illo t sum Judseis tanquam Judaeus, ut Judseos lucrarer:
lorpesceret. Parcebat etiam in hoc illis, ut non psset t his qui sub lege sunt, quasi sub lege essem, cum
eis onerosus, si dehonis eoium viveret. Nolo, in- t ipse uon essera sub lege, ut eos qui sub lege erant,
quit, ut hsec ila fiant in me. Nam tnagis bonwmest t lucrifaeerem: his qui sine lege erant, tanquam
mihi moii, id estmagis opto moii quam sustinei-e ut t sine lege essem, cum sine lege Dei non essera,
quis dando evacnet^glotiam meam,, quam pro ltac t sed in lege Christi essem, ut lucrifacerem eos qui
abslinentia habere volo in Christo apud Deum, t sine lege erant. Factus sum infirmis iiifirnms, ut
compatiens infirmis, dum nihil ab eis sumo. Yere < infirmos lucrifacerem. Omnibus onmiafactus sum,
taliter evacttaretur et inanis fieret. Nam si ideo t ut omnes facerem salvos. Omnia aulem facio
evangelixaverout hmc ka fianl in tne, id esi : Si pro- t propler Evangelium, ut parliGeps ejus eflieiar. >
plerea evangelizavero, ut ad illa pei-veniam, et Hanc, inquit, solam mercedem in hac vila quae.o,
iinem Evangelii in cibo elpotu et vestitu eollocavero, ul gratis ministrem cunclis Evangelium. Nam cum
nonestmihi gloria apud Deum, sed ex eorum nu- essem liber ex omnibus, id est cum sic ab onmihus
mero sum, de quibus dicium est: <Quia receperunl r essem separatus, ut nihil illis debei'em, riec ullius
mercedem suam (Maiili. vi). > Et quare non est merita mc possent ad hoc dedticere, ul illis verhum
mihi gloria? Quia necessitas sustenlandse hujusvilse vitaeministrarem, sponte me inclinavi ut aDomino
incumbit tnihi, ut ideo e\angelizem, quia unde \i- exaltarer, et me servum otnnium feci, sicut ipse Do-
\am non habeo, ul acquiram temporalem fructum minus dixerat: < Quicunque voluerit in vobis pri-
de praedicationeaeternorum. Sic enim jam necessi- mus esse, erit omnium servus (Maith. xx; Marc.
tas in E\angelio erit, non voluntas. Et vej'e necessi- tx). > Liber eram ex omnibus, id est nulli quid-
tas incuud t, quia vmtnihi esl si non evangelizavero, quam dcbens, cum nihil ab aliquo susccpissem,
id estmalo UJLOnon evangelizabo, quia famecrucia- unde sibi obnoxius essem ad exhibendam servilu-
bor, et unde vham non habebo. Vere non est gloria tem; et tamen pro Christo me feci servum oronium,
evangelizare pro corpoiis necessitate. Nam si hoc ut commodis omnium deservirem; et hoc ideo, ut
ago volens, hoe est sine ulla vilae hujus fulciendae plures ad fidem converlendolucrifaceiem, id est-lu-
necessilate, apud Deumhabeo mercedemgloiise sem- crum eos pi'sedicationis meaefacerem, et idcirco me
piternse. Sed si invitus, id est cogente necessitate id modificavi omnibus. Quia faclus sum Judwis tan-
facio, dhpensalio est mihi credita, ut aliis dispen- quatn Judmus, id est ita compassus sum eorum cse-
sem Evangelium ad profeclum eorum, ego aulem D I citali et miserise, ac si Judseus essem, et in eadem
mercedemillam apud Deum gloriosam non habeam ? caecitate et miseria cum eis delinerer. Hoc esKdi-
Hoc euim loco talis dispensator inlelligiiur, qui cere : Quantum dolorem ac solliciiudincm haberem
alienum dispenset, uude ipse nihil accipiat. Dispen- de iiifidelitale et ignoranlia et morte mea, si icm
satio est mihi credita lanquam invicto servo, ut ipsam sicut esset animadverfere possem, tantum
tanquam alienum erogem, et nihil inde capiam prse- habui de Judaeis, ut Judaeos luciarer, id est ut sic
ler cibaria, quae non de participationfi regni, sed ad ad fidem eos adducerem, subveniens eis sicut mihi
sustentaculum miserse serrilulis dantur extrinsecus. subvenfre vellem, el his qui sub lege sunt, id esl Sa-
Et quia si volens evangelizo, mercedem apud Deum maritanis vel prsedictis Judseis faclus sum, quasi
babeo, ergo qum esl tnerces tnea, quam de prsedica- sub lege essem, id est misericorditer els condolui, et
iione habere cupio, cum iiullam inde mercedem ter- eos a jugo servitutis eripere laboravi, sicut mihi
renam recipere \elim ? Hsecscilicet est merces mea, recte vellem condoleri et me eripi, si unus ex illis
ut ego Evangeliumprmdicans sine sumptu, ponam in essem. Ita per compassionem misericordise factus
cordibus hominum Evangelium, \d est ut non sit sum eis quasi sub lege essem, cum ipse non essem
credeniibus sumpluosum Evangelium, ne puleul ad sub lege serviliter, id est cum eam nou servarein
903 IIERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 901
carnaliler, ut tam pia condcscensione lucrifaccrem, ,k id est eis qui sub lege, et illis qui sine lege erant,
id esl lucrum Christo acquirerem eos qui sub lege se testalur Aposlolus congruisse per misericordiam
eranl. Nequaquam doctor egregius ut quasi Judaeus scilicet>et compassionein, non per \ersipellem si-
fieret, ad perfidiam erupil, ncc quasi sub lege esset, mulationem, id esl ut eo modo subveniret carnali
ad carnale sacrificium rediit; sed condescendeiido Judaeo vel pagano, quomodo sibfipsi si hoe esset,
appropinquavit infidelibus, non cadendo, ut videlicet subveniri lecle voluisset, portans utiqueeorumin-
singulos in se suscipiens, et se in singulos transfi- firmitalem iu compassionis simililudincm, non fal-
gurans compatiendo colligeret, et impenderet illis lens in mendacii fictione, sicul confniuo sequitur et
ea quse impendi sibi ab aliis rectc voluisset; et tanto dicit: Factus sum infirmh infirmus, ul infirmos lu-
unicuique erranti concurreret, quanto salutis ejus ctifacercm. Hinc enim loquebatur, ut etiam oninia
modum ex propria consideratione didicisset. Non illa supeiiora diceret. Sicut eigo quod factus est
rediit ad carnale sacrificium, ul illud exhibendo pu- infirmis inflrmus, non eratmendaclum, sic et caetera
taret se aliquid juslificalionis aut salutis inde con- quae prsemisit. Quam enim dicit irifirmitatem suam
sequi. Alioqui propter vitandum scandalum, Hiero- erga infirnios fuisse, nisi compaliendi eis iu tan-
solyniis veterem sacrificiorum morem servavit (Acf. tum, ut ne viderelur venditor E\angclii, et verbi
xxi). Neque simulando fecil hoc, ut nonnulli puta- B Dei cursum apud imperiios in malam suspicionem
verunt, sed secundum liberam sententiam suam decidens impediret, nollet accipere quod ei jure Do-
quadicit: < Circumcisus qui vocalus est? > (supra minico debebatur? Eo enim ipso factus est infirmus,
vn) non adducat prsepulium, id est non sic vivat quo potestate sua uti r.oluit. Tam misericordi scili-
quasi praeputium adduxerit, sicut alio loco dicit: cet indulus affectu, ut cogitai'et quemadmodum se-
< Circumcisio tua prseputium facta est (Rom. n). > cuni agi vellet, si et ipse ita inflrmaretur, ut posset
Secundum hanc sententiam fecit illa, quse non in- de illis per quos sibi Evangelium prsedicaretur, si
telligentibus et parum atlendentibus finxisse pulatus eos videret sumplus accipei'e, quasi mercimoniorum
est. Judseus enim erat, et circumcisus vocatus, no- nundinas suspicari. Sicergo illis quicorde infirma-
luit adducere prasputium, id est noluit ita vivere ac banlur, facius est inffrmus compassione misericor-
si circumcisus non essst. Hoc enini jam in potestate dise, non simulatione fallacise. Nam et qui ministi-at
babebat, el sub lege quidem non erat, sicut illi qui aegroto, iil tanquam segrotus, non cum se febres
cam ser\ iliter custodiebant, sedlamenin lege Cliristi, babere meutitur, sed cum animo condolenlis cogi-
quae est et ipsa quam Judaei tenebant, erant, ul li- tat, quemadmodum sibi serviri \ellet si ipsesegro-
bere adimpleret eam. Qui vetera ejus sacramenta laret. Juxta quem sensum universaliter subjungit:
inler Judaeos celebrans, boc modo illa usque ad cerli Omnibus omnia faclus sum, utotnnes facerem salvos.
temporis dispensalionem a Deo jussa esse commen- Quasi dicat : Quid diulius per partes eiiumerai'em
davit, et a sacr.legis sacris genlium disfmxit. Nam et singula ? Breviter compvehendo, omnibus omnia fa-
in hoc factus est Judseis tanquam Judaeus, et sub ctus sum, id est quasi omnium seclai'um essem.
lege positis tanquam sub lege esset, quia hoc Hiero- Omnibus omnia faclus esl, non mentientis actu, sed
solymis fecil, et alibi Timotheum circumcidil (Acf. compatieutis affectu, id estnon omnia mala omnium
xvi), et a cibis quos lex prohibel abstinuit inler Ju- fallaciter agendo, sed alioium omnium malis omni-
daeos, ac semper apud eos de lege et prophetis dis- bus lanquam si sua essent, misericordis medicinae
putavit, asserens eorum testimoniis adventum Chri- diligenliam procurando. Cogitabit enim, ut homo,
sii. Qui universa haecet his similia idcirco faciebal, in eis vitiis etiam se esse potuisse, unde cupicbat
uteos qui de lege eiant, Christo acquirerel, non ut alios liberare; et ita subveniebat illis, sicut siLi
aliquid "uslificalionis jam in illis ca?i'emoniisaesli- vellet subveiiiri, si ipse in cisdem vitiis essel. In se
maret. Qui el subjungit: Eh qui sine tege erant, id enim personas omnium pie li-ansfigurans, ex semel-
est gentilibus, faclus sum tanquam sine lege essem, ipso discebat qualiter unicuique misereri debuisset,
cutn non essem sine lege Dei, sed essem in lcge Chri- jj quatenus hoc singulis impenderet, qttod sibi ipse,
sti, ul lucrifacerem eos qui sine lcge erant. In eo si ita esset, impendi recte voluissel. Ila, inquit, me
quippe factus est genlilibus tanquam gentilis, quod conlempei'0 omnibus, non quod nuhi eriores etvi-
prseputium recipit, quod indiffei'enler permisit vesci lia eorum placeant, sed omnia haec prsedicta facio
c.bis quos damnant Judsei, quod eis assensus est se- couformans me unicuique propler Evangelium, ul
cundum pbysicas rationes mundum esse factum a particeps ejus cfficiar, id esl ut particeps fiam bonse
Deo, et hujusmodi condescensionibus. Notandum intentionis, quam habet Evangelium erga saiuiein
quod Judaeos sub lege dicit esse, se autem in lege, bominum. Vel omnia quse dixi facio eiga singtiios
paganos vero sine lege. Aliud est autem esse sub quosque propter E\angelium, ul possim eis illud
lege, et aliud in lege. Qui enim sub lege est, secun- dulciler inferre, et ego fiam parliceps remunei-aiio-
dum legem agitur; qui vero in lege est, secundum nis ejus.
legem agit, ei ille servus est, hic autem liber. Qui t Nescitis quod hi qui in sfadio currunt, omnes
vero sine lege esl, ab omni servitute divina alienus t quidem currunt, sed unus accipit bravium? Sic
est, at sicut onager in solitudine (Job xxiv: Jer. n) t currite ut comprebendatis. Ornnis enim qui in
prseseniis sseculi male liber vival. Ulrisque aulcm, « agone^contendit, ab omnibus se abstinet. Et illi
§03 COMMENT. IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD COR. 906
< quidem ut corruptibilem coronam accipiant, nos A ut ilii qui in arena Iuctantur, nudi sunt, ita et nos a
« autem incorruptam. > mundanis rebus spoliati esse debemus, ut amando
Idcirco omniafacio pi-opter Evangelium, quia non nihil possideamus in hoc sseculo, quia nec maligni
aliter ero particeps ejus. Necesse enim mihi esl ut spiritus, contra quos est nobis lucla, quidquam in
oinnia qua; facienda sunt, faciam, et ab omnibus a eo proprium possident. Nudi ergo cum nudis, id
quibus abstinendum est, abstineam, quoniam aliter est nihil possidentes cum nihil possidenlibus luctarl
E\ angehi coronam ef remunerationem habere non debemus, si eis succumbere nolumus. Armis tamen
potero. Quod evidenter appai'et in bac similitudine virtutum mdui studeamus, quibus el protegamur,
quam nunc propono. Nullus enim in stadio bravium et adversarios feriamus. Sicque pugiles et luctalores
accipit, uisi ^jui omnia- qtiae facienda sunt fecit, et imitemur, qui se iutantum ab omnihus agoni suo
hoc orones mundanii consueludine polestis scire. noxis abstinent, ut et nocturnam pollutioi.em, quse
Quia an nescilis quod hi qui currunt in stadio, om- per somnum accidere solet, diligenter cavere slu-,
nes quidem cununi, sed unus accipil bravium? Licet deant, ne per hanc molliores in certamine Cant. Et
enini omnes ibi~sint in cursu el labore similes, ta- ilii quidem abstinent, et pugilantur ut corruptibilem
men omnes inaniter currunt, praeter illurri solum coronam ex floribus contextam cum laude et mer-
qui-accipit bravium, quod estprsemium cursus. Sla- B cede cito perituram accipiant: nos autem ob hoc ab-
dium autem conslat eenlum viginti quinquepassi- stiijemus et pugnamus ut incorruplam, id est aeler-
bus. Sed hoc loco, sive minus, sive magis longitu- nam percipiamus coronam, et idcirco diligentiores
dinis habeat, vocalur sladium illud viseTspatium.per esse debemus, quibus non terrenis et niarcentibus
quod usque ad metam quamdam s"olebatiieri cur- floribus, sed selerna conserta gemmis in modum
sus, ut poslquam venirelur ad metam, essel stan- regii diadernatis corona spiritalis servatur.
dum. Unde stadium.a stando nomen accepit. Bra- t Ego igitur sie curro, uon quasi in incertum :
vium autem genus est palmse, vel prsemium quod t sic pugno, non quasi aerem verberans. Sed ca-
. curreniibus proponilur. Omnes currunt, sed unus < sligo corpus meum et in servilutem redigo ue
quicurrendo caeteros vincit, accipitbravium, quia t forte, cum aliis prsedicaverim, ipse reprobus ef-
fecit omnia quse pertinent ad cursum, et abstinuit t ficiar. >
ab omnibus quae impediunt. Sic et ergo bravium Seipsum proponit Apostolus cseteiis in exemplum.
supernae remunerationis adipisci non potero, uisi Quandoquidem, inquit, in stadio vitse pl-sesentis est
omnia quse currentibus facienda sunt fecero, et ab nobis cursus et cerlamen, atque victoii proposila
omnibus quaa contraria sunt abstinuero. Similiter est incorruptibilis el seterna corona, igitur ego, qui,
el unusquisque~vestrum de se seuiial et legitime sieut supra diclutn est, omnia propter Evangelium
curral. Nam-omnes quidem currunt, sed unus ac- facio, sic curro, id est tam legilime, tam alacrilers
cipit bravium. Currunt enim Judaei, eurrunt hsere- tam expedite cursum boni operis exsequor, ut non
tici, currunt nonnulli Cbrisliani qui ad vitam non quasi in incertum tendam, quia certus sum de co-
sunl praedestinati, quia omnes isli in line praemium rona. Illeeniro, currit in incertum, qui talia facit,
sperant se adepturos, et ad illud iendunt per vitse ut ex quibusdam sperai*e, et ex quibusdam possit
picesentis stadium. Sed unus prsedestinatorum desperare. Sed ego ex Omnibus quse post conver-
Christianorum popobs qui legitime curril accipit sionem feci, certitudinem bonae spei leneus, non
bi'avium, quoniam sola unitas eorum qui sunt cor- curro velut in incerlum, sicut illi qui^currunt ad sae-
pus Christi palmam consequitur, et quia non om- culare bravium, nec si poterunt illud accipere sunt
nes qui cuirunt aceipiunt bravium, ideo sic curriie certi, ego sic pugno conlra diabolum, uf non sim
faciendo quse ad cursum pertinent,d vilando quae t7ttasiaerem verberans, id est nou inaniter pugno sic-
impediunt, «f comprehetidatis illud. Cautos et expe- ut ille, qui jaclat ictus incasstim, et pro hoste ferit
ditos vos esse convenit in currendo, ne forte con- aerem. Scilicet non verbis, sed rebus contendo,
tingat nori comprehendere praemium ad quod curri- D quia non sum de illis prsedicatoribus, qui dicunt et
tis. Non enim omnes comprehendunl Illud. Currite . non faciuut (Malth. xxiu). Quantumcunque enini
credendo, sperando, desidefando, bene operando, prsedicator fundal verba, gladius orjs ejus non per-
corpus affligendo, orando, amando, et quibusque venit usque ad Isesionem' hostis, sed vox inanis et
bouis studiis insislendo. Ita quidem cst de his qui otiosa reputatur, si ipse praedicalioni suse contra-
currunt. SedUehis qui pugilantur audiamus. Nam rius existat. Quia qui aliter facit quam prsedicat,
cursor quisque festinat ad bravium, sed omnis qtd suspeclos facit audientes ut de promissis tlubitent;
in agone contendit, ab omnibus se abstinet, id esl om- et ideo malum de cordibus- eorum non valet expel-
nis pugil qui in certamine pugnat, ab omnibus se lere, nec hostem qui in eis habilat, Isedere. Ego au-
abstinet, id cst ab escis et caeteris quae impediunt tem non vacuos ictus verborum in adversarium ja-
agonem, idest certamen. Sicetomnis Christiauus cto, sed ut ilium possim lsedere, castigo jejuniis et
qui in arena hujus mundi eontra diabolum luclalur, afflictionibus corpus meum, ut et exemplum absti-
ab oinnibus quse Cbristianum ad lerram implicant nentia; dem aliis : et ideo non quasi aerem verbe-
debet abstinere. Nani et ideo chrismate sumus un- rans piigno, quia dum carnem restringo, ipsisabs-
cti, quia luclalores sumus eflecli; et prooterea sic- tinentise meae iclibus pon aerem,sed diabolum-yer-
PATROL.CLXXXI. -' - .89
SD7 HERYEI BURGIDOLENSISMONACHI 908
liero; et dum lioc quod intra meest subjicio, extra A et ccelestera escam, quia Deum peccatis suis offen-
positum adversai-ium ferio. Corpus vero castigare, derunt, ad terram proraissionis \elut ad propositum
est jejuniis reprimere illud, et ea illi dare, quae ad bravium pervenire non potuerunt. Nolo enim vos
vilam proficianl, non ad luxum. Corpus meum per ignorare, id esl nolo ut ignoretis, 0 fratres, quoniam
abstinentiam castigo, ne per lasciviam insolescat, el palres noslti, id est Hebraei antiqui iuslitutores no-
in senitutem illud redigo, ut non perficiat suani, sed strae fideiel moralitatis, omnes tam boni quam mali
spiritus voluntatera : et in omnibus servial spirilui, cum egrederentur de ^Sgypto, priusquam mare
non repugnet. Ideo sic coi pus refreno, ne forte si transirent, fuerunt sub nube (Num. ix; En od. xm),
aliter egero, contingat quod adhuc contingere po- quse non sinebat exercilum ."Sgypiioruniad eos ac-
tesl, quaudiu sum in hac mutabili vita, scilicetne cedere, et significabat praesidium supernae protectio-
cum ego aliis prwdicaverim, et in partem electionis nis, et omnes pariter mare transierunt (Exod. xiv),
jllosper doctrinam meam adduxeiim, ipse malevi- i-n quo iiersecutoi es eorum perierunt, el otnnet, tn
dendo efficiar reprobus, id est a Deo i'eprobatus, et Moyse, id esl in ducatu Moysibaptizati sunl in nube
a gaudiis ccelesiibus quae prsedico, alienus. Certe el in mari, quia submei-sis hostibus suis erepti sunt
jam de hoe Aposlolo voce Dominica diclum fuerat, a moi te, quod nobis prsestat baplismus : et purgati
< quoniam vas electionis mihi est (Acf. ix), 3 et ta- "' sunt a peccatis prioribus, ut ultra non impuiai-en-
men adhuc ipse castigans corpus suum, metuit ne tur illis : el mundali ab ignorantta Dei; quaepreme-
reprobetur, licet supra dixeiit, sic curro, non quasi bat omnes gentes, ut Monei forent accipere divinam
in incertum. Ita enim cerius est de prsemio, ut ti- legem. Baptizati sunt, quia signum baptismi acce-
meal illud amitiere : et ila meluit amitlere, et cer- peiunt, quod tantumdem valtat eis credenjibus,
tus sit de eo. Et cum iste quem Deus vas electionis quanlum valet nobis ipse baplismus, ei deinde om-
esse testafur, sic meluat i'eprobus fieii,quid de 110- nes similiter boni ac mali maifducaverunt eamdem
bis miseris erit, qui nullam adhuc Dei vocera de escatn spiritalem (Exod. xvi), id est manna spirituali
electione noslra audivimus, el jam in otio quaside virlute paratum. Oranes eamdem escam comede-
securitate toi-pemus? Omnia enim quse nunc de se runt, quia non aliam salvandi etaliam perituii man-
dixil, ideo locutus est, ut nos simililer agei'e suo ducaveiunt, sed omnes eamdem. Simili modo ei
exemplo docei*et,scilicet ut sic sti'enue cursum re- omnes biberunt eutndem (Exod. xvu), non diversum,
eti operis ageremus, qualenus de perceptione futuri potum spiritalem, id est aquani de petia productam
prsemii spem certam haberemus; et sie cum anti- spirituali gratia. Manna enim et aqua iila dicuntur
quo hoste pugnaremus castigantes corpora nostra, Q ( nunc spiritualis cibus et potus, quia non mundi lege,
ul non aere, sed ipsum hostem certis ictibus absti- sed Dei viitute sine elementorum. commislione ad
nentise nostrae feriremus, ue forte per subrepentia tempus creali sunl, habcnles in se figuram corporis
vitia rcprobi adhuc efficeremur, et reprobationem el sanguinis Domini. Unde et manna vocafum est
adlitic posse contingere, probat exemplo Judaeorum, panis angelorum, quia virtute qua angeli subsistunt
eum subjunglt: creatum est, significans eum qui ait: 1 Ego sum
CAPI3T X panis vivus qui descendi de coelo (Psal. LXXV»;
< Nolo enim vos ignorare, fratres, quoniam pa- Joan. vi). > Yel eamdem escam corporis Chrisli,
< tres nostii onmes sub ntibe fuerunt, et omnes quam nos in pane manducamus, ipsi manducave-
< mare transierunt, et omnes in Moyse baplizati runt in manna; et eumdem potum sanguinis Chii-
« sunt in mibe-el in mari, ei omnes eamdem escam sti, qtieiii nos ex calice bibimus, ipsi biberunt ex
t spiritalem manducavcrunt, et omnes eumdem po- petra, oi idco spiritualem manduca\erunl eamdem
t tum spiritalem biberunt (Num. ix; Exod. xni, qtiam et nos, corporalem vero alteram. Quia v sibi-
( xiv, xvi, XYII).Bibebant autem de spiritali eonse- lem escam spirituahter intellexerunt, spiiitualiter
< quenle eos petra (Num. xx), pelra autem erat esurierunt, spiritualiler gustaverunt, ut spiritualiter
t Chiistus. Sed non in pluribus eorum benepla- *D satiarentur. Nam et nos accepimus visibilem cihum,
< citum est Deo, nam proslrati sunt in deserto sed aliud est sacramenlum, aliud virlus sacramenli.
< (Num. xiv). > Simililer potum spiritualem perceperunt eumdem
Hoc iiamque exemplum de priori populo ideo pro- quem et nos, nam corporalem alium. Sed hunc spi-
ponil, ul in Chiistianoi*uni populo nullus in eo solo ritualem polum non undecunque bibebanl, sed de
confidens quo baptizaius est, et escam ac potum spititali petra, id esl de Chiisto. Sicut enim cibus et
corporis et sanguinis Domini percepit, putet sibi potus ille fuit spirilualis, simili i'alione fuit petra
Deum parcere si peccaveril; sed tunc omnia luec co- spiritualis, quae potum manavil spiritualem. Bibe-
gnoscat sibi profuiura, si Deo humililer obedire per- bant de petra conseqvenleeos, id est satisfacieiile
se\eraverit. Quasi dical: Currere et pugnare sicut desideriis eorum, quoniam consectita est eos abun-
ego debet omnis Christianus, quandiu in stadio vitae dantia sttse largitalis, prius siti eonfectos, et ad
mortalis est: et metuere, ne post omnia bona qusa Moysen clamantes,'duni satiavil eos sic, ul amplius
divinitus accepil, fial adhuc reprobus, nec pei'veniat tmic non ,qucerei'eijlpotum. Vel sequebatur eos per
ydbraviuiriproquo curtit, sicut videmus qnod He» deserium pefra spir.fplis, quia ubi deiiciebat eis hu?
Isr-cui quj nos prsgfigura.Yerunt,post Sransjluni.tpavjsi m.airiim gufliaiium, $Am\ •vHi-H"1"- Qui %n W
909 OMMENT.IN EPISTOLAS PAULL—IN EPIST/I A-DCOR. 910
quebatur, ut ubi homo dcfecisset, ille subveniret. A ^ sancto et aqua. Postea ducti sunt per desertum. Si-
Non enim.petra, sed Cluistus aquara dedit. Qui et militer et nunc baptizaii omnes, nondum perfruentes
«unc similiter suos per subsequent-?m gratiam co- promissa patria regni coeiorum,sed quod non vident
mitari non desistit posl baplismum, velut post sperantes, et per patieiitiara exspectantes, tanquam
maris transitum. Bibebant de petra, sed petra erat in deserio sunt. ln quo pascuntur manna, et polan-
Chrislus. Non est dictum, petra significabat Chri- turaqua de pelra, id est corpore et sanguineChri-
sfurn; sed, pelra erat Christus, quia sic solctloqui sti. Nam sicul ille populus antetransitum maris non
Seriplura, res significantes lanquam illas quse signi- potuit manna comedere, sic nemo valet arite baptis-
ficantur, appellans. Omnia enim significantia viden- mum corpus ;Redemptoris accipei*e. Deinde sicut
tur quodammodo earum lerum quas significant ge- Hebraeisdata est lex, ita fidelibus oslenditur subli-
rere personas; et ideo lanquam hoc esset, dictum mitas scientise charitatis Ghristi. Sed qui post haec
est, petra erat Christus; quod ulique persubstan- omnia criminaliterpeccaverint, ad coslestem patriam
liam non hoc erat, sed per significationem. Propter non pervenient, nisi congruam egerint poeniteniiam;
firmitalem, pelta diclus est Christus. Qui duobus sicut Judaei qoi propter culpas suas ad terram pro-
lignis crucis affixus, profudit ex suo latere sacra- missionis non perveneruut, sed in deserto perierunt,
menta nostrae salulis, quibus interior sitis nostia B I etsi enim in sliquibus, non tamen in pluribus corum
potaretur: sicul petra illa bis percussa, dedit aquam beneplacuit Deo. Communia fuerunt omnibus illis
unde populus ille saliaretur; gemiua enim pei'cus- sacramenta, sed non communis gratia. Ita et nunc
sio, duo ligna crucis significat. Ecce omnes pariter baptismus nobis omnibus communis est, sed non
baec omnia Dei beneficia consecuti sunt, sed non virttis baptisroi, commune nobis est sacramentum
omnes pariter ad salutem pervenerunt. Quia non in corporis et eanguinis Domini, sed non communis
pluribus eorutn beneplacilum est Deo, id est pfures virtus sacramenti. Non ergo solis saeramentis
eorum non bene placuerunt Deo post bsec omnia, confidamus, quia his solis ad regnura cceleste non
sed graviter displicuerunt; quod inde patet, quia perveniemus, si bona operari neglexerimus, aut si
prostrali sunl in deserto (Nutn. xi, xiv), nec perve- Salvatorem more veterum offendijre non timueri-
nerunt ad terram promissae baereditatis. Caveamus mus.
itaque ne et nobis similiter contingat. Omnia enim ( Haecautem in figura facla sunt nostri, ut non
illa beneficia quse ipsi divinitus acceperunt, spiri- t simus concupiscentes malorum sicut et illi cou-
tualiter sunt eadem quae et nos accepimus. ^Egy- < cupierunt (Num. xi); nequeidololatraeefflcfamini,
ptum namque interpreiari novimus aiflictionem, vel „, c sicut qujdam ex ipsis, quemadinodum scriplum
aflligentem, vel comprimentem, sive lenebras, et < est: Sedit populus manducare et bibere, et sur-
ssepe poni in imagine hujus saeculi, a quo spiriluali- < rexerunt ludere (Exod. xxxu). >
ler recedendum, ne simus jugum ducenles cum in- Judaei post mai-is transitum, post angelicum ci-
fidelibus (27 Cor. vi). Quod fit per primum calorem bum et spiritualem potum, quia graviter Deum of-
fidei. Sic enim quisque Jerusalem ccelestis fit civis fenderunt, ad promissam haereditalem non pervene-
idoneus, cum priroum buic sseculo renuntiaverit, runt, sed in deserto perierunt. Sed hsec quse de illis
quomodo Ille populus in terram promissionis in- narrantur, facta sunt tunc in figura nostri, qui era-
duci non potuit, nisi prius ab ."Egyplo i'ecederet. mus futuri, quoniara in illis praefiguratum est quod
Sed sicut ille non iude discessit, nisi divino praesi- nos si post baptismum, si posi Dominici corpoiis ct
dio, ila nemo corde ab hoc saeculo averlitur, nisi sanguinis cibum et potum sinuliter pecca\erimt!s,
Dominicse miserjcordiae munere prsevenlus et adju- ad ccelestem patiiam non perveniemus; sed in hoc
lus. Quem et nubes protegens comitatur, quse pro- saecu'0 maligno morientes, ad poenas inferni duce
cul arceat exercitum ."Egyptiorumsequentium, quia mur, quas poenceiilorum praesignabant. Caveamus
calechumenus per Udem quam recipil, habet gra-, igitur similiter offendei'e, ne lalia patiamur in \en-
tiam Dei obumbrantem velut nubem, quse non sinitt D late> qualia illi penuleiunt in imagine. Bmc enini,
ad illura accedere pristinam consuetudinem vitio- ut dictum est, facla sunf in-figura noslti, ui iitW
rum, qusediabolo instiganle, subsequitur illiim, sed metu poenarum, quae illis acciderunt, corrigau.u:',
in aqua baplismatis exsfmguitur velut in mari Ru- ut nos simus concupiscenlesmalorutn, id est concu-
bro. Aple enim per mare Rubrum bapfismus desi- pitores vitiorum, sicut el illi concupietuut, pereon-
gnatur, sanguine Chrisli consecratus. Mors enimi cupiscentiam enim desideraverunt cihos 'Jigypti,'
."Sgypliorum in mari, signiflcat abolitionein pecca-, quos reliquerant dum manna pascerentur coelilus
torum in baptismo. Israelitse transeuntes, prsesi- misso, el pio estt carnium flentes murmuraverunt.
gnant eos qui nunc baplizanlur, et tali mysterio pa- Caveamus et nos illecebras gulse,venlrisquae inglu-
tres illi omnes de jEgypto egressi fuerunt sub nube,p viem, ne similibus epularum concupiscent is petca-
et omnes mare transierunt, ac in Moyse baplizatii mus. Neque idolotalrm effictamini manducantes in
sunt in nube et in mari. Moyses Christum significat,, idolio, sicut quidam ex jpsis, manducanles coi'ani
nubes Spirilum sanctum,mareaquam baptismi. Di-,. ,. vitulo. Neque idololatrae efticiamini, id estnon aedi-
cuntur ergo in Moyse baptizati in nube et in maris, ficelis ad idolQlatriara exemplo vestri iniirmam fra-
yeUit si djcerep^ur in Gluislo baptjzali jn Spiritu.i 'ruiu cppscientiarn, qui Yldenles yo" "n }M\o ye-
SJi IIERVEI BURGIDOLENSIS MOKACHI SiS
Anima nostra jam inanis nauseat su-
cumbere, putant quod ibi ob honorem idoli come-1i sunt aquae.
datis. Non elflciamini idololatrse, sicut facti sunt per cibo istolevissiiro. Quauiobrem misii Donmuis
non omnes Judaei, sed quidam ex ipsis idololatrae in poptilum ignilos serpeutes (Nuin. xxi). > Ita
facli sunl, adoi-antes vitulum aureum, dum Moyses enim Christum lenlaverunt, duin loquerenlur conlra
iniuonle quadraginia diebus cum Domino morai-e- Dominum, qtii est ipse Chiistus, et contra Moysen
lur, quemadmodum in Exodo scriptutn est (Exod. famulum ejus, propler tsedium viae longioris et la-
x-xxu) : Sedit populus anle vitulum manducure et boris et penuriam cibi crassioris, cttm velut pro ni-
bibere, et cum alacres facti essent ex cibo el potu, bilo manna duccrent. Ac per hoc Christus compro-
surrexerunt ludere, id esl Iudos facere in -viluli ve- balur esse Deus qui jam ab illis est leniatus. Qui-
neraiione. Siirrexcrunt ludere, id est coram vilulo bus ipse ad significantla peccala, qiiorum veneno
sallare. Vcl Iudere, id esl vilulum adorarc. Quid invisibiliter moriebantur, visibiles serpentes qttibus
enim lusui puerili tam simile, quam idola colerel admonei eniur immistt, el plaga emendaloria mor-
Cavele igitur, ne et vos sinuliler coram idolo uunc tes animarum moriibus corporum figuravit. Cavea-
sedeatis mandttcare et bibere, ct infirmos excitetis mus el nos, ne Christum simili modo lenlemus, lo-
ad lusura idololatriae. quenles contra eum el conlra praelalum quem ipse
< Neque fornicemur, sicut qtiidam ex ipsis for- B 1 nobis dedil, cur nos eduxeril de ^Egypio, id est, de
( nicali stinl (Num. xxv), et eeciderunt in una die tenebrosis sseculi voluptalibus, dum affligimur in
< viginfi tria millia. Neque leiilemusChristum, sic- solitudine conversationis hujiis, et penuriam susli-
< ut qtiidam eorum teniaverunt, el a serpeiitibus neuius corpoialis viclus, cum spiritalis abundel; et
t perierunl {Num. xxi). Ncque murmuraveriiis, laedet nos itineris ac laboris, dum per palientiarn
i sicut quidam eorum niurrnui-averutit, cl perierunt diu nolumus exspectare quod non videmus, sed cu-
< ab extermlnalore (Judith. vin). > pimus ad regnum pervenire cito, sine laboris ullius
Neque in idololalriam declinemus, poslquam de toleranlia. Nam cum per multas triLtilationes
tenebris infidelitatis educti sumus, ut illi declinave- oportealnos intrare in regnum coelorum (Act. xiv),
runt, postquam de jEgypto, ubi servierunt idolis, si Irihulaliones in via longaiiiniiler sufferre respui- •
fuerant edueli. Neque fomicemur cum paganis mu- mus, jusio Dei judicio itademur ignitis scipenli-
lieiibus ne per eas ad cultura idolorum seducamur, bus (Judith. vm), id esl malignis spirilibus, qui nos
sicut quidatn ex ipsis fornicali sunt (Num. xxv). igne viiiorum inflammenl, ct animas noslras vene-
cum filiabus Madian, et eomederunt de sacrificiis no peceatorum inficiant et cxslinguant. Notandum
eavuin, arioraverinilque deos ipsarum , el hoc fac- etiam quia sicut Judaei Christuih in Moyse conlern-
tum est eonsilio Balaam. Videte ne vos similiter' " pserant, sic Corinthii conlemnebant eitm in Apos-
consiliis pseudoaposlolorum decipiamini, qui ves- tolo, ditni male loquerenlur dcApostolo ducc- suo,
tram perniciem moliuntur, sicut Balaam filios Isracl Vicul Judsei de Mojse (Exod. xv, xvi. xvu; Num.
pei'dere macltinabatur. Natn propter hanc fornica- xiv, x\n, xix), et adeo nurra tali cxemplo \ult
tionem reciderunt in vna die gladio viginti tria tnillia, eos compescere. Qui et addil : Neque munnuravc-
quomam Moyses stalim praecepit judiciLus Israel, ritis. Murnmrahani enim contra majores suos. qui-
ut occiderel unusquisque proximos suos, qui ini- bus invidebaiit charisinaia meliora, vel ciiam con-
tiali fueiant Beelphegor, el occisa esl tanta multi- tra ipstim Apnsiolttm. Ne miirniuravertlis, inquit,
ludo eorum. Ubi 'praefiguratum est, quotl etiara vi- sicul quidam eorum tnuitnuravehint, id est injuste
ros in dileclione el in obseivantia Decalogi pcifec- de praeposilis suis conquesti sunt, et ideo perierunt
tos el in fide Trinitatis, si fornicaii fuerinl, occident ab exlerminaiore (Judiili. vm), id est ab angclo qul
eos in judicio ftuuro quasi in una die judices Isracl exfra terminos promissa; terrae percussil eos, vei
(Matlh. xix; Luc. xxn), id csl Aposloli.Nant perde- extra terniinos sortis cleclorum misit. Nam Core
cem intelligiturDecalogtts legis; perviginti, id eslper et socii ejus murmuraverunt conlra Moysen et
geminationem denarii liumeri, expriniitur geniina p Aai'on (Num. xvi). quotl noij divina eleclione, scd
dileclio, quse legem facil impleri; per iria, fides quasi per seipsos praelati essent populo; el idcirco
Trinilalis; permille, perfeclio, et ila, sicttt diximus, sic exterm nali sunt, ut vivi descenderent in infer-
per viginti tria millia designaniur illi, qtii in dile- num, disrupta teria sub pcdibtis eorum. Propter
ctione el praeceptorum divinorum obsenaniia et quod et scquenti die muriiiuravii conira Moysen et
fide sunt perfecli; sed caveant fornicationem, quia Aaron mullitudo filioruin Israel, dicens : < Vos in-
propler lianc solam in infernum Cadere possunt in terfecistis populum Dei (ibid), > et ob id egrcssa
die judicii. Neque lenlemus Cluislum, diifiiienles de est ira a Domino in cos, et vastati sunt incendio,
ejus auxilio, et fastidientes ejus spirilualem cibum, fuerunfque qui percussi sunt qtiaiuordecim miflia
ne malignis spiritibus perimendi tradaniur, sicut hominum, absque his qui peiierani in seditione
quidatn eotutn lentaverunl illum, el a scrpenlibus Core. Ila proplcr murmuraiiones suas, qui.busfal-
perierunt. Nara sicui Scripttira refert, laedere coe]jit so de rccloribus suis conquerebaiiiui', peiieruiil, et
populum itiiieris ac laboris, locutusque contra Do- de medio inuliiiudiiiis exterminaii sunt per angclum
niintiin et Moysen, ail: <Cttr eduxisli nos de vEgy- adminislraniem puenas eoriim. Videle ergo, iie et
pto ut moreremur in soliludine? Deest panis, non vos similiter contra me muimurantes, vel coutra
913 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULl. — 1N EPIST. I AD COR. 914
quoslibet_vobis superiores aut praelalos, similiter, A t a;tas est ab Adam usque ad Noe, secunda a Noe
imo deterius pereatis. Non enim esl ambiguum, il- usque ad Abiaham, lertia abAbraham usqite ad Da-
los peccantes plus subjiciendos tormenlis, quibus vid, quarta a David usque ad transmigraliotiem Ba-
pcccantium poense ad hoc relalse sunl, ne pecca- bylonis, et inde quinta usque ad atlventum Domini.
rent. Sexta vero agitur ab advenlu Dominij usque ad
< Haecautem omnia in figura contingebant illis. iinem saeculi, quia exterior homo lanquam seneclute
< Scripta sunt autem ad correptionem nostram, in corrumpitur, qui cfciamvetus dicitur, et inlerior
< quos fines sseculorum devenerunt. Itaque qui se renovatur de die in diem. Inde requies sempiterna
< existimat slare, videat ne cadat. > est, quse significalur Sabbalo. Quia ergo fines sse-
Ita post maris transituni et coelestem cibum pro- culorum sic dcvenerunt in nos, id est ssecularitas in
pter varias offensiones suas variis modis perierunt. nobis decrevit et flniri coepit, ideo lurpius erit si
Sed hmc otnnia contingebant illis in figura, 'quia jam ultra pecca\erimus. Post hsec salubris admo-
tunc iigurabatur, quod pro similib-js culpis pefire nitio subdilur : Quoniam Israelitse post accepla di-
possumus post baptismum et corporis Christi sacra- vinitus beneficia ceciderunt in varias offensiones,
mentum. Nam quod in pluribus eorum non fuit be- per quas perire meruerunt, et casus Israelitarum
neplacitura Deo, et prostrali sunt in deserto, prseli- B
1 praefiguravere casus Chrislicolarum atque omnia
guravit quod nunc in populo Chiistianorum < multi quae lunc illis acciderunt, scripta sunt ad correptio-
qtiidem sunt vocati, pauci vero electi (Matth. xx). nem nostram, itaqtie quirunque se existimat stare,
Laia enim via quse ducit ad perditionem, et multi id est, statutum reclitudinis habere, videal, id cst
suni qui vadunt peream (Malth. vn), nec inillisbe- sollicitus sit ne cadat, id est ne lsbalur in culpam
neplacitum est Deo. Quod illi mala concupieruut, el gravem, quia juslus septies cadit in levem, et" re-
corde in ^"gyptum redierunt figurabat quod carna- surgit (Prow. xxiv). Videat nc cadal, duin se siaie
Ies Christiani erant rs-ialadesideraturi, et mente ad putat. Hoc maxime ad eos ex Corinlhiis diclura est,
sseculi relicta vitia reiiiluri. Quod quidam ex illis qui praesumentes de sua scientia, qua Iicitum esse
iiiololalrae facli stint, quod quidam fornicati sunt, noverant omnia edere, infirinis fralribus scandalo
quod quidam Christum tenlaverunt, quod quidam erant; et pufabant se aliquid profecisse ex doctiina
murniu-averunt, significabat quod quidam ex Chri- pseudoapostolorum, unde facti erant deleriores, at-
slianis ei'anl in idololatriam casuri, el quidam for- que judicabant Apo&lolum,cum ipsi essent lei Su-
niealuri, el quidam Chii&tum tentaturi, et quidam peibiam igitureoruin amputaf, ne per hanc in va-
murniuraturi, et invisibiliter poenas eorum passuri. r rias culpas sicuf Judaei, corruant, quia et Apostolo
Unde non omnes illi, sed quidam ex ipsis menio- superbe detrahenles, Clnislum lenlabanf. Multos
ranlur bsec mala fecisse, quia nec onuies Chrisiiani, etiam alios qui ftiiuri erant, reprimit ab elatione
seJ quidam similia nunc faciunt; et qui modo vetu- perniciosa, dum bortatur ut slans observet ne ca-
slas illorum culpas imitantur, necesse est ut ei poe- dat, id est ue peecato consenliat, vel ne alium
nas ipsaruui paliantur. In figura ergo contingebarit peccare facial (Osee. \m). Volunlale enim sua ca-
illis haec omnia. Sed scripla sunl ad correpiionem dit qui cadit, sed voluntate Dei slat qui slat, aut
nostram, id esl, ut corrigamur audilis culpis et pce- resuvgit.
uis eorum, atque caveamus esse de illis qui siniilia t Tentatio vos non apprehendai nisi humana. Fi-
faciunt el paliuntur. In Ugura contingebant omnia f delis auiem Deus esl qui non patietur vos tenfari
suu Veteii Testamento, et ideo jam non opus est ut t supra id quod potestis, sed faciet eliam cum len-
cuni ie^ raanifestas agimus, figuraium praeuuntian- t tatidrie proventum, ut possilis suslinere. >
fum celebrationi serviamus, id cst ut Sabbala cu- Slans videat ne cadat. Non quod penilus sine
slodiamus et ciborum differenlias et his similia. casH perseverare possit. Sed hoc saltem videte ut
Sed lamen scripla sunt propler nos, et ideo magna lentalio, id est peccati delectalio, vosnon apprehen-
nobis cura sunt legenda et inlelligenda, el in magna D dat, id est ratioiiem vestram in conseusum non ira-
aucloritate habenda. cum propler nostram utilita- hat, nisi humana, id est nisi de his levihus peecjlis,
lem sint scripla. Vitia quoque el tormenla veterum sine quibus humana vita non potest duci, vel non
scripta sunt ad correptiouem nostram, in quos, id daeraoniaca, sed humana tentatio vos apprehenda;.
est in nos devcnerunt, id est declinaverunt fines Nam liumanum quideni esl, in corde lentalionem
imculorum. quia in ullima aetate sumus,-et tot exem- perpeti; daemoniacunivero esl tentationis cei tamlne
plis priorum magis corrigi debemus. Alioquin poena et in opeialione superan. Ilem aliud sapere quam
illorum geminabilur nobis, quia major uotitia legis; ; se res habet, humana tentalio esl. Hujus autem vel
magis reum facit eum qui eam non custodit. Fines illius vel suam ipsius amando senlenliam, vel invi-
autem saeculorum tanquam senectus veteris hominis, dendo melioribus usque ad prcccidendaecommuuio-
cum lolum genus humanum tanquam unum homi- nis et condendi schismatis aut haeresis sacrilegium
nem constituevimus, sexta aetate significafur, quai pervenire, diabolica praesumptio esl. In uullo au-
Dominus venit. Sunt enira aelates sex etiam in unoi tem aliler sapere quam se res habet, angelica per-
homine, iufantia, puerilia, adoleseentia, juventus, fectio est. Quia igitur homines sumus, sed sequales
gravitas, senectus. PrimaT igitur humani geneiis: amjelis in re«urrectione fuluri sumus (Mallh. UII;
915 HERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI 916
Marc. xii; Luc. xx), quandiu non habemus an- A tra nos egredi pro nostra exercilatione permiuit,
gelicam perfeclionem, caveamus diabolicam prae- ut sseviens nos diluat procella, non mergat. Pro-
smnptionem. Humanum quippe est de occttltis venlum ergo facit in tentalioue, quia et tentatio-
aliorum non vera sentire, ut homo credat bonum nem prout expedire novit, facit provenire, et citius
quem nescit malum; et iterum opinione non cerla opus consolationis occurrere facil, atque surgentes
credat malum, quem non probavit malum, et tentalionis stimulos miligat, impiignantesque se co-
ante tempus judicet quod nescit. Sunt etiam hu- gitationum motus interna pace Iranquillat. Moxque
manae tentationes, cum bono quisque animo, se- aiiima immensam de spe ccelesti lsetitiam per-
CiHidiwn humanam Umen fragilitatem in aliquo cipit dum devictum respicit malum quod tole-
tonsilio labitur; autirritatur in fratre studio cor- ravit.
rigendi, paulo tamen amplius quam christiana t Propter quod charissimi mihi, fugite ab idolo-
tranquillilas postulat. In his et talibus est bu- t rum cullura. >
mana tentalio, non dsemoniaca. Dsemonis est enim Dixi quod omnia contingebant Israelitis in
scienter et volunlarie peccare, cum nulla ad hoc figura, qui post coeleste pabuluin conversi sunt ad
fragilitate trahalur ; hominis autem est per igno- itlola, mullisque modis oflenderunt, et quod vos
rantiam vel per infirmitateni peccare, et quia ne- B Deum fidelem habetis adjutorem in omni tcnta-
cesse est vos tentationibus probari, non dico vel tione. Propter quod, o charhsimi, quibus ego
•aro ut non tenlemini, sed ut lentatio nulla vos propter magnam charilatem consulo, fugite, id cst
apprehendat nisi humana, id est ul sicut homi- cito vos elongate, non solum animo, sed et cor-
nes, non sicut dsemonps tentemini, scilicet ut per pore ab idolorum ctdlura, ne sicut Judsei fiatis
tentaliones proficialis, non succunibatis. Ego qui- ileium idololatrse. Qui enim assiduus est iu idolio,
dem hoc dico, sed Deus adimpiebit quod dico, aliquid spcrat de eo; el de eo sperare, de Deodubilare
quia ipse est fideliter adimplens quod proroisit, est. Sic enim Sanl ad idololatriam quam extermina-
cum diceret: f Ecce ego vobiscum sum omnibus verat rediil, sperans aliquid de ca (/ Reg. xxvm).
diebus usque ad consuminalionem sseculi (Matth. Fugite ergo ab idolorum cultura, ne per hanc
xxviti). > Fidelis est Deus, id est verax in hac vobis nascatur in Deum tentatio. Fugile quasi pe-
promissione , ut sit semper vobiscum in omni ten- stem, quasi venenum, quasi mortem, quia nisi c'.to
talione, et non sinat vos ultra vires tentari, sed fugeritis, non evadetis. Fugite de idolio, ut non
tentationem leviget ut vincatis. Aliter de aliquo comedatis ibi cum offendiculo simplicium fratrum,
dicinius, non mihi habuit fidem; aliter, non mihi quia jam in eorum infirma conscienlia facti estis
servavit fidem. Nam illud est, non credidit quod idololatrae, dum vos sestimant ob honorem idolo-
dixi : illud non fecit quod dixit. Secundum hanc rum ibi comedere.
fidem qua credimus, fideles sumus Deo; secun- < Ut prudentibus loquor, vos ipsi judicate
dum iHam vero, qua fit quod promittitur, etiam < quod dico. Calix benedictionis cui benedicimus,
Deus ipse fidelis est nobis. Fidelis est Deus in < nonne communicalio sanguinis Christi est? et
eo quod se suis promisit auxilialurum et coronam < panis quem fratigiraus, nonne participatio cor«
glorise post tentaliones daturum (Jac. i), et ideo < poris Domini est,? Quoniam untis panis et unum
non patietur vos lentari supra id quod polesth ferre, < corpus multi sumus, omncsque de uno pane
id est non penniltet ultra mensuram vestrarum < participamus. >
virium excrescere pondtis alicujus tentationis. Nisi Fugite ab idololalria, et ut inde fugiatis, loquor
enim misericors Deus cum viribus tenlameiita vobis alltim aliquid, non quasi rudihus, sed quasi
nioiiiflcet, nullus profecto est', qui nialigiioruni prudentibus et rationis capacibus. Ideoque ros ipsi
spirituum tentationes [al. insidias] non corruens vclut prudentes judicale quod dico, id est an pro-
pif tet. Quia si mensuram judex teiitalionibiis non pter hanc rationem quam subjungo, debeatis fu-
prafjet, eo ipso protinus stantem dejicit, quo ultra Q gere procul ab idolis, et abslinere prorsus ab illo-
vires onera imponit; et idcirco pia dispensatione rum sacrificiis. Calix beuedictionis, etc. Ideo prius
hf.siern nostrum permittit et retinet, relavat et re- de calice loquilur, quia de pane postca plus eral
frenal, ut et tentemur ad profectum jiostrum, et loeuttirus. Catix benediclionh cui benedicimus, id
non superemur ad hostis desider um. Fidclis enim est calix cui Christtts in coena benedixil, el cui nos
est, et ideo facit ut aut cito cesset lentalio, aut si sacerdotes in missa benedicimus, vel calix bene-
prolixa fuerit, det ipse tolerandi virtutem. Non dictionis, id est cujus haustu benedictio cre.ien-
patielur vos tentari supra vires, sed cum ipsa. tibus infundilur, cui nos sacerdotes in sacramen-
lenlatione faciet etiam proventum tolerantiae, af torum confectione benedicimus, nonne est comtnu-
possitis sustinere pondus tentafionis. Subvenit enim nicaiio sanguinis Christi? id est nanne facit cos
ut impleat quod promisit, quia fidelis est : et illud qui digne bibunt illum, esse participcs vitse Chri-
facil provenire, quod potest humana fragilitas su- sti quae per sanguinem designatur, quoniam anima
stinere. Novit enim quando procellam tentationis carnis, ut Moyses dixit (Levit. xvu), >n sangnrrie
exsurgere sinat, quando exsurgentem reprimat. est. Hoc est, noiiiie facit nos csse illms ueatittidi-
Novil pro custodia nostra restringere, quod con iiis et glotia? participes, inqua curn aniina ipsius
917 COMMENT. IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. PAD COR. 918
anima vestra unum quid fiat per ejusdem glorise A latris de sacrificio eorum comedimus et bibimus,
consortium ? Uhi iunuitur, quia similiter calix unum profecto cum illis corpus efficimur. Qui
maledictus idolorum, potautes se facit participes enim comedit idololliytum, unum cum dsernone
morlis daemoniorum, et panis quem nos sacerdo- fit; sicut qui comedit corpus Chrisli, fit unum
tes in altari frangimus, et quem unum in mulfas cum Chrislo.
partes dividinius ad designandanT unionem cha- < Videte Israel secundum caruero. Nonne qui
ritatis aceipientium, nonne participalio corporis Do- < edunt hostias^parlicipes sunt ultaris? >
mini est ? id est nonne hoc operalur in nobis, ut Dixi quia qui edunt carnem Christi, et bibunS
taudem corpora nostra recipiant participationem sanguinem ejus, parlicipes sunt Christi, et hoc vo-
immorfalitatis et glorise corporis noslri? Hoc est bis per similitudinem ostendo. Nam videte id cst
dicere : Pailicipatio calicis et panis Dorainici, fa- considerale eum Israel, qui non secundtim spivi-
cit ut anima noslra et corpus landem conforme- tum ul nos, sed secundum solam carnem est
lur animse et corpori Chrisli secundum receptio- Israel, id est populum Jttdaeoruro, qui sola carne
nem ejusdem beatiludinis. Tunc autem hoc ferit sunt filii Jacob, et carualiter iutelligunt et ser-
si quod in sacramento visibiliter sumitur, in ipsa " vant legis praecepta. Nonne illi 17«/ apud eos
vcrilate spiiitualiler manducetur, sjiiritualiter bi- edunt hostias, carnaliter immolatas, sunt parlici-
batur. Sicut enim ut sit species visibilis panis, pes allaris ? id esl de sacrificio altaris parlem in
iuiilta grana in unum consperguntur, tanquam esum accipiunl. Ita esl. Pars^enim cremabalur
illud fiat quod de fidelibus, ail Sciiptura, erat in allari, et pars comedebaiur : et sicut Judsei
iilis cor unum et anima una (Acl. iv), et sicut In parlicipes fiebant altaris per esum hosiiarum, sic
coiifectione vini liquor granorum in unitalem con- nos eflicimur participes Christi per esum carnis
funditur, Ita Dominus Jesus nos ad se perfraere .ejus. Quoniam vera carnis substantia quse in
per unitatem charitatis siguificavit,-ac imsterium Chiisto est in nos transit, quoniam sacrificium
pacis et unitatis nostrse in sua mensa consecra- illud idem quod erat in altavi, transibat in cos
vit; el ideo qui accipit mysterium unitatis, el non qui eomedebant de illo. Similiter el qui idololhyta
tenet vinculum pacis, nou mysterium accipit, pro sacrificia manducant, fiuni socii dsemonunJ, quo-
se, sed testimonium cojitra se. Panis quem fran- modo carnalis Israel socius erat altaris in lemplo,
gimus, est participatio coiporis Domini, quiaipse qui de sacrificiis manducabat.
panis quem multis dividimus, esl verum eorpus < Quid ei'go? Dico quod idolis immolatum sit
Bomini : el qui de illo accipiunt de corpore Doraini r < aliquid? aut quod idolum sit aliquid ? Sed qusa
accipiunt, atque iiuiil eliam ipsi quod accipiunt. < immolant gentes, dasmoiiiis immolant, et non Deo
Quoniam nos mulli sumus unus panis et unum < (Deut. xxxu). Nolo autem socios vos fieri dte-
corpus. Nam, sicut unus panis ex multis grauis, t moniorum. Non potestis calieem Domini bibere
et uimni corpus ex multis membris componitur, < et calicem dsemonioruro. Non potestis men-
sie Ecclesia Chrisli ex multis fidelibus cbaritate < sae Domini partieipes esse et mensae dsenio-
copulante conr.ectittir. Unus ergo panis sumus. t niorum. »
Nam jcju'- iis el exorcismis coepiinus moli, deinde Quoniam monebat Aposlolus ut fugerent ab
in baptismo conspeisi sumus, et per acceptionem idolorum cultura, ne cibis lalibus contaniinaren-
sancti Spirifus sumus decocti, et ita panis Domi- lur, sensit motum cordis eorum, et ideo prseve-
uicus effecli, si unum esse perseveiavimus.Nam nit ne quis illi diceret: Ergo dicis vim aliquam
ldeo Doroinus, sicut dictum esl (Matth. xx\i, Marc. babere idolum vel posse polluere. Nou, inquit,
xiv, Luc. xxu), eoipus el sanguineni suum iu idolum iiisensibile polluit, sed daemones qui tem-
eis rebus commendari!, quse aJ unum aliquid re- plis praesident, ad homines depravandos et suo
diguntur e niultis, quoniam aliud in unum ex servitio mancipandos, non quod offerebaluv cul-
ruultis granis conficitur, aliud in unum ex multis D pans, sed quia illis offerebalur. Quasi diceret :
acinis confluil.' Et ob tioc, comiijunicaiio coipo- Quoniam dixi, fugiie ab idolorum eullura, ergo
ris et sanguinis Chrisii socielalem seternam san- ne quis cx hoc moveatur, inlenogo, quid, dico
ctorura designat et facit, ubi pax erit et unitas in illis verbis praemissis? An intendo dicere, quod
pleua atque perfecta. Propler quae omnia recte immolalum idolis sit aliquid, id est immutetur
dicimur omnes unus panis et unum corpus, quia iu aliquam dignitatem? Aut intelligo, quod ido-
el omnes de uno pane corporis_ Cluisti parlicipa- lum sil aliquid, id est valeat in aliquo prodesse
tnus. Quod enim quisque suam parlem ex hoc vel obesse ? Non hoc dico, sed potius istud as-
pane percipif, significat quia unusquisque juxta sero, quia sacrificia qum immolanl gentes, non
mensuram suam particeps fit bujus gratiae. Si au- idolis, sed dmmomis ^quse Iatent in idolis) immo-
lem unus panis Domiuici sacramenti unum cor- lant, -et non Deo. Dsemoniis enim magis dediti
pus Christi efficit in ecclesia, sie panis idolo- sunt, quod est periculosius. Nam si tantum idola
latriae daemonum parficipatio^st; et sieut omnes colerent, sicut eos nihil adjuvarent, ita nihil eis
qui de uno pane ac de uno caliee Domini sumi- nocerent. Nam simulacrura vere nihil est, sed
"rcns. unum corpus efljciraur; ita si ctim idolo- sub tegmine simulacri diabolus colitur. Gentes
919 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHl, "20
immolanl daemoniis. Sed ego tos qui Christo A qusedam eorum non adjuvant.sed implicant cursum
concorporali estis, ;io/o fieri socios dmtnoniorum meum. Seeundum legem naturse licent, quoniam
per sacrificia gentium. Non enim hoc totum munda sunt omnia naturaliler, et ideo licenl, id est
quod videtur, est in idolo, sed sub tegmine nullo prseceplomihi prohibenlur. Omnio quidem ei-
idoli est occultum iniquilatis mysterium. Ideo borum genera mihi licent, et lege naturae et potesla-
abstinendum est ab esu talium sacrificiorum. Do- te liberi arbilrii, sed non omtua mdificant proximos,
niinus lamen dicit, quia t quod intrat in os, non quoniam quse idolis oblata sunt, destruunt illos, et
coinqulnat hominem (Matth. xv; Jlfarc. vu). > Ubi a fide subvertunt; et ideo a licitis ei>am abstinen-
sciendum quia ipsi quidem cibi, et Dei creatura dum est, ne fratres scandalizentur. Nemo enim qum-
omuis quidem per se niunda est (1 Tim. iv), sed rat quod suum est, id est suura proprium conimo-
idoloruni ac dsemonuminvocatio ea facit immunda. dum, sed commodum atlerius. Nam qui veraciter
Ideo debetis idolorum sacrificia respuere, quia non intelligit idolum nihil esse, et omnem Dei creatu-
'
sotestis culicem Domini, in quo sanguis esl ejus, i- ram bonam esse (I Tim. iv), atque sic comedit ido-
bere el calicem dmmoniorum, in quo vinum est sa- _ lorum sacrificia, uon vereus scandalizare fratres
evilegaesuperstitionis, nec potestis tnensm, id est al- propter suam escam, iste quod suuni est quserit,
taris Domini in quo corpus ejus est, patiicipes esse " non quod aliorum. Qui vero ne fratribus uoceat, a
et mensm, ,id est allaris dmmoniorum, et tam ma- licilis abslinet, ille non quod suuin est quserit, sed
gnuni suslinebiiis incommodum, ut a eorpore et quod aliorum, quia ebaritate compulsus, nliam per
sanguine Domini, sine quo vitam habere nou po- sua damna quserit aliorum commoda. Quod de csca
testis, separemini, quoniam sacrilicium Christi et diximus, hoc de omni re sentiendura est, quia qui
sacrificitrn diaboli nemo potest comedei'e (Joan. vi). .suas ulililates negligitproutililatibusproximorum,
< Quaeenim cnnventio Chiisti aJ Belial? Aut quse ille juslus est.
pars fideli cum infideli ? Vel quis consensus templo < Omne qtiod in macello venit, mandueate, ni-
Dei cum idolis? (II Cor. vi.) > Nulla his adinvicem < hil inleiTogantes propter conscientiam. Domini
eocietas, quoniam mors et vita simul nou conve- < est terra et plenitudo ejus (Psal. xxm). >
siiunt. Sequilur: Quoniam licila sunt hsec, et tamen non est uten-
< An semulamur Dominum? Nunquid fortiores duin eis semper, determinat quomodo el qua ra-
* illo sumus. » tioue possiiit manducari, scilicet si venalia fuerint
Non dehemus ad subversionem fratrum manduca- in foro reperta. Omne, inquit, quod in macello venil,
re sacrificia idolorum. Quia an mniulamur Dotni- n id esl quod venditur in loco ubi carnes venduntur,
num ? id est an invidemus Domino, ut i'egnum ejus manducate, nihil interrogantes, id esl non qussien-
minuainus, comedendo idolothyta ad perditionem les an sit immolatum vel non immolaium, ei hoc
fratrum ? non oportet ut semulemur eum, conanles facite propter conscienliam, id est ut libera sit con-
ei auferre raembi a sua. Quia nunquid fortiores su- scientia vestra, quia licet aliquid sit oblalum idolo,
mus illo, ut possimus contra eum prsevalere, et eos tamen si hoc nescierit qui emil, niillura pafitur scru-
ad perniciem trahere, quos ipse uiltadvitain ser- pulum, et apud Deum immunis est. Vel piopler
vare, velnos ipsos ab ejus percussione defendere? conscientiam vendentis conservandam, quia si man-
Malo nostio ulimur, si contra Clirislum agimus. ducai'etis postquam diceret immolalum esse, ille si
Vel ila : An wtnulamur Dominum, Id est an imila- infidelis esset, confirmaretur in infidelitate; vel si
mur Christum comedentem cum publicanis et pec- fldelis, revocarelur a fide. Nihil interrogate, quia
catoribus (Matth. ix; Marc. u; Luc. v), dum cum si ititerrogaveritis infideles, qui vos sciunt esse
idololatiis manducamus? Nequaquam illum imita- Cluistianos, propter irrisionem vobis respondebunt
mur in hoc faclo, quia ipse non cum idololatris ci- omniaesse immolala. Dixi utmanducctis sine inte-.-
bum sumpsil, sed cum his qui unum Deum cole- rogatione, quia Domini est terra, quse cuncta nutrit
bant, et tamen peccalores erant, ut eos dulcedinc D et suslinel, et plenitudo ejus, id est omnia quibus
familiaritatissusetralieretad poenitentiam. An imi- impletur terra. Nec potest immundum esse quod
tamur Domiuum? Minime.Et nunquid sumus fortio- Domini est. Si ergo idolis immolafum -aliquid, vel
res illo? id esl nunquid agimus fortiora quam ipse, non est, vel nescilur, sine ullo conscieulise scrupulo
per scientiam qua novimus idolum nihil esse, su- in usum necessilatis assumitur. Si vero certum est
mentes idololhyta quod ipse non fccil? Hoc esl enim immolatum esse, melius Christiana virtute respui-
fortiores illo esse, quod lamen non esl fortiludo sed tur.
debilitas, ea facere quse ille non fecit. < Si quis vocat vos infidelium ad coenam et vui-
c Omnia mihi licent, sed non oronia expediunt < tis ire, omne quod vob>s apponilur manducate,
< (Ezech. xxxvn; supra vi). Omnia mihi lieent, < nihil interrogantes propter conscientiam. Si quis
< sed non omnia sedificant. Nemo quod suum est < aut dixerit, hoc immolatum est idolis, noliie
< quserat, sed quod alterius. > < manducare, propter illum qui indicavit, et pro-^
Abstinendum est ab immolatis, et otnnia quidem < ter conscienliam. Conscientiam autem dico, non
ciborum genera mihi licent, qui possum ea sumere < tuaui, sed alleiius, ut quid enim libertas mea ju-
mundo corde, serfnon omnia expediunt mihi, id cst < dicatur ab aliena conscienlia? Si ego cum gratia
921 COMMENT. IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD COR. 92&
t participo, quid blaspbemor pro eo quod gratias A sum idolo, dum quse illi sunt oblata non borreo?
< ago? Sive ergo manducatis, sive bibitis, vel aliud Blasphemor enim inde ac vituperor, quia magnum
t qui'd facitis, omnia in gloriam Dei facite. > aliquid de idolo sentire videor, et infideles gaudent
D.xi qualiler manducandum sit quod emitis, di- in idololatria, dum me putant participem habentes
cam et gratis datum qualiter edi possit (Coloss. occasionem permanendi in errore, et fidelibus ma-
ru). Ita scilieet: Si quis infidelium vocat vos ad cos- lum dalur exemplum. Et quia hsec mala inde con-
nam, etc. Ccena a communione vescenlium appella- lingerent, ergo cavete idolis oblata, ut possilis ad
lur; zotvovquippe commune Grseci dicunt. Unde et laudem Dei comedere. Quamvis ehim per puritalein
cominunicantes, quod communiter, id est- pariter conscientise vestrae licitum sit vobis ista sumere,
conveniant. Apud veteres enim solitum eratr iu inimicum tamen Deo est ea scienter edere, quo-
propatulo vesci, et communiter epulari, ne singula- niam ad opprobrium unius Dei hsec diabolo dedi-
ritas luxuriam gigneret. Si vos ad coenam quis in- cantur. Ergo ne faciatis cibo vestro vel aclu Deum
iidelium vocarit, non prsecipio ut ealis, sed in ve- blasphemari, sed sive mandvcatis, sive bibiiis, vet
stra volunlalepono. Tunc auiem Chrislianus ad cce- aliud quid facilis, omnia facile in gloriatn Dei, id esl
nani infidelis ire debet, si aliquem fructura ibi ha- sic facite omnia, ut ex his glorificetur et laudetur
bet, id est si scit se illum lucrari: sicut Christus ideo " Deus. Modesteet frugaliter et temperanter mandu-
cum peccaioribus edebat, ut eos ad poenitentiam cando et bibendo, glorifica Deum. Si enim quod
converterei (Matth. IX). Si vultis ad talem coenam manducas el bibis, ad refectionem corporis sumis
ire, bmne quod vobis apponitur, manducate, sinipli- reparationemque niembrorum, gratias agens ei qui
citer, non interrogantes unde sit, propter conscien- tibi pisebuit morlali et fragiii ista supplementoruni
tiatn simul disciimbentium, ue confirraetis infideles solatia, etcibustuus et potus tuus laudat Deum. Si
in errore suo, si scicnler manducaveritis coram eis vero modum natui'se debitum immoderalione vora-
clbos idololatriae. Hoc tamen perfeclis dicitur, qui citatis excedas, et vinolentia le ingurgites, mandu-
possunl conlemnentes idolum quia nihil est, man- cans et bibens Deum blaspheraas. Si post cihura
ducare de sacrificio, cerli quia quod sub Dei Creato- el potum requiescis ut dormias, et in leclo nihil
ris uomine editur non potest polluere. Niliil interro- turpiter egeris, nec excesseris ullra concessam li-
gantes edite quod apponilur. Sed si quis dixerit de cenlian» in lege Dei, laudas eum; et cum dormis, si
eo quod apponitur, hoc immolalum esl idolis, nolite mala conscientia non te excilat a quiete, innocentia
jam manducare propter iilum qui indicavit, ne putet somni tui laudat Deum; et cum vigilas et bene agis,
vos illud comedere sub idolorum veneratione, et atque Deus laudatur de bono opere tuo, opere luo
propler conscentiam aliorum. Qui enim idolis servit, Deum laudas. Sic ad laudcni ejus omnia suut
gloriabitur, si vos edere de sacrificiis viderit, et in agenda.
errore confirmabilur, malumque- fratribus dabilis e Sine offensione estote Judseis et gentibus et
exemplum. Palet quia caro per se non est immun- t Ecclesise Dei, sicut et ego per omnia oriinibus
da. Nam si naiura ipsa immolalilise carnis esset t placeo, non quserens quod mihi utile est, sed
immunda, utique et nescientem contaminaret. Ne- t quod multis, ut sahi fiant. >
que enim eo jninus ipsa esset, quo a nescienle »u- Ila vestram conversationem modificate, ut ntillus
merelur. Sed propler conscientiam, ne dsemonibus scandalum ex ea patialur. Eslote scilicel sine offcn-
eommunicassrf videaris. Gonscientiam autem dico sione Judmh et gentibus el Ecclesim Dei. Qffensio
non tuam, quse Srma est in cognitione verilatis, sed enira Judseis fit, si Christianum qui se dicit legem
alterius, qui adhuc infirmus est in fide, vel necdura et prophetas recipere, viderint idola quse llli abo-
venil ad fidem. Apud conscienliam enim suam lseta- minanlur non horrere. Gentilibus vero haec est of-
bitur infidelis quisque, si viderit te libenler appete- fensio, si in eo in quo sunt, non solum non arguan-
re quod idolis immolatum est, et dicet : Quomodo tur, sed et promptiores fiant, dum non vitantur vota
Christiani vetant nos immolare quasi sil malum, et Q idolorum suorum. Ecclesiae autem Dei iit offensio,
ipsi illa manducant quasi sancta et munda? Et id- dum quosdam ex numero,suo videthis quse inimica
circo abstiuendum est, ne mala de nobis opinio ge- Deo sunt, adhaerere. Cavete igilur uno cibo ves-
neretur in aliorum menfibus, quia ul quid judicatur tro sic omnes offendere, sicut et ego non solum
mea liberlus, ab aliena conscientia, id est cum ab noii\ offendo quemquam , sed etiam placeo om-
idoli veneralione sit libera conscieutia mea, quid ntbus per omnia quae facio. Non quidem ila pla-
opus esl ut malam de me dans opinionem, faciam cebat Aposlolus omnibus, ut placeret ctiam lam
^esiimari quia veneralionis causa manducem idolis mullis persecutoribus suis, I sed placebat omni
immolala? Judicarer enim nou distare ab idolola- generi hominum, quod Christi congregabat Eccle-
tris, si non abhorrerem, quod oblalum est idolis, sia, sive jam intus positis, sive inlroducendis
el si ego cum gratia participo, id esl si ego gralise Dei in eam. Oportct enim ut rectores boni placere ho-
communico, quia in ipsius nomine edo, quid bla- minibus appelant, sed idcirco ut suae aestimaiionis
sphetnorpro eo quod gralias ago ? id est quid opus dulcedine proximos in affectum vefilatis tpahant,
est me cadere in blaspbemiam imperitorum ? quid non ut seamari desiderent, sed ut dileclionem suam
necesse est ut faciam aestimari quia ego devotus quasi quamdam viam faciant, per quam corda au-
©25 HERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI 924
dientiam ad amoreni Condtloris inlvoducant. Difli- jA dit illis, dioens : Volo autem vos scire, etc. Quasi di-
cile quippe est, ut quamlibet recta denunlians prae- cei*et: vos oblili eslis mei, et tradiliones meas non
dicator, qtii non diligitur libenter audiatur. Debet tenetis, sed volo ut ista qtise subjungo, sciatis. Volo
ergo qui prseest, sludere se diligi, quatenus possit vos scire quod Chrislus esl omnis viri caput, quo-
audiri; et lamen arnoi-emsuum pro semetipso non niam vir a Deo quidem, sed per Christum factus
quserere, ne inveniatur ei cui servire per oflicium csl (Gen. u), sed vir est caput tnutieris; quia, quam-
cernilur, occulta cogitalionis tyrannide resultare. vis et mulierper Christum, devirotamen facta est,
Recte igitur Apostolus nunc dicit, quia ego per om- ac per hoe subjicilur viro. Et t»icutvir Christum, ita
nia omnibus placeo, quamvis alibi se deneget homi- mulier debet sequi virum, et excmplo illius agere
nibus placere (Gatal. i). Addit enim, non qumrens bona. Sicque secundario per virum subjicitur Chii-
quod tnihi ulile est, sed quod tnultis ut salvi fiant. sto. Vir enim nulli subjectus est nisi Chrislo, mulier
Ntilli aulem utile est ad salulem*si homo ei pi'opler autem et viro et Christo debet esse snbjecta. Chri-
seipsura placuit, quia non recte placet aliter, nisi stus est caput viri, qui regitur a sapientia; sed vir
cum propler Deum placet, id esi ut Deus placeat et caput mulieris, quae regitur a viro. Desiguatur au-
glorificelur, cum dona ejus altendiintur in homine, tem per virum spiritus rationalis et per mulierem ani-
aut per ministerium hominis accipiuntur. Cum au- ma. Esl enim aninne quasi maritus quodammodo
teru homo sic placet, non jam homo, sed Deus pla- spiritus hominis, quia animalem affectionem tan-
cet. Placet ergo Paulus et non placet, quia in eo quam conjugem regil. Ghiistus ergo caput viri est,
quod placere appetit, non se, sed per se placere id est sapieiilia Dei gubernatrix est illius spiritus
liominibus verilatem qtiaerit. qui est in homine, quo polest bomo intelligere spi-
CAPUT XI.' ritualia, si ipse spiiilus pie se subjicit Deo, nihil
t Imitatoi*es mei eslote, sicut et ego Christi. r enim altius illo spiritu, nisi sapientia quse Deus
Ego, inquit, omnibus placeo, quaerens omnibus est. Sed vir est caput mulieris<qiiia spiritus regit
prodesse, et vos estote imitatores mei, ut nullum animam. Aliud est enim in homiue rationale quod
offendalis, sed tali intentione per laudabilem vitam regit, aliud animale quod regitur, ut scilicet caro
homiuibus placere quseratis. Imitaiores mei eslote non concupiscat adversus spiritum tfialat. v), sed
sicut et ego sum iniilator Christi, quoniam ita per spiritui subjugetur, id est concupisceutia carnalis
me imiiabimini Christum qui nulltim offendit, sed non adversetur ralioni, sed potius obtemperando
omnes salvare veitit. Imitatores mei estote sicut et desinat esse carnalis, ut appetilum animae per quem
ego Chrisli. in ecclesia isle ordo est, alii prsecedunl, C voluptales coi-poris operamur, habeat mens inlerior
alii sequuntur et qui praecedunt, exemplo se prse- tanquam virilis ratio subjugatum. Ita est caput viri
bent sequenlihus: et qui sequuntur, imitantur prse- Christus, et caput mulieris vir. Caput vero Chrisli,
cedenles (I Tim. n). Sed et illi qui se exemplo prse- Deus est, secundum quod Pater major est illo (Joan.
benl sequentibus, sequuntur ipsum Christum. Nam xiii), ut hunc ipsum Deum esse, quod illi cum Palre
quia omnes superaverunt proficiendo, nec jam re- unura est, caput sit hominis medialoris. Quod ipse
mansit bomo quem imitenlur, ipse Christus eis re- solus est. Si enim mentem recte dicimus principale
mauet, quem usque iu finem sequantur. lioniinis, id est tanquam caput humaiise subslaniise,
t Laudo aulem vos, fralres, quod per omnia mei cum ipse homo cum mente sit homo, cur non mulio
« memores esiis, et sicut tradidi vobis, praecepta congruentius, imo raullo magis verbum cumPalie
< inea ienelis. Volo autem \os scire quod omnis simul silDeus, capulChristi, quamvisChsi tus homo
t viri caput Christus est: caput autem mulieris vir nisi cum verbo quod caro factum est (Joan. i), intel-
« (Ephes. v); eapul vero Chrisli, Deus. Omnis vir ligi non possil? Omnis vir orans, etc. Venit ad cau-
< orans aut proplielans velato capite, deturpat ca- sam, quiaelviri quidem apud Corinlhios nulriebaiit
t put suttm; omnis autem mulier orans aut pro- comam, et mulieres nudato capite procedebant in
< phetans non velalo capile, deturpat caput suum. D ecclesiam, gloriantes in crinibus. QuoJ non s-Jum
< Uiium enim est ac si decalvelur. Nam si non ve- inlionestum eral, sed eliam concupiscenfise fomitem
< lalur mulier, londeatuv. Si vero turpe est mu- prsestabat, et quoniam Christus est caput viri, ideo
< lieri londeii aut decalvari, velet caput suum. > otnnis vir tam dives quam pauper, in ecclesia Deum
Postquam mores et conversationem eorum ar- orans aut cseleris prophetans, id est futura et occul-
^iiit, iiunc tradiliones vult corrigere. Ideo non con- ta, pronuntians velalo capite corporeo, deturpat,
firmando, sed per ironiam incipit loqui. Prsecepi, id est dehonestat spirituale caput suum Christura,
inquit, ut me imitemini, ei non possuro i-eprehen- vel eliam corporale caput. Sed econlra omnh mulier,
dere vos de inobedientia, sed laudo vos quod per quia inferior et subjecta viro, si fuerit orans in eccle-
omnia eslis memores tnei, et prmcepta qum vobis tra- sia aut prophelans, non velalo capite, deturpat et
didi, fenetis. His verbis plus illos tangit, quam si , inhonestum reddit c&putsuum, quodifa nudum om-
manifesfe increparet eos. Quia cum esset apostolus nibus ostendil. Quoniara Chrislus cui servire est
eorum, immemores ei*ant traditionum ejus; neque summa libertas, caputest viri, ideo non est jusium
quod adhuc non didicerant ex aliaium Ecclesiaram tit in ecclesia oret vel doceat vclato capile, quoiiiani
traditJone sequebantur; et ideo quasi noviler fradi- inter eum et Chrislum non esl aliquid mediiiiJ).
923 COMMENT. IN EPISTOLAS PATJLL — IN EPIST. IAD COR. 926
Et propterea uon debet oslendere signum servitutis A . temporalium administrationi, si non velatur, id est
in se, sed libertatis. Nam quia sine alio mediante si non modesterestringilur a superfluis cogilaudis,
Cbristus est caput ejus, et per Christum Deus, et eJJam londeatur, id est auferat a se ubiversas cogi-
ideo in signum libertatis non habet velum, quod est taliones mundanarum curarum. Melius est enim ut
subjectiouis signum. Delurpaiet enira caput suum, omnes mundi curas abjieiat, quam ut in omnia
si oraret vel prophetaret cooperto capile, quia vide- mundi desideria spargalur, dum necessaria procu-
retur reputare dedecorosum sub Christo esse, tan- rat. Si vero turpe est mulieri londeri vel decalvari,
quam sub suo capite, et quod ignominia esset Illi, id est si bsec inferior pars animae, quae parum ad
quod summa libertas el gloria debet videri. Sed aliud valet, incongruum depuiat abscindere velut
mulier in ecclesia stans non velato capite, id est capillos a se omnes mundi curas, vel detegere eun-
sine signo subjectionis quam debet viro, deturpat clis impudentiam suse intentionis erga temporalia,
caput suum, id est dehonestat virum, quasi non ha- velet caput suum, id est modeste cohibeat a suuer-
beat eum medium inter se et Christum, vel caput fluis cogitalionibus acumen suum. >
suum carnale dehoneslat, dum denudat illud, quia < Vir quidem non debel velare caput suum quia
zinum est ac si decalvelur, id est tantumdem est ad < imago et gloria Dei est. Mulier autem gloria viri
tuipitudinem, ac si decalvaretur. Veie idem Valet. " < esl. Non enim vir ex muliere est, sed niulier ex
Nam si non veiatur mulier, etiam tondeatur. Debet < viro (Gen. n). Elenim non est creatus vir pfoplei
enim tonderi, si non est velata. Sed si lurpe est tnu- < mulierem, sed mulier propter virum. Ideo debei
lieri tonderi aut decalvari, velet caput suutn. Nam e mulier velamen liabere super caput suum, et pro
dum stat in ecclesia retortis crinibus in tergo et t pter angelos. Verumtamen neque vir sine mulie-
nuda fronte, hoc est adeo turpe, ac si capilli per de- t re, neque mulier sine riro in Domino. Nam sieul
calvationem vel detonsionem essent ablali. Nunc < mulier deviro, ita el vir per mulierem. Omni3
spiriiualem intelligenliam breviter atlingamus. In t autem ex Deo. >
viro enim, ut supra dictum est, rationalis sensus Vir quidem non debet vetare caput suutn, id csf
accipitur, in muliere autern anima hominis intelli- non debet habere signum servilutis vel potestalis
gitur, quse a rationali sensu, velttt mulier a viro, re- super se, sed libertatis, quia non habet aliquid super
gitur. Ipsa quoque anima hominis, quse utrumque se nisi Deum. Quoniam imago et gtoria est Dei.
unum fit, si quando ea quse Dei sunt cogitat, quasi Imago, id est similitudinis iropressio, et gloiia Dei
vir est. A qua conteraplatione spiritualf per vela- cernitur in vii*o, quia unus Deus unum fecit homi-
nien, id est carnalibus cogilationibus se cohibere £. nem, ut sicut ab uno Deo sunt omnia, ita essent ab
non debet, sed i*evelata facie, id est mundo corde uno liomine omnes homines, ut unius Dei invisi-
ad contemplanda coelestia et spiritualia se extende- bilis unus homo visibilis imaginem haberet in
re. Si quando vero ea quse mundi sunt cogitat, terris, ul unus Deus in uno homine videretur au-
quasi mulier est. Sed ne supra quam necesse est, ctoritatem unius principii conservare ad confu-
se in terrenis actibus occupet, oportet ut discre- sionem diaboli, qui sibi neglecto uno Deo, dominium
tionis velamine restringatur, ne forte dum licita et et deitatem voluit usurpare. Homo igitur iraago et
necessaria vrilt procurare, ad illicita el superflua co- gloria Dei est, ut sicut Deus prseest omnibus per om-
gilai!d.a iiliciatui'. Et hoe est spiritualiter quod vir nipotentiam, sic homo tei'renis per intelligentiam.
caput \elare nou debct, sed mulier. Vir enim, id est Mulier autem gloria est "viri, quoniam facta est
virilis sensus ralionis; orans, id est desiderans su- illi in adjutorium, ul habei'el vir gloiiam de ea cum
perna, aut prophetans, id est futura prsemeditans; ei pi*seivetad Deum, et se ei daiet iniilanduin in
velato capite, id est obumbrato nebulis terienarum sanctitate, sicut ipse esset gloria Dei, cum cjus sa-
cogitationum suo acumine : deturpat caput suum, pientiam sequeretur. Gloria viri est mnlier, dum
id est lurpiludine icogitationum suarum obscurat ille regil, hsec obtempei*at; ille a sapientia regilur,
sLi pulchritudinem supemae sapientise. Sed mulier, D \ hsjc a viro. Gloria viri est, quoniam ex eo est el ei
id est inferior pars mentis intenta temporalibus ; subjecla est. Non enitn vir ex muliere est, sed mu-
-orans, id est appetens quse corpoii sunt necessa- lier ex viro, id est Adam non ex Eva, sed Eva ex
ria; vel propheians, id est futura quae sibi sunt Adam. Et adhuc alia ratione demonslro, cur muiier
agenda praeridens; non velato capite, id est non per sil gloria viri. Quia non crcatus est vir propier tnu-
discreiionis leraperantiara restrictosuo acumine : de- lieietn, sed mutier propter virum, id est non esl
turpat suum caput, id est turpitudine interiorum de- creatus Adam in auxilium Evae, sed Eva in adjuto-
sideriorum ftedat superiorem menlis aciem, quse de- rium Adae.Hocconfirmat illud, quod diximus unum
buit solis coelestibus inhiare Tantumdera enim valet, Deum unum hominem fecisse, quoniam vir et mu-
quod sine velo modeslse cohibitionis se relaxat in lier unum sunt in natura, quia origo mulieris vir
appetitum lemporalium rerum; ac si decalvetur, id est. Ideo mulier, ut ostendatur esse subjecta, debet
est ac si detegalur et appareatomnibus prava intentio habere velamen super caput suum, id est potestatem,
ejus, de qua debet erubescere. Hsec enim per fron- ad designandam potestatem \iri super se. Non La-
tem, qusepudoris sedes est et prseeminet, designa- beal caput liberum in ecclesia, sedvelamine lectum,
tur. Ram mulier, id est pars jationis jntenta rerum •et propter angelos, id estpropter saeerdoie-s divinea
927 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 92S
•KolujHatisnuntios, ne in ejus faciem irritenlur ad A minusex qua parte conspectam consulit ventatem,
libidinem; et quia sacerdos personam habet Christi, imago Dei est; ex qua vero inleiidifur in agenda
idcircc mulier quasi ante judicem, sic anle sacer- infeiiora, non est imago Dei, etquia quanlumcun-
dolem qui vicarius ejus est, propler reatus originem que se exienderit in id quod selernum tst lanlo ma-
subjecla debet videri. Vel propter angelos, qui no- gis inde formalur ad imaginem Dei, el pioplerea
IJ;S sunt ad cuslodiam depulati, ne displiceat eis non est cohibenda ut se inde confineat ac coniem-
Jasciva mulieris denudalio, si viderint fomitem nerel, ideo vir non debel velare capul suum. Quia
peccati per eam excilari. Dixi quia mulier esl glo- vero illi ralionabili aclioni, quse in rebus lempora-
ria viri, et propler virum, et ex viro creata in prin- libus corporalibusque versatur, periculosa est ni-
cip.o. Sed tamen in subsequenti generalione non niia in inferiora progressio, debet habere potesta-
est ila, quia neque vir sine muliere, ncque mulier lem supercaput, quod indicat velameiitum quo si-
sine viro creatur in Domino, id est in operatione gnificatur esse cohibenda. Vir non est ex muliere,
Domini, qui ex uno fecit primiius ambos et unum. sed mulier ex viro, id esl selernaecontemplalionis
Una enim caro et unum corpus in Domino, id est veril&s non ex administraiione temporalium rerum,
secundum Deum, qui creavit. Yel ita : Licet mulier ul ab ea regalur, neque ralio ex sensualilate , sed
piopter reatus originem portetsignum subjectionis, econverso, quia non est crealus vir propter mu-
non tamen exclusa est a salule, quia neque vir liei*em, id est rationalis sensus subserviat sensua-
siue muliere, id esl exclttsa muliere, neque mu- litali, nec aeternornm contemplatio ut subjicialur
lier sine viro, id esl cxcluso viro est in Doiuino, id temporalium aclioni, sed pcontrario, et idcirco
est in gralia Domini et salute aeterna. Neuter enim mulier, id est sensualilas etpars illa ralionis, qusa
excludilur, sed uterque admillitur, et cur hoc? , ad temporalia gubernanda defleetilur, habeatpole-
Quia sicut mulier de viro prius facta est, ifa et vir stalem, idestjugum supt-rioris moderaminis super
per tnutierem postea nascitur. Mulier est ex viro, caput, ut per disciplinam prematur a noxia libcr-
virpermulierem. Sed omnia sunl exDeo. Quaeom- tale vagarum cogifalionum propier angelos Dei,
nia, nisi de quihus nitnc serrao esl? id est el ille qui nos semper aspiciunt, ne dissoluta lascivia co-
vir ex quo mulier, et illa mulier quse est ex viro, et gitationum noslrarum offendanlur. Sed tamen ne-
ille vir qui per mulierem. Poslquani Apostolus sin- que vir sine muliere, id est rationalis sensus sine
gula gradatim exposuit, ut omnia Deo subjiceret,' » sensualitate vel temporalium procuratione; nrque
unum SPi*vansprincipium ait: Omnia ex Dco, ut mulier sine viro, id eslneque sensualilas veltem-
neque mulier de subjeclione doleref, ueque vir quasi C poralis aclio sine superiori sensu; in Domino, id
de exaltatione superbiret. Sed congruum est ul ad est in Domini operatione, sed potitis cl illtid quod
spirilalem inttiligenliam reVerlamur; vir enini non regendi habet potestatem in bomine, et iliud infe-
debet velaiecaput suum, quia imago et gloria Dei rius quod regendum esl, Dominus fecit. Nam sicut
est. Genesis docet virum et mulierem factos ad mulier de viro, id est sicut actio bona ex coguilione
Imaginera Dei. Fecit, inquit, Deus hominem, ad veritalis habet originem, ita ut vir per mulierem,
iniaginem Dei fecit eum, masculuin et feminam fe- id est similiter et cognitio vcriiatis post exacuitur
cit eat (Gen. n). Ad imaginem quippe Dei nafuram per bonam actionem. Otnnia autem sunl ex Deo,
-
ipsam huraanam factam dicit, quse sexu utroque id est et contemplatio veritaiis et bona operalio,
completur, nec ab inlelligenda iraagine Dei separat vel superior et inferior pars animae.Aliter : Per
fmiinam. Quomodo igilur dicit Apostolus virum virum spiriluales rectores plebis ecclesiasticse desi-
csse imaginem Dei unde caput velare prohibetur, gnantur, in qtiibus velamen ignoraiitLe non dehet
mulicrem autem non, el ideo caput velare jubelur, esse. Per mulicrem vero figuranlur aniinse infir-
nisi in nalura humanse mentis intelligamus mulie- mae, qucenihil spiiituale, nihil de invisibililius ca-
i'ein cum viro suo esse imagincm Dei, ut una imago pere possunt. Quibus tamen ignorantia; velamen non
sii tota illa subslantia? Cum aulem ad adjutorium D officit, si de Tiis quse non intelligunt, nihil de pro-
dislribuitiir, quod ad eam solam atlinet, non est prio sensu praesumunt, sed sacerdotibus suis velut
imago Dei. Quod autem ad virum solum atlinet, angelis honorem dantes, inquirunt ab illis quse ne-
imago Dei est tam plena atque integra, quam in sciunt. Cselerum si quaelibet Infirma, quae adhuc
unum conjuncla muliere. Vir enim principaliter carnaliter sapit, spiritualibus virisse conferre prse-
crealus est ad imaginem Dei, in quo naturaliter sumpserit, deturpat caput suuni , id esl hihonorai
amplius viget ratio, quasi ipse sit ratio, quse est sacerdotes eeolesise. Sed hsec omiltenles, videarnas
gloiia Dei. Mulier autem esl ipsa sensualilas, quse sequentia, narn subditur :
subseiviendo gloria estrationis, quia hsec in fe- f Vosipsijudicate Decet mulierem non velaiam
mina naluraliter praevalet. Et ideo natura mentis < orai'e Deum ? Nec ipsa natura docet vos, quod vir
bumanae non est imago Dei, nisi ex qua parte a?ter- t quidem si comam nutriat, ignominia est illi :
nis ralionibus considerandis adhaerescit. Quia, etsi < mulier vero si comam uulrial, gloria est illi,
teta contemplelur ventatem, imago Dei est; et cum < quoniam capilli pro velamine dati sunt ei ? >
ex ea distribuitur aliquid et quadam intentione Dixi quia mulier in ecclesia debet babere velatum
derivatur ad actionem rerum temporalium, nihilo- caput, et vosipsi judicate, si hoc rationabiliter
929 COMMENT.1NEPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD COR. 930
di/i. Judicaie si decet mulierem non velafam orare ^ oslendens quia neque Moyses, neque Salvator sie
D-uin. N iit decel, quia nec ipsa natura docet vos hoc tradidit. Deinde jam amplius dispulare non vult de
- sse decens, quaecapillos mulieris ila multiplicat. virorum tonsioue vel mulierum velaiione, sed prsa-
Ciiin haec esset apostolicse iradiiionis ratio, ut ve- eeplum inde tribuit dicens : Hoc sautem prwcipio,
lala; mulieres essent in ecclesia, ilii econlra reve- scilicet ut disserentis solertia non requiraiur, sed
lalas eas in ecclesia paliebantur (Ezech. \LIX). Ideo prrecipienlis aucloritas altendalur. Quasi dicat:
non jam per auctoritafem traditionis quam nr-gle- Forsitan aliquis vult adhuc contendere non sic fa-
xeranl, sed per ipsam naturam suadere illis nitifur ciendum esse, sed ego prsecipio hoc ita fieri, et
verilalem. Nec ipsa, inquit, nalura docet vos hoc auctoritate mea constiluo : ego dico, non laudans,
docere. El fioc docet natura, quod vir quidem si co- sed potius improbans, quod convenilis in ecclesia
mum nutrial, cum et lex hoc prohibeal, ignominia, ad accipiendum corpus el sanguinem Domini, non
id esl grande opprobrium esf illi; sed si mulier in melius, ut deceret, sed in delerius, id est quia
cotnam nulriat, gtorla est illi, quod coma ipsius tam convenlus vester ad Dominicam cceiiain non fit in
longa et tam decora crescil ac muhiplicatur, ut meliorationeni vestri, sed in dcteriorafionem, quo-
summa~gIoria et pulchritudo videatur. Ideo gloria niam multiplieiler peccatis ibi.
est illi, quonicm capilli a naturali instilutione rfafi B t Primum quidem convenientibus vobis in ec-
sunl ei pre velamine habendo, id est dati sunt ei ut f clesiam, audio scissuras esse inter vos, et ex
aliud velamen apponalur, quod per productionem t parte credo. Nam oportet et hsereses esse, ut el
capillorum innuitur. Coma enim indicium vela- f qui probali stint, manifesti liant in vobis. >
niinis esl, ut naturae volunlas addatur. Et ideo vir Primum quidetn, id est maximum omnium malo-
non esl naiuraliier comalus, quia non est velandus. rum esl apud vos, quod in conventu veslro fiunt
Sed et juxla superiorem tractatum spiritualis intel- schismata. Nam in melius ideo non conveni-
ligeniia; non docet ipsa natura mulierem sine vela- tis, sed in deterius, quia convenientibus in ec~
raine Dcum orare, quoniam erectus hominis slatus clesiam vobis, ubi vinculum charitatis essedebe-
inilical quod ilia pars ralionis ejus, quae lempoi'alia jet, unaqtte voluntas ct sunima concordia, ad
pi'ocurat, non sine velo discretionis ea debet a quod unus locus \os invilat el admonct, au-
Domino petere, ne sicut Dei animalia totam se de- dio schsuras, id est discordias esse inter vos et
jiciat in appetittira lerrenarum rerum. Velo eniin ex parte, id est in quibusdam vestrum credo
debel cohiheri a nimio cogilaiu et appelilu inferio- illas esse. Scissurse in eis erani, quia illi qui su-
rtnn. Vir quidem, id est superior mentis sensus, periora dona spinius habebanl, contemnebant cae-
qui coelesiia serenus dehet cogilare, si nutriat co- teros, qui lanla dona non perceperant, et scinde-
mam, idesldenslatem superfluarum cogitationum, bant se ab illis. Ipsi quoque minores, per quamdam
ignominia est illi. Mulier autem, id est pars illa desperalionem removebant se ab illis, dum iantam
-.Jientisquae lemporalia dispensat, si nutriateomam, spiritualium charismalum excellentiam, quam asse-
id esl mulliludinem uiilium cogitalionum, perquas qui non poterant, mlrarentur in eis. Ego scissuras
sapienier expleat necessariain rerum corporalium divisionum inter vos esse credo. Nec mirum, quia
admiiiislratioiiem, gloria est illi, quoniam apud oportet, id est utile est fiJelibus, et hmreses esse
Deuin habet inde mercedem. Quoniam capilli dati conlra eos ad exercilationem eorum,uf per has' boni
Eunt ei pro velamine, id est multiplex cogitalus et qui jam Deo probati el noli sunt, manifesti fiant
de necessariis rebus est illi dalus, ut sub hoc tega- bominibus in vobis, id esl inter vos. Ex istis erant
tur et abscondatur a dissoluta vagatione iiiutifum nonnulli haeretici, ut illi qui resurreclionem ne
etnoxiarum cogitationum. gabant (Matth. xxn; Act. xxm). Sed per eos mani-
t Si quis aulem videlur contentiosus esse nos festati sunt caeteris illi, qui fidem aposiolicam firmi >
t lalem consuetudinem non habemus, neque Ec- ter lenuerunt, dicenles: t Ego sum Christi, cum
( clesia Dei. Hoc auteni praecipicio, non lau- ]0 alii dicerent, ego sum Pauli, ego autem Apollo
< dans, quod non in melius, sed in deterius con- (supra i), > el semper prosunt hsereses fidelibus.
t venilis. > Ex his enim hominibus baerelici liunt, qui etiam si
Dixi viros non debere comatos esse, sed mulieres essent iii Ecclesia, nihilominus errarent. Cum au-
oporlere comam nutrire el caput velare, mulias- tcm foris sunt, plurimum prosunl non verum do-
que rationes inde monslravi. Sed si quis videlur cendo quod nesciunt, sed ad verum quaerendum
contenliosus esse, ul adliuc de hae re velit conlen- carnales, et ad verum aperiendum spiiituales ca-
dere, sallem auctoritali debet acquiescere, quia tholicos excitando. Sunt enim innumerabiles in
HOSJudsei, a quoium inslructione processit habitus sancta Ecclesia Deo probati viri, sed manifesti non
rcligionis ecclesise, el qui sumus semper populus fiunt inier nos, quandiu imperitiae nostrae tenebris
Dei, non iiabemus talcm consueludinem , ut \iri sint deleclati, dormire malumus quam lucem veritatis
comati, et mulieres nudeiil capila, neque eliam Ec- intueri. Quapropier mulli ul veritalem Dei videant
'
clssia Dei ex Jndieis el genlibtis consliluta. Post et gaudeant, per hsereticos de somno evcitantur.
raliones ponii auctorilatem, ul conteutiosos vincat, Utamur ergo bsereticis, non ut eoium approbemus
quia negue Judai&mus hoc habuit, uee Ecclesia Dei, errores, sed ut catholicam disciplinam adversus ei>
9Si HERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI 952
rum iusidias asserentes, vigilantiores el cautiores ,A agenda sunt, non in ecclesia, ubi unilalis el myste-
simus, eliam si eos ad salutem revocare non pos- rii causa convenitur, non dissensionis et ventris.
sumus. Oportet igitur et hsereses esse, ut qui pro- Munus enim oblatum, tolius populi fit, quia in uno
biili sunt manifesti fiant in nobis. Hi enim probali pane omnes significanlur. Per id enim quod onines
sunl Deo, qui bene possunt doeere. Sed manifesti unum sunt, de uno pane omnes sumere oportet.
homiuibus esse non possunl, nisi cum docent. Do- Ilaque dicilur : Convenientibus vobis in unum,jam
cere autem noluntnisieos qui doceri quaerunt. Sed non est Dominicam cmnam manducare, id est jam
multi ad quserendum pigri sunt, nisi per molest as non potestis sacramenla Redemploris accipere, nec
etinsultatiojieshaereticovum quasi de somno exci- jam ad siraililudinem coense Domini facitis ibi con-
fentur, et in imperitia sua erubescant sibi, ac de illa vivium. Quare ? Quia unusquisque vesirum cmnam
peiiclilari se sentiant. Ideo providentia divina mul- suam, id est quod secum altulit, prmsumit, id est
tos diversi erroris hsereticos esse permillil ut cum ante Dominicam coenam, et anlequam caetPricon-
iijsultanl nobis et inter. oganl nos ea quae nescimus, veniant, sumit, ad manducandum, non ad erogan-
vel sic diseutiamus pigriliam, et divinas Sciipluras dumpaupeiibus. Iif alius quidetn qui non allulitquod
nosse cupiamus. Hsereticus autem est,£qui alicujus ederet, vel sero venif, esutit; alius autem, quici-
temporalis commodi, el maxime gloriae piincipa- B bos suos edere prseoecupavit, ebrius est. Et ita jam
lusque sui gratia, falsas opiiiiones ac novas vel gi- non estis idonei Dominicam coenam manducare, id
gnitvel sequilur. est sacram eucharistiam percipere quae a jejunis el
< Coiivenientibus ergo vobis in unum, jam non concordanlibus est percipienda, quamvis apostoli
t est Dominicam coenam manducare, unusquisque primo non jejuni eam pereeperint. Placuit enim Spi-
t enim suam coenam pi'sesumit ad manducandum. ritui Siincto, ul in lionoieni tanti sacramenli in os
< Ei alius quideni esurit, alius aulera ebrius est. Cbristiani prius Doroinicum corpus intrarel quam
« Nunquril domos non habetis ad manducandum et caeteri cibi. Nam ideo per universum orbem mos
t bibendum? aul Ecclesiam Deicontemnitis, et con- iste servatur. Neque quia post eibos illud dedit Do-
t^ funditis eos qui non habenl? Quid dicaui vobis ? minus, pi*optereapransi vel ccenali fratres ad illud
( Laudo vos? in hoc non laudo. > percipiendum convenire debent, aut sicut faeiebial
Quando quidera scissui'a? sunt inter vos, ergo vo- quos iiunc Aposlolus arguit et emendat, mensis
bh convenientibusin untim, jam non esi manducare suis hoc miscere. Nais?queSalvator quo vehemen-
Dominicam ccenam, id est illud manducare quod ibi lius commendaret myterii illius altitudinem, ulti-
facitis, quia discordanter hoc facilis, jam iion est mum lioc voluil infigere cordibus el memoria?.disci-
manducare Dominicam coenam. Quia unusquhque pulorum, a quibus ad pasaionem mox digressttrus
vestrum prmsumtt in ecclesia mauducai*e seorsum erai; et ideo nou prsecepit quo deinceps ordine su-
cmnam suam, id esl oblationem suam, cum Domi- meretur, ut apostolis per quos Ecclesiam disposi-
nica coeiia communis esse debeat omnibus Chri- turus erat, servarel hunc locum. Vos inquit, ila co-
slianis, sicut Chiistus cum suis discipulis commu- medilis, quisque suas oblationes, nec facitis eas ut
niler'eccnavil. Tarigil eorum consueludinem, quia deberelis omnibus eomuiunes. Sed cur ad talem co-
frequenler in anno certis diebus solebant omnes., ad meslionem venitis in ecclesiam. Nunquid non ha-
ccclesiam convenire, ut corpus el sanguinem Do- betis domos ad manducandum et bibendum, ul ibi
mini perciperent, el in ecclesia convivium agerent convivia hujusmodi celebreiis? Auf Ecclesiam Dei,
ex obiatiouibus suis, ad exemplum coenaequam Do- id est, domum oralionis (Isa. LVI; Matth. xxi) qua
roinus cum discipulis suis fecit. Sed hanc consuetu- consecrala est ad exorandum in ea Deum, el aa
dinem plurimi eorum perverterant; et secimdum percipienda i'lius saci-amenla, contemniih ? Ulique
quod alius alio prior veniebat afferens cibos suos, conlemnilis eam, dum irreverenier in ea carnales
manducabat et inebriebatur, non exspectans paupe- cibos sumilis. Et etiam confunditn eos qui iion ha-
rem fiatrem; etpostea corpus Domini sumebat, vel p bent quod ibi comedanl, cum vos in conspectu eo-
cibis suse mensae miscebat, iion judicans illud ab rum deliciis aflluatis, et ipsi vel jejuni remaneant
aliis cibis differre. Nam munera sua offerentes adve- vel solum pauem suum comedani. In hoc eliam con-
nienlibus presbyteris, quia adhuc reciores ecclesiis fundilis pauperes qui non habenl quod edant, quia
non omnibus locis fuerant constiluli, totum sibi vos antequam ipsi veniant majuJucatis, et nibil illis
quod obtulerant vendicabant schismaiis causa. Nam relinquitis, atque ita cum ipsi veniunt, quod man-
pseudoapostoli dissensiones inter eos seminaverant, ducent non inyeniunt et erubescunt. Sic enim con-
ita ul oblationes suas zelarentur, cum una alque ea- funditis et eos
dem prece omnium oLlationes beuedicerenlur, ut bi qui praesentes sunt et nihil accipiunt,
assolet nihil vei unde offer- sive juxia supeifluas opes vestras suam tenuitatem
qui (ut fieri) obtulerant,
renl non babebant, pudore correpti confundereiitur, comedunl, et illosqui poslvenientes nibil invejiiunt,
ijoii sumentes parlem. Et lam cito illud agebant, ut etquid dicam vobh qui talia facitis;Non in\enio
supervenientes non invenfrenl quod ederenl. Ideo.- quid dignum pro commissione talium operum vobis
que Aposlolus illos inerepai. Si sic, inquK, conve- dicam. Laudo ego vos? in hoc quod ista tam male
"Jilis, u( uuus^uisque cibura suuro sumat, domi biee agitis? non laudof sed multum, reprehenctQ,~~el"aiidiji
Ss?: COMMENT.IN EPISTOLAS PAULL"— IN EPIST. I AD COR." 934
vos in nonnullis aliis, sed in hoc niliil laudabile in-- A liler, quod pro vobis redimendis tradetur ad mortem
venio. et crycifigelur. Hoc quod dixit: Facite, id esl cor-
t Ego enim accepi a Domino, quod ettradidi vo- pus meum accipite et mauducate per succcssio-
< bis, quoniam Dominus Jesus in qua nocte tra- nem temporis usque in finem sseeuli, in meatn com-
« debatur, accepit panem : et gratias agens, fregitl memorationem, id est in memoiiam passionis mese,
< et dixit: Accipite et mauducale, hoe est corpusi ut perli'actetis et consideretis, quam dignam et
< roeum, quod pro vobis tradetur. Hoc facite ini sanctam et humanse salutis efiicacem medecinam
t meam commemoralionem. Simililer et calicem,, accipitis, quatenus ex considcralione tantae sau-
< postquam ccenavit, dicens: Hic calix Novum Te- ctitatis cum majori vencratione sacram ^eucliari-
< stamentum est in meo sanguine. Hoc facite quo- stiam percipiatis, et imitari passionem meam desi-
< tiescunque bibetis, in meam commeraorationem i deretis, ut si opusfuerit, pro salufe fratrmn mori
(Matth. xxvi; Marc. xiv; Luc. xxn). > parali sitis. Accipienles enim corpus meum, memo-
Jure vos non laudo, sed vitupero in boc quod itai res mei esse debetis, ut diligenler i*ecogitelis quis
perverse etirreverenter ad Dominieam ccenam conve- ego sim, et quse inter homines conversans operatus
nitis, quia traditionem meam super hac re non bene, sim vel quae pertuleriin, ut sicut praecessi sequa-
Servaslis. Quam tamen diligenter servare debuisse-, B mini. Vel vos sacerdotes hoc facite/ id est ex pane
tis, quia ego non a meipso inveni eam, nec a Petro , corpus meum per mystica verba consecrate, in me-
velAudrea didiei, sed accepi a Domino, quod et vobtsi moriam passionis miese,ut recogitetis eam dum sa-
de tanla re tradidi, et ideo reverenter atque inviola- crificium istud obtulerifis. Similiter ut acceperat
biliter debelis retineie, quod mihi Dominus tradidit ; panem et fecei'at ex eo vinura et verum corpus
etego \obis. Hoc vobis tradidi, qiwniam Dominus; suum, accepil et calicem, et fecit ex vino sangui-
Jesus, etc. Ostendit Apostolus mysterium euchari- nem suum, poslquam cmnavil, id est jam et finiio
slise inter coenam celebratum*, non coenam esse. veteri pascha quod cum discipulis lunc nianduea-
Medicina enim spirittialis est, quse cum reverentia verat. Ti*ansiit enim a veteri ad novum Pascha,
degustata, purifieat sibi dcvotum; et memoria re-',' quod tradebat celebrandum-EccIesise, ut pro carne
deiuptionis nostrse est, ut Redemptoris memores, et sanguine legalis agni, saeramentum sui corporis
majora ab eo consequi mereamur. In uocte aulem et sanguinis substilueret. Ob hoc etiam post finem
traditus est ad passionem, sed venit inde ad resur- coense,ut illud quod cum eis ultiriium ageret, ar-
rectionis Iucem. Dotninus Jesus, id est Salvator ctius eorum mentibus imprimeret. Quoniam illud
credenlium, i;t qua nocte tradebatur, jam immiuente r( quod eorum saluti magis erat utile debuit eis ad ul-
suse passioiiis articulo, accepil panem, et gralias timum reservare, et maxime cordibus eorum com-
agens, fregit. Accepit panem, ut significai*etse ac- mendare. Acccpit calicem et dixit: Hic calix, id esj.
cepisse corpus quo nos pasceret. Et gratias agit hicpotus esf Novum Testamentum, id est nova pro-
Patri de reparatione hominuni futura per passio- missio ccelestis hsereditaiis in sanguine meo,
quo
nein ejus, aeper sacramentum corporisetsanguinis plenus est idem calix. Hoc est, potus hujus xalicis
ejus. Et fregitpanem, ut ostenderel corporis sui fra- est sanguis meus, qui non velera, sed nova, id esl
clionera, id est passionem non ubsque sua sponte ac non terrena, sed ccelestia bona promittii (/"«')•. ix).
prqcuratione venluram, sed se faclurum illam, Nam calix Moysi Vetus "eslamentum fuit, quia ter-
sicut ait: < Quia ego pono animam meam, ut ite- . renam hsereditatem promisit in sanguine vitulorum
Tum sumam eam : et nemo tollet eam a me, sed ego et hircoi um, de quo idem Moyses ait: < Hic san-
pono eam a me ipso (Joan. x). > Fregit panem, ut guis testamenti quod mandavit ad vos Deus (Exod.
omnibus suis ex eo daret et unum omnes illos fa- xiv). > Per testamenlum enini dafur hsereditas, et
ceret, el dixit eis . Accipile hanc spiritalem escam in sanguiiieChrisliaccepimusNovuuiTeslamenium,
etmanducale hoc sacramenlum, id est etmente ac- id est uovani legem quse obedienlibus sibi dathaere-
cipite et ore comedile, scilicet ut carncm Wam uon D ] ditafem regni ccelorum. Testamenlum Novum in
cvlatis lanlum in sacramenio, sicut et multi mali alii Christi sanguine consecuti sumus, per quod ad no-
fatiant, sed usque ad participationem spiiittis man- vam li<ereditatem perveniamus, qttia beneficit divini
dueelis, utin meo corpore tanquam membra ma- sanguis testis est. Unde et ad tuitionem corporis et
neatis, et meo spiritu vegelemini. < Quia qui man- animae nostrte sacramenla ejus percipimus, quia
ducat carnemmeam et bibit sanguinem meum, in caro ejus pro salute nostri corporis est oblata; san-
ine manet etego in illo (Joan.-vi). > Signum enim guis vero pro anima nostra eflusus est,J ut uiraque
quia manducavit et bibit, hoc est, si manet et ma- nostri subslanlia bsereditatcm vitse perennis acci
netur, siinhabitatet inhabitatur, sihaeret, ut non pcire posset. Nec mirum, quod de pane et vino car
deseratur. Sic do vobis ad edendum carnem meam, nem et sanguinem suum fecit. Nam et in quolibet
scilicet ut bane edentes non relinquatis unitatem homine carnem et sanguinem de pane et vino facit,
meam. Manducate quod tribuo, quia hoc est corpus quia panis comestus mutatur in carnem, et vinum
meum. Sensibus quidem exterioribus videtur esse potatum verlitur in sanguinem per Crealoris opera-
panis, sed sensibus cognoseite mentis, quia hoc es( lionem. Galix Christi quem in mysterio bibimus,
~P"P«l wWt ~w~> 8ed |I4H4Werft ~"l>~t~~it}~- «roDtere^ etjif^Pl,
~-U-"4r _d"<"Uu~t"§l"~~~iHU,P"jft sanpi^
HMiVEI BURGIDOLENSIS MONACHI 9^0
@Sg
semel in cruce fudil pro nobis, quia A
*_.ducal et bibil, qui sine debita reverentia sacram
ejus, quem
muniief defenditnos adversus cdumnias hoslis an» eucharistiam percipit. Indigne manducai el bibit,
tiqni.ne coel slem nobis liaTeditatem possit auferre, qui non prius per p i niteiitiam purgalus, ad hoc
sicut hitersa ilhe quse vocantur ieslamenttim, haere- sacramentum accedil. Hoe est enim indigne acci-
dem muniunt adversus calumniatorera, ne lollat ei pere, si eo lempore accipiat quo debet poenitenliam
haereditatem. Hoc, inquit, facite,id est calicem hunc agere. Fit igilur reus corporis et sanguinis Domini,
bibite in meatn <ommemorulionem, quoliescunque bi- id est non purgalionem, sed maculam culpae pro
belis illum ut scilicel nunquam sine memoria pas- qua peieat, trahit ex eo quod male accipil bonum
sionis mese bibatis enm, sed in mente habeatls, sacrameutum corporis et sanguinis Domini. _ Nec
conlinuo
quia ego mortem pertuli pro vobis. Aut cerle vos sibi si indignus aceesseril applaudat, quia
qui sacerdoles eslis,Jioc facite quod ego nunc feci, damnalus non fuerit, quoniam mulioties peccatoris
id est calicctn vini consecraie, ut fial sanguis meus, supplicium differlur, sed pereudinalur occullum ju-
Iioc facite in meara coinmeraoralionem, ut in hoc dicium. Nemo praesumat accedere indignus, sed
facto sitis memores mei et eorum quse pro vobis homo, id esl rationabiiiter agens, probet, id esl dis- ,
passus sum. Hoc ita dixit Dominus, velut si quis cutiat el examinet prius seipsum, qui etiam ex eo
moriens relinquat ei quem dil.git aliquod pignus; B E quod homo est, sine peccato non est. Probet antea
quud dum ille post morlem ejus aspicit, lacrymas seipsum, id est vitam suam inspiciat et consideret,
conlinere non poiest, si eum peifecte dilexit. an digne possii accedere vel non. Raro enim polest
t Quoliescunque enim manducabitis panem hunc inveniri quisquam ita magnus et juslus, ut in eo
t el cabcem bibetis, mortem Domini annuntiabitis per discussionem non inveniatur aliquid, quod de-
donecveniat. > beat eum a corpore et sanguine Domini retardare,
Expouit in quam cpmmemorationeni Christi de- nisi confessus faerit illud, etper poenilentiam dele-
beamus celebrare vel accipe.re sacramentum corpo- verit. Probet se, et sic, id est postquam se probave-
ris et sanguinis ejus, scilicetin commemoralionem rit, edflf de pane illo et bibal de catice, quia luisc ei
mortis ejus. Ideo, inquil, dixil Domiiius in suam proderit. Ideo prius se discutiat et purget, quia
conimemoialionem hoc debere iieri, quia quoiies- qui manducat et bibit indigne, id est sine sui exami-
cunque manducabitis hunc vitae panem el hunc aeter- natione, judicium sibi manducat el bibil. Indigne
nse salutis calicem bibeiis, tnortem Domini pro nobisi manducat et bibit, qui vel aliquod grave pcccatum,
faciam annuntiabitis, id est reprsesentabitis donec vel multa levia commisit,et non conlitetur ea prius-
ipse veniat ad judicium, quia boc sacramentum non[ quain adcommunionem accedat. Duobus etiam mo-
mutabitur sicut sacramenta Judseorum. Significal dis manducare et bibere debemus boc sacramen-
fiuem sseculi, quando erit sanclorum requies nout tum, id est ore cordisetore corporis. Nam qui solo
adhuc in sacramenlo spei, quo in hoc tempore con- ore corporis manducat, indigne manducat. Qui au-
sociatur Ecclesia, quandiu bibilur quod de Christit tem et ore corporis el ore cordis accipit, ille digne
latere manavit, sed jam iri ipsa perfectione salutis» comedit. Qiiindigne manducat judicium sibi man-
seiernse, cum iradetur regnum Deo el Patri (infra,, dueat; id est damnalionem extremam, quae nunc
xv), ut in illa perspicua conlemplalione incom- appellationejudicii signalur, sieutet cum Dominus
mutabilis veritalis, nullis mvstenis corporalibus> ait: f Qui vero mala egerunl, ia resurreclionem
egeamus. judicii (Joan. v). > Judicium sibi manducat, non
< Itaque quicunque manducaveril panem hunc ett alii, quia communio malorum non maculat aliquem
<biber t calicem Domini mdigne, reus erit corporis> participatione sacranleniorum, sed confessione fa-
t et sanguinis Domini. Probel aulem seipsum ho- ctorum. Nam si in factis malis non eis quisque con-
< mo,_ el sic de pane illo edat el de calice bibat. sentiat, porlat malus causam suam et personam
< Qui enim manducal et bibit indigne, judiciumi suam, el ideo boni debent tolerare malos. Judicium
t sibi mauducat et bibit. non dijudicans corpus3 D ~ibi manducat, non quia mala res sit quam accipit,
t Domini. > sed quia ille malus male accipiendo ad judicium
Quandoquidem auctorilate Domini Jesu probavi- accipit bonum quod accipit. Sicut enim Judas cui
mus panem illum esse corpus ejus, et vinum san- buccellam tradidit Dominus (Joan. xm), non malum
guineni ejus, atque celebrandum vel accipiendum» accipiendo, sed male accipiendo, Iocum in se dia-
esse myslerium illudin commemoratioriem morliss bolo praebuit; sieindigne quisque sumens Domini-
ipsius, ifflOKtquicunque Iiomo, sive dives, sive me- cum sacramentum, non eflicit ut quia ipse malus
diocrisTsive pauper, sive clericus, sive laicus, man- est, malum sit, aut quia ad salutera non accipit,
iucaveril panem Domini hunc et biberit calicem Do- nihil acceperit. Corpus enim Domini et sanguis Do-
'nini indigne, reus erit corporh et sanguinis Domini.:. mini nihilominus est, sed ille accipit hoc non ad
Indigne manducat el bibil, qui hoc mysterium ali- vitam, sed ad judicium, quia non dijudicat corpus
'.er celebrat velaccipit, quam aCIuislo traditum.i. Domini, id est non discernit quam sil dignius om-
deo iit reus corporis et saiiguinis Domirii, id est;t nibus creatui is hoc corpus, quod videlur esse pa-
iab.t poei.as moitis Doinini. Occisus euim pro liiss nis. Si eniro cogitaiet hoc corpus esse, verbo Dei
qui beucficiuui ejus iu lrritum ducunt. iridigne man-t- personaliter .unitum. et vitam ac salulein eorum essa
537 COMMENT,IN EPISTOLAS PAULt. — IN EPIST. 1AD COR. 938
qui boc digne aecipiunt, non praesumei*etindignus A si nosmetipsos dijudicaremus, non utique a domi-
accipere, sed dignum se praeparet. Devoto enim no judicaremur, id est puniremur, vel in fuluro sae-
animo et cum timore accedendum esl ad illum,_ut ctilo , vel in isto. Sed dum in prsesenli vita juaica-
sciat lueris se ei reverenliam debere ad cujus corpus mur a Domino, id est plectimur iiifii-mitatevel ad-
sumendum accedit, et dijudicet apud se cujus digni- vcrsitate vel corporis morle pro peccatis nostris,
tatis sit illud coipus. Inde enim Aposlolus nunc in- corripimur ab eo clementer et emendamur, ut in
digne dicit acceptum a Corinlhiis, quia hoc nou futura vita no« damnemur seternaliter cutn hoc
discernebant a cseieris cibis veneratione singulariter , mundo, id est cum intidclibus et amatoribus liujus
debita. Continuo quippe cum dixisset, judicium sibi mundi. Idcirco enim nobis modo nou parcit, ut in
manducal et bibit, addidil, non dijudirans corpus Do- perpetuum parcat. Illis autem nunc parcit, quos in
mini. Non enim dijudicabant illud, sed velut quem- aeternum puniri disposuit.
libet alium cibum indiscrete negligenterque sume- t Itaque, fratres mei, cum convenitis ad mandu-
bant. Sequitur : t candum, invicem exspeclafe. Si quis esurit, domi
t Ideo inler vos multi infirrai et imbecillcs, et dor- f manducet, ul non in judicium convenialis. Ciseteia
< miunt multi. > < aulem, cum venero, disponam. >
Quia indigne manducalis boc corpus et sangui- B Quandoquidem quisquis indigne corpus Domini
nem bibi/is, ideo 'sunt infer vos multi infirmi, qui percipit, judicium sibi percipit, et multi etiam in
gravi morbo languenl, et imbecilles,qui diuturna in- prsesenli sseculo propler hauc offensionem variis
valoludine torpent, ef dortniunt etiam mulli, id est languoribus aut mortiBus plectunlur,' itaque, o fra->
somno mortis sunt occupati. Ul verum probaret ires mei, ca\ete jam indigne illud sumere, caveto
quia examen futurum est accipientium coipus Do- non scbismate ad illud convenii*e,sed cum conveni-
mini, jam hic imaginem judieii oslendit in nonnul- lis ad manducandum illud, per fralernam dileclionem
lis, qui inconsiderale corpus illud acceperant, dum exspcctate invicem alii alios, ut multorum oblatio
ajgrolalionibus et longis invaletudinibus tenerentur, simul celebretur, et omnibus minislrefur. Sed si
et multi morerentur, ut in bis ceeleri discerent se quh esuril, et propter acriorem famem non potest
non impune corpus Domini negligenler accipere, el exspectare donec omnes conveniant, dotni mandu-
paucorum exemplo cseteri territi emendarentur, cet suum corporalem cibum, et post veniens ad Ec-'
scientes quia graviores poenas in futuro sseculo clesiam, non accipiat eucharisliam. Ila vos invicem
propterbanc culpam ipsi forent passuii, si noncor- propler has causas exspectale, ut non in judicium
jigerentur. Nam et adhuc propter' hujusmodi cau- convenialis, id est ul non reprebensibiliter et cum
sam multi hominespost pascha variis infirmitalibus ofiensioiie sacrum mysterium agafis, ne judicium
corripiunlur, quia corpus Redemploris indigne per- damnationis inde conquiratis. Hsec "nterim obser-
ceperuut. vate. Sed cmtera quse sunt agenda, disponam vobis
t Quod si nosmetipsos di_udicai*emus, non uti- cutn venero. Prius ostendit quomodo rir et quomodo
< que dijudicaj'cmur. Dum judicamur autem a femina caput agere debeat, deinde qualiler ab uti*o-
t Domino, corripimur, ut non cum hoc mundo que sexu in ecclesiam convenire oporteal.in quibus
t damnemur. > rebus si error fuerit, non leve peccalum esl. Csetera
Hsecmala divino judicio palimur ob contemplum vero quae ad sedificalionem ecclesiaeperlinent, prae-
Dominici coipoiis. Sed si dijudicaremus nosmetipsos, sentia sua ordinaturum se promisit, quia multum'
id est si in diversas partes actionum el cogitationum erat vt in epistola sua totum illis agendi ordinem
nostrarum oculos meniis circumduceremus , et de insinuarel, quem universa per orbem servat Ec-
singulis quae nos male fecimus aut cogitavimus, clesia. ,
nosipsos districte posnitendo judicaremus, non uli- CAPUT XII.
que a Honiino judicaremur. Ascendat ilaque homo f De spiritualibus autem nolo vos ignorare, fra-
adversum .se tribunal mentis suae, conslituat se an- D f tres; scitis autem quoniam cum gentes essetis,
le faciem suam. Atque ita constilulo in corde judi- t ad simulacra muta, prout ducebamini, euntes.
cio, adsit accusatrix cogitatio, testis conscientia, f Ideo notum vobis facio, quod nemo in Spiritu
camifex timor. Inde quidam sanguis animi confi- t Dei loquens, dicit anatliema Jesu, et nemo potest
tentis profluat per lacrymas. Postremo ab ipsa f dicere Dominus Jesus, nisi in Spirilu sancto
mente sentenlia talis proferatur, ut se indignum t (Marc. ix). t
homo judicet participatione corporis et sanguinis Crescerite iide, gratia linguarum minuebatur,
Domini, si tales culpas in -se repererit. Versetur quam propter infideles acceperant. Hinc ergo pluri-
ante oculos ejus imago futuri judicii; et quidquid mi contrislali, cceperunt adhuc habentibus gratiam
in se viderit quod a judice venturo reprehendi pos- hanc invidere, putantes hoc majus aliis omnibus
sit et puniri, ipse nune in seipso reprehendat et charismalibus. Unde nunc Apostolus eos corrigil,
puniat. Peccata enim, sive parva, sive magna, im- quia quasi per quamdam unitatem plus appeiebanl
punita esse non possunt, quia aut homine punien- linguarum scientiam, ct ostendit quaemaxime forent
le, aut Deo judicante plectuntur. Cessat autem vin - appetenda. Cajlera, inquit, permitto vos ignorare
dicta dirina, si conversio praecurrat humana. Quia donec veniam. Sed de spiritualibus, id est de donis
PATROL.CLXXXI. 30 ,
939 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI _ DiD
"
saucti Spiritus, proptcr quse majores superbiunt, et A gioni, sed accipit, sicfit geniiles qui gratia piinci-
minores invident vel desperant, noto vos ignorare pum vel antistilum idola dicunt deos, cum non sint-
quid A-eritas habeat, ut non sit scbisma inter vos, Sed quomodo nemo dicit, Dominus Jesus, nisi in
sed pax et concordia. Quod oslendo per simile. Nam Spiritu sanclo, cum ipse Jesus assei'at, quia non
scilis quoniam cutn essetis gentes, id est gentiles di- omnis qui dicit roihi: i Domine, Domine, intrabit
versis erroribus dediti, eratis eunles ad sitnulacra in regnum eoslorum (Matlh. vu). > Sed hoc ipsum
muta, prout ab uno sphilu maligno ducebamini; et dicere quod Apostolus posuit, non sermone, sed af-
si tunc unus diabolicus spiiitus vos ducebaf, alios feetu cordis est ponderandum, quia proprie posuit
ad alia simulacra, alios ad alia, cur non modo vos verbum quod est. dicit, ut significaretvoluntatem
unus divinus ducat, alios ad alia bona opera, -et alqueintelleclum dicentis. Dominus vero gcnerali-
alios ad alia, vel aliis alia dona tribuat, et aliis alia. ter posuit solum oris sennonem. Videtur euim di-
Unus enim spiritus bonus esi nunc in omnibus vo- cere eliam ille, qui nec vull nec inteiligit quod di-
bis, licet diversis diversa dona prsesliteril; sicut cit. Sed ille proprie cficit, qui voluntatem atque
tunc unus spiritus malus erat in @n*nibusvobis, lieet mentem sUam sono vocis annuntiat; et ille Donii-
ad diversos errores simulacrorum vos ducerel. Quse num Jesum dicit, qui euni diligit, si eo modo dicit,
simulacra erant muta, licet vos abillis i*esponsape- B 1 quo intelligi Apossolus voluit. Multi enim voce di-
teretis. Dicturus Aposlolus quod omnia bona sint a cunt, corde autem et faclis negant. Item nemo in
Spiritu sancto, similitudinem praemittit a contrariOj spiritu Dei loquens dicit anathema Jesu,id estalie-
scilicet quod omnia mala sint a spiritu malo. Osten- nationem a Salvatore, hoc est aliquod verbum per
dit enim a simili, ut dictum est, quod omnes eum- -quodipsevel alius a Salvatore fiat alienus. Nam sic-
dem spiritum Dei habeant, repreheudens illos qtii e*s ut malus spiritus qui praesidet simulacris, nihil irs
eo quod majora charismata perceperant, abrumpe- aliquo loquitur unde quis a simulacris separetur;
bant se ab inferioribus minora cbarismata habenti- ita Spirilus Dei qui prsesidet Ecclesise, nihil in quo-
bus, quia cum essent in iniideliiate idololatrise, uuo quam Ioquitur unde quis a Christo vel a membris
spiritu maligno participant onmcs communiter et Christi separetur. Sunt enim nonnulli, qui se iit
majores el minoi*es. Tunc ipsi erant multse gentes, Spiritu Dei existimant loqui, id est recta se putant
sed modo sunt una gens, quia una fides, quia una dicere, dum loquuntur ea quae vel ipsos vel caeteros
spes, quia una charitas, quia una exspeclatio, quia qui audiunt separant a Cluisto, sicut minores Co-
una patria cosleslis. Scilis, inquit, ut experli, quia riiithiorum, qui stulta humilitale se scindebant ab
cum essetis diversae gentes, id est gentiliter in variis unione roajorum, et a societate membrorum Cliri-
erroribus viventes, eratis euntes quasi assidui ad ~ sli se faciebant alienos, quia non erant majoribus
simulacra muta et ralione carentia, prout a dece- similes in charismalibus. Sed et detractores et qul-
plorio spiritu ad haec ducebamini. Ideo quia scitis cunque discordias inter fratres seminant sub specie
quod malus spiritus vos retractos a bono duxit ad reclae locutionis, aut qui corrumpunt fidem audien
tam irrationabile malum, id est ad idololatriam. per tium, seu bonos mores suis alloquiis aliquo sancti-
hoc facile vobis notum facio, quod per Spiiitum taiis fuco coloralis (I Cori xv). quasi in Spiritu Dei
Dei abstinetur a malo, et lil bonum, et hoc esl, , loquentes videntur, dumdicunl anathema Jesu, quia
nemo in Spiritu Dei loquens cogitando, loquendo, sub imagine veiitalis et recliludinis loquuntur ea;
operando, dicit similiter tribus modis analhema Je- per qusesuos auditores a Salvatore faeiunt alienos.
su, id es;t alienalionem a Cliristo : hoc est, quodli- Sed bujusmodi verba nunquam Spiritussanctusdo-
bet peccatum per quod alienus fial a Salvatore,, cuit. Et nemo polest dicere, Dominus est Jesus, id
quia per Spiritum sanctum abstinetur a malo, ett est nemo dcvote potest gloriam Domini Jesu Chri-
netno quanluscunque sit, potest dicere corde, linguat sti prasdicare, ut annuiitiel vel coufiteatur quia ipse
ei opere, quia Jesus est Dominus, cui omnia servire; est Dominus, cui debet universilas servire, nisf iu
deben*., nisi in Spirilu sancio, a quo est onme ve-- yj Spiritu sancto, id est nisi nieutem ejus illuminave-
rum, boeest per Spiritum sanclum flt bonum. Vell rit Spiiittis sanctus, et amore veritalis accenderit.
nemo in Spiritu Dei Ioquens, id est nemo cujus> Nam sicut ille spiritus uihil doeet loqui, unde quis a
mentem et os moveat Spiritus Dei, dicit anathemai Ghristo separetur; ila isie omne verbum loqui do-
Jesu, id est dicit alienalionem Salvatori, ut dicat eii cet, per quod ad Chrislum iraliuntur homines, et
quod ipse sil alienus a substantia Patris, sicut dice-- ideo quisquis gloiiam Dei praedicat ut audilores ad
bat Arius, qui inspiritu diaboli loquebatur. Ett eum trahat, non sibi boc tribuat, quia non babet
nemo potest dicere, id est hanc veritatis confessio- hoe a seipso, sed a Spiritu sancto, qui ubi vult spi-
nem proferre, ut dicat quia Jesus est Dominus, nisii rat (Joan. m). Majores enjm Corinlhiorum arro-
in Spiritu sancto loquens. Non enim adulatione ho--' ganter de bonis spiritualibus gloriabantur, quasi a
minum appellatur Dominus, sicut idola qnse ab ho- seipsis haec baberent, et csetei*osdespiciebant qui
minibus dii vocantur, cum non sint. Non ergo favorr bsec habere non poterant, quasi Spiritus sanctus
est hominum, quod Jesus Dominus dicitur, sedl non et illis quos spernebant, posset ipsa dona de-
donum Dei, qui mysteiium suum hominibus decla- disse, et eis non dedisse, ideoque non recte de be-
ravit. Nec qui hoc dicit, praestat beneficium reli-'-' neficiis Dei super alios" extollebantur, cum uiioue
<j"i COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD COR. 94S
liumiliores iilde fieri deberent, et gratias Deo red- A bris videt. Rursum sola manus operatur in corpore.
dere. Sed nunquid sibi soli operatur? Sic pes ambulando
t Divisiones vero gratiarum sunt, idem autem omnibus membris-mililat. Membra caetera tacent, et
t spiritus; et divlsiones minislrationiim sunt, idem lingua pro omnibus loquitur. Atque ita diversis offi-
t auiem Dominus; et divisiones operationum sunt, ciis concoidiler distributa sunt membra. Sic et de
t idem vero Deus, qui opei*aturomniain omnibus.> membris -Christi Spiritus sanclus agit, ut omnia
Commune est omnibus eleclis ut sint participes necessario comparenfur cl sihi cohaeieant. Si enim
Spiritus sancli, sed gralise quas ab eo suseipiunt, amas unitalem. etiam libi habet, quisquis in illa
sunt varise. Quia sunl divisiones gratiarum, id esl aliquid babel. Tolle invidiam, et tuum est quod ha-
donorum .quse Spiritus sanctus gratis dat, sed unus bet. Tolle invidiam, et meum est quod habes. Livor
atque idem est spirilus, qui easdem gratias dividit separat, unilas jungil. Ideo tenenda est unitas, quia
Iiominibus; divisiones gratiarnm sunt offlciiseccle- quanlum quisquc diligit menibra Ghristi, tantum
sise, non humauis meritis deputatae. Sicut enim qui habet Spiriium sanctum; et lanlum liabet in eis,
dicil Dominus Jesus, in Spiriiu sancto dicit, quili- quod in seipso habere non valet.
bet sit, ita et in Ioco ordinis ofiicii ecclesiastici po- f Unieuique autem datur manifestatio Spiritus
situs gratiam habet quisquis sit, non uiique pro- B t ad utilitatem. Alii quidem per spiritum datur
priam, sed ordinis per efficientiam spiriius, el divi- < sermo sapienlise, alii aulem sermo scientise se-
iiones sunt ministrationum, per quas variis modis t cundum euindem spiritum : alteri Udes in eodem
fidelesministrant Deo, dum pro"ejus amore famulis * spirilu, alii gratia sanitatum in uno spiiitu, alii
ejus subserviunt et necessaria tribuunt, sed idetn est < operatio virtutum, alii prophetia, alii discrelio
el-non varius Dominws Jesus, cui variis modis mi- t spirituum, alil genera linguarum, al i interpretatio
nistratur, et qui varia tribuit ministeria, et divisio- < sermonum. Haec autem omnia opeiatur unus at-
hes operationum sunt, quas -agunt electi, sed idetn f que idem' spiiitus, diridens singulis prout vult
est Deus Pater, qui operalur ojimiabona in omnibus t (Rotn. xn; Ephes. IV). t
fidelibus. Non in uno omnia operalur, ne unus su- In omnibus Christi membris est Spiritus sanctus,
perbiat; sed in omnibus, ut quod non habet quis in sed unicuique eorum tam majori quam minori datur
se, habeat in alio, ut sic maneat charitas. Quo- manifestatio ejusdem spirilus, id esl donum gratise,
niam Ariani qui gradus in trinitate facere vo- perquod aliis manifesletur Spiritus sanctus qui in
lunt, calumniantur quod Pater primum nominc- eo est, et manifestelur ad ulilitatem ejus el alio-
tur, secundo Filius, tertio Spirilus sanctus : idcirco rum, quia et sibi et aliis ex accepto'dono prodest,
Apostolus mulavit hunc ordinem, ut primum spiri- C dum vitam suam bene gubemans exemplum bonse
tum, deinde Dominuni, id est Filium; tertio Deum, conversationis ostendit, vel etiam voce prsedicat; et
id est Patrem poneret. Et dum dicit, idem Spiritus, quod variis modis unicuique detur manifestatio
idem Dominus, idem Deus, eamdem prorsus sub- Spiritus, oslendit per parles. Nam alii quidem non
stantiam trium personarum ostendit. Vel conlra per humanum ingeniuui, nec per studium littera-
Macedonium et cseleros hsereticos qul Spiritum rum, sed per Spirilum sanctum dalur non solum
sanctum negaverunt esse Deum, potest de solo spi- sapienlia, sed etiam senno sapienlim, ut loqui possit
rilu intelligi lotum, ul et Doniinus et Deus ab Apo- aliis ipsam sapienliam quam intelligit; atii autem
stolo nominetur. Qui non dividitur, cum dona sua datur secundum eumdetnSpirilum non lanlum scien-
dividit'; et quod ipseoperatur, totatrinitas operatur. tia, sed etiam sermo scientim,per quem alios docea.'.
Deus enim uatura incorporea, quia immulabiliter Ipse spiritus qui dat alii sermonem sapienlise, f/at
una seterna stabililale in seipso manens totus adesse huic sermonem scientise : nec tamen est in se di-
rebus omnibus potest, et singulis totus, quamvis in versus, sed idem permanet. Sapientia estincon-
quibus habitat, habeant eum pro suae -capacilalis templalione ajlernorum, scienliaque in aclion«tem-
.immensitate et diversilate, alii amplius, alii minus, n poralium. Sermo sapientise per Spiritum dstur, ut
quos ipse sibi dilectissimum templum gratia suaebo- quis de aslerno et incommutabili bono, ac de peren-
nitalis «dificat. Et gratiarum quidem divisiones sunt nibus gaudiis loquens, alios ad amorefli patriae
tanquam per partcs membia unius hominis, ubi et ccelestis erigal; sermo aulem scienlise liibuitur, ut
simul omnes unum lemplum et singula templa loquendo quis alios docet de bis, quse in tempore
sumus, quia non est Deus in omnibus quam in sin- facta sunt hislorialiter; et de his qu* facienda vel
gulis major, et fit plerumque ut plures eum minus quse cavenda suni moraliter, id est de virtutibus et
'capiant, et unus amplius. Sic enim el apud Corin-' vitiis. Vel aliter ; Sunt enim quidam qui per donum
thios erat, quia pauci spirituales magis eum capie- gratise et ipsa intelliguni, quse exponi a doctotibus
. baut, et multiludo carnalium minus. Sic diversa non audierunt : hi videlicet seivnonem sapieutise.
dona varie sunt membris Christi distribula, ut om- perceperunl. Et sunt quidam qui audita per semet
nia membra sibi quadam necessitate cohaereant, et intelbgere nequeunt, sed ea quae in exposiforibus
se invicem diligant, ac sibi invicem serviant. Nam legerint retinent, atjue scienter proferunt quae lecta
oculus solus videt in corpoTe. Sed nunquid sibi soli didicerint; et hi sermone scientiae pleni sunt.
videt? Et manui videt, et pedi videt et caeterismem- Quamvis hoc intelligi etiam aliter possb, quia sa-'
*34S HERVEI BURGIDOLENSISMONACHt 9U
pientia ad vitam, scienlia vero perliuet ad doctii- ,A terpi*etando prudemer discutit, et tamen reliqtiis
nam. Qui bene igitur vivit et prudenter prsedicat, bonis quae non habet, patienter caret. Sic ilaque
sapientiam et scientiam divinitus accepit, alteri da- Crealor noster ac ,dispositor cuncla moderatur, ut
tur fides, id est constanlia fidei in eodem spintu qui exlolli poterat ex dono quod habet, humitie-
Sancto, ut quamvis alios praedicando nesciat in- tur ex virtute quam non habet. Sic cuucta mo-
struere, tamen recte et firmiter credat, uulloque deratur, ut cum per impensam gratiam unum-
metu vel pudore fidem suam ore confiteii omiltat, quemque sublevat, etiam per disparem alteri slte-
alleri datur gralia sanitatum, ut infirmos sanet, in rum subdat, et meliorem quisque dono alio eum
uno spiritu, id est in uno Spiritu sancto, qui est qui sibi subjicitur aitendat, ac licet se prseire ex
Unus, id est incommutabilis et indivisus in seipso, aliis sentiat, eidem tamen quem superat, se in aliis
alii per eumdem spiritum datur operalio virtuium, postponat. Sic cuncta moderatur, ut dum singula
id est ut operari virtutes miraculorum contra na- qusequesuntomnium, interposila quadam charitatis
turampossit; sicut est suscitatio mortuorum aut necessitudine fiant omnia singulorum, quatenus
virlutes in expulsione dcemonum, alii daiur prophe- unusquisque sic quod non aceipit, in altero possi-
tia, ut Spiritu repletus pronuntiet futura, alii di- deat, ul ipse alteii possidendum quod accepit, hu-
ecretio spitituum, ut sciat discernere spiritus malos B militer impendat. Et ideo pulcherrima varietate dis-
a bonis. duni audtl eos Ioquentes. Discretio enim tributa sunt electis spiritualia dona. Sed hmcomnia
difficillima est, cum et spiritus malignus quasi tran- operalur unus alque idetn spirilus. Superius diclum
quillus agit, ac sine vexatione aliqua corporis as- de Patre inlelleximus, quia idem Deus qui operatur
sumpto humano spirilu dicit quod polest, quaiido omnia in omnibus, et nune legimus spiriium omnia
eiiam vera dicit et utilia praedicat ad boc, ut cum operari, ut inseparabilis inlelligatur operatio trini-
illi in manifeslis bonis creditum fueril, seducat ad tatis, ita ut cum operatio Patris dicilur, non eam
sua. Iste quippe discerni non potest uisi dono Spi- sineFilio et Spiritu sancto intelligamus operari; et
rilus sancti. Non enim magnum est tunc eum di- cum operatio Filii, non sinePalreet Spiritu sancto;
gnoscere, cum ad aliqua devenerit vel perduxerit, et cum operatio Spicitus sancti, non sine Patre et
quae sunt conlra bonos mores vel regulam fidei. Filio. Quod ergo dicituf de Spirjtu quia omnia haec
Tunc enim a multis discernitur. Dono autem Spiri- operatur, non ideo dicitur, quia non ei cooperantur
tus sancii in ipso primordio, quo multis adhuc Pater et Filius : sed idcirco dicitur, quia unus atque
bonus apparet, continuo dijudicatur an malus sit. idem Spiritus hsec operatur, quoniam in his operi-
Sed et spirilus hominum, id est voluntates hocdono bus non sunt multi spiritus, sed unus, et in diver-
discernunlur bonae a malis. Alii dantur genera lin- " sis suis operationibus uon est a seipso diversus. Hsec
guarutn, ut multis loquantur linguis, sicut Grsecaet omnia operatur Spiritus ulique sicut Deus. Quis
Latina et Hebraea. Alii datur inlerprelalio sermonum, enim bsec operari polest nisi Deus? Omnia hsec
ut in una lingua sciat obscuros sermoues Scriptu- operatur, dividens ea singulh non ipse divisus, et
rarum interpretaii, et ita datur unicuique manife- hsec omnia facit ac dividit prout vull, id est sicut
stalio spiritus ad utilitalem dum unusquisque pro- Dominus omnium, sicut Deus, sicut nulli subjectus.
prium donum accipit a Deo, per quod prosit aliis Non enim missus, sed voluntarius operatur, quia
qui boc non babent. Potest enim in uno eodemque solius Dei est facere volunlatem suam. Doua sua
syiritu fieri, ut iste verbo sapientiae polleat, nec ta- distribuit, non prout volunt bomines, sedproutipse
men sermone scientiae, id est doctrina fulciatur, vult, qui solus novil quid velle debeat, et quid uni-
quii sentire atque invenire suffieit, eliam quod per cuique expediat. Unde nec huic dolendum est, nec
discendi studium non apprehendit; ille per sermo- illi superbiendum, cum enim contristaris quod mi-
nem seientise fulgeat, nec tamen vei*bo sapientiae noi'cm grafiam acceperis, «mularis alium, quasi
convaltscat, quia et sufficit explere quantum didi- majorem partem invaserit, cum hoc non in nostra,
cit, et aj sentiendum ex semelipso subtile aliquid ~ sed in donantis sit positum polestate. Invidebant
non assuigit. Iste per fidem et elementis imperat, enim, ut supra diclum est, minores Corinthiorum ma-
nec tamen per sanitatum gratiam infirmitates cor- joribus quasi majora sibi charismata vindicantibus,
porum cura. Ille per orationis opem morbos sub- non intelligeutes hsecsolius Dei voluutate dispensari.
trahit, nec ttmen arenti terrse verbo pluvias reddit. < Sicut enim corpus uuum est, et membra habet
Ute per operff.iQiiemvirtulum ad praMentem vitara < multa, oronia autetn membra corparis cuiu sint
otiam mortuos revocat, el tamen prophetiae gratiam < mulla, unum corpus sunf, ita et Christus. Etenim
non habens, quse sibi ventura sunt ignorat. Ille < in uno Spiritu omnes nos in urium corpus baptizati
ventura quseque velut praesentia attendit, et lamen < sumus, sive Judsei, sive geniiles, sive sei*vi, sive
in nulla signorum operatione se exerit; isteper dis- t libeii : el omnes uno Spiriiu potati sumus. »
crelionem spirituum in faclis subtiliter mentes Ideo Spiritus sanctus diversis diversa dona tri-
conspicit, et lamen diversi gerteris linguas nescit. buit, qtna sicut corpus unum est hominis et membra
Ille diversi generis Iinguas exarrinal, sed tamen vi- habet jnulta, quse sunt variis officiis dedita, sed
ribus similibus dissimilia corda uon pensat. Alius omnia tnembra corporis quamvis sinl mulla, iinum
in una lins.ua quam novit, sermoitum pondera in- tamen cotpus sa.if, ifa et Chrhlus unum corpus ba-
945 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULL—_IN EPIST. i AD COR. 94»
bel ex variis membris. Unum est enim corpus Chri- A ' autem posuit Deus meinbra, unum quodque
Sti, quod eslEcclesia constans ex diversitate mem- t eorum in corpore sicut voluicv Quod si essent
brorum, id est ex varietate personarum, diversa t omnia unum membrum, ubi corpus? Nunc ?u-
officia, diversasque gratias babentium. Et idcirco f lem multa quidem membra, unum autem cor-
decuitutunusChristus Spiritus per diversa membra t pus. » ,
unius eorporis Christi varias actiones expleret, quia Et bene nos omnes unum dicimur : natn et corpus
et unus spiritus hominis aliter operatur in oculis, bumanum, cui Ecclesia similis est, non est unum
aliler in auribus, aliter in naribus, et aliter in ma- membrum, sed multa. Sic et nos ex quibus coustat
nibus. Sic et Spiritus Ghristi varie operatur in Ecclesia, iion omnes unum oflicium vcl doniim ha-
membris Christi. Nam si charismata non essent bemus, sed multa. Ideoque minori non esl dolen-
diversa singulis concesia, sed cadem, tunc essent dum quia minus babet, neque majori superbiendum
diversa membra idem donum habentia, neque mulla ex eo quod majus donum vel officium sortitus est.
fierent unum per charitatem, quoniam alter alterius Vere multa sunt in Christi corpore membra. Nam
officio non indigeret piopler ejusdem doni pariici- si pes, id est aliquis fidelis qui inferius donum
pationem. Humani corporis ulilur comparatione, ut habel, ei per teiTenas acliones incedit, dixerit quo-
ostendat officiadiversa esse, non naluram membi*o- "* niatn non sum manus, quoniam non habeo superio-
rum : et neminem debere quseri cujus officii sit, rem et mundam spiritualium operationem non sum
dum omnes uno spiritu animentur, et in uno cor- de corpore Christi, num ideo non est de corpore ? id
pore coaptentur. Per hoc etiam docet nullijjs per-,i est num ideo consequens est ut non sit de corpore
souam quasi despecti contemnendam, et nullius Chrisli, quia polest aliud esse quam manus, el la-
quasi perfecti prseferendam, nec gloriam quse soli men in boc corpoi'e manere? Et eodem modo si
Deo debetur, hominibus esse tribuendam, quando auris, id est ille qui doctrinam audit a maglstris
in omnibus unus atque idem Deus sit gloriosus. dixerit, quoniam non sum oculus, id est quoniam
Loquens enim de membris Christi, id est fidelibus Kon intueor praeclarum lumen sapienliae, ut mihi ct
ejus, uoii ait, ita et membra Christi, sed totum hoc aliis providere qyeam, non sum de cotpore Ghristi,
Christum appellavit. Ergo simul omnes fideles cum nutn ideo non est de corpore, id est num ideo conse-
capite suo sunt Christus, et propterea caput de coelo quens est ul non sit de boc corpore, quia mulla
clamarit: < Saule, Saule, quid me persequeris ? sunt in eo membra praeter oculos ? Hoc dicilur pro-
(Acf. ix.) > Christus enim caput et corpus, idemque pler minores Corinthiorum, qui desperantes dice-
Chrislus verbum Dei, unigenitus sequalis Patri. Et r< bant se non pertinere ad corpus Chrisfi, quoniam
inde videmus quanta graiia pertineamus ad Deum, ut habere non polerant illa magna charismata, quae-
ipse voluerit esse nobiscum unus,qui est cum Pali*e: in spititualibus viris cemebant. Propter eosdem
unum. <Ego, inquit, et Paler unura sumtis (Joan. x). > pusillos diclum est superius, quia nemo in Spiritu
Nobiscum vero est unus, quia non dicit, et semini- Dei loquens dicit anatbema Jesu. Dicebani enim
bus, quasi in mtillis, sed < qttasi in uno, et semini analhema Jesu, quod inlei*pretalur a Salvalore alie-,
luo, qui est Chrislus (Galat. iu). > Vere nos omnes\ natio, dum se alienos a corpore Salvatoris dicerenl,
cum capile nostro simul sumus Chrislus, quia in! quia non erant ex superioribus membris.-Sed ne-
uno Spirilu, id est in gratia et operatione sancti Spi- resse est ul sint in corpore diversa membra. Nam
rilus, qui unus alque idem semper est, nos otimes, «i lolutn corpus orulus esset, id est' si tola Ecclesia
sive Judmi, sive geniiles, sive servi, sive liberi, id est'. solum officium aspiciendi spiiilualia haberet, vbi
qui prius et natione et condiiione diversi et imparesi essct auditus , id est ubi esseut discipuli, ^qui vo-
eramus, baplizati sumus in unum corpus, id est ba- cem praedicaiionis a docloribus audirent? Vel si
ptismatis ablulione per fidem deducti sumus int loium corpus esset auditus, id est tota Ecclesia
unum Chrisli corpus, ut amodo sumus cmnes> esset populus subjectorum, obedientcr audiens prae-
unum, sicut illi, quorum erat cor unum el animai r>cepia niagislrorum, ubi essel odoratus? id est illi
una (Acf.iv), et omnes polali swnus uno Spitilu,, qui bonum odorem \irtutum ct malum odorem vitio-
id est pro capacitale uniuscujusque percepimus om-- i'um quasi nares sublililer diseernunt et a longe
nes Spirittim sanctum, quo debriareiuur, el quii pneseiiciunt? Ac si dicalur : Si omnes essent unius
cum sit urius, diversis modis operaretur in nobis,.,_ oflicii vel operis quomodo impleretur reliqua ne-
-sicut una hominis anima viuet in oculo, audit inI cessitas coiporis, cum constct multis officiis opus
aure, loquitur in ore, ambulat in pede, et in caete- esse ad gubernationem coiporis ? Nam Ecclesia su-
ris membris caetera facit. perni capitis corpus est. In qua alius alta videndo,
< Nam et corpus non unum est membrum, sed1 oculus; alius recta operando, manus; alius ad in-
< multa. Si dixerit pes, quoniam non sum manus,.,_ juncta discurrendo, pes; alius pnEceplorum vocem
< non sum de corpore, num ideo non est de cor- jntelligendo, auris; alius malorura fetorem, bono-
< pore? Et si dixerit auris, quoniam non sttmi rumque fragi'anliam discernendo, naris est. Qui
< oculus , non sum de corpore, rium ideo nont corporalium more membrorum dum vicissim sibi
*t est de corpore? Si totum corpus oculus, ubi au-- aceepta officia impenduiil, unusn de semelipsis om-
t, ditus? Si totum audilus, ubi odoratus? Ntinc-. nibuscorpus reddunt; et cum diversa in charitatg.-
"
9"7 - HERVEI BURGIDOLENSISMONACEII 8"8
peragunt, diversum esse prohibent ubi conlinenlur. A clesiae membra licet sint mferiora, non tamen sunt
Si autem unum quid euncti agerent, corpus uti- inutilia. Sed tnulto tnagh *%menibra corporis Eccle-
que quod ex multis contiuetur .membris, non es- site qum videntur esse infirmiora, id est spirituali
sent. Quia .videlicet multipliciter compactum non eharitate magis carentia, sunt neeessariora, quia
existeret, si lioc concoi*s membrorum diversitas minores qui sunt in. Ecclesia, quamvis infirmi et
Iion teneret. Sed nunc propter vitanda liaec incon- contemptibiles appareant, plus lamen uiiles sunt
venientia, posuit Deus membra in corpore Cbristi aliquoties; el qum putamus esse ignobiliora membra
unkm quodque eorutn, id est majus et mintts, sicut corporis Ecclesiae, id esl per ignobilitatem moruni
ipse votuit. Et ideo nec major debet superbire, mi- degenerare, his circumdamus abundaniwrem hono-
noremque despicere, nec minor dolore vel majori rem, id est iionnunquam circumtegimus verbis no-
invidere. Deus enim »ic disposuit eos, cujus dispo- stris degeneres eorum mores. Despectfs enim exbor-
silio non est ab homine mutanda; et sic voluit eos latio bonae locutionis est necessaria, per quam adda-
esse, cujus voluntas nunquam est injusta. Quod tur illis aliquls honor ut fiant uliles; alioqui ipso
si essent omnia unutn tnembrutn, id est si omnes conteriiptu negligentiores cfrca se et deteriores
fideles essent unius oflicii, ubi esset corpus Eccle- fient, et membra nostra qum per aliquod peccatum

sise, quod non nisi variis membrorum officiis gu- " sunl inhonesta, id esl carnales filii Ecclesiae, abun-
bernatur? Si enim omnes unius dignitatis essent,1 danliorem honestatetn habent a nobis celaniibus foe-
jam deperisset honesla compositio vaiiarum par- ditatem eorum. Sed honesta noslra, id est Ecciosiae
tium. Sed nunc, id esl ne corpus pereat, quod nou membra quae salis habenl honorisper decorem sue
ijisi ex diversis membris constare potesl, multa sanctitatis, nultius egent bonestalionis pei legimen
quidem sunt membra, sed unum corpus ex iliis om- obsooeiiitalis. Quod melius ostendimus/ si ipsa quae
nibus. Quoniam mulla cum invicem sui egeant, plerumque accidunt proferamus. Nam quilibet po-
non discrepant in unitate naturae, quamvis diversa iens et prolervus, cum aliquid iuique perpetrasse
sint, quia diversitas hsec iij unqm concuriit, ut cor- cognoscilur, tempus quaeritur ut de malo quo J fecit
poris ulilitas expleatur. iiicrepetur. Nisi enim praedicator susljueai quando
< Non potest autem diGereocultts manui : Opera ferre congrue correptionem po^sit, augetur iu eo
< tua uon indigeo; aut iterum caput pedibus : Nou malum quod insequiiur. Ssepe enim contingit ut
< estis mihi^necessarii. Sed multo magis quse vi- lalis sit, qui nulla increpaiionis verba suslineat.
« denlur meriibra corporis infirmiora esse, neces- Quid itaque in bujus culpa prsedicatori agendum
< sariaj sunl; ef,quse putamus ignobiliora membra -, est, uisi in sermone admonitioiiis quam pro com-
< esse |C0i'poris, liis honorem abundantiorem cir- muni salute omnium audiiorum facit, tales culpas
t cumdamus; et qusa inhonesta sunt nostra, abun- ad medium deducat, quales eum perpetrasse eonsi-
< dantiorem hOiiestateni habent. Honesta aulem derat? Qui et prsesto esl, ei de se solo adhuc argui
< nostra nullius egent. > non polest, ne delerior fiat; et cum generaliter con-
Membra quidem sunt multa, sed null.um ex bis tra culpam invectio intenditur, correptionis verbum
superfluum, imo omnia sibi invicem sunt neces- libenler ad mentem reducitur, quia potens pravus
saria, quoniam oculus, id cst ille qui caeteris ignorat quod sibi boc speciaiiter dicalur. Unde fit
\iam j-ectse operalionis praevidet, non potest dicere plerumque ut eo vehementius perpetratam culpam
manui, id est opei'atori, non indigeo opera lua, lugeat, quo reatum suum, ^t cum percussum sen-
id est studio tuse operationis. Nam sicut manus tit, nesciri putat. Magna ilaque arte prsedicationis
indiget oculo ut opeiari valeat, id est diseipulus agendum est, ut qui ex aperta correplione delerio-
provisione doctoris ut bonum opus expleat, ita res Uunt, quodam correplionis temperamenlo ad
oeulus indigel opcratioue manjts, id est doctor qui salutem redeant. Unde nunc aperte dicitur: Quse
per seipsum agere non potest quod agendum prse- putamus ignobiliora essemembra coiporis, liis ho-
videl, necessarium habet discipulum, per quem D norem abundantiorem circumdamus ; et qua inbo-
fiat quod necessarium praevidel. liianiter enim prse- nesta sunt nostra, abundantiorem honeslatem ha-
rideret, si non esset qui consequenter faceret, auf bent. Honesia autem nostra nullius egent. Sicut
herutn caput, id est ille qui in summa dignitate po- enim inhoiiesla membra in ^-orpore, ita quidam
situs est, non potest dicere pedibus, id est novissi- intra sanclam Ecclesiam potentes et pravi. Qui
aiis Ecclesiae membrJSj HOJJeslis mihi necessarii. dum aperta invectione feriri non queunt, quasi
Omnino necessarii sunt ei subjecti, quia potest hu- bonore tegminis velauiur, Sed hsec de oceultis po-
milis quod non potest sublimis, quia et ferrum po- tenlum deliclis loquimur. Nam quando et aliis co-
lest quod aurum non potesl; et quamvis aliquis gtioscentibus peccant, aliis eiiam cognoscentibus
diguitate] sublimis sii, tamen si subjectus defuerit increpandi sttnt, ne si prsedicator tacet, eulpam ap-
qui obsequiis illum faciat gloriosum, ipsa digiiilas probasse videalur, alque hsec ci*escensin exemplum
contemptibilis erit. Hoc praecipue nunc dicilur pro- veniat, quam pastoiis Hniua non secat. Vel si de
pter eos, qui summis charismalibus inler Corin- corporalibus membris uniuscujusque noslrum haec
iiiios praeeminebanl, el minores quasi supetrfiuos et intelligantui', manifestum esl, quia pudeuda nostra,
iuutiks despiciebant et abjiciebant. Sed faba Ec- quse tuipia ridentur dum aspectus publicos vitan"»
§."9 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD COB. 950
honestate se tegunt, ne per irreventiam borreant. A _ videt, oculus dicit, auris mihi audit, oculi et aures
Absit enim ut aliqua lurpitudo in membris sancto- dicunt, manus nobis operantur -. manus dicunl, pe-.
rum etlam genitalibus esse dicatur vel credatur. des nobis ambulant: omnia in uno corpore cum
Dicuntur quidem inhonesla, quia non habent illam operantur, si sil ibi sanilas et concordent raembra,
speciem decoris, quam membra quae iu promptu gaudent et congaudent sibi; et si aliquid molcstiae,
locata sunt. Vel certe (quod probabilius dici polest), est in aliquo membro, non se deserunt, sed compa-
propter legem in membris repugnantem legi menlis, tiuntur sibi. Sic et filii Ecclesise, id est membra
quse de peccato accidit, non de prima nostrse insti- Christi, omnino debent agere. Nec putent se ad
tutione naturae. Illicitus itaque et temperantiselegi- Deum non pertinere.^ si miracula non fecerinl. Sed
bus non subj"eclus membrorum illorum usus, est quisquis in corpore nou potest resuscitare mortuum,
lurpis, non ipsa membra. non illud quaerat, ne discordet in corpore, quomodo
< Si Deus temperavit corpus, ei cui deerat, aburi- si auris quaerat videre, discoi*darepotest, nam quod
< dantiorem tribuendo bonorem, utnon sit schisma non accepit, non potest facere. Si auiem ei objeclum
i in coipore, sed in idipsum pro invicem sollicita fuerit et dictum : Si justus esses , resuscitares
t sint membra, et si quid patitur unum membrum, , mortuum quomodo fecit Petrus, respondeat: Petrus
< compatiuntur omnia membra; sive gloriatur etmiiii fecit, quia iti eo eorpore sum, in quo Petrus
< ununi membrum, congaudent omnia membra fecit. In illo quo potest possum, a quo divisus non>
f (Hebr. vi; Rom. i_ 8)., sum. Quod miuus possum, compatitur mihi; et
Ea quae videntur inbonesto in membris Eccle- quod pluspolest, congaudeo illi. Si ergo unusquisque
sise, non sunt inhonesta. Sed Deus temperavit quod potest, juste egerit, ac de bono quod accepit,
ipsum corpus varietate membrorum, officia diversa aliis prodesse studuerit, et in eo quod alius plus po-
in unitatis compage- servantium, tribuendo per test, non inviderit, sed congratulatus fuerit tanquam
digna membra abundantiorem Itonorem ei membro iu uno corpore cum eo constitutus, custodielur in
cui deerat in se, sicut ostendimus de protervo po- membris Christi, quod custodiunt invicem corporea
tente. Vel tribuendo abundanliorem honorem per membra cujuslibet hominis.
lionam vitam ei membro, cui deerat per seienliam c, Vos aulem estis corpus Christi, et membra de
prsedicandi. Vel ei qui despicabilis apparebat homi- < membro. Et quosdam quidam posuit Deus in Ec-
nibus, tribuit Deus largiorem bonorem per immen- < elesia, primum apostolos, secundo prophetas,
sam miraculorum vel aliorum charismatum gratiam. t tertio doctores, deinde viiiutes, exinde gratias
Ita temperavit Deus Ecclesiae corpus, ut nullum ex r( < eurationum, opitulationes, gubernationes, genera,
membris ejus sit superfluum, sed omnia siut neces- < linguarum, interpretationes sermonum (Ephes.
saria, ideo ul non sil schisma in corpore Ecclesise, < iv). Nunquid omnes aposloli? nunquid omnes
ubi debet esse unitas et concordia, id est ne alter t proplietae? nunquid orones doctores? nunquid
alterum abjicial quasi inutilem aut superfluum; sed c omnes virfutes ? nunquid otnnea habent gratiam
n\embra sinl sollicita pro se invicem, id esl majora f, curationum ? nunquid omnes linguis loquunlur 1
pro minoribus, et minora pro majoribus, quoniam t nunquid oranes inleipretantur? >
alia sine aliis non possunt; membra dieo, lendentia Ostendit Apostolus nostram se causam per mem-
in idipsum, id est in uuiiatem, ut omnia studeant brorum carnalium rationem tractasse, quia non
liabere cor unum et aniinam unam, ut dum sic omnes eadem possumus, sed singuli pro qualitate
'"
si
agunt, quid adversi patiiur unum membrum, cotn- fidei et, gi*atiaquam accepimus. Hsec*,inquit, con-
paliunlur ei omnia membra, quasi adversilas illa sit cordia vaiie operandi et congaudendi vel compa-
omnium, sive gloriatur de bono uuutn membrum, liendi est in membris humani corporis. Sed vos
congaudent ei omnia membra, quasi bonum illud sit esth corpus Christi, id est conjuncti et unili eslis in
omnium. Nam et in membris humani coiporis, ex Gluistiana fide el verilale, et eslis etiam membra
quorum unitate atque compage charitas nunc sua- JJ Chrisfi, ut invicem vobis per charitatem serviatis,
delur membris Ecclesise, ridemus haecomnia, dum tmusquisque de dono vel officio quod-babet. Mem-
unumquodque eorum non sibi soli, sed et caeteris bra esiis pendentia de membro,id est de me qui sum
propriis agit officium. Oculus enlm videt, et non majus membrum Christi, et vos ruihi sicut digitos.
audit; auris audit, et non videi, manus operatur, manui adhsei*erein ejus corpore feci. Nam aliud
nee audit, uec videt; pes ambulat, nec audit, nec -quidem est membrum corporis, aliud niembrum ,
videt, nec facit quod manus. Sed in uno corpore si membri. Membruroquippe corporis, pars ad lolum
sit sanitas, et non adversus se litigent membra, et esl; membrum vero membri, particula ad parlem.
auris videt in oculo, et oculus audit in aure. Nec Membrum namque mcmbri est digilus ad manum,
objici potest auri quia non videt, ut dicatur ei: manus ad brachium; membrum vero corporis est
Nihiles, minores. Nunquidvidere et discernere co- lotum hocsimul ad corpus universum. Sic ergo ia
lores potes,Tjuodfacit oculus ? Respondet enim au- spirituali dominico corpore membra de membro di-
lis de pace corporis, et dicit: Ibi sum ubi est ocu- cunlur, qui in ej'us Ecclesia ab aliis reguntur. Hinc-
lus, in eo corpore sum. In me non video in illo cum Aposlolus expouit diversitatem in fidelibus, quarrs,
quo sum, video. Iia cum auris dicii : Oculus mihi dixerat in roembris, et deterraiutU de donis. De".^
g-tl HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 952
quse sint alliora et qua; inferiora; qui dc his puta- A dunt. Quicunque autem viam charitalis seclautur,
bant Corinlbii quod minus esset, inajus; et quod ad supernam patriam tendunt. Quomodoeniin oleum
maj'us minus. Vos, inquit, estis membra Christi, et nullo bumoie premitur, sed disruptis "omnibus
cum sitis membra, non estis a?qualia, quoniam exsilit et supereminet, sic est charitas. Non potest
Detts posuit in Ecclesia quosdam diversorum gra- premi in ima, sed necesse est ut ad superna emi-
duum fideles, scilicel primutn dignitate el tempore cet; et ideo qui vult ad superna coelorum regna
apostolos vice Christi praedicantes; secundo dignita- pervenire, studeat per viam charitatis incedere.
tis loco prophetas fulura prsedicenles, qui post Nam quarecharitalemapostolusexeellentioremviam
adventum Domiui fuerunt, sicut Agabus, etbeatus appellaverit, declarat ipse, cum piotinus subjungit:
Benedictus' (Act. xi, 12); ferfio gradu dignitalis po- CAPUT XIII.
suit doctores, id est prsedicatores, qui doctrina ve- t Si linguis hominum loquar etangeiorum, chari-
litatis Ecclesiam instruerent; deinde vitiutes, id est < talem autem non habeam, factus sum velut ses
eos qui fortia miracula faciunt, ut in expnlsione < sonans aut cymbalum tinniens. Et si babuero
dsemonuro et]mutatione elementorum sicut aeris < omnem prophetiam, et noverim mysteria omuia
serenitatem in pluviam conveitendo, vel super < et orariem scienliam, et si habuero omnem fidem
aquam siccis pedibus ambulando, exinde posuit H < ita ut montes transferam, charitatem autem non
gratias curaiionutn, id est eos qui per oralionem t habuero, nihil sum, et si distribuero in cibos
curant infinnos, et opitulationes, id est eos qui opi- < paupcrum omnes facultates meas, el si tradidero
tulantur majoribus, ui Titus Apostolo vel archidia- t coi pus meum h*,aut ardeam, cliaritalem auteuj
conus episcopo el gubernationes, id est minorum < non habuero, nihil mihi prodest (Malth. xxr ;
personarum prselationes utsuntpi*esbyteri, el genera t Marc. xi). >
linguarum, id est scienliam loquendi linguis variis Quoniani loqui diversis linguis prsecipue deside-r
per donum graliae ei. Qtiia Corinthii donum istud rabant Corinthii, propterea donum hoc in primis
magis appetebanr, aestimantes hoc esse maximum, ostendit Apostolus sine charitate non prodesse. Si
ideo novissinium hoc posuit Aposlolus, innuens ego, inquit, loquar linguis omniura hominum et an-~
esse inferius et indignius caeteris prsemissis. Talia <je/orum,idest si mihiper gi'atiam datum situtsciam
dona fidelibus suis Deus varie distribuit, secundum loqui sicut omnes liomines qui sunt in terra, et
mensui*am donationis susedans unicuique gratiam. sicul angeli, qui sunt in coelo sed charitatem non
AUudenim habet ille, aliud iste; et quod habet ille, habeam, qua carere potest oinnibuc linguis loquens,
jion habei iste. Mensura est divisio qusedam dono- factus sutn similis seri sonanti vel cymbalo linnienti.
rum. Non enim omnes sunt apostoli, sed illi soli Nam variis linguis loqui vel similia facere non sem-
quos Christus misit; nec omnes habeiit spiritum per ad meritum datur, sed ad gloriam Dei genlibus
prophetise, sed quibus haec gralia divinitus est con- oslendendam, nec per hsee vitam aeternam consequi
cessa; nec omnes habent scientiam docendi alios, valent illi qui ea faciunt. Charitas vero et meritum
nequeomnes operantur virlutes miraeulorum, neque semper auget, et \itam aeternam praebet. Ilabent
omnes habent gratiam, curandi infirmitales, nec aulem et angeli suas linguas, quibus majores inti-
omnes diversis linguis loquunlur, nec omnes inter- mant minoribus, quod de Dei voluutate seuserunl,
pretantur Scripturas aut linguas. Nam si omnes ha- ,A'elquibus ad homines missi uluntur. Nam primi
berent lisec omnia, jam non essent quibus hsec of- augelorum suscipiunt ab ipso Deo illuroinationes
ficia servirent. Ideo pulchrum et necessarium est, scientiarum, ac deindetradunt eas subjectis spiriti-
ut alii habeant quod non habent alii, et alii rursum tibus. Linguaevero quibus s;c alii loquuntur aliis,
alia, quatenus unusquisque quod ipso habet, caete- inlelligunlur aliqui nutus vel inleriores motus, per
ris ministret qui non babent. (_uos inlimant sibi vicissim quod voluerint. Neque
t ,~~mulamini autem chaiismata meliora. Et cnim minoi*essciunt omnia quae majoribus sunt
* adliuc excellentiorem vobis viam demonstro. > D nota, sed ea tanlum, quse sibi fuerint a superioribus
Hucusque revocavit illos a schismate ad concor- intimata. Sed si data, inquit, fueiit mibi tanta lin-
diam et uiiionem, ut nullus glorietur de cliarismate guarum scienlia, ut loquaf linguis et angelorum et
superiori, uullusque doleat de inferiori. Hinc eos ad hominum, nec charitalem habuero, faclus sum vc-
charitatem innuit, ostendens siue ea nihil esetera lut ms sonans aut cymbalum tinniens. Nam sicut aes
valere. Deus, inquit, varia dona eonsuevit fidelibus aut cyrabalum non per se, sed immtlsu aliquo reso-
suis impendere. Sed vos wmuiamhii charhmata nat; sic loquens linguis, non per se qui nescit, sed
metiora, id est de his quse supra demonslravi, desi- per impulsum Spiritus profert ea quibus audientes
derate uliliora, non linguas, ut solebatis. Et adhuc mulceal. J~re quippe vel cymbalo insensibiles ac
prseler baee in prsediclis ostensa, demonslro vobis mortuse bominum mentes, quaevitam charilatis non
excellentiorem viam, id est charilatem, quse supei'e- babent, designantur. Nam sicut corpus sine spiritu,
minentissimum locum inter cseteras virtules obtinet, id est si fuerit sine anima mortuum est, sic anima si
ct est via per quam illi gradiuntur qui tendunt siue sancto Spiritu, id est sine charitate fuerit, mortua
ad regnum coelorum. Nam per cseterarum virtutum deputabitur. In soniiu teris vel cymbali delectantur
\ias ambulare possuul et illi, qui ad inferiora descen- audieiiles,sivepei*cipiuntaliquamutilitateni;sibivero.
9S5 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD COR. 951
nihilhocprodcst, sed potiusin suo delrimento comnio- A non nisi soli possidenl elecii. Cujus membi*a et'
dum aliorum operatur. Sic clpraedicator qui sensum species Apostolusconsequenter describit, dicens ;
-charitalisnonliabet in eoquod loquilur,alios delectat t Charitas paliensest, benigna est. Charilasuon
neseiens, et ipse detrimentum inde percipit, unde t semulatur, non agil perperara, non inflatur, non est
audientibus proficit. Nam sicut quod aes sonat, dulce t amblliosa, non quseiit quae sua sunt (Philip. u),
'est aliis sed sibi labori et diminutioni, sic etquod t non irrilatur, non cogitat malum, non gaudel su-
loquitur praedicator charilate vacuus. Nec solum de t per iniquitate, congaudet autem veritati. Omnia
pisedicatore polest boc intelligi. Apte enim et quo- < suffert, omnia credit, omnia sperat, omnia susti-
rumlibet insensibilium hominum corda per ses et t net. Charltasnunquam exeidit. >
cymbalum designantur, qui saepe et supernos ictus Omnia bona sine charitate vilia sunt el inulilia,
accipiunt, et tamen nulla disciplinse percussione sed cum charitate chara sunt et uiilia. Quse charita s
mollescunt. J~s vero cum percutitur, canorus valde habet in se yirtules, quse nunc enumerantur. Est
sonitus ex ejus percussione formatur. Et quidem ehim patiens, id est patientiam servans. Paiieniiam
metallo seris in nullo discrepantes, cum flagella su - vero servare, esl aliena mala sequanimiter perpeti;
pernse percussionis accipiuni, pise confessk/u-s s<jni- conlra eum quoque qui mala irrogat, ntillo dolore
tus emiltunt; sed quia huroililalis voces ex corde B morderi. Nam qui sic proximi mala portat, ut ta-
Bon proferunt, ad statum salulis reducti, nesciunt men lacitus doleat, et temptis dignse retributiouis
quod promiserunt. In nullo igiiur seris imitationem quserat, patienliam non servat, sedr simulat. Sed
fugiunt,qui in percussione positi, bona quas non sen- charitas esl patiens, quoniam aliena mala aequo ani-
tiunt, loquuntur. Quisquis enim bona loquitur, sed mo tolerat, et esf benigna, quia ipsos etiam a quibus
per amorem eadem bona non sequitur, velut aes aut mala patitur, amat. Paliens, quia illata a proximis
cymbaluni sonitum reddit, quia ipse non sentit mala sequaniraiter porlat; benigna vero, quia pro
verba quae ipse facit. Et si habuero, inquit, prophe- malis bona Iargiter administrat. Paliens est, quia
tiam, ut per Spirilum Dei quse futura sunt prsenun- tranquiilammentem in advejrsisservat; benigna ve-
tiem, sicut Balaam (Num. xxu, xxm, xxiv) et Cai- ro, quoniam misericorditer sua bona proximis indi-
phas (Joan. xi). Et noverim mysleria omnia, id est genlibtis impendit. Patiens est, quia contra tentatio-
pcculla Veteris et Novi Testamenti sicut Salomon, nes sa;culi vel procellas in Deum iixa, persislit im-
et noverim omnem scienliam de his quse fuerint, et mobilis; benigna vero, quia proximorum delectalur
quaesunt, et quae fulura sunt, vel de divinis et hu- profectibus. Charilas non mmulalur, id esl non invi-
tnariis, sicut idem Salomon, el si habuero fidem om- det, quia ubi est invidia, ibi fraternus amor esse non
nem, id esl de omni re unde est habenda, ifa perfe- potest. Non aemulatur, quia per hoc quod in prse-
clam, ut ejus _virlute montes de loco ad iocum senli modo nil appetit, invidere lerrenis successibus
transferam, sed omnia haec habens, charitalem non nescit. Non semulatur, quoniam allerius bonum dili-
habuero, nihil sum, etsi haec magna sint. Salvator git ut suum, non agit perperam, id est perverse, quia
dixerat fidem quae fuerat sicut granum sinapis, quo se in solum Dei ac proximi amoj*emdilatat quid-
montes pcsse transferre (Matth. xvu); et nunc Apo- quid a reclitudine discrepat ignoral; non inflatur, id
stolus dicit omnem fidem esse quae montes trans- est non intumescit de temporali felicitate, vel carnis
feral. Unde intelligitur pp.rfeetam esse iidem quae generositate, vel scientise vel merilo, seu qualibet
grano sinapis comparalur, et boc non propter exi- aliare, quia cum prsemium internse retributionis
guitatem, sed propler integritatem dictum esse. Sed anxia desiderat, de bonis se exterioribus aul transi-
iidessine charilate nilvalet ad salutem (Jacob. u), toriis non exaliat, non ambiliosa, id est cupiens bo-
quia etdaemones habent hujusmodi fidem. Et si dis- nores sseculi, quia maj'or aliis esse non ambit, et su-
ttibuero, Inquit, facullates meas, id esl omnia quse per cseteros dominari, vel ea sibi vindicare qtise sunt
possum habere divisero, ut pluribus prosim, dans alieni juris; non esligiturambitiosa,quia quoai-den-
omnia in cibosnon divitum qui reddant, sed paupe- D ter inlusad suafatigat, foris nullatenus aliena concu-
rum qui non habent unde reddere possint (Luc. xiv); piscit, non qumrit ea qum sua sunl, quia cuncta quae
et quod est majus, si tempore persecutionis tradidero hic transitorie possidet, velut aliena negligif, cum
pro fide corpus tneum ssevissimis cruciatibus, ifa ut nihil sibiesse proprium nisi quod secum permaneal,
ardeam, sed charitatem nonJiabuero, id est non clia- agnoscit. Non quaerit quse sua sunt, quia propter
rilate, sed jactalioneriiocfecerOjVel odium in corde aliorum commoda suas utilitates deserit; nec se, scd
meo adversus aliquem retinuero, nihil mihi totum alios exaltare studet; «oit irrilatur, id est non pro-
boc prodest.Magna itaque et mirabilis esl charitas, vocatur ad iram, quia et injuriis lacessita ad nullos
sine qua nec locutio diversarum linguarum aliquid se ultionis suse molus excitat, dum pro magnis labo-
prodest, nec prophetia, nec mysteriorum et scien- ribus majora post prsemia exspeclat; non cogital
tiarum notitia, nee fides, nec facullatum distributio, malum, id est non cogital quomotlo ei qui sibi facit
nec marlyrii passio; et cum haec quae majora sunt, injuriam, vicem reddat. Non cogital malum, quia in
nihil sine chaiilate prosint, manifeslum est quia nec amore munditiaementem solidans, dum omne odium
csetera bona prodesse valent sine hac charilate. Alia eruit, versari in animo quod inquinat, nescit. Non
enim bona et reprobi habci*epossunt, sed cbariiatem J gaudel super iniquitale, quia sola dilectione erga ora-
935 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI «56
nes inhiat,' nec de perditione adversaiilium exsultat. A aliquid? Poterunt quidem loqtsi ad invicem sancii si
Sunt enim nonnulli qui nec faciunt malum, uec fa- voluerint, sed non necesse erit, ubi scientia vocem
cere eogitant eis a quibus adversa perferunt; sed prseveniei. Et si quid inter se locuti tunc fuerint,
lamen si factum illis ab aliis fuerit, lactantui; et ideo non eo modo id facient quo nos nunc loquimur ;
num: postquam dictum est, quia charilas non irrita- sed eo potius, quo in supernis angelici spirilus ad-
tur, nec eogilat malum, additur quia non gaudet invicem loquuntur, sive scienlia nunc babealur, per
super iniquilate, id est non ei placet si quid inique quam de Deo et secrelis ejus aliquid sciatur, in fu-
passus fuerit vel ipse qtti ei adversatur. Sed congau- luro sseculo dcstruetur, quia si quara nunc de Deo
dens verilati, delectatur verbis veritatis, vel operibus cognitionem babemus, hanc non in nalura divinila-
verae sanctitalis, quia caeterosut se diligens, per hoc tis ipsius, sed per similitudinera, et naluras exterio-
quod rectum in aliis conspieit, quasi de augmento res habemus. Nam quantalibet mens huniana se
proprii profectus hilarescit. Otnnia suffert, quia pro inleiilione letenderif, etiam si jam phautasias imagi-
spe quielis seternae nihil adversitatis pati recusat. num corporalium a cogitationecompescat,si j'am om-
Supradictum fuei*atquia patiens est, id est non mur- nes circumscriptos spirilus ob oculis cordis amoveat,
uiurans "n adversis, sed coi'de tacito cuncta peife- adhuctamen in carneposita mortali, yidere velco=
rens; et Uunc dicitur quod omnia sufferl el in actu " gnoscere gloriam Dei non prajvalet quidquid est; et
siislinet quidquid adversitatis acciderit. Ibi enim de illa sicut est, quod in mente resplendent, simili-
laudata est tranquillitas cordis, hic forlitudo passio- tudo, et non ipsa est. Ei idcirco talis noslra scientia
iiis, et ideo suffert orania in prsesenti vita, quia cre- destruetur, quando veritas ipsa pure manifestabi-
dit omnia de futui a vita. El sustinet omnia qusehic tur. Scienlia hsec et prophetia vel locutio destruen-
gravia immilluntur, quia sperat omnia quae sibi lur, quse capei'e vel narrare non possunt plenitudi-
dulcia pi*omilluntur; efpropterea uunquam excidit, nem verilatis, quia ex parte sunt. Nam ex parte co-
id est nunquam cadit, sed sine casu persistit. Nec gnoscimusverifaiem, non ex toto, id est imperfecte
quod dictum est, omnia credit, sic aceipiamus, ut scimus quidquid adhuc de Deo novimus; et ex parte
charilati cujusquam derogemus si maluni quod d.e prophetamus de futuris, quia quaedam futura per
fratre audierit, non slatim ci*edideiit(7 Joan. iv). propheliam praenuntiamus, sed plurima ignoramus.
Quia ipsa chaiitas, quse omnia orcdit, non omni Sed omne quod ex parte est, destruetur. Quia cum
spirilui credit. Ac per hoc omnia quidem credit, sed veneritquod perfeclumest, id est quando dabitur Dei
Deo, quia non dictum est. omuibus ci*edil.Otnnia notilia, quse non ex parte, sed ex perfeetione iit, quo-
ergo quae sauctis ci*edenda sunl, credit; et omnia r niam videbimus eum.sicuti est (Joan.xm), tunc eva-
quse sibi divinitus promissa sunt, sperat; el omnia cuabiturquod ex parte esi, id eslomnis imperfeclio ad
sustinct, id est exspectat per patienliam longanimi- nihilum veniet. Noslra imperfectio destruetur, non
le? eadem bona qusesperat, vel interim sustinet ad- id quod verum esl, evacuabitur. Destructio imper-
versa pto spe bonorum ipsorum. Habet etiam hoc fectionis erit quando id quod perfectum est, imple -
chaiiius prseter caeteras rirlutes, in quo rursum di- bitur perfectione veritalis. Deinde Aposlolus ut ali-
gmor illis est, quia nunquatn excidil, id est nunquam qua similitudine ostenderet quantum ab illa qiuB
ex toto cadit. Licet enim opeia ejus cadant, hoc est futura est, distet hsecvita, non qualiumcunque bo-
deliciani el cessent in futuro sseculo, ipsa tamen minum, sed etiam illorum qui praecipuasic sancti-
nuiiquam a suo stalu decidet, sed validior stabil, ac tate sunl prsedili, subjecil:
perseverabit in alio sacculo quam in isto. Si enim < Ciim essem parvulus,loquebar ul parvulus, sa-
dum credit et sperat ac prsesfolatur, diligit quod t piebam ulparvulus,cogitabamulparyulus.Quando.
nondum videtur, quanto magis diligel cum videbit t autem factus sum vir, evacuavi quseerant parvuli. >
et tenebit? Ad illa enim ineflabilia qualecunque adhibens
f Sive prophetiaeevacuabuntur, sive linguse ces- de notis rebus exemplum, parvulam setalem vi-
< sabunt, sive scientia" destruetur. Ex parte enim D rili comparavit setali. In hac ergo vita mirabilium,
t cognoscimus, et ex parte piophelamus. Cum au- hominum prophel'a vel scientia ita comparanda
f tem veneiit quod perfectum cst, evacuabiturquod est illi vitse, quasi scientia parvuli ad virum. Quia
f ex parte est. > sicul vila hsec iraperfecta est, sic et scientia. Tunc
Charitas quidem nunquam excidit, id est nec •jutem pertingemus ad virilem peifectionem, cuni.
nunc, liec in alia vita a suo slatu decidii, ut minua- forii seusu pervenerimus ad angelorumsequalilatem.
turaut deficiat, sed csetera chaiismaia decidunt ct Quasi dicatur : Prophetia et scientia quae jsunt ex
deficiunt. Quia sive piophe'limaccipiantur quaenune parle, sic evacuabuniur eum veuerit illa verilatis
necessarise sunl in tempore csecitatisnoslra;, in luce perfecta cognilio sicut sensus et locutio parvuli
fuluri saeculi evacuabuntur, id est ab omni ulilifate evacualur, cum ille ad perfectam scieniiam perve-
iient vacuse, et Ideo cessabunt. Nam ubi erunt om- nerit. Cur enim boc Apostolus*dixerit, insinuat
nia praesentia, quomodo praedicereturaliquid futu- subdendo.
rum? sive lingum accipiantur, id est variarum lin- <Videraus nunc per speculum in senigmate,tunc
guarum locutiones , in illo sseculocessabunt. Ubi t autem facie ad faciem. Nunc cognosco ex par(,cs
crunt cnim manifesla omnia, cur alicui dicerelur c tunc aulem cognoscam siGut et cognitus sura. t.
937 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULL — IN EPIST. I AD COR. 93-8
Indepotest videri quoniam cum perfeclio venerit, A festa visione, sicut olim antequam esseni, cognitus
evacuabitur imperfectio, quia nune, id esi caligirie sum ab eo in praedestinatione.
prsesentis vitsevidemus per speculum,"id est cogno- t Nunc autem manent, fides, spes, charilas : Iria
scimus Deum per imaginem suam; sed tunc, id est ~ha?c. Major autem horum estcharitas. >
in futuro sseculo, manifeste videbimus : in speculo Ad tantam Dei cognitionem"perventuri sumus.
enim cernitur imago. Et nos qui sumus imago Dei, "Sed ut pertingere ad hanc valeamus, nunc interira
conamur utcunque videre eum per hanc imaginem manenl in peregrinalione bac nobiscum fides, spes,
suam tanquam per speculum. Speculum est anima atque charitas, quae nos prseparant illi visioni.
ratioualis, in cujus consideialione aliquo modo vi- Fides, qua credimus quidquid Scripturse saiietse
demus Deum, sed obscure. Videmus enim per spe- nobis credendum intimant; et spes, qua speramus
culum in senigmate. jEuigma autem esl, non omnis, promissa nobis divinitus prsemia; el charilas, qua
sed obscura allegoria. Nam sicut omnis equus ani- Deum ac proximum diligimus, et ipsa prseniia. Et
mal est, non autem omne animal equus, ita omne ^ita sibi tres istae virttttes copulantur in bujus vitae
amigma allegoria est, non autem omnis 'allegorta terapore, ut nulla earum sine duahus reliquis profi-
ainigma. Allegoria^ero est, cum aliud ex alio signi- ciat. Nunc manet in sanctis, fides, spes et charilas,
ficatur, id est aliud dicilur, et aliud intelligitur; tria hmc, pauca quidcrfiTsed multum ulilia, quoniam
sicut est: t Non alligabis os bovi triluranti (Deut. sinehis nemo iit dignus ad illam visionem ascen-
xxv; snpra ix), > id est non prohibebis prsedicato- -dere. Et magna quidem sunt hsec tria^bona, sed
rem vivere de prsedicatione. Sed ibi solummodo al- horum major esl charilas. id est charitas quae horum
legoria est aenigma, ubi difficile patet intellectus. trium est uua, ipsa est major, id est maj'us meii-
Ubi autem facile intelligitur, non est aenigma. Cum tum habetquam fides et spes. Sciendum quia quando
ergo dicitur, videmus nunc per speculum in seni- compai'atio fit ad plura ejusdem generis, ut nutic
gmate, sicut in nomine speculi imago designatur, charitatis ad fidem el spem, quae similiter sunt vir-
ita nomine senigmatis similitudo obscura, et ad tutes, poiest et debet fieri per genitivum. Ethorum,
dispertiendum difficilis. Nemo itaque riiiretur eliam ponitur propter iria, quod praecesserat, niajor est
in hoc videndi modo, qui concessus est huic vilse charitas, cui fides et spes non possunt deesse, sed
per speculum, scilicet in seuigmate laborare nos, ut iides et spes sine cbaiitate"possui)l esse. Vel ideo
quomodocunque videanius. Nomen quippe hic major, quia fides cessabit, dum fulura quae credun-
non sonaret a?nigniatis, si esset facililas visionis. tur advenerint; ct spes iinem habebit, dum beatitu-
Nunc videmus per speculum in mnigmate, sed fune dinem quam quisque praestolatur, acceperii;'sola
Q
cum venerit illa perfeetio, videbimus 'facie ad fa- vero cbariias in seternum perseverabit, et de visione
ciem, id est manifeste ad similitudinem duorum, Condiloris ac beatilttdine sanctorum sine fine gau-
qui se invicem directo vultu sine aliqua i*einlerpo- debit.
sita aspiciunt. Facies autem Dei, manifestatio ejus '
CAPUT XIV.
intelligenda est. Facies vero nostra intenlio cordis ii Sectamini charilateni, semulamini spiritalia,
nostri. Videbimus ergo facie ad faciem, id est ma- < magis auiem ut proplietetis. Qui enim loquitur
nifestaiione Dei posita ad nostrse menlis intentio- f lingua, non hominibus loquitur, sed Deo. Nemo
nem, ut nihil inter nos et ipsum intersit. In nullo <enim audit. Spiritus autem loquitur mysleria. Nam
enim membro tam bene cogiioscitur quisque, sicut f qui prophetat, hominibus loquiiur ad aedificatio-
in facie. Et <um facies unius directa est in faciem t nem et exhortaiionein et consolalionem. >
alterius, titncsine aliqua ambiguitale se cognoscunt. Quoniam tanta esl charitas, cl sola est quae per-
Sic videbimus eum in seipso manifeste. Modo enim ducit ad vitam, alq.ue permanel in aeternum, ideo
non ridemus eum in facie, sed in extranea et mul- seclamini toto desiderio charilatem : mmulamini
lum ab eo diversa creaturarum similitudine. Et ego eliam sphitalia, id est desiderale etiam illa spirilus
etiam Ipse qui tanta scienlia prse caeteris donatus D dona, ut sunt genera linguarum, elc. sed magh,
sum, nunccognosco, Deum ex parte, sed lunccogno- post charitatera desiderate ut prophetetis', quam ut
scam eum ita sicitf ab eo cognitus sum. Magna enim linguis loquamini, vel virlutes miraculorum opere-
est interposilio cordis nostri ad coiitemplandam su- mini. Post charilatem, prophelandi studium magis
blimitatem Dei, ipsa infirmitas nostra. Sed lunc ad habendum hortatur, quia quamvis magni sint spiri-
purum inluebimur eum, a quo nunc subtiliter in- tualium donorum gradus,quos superius enumeravit,
ad utilitatem Eccle-
luemur, cum, hac infirmitate deposita, ad contem- hic lamen major esl, quoniam animum
siae prolicit. In quod enim qttis dederit, in
plationis internae gratiam venerimus. Tunc cogno- "
eo ipso donum accipit. Ideo gralia proplielandi est
scam eum sicut ab eo sum ego cognitus, id est pure
desideranda, ut prse desiderio accipialur ob multo-
cognoscam eum sicut et ipse me novit, quia lunc rum sedificationem potius quam linguaruni varietas,
non per aliud videbimus eum, sed manifeste con-
quse non proficit auditoribus. Nam qui ioquilur lin-
templahimur in illo ipso hoc quod ipse est, sicut gua incognita, Jton loquilurhotninibus, idestintelli-
ipse hoc quod nos sumus, perfecle cognoscit. Vel gentiae hominum, sed Deo, cujus laudes dicit, et
tunccognoscam euni ita sine ambiguilate inmani- qui novit ea qute ille dicit. Homines cnim nesciunt,
95*3 HERVEl BURGIDOLENSISMONACHI 960
ideoque nullus est eis ex bac locutione profectus. A , < in revelatione, aut in scientia, aut in propbetia,
Nemo enim audit, id est inlelligit ea quae ille loqui- t aut in doctrina. >
tur. Sed tamen Spiritu sanclo loquitur ipse myste- Dixi qui prophetat, major est, propter sedifica-
ria, id est secrela Dei, quamvis homines ignorent tionem quam prsebel Ecclesiae, quam qui lingua lo-
quod dicit. Vel Spirilus sanctus per eum loquitur quens, se solum aedificat.Sed boc polestis etiamin
mysterja secretorum Dei, non ipse, Ideo magis ap.niu- meipso videre, quia si venero ad vos, o fratres, lo-
lari prophetare debetis, quia qui prophetat, id est qui quens incognitis linguis, quid vobis prodero, cum
ventura vel occulla manifestal, iste loquitur hamini- nesciatis quid dixero? Nihil prodero, nisi loquar
bus ad wdtficationem eorum in mente, quae aedifica- vobisautin revelalione,id estinexpositionerevelatio-
tur ut sit templum Dei, et ad exhorlationem eorum nis, in qua inihi per quasdam figuras ostensa fue-
ad bene agendum in operatione et ad consolaiionem rinl mysteria Chrisli, sicut et Joanni ostensa legun-
eorumne desperent de pp.ccatorum prseteritorum tur in sua revelatione; aut nisi loquar vobis, in
magnitudine, vel ad consolationem tristitiae prae- scienlia, quam studio et disciplina mea conquisivi,
sentium tribulalionum per promissionem futurarum ut vos scire faciam qualiler bis tempoi-alibus uli
remuneralionum. Possunt et doctores, qui Scriptu- debeatis, et quid de his sentire; aul in prophetia, ut
ras aliis exponunt, nomine prophetarum designari, vobis prsenuntiem futura, vel manifestem occulta;
juxta illud Sapientis : t Adhuc doclrinam quasi pro- aut in doctrina, ut doceam vos de fide et moribus.
phetiam eflundam (Eccli. xxiv.)>Sicut enim propheta El cum nunc vobis, quando jara fratres, id est Chri-
prsedieit futura quse nesciuntur, ita et doclor dum stiani estis, non prodessem si linguis incognitis
Scripturarum sensum, qui multis occultus est, ma- loquerer : patet quia multo minus tunc prodessem,
nifeslat, dicitur prophelare. Et iste ad multorum cum adhuc essetis infideles. C.umqueego qui lanlus
utililatem sic prophelat, nec ab homine, sed a Spi- sum apostolus, loquendo linguis non possem vobis
ritu sancto est sensus dictorum ejus. prodesse, constat vos multo minus tali locutione
t Qui Ioquitur lingua, semetipsum sedificat; qui audientibus prodesse. Lingua intelligitur in hoc
< autem prophetat, Ecclesiam Dei sedificat.Volo au- loco, obscuras dicere et mysticas significaliones, a
< tem omnesvos loquilinguis, magis autem prophe- quibus si intelleclus mentis removeatur, nemo
f tare. Nam major est qui prophetat, quam qui lo- sedificatur audiendo quod non intelligit. Unde
< quitur linguis, nisi forte interpretatur ut Ecclesia et supra dixit: tQui loquitur lingua, non homini-
< aedificalionem accipiat. > bus loquitur, sed Deo. Nemo enim audit. Spiritus
Itemmagispropheliam quam linguam ideo debetis r autem loquitur mysleria. > Ibi enim salis in-
optare, quia qui loquilur lingua peregrina myste- dicavil eam se linguam appellare, ubi sunt signifi-
rium aliquod et non interprefatur quod dicit, semet- cationes velut imagines rerum ac similitudines, quae
ipsum solum sedificatper id quod solus fortasse scit ut inlelligantui-, indigent mentis obtutu. Cum au-
quod loquitur; sed qui prophelat, id est qui futura tem non intelligunlur, in spiritu eas dicit esse, noa
caeteris prsenunliat, vel bona quss in abdilis Scriptu- in raente. Qui loquitur lingua, id esl spiritu nondtirr.
rarum intelligit, fratribus e,xcharilale revelat, Ec- intelligens significationes quas Iingua spirilus voluit,
clesiam Dei wdificat, quia omnes inlelligunt quod plus semetipsum aedificat. Contingebat eniui ut qui
loquitur. Qui lingua ignota loquitur, aedificat se, sic loquebantur mysteria Dei, quamvis profundi-
uon alios. Sed ego voio, id est voluntas mea est, nec tatem non intelligereiit, tamen ex ipsa locutione ad
mihi displicet, vos otnnes loqui linguis, id est si compunciidnem cordis, et multoties ad bonum opus -
omnes donum loqueudi linguis variis haberetis, incilarentur. Quia ergo etiam lingua, id esl meinbro
qttia alter adversus allerum non haberet materiam corporis quod movemus in ore, cum loquimur, signa
gloriandi vel invidendi, quoniam omnes in hoc utique reruro dantur, non res ipsse pi*oferuntur,
essetis aequales. Non prohibeo vos emnes, si pote- propterea lianslato verbo linguam appellavit Apo-
ritis loqui divcrsis linguis, quia donum est Spiritus D slolus quamlibet signorum prolationem, priusquam ,
sancti, sed magig voio vos propbetare, quia utilius iiitelligantur. Quo cum inlellectus accesserit, qui
est. Nam major est qui prophetat, id est majoris di- meniis est proprius, fit revelalio, vel scientia, vel
gnitalis est in Ecclesiaqui futura praedicit, vel Scii- prophetia, vel doctrina. Proinde ait: Si venero ad
plui*asaperit, quam qui loquilur linguis, id est qui vos linguis loquens, quid vobis prodero, nisi loquar
incognitis locutionibus mysteria profert, qui? sibi vobis in revelatione, aut in scienlia, aut in prophe-
soli proficii. Hoc enim majus esl quod pluribus pro- tia, autiu doctrina? id est nisi signis, hoc esl lin-
dest. Qui linguis loquitur, minor est, nisi forte in- gua; accesseiit inlellectus, ut non spiritu tantum,
lerprelelur, id est exponat aliis quod ipse Deo loqui- sed etiam mente agatur quod agitur. Proindexui
lur. Si enim interpretari dicta sua poteiit, ut Eccte- signa per aliquas rerum corporaliuru similitudines
sia wdificalionetn inde accipial, non eiit minor. demonstrabantur iu spiritu, nisi accessisset roentis
Forte, dicit, ut innuat quoniam raro solet contin- officium ut etiam intelligerentur, nondum erat pro-
gere ut utrumque uni concedatur? pheta : Magis propheta erat, qui interpretabatur
< Nunc autem , fratres, si venero ad vos linguis quod alius vidisset, quam ipse qui \ idisset. Unde
«,loquens, quid vobis prodero, nisi vobis loquar aut apparet magis ad mentem -pertmere prophetiam_,.
m COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD COR. 9G2.
quam adistum spiritum, qui modo quodam proprio j\ fundentur in aei*a,quia nec auscultare talia digna-
vocatur spiritus, vis anima; qusedam mente infe- buuturhomines.Non ad corda hominum loquemini,'
rior, ubi corporalium rerum similitudines expri- sed in aera, id est non utilia erunt verba veslra, sed
uiuntur. Sic olim magis Joseph propheta fuit, qui oliosa et inania erilis loquentes. Tam mulla utputa
intellexit quid significarent septem spicse et septem sunt genera ltnguarum,id est etiam sitam multa loqua-
boves, quam Phai'ao qui eas vidit iu somnis (Gen. mini ut sunt genera linguarum in toto hoc tnundo,
XLI);illius enim spiritus informatus est ut videret, quid proderit haec vestra locutio, cum nullus intel-
bujus mens illuminata ut intelligeret. Ac per hoc in ligat? Multa suntgenera linguarum, elnihil sine voce
illo erat lingua, in isto prophetia, quia in illo rcrum est, quia nulla res est sine sua voce et appellatione
imaginatio, in isto iniaginationum interpretatio. Mi- in unaquaque lingua. Cum sint enim plurima lin-
nus ergo propbeta est, qui rerum quse significantur, guarum genera, habent tamen vocum significatio-
sola ipsa signa in spiritu per rerum corporalium nes proprias ut intelligantur, nec potest aliquid in-
imagines videt; et magis propheta, qui solo earum veniri quoduon habeat vqcem signiiicativam sui. Et
inlellectu prseditus est. Sed maxime propheta,qui idcirco inanis est locutio quse uon intelligitur.
utroque prseeellit, ut et videat in spirilu corpora- < Si ergo nesciero virtuiem vocis, ero ei cui lo-
lium rerum significativas simiiitudines, et eas viva- B < quar, bai*barus: et qui loquitur, rnilii barbarus.
citate mentis intelligat, sicut Danielis excellentia t Sic et-ros, quoniam semulatores estis spirituum,
tenlata est et probata, qui regi somnium quod vi- t ad aedifieationemEcclesise quaerite ut abundetis.
deratdixit, etquid significaret aperuit (Dan. u). Et < Et ideo qui loquilur lingua, oret ut interpretetur.
ipsaequippe imagines corporales in spiiitu ejus ex- < Nani si orem lingua, spiritus meus orat, mens
pressae sunt, et earum intellectus revelatus in mente. < autem mea sine fructu est. Quid est ergo ? Orabo
Sed ad epistolaesequentia transeamus. < spiiitu, orabo etmeute: psallam spiritu, psallam
< Tamen quae sine anima sunl vocem dantia, < et niente. >
< sive tibia, sive cilhara, nisi distinclionem soni- Quandoquidem alii sine interprete non intelligent,
< tuum dederint, quoraodo scietur id quod caniiur, vel quando quidem tot linguae sunt, et unaquseque
< aut quod citharizatur ? Etenim si iucertam vo- propriam distinctionem habet, ergo si nesciero vir-
• cem det tuba, quis parabit seadbellum? Itaet tutem vocis, id est si ignoravero vim propriam vocis
« vos per linguam nisi manifestum sermonem de- quam profero, ut illi qui tantum dona Iinguarum
t deritis, quomodo scietur id quod dicitur? Eritis habent, ero non intellectus, sed barbarus ei cui lo-
< enim in aera loqueutes. Tam multa ut puta ge- quor, quem "instruere debeo, quia non potero illi
f,
< nera linguarum sunt in hoc mundo, et nihil sine sensum diclorum meorum interpretari; et ille vi-
« voce est. > J-. cissim qui mihi loquilur, eiit mihi barbarus, cum
Linguas non prodesse sine interprete, superius ignoref senlentias vocum quas profert, nec valeat
ostendi per me qui sum rationalis, et tamen per in- exponere mihi. Sic et vos eiitis ad invicem barbari,
animata idem patet. Nam ea quw sunt sine anima si per incognitam linguam alter alteri locutus fue-
dantia vocem,sive boc sif tibia, sive cilhara, nisi de- rit, et ita erit dissensio inter vos. Proplerca non
derint dislinclionemsoniluum, id est distinclos intel- dissonantiam ignotarum linguarum, per quas dis-
ligibiles sonos, quomodoscielur id quod canitur, aut cordia generetur, debetis appetere, sed unitatem
quod citharizalur, id est cithara resoualur? Sicet inlellectus, per quem communi lsetitia gloriemini.
-locutio vestra, cuj'us spirilualis suavitas non aures Et quoniam estis mmulatores spiriluum, id est desi-
debel mulcere, sed mentem, inanis erit si intellecla dei-alores spiritualium donorum, qumrileut his abun-
non fuerit. De tibia et citbara nescietur, quia nec de detis ad mdificalionetnEcctesim,id est ul non solum
ttiba. Alia similitudo est de eadem re. Etenim si tuba linguis loquamini, sed etiam iuterpretemini ut aedi-
det vocetnincertam, id est quse bellttm aperle non ficationem sumat Ecclesia', quoniam semulalores
significet, quis parabit se ad beltum? Judseis erat D estis spiritualium charismatum. Et ideo, id est ut
usus tubse in festis et bellis, diversis sonis; et hoc Ecclesia sedificetur,"quiloquilur lingua, oret ut inter-
est quod dicitur, quia si vox tubse incerta fuerit, preletur, id est oret ttt accipiat donum interpretandi,
nemo discei'net utrum solemnitatis an belli sit, ne- ut proliciat caeteris studium ej'us. Oi*efnon labiis
moque se ad bellum armabit. Ita el vos, qui quasi tantum, sed affectu cordis, ui exaudiri mereatur.
tuba exaltare vocem vestram debetis (Isa. LVIH),ut Natn si etiam ego qui tantus sum, oretn lingua, id
Christi milites ad spirituale bellum contra dsemones est voce sola, spiriius meus, id estflatus oris mei orat'
prseparelis, per linguam alienam loquentes, nisi in- dum loquor in oralione; sed tnens meaest sine fru-
terpretando dederith manifeslum setmonein, quipa- ctu, id est non capit fruclum ex ipsa oratione, ad
lam audientes retineat, quomodoscietur ab aliis id quam non est intenla. Hoc saepe nobis accidit, dum
quod a vobis in lingua aliena dicilur ? Nescietur ab psalmum vel orationem labiis proferimus, el mente
auditoribus vestrse loculionis seusus. Nam eriiis lo- quod os profert, non cogitamus. Et quando quidem
quentes inaera, id est ea quae nulli proficient,_sed mens quse inius pio affectu non orat, quod os lo-
in aera solventur, dum non invenientia locuin rece- quendo foris precalur, fructum orationis non habet_
ptacult iu audientium auribus ut intelligantur, dif- ergo quid est mihi faciendum ? Quid esl mihi utile?
C65 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 904
Hoe seilicet, Orabo spiritu per os prolato, id est. A exponatis ad inslruclioneni audienlium. Cmlerum, id
orabo sermonc oi*ans,orabo el tnenle, id est affectu est sed si benedixeris sphila, id est sialiqua dixeris,
mentis, psaltam, id est psalmos dicam; spirilu, id si Dei laudes dixeris, vel si benedictionem aliquam
est prolalione oris; psaltam et mente, id est mentis pioluleris ignota lingua, quam uon possis audien-
atteulione: Vel ita : Qui loquitur lingua, sic oret, id tibus inierpretari : quis supplet locum idiotw ? In
'•,t sicloquatur ut inlerpreletur quod dieit. Nam me spiritu, non in menle benedicit, qui bona quae lo-
.psum do vobis exemplum, quia si oiem, id esl si quitui non intelligit, quoniam signa rerum cum noa
loquar lingua, spiritus meus orat, sed mens mea est intelliguntur, et in spirilu sunt, non in mente.
s~Wfructu, id est sine inlelligentia eorum quae dico. Idiota veio est incruditus, qui nihil scit nisi quod
Si enim dicam lingua qtiod non inielligo, velut affla--, ei proprielas naiurae dedit, quoniam iaiap.a Gra;-
tus spiiitu iii ecclcsia loquor, ct mens est sine fru- ce, propiielas dicitur Latine. Locus autem idiotae
ctu. Ignorat eniiu aninras si lingua loquatur quam est, ut in novissimo benediclionis dicat, Amen,
nescil, sicut solent Latini liomines Graece cantare, quod interpretatur verum s per boc enim et
oblectati sono \ei'borum, nescientes tamen quid di- consensum suum indicat , et benedielionem
cant. Ut supradictum est spiritus vocatur vis aniraa; confirmat. Sed si benedixeris spirilu, id esl si bene-
' dictionem dederis
"-*
qusedam mente inferior, ubi corporalium rerum ^i- ignota lingua, ut nee tu sensum
militudines expriniuntur. Mens autem esl illa supe- dictorum tuorttm intelligas, nec aliis exponas, quis
rior pars animse, ubi intellecius et ratio propiie se- supplet locum idiolse? id est quis loco idiolsei-e-
dem habent. Lingua quoque sicutel superius dictum spondet Anieii in fine sermonis ? Nee sapiens hoc
est, designare polest quambbet signorum prolatio- facere novit, nedum idiota. Quomodo enim dicct
nem priusquam intelligantur. Itaque dicitur : Si Amen super luam bencdiclionetn, cum nesciat <7uic"
orem lingua, id esl si loquar prolalione signorum d.cas ? Imperitus enim et absque litteris, audiens
adhuc non intelleclorum, spiritus meus oiat, id est quod iioii intelligit, nescit finem orationis, et non
illa pars animse meae tanfum loquitur, in qua cor- respondet Amen, id est verum, ut conlirmelur bene-
poralium rerum imagines exprimunlur ; sed mens, diclio. Per hoc enim completur confirmaiio precis,
id est superior animae mese subtilitas, est sine fru- qui respondent Amen, ut omnia dicta veritaiis lesti-
ctu, quia nullam ibi refectionem intelligentise habet. monio in audientium menlibus confirmentur. Non
Cum enim spiriius et inferior aniinse nalura loqui- poterit idiola respondere benedictioni tuse quam
tur proferendo signa quae non inielligit, mens ad non intelligit, nam tu quidem bene gralias agis Deo
quam pertinet inlclleclus, nullum fruclum inde re- r( in illa benedictione, et bonum esl quod loqueris,
portat. Quid ergo esl agendum? Hoc scilicet, quod sed alter non wdificatur ex verbis tuis, quae non in-
oie acluruin, dico. Quia orabo spiritu, orabo et lelligil. Ideo cum ad ecclesiam propter sedificaiioncm
menlc, id est loquar spiritu el mente, ul signa re- conveniatis, ea debent in Ecclesia dici,"quae intelli-
rum mihi formentur in spiritu, et eorum refulgeat gantur ab bominibus et praestent aedificationemau-
intellectus in mente, sicut et Daniel in spiritu vidit dieniibus. Propterea qui loquilur ignota lingua,
soninium regis (Dan. u, &), et mente interpreta- debet in ecclesia lacere, ul hi loquantur qui prosint
tionem ejus intellexit. Ita euim et ego faciam, quia aiidienlibus. .
et spiritu signa loquar, et mente sensum eorum in- < Graiias ago Deo meo, quod omnium \estrum
telligam. Spiritu dictiones loquar, mente sentenlias, < lingua loquor. Sed in ecclesia volo quinque verba
et similiter psallam spiritu, id est consonantiam vo- t sensu meo loqui, ut et alios inslruam, quam de-
cum psalmodise in spiritu resonabo, psallam et ii cem millia verborum in Iingua. >
mente, id est consonantiam senlentiarum atlenlione Proponit se exemplum, quod publice non debeant
mentis modulabor, deleclans me intelligenlia spi- Ioqui linguis, in quibus accipieutium non sit tedifi-
ritualium sensuum. Vel psallam spiritu, et psallam catio, sicul ipse in ecclesia Iinguis non ulitur, cum
mente, id est concordiam in membris ecclcsisecom- D omncs eorum linguas noverit. Non vltupero, inqmt,
ponara, ut coucordent et menle, ac de sua conso- iuvobislocutionem linguarum, eo quod hanc habere
nantia dulcem melodiam pulclii'e variatam expri- nequeam, sicut est consueludinis quibusdam, ut
mant. Sic et vos spiritu et mente loqui debetis, ut invideanl quod ipsi non valent assequi» Nam omnium
et signa ridealis, et sensum intelligatis, et caeteris vestrum lingua loquor ego, id est nullus vestrum
exponatis ; atque id esl psallere spirilu et mente, aliqua loquitur lingtia qua et ego non loquar quo-
ut psalmorum sensus in corde vestro resonet, quos ties volo. Et inde gralias ago Deo meo, qui mihi per
ore canetis. donum gratise suaecoucessit ut loqui possim linguis,
< Caeterum si benedixeris spiritu, quis supplet quas inter vos omnes habetis. Sed quamvis tanta
t locum idiotse ? Quomodo dicet: Amen super tuam linguarum notitia divinitus sit mihi data in Ecclesia
< benedictionem ? Quoniam quid dicas nescit. Nam lamen cui debeo prodesse, volo quinque, id est pauca
< lu quidem bene gratias agis, sed alter non aedifi- verba loqui meo sensu, id est quaeintelligam et expo-
< calur. > nam, ut et alios instruam quam decemtnillia, id cst
Os'aredebetis mente et spiritu, ut et verba histo- valde nimiam multiludinem, verborum in lingud,'
j?icevel litteraturse proferatis, el mystieum sei.sum id est ut neque intelligam, neque alios doceam.
86S COMMENT. IN EPISTOLAS PATJLL — IN EPIST. I AD COR. 9GG
Quod ait, quinque verba et decem millia, vulgari A id est diversis generibus linguarum, el in aliis labih,
consuetudine locutus esl. Vel sicut nonnullis -visum id est verbis spiritualibus, loquar per apostolos
estperquinqueverba, quinquelibrosMosi designavit. huic populo Judseorum, el nec sic exaildient me, qui
Volo, inquit, In^ ecclesia loqui meo sensu, id est per legem et prophetasnunquam me voluerunt,
spirituali intelligentia quinqueverba, idest quinque exaudire, dicit Dotninus. Vel in aliis linguis Ioquar,
legis volumina, quam decem millia verborum, id id est Kovum Testamentum praedicabo; et in aliis
est quam legis perfectionem in lingua, id est in labiis, id est Velus Testamentum spiritualiler expo-
prolatione signorum non intelleclorttm. Denarius nam, quod illi carnaliter exponebaiit. IIoc estenim
enim propter Decalognm significat legem, millena- aliter eis loqui, quam selegisveteiis liabent verba,
rius perfectionem. Posuil autem Apostolus quam dumaudiunl Sabbatum sohi, neomeuias evacuari,
sine mSgis, utnotaret islam parlem,-cum qua jun- circumcisionem cessare, saciificia immutari, escas
gitur quam, nullo modo esse amplectandam. Nam dudum prohibitas licere^edere, Christum de Deo
ubi sic ponitur quam, ostendit alteram partem Deumpi*sedicai*i.Hoe est aliis linguis el aliis labi's
posse stare, allefam vero minime'. f_' loqui, propter illam varieiatem linguaium, quse per
< Fratres, nolite pueri effici sensibus, sed irialitia apostolos in die Penlecostes sonuit (Acf. n). Sed
< parvuli estoie, sensibus autem perfecti estote. In B nec sic infideles Judsei voluerunt exaudire Deum,
< lege enini seriplurn est, quoniam in aliis linguis ut ei per iidem et devotam conversationem obedi-
t et iu labiis aliis loquar populo huic (Isa. xxvm), rent. Videte ergo ne et vobis Ioqualur Deus in va-
< et nec sie audient me, dicit Dominus. Itaque lin- riis linguis^et vos non exatidiatis verba praecepto-
< guaeiri"signum sunt non fidelibus, sed infidelibus, rum ejus faciendo. Et quandoquidem illis, qui non
» proplietiseaulem nou infidelibus, sed fidelibus. > exaudierunt ut ad finem converlerentur, locutus est
Ideo etiam non debetis appetere loqui linguis tan- Dominus in aliis linguis, itaque linguw sunl tn si-
tum, quia hoc modo haberetis puerorum sensum, gnum non fideiibus, qui credunt Deum omniaposse;
qui non attendunt quid sit aliis utile, sed quid se- sed infidelibus qui hoc non credunl. Nam idcirco
ipsos pueriliter delectet. Sed vos nolite efficipueri fiunt exteriora miracula , ut mentes hominum ad
sensibus, ut pueriles sensus habealis in appetitione interiora perducant, quatenus per hoe quod mirum
linguarum, quibus lanquam puerorum ludis inten- visibiliter ostenditur, ea quse invisibilia sunt, niira-
datis, non cogitantes quid prosit utilitatibus proxi- biliora credanlurv Linguse igitur dalse sunl in si-
morum. Nolite esse pueri sensibus, sed estote viri. gnum, id esl ut sint signum invisibilis praesentiae
Qui enim non perdurant occurrere in virum perfe- ,™ ~ Dei, quia
infideles per miraculum linguarum poten-
ctum, vel infirmitaie ririum, vel mentis levitale, tiam Dei, qui eis prsedicatur, adesse praesentem in-
mulieribus et parvulis comparandi sunt. Nolite sen- telligunt. Sed prophetim non suiil signum infidelibus,
sibusessepueri, id est nolile esse insipientes. Sed quia iufideles non creduut futura, qua; necdum vi-
quia Dominus ait: «Nisi conversi fueritis et effecti dere possunt, .si eis per prophetiam prsenunlientur.
fdcut parvuli, rion intrabitis in regnum ccelorum Et idcirco propbelia; non infidelibus datse sunt, qui
(Matlh. -xvui), > malilia pueri eslote: si vos delectat prophetis venlura prsedicenlibus credcre nolunt, sed
iniiiari pueros, non delectet iroperitia, sed innocen- fidelibus, qui fulurorum praenuntialioni prudenter
tia 3t Lumilitas. Malilia eslote parvuli.'Qua malitia acqulescunt; et ideo fideles non linguas appetere
maxime, nisi supeiiiise ? Ipsa eiiim de vana grandi- debeni, sed prophetias. Vel nomine prophetiarijni
tate prsesumens, non sinit hominem ambulare per interpretationcs Scripiurarum designari possunt.
arctamriam et intrareper angustam portam; pucr Prophetise ergo non sunt signum infidelibus, sed
auiem faeile intrat per aiigustam. Etideo nemo nisi fidelibus, qnia infideles per expositionem Sciiptu^
ut puer, intrat in regnum coelorum. Estote ergo rarum quibus ijullam fidem adhibent, nequaquam
parvuli malitia, id est deponite omnem granditatem Deum cognoscunt, iideles autem seci*eta ejus ibi
quam malitia superbise facit, ut sitis remoti [ab 1[>mysteria intelligunt. Maj'orautem et utilior est pro-
omni malitia sicut pueri, studcntes his quse faciant phetia, id est prophetarum interpretatio, quse fide-
ad utilitatem fratruin, quod est perfectio sensus. libus prodest et semper esl 1opus, quam lingtiarum
Itaque nolile pueri eflici sensibus per imperitiam, locutio, quse propter infideles.ad tempus data est.
ut sicut pueri non inlelligalis quod dicitis ; sed ma i Si ergo conveniat universa Ecclesia in unuro,
Jitia parvuli eslole, ut sitis immunes ab omni mali- i et omnes linguis loquantur, intrent aulcm idiotss
tia velut pueri; sensibus autem profecli eslote, ut t aut infideles, nonne dicent quod insanitis ? Si
iutelligatis plene quod dicilis, et quid ad instructio- < autem omnes prophetent, intret autem quis infi-
nem Ecclesise sil necessarium sciatis. Nec debelis < delis aut idjota, convincitur ab omnibus, dijudi-
pueriliter appetere loqui linguis quas non intelligi- t canlur ab omnibus. Occulta enim cordis ejus
tis, quia llnguse in signum infidelibus dantur, quod t manifesla fiunt, et ita cadens in faeiem adorabit
vos jam uon estis; et non ad aedificatjonem, qtise t Deum, proiiuntians quod vere Deus in vobis sit. >
necessaria vobis esl jam fidelibus, et hoc esl: Nolite Alia ralio cur non debeatis loqui liugtiis, sed po-
quaerere linguas, quia in lege, id est in libro Isaise, lius prophetare. Quia linguse in signum sunt infide-
scritjfum esl (Isa. xxvm), quoniam in aiiis linguis, libus, non in tedificationem fidelibus, propheliac
967 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 968
vero fidelfis semper aedificant, ergo si conveniat in A strum habet unde possit aliis proficere. Ideo nullus
unutn universa Ecclesia, id est si coadunelur ini se excuset. Alius euim habet psalmutn, id est laudem
unum universa fidelium congregatio, et omnes ibi Dei per canlicum; alius liabet doctrinam, id est
sine interprete loquanlur linguis, sed inlrenl idiotm sensuum exposilionem per spiritualem prudentiam,
vel imperili vet infideles, nonne dicent quod insanith qua se et alios de moribus instruere valeat; alius
1
quasi an-eptitii, cum alter alteium non iiitelligat? habet apocalypsim, id est revelationem occultorum
Dicent utique vos iusanire, cum videant loculionem quae sibi Spiritus sanclus ostendit; alius habet lin-
veslram nemini prodesse, sed tumulluin quemdam guatn. Hoc idefrco dixit, ut eos qui IiDguis loqui po-
incognitum fieii, velut phrenesim suslinenlium. Et terant, non contrislaret. Permisit enim eos loqui
sic piamelis vos illis derisui, quos "exemplo vestro linguis, ita lamen, ut interpretatio sequeretur. Et
debetis convertere. Sed si omnes in Ecclesia' propis- ideosubjecit, inteipretationem habel. Quod proplerea
tenl, id est ^entuia vei occuita per prophetiain ma- dixit, ut si interpres adesset, dai-etur locus loquenli
nifestent, intret autem ad eos aliquis infidelis vel linguis. Non dixit quod unusquisque haberet hsec
idiota, convincilur ab omnibus de suo errore quera omnia, sed ostendit quia non erat quisquam in eis,
uoii valet negare contra eos qui cor ej'us per spiii- qui hoium aliquid non haberel. Talis enim locuiio-
tum prophetiae inluentur, et dijudicatur ab omnibus, " nis huj'us est sensus, ut qui intelligit psalmum, lo-
ld est damnabilis ostenditui*,dum unusquisque dicit quatur de psalmo, qui habet scienliam docendi, do-
de eo quara reus sit, et occulla cordis ejus fiunt ma- ceat : qui babet apocalypsim, id est revelalionem
nifesta, vel eogitationes ejus deteguntur a prophe- aliquam mysteriorum, dicai quse sibi revelata sunl;
lantibus, et iia cum viderit arcana suae menlis per et csetera similiter, ut nihil sit in eis quod non alter-
Spiritum sanctum, qui in vobis loquitur, esse denu- utrum sedifieet. Omnia, inquil, aU mdificationem
data cadens in faciem, id est humilians se, conver- fiant. Conclusio bsec est, ut nihil incassum in Eccle-
sus ad poenitentiam tam manifesla Dei praesenlia sia geralur, sed magis laborelur, ul et imperili pro-
superatus, adorabit Deum, id est Spiritum sanctum. ficiant. Et idcirco omnes paralos vult convenire di -
qui cordis ejus occulta sicut Deus per vos patefa- versis donis spiiitualibus, ut ipsa aviditate menlis
cere potuit, pronuntians oris confessione quod inlel- vigilantes, invicem se exbortari, melioi'a bonatemu-
ligit corde, scilicet vere Deum in vobis esse, qui lentur ad illuroinalionem fratrum.
cordium alienorum seci'eta per vos rimatur. Notan-
t Sive lingua quis Ioquitur, secundum duos aut
dura quia proprie idcirco dicatur prophetia, quo-
< et per partes, et unus inlerpie-
niam praedicit fiitura. Sunt tamen tria prophetise C < (ut multum) tres;
fetur. Si autem non fuerit interpres, taceat in
lempora, praeteritum, prsesens et futurum. Prophe- t Ecclesia, sibi autem loquatur et Deo. >
tia enim de prseteiito, ubi de ca&u primi angeli di-
citur: t Quomodo cecidisti de coelo Lucifer, qui Incipit ostendere quomodo hsec omnia fiant ad
mane oriebaris? (Isa. xiv.) > Prophetiadefuturoesl: ccdificatioiiem. Omnia, inquit, fiant ad profectum,
Dominus ad judicium veniet cum seniorihus populi sive linguarum loculio sive caetera, et hocest. Sive
sui (Isa. m). > Prophetia vero de prsesenti est, quae quis lingua loquitur, secundum duos fiat loculio, ouf
in praesentibus Apostoli verbis oslendilur. Cum «f multum, dicam, secundum tres fiat, id cst duo
enim dicitur : Occulta cordis ejus manifesta fiunt, vel tres loquantur linguis, etuon plus, ne occupent
profeclo monstratur quia per hunc modum prophe- dieni, et non sit locus loqucndi prophetis, qui ma-
fise spiritus non prsedicit quod futurum esl, sed xime suul utiles. Et per partes loquanlur, id est non
oslendit quod esl. Quo autem pacto dicitur prophe- simul omnes, ne insanire rideanlur, sed singuli, id
tiae spiritus, qui nihil futurum indicat, sed prsesens est unus posl alium, sive in diversis ecclesiaelocis ;
nariat? Sed recte prophetia dicitur, non quia prse- et unus inlerpretelur, hoc est aliquis exponat popu.o
dicit ventura, sed quia prodit occulta. Rem quippe verba iliius loquentis. Consuetudo tunc erai/ut
quamlibet sictit ab oculis nostris subtrahunt tem- D quando conveniebant in Ecclesia, vel in aliquo loco
pora in futuro, ila ab oculis nostris in prsesenti propter doctrinam, illi qui scienliam linguarum ac-
subtrahit causa. Ventura enim res occullatur iu ceperant, loquerentur el alii exponercnl, et hoc fie-
futuro tempoie, prsesens autem cogitatio abscondi- bat in Ecclesia per catervas. In una parle Ecclesiae
tur in latenti corde. erat qusedam colleclio, et in altera parte alia; et
t Quid esl ergo, fratres? Cum convenitis, unus- unaquseque pars sutim babebat loqnenlem, et suum
f quisque vesti um psalmum habet, doctrinam ha- interprelem : et boe est quod Aposlolus dixit, ut in
< bet, apocalypsim habet, linguam habet, iuteipre- uua ecclesia non loquanlur nisi dtto vel tres; et per
< talionem habet. Omiiia ad sedificationem iiant. > partes, ut ubi unus loquitur, non loqualur alter;
Jam incipil deiermmare, quomodo linguis sit vel unus post alterum loquatur, et unus interpi'ete-
utendum; quandoquidem hsec quae diximus, eve- tur unicuique. Sed si non fueril inlerpres, id est qui
niutitdelociilionelinguarum, ergo quid est agendum, interpretetur, taceat linguis loquens in Ecclesia, ubi
o fralres? Ad sedificationem exercendse sunt ut cae- non debet audiri locutio nisi quse sedificet; sed sibi
tera. Nam cum convenilis iu Ecclesia, uhi aedifica- loquatur, id est intra se tacite oret, et loquatur Deo,
tionem audienlium operari debetis, unusquisque ve- qui audit mula omnia. Sibi loquitur, qui ex his
am COMMENT,IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. 1 AD COR. 970
quse dicit, compungitur : et Deo loquitur, quia A adhterere ciipiunt, pacem sequantur, dissensiouem
-Deum orat vel Iaudat. fugiant, sicul ego doceo in omnibus cccleriis sancto-''
< Prophetae aulem duo aut tres dicant, et cae- rum. Et ideo si vultis sanctoium ecclesiis quse suut
< teri dijudieent. Quod si alii revelatum fuerit se- per orbem, communicare, pacem in Deo vicissim
t denti, prior taceat. Potestis enim omnes per sin- servafe sicut illse. Vel qui linguarum noiitiam acce-
t gulos prophelare, ul omnes discant et omnes perunt, qui pi'ophelise_gi*atiamhabent, ila loquantni'
t exhortentur, et spirifus prophetarum prophetis in ecclesia sicut nunc do.cui, et sicut in oninibas
< subjectus est. Non enlm dissensionis est Deus, eeelesiis sanctorum doeeo. Ac si dicatur : Non est
t sed paeis, sicut et in omnibus Ecclesiis sancto- singulare vel novum quo" nunc disi, ideo firmiter
<Tum doceo. > tenete quod omnes tenent ecclesise,
Sicut de his qui lingua loqtiuntur dixi, ita et de -t Mulieres in ecciesiis taceant. Non enim permit-
prophetis dico, ut duo aut tres prophelm dicant, id < titur eis loqui, sed subditas esse, sicut el lex di-
est loquantur ad populuiu in diversis Ecclesise par- f cit (Gen. -m). Si quid autem volunt discei*e,domi
tib-.is. Duo vel tres loquantttr, quia sufficil sermo f viros suos interrogent. Turpe est enim mulieri
tot homiiittm, et in ore duorum vel irium slal omne t loqui in ecclesia. An a vobis verbum Dei pi*oces-
verbum; caeteri\ero prophetae dijudicent verba eo- < sit? an in vos solos pervenil ? >
rum, diseerncr.tes a bonis melioia et a sielioribus Quamvis dixerim quia polestis omnes prophelare,
optima (Deut. xvm; Matth. xvu; Joan. vm; II Cor, mulieres tamen in ecclesiis taceant. Nunc rcdit Apo-
xiu)._ Sed si inleiim per Spirilum sanctum fuerit stoltis ad id quod supra praetermiserat. Superius
revelatum aliquid melius atii sedenti qui audbbat, enim velari muliei*esin ecclesia pi*secepit,modo ut
prior qui Ioquebalur, laceat, ut et iste lGquatur quielae sinl et verecundae oslendit, quia coiili'a ordl-
quod sibi divinitus est revelatum. Ssepe enim j'u- nem est naturse vel Iegis, ut in convenfu virorum
niori revelat Dominus quod melius est; et ideo per- femina?
loquanlur. Non enim ab aliqua auctoritate
mittat eum piior loqui. Nec sibi putet injuriam fieri,
permiititur eis in ecclesia loqui, sed proscipitur eas
si tacuerit ut inferior loquatur, quia plerumque da- subditas
esse, sicui lexm Genesi dicit : « Sub viii
tur inferiori quod non est conccssum supeiiori.
potestate eris, et ipse dominabitur tui (Gen. lu). t
Ideo loqui debet ille cui revelatum esl, quia potesiis Lex ista
specialis est mulieribus imposita, et ob hoc
omnes prophelare, tam ille qui prius aecepit revela- Sara
subjecta erat Abrahae, dominum eum vocans
lionem, quam iile qui prior coeperat loqui. Omnes (Gen. xviii; I Peir. Duabus de causis jubetur
iu).
iiiquam, polestis prophetare, non quidem simul, ne C mulier esse subj'ecta, quia ex viro
conlurbatio fiat, sed per singulos, alius post alium : intravit est, et per ipsain
uf omnes etiam majores discant quae ignorant, ef peccatum (Gen. u). Juie enim tacet inter vi-
ros, quae cum loqueretur viro suo, suasit peccatum
omnes exhortentur, id est moneantur in his quae,
(II Cor. ii; Gen. m). Non loquantur in ecclesia;
cum inielligunt, uegligunt. Et debel loquens cedere
sed si quid volunt dhcere, inlerrogent domi viros suos
sedenti ut loquatur, quia el spirilus prophetarum est
cum disciplina et subjectione. Nam iurpe est mulieri
subjcctus prophetis, id est in hoc facit voluntatem in ecclesia
loqui. Turpe est, quia contra disciplinam
prophetarum, ut quando vult propheta, permitlat ut in domo Dei, qui eas viris subjectas csse
eum iacere; et rursum quando vull, permittat eum est,
Ne dicerel se non praecepit, de Jege loqui prsesumanf, cunisciaril iliie
loqui. quis posse tacere, quoniam viros habere primatum et sibi magis
competere ut
spirltus ministrans sibi cogerei eum, dicitur quia in domo Dei et relineiites linguam,
prccibus vacent,
spiritus prophetarum propbetis subj'eclus est, ut in auies
sua iabeant potestate quando taceant et quando lo- apeiianl, ut audiant quomodo miseiicordia
Dei morterri vicit perChristum, quse per eas regna-
quantur. Subj'ectus esl spiritus prophetis, ut quando
vit. Nam si audeaul in ecclesia loqui, dedecus est,
volunt, tacei*e possinl; et quando volunt, loqui;
ncc cogit eos ut Pythouicus aliqua clamare vel sub- ]r. quia idcirco velantur ut in humilitate appareant. Si
lacere.Uude si piior propheta non cedit alii, videtur autem inverecuude se ostenduni, opprobrium est
non esse in eo Spiritus Dei. Vere subjectus est eis viris, quia in mulierum insoleniia etiam mariti no-
spiritus ut pro volunlate sua possint ratione lacere tantur. Haec quse vobis trado, teiiere debetis, non
vel loqui, quia non est Deus dhsehsionis, std pacis, vestra instituta meis traditionibus praeferre, et cse-
id est Spirilus sanctus qui Deus est cl prophelas re- teris fidelibus quasi fontem relifcioms \elle traderc.
plet, non est auctor dissensionis et discordise, sed Qttia an processil avobh verbum prsedicationis Dei?
pacis et concordise. Esset enim auctor dissensionis, Non utique, sed a uobis ad vos venil, quoniani a
non"pacis, si et eum qui prior cpeperat loqui, non nobis qui de eii-cunicisione sumus, cospit e\angelica
sineret lacere; etbunc qui interim 'repentiua i*eve- prsedicatio, non a vobis; nec beneficium vos dedi-
latione impletus est cogeret loqui. Inde enim discor- stis, sed accepistis. Nec quasi singularite.' cleeti de-
dia et dissensio nasceretur. Sed iste spiritus pacem belis gliriari, aut de singulari scient.a extolli. Quia
generat, non discordiam, ut alter prophcta raiiona- nunquid in vos solos pervenil verbum Dei? Non uti-
Diliier cedat alteri, nou simul ambo loquantur. Deus, que, sed in alios per orbem similiter pertenit, et
mquam, estpacis, non discordise, ul quicunque Deo ideo nolite velle fieri magistii, constituendo nova«*
PATEAOI.. CLXXXI. 31
mi HERVEI BDRGIDOLENSISMONACB" 972
tradiiiones vestras, scd tenete quod ubique tenent A est desiderate prophetare ad multorum aedificatio-
alia; genlium Ecclesiae. nera; et quamvis linguse parum prosint, nolite la-
< Si quis videtur propheta esse aut spiritualis, menprohibere loqui linguis ne fiat dissensio. Sed om-
« cognoscat quae sciibo vobis, quia Domini sunt nia tam hsec quam alia, fiant in vobis honeste, id est
t' raandata. Si quis aulem ignorat, ignorabilur. > cum pace et disciplina, ef secundutnordinem, ut alia
Ego quidem talia vobis scribo. El si quis inter prius et aha poslerius agantur, et prophetia linguis
vos est, qui videlur esse propliela, id est pi'sesciens piaeferalur (Galat. i).
futurorum, aut sphilualis, id est, spiritualiter vi- CAPUT XV.
vens, quamvis non habeat nolitiam futurorum, co- t Notum autem facio vobis Evangelium, fralies
gnoscat ista quw scribo vobh quia non sunt a me, t quod prsedicavi vobis, quod et accepistis, iu quo
sed sunt mandata Domini. Hoc dixit Aposlolus, ali- t et statis, per quod et salvamini, qua ratione
ter ista quae scribebat a parvulis, et aliler a capa- t praedicaverim vobis si tenetis, nisi fruslra credi-
cioribus posse inlelligi sciens. Solidam enim voluit < dislis. >
esse scienliam spiiitalium,ubi non solo accommo- Hicingreditur Apostolus reprehendere Gorinlhios,
daretur fides, sed certa cognitio teneretur. Ae per qui,seducli a falsis apostolis, dubitabant de resurre-
boc parvuli ea credebant, quae spirituales insuper B ctione communi, existimantes neminem resurrectu-
cognoscebant. Coercet eiiam his wrbis et ad pacifi- rum, cum viderent corpora mortuorum sepeliri et
eum ordinem revocal inquietos, tanlo ad sedilionem putrefieri. Hunc errorem destruitapostolus,probans
faciliores, quanto sibi videbantur spirilu excellere, mortuos in fine sseculi resurrecturos, et hoc facil
cum superbiendo cuncla lui-barent. Si quis, inquit, per i'esurrectionem Christi, de qua certissimum erat
videlur propheta esseautspiritualis, cognoscat quse illis. Hactenus, inquif, de spiritualibus donis disse-
scribo vobis, quia Domiiiisunt mandata. Si quis vi- rui. Sed modo notutn facio vobis Evangelium, id est
detur esse, utique non est. Nam qui est, sine dubi- bonum nuntium, quo justi nunliantur resurrecturi
tatione cognoscit. Nec admonitione, nec coercitione ad gloriam, quod non est novuni, sed olim vobis a
opus babet, quia omnia judical, et a nemine judi- me praidicatum : quod eivos accephtis, id est dignum
catur. Illi ergo seditiones, ei perfurbationes in Ec- acceptione judicastis, et devote illttd suscepistis, in
clesia faciebant, quia videbantur essc quod non quo etiam et stath, id est firmiler perduratis. Quod
eranl. Et bos docet cognoscere Domini mandata esse enim dicit, in quo et statis, illis dicit, qui erant
quse sciibit. Prajcipue tamen pseudoaposlolos, a firna"in fide resurrectionis. Promiscuis enim loqui-
qiiibus fuerant depravati, in hac sententia tangit, r tur, ut et bi qui in fide sunt, gaudeant; et qui nti-
qui pro desideriis hominum JJOIJdivina, sed terrena ta«it, coi*ripise doleant et corrigantur. Sialis, inquit,
docebant, ideo hic nihil suum tradei'e se dicit, sed in Evangelio i'esurreclionis vos, qui in fide conslan-
Domini, ut quibus suadet, Deo acquisiti, non homi- tes cstis per quod et salvamini, id est ad salutem
nibus videanlur. Cognoscat, inquit, ea quae sciiio sslernam pertingitis, ctim de hac vita migralis, vel
vobis dc linguis, propbelis ac inulieribus,"cl de cse- salvamini jam ex eertitudine spei per illud. Saiva-
teris spiritualibus, quia sunt Domini mandala. Sed HMiii,dico, si memoria ei fide retiiietis 17««ratione
si quis hsec ignorat, ignorabitur a Domino, id est prwdicaverim vobis, id est quomodo ea ratione qua
improbabitur cum illis quibus dicetur : t Non novi Christus resuiTexisse credilur, docuerim resurre-
vos (Matth. vn), > id esl non novi esse meos, vel clionem mortuorum. Hoc retinelis sive tenetis, nisi
non novi infer prsedestinalos. Nam hoc dicitur con- fruslra credidislis. Id esl, aut tenetis resurrectio-
tra pusillos, qui in cruce Cluisti glorianlur, et ta- nem mortuorum aut incassum fidem suscepistis,
men ignoraiil ea quse de divinis mysleriis subtilis- quae non suscipitur nisi spe >resurreclionis. Omnis
sime disberuntur. Non enim perit unus de pusillis enim spes credentium in hoc est, quia mortui resur-
(Matlh. x; Luc. xu), pro qtiibus morfuus Christus. genl. Quod qui non sperat, fruslra etiam cseteras
Sed sicut praecedentia cl subsequentia declarani, D partes iidei suscepil.
de his quse iidem et mores mullorum sedificarent, < Tradidi enim vobis in primis quod et accepi,
dixit Apostolus, quod ignorans ea ignorabitur, id est t quoniam Christus morluus est pro peccalis nostris
ut linguis prophetia jjrseponerelui', ut non pertur- t secundum Scripturas (Isa. LIII), el quia" sepullus
bate illa gererentur, quasi prophetiae spiritus etiam « est, et quia resurrexit lei tia die secundum Scri-
invitos loqui cogeret, ut muliei'es in Ecclesia lace- f pturas (Joan. 11; Ose. vi). >
rent, ut omnia honesle et secundum ordinem fierent. Nunc primo ponit hoc quod erat cerlissimum, per
Hsec el his similia qui ignoi'at, ignoi'abitur, non illa quod consequenter et illud probet, quod babebatur
secreta roysleria, quse vix ad paucorum inlclligeii- dubium. Veie, inquit, notifico vobis Evangelium de
tiam pertinent. resurrectione, quod dudum prsedicavi vobis, et
t Itaque, fralres, semulamini prophetare, et loqui oslendo qua ralione illud prsedicaverim. Nam tra-
t linguis nolite prohibei*e.Omnia autem houeste et didi in primis, id esl inter maxima fidei saeramenta
« secundum ordinem fiant in vobis. > vel in primis, id esl in exoi*diisfidei, quod el ego ab
Quandoquidem prophetia tam utilisest, ut supra ipso Domino occulta inspiralioiie accepi, non perme
demonsti*avcrirous,itaque, o fratres ! mmulamini, td inveni, quoniam Christus mortuus -est non pro sua
S75 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULL — IN EPIST. I AD COR. £)~i
Ueeessitate, sed pro peccatis twstrh, el hoc secundum A < apostolorum, qui non sum dignus vocari Aposio-
Scripturas prophelicas, quse id praenuntiabant, et t lus, quoniam perseculus sum Ecclesiam Dei. Gra-
tradidi vobis quia post mortem sepullus est, ut Scri- t tia autem Dei sura id quod sum, et graiia ej'us in
plurse prsedixerant; et quiaresurrexWtetiia die, idest < me vacua non fuit, sed abundantius illis oranibus
tam cilo ut ea polestate credaiur posse non susci- t Iaboravi (Ephes. m). Non ego autem, sed gratia
tare. Pro peccalis noslris morfuus est et _sepultus, t Dei mecum. Sive enim ego, sive illi, sic prsedica-
sicut per Isaiam dicit de illoPaler : « Propter scelus t vimus, et sic credidistis. >
populi mei percussi eum, et dabit impios pro sepul- lla Ut dixi, visus est caeteris. Sed novissime'om-
tura, et diritem pro morle sua (Isa. LIII). Qui et re- nium visus est et tnihi de ccelovocans me post ascen-
surrexit dieterlia sicul Oseepraedixerat: Vivificabit sionem suam, ve" dum orarem intemplo. Mihi dico.
nos post duos dies, in die lertia suscitabit nos (Ose. tanquam abortivo, id est abortivo simili, quia sicut
\i). > Namin ejus resurreclione jrivificali sumus, t>t abortivus quadam nalurae vtolentia anle tempus
stiscitati, sicul alibi dicil Apostolus iste : < Couvivi- compellitur nasci, ila ego per terribilem Domini vi-
fieavit nos Christo, et conresuscitavit, et consedere sionem et luminis oculoram amissioiiem coaclus
fecit in cceleslibus (Ephes. u). > Si ergo mortuus sum, antequam vellem,exire decaecosynagogaeulero.
etsepultus resurrexil, eadem ratione debemus cre> et ad lucem fidei atque libertatem prodire. Novis-
dere mortuos et sepulfos resurgere. sime post omnes mihi visus est, ut recentiorem in-=-
< Et quia visus est Cephse, et post hoc undecim. telligatis meani visionem, et habeaiis inde majorem
< Deihde visus esl plus quam quingenlis fralribus certitudinem. Nec mirum si novissime' visus est
f simul, ex quibus multi manent usque adhuc, qui- mihi. Nam ego sum tninimus aposiolorum. Minimus
< dam autem dormierunt. Deinde visus est Jacobo, tempore, non dignitaie. Minimus humililale, non
< deinde apostolis omnibus (Joan. xx; Luc. xxiv). > operatione. Minimus in me, magnus in Domino, qui
Tradidi vobis, secundum testimonia prophetarum, non dignus sum vocari aposlolus, quia ex prsecedenti
veraciter sui*rexisseChristum. Et eliam in argumen- vita mea nihil boni habeo, sed niulta mala me fe-
tum certioris fidei tradidi vobis quia visus est Cephm, cisse reminiscor, pro quibus eram dignus poena, non
id esl Petro, priusquam aliis viris in die resurrectio- apostolicagratia, quoniam perseculus suitt Ecclesiam
nis appareret, etpost hoc undecim apostolis ad vespe- Dei. Apostolus iste,cum caeterorum sauctorum solli-
lum, qui se metu Judseorum clauserant. Sed cum ciludinem in praedicalione robustius laborando
Judas mortuus esset, et juxta Joannem Tboma dees- transcenderet, ut ab elatione se premeret, el vires
set, et quomodo tunc Dominus undecim visus est, Q suas in humililatis gremio nutriret, anliqnae crude-
nisi per synecdochen accipiatur ? Ubi enim pars ma- litatis suae non immemor, aliorum apostolorum in-
jor est aut potior, solet ejus nomine eliam illud nocentiam contemplatus : Ego; inquit, sum minhnus
comprehendi quod ad ipsum nomen non pertinet. apostolorum, quia non suni dignus vocari apostolus,
Quanto magis ergo Thomas, qui unus eratex illis quia perseculus sum Ecclesiam Dei. Consideravit
undecim/potuit in undenario eorum numero eom- enim apostolorum, ut diximus, irinocentiam, et pro-
prehendi, quamvis defuisset quando Dominus venit? pter prsecedentem maiitiam vilis in eis oculis facta
Deinde visus esl plus quam quingenlis fralribus simul est omnis, quam exhibebal in Eeclesia, sollicitudo
posiiis, dequibus evangelium lacet, exquibus multi sua. Et quam multos ex accepto intellectu pi*seeede-
tnanent, qui testes sunt quserentibus, usque adhuc ret, non attendit, quia' illorum innocentiam pensans,
Jesu testimonio permanentes, quidatn autem eorum persecutorum aliquando fuisse se doluit. In cuj'us
in somno mortis dormierunt, quia rursum evigila- verbis quid aliud quam duritia nostrae mentis accu-
turi sunt. Deinde visus esl Jacobo fratri Domini, pi-o- satur? Quia ipse plangebat quod ante bapiismum
pria manifeslalione singulariter. El de liac re tacent commiserat, nos vero et pbst baptismum multa
quatuor evangelislse. Sed in Evangelio quod appel- commisimus, et lanien flere recusamus. Non sum,
latur secundum Hebrseos, quod et in auctoritate fuit D inquit, dignus vocaii aposlolus, sed gratia Dei sum
apud antiquos, narratur per resurrectionem quia id quod sutn. Quod est dicere : Pemterita mea nilnl
Dominus venit ad Jacobum Justum et apparuit ei. boni consecutus sum, sed potius gratia; id est gra-
Juraverat enim Jacobus se non eomeslurum panem tuito Dei munere datum est mihi hoc esse quod sum
ab illa hora qua biberat calicem Domini, donec vi- et in sanclitate et in scientia et in apostolatu. Et
deret eum resurgentem a mortuis. Rursumque post haec gralia cjus poslquam mihi data est, non fuit in
paululum: «Afferte,ait Dominus, mcnsamet panem. > me vacua , id est oliosa, sed bonis operibus plena,
Slalimque additur : « Tulit, panem et benedixit ac quia in prsedicatione laboravi ubundanlius omnibus
fregit, et dedit Jacobo Justo, et dixit ei : Frater mi, illis apostolis qui me pfsecesserunt. Illi enim praedi-
comede paneni tuum, quia surrexit Filius hominis a caverunt Judaeis, qui per legem et prophetas erant
dormientibus (Luc. xxiv; Acf. i). > Deindevisus est inslructi, et auctoritate Scripturarum convinceban-
aposlolis otnnibus in monte Galileae,vel in loco ascen- tur ut ad novam gratiam converterentur; ego autem
sionis.' graviori labore gentibus quse nihil de Deo audierant,
< Novissime autem omnium, tanquam abortivo nullisque divinoTumlibrorum auctoritalibus acquie-
t visus est et mihi (Act. ix). Ego enim sum minimus scebant, adfidem converli.IIli stipendium ab illis
97S HERVEI BURGIDOLENSISMONACHl S7S
< Si aulem Christus prsedicaiur quod resurrexif
qttibus praedicabant, acceperuut; ego autern nihil al A
auditoiibus meis accepi, sed ex labore manuum mea e a mortuis, quomodo quidam dicunt in voLis quo-
ruiii vixi. Postremo nullus eorum in iot locis pra?- < niam resurreclio mortuorum non est ? Si auiem
dicavit, neque tot epistolas omnes illi scripserunt, ii resurreclio inortuorum 11011 est, ueque ChristiiS
Abundantius ifaque in apostolatu laboravi ego quaiu t resurrexil. Si autem Chiistus non resurrexit,
iili. Sed non ex me ego hoc feci, sed potius graiio t inanis est pra;dicalio nostra, inanis est et fides
Dei mecum operando hoc egit. Notandum quod su- t vestra, >
perna pietas prius agit-aliquid in nobis, sine nobis. Modovenit ad i*em,propter qtiam locutus est de
ut, subsequente quoque nostro libero arbitrio, bo- Doniiiii lesiiiTectioue^ Postquam enimmuliis j-atio-
uum quod jam appetimus, agat nobiscum. Qu&dta- nibus probavit Christum resui rexisse, jngrediliir
nien per irapensam g-aliam in extremo judicio ifa per ejus resurrectionem probare Ccfiterorummor-
remunerat in nobis, ac si solis processisset ex 110- luorum resiirreclionem. Ego, inquit, et caeteri apc-
bis. Quia enim divir.a nos bonitas, utinnocenles fa- stoli prtedicanjus Christum resurrexisse, et vos
clat, praevemt, aple uuuc Aposlolus ait: Gralia Dei pro cerlo sic credidistis. Sed si Chthlus prmdicaiur
sum id quod sum. Et quia cadem gratia nosti um li- qiwa resurrerit a morluh, quomodo, id est qna ra-
berum arbitrium sequitur, adjungit: Et gratia ejus tione quidamin vobis, id est apud \os, dicunt quo-
in me vacua non futt, sed abuudantius illis otn- niam resurrectio mortuorum non csl futura? Si enim
tiibus laboravi. Qui dum se de nihil esse con- Christus resurrcxit, concedendum est necessario
spiceret, a'it: Non autem ego. Et taiuen quia se esse quia resurgent et mortui. Sed hoc illi negabant, qui
aliquidcum gi*alia iuvenit, adjunxit: Sed gralia Dei per falsos propbetas depravafi eranl. Nam et pru-
mecum.Non enim diceret, mecum, sicumpi\B\eniente dentcs saeculi stultum judicani, cum audiunt re-
giatia subsequer.s liberum arbiiiiumnonhaberei. Ut surrectionem morluorum. Ideoque nonriulli Corin-
ergose sine gralia mhil esseostendat, ait. Non ergo. fhiorum. ne stulli judicarentur ab illis, dicebanl re-
Ut vero se cum grat.a opeiatum esse per liberum suiTectioneni mortuoruiii futuiam non esse. Sed
arbitrittm denionsirarel, adjungil: Sed gratia Dei si resurreciio mortuorum non est futuia,
neque Chri-
tnecum. Bona itaque nostra, et Dei sunl et uostra. stus resurrexil. Nam et ipse \eraciler mortuus fuif,
Quia ipse nos prajvcnit ul velimus, aspirando, qui utpote verus homo. Et si caeicri non resurgenl, nec
adjuvando subsequiiur ne inaniter velimus, sed ipseresurrexit. Nam ejus resurrectio resurrectionem
possimus implere quod volumus. Pi'seveiiienteergo caeleiwum facil. Sicut enim gralis moii non poiuif,
gratia et bona voluntate subsequenle, boc quod Dei C ita nec gi*atis surrexit, quia sicut morluus esi ul
donum esl, fit meritum nostrum. Quod bene nunc mortem nostrani destrueret, ita resurrexit ut nos rc-
Aposlolus explicat, dicens : Abuitdanlius illis omni- suscitaret. Cum igitur incassum resurgere non po-
bus iaboravi. Qui ue videreiur suae rirluli Iribuisse tuerit, si nos non resuscitat, nec ipse resurrexit. Si
quodfeceiat, adjunxit: Nonaulem ego, sed gralia ergo generalis moi luorum resurrectio uon est, ne-
Dei tnecum. Quia enim ccelesti dono praevenlus est, Christus resurrexit. Quisquis itaque mortuos
dicens: que
quasi alienum se a bono suo opere agnovil, uegat resurrecluros, Christum quoque uegat resui1-
Non autem ego. Sed quia praeveniensgratia liberum i'exisse. Si Chtisius non tesurtexit, _ei'go audile
in eo arbitrium feceral in bono, quo libero arbitno inde sequanlur iuconvcnienlia. Si enim ipse
est in quania
eamdem gratiam subsecultis opere, adjecit: non resurrexit, ergo inanis, id est inutilis ei absq.ie
Sed gtatia Dei tnecum. Ac si diceret: Iii bono opere \erilatis pondere ed prwdicatio nostra, qui praeJi-
laboiari, non ego, sed el ego. In eo enim quod solo camus eum resurrexisse ; et inanis esl
fides vestia,
Dei dono prjeventus sum, uon ego ; in eo autem
doiium voluniale suhseculus sum, et La- quinobis prsedicantibus credidistiseum resurrexisse,
quod ego. ut et meiiibra ejus in fine resurgant. Hoc Corinthii
boravi, inquit, ptus illis omnibus. Unde appai'el et
docenle, quia sicut Chiistus
me et illos in prsedicatione laborasse. Nam sive egp, credideranl,ilaApostolo et morltii resurgeut, et hacspeattia-
rcurrexil,
sive illi, sic prwdicavimus ut supra memiui, id esl csi fuerant ad fidera. Quod tuique nunc ad detii-
Christum pro peccalis iicstris mortuum, terlia die
mentum illorum pioftcere assent, si crediderinl
resurrexisse, et frequenter apparuisse multis. Sic
et resurreclioiiem quod ruiurumnon est. Et pudorisesl, utaliquis pi'o-
praedica\imus Christi mortem, fiteaiur hoc sc credidisse quod falsum est. Et vere-
secundum lestimonia prophelarum, sive ego, sive
cundiam ergo illis incutit, et labores eorum dicit in-
illi, quia concorditer eamdem rem jjrsedicamus ego
ei illi, nec est in uostra prsedicalione discordia, scd ffuctuosos, si quod a falsis aposlolis audieruut ve-
pax consensionis et societas charitaiis. Sive igiltir rum, est quia morlui non resurgeut, quod utique
ego, sive illi, sie prsedicavimus Chrislum resur- nemo paiitui' audire, ut videntes hoc contra se esse,
rexisse, et vos sic credidisiis. Unde magis appai'et mertereuiur ad primam fideni. inanis, inquit, non
qaanluro desipiatis, quia cuni manifesta sit creduli- solum prsedicatio i'OSt>aest. sed et fides vestra, id
tas hcricapud omncs ecclesias, quam et vos suscepi- est in vanum el sine fructu remunerationis et nos
stis, nunc ab ea propter falsos apostolos recessi- praedicavimus lesurreci.onem, et \os credidislis, si
stis. mortui non resurgunl, quos necesse est lesuigeie,
977 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD COR. 978
si Ciiristus resurrexit : non enim resurrexit, si et.t A surrectionem mortuorum. Istis autem falsis repu-
ilii non resurgent. diatis, consequens eril resumctio moituorum. Sed
f Iuvenimur autem et falsi testes Dei, quoniam1 ad ordinem dilectionis revertamur. Adhuc, inquit,
< testimonium diximus adversus Deum quod susci- es>is inpeccalis veslris,siChrisius non resurrexil.Kt
t taverit Chrisium, quem non suscitavit, si mortuii quia vos adhuc manelis in peccatis, eryo crilli qui
< non resurgunt. Nam si mortui non resurgunt, ne- dormieiuni in Chtisto, id est roortui suntinfide
< queChiislus resurrexit. Quod si Christus nonre- Chrisii, fuerunt simililer in peccatis, et ideo perie-
f surrexit, vana est fides vestra. Adhuc euim eslis5 runl. Hoc addit iilis ad terrorem, cum utique cha-
i in peccatis vestiis. Ergo et qui dormierunt inI roruni suorum excessum nolint aestiiiiare perdilio-
e Christo, perierunt. Si in hac vila tanlum in Chri- nem. Qui enim sub hac spe de sseculo exieiumt,
t slo"sperantes sumus, miserabiIioi'es sumus omni- sheoccldi non timuerunt, quia resurgere exemplo
t bus bominibus. i Christi crediderunt, si non est verum, perierunl.
Non solum praeJicatio noslra et fides vestra estI Hoc illis dicit, quod amore suorum defunctoi-umno-
inanis, id est eassa et faisa et iiifrucluosa, si Chri- litni audire, ut illis ampuiel quod prius per eiroreni
Bltisnon resurrexit, utpereum cseteri resuigerent; ; male cceperant credere. Addit et aliud inconve-
s^d etiam nos apostoli, quibus omnes credunt, in-- B niens: Quia si tanlum in hac vita sperantes sumus in
venhnur faLi lestcs Dei super bae re. Et ulique noni Christo, id est si nihil boni post mortem speramus
iiiinori, sed fortassis etiam maj'ori scelei*ein Deoi a Christo nos conseculuros, sed tantum propter
laudatur falsitas, quam viluperatur veritas. Falsii vitse prsesentis bona colimus eum, tunc mherabilio-
tesfes, si hoc esl, comprobamui', quonium dixhnus• res sumus omnibus aliis hominibus, qui tot adversa
teslinwniumadversus Deum, id est contrarium Deoi semper sustinemus. Infideles enim vel prsesenli
cui onmis falsitas est contraria, asserentes quod( mundo fruuntur. Nos vero contiuentia et jejuniis
suscilaverii Christutn, quod nequaquam verum est,, atque vigiliis et afflictionibusvariis in hac vita fa-
si mortui non lesurgunl. Etsic erit nobis ad dam- tigamur. Et si pro his nullam in futuro sa-culo mer-
uationem hoc meiidaciuni (Prov. xix), quia falsus. cedem exspecfamus, omniura stultissimi sumus.
testis non erit impunilus. Sed et vos qui hoc creda- Sed mariifestum esl quia et in prseseiui vifa ei i.s
disf.s pai'licipes eriiis damnationis. Quisquis asseiit. ftitura speramus in Christo, qui ct nunc dat suis
i- graliam et in futuro sempiternam gloiiain.
quod Deus Christtim suscitavit, falstis est testis, si-
non est factum. Virtutem tamen Dei praedical noni < Nunc autem Christus resurrexit a mortuis, pri-
ut inimicus, qui tam admlrabiie faclum virtutl ejusj < miliae dormieniium (Coloss. i), quoniam quidem
ascribit. Nec lamen pasnas evadet. Quod si verumi C > < per homineni mors, el per hominem resurreclio
est quia Deus Christum "suscifavit, qtiid illi patien- fl raortuorura (I Thess. iv)El sicutin Adam omnes
tur, qui et testes contra Deum facii sunt, et opusi < moiiuntur, ita et in Cbristo omncs vivificabun-
ejus siultitiam asserunt ? Jure dixi, quia falsum est; c tur. Unusquisque autem in suo ordine. >
Christum a Palre suseitaium si taortui non resur- Dictum est superius quia si mortui non resuj--
gunt. Nainsi illition resurgunl,neque ipseresurrexit. gmit, consequens est nec Cliristum j'esun*exisse.
Sed si Chrhlus twn resurrexit, lunc fides veslra esl: Et si concedatur quod Christus non resurrexit, sc-
vana, id est falsa, qua credebatis per Christi mor- quuntur inde (sicut disputatum est, inconvenientia
teni el resurrectionem vos a peecatis liberatos. Nam; niulia et gravia. Sed nunc, id est ne sequanlur pra?-
adhuc, posi baplismum,cs(isi» peccatis vestris, quse: dicta inconvenientia, manifestum est quod Christbs
remissa credebatis, si Christus non resurrexit. resurrexit. Nunc, id est e\ his inconvenicntibus et
Tcrret illos Apostolus ut doleant se hoc per sedu- supra memoratis prophetarum Scriptuiisac risioni-
clores coepissecredere, quod contra ipsos est. Quis bus, qusefactae^suni discipulis, patet quia Chrhlus
enim peccata sibi non remissa velit audire? Sunt resurrexit a mortuh, ipse dico primilim dormientium
aufem ver.e istse connexiones raiiocinationis apo-. .n id est primus resurgensjt mortuis, et causa resu-
stalicse, falsas habenles sententias, qua; conseqijun- scitans mortuos, qui tam facile integri resurgent,
lurerrorem illoium contra quos asjttir, quse tamen sicut evigilant dormienles. Ipse est primitise dor-
ad hoc inferuntur ab Apostolo, ul in his erubescen- mientium, id est tempore et dignitate primus evigi-
tes illi, quorum errorem consequuntur, eumdem lans ex dormientibus, ut et multitudinem corum a
relinquanl errorem, quia si in eodem maneie vo- somno mortis excitet, sicut primiticfi cujuslibet rei
luerint, necesse est ut etiam illa quse ipsi damnani, quse offeruntur Deo, lolam subsequentem massam
tenere cogantur. Non enim vera infert, cumdicit, consecranf, ut quia peccaio primi hominis mors
neque Chriszus resurrexit, ei cim dicit, inanis esl onniium Invenia est, Christi justitia resurrectionem
prmdicatio nostra, inanis est el fides veslra, et cse- niortuorum meruerit. Et bene per hominem Chri-
lera quse omnino falsa sunt, qnia et Christus re- _stum potueruut resurgere, quoniam per hominem
suriexit, etnonei'at inanis praedicalio eorum qui quidem multo minorem, id est per Adam, venit
hoe annuntiabant, ncc fideseoium qtii hoc credide- mors, ei ideo per hominem Clnislum ap(e veniet
ranl. Sed ista falsa verissime conneetunlur illi resurreclio tnoriuorum. Sicut per Adaro mors in-
erranliuin ienleutise, qua dicebalur, uon essere- travit, qtiia ipse primus est mortuus; iia et pc-r
079 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 880
Chrislum resurrectio, quia primtis ipse resurrcxit. A _ ipsi evigilabunt in adventu ejus ut oecuri*antei.
Sicut ille forma morientium, sicisteest forma re- Deinde eiit finis, id est consummalio el omnimoda
surgentium. Et sicul in Adatn omnes moriuntur, perfectio secundum sufficientiam bonorum corporis
quia sunt ej"usfilii, sic et in Christo omnes vivifica- et animae, putn tradidetil regnutn Deo et Palri. id
bnnlur, quia sunt ejus filii. Nemo enim venil ad est cum perduxerit justos, in quibus nunc regnat ex
mortem nisiper Adam, nemo advitam seternam ni- fide vivenlibus, Dei mediator et hominum, homo
si per Christum. Hoc quippe est, omnes et omnes, Cbristus Jesus, ad eontemplationem Dei, qui eum
Quiasicut omnes homines per priniani. id est per secundum humanitalem creavit; elPatiis, qui eum
carnalem generalionem pertinent ad Adam; sic secundum divinilatem generavil. Regnum quippe
omnes homines per seciindam, id est per spiritua- ejus hoc loco vocatur Ecclesia fidelium. Aliter enim
lem i'egenerationem ad Clnisium veniunt, quicun- dicifur regnum ejus secundum potestalem divini-
que ad eum pcrveniuut. Ideo ergo dictum est hic tatis, quia eiomnis creatui*asubjecta est; et aliter
omnes, et ibi omnes, quia sicut omnes qui moriun- i*egnumej"usdiciturEcclesia secundum proprietatem
lur, non nisi in Adam moiiuiilur, ita omnes qui fldei, quae in illo est. Nec sic arbitremur eum tra-.
vivificabuntur, non nisi Chrislo vivificabuntur. diturum boc regnum Deo et Patri, ut adimat sibi,
Hsec enim vivificatio proprie ad electos pertinet. B I quia ipse simul cum Patre unus est Deus. Tradet
Geneialem lamen faciet Christus resurrectionem, itaque regnum Deo et Patri, non se inde separalo.
tif, sieutin Adam omnes, sive justi, sive iiijusti, nec Spiritu sancto, quoniam perducet eredentes ad
moriuntur, ila et in Christo omnes, sive credentes regnum el conlemplalionem Dei. Ubi cst finis om-
si\e diffideiitcs,resurgant. 'Non tamen infideles ita nium bonoi'um, el requies sempiterna, et gaudium
vivificabuntur in Christo, ut sint in membris Chri- quod non aufei*elur. Neque enim quaeremus aliud,
sli, quia nec justi sic moriuntur in Adam, ul sinl cusn ad illius contemplationem perveiierimus, quia
in massa pereunlium per Adam. Sed ita potius vi- nec erit quod amplius requiratur. Aliter enim dici-
vificabunlur infideles in Chrislo, id est in potentia tiK1finis, qui pcrtinet ad consummalionem, aliter
vel jussu Chrisli, ut sine fine vivant ad poenam. qui pertinet ad consumplionem. Aliler namque
Electi autem vivilicabuntur in Christo, id est in lela finitur lexendo, aliter cibus comedendo. Finis
Chrisli jusiilia, quam servaverunt, ut in Christi ergo pertincns ad perfectissimam bonorum omnium
corpoi'e quod est ecclesia, perenniter vivant. Quia consummationera, eril cum Chrislus regnuni tradi-
eicut in i-egno mortis nemo sine Adam, ita in deiitPatri. Non quia et nune non tencat regnum
regno Christi nomo slne Ghristo. Omnes, iuquit, Pater, sed ideo dicitur regnum ti*aditurus Palri,
v ivificabuntur, et hoc eiit omnibus commune, sed quia Patrem regnare moiislrabit, ut per speciem
diflerent infer se tamen, quia unusquisque resurget manifestalionemque clarescal, quod nunc a fidelibus
in stto ordine, id est martyr in ordine marlyrum, creJitur et ab infideljbus non pulatur. Nunc cuim
\irgo in ordine vfrginum, conjugalus in ordine con- Clirisli regnum perlinet ad humanilatem ejus pro-
"ugalorum, saceidos in ordine sacerdotum. Vel in prie, quia niodo regnat in nobis dispensaiione sacra-
suo ordine, id est in stiorum meritorum dignitate, menli sui per incarnafionero atque passionem. Nam
ut etiam plerisque martyribus prseferatur egregius secundum id quod \ erbum Dai cst ipse, lam sine
Vincentius, et plerisque sacerdolibus magnificus fine quam sine vitio ct sine iiitermissione regnum
Martinus. ejus est, sicut et Patris. Secundum id aulemqttod
t Piimitise Cbristus. Deinde hi qui sunt Christi, Vei*bumcaro factum cst (Jaan. i), ccepitregnare ip
f qui in adventu ejus crediderunt. Deinde finis, credentibus per fidem incarnationis suae. Sed tradet
« cum tradiderit regnum Deo et Patri, cum evacua- regnum Patri, id esl nutiitos fide incarnationis suse
t verit omnem priucipatum et poteslatem et virtu- perdupet ad speciem, quia sequalis est Patrj. Re-
< tem, > gnuni tradcl Pairi,i cum per id regnabit in conlem-

Omnes resurgent, quia Christus est primitise eo- jj plantibus veritatem quo sequalis est Patri, et per se
rum, qui piimus i'esurre\il, ul fieret causa et foi*- unigenitum per speciem faciet videre Palrem. Tra-
ma et signum futurse resuiTCctionisomniuin : sicut det, mquam, regnum Patri a fide incarnatioiiis suse
manipuli qui primo eolliguntur et primitise vocan- ad speciem deilatis pei*ducens eos qui nune sibi
tur, significant totam massam fore colligendam. credunt, non ut ipse amittat, sed ut uterque se
Ipse quidem jam resun-exit, quemadmodum primi- unum ad fruendum contemplantibus prsebeat. Tra-
tiae primo coiiiguntur et offeruntur, sed deinde,sicut; det regnum Patri, \cunievacueril omnemprincipalum
multiludo segetis colligitur, resurgent hi qui sunt', et polestatemet virlutem. Unde evacuabit, nisi humi-
Christi, non quidem modo sed in adventu ejusi lilate etpatientia et infirmiiaie? Qtiis enim princi-
i\ovissimo. Nam si caput resurrexit, necesse est utt patus non evacuatur, cum Filius Dei propterea
et merabra sequantur. Ipse enim, ut diximus, pri- regnat, quia eum principes saeculi judicaverunt?
tnitim Ckrislus est, id esl primus et maximus etS Qusepoteslas non evacuatur, cum ille per quem facia
prsecedens et consecrans cseteros; et deinde, id estr sunl omnia, propicrea regnat in credentibus, quia
post eum sunt cseteri ut niinus digni, hi qui sunti ita subjecius fuitl polestatibus, ul dicei*bthoniini:
nembra Cliristi, quiitt udventu ejus credideiunl, eti t Non habcres in' me poteslatem, nisi datuin tibi
m COMMENT.IN EPISTOLAS PAULl. — 1N EPIST. I AD COR. 982
essetdesuper (Joan. xix". > Quaevirtus non evacua- A eiit, et tunc tradet ipse regnum Patri, sicut supra
tur, cum ipse per quem eceli solidati sunt, ideo re- exposuirous. Vel ita : Ipse quidem tradet regnum
gnat in eredenlibus, quia usque ad crucem mortem- Palri. et tunc patebit omnibus eum perenniter re-
que infirmalus est (Philip. u). Ita, regnante Christo gnare cum Palre. Sed interim oportet eum regnare,
per fidem in his qui credunt, evacualur omnis prin- donec ponat omnes inimicos suos sub pedibus suis,
cipatus et potestas et virtus crealurarum. Quod cum id est oportet regnum ejus in lantum manifeslari,
plene factum fuerit, tune tradet ipse, quemadmo- donec omnes inimici ejus ipsum regnare fateantur.
dum diximus, regnum Patri, id est promovebit Hoe enim-intelligitur: sub pedibus ejus futuros ini-
fideles ad visionem Patris, ut per speciem qua mieos. Quod si de justis acceperimus, ideo dictum
a?qualisest Patri, cum Patre Tegnet in eis. Vel tunc esl, inimicos, quia ex injustis juslificantur, et ei
evacuabit omnem principatum et potestalem et vii-- credendo subduntur. De injtislis aulem qui adjusto-
tutem, manifestando utique regnum Palris, ut om- rum beatitudinem futuram non perlinent, sic acci-
nibus notum sit nullum principum, nullamque po- piendum est, quoniam et ipsi eum regnare, ipsa
testatum et viilutum, sive cceleslium, sive terre- regni ejus manifestatione coufusi, fatebunlur. Ergo
strium, per se habuisse aliquid principatus vel po- oportet eum regnare, donec ponat omnes inimicos
testatis aut virtulis, sed ab iilo, a quo sunf omnia B suos sub pedibus suis, non ila dictum est, quasi
non solum ut sint, sed etiam ut ordinata sint In cum posuerit, non sil postea regnaturus ; sed opor-
illa manifestalione nulli spes aliqua remanebil in tet eum, inquil, adlantam evidentiam suum regnum
quoquam principe, vel in quoquam homine. Quod perducere, donec 'inimici ejus nullo modo audeant
eiiam Propheta canit : < Bonum est speraie iu negare quod regnet. Donec pro eo positum est, ut
Domiiioquara sperai'e in principibus (Psal. cxvii), > _non amplius inlclligas. Quo enim amplius, id est
ut ista meditatione anima jam in regno Palris as- ad quem majorem manifestalionem manifesiari
surgat, nee cujusquam potestatem praeter illum poterit icgtium ejus, nisi quousque omnes inimici
magnificaus, nec de stia sibiipsi perniciosissime eum regnare faie.iutur? Quaudo enim manifestius
blandiens. Evacuabit ergo omnem principatum et erit regnum ejus, quam cum claruerit omnibus
omnem polestalem atque viitutem, nt nulli Patrem ifiimicis; etinde permanebit in seterimm (Psal. LX).
intuentiper Filiumopus sil,aullibeat in cujusquam Omnes inimici ponenfur sub pedibus. Sed jionissi-
creaturse vel in sua conquiescere potestate. Quan- me inimica destruelur mors per resurreetionem
diu ergo prsesenlis vitaeconversaiio lenelur, lieccs- mortuorum. Novissime, id esl post omnia dcstrue-
garios bactenus angelicos principatus ct poleslates p tur mors, ut qui resurrexerint, amplius non dis-
et virtutes habemus, per quorum dispensationem sojvantur : f Non eniro eril aliquid quod destruatur,
gubernemur, et bona operari et mala superare posteaquam mortale lioc indueiit iriimortalitalem.
possimus, aevirlutibus illuslremur. Sed ethomines Tunc destrueiur mors, qute est nobis inimica, -
necesse est ut nobis pisesint, sicut pontifices el pre- quia vitam nobis invidet, Vere inimici ponenlur sub
sbyteri ac diacones, et sieut reges et consules, alii- pedibus Christi et moi's ab eo destruetur, quoniam,
que principes. Sed in futuro sseculo evacuabunlur sicut Sciiptura loquilur, oinnia Pater subjecit sub
onines hujusmodi praelaliones, ubi jam nulla earum pedibus ejus (Psat. m), id eM,ut eliam mortem de~
nobis erit necessaria. slruat. Inter alia enim qua; illi subjecta sunt, constat
t Oportet autem illum regnare, donec ponat ini- quod potesfalem super morluos babeat. Omnia quae-
< micos omnes sub pedibus ejus (Psal. cix). NoVis- cunque sunlin universilale totius creaturse, subjecit
< sime autem ininiica destruetur mors. Omnia Paler sub pedibus ej'us, id est sub humilitate huma-
< enim subj'ecit sub pedibus ej'us. Cum autem dicat, nitatis ejus. Quod nondum ex toto completum esse
< omnia subjecla sunt ei, sine dubio praefer eum cernimus, quoniam infidelesadhuc dedignaitlur sub^
i qui subj'ecit ei omnia (Psal. viu). Cum autem sub- jici pedibus ejus, sed in fine, velint nolint, subji-
« j'ecta fuerint illi omnia, tunc el ipse Filius sub- D cieutur. Sed prseteritum pro fuluro ad majoi*emcer-
t jectus eiit illi qui subjecit sibi omnia, ut sit Deus titudincm posuit tam Apostolus quam et prophefa.
t omnia in omnibus (Hebr. n). > Sed cum dicat prophelicus sermo, quod omnia sub-
Dixi quia tradet regnum Patri, id est perducet cre- jecta sunt ei, sine dubio dicit non soltini bonos
dentes ad suam et Patris visionem manifestam. Sed sibi esse subjectos, sed et malos, atque universa
interim oportel illum regnare per fidem in suis, donec prmler eutn Patrem qui subjecil ei omnia. Tam
ponal omnesinimicos suos sub pedibus ejus. Quod late enim intelligenda est haec sententia, ut nihil
est dicere. Taudiu opus est ut omnibus valenlibus sitquod non intelligatur ei subjeelum, prscler cim
sequalilatem Patris ac Filii perspicua menlis luce qui ei universa subjecil. Solus enim Deus excipilur
coutueri, per hoc regnet Christus, quod fales cape- ab hac subjectione. Deus enim 11011 ei subjectus esf,
le possunt, et quod pro eis proprie suscepit, id est sed ipse Deo, secundum quod est homo. Quia cum
incarnationis humilitalem donecponat inimicos suos subjecta ei fuerinl omnia, secundum quod ha;c psal-
sub pedibus suis, id est donec oninis superbia sse- mi Scriptura prsedixit, tunc etiam ipse Filius in ipsa
fularis inearnationis ejus humilitati subdatur. Quod pwelalione eril subjeclus ei qui sibi subjecil omnia.
n.uolidie fit, et in finc Sceeulipi*oi*suscompletum Subjectus eril secundum humanitafem, ne quis pa«
~S5 IIERVEl BURGiDOLENSISMONACHl | 984
taret huroaiiam naluram quam assumpsit, in natu- _s_remissionem peccatorum per hoc conieni, ui in
ram divinilaiis coramutandam , ui fieret sequalis soite justorum resurgerei. Ac si dicat Apostolus :
Palri, noa subjecta. Non autem absurde sic inlelli- Si slulli adeo certi sunt de i'esurreclione, non de-
gimus, quod et ipse subjectus eril illi qui ei subjecit betis vos dubitare.
omnia, ut eum non solum eaput Ecclesia;, sed om- « Utquid etnos periclitamur omni hora? Quoti-
nes cum eo sanctos intelligamus qui sunt unum in < die morior propter [al. per] vestram gloriam, fra-
Christo, unum semen Abrahae,scilicet universa Ec- f tres, quam habeo iii Cliristo Jesu Domino nostro.
clesia qux est_coi*pus Christi el plenitudo ejus. Ac < Si secundum honiinlsm ad bestias pugnavi Ephesi
per hoc cum omnia Christo subjecla fuerint, et ca- t (Act. xix), quidmihi prodest si morlui non re-
piti et corpoji, erunt sine dubio subjecla. Nam se- < surgunt? Manducemus et bibamus.cras enim mo-
cundum id quod sine tempore Deus natus est, nihil < riemur. Nolite seduci. Corrumpunt mores bonos
unqiiam poluil ei non esse subjectum. fntelligimus < colloquia mala. Evigilate, jusfi, et nolite peecare.
ergo, sicut diclum est, caput cuni corpore futurum t Ignorantiam enim Dei quidam habent. Ad reve-
Deo subjectum; subjectum aufem secundum con-- « rentiam vobis loquor. >
templalionem senipiteniBe veritatis ad oblinendam Insipienles, ut dictum est,baptizanturpromortuis
beatitudinem, nullo motu animi, nulla partecorpo- B spe i'esurreetionis. Cur enim boc facerent, nisi re-
ris resislenle, uf in illa vita nemine araante'propriam surrecluros sperarent? Et utquid, id est quare.eliam
potestatem, sif Deus otnnia in omnibus. Nunc au- nos qui sapientes videmur, periclitamur, id est peri-
tem quibusdam membris adhuc repugnantibus, vide- cula propter evangelicam praedicationem incurri-
tttr caput quoque non esse subjectum. Cum aulem mus, oinnihoraid estsemper, nisi quia speramus
omnia membra Deo fuerint tam carne quam spiritu futuram resurrectionem ? Dicendo, utquid et nos
devote subjecta et cohaerentia, tunc ipse Filius qui perielilamur, discernit se a prsedictis, oslendens
caput eorum esl, manifeste cognoscelur in omnibus non catholicos esse qui pro morluis baptizanlur. Di-
Deo subjeclus. Et tunc erit Deus omnia in omnibus, xi quia nos prsedicatores omni hora periclifamur,
id est quseeunque ab hominibus honeste desidei'an- Et ego non solum perjcula patior, sed etiam tnorior
tur:etvita, el salus, etviclus, et copia, et gloria, qtwtidie, id est lam 1duras [al. diras] aflliciiones
et honor, elpax, et omnia bona. Ipse finis^erit de- susliueo, ac si spiritum cxhalarem, et hoc juro
sideriorum nostrorum, quia tunc nihil deerit satie- propler veslratn gloriam,fraires, quatn habeo in Chrii
tdii justorum desideriorum. Hic enim finem supra slo Jesu Dotninonosttv, id es.1pergloriam remunera-
commemoiavit Apostolus, cum tolum breviter pii- tionis, quam apud Deum habeo pro labore in \obis
mo vellet concludere, deinde quasi membratim ex- ^ expenso. Quodenimdiciturpropter vestram gloriam,
plicare et exponere. Et venit ad lioc ut in ultimo juralio est. Propler veslram gloriam quam habeo
diceret, quia Deus' erit omnia in omnibus. Nihil in Christo, idestper gloriarii quam acquisitione ve-
enim amplius quaei'emus,postquam ad hajio bono- slra?salutis ita sum ^ertus in Chrislo me babilu-
rum omnium plenitudinem perveniemus. Ad hunc rum, ac si j'am teneijem illam. Propter hanc glo-
fidem debemus tendere per omnia qua; nunc agi- riam juro me quotidie mori spe resurreelionis ; r.e
rnus. Sequitur : mihi ercdei'e dubitetis. Amplius quidem boc cst
< Alioquin quid facient qui baptizanlur pro mor- quam < Est est, Non non (Matth. v; Jacob. \); > et
< tuis, si oranino mortui non resurguul? Utquid et ideo a malo esl, sed infirroilalis et incredulilaiis ve-
< baptizanlur pi*oillis ? > sti'ae,qui noii aliter movemini ad fldem. El iterum
Supra diclum est quia resurgei unusquisqtte in dico, quia sisecundu\n hominem, id est raiionabili-
suo ordine. Alioquin, id est si non i'esurrexerint, ter pugnavi ad beslias Ephesi (Act. xix), id ost con-
quid facient, id est qujd proficient illi qui baptizan- tra Demetrium et caeleros bestiales, qui cum eo
tur pro motiuis amicis suis, si otnnino tnortui non movebant adversum tme sedilionem populi pi*opter
resurgunt ? id est quam utilitatem per baptismum r. idolum Dianse, cujus culturam destruebam, quid
conferenl eis, si nullatenus sunt resurrecturi? Ut- mihi prodest sic pugnasse, si mortui non resurgunl ?
quidel baplizanlur pro illis, si non resurrexerint, Naro propler spem resurrectionis pugnavi eontra
cum peccala baptismo uon remittantur nisi causa eos, id est expugnavi errores eorum, offerens me
fulurae resurrectionis ? Fuerunt quidam imperiti, besliali eortim fijrori sine metu morlis. Ipsi enim
qui pro amicis suis qui sine baptismo defuncti fue- erant besiise, idest bestiales, quiabruto sensu de-
rant, baptuabantur, putantes illis prodesse. Nec fa- dili erant venlri, et iu terrena proni, nullam aliam
ctum illorum probat Apostolus, sed iixam fidem in vilam credenles fore^posl istara, el bestiali j-abie
resurreciione ostendit. ln tanium enini ralam et ssevieiitescontraniepro idoli defensione. Sed ego
slabilem vult ostendere resurreclionem, ut exem- virililer pugnavi ut miles Christi, destruens errores
plum det eorum, qui tam securi erant de illa, ut jllorum; et boc feci secundum horaiuem, id esi lo-
etiam pro morluis baptizareutur, si quem forlc mors quens et agens ut homo, id est ul creatura rationa-
prsevenisset, iimentes ue aut niale resurgeret, aut Iis, dum osieuderem non esse rationabile ut, con-
omuiuo non lesurgeret, qui baptizatus non iuerat, tempto Creatore, colerelur creatura, vel, conlempta
et unius noiuine mortui tingehalur, aeslimans illi peremii vila,diligeretur teniporalis vita. Sic ptigna-
SS5 GOMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD COR. geo
vi secundum hominem, id est disputavl, etbestiali- A i*esumitefidei constantiam et vigilantiam, ne peni-
ter frementibus me obtuli secundum raiiouem. Et tus amitiatis justitiam. Vos,justi,evigiIale, ne a pec-
quid mihi valet ita periculis pugnasse, si non resur- catoiibus seducamini. Evigilate in fide resurrectio-
rexero, ut in carne gaudeam in qua pro Deo mole- nis et eaulelaprovidsecircumspectioiiis,ef jio/ife pac-
siias perluli ? Si ergo mortui non resurgunt, quid carc, id est nolite ventri et voluptatibus, more ju-
ultra carnem affifigei-emus in prsesenfi vita?Non mentorum, servire, quasi post hanc vifam non spe-
amplius jam sludeamus abstinentise, sed luxuria; et retis aliam, ut corruplores mentium suadent, di-
ventri tantum simus dediti \elut bruta animalia, centes : Manducemusel bibamus, cras enim moric-
dicenles : Manducemusel bibamus (Isa. xxu), id est mur. Et debetis evigilare, ne verbis stultorum illi-
carnem deliciis nutriamus, quia cras, id est cito ciamini ad peccandum. Nam quidam habent igno-
moriemur, et in nihilum redigcmur. Talia suade- raniiam Dei, id est ignorant proposiium Dei de
bant Corinthiis pseudoaposloli, ut scilicet per diffi- resurrectione mortuorura, et ideo suadent vobis, ut
dentiam resurrectionis atlralierent eos ad salisfa- in praeseuti vita porcorum moi-evivatis, nihil ullra
ciendum carni, quatenus et ipsi licenter satisface- sperantes. Et hoc, quod ipsi Deum ac propositum
rent sibi cum illis. Ideo volebant ut putarent hanc ejus ignorant, loquor vobisud reverenliatn, id est ad
solam esse vitam, quara cum pecoribus habemus B vei'ecundiam vobis incutiendam, qui lam imprn-
communem, post moitein veio finiri totum homi- dentes estis, ut crederelis eis qui, per ignorantiam
nem, uec esse ullam spem vitse ulterius melioris. Dei, stulta docent. Ad reverentiam loquor hoc vo-
Unde subjungit Apostolus : Nolile seduci, id est bis, ut amodo vereamini acquiescere illis, et pudeat
nolite verbis stultorum a recto tramite semoveri, credereJgnaris.
qui desperalione resurreclionis cupiunt vos carnis t Sed dicet aliquis :-Quomodo resurgent roortui?
voluptalibus mancipari. Et ideo vitate colloquia < Quali aulem corpore venient? Insipipns tj, qtiod
eorum , quoniam eolloquia tnala corrumpunt bonos < seminas, non vivificalur, nisi prius mouatur. Et
mores.Assidiiitasenim pravi colloquii viliatmenfem, < quoJ seminas, non corpus quod futurum esl
el idcirco vitanda esl, maxime ab infirmis. Sic enini < seminas, sed nudum granum, utpula uitici aut
verba proximorum audiendo quolidie sumimusin < alicujus cseterorum. Deus autem dat illi cor-
mente, sicut flando et respirando aerem trahimus t pus sicut vult, ct unicuique seniinu/n propiiurr
corpore.Elsieul malus aer assiduoflatu tractus inficit < coipus. >
coipus, sic perversa locutio assidue audita infir- Hactenus i*esui*rectionemApostolus per rationes
mantiam inficil animum, ut tabescat deleclalione ,, probavit, modo per ipsam rerum naturani posse fieri
°
pravi operis et ussiduitate iniqui sermonis. Ita cor- ostendit. Quasi dicat : Certum est cx supra dictis
rumpebant falsi apostoli suis confabulationibus rationibus, quia resurrectio morluorum crit. Sed ta-
menfes infirmanfitim Corinfhiorum , dum dicerent men dicet mihi forsitan aliquis : Quotnodo resurgent
utjumeiita moritui-os homincs, ncc' ulterius sur- morlui'? Quasi fieii per naturam non possit. Quo-
recf.uos ; ideoque suaderent maiiducare el bibere, modo resurgent, id est quomodo potest fieri ut re-
ae \oiuptates carnis explere. Dum enim uegarent surgant. Vel quomodo resurgeiit, id est quis erit
aliam esse vilam, negabaut et malis poenam el bo- modus resurgentium ? Sedsihocerit ut resurganl,
nis gloriam foi-etribuendam. Et dum supplicia ma- quali corpore venient ad vitam, id est ponderoso
lorum gaudiaque bonorum negarent, impellebant ad anlevi; niortali, an immortali? Quasi dicat : Non
quaecunquevilia quse sunt buic vilse deleetabilia, et poterit aliud esse quam nunc, id est passibile et
omne bonum propositum mentis evertebant. Tali- mortale. Huic quaestioui i'espondens Apostolus, ad-
bus et innumeris aliis modis corrumpunt moies Iiibet documenta seminum, et dicit: 0 fu insipiens,
bonos colloquia mala. Idcirco ab infirmis vilari so- qui sapientiam mysterii hujus ignoi*as,illud quodtix
cietas malorum debel, ne dum coiTigi non valent, in agro seminas non vivificatur, id est vegetatur, nisi
ad imitationem irahant, ct cum ipsi a sua malitia ^. ptius mbiiatur, id esi putrescat. Vivunt enim herbse
non mutant, eos qui sibi conjuncli fuerint, perver- et arbores, non per animam, sed per viiidilatem.
tant. Notandum quia de Menandri comoedia versum Cum animali homine non legis auctoritaie disputat,
hune iambicum Apostolus sumpsit: quam si reciperet, non eri'aret; sed physica ratione,
Cortuivpunt tnores bonos colloquia tnala, de qua sibi blanditur, ul non credal resurgere i'eso-
Nolite, inquit, seduci ab bis qui bonos moi*essuis lula et emoriua corpora. Ostendit enim morlua
confabulalionibus corrumpere student, sed pollus rursum ad vitam reparari muliiplicius, ut confun-
evigilate, id est torporis et negligentise somnum ex- daturerror humanus. Tu, inquit, qui te sapienlein
cuiiic, et menlis oculos ad aspeclum veri luminis putas, dum per mundi sapientiani asseris, morluos
aperile,ui mente vigiles sitis, ne circumventione non posse i*esurgei*e,audi ex rebus mundi, undc
pravi sensus capti, et a fide abducti, depravemini lua sapientia probelur insipientia. Nam semen quod
non credendo resurrectionem. Evigilale contra se- in agi*i cultura seminas, non vivificalur nisi prius
duclores, qui vobis insidiantur. Evigilate,justi, id moriatur. Sic et humanum corpus non fit immorta-
est qui fide j'ustificafi eslis, et in ea parumper ob- liter vi\ens, nisi prius moriatur et in terram rever-
dormislis, dum de resuiTeclione dubitai'e coepisiis,.. tatur, ut semen quod serilur. Si enim granuro se
987 HERYEI BURGIDOLENSISMONACHI 988
minatum prius necessar.io pulrescit et solvitur in ,A aut resurgant, et quia Christus coelestis esl, ex eo
terram,ut poslca vivificelur et crescat, lunc corpus coeleslia corpora dicuntur; ex Adam vero, quia ter-
huraanura postquam fuerit morluuni et putrefactum, restris esl, lerresiria corpora nuncupanlur. Sicut
.simili ratione vivificabitur. Ecce habes quomodo autem sol et luna vel stella, cum sint unius naturse.
resui'gent mortui, el nune audi quali corpore ve- differunt tamen in elaiitate, ita et bomines.cum sint
nienl. Quia quod tu seminas, non seminas corpus unius generis, merito dissimiles erunt in gloria.
quod fulurum est, id esl iion semiuas hei'bam vel Nunc enim de solis electis sermo est, quos virlules,
stipulam et multiplicia in paleis legumenta grano- non peccata facient esse diversos. Aliter enim ibi
rum, sed nudum granum, quod postea cum culmo lucebit virginitas, aliter ibi lucebit castilas conju-
et foliis nascilur, et spicam profeitcum mullis gra- galis, aliter ibi lucebit sancla viduitas. Diversselu-
nis virentibus. Nudum palea granum seminas, uf cebunt, sed omnes ibi erunt. Splendor dispar, cos ••
puta triliei aul alicujus cwterorutn sominum. Sed lum commune. Etsi alius electorum esf alio forlior,
Deus dal illi grano postea corpus sicut ipse vult, id alius alio sapientior, alius alio justior, alius alio
esl traducii illud in spicam magnam, ef in graua sanclior, in domo Patris mei mausiones mullse sunt,
multa non nuda, sed vestita paleis et aristis. Et non unusquisque mansionem pro suo accepturus esfc
omnlbus gi-anis dat idem cotpus sed unicuique semi- merito (Joan. xiv). Tanquam stellae enim sancti
nutn dat proprium, ut tritico trilici et milio milii. Si diversas mansiones diversse claiitalis tanquam in
ei'_f)Deus potest adducere quod non erat in nudo eoelo sortiuntur in regno, sed propter unum dena-
seniinc, mulio magis potest repai*arequod in bo- rium nullus separatur a regno. Aique ila Deus
Kiinis erat corpore. Si enim uudum granum semi- erit omnia in omnibus, ut quoniam Deus charilas
1
natur, et Dei nutu quodammodo elementorum mi- est,,per chaiitatem fiat ut quod habent singuli, com-
nisteiio veslitum resurgit, mulla secum habens in- mune sit omnibus. Sic enim quisque etiam ipse ba-
cremeiila utilitatis humanse, cur non credibile sil bef, cum amal in altefo quod ipse non habet. Non
Dei virtute morluum hominero posse i'csurgei'e roe- erit itaquealiqua Invidia imparis claritalis, quoniani
liorata substantia, non numero multiplicatum? Nam regnabit in omnibus unitas charitalis. Hinc jam
sicut grano uniuseujusque seminis dat Deus pro- venit Apostolus ad illud quod communiter ba-
priura et novum corpus sic unicuique reddet bo- bet omnis caro quae ad vitam resurgit seternam, et
mini proprium corpus, renovatum. Tali ergo cor- dicit :
pore resurgentes venienl, id est ejusdem substantiae, < Semtnatur in corruplione, sui'gct in incorru-
scd melioi*alseet innovatse corpus suum recipiet f. d ptione; seminalur in ignobilitate, surget in gloria;
unusquisque. Jam vero quod Aposiolus subjungit, t seminalur in _infirmitate, surget in virtute; se-
ad differenliam pertinet resurgenlium, propter di- j minatur corpus animale, surgel corpus spiri-
versas glorias fidelium atque sanctorum. t ttiale, > |
t Non omnis caro, eadem caro; sed alia homi- Seminare esi, sepelire, quia sicut triticum tegitur
t num, alia pecorum, alia volucrum, alia aulem in agro ut resurgat innovalum, sic corpus defuncti
t piscium. Et corpora coelestia,etcorpora terrestiia. in sepulcro ponitur ut inde resurgal melioratum.
< Sed alia quidem ccelestium gloria, alia autem Seminalur ergo in corrptptione, id est sepelitur cor-.
< tcrrestrium. Alia claritas solis, alia claritas lunse, pus hominis corruptibile; sed surgel in tncorruptio-
< et alia clarifas slellarum. Stellaenim a stella differt ne, id est surget incorruptibile, quia jam corrumpi
« in clarilate, sic et resurrectio mortuorum. > non poterit. Vel in creatione poiest seminalio bsec
In omnibus lris iste sensus est: Sed genera car- intelligi. Seminatur iri corruptione, surget in in-
nis,cum cuncta sint mortalia, differunt lamen inter corruptione, id est quamvis homo ex quo concipi-
se pi'0 diversitatibus animantiuro; et si corpora, tur, usque ad dissolutionem sit in corruptione, ta-
cum omnia visibilia sinl, differunt tamen pro di- men surget in incorruptioue, seminalur in ignobili-
versilalibus loeorum : unde alia coelestiurii gloiia D late, id est sepelitur iu|vilitale et abjectione, ut foe-
est, alia lerrestrium; et si in locis sublimibus eum teat el vermibus scateat; sed surget ingloria, id est
sinl cuncta ccelestia, diflerunt in se clarilates lumi- gloriosum et lucidum. ]Quid enim ignobilius carne
num, non mirum est quod in resurrectione morluo- moitua? Vel quid inlcrim est gloriosius ea resur-
rumdistabit gloria meritorum. Quemadmodum ergo gente, et incorrupielam percipienle? seminalur in
cx una impensa diversorum aniniantium una caro infirmilate, id est sicut granum seminis commenda-
est, ita ei unius caruis homines diversi erunt ex lur terrse imbecillum el debile, sed surgel in virtute
diguilate, cum resuiTexerint, ul talis unusquisque fortitudinis angelica?. Et quid per singula descri-
appareat, qualis merili fuerit. Nec solum caro di berem seminalur corpus animale, id est quod cibis
versorum animanlium differt inter se, sed etiam sustentalur, et ad ultinium ab auima dissolvitur, ut
corpora teri*esljia differunt a coelesiibus siderum coipora caeterorum animaliuni, sed surgel corpus
corporibus. Et qui tam lucida fecit corpora elemen- spirituale, id est nullis alimentis indigens, ab anima
loruiri, cur non praeclara facial corpora justorum? separari j'am non valens. Resurgent ergo sanctorum
Per siguificationem aulem cceleslia sunt corDora eorpora sine ullo vitio, sine tilla deformitate, sine
i'csurgentium, terrestria vero priusquam moiianii^* tilla corruplione, onerej difficaUate. "u rjiiibus ta?V?
'
989 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULL — IN EPIST. I AD COR. . 590
ta facilitas, quanta felicilas erit. Propter quod et.A nem et corruptionem, quse qttotidie cibo reficitur
spiritalia dicta sunf, cum procul dubio corpora sint et postea separata animantis compago dissolvitur,
futura, non spiritus. Sed sicutnunc corpus animale spirilale autem corpus, qtiod j'am cum spiritu im-
dicitur, quod tamen non animal est, ita lunc corpus mortale est. Factus est primus Adam in animain
spiritale erit, corpus tamen non spiritus erit. Ob viventem, novissimus Adam in spiritum vivifican-
hoc enim dicitur, quia seminatur corpus animale, tem. Sive intelligatur primus Adam, qui de pulvere
surget autem corpus spiritale, quoniam lanla erit ante formatus est; novissiriius autem Adam, qui de
concordia tunc carnis et spirilus, vivificante spiritu virgine procreatus est, sive in unoquoque hotnine
sine sustenlaculi alicujus indigentia subditam car- utrumque compleatur, ut primus Adam sit homo in
nem, utnihil nobis repugnet ex nobis; 6ed sicut corpore mortali,novissimus Adam idem ipse in cor-
foiis nemlnem, ita nec intus nosipsos paliamur ini- pore immortali; lamen inter animam viventem et
micos. Sicut enim spiritus carni serviens, non in- spiritum vivificantem hoe inleresse voluil, ut illic
congrue carnalis; ita caro spiritui serviens, recte sit corpus anipiale, hic spiritale. Anima quippe in
appellalur spiritalis. Non quia in spiiitu converte- corpore animalivivit quidem.sed non vivificat usque
tur,sed quia spiriluisumniaetmirabiliobtemperandi ad aufci'endam corruptionem; in corpore vero spi-
facilitale subdetur, usque adimplendam immorlali- B ritali, quoniam perfecte adhaerens DominO-unus
lalis indissolubilis securissimam voluiitalem, omni spiritus est, sic vivificat, ut spiritale corpus effi-
molestise sensu alque omni corruptibilitate et tar- ciat, absumens omnem corruptionem, nullam me-
ditaie detracta, omni fragilitate ac labe terrena in tuens separationem. Proinde sequitur : Sed non
coelestem puiilatem ac stabilitatem mutata nlque prius quod spirituale est, sed quod animale, deinde
conversa, ut coelestihabitationi conveniat. quod spirituale. Prius enim est animale corpus, quale
t Si est corpus animale, est et spirituale, sicut habuit prinius Adam, quamvis non moriturum, si
< scriptum est t Factus est primus homo Adam in non peccasset; quale nunc babemus nos hactenus
i animam viveniem, norissimus Adam in spiritum ejus mulata vitialaque nafura, quale in illo postea-
< vivificantem (Gen. n). Sednon prius quod spiri- quam peccavit, effectum est; unde habet jam mo-
t tuale est, sed quod animale est, deinde quod spiri- riendi necessitatem, quale pro nobis etiam Christus
t tuale. Primus homo de terra, terrenus; secundus primitus habere dignatus est, non necessitate, sed
t homo de coelo, coeleslis. fjualis terrenus, lales et pntestate. Postea vero est spirilale corpus quale j'am
t terreni: el qualis coelestis, tales et ceelestes. lgi- prsecessit in Christo tanquam in capiie nostro, se-
< tur sicut portavimus iroaginem terreni, portemus . cuturum est autemin membris ejus ultima resurre-
< etimaginemcajleslis. Hocautemdico,fratres,quia ctione mortuorum. Nam primus homo de terra ter-
t caro et sanguis.regnum Dci possidere non pos- renus, etc. Sed merito quaeritur cur Christus dica-
< sunt, neque corruptio incorruptelam possidcbit. > tur homo secundus post tot homines, aut cur Adam
Vere, inquit, surget corpus spiritale, quia si modo novissimus, tam multis posl ipsum generationibus
corpus est animale, est el spintale, id est constat succedentibus, cum et secundus non possit esse post
esse quandoque spiiitale, sicut eriim animales su- multos, et novissimus dici non debeat post quem
mus, quia pater noster carnalis Adam faclus multi. Raiio hic non carnis, sed opei*alionisest in-
est in animam viventem ; sic erimus in resurre- tuenda. Quam Apostolus non humanis sensibus ex-
ctione spiritales, qttia Pater noster spiritalis Chri- plicat, dum et Adam veterem et Dominum Christum
slus, factus est in resurreclione sua in spiri- ad primilias rerum bonarum malarumque revocat
ttim vivificantem. Quod sio exponit, sicuf scti- ac reducit, duas formas vitales collocans in duobus,
ptum est in Genesi, scilicet nos esse animales, ut primus Adam habealur, quisquis per vestigia
ai) animali patre descendentes. Factus est pritnus ejus errorisincesserit; postremus autem ille, qui
homp Adatn in animatn viventem, id est, in animam Dominum fuerit imitatus. Interim novissimus de
potentem viveretantum per sustentamenta ciborum, D primo ex eo dicitur Dominus, quod usque ad-ipsum
non virificantem. His Moysi verbis addilApostolus : mors ab illo primo inventa descendit, quod usqae
Ngvhshnus Adam factus est i» spitilum vivificantem, ad cruceni Domini pristini hominis potestalem te-
id est Christus in spiritum qui ita vivificaret corpus, nuit, quam postremus Dominus dum per morlem
ul ultra jion egei'el aliqua ciborum sustentatione, expungit, obliterat. Et ideo morli novissimus, non
nec esset solubile. Vel quasi a relativis probat esse saluli, qui solus chirographum quod ex proloplasto
corpus spiritale. Si est, inquit, corpus animale, est per omnes generationes hsei-editario j'ure veniebat,
et spiriluale. Cum enim dicitur corpus, fruslra ad- „ut moiiendo solvit, sic moriendo delevit. Pritnus
ditur animale, nisi sit et aliud spirituale, ad cujus homo factus de terra, id est de limoterrse, fuit terre-
discrepanliam dicatur animale. Et quia sit animale, nus. Qui tamen non propter carnem, sed propter
probat, per Genesim, quoniam factus est primus peccatura dicitur terrenus, quia cum jam reus esset
homo in animam viventem. Dictum esi eliam de faclus, et morlis sttpplicio destinatus, audivit :
flnimalibus : t Producat terra animam viventem t Teria es, etin lerram ibis (Gen. m), > secundus
(Gen. i). > Iutelligitur ergo corpus animale dici si- homo dc cmlo, cmlesiis, quia Filius Dei venit ad car-
milc caeteris animalibus propter mortis dissolutio- nem, qua suscepta",ethoino extcrius fieret, cl Deus
SOi HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 892
"nterius permaneret. Non enim cecidit propter se, A tradicit iu eo quod ait: Caro et sanguis regnum Dei
sed descendit propter nos; et sine peccato carnem ison possidehuni, quia per carnem et sanguinem
assumpsit, in qua resurrectionem ostenderet nostrae venlrem et Iibidinem, id est opera carnis, quse ibi
carnis. Nam qualis leirenus, lales et terreni; etqna- omnino non erunt, signiiicat. Nolebat enini ad eos
lis cmleslis,tales el emlestes. Quid esl: Qualis terre- hoc aedificari, ul aibilrareniur -se talia facturos in
uus, tales et terreni, nisi moitales ex mortali ? Et regno coelorum, qualia fiuut in hac vita in corru-
quid esl, qualis coeleslis, tales et coelestes, nisi im- plionibus manducaiidi ct bibendi, uxoies ducendi,
mortales per iminoilalem ? lllud per Adam, boc per filios generandi.Non autem ipsam carncm dixit abo-
Chrislum. Dominus enim ad hoc terrenus faclus lendam , quia corporis resurreclione facta a cun-
est, cum esset coelestis, ut eos qui terreni erant, ctis passionibus liberati, cElerna vita cum ineffabili
faceret ccelesfes.IIoc est, ideo e\ immortali moita- clarilate atque slabilitate sine corruptione fruemui*.
lisfaclus est assumendo sei*viformam, non Domini In illa itaque ccelestis regni gloria caro secuiidum
mutando naturam, imperiiendo Dominicam graliam, naturam eiit, sed securidura passionis desideria uosi
non perpetiendo servilem injuriam. Qualis terrenus, erit, quia, de\iclo moitis aculeo, in a?tei*naincorru-
tales et terreni, id est omnes moiituri. Et qualis ptioneregnabit. Et ideo quisquis ad hanc desideiat
coelestis, tales et coelestes, id est omues resurre- iiicorruplionis gloriamlpervenire,festinet nunc opei a
cturi. Jam enim coelestisresurrexit. Et quandoqui- corruptionis deponere,,etcoe"est"shominis imaginem
dem terreni sunt similes terreno, et coelestesccele- eancle vivendo portare.
sti, igilur sicut porlavimus hnaginem terreni, porle- < Ecce myslerium vobis dico : Omnesquidero i*e-
mus el imaginem cmleslis, id est sicut imitati sumus < surgemus, sed non omnes immutabimur, in mo-
terrenum, imitemur coelestem. Imaginem terreni < mento, in ictu oculi, in novissima tuba. Ganet
honiinis induimus propagatione prsevaricalionis ei < enim tuba, etmortui i*esui'gentincorrupti, etnos
mortis, quam nobis inlulit generatio; imaginem vero < immutabimur. Oportet enim corruptibile hoc in-
coelestishominisinduimusgratiaindulgenliaevitaeque < duere incorruptionem, et morfale hoc induere
pe petuae, quam nobis per Christum praestat rege- < immortalitatem. >
neratio. Unusenim generat in mortem, alius in sa- Dixi, quia caro et sanguis regnum Dei nonpossi-
lutem. Per Christum, inquam, renovamur, qui homo debunt, cum lamen prsedieem carnis resurrectio-
coelestis appellatur, quia de ccelo venil in terrara, nem. Et ecce dico vobis iude tnysleriutn, Id esl ar-
ut terrense mortalitatis coi*porevestiretur. quod coe- canum quoddam, quodjmultis cst occultum, in quo
lesti imniortalilate vestiret. Alii vero propterea di- r. possitis intelligere quomodo earo non erit, et caro
cuntur coelcstes,quia fiuntper gratiam membra ejus, eril, quae regnuai Dei possidebit. MUOTIJMOV enim
ut cum illis sit unus Chiistus velut caput et corpus. Grsece dicitur, eo quod secretam et reconditam ha-
Portemus ergo iroaginem hujus coelestis hominis beat repositionem. Mysierium est quod dico, id est
interim corde et raoribus atque digna operatione, obscurum et latens, quia infideleshoc ignoraut. Hoc
postea vero in resurrectione mortuorum etiam cor- scilicet mysteiium dico,1quia omnesquidem lam boui
poi*e. Qtiod non frustra lnoneo, sed ideo dico hoc, quam mali resurgetnus, vel (sicut in Grajcis codici-
o fratres ! scilicet ut poi temus imaginem ccelestis, bus legitur) dormiemus. id est moriemur; sed non
quia caro et sanguh, id est corruplio vitiorum et omnesimmutabimur ad gloriam, quia soli boni im-
mortalitalis, regnum Dei possidere non possunt. Caro mulabimur. Et ideo natura nosti^ae cainis tunc
ct sanguis regnurn Dei non possidebunt, quia non idonea fiet ut possideat| regnum Dei, quia a tem-
erit ibi corruptio et niortaliias carnis et sanguinis. pore illius immutationis augeliese, uon jam caro
Secundttm has enim qualitales, hoc loco nuncupaii- erit et sanguis, sed solummodo corpus lucidum et
tur caro et sanguis. Nam caro secundum substan- spiritale. Omnes dormiemus in somuo mortis, et
tiam de qua dictum est : » Spiritus carnem et ossa resurgemus. Resurgerej enim proprie dicitur, qui
non habet, s;cut me videtis haberc (Luc. xxiv), > D piius dQrmiendo ceciditi Sed quomodo omnes dor-
possidebit regimm Dei; caro autem secundum cor- miemus vel resurgemns, si tam multi quos in cor-
ruplionem cum inlelligilur, non possidebit. Hoc pore inventurus est Christus, non dormieut nec re-
enim declaiatur, cura prolinus addilur, neque cor- surgent ? Si ergo sanctos qui i'eperieiilur Christo
ruptio inconuptelam possidebit. ILec enim repetifio veuiente vivenles, eiqueiobviam rapientur, credide-
praedictoium verborum est expositio, ut quod di- rimus in eodem raplu de mortalibus corporibus
clum est caro et sanguis, inteiligamus corruptionem, exiluros, et ad e3dem mox immortalia redituros,
non subsiantiam earnis; et quod dictum csl regnuni nullas in his verbis paliemur angustias, ubi nunc
Dei, intcl ijjamus ii.corruplelam patiise coeleslis : dicitur, omnes resurgemus vel omnes dormiemus,
atque ita nihil aliud dicium putemus, caro el san- sive ubi dictum est, tu quod seminas, non viviiica-
guis regnum Dei non possidebunt; quani si dicere- lur nisi prius moriatur, quia nec il!i per immortali-
lur, corruptio incorruptelam non possidebit, id est latem vivificabunlur, nisi quamlibet paululum £a-
corrupfio carnis et sanguinis in il ius regni incor- men ante moriantur. Ae^per hoc et a resurrectione
ruptela non erit, proptcr immulalionem scilicei in- non erunt alieni, quia dormilione prsecedent quam-
cormpiioiiis. Et ideo non carnis resuri'ec'ioni con- vis bi-evissima, non tameu ulla, Qjunes ergo regui>
S"5 COMMEKT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD COR. ~94
gemus, quicunque naluram in nobis humanam ha- A _ dicaiur; novissimo autera, id est septimo angelo
benius^ sed tamen non omnes immutabimur, quia iuba canenic, mortui suscitaniur. Quos scilicet an-
resurreclio quidcm communis est omnitim, sed im- gelos plurimi doctoium senserunl esse praedicato-
mulatio ad gloriam et impassibiliiaiem proprie ju- res in seplem stalibus ecclcsise, et novissimura an-
slorum est. Resurgemus omnes, el hoc fiet iii mo- gelum eos praedicatores, qui in carne i'epei*ientur
tnento sivein alomo, id est in puncto iemporis quod veuieiile Domino; et ob hoc in voce eorum mor-
dividi non potesf, in ictu oculi, id est in summa ce- tuos susciiari, qua? intelligilui* novissima litba,
leritale, in novhsima tuba, id est in norissimo signo quiaposlillam non audictur vox praedicantium. Vere
qupd dabitur ut ista compleantur. Ad osteudendaui iii novissima tuba fiet resurrectio. Canel cnhn tu-
Dei oiunipotentiam hoc dicitur conlra Illos, quibus ba, et tnotiui resurgent incorrupli, el nos immu-
impossibile videbatur, ul moiluoruni corpora ex labimur. Mortui resurgent, id esl omnes defuncti.
antiquis ciiietibus reparai'cntur et reviviscerent. Vel nomine morluorum intelliguntur peccatores,
Tanta enim celeritale fiet resurreciio, ut vivi quos et tios qui ad gloriam perlinemus, immutabimur.
in corporibus suis consummationis lempus invene- Quando dicil: Nos, alium se et eos qui secum sunt,
lit, mortuos de pulvere resurgentes prsevenire non prseter mortuos esse significat. Mortui resurgent
B
valeant; uec alii primi et alii novissimi resurgentr' incorrupli, etPaulusac consortes ej'us immutabun-
sed omnes simul in momento, ut miiabilior sit re- tur. Reprobienim non comroulabuntur in illam in-
surreciio. Et quia in momento est aliqua morula corruplelam, quse nec doloris incorrtipiioncm pati
quamvis brevissima, ideo additur, in ictu oculi, quia potest. Illa namque fidelium est atque saiictorum.
scilicet iauta velocitate transcurrit, ut pene sensum Isli < vero perpeiua corruptione cruciabuniur, quia
ridentis effugiat. Ictus enim oculi est, non quo pal- ignis eorum non exstinguetur, et vermis eorum non
pebram movenles claudimus oculum vel aperimus, morietur (Isa. LXVI;Marc. ix). > Quid sibi ergo
sed emissio radiorurn ad aliquid videndum. Qui di- vult isia distinctio : Morlui resurgent iiicorrupti, et
citur iclus/quia cito icit visa. Moxenim ut aperue- nos immulabimur, nisi quia omnes iucorrupti re-
ris oculum, emittitur radius tuus, non dico ad pa- surgeiii, sed ex bis jusli etiam immufabuntut*in il-
rietem proximum, sed ad montem longe distantem : lam incorruptelam, cui omnino nulla possit nocere
nec dico ad montem, qui ideo proximus videlur coriTjptio? Ac per lioc quod in eam comniutabun-
quoniam inierra est, sed ad solera, ad lunam, ad tur, incorrupti quidem resurgent integritate mem-
sidera, qua? iam magno intervallo distant a terra. brorum, sed lamen corrumpcndi dolore pcenarum.
Si enim clausis oculis faciem eonira solem ponas, r, Habebunt quippe incoiTtipiionem carnis, in qua
nonne mox ut eos aperueris, ibl potius aciem tuam doleant, non in qua moriantur. Alioquin et illi do-
le invenisse, quam illuc eam perduxisse putabis, iia loi'es finfrenlur. Ad hoc enim resurgent incorrupti,
ut nec ipsi oculi prius aperti fuisse videantur, quam ut possint aeterna suslinere supplicla. Incorrupfio
illo quo iiiteiideraiit, pervenisse? Ut ergo Tadius itaque propferea cominunis est omnium, quia in ea
oculorum luorum non citius pervenit ad propin- misei*abiliores eruntpeccatores ul ad toi*mentaper-
quiora, el tardius ad longinquiora, sed utraque in- petui sint, et imaortali atque incorruptibiii corpore
lenalla parili celeritate conjungit, ita cum in ictu solvantur. Deilla vero coinmutaiione juslortim cum
oculi fit resurrectio mortuorum. OmiiipolentiseDei dixisset: et nos immutabimur, tanquam quaereremus
et ineffabili nutui tam facile est quaeque reccnlia, quomodo istud fiat, velqualis illa conunutatio fu-
quam dlulurno tempore dilapsa, cadavera, susci- lura sit, adjungit: Oportet enim corruplibile hoc, etc.
tare. Tuba?aulem nomine aliquod evideutissimum Ubi manifesle doeel idipsum corpus quidem resur-
et praeclarissimum signum vult Aposlolus intelligi, gere quod sepultura est, sed mutare gloriam, non
quam \ocem aichangeli et tubam Dei alio loco dicit naturam. Quaudo enim dicit hoc, videlur quodam-
(I Thess. iv), quse et vo\ Filii Dei in Evangelio dici- modo duobus digilulis compi'ehensum corpus osten-
tur (Joan, v), quam audient omnes qui in monumen- i") derc. Hoc in quo nascimur; hoc, in quo morimur ;
lis sunt, ei procedeni; itaque clangor tubaeaul vocis hoc, quod timenl recipere qui puniendi suiit. Nos,
indicat magniiudinem, juxla quod scriplum est : inquit, immutabimur; quia oporlel, id est necesse
f Quasi tuba exalta voeem tuam (Isa. LVIH),> aut est, hoc fieri, quia bene servivimus et quia' Deus
apertam omnium resurreclionem, secundum quod promisil, oportet boc corruptibile coipus induere
dicitur : < Cum faCiseleemosynam, nolituba canere velut omamentum incorruptionem, utultra non esu-
ante te (Malih. vi), > id est abscondite fac miseri- riat vel aliquatenus laedatur ; et mortale hoc in-
cordiam et in secrelo, ne videaris de alterius mise- duere immortalitateni, ut ultra non dissolvalur.
ria gloriari. Sed quaerendum cur ad novissimam Vel ad id quod dixerat: Mortui resurgenl incorrupti,
liibam mortui dicantur surrecturi. Neque enim no- intulit: Opotiel corruptibile hoc induere incorruptio-
vissima diceretur, nisi aliarum prsecedenlium re- nem; ad id vero quod subdiderat, ef nos immulabi-
spectu. In Apocalypsi Joannis (Apoc. vm, ix, x, xi) mur adjecit : El morlale Iwc oportet induere immor-
septem angeli describuntur cum lubis, et clangente laliiatem. Aliud est enim imuiortalitas, aliud incor-
primo eorum ae secundo et lertio quartoque et ruptio, sicul et alitid mortale, el aliud eorruptibile.
quinto atque sexlo, quid per singulos aclum sil. in- Quidquid euim mortale est, corruptibile esi; ssd
ogs HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 3S6
non quod corruptibile, stalim et mortale est. Cor- A 1 multo sceleratius ac flagitiosius 'commilluntur ea
ruptibilia quippe sunt corpora quse carent aninia, quselex prohibet, quam si nulla lege prohiberentur.
el lamen non sunt morlalia, quia nunquam habuere Dico quia aculeus mprtis est peccaium, et virtus
vitaro, quseproprie animautium est. Unde nunc si- peccati lex. Sed Deo gratias agimus, qui dedil nobis
gnanter Apostolus corruptioni incorruptioneni, et vicloriam de morte et aculeo_ej'us . ut vinceremus
fnortalitati imraortalitatem opposuit. Omnes ergo, mortem per immorlalem resurrectionem, et acu-
j'ustielinjusli.eruiit incorruptibilcs, j'usti vero etiam leum ejus peccatum jper gratuitam justificationem.
imniortales fientj ul mortem gehennalium poenarum Nam et victoria qua peecatum vincitur , nihil est
uullatenus senlire possint. alirid quam Dei donum in islo certaroiue nos adj'u-
t Cum autem morlale boc induerit immortalita- vanlis. Victoriam dedit, et hoc non per legem, nec
f tcm, tunc fiet sermo qui scriptus esl: f Absorpta pcr vires noslras, sedl per Jesutn Chrislum Doininum
f est mors in victoria. Uhi esl, mors, victoria tua ? nostrum, per quem Imediatorem omnia bona quse
« Ubi est, mors.siimulus luus (Ose.xm) ? Slimulus habemus dantur nobis a Patre. Si vero secundum
t autem mortis peccatum est: virlus \ero peceaii, alios codices legerimus : Absorpta est mors in con-
< lex. Deo aulem gratias, qui dedit nobis vicloriam lentione. Ubi esl, mors, contentiotua?Ubi est, mors,
c per Dominum uostrum Jesum Christura (Hebr. D •- aculeus tuus ? Mortcm intelligenius carnalem con-
< u). > • sueiudinem , quse resislit bonse voluniati delecta-
Pro eo quod nos secundum Hieronymura m Osee lionem temporalium fruendorum. Nam dum sunius
legimus : s Ero mors tua, o mors! Morsus tuus ero, in bac vita , conlendit moi*sista contra nos, el nos
inferne, > Septuaginta iraustulerunt : t Ubi est contra eam, quia taro concupiscit adversus spiri-
causa, mors, lua? ubi est slimulus tuus, inferne? > tum, spirifus autem adversus carnem (Galat. v).
Pro quo nunc Apostolus posuit; Absorpla esl mors Sed resurgentibus nobis absorpta etit mors in con-
in victoria! Ubi est, mors, victoria lua? Ubi est, mors, tentione , id est annullata in confliclu, quem con-
slitnulus luus ? Hoc mortale corpus nostrum induet, tra nos habuil, quia caro prorsus concordabit spiri-
ut diximus, immortalilaiem. Sed cum id fuerit, tui, nullaque peccati delectatio erit qua? resistat
tunc fiet. id esl, implebitur sermo Scripturse,-qui bonie voluntali, et quia belluni tunc erit finilum,
nunquam aliter impleretur : Absorpta est mors, id atque pax vicloriam tenebit, iiisultabimus ipsi mor-
est, nusquam comparet, sicut aqua cum fuerit ab- ti, id est concupiscentise et consuetudini tempora-
sorpta. Quando moitalelwc induertt immortalitatem, lium delectationum, dicentes : t Ubi est,mors,con-
lunc absoi*bebilur, id esl, inuibilum redigelur mors fP tentio tua? >Victa es, nec amplius contendere va-
corporis in victoria resurgentium. Et tuncei insul- les.Notauduro quoque in eo quod Septuaginta traus-
labitur alque dieelur : Ubi est, mors, victotia tua ? tulerunt : n De morie i-edimam illos. Ubi causa
Ubi esl, tnors, stimuliis luus ? Morti corporishocdi- tua,mors?Ubi est,'stimulus tuus, inferne, quia cau-
cetur. Hanc enim absorbebit victoriosa iramortali- sa morlis et siimultis inferni, peccatum est. > Sed
tas, cum mortale hoc immortal.latera induerit. Mor- in resurrectiojie eorum quos Christus redemit, non
ti.inquam, corporis hoc dicetur : Ubi esl victoria invenietur, ideoqtte morti et inferno insultabttnt.
tua, qua omnes sic viceras, ut etiam Dei Filius te- Prsecipue tamen Salvator cum pro redemptione hu-
cum confligerel, teque non vitando, sed suscipiendo mani generis sanguinem suum fudisset, elpecea-
superaret ? Vicisti in morientibus, vicla es in resur- tum mundi delevisset, pro quo moriehamur, et ad
gentibus. Victoria lua qua absorbueras corpora infei'num ducebamur, insultavit morti et inferno,
morientium, temporalis fuit; victoiia nostra qua dicens : « Ubi est causa tua, mors ? ubi esl slimu-
absorpta es in corporibus resurgentittm, seterna lus tuus, inferne ? '» Qui et secundum novam
constabit. Ubi ost aculeus luus, id est peccatum translationem dixit :j < De morte redimam eos. Eio
quo puncti et venenati sumus, ut etiam in corpori- mors tua, o mors! Ero morsus iuus (id est mor-
bus nostris fieres, et ea lam longo tempore possi- D I dens te), inferne. Id namque-quod occidimus, agi-
deres?Morti dicetur : Obi est aculeus tuus? Sed mus ut penilus non sit. Ex eo autem quod morde-
aculeus vel stimvlus morlis, peccatum est. Aculeus mus, partem abstrahimus, partemque relinquimus.
autem mortis dicitur, quo mors facta est, non quem Quia ergo Dominus iri electis suis funditus occidit
mors fecit. Peccato enim morimur, non morte pec- roortem, mors morlil exstitit, Qui vero ex inferno
camus. Aculeus mortis, est peccalum originale, per partem abstulit et partem reliquit, non occidit fun-
cujus vulnus mors inlravit. Peccalum quod nos pu- ditus, sed momorditiinfernum. Neque enim infide-
pugit et mortificavit, est aculeus mortis; sed virtus les quosque et pro suis criminibus seternis sup-
et robur peccati est lex Moysi. Peccavimus enim in pliciis deditos ab inferno traxit. sed eos solum-
uno omnes, ut moreremur in uno omnes. Aecepi- modo, quos fide et actibus recognovit. Seoui»
mus legem, non ut emendatione finiremus pecca- tur : I
lum, sed ut transgressione angeremus. Lex enim t ltaque, fratres mel dilecti, stabiles estote et
virtus peccali, quia prohibiiio auget desiderium < immobiles , abundantes in opere Domini sem-
operis illicili, quando justitia non sic diligitur, ul f per, scientes quod labo- vester non estinauis ir>
pcccandi cupiditas ejus delcctafione vincatur; el < Domino. > ]
S97 COMMENT. C~ EPISTOLAS PAULl. — IN EPIST. I AD COR. S98
Quandoquidem certos vos feci de resurreelionee A-gnum fueril ut eliam ego eam, id est pergere
futura, et de cseteris vos diligenter instruxi, itaque, debeam , id est si copiosa fuerit sumptuum col-
o fratres mei dilecti! id est quos multum diligo, estole3 lectio , lunc mecum ibunl, id est pei gent me-
stabiles, in fide resurrectionis velin proposito veslroj cum.
bono, ef imtnobiles, ttt nemo vos de statu spei fu- < Veniam autem ad vos, cum Macedoniam per-
turae ullra movere possit, vos dico, semper abun- < transiero. Nam Macedoniam pertransibo. Apud
danles in opere mandatorum Domini, scienles pi*o ) < vos autem ioisitan manebo, vel eliam hiemabo, ut
certa quod labor vesler non est inanis, id est cassusi < vos me deducatis quocunque iero. Nolo enim vos
in Dotnino, id est in Domini servitio, quoniam etL t modo in transitu videre. Spero enim me aliquan-
in ipsa carne veslra quae nunc laboral, gaudebilis., 4 tulum lemporis manere apudvos, si Domi_us
Omnibus quae ad doctrinam eeclesiasticam ordinan- < pei'miserit. Permanebo autem Epbesi usque ad
dam necessaiia sunt, hactenus expositis, et quae; < Penlecoslen. Ostium enim mihi apertum est nia-
vitanda vel quse sequenda sunt, demonstratis, fixos; t gnum et evidens, et adversarii rriulti. >
esse jam illos bortatur in bono; el in operibus,, Post omnem instruclionem uirlsetos illos faciat,
qusefruclum apud Deum faciunt,semperesseprom- adventum suum illis promittit. Per quod etiam om-
ptos et copiosos, quia per hsec quae exposita sunt,>13 nes admonitiones suas quibus illos corrigit, magis
certi suni de caeieroaccepluros seboni operis mer- firmat, quia qui atidit venturum eum a qtio legem
cedem a Domino, ne pravis colloquiis possint per- accepit, solliciiior (it, nef adveniente iHo,~erubescat.
verti. Parate, inquil, collectas antequam veniam; veniam
CAPUT XVI. auiem ad vos, cum jtertransiero Macedoniam, visi-
< De collecfis autem qusefiunt in sanclos, sicutt lando singulas 'quasque ecclesias quse ibi sunt, et
t ordinaYi ecclesiis Galatiae ita et vos facite. Per confirmando animos fratrum. Nam Macedoniam pzr-
< unam Sabbali unusquisque vestrum apud se rc- transibo, quia non est opus ibi diu morari, quo-
< ponat. recondens quod ei bene placuerit, ul iion1 niam pauca sunt in illis emendanda. Sed apud v s
< cum venero, tunc collectse fiant. > Gum autem1 forsitan manebo, vel etiam hiemabo, id est hieiuis
< praesens ftiero quos probaverilis per epistolas, tempore toto morabor, quoniam multa sunt in vo-
« ttos mitlam perferre gratiam veslram in Jeru- bis corrigenda. Sed apud Ephesios cum quibus ma-
< salem.Quod si dignum fuerit ui ego eam, mecum1 neo dum hane epistolam scribo, permanebo usque ad
< ibunt. > Pentecoslen. Nec mirum si tanto tcmpore ibivolo
De aliis, inquil, hucusque monui. Sed riunc de: manere, nam oslium tnilii aperium esl ibi magnutn
collectis moneo, qum fiunt in sanctos, id est de; ef evidens, id est manifestum praedicalioni meae, per
sumptibus qui per singulas ecclesias colliguntur ut quod possim prsedicando ad corda audientium in-
Jerusalem sanctis miltantur, qui in niagna indigen- trare, et iidem Chxistiafiam introducere, et adver-
tia sunt apud infideles Judseos, quasi desertores sarii mutli obsistunt mihi, qui conantur opus metim
paternarum legum, etcredenles in hominem-cruci- impedire; et ideo me necesse est cura illis adhuc
iixum. Moueout (sicut ecclesiis Galatarum^disposui) confligere.- Quinquagenarius enim numerus semper
per unam Sabbaii, quse est Dominica dies unusquis- ad poenitentiam referri solet vel ad remissionem, et
que vestrum reponat apud se, quod eis miltat. Apud multa continet sacramenta. Unde nunc Apostolus
se reponat, ne suspicetur fraudem si apttd alium apud Ephesios, quibus mystica quseque dissolve-
reposueril. Ipse dico, recondens illud, ne iterum rat, dicit se permansurum usque ad Penlecoslen,
sibi sumat, et recondat quod ei bene placueril, id est id est usque ad quinquagesimam, donec perfecte ad
quod devoto coi*deofferre voluerit, non quod ani- Deum convertantur, et adventu sancti Spirilus di-
mum ejus gravel. Quod idcirco prsemoneo, ut non gni efficiantur. Invenerat enim illic pectora Dei gra-
tunc fiant coliectm, cum venero, quia graviter, si to- tiam sitientia, quibusprompteinfunderetmysterium
tum subito simul fieret, et ego maj*oribus studiis D ] Christi; invenerat et adversarios multos. Quanto
sum deditus. Per Dominicam diem colligite, unde enim idonei inveniebantur ad iidem, tanto mag s
refrigerium habeant sancti pauperes, ut qua die insurgebant qui zelareniur, contradicentes et repu-
Christus surrexit, vos ad opera misericordise sur- guantes doctiinse Domiui. Nam in eo quod ait:
galis. Colligile, inquam, quia quod paulaiim a mul- Oslium mihi apertum est magnum et evidens, et
tis colligitur, nec est grave, el invenitur multum. adversarii multi, quid aliud intelligi potest, nisi pri-
Inlerim colligite et quasi in tbesauro reponite apud mitus prsedicato ibi per eum Evangelio, credidisse
vos unusquisque quod voluerit. Sed cum fuero prm- multos" et multos ejusdem fidei adversarios exsti-
sens, mittatn in Jeiusaletn perferre graliam, id est lisse -secundum illam Domini sententiam : f Vobis
gratuitam dationem vestram eos i/uos probaveritis, datum est nosse myslerium regni coelorum, illis
id estprobos judicaveritis, etmitlam eos per episto- autem non est datum (Matth. xiu; Marc. iv; Luc,
las, quia epistolse testimonium prsebent missis, ut viu). >Ostium ergo aperlum est in eis quibus datum
cum gralia excipiantur. Utrumque pono in vestro est, adversarii autem ex eis quibus non est datum;
1
arbitrio, ut et quod vobis placuerit, tribualis, et Ostium magnum apertum est, id est multa corda sd.
quos ad porlanduni mitlam, eligatis. Sed si dt- audiendunTaperla
9D9 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI "GQO
< Si autem venerit Timotbeus, videte ut sine ti- A j glorise, sed in chatilate. Nam quidquid sine chari-
< more sit apud vos. Opus enim Domini operatur tate agitur, nihil est, quamvis esse bonum valde >i-
i sicutetego. Ne quis ergo illum spernat. Dedu - deatur. Cura dicit omnia, saiis ostendit etiam
n eite autero illum in pace, ut veniat ad me. Exspe- ipsas correptiones, quas asperas et amaras sen-
ctoeni)ii*illum cum fratribus. > tiunt qui corripiunlur, cum charitate esse facien-
Quamvis ea prsedicaret Timotlteus quse ab Apo- das.
stolo acceperat, tamen quia non erat auctorilatis t Obsecro autem vos, fralres, nostis domum
ejusdem, commendal illum Aposlolus, ne forte ab < Stephanae et Forlunali et Achaiei, quoniam sunt
his qui dissentiebant in plebe, non ut erat dignus < primiliae Achaise, el in ministeiium sanclorum
reciperetur, et perstrepenlibus eis, nasceretur illi < ordinaverunt seipsos, ut el vos subditi sitis ejus-
timor, nihilqueproficeret adventus illius saluti eo- < modi et omni cooperanli et laboranti. Gaudeo
rum. Possent enim et gentiles excitari ad seditio- , < autem in prceseniia Stephanse et Fortunati et
nem diseordia plebis, accepta occasione irruendi iu t Achaici, quoniam id quod vobis deeral, ipsi sup-
Timotheum. Ideo ne spernat eum aliquis, inquit, t pleverunt. Refecetuut enim et meum spiri-
quoniam opus Dei operatur sicui el ego, ut scilicet < tum et vestrum. Cognoscile ergo qui ejusmodi
in ea auctoritate accipiatur qua et aposlolus, erat ' < sunt. > i
enim et ipse episcopus. Quem lanti meriti esse de- Monui ut omnia vestra opera in chaiilale fiant.""
clarat, ut non soltim inler eos honorandum illum Sed iiunc obsecro ut teubdiii sitis eis qui sunt lales,
prsecipiat, scd eliam cum proficisci pararet, dedu- qualis estdomus Steplianae et Fortunati. JVoslisenim
cendum cum obsequio ut apostolum Domini. donmm
Tam enim necessarium eum ostendit, ut etiam Stephanm el Fortunati et Achaici, quia sunt
fratribus e\an- primiiim Achaim, id est primi crediderunt exbis
ipse illum exspectaret cum propter
qui sunt in Achaia, nam et Corinthii sunt Acha'ci,
gelium GhrislL et ordinaverunt seipsps in ministerium sanclorum,
A De Apollo autem fiatre vobis uotum facio,
id est ut calcata avaritia, sanetis de laboribus suis
< quoniam mullum rogavi eum ut \eniret ad vos
ministrarent necessaria, et maxime praedicaioribus.
< cum fratribus; et utique non fuit volunias ej"us
Obsecro vos ut subditi sitis operariis ejusmodi, et
< ut nunc veniret, veniet autem cum ei vacuum
t fuerit. > _,omni cooperanii, id esl cum lalibus operanli, et
laboranti. Vos talibus estote subditi. Sed ego in
HicApollo. ex Judseis erat, Alexandrinus natione, et Fortunali et Achaici gaudeo,
doctus in lege et eloquentissimus, atque Corinlhio- ,*~prmsentia Slephanm sunt
rum episcopus (Acf. xvm); sed propter dissensiones
vel quia praesenles apud vos, ei in illis po-
testis magnum habere profeelum, vel quia mihi ve-
eorum recesserat a Corintho. Quem dicit Aposiolus nerunt
i'edire noluisse, significans in hoc culpam eorum, pro vobis ministrare. Quoniam id quod ex
vobis deerat, ipsi suppleverunt, id esl ministraverunt
ut, hoc audicntes, respuerenl falsos apostolos, et
mihi quod vos nonfecistis. Refecerunt enim et meutn
paci studerent, quatenus mererentur ut ad eos suus mihi ministrando necessaria, ef vestrvm
antistes i-everterelur. Ueoque de Timotheo dixerat: spiritum
Videte ut sine timore sit apud vos, quia aliquimissi quibus apostolum servaverunt. Refecerunt spiritum
pro mea laetilia; refecerunt veslrum, p.o
non bene fuerant suscepli; ac per hoc non ventu- meum, charitate pro vobis exhibita. Ergo cognoscite, id est
rum Apollo, nisi concordes fierent. IVo»fuit, inquit,
diligite et honorate eos qui ejusmodi sunt.
ejus volunias vel Dei ul nunc veniret dum tales estis;
t Salutani; vos omnes eeclesiae Asise. Salufant
sed ucHiefcutn ei tempus vacuum fuet it, id est 'quan-
f vos in Domino multum Aquila ei Prisca cum do-
do vos a pseudoapostolis et dissensionibus sic va-
t mestica ecclesia, apud quos ethospitor. Salutant
ctios invenerit, ulaudiendae prcedieationi ej'us vacare
t vos omnes fralres 1. Salutate invieem iu oscuio
veliiis, vel quando ab his quae nunc facit, exoceu-
„ i sancto. Salutatio mea manu Pauli. s
patus fueiit. ]
I)
< Vigilaie et stale in fide, viriliter agite et con- Sahilant, inquit, vos omnes ecctesim Asim. Ac si
< fortamii-i. Oinnia enlm vestra in cbaritate fiant. > dicat : Quod ego scri JO1,omnes desiderant. Perboc
Ut Apollo gratanter ad vos veniat, vigilaie, id etiam commonel eos7 ut studeant illis fieri similes
esl mentis oculos ad diaboli astutias prsecaven- a quibus saluiantur. \Aquila et Prisca sunt marilus
das aperite, ne vel ab immundis spiritibus, vel a et uxor, qui in Acliims apostolorum leguntur
faisisprcedicaloribustiecipiamini. Siate in fide, id est (Acf. viii). Domcsiicu eorum crclesia, congregaiio
ue cedatis \el pseiidojnag.stris vel geiitilibus, qui fralernitalis apud eos manens. Erant enim bospita-
fidem vestram iinpugnare satagunt, et vos ab ejus les. Osculum vero sanctum, signum pacis est. In
arce pellere. Virilitcr [al. viritim] agite, id est nolite quo ut invicem sibii adhsereant, sublala discordia,
dissolvi, nolife rigorem perdere, nolite effeminari, monel ut casta el pacilica sint oscula, quse in ec-
scd viriliter bona facile, et mala tolorate, et con- clesiis dantur, et si|mulata_inonsinl. Dehinc se in
foriatnini, id est seraper robustiores eflieiamini ut hac eiiislola subscripsisse ostendit, dicens : Saiula-
sit in vestra virtule profeeius. El omnia veslra fiant tio tnea manu Pauli, utindubilanter sciant episfolam
Eon in dissensione vel ira vri eupiuSlate ssecularis ejus esse. Sequilur :j
iOOi COMMENT. IN EPISTOLAS PAULI. — IX EPIST. II AD COR. 1002
« Si quis non amat Dominum nostrum Jesum A completos est; et sic ad damnalionem sit ei secuii-
i Ghrislum, sit anathenia maranatha. i dus, qui adhuc fulurus esl.
Amatores, inquit, Chrisli salulo. Sed si qtiis non < Gratia Domini noslri Jesu Christi vobiscum.
amal Dominum nostiuia Jesum Christum, sit ana- « Cbaritas mea cum omaibus vobis in Cliristo
tliema, id est alienatus a Oeo. Anathema quippe « Jesu. Amen. >
alienatio vel alienatus inlerpretatur. Secundum Au- Sit vobiscum semper gralia Christi, sine cujus
guslinum, anathema dieltur condemnatus, marana- au\ilio^subsislere non polestis, nec aliquid boni fa-
tha, id esl donec Dominus -redeat. Excommuiiicat cere (Jvan. \v). Propter illos qui dissensioni sju-
cigo Aposlolus eum, qui non amat Christum^-usque dentes Christum non amabant, dictum est: Si quis
ad dieni judicii, quo ipse reddet unicuique quod^ non amal Dominum noslrum Jesum Cimslum, sit
jusluni fuerit reddere (Matth. i\i;Rom. n), uttune anathema. Qui enim dicebant, ego sum Pauhy ego
si Chrislo placuerit, cbmmunionem qui anathema- autem Apollo, ego vero Cephe, non amabantChri-
lizalus fuerat recipiat. Hieroriymus autem sic ait : sluin, quia non Chrislo, sed hominibus gloriam
Maranalha magis Syrum est quam flebraium, ta- dabant. Quia <ergo nonin hominibns, sed in Chri-
melsi ex confinio utrarumque lingiiarura aliquid et slo spes omnis ponenda est. Gratia, inquit, Domini
Hebiseum sonet; et interpretalur, Dominus nosler nnoslri Jesu Christi sit -vobiscum.Etaddit : Chantas
venit. Ut sif sensus : Si quis non amat Dominum mea cum omnibus vobis in Chrhlo, id est ea chari-
nostrum Jesum Chrislum, sit anathema. Et illo late vos invicem iu Chrislo diligite, qua ego vos
eomplelo, deinceps inferatur Dominusnoster venit. diligo. In Christo Jesu vos diligite exemplo niei,
Quodsuperfluum sit adversus eumodiispertinacibus non in amore sseeuli.Deinde subjungit, Amen, quod
velle contendere, quem venisse jam conslet. Si quis interpretatur, vere ac ftdeliter dieta esse eonilr-
non amat, etc, ac si dicatur : Si quisnon diligit Do- mentur. Amen quippe omnium confirmalio est prse-
«linum Jesum, non sit-ei utilis adventus ejus quijam cedentium.

IN EPISTOLAM II AD CORINTHIOS.

ARGUMENTDM» C dat, Tit cognoscentes cujus auctoritatis alque <'i-


Sciens Apostolus epistolam profecisse, quam Co- gnitalis ipse sit, libenter ejus doctrinam susci-
rinthiis miser2t, aliam eis iterum scribit ad exhor- piant, et sicad salutem animarum suarum pei-
tandam obedilionem eorum, el £3ngit contumaciam veniant. Prsecipit quoquc fornicatorem correptuin
nonnullorum qui emendari nolu.=eant. In hoc tamen recipi. Notat etiam eos in eleemosynis parcos. Qiiia
animo revelatus, quod ea quae ad ecclesiasticam or- vero pro quorumdam peccatis in epistola superiori
dinationem pertinent, audierat esse correcta, cerlus doctores eorum prsecipue corripuerat, et mulium
deinceps quia et vilia eorum paulalim corrigeren- fuerant coniristati, nunc cos consolatur, suum eis
lur, praeterea quia ex paite magna^esse cosperant proponens cxemplum , et docens non debere" im-
obedientes. Qui enim ea quae ad fidem et ad eccle- patienter ferre,-quod pro aliorum salute sunl cor-
siastieum ordinem pertinent emendaverant, certam lepti, cum ipsepro aliena salute per.culis et morii
spem de se dabant, quia et mores atque conversa- quotidie subjaeeret. Sed et de tribulalionibus quas
tionem essent emendatufi. Propler quod et festinan- paliebantur, consolatur eos exemplo suarum tribu-
ter scripsit eis Aposlolus, ut contristati ex correptio- lationum, quas multo graviores sustineLat. Semper
?e prioris epistote, in, hac consolationem accipe- eliamvel principaliter vel secundario videlur- jnlen-
rent, et cresceret in eis fruclus pcenitentise, quate- © dere revocare a pseudoapostolis illam parlem ple-
nus videnles jam placere se ei cui displicuerant, bis, quse adhuc illos sequebatur.
prompllores fierenl circa bonos actus. Et hase prin- CAPUT PRIMUM.
cipalis hujus epistolse causa esl. Quidam taraen c Pauljis Aposiolus Jesu Chrisli per voluntatem
eorum, ut dictum est, noluerant corrigi, sed dele- t Dei, et Timoiueus frater Ecclesige Dei, quee es>t
ctatione peccatorum irreliti, et a falsis apostolis de- « Corinthi,'cum omnibus sanctis qui sunt in "uni-
pravati, postposito veritalis Apostolo, ipsis falsis i versa -Achaia» Gratia Tobis et pax a Deo Pativ
apostolis cbediebant. Unde magister egregius ut < uostro et Domino Jesu Christo. i
cosaconsectalueorumdem pseudopraedicalorum re- _Quasi dicatur: Yos Corinthii mihi debetis obe-
vocet, muitis modis ostendil errorem et deceplionem dire, et falsos apostolos respuere, quia sum Piiulns
fallacise eorum, ut nullam amplius in eis fiduciam npostolus Jesu Chrisli; id est mirabilis legatus Sal-
habeant, nec dolosis prsjdicationibus fidem adhi- vatoris Regis. IlleRex quisolus in eelernum balvat,
beant, quos vident ad perniciem animarum ten- misit me, ul vos ad eum ducercm, ut regnarel in
«Jere.Propter quod et seipsuni mullifarie commen- vobis, et vos salvarct. Ideoque libenter milii deLc-
,Pi.TBOL. CLXXXI. 32
im HERYEI BURGIDOLENSISMONACHI { £004
tis obtemperare. Apostolus Christi sum, non usur- >Ji ipse in his omnibus j gloriatur, et inde benedieiJ
pative, sedper voluntatem Dei Patris.tid est a Christoi Deum, quia hsec pro Chrislo patitur, et in his nun-
eonslilutus sum apostolus per voluntatem Patris, quam sine consolatione deseriiur. Sit, inquit, be-
sicut ipse Christus ait: 6 Quoniam quaeplacita sunt; nedictus Deus, qui Christum secundum humanitatem
ei, facio sernper (Joan. vm). > Dei autem volunta- creavit, ct secundumjdivinitatem genuil, atque ita
fem justam ct rationabilem manifestum est esse. Ae est.Deus et Pater ejus Sit benedictus Deus el Pa-
per hoc rationabiliter et juste dicor apostolus, ter Domini noslri Jesis Christi pro tol et tantis in
quem per voluntatem Patris .ad vos misit Filius. nos beneficiis suis. Ipse dico : Paler miseiieordia-
Pseudo auleni aposloli, nec a Christo sunt missi, rum, quia ex visceribus ejus proveniunt in nos mi-
nee per Dei voluntatem venerunt, nee salutem au- sericoidiae ejus, per quas"et mulliludineni peccato-
dientium quaerunt. Ideoque respuendi sunt. Paulus rum noslrorum relaxat, et ut aurum nos in igne tri-
vos alloquitur, et Timotheus frater, qui primam il* bulationum examinat, \et Deus totius, id est, integraj
lam ad vos epistolam porlavit, et correptionem ve- consolationis, quia perfectam dat consolationemliis,
Etram vobis renuntiavit. Notandum quod non ait, qui pro nomine ejus adversa patiuntur, vel qui in
Paulus et Timotheus; sed, Paulus et Timotheus luctu poenitentiseaffligunlur. Hoc et propter Corin-
frater, quia non ambo apostoli. Ad Philippenses la- " thios dicitur, qui correptionis causa fuerant contrl-
men, ubi non erattanta auctoritas necessaria, servi stati. Multum enim refrigerii dat, quod audiunt
ambo ponuntur, quia ambo sunt servi, non ambo Deum esse "Patrem misericordiarum quia intelli-
apostoli. Paulus et Timotheus scribunt Ecclesiw gunt se ad hoc correctos. ut ad pium palrem con-
Bei, quw est Corinthi, cum omnibus sancth qui sunt verterentur, qui per multas misericordias multa
tn universa Achaia. Corinthus enim metropolis est peccata eorum deleret, et gratiam eis virtutum da-
Acbaiee; et ideo quod Gorinthiis scribilur, omnibus ret. Cur enim Pater niisericordiarum vocatur, iiisi
fidelibus Achaiaeprovincise scribitur. Vobis ad quos quia per palernarum misericordiarum viscera reci-
scribimus, sit gratia per quam peccata vestra re- pit filios pcenitentiae,et in antiquam gratiam redu-
mittantur; et pas, per quam Deo reconciliemini. citj ut non sola sit venia, sed el pristini slatus re-
Gralia et pax sit vobis a Deo Patre nostro, qui vos slauratio? Et ipse est Deus lotius consolalionis, qui
adoptavit in filios; et a Domino Jesu Christo, qui contristalis in poenitentia dat perfcclam consolalio-
vos suo dominio benigne mancipavit. Ideo ponit a riem, tribuendo spem non solum e\adendi tormenta,
Patre et Filio lantum, quoniam eo lempore nullus sed et consequendi proemia. Qui nos Christi prasdi-
errabat de Spiritu sancto, sed vel de Patre vel de _ catores consolatur in bmni nostra tribulaiione, lam
Filio errabat, quicunque in fide Trinitatis errabatr corporis quam animaeJNon in quadam, sed in omni
Kamque Spiritus sanctus de quo nunc tacet ma- tribulatione nos consolatur, ne deficiamus. Conso-
nifestabatur satis per opera sua, id est -\arias Iin- lalur nos vel per se nobis apparens, vel per ange-
guas, per prophetias, per sermonem sapienlisa vel lum admonens, vel per Seripluras, vel per alios
BCientiaj,etc. sanclos, vel per occullam inspirationem, vel per
« Benedictus Deus et Paler Domini nostri Jesu tribulalionis alleviationem , sive per nostrara de
« Christi, Pater miserlcordiarum et Deus totius tribulaiione liberationem. Ita consolatur nos, ut et
c consolalionis, qui consolalur nos in omni tribu- nosipsi possimus conso[ari eos, qui in omni pressura
« lalione nostra, ut possimus et ipsi consolari eos, sunl tribulationum pro nomine Christi, vel qui sunt
« qui in omni pressura sunt per exhortationem, in omni pressura peccatorum, id est quos premit
« qsja exhortamur et ipsi a Deo. Quoniam sicut sarcina criminum. His enim consolationem exhibe-
« abundant passiones Chrisli in nobis, ita et per mus, dum eis spem veniaepoenitenlibus damus. Con-
« Christiim abundat consolatio nostra. Sive autem solalur nos Deus, ut jet nos consolemur alios, -at-
t tribulamur, pro vestra exhcrrtatione et salule; sive que ita neminem suorum relinqult desolatum, et
1 consolamur, pro vestra consolatione; sive exhor- JJ j mullo magis in futuro remunerat, quos eiiam in
« tamur, pro vestra exhorlatione et salule, quse praesenti non deseril. lEos qui sunt in adversitatum
«•operatur tolerantiam earumdem passionum quas pressura, possumns consolari exhortando ad pbeni-
« et hos patimur, ut spes nosira -flrma sit pro vo- tentiam et lolerantiam per exhoilalionem qua etiam
« bis, seientes quoniam sicut socii passionum estis, nos ipsi a Deo intus exlwrlamur ad eonstanliam pas-
« sic eritis et consolationis. i sionum. Vere consolationem et exhortationem a Deo
Primum perfectis loquitur de tribulatione, propo- percipimus, nt et nps aliis solatia ministiemus.
nens se exemplum palienlwe et consolationis a Deo Quoniam sicut passiones- Chyisli, quas ipse prior
acceptae. Et inde se ostendil commendabilem, unde pertulit, et nobis peiferendas dereliquit, abundant
pseudoapostoli et sequaces eorum reputabant eum in nobis, qui sumus membra ejus, ita, id est non
vilem ac contemplibilem, qai ab omiiibus apud minus abundat etiam consolatio nosira, quam Deus
quos praedicahat, lam ignominiose tractabatur, et nobis intus per Christum exMbet. Nam sicut Chri-
sic omnibus erat invisus, ut semper conlumeliis et slus est causa passionum, sic idem ipse est causa et
tribulationibus afficerelur. Hsec de eo dicebant dero- consolationum; et ideo,, non viliores, sed glorio-
gatores e!us volentcs gloriam ejus minuere; sed siores sesfimaudi sumus, ex eo quod passionibus
1085 GOMKENT. 1H EPISTOLAS PAULL — IN EPIST. II AD COR. «5»g
Christi eommantfamus, quos Deus in omnibus ad- A nosttas. Nolumus ut ignoretis da tribulattone m-
versis semper ita consolalur, ut et alios consolari stra, quw facta esl nobis in Asia minore, quas ess
possimus. Nos quidem a pravis hominibus passiones pars majoris Asiae, quoniam supra modum, id est
sustinemus, et a Deo consolationes vel exhorta- supra quanlitatem omnium prsecedenlium tribula-
tiones accipimus : sed hsec omnia pro vobis fiunt, tionum, gmvati sumus pondere tribulationis~illius
quia sive tribulamur, id est igne tribulationis exami- supra viriutem humanam. Nulla enim virtus humana
namur, hoc (it pro veslra exhorlatione et pio vestra tantum pondus afflictionissustinere posselcum vita,
salule, quia nostro exemplo vos hortatur Deus ad nisi humanse fragilitati vires tribuisset gratia^ivina.
tolerantiam tribulationum, per quas ad seternam sa- Et ita magnitudine tribulalionum sumus oppressi,
lutem pervenietis : sive consolamur intus a Deo, vro ut twderet nos non solum suslinere, sed -etiamvhers.
veslra, id fit consolatione, id est ut vos inde^potissi- jNec solum tasdebat nos vivere, sed ipsi etiam re-
raum 'consolemini, sive exhorlamur a Deo, finitis sponsum mortis habuimus, idest cum quidam dc vita
malis, vel data virlute nobis ad graviora perferenda, nostra ab aliis quaererent, nihil responsum est illis
hoc iteruin fit pro vestra exlwrlatione et salute, quia de vita, sed solummodo-de morte, quianullus no-
et vos Deus sic exhortatur permanere in fide, et pro bis vitam promisit. Responsum, inquam, morlis
ea pati majora quam pertulistis, quse scilicet ex- B I habuimtis non tantum in aliis, sed eliam in nobis-
hortatio operatur, id est intendit operari in vobis metipsis, id est quando rationem noslram consului-
tolerantiam earumdem passionum, quas et nos pali- mus, nulluni nobis remedium nisi morlem promi-
mur. Yel operatur tolerantiam, id esl operatur in sit. Responsum, id est ceititudinem mortis in nobis-
hoc, Tit ser\etis^tolerantiam earumdem passionum. ipsis habuimus, quoniam intima nostra responde-
Sive pro una parte legamus inlolerantiam, id est runt nobis morlem adesse. Yel responsum moriis
gravem tolerantiam. Nam sicut nonnunquam impo- habuimus, id est mors ipsa respondit nobis et do-
tens dicitur valde potens, ita nunc intolerantia po- cuitnos omne humanum auxilium defecisse; etab
test dici magna tolerantia. Exhorlatio igitur quam illo solo sperandum esse remedium, cui etiam mor-
aDeo per nos accipifis, operatur in vobis intole- luos suscitare possibile est, ut non simus fidentes in
rantiam," id est forlem tolerantiam earumdempas- nobis, sed in Deo, qui suscitat mortuos, qui de lanlis
sionum, quas et nos patirour, et ideo hoc fit, ut spcs periculis eiipuit nos. Tanta insolenlia iniquitatis
nostra quse est pro vobis, id esl qua speramus ve- contrafideiprsedicatoresinsurrexit, utmortuos ante
stram salutem, firma sit et rata. Nos patimur ad- oculos haberent. Denique erepli de tanta pressura,
versa et de vobis spem bonam habemus, scientes u, v resuscitatos se dicunt. Sic enim afflicti fuerant, ut
pro certo quoniam sicul nobis eslis socii passionum, desperarent de praesenti vita. Sed quia Deus prsesi-
sic eritis in futuro saeculo soeii eliam consolalionis dia sua non negat in necessitale positis, maxirae
seteruse,quam percepturi sumus. His verbis multum suis, erupuit illos desperanles desemelipsis, fiden-
eos animat Apostolus ad toleranliam adversilalum tes autem de Deo. Nimia enim pressura deficere se
pro Ghrislo. Qui et subjunxit;. profitebantur, nisi Deus adesset, et hcc esl, ut non
« Non enim volumus ignorare vos, fratres, de tri- simus fidentes in nobis, sed in Deo, qui suscitat
< bulatione] nostra, quaefacta est in Asia, quoniam mortuos, et velut a morte nos suscitavit a pressura
« supra modum gravati sumus supra virtutem, ita tribulationis, qui nos de tantis peiiculis eripuit, et
« ut toedcret nos etiam vivere. Sed ipsi in nobis- quotidie nos eruit ab adversis. In quem speramus,
« metipsis responsum morlis habuimus, ut non quoniam el adhuc nos eripiel, adjuvantibus et vobis
« simus fidenles in nobis , sed in Deo, qui ereptionem nostram in oralione facla pro nobis, id
« suscitat mortuos, quide (antis peiiculis nos eri- est non solum cseteri fideles ncs adjuvabunt apud
i puil et eixiit, in quera speramus quoniam et ad- Deum ut a malis eripiamur, sed etiam vos -orantes
« huc eripiet, adju^anlibus et vobisin oratione pro pro nohis. Ideo nos eripiel orantibus vobis et aliis,
« nobis, ut ex multarum personis facierum, ejus jn ut ex personis multarum facierum; adj)eum per prae-
« quae in nobis est donalionis, -per multos gratise dicationem "nostram conversis, agantur per mullos
« agantur pro nobis, i fideles gratiw Deo pro nobis; graliae, dico, ejus do-
Majofes expoititad\ersilates, quas pro Ghrislo et nationis, id est libeVationis a periculis quw in nobis
aliorum salute passus est, ul cum ipse passus sit est. Quoniam gralia Dei eripit nos causa multorum»
lanlas, discipuli et alii minores non recusent pati pro^quibus etpalimur, ideo multi pro nobis -gratias
quaslibet liibulationes, et comparatione magistri Deo referant cum eripimur, vel orent cum patimur.
eiubescant discipuli suam dolere injuriam, cum ma- Personae multarum facierum sunt homines multa-
gistrum multo inajora pertulisse cognoverint. Dixi rum aelatum et qualitalum diversarum, id est pueri,
quia nos tribulaiiones patimur, ut et vos imitemini. adolescentes, ju\enes ac senes ac veterani ulrius-
Et verc palhnur. Non enim volumus ignorare vos, que sexus. Ethae personae sunt ejus donalionis quae
fratres, id est ut ignoretis de tribulatione noslra, ne: in nobis est, id est per doclrinam nostram faclse
forle doleatis de vestra. Vobis enim proficit eam sunl participes ejus fidei, quam Deus nobis dona-
nosse, quia tunc cognpscetis vos pana pati. Pseu- vit. Ideo ex his persoms ad Dcnm per nos conver-
doapostoli su5s narrant glorias, nos autem passionesi sis, el ejus donationis, id esl fidei quse in nobis est,
iWl HERVEI BURGIDQLENSISMONACHI I - iO»S
parlicipibus effectis, aganlur per multos eredenles iA gralise miscent camales obseivantias legis. Hec sin-
gratiae Deo pro nobis ab adversitate ereptis. Vel ceriter, id est sine earlie terebratae ct corruptae con-
personse vocantur sancti, qui sunl apud Deum ho- scienliae quidquam faciunt. Nos vero conversati su-
norabiles et acceptabiles. Et hi sunt multarum fa- mus in simplicitate cordis et sinceritate Dei, et non
eierum, quia in inleriori homine suo habet unus- in sapientia camali, quse est voluplates diligere et
quisque eorum suam faciem, per quam a Deo co- Iabores vitare,~ ac coiporis commoda quaeiere, el
gnoscilur, id est intentionem beue agendi, quoniam hominibus placere,vel secundum naturas rerum et
alius intendit ad hoc, ut alios praedicando instruat, non conlra praedicare, $ed in gratia Dei, ,id est in
alius ut eleemosynas tribuat, alius ut frequenler gralia evangelicse praedicationis et sanctitatis, con-
oret, alius ut orantibus subsidia corporis ministret. versati sumus in hoe mundo, ubitot niala fiunt, sed
£t ita suam faciem, id est suam bonam intentio- abundanlius ad vos hoc feeimus, quia nihil unquam
nem habet unusquisque, et haa multarum faeierum a vobis accepimus, cum possemus stipendia sumcre
personse sun! ejus donationis, id est ejus gratia3 de bonis noslris. Ps^udoapostoli autem et juxla
nobis di\initus datoe, quse in nobis est; et idcirco mundi sapientiam praedicebanf, ne offenderent ho-
ex his aganlur graliae Deo per multos pro nobis, mines, et quaestus causa prsedicabant. Unde Aposto-
qui eos fecimus participes donatlonis nostrae. lus nuuquam a Gorinthiis voluit sumplus accipere,
« Nam gloria nostra haec est, lestimonium con- ne his occasionem daret accipiendi, et hoe est quod
* -sciehtise nostrae, quod in simplieitate cordis et abundantius ad eos (id esl apud eos), in gratia Dci
« sinceritate Dei et non in sapientia carnali, sed in conversalum se dicit, quia cum ab aliis interdum
« gratia Dei conversati sumus in hoc mundo, ab- acceperit, ab Ms nunquam aliquid sumere voluit, ne
% undanlius autem ad vos. Non enim alia scribimus sibi auctoritatem argiiendi eos minueret. Vere apud
t vobis, quam quae legistis et cognovistis. Spero vos abundantius quam apud alios con\ersali sumus
c aulem quod usque in finem cognoscetis, sicut et in gratia, id esl giatis omnia vobis ministravimus,
« cognovistis nos ex parte, quia gloria vestra sumus, quia modo non alia scribimus vobis quam ea quwle-
« sicutetvosnostraindieDomininoslriJesuChristi.i gistis in epistola priore, et quae cognovistis in ex-
Ideo, inquit, non diffidimus de auxilio Dei, se'd perienlia operum nostrorum, id est nec modo per
speramus quia nos eripiet, quoniam pura esl con- hanc epislolam a vobis aliquid exigimus, nec per
scientia nostra, et inde gloriamur in oculis ejus.Nam praemissam epistolam aliquid exegimus, nec cum
gloria nostra hsec est testimonium scilicet bonum praesenles essemus^ quidquam a\obis susoepimus
-
quod perhibetnobis conscientia nostra, quaetestatur C sicut recognoscitis. Eti non solum nunc istud reco
nos bono ac simplici animo fecisse quidquid feci- gnoscitis, sed etiam sjmro quod usque in finem vitae
inus. Sicut rnagna pcena est impiorum conscientia, nostrai cognoseetis idem de nobis, id est nosin eo-
sicmagnum gaudium estpiorum conscienlia. Nam, dem permanere, ut niliil a \obis sumamus sicut e:
etsi diabolus vel homo perversus falsas eis crimina- cognovistis nos ex parle, non cx toto, quia et scilis
tiones impingere quaerat, ipsi tamen coram Deo in- quod abstinuimus, non lamen srilis quanta dile-
tus gloriantur ex bonae conscientiis testimonio.Unde ctioneid fecimus. Ideo cognoscelis nos iu hoc per-
nunc gloriam suam Apostolus testimonium con- severare, quia nos sumus gloria vestra, sicut et vo$
seienliae suae memorat, quia favores oris alieni non noslra, id est per nos gloriam aeiernam consequi
appetens, vitae suse gaudia extra semetipsum ponere debetis, et nos per vos bene inslructos. Quod non
ignorat. Ae si dicat: Ideo glorior in tribulationibus, esset, si cum offendiculo a vobis acciperemus. Et
quia conscienlia mea me non reprehenditprsedicasse haic gloria nobis est futura non in nocte praesentis
causa lucri vel gloriae temporalis, sed lestis est mi- saeculi, sed in dieet clarificationeDomini nostii Jesu
hi, me pio studio veslram salutem^quaesisse. Nam Christi, quia lpse manifestabit omnia, et ejus volun-
gloria noslra hwc est, teslimonium conscientiw no- tati nemo resistet. Tunc et vos glorificabiniini, quia
strw, quod scilicet in simplicilale cordis et sinceritate j. bene nobis obedistis; et nos, quia \os bene docui-
Dei conversaii sumus i« hoc mundo. Haeeest gloria mus. Ideo perseverare debelis in bonis quae ccepi-
conscientiae, nostrae, simplicitas et sinceritas. Sim- sti?, et semper meliorari.
plicitas, quia nihil per dupjicitatem fecimus, ul aliud « Et hac confidentia volui prius venire ad vos, ut
haberemus in cojde, aliud in ore, sed totum per « secundum gratiam haberetis, el per vos transire
simplicem puritatem. Sinceritas (214), quia sine ca- « in Macedoniam, et iterum a Macedonia vehire ad
rie, id est sine corruptione conscientiam habuimus t vos, et a vobis deduci in Judseam. Cum ergo hoc
inlegram. Et haec sinceritas et simplicitas fuil Dei, « voluissem, nunquid levitate usus sum ? aut quaa
quia sinceriter et simpliciter Deo placere studuimus « cogilo, secundum carnem cogito, ut sit apud me,
iu cunclis quae gessimus, et iu eo simplices ac sin- « Est et Non ? »
ceri fuimus. Pseudo autem apostoli non simpliciter, Postquam se commendabilem ostendit de tribula-
sed dupliciter ambulant, quia per hypocrisim fa- tionibus 'suis, unde vilis et abjectus apud quosdam
eiunt quidquid boni facere videntur, et evangelicae poterat aeslimari, purgat se eliam de quadam re, de
I
(914)Etymologia haec a doctis non recipitur. 1
s069 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. II AD COR. 1016
qua mc-ndaxct levis poterat reputari a quibusdam. A \ me, Est et Non ? id est affirmatioet negatio dc eadem
[11priore enim epistola promiserat se venlurum ad re per inconstantiam animi, scilicet ut sit in me du
eos, cum Macedoniam pertransiret, et apud eos ali- plicitas, et in verbis meis contrarietas. Nequaquam.
quandiu moraturum, et tamen non venit. Et inde, «„Fidelis autem Deus, quia sermo nostcr qui fuit
quantum ad reputationem quorumdam simphciter « apud vos, non est in illo, Est et Non, sed Est, in
intelligentium, videri poterat mendax, et inbtabilis; « illo est. Dei enim Filius Jcsus Christus, qui in
sicque jam apud eus amittebat firmilatem auclorita- « vobis per nos prajdieatus cst, per me et Sika-
tis. Unde se excusat, et multis rationibus ostendit, « num et Timotheum, non fuit in illo Est et Non,
quia non ideo mendax aesiimari debet quoniam non « sed Est in Tllo fuit. Quotquot enim promissiones
venit ad eos, quia non absolule dixit se hoc factu- « Dei sunt, in illo Est. Ideoet per ipsum dicimus:
ium, sed ait.- « Si Dominus permiserit (I Cor. « Amen Deo ad gloriam nostram, i
x\iL * Ncc est judicandus mendax, qui dicit fal- "" Non est in sermone meo contrarietas, ut quod
smn quod putalverum, quia quanlum in se est, nou affirmavi, negem, dicendo Est et Non. Sed Deus
fallit, sed failitur; et econtra montitur. qui dicil ve- est fidelis, id esl verax, qui per os meum loquitur,
rum quod putat falsum ; nec est liber a mendacio, quia sermo noster qui fuil apud vos, id est quem lo-
qui ore nesciens vera loquitur, sciens autem, vo- B I quimur ad vos ; vel qui fuit apud vos, id est quem
luniale mentitur. Vestra, inquit, gloria sumus, et locuti sumus vobis in conversione vestra, dum mo-
vos nostra. El hac confidentia, quia conlido quod raremur apud vos, non est flucluans et mendaeiis
sumus invicem alii gloria aliorum, id est quia jam permislus, sed stabilis et verus, quia non est in illo
emendata esl vila vestra, ut sit digna nos glorificare, Est et Non, id esl ambiguitas et variatio, sed Est in
Tolui priusquamivem in Macedoniam, veniread vos, illo est, id esl certa purae veritalis assertio. Nasa
ut ex-ad\enlu meo haberetis secundam gratiam qui quod dixi me venturum ad vos, idcirco distuli, quia
dudum habuistis primam, quando vos ad fidem con- nondum estis bene correcti, ul in advenlu meo pos
\erti, id est ut haberelis confirmalionem, quse est sitis laetari; et ideo non in me, sed in vobis reman-
post fidem. Non est igitur oliosum quia volui venire sit quod non veni; sed semper habui volunlatem ve-
et non veni. Intelligere enim debetis, esse aliquos niendi, et nunauam fuit in me velle ct non velle,
inter vos, quorum causa voluntatem meam non im- sed est semper in me velle. Et ita non variatur
plevi, qui se prius debent corrigere, ul me possint sermo meus, sed in affirmationesua permauet. Non
laeti suscipere. Volui ad vos venire, quos emenda- est in sermone meo Est etNon. Nam Dei Fitius Je-
tos desiderabam videre,ei per vos, id est vestro ductu _ sus Christus, qui in vobis per nosprwdicalusesl, per
transire in Macedoniam, quia licel compendiosius me et Silvanum et Timoiheum, id est quem vobis
per aliam viam illuc ire possem, vestro tamen amo- prasdicavimus ego et Silvanus (id est Silas), et Ti-
re per-vos transire disposui; el iterum a Macedo- molheus.non habel in pracdicalionesua Est et Non,
nia venire ad vos, nt mullipliciter vos confirma- id esl duplicilatem, ut aliquid ibi nunc affirmetur,
rem, et a vobis deduci in Judmam, ut feriem elee- etnuncnegetur; nec fuitunquam in illo Esi elNon,
mosynam. Et quia hoc volui nec implevi, ergo sedEst in illo fuit, id est certa affirmatio consum-
cvm hoc volitissem, nvnquid levitale usus sum, ut mata? veritatis. Quod si mendaces essemus, tunc
»;onfirma ratione, sed mentis Ievitate hoc vellem, ipse mendax esset, quia hoc tantum praedicamus
et eadem levitale dimitterem ? Nequaquam hoc est quod ille docuit. Sed ille non docuil de eadem rc
putandum. Nam levitalis vitio non succumbo, et dicere: E=t et Non est, quia non fuit in illo: Est
idcirco mutabilitalis aura non moveor. Quia non et non est, ac per hoc nec in nobis. Non est in illo
levitate, sed consilio feci, ut non implerem quod Est et Non, id est duplicitas vel falsitas; sed Est in
disposueram, nec aliud feci, quam quod faciendum illo fuit, id est veritas et immulabilitas, sicul Moysi
erat, quia utilitas anteponenda est voluntati, non dixil: « Ego sum qui sum (Exod. m). > Hle enim
voluntas ulililati, aut, ea quw cogito secundum car- D ] vere est, qui semper idem ipse est, et imrnulabilis
nem cogito, id est more carnalium hominum, qui permanet. Vel in illo Est fuit, id est, rata assertio
proterrenocommodo facile mutanlvoluntatemsuam. eorum quaetemporaliter in homine gessit. Non fuit
Nunquid carnaliter cogito ut pro carnali commodo in illo Est et Non, sed Est iu illo fuit, quia nun-
vei.ire disposuerim, et quia non erat, dimiserim ? quam aliud voluit, quam hoc quod est ulile. Semper
Non. Qui euim secundum carnem cogilat, tunc non enim volunlas ejus eum utilitate est, necimmutatub
implet quod disposuit, quando aut amplioribus per- est ut faceret invitussicut liomo quod esl utile,
sonis differt, aut certe lucris aut apparatibus vin- -xautut ambigeretdealiquibus et mutaret volunfatem.
eitur. Spiritualis autem tunc dispositum non implel, Vere non est iu eo isla varielas, sed immulabilis fir-
quando providentius aliquid pro^alute animae me- mitas, quia quotquot promissiones Dei sunl, id est
ditatur. Sicet ego idcirco non implevi quod volue- quotquot promissiones per legem et prophetas Deus
ravn, ut vos per hoc ipsum efficeremini meliores, Pater fecit, inillo Est sunt, id est essentiam habent
scientes me. pioptereadislulisse,quia quidam adhuc in illo, quia omnes adimpletae sunt, vel adimplen-
inter vos non se purifieaverant a peccalis. Nun- lur in illo. Omnes promissiones Dei in illo firmatae
quid secundum carnem cogito, ut per lioe sit apad sunt et exhibitae,quia inillo completum estquidquid
4011 HERVEI BURGIDOLESSIS MOKACHI | 1012
pro salule nostra prophelatum est. Et ideo patet A i let. Q«i vero necdum gustaut quoniam dulcis est Do-
quia in sermonibus 6uis vel per se vel per alios minus (Psal. xxxm), letamorem charitatis non sen-
mendax non fuit, per qucm Pater verax apparuit. sil adhuc sine pignore est, nullam futuras beatitu-
Et quia Dei promissiones habent in illo esse, id est dinis [al. salutis] cerlitudinem babet. Dixi quia
coasistunt inillo atquecompletae sunt, ideoperipsum Deus nos in Christo qui veritas est, confirmat, ut
esl Amen, id est veritas Deo Patri, quia per ipsum in veritate firmiter maneamus, nec in ejus doctrina
verax esse probatur, ad gloriam nostram per quos quidquam mentiamur. Sed ego quod ullra non vem
hocmanifestatur. Manifeslumest quia semper in De§ Corinthum, non feci mentiens, sed polius vobis par~
veritas est, hoc est: Amen, manifestala per Chri- cens, id est nolens vosfeiire, quinondura estis cor-
stum, et pcst per aposlolos praedicata, signorum recti. Et inde testeminvocoDeumin unimam meam,
virtulibus testimonium perhibentibus vera esse per, ut ipse inspicial si verum dico, et sit mihi testis;
Christum quse promisit Deus, et est sensus: Omnis si autem menlior, puniat. Nunc manifestat qua cau-
veiitas promisslonum inChristo esl, quse per nos sa, cum voiuisset ire ad illos, distulit, scilicet ut tunc
annuntialur. Unde et nos gloriam habemus, quo- iret, quando jam prope omnes emendatos inveniret.
niam vera dicere comprobamur. Gloria enim apo- Illis enim nune lonuilur, nui \idebaulur \el!e se
1
^tolorum fuit, magistrum veracem in quo promis- B corrigere, sed operam nondabant ut hoc implerent.
sioncs Dei complelse essent, praedicare, et miraculis Quia ergo corrigere illos necesse erat, iter suura
sua 'dicta firmare. ab illis avertit, ne contristarel multos, vei in, sedi-
« Qui aulem eonfirmatnosvobiscuminChristo, et lionem verterct aliquos ; el ita pepercit illis, ut ipsi
« qui unxit nos, Deus, et qui signavit nos, et sua sponte corrigerenlur antequam \eniret. Quod
« dedit pignus Spiritus in cordibus nostris. Ego au- ut mentibus eorum commendei, Deum testem dat,
« tem testem Deum invoco in animam meam, quod nepulent secontemplos ab illo. Quo comperlo, ut
« parcens vobis non veniullraCorinthum. Non quia praesenliam ejus mereanlur, emendent se. Et hoc
« dominamur fidei vestrai,sed adjutores sumus gau- est: Parcens, inquit, vobis non veni ultra Conn-
« dii vestri. Nam fide stalis. > thum post primam \icem, id est ultra primam vi-
Gloriam vestram dixi> non lamen nobis tribuo, cem non veni ad vos, ne compellerer vos ferire. Et
eed qui confirmat nos, Deus est. Vel ita: Nos per ne indignarentur quasi de dominio, addidit Dixi
Christum dicimus Amen Deo, id est veracem lauda- parcens; non quia dominamur veslrw fidei, sed quia
mus eum; sed 17!«nos in Chrislo confirmat, Deus -sumus adjuloies gaudii veslii. Fide enim statis. Ac si
cst. Et iJeo loluin ab illo est. Sed et nos veraciores G
£ diceret: Ideo non dominamur fidei vestrae, quiaiide
inde sumus, quia ipse nos in veritate qua3 Chiislus slatis. Non enim prselati, sed sequales vobis sumus,
est, confirmat. Deus est, qui nos eonfirmat in Chri- in quo vos stare cognoscimus. Hoc loco se praila-
sto, id est in vera praedicatione Chrisli, ut simus in tumignorat Apostolus. Sed'superius cum gravem
eo slabiles el firmi, ne unquam ad verbum falsitatis fornicatoris culpam agnovisset, illieo magistrura
declinemus. Coniirmat nos, et hoc vobiscum. Hoc se esse recoluil dicens : « Quid vultis?.In virga ve/
per ironiam dici \idetur. Ac si dicatur : Si vobiscon- niam ad vos? (I Cor. iv.) > Summus enim locus bena
stat de confirmalione vestra, tunc etiam conslet de regitur, cum is qui praeest, vitiis potius quam fra-
«ostra, qui non minus quam vos, sumus in Christi tribus dominatur. Quia ergo (ides non necessitalis,
verilate confirmati. Magis enim constat de confir- sed voluntatis les est, non dominamur, inquit, fidei
niatione doctorum, quam de discipulorum, qui per veslrw. Dominatus enim, necessitalis causa est. Non
doctores sunt confirmati. Vel confirmat nos vobis- dominamur vestrae lidei, quae coactionem pati non
cum, id est Judaeos cum gentibus solidat in fide potest; sed sumus adjulores gaudii, quod in emen-
Christi, et qui unxit nos, id est Christos fecit un- datione estis habiturk quia \obis emendare volen-
clione sancti Spiritus in baptismo. Unxii nos in re-
"' tibus admonitionem ministramus, ut quod coepistis
ges et sacerdotes, quia reges et sacerdotes ungeban- velle, possilis implere; et bene correcti cum venero,
tur dum constiluerentur, et qui signavit nos, id est gaudium habeatis, atque tandem in regno ccelesti
discrevit nos ab infidelibus signo crucis, quod no- gaudeatis. Ideo non dominamur vestrae fidei, quia
slris frontibus imposuit, et dedii in cordibus nostris tide statis, quae per dilectionem operatur-^Ga/rtf.v),
pignus spiritus, quando per impositionem manuum non ner dominium cogilur
accepimus Spiritum sanctum in pignus futurse bea- CAPUT II.
titudinis. Qui enim mortalibus adhuc spiritum suum « Stalui autem boc ipsum apud me, ne iterum
dedit, dubium non est quin immortalibus addat glo- « in trislitiavenirem ad vos. Si enim egocontristo
riam. Ad hoc enim pignusaccipimus, ut de promis- « vos, et quisestqui me lsstificet, nisi qui conlri-
sione quajnohis fit, certitudinem leneamus. Donum < stalur ex me? et hoc ipsum scripsi vobis, ut non
ergo sancti Spiritus pignus dicitur^ quia per hoc c cum venero, tristiliam super tristiliara habeam,
anima nostra ad interioris spei cerliludinem robo- < de quibus oportuerat me gaudere, confidehs in
ralur. Donum autem sancti Spiritus habet quisquis « ornnibus \obis, quia mcuni gaudium omnium ve-
igne chariialis ardet;et ideose ad celernam beati- « strum est. Namex multa liibulatione et angustia
tudincm penenturum, si perse\craveiil, non dubi- « cordis scripsi vobis per multas lacrymas, noa
£015 COMMEST. IK EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. II AD COR. iOU
< ut contrlstemini, sed ut sciatis quam charitatem A doleat peccatum ejus, non utiqueut illum contristet,
c habeam abundantius in vobis, t corripit, sed ut ostendat illi quo amore diligat eum.
Dixi, quia peperci vobis in eo quod non veni, ne Quiantemnon hoc affectu corripit, contristat fra-
opus csset ut vos aspere tractarem. Nec solum re- trem. Insultat enim, qui non condolet fratri.
lardavi iter meum pareendo vobis, sed slalui hoc « Si quis autem contristavit me, non me contri-
ipsum apud me, id est decrevi in corde meo, ut « stavit, sed ex parte, ut non onerem omnes vos.
non venirem ad vos iterum in tristitia, id est ut « Sufficil illi qui ejusmodi est, objurgatio haec^qua
advenlum meum differrem donec essetis correcti, « sit a pluribus, ita ut econtrario magis donetis
ite veniens contristarer iterum de incorreclione ve- « et consolemini, ne forte abundantiori tristitia ab-
Btra, qui nunc contristor de peccatis vestris. Vel « sorbeatur qui ejusmodi est. Propter quod obse-
quisemelad vos veni, quando vos ad fidem converli, « cro vos (Joan. iv), ut confirmetis in illum chari-
statui ne ilehtmvenirem ad vos in tristilia, id est ne « tatem. Ideo enim ct scripsi vobis, ut cognoscam
vos contristarem corripiendo quosdam cum iterum t experimentum vestrum, an in omnibus obedien-
venirem. Ideo statui non venire, ne iterum -trisli- <ttes silis. Cui autem aliquid donalis, et ego. Nam
liam haberem, vel ne iterato adventu meo vos con- « et ego quod donavi, si quid donavi, propter
tristarem,quiaslejonuncperepistoIam!)os contrislo, J « vos in persona Christi, ut non circumveniamur
quasi etvosmeper peccata eontrislalis.o^Mest qui me « a Satana. Nonenim ignoramus cogitationesejus.»
cum veneio laetificet, nisi qui nunc contrislatur ad Ego tristitiam habui. Sed si quis peccans coniri-
pcenitenliam ex me contristato, id est ex co quod stavit me, non me solum conlrislavit, sed et vos ip-
me suis peccatis contristavit, vel ex me, id est ex-_ ^ sos ex parle, id est quosdam ex vobis, hoc est bo-
meis verbis. Si ergo nunc in absentia mea vos ad nos el correclos, qui de peccato fralris doluerunt.
tristitiam et lacrymas pcenitentise commoveo, certus Ideo dico vos ex parte contrislatos, ut non onerem
sum quia cum venero, gaudebo. Quis enim est qui omnesvos; id est, ut onus li istitise non omnibus
me tunc laetificet, nisi qui modo ad pcenitentiaetri- vobis imponam, quia non omnes siucere justitiam
stitiam convertitur ex me quem contristavit? Cou- diligitis, ut pro peccato contristari velitis. Hic re-
•tristari enim debetis, non solum quia peccastis et prehendit illos, qui de gravissima morte aniiuse fra-
Deum offendistis, sed etiam quia me magistrum tris non doluerunt. Potest et ita intelligi: Non me
vestrum peccando contristaslis. Et hoc ipsum, quod contristavit ex toto, sed ex parte, ut non onerem
nemo melsetifical nisi qui coutristatur ex me, scripsi omnesvos magnitudinetrislitisemeae, si ex toto eon-
vobis nunc, ut hoc scientes defleatis modo peccata «/ tristatum me dixero. Ipse me conlristavit, et tameu
vestra, ne cim venero, irhtitiam super tristitiam parcite illi. Sufficit enim illi qui est ejusmodi, id est
tiabeam, id est contrister iterum de vobis, sed gau- qui tam graviler deliquit, objurgaiio hwc quw fit a
deam. Sive hoc ipsum, quod parco vobis non ve- pluribus. Magnum enim dolorem patitur, qui deli-
niens, et quod stalui non venire, in tristitia scripsi ctum suum videt alpluribus horreri et argui. Et quia
vobis, ut interim cito convertamini ad luctum pceni- talis facile desperaret, sufficit illi objurgatio multo-
tenliae, ne cum venero, tristitiam habeam de incor- rum, id est sufficiens medicina est ad evacuationem
rectione veslra, super tristitiam quam habeo de culpae illius sola objurgatio qua illum objurgastis.
peccatis vestris. Non addatur mihi tiislitia de vobis, Et ita sufficit, ut non amplius eum exasperetis, sed
de guibus oporluerat me gaudere, non solum nunc, magis, id est potius eeontrario condonetis ei, quia
sed olim quando me contristastis, et sic graviter quanto a pluribus est objurgatus, tanto magis est
peccaslis Scripsi vobis, et hoc feci confidens in om-. illi condonandum. Nunc revocat eum quem Satanae
nibus vobh, quod ultra non habeam tristitiam de vo-. tradiderat, et ecclesiaemembris associat (I Cor. v). •
bis, et videte ne frustra confisus sim, quia gau- Quod utique non faceret, nisi processu temporis di-
dium vieum est omnium veslrum, id est, -gaudiumi gnos in eo pcenilentiae fructus prsevidisset, et nisi
; caro illius jam prseseriplum interitum pertulisset,
meum est purificatio vestra, et profectus Jvester vos>J)
ipsos laetificansin Domino. Dixi ne tristitiam de vo- peccato scilicet et vitiis mortua, ut sic Deo viveret.
bis habeam super tristiliam pr/stinam. Nam gravemL Condonate illi, consolamini illum, id est, ita nunc
passus sum tristitiam ex deformitate vestra, quami estole prompti ad ignoscendum et consolaudum, sic-
peccando contraxislis, quia primam epistolami ut tunc fuislis ad objurgandum et ejicieudum, ne
scripsi vobis ex multa tribulatione et angustia cordis; forte qui ejusmodi est, id est qui sic objurgatus et
mei, id est ex multo dolore multaque sollicitudines abjectus est, absorbeatur abundantiori trhlitia, id
mentis pro vestro easu, seripsi per multas lacry- est mergalur fluctibus immoderataj tristitiae, si se
mas, qu8eforis ostendebantinternum animidolorem. diutius viderit a cunctis abjici, et desperans de se,
Et scripsi aspere vos reprehendens, non ul contri- det animum ad mundum fruendum, quasi qui lo-
stemini ex verbis meis, sed ut scialis quam charila- cum apud Deum jam non habeat. Hoc est enim ab-
tem habeam abundantius in vobis, id est quam ma- sorberi majori tristitia, desperantem de se conveiti
gno dilectionis affectu vestram salutem quseram,, ad admittcnda peccata, quibus gravalus absorbea-
cupiens vos a peccalis eripere et Christo reddere. tur a morte seeunda. Ideo consolamini illum post
Quisquis aliquem hoc affeclu conipit, ut plus illo) objurgationem, quoniam pcenitentia si de vero ani-
1615 HERYEl BURGIDOLENSIS MONACHl lOiG
nio est, id est si ille qui corripitur, statim animo do- A Aposlolus. Dum emm cognovisset eos super hune
i<;at, protinus habet fructum. Et vera pcenitentia fratrem jam misericorditer motos, quia beue
est, jam cessare a peccato. Sic enim probat se res- egerat pcenitentiam, alt~ Cui aliquid donalts et ego?
picere, ct dolore, si de caeterodesinat. Propter quod, ~ac si diceret : A bono vestio non dissentio,
id est ne per nimis asperam correctioncm absor- meum, quidquid ipsi fecistis. Atque mox subdi-.
beatur fluctu vehementioris tristitiae, eLcadat in ba- dit, Et ego si quid donavi, propter vos. Ac si dl»,
rathrum desperalionis, ego qui jubere possem, ob- ceret . Vestris aclibus bonum addidi, quidquid
secro vos, ut recipientes eum in communionem , propter vos misericorditer feci. Vestra ergo est uti-
confirmelis charitatem veslram in ittum, ut firma litas bonitas mea, mea est ulilitas bonitas vestra.
fiat charitas, qua illum diligitis, et affectus veslrse Qui ipsam mox compagem cordium, in qua sic le-
dilectiouis lirmiter in eum transire probeturper dul- neiur, adjungens, subdidit: Inpersona Ch-.isti. Cui
cedinempiae consolalionis.Velinilloconfirmate cha- velul si dicere prsesumamus, quare te ita caute di-
ritatem ejus vestiis exhorlalionibus, qua3 nunc scipulis copulas, quare vel te iilorum, vel illos tuis
propter hanc mceslitudinem infirma et vacillans est. actionibus tam sollicita mente conformas, illico sub-
Et debelis hoc agere. Nam ideo el scripsi vobis, iunxit: Ut non circuinveniamur a Satanarldeo enim
id est scripio persuadere id studui, ut in hoc cogno- tanla humilitate voluntati eorum in parcendo se so-
$cam experimenium vestrum, id est cognoscam quale ciat, quia sollicito Providentiae oculo attendit, quod
fuit illud quod expertus sum, vos obedisse mihi in plerumque dum alter ponal, alter irascitur, et quale
ejus excommunicatione; hocprobem et sciamutrum est jam misericordiae sacrificium, quod cum discor-
bono an malo animo expulsistis eum. Expeitus sum dia proximi offertur? jUnde recte dicitur : Ut non
eniro vos fuisse obedientes in ejus abjectione, sed circumveniamur a Salaiia, non enhn ignoramus co-
illud experimentuja^cognoscere volens, seiipsi vobis gitaliones ejus. Quia videlicet inde in alterius corde
de confirmatione charitatis, quia si nunc in recon- rixae malum soiet immittere, unde in alterum con-
eiliatione apparueritis charitalivi in eum, tunc co- spieit pietalis negolium fecisse, Imperfectum enim
gnoscam quod non odio, sed charitate libenter eum bonum est quod sic agttur ut quid ex alio latere ma-
abjecistis. Experimenturo vestri volui cognoscere, lum subrepat, non attendatur, nisi forle boc quod
probans an in omnibus silu obedientes, id est an ita sine cujuspiam scandalo fieri non potest, culpa sit
nunc obedieritis in recipiendo et consolando, sicut non fecisse. Jure ergoimalum discordiae in bona ac-
obedistis in ejicieudo et obiurgando, vel etiam sicut liGne sua praeeavens | Apostelus, ut non circurive-
obedistis emendando illa quaead ecclesiaslicum ordi-, P niamnr, inquit, a Satdna. Qui seiiieet solct de bonis
nem perlinent. Moneo vos clemcntes in eum lieri, mala generare, et hoc iquod per cbaritatem agitur,
sed vos jam in cordibus vestris condonastis ei, quo- ad discordiam traherei Potest hoc et de alio sic in-r
niam vidistis eum asperain egisse posnileniiam, et tclligi. Dixi ut in praedicto posniteuliae confirmelis
cui vos aliquid donustis, el eijo iili condonavi. Et charilalem, sed hoc libenter debetis propter me
vere hoc feci sicut et vos. Nam et ego quod illi do- facere, quia ego propler vos similia feci. Quia
navi, iu" est condonavi, si qu.d ei donavi, hoc feci si alieui reo donastis, id 'est condonnstis aliquid
propter vos, quos super eum pie commotos agnovi. culpae , et ego pro vobis similiter feci. Ideoque
Quod lamen de sanclioribus viris intelligitur, non juslum eslaut et vos buic pro me ignoscatis. Nair
de multitudine carnalium, qui viseera pietatis adhuc et ego quod donavi si cui aliquod peccatum do-
non habebantet ideo motentur ail miserieordiam. navi, piopter \os hoc feei, id est precibus vestris
Propter vos qui spirituales estis, pie condoluistis ei, annuens. Hoc dictoi giavat rllos. Quia si ma-
etego condonavi illi. Et ne irrita videalur hujus- gister pelenlibus donhvit discipulis cui voluerunt
modi condonatio, qus? propter amicos faeta est, ego peccatum, qnanto magis obedire debent discipuli
in persona Chrhli hanc feci, id est ac si ipse Chri- magistio,'ut ei donent cui rogat ipse? Et ut ratum
stus illi condonaret. Et hoc feci ut non circumvenia- D ei cui donavit, oslenderet apud Deum, ait in per-
fiiur aSatanaJd est ne decipiamur abadversario, ut sona-Chrisli se donassequod donavit, id est vice
per unius asperam poanitentiam quam illi imposui- Gkrisli qui ait : « Quorum remiseritis peccala re-
mus, faciat eum desperare. Et debemus artes ini- miltunlur eis (Joun. ptx). > Si ergo buic pro quo
mici praecavere, quia non ignoramus ejus astutias, petierunt Apostolum, ipse proGhristo Ignovit, quan-
quibus nos et illum cogitat perdere. Nam consola- to magis illi ignoscendum erat, cui ul donent, et
tio debet subsequi fratrem delictum flentem, ne diu ipse hortatur ? Donate, inquit, sicut ego donavi, ne
contristalus et contemptus a charitate Ecclesiae, in- per discordiam circumveniamur a Salana, quoniam
cipiat desperare de se; et videns qui semper iu in- si causa veslri non donarem, et vos causa mei,
sidiis esl, sublilis diabolus mentem ejus vilem effe- jam inler nos discordia fieret, et mulua idiaritas
ctum, accedat et suggerat ei, ut vel praesentibus depei lret, et sic nostep ad\ ersarius victor exsulta-
fruaiur qui de spe futuri praemii dejectus est, et ret. Non enim ignoramus, quam callide mala con-
pereat possessus a diabolo, cui ad hoc pceniteiitia tra nos ineessanter exquirat.
data erat, ut conversus reformaiet se. Notaudum « Cum\enissem antem Troadem propter Evan-
quam studiose unitatem cum discioulis servet < gelium Chrisli, et ostium mjhi apertum essei iu
4CI7 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST: II AD COR. 10J8
i Domino, non abui requiem 6pirilui meo, eo A infidelibus resisteret; ideoque labor erat iutolera-
« quod non iuvenerim Tilum fratrem meum. sed bilis , cum deesset solatium Titi. Et idcirco recessit
« vale faciens eis, profeclus sum in Macedoniam. inde, valefaciens eis qui credidcrant, in quorum
« Deo autem gratias, qui semper ^triumphat nos in scilicet cordibus evangelizanti aperlum est oslium.
« Christo Jesu, erodorem nolitias suse manifestat Et hoc est, non habui requiem spirilui mco, id est
« per nos in omnf loco, quia Christi bonus odor non potui satisfacere voluntati mese, quia ibi sicut
* sumus Deo in his qui salvi fiunt, et in his qui sperabam non inveni Titum, qui ibi necessarius
c pereunl; aliis quidem odor mortis in mortem, erat, quoniam ipse lingua eoium fortassis expressius
€ aliisautem odorvilae in vitam. Et ad haec quis uti poterat: sed valefaciens eis qui erant conversi,
i lam iuoneus? Non enim sumus, sicul plurimi, profectus sum in Macedoniam,{siforte vel ibi Tilum
< adulterantes veibunr Dei, sed ex sinceritate , invenirem, uthaberem inlerprelationisJSvangeliique
« sicut ex Deo, coram Deo In Christo loquimur. > solatium. Ergo illuc perrexi, et ibi quoque multa
Narrat nunc Corinthiis quae passus sit, et quo- peituli. Sed Deo gratiasago, qui non sinit nos de-
modo in cunctis Deo gratias agat, ut. sub exemplo ficere, sed semper triumphat nos in Christo, id est
.sui illos provocet ad-cerfandum. In Asia, inquit, triumphare nos facit. Vel triumphat de nobis, sive
passus sum gravissimam, ut supra disi, Iribulalio- S tiiumphum suum per nos agit, et odorem, id est
nem. Sed eteum venissemTroadem n'on qtcicvi. Vel bonam famam notitiae suae per nos ubique spargil.
iia : Non solum propler praedietas causas non veni, Apostolus multa perpessus adversa, gratias agit Dco.
scilicet ul non veniendo parcerem vobis, et ne tri- in Christo Jesu, quem gentibus praedicabal quod
slitiam super tristiliam haberem, sed eliam ideo, dignum se elegerit triumpbo Filii sui. Triumphus
quia Titum quem miseram ad vos, ut renuntiaret Dei est passio martyrum, pro Christi nomine cruo-
mihi si essetis correcti, cum Troadem venissem non ris effusio, et inter tormenta laetitia. Cum enim
invem, sicut illie disposuei am. ideoque nihil sciens quis viderit tanta perseverantia stare martyres
de correctione vestra, non potui ad vos venire. Sed atque torqueri, et in suis cruciatibus gloriari, odor
el aliis grave damnum incorrectio vestra fecit, quo- noliliae Dei dissemiuatur in genles, et sibi tacita
aiam Troadensibus parum proficere sine Tito potui, loquilur cogitalio, quod-^nisi verum esset Evange-
quem vestra incorreclio detinebat. -Sicut enim vestra lium, nuriquam sanguine defenderetur. Hoc etiam
eulpa fuit quod nou veni Corinthurr.; sic quod non est Deum apostolos triumphare in Chri&lo, victores
profeci in Troade, dum apud \ os irapeditus mora- illos facere in fide Christi, ut calcata perfiJia, tro-
retur Titus, sine quo non poteram ibi proficere. Et ^ phaeum habeat fides, dum ex perfidis fiunt tidcles, ct
hoc est: Veni, inquit, Troadem, quae prius Troia malevoll non proficiunl in persequendo fideles.Odor
vscahalur, ut Evangelium Christi in Asia praedica- autem nolitke Dei per signa et prodigia manifesta-
rem. Cumque milti oslium aperlum esset in Domino, tur, dum vera esse prajdicatio Dei virtutis teslimo-
id est plurimi cr-edidissent, sive per signa atque vir- nio comprobatur. Quse scilicel praedicatio per odo-
tutes, quae in me operabatuF Deus, spes esset fidei rem designatur, quia cum Deus non videatur per
nascehiis, et in Dcmino succrescenlis, non habui haec quae visibiliter operatur, in apostolis esse intel-
requiem spiritui meo, id est speratam coiisolalionem ligitur, ut veritas doclrinaemanifesletur. Sicut enim
invenire non potui co quod Tilum non invenerim, quaedam res cum non videantur, per odorem lamen
sicut ante condixeramus. Ostium er.im appellatur agnoscunlur, ita et Deus qui invisibilis cst, per
aditus \el opporiunilas praedicandi, sive quia Deus evangelicampiaedicationem voluit agnosci, quae in_-
aperuil corda eorum quibus ilie prasdicabat; et ut visibiliter ad aures, sicut odor ad naies, pcivenit.
heatus Hieronjmus loquilur, cum Apostolus habe- Et notandum quia hucusque locutus cst de suis tri-
ret sanctarum scientiam Sciipturarum, et sermonis bulationibus, et cur Corinthum non venciit. Hiuc
dhersarumque linguarum gratiam possideret, divi- vero incipit se commendare el pseudoapostolos de-
norum sensuum majestatem non paterat Grseeielo- B primere. Et quidquid nunc dicit de se, totum ab illis
quii digno explicare sermone (215). Habebat ergo est removendum. Odorem, inquit, id est suavem
Titum inlerDretem, sicut bsafus Petrus Slarcum. Et famam notltim suw manifestal per nos in omni loco,
ideo contristatus est, quia prcedicalionis suaefistu- id est ubicunque pracdicamus , qnia sumus odor
lam organumque, per quod Chrislo_caneret, in prae- Chrisli boaus et suavis Deo, etsi non ita \ obis odor
senli non invenerat. Est et alia fortasse probabilior Chrisli, id est puritas noslrae conversationis Chri-
causa, cur Tilum abesse doluerit, quia snlus non sium redolet, etprajdicationisnostrae longe lateque
poleral el fideles instruere, el perstrepentibus incre- spirat fragrantia. Et sumus odor bonus in his qui
dulis repugnare. Quamvis enim qiiidam eorum ape- salvi ftunl, ~etin his qui pereunl. Nam quia homines
ruissent corda sua, ad suscipiendum Dei verbum, suo arbitrio derelicli sunt, neque enim bonum ne-
impudentia lamen iafidelium non minima exsurge- cessitate faciunl, sed voluntate, ut credentes coro-i
bat in Apostolum zelo credenlium. Et haec ab uno nam accipiant, et inrreduli suppliciis mancipentur j
impleri non poterant, ut et credentes inslrueret, et ideo noster odor, qui per se bonus est, virtute eo?.

(SSiP)Locus obscurus.
4@S0i HERVEI BURGIDOLENSISJiOKACffl «010
rum et vitio qui snscipiunt, sive non suscipiunt, in A non sumus ad haec investiganda cur flant. Quis est
vitam transit aut moriem; ut qui crediderint, saivi tam idoneus ad haec discutienda, ut inveniat cur ita
fiant; et qui non erediderint, pereant. Nec mirum, fiant? Vel quis est tam idoneus ad haec intelligenda,
cum et solis radios tam niunda loea excipiant quam ut cognoscat quomodp bonus odor alios vegetat, et
immunda, et sic in floribus ut in stercore luceant, alios necat? Id est quis estidoneus intelligere quam
nec tamen polluanlur inde radii solis. Ita et Christi juste fiat quod Dominus ailj: « Ego veni ut qui non
ionus odor, qui nunquam mutari potest nec suam vident videant, et qii vident caeeifiant? * (Joan.
naturam amittere, credentibus vita est, incredulis ix.) Ipsa esfc enim altitudo divitiarum sapientias
mors. Bonus Christi odor, pr<edicatio veritalis est. Dei, qua facit ex eadem massa, aliud vas in hono-
Quem odorem in vitam capit, qui Evangelio moribus rem, aliud in conlumeliam (Rom. ix). Vere, inquit,
bonis servit et congruit. Mortem incurrit, cujus ab bonus odor sumus Dep, quia uon sumus adulleran-
his qiufi bene loquitur, vita dissentit. Quae conditio les verbum Dei, id est falsa- illi admiscentes, et pro
etiam auditores astringit, cum recta praedieatio ab voluptate, non pro gignenda prole semen verbi fun-
aliis per incredulitatem auditur in mortem, ab aliis dentes. Vel contra falsos apostolos et conlra merce-
per fidem «uscipitur in salulem. Bonus, inquit, odor narios dicit, et ad iaec quis lam idoneus ? Id est ad
sumus, et horum respectu qui inde salvantur, et haec quaeper vos Detts agit, quis est tam idoneus ut
horuni qui eontemnenles pereunt, quia bona inten- vos? Difficile enim dignus praeco virtutum Chiisti
tione facimus. Sive enim consideraveris salvatos inveniri potest, qui iri annunliandis illis non suam,
praedicatione nostra, sive perditos contemptu ejus, scd ejusgloriamquaerat; nec sua lucra, sed Domi-
nos tamen Deo semper videmur honus odor, quo- nica cogitet. Et vere nullus praeter nos est ad haee
niam ipse videt intenlionem nostram, id est quid in- tam idoneus. Non £nim sumus adulterantes verbum
tendamus dum loquimur, scilicet quia intendimus Dei, sicut plurimi, id est sicut pseudoaposloli et
ut omnes auditores salvi fiant, non ut aliqui ex illis mercenarii, qui vel corrumpunt admistione falsi-
pereant; et idcirco sumus Deo bonus odor. Sed latis sensum divinse praedicationis, vel ex ea quae-
hominibus aliis quidem videmur odor moriis, quia runt voluptatem lucri carnalis, sed ex sinceritate, id
praedicamus crucem, id est minislri morlis aestima- est ex sincera intentione, non pro quaslu loquimur,
mur;a/ws autetn odor vitw credimur, id est odor elsicutex Deo habentes quidquid-dicimus, coram
spirans vitam per Salvatoris praedicaticnem. Et utri- Deo loquimur, id est illi soli, el non hominibus pla-
que fit juxta quod aestimant. Namquibus sestima- cere ex nostra loeutione quaerimus; et loquimur
mur odor mortis, seslimatio hsecvertitur eis in aeter- £ in Chrislo, nunquam excedentes, ut pseudo, qui de
nam mortem ; et quibus videmur odor vitae, fides legali observantia et sseeuli philosophia cum Evan-
eorum ducit eos in vitam aeternam. Haecita Deus per gelio Christi loquebantur. Adulter in carnali coitu,
nos opeiatur. El ad hwc quis est lam idoneus, ut non prolem, sed voluptatem quaerit. Et perversus
intelligat quomodo facit Deus miris modis, "ul bono quisque ac vanaj glorise serviens, recte adullerare
odore el boni vivant, et mali moriantur? Paulum verbum Bei dicilur, quia per sacrum eloquium nou
apostolum' bene agentem, bene viYcntem, justitiam Deo filios gigncre, sed suam scientiam desiderat
verbo prajdicantem, operedemonstrantem, doctorem ostentare. Quem enim libido gloriae ad loquendum
mirabilem, fidelem dispensatorem, fama usque- trahit, voluptati magis quam generationi operam
quaque disseminabat. Quidam diligebant, quidam impendit. Adulterare namque verbum Dei, est aut
invidebant. Illi qui diligebant, bono odore vivebant; aliter de illo sentire quam est, aut ex eo non spiri-
Hli qui invidebant, bono odore peribant. Ideo per- tales fructus, sed adulierinos fcelus quaerere laudis
eunlibus non malus odor, sed bonus erat. Inde euim humanae. Ex sinceritate vero loqui, esl nihil in elo-
magis invidebant, quia tam bona gratia praevalebat. quio extra quod oporlet quaerere. Sicut ex Deo au-
Nemo enim invidet misero. Erat enim gloriosus in tem loquitur, qui scit non se a se habere, sed ex
praedicalione verbi Dei, et vivens secundum regu- C Deo accepisse quod dicit. Coram Deo vero loquilur,
lam praeceptoruni Dei. Et diligebant eum, qui in qui in omni quod dicil, non humanos favores ap-
illo diligebant bonum (quem sequebantur) odorem. pelit, sed omnipotentis Dei praesentiae Intendit; nec
Alii autera quanto magis ei invidebant in gloiia pra- suam, sed auctoris gloriam requirit. Et in Christo
dicationis et in vita inculpahili, tanto magis invidia loquitur, cujus sermojtotus in Christi veritate per-
torquebantur et occidebantur bono odore. Quisquis sistit ut nec mendax sit, nec aliud quam Christum
enim invidct gloriosae famae Christi vel alieujus praedicet. -Qui autem
jscit quidem ex Deo se acce-
sancli, bono odore moritur; qui auiem diligiteam, pisse quod dicit, et tatnen dicendo propriam glo-
bono odore vi\it. Quia ergo difficile est intelligere, riam quaerit, sicut ex jDeoloquitur, sed non coram
qua ratione quis bono «dore pereat, vel quia occul- eum quem icordi suo non proponit, cum
tis Dei judiciis, quae in hac vita ab hominibus com- Deo, quia
praedicat, quasi absentem putat. Sed sancti viri et
prehendi non possunt, agitur ut eodem bono odore
alii vivant et alii moriantur, recte dicitur: Et ad ex Deo loquunlur, et coram Deo, quia ab eo se
hwc quis tam idoneus 2 ac si dicatur: Idonei quidem sciunl habere, quod dicunt, et ipsum suis sermo-
suniGs ad hs« eonsinecsnda quia fiant, sed itior.ei nibuB auesss judicem auditoreraqae consideranS.
S8M GOMMENT.1N EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. !i AD COR. 1082
PotesS et mysterium Trinilalis in hujus capituli linet A de retinemus,et sollicitudinein de salute vestra sem-
monsfrari. Ex Deo, id estex Spiritu sancto, corami per habemus, dum peccatorum veslrorum correc-
Deo Patre in Christo loquimur. tionem desideramus, et processum in melius ac
CAPUT III. perseverantiam in bono vobis seniper optamus, quoe
< Incipimus iterum nosmetipsos commendare?> scilicet epistola scilur el legilur ab otnnibus homini-
« aut nunquid egemus (sicut quidam) commendati- bus. Scitur ab omnibus hominibus, id est omnes
« tiis epistolis ad vos, aut ex'vobis ? Epistola nostrai seiunt quod per nos estis instituti; el legitur, id est
« vos eslis, scripta~in cordibus nostris, quse scitur in vobis discunt nos imitari. Sicque fit ut scientia
« et legitur ab omnibus hominibus, manifestati quo- et lectione hujus epislolavid est notitia et conside-
« niam epistola estis Christi, minislrata a nobis et; ralione bonae conversalionis vestrae, nos efficiamur
« sciipta non atramento, sed Spiritu Dei vivi, noni commendabiles omnibus. Dixi, quia eslis cpistola
« in tabulislapideis, sedjn tabulis cordis carnalibus.i nostra, vos dico, manifestati omnibus quoniam epi-
Quia sciebal sinistre accipere eos suam commen- lola, Chrhti eslis, ministrala a nobis. Omnibus eniin
dationem eliam in prima epistola, quasi suam glo-• manifestum est, vos Christo per ministerium n<3-
riam quaereret, incipit conlra opinionem eorum lo- slrum credidisse conlirmanti doctrinam nostram
qui. Nam pseudoapostoli hoc in eo reprehendebant, " per virlules, Elita principaliter estis epistola Chri -
quod se commendabat, et quod bona quae Deus in sti, secundario nostra, quia ipse principaliter voi
eo posuerat, aliis annunliabat, alque inde superbum scripsit, nos secundario, id est per minisleriuu
et iuani gloriae studentem asserebant. Ei propteiea nostrum ipse scripsit in vobis fidem, spem et chan.-
nunc ipse demonstrat, quod commendatio sua non tatem ac reliqua bona. Vos eslis epistola sciipla
ad se commendandum spectet, scd ad illum solum, non atramenlo, sed spirilu Dei vivi,Id est quod estis
eujus est minister idoneus, et hoc est quod incre- jepraesentatio Christi et nostra, Tirmiter scriptum
pative per interrogationem, vel per ironiam dicit : esi in cordibus nostris, non delebiliter, ut quod
Jncipimus ilerum sicut in prima cpistola commenda- atramento scribitur. Non atramento scriptum est, id
re nosmetipsos,non Deum ? Incipimus quasi semper est non ita ut possit deleri, sicut ca quse alramento
"n hoc novi, nosipsos rursum commendare, dum scribuntur; sed Spiritu Dei vivi, id estut seternali-
dieimus quia Chrisli bonus odor sumus, etc. Quasi ter et vivaciter in cordibus nostiis aut veslrisper-
dieat: Corsmendamus quidem nos et in hac epi- maneat, sicut ille qui scripsit, vivit et aeternus est.
stola sicut in prima, sed non nosmetipsos, quia in Quoniam aelerna sunt quae nobis promissa sunt,
nostra commendalione illum maxime commenda- „ idcirco Dei spiritu qui semper est, dicilur scripta
mus, ad cujus gloriam cuncla referimus. Non ergo haec epistola. Temporalia autem atramento scriban-
carnaliter, sed spiritualiler nos conimendamus ad tur, et quod obliteraiur et perdit memoriam. Vei
-
profectum vestrse salulis, uthoede nobis credatis non atramento, id est non tetris nolis est scripla,
quodest, quia qui de bono male sentit, peccat. Et sicut pseudo seribunt, qui haereses interserunt, sed
vobis expedit ut nos cognoscalis, quia tunc diCla luce Spiritus sancti, non in tabulis lapideis, ut anti-
noslra libenter suscipietis, et sic ad salutem perve- qua lex, sed in-labulh cotdis catnahbus. Ibi enim 3n
nietis. Acpropterea commendatio vobis potius pro- tabulis lapideis digitus Dei (Exod. vm; Exod. xxsi),
ficit. Non enim nos propter nos commendamus, sic- id esl Spiritus sanctus, operatus esl hic in cordibus
ut pseudoaposloli, qui propriam gloriam et propria hominum. Ibi lex extrinsecus posita est, qua injusti
lucra quaerentes, seipsos commendant. Aut nunquid terrerentur; hic intrinsecus dala est, qua juslifica-
egemus commendatiiiis epistolis, missis ab aliis fideli- rentur. Illud enim extra fiominem scribltur, ut eum
bus ad vos, aut ex vobis ad alios sicut quidam, id forinsexms terrificet, hoe in ipso homine esl cum in
est sicut pseudo, quos nulla propria virtus aut sa- trinsecas justificet. Carnales vero labulas cordis
pientia commendat?Ipsi enim indigent ut per epi- dixi, non carnalis prudentiae, sed tanquam viventis,
stolas commendentur, dum proprii honoris et quae- D ] sensumque habentis, in comparatione lapidis qui
stus causa circueunt ecclesias, non ad tribuendam, sine sensu est. Respexit enim ad illud quod Deus
sed ad auferendam salutem. Nos vero, quos Deus per prophetam promiserat: < Auferam cor lapideum
virlute mirabilium operum et hice sapientiae, quo- de carne veslra, et dabo cor carneum (Ezech. xi). »
cunqve pergamus commendat, non opus habemus ut Cor namque carneum a corde lapideo voluit vita
per epistolas hominum alicubi commendemur. Nam semiente discerni, et per vitam sentientem significa-
vos estis epistola et commendatio nostra apud ho- vit intelligentem. Non ergo propterea dictum est, in
mines, hoc est, vestra fides et charitas et omne bo- tabulis cordis carnalibus ut carnaliler vivatis, qui
num qnod in \obis est? nos reddit commendabiles, uebelis spiritaliter vivere. Sed quiaiapis sine sensu
quia inde laudamur, quod per nos Deus vobis haec est, cui comparatum est cor durum, cui nisi carni
omnia dedif, Epistola enim salutis iudicium cst. sentienti cor intelligens debuit comparari ? quando-
Ephlola nostru vos estis, in quibus scientia et vita quidem ipsum corlapideum, non significat nisi du-
nostra iepraesentatur aliis. Epistola nostra, dico, rissimam voluntatem et adversus Deum omnino
scripta in cordibus nosiris, id est in memoria no- inflexibilem. Judaei enim in lapideis tabulis Iegem
girs mer.tis posits, quia \os scmper in nostro cor- acceperunt, ad significandam duritiam cordis coruisi
I
M-% HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI I I0S4
eiga tJiietlionem Dei et intelligentiam , quia neque A ^ Apostolus, ut ostendat se suosque socios mnil sua
Dciim erant amaturi, ncque legem ipsam intellectu- virtule vel prudeutia facere, cum utique tam pauci
ii. Per lapideas enim tabulas dura et inseusibilia homines et idiotse nunquam sine Dei gratia coope-
corda eorum designata sunt. Per tabulas vero cor- rante totum mundum l&d fidem convertere poluis-
dis, mentes dilatatai charitatis latitudine. Unde et sent. Ob hoc etiam isla prsemisii, ne quid sibi arro-
rarnales dicuntur, id est molles et sentientes, et af- gare viderelur, ubi diclurus erat tanto majus semi-
ftfctum dilectionis vel bene ageiidi habenles. Caro nisleriuiu suscepisse quam Moyses,quanlo majus est
enim animata sentit, et affectum habet circa illud Novum Testamentum quam Vetus. Nam subjungit:
quod tangit, ut per cor habeamus intellectum,et « Qui et idoneos nos fecit ministros Novi Testa-
per carnem dilectionis affeclum. Itaque Spiritus « 1116111!,
non liltera, sed spirilu. Littera enim occi-
sanctus scripsit epistolam noslram in tabulis cordis « dit, spiritus autem vivilical. »
rariialibus, id cst sic in vobis praeccpta sua posuit, Et incipit se nunc alio modo quam superius
utdaret vobis facultatem ad intelligendum, et affec- commendare, ut et pseudoapostoios deformet, in-
tum dilectionis ad complendum. nuens eos esse mimsiros Veteris Testamenti, dum
« Fiduciam autem talem babemus per Clnistum ostendilse ministrum esseNovi. Sufficientia nostra
« ad Deum (Hebr. iv), non quod sufficientes simus B * ex Deo cst. Qui et intantum nos sublimavit, ul ido-
« cogitare aliquid a nobis quasi ek nobis, sed suf- neos mhnstros Novi Tesiamenii nos facerel, id est ut
i ficientia nostra ex Deo est. » per nos scientise et vitae perfectione decoros mini-
Postquam oslendit quare non eget commendati- straret aliis Novum Testamentum. Novus enim li-
tiis epistolis, respoudet ad illud quod praemiserat, quor in vasa nova miltendus erat (Malth. ix; Marc.
scilicet quia non commendat seipsum, sed Deum a n; Luc. v), unde sine acredine propinareiur. Testa-
quo habel omnia. Quasi dicat: Diximus quia Deus menii dico, existeritis non in tittera tanlum docenle;
per nos semper triumpbat, et odorem nolitiae susa sed in spiritu -adjuvante, qui per nos a Deo tribui-
per nos ubique manifestat, et quia Chrisli bonus tur. Non alia nunc intelligitur liltera, quam ipse de-
odor sumus Deo. Et quod tam fiducialiter haec el calogus in illis duabus tabulis scriptus. Spiritus
his similia luquimur, non ad commendationem ne- autem intelligi potest lex fidei, quae non scribitur,
stram facimus, quasi de nobtris vlribus gloiiantcs, sed auimo continetur. Ideo non in litlera, sed in
etad nos ista referentes, sedtalem ac tanlam fidu- spiiilu per nos ministralur Novum Teslamentuin,
ciam habemus, id estreferimus ad Deum, a quo no- quia liltera occidil, sph itus autetn vivificat. Littera
bis est datum quidquid boni habemus. Vel ita con- p( occidit, dum facit scientcr peccare, et addit prseva-
tinuatur ad proximum, Epistola Christi et noslra licalionem ct magis incitat ; sed spirilus vivifieat,
eslis. Sed fiduciam dicendi talia, non ad nos, sed dum facil implere quse jussa sunt. Littera enim pro-
ad Deum referimus. Nam ex puritate conscientisei hibens peccatum, uon vivificatiiominem, sed potius
babemus talem fiduciam ad Deum, id cst contidi- oecidit augendo concupiscentiam, et iniquitatem
mus quod ei placet quia sic loquimur;-elhabemiis prsevaricatione cumulando, nisi liberet gratia per
eam per Christum meJialorem, per quem nobis haec; legem fidei, quae est in Chrislo Jesu, cum diffundi-
potestas est data. Sed nihil viribus nostris ascribi- tur charitas in cordeper SpiiKum sanctum. Nam
uius. Habemus enim apud Deum mediatore Christoi lex quando non adjuyat gratia, praevaiicatores fa-
magnam fiduciam, sed non ita quod simus sttfficientes : cit, et lantummodo in littera est. Accedat ergo 30!
salteni cogitare aliquid boni quod sit a nobis, id est>. litleram spiritus, non occidit liftera quam \ivifkai
a nostra parte veniens, quasi ex iwbh iniliuin ha- spiritus. Non igifur putemus daninatam vci repie-
bens, sed potius omnis suficientia nostra ad bene) honsamesse litteram, quia dictum est: Littera oc-
cogitandum et -agendum ex Deo nobis est. Et hinc cidit. Hoc est enim : Littera reos facit. Nam et hac
pognoseimus quia nihil sumus, nisi misericordia ell locutione dictum est : « Scientia inflat (1 Cor.
gratia Dei regamur. Attendant bsecverba, qui pu- D vni). > Quid est, scienlia inflat? Scientia damnau
i-ant ex nobis esse fidei coeptum, et ex Deo esse lideii est?Absil. Sed quoniam adjunxit: « CharilaS vero
supplementum. Quis euim non videat prius essei aedificat (ibid). > quomodo el nunc adjunxit: Spiri-
cogiiare quam credere? Nullus qnippe credit aliquid,, lus autem vivificat, dedit intelligi, littera sine spi-
nisi prius eogilaverit esse credendum. Si ergo noni ritu occidit, spiritus \ ivificat et
impleri litteram fa-
sufficimus cogitare boni aliquid ex nobjs, profeclo) cit. Si scientia sine charitate inflat, charitas vero
nec creflere sufficimus, quod sino cogitaiione non1 cum scientia sedificat. IItaque littera sola
prohibens
possumus ; sed sufficientia noslra, qua et credereJ malum et imperans bonum occidit animas eorum,
jucipiamus, ex Deo est. Cogitantes credimus, cogi- qui prsevaricantur illam. Spiritus autem qui per
j,<iniesloquimur, cogitantes agimus quidquid agi-- Novi Testameuti gratiam est in cordibus fidelium,
mus. Quod autem atlinet et ad pietalis viam et ve- vivificat in
prsesenti animas eorum, juslificando il-
rurn Dei cultum non sufficimus vel cogitare^aliquid1 las, et in futuro
corpora, quoque cum animabuj
a nobis quasi ex nobisipsis, scd sufficientia nostra1 perpetualiter vivere faciet. Vei littera carnaliter in-
ex Deo. Non enim esUex potestate nostra cor no- lellecta occidit animam. Cayendum est ne
enim,
strum et co-0H'tationes nosfrce. Haec idcirco loquiturr iigurata loculio ad lilteram accipiafur. Cum enim
~
1023 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. II AD COR. 1028
flgurate diclum sic aceipitur, lanquam proprie di- A est lex ministratio morlis, ad quos et in lapidibus
ctum sit, carnalitur sapitur/Neque ulla mors -ani- scripta esl ad eorum duritiam figurandam, non atl
mse cdngruentius appellatur, quam cum id etiam eos qui legem per cbaritatem implent. Fuit enim
quod in ea bestiis antecellit, hoc est, intelligenfia, litteris deformata, id est evidenter descripta, ut bcne
carni subjicitur sequendo lilteram. Qui euim se- posset legi in lapidibus duarum tabularum, ut efc
quitur litteram, translala verba sicut propria le- palenter agnosceietur, et duritiam cordis eorum
net; neque illud quod proprio verbo significatur convinceret. El haec ministratio licet esset mortis,
refert ad significalionem; sed cum sabbatum au- id est per Mojsen minislrata, quamvis praevarica-
dierit, veibi gratia, non inlelligit nisi unum diem toribus esset causa mortis, tamen ita ministro
de septem, qui continuo volumine repeluntur ; ,et Moysi fuil in gloria, ul filti Israel non possenl aciem
cum audierit saciificium non excedit cogitatione il- \isus sui intettdere in faciem ejus propler gloriam
lud, quodfieri de\iciimispecorum vel terrenis fru- vultus ejus, quam acceperat ex colloquio Doniini.
clibus sdlet. Ea demum est raiserabilis animaeser- Non poterant aspicere splendorem vultus ejus cum
"\itus, signa pro rebus accipere, et supra creaturam •'descendisset de monte, porlans legem Jn fabulis
corpoream oculum mentis ad hauiiendum aelernum quas a Domino susceperat, quia el reatus vituli
lumen levare non posse. Spiritus autem vivificat B retundebat visum eorum, ne gloriosam jusli faciem
cl liberat qui intus docet animam, qualiter ea quae manifeste conspicerent (Exod. xxxrv.) Ubi et signi-
audit, intelligere debeat. iicatum est, quia spiritalem sensum legis non eranl
« Quod si ministratio mortis littens dcfoimata in visuri. Facies enim Moysi splendida, figuram ha-
t lapidibus, fuit in gloria, ita utnon possuntinten- bebat verilatis, qum figura evacualur per manifesta-
« dere filii Israel in faciem Moj si propter gloriam tionem veritatis, id est visibilis glona legis evacua-
« vultus ejus (Exod. xxxiv), quae evacuatur, quo- tur per gloriam Evangelii. Ila enim evacuatur, ut
« modo non magis ministratio spiritus erit in g!o- proficiat', sicut infanlia evacuatur in juventute, et
« ria? Nam si ministralio damnationis in gloria semen in fiuctu. Evacualur ergo Moysi gloria,
« est, multo magis abundat minislerium justitiae in quoniam omnes umbrse signiiicantes e\acuanlur,
« gloria. t cum res qusa significalur, adveneril. Quemadmo-
Nos, inquit, sumus. ministri Novi Testamenti, dum enim scientia qusenuncest, evacuabitur, cum
et hsec mmistratio erit in gloria perenni. Atque venerit illa quoe eril facie ad- faciem (I Cor. xm);
hocprobat perminus, id est per Vetus Testamen- sic et ista quae umbris tradita erant Judseis in Vc-
tum quod olim fuit in gloria. Quasi dicat : Nos in teri Testamento, necesse fuitevacuari revelalione
spiritu, non lillera novum ministramus, ubi per ^ Novi Testamenli. Gloria quam Moyses habuii, eva-
spirilum \ivificanlur~cultores. Quod, id est sed si cualur nunc in ministris illius legis, ne pseudoapo-
ministratio tnortis, id est lex cujus lillera occidit, sloli qui carnales ejus observanlias adhuc praedi-
fuit in gloriaMaysi minislro suo,quomodo minhtra- cant, gloriae Moysi participes fiant. Quaudiu enim
liospiritus, id est Novum Testameiitum quod in carnales istae observationes statum habuerunt, mi-
spiritu ministratur, et in quo spiiitus datur, non nistri earum quamdam gloriam et reverentiam inde
mullo tnagh erit vobis in gloria ? « Lex quidem san- habueruiit. At poslquam carnali spiritalisobservan-
cla et mandatum juslum et sanctum et bonum tia successit, gloria ministrorum carnahum evanuit.
(Piom.vii). > Et tamen quia de ipso bono interfici- Sedet in ipso Mojsenon semper bsecgloriaperman-
tur inobediens anima, ubi non adjuvat Dei gratia, sit. Itaque si minislralio moilis fuit Moysi in tanta
minislralio mortis facla est lex in Veteri Testa- gloria, quomodo non multo magis eiil nobis in glo-
mento propter occidentem litteram, el ministralio ria ministratio spiritus, id est Teslamenlum no\um
vitae facta est gratia in Novo, propler vivificanlem quod ministramus, in quo lides impetrat spirilum
spiritum. Dislinguitur ergo lex a gratia, eo quod \ivificatorem? Eiit ulique nobis in -gloria multo
sub illa elidantur elati, sub isla erigantur elisi; rj magis quam Vetus fuil Moysi. Splendor enim in
et quod illain lantum bonasit ut-bona jubeat, haec facie Moysi tanquam iu facie camali et morlali diu-
in tantum utbona conferat: illa juslitiae facial au- turnus aut-aeternus esse nou potuit, quia vel morte
ditorem, ista factorem. Et ideo sub illa peceator, ablatus est. Splendor aulem gloriae Domini nostri
insuper etiam praavaricator, amissa excusatione Jesu Christi, cujusparlieipeserimus, sempiternus,
ignorantiae convictus jacet; sub ista \ero et par- Nam sicut promissiones Tesiamenti Veleris fuerunt
cente, et opitulante, nec qui mala est operatus, temporales, id est temporalia bona pollicentes, ila
exstinguilur; el ut bona operetur , accenditur. et Moysi gloria lemporalis. Et sicut promissiones
Quid ergo mirum est si illa dicta est minislralio Testamenli Novi quod per nos minislralur, sunt
mortis, ubi littera occidit, malum prohibendo quod aelernae, sic et gloriam quam pro ministerio hoc
iit, et bonum imperando quod non fii; ista vero di- sumus percepluri in Christo, est aeterna. Vere mini-
elaest ministratio spiritus, iitique vivificantis, nisi stratio spiritus eril nobis in maxima et permanenti
ut a prsevaricalionis morte surgamus, et justiliam gloria. Nam si minhlratio damnationh, id est lex
non rei legamus in tabulis, sed liberi in cordibus quae damnat praevaricalores ut statim perimanlur,
et in moribus habeamus? Ad -Judseosenim dicta non reservans cos ad pcenitcntiam, est Moysi i»
I027 BERVEIBURGIDOLENSIS MONACHI 10i8
ad nos, propicr excel.cntem glo-
t/Jono, lunc minhterium jusiiiim, id est No\um JA tum est, quanlum
Testamentum quod per nos ministratur, in quo per riam quse nobis dabitur. Non hoc de futura Moysi
fidem ei Spiritum sanclum datur vera justitia, multo gloria dicilur, sed de illa, quam visus est-habere
cum descenderet de nronle (Exod. xxxiv). Vere ex-
magh abundat in gloria, id est niulto abundantio-
rem gloriam dat nobis ministris suis. Illa enim glo- celleniem gloriam ex lioc ministerio consequemur,
ria sicut diximus, temporalis est, haec autem aeter- quia manens est et sine immutafione perdurafu-
illud quod evacuatur, id esl quod se-
na; illa lerrena, haic ecelestis. Vel in se ipso habet rum. Nam si
Novum Testamentum majorem gloriam quam Vetus, cundum umbras carnalis intelligentiae vel obsena-^
in suo tempore per gloriam
quia major gloria est peccatorem juslificare quam tionis eessat, est
damnaie. Quamvis enim juste damnet, tamcn ad Moysi, vel sicul in aniiquis codicibusinvetiilur in g!o-
laudem magis proficit, si induigeat ut possit se reus ria fuit, multo magis hoc Novi Teslamenti ministe-
corrigere et ad justitiam resurgere. rium, quod sine immutalioue manel, esl in " -gloria
« Nam nec*glorificatum est, quod claruit in hac ministris suis. {
« parte, propter excellentem gloriam. Si enim quod « Habentes igitur talem spem, multa fiducia uti-
« evacualur, per gloriam est, multo magis quod < mur: et non sicul Moysesponebat velamen super
i manet, in gloria est. > 1 « faciem suam, ut non intenderent iilii Israel in fa-
B
Veie Kovum Testamentum habet majorem glo- <Lciem ejus, quod evacualur \ibid.). Sed obtu&i
liam. Nam in ejus comparatione gloria Moysi nec t sunt sensus eorum. Usque in hodiernum enim
gloria est. El hoc est: Natn quod claruil, id est fa~ « diem idipsum velamen in lectione Veteris Testa-
cies Moysi quae radium claritatis emisit ut cornuta « menti manet non revelalum, quoniam in Christo
videretur, nec glorificatum esl in hac parte, id est t evacuatur. Sed usque in hodiernum diem, cum
nec gloriam habuit in hac consideratione-Novi Te- « legitur Moyses, velaWn est positum super cor
Etamenti, propter excellenlem gloriam quse ibi est. « eorum. Cum autem conversus fuerit ad Dominum,
Non est glorificatum, quia non habuit fructum glo- « auferetur velamen. Dominus autem Spiritus est
rise. Quando enim gloria vuitus ejus nulli profuit, « (Joan. iv). Ubi autem Spiritus Domiui, ibi li-
sed magis obfuit, licet non suo, sed peccantium « bertas. >
vilio, tamen in hac parte gloria non est. Illa autem Quandoquidem ministerium Novi Testamenti erit
magis est gloiia, quse abundat in gratia, ut purifi- nobis in permanenti gloria, igitur nos habentes lalem
cati homines dono Dei, abstersa mentis caligine, spem, id est sperantes quia-ex prsedicatione nostra
possint videre gloriam Christi. Excellenlior enim ^ pereipiemus aeternamietimmensam gloriam, multa
sst Novi Testamenti gloria, in quo gratia super- fiducia utimur in praedieatioue, id est tam eonstan-
eminet et misericordia. El ad comparalionem glo- ter praedieamus, ut neque minis neque verberibus,
nae Evaiigelii obumbratur gloria legis ut nee esse nec ullis tormenlorum 1cruciatibus ab annuntialione
videatur, sieut ortu solis caecatur lumen lucernse, verifatis-laeeamus, et non ita praedicamus, sicut
quod aniea videbalur magnum habere fulgorem. Moyses quando ponebat velamen suum super faciem
1'ere supereminet gloria Novi. Quia si Vetus Te- suam, id est non celamus sensum nostrum sicut
stamentum quod secundum carnales observaniias Moyses, sed aperie dicimus, quia non praedicamus
evacualur. est per gloriam vullus Moysi minislra- carnales observanliasj sed potius ipsam veritatem
fesimetieceptum, sine qua non commendaretur; et Veteris Testamenti significationem. Qui enim car-
mullo magis Novum quod manet, id est cui non sue- nales observantias prsedicat, velamen ponit super
faciem suam, et
cedit aliud, estin gtoria.Pcv gloriam enimMojsi velamjinelitterae sensum iuteriorem
est illud, id est existit suo tempore authenticum. operit. Nos vero faciem non velamus, quia vobis
Sed tamen evacuatur secundum figuras in adventu aspectum splendoris interioris non negamus, sieuf
permanentis veritatis. Ideo major est gloria No»i Moysesponebat velamen carnalium figurarum super
quam Veteris, quia quantum interest inter figuram JJ faciem suam, id est super claram dictorum sunrum
et veritatem, tantum distat inter gioriam vultus spiritalium intelligenfiam, ideo ut filii Israel non
Moysi et gloriam Christi. Sicut enim in vespere intenderent in faciem tejus, id est non inspicerent
stellse gloriosae sunt, oriente aulem sole evacuatur spiritalem -sensum ejus, quia non possent suffecre
earum claritas; ita et Moysi gloria quaepiius radia- propter suam imbecillilalem el irreligiositatem. Cla-
bat, evacuatur apparente gloria Christi. Vel ad mi- ritas enim vultus Moysi, verilatem no\se legio quse
nistios referenda est gloria Novi Testamenti. Vere per carnales observantias designata est, signiiicavit.
nobis abundat in gloria. Nam quod claruil, id est Et sicul Judsei tanlam illam claritatem non potue-r
faciesMoysi qusein Iegislatione claruit, nec glori- runtpati, nisi mitigaretur eis per oppositio \ m ali-
fieatum est, id est nee etiam habuisse gloriam vi- cujus velaminis, eodem modo perfectionem \itae vel
deturJn hac parie, idest respectu hujus nostrse intelligentiae, quse fuitj ibi significata, non tufferret
partis, propter excellentem gloriam quam de Novo > imbeciliitas mentis eorum, si eis ipsa ver tas Novi
Testamento habemus et habituri sumus. Sive quod Testamenti nudata monstraretur. Ideo pe \elamen
claruit in hac parte pwedicla, id esl Mojses, qui carnalium observationum et promission'iiii obum-
clu''us et glo: iosus apparuit iii facie, necgloriiica- braia eslfacies,veritaiis, quse tempore g^ tLu fuerat
5029 COMMENT. IN EPISTOLAS PAUL!. - L\*KPiST. II AD COR. 10J&
revelanda. Si enim dicta Moysi sphitaliter intel- A . Testamenlum, sed velamen ejus, ut per Christuim
lexissent, infirmitas eorum ad tantarnperfectionem intelligatur et quasi detmdetur, quod sine Cl<risto
non ascendisset, nec lippiens eorum oculus tantam obscurum atque adopertum est. His quidem qui
sapientiae claritatem sustinuissct. Et si ipsa verilas sunt in Christo, evacuatur velamen. Sed super car
sine velamine fuisset illis ostensa, tanto damnabi- eorutn qui in infidelitate perdurant, esl usque hodie
Iiores essent, quanto majorem justilias perfectionem velamen positum, id est caecitas deptimens raiio-
cognovissent, cum nibil peifectionis in actione ie- nem eorum, cum legitur 3loyses, quia totum car-
nuissent. Piopterea velamine lilterae texit illls Moy- naliler intelhgunt, nec ad spirilalem sensum
ses faciem spiritalis intelligentiae, ne ad hunc splen- propter nebulam caecitatis, quam in coide por-
dorem vultus ejus intenderent, quod velamen eva- tant, aspicere possunt. Et ita <luo illis obsunt
euatur nunc tempore gratiae, ut interna pulchritudo ne intelligant, id esi velameu lectionis et vela-
veritatis quse latuerat, manifeslelur. Sed pseudoapo- men coidis. Sed cum aliquis eorum fuerit ad
stoli qui carnales observantias adhuc praedicant, no- Dotninum Jesum conversus, mox auferetur ei vela-
lunl ut velamen evacuetur, sed ut veritas -scmper men. Velamen enim aufertur, quando similitudinis
figurk adumbretur, necunquam manifestetur. Ideo- et allegoriae cooperimento ablato, veritas nudatur
que suos auditores in umbram ducunt, non verilalis ut possit videii. Velamen quippe auferri, est car-
lueem illis ostendunt. Velamen quidem modo per nalem scientiam legis evacuari. Conversi namque
nostras expositiones evacuatur et removetur, sed intentio mutatur de Vetere ad Npvum Testamentum
sensus Judaeorum sunt oblusi, id est bebetati, nec ut non jam intendal accipere carnalem, sed spiri-
possunt oculis cordis aspicere fulgorem nudae veri- lalem felicitatem, id est ab intentione qua exspecta-
tatis. Quse obtusio causa infidelitatis accidit. Ideo batur in regno terreno bealitudo umbratilis et car-
conversis ad fidem acuitur acies menlis, ut videant nalis, ad intentioneni qua exspeetatur in regno cce-
splendorem divini luminis. Hebetali sunt oeuli sen- lesti beatitudo verissima et spiritalis. Et sic aufertur
suum illorum ? ne lucem spiritalem videant. Nam velamen, quo legebantur ulilia legis arcana, dum
usque in hodiernum diem, cum jam manifestata ab eo qui venit ad Christum, tollitur insipientia et
veiitas ubique refulget idipsum velamen carnalis ignorantise nehula. Sed quid mirum? Dominusenim
inlelligentise manel in lectione Veleris Testamenii, esl spiritus (Joan. iy), id est Spiritus sanctus Dominus,
quia eum audiunt legi Scripturam illam, non intel- hoc est sus8 polestatis, valens perlicere-qiiod \uli.
ligunt, nisi quod liltera foris carnaliler sonal, el ita Ac per hoc quos vult, illuminat^ et quos vult, in
celatur eis sensus interiorum. Uude el Mojrses cum < Q tenebris ignoranliae deserit. Tanquam proprie vi-
ad eos loquerelur, faciem velabat, signilicans quia detur Filiusvocaii Dominus. Sed el Spiritus sanctus
populus ille verba quidem legis cognosceret, sed hoc loco Dominus vocatur, cum dicit Aposfolus :
ejusdem legis claritatem omnino non videiet. Facies Dominus autem spiritus est. Ne enim quisquam ar-
enim Moysi splendida, sicut dictum esl, figuram bitraretur Filium signiiicatum, et propter incorpo-
habebat veritatis, facies Moysi Christum designabat. ream substantiam dictum Sphitum, secutus con-
Sonabat vox Moysi per-velum, et facies Moysi non texuit : Vbi autem Spiritus Domini, ibi libertas.
apparebat. Sic et modo Judaeis sonat vox Chrisli per Dominus ergo est, id est nihil servitulis habens, sed
vocem Scripturarum veterum. Vocem loquenlis au» imperiali potentia omnibus dominans Spiritus san-
diunt, et faciem ejus non vident. Personam ejus ge- ctus. Et ideo sicut Dominus aufert \elamen antiquoe
reDat Moyses, et ideo velum ante se ponebat quando servilutis ab-lris qui convertuirtur, ipse Spintus est
loquebatur populo. Idipsum ergo velamen usque Dominus. Sed ubicunque est- Spiritus Domini, id est
hodie manet in lectione-Veteris Testamenti, quia' idem Spiritus sanctus qui est Spiritus Filii, ibi est
quandiu in lege carnalia gaudia et voluptates et mentis libertas, ut renioto servili velamine, possit
terrena bona promitti intelligunt, velamen est po- libere mens veritatem inspicere. Nam quia iste Spi-
situm contra faciem cordis eorum, ne videant in D 1 ritus est Dominus, et est Spiritus'Dornini, ideo per
Scripturis Chrisium. Idipsum velamen quod Moyses hunc Dominus Jesus dedit libertatis legem,"non lit-.
posuit, manet adhuc in illa lectione, quia et nunc teris utique scriptam, sed per fidem animis inlima-
•sicutante Salvatoris adventum, abscondil eis seri- - tam, non quse visibilia doceat, sed quse invisibilia
sum spiritalem superficies litterse carnaliter.iulelle- credi suadeat, quse animus spiritualiler colligat, non
cta. Velamen uico, non revelaium eis essevelamen quae oculus corporaliter cernat. Sicque per hune
quia neqae hoc sciunt quod sit velamen, id-est ne- spiritum aufertur velamen carnalis intelligentise
que vel hoc aniroadverlunt, quod illa litteralis su- quod est servilutis, etdono spiritalis inlelligen-
peificies sit velamenlum alicujus occulti sensus tias, tribuitur gratia liberlatis. Sed. et in actione
quem velet intra .se. Nihi enim ibi putant debere semper esl libertas, ubieunque spiritus iste habitai,
inlelligi, nisi qnod lilfera carnaliter -sonat. Nec mi- quia facit bonum operari non timore pcense, sed
rum si velamemadhuc eis manet, ita ut nec intelli- amore justitiae. Ignorat enim mens graliam liber-
gant hoc esse velamen absconditae pulclnitudinis, tatis, quam ligat servilus limoris. Nam qui idciico
qnoniam in C/iWsio,jdest-iniide Chrisfi solummo!.'o bona facit," quia tormentorum mala metuit, \u}t
evacuatvr. Evacuatur namque in'Christo non Vetus Jion esbe quod metuat, ut audenter illicita commil-
4031 IIERVES BURGIDOLENSIS MONACHt | {052 -
tat. Sed cum iste spiiitus charitatem ubicunquc & obscura imago Dei est. Cum enira natura humaiia
manserit infundat, charitas vero servilem timorem a Creatore suo cujus est imago, ab impietate justi-
foris mittat, patet quia in quacunque menle spiritus fic-atur, a deformi forma, formosam transformatur
vitss fuerit,' ibi mox libertas regnum obtinebit. Ori- in formam. Et transfprmatur a clatilale crealionis
genes, quia nunc sermo Apostoli ad subtiliorem et in_ claritatem justificalionis^ Atque iransformamur
spiritalem intelligenliam provocat auditores, et sult lawjuam a Spiritu Domini, id est tanquam illi quos
eos nihil carnale in lege senlire; dicit: Qui vult au- Spiiilus Bomini transformai, et per gratiam suam
ferri velamen de corde suo, convertatur ad Domi- in melius transmuta^t. Cum ergo hac tfansfor-
num , non quasi ad carnem Dominum; esf enim el matione ad perfectum fuerit hoec imago reno-
hoc quia verbum caro factum est, sed ad Spirilum \ata , similes Deo erimus, quoniam videbimus
Dominum. Si enim quasi ad Spiritum Dominum eum non per speculum, sed sicuti est (I Joan.
convertalur, de carnalibus ad spiritalia veniet, et m). Vel quia speculatio solel dici contemplatio,
ad libertatem de servitute transibit, ubi enim Spi- possumus et ita inlelligere : Nos omnes reve-j
ritus Domini, ibi libertas. His ergo qui de carnali lata cordis facie a legis velamine, quod est umbra
ad spiritalem intelligentiam provocanlur, dicitur : fulurorum (Hebr. x),' gloriam Domini speculanles,
Dominus auiem Spiriius est, v.bi aulem Spiritvs Do- B id est per fidem contemplantes, transformamur, id
mini, ibi liberlas. Potest et sic intelligi : Cum quis est quotidiano profectu transmutamur, In eamdem
eorum fuerit conversus ad Dominum, qui est Pater imaginem, id est in jeamdem similitudinem glorise
et Filius ct Spirilus sanctus, auferetur ei velamen Domini, quam contemplamur, jit post mortalitatis
«arnalis intelligentiae. Ipse eonvertetur de carnali- hujus tenebras, ad plenum inveniamur similes glo-
tate ad Dominum, qui est ut diximus, individua riae ejus. « Scimus enim quia cum apparuerit, si-
trinitas. Sed Dominus ad quem convertetur, est miles ei erimus (Uodn. m).» Transformamur autem
Spiritus, id est incorporeus, sicut in Evangelio di- a clarilate in claritatcm, id est euntes ab una clara
citur de tota hac trinilate : « Spiritus est Deus cognitione in aliam. A claritate fidei in claritatem
(Joan. iv), » et eos qui adorant eum, in spiritu et speriei; a claritate qua filii Dei sumus, in elarila-
veritate oportet adorare. Simililer et hic dicilur tem qua simies ei erimus, quoniam videbimus eum
quia Dominus est Spiritus, ut animadvertamus quia- sicuti est (ibid.). Et ita ducimur a claiitate in cla-
quisquis ad eum intentionem animi convertit, ut in- ritatem tanquam a Domini Spirilu, quia tanta nobis
telligat eum, in spiritu el veritate oportet intelligere, clarilas datur, quae[ sublimilati congruat dantis.
non in carne et umbra, sicut volunt facere qui te- Taniam cnim claritatis vel gloriae nobis dabitur,
nentur sub lege.Dominus est Spiritus, et spiritaliter C quantum dignum estl dare Dominum per Spiriium
debet intelligi, atque spirilalem dat intclligentiam. SUlKll. I
Sed ubi fuerit Spiritus Domini, id est spiritalis gia- CAPUT IV.
tia charitalis, ibi libertas est el rccte intelligendi ei « Ideo babentes lanc administrationem,
juxia
recte faciendi. « quod misericordiam consecuti sumus, non detici-
« Nos vero omnes revelata facie gloriam Do- « mus, sed abdicamus occulta dedecoris, non am-
« mini speculantes, in eamdcm imaginem trans- « bulantes in astutiaL neque adulteranles verbum
« formamur a claritate in claritatem lanquam a « Dei, sed in manifestatione veritatis, commendaii'-
« Domini Spiritu. » < tes nosmetipsos ad omnem conscientiam hominum
Illi quidem, quia non,conversi sunl ad DominwK, «•corara Deo. »
qui Spiritus est, habent velamen super cor. Sed Hinc ergo conjicere debemus, quanto niajora no-
nos omnes, qui Iiberlalem conseculi sumus per bis, quam Judseis superna clementia gratiae susa
Sphitum Domini, reveiala facie cordis noslri, id dotia contulerit. Judaei enim cum minor essel gloria
est ab omni velamento erroris deteeta mentis in- vultus MojTsi,eam speculari non poterant; nosvero
tenlione, gloriam Domini sumus speculuntes, id esl non Moysi gloriam quae inferior est, sed excrllen-
per spcculum intuentes. Speculanles, enim dictum tem Sahatosis gloriam vsurosnos credimus. Judsei
est per speculum videntcs, non de speeula prospi- gloriam servi non meruerunl videre, nos autem
cienies. Quod in Grseca lingua non est ambiguum. omnium Domini gloriam sumus visuri. Et ideo nos
In spcculo auteni non nisi iniago cernitur. Et nos habenles hanc Bommi\adminisiralionem, quaenos ad
qui sumus imago Dei, speculamur, id est per spe- tantam promovet gloriam, et habenles eam juxta
eulum, hoc est per hanc imaginem suam videmus quod mhericordiam consecuti sumus^id est habentes
gioriamDomini. Dum enim diligenter nos ipsos acu- eam non ex meritlsjsed ex Dei misericordia, quae
snine rationis consideramus, ad visionem gloriaeejus m>sabluit et justificavit et ministros suos fecit,
cujus iraago sumus, quodammodo penelramus, el uon deficimus in pressuris propter spem glorise
in eamdem imaqinem Dei, per quam speculamur, quam exspectamus, nec minoratur in nobis animi
transformamur, id est transmutamur ad hoc, ut fortitudo, sed inter adversa constanter adimplemus
perfecte simus imago Dei. Transformamur, id est officium noslrse ministralionis. Non deficimus pro
deforma in formam mutamur, atque transimus de aliquibus adversis, scd abdicamus, id est abnega-
forma obscura in formam lucidam. Quia et ipsa mus, et procul a nobis removemus occulta dedecotis,
1055 COMMENT. IN EPISTOLAS PAULI. — IN EEIST. II AD COR. 1034
id est occultos actus nequitiae, qui dedecus et op- A his qui pereunt, id est in corde coruiri est opertum
probrium generant, et idcirco fiunt in absconso, ne velamine caecilatis ipsorum Evangellutn nostraa
in publico dedecus suis operariis inferant.« Omnis praedicationis. Jn quibus pereuntibus Deus excmca-
enim qai male agit, odit lucem {Joan. n). > Et: vit mentes infidelium hujus swculi. Deus excaecavit
« Quaein occullo fiunt ab ipsis, turpe est et dicere mentes infidelium, qui et Filium suum misit dicen-
(Ephes. v). » Haec sunt oeculta dedecoris, quse terri :«In judicium veni, ut, qui non vident, videant,
prorsus abdicamus. Vel occulta dedecoris sunt, co- el qui vident, caeci fiant (Joan. ix). > Excaecavit au-
gitaiiones alicujus ttirpis aclionis, sive ea qufe pravo tem non malitia, sed astutia. Non enim est iniquitas
sensu quis medilatur ad prsedicandum, ut auditores apud eum, cuidicilur: « Misericordiam et judicium
fallat. Ad dedecus enim et deformationem ejus pro- canlabo tibi, Domine (Psal. c). > Illuminat.ergo tai-
ficit, qui subdola mente conungit doctrinam ad de- sericordia, excsecat judicio utique aequissimo, etsi
cipiendum corda simplieiumr Haeccontra pseudo- occultissimo. Praecedit enim aliquid occultum in
apostolos dicunteV^qui non habebanl revelatam occullis, ubi ipse agat justissimum examen judicii
faciem, nec Testamenti Novi ministrationem; et si sui, ut quorumdam mentes excaecenlur, et quorum-
tribulatio illis arcidisset, mox dettciebant. Et licet dam hTurninentur, cui verissime dictum est: « Ju-
exterius faciem religionis ostenderent, interius ta- B dicia tua abyssus multa (Psal. xxxv). > D,eus itaque
men occulta- dedecoris non abdlcabant, sed turpia justus mentes infidelium hujus sseculi excsecavit, id
in suis cogiiationibus volvebant, el in secretis locis est ex toto caecas fecit. Erant enim in Adam quo-
perpetrabant. Nec sumus, inquit, ambulantes in , dammodo caecatae,sed non ita quin, si vellent, Crea-
astutia, id est hypocrisi, sieiit praedicti pseudoapo- toiem suum inlueii possent. Quia vero noluerunt,
stoli, qui videnlur humiles et religiosi coram homi- excaecavit eas Deus, quando lueem Spiritus saneti
nibus. ln astutia enim ambulant, dum occulta sua prsesentem subtraxit eis, et splendorem suae visio-
non detegunt; sed imaginem sanctitatis osteudunt, nis occultavit. Sic excaecavit mentes eorum propter
dum nihil accipiunt, sed famulis suis totum dari infidelitatem. Ac si diceret eis : « Nisi credideritis,
permitlunl, per quos ad usum suum omnia reditura non intelligetis (Isa. ix, sec. LXX). > Et erant hujus
sciunt, neque sumus adulteranles verbum Dei, sicut saeculi, id est non perlinehant ad aliud sseculum,
illi, id est non praadicamus propter delectationem ubi est perpetua lux et felicitas. Vel Deus hujus sae-
humanae laudis, vel lerreni lucri, nec admistione culi excaecavitmentes infidelium. Idcirco enim P-eus
falsitatis veritatem eorrumpimus. Hsec perversa non quem praedicant apostoli, diciturDeushujus saecufi,
sed sumus commendanles in - ne in hoc
agimus, nosmelipsos saeculo, ubi lot mala fiuut, putaretur ali-
manifestalione veritatis, quia manifestaraus verita- quis alius Deus esse. Non solum enim invisibiles
tem, quaefueratoperta velamine Moysi, et ita com- creaturas, sed etiain hoc visibile saeculum regit Deus
mendabiles reddimus nosmetipsos sine' compara- noster, nullusque Deus est praeter eum, qui et pra-
tione adversariorum. Hoc est dicere : Veritas, quam vorum malilia bene utitur. Qui ad hoc excsecavit
msnifestamus, nos ipsos efficit commendabiles. Et mentes infidelium, ul non julgeat eis illuminatio
hoc ad omnem conscienliam hominum, ut conseien- Evangelii, id esl ul non videanl fulgorem Evangelii,
tia eorum qui rationabililer intelligunt noverit nos quod illuminat menles credentium, nec appareat
libenter a cunclis debere suscipi, qui tam evidenter eis quod Evangelium sit lux, qua lideles illustranlur.
speiimus veritatem. Et commendatio ista fit coram Evangelii dico gloriw Christi, quia ibi prsedicalur
Deo ad laudem et placituin ejus, qui ad hoc nos excellentia divinitatis, et gloria resurrectionis ejus,
eommendamus hominibus, ut videant opera nostra quam nolunt infideles audire. Nam praedicalionem
bona, el glorificent non nos, sed Patrem noslrum, contumeliae passionis ejus libenter audiunt. Prsedi-
qui in ccelis est (Matlh. v). Tel coram Deo id agi- cationem vero glorise resurrectionis et divinitatis
mus, quia ipse testis est nos manifestare puram ve- ejus veram esse non credunt. Et hoc est quod npn
ritatem, cujus oculos nihil Iatet. D fulget eis illuminalio Evangelii gloriae Chr.sti. Qui
< Quod si etiam opertum est Evangelium nostrum, esi imago Dei, id est omnino per omnia simillimus
«in his qui pereunl, est opertum in quibus Deus Patri, sicut ipse dicit :,« Qui videt me, videt et Pa-
« hujus saeculi excaecavitmentes infidelium, ut non trem (Joan. xiv). > Nam
qualis est iste, lalis est
« fulgeal illmninatio Evangelii gloriae Christi, qui ille. Quantus esl
ille, tantus et iste, Sicut ille caret
« est imago Dei. »
sic et iste. Sicut ille est seternus et incommu-
Nos quidem revelata facie praedicamus et verita- initio,
lem manifestamus. Quod,id estsedsi etiam opertum tabilis, sic et iste. Sicut ille Deus, sic el iste. Sieut
est Evangelium noslrum in Ids qui pereunt, est oper- ille Creator, sic et iste. Sicut ille scit omnia et po-
tum, non in his qui salvi fiunt. Infideles enim vel test, sic et iste. Et quod est ille, Tiocet iste. Quia
pseudoaposloli praedicationem noslram non inlelli- ergo iste de illo est, ct consubstantialis' atque co-
gunt, fideles autem Deo revelanle cognoscunt et selernus et coaequalis est illi ac per omnia similis,
intedigunt. Increduli vei o, qui in perditionem ten- recte vocatur ejus imago. Et hanc illius gloriam
dunt, ea quae dicimus videre non possunt, quia ve- praedicat Evangelium, cujus illuminatio fuTgetmen-
lamen erroris et igooFflnjia?est super cor eorum. In tihus credeutlum» incredulis autem
juslo Dei judicio
PATROL. CLXXXI. 33
4035 BERVEI BURGIDOLENSISMONACHI I 1036
absconditur. Qui enfm oculos ad lucem claudunt, A scientiam quam habemus de claritatu Dei. Haecest
juslum est ut eis lux occultelur. enim scientia claritatis ejus, qua scimus ipsum esse
« Non enim nosmetipsos pnedicamus, sed Jesum lumen quotenebrse npstiaeilluminantur, ut qui ali-
t Christum Dominum nostrum, nos autem servos quando fuimus increduli in ignorantia, id est in te-
i veslros per Jesum. Quoniam Deus, qui dixit de nebris. nuncexhibeamuslumen aliis. Quod enim de
t tenebris lucem splendescere (Gen. i), qui illuxit tenebns lucem fecit. ^hoc significavit, qma eos quf
f in cordibus nostris ad illuminationem scientiaa in regione dissimilitudinis per ignorantiam abierant,
r claritatis Dei in facie Christi Jesu. Habemus au- et in lcriebiis positi |erant, ilbs illuminaret, illis
f tem thesaurum islum in vasis fictilibus, ut subli- verbum praedicationis commi;teret. et ita de lene-
< mitas sit viriutis Dei, et non ex nobis. » bris lucem splendescere faccrel. Illuxit ergo in cor-
Neque Evangelium adulteramus, neque nosipsos dibus nostris, ut et nbs luceamus vobis.-ad hoc ut
coromendamus in manifestaiione veriiatis. Quia noti percipiatis illuminationem scientiae claritatis Dei in
id facte, id est in cognitione Chrisii Jesu, quia
prwdicamus nosmelipsos, sed Jesum Christutn, per fa-
est praedicalio noslra non tendit ad gloriam nostram ciem unusquisque cognoscitur. tpse noscris menti-
vel lucra, sed ad Chrisli gloriam, qui est Salvator bus illuxil. Sed hunc thesaurum divitiarum aeternse
et Rex suorum, et cujus dominio libentersubjicimur. sapientise habemus in vasis fictilibus, idest in eor-
Non gloriaminoslram, sicutpseudoapostoli consue- poribus terrenis et fragilibus. Thesaurus iste esl sa-
\erunt, denuntiamus, ne quis nos dical propter cramenlum Dei in Christo, quod fidelibus erogalur,
nosipsos evangelizare, ut gloriosi appareamus, et incredulis aulem absconditur. Hunc thesaurunt quo
faciamus. Qui enim alios ditamus, etquo signa frequenter operamur,
quaeslum nobis de rebus vesiris
non Christum praedicat, habemus in vasis fictilibus, id est in terrenis corpo-
propria commoda quaerit,
sed se, sicut illi qui suo ventri deserviunt. Jesum ribus, per quae ipsi nos infirmamur, qui sanitatem
esse. Sed nos esse aliis saepe conferimus, ut sublimitas mirabilium ope-
praedicamus Dominutn nostrum
dicimus seruos, id est ministros vestros per Jesum, rum nostrorum et praedicationis sit virtuiis Dei, et
in minisle- non ex nobis, id est appareat esse ex Dei yirlute, et
qui nobis praecepit ut vobis serviremus
rio praedicalionis. Cum simus ministri, dicimus nos non ex nostris viribus. Quod non ita patesceret, si
non thesaurus iste angelis ad erogandum commissus
propter humilitatem servos, ut appareat quia
ad gloriam nostram praedicamus Evangelium, sed fuisset. Et idcirco infirmis hominibus est commissus
ad claritatem Christi; cui obedimus, dum vobis in ad dispensandum aliis, ut hujus thesauri sublimilas,
ministerio verbi servimus, non propter vestrum me- C id est lanta sapientia, tanta eloquentia, tanta mira-
rituro, sed propter Domini prseceptum. Nos, inquam, culorum ostensio, tanta in tribulationibus constan-
per Jesum hoc facimus, ul vobis in ministerio prae- tia, intelligatur esse virtutfe Dei, et non ex nobis.
dicalionis serviamus, quia et Deus per eum majora Fictilia vasa significant naturae humanse infirmita-
fecit nobis. Quoniam Deus qui in mundi constilu- tem, quae nihil potest, nisi a Deo acceperit virtu-
tione dixit, id est verbo suo (quod est fili ejus) fecit tem, ut ad laudem spam Deus, per infirma vasa se
de tenebris lucem splendescere,quando dixit: « Fiat praedicet, ut gloria illi detur, non homini, qui ex
lux, et facla est lux (ibid.), » ipse est qui illuxit in luto fictus est (Gen. n).
cordibus nostris. Et qui tunc per verbum suum in t In omnibus tribulationem patimur, sed non
mundo corporalem fecit lucem, rpse nunc per idem < angusliamur. Aporiamur, sed non destituimur.
verbum in nobis spiritalem dedit lucern. Non sine « Perseculionem patimur, sed non derelinquimur.
initio semper fuerunttenebrae, sed coeperuntesse, ex « Humiliamur, sedjnon confundimur. Dejicimur,
quo confusa moles cceli esse ccepit ac terrae, ante- « sed non perimus. >
quam lux ista esset facla, qute Illuminaretur, quod Inde probatur nosl esse idoneos ad illuminationem
sine luce fuerat tenebrosum. Quid aulem inconve- aliorum, et ad erogationem-divini thesauri, quia in
niens, si mundanse matetiae fuerant tenebrosa pri- D omnibus locis, vel in omnibus modis tribulationem
mordia, ut acr.edente luce, melius, quod factum est, palitnur, sed non in animo angustiamur, id est non
videretur, et tanquam proficientis, quod postea fu- tanlum opprimimur, ul pusillanimes effecticedamus.
turum erat, hoc modo significaretur affectio? Nam In omnibus tribulationum modis affligimur, quo-
sicut suum de tenebris lux visibilis inilium sum- niam vincula, carceres el verbera et caeteratribula-
psit, ila post lune lux invisibilis, cui dictum est: tionum genera in corporibus nostris sustinemus.
« Fuistis aliquando tenebrae, nunc autem lux in Sed non angustiamur, imo dilalamur ampliori lati>-
Domino (Ephes. v). > Et quis hoe fecit, nisi ille tudine eordis, ut intus regnet charitas, et spatietur
qui cum tenebrae essent super abyssum , dixit : animae libertas, apud se habeus thesauri cceleslis
« Fiat lux, et facta est lux ? (Gen. i.) > Deus ergo divilias, quibus et iliorum ditet inopiam. Aporia-
est qui in separalione elementorum dixit, id est mur, id est inopiam patimur. Quia mpIK Graecedi-
verbo suo fecil de tenebris lucem splendescere, qui citur facultas, abundantia, k vero privativum est.
illuxit, id est lumen quod ipse est lucere fecit in cor- Aporiamur, id est i sine lucro efficimur; aporia
dibus nostris, ad itluminationem scientiw clarita-' namque esl spoliatio omnium bonorum. Aporianiur
1is i>£}, jd est a«Jhocj wt Ulumineinus §Uos pey |rgof M esf, bonis corporalibus priyamur, sed w>i\
1037 COMMENT.1N EPISTOLAS PAULI. — INEPISTrirATDTCOR: r038
destituimur, fieo necessaria nobis ministrante. Vel A est dominium exercet in nobis, vos ad voluptales
aporiamur, id est laborando sudamus. Nam poros vitae tenditis.
vocamus foramina per quae sudor exit. Et inde « Habentes aulem eumdem spiritum fidei, sicut
« scriptum test: Credidi, propter quod locutus sum
apoiialits, id est sudans appellalur. Aporiamur ergo,
id est in labore tribulationum desudamus, sed non « (Psal. cxv); et nos credimus, propter quod et
deslituimura Deo, qui nos conforlat ne deliciamus. « loquimur, scientes quoniam qui suseitavit Jesum,
Sive apariamur, fd est quasi sine poris efficimur, « el iroscum Jesu suscitabit, et constituet vobiscum.
hoc esl sine sudore, du-n velul frigore constringi- « Omnia enim propter vos, ul gratia abundans
per
mur egestalis necessitate. Sed rion destituimur a «multos in gratiarum actioneabundetingioriam Dei. >
thesauro ccelesti, quem habemus in vasis Hctilibus. Semper quidem mors in nobis operalur, sed nos
Persecutidnem fatimur, id est de loco ad loeum fa- fidem Christi propter quam moriniur, loqui non
gamur, sed non derelinquimur in manus inimicO- cessamus. Ethoc est, nos habenteseumdem spiritum
rum, ne satisfaciant sibi de nobis (216).Dejicimur, fidei, quem habuerunt prophetse, sicut scriptum est,
id est verberibus prosternimur, sed iion perimus, id dicente David : Credidi, propter quod loculus sum;
est non morlificamur. Vel non perimus, id est a et nos similiter credimus, propter quod et loquimur,
confossione veritatis et prssdicatlone non cessamus. B id est oris confessionc lidem nostram proferimus.
Tunc en m fieret nostrum perire, si sicul hahent Eumdem spiritum fuiei habemus. Non ait, scientiam
doniiniuni in carne, dominarentur et praedicationi fidei, sed spirilum fidei. Ojiod propterea dixil, ut
nostrse. inlelligeremus quia lides etiam non pelita concedi-
« Semper morlificationem Jesu Chrisli in corpo- tur, uteipetenti alia concedaniur: «Quomodoenim
« rcnostro circumferentes, ut et vita Jesu manife- invocabunt in quem non crediderunl? (Rom. x). >
« stelur in corporibus nostris. Semper enim nos Ergo spirilus gratiae facit ul habeamus fidem, tit
< qui vivimus, in mortem tradimur propter Jesum, per fidem impetremus oi ando, ut possimus facere
« ut et vjta Jesu manifestefur in carne nostra raor- quod jubemur^ Ipsa vero fides tenuit corda prsece-
« lali. Ergo mors in nobis operatur, vita autem in dentium, quse replevit corda sequentium. Spiritales
« vobis. > quippe illi palres oninipotentem Deum trinitatem
Quid per singula numeraremus ea quse patimur ? ita esse crediderunl, sicut eamdem trinitatem novr
Quia semper sumus circumferentes, id est exterius patres aperle locuti sunl. Sed et eadem fides incar-
ct in aperto ferentes, el a~dexempluni aliis osten- nalioms Christi salvavit eos, qua et nos salvamur,
dentes 5» corpore nostro moriificationem Jesu, id est quia sicut nos credimus eum venisse, passum esse,
quam Jesus pro nobis suslinuil, et nobis sustinen- C resurrexisse, ita et illi crediderunt venturum, pas-
dam reliquit. Hanc in nostro coipore semper cir- surum, resurrectnrum. Tempora variata sunt, non
cumferimus, quoniam ad ejus imitationem assidue fides. Habemus enim eumdetn spiritum fidei, quem
carnem mortificamus, ut el aliis exemplum absti- habuerumviUi, sicut scriptum est in'eorum libris :
nenliae prsebeamus. Quod ideo facimus, ul et vita Credidi, propter quod loculus sum, id est perfecte
Jesu, sicut nunc mortificatio, id est ut gloriosa im- credidi. Non enim perfecte credunt qui, qucd cre-
mortalilas resurreetionis manifesletur omnibus dunt, loqui nolunt. Ad ipsam enim fidem perlinet
etiam inimicis in corporibus nostrh. Eece quomodo etiam .illud credere quod dictum est: < Qui me
circumferimus mortificationem Jesu. Quia videlicet confessus fuerit coram hominibus, confitebor et ego
nos qui per obsenationem justitiae intus vivimus, eum coram Patre meo; qui autem me negaverit
setnper tradimur in morlem, id est in pericula morlis coram bominibus, negabo eum coram angelis Dei
propter Jesum, quem praedicamus, veijios qui vivi- (Matlh. x). > Jure eigo non ait: Credidi el locutus
inus, semper tradimur in mortem, id est cum prae- sum ;,sed propter hoc dicit se locutum, quia credidit.-
serrlem vitam habeamus et vivere possimus, nun- Simul enim credidit, et quod primum loquendo
quauTrecusamus in morlem tradi propter Dominum speraret, et quia pcenam tacendo iimere nou debe-"
nostrum Jesum. Et hoc ideo, ul et vila Jesu, id est ret. Illi crediderunt, et propterea loeuti sunt. Efr
quam ipse jam liabet ex quo resurrexit/manifeste- nos credimus, propter quod et loquimur..Haec voi
tur cunctis in nostra carnc, quae nuuc est mortalis. praecipue martyrum est. Si enim lantummodo cre-
Et quia mortificalionem in nostro exteriqri homine didissent, et non loquerentur, non peterentur. Cre-
circumferimus, nec in morlem propter nomen ejus dendo apprehenderunt vitam, et loquendo invene-
tradi recusamus, ut et vitse ejus paiticipes simus, runt mortem.,Sedmortem,in qua corpttscorrupti-
ergo mors qua quotidie pro Salvatore morimur, non bile seminaretur et incorruptio meleretur. Nullo
est inulilis, sed operatur magnum quid in nobis, id melu suppliciorum omitlimus loqui ea quae credi-
est vitam perpetuae felicitatis. Sed econtrario vita mus, scienles, pro certo, quoniam qui suscilavit S'e-
qua deleclamini in terrenis, operatur in nobh, ' sum, ipse etiam nos propter confessionem ejus fidei
mortem aeternam. Irierepative boc dicitur. Nos huic mortuos susciiabit cum Jeiu, ponens in eadem gio-
iiiundo quotidie morimur, ut Deo vivamus; vos ria, et covaituet nos in illa regione vivenlium, ut
mundo vivitis, ut Deo moriamini. Mors opeiatur, id ullra non mojiamur, Alque vobiscum itps fbi conptlf
(f 16) Hic yidefur alipid deesse,
1059 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI l ma
iuet, ut qui unam fidem habemus, in uno regno si-- A cunque remanet, quod non remittatur. Sed quem-
mus. Nos vobiscum, non vos nobiscum, ut non in-- admodum aliud est carere febribus, aliud ab infir-
lenores, sed pares nobis silis, si volueritis. Et re-- milate quae febsibus facta est, revalescere; itemque
cle de vobis hoc asserimus. Nam omnia propter vos s aliud esl infixum tclum de c<rpore deroere, aliud
nibtriiendos facimus, id est quidquid loquimur ett vulnus quod eo faclum est, secunda cuiatione sa-
quidquid paiimur, pro salute \estra toium agimus,',' nare: ita prima cutalio esl causam removere lan-
Qt exemplo noslro \os ad similia piovocemus, et adI guoris, qttod per omnium fit indulgentiam peccato-
cauiam Dei pei'ducamus. Et ita spectant ad voss rum; secunda, ipsum sanare languorem, quod fit
omma quae lacimus, ul gratia Dei abundans in no-- paulatim proficiendo in renovalione hujus imaginis.
bW abuudei per mulios, id est per vos; et per alios3 Quse duo demonstrahtur in psalmo, ubi canitur:
longe lateque cumuletur, in aclione graliurum, ull « Qui propitiatur omnibus iniquitatibus tuis (Psal.
semper m adveisis et prosperis Deo gratias agatis,, cn), > quod fit m bantismo. Et addiiur: « Qui sanat
vti ue nobis illi gtatias rcferatis, qui per nos voliis3 omnes iniirmitates tuas (ibid.),» quod fit quotidianis
gialiam suam uifundit. Et abundet haec gratia ini profectibus, cum haec imago magis ac niagis reno-
gloriam Dei, ut ipse glorilicetur ab omnibus. Ideo) vatur. Nondum enim ex integro est renovata. Re-
cuncla faeimus, ut abundans, id est copiosum Deii B novatur autem quotidie proficiens in sanctitate. dum
muiius, quod ipse paraiiis esl omnibus dare, sed\ tiansfert amorem ajtemporalibus ad aeterna, a vr-
non.oinnes digni sunl accipere, non minuatur per• sibilihus ad intelligibilia, a carnajibus ad spiritualia,
paucos, sed abundet per mttltos in actione gratiarumi et ab islis cupiditatem frenare vel munire, atqueiiio-
Li gloriam Dei. Gloria enim Dei est, ul multi refe-• rum se chaiilale alligare diligenler insistit. Corpus
ranl illi gratias pro multitttdine largifiui doni gra-• vero tanquam homo exlerior, quanto est in hac \ita
li;r ejus. diuturnius, magis mag sque coirumpitur vel aetate,
« Propler quod non deficimus. Sed licet is, quii \el morbo, vel variisjafflictionibus, doncc veniat ad
« foris est nosler homo corrumpatur, lamen is qui ultimam, quae ab omnibus mors vocatur. Quia eigo
ii intus esf renovatur de die in diem. Id enim quod[ sancli quo exlerius deficiunt, eo interius proficiunt,
« in praesenti est momentaneum et leve tribulationisi et quo magis exterius adversa tolerant, eo veiius
< nostrse, supra modum in sublimitate aeternum ltimiue inieriusrc-oruscant, recte dicunt, quia-Iicet
« gloriae pondus operalur in nobis, non conlem- is qui foris est nosler homo corrumpatur, tamen is
« plantibus nobis quae videntur, sed quaenon viden- qui intus est, de die in diem renovatur. Et ideo
« tur. Quse euim videnlur, temporalia sunt; quae; c inqu unt, non deficimus in pressuris, quia id tribu-
c autem non videntur, aeterna sunl. > lationis nostrw, id est exiguum tribulationis quod
(
Spem beatae resurrectionis habemus, et abundan- nunc patimur, quod jes! in prwsenli, id est in hujus
lem gsatiain Dei per multos spargere ad gloriam vitae tempore, ubi nemo sine afflictionibus est, et
ipsius studemus. Propterquod non dcficimusin adver- est momentaneutn, id esl parum durans et ad tole-
sis, sed officium noslrum constanter implemus. randum leve, operalur in nobis, id est in exterioii
Non deficimus, quamvis gravia patiamur. Sed licet noslro sempiternam gloriam, et hoc supra modum,
is homo noster qui foris est expositus malis, id est id esl supra quantitatem universae tiibulal.onis.
corpus, corrumpatur pressu is, plagis, fame, siti, Par\is enim laboribus magna merces acqu.rilur,"ut
frigore, nuditate, tamen is qui intus esl, id esl pro humiliatione Ievis tribulalionis supra modnm
anima munita, ad qUam non accedit humanus furor, suhlimitas aelernsegloriae rependalur. Et ad com-
renovatur in agnitione Dei de die in diem,id est parationem aelernitatis, omne quod in praesenti vila
assidue purior efficitur per ignem tribulationis. Vel patimur, momentaneum est, licet diuturnum esse
de die in diem, id est de claritate in claritatem pro- videatur. Ideo supra modum iribulaiionis est ma-
ficiens. lnterior homo pro spirilu mentis pos.tus est, gnitudp remuneratipnis, quia si recte censeamus,
exterioraulem procorpore atque mortali vita. Non D l aeterna requies aeteruo labore fuerat emenda, sed
tamen utrumque horum simul duos homines Aposio- Deus misericorditer pro brevissimo laboie dat jeter
lus'unquairi legilur appellasse, sed unum quem Deus nam requiem, pro brevi despectione sempiternam
totumfecerit,idest et idquodinteriusest, el id quod gloriam. Ideo supra modum. Vel supra modurn,
exlerius. Sed totus iste homo, id esl interiore et exte- id est supra mensuram et comprehensionem hu-
rforesuiparle, inveteravitpropter peccatum, et poenae manae rationis, « qiiia dabilur quod oculus non
"morlalitatisaddictus est. Renovatur aulem nuncse- yidit, nec auris audivit, necin cor hominis ascen-
ciinaum interiorem hominem, ubisecundum sui Crea^ dit (Isa. LXIV; / Cor. n). > Operatur nobis in
torisimaginem reformatur. In resurrectione vero sublimitatem, id est ut sublimemur usque ad ange-
eliarii exterior percipiet ccelestis habitudinis digni- lorum celsitudinem, vel in sublimitate;, id est in
tatem. Renovatio interioris inchoatur a fide, bpnis- ccelorum, altitudine. Et contra, momentaneum ac
qiie moribus augetur, et roboratur de die in diem. leve tribulalionis operalur wternum pondus vro tri-
Won *enim nioinento uno fit ipsius conversalionis bulalione pondus glorim, ut pro momeutaneo aeter-
renovatio, sietit momenlo uno fit in baptismo pecea- num, pro levi pondus, pro tribulatione gloriam acri-
torum remissio. Neque enim vel unum quanlulum- piamus. Sine iine erit haec gloria, sine liue erit re«
10M COMMENT.IN EPISTOLAS £AULI. — IN EPIST. II AD COR." 3042
quies isfa, sine fine erit hsec laetitia, sine fine erit A catur, ut in fine parata inveriiatur. Vel domum hanc
baec remuneratio et incorruptio. Ideoque pro nihilo seternam in coelis, immortale corpus accipe, in quo
reputamus quidquid molestiarum in prsesenti saeculo resurgentes semper manebimus, cujus forma jam
toleramus, non contemplantibus, id esl non appelen- in ccelis esl in Domini corpore deelarata. Domum
tibus vel altendentibus nobis ea quw videnlur, id dico non manu factam, quia corpus animale fit ope-
est quae corporeis oculis sunt subjeela, sed ea qum ratione viri et feminse, sed corpus spiritale fiet per
videri corporaliter nequeunt. Nam hsec visibilia spiiitum sine humana operatione. Non enim roitu
cito transeunt cum tempore, invisibilia vero perma- parentum indigebimus ad resurgendum, sicut indi-
nent sine fine. Sic enim visibilia haec sunt ad invi- . guinms ad nascenduni. jEdificabilur autem domus
srbilia, quomodo iigura ad veritatem. Figura depe- Isla divinitus, quando flet quod Ezeehieh praemon-
rit, verilas permanet. Et ideo jusli gaudent exire stratum est: < Accesserunt, inquit, ossa ad ossa,
de hoc saeculo. unumquodque ad juncturam suam , et super ea
CAPUTV. nervi et carnes accesserunt, et exteula est in eis
« Scimus enim qtioniam si terrestris domus no- ctitis desuper (Ezech. xxxvn). Sicsedificabilur absque
« stra bu/us habitatlonis dissolvatur, quod aedifi- manu domus animse noslrae, quando corpus nostrum
« cationem ex Deo habemus, domum non manu- U nutu divino in integi um rcstittielur ex pulvere. Et
t factam, sed seternam in coelis. Nam et in hoc in- hahebimus domum selernam in cwlis. Nam in hoc
« gemisrimus, habitationem nostiam quse de ccelo ut habeamus eam, ingemiscimus, id esl inlus recen-
« esl, superindui cupientes, si tamen veslili et non tem semper gemitum habemus, videlicet illam dcsi-
* nudi inveniamur. Nam et qui sumus in hoc ta derantes, suspiramus el in precibus gemimus ex
« bernaculo, ingemiscimus gravati eo quod nolu- dilatione tantae quietis et gloriae. Nos dico, cupienles
« mus exspoliari, sed supervestiri ut absorbeatur superindui Itabilutionem nostram,.xjumest in cwlo, id
« quod mortale esl a \ita, Qui autem efficit nos est immortalitatis gloriam. Mors enim deileiTa.est,
« in hoc ipsum, Deus, qui dedil nobis pignus spiri- resurrectio de coeiis. Tamen hacconditionecupimus
« lus. > ' eam superindui si vestiii recepto corpore, non inve-
Non deficimus in momentaneis et leyibus tribu- niamur nudi, id est alieni a promissa glorja. Opus
lationibus, propter aeteinum gloriae pondus quod enim est ut anima corpore indula, supeiinduatur et
exspectamus. Nam sc.imusquoniam si terrestris do- gloria, quse est immulatio in elaritatem. In hoc, id
mus nostra, id est caro quae de lerra est, el procli- esl in consideralione tantae gloriae et desiderio in-
vls id terrena, et domicilium «nimae hujus habita-, gemiscimus prae djlatione, el precibusinsistirous,
lionis, in qua habitamus quandiu vivimus, dissol- C quia cupimus super innovationem animae quam jam
valur, id est destruatur pro Chtislo, scimus quod accepimus, indui nos habitationem nostram, id est
wdificationem, jd esl beatam .mansionem habemus dari nobis animae vejstem non de lerra, id est non
statim ex Deo, seilicet domum aelernam in ccelis, corruptibilem, sed de ccelo, id est incorruplibilem
non manu fabricatam. sed a. Deo praeparatam, vel et impassibilem ad inslar eoelestium; si otampn in
de temporali ,et terrena domo expulsi , in aeter- illa resurreetione vestiti corpore, non inveniamur
nam et ccelestem recipiamnr domum. Pra^dicatores nudi Chrislo, sed Chrisium induti. Illis enim solis
enim Ecclesiae postquam de corporibus transeunt, proderit immortalitas qui, cum fuerint induti cor-
nequaquam per morarum spatia, sicut antiqui pa- pore, v<st'.ti Chiislum iiivenientur, Iioc est indtir
tres, ccelestis patriae perceplione differunlur, s,ed menlo juslilise circumdali. Nec mirum si idcirco
mox, uta cainis colligatione exeunt, in ccelestisede gemimus, ouia nondum ad bealitudinem quam de->
requiescunt, sicut in hac senlentia demonstiatur, sideramus pervenire possumus. Nam etiam de hac
Non enim dicitur, habebimus domum seternam in minori re gemitum habehius, quia corpore exui,
ccelis, sed -habemus, quia videlicet protinus hahe- mur, ut illuc pervenire queamus. Et boc est nam
tur illa domus, ex qtto ista dissolvitur. Prius au- U qui sumus in hoc labernaculo, id est in hoc corpore
tem quam Redemptor noster morte sua humani quod est tabernaculum animae, ut in eo militet ad
generis poenam solveret, eos etiam qui coelesfis .tempus, Deo in via praesentis vitae, ingemiscimu%
patrise \ias sectali sunt, post rgressum carnis in - gravali sarcina carnis, et ingemiscimus eo guod no-,
ferui clausira lenuerunt, non ut poena quasi pecca- lutnus exspoliaii corpore, sed-.supervesiiri stola, imr
tores plecteret, sed ut eos in locis remofioribus mortalitatis, uf absorbeatiir quod.mortale e?t a vita^
quiescentes, quia necdum intercessio medialoris id est ut ab infirmitate ad .immortalitatem .Qtiarn
adveneral, ab ingressu rcgni reatus piimae culpse ipsum corpus sine morle transferatgr. Si fier.i pos-r
prohiberet. Nunc autem, perfecti quique mox in set, ita^vellemus fieri,immgrtales, ut jatn.veniret
regimm suscipiuniur. Domus seterna, mansio cce- ipsa immortalitas, .et modo, sicut sumus .mutaret
lestis est inter angelos, ubi vices lempoiumrnon uos, ut morlale hoe noslrum a yrta absorberetur,
inveniuntur. Supergreditur enim dislinctionem el non, per m.ortem corpus poneretur, ulinifiue, ite-
omne spatium aetatis volubile, cui semper inhaerere rum sumeretur. Quamvis tergo a malis ad ,bonft
Deo bonum est (Psal. LXXII).-Quae domus vocatur transeamus, lamen ipse transilus .aliquantulum
©dificatio, quia nunc operibus nostris bonis aedifi- amarus est propter consortium quoddam anim» «H
j(H3 . HERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI 1044
corporis, et quamdam in his duobus familiaritatem k Iis hujus carnis oculos, quos hostis rallidus ad eon-
congliitinalionis atque compaginis. Et ideo morlis cupiscentiam aperuit, judex justus a conluilu intrr-
dirm differre conantur etiam illi qui post mortem ni sui fulgoris premit.' Quisquis enim arbitratur ht>
se beatius credunt esse victuros. Tantam vim habet mini viiam istam mortalem adhuc gerenti possr
carnis et animae dulce consortium. « Nemo enim contingere, ut dimoto atque discusso omni nubilf.
unquam carnem suam odio hahuit (Ephes. v). s pbantasiarum corporalium atque carnalium, sere-
Et propterea non vult anima, vel ad tempus ab ejus nissima incommutabilis luce veritatis potiatur, el
infirmitate discedere, quamvis eam se sine infirmi- mente penitus et con;uetudine vitse trujus alien'i'.s,
late in aelernum rrcepturam esse confidat. Et ag- illi constanter et indeclinabiliter hsereal, nequaquan.
gravamur ergo corruptibili corpore, et ipsius ag- quid quaerat intelligit. Jure ergo sumus audentes is
giavationis causam, non naluram, substanliamque depositione corporis, ut veniamus ad manifestan
corporis, sed ejus eorruptionem scientes, nolumus visionem sempiterni luminis, quia scimus quod
corpore spoliari, sed ejtts immortalitate vestiri, dum sumus in hoc corruplibili corporr, peregrina-
quod et ipsum tunc erit. Sed quia corruptibile non mur a Domino, id est extranei sumus ab illa pati ia
erit, non gravabit. Sub trrrena tunica gemimus, ad beatorum, in qua semper Deus sictili est vidrlur.
ccelestem festinamus, illam volumus accipere, istam Nam per fidem invisibilium ambulamus, id esl trn-
nolumus ponere. Ergo fiet haec injuria tanto-illi dimus ad patriam viyentium, in qua Deus apparet
vestimento ccelesti, ut venial nobis super hos pan- el non per specictn, id est non per manifeslat» divi
nos niortalitalis, et corruptionis, ul hoc.sitinferius, nitatis ejus contemplalionem. Contemplatio quippe
Illud superius; hoc iiiterius, illud exterius? Ahsit! merces est fidei, cui mercedi, per fidem corda mun-
Non ita volumus supervestiri, ut sub incorruptione dantur, sicut scriptum est: « Fide mundans corda
maneat corruptio, sed ul absorbeatur morlale a eorum (Act. xv). > Cj-edenli colligitur merilum, vi-
vila, id est ut sine aliqua laesione vita destruat in denti redditur praemium. Qtti ergo peregiinaiur el
nobis morlalilatem, ut nusquam sit in nobis aliquid per iidem ambulal, nondum est in palria, sed jam
morlale, non infra, non supra; non inlra, sed ev- est in via. Qui autem nou credit, nec in patiia esl,
tra. Nos ingemiscimus nolentes spoliari corpore, nec in via. Per fidem enim ambulamus. et non per
sed immorlale corptts habere. Sed qui efficit, id est speciem. Incipitur a flde, ul perveniatur ad speei-
qui ex toto facit et format nos in hoc ipsum ut inge- em. In corpore nuncj peregiinamur a Dotnino ela
miscamus desiderio incorruptibilis corporis, non patria nostra. Sed cuin hocperpendamus audemus,
homo est, sed Deus qui dedit nobis hujus rei im- C id esl cum audacia istud magis eligimus, ut sepa-
plendse pignus, id est donum sancti Spititus. Dedit remur a corpore et ptesentemur Domino, ut cum
nobis pignus spiritus, id esl dedit nobis Spiritum in specie divinitalis suae videamus , el apud eum
sanctum, qui est nobis pignus et certitudo immor- maneamus. Nollemus enim, si fieri posset, exspolia-
talitatis futurae. Per Spiritum enim quem deditno- ri. sed immortales fieri, et Domino praesenlari, sed
bis, faeit nos suspirare desiderio incorruptibilis cum sine exspoliatione id fieri non possit, audemus
vitse; etcertoo reddil quod banc consequemur, cu- optare exspoliari, utadDominum perveniamus, el
jus jam pignus tenemus. bonatn volunlalem habemus, id est non murmura-
« Audentes igilur semper, et scientes quOniam, mus de hoc, sed desideramus id bona \olunlaie.
« dum sumus in hoc corpore, peregrinamur a Do- Audemus, inquam, et bono animo volumus peregri-
« mino. Per fidem enim ambulamus, et non per nari, id esl removeri a corpore mugis quam hic mo-
« speciem. Audemus autem et bonam voluntatem, rari, ut et prsesentes simus ad Deum, et inhserea-
« habemus magis peregrinari a corpore, et prsesen- mus illi. Non enim satiat animam nisi incorrupli-
-« tes esse ad Dominum. Et ideo conlendimus, sive bilis gaudit vera et ccrta aeternitas. Et quia Dommo
« absentes, sive praesentes, placere illi. » cupimus assistere, ideo conlendimus, id esf omni-
Quandoquidem Deus facit nos ingemiscere desi- ® bus modis quibus possumus, corde, verbo et opere
derio immnrtalium corporum, et dedit nobis pignus conamur ilti plucere, sive nunc absentes, id esf iu
-
hujus rei Spiritum sanctum, igitur semper sumus hac vita peregiinantes, sive prwsenles, id est in pa
audentes, id est semper audemus velle corpus depo- tria manentes. Hocest, illaiiilimuroperari, per qttae
nere, ut ad supernam gloriam perveniamus. Ideo liuncetin futufb illiplaceamus. Modo contendimus,
voluntas deponendi corpus vocatur audacia, quo- quia est pugna. Sed cum absorpta fuerit mors in
niam res esl difficilis etumnibus reformidanda. Pro- victoria (I Cor. xv) nullaiam eritpugna, nullusque
pterea sumus audentes ad exuendum corpus, quia lapsus, quia uulla corruptio. Et ideo jam non con-
sumus scientes quod quandiu sutnus in corpore mor- tendemus placere, sed omnino placebimus Domino
la\i,-peregrinamur, id estremoti sumus a Domino, in regione vivorum.
quia non videmus eum, licet ipse sit ubique. -J^er < Omnes enim nos manifestari oportet ante
hoe enim exsules et peregrini sumus ab eo, quia « tribunal Christi, nit referat unusquisque pro-
longe projecti a facie conlemplalionis ejus eaecitatis « pria corporis, prout gessit, sive bonum, sive ma-
noslrae tenebras ln hac valle lacrymarum patimur. « lum. »
Adhuc enim nos antiqua nox gravat, et corruptibi- Et recte uixi praesentes, quia omnes prassentabk
1045 COMMENT. IN EPISTOLAS PAULI. — 1N EPIST. It AD COR. 1046
mur Christo judici, vel merito contendimus uf. illi A gula quse nunc faciunt limeant futurum Domini
semper placeamus, ne in judicio disphcentes dam- judicium, et desistant a pravis operibus, ne tunc
nemur. Nam otnnes nos, cujuscunque sexus vel aeta- incipiant timere, cum jam non poterunt damnatio-
tis aut conditionis sumus, oportet, idest necesse est nem evitare. Vel quia necesse est omnes manife-
manifeslari uniuscujusque cogitationes et verba et stari antetribunal Christi jttdicis, ergo scienles li-
opera. Ibi videbilur quis sit unusquisque, modo morem Domini, id ebt scienles quam timendus sit
enim parum dignoseitur. Omnia noslra patebunt Dominus in suo judicio, qui tamen subtiiiter exami-
ante tribunal, id est ante judieiariam sedem Chri- naturus est opera et cogitationes singulorum, sua-
sti, quando coram Deo judice astabimus. Pro ma- demus hominibus ut timeant etprovideant sibi, ne
£nitudine potestatis et judicis, magniludo tribunalis in judicium damnationis incurrant.-Hominibus qui-
et judicii sestimanda est. Quanlo enim major pote- dem hoc suademus, sed manifesti sumus Deo, si ali-
stas judicis, tanto major terror judicii sit necesse ter agimus(quam docemus, id est Deusnovit siest
est. Omnes omnino manifestabuntur ante tribunal in nobis quod aliis suademus, et qua intentione fa-
tanli judicis, ul unusquhque sive jttslus, sive inju- cimus istam suasionem. Deo quidem scimus nos es-
stus, ad similitudinem messorum referat, id est re- se manifestos, qui videl oceulta noslra; sed spero
portet illuc propria gesta corporis, prout gessit, id B etiam in conscientiis veslris manifestos non esse.
est sir.ut ipse unumquodque opus fecit, sive bonum, Manifesta erat puritas eorum Corinlbiis, quia neque
sive malum. Eodem modo et eadem quantitate, qua aliquando in adulatione fuerant deprehensi, neque
gessit unusquisque quodlibei opus, recifabit illud prsedicalio eorum displicueral sanctis, nec ab aliquo
judicandum ante tribunal aeterni judicis. Unttsquis- illorum quidquam, utassolet, oeculle elicere tenta-
que referet, propria corporis, id est quse gessit vel verant, ut foris simplices turbis apparerent, inlus
cogitavit dum in corpore fuit. Neque enim si quis vero dolosi essent. Ideo conscientias eorum pulsat,
maligna mente atque impia cogilatione blasphemet, ut sibimet lestes essent de veritale. Ac si aperte
et id nullis membris corporis operetur, ideo uon erit verbis aliis dicat : Licet vobis male de nobis Iocuti
reus, quia id non motu corporis gessit, cum hoc sint pesliferi homines, puto lamen quod non reci-
per illud tempus gesserit, quo gessitet corpus. Proul piat vestra conscientia de nobis aliter suspicari
gessitmente, lingua vel manu dum essel iu corpo- quam novit, nec potestis magis aliis fidem accom-
re, referet imusquisque, etiam parvuli, qui non per modare quam vobismetipsis. Et quia modo se lau-
seipsos, seti per alios gesserunt. Nam si in illa parva dare videhatur, subjungit: Non iterum nos comtnen-
aelate moriuntur, ulique judicantur secundum pro- damus vobis, id est sicut nec in prima ep'*stola nos-
C
priagesta «orporis, id est secundum ea quse gesse- ipsos vobis commendavimus, ut putastis, sic nec in
runt dum essent in corpore, quando per corda et ista nuncnos commendamus, quia per hsec quae di-
ora gestantyum crediderunt, vel non crediderunt, cirnus, laudem noslram a vobis non quaerimus; sed
quando baptizali vel non baptizali sunt, quando propter utilitatem vestram damus vobis per hsecver-
carnem Christi manducaverunt vel non manducave- ba occasionem, id est materiam gloriandi pro nobis
runt, quando ejus sanguinem biberunt, vel non bi- contra pseudoapostolos, ut gloriemini quia infe-
berunt. Secundum haecergo quae in corpore gesse- gram purae veritalis doclrinam a nobis suscepistis,
ruut, judicantur, non secundum ea quae gesturi erant et fallacem praedicalionem pseudoapostolorum rc-
si diu hic viverent. Neque huic apostolicaesententiae spuistis. Vel pro nobis, quos Deo placere nostis,
adversantur beneficia, quse pro defunctis commen- gloriemini, ul habeath occasionem gloriandi ad eos
dandis agimus. quia etiam meritum hoc sibi quis- qui in facie glorianlur, et non in corde, id est contra
que, dum in corpore viveret, comparavit, ut ci pos- pseudoapostolos, qui per nypocrisim gloriantur de
sint ista prodesse. Non enim omnibus prosunL Et specie pietatis, et non de puritate cordis. Vel in fa-
quare non prosunl omnibus, nisi propter differen- cie, id est in exterioiibus, hoc est in carnalibus
iiam \itae quam quisque gessit in corpore ? Quibus D ; observantiis gloriantur; el non in corde, id est in
autem prosunt, aut ad hoc prosunt, ut sit plena spiritualibus, quae fiunt in inleriori homine. Pseu-
remissio, aut certe ut tolerabilior fiat ipsa dam- doapostoli animos Corinlhiorum commovere vide-
natio. bantur in odium Apostoli ut ab eorum cordibus
< Scientes ergo timorem Domini, hominibus sua- fides apostolica facilius laberetur; et multi jaclahant
< demus. Deo autem manifesti sumus. Spero au- se ab aliis aposlolis didicisse qui semper cum Do-
< tem et in conscientiis vestris manifestos nos es- mino fuerant. Ideoque nunc dicit se his dare occa-
'< se. Non rterum commendamus nos vobis, sed sionem, id est rationem, per quam ipsi gloriarentur
« orcasionem damus vobis gloriandi pro nobis, ut adversus eos, quoniam aposloius erat, a quo et isti
« habeatis ad eos qui infacieglorianlur/ietnon in didicerant, sicut et a quibus illi gloriabantur se
« corde. > doctos fuisse. TaUs enim gloriatio in facie erat, non
Etquia coram Christo judice necesse est nos in corde, quia depersonis gloriabantur, non de ve-
omnes manifestari, ut recipiat unusquisque prout ritate.
gessit, ergo scienles hoc suademus Iwminibus timo- « Sive enim mente excedimus, Deo; sive sobril
rem Domini, id est suademus illis ut per sin- « sumus, yobjs. Charitas enim Christi urget MPJ,
mi HERVEI BURGIDOLENSISMONACHt 1018
« aestimantes hoc, quoniam si unus pro omnibus A tas Christi nos urget ad vos inclinari, wstimantes
< mortuus est, ergo omnes mortui sunt. Etpro om- hoc, quoniam si unus Christus morluus est pro omni-
« nibus morluus esl Chrislus, ul, et qui vivunt, jam bus ad vitam prsedeltinalis, ergo omnes parlicipa-
« non sibi vivant, sed ei qui pro ipsis mortuus est tione moilis ejus tnprtui sunt in hoc quod prius
« et resurrexit. » erant, id est secundum hoc quod veteris hominis
De nobis, inqnit, potestis gloriari, qttia quidquid memhra fuerunl.'ldeo lihenler ad eos debemus in-
aprimus, \el honor est Dei, vel utilitas proximi. Sive clinari, qui jam perjbaptismuni Christo sunt com-
enim mente excedimusomnia lemporalia ul coutem- morlui. Vel si unus Christus mortuus est pro om-
plenntr selerna, Deo id facimus, sive sobrii sumus, nibus, id est ut omnes.vivant, ergo necesse est fieri
id est ab illa menlis ebrietate ad communem sen- quia omnes mortui sunl in anima per peccatum,
sum eximus, hoc vobis fit, id est pro utilitale veslra. quorum vivificatio quaesitaest morte unius qui pec-
Excessus mentis est intentio ad superna, ita ut cato solus carebat, nec morlis animse particeps esse
quodammodo de memoria labantur infima. In hoc poterat. Et idcirco nos 1
debemus ad eos inslruendos
mentis excessu fuerontomnes sancli, quibusarcana humiliari, proquibus vivificandis Salvator usque ad
Dei mundum islum excedentia revelata sunl. De hoc morlem dignatus estiinclinari. Omnes itaque mor-
excrssu nunc dieitur : Sive mente excedimus, Deo. " lui sunt in peccalis, nemine prorsus excepto, dem-
Quod enim Apostolus mente excedebat, Deo exce- pta matre Dei, sive originalibus, sive etiam volun-
debat. Excedens enim mente omnem humanam taie addilis, vel ignorando, vel sciendo, nee faciendo
fragililatem, omnem saeculi temporalitatem, om- quod justum est. Et pro omnibus mortuis mortuus,
nia quaecunque nascendo et occidendo vanescunt est utius Christus, id est nullum hahens omnino
transeunlia, habitabat corde in quadam ineffabili peccatum,qui solus hoslia stifficiens fuitpro peccatis
contemplatione quanlum poterat, de qua dicit, omnium utqui, per remissionem peccatorum vivuni,
quol audivit ineffabilia verba quae non licet ho- jam non sibi vivant,\sed ei qui pro ipsis omnibus
mini loqui (infra xn). Ijaqtie si semper manere mortuus est propter peccata nostra, et resurrexit,
vellet in eo quod viderat, et loqui non poterat, non propter justificationem nostram, ut credentes in
levaret alios ut el ipsi videre hoc possenl. Descendit eum qui justificat impium (Rom. iv),u ex impielaur
ergo pro eorum sublevatione. Et hoc est quod ad- justificati, tanquaro ex morte vivificati, ad piitnam
dituf : Sivesobrii sumus, vobis. Quid est, sobrii su- resurrectionem quse nunc est, pertinere possimus.
mus ? Sic loquimur, ut capere possitis. Haecagebat Non ergo sibi vivat quisque, sed Christo, faciens
Apostolus, etboni rectores agere debent, qttia tunc r> , non suam, sed ipsius volunlatem, ut possil dicere :
aJ alla charitas mirabiliter surgit, cum ad se ima Vivo autem jam nonlego, vivit vero in me Christits,
proximorum misericorditer attrahit. et quo beni- et anima mea illi viyet. Hli utique, non sibi. Debet
"gnius descendit ad infima, eo valenttus recurrit ad enim vita humana in se deficere, in Chiisto profi-
summa. Sobrii, inquit, sumus vobis. Charitas enim cere, qui mortuus est, ut nos moreremur peccatis;
Christi urget nos sic agere. Nam charitas Christi, et resurrcxit, ut resurgeremus ad opera justitise. Et
quse sanctorum mentes ad superna sublevat, eas pio quid est aliud non sibi, sed illi vivant, nisi ut non
moderamine pro fraterna dilectione etiam ad humi- secundum carnem viyant in spe terrenorum et cor-
litatem condescensionis format. ltaque dicitur : Ske ruptibilium bonorum^ sed seeundum spiritum in spe
mente excedimus, Deo ; sive sobrii sumus vobis. Cha- resurrectionis, quae jam ex ipsis in Christo facla
ritas enim Christi urgel nos. Hoc est: Si ea lantum esl? (Galal. n; Psal. xxi.)
agere vellemus, et ea tantum conlemplari, quae « ttaque nos ex hoe neminem novimus secundum
mentis excessu intuemur, vobiscum non essemus, « carnem. Et si cognovimus secundum carnem
sed in supernis tauquam contemptis vobis. Et « Christum, sed nunc jam non novimus. >
quando vos ad illa superiora et interiora infirmo Suo more vitam noslram futuram, quse jam in
passu sequeremini, nisi rursus urgente nos chari- D 1 Christo capite nostro resurgente completa est, ita
fale Christi « qui cum in forma Dei esset, non rapi- spe cerla meditatur Apostolus, tanquam jam adsit
nam arbitratus esl esse se aequalem Deo, sed se- praesensque teueaturJ Quae utique vita non erit se-
metipsum exinanivit, formam servi accipiens (Phi- cundum carnem, sicut Chrisli non est secundum
lip. H) > consideraremus nos esse servos, et non carnem. Carnem hocjloco non ipsam corporis noslri
ingiati ei a quo accepimus altiora, propter eos qui subslantiam, sed corrupiionem mortalilatemqne
inliimi sunt, non contemneremus inferiora, et tem- carnis vult intelligi, 1quse tunc non erit in nohis
peraremus nos eis qui non possunt nobiscum vi- sicut jam in Chiistoluon esl. Quia, inquit, rrsur-
dere sublimia? Hoc ergo est, sive mente excedimus, rectio Christi nos resurgere fecit, itaque ex hoc tem-
Deo. llle enim videt quod videmus in mentis exces- pore resurrectionis neminem eorum pro quibus
su, ille solus revelat secreta sua. Vobis autem pro- Christus morluus est et resurrextt, et qui jam non
ficit quando sobrii sumus, id est quando ab illo sibi vivunt, sed illi, Inovimus secundum carnem, id
menlis excessu qui mentem ipsam debriat et a est secundum carnis corruptionem propter sperc
sensu temporalium immutat, ad communem sensum futurae immortahlatis, in cujusexspectationevivunt,
drscendimus, ut a vobis intelligi possimus. Chari- quae in Christo jam ilon .spes, sed res est. Et si ce-
1049 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. II AD COR. 1050
gnovimus Christum secundum carnem, id est secun- •. homiuis opera. Ad veterem quippe hominem perti-
dum carnis mortalitatem, cum adhuc morilurus net, prsesentem mundum quaerere, transiloria ex
esset, sed, id est tamen jam non novimus, quia illud concupiscenlia amare, mentem in superbiam eri-
eis mortale jam induit immortalitatem. Noveramus gere, patienliam non habere, ex dolore malitise de
ergo Christum secundum carnein, id est secundum proximi Isesione cogilare, sua indigenlibus non
carnis morlalitatem anlequam resurgeret, sed nunc' dare, ad multiplicandum aliena quaerere, nullum
jam non novimus, quia « resurgens a mortuis jam pure propter Deum diligere, inimicitias inimicis
non moritur, mors illi ultra non dominabilur reddere, de afflictione proximi gaudere. Cuncta hsec
(Rom. vi). >Nam sfChristus secundum haereticos vetusti sunt hominis, quae videlicet trahimus de ra-
ideo non habuit carnem, quia dixit Apostolus nunc dice corruptionis. Sed qui jam ista exsuperat, et ad
jam non nosse Christum secundum carnem, nec illi praecepta Dominica mentem in benignitate commu-
habuerunt carnem, de quibus praemisit; ilaquenos lat de hoc recte dicitur, quia vetera transierunt, et
amodo neminem novimus secundum carnem. Sed ecce facta sunt omnia nova. Tunc enim in nostris
quia illoium secum vitam futuram, ut diximus, mentibus nova fiunt, cum a nobis vetusti hominis
lanquam praesenlem meditabatur, quLresurgentes vilia transierunt. Dixi quia in Christo nova creatura
commutabunlur, amodo, inquil, neminem novimus B 1 ef facta sint omnia nova. Sed tamen ex Deo Patre
secundura carnem, id est tam certam spem tenemus sunt omnia hsec nova, quae vel in moribus, vel in
futurae noslrae incorruptionis et immortalitatis, ut spe, vel in re consislunt. Ex Patre sunt omnia, quae
amodo jam in ipsa notitia gaudeamus. per Christum vel in Christo habemus, quia et ipse
« Si qua ergo in Christo nova creatura, vetera Christus ex Patre est. Nihil novitatis est nobis, sed
« transierunt, ecce facta suntomnia nova (Apoc.xxi). omnia sunt ex Deo, qui ex antiquis inimicis recon-
« Omnia aulem ex Deo, qui nos reconciliavit sibi ciliavit nos sibi per Christum medialorem. Qttia enim
« per Chrislum, et dedit nobis minislerium recon- creatura humana peccaverat in Deum, nec pcenite-
« cilialionis. Quoniam quidem Deus erat in Chri- bat ut reverteretur ad eum, Deus opus suum nolens
« slo, muudum reconcilians sibi, non repulans illis perire, misit Filium suum, per quem prsedicata re-
« delicta ipsorum, et posuit in nobis verbum recon- missione peccatorum, reconciliaret sibi per ipsttm,
« ciliationis. Pro Chrislo ergo legalione fungimur, per quem eos creaverat. Per Christum nos reconci-
« tanquam Deo exhortante per nos. Obsecramus liavit sibi, et dedit nobis ministerium reconciliaiionis,
« proChrislo reconciliaiuini Deo. Eum, qui non no- id esl injunxit nobis legationem, ul per orbem di-
« veiat peccatum, pro nobis peccatum fecil, ut nos scurrentes, ministraremus ubique doclrinam Evau -
i efficeremurjuslitia Dei in ipso. > ^Cvgelii, per cujus observanliam omnes Deo reconciiia-
Et quia Christus jam non est secundum carnem, rentur, et in amicitiam revocarentur. Vere per
nec aliquis eorum qui ei vivit, ergo si qua nova ipsum el per nos dedit hominibus reconciliationem.
creatura, noc est si quis innovatur, esse potest in Quoniam in Chrislo quidem erat ipse Deus recenci-
. Christo, nunc patet quod vetera corruptionis trans- lians sibi mundum, el in nobis posuil verbum recon-
ieruut, et ecce facla sunl omnia nova immortalita- ciliationis. Deus erat in Chrislo, qui ait: « Pater in
tis. Qupniam omnes in Chrislo, etsi noudum re, me mauens, ipse facit opera (Joan. xiv). > Pater
jam lameti spe immortales sumus, vetera transie- enim est in Filio, quia una est eorum substautia.
runt, et facta sunt omnia nova. Omnis ergo nova Deus ergo eral in Christo convetsante inter homi-
creatura, id est populus innovalus per fidem, ut ha- nes reconcilians sibi mundum, id est homines de
beat inlerim in re, quod in spe postea perficiatur, mundo, pro quibus ipse Christus ait: « Ut mundus
in Christo habet jam quod jn se sperat; itaque nunc credat quia tu me misisli (Joan. xviij. > Mundus
vetera transierunt secundum spem, quia modo jain enim in hoc Ioco non ille intelligitur, qui tolus in
non est leinuus Veteris Testamenti, quo temporale maligno positus est, sed ille pro quo misit Deus Fi-
atque caruale regnum exspectetur a Deo; et facta D \ lium suum (I Joan. v), ut salvetur mundus per
sunt omnia nova secundum eamdem spem, ut re- ipsum (Joan. m), id est Ecclesia per mundi latitu-
gnum roelorum, ubi nulla erit mors alque corruptio, dinem fundala. Hunc mundum sihi Deus reconci-
pioinissum^teueamus. In resurrectione aulem mor- liavit hoc modo videlicel non reputans illis delicia
tuorum non jam secundum spem, sed secundum ipsorum, utpro his puniret illos, sed lam ongii alia
rem; et vetera transibunt, cum inimica novissima quam actualia dimisil omnia in baplismo. In Clni-
destruetur mors; et fient omnia nova, cum corru- sto quidem eral per naturam, sed in nobis per gra-
plibile hoc induerit incorruptionem, et morlalehoc, tiam, quia posuit in nobis. id est in interiori no=tio
immorlalitatem. Quod jam in Christo factum est, verbum, id est praedicalionem reconciliationis. Hoc
quem secundum rem jam noverat Apostolus, nonL est, per Spiritum sanclum illumiiiavit corda noslra,
secundum carnem. Eorum Yero pro quibus mortuusi et docuit quibus rationibus ei possemus homines re-
est et resurrexil, nondum secundum rem, sed se- conciliare, convertendo eos ad fidem et poenitenti?m
cundum spem ncminem noverat secundum carnem., et ad bonam operalionem. Et quandoquidem post
Sed el moraliter vetera, id est veteris homiuis vitiat Chrislum posuit nos reconciliatores, ergo pro Chri-
tsansierunt, et facta sunt omnia nova, id est novii sto, id est vice Christi fungimuTlegatione Dei. Chri-
1051 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 1052
slus enim proprie fuit legatus Patris, sed nos pro A ergo peccatum, ut nos juslitia, 'nec noslra, sed
eo fungimur legatione, ut vice ejus praedicemus re- Dei; nec in nobis, sed in ipso, sicut ipse pecca-
concilialionem genlibus. Legatione Dri ad vos fun- tum non suum, sed nostrum; nec in se, sed irt
gimur, tanquam Deo vos ad reconciliationem exhor- nobis constitutum similitudine carnis peccati, in
tanle per nos. Ipse enim in nobis loquitur, et verba qua crucifixus est. Haec est illa justitia Dei, non
ejus sunt ea quae ex ore nostro processerunt, ideo- qua ipse justus est, sed qua nos ab eo justificali
que libenter nobis oblemperare debetis. Et quia sumus. Ut efficeremur, inquit, non solum justi,
vice Christi sumus directi, o6secromus pro Chri- sed etiam justilia, id est ut per nos alii fiant ju-
slo, id est lanquam vos Christus obseeret, re- sti. - Efficeremur justitia Dei in ipso, id est in
concitiamini Deo. Obsecramus vos, id est per ejus corpore, quod esl Ecclesia, cui ipse est ca-
omnia sacra adjuramus, ut reconciliemini Deo put (Colos. i).
per pcenitentiam, cui per peccatum estis inimici. CAPUT VI.
Nemo enim reconciliatur nisi ex inimicitiis, et « Adjuvantes autem exhortamur ne in vacuum
irihil inter Deum et homines facit inimicitias nisi « gratiam Dei recipialis. Ait enim : Tempore ac-
peccalum. Plerumque autem homo qui alteriho- « cepto exaudivi te, Iet in die salutis adjuvi te
mini irascitur, discordanti sibi reconciliari appe- H « (Isa. XLIX).Ecce nunc tempus acceptabile, ecce
tit, sed ire ad satisfaciendum prior erubescit. i nunc dies salutis. »1
Pensemus facta veritalis, ut vidramus quo jaceat Deus per Christum pro peccatis nostris immo-
nostrae pravitas actionis. Ecce inter nos et Deum latum reconciliat vos sibi. Sed nos adjuvamus
discordiam peccando fecimus, et tamen ad nos xipus reconciliationis hujus. Dei eniin sumusad-
Deus suos legatos prior misit, ut nos ipsi, qui jutores. Nos minislerio praedicationis nosirse ad-
peccavimus, ad pacem Dei rogali veniamus. Eru- juvantes beneficium divinae opsarationis, exlwrta-
bescal ergo humana superbia. Confundatur quis- mur vos ne in vacuum gratiam Dei recipialh, quam
que si non satisfacial proximo, qu.mdo post cul- vobis offert. Gratia Dei est remissio peccatorum.
pam nostram, ut ei reconciliari deheamus, etipse Quam in vacuum recipit, quisquis in bonis operi-
qui offensus est, legalis intervenientibus, obsecrat bus se postea non exercei. Gratia Dei est facttl-
Deus. Quomodo autem ei reconciliaremur, nisi tas bene concessa divinitus homini, de qua dici-
deleretur peccatum, quod inter nos et ipsum erat, tur : « Sine me niliiij potestis facere (Joan. xv). >
et nos ab eo separabal ? Proinde cum dixisset Quam in vacuum recipit, qui cum Dei gratta non
Apostolus, obseeramus pro Christo, reconciliamini laborat, nec adjungii studium suum, ut possit Dei
Deo, quasi diceremus quomodo poterimus recon- G praecepta ipso adjutore implere. In vacuuro, id
ciliaii Deo, subjunxit : Eum, qui non noverat pec- esf in hoc ut sit eis res vacua, reeipit hanc gra-
calum, id est Christum qui non noverat peccatum " tiam, qui bonis operibus eam implere non sat-
per experienliam, licet nosset illud per sapien- agit. Sed nos bene cum auxilio gratiae agendum
tiam, fecit pro nobis Deus Palor peccalum, id est vos exhortamur ne per desidiam vestram in va-
sacrificium pro peccato. Bene ergo possumus ei cuum eam recepisse inveniamini. Et hoc facimus,
reconciliari, qui sanguine Christi sui delet omne ut dictum est, adjuvantes opus coelestis gratiae et
peccalum noslrum, si nos illud pcenitendo dam- reconciliationis, vel adjuvantes vosipsos nostris
iiemus. Qui videlicet Chrislus peecatutn non no- merilis el orationibus atque sermonibus. Sive
vil, quia nunquam peccati delectationem sensit. ita : Nos praedictis causis et rationihus vos adju-
Sed per sapientiam qua ipse peccatum damnat, vantes, id est ad reconciliationem provocantes, ev-
novit ipse peccalum, id est novit hoc esse ma- hortamur ne in \aeuum gratiam Dei recipiatis,
lum, non ergo fecit ipse peccatum, sed eum Deus id est ne falsis apostolis credentes, ita recipiatis et
pro nobis peccatum fecit, hoc est, ut dixi, sacri- intelligatis baptismum etfidem, quam suscepislis,
ficium pro peccato. ln lege enim peccata voca- U ut eat in vacuum, id est iranseat vobis in rem
bantur, sacrificia qusepro peccatis offerebantur. Et vacuam el omni plenitudine utilitatis privatam.
eodem modo locutionis appellatur nunc Christus Illi enim qui putant solam fidrm Christi sine
peccatum, quia pro peccato est oblatus. Similr- carnali, observantia Iegis non sufticere ad jusli-
tudo etiam carnis peecati, in qua venit, dicta est • tiam et salulem aetemarn, gratiam Dei, id est fi-
percutum. < Misit, inquit, Deus Filium suum in dem ipsam intelligunt quasi rem vacuam, id est
similitudine carnis peccati, et de peccato damna- non refertam innocentia et omnium virtutum per-
vit peccatum in carne (Rom. vin),'» id est de si- fectione. Et sicut hanc fidei gratiam putant va-
militudine carnis peccati, quse ipsius erat, damna- cuam, sic fit eis vacua,quia per eam nec remis-
vit peecatum in carne peccati, quaenostra est. Eum sionem peccatorum, nec aliquam gratiam conse-
itaque qui non noverat peccatum, id esl Chri- quuntur. Sed voseamnoliterecipere sic.nolite sic de
slum, pro nobis peccatnm fecit Deus, cui reconci- easentire, ut vobis eat in vacuum,id estutfial omni
tiandi sumus, id cst sacrificium pro peccatis, per commodo vestro vacua. Vere non debetis eam putare
q 'od reconciliari valeremus. Ideo feoit eum pec- vacuam necvobisfacere vaeuam, quia nonest vacua,
ealum, ul nos elficeremur iuslitia Dei in ipso. ipse sed bonisoperibusreferta.Nam ipse I)eus qui gratiam
10S3 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — 1N EPIST. II AD COR. iOU
istam humano generi offert, ait in Isaia (cap. XLIX):A . recipiatis, et exhortamur ut nemini sitis dantes ul-
Tempore accepto, id est tempore quod est mihi vel lam offensionem. Cavete ne malo exemplo vestio
hominibus acceplum, exaudivi te orantem pro seu verbo pravo delis alieui fratrum ullam offen-
peccatis tuis. Non est ergo -vaeua haec gratia, in sionem, id est ne faciatis eum offendere, ut cadat
cujus tempore Deus orantes exaudit. Quod tem- per vos in peccatum; ne sitis ei offendiculum, ul
pus est hominibus gratum, et cum omni amplexu exemplo pravitatis vestrae offendat corruens in ue-
cordis acceptum. Plus enim est acceptum quam quiliam, vel ne offendatis eum, id est ne conturbe-
acceptabile, quoniam acceplabile dicitur, quod esl tis et irasci faciatis eum. Idcirco videte ne male
habile ut recipiatur; aeceptum vero, quod jam vivendo vel loquendo prseparrtis offensionem ulli
meniis devotione receptum Jest. El postquam hoc proximorum, ne propter vos vituperetur minhierium
tempus tibi fuerit acceptum, id esl postquam hoc nostrae praidicationis, qui vos docuimus qualiter
susceperis, exaudit Deus preces tuas, quas tem- agere debeatis. Qui enim vos male agere viderint,
pore legis non exaudiebat. Tempore, inquit, ac- putahunt nos ita doeuisse, el incipierrt nostram
cepto, id est tempore gratiae, quod- accepisti ve- doctrinam vituperarei Non detis, inquam, ulli
niens ad fidem, exaudivi le deprecantem „pro re- offensionem, sed potius exhibeamus nosmetipsos in
missione culparum luarum, et in die salulis, "' omnibus et vos sicut Dei mhiislros. Ut melius ex-
id est in hoe eodem tempore gratiae, quo vera sa- hortetur eos, conjungit se illis, ac velut seipsum
lus de ccelo ad homines venit, et lux fidei, atque admonet, quia infirmitalem illorum' quasi suam
justilise tenebras infidelitatis atque peccatorum sestimat; et si profccerinl, profectus illorum ipsius
effugavit, adjuvi le de assecutione virtutum. Lex erit. Exhibeamus, inquit, id est offeramus Deo,
aulem non adjuvabat, sed^ lantum prsecipiebat. nosmetipsos, id est me et vos. Ut ergo unusquis-
Sub-gralia vero Deus nos, inquit, adjuvat, ut que seipsum exhibeat, exhibeamus, id est offe-
bona quae praecipit facere valeamus. Nam ideo ramus et demonstremus nos in omnibus sicut Dei
adjrivi le, quia ipse liberum in nobis arbitrium rainistros. Ac si dicat : Non vos admoneo til om-
restituit, et ex libero arbilrio nostrt laboramus, nes sitis apostoli, vel ministerium praedicationis
et divina gralia adjuvante potenles efllcimur, sine assumalis, sed ut sitis sicut ministri Dei, id est
qua nihil facere possemus. Hoc Deus Ecclesise de in omnibus ministros divinae prsedicationis imi-
gentibus per prophetam dixit : Tempore accepto ex- lemini, ut similitudo religiosae conversationis eo-
audivi te, cl in die salulis adjuvi te, hbc eidem Ec- rum exprimatur in vobi*. Et si non omnes sumus
clesiae de gentibus convorsae replicat nunc Aposto- P ( ministri, omnes tamen ^sicut ministros Dei nosip-
ius, et exponendo subjungit: Ecce, id esl non ultra sns exhibeamus, ut, sicut illi vivunt, ita et nos
d^ffertur illud tempus, sed nunc praesentialiter est vivamus. Et hoc faciamus in palientia, quae sit
lempus acceplabile, qiiod omnes gratanter accipere multa, id est sustinens mulla, et neque murmu-
ut et ipsi fiant Deo acceplabiles; et ecce rans contra Deum, neque indignans conlra homi-
' rJebent,
nunc praesentialiter est dies salutis, id est Iucidum nem qui mala inlulerit. Hsec ita generaliter omni-
tempus gratiae, in quo per bona opera poss.nt ho- busdieuntur Chrislianis. Specialiler vero mini-
mines aeternam -promereri salutem. Ex qtto enim stris evangelicaepraedicationis hoc modo possunt
Salvator in carne apparuit, semper est acceptabile dici : Nos qui alios exhortamur ne in vacuum
tempus, et dies salutis usque ad finem saeculi. Uni- gratiam Dei recipiant, ita conversalionem noslram
cnique tamen finilur hoc lempus in hoia obitus eauta circuraspeclione custodiamus, ut nemini
sui. Dies enim salutis per Christi gratiam est vita simus dantes ullam offensionem, id est nosipsi
praesens, quoniam apta est ad bene operandum; et faciamus quae aliis facienda «uademus ; non fa-
concludenlur nocte judicii, in qua nemo potertt ciamus quae prohibemus, ne si aliter docere et
operari. Et ideo adesse lempus dicit Apostolus, aliter facere visi fuerimus,,exemplo noslro cseteros
quo possiut ad indulgentiara proficere peccatores; D ] offendere faciamus. Infirmus enim quisque plus
diem adesse dicit, quo morbis mortalibns ani- attendif facta praelali sui quam verba, et putat
marum possit adhiberi medicina salulis. Se- sibi licere quidquid illum videiit agere. El ila
quitur : praelatus qui male vivit, licet bene doceat, offrn-
« Nemini dantes ullam offensionem, ut non vi- sionem subdilis parat. Nemini ergo simus dantes
t tuperetur ministerium nostrum (I Cor. rv). Sed ullam offensionem, ul non vituperetur minisierium
« in omnibus exhibeamus nosmetipsos sieut Dei - noslrum. Viiuperabitur enim, et linguis obtre-
« ministros, in multa patientia, in tribulationibus, ctantium lacerabitur, non si fecerimus mala solum
< in necessitatibus, in angustiis, in plagis, in car- quse improbamus, sed etiam si non fecerimus
« ceribus, in seditionibus, in laborihus, in vigiliis, - bona quae docemus. Neminem offendamus, sed in
« in jejuniis, in castitate, in scientia, in longani- omnibus verbis et actibus nostris exhibeamus nos-
« mitate, in_ suavitate, in Spiritu sancto, in-cha- metipsos sicut decet Dei minislros, id est ut ex
« ritate non ficta, in verbo ventatis, in virtute operibus nostris homines Deum glorificent, et nos
< Dei. > inlus Deo placeamus. Et id faciamus in mulla pa-
Exhorlati sumus vos ne in vacuum gratiam Dei tientia, per quam et indisciplinatos mores fratrum
1035 HERVEt BURGIDOLENSISMONACHI 1038
tolerando paulalim corrigamus, et infidelium per- A h. ducebatur pjus convei satto, qui nunc secum horlalur
secutiones fortiter sustineamus. Nam subsequenter ministros Evangelii etomnesChristiservos, ui t.ilitrr
ostenditur per partes, quam multa debeat esse ista vivere studeant. Ferveris enim Dei amor facile tole
patientia. Nec solum ministris, id est pwelatis rafomnes adversitatesjetassequituromnes virluies.
Ecclesiae jubenlur isla, sed et subjectis, ut prsemi- Adhuc autem subjungit Apostolus in admonilione:
simus, qui similes in moribus debent esse bonis « Per arma jiislittae a dexlris et a sinistris, prr
mtnistris. Multam, inquit, patienliam habeamus in < gloriam el ignobilitatem, per infaraiam el bonam
tribulationibus, id est in pressuris et vexationibus, « famam, ut seduclorps, et veraces : sicut qui ignoti
quae nobis inferentur a pravis hominibus, in neces- « etcognili;quasi morieiiles,eleceevjvimus:uicasti-
sitatibus, id est in egestatibus cibi vel potus vel in- « gali, et non mortificati; quasi ti'isles,sempei' autem
dumenti; in angustiis, id est in solliciludinibus et « gaudentes; sicutegentes, mullosautemlocuplelan-
curis animi, atque timore poenarum, unde mens « tes; tanquam nihil habentes, el omnia possidenles.»
angustiatur ; in plagis, id est in verberibus sicut est Exhibeamus, inquit, nosipsos ut Dei ministros
virgarum csesio; in carceribus, id est in tenebrosis per arma justiliw, quibus regnum peccati debelle-
et fetentibus Iocis reclusi; in sediiionibus, id est in mus, id est per virtutes vitiis contrarias, ut humi-
commotionibus populi contra nos. Si populus contra B litas dejiciat superbiam, largitas exstirpet avariliam,
nos insurgaf, et cum quodam tumultu conetur nos benevolenlia invidiam, et sic cseterae virtuies de-
a bono opere revocare, nos patienter feramus, et a struanl opposita sibi vitia. Virtutes enim sunt arma
bono non separemur. Sed et in laboribus babeamus justitiae, quibus muniri debemus a dextris et a sini-
patientiam, id est si pravi homines longis itineribus stris, id est a parle prosperorum et a parle adverso-
aut gravibus operibus nos laborare cogunt, vel si rum, ut, contra prospera et adversa virtutum armis
labore manuum nostiarum nobis victum quaesieri- semper muniti, nec prosperis elevemur, nec adver-
mus. Et in vigilih, id est si necesse fuerit nos vigi- sis perturbemur, nec blandis ad voluplatem demul-
lare, ut per noctem operemur unde vivamus, vel iu ceamur, nec asperis ad desperationem premamur.
vigiliis ad psallendum et orandum. Atque injejuniis, Et auditequsesiiil dexlra et sinistra, id est prnspera
qtiaj vel sponte fat imus, vel indigentia farere co» et adversa. Per gloriam el ignobilitalem, etc, usque,
egeiit, aut quaelibet necessitas. In his omnibus pa- Tanquam nihil habenles, et omnia possidenles. Dexlra
tienliam teneamus, el nos ut Dei ministros exhi- enim justorum sunt gloria, bona fama, et quod
beamus. Ministri enim sunt, quicunque bene ope- veraces sunt, quod cognoscuntur, quod vivunt,
rantur, quia Deo ministrant, id est deserviunt. r< , quod non mortificailur, quod gaudent, quod
Excepto igitur praed cationis officioet altaris mini- multos ditant, quod omnia possident. Sinistra vero,
sterio, omnes agnoscamus nos esse Dei minislros, quod ignobiles et mfames haDenlur, quod sedu-
ut tanti Domini famulos, exhibeamus nos idoneos ctores pulantur, quod ignoranlur, quod moriuntur,
in casiilale mentis et corporis, et in scienlia, ne, quod casliganlur, quod contrislantur, quod egent,
fatuis virginibus similes, amittamus per impru- quod nihil habere videntur. Sed milites Christi per
denliam meritum castitatis (Matth. xxv). Ha- arma justitiae a dextris et a sinistris muniti debent
beamus ergo scienliam Scripturarum, vel scien- incedere, ut, hinc el inde diabolum expugnantes, et
liam qua prudenter agere bona sciamus et mala in prosperis timeant, et in adversis conlidant. Exhi-
resptieie. Et ut ministros Dei nos exhibeamus in beamus ergo nos ut Dei ministros per gloriam et
longanimitate, id est in longa animi exspectatione, ignobilitatem, id est quando in gloria et veneralione
qua patienter usque in finem perseveremus, adversa apud homines erimus, non inde extollamur; et
prjssentis vilae ferendo el gaudia sequentis vitse spe- quando nos judicabunt esse ignobiles atque con-
rando. El in suavitate, ne per rancorem animi efli- templibiles, non inde, frangamur. Eodem modo aga-
ciamur illis asperi, a quibus Ionganimiter mala mus per infamiam et bonam famam, id est si falso
toleramus, sed per dulcedinem menlis simus illis D 1 infamamur de aliquo crimine, vel si bonam famam
suaves et blandi, ut nec verbo nec opere noslro illis habemus de religiosa conversatione, utrumque per
vrl aliis generemus asperitatem amaritudinis. Et in patientiam aequanimiler ducamus, ut nos nec detra-
Sphiiu sancto, utomnia benigneelsincere faciamus, hentes dejiciant, nec laudanles extoliant, quia eon-
situt Spiritus sanctus docet. Et in charitate non ficta lingit nonnunquam utrosque mentiri Ilem exhibea-
nt affoctum dileclionis non tanlum in vultu et verbo, mus nos ut seductores et veraces, id est ad viam
si>dctiam in corde habeamus, ne simus de illis,, veritalis adducamus pos qui errant, ut ca-teri qui in
< Qui loquuntur pacem cum proximo suo, malai errore perseverant, Ijudicent nos esse seduciorrs,
auiem in cordibus eorum (Psal. xxvn). » Atque ini cum simus veraces. !si enim seducere, aliunde ali-
verbo veritaiis praedicando vel loquendo, ut habeatt quem ad aliud persuadendo ducere est, quaerendum
- bonus sedu-
puram verilatem sine falsitalis admistione vel prae- est unde et quo. Si a malo ad bonum,
dicaiio nostra vel locutio. Et in virlute Dei ul nonL ctor est, unde el Jeremias ait: « Seduxisti me, Do«
nostris viribus, sed dono virtutis divinse credamus> mine, et seductus sum (Jer. xx). Si aulem q.uis
non posse quidquid boni poferimus agere. Omniai aliquem seducendo ducat a bono ad malum, malus
hsec tn Apostolo maxime praafulgebant, et in talibus seductor est. In tianc ergo partem, qua seducuntur
40K7 COMMENT. IN EPISTOLAS PAULI. — INEPIST. II AD~CORr 1058
homines a malo ad bonum, utinam omnes seduclores A J\ erant omnia possidentes, quod cum essent principes,
ct vecemur et simus. Sed infideles aut quilibet er- Ecclesiarum, habebant potestatem sumendi ex rebus
rantes vocabunt nos malos seduclores, si quos pote- subjeclorumquaecunquesibiforentnecessaria()l/«»/i.
rimus, ex sociis eorum ad fidem et religiosam con- x; Marc. vi; Luc. ix). Nolandum autem quia in
versationem attraxenmus. Erimus enim veraces et his quae sunt adversa, diclum esl, quasi, ut, sicut,
\era docentes, sed illi pulabunt nos esse fallaces, et tanquam; in his vero quse sunl prospera, non est
falsitate alios seducenles. Nos dico apud alios habiti dictum. Ail enim : Quasi trisies, semper auletn gau-
'sicui qui sunt a Deo iguoti, id est reprobati, et apud dentes, etc. Tristitia nostra habet, quasi; gaudium
alios a Deo cogniti, id est approbati. Vel ila sumus autem nostrum non habet quasi; quia spes qua
sicut illi qui sunt ignoti, quia infideles et superbi gaudemus, certa est. Tristitia vero nostra quasi,
nou-^dignanturnos aspicere et agnoscere, vel agnitos habet, quia in somuiis transil. Qui somnium judi-
abjiciunt, et lamen fideles et religiosi nos agno- cat, addit quasi. Quasi sedebam, quasi loquebar,
scunt. Et tormentis sumus quasi morientes, quia quasi prandebam, quasi equitabam, quasi disputa-
tandiu torquemur ab impiis donec credamur esse bam. Totum quasi, quia ciun evigilaverit, non inve-
mortui, et ecce Deo liberante vivimus, quoniam eri- nit quod videbat. Quasi thesaurum inveneram,
pimur a morte et restituimur vitae. Sumus enim ut B I dicit mendicus. Si quasi non esset, mendicus non
casiigati quia infideles putant se nos duris verberibus esset. Sed quia quasi erat, mendicus est. Itaque
ac minis casligasse, ne ulterius novam religionem qui nunc ad laelitias saeculares oculos
aperiunt, et
praedieemus; et non sumus mortificaii, quia nec corda claudunt, transit quasi eoruni, et venit verum
corporis nec animse necem ab illis pertulimus. Cor- ipsorum, quasi ipsoi-um, felicitas est saeculi;,verum
jius enim nostrum adhuc \ivit, anima quoque vitam ipsorum poena est. Nostrum autem quasi trislitia
non amisit, quia infidelibus non cessit, ut a praedi- est, gaudium non est quasi. Non enim ait Aposto-
catione vel confessione veritatis sileret. Etsi^multi lus, quasi gaudentes, semper autem tristaules; aut
martyres occiduntur, Ecclesia tamen non moritur. quasi tristes, et qttasi gaudentes; sed ait, quasi
Atque electi Dei dum super se exterius rapli in tristes, semper autem gaudentes, et item: Sicut
altum anlmum figunt, quseque in hac vita patiun- egentes et ibi est sicut vel quasi. Multos autem
tur, quasi longe infra labentia a se aliena aspiciunt, dilantes, hic non est quasi vel sicut. Nihil habebat
et (ut ita dixerim) dum menle extra carnem fieri Apostolus, omnia sua dimiserat, divitias nullas
decertant, pene ipsa quae tolerant, ignorant. Haeci possidebat, tamen addidit: Tanquam niliil habentes,
autem dese suique similibus itaioquitur Apostolus, et ipsum enim nilril habere Apostoli, quasi nihil
ut omnes fideles ad ea toleranda vel agenda exhor- . " habere erat. Et omnia possidentes, ibi non dixit
tetur. Ac si discipulis dicat: Nos. qui magistri su- quasi. Quia quasi egebat, non aulem quasi, sea
mus, ita vivimus; vos autem qui nos im.lari debetis, vere multos ditabat. Nam et sanctis qui erant in
cxemplum nostrae conversationis insequimini. Qui Jerusalem, victumministiabat. Quasinihil habebat;
et adjungil: quasi tristes, subaudi, foris apparemus, non autem quasi, sed omnia possidebat. Ilaque in
propter molestias tribulationum quas patimur, sed his quse existimantur adversa, quae superius per
semper sumus gaudenfes intus piopler spem futuras, ignobilitalem et infamiam praesignavit, quaeque a
remunerationis. Non solum enim non contristamur sinistris esse descripsit, addidit quasi, vel sicut,
in adversis, sed etiam gaudemus, et hoc semper. Et; aut tanquam, In his vero quse prospera reputantur,
sumus sicul egentes, quia nihil in prsesenti sseeuloi et dexlrse partes appellanlur, quaeque vocabulo gra-
videmur babere, sed tamen mullos sumus locupte- tiae et bonae famaepraemonstravit, non apposuil quasi
tanles, quia spiritales divilias largimur credentibus. vel aliquid lale. In prosperis enim vel dextris est
Sumus enim tanquam petiitus nihil habentes, quiaL vetitas, in adversis autem et sinistris umbra vel
niliit proprjum carnaliter habemus, etiam om.iia^ similitudo, non ipsa res. Qtiaeautrm a dexlris de-
possidemus, id^est non solum pecunias, sed etiam U | sctipsil, sunt arma dextra justorum. Illa etiam quae
ipsos pecuniarum dominos, qui se nobis tradunt, et; a sinistris denotavit, sinislra sunt arma^ eorum.
res suas aJ pedes nostros ponunt. Similiter et vos, Efficiuntur enim viro peifeeto arma justitiae,
licet in ad\ersis quasi tn»tes appareatis, seroper si haec illata sibi magnanimiter sustinuerit, quia
la . en per spein inlus gaudele. Et si habelis divilias, per haec dimicans, et istis ipss qujbus impugnari
estote quasi egentes, quamvis non sitis egentes, idI putatur adversis, tanquam ariins utendo, eisque
est in spiritu pauperes estote, -sed nmlios eleemo-. velul arcu et gladio, scutoque validissimo contra
synarum vestrarum beneficiis locuplelare curate. illos qui haec ingerunt, munilus, profectum suae
Estote tanquam nihil habenles, id est mentis despeclui patientise et virlulis acquiret, et glor qsum constan-
cuncla quae habetis pro niltilo ducenres, et tali cogi-. tiae triumphum, nec adversis dejeetus, ner prosperis
tatione silis -omnia vestra possidentes quia lunc: elatus, nec ad laevam trislibus impulsus, nec ad >
mens vestra per haee non lenebilui' iu imts. Sed etI, .dextei am laetis molus, sed in medio per viam rectam
quiiibet sancli pauperes omnia possident, eliami indeclinabiliter gradiens.
lempoialia, quoniam nihil deest limenlibus Deum. « Os nosfrum patet ad vos, o Corintbii, cor no-
Aposloli vero cum niliil habere videreutur, in hoes < strum diiatatum esl. Nou angustiamiui »e uoln^
,ftK0 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI ! 1060
« angustiamini autem in.visceribus vestris. Eamdem A \ majoia ips.us dona capiatis. Dilatamini per amo-
« aulem habentes remuneratiopem, tanquam filiis rem jtislitiae, ut copiani vittutum capiatis in lalitu-
« d.co, dilatainini et vos. Nolite duceie jugum rum diue mentis vestiae. Vos dico habentes in futuro
« inlidelibus. Quae enim paii;cipalio justitiae cum eamdetn remunerationetn quam ego, si nunc ita di-
« iniquitate? aut quae socielas luci ad lenebras? latali fueritis ut ego, dilalemini ampliludine chari-
< Quae autem conventlc Chiisti ad Belial? aut quae talis, ut omnes homines pie diligatis, et npn per
« pars fideli cum infideli? Qui autem conseusus timoris angustiam,sedper amoris latiiuiinem bona
« lemplo Dei cum idolis ? » faciatis, dilaiamini et vos in bonis operibus per li-
Soleul plerumque etiam justi laudare bona quae bertatem amoris, et nolitejugum antiquae servitutis
dicunt, non quo ipsi suis laudibus inhient, sed quo quae in lege est, ducere cum infidelibus, id est cum
auditores suos ad audiendi sollicitudinem accen- pseudoapostolis, qui fidem Christi conantur ener-
dant, ut dum eorum voce praeferuntur, ab eorum \are, et carnales observantias legis statuere. Ipsi
cordibus ardentiori affectu rapiantur. Uude iiunc enim cum sint sub jugo servilulis, ubi omnia per
Apostolus cum mira Connthiis et multa dixisset, timorem fiunt, studenl vobis suadere, ul, abjecta
sdjunxit : Oslnoslrum palel ad vos, o Corinthh, cor lege libei latis, id esl libertale charitatis, subjiciatis
nnstrum dilatatum est. Et hoc etiam causa libertatis B ' colla veslva cum eis jugo legis. Sed vos nolite
par-
dixit ac purae conscientiae. Male enim sibi conscia ticipes fieri servilutis eorum, quia vos estis justi per
mens loqui trepidat, sensum peidit, in verbis er- fidem, illi vero iniqui per legis transgressionem. El
rat. Et est sensus : Ita provocati sumus profeclu quw participatio esl juslitiw cum iniquilate ? Nulla.
vestro. ut lacere non possimus. Profectus 'enim Quoniam mox annullatur justitia, si participationem
discipulorum aperit os magistri. Os noslrum palet habuerit cum iniquitate; et ideo ne pareat justilia
crf vos, quoniam multa diximus ac dicimus ad vos vestra, caveat habere patticipationem cum iniqui-
corrigendos et instruendos, quae gratanter accipere tate illorum. Nulla communio vel in cibo vel in potu,
cuncla debetis. Et ideo patet ad vos os nostrum, vel in aliquo sacramenlo vos eis conjungat, cum
quia charitate dilatatum est cor noslrum. Lata di- sint ob iniquitatem perfidiae ab Ecclesia separati.
lectio cordis nostti, quae vos omnes complectitur, Aut quw soeietas luci hd lenebras? id est in quopos-
non sinit ut taceamus ea qttse prosunt vobis. Ex sunt habere communionem illi qui sunt lux suffi-
abundantia enim cordis os loquitur; et ubi charitas ciens ad aliorum illuminationem, cum illis qui sunt
est, non sunt angustiae(Mallh. xn). Cor nostrum di- tenebrae, id est caeci et caecanles alios? Nulla so-
lataium esl. Cordis dilatalio, justitise est delectatio. cietas estlucis ettenebrarum,quialux hujusmttndi
Hoc rauuus est Dei, ut in prseceptis ejus non timore obscuratur, si se sociaverit tenebris. His non est
pcenseangustemur, sed dilectione et delectatione societas. Sed Chrisli ad Relial, id est ad diabolum
justiliae dilatemur. Cor nostrum dilatatum esl. Licet quw conventiopolest fieri? Id est illi in quibus ha-
enim caro nostra sit tribulationibus et pressuris an- bitat Chrislus, et qui sunt membra Chrisli, in quo
gusta, cor lamen intus latiludini liberum gaudet convenire possunt cum illis, in quibus habitat dia-
exterioribus poenis. Charitas enim non angustatur. bolus, et qui sunt membra diaboli? In nullo. Quia
Si quis vult non angustari in lerra, in latitudine mox deserit eos Christus, si se membris Satanae
charilatis habitet. Quidquid enim fecerit ei homo, conjunxerint. Belial interpretatur absque jugo (Ju
non eum angustat, quia illud diligit quod non no- dic. xix), et signifrcat illum angelum, .qui nec Deo
cet. Et quia nostrum cor ita dilatatum est, atque subjeetus esseyoluit.j Cujus membra sunt omnes,
nostrum os patens, ideo non angustiamini in nobh, qui prseceptis Dei nolunl subjici. Aul quw pars fi-
id est nolite pulare, quod habeatis in nostro ma- deli, id est Christiano cum infideli ? id est cura
gisterio vel nostrae conversalionis exemplo ullam pseudoapostolo fidem|Catholicam destruente. Nulla
scientiae vel boni operis stricturam et inopiam.Nos est his pars communis. Sed templo Dei, id est illis
enim dicimus et facimus quidquid erga vos dicere D in quibus habilat Deus, quis consensus potest esse
el facere debemus, sed potius angustiamini in vi- cum idolis ? id est cum sacrificiis carnalium obser-
sceribus vestris, id est intelligite quod angustia et vantiarum, quae non jam Deo, sed diabolo offerunt,
parvilas scientiae et boni operis quam habetis, est et idololatriae deputanlur. Nullus eis consensus
in cordibus vestris, quae dura suntad intelligendum ad invicem. Tot modis ostensum esl, communionem
el faciendum. Qui enim nobispseudo praefertis apo- pseudoapostolorum esse vitandam. Possunt et alilcr
slolos, putatis quod angustia et parvitas intelligen- forsitan haec verba iraclari. Nolite jugum ducei'e
tiae vestraevel sanctitatis, sit in nobis, id est in no- iniquitatis cum infidelibus, id est cum'gentibus, ut
stra culpa, cum ipsa sit potius in cordibus vestris, subdili sitis jugo peceati sicut illi, cum debratis in
id esl in cttlpa duriiiae mentium veslrarum, quia libertate charitatis servire justitiae. Quw enim parn-
non sunt dilatalse sicui cor nostrum. Sed nunc dico cipalio est justitiw cum iniquitale ' aut quw socielas
vobis tanquam filiis, id est tanquam illis qui exem- luci ad tenebras ? nulla pai ticipatio est justiliae et
plum meum cum sim pater vester, sequi debetis, iniquiiati, non solum quaeforis, sed eliam qtiae iii-
dilalamini et vos, sicut ego dilatalus sum, id est fus in Ecclesia est. «jNovit enim Dominus qui sunl
pey intelleetum dilaiamini ausitjo graliae Pei? uf ejus, et recedat. ab Jnia,uitate oranis qui invQcat m>
1061 COMMENT. IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. II AD COR. 1062 '
men Domini (II Tim. n). > Nulla etiam societas est A j bet eum idolis. Vos enim estis ipsum templum non
luci et tenebris, non solum quae foris, sed etiam quae deorummortuorum, sed Dei vivi, id est vos eslis in
intus sunt. « Quoniam Deus Jux est, et tenebrae in quorum cordibus habitat, et praesidet Deus qui in se
eo non sunt ullae (I Joan. i).>— « Qui autem odit vivens est, et vitam suis dat seternam ; sicut econ-
fratrera suum in tenebris est, et in tenebris ambu- trario idola sunt mortua suis cultoribus, quia eis
lat (I Jean. II).J Si dixerimus quod socielatem ha- sunt causa mortis aeternae.Ila eslis templum Dei,
bemus cum Deo, et in tenebris ambulamus, menti- sicut ipse Deus per scripturam Testamenti Veteiis
mui (/ Joan. i). Non est ergo societas luci et tene- dixit: Quoniam inhabilabo in illis (Lev. xxvi), id csl
bris. Quid igitur faciemus 1 Societas cum Deoha- in menlibus illorum. Cum Deus ubique sit, in illis '
benda est, Alia spes vitae seternse nulla est. « Deus tamen habitat, qui ejus senliunt beneficium, et fa-
vero lux est, et tenebrsein eo non sunt ullae(ioid.).» ciunt voluntatem. Inhabitabo, inquit, in illts et
Iniquitates autem et peccala sunt tenebrae. Iniqui- inambulabo inter eos, id est promovebo illos in
tatibus et peccatis premimur, ne societatem cum provectu virtutum. Inambulat enim Deus in nobis
Deo habere possimus. Quaeergo spes est ? Si confi- praesenlia suae majestalis, si latiludinem Invenerit
teamur peccata nostra, fidelis et justus est, utre- charitalis. Quam enim latum est ubi deambulat
mittat nobis peccata nostra, et emundet nos ab B 1 Deus; et ero inquit iltorum Deus, id est illi me so-
omni iniquitate. Quo facto societatem babebimus lum colent Deum, quia non erunt de illis, quorum
cum illo, quia lux erimus in ipso. Qum autem con- deus venter est (Philip. v), vel qui vitium quodlibet
ventio Chthti adRelial? Belial, ut diximus, inter- pro Deo colunt, et ego protegam illos ab incursu
pretatur absque jugo (Judic. ix). Quicunque ergo viliorum, atque dabo illis successum virtutum, et
non Dei, sed suam veluntatem sequuntur, hoc vo- ipsi erunl mihi populus, id est ita mihi erunt dovoti
cabulo possunt designari, quia sunt absque jugoti- et dediti in unitate concordiae, ut non sint de hoc
moris Dei, absque jugo disciplinaespiritalis. Et saepe mundo. Propler quod, id est quia promilto me in
tales dicunt se Christianos. Sed qum convenlio Chri- vobis habitare el inambulare, exile de medio eorum,
sti ad Relial ? Christus humiliavit semetipsum, fa- id est de medio pseudoapostolorum, et separamini
ctus obediens usque ad raortem (Philip. n); » isti ab eis. Quandiu enim patiminl eos morari inter vos, "•
autem extollunt semetipsos, nolentes obedientiae et sustinelis praedicationem eorum, tandiu esfis in
jugo subjici. Quae igitur convenlio istis et Christo? medio eorum, id est intra consortium eorura, et ir-
Non sit itaque sine Dei jugo, quicunque vult con- retili errore ipsorum. Exite de medio eorum, ne
venire Christo. Aut quw pars fideli cum infideli ? _ sitis in medio communionis eorum, conclusi in eo-
V-elqnis consensus templo Dei cum idolis ? Hoc re- dem reatu. Et ila exite, ut separemini, id est ut
cte diclum est illis Corinthiorum, jjui cum infideli- seorsum parati sitis' adbeneagendum, sequestrati a
bus manducabant sacrificia idolorum. Petest et ali- communione eorum. Et hoc dicit ac prsecipit Do-
ter intelligi: < Fidelis enim Dominus in omnibus minus, non ego. Et ne teiigeritis wimundum, id est
verbis suis (Psal. CXLIV), > quoniam fideliter adim- carnales observanlias, quas illi suadent vobis, quae
pletveladimplebitquaeeunquelocutus est. Ille au- jam post Domini resurreclionem non \alent ad
tem est infidelis, qui verba sua negligit adimplere, emundationem , sed ad contaminationem eo-
ut faciat bona quae se facturum promisit. Quse igi- rum qui tangunt, id esl custodiunt ras, et si ita
tur pars est fideli Deo cum infideli homine ? Qui vos a communione perversitatis eorum separaveritis,
eriim mandata Dei adimplere noluerit fideliter, ut sancte et juste vivatis, ego recipiam vos in cce-
quam partem cum Deo habere poterit? Quis autem leste regnum, quos a paradiso ejeceram. Yel exite
consensus lemplo Dei cum idolis ? <Templum enim de medio perversorum qui sunt in Ecclesia, exite
Dei sanctum est, quod estis vos (I Cor. in),> et non corporaliler, sed spiritaliter, id est facite quod
avaritia est idolofum servilus (Colos. nr). Cur ergo pertinet ad correptionemeorum,quaiitum pro unius-
illi qui sunt vel debent esse templum Dei, consen- D cujusque gradu atque persona salva pace fieripo-
tiunl avaris, nec redarguunt eos? Cur non timent ne test. Qui enim sic agit, liber exit de medio nequitise
per hunc consensuin Deus, qui jn eis habitare et damnationiseorum.Objurgando enim criminosos,
solet, deserat eos, et tiant etiam ipsi habitaculum exit dr medio eorum liber in conspectu Dei, cui ne-
Satanae? que Deus sua peccata imputat, quia non fecit; ne-
< Vosenim estis templum Dei vivi (I Cor. m, vi), Jque aliena, quia non approbavit; neque per negli-
< sicul dicit Deus: Quoniam irihabitabo in illis, et; genliam, quia non tacuit; neque per superbiam,
« inambulabo inter eos; et ero illorum Deus,etipsi quiain unitate permansit. Sic ergo spiritaliler exite
« erunt mihi populus (Levit. xxvi). Propter quod de medio eorum, non scindentes unitalem Ecclesise,
« exite de medio eorum , et separamini, dicit Domi- sed increpantes perversitatem nequitise, ne majus
« nus, et lmmundum ne teligeritis; et ego reci- malum committatis in separatione bonorum, quam
« piam vos, el ego ero vobis in patrem, et vos eritisi fugitis in conjunctione malorum, et separamini non
« mihi in filios et filias, dicjt Domimjs omuipotens corporaliter ab eis, sed spiritualiter a consortio
« {Jer, ssxi; Isa, LII),» .pravilatis eornm, Et, immundum ne tetigeritis, id
,
-t Hfcte dip cruja femolup Dei CQnsensumnon.h,a- ept,peccaio eorum ne cons^nserjtff, Tpjer^rjclj $\injj
jAei; HERVEI BURGIDOLENSISMONACfJ 4G6I
enim ubique proximi, quia Abel fieri non valet, iA dum ne tetigeritis, et ego recipiam ves, ita Iegitur in
quem Cain malitia non exercet. Unum vero est, pro Isaia : « Recedite, recedite, exite inde, pollutum no-
quo vitari malorum societas debeat, ne st forlasse lite tangere, exile de medio ejus, mundamini, et
corrigi non valent, ad imitationem trahant; et cum congregabit vos Deus Israel (Isa. LH). > Illud vero
ipsi a sua nequitia non mutenlur, eos qui sibi con- quod sequilur, et ego ero vobis in Patrem, et vos
juncti fuerint, pervertunl. «Corrumpunt enira mores eritis mihi in iilios et filias, nou facile, sicut reor,
uonos colloquia mala (I Cor. xv). » Sicut ergo per- in nostris codicibus apparet unde sumplum sit, nisi
fecti viri perversos proximos non debent fugere, quia forte ex eo quod per Jeremiam dixit,« et factus sum
et eos saepe ad rectitudinem trahunt, et ipsi ad per- Israeli Pater (Jer. xxxi); » el per Isaiam : « Affer
versitatem nunquam trahuntur; ila infirmi quicun- iilios meos de longinquo, et filias meas ab extremis
que societatem declinare debentpravorum, ne mala terrae (Isa, XLIII), »vel ex aliquo simili loco. Se-
quae frequenter aspiciunt et corrigere non valent, quitur :
- CAPUT VIL
delectentur imitari. Unde nunc eis apte' dicitur :
Exite de medio eorum et separamini. Hoc enim agen- « Has ergo habentes promissiones, charissimi,
dum est, non more schismaticorum, sed more eo- « mundemus nos ab pmni inquinamento carnis et
rum qui causa religionis petunt eremum vel remo- B « spiritus perficientes sanctificationem in timore
tiorem locum. Et ne teligeritis immundum, id est c Dei. >
immttnditiam eoinquinationis eorum, cum ipsitan- Quoniam Dominus praecepit pt exeamiis de medio
gere participando nolunt munditiam vestrae sancti- coinquinationis peccantium, el tattta nobis inde bona
tatis. Et ego, sicut diclum est, vos olim abjectos promisit, ergo, charissimi. nos qui tales habemus
nunc recipiam in ecelestem gloriam. Et vobis in illa promissiones, id est quibus promissa sunt talia, s*
regnl gloria receptis ero in Patretn, id est ero Pa- nos separaverimus a epntaminationemalorum.niKn-
ter, et ita vos diligens ut Paler, quia meipsum vo- detnus nos ab otnni inquinamenlo carnis, et spiritus,
bis perpelualiter dabo, et vos eritis mihi in filios et et perficiamus sanclificaiionem utriusque. Inquina-
filias, id est eritis mihi filii et filiae hoc est eritis mentum carnis est, quod per carnem committitur,
mihi similes, ut scriplum est : « Similes ei erimus sicut luxuria, homicidum et similia. Inquinamentum
quoniam videbimus eum sicuti est (/ Joan. in). i spiritus, quando sola cogitatione peccatur, slcut
Non solum enim in tilios critis mihi, id est gloriam menlis elatione vel inrtdia sive odio. Emundemus
meam, sed et in filias. Quod vel propter ulrumque ergo nos non tantum ab inquinamento, sed prorsus
sexum, vel propter forles et infirmos dicitur, vel. „ ab omni inquinamenlo carnis, ut omnia vitia car-
quia major diligentia cultus et custodiae filiabus ad- nalia fugiamus. Et ab omni inquinamento spiritus,
hiberi solet, quam filiis. El ideo per filias voluit ut consensum peccati, et eaetera omnia quse spiritum
fortassis ostendere, quia sic se habebit erga fideles inquinant, expellamus |a cordibus nostris. Tunc vero
'
animas, sicut pater erga filias, ornando veste jucun- perficimus sanclificationem carnis et spiritus, si
ditatis, et removendo voluntatem totius lurpitudi- utraque munda servamus, et bonis actibus insuda-
nis, ut sponso ccelesti semper placeanl in ornatu mus. Haecenim sanctilicatio utriusque facta est di-
decoris et amore puiilatis. Et inde nolite, inquit, vinilus in baptisrao. Sed nos perficimus eam si per
dubitare, quia haec dicit Dominus otnnipotens, id est membra corporis insistimus bonis operibus, et men-
ille promittit vobis ista, qui omnia potest facere. lem inltis magis ac magis adornamus sacris virtu-
Notandum quod Aposlolus hsec vel juxta sensum, tibus. Quae perficienda est in timore Domini, ut
vel jtixla litteram ex diversis Scripturarum Iocis semper vereamur Dominum offendere, sine cujus
posuit. Nam quod ait: Inhabilabo in illts, et inaiiiy gratia nihil boni possumus agere. Qui enim sine ti -
btdabo inter eos, et ero itlorum Deus, el ipsi erunt more Domini vult bonum aliquod facere, superbus
mihi populus, sic iegimus apud Ezechielem : « Dabo est, et perdit quidquidl facit. Vel mundemus nos ab
sanctificationem raeain in medio eorum in perpe- D omni inquinamento carnis, id est ab omni contami-
tuum, et erit tabernaculum meum In eis, el ero eis: nalione carnalis obsefvantiae, et simus perficientes
Deus, et ipsi erunt mihi populus (Ezech. xxxvn). » sanclificationem spiiitus, id est spiritalis observan-
Nam pro eo quod dictum est:« Dabo sanclificatio- tise quam ccepimus facere, ut spirilaliter legem
nem meam in medio eorum, » Apostolus posuit, impleamus, non carnaliler, et hoc in timore Do-
inhabilabo in illis. Et pro eo quod dictum est: «Erit'-. mini, qui legem deditj non ut carnaliter observa-
tabernaculum meum in eis, * Apostolus subjecil,, retur semper, sed tantum usque ad tempus tcorre-
inambulambo inillis. Tabernaculum enimest in iti- ctionis.
nere. Sed et in Levitico reperitur haec sententia,, c Capitenos. Neminem laesimus, neminem corru-
praeter quod ibi est secunda persona. Sic enim di- « pimus, neminem circumvenimus. Non ad con-
ctum est: < Ponam tabernaculum meum in medio» « demnationem vestram dico. Praediximus enim
festri, ambulabo inter vos, et ero vester Deus,, « quod in cordibus nostris estis ad commoriendum
vcsque erilis raihi populus (Levil. xxvi). > Quod au- « et ad convivendum. *
teiu subjunxit Apostolus : Propter quod exite des Nos ita vos admonemus. Et vos capite nos, id est
fnedio eorum, et$eparamini.dicitDonlinus;etimmun- - accipile quod dicimus, accipite spiritualem cibum
IOSJ COMMENT.1N EPISIOLAS PAULl. — IN EPfST. II AD COR. tO&i«
quem vobis offerimus. Vel capite nos, nori pscudo- A cia haec de primse epistolae conectione esl, quam
apostolos, id est nostrum exemplum, non iilorum quia non aspere susceperunt, (iduciam dederttnt ad-
accipite in omnibus imitandum. Aut rapite nos, id monendi sc. Visi sunl enim velle corrigere se. Unde
est considerate quales sumus. Et debetis nos ca- gloriatur pro eis, animumque suttm ex hac parte
pere, quia neminem vestrum lacsimus improperando consolatum pronuntiat, in lantuin ut in omni prrs-
ei prseterita crimina, sicut pseudo, qui vobis vetercm sura superabundare se gaudio dicat. Vidcns enim
improperant idololaliiam; ct neminem vestruin cor- esse spem in his, pro quibus angustias patitur, gau-
rupimus, id est rullius animaa integiitatem violavi- - det cum tribulaiur, certus se mercedem a Deo rece-
nius, sicut pseudo, qui multos ex vobis corruperunt, pturum acquisitsesalutis eoruim
viliando castitatem fideiet integtilatem innocenliae. « Nam et cum venissemus in Macedoniam, mtl-
Neminem veslrum circumvenimus, id est nulluni < lam rrquiem habtiit caro nostra, sed omncm tri-
astaia cirrumvenlione fraudulenter decepimus, ut ri « bulalioncm passi sumus. Foris pugnas, iutus ti-
per nos aiil per subditos nostros bona sua subtrahc- c morcs. »
renius, sicut pseudo qui vos adulatione callida Memoral quaepaliebatur cattsa crcdcntium, ut eos
blande circumveniunt, et res vestras artificiose sub- provocetad charitatcm et compassionem, di\i; quia
trahunt. Non ad condemnationemvestramdico, id esl B superabundo gaudio in Iribulatione nostra. Natn
nonvos abjicio, sed ut cortigaminimoneo. Qtti enim tribulationem passi sumus non solum in Asia, sed
et cum venhsetnus ad Macedones, ul eis vitse \iam
' aliquem condemnat, non illi dimittit. Et esl sensus
apertior : Non roe excusando YOScondemno, quasi monstraremus, nvllam rcquiem habiiit caro noslra,
tales sitis, Non propterea baec commemoro, ul cal- sed incessantcr \e\ata est assidttis tribulalionibus.
lide dicam vos fecisse, quod me fecisse nego. Non Caro non habuit requiem. Ac si aperle dicalur t
enim possum ita de vobis sentirc, quos iantum di- Qnias spirittis requicm babuit, dum prr profcctum
ligo, sicutdixi stiperius, eo quod dileclio vestra tan- auimae persecutionum supplicia caro loleraviu
lim me faciathabere fiduciam. Piaedixi enim quod Spiruus enim reipiievit in spe fulurse vctribu-
in cordiims nostris eslis rpistola. Prwdiximus quod tionis, dum caro laborarct in dolore praesentis af-
in cordibvs nosli h cstis, id esl cura ct soliiciludo flirtionis. Non permissi sumusrespirarc, sed omnem
vestrae salutis manet in cordibus nostris ad commo- tribulalionem perlulimus> quia et in corpore flagel-
riendum et ad ccnvivendum,id est ad hoc ut vos lati sttmus, et anirao iimebamus pro his, quos ad
nobiscum pro Christo, si necesse fuerii, moria- fidem conVertciamus. Foris enim, id est ir. corpore
Kiini, et nobiscum in regno Christi perpetualiter vi- nostro erant pi/jma?suppliciorum, inius, id est in
vatis. Ex prsedictis vult iiios cognoscere quo aniuso corde nostro limores, nc hi qui nuper erant conver-
nunc loquatur ad eos. Quos enim participes vult sijdeficerent.
liabers etad praesentes passiones pro Ciuisto et ad Nunc inlelligeremus Aposlolum memorare se-
fuluram vitam, non uiique illos abjicil, sed ut par- ditionem et plagas et carcerem, quae legitur m
'ticlpatione dignos faciat exhorlatur. Vel in cordibus Philippis cum Syla pertttlissc, cl ilerum sedilio-
noslris estis ad commoriendum et ad convivendum, nes ac persecutioncs in Thessalonica et Berrcea
id est ad hoc, ut nos vobiscum moriamur et viva- (Act. x\i, xvn), nisi sciremus Apostolum nequa-
mus; hocest, si vos sustinetis mortcm peccati in quam adhucvenisse Corintlium, quando iUa per-
anima, nos aestimemusillam mortem esse nostram, tuliti Hsec autrm quse nunc memoiai, post conver-
et si YOSin observatione justiliae vivilis, nos crcda- sionem Corinthiorum passus est, quando vice se-
mus Uinc nosipsos \here. Peifecta enim charitas cunda perrexit in Maredoniam , nec rrferuntur in
profectum vel detrimentum aliorum credit esse Actibus apostolorum. Foris rrant pugnse corpori
suum. dum caederentur, et inlus animo limores. Illic cnim
< Multa mihi fiducia est apud vos, muita roihi est timor, ubi et intellectus est. Sed timor istecrat,
< 'glovialio pro vobis. Repletus consolatione, super- D sicut diclum est, propter ros qui crediderant, nc
< abundo gauiio in omni liibulalione nostra. >, passione ejus scandalizarenlur. Nam sibi qutd jam
Ideo estis in cordibus nostris, quoniam mulla fidu- limeret qui paiiebalur ? Vel foris erant illis pugnse,
cia cst milii apud vos, id est multum confido de ve- quia impugnabantur ab infidelibus qui sunt exlra
sira correclione et salute, dttm considero ea quse ccclesiam; intus, id est in ecclesia timores , quia
ap~d vos sunt, et mtilta glorialio esl mihi pro vobis, timebant ne diabolus ibi aliquid operareiur. Foris
id est multum glorior apud alios pro vestra reli- pugnae ab apertis inimicis, intus, timores a falsis
gione. Videlene frustia confidam de vobis, videte fralribus. Sic el Ecclesia seroper habet inimicos, ct
"ne in vacuum glorier pro vobis. Repletus eliam sum quos feral foris, et quos gemat intus. Foris facilius
consolalionecum audissem vestram correctionem, et eutabiles, intus difficilittstolerabiles. Sunt enim
superabundo gaudio in omni tributalione noslra, id falsi fratres, suntmali filii, et tamen filii/quf. non0
est gaudium quod de \estra einendalione habeo, su- cpnlra nos blasphemant Christum sed iiobisjcuir»
perat omnem mcsrorcm tribulationum nostrarum, adorant Christum, et in nobis persequunlur Chri
qnas in animo parlim sustinemus pro peccatis ve- stum, sicut Absalon patrem suum (II Reg. xv). Do
slris. Multa, inquit, fiducia mihi esl avud vos. Fidu- his esl iimcr in Ecclesia, ne caeterosad imitaLionrnl
P»TUOI.. GLXSXI 34
%m IIETiYEI BURGtDOLENS.SMONACIII , 1055
'Suipcrtrahanl. Valde enim periculosum esl intii mis, A ephtolu, non me pwuiielaspere sciipsisse, quia hoc
-habitare cum talibus. causa poscebat, etbonus effeclus estsecutus. Non
< Sed qui consolatur humiles, consolatus est nos me modo pcenitet, quod vos durius increpans con»
-t Detts in adventu Titi.Non solum autem inadventu tristavi, quia vester profectus facit raenon pceni-
-«cjus, sed etiam in consolatione qua consolatus est tere. Elsi me pccnileret propter cbaritatem quia vos
«in vobis, Teferens nobis vestrum desiderium, \e- contristavi, nunc gaudeo, quia profuit quod vos
« strum fletum, vestram seimilationeinpro me, ita coiitrislavi. Gaudeo yidens <]uod epistola illa tam
-« ut magis gaudrrem. > aspera DOS conliistavit, elsi ad horam,id est quam-
Nos gra\em tribulalionem passi sumus. Sed Deus vis parvo lempore. Perpendo enim utilitatem, quaa
*qui consslatur humiles.,M cst humilialos passioni- proccssit ex illa tam brevi trislitia. Gaudeo enim-,
bus pro suo nomine, consolalus est nos in udventu non ideo quia conlrislati eslis, sed ideo quia ad pw-
tTiti revertentis a vobis, ut nobis esset solalio. Nam nilentiamestis conlristati, id est non mihi gaudium
quia Detts suoitim non est immemor, sed semper facil vestra tristilia, sed veslra pcenitentia, quae
-Jat eis hi ad\ersilate solalium, acceleravit adven- non poluit esse sine trislitiu. Gaudeo quia cum pu-
-lum Titi, ut refi igerio nobis esset positis in fervore dore estis conslristati, non cum ira. Qui enim re-
-ti ibulationis. Magna enim consolalio esl patientis, " prehensus pudorem patitur, corrigere se promiltit.
si secum habeat condolenlem. Et magna nobis Qui autem irascitur, pejorem se fulurum ostendit.
consolaiio fuitdum nostrse pvaedicalionisadesse\i- De l;ac liistitia gaudeo,quia conltistaii estis secun-
deremus adjuiorem. Sed non sohimin adventu ejus dum Deum, id csl secundum volunlatem et inspira-
-consolalus est nos Deus, sed eiiam in consolalione liouem Dei, ut in nutlo, id est nec in contristatione
qua ipse Titus, qui dolorem babebat de inobedicnlia vestra paliamini delrhnenlumex nobis sed ad profe-
veslra, consotalus est-in vobis, id est consolalionena ctum •omnia proveniant. Detrimentum enim audiior
accepit de poenitentia \estra. Nam quia vidi Tilirm ex prsedicalione doctoris patitur, quando prseeeptis
coiisolatum in \obis, et ego consolatus sum in ve- rjus inobediens exislit, et priori peccato peceatum
«tra emendatione. Ipse enim consolatus cst in vestia inobeilieniiaeadjungit. Quia secundum Deum con-
AOluntalead conversionem prompla referens nobts liisfati estis, idcirco delrimentum non patiemiui,
-vestrum desidetium de emcndalione, veslrum fielum sed coniniodum asscquemini. Nam tristiija quw est
clecommissis, veslram wmulalionem,id est indigna- secundutnDeum, idj est qua quis dolct se fecisse
tionem contra pseudoapostolos pro me, id esi pro quod Deusodil, operutur pwnitenliatn ducentem in
niea defensione,ita ut magis gauderemde vestra cor- salulem non transitoriam, sed slabilemet seternam.
rectione, quani dolebam de nostra tribulatione. Qui enim inde tiistis esl, quia hoc ei in seipso di-
TNunliautTitusilloshabercdesiderium emendandise, splicet qtiodDeo displicet, elaborat illud pcenitendo
et -fle.e pro his quaemale egerant, et aemulalionem dclere et Dco salisfacere, utpossit ad salutem quam.
habere pro Apostolo. Atldiscentes enim quse pro- peccando amiseral ,1pervenire. Agit cnim pceniten-
missa sunl bene vi\*nlibus, incitati sunt desiderio liam, et sperat Dci imisericordiam. Sed e contraiio
Lene agendi, ul aeterna pramiia mererentur adipisci. tristitia smculi, id esl quc peccator qui sc non vult
Et correpli non nitcbantur excusare, sed flebant conigere, ttisiis est et dolet, atque erubescitse
dolentes quia peccaverant. Iiitelligenles chaiitalem detcclum esse in 'hoc saeculo, ubi uil \ erecundiae-
apostoli ergase, cceperunt illum contra adversa- de suis nequitiis vull habere, operatur seternam
rios defendere. Unde ipse magis ga\isus est, quia mortem. Et ideo cavete tristitiara illam. Tiislilia
non solttm se correxerant, sed etiam amplius pio- enim saeculiest aut de verecundia reprehensae cul-
feceiant. Profectus enim illorum auguientavit ejus pje aui de amissis rebus praese.itibus,aut de alienis
-gaudium. Vel desiderium habebant videndi Apo- non invasis, aul de aliena felicitate, vel de aliqua
stolum et flebant pr.e desidetio ejus, et alter hujusmodi relorqueri. Dum ergo tali quis tiislitia
xmiiilabalur allerits des,iderium pro Apostoio vi- D ] lenetur, cor cjus a principe morfis diaboloposside-
der.do. tur, el mortem in eo Uisiiiia hascoperatur. Tristitia
-s Quoniara, etsi contrislavi vos in cpistola, non vere ser.undum Deum est, aut sua, aut aliena pec
-t me pcenitei. Etsi pceuiterct, \idens quod epistola cala lugere. Etideo posnilentiamopeialur, quaedu-
« illa (etsi ad horani) vos rontristavit, nuiic gaudeo, cit ad salutem. |
< non quia contristati estis, sed quia contristati « Ecce enim hoc ipsum secundum Deum contri
. c estis ad pceriilenliam.Contristati enim estis se- « stari vos, quanlum in vobis operatur sollicitudi-
."->„£ cundum Deum. ut in nullo detrimenlum patia- « nem, sed defensionem, sed indignationem, sed li-
.• • \ inini ex nobis (I Petr. n). Quaeenitn secttndum < morem, sed desiderium, sed aemulalionem,sed
; 4 Deum trigtilia est, pce-nitentiamin salutem stabi- < \indictam. i
« lem operalur. S.eculiautem tiistiiia mortem ope- Vere trislitia qusa secundum Deum cor afficit,
-t ratur. i operatur pcenitentiam in salutem. Nam operatur
Vere magniim percepi gaudium, referente Tito ea quaeconducunt. Ecce eitimin vobibipsis hoc ap-
qua?in vobis gesta sunt. Quia etsi conlrislavi vos, paiel,in \obisipsishoc experti estis. Quia hocipsum
•*1est si eriores vestros severius corripui iii prima couirislari vos serundum Denm, id est hoc ipsiua
1963 COMMENT.IN EPlSlOLAS PAULI. — IN EPIST. II AD COR. 1070
quod conlristati estis secundum Deum, licet par- A illos principaliter scripsi, sed magis pioptcr eccle-
vum videatur esse, quantam, id est quam magnam, siam. Et hoc est : igilur etsi scripsi vobis de illis,
operatur in vobissolliciludinememendandi quod de- non scripsi propter eum qui fecit injuriam palri,
llquislis, vel ne amplius delinquatis. Nec solum tollens uxorem ejus, nec propter eum qui passus esl,
sollicitudinem ne denuo peccetis sed et defensionem id est propter patrem cui uxor ablata est, nam et
adversus impugnationes daemonum, quia non jam ipse graviter peccavit, negligens uxnris suaesalutem,
sinitis vos ab eis vinci, sed slrenue vosipsos defen- vel filii, et scienter ferens el silenter tantum flagi-
ditis. Et non solum defensionem adversum inimicos tium, sed polius scripsi pro omnibus vobis ad ma-
sed indignalionein eontra vosipsos pro malis quae nifestandam sollicitudinem nosiratn quam habemus
fecistis. Nec tantum indignationem, sed et litnorem pro vobis,id est ut manifestaremus vobis quam so!-
ne damnemini pro peccatis quae commisistis, vel ne liciti et studiosi simus de vestra salute coram Deo
deinceps in culpascadalis, quoniam « beatus homo qui videt occulla inlenlionis veslrae. Hanc vobis
qui semper est pavidus (Prov. xxvni). > Neque so- manifestare voluimus, ut et vos eam sciretis, quam
lum timorem, sed et desiderium, quo desideratis in in divinis obtutibus hahemus. Nam injustos emen-
melius provehi. Et non solum desiderium, sed et dando, et pollulos sanctificando, et ecclesise re-
wmulationem,id est zelum atque fervorem imitandi B conciliando totius populi sollicitudinem me ha-
me velalios bonos. Neque tantummodo aemulatio- bere demonstro. Quia in uno male agenle multi
nem bene agendi ad exemplum sanctorum, sed et confunduntur, el in uno contumeliam patiente multi
vindictam, quia punilis in vobis ipsis raala quae fe- indignantur,etquiaprosaluleelemendationeomnium
cistis. Haecomnia operatur in vobis hoc, quod se- vestrum scripsi de illis, et evenit quod intendebam,
cundum Deum coniristati estis; et ideo patet quod ideo consolati sumus dum vos audiremus esse cor-
tiistilia quse secundum Deum [est operatur pceni- reclos. Vel exhibuistis vos esse incontaminatos a
tentiam in salutem , quia generat omnes bas virtu- negotio saeculari, quo prius eratis conlaminati, cum
les, quss ducunt ad selernam salutem. Vel sollicitu- dicerem vohis : t Audet aliquis vestrum habeus ne-
cliuem,id est mentis vigilantiam adversus deceplio- golium adversus alterum, judicari apud iniquos, et
nes pseudoapostolorum; et defensionem, ut me seu non apud sanctos? J (I Cor. \i.) Contaminati enim
vos ipsos defendalis conlra illos; et indignationem, eralis hoc negotio dum dicerem : « Omnino deli-
istillisvel caeleris male agentibus indignemini; et ctum est in vobis, quod judicia habetis inter vos
timoremgehennalispcense, atque desiderium coele- (ibid.)» Et quia nunc vos exbibuistis ab eo esse in-
stis gloriae; vel timorem, id est suspicionem vestrae C contaminatos, igitur etsi scripsi vobis, non scripsi
fragilitatis, ne per eam vobis conlingat ut cadatis ; principaliter propter eum qui fecit injuriam vel qui
ot desiderium recle semper vivendi; et aemulatio- passus est, id est propter quemlibet eorum qui in-
nem, ut zelus domus Dei vos comedal (Psal. LXVIII), jurias et fraudes fratribus faciebanl, vel patiebantur
et ardeatis inlrinsecus fervore corrigendi ea quse a fratribus, sed magis pro omnibus vobis, ul omnes
male fiunt in Ecclesia," id est in plebe Christiana; lalia faeere caveretis. Et scripsi ad hoc, ut mani-
et vindictam, ut eodem zelo Dei puniatis peccantes festarem vobis me pro vobis coram Deo sollicitum
(Joan, n), sicul Ecclesiae disciplina exigit. Omnia esse. Et quia nunc estis a tali negotio incontaminati,
haec bona prodeunt ex tristitia quae est secundum ideo consolationem habemus in vobis
Deum, idcirco supra dixi quia non mepcenitelquod « In consolalione autem nostra abundantius ma-
%osita contiistavi. « gis gavisi sumus, super gaudio Titi, quia refe-
< In omiribus exbibuistis vos incontaminalos « clus est spiritus ejus ab omnibus vobis. Et si
« esse negotio. tgilur, etsi scripsi vobis, non pro- « quid apud illum de vobis gloriatus sum, non sum
« pter eum qui fecit injuriam, nec propter eum qui « confusus. Sed sicut omnia vobisinveritate locuti
« passus est, sed ad manifestandam sollicitudinem « suuius, ita et gloriatio nostra quae fuit ad Titum,
« nostram quam habemus provobis corarii Deo.Ideo D < verilas facta est. Et viscera ejus abundantius in
« quoque consolati sumus. » « vobis sunt, reminiscenlis omnium vestrum obe-
Ut universaliter dicam, quid vobis tristilia quae « dientiam, quomodo cttm timore et trrmore exce-
secundum Deum est, contulerit in omnibus exhibui- « pistis illum. Gaudeo quod in omnibus confido in
siis vos esse inconlaminalos negotio, id esl ut sitis t vobis.»
incontaminati Christiano uegotio agendo, ul libere Nos in hoc quidem consolati sumus, quod incon-
possitis aliorum peccata punire, contaminatus enim taminatos vos exhibuistis negotio, sed amplius de
auctoritatem non hahet in alios vindieare. Vel ex- gaudio Titi quod habetin vobis. CumaudissetApo-
bibuistis vos esse incontaminalos, id est probastis stolus eos per primam epistolam increpalos velle
vos esse lmmuues a negotio, id est a peccalo illius se corrigere, consolationem accepit. A Tito etiam
qui patris uxorem habuil. Quia secundum discipli- discens quia dolorem paterentur erroris sui, auctus
nam vindicastis in eum, ostendistis vos non jam est in consolatione et repletus gaudio, quia voluntas
esse coniaminalos negotio iniquitatis illius, cui eorum in operecceperatprobari, Tito id cum laetitia
antea consentiendo inquinati eralis. Et quia incon- referente. Et hoc est quod dicit: Nos consolati su-
taminaii estis, igiiur apparet quia non propter mus de vestra melioratione. Sed in consolatione
}».} liniVEI BURGlDOLENStSMOXACHI *C72
nosira jipwdanlius magis gravisi sitmus super, id A .4 «,supra vjrtutem colcniaili fueiui.t, cum niulia cx-
cstjlc gatidio Titiu.Deulroquc cnim,,id est de^goire- «JiOrtatigne.obsecantes1 nosgraliam el communi-
rjione vrstra cl de gaudio Titi abundanlius gavisi < cationrm ministerii.,^quod fil in sanctps, et non
sinuiis, qtjam Iristarcmur de Iribiilatione nO-trn, « sicut speravimus, scd semeiipsos dcderunt pri
"SCiJmagis dr_gaudip JTifi, quia spiriius ejus qui « niumpoinino, deinde nobis pei\\olmUaiemDei,)ia
jncerore pro vrsira subvcrsione dcfccrrat, rcfectus c tit rogarcmus Tiiuui ut, qtiemajinodum ecepll,
csl ab omnibus vgbis, jion quia jam oranes sitis cor- « ita et perficiat in \obis etiam giatiamistam.»
3'CCli,scd qilia jani quiddam spcral dc rcliquis. Spi- Postguam corrccti Isunl, bortalur eos ad bene
lims rjus,. qui fame lionorum opcrum \cstiorum agendurri, et exeniplo ccclesiarum t Macedoniaead
defcceroi, rcfectus est a vqbis illo cibo, de quo Do- misericordiam illos piovocat, ul non putent grave
niinus ait: «Meus cibtis ost ut f.iciam \oIunlatcm quod yideiint Philippenses vel alios jam fecisse. Et
*jus qul misit me (Joan. iv.) i El si .glorialus stun qtiia supra^ dixeral : «[cum venissemus in Macedo-
jipud illum.de vobis quid, id est aliquid boni de niam,nullam requiem habuitcaro nostra(sw^i,avn),»
Vobis asserms, non sum confnsus, id csl non nubui nc qnis putaret quodlnullum ibi fruclum fccisset,
Jde hac gloriatione. AnLequam pcrgorei Tilus.al srtl solummodq pccnas sustinuisset, quodjion mui-
'
•*os, audivit ab Apostolo quiaerant bonae\oJ>in!atis '*_lum ad commendationein \alerct, osleudjl mujios
1n emendandis vitiis Ae per hoc regrcsso illoct idem ibi fuisse roiiversos, et ail culmeuperfe;lioiiis subiio
a-eferente, non crabuit Apestotus, sed alacer faeuis perduclos. Quasi dicat: Ilucusqtie noiam fecinius
•iest,quia non aliter inveneiat Tifus quam audieiat .vobis consolationem, qiiam de vestra jcorreetione
ab eo. Non sum, inquit, coiuusus pro vobis, sed si- tiabttimus in tribulalione, quam apud Macedones
xut omnia quaj audistii a noiiis, loculi sumus vobh -pertulimus. Sed nur c .jiplifieainus, vobis gratiam
in vexitate sine aliqua falsilatis admis.ione, ita et Dei, id cst graluitam largiiionem spiritualiuin bo-
-ytorialw nostra qum fuil de vObis ad ^Tipam,facla -iiorum,j7ji<Edata esl d,ivinilitsin ecclesih Macedoniw.
-est, non solum vera, sed».ut plus dicam* ipsa, veti- .Nos enhn 11011 defeciriius in liibulatione, setl pcrsti-
4as, id esl appauiit ri. veiit3S, dum videret ita esse: , limus foi titer, donec ibi initltx eonstruerentur eccle-
•ut dixeram. Eliicienlia enim veslrae correct>oiiislam siae. El daia cst illis Itanta gratia, quod in multo ex-
^vera facta est, quam el prsedicalio nostra. Veritas pcriimnio liibulalionis? id^est cum nyiltas jexperi-
-enim arguenlis apparet, si hi qui .arguunlur, iuci- renyir liibtilaiiones, abundatitia cjaudii ipsorum
,'piuntse entenda.e, quia dum correcti immutantur, semper abundavil. Quia devoto animo gerceperunt
leslimoiiium pcrhibent arguenli. Vos, incraam, spi- verbum .Dej, idcirco divimtus eis clata_estgratia,
ritum ejus refeeistis, el me vera de vobis illi dixisse: ut in tribulatione Paiili el Sylaequam supra meino-
-Nprobastis..Et ideo vhcera ejus, id cst affecfiones> ^ravi, non scandalizarentur, sed de spe„pipmissa
dilectionis ejus abundanlius sunt in vopisquam in1 ^gauderent, et se passionibus eorum probalfts osteti-
•aliis, quia vidit profectum vcslrum. Sancti enim ^derent. Et hoc est jn multp experimenio nostrac vel
animus in omni bono est. Viscera corflis ejus sunt, teliam suae tribulafionis, abundantia gaudii inferni
in vobis, reminhcentis omniumvestrum obedienliam, ipsorum quod de spe coelestiumpiaemioiuin conce-
quotnodo, id est quam accurate cxcephth eum cum; peranf, 11011 minorata est, sed abundavit. Et attissi-
omni titnore cordis et tremore corpoiis. Scientes Co- ma paupertas £ormt\ abundavit in divitias. Quasi
finthii ab Apostolo missum esse Titum, et se 111 dicat. In iribula.ionibus quas patiendo expei ti sunt
multis viliis ab Apostolo luisse reprehensos, territi et eliam de bonis siiis pauperibus Chiisli copkise1-
suntin adventu ejus. Et quia \itam suam cceperant; largiti sunt. Quia etiallissima, id est profundissima
emendare, solliciti erant obedire prseceplis ejus, ut; et huin llinia; vel altissima, id cst nobilissiroa et
-regressus Apostoli -aniroum mitigaret eis. Quam- praeconiis extollenda paupertas eorum abundavit in
nbrem Tilus cos laudavit, quia in eo revcriti sunt; divitias, id est major faeta est dum lenderet divitias
-Apostolum. Ideo subjmigit. Gaudeo vos ila profe- D ] dare. Vel abundavitjin divitias dandas, U est cum
cisse, qued in omnibus, rebtis, confido in vobis, id esset magna illis pauperfas, abundanter tamen ero-
cst confido quod in omnibus amodo bene agetis. gaverunt sanciis 'divilias. Quia cum lennes esscnt
Non solum enim in btliU \oluntate eorum hetatus subsiantia facultalum, animus ipsorum dhes itiven-
est, srd et.in oprribus bonis. quibus ea qtisepecca- tus esl in mi.iislerio sanctor.um. Divitias dico, sim-
verant, emendabant.JSl ideo sicut sapiens mcdicus plicilalh eorum, quia simplici inienlione ex eo quod
jam pene sanata vulnera lenissimis medicaroeniis: habebant, erogavetnnl, non ut hominibus, sed ut
curabat, ut prioris inrrepaiionis ustura sanarelur. soli Deo plarerent. Non enim fluplici, sed simplici
CAPUT VIII. corde dedenmt, qui non inde qtuesierunt rcmune-
^ « Notam auiem facimus .vobis, fialres, gratiam lalionem ab homimbus et a Deo,sed tantum a Deo.
« Dei, qttse dala estin eecksiis Macedoniae,et quod Vere paupertas eor,um abundavit in divilias, quia
« in multo experimento tribulationis abundantia secundumvirtutem, irrium suarum, reddo illh,'mie
« gaudii ipsorum fuit, et allissima paupertss eorum teslimonium,id est assero quia spcundum cfuodvires
« abundavil in divitias siroplicilatis eorum, quia se- eorum sufferre poterant erojaverunl" et eiiam sworu
t wmdum virtulem ,1 testimonium illis icddo. et. „ir titem fuerunl au danduni voluntarii, qucniau.
J073 G03JM-ENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN.EPIST. II' AD COR. 1074,
arnplhis volebant dare, quam eorum vires admitte- A jara Yitia emendabant, hujus laigitatia iVuctum fa--
bani. Non enim coacti, sed voluntarii in boc fu 'runt cerenl.
eliam supra VFlutcm faGultaium suarum, quia eiiam « Sed sicutin omt.ilus abundatis fide, el sermone
d_ suis rebus necessariis, quibus vita illdrum earere- « et scienlia et omni solliciludine, insuper ct cba-
;ion poterat, obtulerunl neminecogente'. Ipsi dico « ritate Vestra in nos, r.tctin hac gratia abundetis;
obsecranles nos, id est cum adjuratione' sacforum « nori quasi imperans dico, sed per aliorum sollici-
deprecantes ut dc suis rebus facerent' gratram, id i Uijiiicm etiairi vestfsscharitatis ingenium bonum.
est gratuitam dorialionem el communicatidnem,id «comprdbans. Scitis cniro gratiam Domini riostrL.
est ul sua bona non quasi propria siM retincrent, « Jesu Chrioti, quoniam propter \os egenus factus
sed quasi conimunia sanctis impehdefent, quoe con- < est, cum esset dives, ul illius inopia\os divites
iiiunicatio csset mtnt.-erii quod fit in sanclosj idest «'cssetis. Etconsilium in hoc do. Iloe emm vobis
i'i hoc'' fierent 'boiia, eofum communia, uVex bis < utfle esf, qui non solum facerr, sed et velle cce-
iifnislraretur in sustentatiduem saiictorum qiii erant « pistis ab anno pnore. Nunc vero et facto perfi-
lii Jctusalcrn. Tam simpliciier et devote bbtulerunt « cite, ut quemadmodum promptus est animus,
quoJ ultra \ires edrura erat", ut cutn lacfvmis de- « voluntalls, ita sit et pcrficiendi ex eo qttod habe-
precanies offerrent, ul vel sic cogerent accipi a se 8l « lis. Sl eriini voluntas prompta est secundum id
quDd aceipiendum non \idebatur, quia plus erat-, «„qtsod Itabel, acccpta cst, non secundum id qiiod-
quara poterateofuni subslaritia, ne foitc eis poslca c noii habet. »
(.gestas"pcenitentia:iLbpnioperis suaJeret. Sed qtija liogavimus Titum ut YOSmonea. ad g.atiam Iar-
tales se oslehcterunl, ut puro animo jam praescnlia gitatis. Sed ei ego vos ad hanc niorieo,-'ut in hac
jiostporienies futtuis promissionibus", confitleniia Dei ahundetis sicul in dmnibus rcbus abundatis fide,r
se roiiljrmai-er.f, accip'i ab eis visum est, ne'boni quiain omriibus recla fides jam vobis abundat; et -
«iorJjs graiia f-ucturn aniittefet. Et non egerunt, sermone^id est gialia loquendi vel in una lingtia
nciit spefavhitus,ul quasi pro redimendis culpis suis vel iri pluribus abundatis ; et scientia Scriplurarum,
boe*dafent, ut parceremusvitiis eoium, sed dede- vel peritia qtiaruinlibet rerum divitiitus concessa.
runt Domino, non solum res suas, sed et semclipsos Sunt.enim norintilli crui satis abundant in sermone,.
qtiasi sacriflcium iriimaculatum. Piimum Domino, ted lamen parum babent scienliae: et sunt.alii ,qui
ut ei soli servirent, se devoverunl; deinde el iiobis scienlia abundant, sed eloquenliam sermonis non.
se dederdntj ut essent parati nobis in omnibus obe- liabent. Vobis auiera concessit Drus abiindanler-
dife; et bbc per volunlalem Dei^ qui vult homiiies P / utrumque, et sermonem scilicet ct scientiam, et
sjibdi \icariis suis, ut ipsi a nobis admonili, bpera- abttndalis in omnt solliciiudine, quia sufficienter Jn
lentur siuglila man lala Domini jtiUa moduhi noslrae omnibus estis solliciti, in quilius vosoportetsollieitos
jussionis.Et idcirco ab his accipcre doLuimrisquod esse Insnper abundatis et cliarilale in nos, id est
ollbrebant, quiaprius emendantes errores piislinos \cstiacharitas transit abundanter in nos^ quia co-.
ct vitac ac niorum vilia, ultra qtiam sperabamus Deo piose nos diligitis. Et sicut jam in his virtutibus
se.voVeiunt. Visum est eiiim simplieiter illos hoc abundatis, ita suadeo ul et in hac gratia largitalis
agcre, ut non timeret cui offerebatur accipere, quia abundetis, qualeniis de \eslris^rebus abundantrr
noi! uiique hoc aninio offerebaiit, ut fedimentes prse- juxta moJum possibilitatis vestrae sanctis impen-
positos suos niuneribus sibi riiulcercnt, ul \ijia eo- dalis. Nonquasi imperans hoc vobis dico ne \idear
rurn non arguerenl, quia munera excsecant oculos \osad hocinvitos cogere, quos ad bene agendum
sapienlium,. et pervertunl verba justoruni. Dantes spontaneos volo semper esse, et ne vos silis trans-
ergo se primum Deo duiri emendant vilia, deinde gressores imperii mei. Non quasi imperans, sed
nobis.dum s&nciis offerutit sumplus, comristari non quasi consulens dico, ut sancfis necessaria mittatis^
dubuerunt, qul pene antepjam inciperenl perfecti et comprobans, id est, probatum Deo et hominibus
csse voluerunt. Horum igitur exemplo, lihenter ca D ] ' oslendere volens, bonum ingenium veslrw cliaritatis
quaecoepistisin minisierio sanclbrum vos Corinlhii^ per soUiciludinemaliorum, id est per hoc ^quod pro
dsliPtis perficere. Ita enim institerunt, et ita provo- aliis, i<I est pro sanctis eritis solliciti, rele\antes
cati sumus largHale eoruin, ut rogarcmus Tilum, ut inopiam eoruin, ut videamini non didicisse, sed
a-.lsimile-epus vos anima<*et,ul quemadmadum cw- na.turalker possidere misericordiam et largitalero.
pit \os, postquam cor.ecti estis, ad bene agendum Ila volo romptobare vestram charitatem esse inge-
niosam"et pruJemem, cum sine iruperio meo sus-
tnformafe, ila peificiid vi vcbis ctiam gi-atiamhl.am,
ut incitet \os aJ dandum. Qitoniam Titi affeclum ceperit pauperum Chiisti sollicitudinein, miitens
eis unde relevent egesialem. Vel per soliiciiudiuem
smcerum noverat Apostolus circa Ltos, necnon et
aliorum, id esi Macedonum, quos refero vobis sol-
lios 'obe:iienies ei, idciico per ipsum etiam ad hoc licitos esse de sustentatione sanctorum
paupcium;
cpus exhortari illos facilius posse significat ut qtio- volo "comprobare etiam bonum ingenium vestr<a
modo in caeteris'rebtis exhortationis suaeifuetum in charitatis, ut ostendam charifatem vestrarii habere
eis iiabuit, haberet eiiam in hac gratia, ut ad mini- boitum ingeniunvcum sine jussu meo co.perit stia.
Eicrium sanclorujn promptos eos faeeref, ut qcia sjionte faccre ca qusa audit Macedonrs fccisse. Et
1075 , HERVEt EURGIDOLENSIS MONACHI 5076
jusfum esl ut in bae gratia abundetis, atque paupe- A subire non recusetis, ut a sanelis paupertatem effu-
ribus temporalia bona largiter ministrelis, quia getis.
vosipsi scitis quantam gratiam vobis Dei Filius con- Hoc enim vobh est ulile, ut per imitationem
lulit, quam misericorditer erga vos egit, qui pauper paupertatis Christi tendatis ad divitias ejus. Hoc
pro vobis temporaliter fieri voluit, ut vos perma- vobis est utile, quia magis prodest facientibus quam
neiitium divitiarum participes efficeremini. fianc accipientibus. Ulile est vobis, qui jam cwpistis lioc
ejus gratiam scitis, quia cum esset dives in sua ma- non sblutn facere, sed etiam velle ab anno priore, id
jeslate propter vos egenus faclus est in mundo, ut esf prselerito, vel a priore anno vestrae comersa-
vos illius inopia divitiis spirilalibus repleremini. Si lionis usque nunc. Facile quippe est in bono opere
ergo ille, qui omnium Creator et Dominus est, pro obedire etiam nolentem, sed hsec magna in vobis
vobis paupei tatem sustinuit, cur vos pro ejus amo- virtus exslitit, qui hoc bonum quod vobis nunc
re partem divitiarum vestrarum ejus membiis indi- suadeo, et ante voluistis. Sed nunc etiam id facto
gentibus non tribuatis ? Dives erat. Unde enim pvrficite quod jam voluiitate fecistis, ut non solum
homines sunt divites? Auro, argento, familia, terra. vslitis in corde, sed etiam compleatis in opere. tia
Sed omnia per ipsum facta sunt (Joan. i). Quid facto peragite, quod \olunlate jarodudum coepistis
"
ergo illo dilius, per quem factae sunt divilia., etiam agere, ut quemadmodum promptus est animus votun-
illse quaenon sunt verae divitiae? Per illum enim et tatis, ita promptus sit et animus \perficiendi, id esl
illae divitise, ingenium, memoria, vita, ipsius corpo- sicut promplus est animus vesler ad volendum, ila
ris sanitas, sensus, eonfirmatioque membrorum. Et- promplus sil el ad perficiendum ex eo, id est secun-
enim cttm hsec salva sunt, et paupercs divites sunt. dum id quod habelh, sive phis, sive minus, ut unus-
Per illum et illae majores divitiae, fides, pietas, ju- quisque tantum det quantum potest, quoniam \o-
stitia, charitas, boni mores. Nemo enim et has luntas retinens quod dare ,posset, infructuosa est.
habet, nisi per eum qui jusliflcat impium. Eece Idcii co vobis suadeo dare ex eo quod habetis, quia
quam dives. Qttis enim di\es, qui habet quod vult si voluntas esl prompta et parata dare, secundum id
alio faciente, an qui facit quod vult et alium haben- quod habet, accepta est Deo secundum illud quod
tem?Pufoquia ditior est, qui fecit quod habes, ita tribuit, non secundum id quod non habet. Ac si
quia quod ille habet, tu non habes. Dives est, cum aperte dicalur : Ne putetis me ab aliquo supra vires
sit in forma Dei sequalis omnino Patri. Sed egenus exigere, aut lantum a paupere quantum a divite ex-
propter nos faetus est, quando semetipsum exinani- petere. Omnes enjm aequaliter dant, si unusquisque
vit formam servi accipiens (Philip. n). Non autem r. ex tanto dat quantum liabet. Quia enim Corinlhii
diclum est, egenus factus est, cum dives fuisset; sed, ad hoc opus ministcriii provocanlur, hoc eis iudi-
egettus factus esi cum dives esset. Paupertatem enim citur, ut non plus tribuant quam possunt; ne forte
assumpsit, et divilias non amisit. Intus dives, foris plus offerentes, coacti, | non voluniarii, viderentur
pauper. Latens Deus in divitiis, apparens homo in sine mercede facturi, qiiia qui coactus atiquid facit,
paupertate. Quia ejus pauperlate sumus dilali, mercedem non babet. !El ideo dicitur eis, quia si
quia in sanguine ejus peccatorum nostrorum con- voluntas est prompta i dando secundum id quod
scissus est saccus. Per illum sanguinem abjecimus habet, accepta est Deo, nen secundum id quod non
pannos iniquilatis, utindueremur stolam immorlag habet. Ille enitn dat ex eo quod habet, qui sibi ne-
lilalis. Ne ergo divitias expavesceremus, et ad eum cessaria retinet, et cselera quibus earere potest,
accedere cum nostra mendicitate non auderemus, largitur pauperibus. Qui vero de his tribtiit quae
pauperem se exhibuil, id cst Deus nasci dignatus suo usui necessaria sunt, ille dat ser.undum id quod
rst homo, virtutcm suse potestatis humilians, ut non bahet, id est ullra \ires suas, quoniam illa
homiuibus divitias suae divinitatis acquireret, et quibus indiget, quasi non habet, quia carere uon
eos consorles divinae naturse faceret. Qui tamen in potest, et idcireo ad dandum illa non babet. Pro-
divinitalis suae divitiis nobis invisibilis permanens, D pter quod nunc dicitur Corinthiis qui lenaces sunt,
miris nos poterat virtutibus ditare; sed ut ad inter- quia votuntas qua. sua sponte tribuit secundum id
nas divilias rediret Iioino, foras apparere dignatus quod habet, ul sibi scilicet necessaria retineat,
est pauper Deus. Quia videlieet minus nos amasset, placens est Deo : non illa quae coaeta tribuit secun-
nisi et paupeiiatem nostram 'susciperet; nec vim dum id quod non habet, id est quod sine murmu-
nobis sua. dilectionis ostenderet, nisi boc quod a ratione ferre non potest. Non enim intelligendum
nobis tolleret, ad tempus ipse sustineret. Et hoc est, non esse Deo aceeptum si quis devoto corde .
cst quoJ nunc Apostolus, ul ad largitatis gratiam obtulerit etiam ultra suum posse, cum Maeedones
\iscera nostrae compassionis accenderet, ait: Propter inde multum sint laudati, quoniam supra virtu.em
vos egenus factus esl cum dives ehsel. Et his verbis fuerunt ad dandum vpluntarii. Illi enim noa indi-
hortatur auditores ut largiendo quasi pauperes guerunt admonitioneut Corinthii, sed ullro obtu-
ftant, ut prosil paupertas eorum, sicut Christi pau- lerunt cum precibus, ut probarent se iola volun-
pertas nobis pi ofuit. Et in hoc, inquit, id est in con- taie hoc facere, ut plis offerrent quam poterant.
sideratione tanti benefieii Dei, do, vobis consilium, Ideoque fuit acceptabil;. Qtianto enim araplius ob-
ut scilicet ad similitudinem Christi paupertatem iulerunt, ianto plus ac epturi sunt. Corinthiis \er--j
'
«77 COMMEXT. IKEPISTOLASPAULI..- INEPIST. II ADCOR. M7ft
tanquam adhuc infirmantibus parcitur, unde et A / Qui itaque nunc in hoc tempore- subsidkim pauperi"
subdilur : tribuil, ab eo postmodnmperpetua.recepiurus._ut
« Non enim ut aliis sit remissio, vobis autem ita dicam, quasi ad frrrgem terram' cxcolil^ qua.
« tribulatio, sed ex aequalitate in praesenti tempore quod acceperit uberius reddit. Restat ergo ut nun~
«_\estra abundantia illoram inopiara suppleat, ul quam elalio surgat ex munere, quando videlicet di-
• et illorum abundanlia vestrse inopise sit supple- ves, ex eo quod pauperi tribuit, agit ut in perpe-
«•mentum, ut- fiat aequalitas, sicut scriptum est : tuum pauper non sil. Qui enim vivunl iu saeculo,
«-Qui multum, non abundavit; ef qui modicum, non non habent meiita ad vitam a.ternam sufficientia
«.minoravit (Exod. xvi). » (Matth. \). Sed quja paiiperes.Christi, quorum esl
Jure dixi voluntatem esse acceptam, si prompta regnum ccelorum per eteeniosynas, amicos.et debito-
fuerit dare secuttdum id quod babel. Nmt>enim sua- res sibi fecerunt, per merita eorum conscquentur
deo vobis tantura dare, ut aliis quibus dederitis, sit quod per se iion mcrentur, ul tunc fiat ulrorumque'
remissio, id est inopise allevatio et relaxalio, sed vo- wqualita&, non quia non differan_,_sedquia omnes-
bis tiibulatio, id^est inopianimia. Haecprocul dubio idem regnitm habebmtt, et unicuique sufficiet quod
Apostolus condeseendendo infirmis, ut praeraisimus, " habebit._ Vel sequalilas est ut, quia isti in hoc tem-
intulit, quoniam quibusdam inopiam feire non va- poreministrantsauctis,.ieddanlur eis vicesab cis in-
lentibus tolerabilius est minus tribuere, quam post fitturo, quia debitores 1111 faciunl sanctos. jEquali-
Iargitatem suam ex inopiae angustia murmurare; las ipsa est pax. nostrse Jerusalem, ut opera miseri—
eum eniro dantis mens ferre inopiam nescit.simulta- cordise corporalia jungantur opesibus prsedicalionis
sibi subtrahrtj occasionem contra se impatientiaeex- spiiitalibtis, et fia! pa* dando et accipiendo. Fiat
quirit. Prius ergo praeparandus est animus palien- sequalilas in rcgno, sicnl scriptum esl (Exod. \vi) in
tiae, et tuncaut multa aut'cuncta sunt largienda ne signo. Qui mulium subaudi collegerat de roanna, id
dum ffiinus aequanimiter inopia irruens ferlur, et?. est amplius quam gomor, non abundavit, id est non-
praeraissaelargitatis merces pereat, et- adhue men- plusbabuit quam gomor, et qui tnodicum collegeral,.
tem delerius murmuratio .subsequens perdat. Non id est mimis quam gomor, non mhiornvil, id est non
ttoc, inquit, suadeo ut alii otiose vivant de bonis miuus habuit qttam gomor. Quar.do enim vcntum^
veslris, eMribulalionefamis vos crucieminl; sed ul est ad cpulas, omncs s-qualiter habucrunt, hoc si—
ex sequalilate subveniatis illis in prmsenti lempore, gnificante Deo, quiapopulus stitts, qui per dcsertum
id est ul unusquisqtte qnantum habet, ad tempus liujus vitae graditttr ad lerram promissionis selcrnse,
dividat cum sanctis, quia non plus exigitur quam pi sequalitatem habitttrus in eoiri\io est supciiiss re-
sibi retinere debet, dicente Scriptura :- « Diliges fectionis, quia omnes Dettm videbtmt. Et qtii mul-
proximum ttium sicul teipsum (Levit. xix), > etc: tinn hic Iaboravit, atque pljurima merila congrcga-
« Qui habetduas tunicas, detnon habenti (Luc. m). » vit, noii'phts qtiantum atl seiernam vitam pertinet"
Velin praescnti lempore brevis hujus vitse commu- habebit, quain ille qni modirum bonse operationis
nicate illis vestras divitias, ut et ipsi in seterna vita egit. Unde dicitur in Evangelio quia illi qtti dher .is
communicent vobis suas. Et hoc est quod subdilur: horis ad vineae cultiiram aecesserunt; oranes pariter
vestra abimdantia carnalium bonorum suppleal, etsi in vcspera dcnarium aocepei unt (Hmtli. x.\). Tunc
non ex toio ccmpleat iilonim corporalem inopiam, ergo fiet sequalilas, quia omnes habebmitvitse seterna.
qui omnia mundt rleserucrunt, ut illorum spiritalis; sequalitatem. Omnes erunt in aequalitale, quia om-
abundantia, sil supplementmi spiritalis veslrminopim. nes erunt in aetcrnilate. Non rnim longior eril vita
Hocjubet Apostolus. ut quia joxta lempus sancti sanctorum pauperum, quam vita elcctorum saectila-
inopiam paliebantur, deserentes omnia mundi, et se. rium. Tamen sancti paupcres majoi em liabebuntln
solis dhinis operibus mancipantes, ut orationi vel carne et aniina gloriam et beatittidinero. hlcirco
doctrinae insistani-ad profectum multorum, caetPii autem sequabuntur ita diviies sanctis pauperibus
fideles. qui negotiis- vel artibus insistunt, aul, D in peiceptione denarii vita. perennis, quia minc
palernas habeiU facullates, ministrent eorum saquant sibi illos in divitiis suis non secundtim pa-
ipepiae, ut iterum sancti illie ubi divites sunt, etisli t- ritatem, sed ut sustententur- de rebus eorum sictit
inopes, id est in spiritualibus et seternis communi- ipsi. Rex enim de toto suo regno- non plus habet
cent eis, quasi-v.cem rependentes ministerio eorum., • nisi victum et induraenlum, quo carere praesens
Nam cum pauci sint qui spirilalia dona percipittnt,, vita non potest. Et-idcirco dives pauperem sibi
et multi qui rebus temporalibus abundant, per hoe: oequat, si ei cibos et vestimenta pra?heat, licefipse
se divites virlutibus pauperu-m inserunt, qtiod eis-- plus retineat-quam largitur. Qui muttum, inquit,
dcm sanctis pauperibu-s.de suis divitiis solatia mi- habuit non abmidavit, quia-scilicct quod plus balle-
nistrent. Vestra, inquif, abundanlia itlorum inopiami bat, dedit indigenti; et qui modicum, non minoravii,
suppteat, ut et itlorum abundantia veslrm inopim sitt quia accepit ab illo, qui abundavit. Vult nos omnia
stipplementum, ut-videlicet sollicite perpendamus,, communiter possidere, ut perfecti doctrinam noti
quia el eos qtios nunc inopes cernimus, abundantes3 abscondant, et habentes substantiam, eis non dene-
quandoque videbimus; et qui abundantes aspjciinus,, gentviclum. Plus etiam in spe futuri sacctilihabrnt
ei largiri negbgimtts, quandoque inopes erirous. sancti, quam hi qui in islo tempore vktciitur divi--
1079 IIEIIYEI BURGIDOLENSISMONACIH .088
i
tes ; et tamcn utiique, sicut dictum cst, in illo sae-.A Luca intelligiiiir, qui laudem in E.ar-gdio pra. CE-
cuto -equabuntur, ut sicut islortim beneficio nunc teiis habet, quia ubicurique recilatur Evangelium,
sustentatur inopia sanctorura, ita et hi beneficia laudatur Lucas, qui tam eleganter illud scribere
sanctorum tunc divites fiant. Non enim tolos se de- meruil. Sed non solum laudatur ubiquede Evangelii
derunt Deo, ut hic pauperes, illis esscnt divites, ideo descriplione, sed eliam ordinatus est ab Eceiesih eo-
videntur illic esse pauperes. Sed ditabuntur sancto- mes peregiinaiionh nostree, ut mecum pergat quo-
rum suffragio, quorum se virlutibus inseruerunt, cttnque \ado pcregiinans ad pivedicandum, et sit
duro eos ad bene agendum sustentarenl, ministrando mihi comes el adjutor ubique in hac gratia, qu&
illis nccessaria, quia « qui recipit jttstum in no- minisiralur a vobis, id est in hac Iargitione eleemo-
minejusti, mercedem justi accipiet (Malth. x). » syriarum facienda, cujus nos ministri sumus ad Do-
« Gratias autem ago Deo, qui dedit eamdem solii- mini gloriam, ul Dominus nosler Jesus Christus
« citudinem pro vobis in corde Titi, quoniam c\- inde glorificetur : et ad voluntatem ttosiram, qua
« hotiationem quidem suscepit, sed cum sollicitior voltnnus ut benedetis; voluntatem dico, destinatam
« esset, sua voluntate profectus est ad vos. Misimus ad hujusmodi studium,, et debitam ac divinitus
< etiam cutn illo fiatrem nostrum, cujus laus est in preeordinatam. Vel iu hac spiritali gratia Novi Te-
< Evangelio per omnes ecclesias. Non solura aulem, B slamenii, quse genlibus per E\angelium ministratue
« scd et ordi.iatus est ab ecclesiis comes peregrina- a nobis ad gloriam Doniiiii, et ad complendam vo-
« tionis nosirae in hac gratia, quae ministratttr a luntatem nostram, qua volumus ut gentes salvse
< nobis ad Domini gloriam et destiiialarn volunla- fiant, quae volunlas ad hoc destinala esl. Lucam
« tem noslram, de\itantes hoc, ne quis nos vitupe- commendat Aposlolus, iqula hunc ignorabaut Co
« ret in hac plenitudinr, quae ministratur a nobis. liiilhii, ut scirent in qiianta jam esscnt boni opi-
«»Providemus cnim bona non solum coram Deo, nione, ad quos iales \in millebaiitur, ut congaude-
« sed eliam coram honiinibus (Rotn. xn). Misimus renlcum eis, augentes cos in fide operationis Dei,
« aulem cum illis et fiatrem nostrum, qiiem pro- ad cujtis gloiiam sollicite hoc agebant, ut ipse aguo-.
« bavimus in niullis saepe sollicitum esse, nunc scerelur in liis. Nonnulli vero s.nserunt id et de
« autem multo solliciiiorem, confidentia multa in Barnaba posse intelligij quia et ipse ordinatus est
< \os, sive pro Tito, qtti est socius meus et in vobis comes peregiinalionisPauli (Act. xm), quandoeura.
« adjutor; sive fratrcs noslri apostoli ecclcsiarum, eo raissus est ad gentes, licel cum eo non perseve-
« gloria Cbiisti. Oslensionem ergo qua. est charita- ravit, Lucas autem perseveravil. Et constituius est
y tis veslrao el nostrs? gloiise pro \obis, in illos comes ejus in hac elecmosynarum gratia, quiahoa
« ostendite in farie ecclesiarum Dei. » '
decreverunt apostoli, ut ipse et Barnabas praedica-
Deus quia justus est, sciens Coiinfhios velle pro- icnl gentibus (Act. xv), sed tatitttm memores esscnt
ficere, Titi atfectum accendit erga eos, ut adiinple- sanctorum pauperum qni erant in Judaea, ul quan-
ret exhorlatione sua voluntatcm illorum in opeie diu fames illa duraret, mitterent eis viclualia. Et
bono, qui \idens profeclum illoruui, laetalus cst in Barnabaelaus erat in E\ angelio, quod strentte praedi-
eis. Et hocest : Ego quidem, inquii, sollicile \os aJ caveral per omnes Ecclesias, in quibus cum Paulo
opus misericordia. pro\oco, sed gralius ago Deo, fueral. Sed hoc dissonare \idelur, ut hunc Paulus
c/ii.per Spiriium sanrlum dedil in corde Ttli eam- fralrem, el non potius aposlolum vel socium nomi-
deiiisollicitudiitcm, quam ego habeo pio vobis, ut net; et quod hunc cum Tito quasi minorem misisse
non deficialis, sed proficiatis in opere bono, quo- se di( at, el non potius Titum cum eo; vel quod
niam non iepugna\il, sed exhorlalionem noslram hunc Coiinlhiis quasi ignotum commendet, cum In
stiscepit, qua exhortabamur eum ire ad vos incilan- priore epislola declarayerit hunc eis incoguituni
dus. Exhortationem quidem uoslram suscepit, vo- non esse, dicens : « Aut' solus eso et Barnabas non
lunlalem \ero non per nos habuil, quia jani habe- habemus potestatem hoc1operandi (-1 Cor. ix) ? > id
bat. El voluntale quidcm propria sollicitus erat pro rj est stipendia sumendi. De Luca vero congrua sunt
vobis, sed exhortatione nostra factus est sollicitior. omnia, quia, etsi nunc apud nos Lucas major est
Et eum ita sollicitior faclus esset, profeclus est ad Tito, apttd animos tamen Corinthiorum minor erats
\os sua \oIuntate, quam illi Deus inspiraveral. Vel ideoque convenienter missus esse cum eo dicitur,
suscepil e.xhortationem, id est suscepit hoc onus Excellenliam vero Titi noverant Corinthii, quia ipse
laboris, ut vos~exhorlarelur ad largilalem susten- Corinthius erat. Misimus, inquit, cum Tito comi-
fationis sauctorum; seJ dum propter vestrum pro- lem nostrse peregrinationis, qui per omnes Ecclesias
fectum esset factus solliciiior, profcctus esl ad vas in Evangelio laudatur, deviianles hoe, ne quis nos vi-
sua volunlale, id estvidens vosproficere ci ca bono» tvpetet, id esi roprehendat in hac elecmosinarum
actus, sollicitior factus cst erga cuiam vcstra. salu- pleniludine, quae ministratur a nobis, id est quaeno-
tis, ila ut voluntarius proficisceictur ad vos, qui stro ministerio fit. Nisi enim tesles idoneos et boni
prius etiam rogatus excusabat ire propter vilia ve- testimonii secum Aposlolus habuisset, infirmi irl
sira. Ipse quidem profectus est sponfe. Ssd nos tni- inftdeles cum tantam lafgitionem tarnque copiosam
simus eliam cutn ilto fralrem illum cgregium, cujus \iderenl, aliquid stiperi Apostolo sinisltc possent
Iftfs esl in Evangelio pet omncs ecctesias. Hoc de sestimare, ut putarcnt cum tanquam sili aecipere ct
1081 CXmMERT. IN EPiSTOLAS PAULI. — IN EPIST. II AD COR. 1082
in sttos cosv.ciiere ea quie accipiebai ad suppleivias A suae prsedicaiionis fama ac \it.e \onis profuerutif.
necessiiat_s sanctornm, per se offcrenda vel distri- El quandoquidom tales-misirausviros ad vos, ergo
buei;da indigeniibus. Sed ut omnem pravam sttspi- suscipite eos cum.honore eidilcclione sieut oporlet.
c.onem a se removeret, multos idoneos adhibtiit te- Sciiicet obtendiie mmc in Hlos ostensionem vesirw
stes in hac gratia plenarie pauperibus ltiinistranda. cliurilaiis, id esl,-charitatcmqiiam oslendere eotisue-
Ideo, inquit, devitamus vituperium, quia provide- vislis honoiiiice suscipiendo cjeteros fralres, nunc
mus bonu, id est providemus ut ca quje faciraus, oslendite suscipiriido istos aceuralius, ttt, l)ona-qu;e
Kini bona non solum coram Deo, sed'eliam coratn de vobis .audierunt probenl.esse vcra, Et_ostcnsio-
hominibus. Coram Deo suliicit nobis bona conscien- nera gloriw noslrte pro, vobh, id esl opera .charitafis,
tia, seJ coram honiinibus necessaria est bona fama. quse similiter osiendcre solelis iji. susceptione.lVa-
Pi-opier nos enini conscientia nostra sufficit nobis, Irum, unde et nos gloriamur pro vobis apud alias
sed propier homines fama noslra non pollui, scd Ecclesias, nunc ostendilein islps, revereniius.et-tle^
pollere debet in els. Qui enim fidens conseicntiae, votius eos suscipirndo. Et hoc facilc-t.i facie eljn
nrgligit fantata suam, crudelis est, quoniam saiu- conspectu Ecclesiarum, ul eaelera. Ecclesiae cogtiOT
lem provimorum spernit. Vel ideo se dixit Aposto- scant vera esse bona quse de vobis -itidierunl, el ac-
lus devitare, ne quis eum vituperarct in hac pleni- " cipiant a.vobis bonum-cxempltim.
tudine doctrinse ac mirarulorura, quia negligens CAi.UT IX.
circa euram sanelorum judicaii possei, si segnius t Nam de minisierio, quod fit in, sauctos , ex
ra qttse illis eiant necessaria, proeuraret, quoniam < abundanti cst mihi scribete \obis.. Scio enim
Ilii et Barnabae injunxerani priores apostoli, ut me- « promptum animtun veslrum, pro quo de vobis
m-;res essent pauperum, sicut jam diximus (Acl. « glorior apttd Macfidones. Quonium et Achaia pa-
\\), Ne ergo diceretur de eo : Bcue quidem prae- « rata csf ab aiino, prater.lo, ci, wslra, seniti.lalLo
dicat, et religiose vivit, sed non est memor sancto- t provoGavitplurimos;M>isirouseaiitero-ffai.i;cs,.ul,iw
rum pauperum, ut sibi fuerat iniunctum, eumipse « quod gloriamur de vobis, evacuclur-in. hac-paitr,
in omnibus esset inviluperabiiis, nec in hac parte < ut, quemadmodum dixi, pai;aii silis, ne, caimvrne»
indiligens judicari voluit, sedad faeiendam sanclis < rint Macetloncs mecum, et inveneiint vos4 impa-
iargitionem, credentes ex gentibus monuil, quatc- < ratos, erubescamus nos, ut non diranius vos
nus et boc opere complelo, iu omnibus appareret i in hac subslantia. Neccssar,ium ergo exisfimavi
ejus sollicitudo el provideniia. Providemus enim, « rogare fiaires ut pra-vcuiaiil ad vos^ et pr.V-pa-
inquit, bona non solum Goram Deo, sed etiam co- P < rcnl repromissam benedicfioneti) hanc paralnm
ra:n horoinibus. Pro\idit bona coram Deo, dum « esse sic quasi benedictionem, non quasi a\an-
ejuod jubet Deus circa ministerium sanctorttm < liam. » ,
fieri doceret. Providil bona coram hominibus, De 'eceplione justorum vos admoneo, iiam de ivi-
dtim tales ad boc opus suadendum mitterel, qui nisiei io quod fii in sanctos, non necesse est ui vos
iion facerent eis scandalum, sed probitaie sua pro- admoneam.DeiJloenim ministeiio est mihi ex abutu
vocarent eos, ne bona ejus doctrina per impro- danli, id est ex supeiiluo scribcre vobis. Suppriluum
\idos ministros in vituperationem caderet. Nec so- est enim, si commoneas euin , quem scis facturum.
lum, inquii, duos istosvmisimus, sed etiam fratrem Sed iamemut diligcniiam meain ostendam, el \os
alium cum illis, quem quidam dicunt esse Apollo, promptiores faciam, non est oliosum si scribo, ut
sed incertum est. Quem smpe probavhnus in mullis scialis magua vos diligentia debere peragcre quod
solticilum essede vestra salule, sed nunc expeiii su- frequenter vobis intimatur. Ideo autem videtui su^
mus eum multo solliciiioreni pro vobis, eum audis- peifluum ttt vobis de hac re scribam, quia s«,o ani-
set vos esse correctos, cerlus quia obedietis ad bene mutn vestrum ad hanc largitionem faciendam esse
agendum. Sollicitior, inquam, faclus est \idendi et promptum, pro quo animo vestro ad hanc gratiam
exhorlandi ad ministcrium sanctorum pro hac coi.fi- D devoto glotior apud Macedonas; videte ne frustra.
denlia vestrae immulatiqnis in melius ; sive pro Tito, Solet enim se meliorem praebere ille, de quo bcne
qui de vobis ei multa retulit, qui non mentiretur, senlitur ab alio. Idcirco de vobis gloriof, auoniam
qui est socius meus, pergens mecum ubique ad prse- non solum Corinthus, quce est nielrqpolis civitas,
dieandum ; et in vobh est adjvtor meus, id estin ve- sed etiam universa Achaia quse esl magna regio .
stra conversione et correclione. Ipse est adjutor paraia est ab anno prwterito dare quoj sanctis mir-
meus in vobis, sive caeteri fralres nostri, qttos ad vos iatur, et vestraxemutatio, id esl fervor imitandi \o.
direxi, qui sunt apostoli, id est fundatores ecclesia- piovocavit pfurimos ad hor»pictalis opus. Ca.ter.a_
t um, gloria Christi quia in locis illis praedicaverunt enim Ecclesiae dum audiunt Corinthios ptius multis
Christum, ubi nunquam fuerat; et ad gloriam con- erroribtts fuisse imphcatos, poslea vero correclos et
struxerunt ecelesias ex !iis, quos sd fidcm convrr- mispricordiae operibus intentos, aemulalione eorum
lerunt. Vel fratres nostri pjiores aposloli, qui cum incifatas sunt ad boiram opus, quasi cogitantes apud
Domiuoin carne fuerunt, sunt adjulores mei in vo- se etdicenies, quia si hi qui post acccpiani fiden
bis; sivequia noniiunquam per vos transierunt, et male conversatifuerant, hanc cceperunt habcrcw.-
\obis aliqmd meliordtionis «sntulerunt, sive quia luntatem, cur non magis illi, in quibus hacc vitw
{085 HEilYEI BURG1D0LENSISMONACIIt mi
»jn sunt reperta?Ego quidem, inquit, gtorior in A J\ quam omnes diviles (Mare. xn ; Luc. x\i), quia
splendore aiiimi vestri, quipromptus estad largien- largo aiiiiuo totum quod habebat misit, eum cscteii
dum, sed mishnus fratres, non ul vos ad Jioc exhor- parco animo milleieni, el mullo majora quam roii-
larentur, ad quod exanimo parati estis; sed ulvos tebant, sibi retinerent. Et ideo parce seminabant,
faciant memores, ne circa volum cl piomissionem qtiamvis multa seminare viderenlur, qttia lantum
existatis negligentes. Et hoc est, animus quidem seminare nolebant, quantum potei'ant. Dare enim
vester promptus est, sed misimus prsedictos fratres non est amittere, sed seminare; ad lempus carere,
ad vos, ut sitis pamli ad proferendum quod dede- ut postmodum. mtilUplicius habeatur. Sed qui parce
ritis, ne si imparati fuerifis, evacuelur in. hac parte seminat, id est qui non >ult large tribuere cum pos-
lotum quod gloriamur de vohis. Misimus, inqitam, sit, parce et melet, id e\>l exiguum remuneiationis
illos, «f, quemadmodum dixi illis vos esse paralos, v colliget, quia sicut ipse nunc est parcus ad tribuen -
silis parali vel quemadmodum dixi vobis, sitis pa- dum, ita et Deus eritparcus ad retribuendum, etqui
rati; sive quemadmodum dixi Macedonibus, ne foi te, seminat in benedictionibfts, id est qui tribuit volur.-
cum venerint mecutn Macedones, el inveneiint \os tate bona sub spe futurae remunerationis, hic metet
imparatos, erubescamus nos in hac substatdia, id est de benedictionibus, quando eum eseteris eleemosv-
in hac re possessa, in hac diviiiarum substantia, B i nariis audiet: «VeniteJ benedicti Pairis mei, perci-.
quae pauperes sustenta-re debuil. Dixi ne erubesca- pile regnum, quia esurivi, et dedistis mihi manclu-
inus nos qui de vebis gloriabamur, ul non dicamus care (Malih. xxv). J Seminat enim in benedietio-.
vos ernbescere, id est ut vestiam erubescenliam (a- nibus, ubi pltts pensalur affeclus quam cerisus, id
ceamus, Yesler enim pudor erit maximas in nostra est qui pro possesuobona large tribuit in bene\Tolis
verecundia, si invenla fuerit imprseparatio veslra. affeclionibus, et idcircp de benedictionibus Dei me-
Nam si hoe inventum non fuerit, quod teslilicatus tel fruclum vifseperennis.
sum de vobis, et ego erubescam in vobis, qui sub- < Unttsquisqueprout destinavit incorde suo, nois
staniiam sanctis promissam non reddidistis; et vos « ex tristitia aut ex necessilale. Hilarem enim da-
araprius confundemini, qui nec propterea quod teslis « torem diligit Deus (Eccli. \x\v). >
vobis fui, sluduistis agere, ut me dixisse verum de Et quia de benediclionibus supernis metet, qui
vobis probareiis, ne ergo cqntingat ut et vos et nos nunc in benedictionibus bonse voluntatis seminati'
t
graviter erubescamus, necessarium exhihnavi rogare id est laeto et largo animo dat, sive parttm, sive
praedictos fratrcs, ut me prwveniant eunlcs ad vos, multum sit illud quod dal, idco unusquhque det
et prwparent interim benedictionem,id est largam et prout destinavit in coidie suo, id esl sicut delibera\it
charitativam donalionem; benediclionem dico, re- et praeordinavit in consilio suae ralionis et volunlar
promissam, quia jam promisislis et repromisistis tis, ut quidquid in corde suo dispostiit se daturum,
eam; et praeparando facianl hanc esse paralam in det; et eodevotionis auectu quo proposuit det; sci-
adventu noslro, sic quasi benediclionem, id est qttasi licet non ex trislitia aut ex necessilate, id est. noa
opus eharitatis. nonquasi avaritiam,id cst non quasi invitus autcoactus. Eleemosyna enim plerumque fit
strictam dationero, de qua doleat qtti dederit.. A\ar a tiistibtis et murmuranlibus ut careant tuedioin-
ritia enim vocatur dalio, quse fit tenaci et parco ac terpellantis, non ul viscera refioiant indigentis; sed
tristi animo; be-nedictioautem, quae fit largo-et ala- non est acceptabilis Deo lalis datio. Et ideo-nou ex
cri animo. Tractum est Iiocvocabulum a palriarchis, liistitia, seJexlaetitia-cordis, esldandum qnoddatnr
qui benedictione sua filios suos omnium fertilitatei quia exhis qui tribumit, hunc eligil Deus, utei ie-
bonorum replebant, ul tsaae benedicens Jacob et tribuat, qui devoto animo tiibttit, quasi.thesauri-
Esau, etutJacob benedkens Ephraim et Manasscni zans apud Deum. Sunt enim nonnulli qui muliusi
(Gen. xxvir, XLvm). rogati ab aliquibus, laedio precis sibi factae ad dan-
< Hoc autem dico . quiparce sennnat, parce ets dum compellunlur importunitate postulalionis as-
< metet; etqui seminat in benedictionibus, debene- . p>sidua.; etsic danl tristes et- invili, non ex.affectu
« dictionibus et metet. . dilcclionis aut piae compassionis (Lvc. xvm).. Non-
Hoc loco ad magna largiendi studia mentes au- nulli sunl etiam, qui. licet non sint tristes veLco-
dientiumaccenditApostolus, ne qui multadarepo- actione dolentes, lamen quando largiuntur, fa&iun.
tesl pauca largiatur. Fralres, inquit, prsecesserunt; ex necessitale; she qtiia omnes alii dant, sive quia
me ut prseparcnt dationem veslram, sed ego cur multi ut largianlur, admonent; et cum sic hsne-
large detis prsescribo, quia hoc dico vobis, quod quii slale sua non possint non dare, qnadam ueees-
parce seminat, id est avare trlbuit, parce etiam me- sitate ad dandum coguntur. Sed quisquis dalionem
tet, id est parum in futuro saeculo recipiet. Parctts; suam Deo vult esse gratam, non det ex trislilia vel
enim est avarus, cui extorquelur quod dat, dumi ex necessitate, sed ex Iselitia et ex voluntate, quia
compellilur tribuere vel propier verecundiam, velI hilurem dalorem diligit Deus, id est illuin qui per
propter longam multorum admonitionem. Huic par- charilatem telus et hilaris ac serenus spe supernae
va messis rst, quia parco animo dedit, licel magnat retribulionis tribuii.
videatur dedisse. E contrario vidua quae in gazophy- < Potens esl atttem Deus omnem gratiam abun-
laciuni misit duo minuta est Iaudata misisse plus5 i dare facere i» vobis, ut in omnibus semper om-
.0S5 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPiST. II AD COR. IdSG
< nem sufficientiam habentes, abundetis in omne A petuum. Et si hujus, qui pauperibus dedit, justitia
« opus bonum, sicut scriptum est: Dispersit, dedit manet in seternum, quanto magis ejus qui ministra-
« pauperibus, justitia ejus manel in sseeulumsae- vil sanclis? Pauperes enim dicipossunt, qui publice
« culi (Psal. cxi). » egeni sunt. Sancti autem discernuntur ab lris, quia
Ego quidem vos admoneo ad hanc largitatis gra- ipsi sunt servi Dei insistentes orationibus acjeju-
tiam, sed Deus potens est facere in vobis quod ad- niis, et puram vitam ducentes.
moneo. Ego enim verba exhortationis ederepossum, « Qui autem administrat semen seminanli, et pa-
sed ille menles vestras in raelius promovere potcst, « nem ad 'jaanducandum prsestabit, et multiplicabit
quia ego quidem planlare.et rigare possum, ille au- « seroen vesirum, et augebit incrementa frugum
tem dare sufficit inerementum (I Cor. m). El ideo « juslitise vestrae, ut in omnibus locupletali, abun-
potentiam ejus adesse vobis exoplo, ut sicut in eroen- « delis in omnem simplicilatem, quae operatur per
datione vitiorum et veritate doctrinae corda vestra « nos graliarum aclionem Deo. »
teligit, ita et in gralia largitatis faveat cceplis Vos debetis alacriler ministrare sanctis ob spem
vestris. Ipse est enim potens facere uberiim abun- supernse retributionis. Sed et in hac vita penuriam
dare in vobis non solum islam, sed et c.."i_m gra- non limealis quia Deus qui administrat semen se-
tiam , ita ul in omnibus rebus semper Imoentes om- " Viinanli, prwslabit ei etiam pattein ad manducandum
nem sufficientiam, id est non indigentes aliqttando interim, donec ex illo semine frugem cotljgat, et
his quae ad salutem necessaria sunt, abundeth in mutlipticabit setneit veslrum, quod in terram misistis,
omns opus bomim, Id est in largitione sicut in ese- utinde copiosa messis exsu.gat, unde plures eleemo-
teris. Si enim solam vobis sufficientiam elege- synas facere possilis. Omnia Dei sunt, et semina et
ritis, poteritis in Dei opere abundare, quia illud nascentia, et Dei nutu creseunt ct multipKcnitur ad
vobi. retinendo quod sufficit, csetera in usus pau- usus homiiHtm. Deus ergo qui hcec dat, et ipse ju-
perum expendetis , et hoc erit abundare in opere bet de his dari illis qui indigent. Ac per hoc qui
bono. Licet enim exigui hominis parvum sit mu- dal juxta volunlatem Dei, augetur ei dhinilus, ut
nus. abundat tamen quia bono animo fit. Exteriora habeat unde adhuc arnplius largtatur. Vtilt eniiii
emm noslra Domino quamlibet parva sufficiunt. Cor Deus ut fideles qui habenthujiismundi substanfiain,
namque et non substantiam pensat nec nerpendit ministrent necessitatibus sanctorum, ut nihil illis
quanlum in ehis sacrificio, sed es quanlo profera- desit, qui celsiorem sanctitatis gradum in ecclesia
lur. Qui enim plus habet, pius offerre debet. Ita lenere voluerunt, ut spei soecularis vincula cuncta
potestDeum omnem gratiam facere in vobis abun- ~ prsecederent, et animum liberum divinaemilitiae dc-
dare, ut sine damno vestro aiiis beneficia largien- dicarent; et quisquis eis bene ministraverit, atnpli-
les, abundetis tendeutes per largilatrm in omne opus fieetur illi semper unde largius ministrare possit.
bonttm, sicut scriptum est, id est ut neque si in vo- Deus ilaque qui administrat semen seminanli, unde
bis avaritia, neque prodigalitas, sed bona vestra in futuro anno vival et eleemosynas faciat, praesta-
diffuse et rafionabiliter detis cum bona intentione, bit interim et panem, id est subsidium vitae praesen-
non pro lemporali commodo, sed pro seterna remu- tis, non ad superfluilatem, sed ad manducandum, id
neratione, sicut justum virum fecisse dicit Scriptu- est ad necessarium itsum. Et ne sitis sollicili de
ra (Psal. m) : Dispersit, id est non uni omnia tri- tempore futuro, quia ipse propter alimenta praesen-
buit, sed diveiso modo his et illis sparsit, ut pluri- iia quaevobis lafgietur, non dimittet quin semen ve-
bus proficerel, etunicuiquejuxtaquod decehal. Per strum multiplicet, et fruges crescerefaciat, utsemper
hoc avaritia removetur. Et dedil non indiscrele magis ac magis dare stifficiatis, et augebitincremen-
omnibus, neque divitibus aut histrionibus, sed eum ta frugum juslitia. vestrae, id est mullo abundatiora
raiione et discretione solis pauperibus, qui in hoc inerementa dabit frugibus, qtias promeretur justitia
sseculo non possent ei reddere. Per boc removetur vestra. Justitia enim est, ut quia Deus dat retribuat
vitium avaritiae contrarium, id est prodigalit is, ct I) ex eo et homo illi cui deest. Et quia vos hujusmodi
etiam appetitio temporalis retribulionis. Et id(o ju- justitiam servastis, ut, sicttt Deus vobis non haben-
siilia ejus, id est juslum opus misericordia. ejus tibus tribuit, ita et vos aliis qui non habent tribua-
manet in swculum swcuti, id est in aeternum quia lis, idcirco divinitus augentur incrementa frugutn
ex eo quod temporaliter juste egit, aeternam habet vestrarum, ul in omnibus necessariis locuplelati re-
justiliam et vitam. Justus enim est, qui bona mun- bus. abundetis in omnetn simpiicilatem id est in
di communia reputat, qui sciens Deum omiiia com- omnem Iargitionem non duplici, sed simplici anim«v
muniter omnibus dare, quia solem suura oriri facit factam. Qui enim bene et simpliciler sanctis mini-
omnibus et pluit omnibus, et terram dedit omnibus strat, amplificatur ei nutu divino, ut habeat unde
(Matlh. v); idcirco dividit cum his qiti copiam ter- semper largiri possit, et in praesenti locuplelatus, et
rae non habent, ne beneficiis Dei privati videantur. in futuro sseculo. Semel enira seminans bis mefet,
Etquiasibisolinon detinetquoddamaDeo scitomni- id est ex una operalione bona hicet in futuro rr-
bus dalum, sed credit esse juslum ut habens det tributionem percipiet. lpse tamen non duplici iuten-
non habenti-idcirco juslitia ejus manet in aeternum tione debet operari bonum, ut inde quaerat et in isto
quia in futuro saeculo hanc sccum habebit in per- et in alio sse.culo remunerationero, ne computctur
£3S7 n;.l.VEI.BX1RG:DOU.NSISMONACHt IOSS
in eis, de qiribus dictum est: Recepe;;unl n.ercedem A scd eliatn plus opcatur, {scilicet abundal gratutrum_
, suani (Matth. \); sed simplici corde solam in su- acttone facla per inullos,in Donihto, idestcausaet
pernis relribuiionem appelat, licel Dettsilli et in boe incitameiilum est mullis ut agant gratias pro vobis
saeculo retrjbuat. Polest semen intelligi, quid.quid inoperatione Domini, quaerefulgel in vobis. IIoc est.
pro Deq dalur. Et ipse qui administral semen seiiii- dicere : Ministialio nostia quse fit pr.r dispensatio-
nanti, id est qui dat eleempsynario reni quam pau- nem officii nostri, non soltim necessarios sumptua
peii tribtial, preestabil etiam panem ad maiiducan- exhibet sanciis, sed etiam in hoc abundat, ut non,
dum, idesl pra;bebit unde possit \ivere. Et multi- hi soli qui beneflcio vesiro sustentanlur, sed el alii_
plicabit semen vestriim, itl est multiplieilei' abun- multi gratis pro vobis agant Deo, commendantes fa-
i'at;e facie.t retn ve.stram, qtiain seminalis dando clum vestrum Domino, ut paucis tribuentes, a mttl-.
paupe.rjbus, ul,babealis et quod largius seminetis, lottitn obsecralionibus iDeo commendemirii. Pet
et unde vivatis. Et augebit incremenla frugum justi- multos agantur pro vobis graliae. et hoc perproba-
tise veslrae.,id esi auginentabit eleemosynas Yestras, lionem minhleru, id est per hoc quod experiuntur,
pro quibus.frtigem seternserelributionis accipiet ju- sive laudant hanc ministrationem veslram. Mullos
sliUa vestra. Jnstiiia cniin esl observatio mandalo- dico gloiificantes Deum in obedientia confessionis
rum Dei, et inde fruges, id est fructus aeternaeremu- B1 vestsm, in Evangelio Chthti. Probanies euiin nien-
ncraiionis proxeniunt. Incrcmentafrugishujiis, sunt lem vestram in lioc opere, glorificant'in \obis
eleemosynae,pro quaruin meiito et hie virtuies au- Deum, cujus spe firmati, obedistis in E\angelio
genlur, et in fuluro gloria crescit. Vel incrementa Chrisii; et cpiod ore coniitemini, actione demon-
coeleslium frugtim veslrarum sunt ailecliones dandi slratis. Inde glorificant Deum, quia vos obedistis
largius,et subyeniendj indigenlibus,quia quautoma- farientes opera quoe exigit confessio Chrislianse fi-.
jori affectu piae compassionis subvenit qttis indigeii- dei. el hoc in E\ angelio, id est in prseceplis Evan-
lise provimi, tauto majoiem sibi frugem icquirit gelii Chrisli, et gloiificant 'illum etiam in simplici-^
aeternserefeetionis. Et Deus sie augebil semen vc- tflie yeslrw coinmunicalionis, id es{ in eo. qtiod non
strum et frugem, ut loctipleiati in omnibus corpo- duplici, sed simpliri spe^lacitis vestra bona commu-
jalibus ct spiritalibus rebus, abundetis, id esl inte- nia in ilios sanctos, qui sunt Hierosolymis, et in
lius bona \pluntate, et exlerius bona operatione. omnes alios qups \idetis egentes. Glorificant eiiam
Abundetis^dico, tendpntes in omnem simplicitatem, Deum in obsecralione ipsorum pro vobh, id es.t in eo,
id est in, hoc ut puro et simplici corde faciatis om- quod ipsi quos suslenlatis,^obsecrant pro vobis,
n'a, ui a splo Deo rettibulionem de pmnibus quse- ,~ Ipsorum dico, desideratitium vos videre in ccelesti,
ratis, ut neque subjectionem a pauperibus, neque l-egno, vel etiam in prsesenti sserulo, tit gaudeant ex
laudem ab hominibus dcsideretis, nec ullam in hac conspectu vestto. Quislenim non cupiat oculis\i-
vita remuneralioiiem, quw simplicitas vestrae inten- dere necessitatibus suispropter Dei nomensubjeclos?-
t:onis in qpere, bono operalur per nos gratiatum Ipsi vos desiderant videre, et hoc propter gruliam*
actionein Dep, id est facit nos agere gratias Deo, qui Dei einineniem in vobis, id est proplerea quia Deus.
\obis inspiravjt hanc voluntatem, ut ita siraplici tam exccllcntei' g.atiamisuam accumulavit in vobis,
inlenlione faciatis in sanctos collationem, et caetera ut La saneiis egeniibus comraunicetis ob affectum
quse pertinent ad atiiroaevestrse salutem. Vel per p"._edilectionis. Et .qttia' tot bona hine et iude prot-
nos praedicatores et exhortalores operalur gratiarum cedunt ex hoc minisieiio, idchco gratias ago Deo
actionem, id est agit ut illi qui beneficia suscipiunt, super inenarrabili dono\ejus, id est de dono cbari-
graiias agaut Deo. latis quod in \obis et iii sanclis illlsposuit, qtiod
« Quoniani minislerium hujus officii non solum qitanlum sit et quain mplfiplex, vel quam honeslum
. supplet ea. quae desttnt sanclis, sed etiain abundat et quam justum et quam ulile, nemo potest mani-
t peu multas gratiarum actiones in Dpmino, per fcste nanare. T.mta pinguedine sanctae laelitiseper-
« probatiouem minislerii Imjus, gloiificantes Deum D ; fu.us est Apostolus dum loqueretur de alterna intii-
« in obpdicnlia confessionis vestrap, in Evangelio gentia, el de alleino supplemeiito indigenliaepiovin-
« Christi, el sitnplicilate communicalionis vestrse in cialium Cluisti et rnililum Christi, hinc de rebus
« illos et in omnes, et in ip.orpm obsecratione pro carnalibus in illos, inde aitlem de spiritalibus in
« vobis, desiderantium vos propter emincntem gra- istos, ul nunc in fine sermonis eiciaraaret, et lan-
« tiaro, Dei in vobis. Gratias ago Deo super inenar- quam sanctorttni gattdiorum sagina eructaret, di-
« rabili dono ejus. j cens : Gratias Deo svper inenarrabili dono ejus. I.i-
Idcirco pro yestra simplicitale, id est pro largi- enarrabile enim donum Dei est, quod incitat honii-
tione simplici aniroo facta agunlur Dpo gratiy?, nes ad bene agendum, quajido bona operantur pro-
qtioniam roulla bona conlineijtur in ea. Quoniam pter bpem corttm qu_e pculus non vidit, riec auris
mhtisterium hujus officii, id est ministratio quse per audivit, neque cor hominis excogiiavii {/ Cot\n^.
officium nostriun a vobis exltibelur sanclis, non sor CAPUT s!
tum supptel ea qnw desunt sanciis, id est non sobun « Ipse autem ego Paulus obsecro vos per man-_
rrpellit indigentiarn sanctoniin, qui non labo/ani, < stictudinem ef modestiara Christi, qui in iacie
sud orationibus et divinsc conteinplationi yacant, < quideni humilis sumlititer \os, absens autein eon-
dO_9 COMMENT.1N EPISTOLAS PAULI. — 15 EPIST. II AD COR. -, .GlU)
« fido in vobis. Rogo autem vos, ne prsesens au- A \cl ta!es'audeo puni.e. Qui nos crlitic.ntur taiiquam
« deamper eam confideniiam, qua existimor audere secunAumcarnem ambulemus, id esl'lanquam'scctiii-
« in quosdam, qui arbitrantur nos tanquam sccun- dum'rii6fem carnalitih. agamus. Vei arbiiranfur nos
« dum carnem ambulemus. > taftquam secuiidum carnem arnbrilcmus, non rcci-
Ad ineorreclos loquitur, qui pseudoaposfolos piendo spiiitalia quae ciiciihtisfsic nos cxisiimant
sequeban.ur, efeum ferocem putabant, quia morda- qttasi carnalia loquamur, quse rcclpienja' non sint.
citer in priore epistola viliosos increpa\ii. Quasi di- Ideo enim nos arbitranitir secundiin) canicnf ambtt-
rat : Correctos ad eleemosynas invitavi, sed vos lare, id est camali sensu prseilicaie, quia qurspernit
alios obsecro ego ipse idem vobis exislens qui el il- spiiitalia, pulal illa essecarnalia.
lis, cum tamen vos sitis alii. Ego Pmiltis, id esl Itu- 1 In carne enlm ambulanles,'.1611"secundum car-
milis vel mirabilis, obsecro vos humiliier, ut mores « nem mililamus.Nam arma niilitiae '11dst.se"non
vrstros emendeiis. Yelpraernissr fratreshoilali stint c carnalia sunt, sed potenlia Deo ad deslructionem
ad ministerium sanctortnn eos de vobis",qui correrli « munitionum. Consilia deslriieriies el omr.em alii-
fueTanf, sed nujie.o/o Paulus ipse non alius, obsccto « tudinem exlolleritem se advefsiis scienliam Dei,
vos obnixc qui corrigi debuistis. sed distulisiis, ut « et in captivitatem redigeiites oiriiiem lnleileclum
ultra nqn differatis. Obsecro \os per mansuctudinem B « in obsequium Christi, et.in proniplu Laljehtes ul-
Christi, id est per eam mansuetudinem, qua Chri- « cisci oiniiem iriobedienliam, cum miplela fucrit
stus cum se posset vindicare, suslinuitinjuriosos ut « vestra obedienlia. J
corrigerrl eos, el per modcstiam cjus, qua culpas fpsi nos arbilranfur, ut dixi, tanqiiam srciindum
eorum modesto. pcenitcntiae flagrllo per bapiisinuin carnem ambulemus. Et iherito dixiJ fanquam, qu a
delevil, dicente illis Peiro : « Pcciiitentiara agite, ct non re \era secundiim earnem ambulanius, ut illi
baptizetur uiiusqtiisque vesiruni (.!_<.,11),etc. »'Man- putaiit. In carne~enim ambulaiiles, id est'iti corpo;e
siielus erga nos fuil Christus, quando sine aiiqtia \itatn prsesenleni^ducentes, tion mititdmus secithdum
tilliono per baplismum nobis peccata dimisit. Mo- cariiem, id est noii exerremus pro carnali conimodo
desfus fuit, quatxlo, et si 11011absque ultione, non militiam a Deonobis daiam; nec carrialiter, sed spi-
tamcn imnioderata, sed lolerabili et modesta tribti- ritalitcr militamus, licet in carne ffaguTdegamus.
lationum punitioiie, nos ad vilam perennem revoca- Spiiilaliter erriW militat, qui spiritalitervivil, quia
_ vit. Mansuelus est Chiistus. pie paicendo et tole- conlra' spititales nequitias ptignat. Securidum car-
rando; modeslusesl, moderata uliione puniendo.Et 11'emvero militat, qui desideriis camis'oblempefal.
mansuetudo atque modestia Chrisli, cujus imilalor Polesl et ita intelligi, ut hi mihlare scctindum car-
sum, est causa cuf non imperans, scd ohsecrans \o-' C ncm' dicanturj qui Vetus Testamenlum 'carnaliter
1is loquor, quia et lenis sum exemplo Christi ad ihlelligiint; qui vero sequuntur ihtelligeiiiiam "spi-
parcendtim, cl modeste ad modilicate puniendum ritalem, sint quidera in carne, quiaVaihdem liabeiit
seyerus, qui in facie quidem, id esl in piaesentia et litterain quam 'Judsei, 'sediion juxta carncm mili-
- visione corporis sum inter vos humihs et quasi con- lent," a carne ad spiritum Iranscendentes. N011se-
temptibilis, scd absens confido in vobjs, id est confi- cundurii cariicm"'niiiilamus. Nam arma miliiim 110-
denter per epistolam vos reprebcndo. Et \os putatis slrw nonsunt'cdfnalia,'sed'sriirilaYisi elpolentia Dco
quod tantum absens, id est in epistola confidentiara regi riostro, cui" riiUitahius! Non enim materialem
severitatis liabeam, et non p. a_sens facie. Sed rogo laiiceam vel ehserii bajulamus, setl potcntiusiiostes
\os ne prsesens audeam, id est rogo ut vosipsos cor- nostros verbo dejicihius, quam alii'carnalibus ar-
rigalis, nes cum venero, audacler puniara per eatn riiis. Arma criini ribstra stint, sermO pfsedicationis,
confideniiam,qua ftnttim putor absens confidere. "sapienlia, miracula, clfaritas,'et alise viflutcs. 'Ideo
Apostoli confidentia csl fiducia sihi datse potestatis 'aiina,'qula repugriant \iliis, et debellant -regnum
a Chrislo, ctijus \icarius est, ut \in.dicet cos qui sttb cliaboli. PolentiaDeo, utpef liaecvaleriterV.xpugne-
noinine Ghiisti agentes, non obaudiunl ut se corri- „, miisJiriiinicos ejus,"et stibjiciamus *eiorbem nniver-
gantjin quibus repreheiiduntur. El nunc abscns sum. Sicul enim terrentts imperaior per suos milites
obsecral eos, ne prsesens audeal in cos \indicarc per \iiiciicai suum fegnum, ita el Clifistus pernos de-
hanc confidentiam, id est ne cum prsesens fuerit,. * rendit' unius DeiJ pfofessioncm et discipfinam. Et
cogatttr irascl propter vitia eorum, ut compoiientes " aima nostra sunt ei poteritia/ad destrnctionem mu-
sequiadhuc non emendaveraiit, molliant sibi tigo- ' niiionum, id "cst S-_cula.iiim'docfriiiarum et argti-
rem ejus, ut modera.os eos inveniens, pressa se\e- mentorum vel astutiarum, quibus perversi homines
rilale, lselelur in eis. Rogo, inquit, neprsesens au- cofdasua muniunt et circumdaiil, ne sgfmoverita-
deam, id est ne cum p.aesens adero, propier vilia * fiVact ea' p"ertirigefeva16at,'qii6iiiam' aries^apbStoh-
vqs audacier (ut jus ecclesiaslicse correclionis exi- "caepfaedicatlonis mtimCioiieBliujiism-odrvaieritefpe-
- git) feriam per eam confidentiam velttt
arrogantise, netrat, etevertit viftute grai,iae"spirilalis:Etnos/ut
qua nonnullis existimor audere in quosdam incorre- dicium.est, 'Chfisto' iniIi'(amus','(.esti'«eHJescorisilia,
ptos, dum peccaiites punio, sicui eum qui fornicafus id est pfaerhedllatasirripi&^unilvon-in-um, veb'da.mo-
fuerat. Uncie quidam vcstrum putant me njmis au- num callidilates. Consiliiim"enim esr"faciendi "vcl
d_icrmper fiduciaro arrogantias et doniinatioiiis, quia non faciendiexcogitatamentisiatio.Estetramcon-
1091 HERVEl liURGIDOLENSIS MONACHI 1092
silium, quod datperversus ei quem sub specic con- A est cuncfis petspicua, scilicet Si quis confidit sibi
sulendi seducit, dum quasi rationabililer oslendit ei s_ esse Christi, id est si quis merito bonae
utile esse quoJ admonet. Unde dicitur, quia « beatus vilse sibi certus est quod ipse sit Chtisti, id est
vir qui non abiit in consillo impiorum (Psal. i). i de electis Chrisli, qui sunt ejtts possessio, Iwc
bed nos hujusmodiconsilia deslruimus, dum adef- cogitel ilerum apud se, id cst apud suLti tatem
fectum r.a peivenire non siiiimus. Et destrtiimus sttaeralionis, ul vim ralfionis non exeedat, nec pro-
omnem superbam aliiludinem cordis, sive tyranno- pteiv hcnorem suum, nec propter odium nostrum,
rum, sive sapientium saeculi, exlollentemse adversus quia sicut ipse Chrhli est per quaecunque Christi bo-
scientiam Dei, id est contra sensum evangelicseveii- na, ita et nos per eadem bona sumus Christi. His
tatis. Nam el illi qui in sublimitate ss-cularium di- loquilur, quorum tangit superbiam, qui dc seipsis
gnitatum erant positi, et illi qui celsiludiuem mun- prsesumentes inflaiionem animi,minus quam dignum
danae sapientiae erantassecuti, extollebant se superbo erat de Apostolo sentiebaiit, quasi non egerent
faslu, repugnantes adversus humilera scienliam di- prseceplis ejus. Quos admonel, ut si de se confide-
\inse prsedicationis, sed jam dejecta est extollenlia rent quia erant servi Christi, non utique deberent
talium, et scientia veritalis subjecit sibi mundum. de Apostolo dubitare, sed etiam de eo vel similiter
D_emor.esetiam se extollebant, dum in idolis cole- " sentire, cum utique magis prseferre sibi deberent
rcutur, adversus scienliam unius Dei; necnon et magistrum. Sed ipse nunc humilitatem illos in se
lueretici adversus scientiam calholicae veritatis, sed docet, aequans se ill s, cum esset vas electionis et
destrucli stmt apostolicis machinis. Et etiam stimus doctor genlium. Hoc ergo vult illos considerare,
redigentes in captivilatem omnem intelleclum, id est quod utique clara luce videtur, quia cum de Apo-
captum nislris rationibus asiringimus omnem in- slolo nemo credentium oion plus sestimaret quam dt>
telleclum perversse doctriiiae, et caplivum ducimus se, quanlo magis nemo minus quam de se debeat
eum usque in obsequium Christi. Captivat enim in- seslimare. Hos ilaque contestalur ac docef, ne ela-
lelleeuim, qui contt adiceiitem ratione vineil, et ad lione mentis meritum bonae vitae perdant, quia qui
fnfem Clnisti, cui pritjs repugnaverat, humilem ac scit se aliquid esse, humiliat se ut major fiat. Recte
mansuelum inducit. Et sumus etiam habentes in di\i nos esse Chrisli, ul ille dicitur qui se nobis prse-
prompiu, id est in manifcsto et veloci effeclu, quia fert. Nam etiam excellentius sumus nos Christi per
nihilnos remordet quo minus audeamus, ulchci polestatem quam prsesumplor ille non habet. Et boc
omnem inobedieiiliam, id est punire culpas eorum, est : Nam, et si amplius, elc, id est si me potesta-
qui nobis obedire nolucrunt ul se corrigerenl. Quod p tem a Deo accepisse dixero, verum roe aposlolum
f.tciemus, cum impleta fuerit vestra obedientia, id est praedicando, non ei-ubescam, quia veium dicam,non
cum vos reliqtti omnes ex dilectione fueritis in 0111- gloria elatus, sed veslrae aedificationiscausa com-
nibus obedientes. pulsus. Pseudo autem [usurpatam in destructionem
« Quae secundum faciem sunt, videle. Si quis \estrant volunt cxercere potestatem. Nonerubescam
< confidit sibi Christe se esse, hoc cogitet iterum si amplius aliquid quam illi gloriatus fuero de pote-
. apud se, quia sicut ipse Christi est, ita et nos. state nostri aposlolatus, quam nobis non illis Domi-
< Nam etsi amplius aliquid glorialus fuero de pote- nus dedit in mdificationem, et non in destruclionem
< staie nostra, quam dedit nobis Dominus in sedifi- vestram, id est ut vos in viitutibus sedificemus,
« caiionem et non in destructionem vestram, non non ut tyrannidem exercendo vos destruamus, vel
« erubescam. Ut autem non exislimer tanquam ler- exemplo malo sive prava docirina subverlamus, ut
« rere vos perepistolas, quoniam quidem epistolae, pseudo faciunt. Haec dicendo, significat quia stipe-
« inquiunt, graves stint et fortes, praesentia autem rius se humiliavil ipsis se comparando, cum si se
« corporis infirma et sermo contemplibilis, hocco- erexeril non erubescatj quia potestatem praedicandi
< gitet qui ejusmodi est, quia quales sumus verbo et absolvendi accepit a Christo, ut salvet, non ut
« per epistolas absentes, tales et praesentes in perdal obaudienies; et ut leligiosos mores eorum
« facto. » sedificet,non ut destruat. Sic et junusquisque prae-
Nunc vull eos quae palam sunt considerare, id est latusEccIesise poteslatein divlnitus accepif, ut subje-
ea quse diclurus est, quae sunt aperta dijudicare, clisprosit,nonuteisnoceat. Si ergoistequiaDomino
\elul si dicat: Si vobis non sufficiuntea quae dixi, missus est, inclinat se inferioiibus et comparat,
pio quibus me potius quam pseudoapostolos sequi quanlomagis illiqui nulliusrranitestimonii compa-
debealis, quia forsitan ea non satis patenter intel- rare se non debebant, non dicam pi aeferre,majoribus ?
lexistis, videte haec quse subjttngo, quw sunt secun- Nos, inquit, habemus poteslalem aedificandi vos
dum faciem ita evidentia, sicut ea quse sunt oculis et puniendi perversos. ;Sedut non existimer tanquam
subjecta. Hsecscilicet si quis confidit, etc. Yel ita : terrere vos per epistoias, dum aLsens scribo, quia
Videte ea quae sunt secundura faciem, id est consi- incorrectis non parcam cum praesens fuero, qaasi
derate diligenler opera eorum, qui lantummodo co- qui non audeam implere quod minalus sum, hoc co-
ram oeulis bominum facere bona sludent, ne forte gilet, id est boc sciat, qui ejusmodi est, id cst qui
vos per hsec seducanl. Ista videte, id est inlelligite, ita de me opinatur, quia quales, id esl quam aperli
quae nunc subjicio, quia sunt sccunduro faciera, id sumus in vetbo per ephtotas dum sumtts absenles, ta~
imz COMMEiNT.1N EPISTOLAS PAULI. - IN EPIST. II AD COR. 1094
tes erimus et prwsentes in facto, itl est in exhibitione A se malunt suis laudibus quum Dei gralia commcn-
xorreplionis peccaiitium. Hoc dicil occasionc pra?- dare. Pseudo enim semrtipsos commendabant, qui
missse senteniia., qua dixerat se habere in promplu non accepta potestate dominari volebant, nomini
uicisci omnem inobedientiam. Vt, inquit, non exi- suo vindicantes auctorilaiem. Qui autem mitlilur,
sthner, etc. Hlc potesl videri per epistolas terrere, non sibi, sed ei a quomitlitur, vindicatpotestatem.
'qui neque auctorilatis alicujus esi, neque praesens Non audemus illis nos inserere qtti non roissi prse-
fitiuciam habet arguendi.; absens aulem ideo audet, dicant, id est non audemus nos in numero eorum
«juiaprsesens timet. Utnonexistimer lanquamterrere ponere, ut gloriam nostram, sicut illi suam, quaera-
vos per epislolas, quae existimalio inde potest ve- mus, quia ad dominuin revertemur a quo missi
rrire, quod quidam inquiunl, quoniam ephtotm qui- sumus, ut nihil ultra concessum praesumamtts.
dcm graves, id est ponderosae ad inlelligendum, et Qttidquid enim contraDcum fit, audaciaest. Nec au-
forles ad terrendum, sed prwsentia corporh ejus est demus nos illis comparare, id est similes \el pares
infirma, non valens exercereseverilatem, el sermo illis facere, ne sicut illi, pereamus, id est piopter
ejus contemplibilis, id est ineompositus, et rustica- timorem Dei non audemus (ulilli) vobis adulari, et
nus: quisquis ejusmodi verbis mihi derogal, sciat vitiis vestris blandiri. Hsec non facimus, sed ipsi in
"
quia quod per epistolas minamur, pei facla comple- nobis non extra, sumus metienles nosmetipsos, non
bimus, quoniam-aDomino potestalem accepimus, et aliud quam injunctum est usurpando; et sumus
ideo quod absentes minamur, praesentes implebi- comparantes nosmeiipsosnobis, quia secundtim quod
nius. Cui autem non est data potestas, absens po- officium nostrum exigit facimus, dum nec plus, ncc
test audere, praesens autem pudorem patitur et ti- allud dicimus vel monemus, quam facere possumus
morem. Sed ego non eiubesco nec metuo dum cor- aul debemus. Quod illi non faciunt, contra quos
ripio, quoniam fiducia potestatis hoc ago. Sciendum nunc agilur, id est pseudo qui seipsos ultt a quam
•quia linguas detiahentium sicut nostro sludio non oporlet magnificare conantur. Sed nos non gloriabi-
debemus excilare, ne ipsi pereant; itapersuam ma- mur in immensum, id est non assumemus nobis au-
iitiam excifatas debemus aequanimiier lolerare, ut ctoritatem ullra mensuram, sed secttndum mensu-
-nobis meritum erescat. Aliquandoautemeliam Gom- ram. Tanta se uti dicit poteslale, quanta concessa
pescere eas debemus, ne dum de nobis mala disse- est ab auctore, nec mensttram egredi. Idcirco non
minant, eorum qui audire nos ad bona polerant, superba erit gloria, in qua non egreditur terminum
•corda innocentium corrumpant. Unde nunc Aposto- datae potestatis. Gloriam vero pro auctoiitate posuit,
lus derqgantes sibi Corinthios rationibus compescit, r. qua ulebatur in correptionibus, ul salvos eos face-
ne malam de eo famam spargentes, nocerent aliis, ret. Nec tamrn se gloriari dicit in exlollentia pote-
qui doclrinamejus audirepolerant. Notandum eliam, statis, sed ad a.dificationemillorum. Corripiens enini
§uia ex eo quod dicunt, quoniam epistola?,graves constanter vitiosos, glorianatur in emendalione illo-
sucit et fortes, nec dicunt, epistola gravis et fortis, rum; et potestas data proficiebat saluli illorum, non
-ostendunt se jam duas epislolas ab Aposlolo acce- elationi suae. Duobus ergo modis non gloriabatur
pisse, praeter istam ^le qua nunc traclamus, quam in immensum, id est et secundum dalam sibi pote-
nondura viderant. Sequilur; statem, el quia non ultra quam prsedicalio ejus per-
« Non enim audemus inserere aut comparare nos sonabat, vindicabat sibi auctoritatem. In his enim
< quibusdam, qui seipsos commendant; sed ipsi in auctorilatera debito sibi jure vindicabat, quos ipse
•« nobis nosmetipsos melientes et comparantes nos- per evangelium ad fidem converteral. Cseleris autem
« metipsos nobis. Nos autem non in immensum non tali fiducia loquebatur, quia erant in aliena re-
< gloriamur, sed secundum mensuram regulae, qua gula, idest in parte alius evangelistse. Non gloriabi-
« menstis est nobis Deus mensuram pertingendi mur, id est poteslatem non exercebimus in immen-
'
i usque ad vos. Non enim quasi non pertingentes sum, id est ullra modum nostrae mensurse, sed se-
< ad vos, superextendimus nos. Usque ad vos enim 3 cundum mensuram regulm, qua mensus esl nobis Deus
« pervenimus in Evangelio Christi, non in immen- mensuram pertingendi usqueadvos, id est juxla men-
-« sum gloiiantes in alienis laboribus. Spern autem suram regiminis, quod Deus nobis dedit, utad vos
« habeutes crescentis fidei vestrae, in vobis magni- regendos nostra potestas pertingeret. Nam monente
« ficari secundum regulam nostram, in abundan- Christo vobis evangelizavimus, et ita nos fecit usque
< fia etiam in illa quae ultia vos sunt evangelizare, ad vos pertingere. Non enim superexlendimus nos
« non in aliena regula, in his quae praeparata sunt quasi non pertingentes usque ad vos, id est non nos
< gloriari. > exlendimus super alterius provinciam, dum in vo-
Vere, inquit, tales sumus in faCto, quales in ver- bis jus potestatis vindieamus, quasinon pcrlingeret
bo, quia non facimus nos similes pseudoipostqlis, usque ad vos jus nostrae potestatis. Non enitn hoc
qui potestatem nsurpant et vitiapalpant. Et hoc est: usurpatione facimus, sed prsecepto; nec quasi non
ISon audemus inserere aut comparare nos quibusdam, missi pervenimus ad vos in praedicatione, sed de-
qui seipsos commendant, id est non possumus de no- slinati Deomittente ad vos. Superextendiautem cst,
bis majora jaciare qtiam sumus, nec audemus ita ultra extendi quam conceditur, vel super episcopn-
Deum contemnere, utsimiles simus quibusdam, qui tum altius exlendi. Sed non ultra quam oportet, nee
<0Ji3 HERVEI BURGIDOLENSIS MONACIII i _0_J
supftr aliorum provincias extendimur, quia supnr ,\> ; suni ab aliis praedicaiofibus. Manifestum est quia
' e>jS -
quos alii prsedicatoies ante nosin fide fundave- \ir prudrns non in his confidil, neque gloriam spe-
-'-.tiuynonnobis jus debtlse-potesiatis arrogatnus. ral, quae aliorum laboribus conslant. IJco Aposto-
Nain usque ad-Vospervenimtts idestdum addiversas -ius non audet ihbosqui aliis praedicantibus credi-
-getttes •p.sedicando<lcilde. emus, pervenimus usque 'derunl, ncin alienis labtSribusgloriari \ideatur; sed
adYOStit Evangelio,'\desl iu pr__dieatione Gluisli, hoe nililur, ut eis piaedieel quibus non erat anmin-
ct nomen ejusnos *piimi vobis -annuntia\imus, tiafum, ui gioriam iabore suo acquirat.
non glorianles'in"immeusum, id est Hiltrainensuram « Qui auiem gloriaUir, in Domino glorictui
in alieiiis laboribus, id 'estttbi alius- rtindamenlum < (l Cor. i; 'Jer. i\). Kon enim qui seipsum coni-*
"fidei Ideo enim tamTiducialiler vobis lo- - « iiiendat ille probaius csl, sed quem Deus commcn-
" posuisset.
quimur, quianon labore alterius' adiidem eslis ad- c.dat. .
'ducii.'Non ergo extra mensuramglo)'ramur,-qiiHn Significal Aposlolus lipsam evangelizandi confi-
'labore no.tro glorramur. Sed ~pseudoapostoIi in im- dentiam et gloriam Dominoesse dandam, cnjus g>-a-
"
meiisum'gloriabantur in 'abenisiaboribus, quia sent- t.a esl, ut qtti in polestate evangelica confidit, Bco
per ad fideles ibant, qui signainhfime requiiebanl, atirtorc cotifidat, ut quscstus omnis negotii divini
quse illi facerenequibanl. Idcose superexlendebant,'! B Domiiii in liicrum veniat. Sed qui non aceepit po-
' 5J cst
super eos !qui*ab aliis ad fidcra addncli fue- -tes.atem a Domino, non potest in Domino .gloriari,
ranl. evtendebaht, et _n eis dominium exercere \o- quia stiam gloiiam quaerit. Ego, inquit, non gloria'-
lebant.'Qtiia iliam'pro\incianrhis 'Dctts concessc- bor in aliena regula. Similiier aulcm qui gloriatvr,
ral, cum singtilas fcgroties ^anctis prsedicatoribus id esl v.ill poicstatem evcrcere, in Donano.glofieiar,
dislribuercl; el proplerea vagabundi per omnes di- id est in -mcnstira >a JDoitiino-sibi daia. Vel iia •
scurrebant, 'supeftritici salionem zi/.ania scminan- Spem habeo gloriandij non iaraen in me, sedin Do-
tes. Sed rios"nOn gloiittnutr" in immensum, id cst mino. Nam nullus in sb dcbet gloriatirSeJ quicun-
-'
iillraquam nobis^Deus meiisusest, qttia non qufcii- que de aliquo bono glorialur, glorietur in Domino,
mus gldriara in'locis ubi ante nos aliipr_cdicalo.es id esi omncm gloriain retorqueat ef -asc.tibat non
laboravcfuiit;-sed liabenlcsspein crescentis fidci ve- sibi, sed Domino. Qttidquid cnim >boni. habemus vel
blrw, id'esl sperantes per fidcmvesivam erescciiiein agimus, hocnon a nobis, sedtanliimaDominoJiabe-
ac pfoficientcmmagiiificari apud Detnn./i vobis,-quh\ <mus-quoJ agimus. ^ldeo nonin se,-sed^in Domino
' "
qtipiitoiides \cstra quam pcr nos didicistis, piof_- quisquedebct-giot'iai'i,.quia qni seipsnm commendcl,
ceiitiri'vtiiutibii!., taiito el nos apud Dettm mnjus id -esl-qui suain' gloriamin pr-,Edicali©iiequ_eii-,qui
meritum habeiiius, speranlcs dico,inagnificari in vo- C ^ extra Dominum gloriaUir, ille non est probalus a Deo
h\s sccwdum regulam nostram, idest secundain nor- \el ab hominibiiS) sed illo quem Deus commendat
mam rfictc vivendi*el creuendi, qtiam vobis" tradi- miraculis ctgraliasanct.e convcrsaiionis. HlumDeu.
'
dimus, parati sumus evangelizare etiam in "illa ioca c-ommendal, et- ille probams est, - quein habct di
" '
qumuitra vos sunt. Non cnim sttfficit liobisTrsquead --gnum cl miuitut prtvdicet dotutm JCJUS. Qticni vero
vos pervenisse, sed cum vestra fides crevcrit, trrns- • non millil, illtun iion coiiiineiuiai. <pse autem sc
icmus in'abundanlia gratise Dei ct miraculoi uin coiiimendal) qtti non missus prpedicat. Ac per hoc
eliam ad illas gen.es, quoe ultra vos sunt, Evange- idoneusnolicsl,,scil pij.csumptoret rcprnbus.
~ lium CA.-UT XI.
praedieare^Profedus cnimvestrse fidci nos ac-
«. Uiinam siisiincrclis inodicitm quid insipicmiac
" ccndit, urntnfsimus pigri' et' alios adhuc ad fideni
vocare,' qui cxehiplo vesiiipossiiit in ea prolicere. *-ineac, sctl cl stippoftale ine.. yEmulor enini \os
Vel eiiam apud hon.incs"spefamus in \obis magiii- 1 c>Dei aemtilaiionc. Despondi cnim \os nni vp-o \ir-
'ficari,' tit,'dumvos itaproficere vidcrint, agnoscant « gincni caslam exhibore Christo. Tinieo atitem nc,
esse veros apostolos, et libenter eliam ipsi doctri- « sicul scrpens Evam scduxil asHttia sua ificn. itt),
nam noslram cxcipianl.' Et speramits ita- magnifl-, .. « ita corrumpanlttr scnsus vcslri, ei ,excidanl a
cafi secuifduift'regulam, id esl regimcn nostrum c simplicitatc quae csl Jn Chrisio Jesu. t
sub quo bene proficitis. Non cnim habcmtis spem lncipiens vero de semctipso narrare, insipienlem
gloiiandi iwaliena regtila',idcst in his qui stint sub -so djcil,tqiiia>a(llatidcm rjus \idcntur pcrliiiercqua.
regula "cujuslibet"allcrius'apostoli.' In abundantia - dicturus csl,_ct per Dei sspiciitiam «lictum a Salo-
ciiam evangeli/.andi," non in paucis locis-sperainus - mmio fttcraf: . Latidcttcaiienus, ctnon osJ.uiun^
cvaiigeli/are, etiam iti illalocatranscunlesquaesuiil c\li'ancus, cl non iabia ttia (Ptov. xxvtt). i Scd
"ultra vos.' In"abrjrmlaiitiri~velqiiia prsedicatio hrcc bic dolorc compellituriiii laudciii suam criimpere,
abunaabit sbper pfacJicaiionem qftam ad^os habtii- -ptoplcr salulein ipsoruni qtti cttm decjtts pivrcepus
mus, "velquia'co_lesliunrdonorum abundantia crit .• -bene scntire debcrentJ iiuligue ^ciilicbant. Et hoc
in ea.' Et Cvangclizabimusihi; non inaliena regttla, iion Aposlolo, sed ipsis nocebat; ideoqueprofeeuim
idesiin alieno Tregimine',quia ncc illi qui-ultra vos corum quscrit, et in eo quod qttasi gloiianter Ioqui
" sunt; de alieno -'
regimine sunt. -Sperainu.v inquain, \idetttr : Giorior, inquit, de regimi-ie, quod videlur
"illuc evatfgelrzare, el non-speramus in alienreregula insipienlia. Sed ulinain suslincrelis, id*csl vetiem ut
ijlortavi in his viTtufum incrcmrnlis, quw prmparala sinc iiulignalionc stislinerctis modicumquidhisipien-
{097 COMMENT-IN EPISTOLAS PAULL — IN EPIST. II AD COR. -C9S
tiw mem, id est parum aliquid gloriationis meae,quse A duxit,, dicens solo terrore Deum eis romminatum
videtur insipienlia. Modicum gloriationis meoesusti- esse mortcm , non illaturum si peccassent. Ita et
nete, quiamullo pluspossem gloriari. Opto ut hanc pseudoapostoli dicebant, ideo praecepta Evangelii
instpientiam meam vel in raodico sustineatis, scd et addita esse, ut vel sic lex custodiretur, et ea sola
praecipio ac quasi ex debilo requiro, ut me suppor- suffieeret custodila. Sed et nunc serpens similiter
tetis in hac insipientia gloriationis, supporlale, in- seduxit, gehennam propter solum terrorem asserens
quani, me ut subjecli, quia wmulor vos, id est casto nominaii; eam autem aut non esse omnino autnou
araore inflammor ad custodiendam mentis nostrse aeternam esse confirmans. Adhuc mussitat ille ser-
castilatem ; et hoc facio non mea, sedDei wmuta- pens et 11011tacet. Quserit pollicitationc quadam
lione, quia non mihi, sed Deo vos semulor. Quselo- scientise dejiccre de paradiso Ecclesise, quem non
cuturus est, amore eorum dicturum se ostendit, ut permitlat redire ad illum paradisum, unde primo
non magis ad laudem ejus proficiat, sed ad eorum ejccttts est. Qttod gestum est in illo paradiso, hoc
profectum. Ac si dicat: Non stirnulo livoris inflam- geritur in Ecclcsia. Nemo seducat nos ab isto para-
mor humani, sed vos tanquam paler seraulalionedi- diso. Sufficiat quod hinc lapsi sumus, vel experti
vina custodio, ut immaculatos possim conjungere corrigamur. Ipse est serpcns qui semper suggerit
ccelesti sponso. Despondi enim vos, id est annulo fi- " iniquilalem, ipse aliquando promittit impunilatem,
cieivos desponsavi non mullis, sed uni, non adulte- et, sicut ibi promisit, dicens : « Nequaquam morta
ro, sed viro virginem castam exhibereChristo, id est moriemini (ibid.). * Inse lalia suggerit, ut modo
ut vos omnes unam virginem incontaminatam as- malevivanl Christiani. Nunquid omnes.inquit, per-
signem judici Chrislo. Omnis enim Ecciesia virgo diturus est Deus? Nunqttid omnes damnaturus est
est in mente. Virginitas enini mentis est integra Deus? Et ila corrumpit sensusmullorum,acpec-
fldes, solida spes, sincera charitas. Ergo et Ecelesia care facit, ut expellanlur a sedibus islorum.
imitans Domini sui matrem, quoniam corpore non « Nam si is qui venit, alium Christum praedicat
potuit, mente tamen et mater et yirgo est. Nullo « quem non praedicavimus, aut alium Spiritum ac-
itaquemodo\irginitatem matris suaenascendo Chri- « cipitis quem non accepistis, aut aliud Evangelium
slus ademit, qui Ecclesiamsuam de fornicatione dse- < quod non recepistis, recte pateremini. Existimo
monum redimendo \irginem fecit. Nunc desponsata « enim nihil me minus fecissea niagnis apostolis.
est Ecclesia et virgo est, cum se continet a corru- « Nam, etsi imperitus sermone, sed non scientia. In
ptione saeculari; sed tunc nuptura est, quando Spon- « omnibus autem manifestus sum vobis. >
'MISejus in claritale veniet, et eam seeum in regui p Ideo dixi me limere ne, sicut scrpens Evam se-
ihalamum perpetuo mansurani imroducet. Ego, in- duxit astutia sua, sic et isti vos eorrumpant, qui
quit, vos huic iam digno viro ita desponsavi, ul im- prsedicant eamdem fidem quam nos, et perastutiam
maculatos ei vos in die judicii cxhibeam. Sed timeo suam el seduclionem veritali miscent venenum fal-
ne \irg1nitas invobis \ioletur, et ad amplexum sitatis. Si enim aliam fidem, et omnino aliud prse-
Spbnsi non pervenialis. Sicut enim membris corpo- dicarent quamnos pra.dicamus,i_on adeo vos dec -
ris \ioIaturin quodamloco, sic seductio linguse \io- pere possent. Et hoe est: Nam si is prsedicator qu.i
iat virginitatem cordis. Timeone, sicut antiquus ser- venit et a Deo mittitur, praedicat, id est prsedicaret
pcns Evam seduxil astutia sua (Gen.m), ita corrum- vobis alium Chrhtum quem non prmdicavimus,id est
paniur ab eodem serpente vestri sensus, id est vestrse meliorem; aut per ej'us d.octrinam accipitis, id est
nientes. Non enim carnis, sed cordis virginitaiem acciperetis, alium Spiritum sanctiorem quem non ac-
serpens ille, id est diabolus corrumpere quaerit. Et cepislh per nos, aut aliud Evangeliumxeciperelis ab
eicut adulter homo laetatur nequitia sua cum car- eo quod non recephlh a nobis, recte paleremini ejus
nem corrumpit, sic diabolus laetatur -quando men- dominationem; possetis enim dicere, praedicaliohu-
tem corrumpit. Revera enim corrumpitur mens et jus melior est quam Pauli. Nunc vero.cum eumdem
fides eorum qui praeponunt mendacium veritati. ]£ Christum prsedicet, et ex sua parte plura respuenda
Qui ergo mendacium aedilicant Ju hominibus, quid addaf, pali non debetis. Vel ita Vere simplicitas
ab eis expeUuntnisi veritatem? Immittunt diabolum, est in Christo, non duplieifas,au1a unus est Christus
excludunt Christum; immitlunt adulterum, exclu- non duo .Christi; et unus»"%pirilusChristi, atque
dunt Spoiisum. Quando enim mentem falsitas pos- unum EvMgeliunK"'-Nani si is doctor qui post nos
sidet, tunc serpens eam possidet. Tinieo ne, sicut venil ad vos, etc Hoc de quolibet vero prsedicalore
serpens Evam scduxit astulia sua, id est ne, sicut nunc est intelligendttm. Locutus enim fuerat do
diabolus in serpente latens et per os ejus loquens, pseudoapostolis corruptoribus fidei, et nunc adjun-
Evam seduxit, ita corrumpantur sensus vestri ^tbeo- gitde veris praedicatoribus,quia plebs Corinthiorttm
dem faUaci deccplore in falsis aposlolis latente et variis erroribus fluctuabat, ut aliqui faverent"pseu-
per os eorum loquente, el excidanl a simplicitalequw doapostolis, quidam autem eis a quibus compositis
est in ChrisloJesu, id est corruant a paiadiso simpli- verbis eadem audiebani quse ab Apostolo audierant;
cis fidei Chrislianae, quse nil alienum recipit, sed alii \ero apostolis favebant, qui cum Domino fue-
simphcem veritatera sine admistione fals:<atis reti- rant; etPaulo deroggl.ant, quia in carne Dominura
aet. Serpens namque Eyam mentiendo ue Deo ss- secufus non fuerat. Unde nunclali sensu loquitur •
I\-TKOL. CLXXXI. 35
»«99 IIERVEI BURGIDOLENSISMONACHI- 1103
Si ipse idem Christus ab his praedicatur, quia a no- i- A non habet crimen; m eo autem quo 1 non deest
bis annunliatur, et idem Evangelium, qtiid causae e sine culpa, el cum adest acquirit salutem, non se
est ut uos inferiores habeamur, cum nihil ampliuss imperitum pronunliavil. Qui imperilus est m ser-
ab illis quam a nobis dicatur ? Nam etsi praedicalor r mone, reus non esl apud Deum; quia auiem scien-
quM'enii ad vos, prsedicaret vobis excellentiorem n liam Dei non habet, jreus est ignotaniiae, cui non
Christum quem non praedicavimus, quod fieri nonn licet ignorare, maxime quod perlinet ad salutero.
potest; aut per eum acciperetis alium meliorem Spi-- Ideo Aposlolussprela' eloquentia id agebat, ut fides
iitum,quem per nos non accepistis; vel aliud Evan- teste virtute acceplabilis esset, ut non fidem elo-
gelium, quod a nobis non recepistis, id est aliam dee quentia commendaret, sed virtus, cui cedit elo-
humana redemptione prsedicalionem,quod es.e nonl quentia. Etsi imperitus, inquit, sum in sermone, id
potest, recte paleremini talem doctorera ad con- est etsi non curo illani saecularemperitiam sermo-
templum nostri. Sed quia hoe non est, non recfe3 nis,ul adaptem pulchfe positarum diclionum conso-
patimini illum ad depressionemnostri. Cur autemi nanliam, tamen non potestis me vocare imperitttm
dicit, recte puteretnini,si alius vobis Christus praedi- in scientia, qui tam bene sciorei verilatem, et lam
catus fuisset, aut si alius Spiritus, vel aiiud Evange-- profttndeloqui de Dep, sicut et alii, vel subtilius. In
lium vobis tradilum fuisset, cum dicat Galalis : «Sii scientia dhinorum non sum imperitus. Sed et vos
quis vobis evangelizaver.tprseler id quod accepistis,, hoc nostis, nam manifeslus snm vobis in omnibus,
anathema sit! J (Gal. i.) Si enim Galatis perversumi id est in scienlia, in miraculis, in sanctitate \el
erat accipere aliud quam ab apostolis erat traditum,, poteniia, et his similibus. Et ideo scitis me habere
quomodo Corinthiis rectum erat, si alius Christus> etiam loquendi peritiam. Unde pejus est, quia fa-
prsedicatus illis fuisset? Sed sciens Apostolus nun- ventcs aliis in sermonis peritia, in qua me non in-
quam aliumClnistum, nisi hunc qui crucifixus est,, feriorem esse sciiis, poslponilis me illis, cum videa-
prsedicari, idcirco ait quia recte pateremini,si vobisi tis per me non solum impleri prsedicalionem, sed et
alius potior Christus, ab his qui veniunl prsedicatus; signa atque prodigia fieri aposlolica.
fuissel. Galatis autem analhenia dixit, si aliud au- < Aut nunquid pjeccatum feci, meipsum humi-
direnl quod non ulique majus esset , sed contra- < lians ut vos exaltefnini, quoniam gratis Evange-
rium. Quia vero posset dici quod,etsi eadem caeleri « lium Dei evangelizavi vobis? Alias Ecclesias ex-
prsedicaverint quse et isle, melius tamen ea prsedi- < spoliavi, accipiens stipendium ad ministerium ve-
caverint, removel hoc. Non recle, inquit, palimini. < strum. Et cum essem apud vos et egerem, nulli
Ego.ii.m existhno, id est pro certo scio, sed dubi- r, t onerosusfui. Nam quod mihi deeratsuppleverunt
tationem vestram verho existimalionis increpo; ego, « fraties qai venerunt a Macedonia.Etin omnibus
inquam, existimo meniliil minus fecissevohis a ma- < sine onere me \obis servavi et servabo. Est veii-
(;nisaposiolis, id esl quam fecissent magni apostoli, < tas Christi in mej quoniam haec glorialio non iu-
neputelis vos miruis quara rseteraeEcclesiaealiquid c fringetur in me lin rcgionibus Achaiae. Quare.
.accepisse, quibus prsedicaverunt caeleri; et idcirco « Quia non diligo vos ? Deus scit. Quodautem faeio,
opera mea illis me coaequant. Non vult gratiam in- « el faciam, ut amputem occasionemeorum qui \o-
feriorem in sevideri, quia simililer docuit, eteadem < lunt occasionem,ut, in quo glorianlur, invenian-
fecitquaefaciebant aposloli,quipropensiores videban- « tur sicut elnos. >i
tur, quia priores cceperant docere ct fuerant cumDo- Non feci, inquit, ifninusquam alii, sed possem di-
mino, unde majoris auctoritalis esseputabantur, eum cere quia pius fecij quoniam gralis praedicavi.Non
hujus apostoli eleclio cum leslimonio sit, et amplius feci minus. Aut si lininus, nunquid in hocpeccavi?
caeterislaboraverit, atqueDominum in via etin tem- Nunquid peccatumfeci,meipsumhumilians operando
plo viderit, et verba ejusaudierit. Non minus,inquit, manibus meis, unde victttm qusererem et haberem,
feci. Nam etsi sum hnperilus sermone, quia non ut vos exallemhii,iclest ad virlulum alta proficiatis,
adorno\erba, YCIimpeditam habeo linguam, sed, D i ahjecto jugo falsorum apostolorum quo -deprimi•
id est tamen, non sum imperilus scienlia, quoniam mini? Yere mehumiliavi, quoniamgraiis, id estmi
scio quidquid est magriLHoc non ad apostolos per- exigendo a vobis, EvangeliumDei evangelizavivo-
tinet, quia non eranl eloquentes,.ulpole"^.ie litleris, bis. Quoniam inflati erant eo quod sumplus ab eis
pleni tamen Spirilu sancto (Act. ix); sed pseudo- accipere nofuit, et propter hoc alios ei prsepone-
apostolostangit, quos pr_eferebantApostolocausaac- banl, idcirco nunquid peccavi, ail, quia me humi-
curali sermonis, cum in religione vis sermonis sil liavi, ut me indignum ad accipiendum judicarera,
necessaria, non sonus dulcis. Valde tamen se hu- quia itide mihi iiascimini, cum hocnon peccali sil,
miliat, qui se imperitum in sermone fatetur; cui, sed gloriae? Seipsum enim humiliavil, quando sti-
prsemagnitudine eloqur-ntiaeac sapieniiaeFestus ait: pendia sibi debita non exegit. Qtta. propler duas
« Insanis, Paule, insattis; multse le lillerse ad insa- causas accipere npltiit, ne et pseudoaposlobs sjmi-
niam perducunt (Acl. XXVI).IHoc ergo dicens, non lis inveniretur, qui non ad gloriam Dei, sed ad
se loqui nescire voluit intelligi, sed propter eos qui, stiam ulilitalem praedicabant, ut non occasionem
nonperfidem, sed per eloquenliam rommendait accipcrenl drprecandi; alio enim non accipiente,
volebant. ijui tamen in eo se dixit imperitum, qttod non potest aller multum expelere; et ne vigor e\a'i-
tifji COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST.<II AD COR. 1502
gelIc-3 potestalis torpescerei, quoniam qui a pec- jA ahst;neam a rebus vcstris, ul pseudo dicunt. Deus
cantibus aceipit, arguendi aucloritatem amiltit. Sic qui occulta cordis novit, ipse scit quia non ideo
ergo exaltaiitur, cum ideo ab illis non accipitur, ut mtinera vestra respuo, quod vos non diligam ; sed
a pseudoapostolis qtti eos deprimebant eripiantur, ideo magis quia vos amo, ut hoc ipsum prosil vobis
et correpti emendcntur, a moiie ad -vilam, el a vi- quod nihil a vobis accipio. Non propter -odium
tiis ad virtutes elevati. Vobis, inquit, E\angelium vestri dona vestra nolo, sed ut auferam peudoapo-
gralis praedicavi,sed ab aliis interim victum habui. slolis ocrasionem accipiendipecunias vestras, quia si
Nam alias Ecclesias exspoliavi, id est niulla ab his non acceperint non diu praedicabunt. Non idcirco
quae in vos impenderem assumpsi, accipienssiipen- hoc facio quia vos non diligam, sed quOdin hac re
dium ad ministerium vestrum, id est accipiens unde facio, etiam adhuc faciam, id est semper a vestris
vherem, dum vobis evangelium ministrarem, ne- muneribus abstinebo, ut exemplo meo amputem oc-
cesse fuit ut ab aliis panem corporis acciperem, el casionem sumendi vestra bona; occasionem dico,
cum essetnapud vos et egeremhis quae corpori sunt eorum qui per me volunt invenire occasionem acci-
necessaria, nulli vestrum fui oneios«s,-accipiendo piendi res vestras. Ideo illis auferam hujusmodi
aliquam corpofis sustentationem ab eo. HocAposlo- occasionem,«f, in eo quogloriantur, invenianlur sic-
lus Corinthiis dum inter eos esset, nunquam dicere B -ut ei nos, id est similes nobis. Gloria pseudoapo-
voluit, ne scilicet quod erga eura ab illis factum ex stolorum in pecuniis erat accipiendis, et ideo Apo-
bona Yoluntate non fuerat, fieret ex jussione; et slolus hoc refutavit, ne illis similis viderelur; quia,
cum innotesceret eorum misericordia, remaneret nisi ab Apostolo fuisset vitatum, major occasio illis
ignofa. Postmodum vero longe positus hoc eis scri- data fuisset accipiendi, vel eliam extorquendi,
psit, ne scilicet omnimode incorrepti [al., incorre- quandoin hac re formam ab Apostolo datam osten-
cli\ remanerent, et quales magislro in tenacia fue- derent. Erant eliam quidam pseudo qui,'imitantes
rant, aliis fratribus, tales essent. Yere et in hoc Apostolum, pro sseculari gloria nihil volebant acci-
magister gentium, sua negligens/aliena curans, im- pere; acciperent tamen libenler, si prius Aposto-
plevit quod ait: < Nemo quod suum esl quaerat, sed lum accipere \iderent. Unde nunc dicit se ideoni-
quod alterius {I Cor. x). » Tantam enim illic ino- hil velle accipere, ut illis amputet occasionem ac-
piam perlulit, ut viclus sui gra\i necessitale laho- cipiendi, et permaneant in similitudine sui, in quo
raret, et panem terrae a discipulis non accepit, qui- multum gloriantur, Sciticet ut semper sint non ac-
bus panem cceU pra.dicavit. fnsistebat verbo pro cipientes.
viia audientium, insistebat labori manuum pro vita « Nam ejusmodi pseudoaposlolisunt operarii sub-
eorporis sui. De terris qnoquc aliis ei stipendia-a 'C « doli transfiguranles se in apostolos Chrisli. Et
discipulis mittebantur, ut Corinthiis praedicare suf- « non mirum. Ipse enim Satanas transfigurat se in
ficeret. Cum essem, inquit, apudvos, et egerem, nulli « angelum lucis. Non est ergo magnum, si niinislri
yeslrum OJI_TOS_IS fui accipiendo aliquid, ne scilicet « ejus transfigurentur velut minislri justitise. Quo-
putaTetisme lucri terreni causa Evangelium praedi- « rum finis erit secundum opera ipsorum. >
care. Nam quod mihi deerat post spolia Ecclesiarum Volo illis aufei're occasionem accipiendi res ve-
et lahorem manuum, suppleveruntfratres qui vene- stras; multum enim desiderant invenire occasionem
runta Macedonia.A Macedonihus semper accepit, qua possint eas accipere, licet fingant se nolle quid-
quiasubversi a pseudoapostolis non fuerant. Et sic- quam sumere. Nam ejusmodi pseudo, id est falsi
ut a Corinthiis accipiendum non erat, ne illis in apostoli sunl operarii subdoli, id est operantes sub
scandalum proficeret, sic iterum a Maeedonibusac- doloLsimulationis,quia callide sub specie religionis
cipiendum erat, ne bene ^eminanles fructum amit- decipiunt. Subdoli sunt, quia non amore vitae pe-
terent. Non enim idcirco dabant, ut vitia sua pal- ^rennis, sedamore pecuniarum praedieant Chrislum.
pari veUent.Macedones quod mihi deerat suppleve- nomen sibi aposlolicum usurpantes, cum uequa-
runt. Etnon solum slipendiis, sed eliam in onthibus j- quam sint missi. Subdolus enim operarius aliud
verbis et factis servavime vobissine onere quia non fingit et aliud agit, sicut et isli sub specie simplicis
me jactavi de genere conlra vos, nec aliquid hujus- praedicationis Christi belluinam rapacitalem conte-
modi feci, et adhuc me semper vobis talem serva- gttnt. Tales ut placeant et placendo accipiant, nc-
bo, ne dem exemplum rapacitatis vel falsitatis falsis cesse est adulenlur, et adulando decipiant, illa di-
apostolis. Est veritas Christi in me, id est-verax centes quaeplaceant, non quae expediant audiendi.
Christus in me loquitttr, quoniam hwc glorialio, id Sunt itaque operarii subdoli, dum sic operantur, et'
est haec causa gloriationis quod gratis praedico, buj'usmodi artibus transfigurant se in apostolos Chri-
quod a licitis abstineo propter salutem vestram, sti, id est transmulant speciem suae falsitatis, assu-
non infringetur, sed integra perseverabit in me in roendo figuram verorum apostolorum, ut dum ma-
omnibus regionibusAchaiw.Gloria est enim a licitis litia callide tegituf, et tigura sancfitatis cernitur,
" abstinere, maxime pro aliorum salute. Non infrin- possint incautos decipere. Et quia veris apostolis
getur in me gloria haec in regionibus vestris. Et similes volunt apparere, non accipio res vestras, ut
qtiareputalisme boc facere? Putatis^juod hocidro me non accipienle, nec ipsi se transfigurent in apo-
faciam, quia non diligo vos? id est quod<odio vestri stoios veritalis, ul ita decipiam. Et non est mirum
^
fI<S5 HERYEI BURGIDOLENSISMONACIH j ilOS
de ministris Satanse, si hoc faclant. Nam ipse Sata- A J) a justitia non recessit, fn quantum a veritate nullo
ncs cui serviunt, transfigural se in angelum lucis, id modo discrepavit. Apostolus ergo mulla de se for-
rst as.umit praeclarum habitum el apparet homini- tia pro discipulorum Isedificatione narrat, sed hsec
bus ut credatur sanctus angelus, etila decipiat. Et narrando non peccat, quia a veritatis tramite ct
rumsic se transfigurat, opus est nobis judicareet altestatione certa et liumili corde non recedit. Oixi,
dignoscere, ne fallendo ad aliqua perniciosa sedu- inquit, me velut insipientem, quia quod loquor in
cat. Nam quando sensus corporis fallit, mentem hac substanlia glorim, id est in gloria cainis quam
vcro non moveta vera rectaque sentenlia qua quis- putant substanliam, non loquor secundum Deum, sed
que vitam fidelem gerit, nullum est in religione pe- quasi in insipienlia. Secundum Deum modo non
riculum. Velcum se bonum fingens ea facitveldi- loquilur, quia ad carnis tumorem haecpertinent,
eit, quaebonis angelis congruunt, etiam si credatur nec de inflatione carnis apud Dominum surgit glo-
'
bbuus, non est error Christianae fidei periculosus ria, apud queiu sola humilitas gloriosa est, sed
nut morbidus. Cum vero per baec aliena ad sua in- quasi insipientia. Non plenam dix.it insipienliam,
eipitducere, tunc eum dignoscere, nec irepost eum, sed quasi insipientiam, veritas enim est. Sed quia
itiagna et necessaria vigilantia opus est. Sed nemo elatio vitiosa res estj ideo quamvis verum sit quod
potest omnes morliferos dolos ejus evadere, nisi re- E I dicilur, quasi insipientia tamen est, unumquemque
gat atque lueatur Deus. El ipsa hujus rei diffieultas laudare se, eum dicat sapientia : « Laudet te alie-
ad hoc utilis est, ut nemp spem ponat in se vel in ntts, et non os tuum -. extraneus, et non labia tua
alio homine, sed in solo Deo. Etquando quidem Sa- (jPro_.,x\\n). i Plena autem insipicnlia est, si se
tanas (qui inlerprctalur adversarius, quia humanse falsis laudibus quis attollit. Ille enira de vero est
saluti adversatur) ita se transformat, el pollicendo superbus, hic de falso stultus. Substantia lanlum
bona humanis aspeclibus lucis se angelum simulat, gloriationis in hac causa carnalis est, quia sicttt
ergo magnum non est, si minhtri ejus iransfigurenlur flos feni (Isa. XL; Jjac. r), ita decedit gloria ista.
«t appareant velui ministri justitiw,id est si pseudo' Velul in irisipient!_>loquor. Nam quia multi glorian-
apostoli mentiantur se socios apostolorum Christi, lur secundum carnem, id est quoniam pseudoapo-
ut ita decipiant audientes. Quorum Satanae mini- stoli nobilitatem sihl carnis vindicant, et inde sibi
strorum finis erit secundum opera ipsorum, quia in defendunt generis prserogativam, quoniam filii di-
finejudicabuntur secundum simulalas actiones suas, .cuntur Abraha., el ego gtoriabor, quia et ego filius
qui non propter Dominum, sed propter suum ven- sum Abrahse. Sed nihil apud Dominum prodest fi-
•rem praedicaverunt, simulantes se ministros Dei. lium esse Abrahse,si desit justitia \elfidesAbrah_e,
Finis eorum erit sectindum opera ipsorum, quia quia fides est quaesilvat, nonpropago generis Abra-
sicut curaventris et opera quaepro ventre fiunt, in- h_3. Gloriari se dicit secundum carnem, sed hoc
lereunt, sic et ipsi interibunt. insipientiaedepulat, ut gloriam hanc exinaniat, et so
« Iterum dico : Ne quis me putet insipientem coactum in laudenf carnis erupisse doceat. Ob hoc
« esse. Alioquin velut insipientem accipite me, ut enim gloriatur, ul |ostendat se excellenliits habera
« et ego modieum quid glorier. Quod loquor, non omnia eliam carnaliter, in quibus psettdoapostoli
t loquor secundum Deum, sed quasi in iusipieiilia gloriabantur; et sic ipse potius qui sine falsitate
« in hac substantia glorise. Quoniam multi glorian- Christum praedicat, suscipiatur, et susceptores ejus
« tur secundum carnem, et ego gloriabor. » salvificentur.
Snpra jam dixit, utinara sustineretis modicum « Libenler enim suffertis insipientes, cum silis
quid insipientise meae, et nunc hoc repetit, quoniam « ipsi sapienles. Sustinelis enim si qtiis vos in
semper proponit quod multis postpositis, prosequa- < servitutem redigit, si quis devorat, si ^juis acci-
tur. Quod ergo superius^proposuit, modo incipit « pit, si quis extollitur, si quis in faciem vos caedit.
narrare. Dixi, inquit, ut sustineretis aliquid insi- « Secundttm ignobilitatem dico, quasi nos infirrai
pientiae, id est gloriationis mese : et nune iterum JJ « fuerimus in hac parte. t
dico, ut nemo putet insipieniem tne esse in hac glo- Dixi ut me velut insipientem accipiatis, ut et ego
riatione, quia non glorior ea intentioue qua illi, sed, modicum quid glpiier secundum earnem. Nam li-
pro vestra utililate. Alioquin, id est si non vultisi benter suffertis insipienles, id est non coacli, sed
me insipienlem non putare, accipite me noii reverai volontaiii sustinetis falsos apostolos, qui nobilitate
insipientem, sed velut insipientem, dum videor mei generis et circumpisione carnis gloriantur, aique
laudare, ul et ego sicut illi modicumquid glorier se- nosipsos ad insipientiam suam pertrahere conan-
cundum carnem. Modicum, quia in vobis, non in[ tur. Et quia non bona patieniia suffertis illos taliter
sensu est glorialio mea. Non enim vere ad glo-- gloriantes, jusluni est ut me potius sufferatis glo-
riam suam Apostolushsec loquitur, sed dolens, quiai riantem, quia non pro extollentia mei, sed pro uti-
se contempto falsos apostolos glorificabant, cogitur• litatevestia gloriabor. Illos insipienles, id esl se-
invitus bona sua detegere; nec inde repiehensihi-- cundum carnem glorianfes, et secundum earnera
Jis est, sed magis Iaudabilis. Nam justus quisque,, sapientes, sufferlis libenter, quod mirum est, eum
.bi in humili cogitatione permanens, exigente cau- vos ipsi silh sapiznles, id est coelesti sapientia per
&a vcl dolore bona do se vcracia dixerit, in tanluro.i doctrinam meam imbuti, Inda snim magis estis re-
4103 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULl. — IK EPIST. II AD COR. H3S
prehensibiles, quia cum sitis evangelica sapientia A l et idcirco in insipientia dico ma audere in eo, in
per me imbuti, nuric libenter suffertis islos dece- quo audent hi, qui se jactant quod sunt filii Abra-
ptores, qui vos ad insipientiam carnalis inlelligentiae hce, ut illos iitsipientes esse desigtiem, et gloriam
et observantia. legis inducere volunt. Susttue.ts ipsorum annihilem. Vere in nullo sum eis inferior.
cnim si quh eorum vos ex libertate Christi redigit Quia sunt ipsi Hebrsei, id est de genere Heber pa-
in serviiutem legis, quae ex servili tiinore servatur. .riarchae, et ego similiter sum Hebraeusgencre etlin-
Vcl insipienies suffertis, cum vos ipsi sitis non gua. Per interrogationem euim et responsionem le-
quidem omnes, sed quidam in sensu divinorum sa- gendi sunt isti vcrsieuti, ut interrogetur, sunt He-
pientcs. Vel insipienles suffertis, cum silis sapien- braei? et respondeatur, et ego sum Hebraeus ; sunt
t;s, id est in hoc probatur vos non esse sapientes, ipsi Israelita. ? id est de genere Jacob, qui et Israel
quia libenler Suffertisinsipientes. Amicus enim slul- divinilus est appellatus, et ego non minus sum
lofum efficietur similis, et vere in eo quod eorum Israelita, id est filius ejusdem egregii palris; et sunt
perversitatem" sufFerre vultis, sapientes non estis, ipsi setnen Abrahw ? id est non proselyti, sed natu-.
quia tam hebetes estis, quod hanc inj"uriam susti- rales filii Abrahae, et ego similiter sum semen ejus-
netis, si quis illorum \os a libertate Evangelii redi- " dem patriarchse. Cur ergo in his mihi prseferuntur,
gitin servitutem legis. Vel per partes ostendo qua- in quibus ergo non sum illis impar ? et sunt ipsi
liler sttffertis insipientes. Nam sustinetis j'ugum eo- minhlri Chrisli secundum quod dieunt?et'ego vera-
rum si quls ipsorura vos in servitutem legis redigere ciler sum Christi minister. Ipsi enim se dicunt essr
velit; et siquis eorum devorat, id est cum magna Christi ministros, ut per hoc decipianl; sed ego sine,
ingluvie bona vestra comedens consumit; et si quh, mendacio sum minister ejus, ut omnes quos potero
id est si aliquis accipit more accipilris res vestras, ad eum pertraham.
qttas ego vobis parcens accipere nolo; et si quis < Ut minus sapiens dico, plus cgo. In laboribus
iitlium extollitur jaclando se de nobilitate generis, < plurimis, in carceiibus abundantius, in plagis su-
illum quoque sustlnelis ; et si quis eorum cwdit vos < pra modum, in morlibus frequenter. A Judaeis,
in facicm. id est conlumeliam improperii vobis co- < qtiinquies quadragenas una minus accepi, Ter
ram positus ingerit, contemnens vos quia carnali- < virgis caesus sum, semel lapidatus sum, ter
tereircumcisi non estis et idola coluistis, illum < naufragium feci, nocte et die in profundo maris
etiam suffertis. In faciem namque cscditur, in cujus < fui. »
os iiijuria irrogatur. In faciem ergo vos csedit, qui Sciendum quia justi atque perfecli aliquando
coinsciorum ictibus vultum vestrum feriens erube- „ virtutes suas praedicant, et bona quae divinitus ac-
scere facit. Secundum ignobilitatemdico vos ita csedi, ceperunt narrant, non ut ipsi apud homines sua
quam vobis ^pseudoapostoliobjiciunt, quia estis ex oslensione proficiant, sed ut eos. qttibus praedicant,
genere idololatrarum, quoniam ipsa ignobilitalis exemplo suo ad vitam trahant. Unde nunc Aposto-
objectio, esl faciei percussio. Et dura ipsi vobis Jus quolics fustibus caesus, quolies lapidatus, quo-
obtreciant qnia estis incircumcisi, ac de se gloiian- ties naufragium pertulit, quantapro veritale su-
tur quia sunt ex semine Abrahse- se p.aeferenles et stinuit, quod ad ,tertium coelura raptus, quod in ^
nos humiliantes , vos ila sustinctis eos ct nobis paradisum duclus sit, Corinthiis narral, ut eorum
praefertis, auasi nos infirmi fuerimus in hac pai lc, a falsis prjedicatoribus senstim averlat, ut dum in-
id esl impotentes in hac glotiatione earnalis nobi- notesceret qualis ipse esset, illi eis vilescerenl,
litatis. Hoc est, ila patimini vos caediab iHis, et quos ab eis cognoverat inique venerari. Quod per-
non a nobis, quasi non possemus similiter contem- perfecli cum faciunt, id est cum virtutes proprias
ploria verba vobis irrogare, extollendo nos de ge- loquuntur, in hoc quoque omnipotentis Domini
nere, et vos despiciendo. Non enim infirmi sumus imitatores sunt, qui laudes suas hominibus loqui-
in hac parte gloriae, infirmi namque judicabuntur tur ut ab hominibus cognoscatur. Nam cum per
illi, qui dealiis nationibus applicati fuerant geneii D Scripturam suam praecipiat, dicens : Laudet te os
Abralise. Sed nos iu hac re firmi sumus, quia de alienum, et non os tuum, quomodo facit ipse quod
Abrahse stirpe descendiinus. Cur ergo falsos apo- prohibet (Prov. xxvn) ? Sed si virtutes suas omni-
stolos nobis in hac carnis gloria praefertis, in qua potens Dominus taceret, eum/nullus agnosceret; si
non sumus inferiores ? nullus agnosceret, nullus amaret; si nullu> amaret,
< in quo quis audet, in insipienlia dico, audeo nullus ad vitam rediret. Unde per Psalmistam di-
t et ego. Hebraei sunt? et ego. Israelitse sunl? citur :« Virtutem operum suorum annuntiabit po-
« et ego, Semen Abrahse suut? et e°;o. Ministri pulo suo, ut det illis lisereditatem gentium ( PsaL
« Christi sunt? et ego. > cx). > Viftutes enim suas annunliat, non ut laudi-
Non sumus infirmi in bac parte gloriationis, quia btts suis ipse proliciat, sed ut hi qui haec ex sua
ii> quocunque audet quis eorum gloriari, audeo si- laude cognoverunt, ad perpeluam haeredilatem ve-
militer et ego, et hoc dico in insipienlia, quia teme- niant. Justi itaque et perfecti eliam cum virtutes,
ritas esi ut quis se jactet sive laudet, cum dicatt, ut quas habent, infirmis loquuntur, reprehensibiles
praemisimus, Sapientia, < Laudel te alienus, et non non sunt, quia per suam vitam quam referunt, alio-
es tuum -.exlraneuSj.rt nonlabiatua (Prov. xxvn); > rum animas ad vitam quseruni. Jure ergo Prfttius-
,107 IIERVEI BURGIDOLENSISMONACffl IMS
virtutes proprias Corinthiis narrat, ut cujus meriti. A licula, quaecommemorantur in hac Epistola, piius
sit apud Dominum, illis itinotescat, quatenus meri- acciderunt quam iret tlierosolymam. Non autem le-
tum ej'us cognoscentes, doclrinam ejus per quam guntur omnia in Aclijbus apostolorum, quia et ibi
salventur, libenter suscipiant; etfalsos aposlolos reperiuntur multa, quse in his Epistolis nequaquam
per quos seducebantur, respuant. Ipsi, inquit, glo- aperte commemorantur. Nam et hoc quod subjun-
riantur se esse ministros Christi, licet in veritate git, nescitur quando factum sit; nocteet die in pro-
non siut ej'us ministri; et ego veraciter sum, quod fundo maris sui. Quod lamen juxta litleram intelli-
illi se esse fingunt. Et plus eliam quam ipsi, sum gendum est, id est quia Aposlolus casu aliquo deve-
ego minister Christi, vel plusquam caeteri praedica- niens in profundum maris, die simul et noete ibi
lores Christi. Et hoc dico ut minus sapiens, quia demoratus sit, ac deinde liber ad terram Deo guber-
nonesl hominis laudareseipsum. Vera de se dicens, nante redierit; ' undei et inter csetera divina mira-
niinus sapientem se pronuntiat, ut intelligatur cula ascribitur, quodjhomo tanto tempore sub un-
coactus in laudem suam prorupisse. Nam qui dis retentus, neque a circumstantibus undis prsefo-
sponte ea refert, qusead laudeni ej'us proliciant, non cari, neque a bellttis jmaris devorari potuerit. Quid
se fatetur insipientem. Ostendit ergo quse sint qtise est enim mirabilius, Petrum sttper aquas ambulasse
"
faciunt illum ministrum Christi plus esse quana (Mallh. \iv), an Pajulum sub aquis die ac nocte
sunl reliqui prsedicatores. Occasione enim invcnla, vixisse? Quod si in utriusque apostoli tam dissimili
omnium taugit personas, etiam apostolorum, dolens niiraculo aliquid mysticum requirimus, Paulus aon
quia gratia Dei minor in illo judicabatur, cum ipse solum tertio naufragus, sed etiam nocte et die in
eadera operaretttr, quse caeteri apostoli, et pro fide profundo mavis positus, atque ubique protectus rt
majora toleraret cxitia. Plus sum ego minister Chri- liberatus a Domino, | significat justos de oinnibns
sti quam sunt alii praedicatores, comprobatus in la- periculis divinitus ertiendos : nec tantum de tenia-
boribus plurimh, quia plus illis oronibus in ministe- tionibus exltinsecus ingruenlibus salvandos, sed
rio prsedicationis evangelicselaboravi. Nam et ipsi etiamsi morlis ipsius viderenlur gurgite depressi,
laboraverunt, sed ego durius et mulliplicitts, quia alque ab humanis rebus absconditi, niMlominus
et plura adversa pertuli, et pluribus gentibus pra_- virlute sui Conditoris eos esse revocandos ad vitam.
dicavi, et plura scripsi, et stipendium non accepi. Petrus vero super undas vento commotas incedens,
fit in carceribus sum comprobatus minisler Christi sed ubi ob timorem mergi ccepit, dextera Christi
abundantitis quam illi quos mihi praefertis, quia si erectus, significal cosdem justos omnia impiorum
ipsi pro ministerio prsedicationis fuere in carcere, P leniamenta ac pe.secutiones diabolico instinctu sibi
ego tamen saepius et diulius. Et in plagh supra mo- illatas, fide invicta superare et calcare ; nec posse
dum eorum, vel supra modum humanae viitutis, omnino saeculi fluclibus immergi, qui prsesenl s
quia si illi caesi sunt, ego tamenatrocius et multi- semper Dei contemplantur auxilium, qui etsi ut
plicius. Et in mortibus frequenter. quia saepe cru- homines aliquando I titubaverint, mox divinitus
ciatus sum usque ad mor.tem. Ego a Judwh accepi erecli confirmentur. iPost hsec memorat Apostoltts
quinquies quadragenas una minus percussiones, id alia pericula-, \ariosqtie labores, utse terra mari-
est quinquies flagellatus sum a Juda;is secundum que pro Christo vexatum secundttm carnem osten-
legem Moysi, quasi transgressor legis, quia novam dat, et in omnibus locis vel in omnibus afflictionum
gratiam praedicabam, accipiens singulis vicibus modis se pro Evangelio laborasse doceat. Ait
'
plagas triginta novem (-D_.vt.xxv).Praeceptumquip- enim :
pe legis erat ut quando j"udiees delinquentem ver- « In itineribus saepe,periculis Jlttminum. pericu- .
berarent, ita modum vindictselemperarent, ut pla- < lis lalronum, periculis ex genere, periculis cx .
garum modus quadragenaiium numerum non ex- « gentibus, periculis in chilate, periculis in soli-
cederet. Unde ipsi unam percussionemquasipro mi- « ludine, periculis in mari, perieulis in falsis fra-
sericordia mihi con ionaverunt in uuaquaque ex D « tribus; in labore et aerumna, in vigiliis mullis, in
illis quinque vieibus, quibus me verberaverunt. Ego « fame et siti, in j"ejuniis multis, in frigore et nu-
ter virgis cwsus sum a gentibus, sicut in Philippis, « ditate. Praeter illaiquae extrinsecus sunt instantta
egoaJudseis semellapidalus sum inListris (Act. xvi). « mea quotidiaua, sollicitudo omniumEcclesiarum.
Ego ter naufragium feci, id est perieulum navis « Quis infirmatur, et ego non infirmor ? Quis scan-
fractae pertuli, dum maria transnavigarem, ut « dalizatur, et ego non uror? J
multis gentibus evangelizarem. Possent hsee nau- Smpe in ilineribus probatus sum, inquit minister
fragia forsitan intelligi eontigisse in illa naviga- Christi, periculh fiuminum quaepertuli, quia dum
tione, qua Romam venit Apostolus; sed quando semper de loco ad locum pergerem, ut nomeit
rcribebat hanc epistolam, nondum ascenderat Hie- Christi ubique manijfestarem, frequenier inveniebam
sosolymam, uhi caplus est a Judseis, et post a flumina, quae non sine periculo transire poteram.
Festo praeslde Romam missus (Act. xxvn). Nam in Et periculh latronum quoniam diabolus, invideris
superioribus Epistolaehujus mulla locutus est Corin- itineri meo, lalrone. mihi excitabat, cum nihil fer-
ihiis de prseparatione eleemosynse, quam portaturus rem quodlatrones i.uperent. Et periculis ex genere
erat in Jerusalem, Omnes ergo tribulationes et pe~ nlco, id est ex Judsis,qui mihi plusquam caete.is
1109 COMMENT,IN EPISTOLAS PAULl. — 1N EPIST. II AD COTV. li .0
apostolis invidebant, me sempcr inlevficere qu__re- A errore lurbetur fides ejus, et ego non urot ? id est
bant, quia fortius et evidentius csetetis novam gia- zelo Dei inflauimor? Valde enim mens mea crucia-
tiam et abolitionem veteris observanliae praidica- lur igne spiritalis zeli, dum infirmos quosque seter-
bam, cum prius fttissem semulator legis, ei persecu- na deserere et rebus temporalibus dtiectari conspicit.
tor seclatorum gratiae. El peticulis ex gentibus qttia Uror sicutaurumadpu.gationem igne pii doloris,
tt geniiles me quserebant occide.e propter deslru- quoniam affeclus iste magis purgat, quiade charitale
ctionem idololatriaeet praedicalionem unius Dei. Et venit. Quanto enim raaj"or charitas, tanto maj'orcs
periculis in civitate, sicut in Epheso ubi propter de- plagaede peccatis alienis. Non enim uror tanquam
fensionem Diana. cum impetu cucurrere unanimi- i.ascens peccaniibus, scd tanquam dolens pro illis.
ter in theatrum (Acl. \i\), et cum vellem inttare in Unde scriptum est: « Qui apponit seientiam apponit
furentem populum ut paterer marlyrium, non jier- dolorem (Eccle. i). i Enumerat itaqtte, sicut lecium
miserunt discipuli. Et pericutis in soiiludine , quia est, Aposlolus bella quaeextrinsecus tolerat, dicens :
dum iter facerrm, passus sum in deserto periculum Periculis fluminum, periculis lalronum, periculis ex
vel a bestiis, vel ab hominibus, \el a potus, vel a genere, periculis ex gcntibus, periculh in civitate,
cibi penuria. Et periculis in mari, quia et ibi vel ab periculis in soliludine, periculis in mari, periculis in
"
hominibus, vel ab indigenlia, vel a tempestatibus fahis fratribus. In hoe autem bello quot contra ad-
pcrtuli pericula. Nam et cum essem in Grsecia, fa- versarium spicula intorqueat, adjungit : In labore et
ctse sunt mihr insidiae a Judaeis navigaluro in Sy- wrutnna, in vigiliis multis, in fame etsili, injejuniis
liam (Act. xx). Elp_rictt..s in falsis fralribus, id est mullis, in frigore et nudiiate. Sed inter tol certamina
qui Chiistianismum susceperant, et Judaismtim deprehensus, dicit quanlo vigiliarum muniraiuo
non reliquerant, sed legem carnaliter observabant, etiam castra ctislodiat. Nam post hs_cexterio.a quae
ei me persequebantur eo qttod prsedicato Christo narravit, prolinus intcriora ccepit dicere, subjun -
legem jam cessarr. dicerem. Fuere et alii falsi fra- gens : Prwter illa quw exlrinsecus sunl, inslaniia
tres, sicut Demas et Hermogenes qui dilexere hoc mea quolidiana, sollicitudo omniumEcclesiarum. Ec-
sseculum (II Tim. iv; II Tim. i), et nunc lalibus ce in se bella fortiler suscepit, et tucndis se pro-
plena est Ecclesia. Caeteraenim pericula quiescere xirois miseiicorditer impendit. Narrat mala qtiaa
possunt, pericula vero a falsis fralribus quiescere paiitur, subjungit bona quse impartitur. Pensemus
usque ad finem saectslinon noverunt. Item probalus ergo cujus charilatis sit plus de ulililate proximo-
sum minister Christi plusquam caileri in labore rum, quam de sua afflictionecurare. Penserous cu-
manuum, quo qusereham victum, et wrumna, id ' j'us laboris sit uno eodemque tempore foris adversa
est molestia doloris vel "paupertatis. Et in vigilih tolerare. et intus infirma protegere. In se cnim con-
tnultis, quia non solum diebus, sed et noctibus prse- lemnit vulnera corporis,_et in aliis sanat \ulnera
dicabam, etcausa orationis saepevigilabam, atque cordis. Valdeautem minoris laboris est aut doccre
manibus meis opusaliquod, undevictum haberero, .cunt nihil toleras, aut toierare cum nihil doces.
nonnunquam per noclem faciebam. Et in faine ac Sed Apostolus ad utrumqtie se solertcr extendif,
siti, quia dum nihil a discipulis acciperem, neresse quia sic exteriora bella suscipit, ut sollicitr cogitet
erat ut per inopiam famemel sitim lolerarem. Tunc ne proximorum interiora lacerentur. Unde non
eliam fame ac siti laborabam, quando perseculores immerito plus omnibus se laborasse fatetiir. Quis
meos frequenter de loco ad locjm fugiebam. Et in itaque huic in honore aliquem audeat prseponere,
jejnniis multis, quia ssepe j'ejunavi eo quod non lia- qui cunctis praeest in labore? Qui et subjungit:
berem quod ederem. Saepe eliam sponle me jiju- « Si gloriari oportet, quae infirraitatis me_e sunt
niis maceravi, castigans corpus meum et servituti « gloriabor. Deus et Pater Domini nostri Jesu
subjiciens (I Cor. ix). In fi igore etiam et ttudilale < Christi scit, qui est benedictus in ssecula, quod
laboravi, dum tenuilas ac disruptio vestium niihi < non meniior. Damasci praepositusgcntis Arethse
esset in hieme. Et hsec omnia pro Christo pertttli, < regis, custodiebat civitatem Damascenorum , ut
cujus sum minister. Sed prwter illa quw extrinsecus « me comprehenderet (Act. rx). "Et per fenestram
sunt, id est praeter illa mala quae exterius in corpo- < in sporta demissus sum per murum, et sic effugi
re tolero, angit me quolidiana inslantia mear, quae < manus ejus. >
nec ttna hora remittitur. Etquae estilla? sollicitudo Si gloriari oporlet, non expedit quidem. Si opcr-
simul omniumEcclesiarum, quia quotidieinsto solli- tet, inquit, gloriari, sicut et oportet pto vobis glo-
citudini salutis omnium qui sunt in universis Ec- riabor, non inpotentia \el genere, scd in his qum
clesiis. Vere magnam de his semper gero solliciiu- sunt infirmilalis mem, id esl in passionibus quas
dinem. Nam quis fidelium infirmalur in fide, vel in pro Cbristo patior, licet hoc videatttr abjectio. S1
conscie.ntia, \el in aclione, et ego non infirmor? id enim gloriandum est Chrisliano, in humilitate glo- ^-
est non compatior illi et condescendo, ut possim in- riandum est, de qua crescit apud Deum. Sed pseu-
firmitati ejus. quam velut meam doleo, adhibere doaposloli, quia non habent merita passionum, in
medicinam? Et quh scandalizalur, id est pedihus quibus gloriari possint, gloriantur in sublimitatc
aclionum offendit, utcursusboni operis ejus retat- gcnetis. Ne autem me putetis aliquid falsi dicere,
dctur, vel etiam ipse cadai i.i "ulpam, sive aliqtto Deum vobis adhibeo feclem \crkatis. Deits eniia
Uil ' HERYEI BURGIDOLENSISMONACHI lll~2
1
qtti novit omnia, ipse sclt quia non mentior. Deus, A quis potens in hoe rc indo. Rex Arelhas qui inier-
qui secundum humanitatem Ghrisli, Deus ejus est; pretatur descensio, diabolus intelligitur. Spovta,
et secundum divinitatem ejtts, est Pater ipsius, ipse quae juncis palmisque solet confici, spei fideique
mi est benedictus in omnia smcula, scit, id est fert conjunclionem designat. Juncus enim viridilaicm
inihi testimonium quod ncn mentior irt omnibus su- fidci, palma vero speni vitaeaelernsesignificat. Quis-
pradictis, vel in hoc quod sujungo, Quia etiam post quis ergo se muro adversitaiis cinctum videt, spor-
conversionem meam, dum essem Damasci, prmposi- tam virtutis qua evadat festinus ascendat. Apo-
lus gentis Aretltw regh cuslodicbat ipsam civitatem, stolus vero,postquara iianc evasionem suam retulit,
id est portas ejus, ut me comprehenderet quatenus protinus addidit:
inde placeret Judseis qui mihi insidiabantur, et dili- - €APUT,XII.
gens in oflicio sibi credito videretur, si eum -quem «_Si ^loriari oportet, non expedit quidem. »- "
perturbatorem audiret, causa quietis interficeret. Si gloriari oporlet, ia est si ideo gloriandura inihi
Portas custodiebat, quia me in civitateesse nove- est, quia evasi, quoniam mantts insidiantitim a per-
rat, sed invenire non poterat, vel quia intus me petratione homieidii immunes servavi, non expedit
comprehendere nolebat, ne violaretjus civitatis. Et v quidem gloriari quoniam qui gloriatur morlem se
interim ego per fenestram in sporla demhsus sum a evasisse, quae pro fidejinfertur, significat inane v_-
fratri_ms per murum,-et sic effugi manus ejus. Non derl pro Christo pati. ¥el si propler pseudoaposto-
ita fugitPaulus, sicut fugere solet mercenarius relin- los oportet me gloriari in hac glorialione mea et in
quens oves lupo venienti (Joan. x), quia lupus ille supradiclis, non tamcp expedit propter superbiam,
non oves, sed ipsum pastorem quserebat, et ideo - quia ex humilitate crescimus, et auxilium Dei miti-
paslor seipsum utilitati eorum fugiendo servavit. bus proficit, non elatis. Non expedit quidem, ced
Neque eo recedente deserta est Etclesia, quae ibi tamen propter vestram .ulilitatem necesse estglo--
erat, necessario ministerio; sed ab aliis fratribus riari.
ibidem constitutis, quod oportebat impletum est. « Veniam autem ad visiones et revelaiiones Do-
Eis quippe Yolenlibus hoc Apostolus fecit, ut « mini.-Scio hominem in Chrislo ante annos qua-
seipsum servaret Ecelesiae, queriiproprie persectitor « tuordecim (sive in corpore, sive exlra corpus ne-
ille quaerebat. Quando enim quisque prselatorum « scio, Deus scit) raptum hujuscemodi usque ad
Eeclesia. specialiter a perseculoribus quseritur, « tertium coelum. Et scio hujuseemodi hominem
tune debet ille fugere, sic taraen, ut ab aliis « (shein corpore, sive extra corpus, neselo, Deu.
qui non ita requirunlur, non deseratur Ecclesia, Q £ « scit) quoisiam raptus estin paradisum, et audivit
&edpraebeant verlu cibaria conservis suis, quos ali- « arcana verba,"qu__mon licet hominiloqui. s
ter vivere nonposse novere. Cum autem omnibus si- Hactenus, inquit, narravi tribulationes et peri-
mul instat conrmunepericulum, tuncautsimul om- cula, de qttibus me Dominus eripuit, et nunc r.-tr-
nes, id est praelati et subditi ad alia Ioca transeant, rando veniam ad vhiones et revelaliones Domini, id
aut simul omnes ibidem maneant. Necesse etiam est ad secreta, quse cie Domino vidi et aperte in-
cst ut per omne quod agimus, in raentis tru- tellexi, non ut Pharao, qui vidit septem spicarum
titia positum hinc pondus laboris, illinc fructum visionem, et non intellcxit, qttia iion est revelatum
mercedis pensemus. Cum enim pondus laboris frtt- quid significarent (G'en. XLI). Ego enim mvsticas
ctum retributionis superat, tunc kborem quisque \isiones aspexi, et revelante Domino quid in liis
innoxie declinat, dummodo se in aliis exerceat, in sapienlia. contineretur, intellcxi. El audite visiones:
quibus lucro fructttum pondus laboris vincat. Cum Scio hominetn, etc. Ostendit quo sublevatus est, ul
vero subsequente quantitate fructttum mensura la- perinde quania et qualia sint quse illi osten^a ct di-
boris aut sequatur aut vincitur, lunc labor non sine cta sunt, possintinleUigi,ne, sicut quibusdam \ide-
gravi culpa declinatur. Propterea doclor egregius, batur, junior csetetis apostolis crederetur. De seipso
cum Damasci vatde obsfinatas menles persequen- *f* enim quasi de alio loquilur, ut j'aclantiam ca.veat,
fium cerneret, eorum noluit adversitati confligere, quia hoc refert, quod ad laudem maximam perti- ,
quia et semetipsum quem profuturum multis nove- net. Et quid inde perit veritati, quando et res ipsa
s-at, vidil posse reficere, aut nullis se iilic aut paucis dicitur, et.modo quoaam dicendi jactanlia devila-
prodesse. Secessum ergo a eertamine peliit, et pu- tur ? Scio, inquit, hopiinem in Christo exislentem
gnaturum felicius ad alia se bella servavil., Non ante annos quatuordecim raptum usque ad terlium
onim loco virtus, sed locus virtuti defuit. Et idcirco awlum. Ex quo ita raptus est Apostolus, usque ad
foi tissimus miles ab obsidionis angustia eertaminis tempus quo scripsit hane epistolam compleli sunt
campttm quaesivit, ubi et mysticum aliquid prsesi- anni quatuordecim. Quod ideo adnota\it ut inlelli-
gnalum est. Nam hoc effugii genus usque hodie in gercturmulto majorislmeriti esse dumista scriberct,
Ecclesia servatur, quando quis antiqui hosfis insi- quam fuerat dum ea vidisset, et quia non jactantia,
diis, vel hujus saeculi laquels circumfusus, spei sed neeessitate diceret, qtise per lot annos tacue-
fideique sua. niunimine salvalur. Murus enim Da- rat. Scio, inquit, hominem raptum, ^ive in corpore
inasci, qtisesanguinem bibens interpretatur, advers:- nescio, sive exlra corp-j.s; id esl scio quia raptus est
ias S-eculiest. Praspos.lus Damabci, persecutor ali- fromo ille, sed nesciol cfruni cum corpore, an sina -
iHZ COMMENT.IN EPISTOLAS PAULL — IN EPIST. II AD COR. UI.
corpore. Hoc n.escio, Deus scil, id est solito mihii A i animalibus (Act. x). Tntellectuali visione videtur
juramento vobis istud eonfirmo. Juralio enim estt sapientia, \eritas, charitas, et ipse Deus. Quapro-
quod dicitur : Deus scit. Hujuscemodi hominem scio> pler si hoc tertium visionis gentts, quod superius
repluin ttsque ad tertium ccelum. El scio hujuscemodi i est non solum omni corporali, quo per corpoiis
hominem raptum in paradisum. Bis enim raplus estt senstis corpora sentiuntur, sed etiam omni illo spi-
homo ille, id est in tertium ccelum, et rursus in pa- rituali gcnere quo similitudines corporum spinlu,
radisum, de quo Dominus latroni promisit: « Hodie; non mente cernunlur, tertium ccelum appeUavit
mecum eris in paradiso (Luc, xxm). » Ignoravitl Apostolus, in hoc videtur elarilas Dei non per all-
autem ntrum quando sic raptus est in corpore fue- quam corporaliter^el spiritualiter figuratam signi-
rit, quo modo est anima in corpore cum corpus vi- ficationem, tanquam per speculum in senigmate, sed
vere dioilur, sive vigilantis,' sive dormientis, sive fn,"" facie ad faciero, per speciem scilicel, quia Deus'
in exsiasi a sensibus corporis- alienata, an omninoj quidquid quantutumcunque eum mens quae non est
de corpore exierii, ut mortuum corpus faceret, do- quod ipse etiam ab omni terrena labe mundata 1(217)
nec peracta illa~ demonstratione membris mortuis3 ab omni corpore ct similitudine corporis alienata et
anima redderetur, et non quasi dormiens evigilaret, _ obrepta capere potest. Cur autera non credamus
aut exstasi alienatus -denuo rediret in sensus,~sed} " quod tanto apostolo, doctori genlium, rapto usque
mortuus omnino revivisceret. De tertio auteni coelo j ad istam excellentissimam visionem ..YolueritDeus
nutlta possunt dici: Novem enira sunt"ofdines an- demonstrare vitam, in qua post banc vilam viden-
gelornra, qui juxta Dionysium in tres ternas di- dus est in seternum ? Et cur non dicatur iste para-
Btincliones distributi sttnt. Prima enim triplex eo- disus, excepto illo, in quo corporaliter vixit Adsfm?
rum disposilio, id est illa quse terris est vicinior, Si enim proprie quidam nemorostts locus, translato
constat ex angelis et arcbangelis, et prineipaiibus; autem verho omnis eliam spiritualis' quasi regio,
media vero ex pofestatibus et virlutibus et domina- ubi auima. bene est, merilo paradistts dici potest,
tionibus; suprema autem ex thronis et cherubimt non solummodo tertium ccelum, quidquid illud est,
atqae serapbim. Prima igitur dispositio pritnum, quod profecto magnum sublimilerque -praeclarum
ceelum recte potest accipi; secunda vef o secundum'f', est, sed etiam in ipso homine Iselitia quaedam bonas
coelum, tertiaautem tertium coelum. Aposlolus5 conscienliae, paradisus est. Si ergo primum (joelum
itaque raptus in tertium ccelum, intelligilur supre- recte accipimus generali nomine hoc omne eorpo-
_mis angelorum chorisinterfuisse, id est interagminat reum, quidquid est^super aquas et terrara, seeun-
seraphim sive cherubim secreta Dei vidisse. Qui ett QTluni/autem
( in similitudine corporali, quod spiritu
in paradisum raptus est, sive terrenum, sive ccele- cernitur, sicut illud unde animalibus plenus in
stem ; el audivit ibi arcana verba, id est intimatio- exstasi Petro discus ille submissus est (ibid.); ter-
nem de secreia Dei essentia, qum non licet hominij tium vero quod mente conspicitur, ila et secreta et
loqui, id est quae non licet ei pandere ulli morta- remota et omnino abrepta a sensibus carnis alque
lium, \el quas nullus homo potest in hac vita loqui. mundata, ut ea quae in illo ccclo sunt, et ipsam Dii
Velper tres ccwlostria genera visionum intelliga- subslantiam, verbumque Domini per quod faeta
mus^primttm corporale, secundum spirituale, ter- sunt omnia (Psal. xxxn), in charitate Spiritus saiiT
tium intf-Uectuale. Ecce enim in hoc uno praecepto, cti ineffabiliter valeat videre et audire, non incon-
cum legitur : « Diliges proximum tuum sicut le- gruenter arbitramur et iUuc Apostolum esse ra- n
ipsum (Levil. xix), » tria occurrunt genera visio- ptum et ibi fortassis esse paradisum omnibus me-
nuin ; unum per oculos, quibus ipsae litterse viden- Iiorem, et (si dici oportet) paradisum paradisorum.
iut ;alteriim per spiritum hominis, quo proximus ett Nec contrarium est huic intelligentiae illud quod
absens cogitatur; tertium coelum per concursumt MOT*;Pominus ait: « Non videbit me homo et vi-
mentls, quo ipsa dilectioinfellecta conspicitur. Cor- \eV{Exod. \XXIII), I quia' necesse est abstrahi ab
porali enim visione vidctur coelum et terra et omnia, D 1 bac vita mentem quando in illius ineffabilitalem
corporeis oculis conspicua. Spiriluali visione cer- visionis assumitur, sicut Apostoli mens divinilus
nunlur in spiritu corporales imagines, sicut saepe, rapta est ex hac vita ad angelicam vilam antequam
per cogniiionem voluimus in animo slmililudines per istam communem mortem/carne solverctur. Et
-rerum corporalium. Intellectuali visione cernuntur ibi, petfruens Dei alloculione, audivit ineffabilia.
illse res, quaenon habent imagines sui similes, sicut. verba quae non licet homini loqui. Ideo cum praedi-
est charilas, gaudium, pax, patientia et caelera hu- carel, disit quod posset bominibus dici, et tenuit
jttsmodi. Praestantior autem est visio spiritualis, apud se quod non posset dici. Ergo audialur id
quaui corporalis, et rursus prseslanlior inlellectua- quod possumus, mente comprehendere, et id quod
lis. Qubd enim non imaginaliter, sed proprie \ide- non possumus credatur. Si illi diceremus, rogamus '
tur et non per eorpus, hoc ea visione videtur, quse5 te,'explica magnitudinem ipsius, nonne forte re^
omnes caeteras supefat. Corporea visione vidit Bal- sponderet nobis, non est valde magnus quem vidi,.
thasar digiios manus scribentis in pariete (Dan. v). si a me potest explicari ?
Spiiitual" visione vidit Petrus vas plenum diversis; < Pro hujuscemodi gloiiabor, pro me autcm nihil'
(2i7JLocus obscuru_.
ifi§ HERVEl BUR.GID0LENS1SMOMACHI j Hl-5
« nisi in infirmitatibus meis. Nam, etsi volucro. A xero, putet me aliquts esse supra naturam humana.
« glotiari, non ero insipiens. Yeritatem enim dicam. infiimitatis, cum nonnisi infirmitas in me viilea-
. Parco autem, ne quis me exislimet supra id quod1 lur, vel ab aliis qui vident, audiatur. Habebat eigo
« videt in me, aut audit aliquid ex me. » adhuc de se dicendum aliquid, quod parcit diccre.
Pro hujuscemodi homine vel visione gloriabor, id1 Scd egit utrumque doclor egregius, ut et loquendo
est comroendabo me, sed pro me filio Abrahse vel1 quse egeral, discipulos insti ueret, et tacendo se In-
circumciso n-ihil gloiiabor, nisi in infirmilalibnss tra humilitatis limiteni custodiret. Nimis iiaque
meis, id est in tribulaiionibus quas patior. Pro bu- csset ingratus, si de se discipulis ianta taeeret: et
jusmodi homine, id est qui tam dignus est Deo, utt fortasse nimis incautus, si de se omuia discipulis
ad hanc visionum excellcntiam sublevarelur, glo- proderet. Sed mirabililer, ut dicium est, egit utrum-
riari se dicit, et non vult aperte dicere quod de se3 que, ut et loquendo erudiret audientium vilam, et
toquilur, ne laudare se videatur. El sic pro se noui tacendo custodiret suam.
gloriatur, dum non aperte de se prolitetur. In infir- « Et ne magniiudo revelalionum extollat me, da-
mitatibus autem gloriatur, quia exponere pressurass « tus estmihi stimulus carnis niese angelus Sala-
passionum et infirmilales angustiarum non videturr « nse, ut me colaphizet. Propicr quod ter Dominum
B j roga\i ut discederet a me, etdixitmihi:
gloriosum, sed flebile. Idcirco in his secure se fate-. Sufficit
tur gloiiari, sciens qui ad perfectum perducunt cce- :- c libi gratia mea, nam vittus in infirmilate perlici-
Iestium remtinerationum. Quid euim tam gloriosumi « tur. Libenler igitur gloriabor in infirroifatibusi
in fulurum Christiano, quam exitia pro Christo illataa « meis ut iuhabitetin mevirtus Christi. >
narrare ? Pro isto homine gloriabor non pro me. Nam:r Ego, inquil, lam magna, lamque sublimia di\i-
etlam si voluero pro me gloriari, id est, metilumi nitus vidi. et ne magniludo tam ingentium revela-
meum quod apud Deum habeo proftteri noit eroinsi- lionum extollat me, datus est milti slhtlulus carnis
picnsin hac glorialione, licetquibusdam videar esse. mcw. Non rae extulit, sed-nejue extolleret, provi-
Non eiiim falsa loquar sed veriiatem de meipso di- dit mihi Deus remedium, quod adversus elalionem
cam et ideo nott in meipso, sed in ipsa veritale cjtssee quse evenire poterat, opponeret. Yalde enim tl-
superior me esl humiliter, et vcraciter gloriabor. Ett menda est elatio de abundantia gratiarum, ne quis-
de pluribus quidem adhuc gloriari poteram, sedl dedonoDeisuperbi.it, sed roagis ser\et humilita-
parco, id est parce refero, ne quis me exislimet su- tem, et quanto roaj'or est, humiliet se in omnlLus
pra id quod videt in me, id est ne quis me putett (Eccli. m). Apostolus iste, quamvis e\ perseculore
excellentioiis esse nalurae, quam suis oculis com-. p, faclus prsedicator, abundantiorem graliam assecu-
prehendere valeat, et incipiat errare in me, credeus3 lus est in omni Iabbie apostolico, qtiam cseteri apo-
mcdivinam \el angelicam haberenaturam, sicutt sloli, ut magis Deus ostenderet suum esse quod
illi qui de me et Rarnaba dicebant: < Dii similesi dal, non hominis, quomodo solent medici poten-
facti hominum descenderunt ad nos (Act. xrv). >i tiam ariis suse in despe-atis osteudere. Cum ergo
IUi enim exislimabant nos esse supra id quod \i- esset magi.se graliae, et Imagna dona a Deo perce-
debant in nobis,'quia, cum viderent in nobis tene- pisset, quia ex abundantia gratise et revelationum
num et mortale corpus, existimabant nos coeleslcs> poteraf ei elatio subrepere, idcirco Deus, qui novit
et immortales, et propterea parco gloriari, ne sit omnia anteqiiam fiant, apposuit ei quemdam raoni-
plura relulero, putet quisquam me esse supra id1 torem humanae infirmita ,is in similitudinem trium-
quod \idel in me, id est supra natuiam huroani- pliantium, quibus in cu.ru retro eonies adhserebat,
tatis quam cernit in me; aut supra id quod auditt per singulas acclamatioies civium, dicens : Homi-
ab aliis aliquid refeni ex me. Vel ne quis existimet; nem te inemento. NeiextoUat, inquhVex raagnitu-
supra id quod videt in me, sive audit de nie, idl , dine revelationum datusl est mihi a Deo, id esl ad
est nc qttis me arbitretur ullra gloriam meam ten- meam utilititatem, ut me in humilitate custodiat,
dere, quam limes meiitorum admiltit. Omnes san- D ] stimulus carnis, id est pungeiis -carnem meam. Et
cti non solum gloriam supra modum suum omninoi quis est stimulus iste ? angelvs Satanw, id est ange-
non appelunt, sed eliam hoc ipsum videri refugiunt,, lus malignus, missus a Satana, at me colapltizet, id
quod esse meruere. Unde nunc praedicator egregiusi est ut me perculial, reprimens omnem motum su-
conlra pseudoapostolos loquens, dum virtutes exi- perbise, exeitando mihi jsemper iribulaliones, aut
mias operationis suae pro discipulorum eruditiones corporis infirmilates, veltentando ut quidemaiunt
narraret, dum tot pericula tolerasse coac__\atai per libidinem. Tenlatio autem cui non consentitur,
persccutione describeret, et post hsec usque ad[ non est peccatum, sed materia exerceridse virlutis.
tertium ccelum, rursumque in paradisum raptum Namstimulus iste forsilan concupiscenlia carnis
se esse memoraret, ubi tanta agnoscere potuisset, erat. Quibus malis Apostolus consideratis in cor-
quanta loqui omnino non posset, erat de se adhttc; pore morlis suse, in qtto bellum Intestinum cum
fortasse mirabtlioraloculurus, sed ab humana laudej invisibili hosle gerebat, remedium salutis suse nttl-
alla eonsideialione se temperans, subdit : jParcoi lum penitus nisi solam gratiam Dei in Christo Jesu
aulem, ne quis me exislimet supra id quod videl ini liberantem se, invenisse Romauis lequitu. (Rom.
mes uui a-udit aliquid ex tne, id csl ne si Ct-iera di- vu). Sed et doloie quodam corports iraditui eza»
f 117 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULL — IN EPIST. II AD COR. IIIS
gilatus vehementer. Dolores autem corporum ple- A « cutionibus, in angustiis pro Chrlsto. Cum enim
rumque immiltuntur ab angelis Satanae, sed hoc' « infirmior, tuuc potens sum. .
uon possunt nisi permissi. Nam et Job sic probatus
Virtus, ut dictum est, in infirmitate perficltur
est {Job n). Permissus est ad "eum probandum
Propler quod placeo mihi, id est multum, delector
et
Satanas, percussit eum ulcere, ita ut vermibus - in infirmitalibus meis. Omnes
superiores passiones
putresceret. Sic et angelus Satanse quasi libenter atque inferiores hoc loco infirmitatum nomine de-
missus est colaphizare Apostolum, sed tamen Apo- finivit
Aposlolus,- eo quod humanse infirmitati ista
stotus curabatur. Hoc ergo remedium divinitus ac- prsevaleant. Ut
ergo /Jiscipulos instrueret, summa
cepit, ut per iniquum angelum semper iitjuriis et de se retulit, ut vero se in humililate cuslodiret,
tentationibus pressus, non posset ex revelationi- considerationis oculum non in virtutibus suis, sed
bus extolli, quia otiosum pectus ex. his quse vide- in infirmitatibus fixit.
Placeo, inquit, in infirmita-
rat, intumescere posset. Secreto enim dispensalio- tibus meis, et itCconlumeliis non in honoribus sae-
nis ordine, unde ssevire permittitur iniquilas dia- culi, et in necessitatibus non in
epulis, vel irr otio,
boli, inde pie perficitur benignitas Dei. Elatos enira sicut pseudoapostoli, qui causa ventris praedi-
in sanctitate viros non^amitteret, nisi tentaret.
cabant; et in persecutionibus (Malth. v; / Petr.
Sancti quippe Jion esscnt qui de sanctitaiis gloria B nr), non in salutationibus, _et susceptione adula-
superbirent; et tanto sub ejus jure caderent, quanto tionis, et in attqusttis; non in jactantia elationis et
seinsuis virtutibus elevarent. Sed miro dispensa- superatione divitiarum. Et hoc pro Chrhto, non pro
tionis ordine,-dum tentantur, humilianlur; dum hu- aliquo crimine,' quia beati qui perseculionfem pa-
miliantur, ejus esse desinunt. Apostolus vero, prius- liuntur prcpter justitiam. Non enim omnesbeati
quam morbum elationis Iiteurreret, • providente su- , qui persccutionem et adversa patiuntur, sed qui
perno medico, accepit medicanienlum humilitatis. Et justitiae causa patiuntur. Vel placeo mihi in infir-»
quia illud quod medicus apposuefat, molestum erat mitalibus carnis, in contumeliis \erborum, in ne-
ei, rogavit ut auferret. Propter quod, inquit, ter Do- . cessitalibus, id est in indigeutia necessariorum; in
minuni rogavi qui tfinus est Deus, ut discederet a me: persecutionibus de loco ad locum ; in angustiis, id
stimulus ille, et rogavi Dominum ut a me tolleret est in anxietatibus animi pro Christo illatis. Et
acre medicamentum quod mihi apposuerat. Et non jure placeo in talihus, quia quando infirmor in ta-
fecit quod petebam, sed quod mihi expediebat, libus exterius tunc potens suiii interius, id estquando
quia non est magnum exaudiri ad voluntatem, sed aliqua supradictarum tribulaiionum affligor, tunc a
magnum exaudiri ad utilitatem. Nam dixit mihi : Dco datur mihi potentia supefandi. Tunc enim vin-
Sufficit tibi gratia mea, id est hoc tibi salis est ut, cit Christianus, cum perire putatur; et tunc perit
liabeas graliam meam : el ideo noli superfluam car- perfidia, cum se vicisse gratulatur.
nis sanitatem quserere quia non iralus, sed gratio- < Facius sum insipiens, vos me coegislis, ego
sus te uro. Ego novi quid apposuerim, ego novi < enim a vobis debui commendari. t
unde segrotes, ego novi unde saneris. Quid enim - Post omnrro commendationem suam ostendit
tibi ulile sit, magis ego novi quam tu. Nam vir- quia noii ad jactautiam suam ista retulit. In his,
lus in htfirmitale perficilur, id est virtus ad perfe- inquit, quae hactenus ad commendationem meam
ctionem ducitur per infirmilatem contrariam, cuni narravi, factus sum insipiens, scctindum quod ia
qua legitime eertat, ut posleacoronetur. Virtus in e\ierioiibus\erbls sonat, quia videor merita mea
infirmitate perficilur, quia infirmilatis actio fitvir- prsedicasse; sed hoc non jactanter, sed necessitate
tutis peifeelio, ut pi-sesenteinfirmitate et ientatione compulsus feci pro vestra utilitaie, quia vos me eoe*
reprimatur virtutis elalio, ut ad ejus perfectionem ghth ita loqui, qui.de me non recta sentiebatis et
pertineat etiam ipsius imperfectionis et in veritate ; falsos aposiolos mihi prieferebatis; ctideo non mea
cognitio, et in humilitate confessio. Et quia inftnni- culpa, sed vestra est, quod de me talia sum locutus.
tas ita proficit virtuti, igilur libenler, id est non D Coactum se dicit ut quid esset ostenderet. Et uti-
minus, sed libens gloriabor in infirntitatibus meh ad[ que non est insipiens _qui de se vera locutus est,
hoc datis ut inhabitet in me virtus Christi, id est quia superius ait : « Si voluero gloriari, non ero in-
summam gloriam deputabo quod in me sum infk- sipiens, veritalem enim dicam. . Sed nuncinclinat
mus, ut fortem me faciat Chrisli virtus. Tunc glo- se, et prse nimia humililate vel cordis dolore se fa-
riatur Apostolus, quando injuriis humiliatur,- ai tetur insipientem, ut declaretur quia non voluntate
Christo aulem virtus lolerandi prsebetur, ut, quia merita sua mauifestavit. Insipieniis enim est suos
prius aspere fastidiendse injurise videbantur, posteaL narrare labores, et proprias j'actare virtutes. Justtts
libeuter susciperentur; ut Christi auxilio lenireutur. autem nunquam bona sua detegil, nisi eum-atit
Libenter ergo caedi se patitur, dummodo a Cbristo proximorum utililas, aut ceite nimia neeessitas
curetur, postquam cognovit prodesse quod nocerei cogat, sicut Apostolus, cum virtutes 'suas enume-
putabaf, sciens quia plus addit medicina Dei ad sa- rasset, coactum se dicit hoc fecisse. Nam, si virtu-
lutem, quam infirmitas detrahit hic sanitati. tes suas tacuisset, discipuli nou cognovissent eum,
*"'« Propter quod placeo mihi in infirmitatibus Si non cognovissent eum, non omitterentprseferra
- mus, in illi lalsos aposlolos, ct dicta illorum diclis illius.
contumeliis, in necessitaiibtts, in perse-
iH9 HERVEI BURGIDOLENSISMONACIII »_•<)
Sieque tgnorantia dignitatis Aposloli causa esset A stinui, quai mihi a vobis vel pro vobis illata sttnt
ut semper in errore permanerent discipuli. Ut ergo mala. Nam et contemptum et paupertatem,
aliasque
eos ab errore revocaret, coacius est monere quis moleslias apud vos pertuli; et mores veslros, ut
esset. Yros,inquit, me coegistis, quia cum aliis de paulatim eos corrigerem!, longanimiter suslinui. Nec
ine satisfacere debuibsetisnunciierum opushabetis sola patientia \os ad iidehi et morum melioralionem
ut ego ipse me commendam vobis. Ego enhn debui adduxi, sed etiam signis et pwdigiis et virtutibus.
a vobis commendari, id est vos ad\ersus obtrecta- Distat atttem inler signum et prodigium atque vir-
tores debuistis mihi teslimonium ferre, apud quos tutem, quia signum esl genus prodigii, virtus ve-
ego Ecclesiam instiluj, et signorum prodigio feci, ut rogenus utriusque. Virtus enim vocari potest omne
vos me tacentem defenderelis, quem in Clnisto pa- miraculum ; signum autem illud lantum, quod in
trem Itabetis. , - quocunqtte tempore
aiiquid' significat; prodigium
« Nihil euim minus fui ab his qui sunt^supra vero, quod in futuro taiitum. Prodigium vero ap-
« modum aposioli. Tametsi nil.il sum, sigtia tamen pellatum est quasi porro dictum, quod porro dicat,
« aposlolalus mei facta sunt super vos in omni pa- porro significet, et aliquid fulurum esse portendat,
< ticnlia, in sigiiis et prodigiis et \irtulibus. Quid sicut sanationes corporum quse per aposlolos lte-
« est enim quod minus habuistis prse caeieris Ec- B I bant, sanationes animarum porlendebant. Nihil,
t clesiis,nisi quod egoipsenon giavavi vos?Dor:ate inquit, vobis minus feci, quam fecissent priores apo-
c mihi hanC injuriam. » sloii, imo amplius. Nam quid est quod minus habui-
Revera debui a vobis ^commendari caeteris. Nam sth prm cmterh Ecctesiis, id est qttid minus accepi—
nihil minus fui \obis vel in praedicatione, vel in mi- stis per me, quam caeleraeEcclesise per alios aposto-
raculis ab his, id est quam illi qui sunl apostoli snpta los, nisi quod ego ipse non gravavi vos? id est non
modum mettro, sieut quibusdam.videtur quia Domi- accepi stipendium a vobis, sicttt cseteri prsedicatores
riiira in carne sunt seeuti. Non fui vobis in actione a suis acciplunt. Gralis eiiim E\angelium praedicavi
minor, quam Pelrus vel Joannes sive Jacobus qui vobis, quod nullis concessum est aliisEcclesiis. Do-
sunt supra modum meum apostoli, non dignltate, nale mihi hanc injuriamj id est si tam imprudentes
pcd tempore, cum ego plus iilis laboraverim. Nam \el Kialiiiosi estis, ut hocputelis itrjuriam, ignoscite
si de tempore mihi prsescribendum putatis, ante cce- mihi. Date mihi veniamihujus facti, pro quo laude
pit Joannes praedicare quam Chrislus, et non Chri- dignus sum, non rcprehensione. Hoc eniin non est
stus Joannem, sed Joannes Chiistum haptizavit injuria, sed miserieordia[ et amicitia.
(Matih. iii; Joan. i). Andreas quoqtte prior secutus < Eccetertiohocparatus sumvenireadvos, etnon
csl Christum quam Petrus, nec tamen primatum ac- « ero gravis vobis. Non enim quaeroquaevestra sunt,
cepit Andreas, sed Petrus. Quare ergo quibusdam < sed vos, nec enim debent filii parentibus thesauri-
non videor apostolus, cum eadem possim per Dei « zare,sed|parentes filiis. Ego aulem libentissime
graliam, quse et caeteri apostoli? Illis non videbatur « impendam et superimpendar ipse pro animabus
apostotus esse, qui ejus praedicationem semulaiione « ves.ris, licet plus vos diligens minus diligar. >
legis respuebant, quasi esset inimicus traditionis Ne forte putaretui inter initia slipendii absfinuis-
Moysi, quia legem cessare dicebat; et cseteris apo- se ad commendalionem [suam, postea vero raeree-
stolis favebant, prae istum illis humiliantes, quia illii dem evangelicaepraedicalionis \elle accipere, osten-
non lam constanter contra legem aliquid asserebant. dit in ea se voluntate durare, ne sanc tum suum post-
Ideo dolet minorem se videri, et corapulsus oslendit; ea mutare videietur, et esset quod obtreelatoribus
quanfre sit dignilatis. Non fui, inqttit, vobis in opere. reprehenderetur. Non gravavi, inquit, vos, sed nec
minor prsecessoribus meis, quia, tametsi nihil sum, gravabo. Quia eccehoc tertio, id est hac terlia vice,
signa tamen apostolalus, elc. Sic se humiliat, ut eri- paratus sum venhead vos, '_£ non ero vobis gravis
gat. Patienliam tamen primam memorat, quia diui ut de vestro quidquam accipiam, sicut nec aliquid
jllos portavit quasi impatienles segros, ut adhibitat Q a vobis sumpsi. Non tertio Yenit ad eos, sed tertio
medicina signorum, atque virtutum, euraret vulnerai paratus fuit venire. Non[ ero gravis vobis, accipien-
crroris illorum. Ego quidem, inquit, nihil sum, quiai do munera vestra, quia n!pnquwro ea quwsunl vestra,
homo sum,; sed apostolalus quem mihi Chrislus3 sedvos ipsos, id est non pecunias vestras, sed\os
ipse dedit, signa in vobis ostendit, id est potentiam, ipsos lucrari volo ex praedicatione mea, ut vos ha-
virtutes atque prodigia. Tamelsi, id est quamviss beam mecum in seternoj Chrisli regno. Non qua_ro
niliil sutn, secundum quod homo sum, vel secundumi vestra; nec enim debent filii parenlibvs thesaurizare,
quod quibusdam videretur, qui me nihil esse judi-- id est divitias congregare, quod facitis pseudoapo-
cant, tamen ea quse feci, me apostolum designant, stolis; sed parentes filiis idebent divitias praeparare,
quoniam signa apostolalus mei facta sunt supervos, quod pseudo non faciunti vobis. Consueto usu nunc
i I est quod desuper descendant in vos a Patre lumi-- loquitur. Consueludo enim est, utcarnales parentes
num per doctrinam meam, ut crederelis,Tit conver-- filiis suis thesaurizent. Spiritales vero palrcs dignum
teremini, ac religiose conversaremini, signum ett est ui a filiis suis accipiant sumptus. Sed Aposto-
demonstratio est apostolatus mei. Et hoc factum est,t lus in tantum probat se nolle accipere, ut transferat
in otiuii paiientia mea, quoniam patieater cminia _«-- cai._am carealis pairis an spiritalem, ut non «oluro^
«124 COMMENT,!N EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. II AO COR. H22
non acciplat ab eis, sed, si fieri possit, ipseeis tri- A ad vos pergeret, quia illi facilius ohedieba.is, ei mtst
buat. Quo dicto tangit eos, ut inlelligatur quanlus cum illo fratrem, cujus laus est in Evangelio, qui in-
sit, et quid rriereantur qui tanti aposloli providen- telligitur Lucas. Nunquid Titus, cujus dictis facilo
tiam negligunt. Parentes, inquit, debent filiis suis acquiescebatts, circumvenit vos, callide \obis sua-
-thesauros praeparare, sed ego non solum thcsauvos, dens ut mihi miltereiis aliquid?Nequaqtiam. Nonne
sed et meipsum paratus sum impendere. Tanto enim enira ambulavimus, id est persevera\imus, eodetn
afleetu charilalis erga vos ego moveor, quod non spiritu, id est eadem \olunfate qua coepimus,ut, sicut
invitus, sed libenthsime hnpendatti \ obis vel earnahj in principio nihil accipere a vobis voluiiuus, ita et
vel spiritualia bona, el post omnia si opus fucrit, deinceps? Et nonne eisdem vesligiisquibus coepitnus,
ego ipse superhnpendar pro anhnabus veslits, ulmo- id est eisdem passibus actionuiu semper ambula\i-
rjar pro saluie animarum vestrarum, licet plus vos mus, ut nou in accipiendo per_everaremus ? Una
diligens, minus diligar a vobis. Qtti enim tanlam eiiim in bonosentei.tia noslra esse probafur, exclusa
habel charitalem, utparatus sitpro fratribus eliam omni suspicione axaritise, quando ab his quos misi
mori, perfecta esl in Illo charitas (Joan. w). Etego nihil tale dictum aut faclum est, in quo deprehende-
dttin pro Yobismortem excipere sum paralus, per- retur avaritia. Vel ita : Non ciicunnenit vos Titus,
fecie vos diligere comprobor, PIus enim vos diligo, B sicut nec ego chcumveneram. Quia nonne eodent
non accipiendo res veslras- quam si eas acciperem; spititu , id est eadem bona voluntate ambulavlmus
vos autem minus quam debetis, vel minus quam ego et ille? Et nonne eisdem vestigiis ego et ille ara-
pseudoapostolos, diligitis me, quia mepltis amare bulavimus, id est cisdem operationibus per quas
debetis, maxime per qtiem viam vitse didicistis. apparet volunlas? c Unaquseqtieenim arbor ex fructu
< Sed esto. Ego \os non gravavi, sed cum essem suo cognoscitur (Matth. \n). i
« astulus, dolo vos cepi.NunquiC peraliquem eorum < Olim pulatis quod excusemus nos apud vos!
« quos misi ad vos circumveni vos? RogaviTitum, < Coram Deo in Clirisio loquimur, omnia aulem,
< etmisi cum illo fratrem. Nunquid Titus \os cir- « cbarissiini, propter sedificalionem\esliam. >
« cttmvenit ? Nonne eodem spiritu ambulavimus ? Olitn putath, id est dudum seslimalis, quod excuse-
« Nonne eisdem vestigiis ? » mus nos apud vos, id esi quod causain excusationis
"Nihil eortim quse possent ei ex adverso proponi quasi reus dicam, quia non gravavl vos^ Jam diu est,
tacel, ut se per omnia purget. Quia nihil per eir- quod de nobis dubitatis, aibilrantes quia r.on simpli-
cumventionem egit apud eos, sed pura virtuie sibi citeragan.usvobiseum,quoniam pseudoaposioliscre-
simpliciiei', et illi_ duplicilerconsultiir, ut ipsenihil dilis, qui dicunt nos iergiversatione qtiadam dona YC-
prseter futuram supernae bealitudinis ret.ibutiouem " stra respuere, ut majora possimus accipere. Et pula-
quaereret, et illis apud Dominum provideret, atque tis quod hujusmodi ficlam conscienliam excusemus
censum eorum non acciperet. Fotte "euim suspica- apud vos?Sed nos coram Deo in Chthto loqutnur,
rentur, ideo illum sua dona contcmpsisse, quia pai va Coram Deo, sicut snpradictum est loquitur,; qui in
erant quae offerebantur, ut magna consequeretur; omni quod dicit, httmanos favores non appelit, sed
et cireumspiciens merita sua, non pecuniam refula- omnipotentis Dri praesentiaeinleiidil; nec suaro, s~d
ret, sed numerum indignum sibi aestimans contem- auctoris gloriam requirit. In Christo atitem loqui-
neret. Ego, inquit, non accepi vestra, sed paratus 1 tur, cujus sermo totus in Christi veritate persisiit,
sttm vobis impendere mea; el inde minus a vobis ul nec mendax sit, nec aliud quam Chrisium prse-
diligor, quia non intelligitis quam charitaiiva mente dicef. Et nos ita coram Deo loquimur in Chrislo.,
hoc feci. Sed esto, hoc est sit, id est nunc conceda- Sed oinnia haec loquimur el facimus propter veslram
mus istud, quia ego non gravavi vos per meipsum, wdificalionem, ut bene de nobis sentiatis, cl falgos
accipiendo res vestras; sed cum essem asluius, dolo apostolos repellatis, atque per docttinam iiosliarh
nos cepi, id est decepi vos rallida arte simulationis, in Christi lemplum seJificemini. iEdilicalioni eni:n
exlraiendo vohis per alios bona vestra. Ironice di- veslrae proficit, quidquid de Iribulaiionibus nostris
eit, nam pseudoapostoli affirmabant eum sic agere. et revelalionibus supra diximus, et qr.od nialsm de
Vel inquit: Talia dr, me suspieamini, sed effectu nobis suspicionem a cordibus \estris tollimus, vel
rei probatur quia falsa suiit quse pulalis. Nunquid quod censum vestrum idcirco non suscepimus, r.e
enim per aliquem eorum quos tnhi ad vos circumvctii auctoritatem nostra. potestatis qua viliosos argui-
et artificiose decepi _os, ut callide vobis per eos ex- mus, inclinaremus. Sine dubio enim prodcst ei, qui
torquerem ies \estras? Hoc est quod dicit, quia quos conipitur ut emendet, si prsepositus ejusideo oL-
misit, non illis hoc intimaverunt, ut si vellent placa- lata refutet, ut libere arguat.
tum habereAposlolum, digitam quantitatem persona. « Timeo enim ne iorte cum venero, non quales
illius offerrent, quoniam ideo noluisset accipere, quia « volo inveniam vos, et ego inveniar a vobis qualem
minus qnam dignum erat offerebalur. Quod composi- « non vullis, ne forte contentiones, semulationes,
lum Aposloli aslulia intelligerent, ul quod egil, non « animosilates, dissenliones, detractiones, susurra
per contemptum, sedper avaritiam egisse putarelur. « tiones, inflationes, seditiones sint inter \os: ne
Vere, inquit, non circumveni \os per aliquem legato- « iterum cum venero, humiliet me Deus apud vos,
rum meorum, quia per Titum id non feci,per quem « et lugeam multos ex his qui antepeccaveruiit, et
facilius hoc possem implere. Nam rpgaii Titum xxl < non egerunt poenitenliam super immundiiia et for-
r.ERYTEt BURGIDOLENSIS MONACHI 1425 *
iw
« nicationeetimpudicitiaquamge&serunl(/Cor.v).> . !_cttlpas filiorum deffcre, el se pro his in orationibus
Omnia , ut prsefalus sum, propter vestram aedifi- et jejuniis aflligere. Quisj enim pater non gaudeat
cationem vobis loquor aul facio. Nam limeo ne, cum bene agentibus filiis ? Sic iterum necesse est lugeat,
conversentur. Ideo admonet ut si qui non
venero, inveniam vos incorrectos, quales non volovos si prave
alios significat egisse,
invenire, quod forle erit, quia r-d utrumque se egerunt poenitenliam, sicut
sine tiistitia sit cum
habet, et ex libertale arbilrii vestri potest quodlibet non agant eam, ut veniens
horum contingere. Ideo prseparate vos, ne invcniam illis. Cum enim dicit, et lugeam multos ex his qui
-
vos in viliib perdurantes, quales invenire nolo; el ante peccaverunl, el non egerunt pcenitentiam, pro
ego inveniar, id est sentiar a vobis sevorus et asper, bat quosdarii ex his poenilenliam egisse, quosdam
et peccata vestra juste punicns, qualem non vullis vero non agere. Agenda esl autem poeuitenlia om-
invenire. Ille enim invenit aliquem qtialen. non vult, nibus qui peccaverunt, quia non siiflicit mores in
qui se talem facit, ut discotdet ab illo. Et ideo lales melius commutare, et a factis malis recedere, nisi
vos exhibele, ut non discordetis a mea sanctitate, et de his quae facla sunt, satisfaciat Domino per
ut, cum venero, possimus invicem gattdere. Scilicet pcenitentise dolorem, per jhumililatis gemilum, per
ne forte sint inter vos conlentiones, et caetera quse in conlriti cordis saciilicium, cooperantibus eleemo-
priore epistola reprehendi (/ Coi'. i), quando per- B synis. Non egerunt, inquit, poenitentiam super im-
sonis deferentes, et allerum alleii prseponentes mundilia, id est de immundissima perpetralione
dissidebatis ab invicem. Contentio est, ubi non libidinis quse fit inter mares, vel ab uno solo : et
ratione aliquid sed animi pertinacia defenditur. fornicatione, quae fil cum publicis meretricibus, quae
-Emulatio est hoc loco invidia. Animositas est ma- proslant in fornicibus, unde ctiam fornicatio dici-
gna commoli animi adversus allerum pertinacia, tur; et impudicilia, qu__ifitcum feminis suae con-
qualis erat in illis, qui judicia habebant inter se, sanguinilatis, sicut cum sorore vel nepte , sive
quse deferebant ad infideles determinanda, et iude fratris uxore, et vocatur ineestus. Et cum de his
irascebantur ad invicem. Dissensio est, ubi non tam exsecrandis libidinum perpetralionibus poeni-
omues in una voluntate el in uno sensu concordant, lentiam fieri suadeat Appslolus, patet quia non est
sed diversa volunt, et partes faciunt. Detraclio est, ulla crimiuum tam horrenda macula, quseper poeni-
quando quis bona altcrius deorsum trahit (/ Cor. tentiam deleri non possiti
vi), id est Ioquendo humiliat el premit, vcl de CAPUjT xin.
ip.is bonis aliqua trahit, ut pauciora seu minora < Eece terlio hoc venio ad vos. In ore duorum
quam sunt ostendal ea esse. Susurratio, est quando « vel irium teslium stabil omneverbum (Deut.xvn;
quis murmurat et non in faeie loquitur alicui, sed c Matth. xvin ; Hebr. x; / Joan. vin). Prsedixi enim
de illo aliis male loquitur. Inflalio est, quando quis « et praedico ut praesens vobis et nunc absens, his
Kimore cordis turgescit interius. Seditio esl com- < qui ante peccaverunt, et cseleris omnibus, quo-
motio civium invicem conlra se. Et timeo, inquit, c niam si venero iterumj non parram. >
ne vitia hsec inler vos reperianlur, cum venero, ne Timeo, inquit, ne tales vos inveniam quales no.o,
sint inter vos contenliones de meritis prselalorum, et itheniar a vobis durus ctim venero. Ideoque ne
ut eranl dum dicerelis, ego quidem sum Pauli, ego differatis poanilentiam agere, quia ego non differam
aulem Apollo, ego vero Ccphse (/ Cor. i). Et wmu- venire. Nam ecce certum
jsit vobis quia in proximo
laliones, id est invidise, propler meliora charismata venioad vos hoc tertio apparatu. Non dixit quod bis
per quas minores solent invidere majoribus. Et venerit, ethac tetiia vice venturus sit, sed quodbls
animosilates in repelitione rerum el ultione, pro- se prseparaverit, et venire nequiverit, hoc autem ler-
pter quas solebatis apud infideles judicio conlen- tio appaiatu venlurus sit. Terlio, inquit, venio. In
dere. Et dissensiones, id est menlium diversilates, ore duorutn vel irium tesiium stabil omne verbum
aul voluitlatum divisiones. Et detraciiones, per (Deut. xvn). Hoc in lege/dictum est, ut aliquis
quas allus loquendo detrahit, et auferl quidquid JJ duobus aut tribus testibus aul purgetur aut condem-
potest ex bene gestis alterius r(I Cor. vi). Atque nctur. Ita el hi secundo vel lertio adventu Apostoli,
susurrationes, per quas lalenter seroinantur discor- aut purgati invcuientur, |aul damnabiles. Vel prae-
diae. Et inflnliones, per quas nonnulli quasi de sente Apostolo , omne jverbum accusationis sive
excellentioribus meritis iutumescunt, el alios despi- excusationis stabit iit oredttorum autlrium testium,
ciunt. Alque sediliones, id est lumultus irasceniium id est stabile el ratum erit sub assertione duarum
atque liligantium in populo usque ad percussionrs. aul triurn idonearum p.rsonarum. Ubi inncitur
Timeo, inquam, ne in vobis talia reperiam, ne, sci- quia prselalus Ecclesiae, licct ipse pro certo sciat
licei, cum venero, huiniliel me iierutn Deus apud vos, culpam cujuslibet subjecti sui,- non tamen potest
id cst ne, sicut dolui pro peccatis veslris, ila rur- eum condemnare, nisi eaiem ej'us culpa duobus aut
sum doleam pro impcenitudine vestra, el lugeam ibi tribus testibus ftterit probata. Testibus, inquit, ege-
mullos ex liis qui ante primam epistolam peccave- bil qui se coram me excusare volueril. Nam prwdixi,
<runl, ei adlmc peimanentes in sua nequitia, non dum essem apud vos, et adhuc prwdico ul func
egerunt pmnilentiam. Illis in peccalo perdurantibus, prwsens, ita et nunc absens Itis qui anle epislolam
se dicit humiliari etlugere, quia ut pius pater incipit peccaverunt, et cwtciis oinnibus, qui post peccave-
)
iI25- COMMENT.IN EHSTOLAS PAULI. - IN EPIST. II AD COR. tm
runt, quoniatii si tlerum venero, non parcam eis, sed A < Christus Jesus in vobis est, nisi forte reprohi
puniam eos; Yel si venero, non parcam eis iterum, < esiis? t
sicut olim peperci. Pridem se dixisse significat prae- Dixi quia nos vivemus in vobis. Nam fidcm acce-
senfem ut cofrigerent se, ne cum pudore corripe- pistis a nobis. Et ideo tentate, id est discutite et
rentur; et nunc iterum absentem eadem se dicere probate vosme'ipsos, si esiis infide; et si \os esse
contestatur, ut post secundam correplionem, si se in -fideviderilis, tunc nos in vobis vivere cognosca-
non emendaverint, parci eis nou debeat. tis. Dum auditis quia nos pro fide tot iribulationes
« An experimeufum quseritis ~ejus, qui in me'• patimur, tentate, id est probate vosmetipsos; et si
« loquitur Christus, qui in vobis non infirmatur, estis in fide, ipsi vos~probale. Ac si dicatur : Perse-"
« sed polens est in vobis? Nam, etsi crucifixus est cutionum certamina ad meutem reducite, ct cordis
« ex infirmitate, sed vivi.t ex virtute Dei. Nam et vestri rntima atque oceulla pensantes, quales intcr
< nos infirmi sumus in illo, sed vivemus cum eo ex supplicia valeatis existere, invenite. Antwn cogno-
« virtute Dei in vobis. n scitis vosmelipsos, id est non cognoscilis quales silis
- intus, scilicet quia per fidem, quam a nobis arce-
Dixi qiiia non parcam ineorreptis,' sed puniam
eos. Et an qumrilis experimentum eius qui in me B . pistis, est Chrhtus Jesus in vobh? Qui cnim fidei
' sensum in corde habet, hic scit Christum Jesum in
ista loquitur, qui est Chrhtus, id est vultis expeiiri
se esse. Et vos ita scitis eum in vobis esse, nhi
si Christus audeat punire, ut non dicam si ego au-
sed Chrrstus in me manet et ? forte reprobi esiis. Hoc est enim reprobum csse,
deam, qui loquitur nescire fidem professionis suae. Reprobus enim, id
Expeiimentum quaerunt Chrisli loquentis in Apo- est retro a
dum non volenles probitate alienBS, qui probitatem fidei et
stolo, prseceplis ejus obediunt, bonae operaiionis, quam in baptisrao accepit, ignorat
probare si audel vindicare, ut per hoc intelligalur vel deseruil. Et vos
esse firmae aucloritatis, ac de caetero timcatur. Qui fidei et cognoscitis quia per sensmn
affectum dilectionis, ac strenuitatem
enim magistrum eontemnit, emendare se nori quae- reclae per
, actionis est Christus in vobis, nisi forle re-
rit. Etnotandum quod doctrina ejus non hominis,'
sed Chiisti esse probalur, quam qui reprehendit, probi estis, id esl ab eo quod prius coepistis, retro
conversi et a Deo rejecti.
contumax invenitur. Chrislus enim in eo loquilur « Spero aufem quod cognoscetis, quia nos non
intrinsccus omnia quae ipse loquitur extrinsecus; « sumus reprobi. Oramus autem Deum ut nihil
et Christum iii eo teutat, qui vult experiri si ipse « mali
faciatis, non ut nos probati pareamus, sed
peccanles ferire audeat. Ideo nori de se, sed de illo « ut vos quod bonum est faciatis, nos aulem ttt
terrens, an quaerilis, inquit, experimentum, id est (G~« reprobi simus. Non enim possumus aliquid ad-.
probationem ejus qui in me loquitur Christus? « versus verilatem, sed pro veritale. Gaudenms
Et addit: Qui non infirmalur in vobis, id est iuter « enitn quoniam nos infirmi sumus, \os autem
vos, sed potens est in vos. Non infirmus, sed potens «
polentes estis. Hoc et oramus vesltam consum-
inler eos apparuit, quando per ,Apostolum signa et « mationem. Ideo enim hsec absens
charismata scribo, ut non
prodigia fecit, et diversa gratiarum c durius agam secundum potestatem quam
dedit. Quod experti sciant, quia et in eos puniendos / prsesens
« Dominus dedit mihi in sedificalionem, et non in
estpolens, si eum irritaverint. Vere potens estpu- « destrtictionem. >
nire peccantes. Nam, elsi crucifixus est ex htfirmi-
Provocal eos ad scientiam fidei et reclaevitse. Cum -
tate carnis, qua visus est impotens fuisse_ contra enira scire apostoli sui certam auctorita-
suos hostes, sed, id est tamen, vivit aeternaliter ex tem et coeperint meritum et ipsi circa
virlute Dei, id est ex eo quod ipse est Deus. Ex se esse solliciti.Inapud Deum, puterunt
vobis, inquit, habitare Christum
nostra enim infirmitate occisus, resurrexit ex vir-
lute sua et Palris. Vere nunc pereriniter et in carne de cognoscitis, nisi forte reprobi estis. Sed quidquid
vobis sit, de nobis spero quod amodo cognosce-
vivit, licet prius in ea infirmus fuerit. Nam ei nos
I lis, quia nos non sutnus repjobi, sed electi Dei. Dum ,
infirmi sutnus in illo, id est nos apostoli in ejus enim falsos apostolos nobis prseferretis, illos puta-
pradicalione plagas infirmitatis suslinemus, dum batis divinitus electos nos autem reprobatos.. .
nomine esse,
pro ejus caedimur, et variis inj"uriis affici- Sed
sed vivemus cum id est in simili bealitu- spero quia per hujus epistolae doctrinam cogno-
mur; eo, non nos, sed illi sunl reprobi; et ideo
dine resuscitati ad aeternam vitam ex virlule Dei. scetis, quod
relictis illis, monita nostra sequemini. Vel qui Chri-
Virlute enim Dei resurgemus, ut semper cuin Chri-
stum in nobistentabatis, volentes experiri si posse-
sto vivamus. Et boc in vobis, quia mors marlyrum
mus in peccantes vindicare, spero quod cognoscetis
florel in fide populorum. In vobis, id est in cordibus
nos non sumus rcprobi, id est per aliquam
veslris vivemus cum Christo, quia inielligelis nos quia a nostra potestate privaii, cum videritis nos
vivere cum eo. Non est ergo mirum, si Christus ex culpam
virtute divinilatis vivit, cum et nos qui multo mi- Deuni delinquentes apudvos potenter arguere. Sed oramus
ut hoe non eveniat, oramtts Deum ut niliit
nores sumus, ex eadem virtute \icturi simus. tnuii faciath, propter quod sit necesse ut a nobis
< Vosmetipsos tentate, si estis in fide, ipsi vos arguaminL.Poterat dicere, monemus vos ut nihil
c probale. Annon cognoscitis vosmefipsos, quia mali.faciatis. Quod quidern sidiceret, ccrluia dice-
'
4427 HERYEI BURGIDOLENSISMONACHl Ii2S
ret, quia et voluntas nqstra aliquid agit, sed sola .A sed potius sedificantur. Sic exercenda estpotestas,
non sufficit. Maluit tamen dicere, oramus, ut gra- ut et pcrniteiites absolvamus, et impceniteiites vin-
tlam commendoret, ut intelligerent quando non fa- culo anathematis astringamus. Qui aliter agit, per-
ciunt aliquid mali, non sua voluntate sola se vitare verse utitur hac potestale, et in oculis Dei se privat
nialum, sed adjutorio Dei implere quod jttssum est. ab ea.
Oramus, inquit, Deum, sine quo nihil \alet humanae < De cselero, fratres, gaudete, perfecti esiote, ex-
voluntatls arbilriuro, ut nihil mali faciatis, tiojiul « hortamini, idipsum sapite, pacem habete, el Deus
nos probali-appareamus, id estnonutin auctoritate t pacis et dilectionis erit vobiscutn. >
videamur vobis peccantibus; sed potius ul vos quod Hucusque vos ad dilectionem et correctionem
bonum esl faeiatis, non autem ut quasi reprobi shnus, monui, ut de his 'quse hactenus male egistis, corri-
id est quasi sine poteslate. Non orat ut ipse sit re- gamini. Sed de cwtero, id est de reliquo vilsevcstrae
probus, sed ut his bene agentibus, dum non audent spatio, gaudele, id est de conscientia bonorum meri-
corripere, quasi humilientui, et humiliati vel re- torura gaudium habete, et peccata, de quibus iterum
probi appareant. Probati enim a Deo videntur, dum coniristari necesse sit, cavete. Et ut gauderc possi-
judieant peccatores aucloritate concessa. Si ergo tis, eslole perfecii in bonis operibus. Et ut perfecli
quos jtidiceni non sint, cessante in his auctoritate, B j silis, exhoitamini alius alium, ut unusquisque ma-
qtiasi roprobi videntur.Nam ne pulentur et injuste gis magisque provehalur in perfectione virtutum.
posse damnari, aple subditur : Non enim possumus, Et in ipsa perfeciione idipsum sapiie omnes, ut non
etc. Simus, inquit, id est pareamus reprobi, non sit inter vos ulia dissensio, sed unum sentiatis.Vel
habenles quid vindicemus. Non enim possumus ali- cerle vos perfecti exhoriamini minores ad eamdem
quid adversus vetilalem, id est potestas non est no- perfectionem, et vos minores idipsum sapite quod
bis dala conlra veritatem, ut arguamus eos qui in maj'ores, ne ab eis j*amjdisseiitialis. Ei omues lam
verilate ambulant, id est bene vivunt; sedpro veri- majores quam minores; habete simul pacem, ne sit
taie tuenda, ut vindicemus in eos qui initriici sunt amplius in vobis prior discordia, sed sicut unius
legis. Ideoque cessabit potestas, si illi qrod bonum corporis membi'a sitis ad invicem omnes concordes.
est feccfint. Unde Romanis dictum esl : « Ves non El si haec fecerilis, tttnc Deus pacis et dileclionh, id
timere potestatem? Bonum fac, et habebis lattdem esl Christtis, erit vobiscutnadjulor in omnibus et di-
ex illa (jRom. xin).. Qui ergo potestatem non timet, rector. Cirislus cnim est Deus pacis et dileclionis
bonum operando, evacuala est apud eum potestas. (/ Cor. i), quia dixit suis : < Pacem meam do vobis
Hoc est quasi reprobum esse, quia hoc in eo cessat, (Joan. xiv), > elc. Hoc est prreceptum meum iit dili-
unde probalur potestas. Ob hoc autem oramus Deum '^' gatis invicem (Joan. \v). Cum quibus ipse est, sicut
ut nihil mali faciatis, quia gaudemus uos quoniam alt : < Ecce ego vobiscum sum omniLus diebus us-
sumus inlirmi,id est quodnon est necesse utnostra que ad consummalionem sceculi (Matth. wvni). i
virtus apparcat puniendo peccantes. Hoc est enim Sequitur: i-
infirmari, potestaiem non exercere. Gaudemus, si c Salulate invicem in|OSculo sancto. Salutant voa
nos taliier inlirmi sumus; sed vos poientes estis, id « omnes sancli. Gratia Domini nostri Jesu Chrisfi,
est si bene agentes vilia vincilis, ut prohibealis a c et charitas Dei, et communicatio sancti Spiritus
vobis vindictam aut correptionem. Tunc enim po- « sit cum omnibtts vobis. Amen. >
lentes estis, quando vitiis forflter prsevalentes, pole- Ut pax sitinter vos, salutate invicemin osculonon
i statem nostram non timetis. Hoc eliam oramus doloso vel Ubidinoso, sed sancta, id est in Cbristo,
agere vesliam consummalionem, id est rogamus vos vera paee pleno et castol Et sic facere libenter debe-
Ut in eo perficiamini, ne peccetis, consummati in tis, quia Ila optanl otnnes sancti. Salutant enim vos,
virtttle bonae viise et incorrupta fide. Et quia id volo ut ex voto salulationis eorum proficialis, et ipsoium
atque oro, ideo hwc quae ad correptionem veslram sanctilatem iniitemini. Illi vos salutant, et ego affe-
dixi, scribo vobis absens, ut cum fuero prmsens non .j. ctuosius, diceus : Gratia Dotmni nosli i Jesu Cln isii,
agam in vobis durius quam volo, ut scilicet corre- quia gratis pc-ccalacondonantur, atque salus tiibui-
ctiores inveniara vos, et non coram hominibus in- lur; el cliaritas Dei Patris, qua nos ita dilexit, ut
crepem cum pudore, ne qui peccaverunl erubescant Unigeniium suum pro nobis in niorlem daret (Joan.
in ccetu fraterno. H_ecscribo, ne duritts quam vultis iu); et comtnunicatio sancli Sph itus, qui in utraque
agam secundum potestaiem arguendi et puniendi re, id esl in prsedicla gratia et charitate communi-
reos, quam Dominus triihi dedit in wdificationem, el ca\it Christo el Deo, communiler etpatiler operans
non in deslructionem, id est ut per hanc subjectos cum illis humanam salritem, sit cutn omnibns vobis,
mros sedificem, et non destruam. Si enim pcccala majoribu. atque minoribus seu mediocribus.Trinilas
illorum reliquero impunita, de.truam, et non sedifi- hic complexio est, et unitas potestatis, quse totius
cabo; item, si bene agrntes puniero, deslruam, et nostis. salulis perfectio est. Charitas enim dimisit
non aediilcabo. Sed ita discrete exercenda est haee nobis Salvatorem Jesup, cuj"us gralia salvati su-
polestas ad sedificationem, et non ad destructionein, mus ; et ut possideamus hanc gratiam salutis, com-
tit bene agentes ad meliora hortemur, et male municatio facit Spirilus sancti. Kaeceuim dilectos a
agentes arguamus, ttt correpti aedificentur. Non Deo el salvalos gralia Ohristi turtur, ut trium perfe-
euim destruuntur, qui arguuntur ut se corriga.it, ctio, consummatio sitltominis in saluie.
1123 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULL--1N EPIST. AD GALAT. nti

m EPISTOLAM AD GALATAS.

ARGUMENTUM. Aprehenduntur.non solum ev. recept!one pseudoapo-


Galaiia est regio in Asia,cttj'us incolas Paulus adl slolortim, sed eliam quia multis et \ariis vittis erant
iHeiii convertit, ac honis moribus infomiavit. Cum- irreliti. Galatoenon ala de causa redarguuntur in
cfiierecessisset ab eis, ut et aliis genlibus more suo, isla, nisi quia pseudoapostolornm falsilati sineali-
prsetiicarei, veneriutt pseudoaposloli et prsedicaniesi qtta ralione animiim iniplicahant. H.o et ista se-
cis rarnalem legis observatiotiem, in tantum eos; quitiir pos! illam, qttia cum inilla niteretur Apo-
subverie.unt, ttt illorum srnlent.is assensum verboi slolus in rarnalium obserriintiarum destructionem,
el favore (necduni lameti opere) praeherent, ita ut in isla fprlius aJ earum tendil annihilalionem in illa
ciicumcisionem et Sabbatttm, neomenias quoque et mttltis modis denolat pseuJoaposloIos, in ista ana-
caetera hujiismoJi \ellent observare. Nam p.sedicti thcmatizat illos. Sic autrm incipit:
seduclorrs multis modis suadebanl eis carnales ob- CAPUT PRIMUM.
servatitias, dicenles fidem Christi non posse stifiicerc « Patilus aprisfoliis non ab hominihtts, neque
per
ad pletiam justificalionem et salutem, nisi ex anii- « hominem, sed per Jesum Clirislum et Deum Pa-
quo m ire servareniur. Et ideo suadcre faeiliuspo- < trem, qni suseitavit eura a moituis, et qtii mecum
teraut, qttia Pelrus et caeleri apostoli, qui cuni Do- < sunt omnes fialres.Ecdesiis Galatise. G:atia vobis
mino ftterant, permiseruntad tempus judaizare pti- < et paxa Deo Patre nostro, et Ooraino nostio Jesu
roiiivam Ecrlesiam, ne scandalum Judieis facerent. .« Chrisio, qtti dedit semetipsum pro peccatis no-
Non c-nini mox potiieruiit destruere Judaismum, « sliis, ut eriperet nos de praesenti saeculoneqttam,
scd patilatim ad vcritalis sincetitatem Judseos con- « secundum \olunlatem Dci el Patris noslri, cui cst
verleiunl, quia si in primo adilu omnrs ritus illo- « ploria in saecula stcculoiura. Ainen. >
ru:u ineipercnt deslrtierc, fidrm noslr.ympotius ab- Ut ipsi recognosrant eum qtti mitlit, prsepmiit
horrerent qtiam susciperent. Pattltts vero, qttia gen • nomen suiim, qttod est Paulus; el nomen oflicii
tihus ntilluiu rituin Mosaicaelegis liabeniibtis pr_edi- sui vel digniiaiis subjtingii, id esl aposlolus.
cabat, discipulos suos nullalenus juJaizare sinebal, Vult enim illos aucloriiate sua ad se attdiendum
sed in obserxantia evangelirae veritatis ros inslrue- dum constiijigere. Illis namqtie sicut dictum esf,
bal. Propleiva psetidoraagisiri dicebant circumcisio- priino pnedicaveral, rt eorum apostolus erat. Quasi
nrm csse necessa iam, quonr.tm magni aposloli, qui dicat: Vos, Galalsc, abjirite meniiacitim et ficsorum
aEominoJesu insiiliiti fuerani, hanc p.sedieabani; falsi atem, ac sttb specie veri sttperinfusam sinipli-
CjiioJtamrn non faciebant, sed propier scandalum cilali \estra_ venenosilaieni, et ad apostolum ve-
evifpiitluni inientione hona hanc adhuc servari per- |Q _lrttm qui doclor est veritatis, intrndile, quia Patilus,
miltehanl. Et ideo pessimi decepiores occasioneinde qui interpretatur electus vcl mirabilis, scribit vobis
accepia, ckcumcisionem et carnales observantias cl cujtis nomeii per muliasEcclesias in aiictoritatrni
illos pnetlicasse dicebant; alqtte Patilutn, qtioniam recipilur, quod non rst de pscudoaposlolis, quia
easdem observanlias-dastiurbat, in quanlum pote- neceleeli sunt divinitus, nec iu operalione signoiutn
rant (ieprimebant, dicentes quia non videialChri- mirabiles existunt, nec ullitts auclorilatis apud fide-
slum, et quia aliud qttam carteri apostoli qui Domi- les sunt. El aposiolus, iit est vere missus, stilicet.
niiin \itleraiit, p.redicabat E\angeliuin, et ita nullo non usurpans officium alteritts, quoniatn vertts
motiO illi csse creJendtim. Iiiteiuil ilaque nunc existil aposlolus. Pseudo autem apostoli invndunt
Apostolus ab Epheso sciibrns, redarguere Gaialas, aliorum officia, nec mittuntur, sed impuderitir sa
quia psetitloaposloios receperant, ei praedicationi iu^rrunt, et innoceriliuin corda stih veritatis specia
corum assensttm prsebebant, volentes circumcidi et fallunt. De quibus per Jeremiam Dominus ait :
ligo.etn Iegisobsenare. El prius insistit ac iromora- « Non misi eos et non praecepi eis, neque locutus
ttir in aticlotilalis sttoe coniinciidalione, ut postea sum ad eos (Jer. xn). > Et iterum : « Non miltebam
inajus pondtis habeant verba sua. Nam facla sui cos, ct ipsi currebant; non loquebar ad eos, et ipsi
cotiimeiidaiioiie, ingreditur cariutles observanlias 0 p.ophelabaiil (Jer. \iii). > Ideoque nulh.le.ius est ,
niult s niuJis et raiionihus dispuiando destruere. eis acquiescendum. Paulus vero, ut d'clum tsl,
Posl sectindam ad Coritilliios Itaec congrue loeata aposlolus est, id ost missiis, non ab hominibus, sed
csl, qtioiiiamaffiiiiiatemquamJam cum illa obtinuit a Deo. Qiialttor modis fit apostoloruro, id cst mis-
in moJo rep.-ehensionis. ln utraque ei ini reprehen- sortim eleclio : a Deo, ctnon ab bominibus; a Dco
duntur, qtti pseudoapostolos recipiebant, el rorum et ab honiinibus; ah horninibus et non a Deo; nec
ptsedicationi, poslpnsito veriialis Apostolo, acquic- ab hoiiiinibiis, nec a D'0, _ed a diabrilovel a scipso.
scebant. El ob hoc etiam, ,quia isi iila Corinthii re- A Deoet non ab hominibus, sicnt Moyses et Aaron
- -
P^«QL. CLXXXL 36
ilSi HERVEI BURGIDOLENStSMONACHI | \M1
divinitus missi sunt ad Pharaonem (Exod, iv, x). A.que interpretatur transmigrata, vel transmigratio. Et
A Deo et ab hominibus, sicnt Josue el Caleb missi aple sic interpretalur eorttm regio qui ad perlidiam
sunt ad explorandam lerram (Nutn. TIII; Deut.i). a fide migraverunt, ut el ipsa terra quam inbabilant,
Ab hominibus etnon a Deo sicut factum est, qtiando nomine suo testetur linslabilitatem eorum. Ego Pau-
« Pharissei consilium inierunt ut caperent Jesura lus eis scribo, et omnes fratrcs qtti sunt Ht.aini.quos
in sermone, et miserunt ei discipulos suos cum He- constat esse magnos apud Deum et apud Ecclesias,
rodianis, dicentes : Magisler, sciraus quia verax " qui de eorum subversione sunt \ehemenler contri-
es, etc. (Matlh. xxn; Marc. \n; Luc. x\). > Nec stati. Quod ponit omnbs fratres, retrahit inullum
ab hominibus, nec a Deo, sed a diabolo vel a se- illos ab errore, quia oslendit non tanlum sibi dispii-
ipsis, sicut pseudoaposloli, qui instigante Satana, cere, sed etiam multitudiiii prsedicatorum, quos Ga-
sine eleclione se ingerunt,'et in aliorum messem lala. sic diligebant, ul eos nollent offendere.De Apo-
mittere falcem prsesuraunt (/ Joan. u). Paulus ila- stolo enim iorlasse parum cttrarent, quia magitam
que in primo genere electionis invenitur, quia non de eo suspicionem fecerant illis pseudoaposloli, ma-
ab honiinibus, ut ab apostolis; ncque per hominem, le loquenles de illo. Idcirco ponil omnes qui secum
utpcr Ananiam, c[ui baptizavit eurn, est eleclus in erant, ut vel propter illos Galataeresipiscerenl, quia
aposlolum (Act. rx), sed per Jesum Christum, et per " cilius resipiscit qui suum etrorem multis rl maxime
Deum Patrem, nec per morlalem Christum, sicut amicis displicere intelligit. Facta -commendatione,
Pctrus et Andreas "(Joa'1. i); sed per immovtalem, ostendil eis oplationerri salutis ipsorum, subdens:
qtiia Paler susritavit eum a mortuis. Per hoequod Graiia clpax sitvobha Deo Patre noslro,et a Do-
p.-_mittit Chfislum, et subjungit Palrem, innuit minoJesu Cltthio. Acjsi dicat: Quod vobis dico vel
eum esse Palri seqttalem; et quod nullus ad Palris diclurus sum, non venit ex roalevolo animo, sedex
grattam pertingit, nisi per enm, sicut ipse dixit : nimia dileclione et vejstraecorreptionis sollicitudine.
« Nemo venit ad Patrein nisi per me (Joan. \iv). > Quod ex hoc patet, quia opto itt non ira el discordia,
Priores aposloli sunt electi per Cliristum adhuc ex sed gralia et pax sil vobisa Palre el Filio. Meruistis
parte hominem, id esl morlalem, Paulus vero no- enim iram, quia abjecislis gratiam; et amisislis Dei
vissimus apostolus per Christum jam Deum lolum, pacem, quia fecistis discordiam, sed nune rogo ut
id est ex omni parle immorialem. Hoc enim ait, iinita ira Dei, quse sttper vos rediit, et diseordia qua
,11011 ab hominibus, neque per hominem,sed perJe- rebellare coepistis, sit vobis reconciliatis gratia Dei,
sum Chrhtam et Dentn Pnlrem, quasi Christus Jesus quavobis peccala remiltanlur-etfamiliarisDei amor
non sit homo. Sequitur enim : Qni suscilavil eum Q iribuatur; el pax, qua semper ejus volunlati mente
a tnohuis, ut binc appareret cur dixerit, neque per et operibus concordelis. Et hsec gralia et pax delur
hominem. Proinde propler immoiialilatem jam vobis non a carnali observantia legis, sed a DeoPa-
nunc non homo Chrisius Deus, piopter substanliam tre, el a Chrislo ejus, qui Chtislus esl nosler Donti-.
vero naturae humanae, in qua ascendit in coelum, nus, quia dorainium 'super nos acquisivil, ubi nos
« etmediator Dei el liominuni et homo Chrislus de manu seducloris eripuil. Nam setneiipsumdedil
Jesus (/ Tim. n). > Per quod innuilur, quia cum bostiam pro peccalis «ostnYdelendis, nullas legis
Paulus differret a primis apostolis ex eo quod Do- oblalionrs quserens,ut j'uslo sanguine suo piincipem
minum in cariie non viderat, ner, ei in lerra degenti iniquilatis potenter \inceret, ac nps a jugo ejus li-
cum cselcris adhaeseral, Suppleium est sibi ex Ipsius berans, eriperet de prcrsenli smculo nequatn, uhi tot
Christi digniiate, quod deerat ex tempore, qttia laqueos adhuc lcndit ille deceptor.' Nequam dicitur
electtis est ab immo.lali et impassibili, ac per hoc hoc saeculum,tum quia saeculumestinvitans nos ut
adsequatur prioribus aposlolis. Illi enlm tatn longo illud sequamur, et generans nequitias ex concupi-
temporcCbrislum sequenles, \ix potuerunt discere scentiis suis in cordibus sequenlium suorum. tttm
E\angeliuni; hic autem brcvi spatio raplus in ter- qtiia nostris sensibus quinque prsesens est, offerens
tiiun coelum et in paradisum, nou solum didicit F>se nobis per illecebras suas ad videnaum non vi-
inter angelos quse doclurus erai inler bomines, sed denda, et audiendum non audienda, sicque de cse-
el audivlt arcana verba, qusencn licel homini loqui teris sensibus. Vel dicilur nequam, propter nequis-
(II Cor. xn). Httjus enim aposlolatus consccralus simos homincs qui lin eo sunt, sicut mala domus
est in coelo, cseterorum auiem in terra. Qtiia ergo quse malos habet Iiabitalores. Dedil, inquam, se
electus est non ab hominibus, neque perbomiiiem, Dominus ut nos eriperel, et hoc secundum piam _o- '
sed per Jesum Cliristum non moitalem sicut prse- lunlatem Dei el Patris noslti, quia non legalibus sa-
cessores aposloli, sed restiscilaltim et per Deum ciificiis, sed oblatione corporis Chri3li completa est
Patrem, acquiescendum est incunctanter dictis ejus, Patris volunlas, qui in bac ereplione noslra, se
non falsiiati pseudoapostolorum. Ae si dicat: Pau- Deum el Patrem noslrum esse declarat. Nam qtti
lus talis el ita electus, scribit Ecclesih Galatiw, id per unigenitum sutltm nos creaverat, per eumdem
est conveniicutis fidelium,quaesflni loca.iter in illa post lapsum culpa?, ad aniiquam vel subiiniiorem
provincia qiiss voralur Galatia, moraliter vero in dlgnilatem reducit, el affeclu paiernae dilectionis
transmigratione, quoniara ad servitulem legis ex li- nos in adoptivos filios assumit. Cui pro liac crc-
bertate gralise coeperunt transmigrare. Galatla nam- plione nosira est gloria cum eodem Filio et Spiritu
4135 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULl. — IN EPIST. AD GALAT. 4.5J
saucto perseverans in swcula swculorum, id est ini A Evangelium Christi, id est cum carnales observan-
unhersitatem aeternitatis. Amen, id est vere. tiae convenienler sint versae in Evarigelium Cliristi,
< Miror quod sic tam ciio transfeiimini ab eo, hoc esl umbra in veritatem, ipsi volunt ordine con-
c qui vos vocavit in gratiam Christi, in aliud Evan- trario veritatem "ad umbram vertere, ut Evange-
« geliutn, quod non est aliud, nisi sunt aliqtti qui lium annulletur, et carnales obseivantiae teneantur.
« vos conturbant, et volunl convertere Evangelium Vel transferimini in aliud Evangelium, in Testa-
« Chiisti. % menti Yeteris observantiam, quod tamen non est
Qui in aliis epistolis a graliarum actione et laude aliud, id estnon est diversum a Novo. Si enim spi-
solitus est incipere, in hac incipit a redargutione* riluali.erinlelligalur Yetus, nihil discrepat a Novo.
Mentes enim durae, nisi aperta essent increpatione Non est, inquam, aliud nisi sint aliqui ,qui vos con-
'percussae, nullo modo malum cognoscerent quud turbant, id est si desint illi qui carnaliter et perver-
egissentrNam saepe hi qui impudentes sunt, tan- se illud exponunt, intelligetis Yetus nihil esse aliud
tum se prccasse senliunt, quanium de peccalis quse in sensu quam Novum. Conturbant cnim velut
fc-cerunt, iiicrepantur, ul minores culpas suas sesti- aquam mentem veslram, ne puritatem habealis
ment, qttas minor invectio castigat; et quas vehe- aquse illius, quae de Jesu ventre fluit credentibus; et
menler objiirgari viderint, majores esse deprehen- " in alium sensum converlere Evangclium. quod fieri
dant. Unde necesse esl ul semper sermo prsediean- non potest (Joan. vu), cum Joannes dicat:« Vos
tis cum auditorum debeat qualitale fonnari, ne aut quod audistis ab initio, maneat in vobis (/ Joan.
verecundis aspera, aut impudentibus levia loquatur. it). i» Unde per Scripturas sanctas Evangelium
Hoc itaque Paulus ostendens, alios leniter incboat selernum et Testamentum seternum appellatur pro
alloqui; Galatas vero, quos a fide discessisse cogno- eo quod nunquam mtttabitur, sicut Testamentum
verat, ab ipso epistola; exordio post salutatiouem 'Vetus est mutalum, sed ut a Christo datum est,
invehendo redarguit. Et etiam quia omnes erant permancbit.
subvefsi, vel jam in ipso motu, de quibus gralias « Sed licet nos aut angelus de coelo evangelizet
ageret non habebat; ideo velut ex quadam nientis < vobis, prselerquam quod evangelizavimus vobis,
coramotione de illorum subversione incipil, ut per < analhema sit, sicut prsediximus, et nunc iterum
hoc citius eos revocet, et quasi ex abrupto inchoat. « dico : Si quis vobis evangelizaverit prselerid quod _
De re enim magna el insolila mirari consuevimus. *«accepislis analhema sit. >
Et idcirco ut ostendat eos Deum graviler offendisse, Ipsi volunt, mv diximus, Evangclium converlere.
stibilo \elut abruptuin ponit initium, dicens : Miror < r, Sedquicunque iUi sint, omnes analhematizenlur.
qttod vos prius in-fide et bonis operibus inslituti, Quod non de quibuslibetnuncita-dico, sed etiam de
nune iransferimini sic, id est ita incaute et temere a me ac sociis meis, etiara de coelesti angelo, quia si
"novalibettate ad antiquam servitutem; tam cito, evaugelizaremusYobis aliudEvangelium, analhema-
id est tam brevi spatio temporis, quia si per Iongi lizandi essemus. Ltcef enim nos ipsi vellemus ea quse
lemporis assiduitatem seduceremini, nonesset lam vobis praedicavimus, immutare, non esset nobis cre-
mirum, sed nunc est valde miraridum. Non ait, dendum; aut licet angelus de cwlo vlsibiliter ve-
transiatieslis;sed t.ansferimiiii, ostendens eos noti- niens evangelizet, si fieri queat, prwterquam hoc quod
dum ad hoc pervenisse, ut Judaicum ritiim suscipe- evangelizavimusvobis anathema, id est condemnalus
rent, sed in ipso motu perveniendi jam esse. Trans- sit. Non se tantummodo, sed etiam angelum posuil,
ferimini, iiiquit, et hoc non a malo ad bonum, sed iie si illos seduelores posuisset, causa invictiae fe-
*aJiono ad maltim, quoniam ab co Patre, qui vos cisse videretur. Et per hoc ostendit, quia si ipse val
-graluita bonitale sua vocavil in graliam Chrhii, id summus angelus pro annunliatione falsi dogmatis
est in remissionem peccatorum et juslificationem, anathemalizandus csset, mullo magis pseudoapo-
quse in Ch.isto dalur fidelibus, transfeiimini in stoli. Unde senlentiam repetit ac validius confirinat,
aliud Evangelium, id est in aliud -dogma qttod a rj ] dicens de quolibet, quod de se et angelo dixerat;
pseudo.ipostolis prsedicatur, et videtur vobis esse Sicui prwdiximus, inquit, ego et omnes qui mecum
T-vangclium, id est^bonum nunlium, quod tamen sant, ita et nunc ilerum repelens dico : Si quh vet
aliud .loit esl Evangelium, quia non potest aliud bomo \elangelus, quicunque ille sit, evangelizave-
esse tisi illud quod praedieo. Quod autem pseudo- fit vobis prwter id quod accepislh, id est prsedieave-
apostoii praedicant, Antichristi praenunlialio est, rit aliud quam quod vobis tradidimus, ul in praedi-
non E\angelium Chrisii. Non est, inquam, aliud catione sua excedat regulam fidei quam didici-
E.aiigeiium praeterillud quod praedico (/ Joan. n), stis, et exorbitet de via veritatis quam a nobis ac-
riisi suttt aliqui qui vos coniurbant, id est nisi quan- cepistis, analhema sit ille, id est condemnatus vel
lum ad repulationem illorum, qui more limpidse analhema, id cst alienalus ab Ecelesia Dei. Ana-
aqus. mentem reddunt vestram tuibulentam. Vel lliema quippe condemnalus interprelalur, sive alie^
quod tvansferimini non est aliud, nisi lioc quod nalus vel aiienatio. In eo autem quod ait. licel «os
sunt aliqui qui vos conliirbant, id est qui sincerum aut angelus, elc, videbat posse fieri ut aliqui ex hts
vestrse fidei sensum admistione falsilalis foeiidum qui apostolicse perfeclionis esse creduntur, adhuc
ac ccenosuni faciunt, el voluiit, eliam convertere flevient ad falsitatis annuntiationem, videbat posbe
..53 HERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI | -156
— i
fallacem mediatorem transfigurare se in ange- A authenlira. Mnltum enim per pseudoaposlolos im-
ltim lucis (// Cor. n), et aliquiJ falsum annun- minula fue.iat aputi Galalas ejus aucloriias. Non
liare. sum, inquit, missus abihomine,sed a Chrislo; nec
« Mojo cnim hominibus suadeo, an Deo? An suasio niea voluniali honiinmn faniulatui', sed Dei;
« qusero honiinibus placere? Si ^tdliuc horoinibus qu'a nrc doclrii am quam praedieo, acccpi ab ho-
« placerero, Chrisli scrvus non essem. > mine, sicut vos pulabaiis. Nam moio nolum fucio
Qttasi aliquis dicefet : Tu Paule, cur sic aspere vobh, o fratres, quod jignorabalis, scilicel.quanta.
loqtteris? Ideo ponit istud, ac si dicat : Merito sic attclo itatis sit Evangelium, quod tam \obisquam
loquor. Quia suadeo modohominibus, anDeo? id est aliis evangelizatum. id esl praediraium esl a me,
iil nunc suasio elexhoiiatio et prsedicatio mca ad quia non esl s_ct<Hr/«mauclorital?malicujus hnminis,
hominum voluntaiem et Iionorificrntiam, an ad Dei srd poiitts secuiidum aucloritatem ipsitis Christi.
voluntatem et gloriam ? Non ad liominum, sed ad Neque enim ego ab liomine iltud accepi, id esl non
Dei glotiam spectat, qttod ego nunc vobis suadeo. est mihi injiinelum ab homine. Quia vcro posset
Olim vero seniebat suasio mea voluniali bominum, non injtinctum silii fuisse ab homine, idcirco ad-
«:umob graliam pontificum liaherem Chrislianos, et dit : neque etiam didici illui ab homine. Non ab
snaderem illis til a Christo reredeient. Sed incre- B hoinine didici, sed per rerclalionem Jesu Clnisti.
paudo lo-iuiliir Aposlolus per inteirogalioneni. Undc Ipse me docuit, ipsemet iiijtiux'l mih\ Ilic ostendil
ct adjitng.l: An quwro hoiniiiibus placere, subaudi- quia sicut anliqiii prophette dc futttra Christi incar-
tur sictit olim qua.rebam placere Judaeis, cum aprin- natione, passione ac iresurrectione el ascensionc
clpe sarerdoltim litteras accepissem pergens Dama- per spiiitum propheiiae sunt docti, sic ipse haecom-
scum (Acl. ix)?Nequaquam illis jam placerequaero, nia de ClnisU. jam prselerila, per eumJem prophe-
quia st adhuc post baptismum placeretn hominibus, tias spiritum, ipsn Cluisto ^ocente, cognovil. Spi:i-
praedicando carnales observantias, tunc non essem lus cnim piopheli-C non soltim cx fuiti o tangil
Chrtsti servus, id rst nonser.assem spititalia Chrt- animuui prophetlzantis, sed rtiam ex p'aele,ilo, sic-
sti praecepta. In omnibtis his conlrarius rst Patilus ul imnc Jeeia. aturSuiijmum Pauli tetigisse. Nam et
psettdoapostolis, quoniam sttasio illorttm spectabat Moyses de praeleril.s propheiavit, dum ea scriberet,
ad honorem hominum, non ad Dei gloiiam, cum qttaefacta sunt iu princpio niundi, priusqtiam homo
suaderent credi, hominem posse juslificari e\ operi- creatus cssct. I
bus Iegis, non ex fide Christi; ctipsi quaerebatit ho- < Au lislis enim conversationem meam aliquando
minibus placere, id rsl peifiJis Judseis, ob qtto:um _ < in Ju.Iaismo, quoiiiam sttpra motiiim p.tsequehar
gratiam se pcr mundum disperseranl ad subversio- < Ecclrsiam Dei, el expugr.aram illam, etp:oftcie-
nem fidelium. Aliier qiioqtte potest intelligi quod « bam in JuJaismo supra mullos co-eiatuos meos in
Appstolus non quaerebat honiinibus placete, quia « gcnere m.o, el abtmdantius temulator esisiens
non hoc in suis operibus intendebal, ttt ipse lauda- « paternartim raratum tiaditionum. s
retur ab hominibus, sed ut per ea qttne faciebat, glo- Ad coromrnJatioiiem sui, probat apertius quia
rificaretur Deus. Quisquis enim se apud homines non didicit Evangelium ab liomine. Non didici, in-
jactat, et ila venlilal bona opera sua, ut finem eo- quil, ab homine ; naralncc ante conversionpm mcam,
rumdem operum in lattde bominum ponat, catndem- nec posl coiiversionem. Ante co:i\eis'onrm non di-
que laudem hominum quasi mercedem coroputet dici, sed politis perscculus sum Ecclesiam. Hinc
operum suorum, nrcdttm Chiisii srrvus est. Quis- enini palet, quia t-.incJEvangeliumnon didici, cujs-s
quis vero bona qttae facit aut loqtiiltir, idcirco pla- eratn iniinicus. Audistis enim et vosipsi conversa-
cere cupit hominibus, ut cos ad iniitationem bonae tioneni meatn, qua: fuit aUquando in Judaismo, id
conversationis trahal, vel ad Dei laudem corda eo- est in Judseorum rciigione, quoniam supra moium
rum accendai, nou hominibus qttseril plarere, sed caeterorumJudtcortinf perscquabar EccledamDei zelo
Peo (/ Cor. x). Hoc elcninTmoJo Pattlus placebat D legis acce.isus, fugando sanclos, et ad pcenam tra-
Lomiiiibus, qtti se aliii per omnia oninibus placere hendo \inctos, et eipjignabamillam, id est devasta-
teslalur. S_d quia liypociilarum more, qui trans- bam, cttpiens ipsam prorsus dciere. Vel supra mo-
iftirias laudes, non saluteni videnlium ex stiis ope- dum paliei.tium; iJ'est supra quam quodpossent
rirtts qureruni; nolebat homiitibus placere, ideo nunc fidcl.s pali, et hsec agrris proficiebam sectinduni
se! Uisplacere denegat. scientiam et observantiam Ieg;s ratiialrm in Judais-
< Nottitn enini vobis faco, fratres, Evangelitim, nio, id est in ritu Judaico, quia rl carnaliler intelli-
< qi.oJ evangelizalum est a me (/ Cor. xv), qttia grlsam Scripluras, ttiagisqur ac ntagis ipsas obser-
« not est secundum honiinrtii. Keque cnira cgo ab vabatn. Et liocuoii stipra srnrs, qualis eialGama-
« hon.ine arcrpi illud, neqite didici, sed perre\cla- I!el magister meus et caele-i tales, quod vlderetur
« tionp.n Jestt Chrisli. > niirum (Act. x\n); srd supra mulios cowtaneos
Sttpe ius dixerat se apnstolum esse, non ab ho- meos, non supra oiunes qui erant aiaiis mese,et non
minibus, neqtte per hominem, sed per Jesitni Chri- proselyti, sed in genere meo, id est in filiis IsraeL
Btum; el hoc nunc probat, sttamque personam com- Etquiaplus intelligeiido et adimplendo proficiebam,
mendat, ut ea qu_epost diciurus est, accipiant ut ideo et abundantius existebam wmulator-paterriarutn
1157 COMMENT IN EPISTOLAS PACLl. — IN EPIST. AD GALAT. !_;.§
tnearum tradiiionum, id est ferventiori zelo conabar A . Postquam ei placuit tit me sic vocaret, et Filium
ulcisci in eos, qui ad Evangelium coinersi, viola- suum mihi revelaret, continuo non acquievi carni ci
baiit traditionrs seniorum quas a parcntibus acce- sanguirit, idest assensttm mox praebere desii Jttdseis
peram. Yel omnia L'gis mamiata carnalia paiernse el propinquis nteis caiiiartbus, niilii scnsu carnali
liadilioites vocanltir, quiapiius etanl mandata Dei; suadei.tibus, ut in caniali observamia legis perma-
sed nu.ic suut tiaditiones hoininum, poslquam veri- nerem. Illis non acquievi, qtiia erant cero et san-
tas apparens timbrain repulil. guis, id esl carnaliter sapicbant, el carnatiler doce-
« Cum autein placuit ei ^rui me segrrgav't ex banl; ncc etiam ad spiritalcs magistros, id csl ad
« ulpro maliis me_e, et vocavit per gratiam suam, apostolos qui me itt Cluisto praecesseranl, el in Jeru-
« ut i\ vrlaret Filiuin sutitn in mr, ut cvangelizarem sal.in inanebanl, veni ut ab illis doctriiiam quaere-
« iliim iii genlibus, coi.tinuo non acquievi carni et rem; sed exiens de Datnasco, piofectus sum in Ara-
« satigiiini; neqiie vrni Hirrosolyuram ad anteces- biam prjedicare ubi nttlliis apostolorum eral, et inde
» sores roeos aposlolos, sed abii in Arabiatn, el ite- redii Damascum. Finilisque tribits amiis a tem-
« rum rrverstts sum Daniascum. Deinie posi an- pore conversionis mear, quibus in Atabia elDasnasco
4 uos tres veni H erosol} niani videre Pelrum, et moratus sttni, veni in Jenisalem non discere Evan-
c mansi apud ettm diebus quiiiriec'm. Alittm autem B 1 gelittm, sed videre Peirum ut illi sjjiiilualiter adgau-
i sposlolo-um Yidineniinem, nisi Jacobum fratrcm derem. Neque eniro ab illo tttnc Evangrlitim didici,
t'D,raini. Qua. autem scrilo vobis, ecce coram qttia non mansi apud euin nisi diebus quindecim, iii-
« Dro, quia non mentior. Deittde \eni in partes fra qttod spalitim discerem laittudiucm tanta. scien-
« Syiiae el Cil'ciae. » tiae. Sed nec abaliis aposlolis di_ici, quia ibi pra.ter.
Probavit se ante eonversionem Evangclium ne- Peiium alium aposlolorum vidi neminem, nhi Jaco-
quaqtiain didicisse, el incip'l probare quia post bum fratrem Domini, id esl cognatttm Sulvatotis.
con. erslonem hoc noa didicil ab homine. IIoc mo- Maria eiiim virgo mater Domini, el Maria mater hu-
do, inquit, me habui ante couversionem, unde palet jus Jacobi, sotores fuerunt; el ideo \ocalus estipse
quia liPic E\aiigeliuni non didici; sed postquam ftaler Domini, qui et piimus eplscopus fuitin Jeru-
placuit Deo ul cor meum illtiminarel ct converle- salem, Caeteri aposloli jam per orbrm erant ad prse-
ret,alio more vixi, in qtto rursum apparct, quia nrc dirandum dispersi. Unde quia Joannes ibi dceiat,
tunc, nec posl ab horoiiie didici. Et hoc est . Cum crediraus matrem Doniiui jam in coelum tur.c as-
auietn placuit ei benigiio Palri, etc. Placuil hoc sumplam fu'sse, ctijus sepuicrum osleiidiiuriii\aiie
Deo, id est non fuil hoc meiitum meum, sed soluin Josaphat. Ego quidemialia vobis de me ct aposlolis
Dei placiluin; qui me segregavit, id csl seoisum a refero, ct forlasse videntur \obis inctedibili?, &ed
i»assa perditorum secrevit, ex utero matris mcw, id lisec qttm scribo vobis, ecce coram Deo, quia uon men-
e_tocculto consilio pielatss suse jam me eligens. Et iioi, et hoc sic esse est coram Deo, id est manife-
hic notalur graluita D.i mis' ricordia (Rom. ix). slum est inpra_seiitia dtvini conspecttts, quem nihil
"
Quasi dicat : Ant.quam aliquid boni egissem, sua latere polesl. Hoc loco jtiral Aposlolus, nec lamen
giatia me praedesliiiaril ad vitatn, et post vocavit me peccat, qttia viJebal quosdani Galalarum non aiiter
per graliam suum. Hic necesse fuilponere gialiam, sibi credeie. Non enim a malo jusaniis fiiit hsec ju-
q.da post naliviiatrm alfquid potuisset egisse boni, ralio, sed a malo illoi-um, quorum incredulitas com-
per qttod meruisset vocari a Deo. Sed sicul segre- pulit eum jurare (Malth. v). Deinde piofccttts ad
gatio, ita et vocatio ejus graiis farta e_l. Yel ex Jerusalem reni in partes Syrim et Ciliciw, ul ct jbi
utero inese nialris, iJ est de caecitate Synagogse, ubi pr_edicarem. El hanc piofectioncm suam ideo me-
claustts tettrbar, seg egavit me, id est seqtiestravit morat, bl srianl Galataequia de loco ad Iocum stepe
a multitu line cselrroruin, quos in illa caecitate reli- tran.iens, non didicit Evaiigelitim ab homine, et in-
quit. Sicul enini uterus infanlem inlia se chuisum dubitanler acquiescant rjus docrinae.
coiitiitet, nec eiim aiiquid videre prrmittit, nrc in D j « Eram atiiem ignotus facie erclesiis JtidaeaequaB
ullaiii partem spatiati, sic cseca dcstrurtio diseipli- « erant in Christo. Tantutu aulem aud.ltim habe-
na?, quae est itt Synagoga, eos quos continel, noti « bant, quoniam qui pei'sequcba)ur nos aliquando,
sinit lucem veritalis asp"eere, nec In libeiute cha- « nuiic evangelizal fidem qttam aliquando expugna-
rilalis spatiari, sed undiqtie miserabiliter coatclat, « bat, et in me clarificabant Deum. >
ut nec ad fucem, nec ad libertalcm p.oeedant. Sed Non solum ab aposlolis non didici, sed nec a ese-
de hoc Synagogaeutero me Deus segregarit, quaudo teris fidelibusquietant in Judaea, quippe qtiibtis om-
a pl.iiis c:eca consuetudine me sepatavil, ut hbere nino eram ignolus faeie. Nondutti eniin me post con-
possem Christi lumrn intiteri, ct in cjus charitate verslonem vitle.aut.El propteiealiqtiidocoiihtat.qiiia
dUalari. El vocavit me ad hoe, ut in me, id esl in me non dorusiiint Evangelium. Nondunt mr vide-
corde meo, ubi ve.a exietil cognitio, revelaret Fi- rant nec rognoverant facir, sed taiiien ab aliis
lium, id est detegeset notiliam u.igrniti su',^quae Cliiisiianis fama currenle audieratit, quoniam iiia
inihi erat \elaia, dum haberem super cor vilamen qui a iquando tws Chrislianos perseqttebalur, nunc
legis. EtiJeo mihi re\e'arel, ut etanyelizarem illum pluiibtts evangelizat fidem Clirisliaiiitatis, quam ali-
h geniibus, id e.l pra-dicarem illum inter geutes. quattdo expugnabat, Et in mes id cst in considei'&-
£159 HERYEI BURGIDOLENSISMONACfH I _IiQ
_ione conversionis et conversationis mc__ clarifica- A
J tibus referret. Conluli cum illis HierosolvmUanis,
banl, id cst clarum prsedicabant Deutn, qui me sic non cum omnibus, jquia in tutba non poiest bette
eonverteiat, et de lam crudeli lam pium fecerat. disculi verifas. Si enim in praesentia omnium dixis-
IIoc est, ego illis eram malcrja Deum glorificandi, sem circumcisionem et carnales obseivai.tias non
qui tam bene conversus eram. Yel in me, id est in esse factendas, stalira contra me vulgus imloc.um
considerationeprsedicationismese, clarificabantDeum conclamasset. Et ideo non cum •omnibus, sed ctim
et ipsi praedicando, quoniam audientes quod ego his lanlura qui videbantur ess. aliquid, id esl majoris
conslanter fidem prsedicaiem, quam impugnare so- aucforitatts et scientise. Et hoc seorsum, id est a
lebam, et ipsi exemplo meo accensi. provocabanlur turba semolim. Non quod aliqua faisa pluribtis di-
ad prsedicandum Christum. xissem ut seoisum Ipaucioribus vera dicerem; sed
CAPUT 11. quia nonnulla tacuerara, qusc parvuli pmiare non
« Deindepost annosquatuordecimiterum ascendi poterant; et necesse eiat ut sapienliain lbqueter in-
< Ilierosolymam cum Barnaba, assumpto et Tito. ter perfectos, quatenus caeteri apostoli et seniores
t Ascendi aulem secundum revelationem. Et eon- perfectionem meam cognoscerent. Ideo etiam con-
c tuli cum illis Evangelium quod praedico in genti- tulil Apostolus evangelium suum cum E\angelio
t bus, seorsum autem his, qui videbantur aliquid B t illorum, utauferrellsuspicionem ab ecclesiis Judseo-
< esse, ne forte in vacuum currerem aut cucurris- rura, qui pulabant illum aliud longe diversumEvan-
t seni. » gelium praedicasse et adhuc prsedicare, qttia neque
In Syria et Cilicia praedicaveram. Deinde ascendi cum Dommoluerat ponveisaius, a quo essel instru-
rursus in Jerusalem, quse est in montanis, nec po- elus ; nec cum aliquo apostolorum, qui Dominum
test adiri nisi ascendendo, ascendi, inquam, pdst in carne viderant, u^cxemplo docttinse eoiutu prse-
anttos qualuordecim, ex quo prius veneram Petrum dicaret gentibus. Ut ergo ab ecclesiis Hebiseorum,
videre. Ideo teropus et numerum annorum cowpu- sed et cselerorum pef otbem lidelium hanc suspicio-
lat, id est antea tres et post quatuordecim qtti simul nem auferrel, idcircp sicut ct supra diclum est con-
_sunt decem et septem, ul per hoc scialur, quia anle- lulil; conlulil, inquam, ne modo curreret\el olim
auam conferret Evangelium, tanlo anle tempore cucurrisset in vacuum, id est sine ftuctu remunera-
pra.dica\il. Et quando ab apostolis nihil accepit, tionis. Pcr hoc enini constaret quia illi quibus prse-
consiat quia a nullo accepit vel didicil. Ascendiin dicabal, aut prsedicivcrat, roercedem habituri -joa
Jei usalem cutn Rarnaba, quem ad teslimoniun. du- essent, si nec reiiiuiierationein ex sua ptaediccttione
cebam, assumpio etiam itobiseum Tilo qtii eiaf gen- , conseculurtts esset. Vel quod ait, ne forte in vacuum
tilis et incircumcisus, duxi illum ad testimonium currerem aul eucurrissem, quasi per iiilerrogationeni
mese praedicationis confirmandae, scilicet ut caeteri dictum pole.t inl_lligi, ad iiicrepationem eorum qui
genliles \identes illum iucircumcisum credere, cre- hoc suspicabantur, juLhinc appareat eum non in
derenl et ipsi absque scrupulo. Si vero ipse Titus vacuumcurrere \cl cucunisse, quiajanf aiiestatione
ibi fuisset circumcisus, paler et omnibus me non caeterorum compiobktur nihil ab Evangelii veritale
recte docuisse, qui non docuissem eum circumcidi, dissentire. ,
sed incircumcisum duxissem socium. Ascendi et hoc « Sed neque Tilus qui mecum erat, cum esset
non temere, sed secundum revetationem, id est Spi- « genldis, compulsus est circumcidi, sed piopier
riiu sanclo mihi revelante et adinonente, ut perprae- « subinlroductos falsos ftaires, qui subinlroierunt
sentiam me<mi validius aiinullarenlur carnales,ob- t explorare libeitatc&i nostram, quam habemus in
ser\antiae. Ascendi. et Evangelium quod in genlibus « Christo Jestt, ul nos in servilutem redigerent.
convertendis prwdico, cutn illis Ilierosoljmitanis, « QuibuSneqtte ad boram cessimus stibjeciioni, ut
qui prius dubilaveianl de verilate prsedieaiionis « \enlas Evangelii pernianeat apud vos. >
meae, contuli, quia ego dixi Evangelium meum, et Non solum E\angeliomeo nihil addideruttt, scd
illi dixeiunt suum, nullaque in nosttis senlentiis D j neque Titum circunieidi fecerunl. Cum cnim me-
reperta est dissonantia. P-ropler hoc incipit tolum, cum esset in illa collaiione, et csset geutilis, id est
ul per hoc Galatas retrahat a circtimcisione et car- sicut natus luetal, jn prseputiq manens, non est
lialibus caeremonlis, quandoquidem sua praedicatlo compulsus circumctdi, id csl nulla ratio veiUalis
non dissentit a doctrina ipsortim apostolorum; et poluit ibi a qttoquam profeiri, ob quam Ipse vel
Tilus qui erat ptsesens, non fuit circumcisus, quara- alius cogerelur cucumcidi. Et ne pulelis qtiod apo-
vis esset gentilis. Tuncenim et isti 11011 debent ulte- stoli voluissent illum compcllere ttt ciicumcidere-
rius dttbitare, quandoquidem nec ecclesiae Judaeo- tur, et ille contra voluntatem eorum pei mansisset
rtim quidquam potuerunt ei conferre. Ideo namque incircumcisus, sciatis quia non propter aposlolos
fecit lianc collationem, qttia de ccelo posl ascensio- vel seniores dixi compulsus, sed piopter subintro-
nem Domini vocalus, nisi inveniret in carne apo- ducios fatsos fralresi, qui inlus qtto conlercbam
stolos, qttibus comintmicando etcum qutlms Evan- Evangcl.um meum subtntroieiutit explorare ttberta-
gelium conlerciitio, ejusdem esse socielaiis appare- lem noslram, qua peij Christum ab omni seivilute
ret, ecclcsia illi omn.no non ciedeiset. Unde nttnc lcgis sunitis absoluli,j\el qua ex libeio aibmio vo-
pecesse fiiit, ut hanc collationem Galatis dubitan- luntarie servimus Deo non limore pa_nse. Ad lioc,
UU COMMENT;IN JZPISTOLASJSAUCI. — 1NEPIST. AD GALAT. lUZ
inquam, snbintroierunt, ut verbis et disputalionibus A rentur» fuerinl, sive piscatdres" sive tefonarii,«ir<.
suis ad carnales observantias coram ownibus_qui illiterali, «i7it7interest «jea-veiiiate^el inea Scnten-
aderant, nos cogerent, et sie a -lihertate gralise in -tia, quia non loquor secunrtum illud quod antra ftte-
servitulem legis 7ios redigerenl. Quibus neque vel ad r,anl, sed secundttm id quod tune «ranl. Praemis-
lioram voluimtis eedere, ut subjiceremur servituti sum erat, .ut verilas Evangelii pein.aneatapucWos;
legali, sed viriliter illis restitimus, ul -veritas Evan- et ad hanc veriiatem respicere videiur quod nunc
gelii quse emnem bomiuem absqtte legis operibus dicitur, nihil mea interest, id -est nihil a mea veri-
per fidem et opera charitatis posse salvari docet tate disiai, qualescunque Illl quondam fuerini. Re-
permaneat apud vos, sicutpi^aedicavi vobis. Insidia- lert >etinterest, hsee duo vefba, solent cum genilhis
banlur Apostolo fratres falsi isli, exploranles si ct possessivorum pronominum rablati\is construu
viderenl eum in aliquo vel circumcisioni vel eaeteris Veletiam >sineinterpositione potestlrgi. Qui ab his
carnalibus observanliis acquiescere, ut redigerent vldebantur esse 'aliquid, T^elrus^scilicet atqueJoan-
eum in servilutem,id eslul jam in circuroeisionem nes et JacobuS,' nihil'mea veritate vel mea serflentia
eos fevertere eliam ipsius Pauli exemplo vet atte*- interest, qtiales^fuerint, id csi-riihilsecunaum meam
Btatione, tanquam saluti neoessariain prsedicarrnl, sentenliam diffcrt,'quales ioco et scientia-quondam
jTitum ergo ckcumeiderepoluit, ne daret illis occa- B fuerinl, sive nobiles, sive ignobiles. "Nonaliis apo-
slonem, ,qui siue ul!a circumcisione dicebant cre- stolis dci'.ogat, sed.quia'Calata. alios apostolos ultra
dentes non posse salvari, et addeceptionem gentinm modum magniiicabant, iiuic eosprarferentes, aique
hoc etiam et Paujum senlire jactabant. Abbi vero ideo aucloritatem bujus irilior-em'hahebant, ostendit
Tiaiothaeum proplerea circumcidit (Apt. xvi),"ne «e.sequalem esse, et doctiinamabeisiion-accepisse.
Judaeis et maxime cognationi ejus maternae, qui ex Nihil inlerest, quales blim fucrint, tjuia Deus non
genlibus ,in Ghrislum crpdiderant, viderentur sic accipit personam hotninh (Lev. xix; Deul. -, XVJ;
detestari circumcisionero, sicut idololafria detesfan- HPar. xix4 I-ob xx\iv; Prov. x\iv; Sap. vi; EccL
da est, cum illam Deus fieri pra.ceperit, Iianc Sata- xvsv et XLII), id esl non- eligit digniiatem vel no-
nas persuaserit. Habebat itaqtte Aposlolus lianc in bilifaicm alictqus personae. ISIam me neque despe-
Chrislo libertaiem, et faciendi circumcisionem et xit idclrco velinferiorem judicavit; quia novissi-
non faciendi, ut ostenderet illa sacramenta nec nius veni, imo parem !illi-somnino moiistraril. ftem
tanquam saciilega debere datnnari, nec tanquam iili priorrs, «7«»videbantur •esse mag.num nliquid^ii-
necessaria debere appeti, Et hanc liberlalem sub- hil conlttlerutit tnilti de scienlia prsedicationis; sed'
intraverunt explorare praedicii calumniatores, scire econtra fuit, id est ego illis contuli, quia prius Ifue-
volenles an faceret in Tito quo^ fecet at in Timo- " rant cerii se bene praedicas.se, et carnales obsen-
theo, ut jam exemplo ejus circumcisipuem omnibus vanlias debere destrui? 'sed luunc facti (sunt cerlio-
necessario faciendam prsedicarent. res, me 11011 ab ullo inoiialium, sed ab dpso Christo
_ « Ab his autem qui videbanlur esse aliquid qua- doclum, audientes ideni praedicare. Nihil niihi con-
« les aiiqttando fuerint, nihil mea interest. Deus tulerunt, sed econtra scr.m vidissent quod evangelium
< enim personam Iiominis non accipit (Roim. u; prwpntii credihtm est nnild, sicut Petro evangelium
t Ephes. YI; Colos. m ; Act. x; Jacpb. n; Peir, j). circumcisionis, id est quod Dominus rvaugelicam
« Mihi enim qui videbantur csse aliquid, nihil con- doeiiinam sicui fideli dispensalori credidit, nt prae-
. luleiunl. Sed econlra, cum vidissent quod eredi- puliaiisgentibus evangelizero, quemadmodum Petro
t tum est ntihi evasigelium praepufii, sirut Pelro consliiMerat pr<ndicare popttlo circumcisionis, dex-
i cii cumcisionis (qui enim operatus e_l Petro in tras societatismihi dederunt. El \ere mihi estcre-
« aposlolatu circumcisionis, operatus est el rajtii diturn sicut Pctro Evangeliuni, quia qui Petrum fe-
- «. inier gentes) et cum cognovissent graliam quse cit aposiolum circumrisorum, feciietiiieaposi(.lum
«. dala esl mihi, Jacobus el Cephas et Joannes, qui genliuiu. El hoc cst: .Nam qui operaltisjesl PeirO,
- \idebanuir columnae
esse, dextias dederunt mihi idcsiad hoiioreni et au\ilium iPetri, sublimaiido
« et Barnabae socetatis, ul nos in genlcs, ipsi au- eum in upostolatum circumchionh, id est JudaicipTO-
« lem in ciicumcisionem; tantum, ut paiiperuui puli,"lum per praedjcalionrin, tam permiracUloHim
i memores essemus. <Ju°d etiam sollicitus fui id- osteiisionciu, operalus esl et milii virlutes miraculo-i
« ipsum facere. _ rum alque diversas gratias et eloquentiam validse
Coniuli quidem Evangelium cum apostolis et pvaedicationis inler gentes. Hic ostendunlur istidtto»
altis senioiiLus qui erant in Jerusalem. S.d lamen principales apostoli ad salutem duorum populorum
illi qui videbantur esse aliquid ab his Hieroso- fuisse electi, Pelius ad Jutheorum, Paulus-ad gen-
tymitanis. id est alicttjits magnse dignilatis, mhil tium. Et cum pro cerio cognovhsenl grutiaiil itpo-
uiibi contulerr.nt. Hoc videlur -debuis^e slatim di- slolatus et isapieniiae, quae mihi a Chrislo data est,
cere, sei' faeit inletpositionem, velut si quis ei di- Jacobus et Pelrus el Joannes, qui vidcbantur esseco-
ceret: Tu dicis quia videbantur esse aliquid, imo lumnm, id est erecti ei fortes ac imraoblles, alque'
nihil erant, quia piscatoces et idiotae ftterant. Et ad roboraiiles mulliludinem aliorum, et coiilinentes, ac
hoc quasi respundel -: Rfiyera tunc erant aliquid. sustentantes, dederunl tnild ei Rarnabw dexlras. Ja-
Ham quales atiquando priffgJiuam"a Chrislo voca- cobus hoc ioco ponitur anlePetrum et Joannem,
414S HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI l UU
propter primatum suum quem habebat in Jerusa- A _ decretum erat, ne gentes cogerentur circumcidi vel
lem, ubi erat episcopus. Dexteras nobis dedei-uut judaizare (Act. \v). Tunc enim scriplum est: Pau-
socielatis, id est signum socialis amiciiise el digni- lus atiteui et Barnabas demoraba:,tur At.iiochiae,
taiis aposlolicae, qttod ab his quae ipsi didiceranl, in docenles rt evangelizantes cum aliis pluribtis ver-
nullo disrrrpabamus. Sicttt cnim invicera osculari, butn Doinini (ibid.) Et eo teinpore Pclrus intelligi-
signura esl pacis ac dilecliotiis, ita cl jungrre desle- tur supervenisse.et qiiodniincPaulusnarrat,fecisse.
teras. Sociclatis dico, ita decreiae, ut nos in gentes Nihil, inquit, mihi.in .erusalem coiiiuleruut Petrus
iremus p aedtcare, ipsi vero in chcumchionem; et clalii, sed cuin venissel Cephas, id estPetrus Antio-
illi es.enl parlicprs bcnelicii quod ageremus in chiani, ego i111contulij Vel ila : Non suliim in Je-
convcrsione g''iililium, nospic siniil.ler esserous so- rusalem ego conluli Petro, sed eliain in Aitliochia.
cit ramutirrationis ipsorum p:o conversione Judiro- Nam reslhi ei in facicm, id esl Yiioniu absentia
runi. Liccl Paulus ci.at Baiiiabaui sectim esse re- cjus rgo derogari illi, sed ante eiim vet.icns, apetle
cepuim in socielale apostoloriim, non tamcn sihi di- crntrailixi ei, et Iibere eum teptehrndi, quiarepre-
cil esse ^eqtialem in p.aedicalione, quia ipse rst do- hcnsibilis erat, id est |'ignus rcprrhenslone. Nam
clor geiilium, qui sectinduiii majorcm partem illas piius qtiatn vcnircnl quidam Judicorum a Jucobo de
conveitl a Jerusalem usqtte in Illyricuni, praedi-]B Hieiosolyrois Anliochiain, edebat cutn convrrsis
cans per ciicuititm, ac deinde non soltim usque Ro- geniibus absque ttlla ciborum discretione, iia ut
niam, sed etiam tisquein Hispaniam (Rom. xvj. H.ec nec suillas caines reptobarrt; sed po_tmodum cwn
venhsetil Judsei, siibtiahe;
omnia valent ad comtnendationem suae aucioriialis, i at se a convivio eorum,
etellam ad iiitenlionem, ttt ros tevocet a ci.cumri- ne Judaei qui noviter ad fidem venetanl, et adhuc
sione et legis servitule. Nihil contulrrtint, sed eliam legem servahani, scandalizareiilur in cibis, quos lex
aiTOgaveruiUtunltim, ul essemus memores pauperum imniundos judicarit. Et non iia subtiahebal se a
qui erant in Jeiustdem, el prelia rertnn suarum pro geiililiuin socielale, ul isaltem aliquotirs cum illis,
Chiisio posueranl ad pedes aposlolorum. (Acl. n). et aliquoties cum Judtets esstt, sed et omnico se-
Quod etium, id est habere niemoriam co.um et gregabal se, id est seoisum a gtcge genlilium scpa-
miitere eis alimoniam, ego solliciius fui faccrelwc rattis, gregem suum cutn Jutlaeis fjciebal. El sic
ipsutn stttdiose complens. Rerte Pttulus ut ali obset- quadam simulatione dabat intelligi, lianc discretio-
vantia legis Galatas revocarei, praadiclam Evaneelii nem ciborum et alias 'cainales observanlias esse
sui collalionem tnemoiavit: quia idcirco tunc in Je- neressarias aJ juslificalionem; gent.lesque conver-
rusalem ascendil, ut audirel qttid de legis observan- _ sos ad Chrisiutn, non posse Judaeis credet.libus ad-
tia priores aposloli sentiieni. Unde Lucas refeil de jungi. Quod qtiidrm prjus eral qiiam si fiatres sr.in-
Pauloel Bainaba, quia morati sunt Aniiochise tcm- dalizaret, quia deleiiusj es>lveiilatem relinquere,
pus non modicum cum disciptilis (Act. xv); et qui- quam permitlerc nasci scaudaluni. Et ila segrega-
dam descendenles de Judaea docebanl fialrcs. quia bat se ac sequeslrabat a grege el a cibis gcnliliuin,
nisi circiiincidaniini secundum morem Aloysi, non faciens de uno grege dttos, cum Chti_tLs de duo-
potestis sahari. Facla ergo seditione non mininia btts unum fecissct, quiallimebat non cibos genli-
Paulo et Bartiabie adversum illos, statiieiiint tildes- Huni, sed Judtcos ^ttt eranl ex ciicumchione^ ne re-
cenderent Paulus el Barnabas et quidain alii ex aliis, cedcrrnt a lide el siinuldlioni ejus, qtta fittgeLal se
ad apostolos et presbyleros in Jerusalem super hac cibos disceinere, el gentillum conversalioiiem ab-
quaestione. Cum aiticm venissenl Hieiosolymam, horrere, consenseiunt cwteri Judwi, qtti piius eia!-:t
fcuscepiisunt ab ccdesia el aposlolis, nuntiantes cum eo, ac iemo\erunt se a conririo et genlilium
quanta Deus fecisset curo illis. SuiTexertinl autrm eonsortio, ita ut Rarnabas, qui etat do_lor gentium
quidam de haeresi pharis__oiiim qui crediderant, Gl genics dcberet sinceriieriiistiuere, uipote me-
dicentes quia oportet ebcumeidi eos, praecipe;c cum ad genles misstts, ducerelur ab eis in illam si-
qtioque servare Jegem Moysi. Conveneruntque; D mulalionem Ju('aicae comestioiiis el conversationisr
apostoli et seniorrs videre de verho hoc, eic. Dixrral lanien Petrus in supiadicto aposlolnruin et
In hoc convenlu facla est proedicla Evangclii Pauli seniorum conveiitu : « Quid lenlalis imponere ju-
collalio. gum super cervicem discipuloium, qttod nrquepa-
. < Cum aulem venisset Cephas Anliochiam, in fa- tres nostii, neque nos poilare potuintus? Sed per
« ciem ri reslili, quia rcprehensibilis erat. Prius {rraiiam Doinini Jesu credimus salvari, qtiemadmo-
« enim quara venirent quidam a Jacobo, cum grn- ditm et illi (Act. xv). i Brne ergo senticbat de abo-
« libus edebat; cum aulero venissent, suLlrahebat litione legis, sed simttlavit pro limore Judaeorttm,
« et segregabat se, limens eos qui ex circurocisione ne occasione gcntium a lide recedeiei t, ei sic per-
c crant. Et siniuialioni ejus consenserunt caeleri derel suum gregero. Simttla\it auieni clPauhts pro
« Judsei, ila til rt Batnabas duceretur ab eis itt il- simili mciu, quanc'o Timolhrum circuincidit (Acl.
« lam simulaliotiem. » xvt), et comatn moie Nazaraei ltulrivit, qttam in
El hoc factum est, postquam Paulus et Barnabas Cettchreis lasit (Acl. \\i), vel quando purificalus in
a sup.adiclo concilio cutn Jttda el Syla reversi sttnt tetnplo sacrificium obtulit i(Acr. wui). Pclrusergo
Ajif-ochiam, ferenles epislolam apostolorum, in qua utpotc Judaeoruiii apostolus, saluti Judaeorum pre»
14« COM-IENT. 1N EPISTOLAS PAULi. - LN EPIST. AD GALAT. 1146
videbat in bac stmulatione, timrns ne si coiam Ju- A Co :slat enim httiic Cepliam, qui mter Jacobum ct
clsc-iscommtmes cibos edrrrt cum gcntitus, illi prae- Joanneiii posilus esl, non itiino ein Joannc vcl Jarobo
dicafionrin rjus respuerenl et a fide discedrrent. fuissc. Quo.l si liulltis Crphas praeier i-pisloluin Pe-
- tniii) imeiiilur, qtti Jacobo ct Joauni valeal tcquati,
Ideoque perraillebat adhuc illis ul facerent circiini
cisionem, caelerosque rilus lrgis obsenareni, ct fatemiiini necessatio esl, luinc Ccpham esse cui
ipse ciiin eis rx parte servaLat, ul patilatim ecs ad Christns alt : < Tu vocabetis Cephas, quotl inter-
liJemrlail Evangelii puiiialem a!I ccrel. El itlrirco pretalur Pelrus (Joan. l). >
si quis gentiiium ciicuincidi vtilct, in prsesfntia « Sed ciiin vidibsem quo.l non recle ambularent
Ju(!-_oruiii iion p.ohibrrcl. Panltis atilrni m.gtio « atl vciilalera Evangrlti, d.xi Crph_a coram om-
fidei anlore succensus, pr.ecepta legis teneri caina- « uibtis : Si tu ctim Judseus sis, gent liter \i\is, et
Hiernoluil; rt qtti griilium rrat aposlolus, rircuin- « non J.i.laice, quomodo gCnles c gis jtidaLarc?
cisionrro in grtitiliits firii \eUiil. Etqtiia Prtitts vrl < Nos nalura Jii(la.i~ei iiott ex get.tibcs prcratores.
in populo cirritmcisioiiis ad. uc lrgis co.iMutudinem < Scienles atitem qttod tioii juslilicatur homo cx
Bervati \o!e! ai, t.l grnirs cot.vrrs;e Jiniaeis insequa- « operibus leg s, nisi per fiJein Jesu Clnisii; et
ies judicarcntti!', i.t faciem ei restitit, eumqtte in « nos in Cluisio Je_u efedimus, ul jusificriiiur ex
lt3cre fuiss. irpieheiisihilem dicit. Ethocejtis siu- B< fiile Clnisli, et non cx oper.bus legis. Piojiler
dium non solum culpam, srd (quo.I niajtis esl) hypo- « qtioJ ex op.iibns legis noti juslificabitur ninnis
crisim (iil csl s.mulaiiouein) iiouiiiiat. In qua simit- < caro (llom. lit). QttoJ si qtiae.tules j.sli/icaii in
lattoite Pctiits, uldicluni e_l, salr.li Jud:eorutn pio- < Cliiislo, iiivenli bumus et ipsi pecralorrs nunquid
\idebal, sed salulem griiliuin-uegligebal. UndePati- « Christiis peccaii minisUT est? Absil! Si enim
lus, grt.tiiim aposlolus, et de salute geiiliuiti soil.ci- « quse de.iiuri, iteium haec reaedilico. p.-aevarira-
tus. in faciem ei reslitit. Ip_,e \eio Petius quoJ a < lorem me coi)sli!ii(>. Ego eniiii per legein Irgi
Paulo firbat ittiliter libettale chaiilaiis sanclae ac « mo.luus stim, ul Deo viv.im. Clnisto cotifixtis
benigna., pietate liuniililalis accepit. Alqtie ita ratitis « siiin cruci. Vivo aiitrm jam non ego, viril \ero
_et sanctius exemplum posteris liibuil, qtto non de- « in me Chrislits. Quod aiilem niinc \i\o in carne
digr.arei.lur ntajores (skubi forle rccti tramitem « in (ide vivo Fihi Dei, qtti dilexit tne, et tradi-
reliquis.etti) eliam a posleiioiibus coiripi. Nrc so- « dil seipsuni pro me. Non ahjicio giatiain Dei. Si
lum tuttc palienter hanc rrpreheiisionem prttulit, -« enim per L'gem jtislifia, ergo gratib Chrislus rr.ar-
sed eliam prstduni sectiitdain-srribeiei epistolam, « lutis esl. >
laudarit cpisiolas Pattli, in quibus repreliensionrm Pclius quidrni et Bainabas simulabant, sed eso
C
lslam legerat (// Pet. iii). C.ile eniin nisi legissel sohts stticenlal ut servans, nicrepavi puLlire fiUio-
Pauli epistolas, non laudasset. Si auleni Icgil, qiria nem eoniin. Yidi eiiim quod non rrcte Hinbularent,
illic ipse ropiehensibil.s d.ceretur, invenit. Amicus id est non ut.oque prde paii.er inrederent, qttia in
crgo vetitatis, laudavit etiani quoj rep.ehensiis uno claudicabatil, quantuni atl gnit's, qitarum sa-
<sl, alqtteei el hoc ipstim placuii, quia in his non litleni negligelanl; quaiiluin vero ad iiileiilionei-t
] lacueiat, qtise aliter quaiii debuerat sensit. Seqne bonatn dr salule Judaeoruiii recle auibulabant. Quan-
eiiam minoii fiairi ad consensum dedil, Uinc cnim tuiii ad genles, non lerte ambulahant atl VTiialem
Paitbis adhuc rrat niinor, quamvis nunc sit sequalis, Evangelii trnei.dam rt p.aetiicandaiii, quia per Iioc
aique in eaJem fpfactus esl sequax iiiinoiis si:i,ul peribat verilas, si genles judaizarenl. Yeritas quippc
ctiam in hoc praeirel, qualenus qui piiinus erat in Evangelii est, ul honio juslificelur sola liiie sine ope-'
aposlolattis cuhnine, rssrlpiitnus et in huiniiilate. ribus legis, cl ut onines c.bi naiuraliler miiiidi es.e
In hac itaque re esliu Paulo laus jit.MseLheitatis, c c .antiit*,atque ut doclores Ecclesiae,nrc Jtt ae,rum
in Pdio sancttE hunnlitaii». Sttnt vero i.onnulli, nec geniilitim salulera negligant. Ipsi lalilerageLant.
qui non Paruin aposloloniiii principein, seJ quem- Sed ego cum vidhsem quod non recte, sed flexttose
dmh alium ejusdem nominis, qui a Paulo repre- ]0 ambulareni ad veiiialem Evang lii seivandain el do-
hensus esl, accipiunt. Qui si verba Pauli s udiosius cendam, succensus divino zrlo, dixi Cephm coram
legissent, i_la noiidieeient. Diclu.tis elenim : Cum omtiibusea qitsesequunlur : Si tlam soli Pdro Pau-
venisset Pelrus Aiitiochiam, in facieni ei resiili, ut lus ista diceret, JuJseis el geitlikus nihil proficeret.-
de quo Pelro loqueretur oslenderei, in ipsa narra- I.leo cunclis au,.i"ntiLus d.x-t, ul ctntctis pioikeret.
tione pr_enii_il,dicrns : Qtii Piiim operatns est Pe- Ucirco volutt non timide oblegrre, sed fklenier as-
tro in apostolatum eircuincisio.sis, operatus cst et serere, qtiod euni pariler senlire jam novirat, sive
"mihi inter grnles. Palel rrgo de qtto Pelto Pttulus qttia Evaiigelium ctiin eo conlitleial (Acl. xv), sive
loquilur, quetn et aposlolum nominat, ct praeftiisse qiiiainCornelii vocalioiieeliaindivinitusetiro de hac
Evatigrl o ciicumcisioiiis nairat. Et ne quis aJhuc re auiiioiiitmii-acceperat (Act. x), sive quia aule-
inhaerendo iilteia. dicat httnc, qiiem Pattlus repre- quatn illi quos liiiebal venissenl Anti ich.aiii, cttm
hendit, non Prtrum, sed Ccpliam vocaii, quaiuvis gentibus eum di-cuiiibciilem viderat. Non ergo tunc
idem sil ulruroque uoiueii, re\olvat quod ibiJem eum quid in ea re verura essel dorebat, sed rjus
prafuiissuni esl, Jacobus cl Cepha, el Joaitnes, qtii siititilationem qua gcntes exeroplo suo judaizaie co-
V-debaiUare&se-coluiunse, dextras mthi dederujtt. geret, arguebat, Si tu. iuquit, cum «s Judwus, vi-
'
£147 HERYEI BURGIBOLENSISMONACHI 1148
vis gentililer, id est indiscrele cibis omnibus uleiis A l catores, id est si accedentes ad lumen Chrisli, vidi-
iiullumque hominem leputans iinmiindum, et non mus in eo lenebras peeeatortim noslrorum, cjuas
Judaice, id est non cuni ciborum discretione stcitt ptius ccci videre non poteramus, et si ad subtilem
Judsei, quumodo, id est qua ratione, qua utilitaie, regulam justiliae Christi propinquantes, ut ad eam
cogis^exemplofuo gentesjudaizare ? id esl Judseorum diiigamur, animadverliraus deformem torlitudinem
ritum sequi in discretione ciborum et receplione injustitiae noslrse, qui nos anlea rectos arbiiraba-
carnalium observantiarum, dum tc ab his segregas, mur, nunquid ideo Christus nobis minisler est pec-
eo quo omnem creaturam Dei botiatn esse credunt, cali, id est nunquid idcirco consequens esl, ut Ghri-
et sine legis observanlia per Evangelium juslificari stus ministiet nobis peccatum, qui lollit peccala
quacrunt? Tu qui naturaliler Judseus es, reliqtiisll mundi (Joan. i). Absit hoc a fidelium cordibus, ut
judaizare, et gentes cogis judaizare? Tu qui Jttdseus Chrislura putenl aiicui minislrare peccalum , qtti
eras, Judaisinum deseruisti, et hi qtti nunquam fue- pro abotitione peccatorum nostrorum semetipsiim
rlint Judaei, assument Judaisinuni?Nonrivis Jttdaice, oblulit sacrilicium. Nam et aliquid defornte latet in
id est non servas Judaicttm morein in tuo viclu, quia tenebris, sed in radio solis evidenler apparet, nec
Scis nlhil utililalis ibi esse. QuotnoJo ergo nunc tamen sol deformiiatera illam operatur. Sic et Ju-
gentes cogis judaizare, quae omnia quse vident in R I dsei qui se j"uslos antea ptitabant, illustrati lumiire
te, putanl saluli necessaiia essev?Vere non debent Clnisti viderunt deformitales culparum suarum,
judaizare genles quia liunquam jusiificareiitur ; et quas Christus eis non ministraverat ut facerent,
vere nuiiqtiam juslificarentur judaizando, quia nec sed osteiiderat ut agnoscerent ec corrigerent. Yel
nos qui naturaliler sumus Judsei, potuinnss utiquarii ila : Ex operibus legis, ut dictum est, nemo justi-
judaizando justificari, ideoque dimisimus legem, et Bcabiiur. Sed si nos Judseitranseunies ad Chrislurii,
confugimiis ad fidem. Et hoc esl : iYos nalura su- et in illo quserenles jttsiificari, qui in lege nequivi-
mus Judwi, id est hoirproselyli, sed genere sumus mus justiliam adipisci, inventi sumus etiam nos
Jttdsei, ex semine Abrahse prOdruntes, et legem Del peccatores, sicut ev geniiles, quia cogniium est nos
habentes, el non peccaiores ex gentibus, id est non semper iii corde legem transgressos esse, licet eam
ita peccatores, ut omnes gentes idololatrse et im- Senassemus iu opere, nunquid ClirislUs qui monuit
muiidse. Peccatorum enim nomen gentibus impo- ul legem relinqueremus, et ad se transiremus, est
stierant Judsei j'am vetusta quadam superbia , lan- minister peccali, ia esl minisirat nobis peccatum
quam ipsi essenl justi, videntes festucam in oculo in eo, quod j'ubet ut a rigore legis discedainus, et
alieno, et non trahem in suo. Non sumus, inqtiam, ad graliam veuiamus? Absit ut ipse nobis peccattim
e\ genllbus peccatores, a cultura Dei omnino re- " in boc miuistrarel. Non est enim peccatum, sic re^
moli et peccalis dedili, sed naturaliter Judsei, id Iinquere iegera vel deslruere; sed peccatum est,
est sub divina lege nutriti. Sed lamen scientes quod rursum ad eam redire vel eatn re_edificarc. Nam,
nonjuslificatur utlus unquam homo ex openbus legis, si quw destruxi, ut carnalia legis opera quse jam in
sive Judsetts, sive gentilis, tiisi per fidemChtisli, quse me et in aliis eveiii, iterum hwc remdifico, id est
carnales observantias aufert, et spiritaliter impleri rursum slatuo, vel per simulationem ulPetius, vel
legera facil, ut nos ci'edimus. Opera sunt ex graiia, per prsedicationem tit pseudoapostoli, prwvarica-
sed non ex operibus gralia, quia ipsa prima est, .ex lorem me consiituo, id esl conlra ipsam legem facio,
qua impetrantur csetera. Ideo nullus aliquo modo quae se delerminandam praenunliavit. Nam per au-
justificari valet ex opeiibus, nisi per fidem quse cloritaiem legis ipsam legem dimisi, quasi ei mor-
procedit ex graiia. Quod scienles, et nos quoque tuus, nuilum sensum ej'us habens. Et hoc est: Ego
Judaei sicut gentes, hi Christo Jesu positi cretlimus enim per legetn legi morluus sum, ul Deo vivam.
in ipsum, ut juslificemur ex fide Christi, per di- Yere enim desiruxi in me Opera legis, quia sum
vinam gratiam, el non ex operibus legis per vires mortuus legi, Id est non vivo jam in opeiihus legis,
nosUas. Propter quod, id est quia nos Jttdaei ne- ••Qnec in ejus carnali, sensu; et ita sum mot luus per _
quimus ex legis operibus juslificari, qui ex his es- legem, quia ut in Chrislum crederem, lex ipsa miiii
semus jusiifieali, si quis inde posset justificari, ex prsedicavit, et de ,sua terminatione ac evangelici
operibus legis carnalibus non jusiificabilur omnis dogmatis susceptione commonuit, dicens perMoy-
caro, id est nltilus in carne vivens, consequetur per sen; prophetam vobis suscilabil Dominus Deus ve-
haec jusliiiam. Dixit supetius Judseos non esse ex ster de fratribus vei.lris, tanquam me, ipsum au-
genlibus peccalores, et post subjecil quod eliam ipsi dielis (Deul. xvm). Id est postquam Chrislus ve-
juslificentur ex fide Christi. Omnis autem qui jusli- nerit, non ulierius |durabit tex, sed novam Cbih-ti
ficatur, inj'ustus erat, id est peccator. Videlur auiem doctrinam audietis. Vel per legem spiritaliter intel-
fortassis alicui male intelligenti, quod Chrislus Ju- leclam mortuus su n legi meae, ne carnaliter in ea
daeis ad se venienlibus peccala prius minislrar.t, ut vivam, non mihi, id est ul volunlalem Dei, non
eos per fidem et gratiaro suam post modum juslifi- meam in omni vita mea faciam. Quod jam jjossum
caret. Et hoc est quod dicilur : Nou sumus e\ gen- quia Chrhlo confixus sum cruci, id est cum Clnislo
tibus peccatores. Quod, id est sed st"quwrenies ju- affkus sum eruei, socius passionis Christi; hoc
stificariin Chrhlo, inventi samus eliam nos ipsipec- est, crux Cluisli exslinguit in me ardorem peccati,
Hi§ COMMENT. IN EPISTOLAS J.AULI. — IN EPIST. AD GALAT. liSt)
ne jam m me vigeat; et ligat manus meas, ne ad A , tiam illorum, quia docliinara ejus quas lantis au-
i-ticilum opus cxtendantur; et pedes, ne ad malum ctorilatibus fulcitui, deserueranl, et falsitati pseu-
gradianlur. Sum quidem cum Christo crucifixus, doapostolorum credebant. Unde subversionem illo-
sed tamen vivo iri viitutibus, id cst vigorem bene rum attcndens, jirorupit subito in c\clamationero,
eperandi habeo jam 11011 ego ille qui prius peccalor ut exagilando raagnitttdinem reatus illorum, faeilius
eram, sed vivit in me Chrhius, id est viget et regnat revoca.e eos possit. Qttod quidem more rhetoium
in me Chtisii novitas. Crueifixussum, sed vivo, sed videtur facere. 0 inquit, Galaiw insensali. id esl
jam non ego qualis vixeram. Non ego vivo, sed vivit omni sensu rationis carentes sicut animalia bruta,
in me Chnstus. Quod est dicere : Ego quidem a me- ijuis vos fascinavit, Id est livido inluitu lsesit, non
metipso exslinctus jsum, qttia carnaliler non \ivo, credete, id est ut non credatis e\angelic.e verilali?
sed ta-ren essenlialiter exslinclus non sum, quia in Re enim vera insensati estis, qui mortiferam sua-
Clnisfo spiritaliter vivo. Hoc est dicere : Non est in sionem accipitis eujuslibet pseudoaposloli, qui nul-
me juslilia mea, quas ex lege est. in qua jnsevari- lius nomiiiisetaucioritatis est, qui in populo latet,
caior cffectus sum, srd justitia Dei, id esi quae et cujus eliam \ocabulum ignoro; meamqtte dottri-
mihi ex Deo est, non ex me. Sic quippe in me vi\it, nam pcslponilis, quam a solo Deo, non ab hoinine
non ego, sed Ghristus, « qui faclus est nobis sa- B 1 accepi, cui apostoli nihil novi iu collalione Evan-
pientia a Dco et justifia et sanctificalio (/ Cor. i). » gelii coiitulere, sed a me certiores facli sunl. Qttis
Ego jaiii noit vivo, sed Ciirislus in me, id esl non vos fascinavil, id est lespectu inridiae vos tetiellos
facio voluiitatem meam, sed ejus qui habital in me, l__sit, dolensque de promotu vestrae perfectionis ac
sed lamen quod nunc vivo in canie, id est quod non fidei, solo livore nocuit, sicut aliquis qui solo res-
exstinguor in carnis igne, quod in corpore positus pectu dicitur posse res alterius diminuere; et ita
bene possutn operari, in fide vivo, id est non per YOSliventi aspectu suotabefecil, 11011 ittcredatts veri-
laboriosa opeia legis, sed per fidem Filii Dei, cujus tali mese prsedicationis, sed falsitati sui prari do-
fides valere potest. « Justus enim vivit ex fide gmalis ? Y7elsicul incantatores fascinant et deludunt
(Habac. 11; Rom. 1), s quandiu est in corpore. Et homines, ut credant verum esse quod falsum estj
per hcc Christi fides cflicieiiliam habel in me, quia ita nescio quis fascino suae deceptionis adeo vos
ipse dilexii me, et per illam dileclionem itadidit incantavit, ac verbis suis immutavil ut falsitatem
ad motiem pro me redimendo seipsum qui lantus pro 1 veritate teneatis. Unde et scriptum est, quia
est, nou aiiud animal. Et propierea non abjicio gra- fasclnatio nugacilatis obscurat boiia (Sap. iv).»
lian Dei, qui me per passionem Ftlii sui liberavit Non credilis \eritati sicut insensati, attte quorurh
apeecatis, et dedil veram jus.tliam, quoi lex facere inli.riores oculos Jesus Christusprmsciiplus est, id est
non polerat, id est 11011 quaaro per legem ju.lificari, praeostensus ctprsenotatus a nobis , non 111tabulis
quodessel abjicere gratiam. Necdebeo eam abjicere lapideis sicttt lex, sed et in vobis, id est in eordibus
quiast per legem justitia, ergo Christus yraiis, id vestris, esl crucifixus, quia crux et passio ejus qua
est frustra sine causa, sine utiltlate moriuus est, redempti estis, eral maximerintimanda vobis. Unde
cum absque morte ejus per legem justilica.entur niagis demenfes eslis, qui Christuin vobis prae-
observatores legi_. Sed non fruslra inortuus est, moiislratum, pro peccatis veslris crucifixum?"n,e-
quia nec per legem, nec per aliam rem haberi po- gasfis, non crederiles vos e\ fide posse j'usiilicari,
ieral justitia quae ducerel ad salutem, nisi perChri- sed ex openbus legis, vel, tales olim fuislts, utanle
-sli mortem.Scquitur: oculos vestros prsesciiiHus esset Jesus Christus cru-
CAPUT III. cifixus, quia ob compunctionem mentis habendam
« 0 insensati Galatne, quis vos fascinavit non pingebalis eum crucifixum in locis illis, ubi sem-
« credere vevitati, anle quorura oculos Jesus Chri- per eum videre possetis el memoria relinere. Yel
« stus praescriptus est et invobis crncifixas? Hocso- ila estis insensati, quod^Jesus Chrislus proscriplus
« luma vobis volo discere, ex operibus legis Spi- D ] est, id est exhaeredalus ante oculos vestros, et non
« ritum accepislis, an ex auditu fidei? Sic stulti advertilis. Illi enim diceliaiilurjproscripli, qui pro
t estis, ut cum spirilu ,cceperilis, nttnc carne con- iaclo aliquo in exsilium trusi, haereditale et palria ,
« summemini.Tantapassi estis sinecausa, si tamen privabantiir. El Galatae cum ad Aposloli praedica-
« sine causa. Qui ergo tribuit vobis spiritum et ope- lionem credidissent se per mortem Chrisii posse
« ratuv \irtutes in vobis, ex operibus legis, an ex justilicari, facti sunt baereditas Chrisli, quam ipse
« auditu fidei, sicut Abraham credidil Deo, et re- sua morle de diaboli possessione cripuit. Sed post
c putatuni est ei ad justitiam? (Gen. xv; Roin. iv; ab hacfiderecedentes,etjiisiificaiionem iii ojjeribus
« Jac n.) Cognos.ile ergo, quia qui ex fide sunl, legis qit-erentes, quantumin se erat, Christura ex-
« hi filiisunl.Abrahae.J baeredabant, sese illi sutitraliendo. Jesus Chiistus
Fitiiia.nanalione, in qua docuit -se non didicisse proscriplus est, id est damnatus el exbaeredatus in
Evangeiium abhomine,ipsumqneEvangelium suum vobis sibi sublalis; ipse dicp, crucifixus, quod cum
curo apostolis se conlulisse, acdeinceps de simula- pondere legeudum est, quasi qui tant charo pretio
iionejudaizandi Petrum reprehendisse verlil se ad vos acquisivit in ba.redilatem, paliendo pro vobis
increpalionem Galatarum, ei fprtiter arguifdemen- crucis asperifcatem. Vel dum per legem Chrislum
1181 HEIIVEI BURGIDOLENSIS MONACHI 4ISS
deserilis, Chrislus a vouis proscriptns est, iJ est A sed secunJutti praesens tempus, cum supra pra'!er~
damnalus sicui aPilalo. Et dum insuflicienlem cre- itum posuerit.Ne eiiiui ip.i ad priinam intrrrogatio-
ditis, a ciiirilKo.ibtts non (iiffettis, vel prosciiptio ncni. responde.e possent. Nos adhtic lrgis opera
^dainnalionis rjtts quae a Pilalo farta rst, ita fttil \o- iion frceiatnus, qttando Spiritum saticlum accepi-
lis nola, quasi ante vos luis_rt facia, ct in vobis, mtis, S'>dsi ferissen us illa, tunc niajorcm rjusdem
id csl in intell 'ctibus vrsltis crurifix o rjus, ttt sci- spirilu» giatiam accepissemus per ca; ideirco vobtit
rrtis qualiter fac;a fueiil, rl quid ronlulerit. Com- ros interrogare secundp, quia neque nui:c respon-
irovcat illos per pr.rdirlam inciepalionrm, ('11111110derr possunt se ex operibtis acciprre spi.iium. Ac
coiiseqtiri ter protiil .lli«, quod lex non est obser- si dicat : Ner in piincipio, nec nunc accepislis cx
vauda, qttia 11011 rx ra, srd rx fide vei ittiit onuiia Iege Spirilum sanelum, scd ex fide. Et ita peice-
Lotia. Quasi diial: Licel it sensali rt fascinali sitis, pistis rx (i \e Spiriium, sirut per fidem Abiaham
tatnrn Itocsoluiii qtto 1dicturtis sttm vclo discete a percrpil jtisl.tiam, qui credidil Deo p.omitteiui, et
rotis, qtiia hoc tttni evifens esi, ut ct sttilti dorere reputalum cst ei adjnsliiiam, id est ex fhiejiislifiea-
id qttrant; cl si nihil afuJ essrt, hoc soltun stiflirc- lus, id cst absqtte legis operiLus , quia credere est
ret ad pioLanduni, quod lcx teiiemla r.on rst. Cum causa suUtciens jiislificandi. Et quando quidetn
conslat qtiod S[iiriluin acrepislis, docete roe ulitiin J3 Abraham c\ fule jitsl.fcatus esl, ergo cognoscite, id
accrpislis bunr e\ opeiibus legis quae non.lttm fc- cstscilote quia qtii ex fide sunt, id est qiiorum esse
crratis,3ii e\ liJe qiiam a me attJistis. Vrl iia : Pos- e=t ex fide, hi sunt ftlii Abrahw, id est jusli ad
s.m uli piiiibusp;ofuii(!is argtimentis, sed hoc so- exemplum Abrahae.
lum qttod planuin est, volo disc...ea vobis, id rst « Providei.s autem Scripfura, qtiia ex firle jti-
vplo ut respondeatis mihi, quia vel in hor solo saiis « stiiicat grntes Detts, pra_nuiuiavit Abraha., quia
appare.it ji.siifitatio.irin non ex lrge essr, sedex « brtiedir-iiiur in te omnes getttes (Gen. xxir; Ec-
f!de. S,.i, ttaiii, id e_l Sjii.itus s.aneli charistiiaiaj « cle. xi.iv). lgilur qui rx fiVesunl, benedicen_ur
sirut liqui divrrsis liiguis, p ophrlare, infirtiios < rtim fiJrli ALrahani. Qtiirunqtie enim rx tpcri itts
far.are, etraeiera IiujusinoJi: accepistis vds divini- « lrgis sunl , sub niahdiclo sunl. Scripltiin est
lus ex opeiilus tegis, an ex uudiiu fidci, i j est utrum « eiiim: Male.licttts omnis qui non peiiitause i. in
accephth Sp riiuiii ex rainali obsenantia lrgis, an « omnibus quse scripla suul in libro legis, ui iV,-
e\ fule, qiiam solo attditii praediralior.is-sumpsistis? « ciat ra (Deut. xx\n). Quoniam auiriu itt le0e
Non puto quoJ diralis vos hscc spiritualia dona rx « nenio justificalur apud Deuro, inanifestum est
openbtts legis nccepissc, ruin srialis adhitc legis « qitia jttsius e\ fiJe vivit (Habac. 11; Rom. 1). Les
opeia liinc 1tilla frrisse. Reslat igilttr lanluin rx lj < atitent 11011 est ex lide: sed qui fecerit ea, vivetin
lidrvos accrpis.c. Ptius cx fUe peicepislis chari- « illis (Lev. xvm).» j
smata, et nu.ic ex 1 ge qitscrilis jusiillam? Ergo sic, Non soluui justilia datiir ex fide,~ sed et benedi-
idcsl lain stulli estis, ut cuin Spiritu caperiits, id clio, quia Scriptuia dixil Abialne, quo.1 « grnles
e_tsprlaIeiiico_pluiiil.abiirii.is, dum cha isiuata b nediceiitur in te,« iJ est iu luse fiJei conformitale.
pet' fidem arcrperiiis, nunc carne consumtnemini, iJ Vel ita: Di\i quia qui cx fide stint, hi sunl filii
est carnali conveisatione in nihilum ludbamini, Abt ahae, el hoc non est novum sed anttquitus in
dum hona spiriiualia vrstra per legis ciistodiam an- Scriplura noiuin. Quia Sciiptttra, id est Spiritus
nulialis. Ctiin Spiiitu saiirio capeiiiis v<1 spiriiua- sanctus, vel Moyses Scripturse contposiior , provi-
Hter vivere, vel legem spiritaliter intrlligere, nunc dens, iil est oslendens rsse previ.um longe ante
cauie, id rsi vel carnali vila, vel lege carnaliier in- quani lieret, quia ex fide non ex Irgis operibus, jusli-
t.ilecla, con.uiniiiaiiiini, i.l est ani ihilaniini, amil- ficat genles Deus, prmnuntiavit, id esl prfcnuiitialum
tendo qttidquid habuistis Et ideo sine catisa, id est esse retulit Abial.m, quia non lanium Judaei, sed et
sine ul f.tate \esl.a, passi estis ab adve sariis luttta, otnnes gentes benediceniurin le, id est in tua fide,
id est lam magna el t.i 11 nitilla adversa pro fide _ el in Clnislo qui nasciturus esl rx le. Benediclio-
tttenda, quam liiinc sponle relinquitis.-Non latnen nem hic iniiiliginiiis baplisini consecralionem el in
afiiiiiiaiido ha-c dico, ne in despei ationrm caialis, bouis operibus juslificationem, ac pereunis \itse
el adl.uc profundius in baralhiiiin perditionis demer- coiiseetilionem. El qttia hoc Sciipiurapraenuntiavit,
gamini; sed qttia iitrumque est in voliinialc vrstra, igitur illi qui sui.l ex fiJe, id esl qui ex fide coepe-
diro ro lditionabiliter, qtioj lanta adversa pio Cliri- nti.i spiiilualUeresseJtaed.criifttr cum fiddi Abra-
sto pas^i esiis sine rausa, si lamen sine causa hsec ham, id est benediclionrm consequentur ex fide,
passi rsiis. Sine rausa rnini pas_i rstis, si in Ifoc sicul Abrabam per Kdeni est benediclus, el cum
enore perseverrtis; non sine causa, si rrsipiscatis. tanto palriarclia sociahtintur. Et vrre qui ex fidc
Et qtitindo qttidrin ila perderc poteslis omnia bona stti t, beiiedicrntur, nam qui ex operibus legis sunt
pi' lreis 0' s rvaiilam, ergo Deus qui etiani iuinc inalediccntur. Quicunque enim suni ex operibuslegis,
trilu'1 vobis Spirilnm p'oj)h(tiac et sapirnti.e, alia- id est qutriui l justifiraii ex carnalibusobsetvaniiis,
juniqur 51al aiiim, et opetatur in vobis viriules mi- sub maledicto sunt,ui nequeaiit e.adere nisi Chri-
lactiloruni, da! vobisl.oc cx operibus leijis, an ex slo libetante, id est nicrito su;e transgressiouis ob-
fide quaro audistis? Idem interrogai quod superius, iioxii sunt, el pr-epaiati malediclioni seinpjieriu-i
4155 COMMENT.IN FPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD GALAT. _L",4
damnationis. S.cemm sniptumest in Deule.onomio A gno, ctiam F.Iius Dri. Oinnis rnim dixit, ctntia
(cap. xxvu): Malediclus, i.I esls.le.na malediciione _, hirrrticos, qui \etam Redemr-loiis no t.i motteia
.ilatiiitaiusci ll, omnis qui non permumerit assi.Iue, erant negaluii, rl iusipirnli l.oiior.ficrnf a tllfiin a
r-iondiro. 111quibtisdaro, sed in omnibus qum scri- morle separaluri. Qtti enim semper benedictus rst
j la suni in libro legis, nec ita dico, tilYil solttm in- -. in stia jttstitia, inalediclus a I hoiam fieii dignatus
Uiligat ea et vrlit agere, sed ut faciat ea, td est cst prop'er drhcta nostra in nioit., stiserpta cx
- cpeie compiral. Qtiod iiulltis adimplrte \alet. Hoc pccna i.o_tia. Maledielus aulem tion a quociinque.
ct ,enrm ' jugum, quo.I, sicut Petrtts" ail, nrqiie seda Deo, shut lex loquilur. Nisi eiiim Deus o is-
nos,neftjr pa.res nosliipoilai'epotuiiiius(.4c(. x\).> sel peccaltim el niortem nostiaui, noii aJ eaiu su
IdrfttifC 'iiillus abhoc malrdirto liber-rst, qui jugo sripiendain atqtie drlendanr Filiuni siiiim inillrrct.
legi» wlitiiti supposuil, elauxilium grnliaenoii quae- Quid ergo ni rum rsl, si nialedictuih esl a Dro
airit. Ncint' enitn oiniiia Irgis pracrpta uiiquam qtioi o.hi Deus? T.tnio enim l.bentius dal nobis ini-
a(!!iople."e pnHiit. Malediclus eiit, qui oniitia illa moiiiiliiiiiein, qttae futtna est Chrislo venicnte,
iton 'reefit; sej taroen si qttis ea f.uiiii', non inde , quaulo iiiiseiuo.dius otlil moilein uojslrain, qua. in
justii.c.biuu. Et hoc est: Quoniam }n lege nemo ligno p^pendit. Quoiiiain mors ipsa e. mrledictio
hiiiiftcaitir apud Deum, qui \-eritatein insp'.cit, esi, et lrialetlictum csl omne peicaluin, vrl ipsum
qttamvis apud homines qui faiuniur,, jusius videa- qtto fit til seqtialur suppliuum, vrl ipsiim stippli-
tar, manifeslum est e\ vrrbis ItaLacuc, qui diril cium, qttod ct \oca ur pi ccatuni, qtiia lit cx prccalo.
quiaex fide xivit jusltts (Habac. n) in anitna, id est Suscrpil aiteni Jesus sine rtalu ,sttp, liritiin no>
juslificatur ex ft.le, non ex lege. Y"tla~enini animae sinim, ut inde -solverel rcatitm noalrum, rt finiift
interim jusiita est, donec ad visioncm Crealoris eliani suppliriuui liostruni. Iiaque qu a mrrs rjus
perveniat. qua perenniier livai, ci haec jtistiiia ex \era fuil, ro crurifixo, nialed (fiim nostiiim pepen-
iide rst. Juslus vi\it cx fide, id rst rx eo quod cre- dil in ligno. Ipse rnini male. irtitin suscrpil p:o i.o-
dit ea qtia. non videi. Sed lex non est ex fide, id est bis, quia niotiiuis esi pro noLis. N.tin p n a prceali
nihil miindat credendutii, srd per liniorem cogil ad itoslri qtiam peilnlil per divii.a; sctilenliap jttsl l ain
fjeicndiim, dicrns qttod qui fecetit caquae ihi sciipta cx nialediclioiie vrnil. ,Ila faclus rst niiiljilictti.. pio
Eiiul, noti punielur, quia non est Iransgicsstis, sed noLis ul nos a malediclo librraivl, rt bei.eilirl.oiirm
trmpo;aliler vivetin itth, qua.canial.ler esl opera- coiifeiiTl, sc.liret ut Lenetlictio promissa Alrahaa
ius, aliter enim plecterelur. qua dicfuro esl: < In seniine tt.o heiieJicciitui o>n-
< Chrisltis r.os rcclen it de maledictodegis, farltis r nes gciiles (Cen. \xn), cnnipteielurriii jusl.licaltone
« pro nobis maledictum, quia sc ipium esl: Male- geiitiitin per fideiiiJcstt Chi isii, qtii estst mei, Abiaha?..
« dictus omnis qui pendet in ligno (Deut. xsi;, ttl lla enini i.os Jttdaeos a maledicto ledrinil, rl eliatci
c in gentibus benediclio Abrahae firret in Chrislo in gentibus q«a. non crant sub raaledicto lej-is fieret
« Jesu, ut pollicitationem Spintus accipiamus per bcntdietio Abrahw de genlium ere.Uiiitale in Clirhto
t fidem. » Jesu, ut tandein utiique accipiatnus per fidem, et
Supsrius cum diceret: <~Malediclus omnis qui non per legis opera puUicitaiioncnt sphilus, id rst
non permaitserit iti omiiilnis quae scripla sunt in beafiludinem, quam Spiriius san tusin aniiani da-
,Libro legis, ul fac'al ea, » \istts est coittia se agere, lits pioiniltit, vel | olliciUl.oncni Spirilus, vri Spi- >
qttia per hoc videhalur cirrunicisionrm et cainales riluiii sanclum pioinissiiui ciedrniiLns, sive poU.ci-
«bsenai.lias pivrdicare, ut c[ui eas serva-cni, non tal oiicm sp',ritus,id eslmuneia giatiaiiim a Spi.itu ,
datnnarentiir aeicrna maledic.inne. El qua.i rrspon- sancto proroissa. ,
det nuitc istud : Nos Judtei quanJiu servivinnis - « Fiatres, secttndum homincm diro; tatneti ho-
legi, fuimus sub maledicio; sed Ghrislu.. moile sua « niinis cdntirroaiuiii testamentum iiemo spernil aut
drlens peccata noslra, rl nobis tlaits juslificaUo- < superorJinal (Ilebr. MX).Abiahae dic:ae siint pro-
nem, redemit nos de malediclo legis;rideoque non D < missiones, et semiiri rjtts (Gen. \n, xxit). Non
est opus ut in ipsius legis umbra j'am maiiearatis, -t dicit, et seniinibtis, -qr.asi' in mitllis, sed quasi in
J
poslqttam voriias nobls illuxil. V<I ifa : Ex lrge est « uno, et seiniiii tuo, qui csl Chr stus. >
maledictum, non jtistitia; sed Chrislus nos Jttdaeos Locutus siim sttpeiitts srcitndnm ralinnes el se-
q.ii sttb roalediclo eramus, redemit de maleJiao cuiiJum Sciipluraium aucloiitales, quod per fiiletn,
tegis. Cur ergo \os ad illud iendiiis? Ipse nos a ma- noii per Icgrm dalttr Spiiilu» sanctus el justilia ct
ledicto redemit, factus pro nobis malediclum; id bralilmio; ct iiunc fialres hoc idtin dico secunium
est reputalus non solum liialedictus, sed cliatn Lominem, id cst senmdum l.untanam ro. stin itlt-
ijisum nuledielum. Yel factus in morle sua male- nriii, in qua 1crt sa.pedesit lnnftlits, lamcn fiimum
dictum, iJ esl hcslia pro noslro malediclo, vitlclicet cst lestainentttni honiii.is, idesl abliotint e factiitn sttis
caro mortalis quae vocalur maledictttm, quia male haefedibtis. Sic el lcsiamri tuin divii.a.uin picmis-
diclo, id esl peccato primi parenlis facla est mor- sionum datum Alirahae, non polest per subseqitrn-
talis, quia scriptum est in Deuteronomio (cap. xxt) : teni legem infirtiiari. Quainvis eiiitn secundum lio-
•Maledictus,id est morti addictus est omnis qui pen- minem loquar, lamen hominis cujusque Tesiaraen-
itt ir>.iigno crucis. Omnis prorsus qui pendel in li- tum, id rst chirographum, in quo Gon.UUiit, fjui
iiS5 HERVEI BtiRGlDOLENSIS MONACHI | iigfi
post se su&m possideant baereditalem, poslquam A in nmltis seminibus vel filiis velit hoc intelligi, sed
morteej'us fuetit confiiiiiatuin (Hcbr.w). Mois enim quasi in uno, id est Christo, ulpote re vera in uno
testaloris, coniirmatio est tcslamenti, nemo alius semine Cln isto volens intelligi; et seraini tuo, in-
ult>'a spernit illud, ul-inituin ducat, volens ex toto quit, dabo h__reditalem sive pei petttam benedictio-
de.diiere, omnes hceredes auferendo et aiios ibi nem, quod semen esl Chtislus cum corpore suo.
ponendo; nrc etiarn superordinal, ul paiiim de- « Hoc autem dico, testamenttim confirmalum a
struat et parlim sic dimitlat, alios ex ItaMcdibtisre- « Deo, qua. post quajJringentos et Uiginta annos
linquendo, et nlios lollendo, ac pro eis abos po- « facta est lex, non irritum facit ad evacuandam
nenijo. Et si lesiameiilum bomiiiis jam morlui ei in i promissionem. Nam si ex lege haeredifas, jam non
pulverrm reversi non mulatur, sed ila permanet, < ex promissione. Abrahae autem per reprqmissio-
ut ille dum adhuc \iveret, constiluil, qtianlo magis « nem donavil Dcus. t
Teslameritum Dri viveniis ct aetrrni sine immuia- Abraha. diclae suiitlprotnissiones. Lex vero post
tione pennaiiel? Nam sicut liominh confirmalum data, non destruxit illas. Fecit enim Deus Abi-aha-
lestamenlitmnetno spetnit uut superotdinat, sic trsta- teslamcntum piomisbiotium hacieditalis, sed egt.
menliim Dei factum Abiahae rt hemiiii ejus, in quo Paulus dico, qttia lex atiw factq esl in Sina post qtta-
Deus constiltiit ut Abrahain cum semine suo sil " dringentos el tiiginta aiutosa teropoiej)iomis_ionuro,
ba'1'es paltite ccelesiis, non facit itritum lex subse- non factl irtitnm, id est falsuin, hoc lestameninm
quens, neqite vel ex parte immutat. Abiahae natn- - diviiiarum promissionuin, confiiinatum non ab ho-
quc diclw sunl promissiones , id csl frcqiirnler pro- mine, sed a Deo, non facil hoc irrilum ad evacuan-
missa est illi diriniltts hsercdilas et scmini ejus, vel- datn promissionem Dei, quae in eo facla est de
ul duro sub specie terrae Chanaan promitleretur ei _eterna haereditate. Quod faccrei, si per eam darelur
tena \i\enliiim, dicenle Domino : < Omnem lenaiii baeredilas regni coelorum. <Itoe namque sonant
quam conspicis, libi dabo el semiiii luo (Gen. xn;. - veiba islius versiculi, qttod lex illa qua. dala est
Non dicit et seminibus lui dabo terram banc, quasi sanclo Moysi, non po^esl evacuare vel cassare pro-
in muliis semiiiibus, id esi in multis filiis esset pos- i»issiones illas. quas longo atite lempore Deus
•sidenda, sed quasi in uno semine, id est in uno filio Abiahae locuttts fuerat (Gen. xn, \v, xxn). Post-
sit oblinenda, et semhii tuo, inquit, dabo illam, qui quam enim Dominus beato AbrahaeIpromissiones
csl Clnistus. Ideo posuit qui, el non qttod, quia iilas spondere dignalus est, descenderunt in ^Egj'-
•quod relaltvum nomen, posiium intcr propriuin et pium fihi Israel, et habitaverunt ibi quadringenlis
appellativutn, ad proprium debel respicere, sictti r liiginta aniiis (Gett. XLVI).Quibus expletis, exierunt
Mc ad Christum, licel Cluistus non sit pure noinen inde, et ita Dominus legem etiam dedit Moysi in
proprium. Abrahae dictte sunt proraissio.ies et se- rsonte Sina (Exod. \n, im, xiv, xix). Non ergo de-
.niiii cjus. Semen Abrahae Chrislus est, quia de cebat ul lex ianlo post teropore data? faceret irri-
ikbrahain pvocesstl populus I.rael; et de populo lum, id est cassum et falsuin, hoc sanclum testa-
Isiael naia'est Yirgo Matia qua. peperit Ghrislura mentunt pritts ab omnipolenle Deo confirmatum..
,(Luc. n). Et quia ct nos ad id pertinemus quod e.t Volebanl enim pseudoapostoli, utjex faceret iitud
Clnislus, nobis simtil incorporatis et illis pariter irrilum, dum conarentttr asserere juslilicationem.et
capiti coh-_rcnlibus uuus e»t Chiistus. Nam Chri- regni cceleslis haereditateni non per gtatiam, ut
•stus uii-ni est cum omnibus membris suis, lan- Deus Abrahae promiserat, sed per legis opera dari^
quam caput cttm corpore suo, quod est Ecclesia. et ita evacuaretur divina promissio, et Deus fieret
Unum ergo semcn posuii Apostolus, ul oslenderet mendax. Sed non facit lex illud irritura, ul j.iomis-
Galalas et alias gentes in fide non esse infeiiores sionem e\acuet, dandp cultoribus suis liaerediiatem
Judaeis, nec Judaeos illis superiores, sed omnes se- salutis, qttia si ex lege. id est ex legis operibus esset
men in fide, quasi unum corpus Christi (Ephes. u). liwreditas, id esl aefepnabealiludo, jam non esset
Quod ne ipsi post perccptionem lorperent a bono D ex promhsione, idestex dono Dei, elila fallax essei
opere, sed unusquisque fratrem sttuni in sanclis promissio, hoc est, si ex lege Moysi pioveniret cce-
actionibus sluderet praeveiiire, ut posset illum et in lesiis haereditas, promissio quae facta csl Abrahae,
remune.atione pr_eGedere,quoniam < unusquisque non esset vera, quoniam ex illa non claretttr haere-
propiiam mercedem accipict secundum suum laboT ditas. Si est ex lege haereditas, jam non est e\ prp-
rem (/ Cor. m), i el < in domo Patris mansiones missione. Sed ex piomissione, crgo non rsl ex kge.
multae sunt (Joun. xiv). » Ideo posuil proinissioncs Et quod sit ex promissione, Apo.tohts subjungil.
pluraliler, ut per nierita dignioris \itaefestinaient dicens : Abraliw autem per repromhsionem donavit
ad praemium majoris glori_e,quia et« sleila a stella Deus, hoc est h__rediialem donav.t Dcus Ab.ahaenon
differt in claiitate (/ Coi-.xv). » Sed tameii, ut dixi- per legem quam non jiabuit, quae nondum erat, sed
mus, unum est semen cui laclie sunl islte promis- pergratiam quam lepromisit. IIoc conslat omiiibus,
siones, quia ubum rcmuueralionis denaiium omues quia Abraham habet h__redilateni, quoniam nul!u§
sccip.ent (Matih. xx): et omnes sunt unum in Chii- id negare potest. El cum habeat, aut per obseryan-
slo. Non enim dicitDeus Abrahae : Tibi el semitti- liam lcgis habet, aul per gratiam promissionis; sed
iras tuis dabo haereditalem vel benedictionem, quasi per legis observanliam non habet, quia-lex nonduHS
Un1 COMMENT. IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST.AD GALAT. Utg'
erat dafa, ergo per gratiam clivinacpromissionis ha- A futurarum rerum signa, tum quia ea.tens pro rjui-
bet illaui. Et si bealtts Abraham ex gratia superna. bus ipsa lrx dala eral, exemplum dare volebant ob-
Si enim qtti sapienliores ot sanctiores
promissionis per fidem sdeptus est baerediiatem, servaii-i eam.
cohsequens est, ut et nos- qui semen rjus sumus, erant, ipsi cavnales obSer\antias legis postponere
eanidem hsereditalen c\ giatia divina. promissionis viderenlur, iampopulus ille minuseruditus pularel
consequamurperJJdero. Rejiromissionem ideo di\it, fegem csse imitilem, nec cuslodiret eam. Illi atiteiii
carnaliier observa-
qu':a non semei Deus b__e Abrahae promisit (Gen. qui limoiepoenae lrgcm ipsam
xn, \v, \v.i). bant, et ledemptionem'humani generis exspecla-
< Quid igitur lex? Propter transgressiones posita bant, ac de adventtt Redemptoris qualemcunqtie
« esi, donecveniretsemerfcui promiseral, ordinafa fidem babebant, Hcet non ila pienam ui prophrt.r,
« per angelos in manu mediaiotis. Mediaior autem per eumtlem Rcdemptoiera sahali sunt, elsi non
« unius non est. Deus autrm unus esi. » Itabent magnitudinem sttblimiojis gloiia; quam as-
Poleiat aliquis interrogare : Si lex ha.reditaiem secu'i sunt piophel_e. Quia vcro ex semi:,e Abrahae
jjatria. coeles.is dare non polult, quid igitur data Clirislus erat nasciturus, in quo omnium geiuimn
fuit post Abraha?,promissiones ? Et ideo Apostolus • fuerat benedictio repromissa, et pef quem palria
ipse quaestionem sibi proponit, etipse solvil. Qttasi B cealestis erat danda, et ab Abraham usque ad ipsum
dicat : Quandoquidem ex lege non est jtisf,it>aneque Chiisturo multa fuerant saeculatransitura, providens
haeredilas, quia nec cultorrs suos jiistificavit, ncc Detts ne soboles dilecti sui Abrahae caeleris natioiti -
regnum ccelorum illis aperuit. Qtiid igitur lex uti- bus ntisceretur, el paulatim familia ejus fieietin-
lilatis contulit ? Qu__rendum est enim cur divinitus ceria, gregem Israeliticum quodam circumcisionis
datasit, qua utilitale, qua necessitatedata sit, quid cauletio denotavii, ut\iventes inter .Egyptios, Cha-
commodi dederit, cur inter illa duo Intervenerit, nanaeos, Assyrios, hoc signaculo distinguerentur.
scilicel intei promissionem et rem promissam. Nunc Quandiu enim fuerunl in jEgypto, inler idololalras
oslendit qttare data sit. Posita est, inquit, inter pro - et immundos circtirocidebanliii', ut se populuin Dei
iriissionem et promissam haereditatein, proplef illos dissimilem abillis semper recognoscerent, necopera"
qui naturalem legem transgrediebantur, ul vel timore eorusmaliquando facerenl (Josue v). "Sed postquam
cessarent transgredi, et paulalim erudirentur ad in desertum pervenere, circumcisionem dimiseruiil,
boe, ut bona e\ amore facerent. Sed videamus or- praesente ipso legislalore, quoniaro omnes erant
dinem constructionis.. Lex~ordinala per angelos in Judaei, colenles unum Deum, cl gelites ctun quibus
manu mediawris, posita esl in populo Judaeorum ^ in idololalria miscerenlur 11011videbanl. Stalim au- -
propler transgressiones, donecvenirel semen cuiDeus " tem ul Jordanis ripam transgressi sunt, circumci-
promiserat. Lex est ordinala per angelos, quia non sionem quam inlcrmiseratU, repetieruul (ibid.),
per seipsum Detis, sed per angelos Moysi loque- jiropterquod et secunda vocala est illa circumcisio,
batur, et praecepla legis disponebat (Act. vn). Et quia inler genles conversatuii, timebant ne ad ido-
quia in ipsis angetis Chrislus erat, qui est mediator lolalriam exemplo gentiura declinarcnt, et ideo se
Dei et hominum, ac per eos legem ordinabat ideo .illis dissimiles ostendere volebant. Unde possumus
dicilur ordinata fuisse per. angelos in manu media- videre circumcisionem et carnales legis observaiitias
tofis. Ordinaia est ergOj id esl bono ordine posita prophetis et caeteris j'ustis ad Novum Teslamentum
inter promissionem et promissionis reddilionem; perlinentibus, nuHateiiusfuissenecessarias, eo quod
ordinata est inter tempus naluralis legis, de qua non timore poenae, sed amore justiliae Deo servi-
conjuncti fuerant homines, quod juvare non po-^ rent, et se ab omnifius idololalris dissimiles sine
tuit; ettempus graliae, anle cujus adventum erant lege recognoscerent. Nunr, quoque jam nec signo
convincendi delege seripta. Et ideo qui minclegem circumcisionis, per quod Dei popttlus agnoscatur,
post advenlum gratiae reducit, contra ordinem qui opus est, quia modo non una gens csl Dei, sed ex
diriiiilus per angelos dispositus est, facit. Ordinata ^omnibus gentibus una congregalio, quia jam venit
est enim ita, ut semper esset in manu mediatoris, exspeclalio gentium Christus. Ilaque non propter
id est in potrstate Christi, ut quandiu "vcllet mane-" justos, ut diximus (Gen. \r.ix), posila est lex, sed
ret, et quando \ ellet cessaret. Et tali ordine posila propter caeterorum transgressiones refrenandas, quae
ei.l in populo Judaeorum propler.transgressiones il- rel praecesseranl, vetvoluntalibus eorum inslabant,
Icrum coercendas, ut scilicet audientes. Si quis Et posita esl donec venirel semen Abrabae, cui Deus
li ic vel illud fecerit, morte moriatur, vel talem poe- promiserat, id est ad hoc posfta est, ui duraret do-
n_un paliatur, saltem fimore moiiis aut pcenae de- nec Venirel Chiistiis, cui Paler promiseral stiper-
sislerent peccaie. Nam propter justos el prophetas nam haerrdilateni, ut cttm corpofe suo quod cs,
non fui't posita, qui non timore pcenae, sed amore Ecclesia, perenniler earo possideref. Qui ergo legern
]uslitia.J)eo serviebanl; et'plenamhabe)UesdeChri- adhuc \ult protelare, aul Chris.tum hegat venis-
slo fidem, jam ad Novi Testamenti graliam peili- se, aut Deum itsqtte ad ad\entura ejus legero po-
iiebant, el in filiorum libeilate j'am vivebanl; sed suisse. Apostolus vero, qttia mcdialoris meiitionem
,:a:iienipsipr6pler\ariascausasejusdem legis opera feceial, vult osiendere de quo dicebal, el quam
ia.naliter fae.ebanl, lum quia intelligebant illa esse inisericorditer iile mediator curam nostrae salutiti
«jgg IIERVEI BURGIDOLENSIS MONACIIi ilCO
seniper habeat. Ait enim : Mediator autcmmiius A csset lex, quae posset homines ab interna morte,
non est. Lex eniiit est in manti mcdialoiis, seil roe- quam pra_vaiicalione pi oiopareiili.. et sua iniqui-
diator noit est iinius. IIoc saiis noium est, quia ttile incurreianl, vivilicarr, tuiic sine dubio veiam
mediator non est unius rei, vcl ttiiius paiiis, sed justiliam lex ipsa posset conferre, per quam et re-
duarum. Qtioti esldicere :Mediator, id cst concilia- gno ccelorum lioininrs] essem idonei. Sed non est
fcir vel pitel-cutor, noi» est necessarius uni rei \el .dala lex qute posset vhificare, Iiwo quae possri occi-
uni patii, sed dttabus. Inter duos enitn reconcilian- 'dr,ie.« Ltleiaei.intocrldit. spi imsa_,tem\ivificat(//
dos, neccssai ius est metiialor qui iiirique sit ami- Cor. tti). > Littna rnim legis proliiLeiis. p-ccalum,
cas, id esl ii.ter duos discoidantes tnedialor, id est non vivifical hominem|, sedpotius orcidit, attgendo
rcconciliiilor debei^cune.c, qui \aleat illos ad pacls conciipiscenllain rl iniqtiilatom pia.vaiiratiniie cu-
concordiatn revorure, sicut Christus per hiinianLa- mttlaiido, nisi Iilierct gtal.a prr Irgrm fidei, qtiae,
tcm stiam i ohis ainicus, rl per di\initatem sttain cst in Chtisio Jestt, cnin diffimclilur- chaiitas in
Patii, saiiguiiie _uo pacrm inlfrnos rl Deum frcit. corde p.r Spiiitttm sanctum (Rom. v). Lex «rgo
itodjalor non est'tiiiius. sed~DrMS est unus. Igilur Moysi tion pottiit \i\ilicarr, quia l:oc srivalalur
mediaior i.o i cst Dei solius, sed Dei rl horoiiitiin. evangel.ete graiite. Qiod pttlchre figuraluni esl,
I.itrr nos enim el Deuro Chnstus inediaior est; ac B qttando Giezi prsecui rens cum Laculo, non poluil
per hoc dum per humaiiitalrni sr.ain nos Drorecon- niortiium suscifare; sed Elisaers post vcnirns, sits-
cilial, Palii el siLi saucioqiie Spiiitui rcconciliat, citavit enm (IV Reg. iv). Puer enim inorluiis, hti-
quoiiiam liiiiiias.uiius Dcus est. Vel .la : Medialor nianum geiros rst.jaceis in morte percaii. Giezi
lijn e .1 iiiiius, sed duo uni, qiiia dttos tliscordes po- cum bacttlo, Moyses ciuu lerrore Irgis. ElisiEiis stth-
pttl >s, Jttdaicum d genlilem, Chtisius pacilicavit, seqtiens, Chrislus post vrniens. SeJ Girzi pr;rrois-
facia.iS ex tilioqtte ununi Chi'i_l,anuiii popitlura. sus ciini baculo, non snsc tavil morUtttm, qtita M03'-
Chiislus eslduoitiin ineiliaior, sed Deus esl untis, ses Christum piaecedeiiscum teiroie legis, r.oit po-
qiuaPatrrelF.lius non stiiit dtto dii,sed unusDeus. tuil liLmanuin geiius a motleanimae suscilarr, quo-
Qtianivis enim Pi.ter sil Detts, el Chiisius Deus, ni.tm juxla Apcsioltim 11011 esl dala Iex qu;e posset
oite.qtte UIIII.IIm.us rst, noit duo dii. Sed prior sen- virifiuv.e. Elistutts veio posl\enienssusciiari' pue-
letilia nielior esietveiior. rutn, qttia Cht islus in flne legis iiicarnalus apparens,.
< Lex' ergo adversus proroissa Dci' Absit! Si hitmanuiii^rniis ab itilerra moile suscitav,l. Ln
« en m data esset le\, qiiae posset vivificare , vcte iiaqtieison potuil \iviiiea-e, quod si poluissrt, tur.c
« ex lege essr.t juslilia. Sed coitclusil Scriplura om- r cl juslilicare valeret. Unde liquido patet, quia evan-
« ni» stil> peccato (llotn. ui), ut piotni_sio ex fide griica graiia quae meiitkm a pecrafi ninrle \irificat,
« Jrsii Chiisir(.'arrttir credeniibus. > \eiatn pttubet jusiiliani qu;e facit lioiuiiies idoncos
Quia dicium est supeiius , quoJ si ex lege esl hae.editaii «.oelnruin.JS,JIIest data Ie\ qtue possr.t
luvredilas, jam non esi ex pioiniss oi.e, vidnetnr vivdicare, srd poiitts Scriptura, i I e.si tpsa Itx nia-
ahctii quod iex essel conlraiia piiiiiii.sioni. Et hoc nens et sciipla, vri qu.c non dal Spiiiluiii, sed ian-
iiuiic Apostolus quasi vice adversoiii objicit sibt- litro.cst Sciiptura, couclusit omn a hotninum getieia
ipsi, ct itfcllit. Quainloqiiidein unqtiit, ex pioinis- sub peccto, iJ ctl oroiies Jiiiiteos ciicinisepsii, ac
sitme non potest h.rr,ditas esse, si fuetit c. lcgc, sttb peccati doiui.iio deliiiuit, tit a milla pai le jugtttn
ergo lexeSt adversus promissa Dei, id est contiaiia peccati dtini in tJge tcnrtentur, possenl e\adere;_
pra.ccdenlibiis pioinibsis, quae Detts ALrahie re .pon- vcl quia laiii tiifficiHserat, ut cnni a ntilio posset
derat. Abs l ut lex Dei adversetur pioniissis Dei! iniplcri, omncs faeeiet piaevariealores el acctisa-
Non poiest hoc esse, ul Dcus legetti dedeiil quae ad- b.les redderet, qtiod eniin lex oinnia qua. coiiime-
versarelur p.umissis suis, quia jani in hoc sibi ipsi bal st.b pecc_to eoneltisissel, aple sigt.av t pistina
I\ us tsset rontiariiis. Niiiiqiiani lex subsequens illn in Jerusalrm, qitincjiie poiiieus habeiis, in qui-
aJversata esl praecedenlibus promissis, sed ut lumii- D bus jacebat muhiludo imagiia langiieiiliiim (Joan. ,
nes digitf»se pr.rpaiarent ad ca accipienda, jugiter - v). Naui aqua pisein;e,| \el plebciu Sjiiagojae, vel
alnioiiuit. Vcl ila :Qiiantioquidenilex propter traus- docliinani legis ligu avit. Qu.isque poi lictis ctngen-
gs-essiotiis po_ila esl, ergo esl adversus promissa tes pihciiiam, q ttiique iJbros l.gi. e.incluJenie. S)--
Dri, titp.M'ram iinpleautur aliter qttain Dr.tis pro- luigogain. In qu.Lus ppiiicibus jaceliat niultituJo
misil? Abs.l hoc! Nott esl illis coulrati.t. ut in aliquo inagna laiiguenl.uiii, qiioniain Sciiplura legis, sic-
obsisial vel in aliam pa.lem ra ddleriat, qttoniam 111ntinc dicilur, roi.cltisil (11111 n sub pecrato, om-
alifrr non ptirsl habcri easleslis hrrredkas, nisi nrsque qui int.a legis aiiibiliiin claud_Laiii!ir, jacc-
qinina linodum Abrah.e pioniissttm esl. Lex enim bant in languo:e pccali, e\sprc'ai.lr» medieinn
non polrst illam Iiaeiedilatem dare, quia non potrst Christum.pei quem sanarentur. Ideo a::lriii S.iipiu-
vei ain jttslit.atii confe. re, sine qtia ttullus a i super- ra conclusit sic oniiiia sub peccaio, ut iioinincs 110-
nam haerediialem vaiel pei venire. Et vere t.on polest ta stta et lrgi_ iiifiimitaie, piopeiaieitl ad gialiatn,
jjslificare, qma itec a morle peccati valet aniiiiaiii et ita promiasio benedictionis ct haereditas Abiahae
vivificare. Si enim data essel lex quw posset tivifi' daretureis eiedenlibtisj non ex operibus legis, &ed _
vereex Si '
care, iegeesseljustilia. per Moysen data ex fide Jesu Chrhti.
im COMMENT. 1N EPISTOLAS PAULl. — IN EPIST. AI) GALAT. ' i.C2
« Piius aulcm quara veniret fides, sub lege cu-- A omnes per fidem quam accepislis sine paedagogo,fa-
« stodiebamur, conclusi in eam fidem quae reve- cti estis fitii Dei, id est apti h__reditatem possidere
« landa erat. Itaque lex paedagogus noster fuil inii cceleslem. Vel poljus ita continuatur: Ros Judaei
< Chrislo, ut e\ fide justificemur. At tibi venitfides,, temporefidei p__dagogum deserimus, quia omnes
c jam non sumus sub paedagogo. _ vos genliles qui non habuislis paedagogttra,eslisfilii
Modofides nos liberal, et facit consequi promis- Deiper fidem. Nos qui exemplo vestro paedagogum
sionem; sed piittsquam cum Christo veniret, custo- deserimus, et vos illum accipitis, filii estis per fi-
diebamur sub lege. Lex enim conclusit omnia subI) dem, existentes in Cltrhto Jesu, id est facli membra
peccato, sed tamen fttit utilis, quia custodiebamurr Christi, et participes innocentiae ac sanctitatis ejus,
sub illa priusquam sponte sua venirel ftdes, nulliss rt ita digni possidere filiorum haereditatem. Et vere
merilisnostiis advocati, sub lege custodiebamur con- estis in Christo per fidem, quam suscepistis in ba-
clusi, id est constricti timore velut servi, ut nos ita1 ptismo. Nam quieunque, id est eujuscunque ccndi-
concluderel onere carnalium observanliarum, nee tionis vel se\us vel aecalis, baplizatt estis in Chrislo,
per insolenliam el lasciviam evagaremur ad idolola- id est iu Christi nomine, vel in Christo, id est in
triam. Ideo conclusi custodiebamur, ul legis disci- Chrisli baptismo, quem ipse fieri decrevit in aqua
plina coercili, duceremur in eam fidem qum tem-- *' et inspiritu acinnomineTriiiitatis(Joa!..m; Matih.
pore GhTislhevetanda eral, ubi mulla sunt patefacta,, \xvni), Chthtum induhtis, id estChristum pro veste
quaeprius erant clausa et velala. Custodiebamur. accepistis, ut indumento juslilioe illius circumdali
conclusi quasi in ergastttlis servire coacti, ut trans- (Isa. LXI),non ostendalis ultra jam ab ulla parte
iremus in eam fidem quae eratrevelanda, id est int quidquamin operibus et conversatione vestra, nisi
manifeslissimam elplenariam fidem, qua. erat lem- sanctilatem Christianitatis. ChrisUim vestsm acce-
pore gratiaedetegenda, quia in antiquis sanctis eratt pislis, quod est vobis honor et conlra tentationum
velata. Et quia lex nos custOdi\ it ad fidem, iluqtie; aestus prolectio. In qua Chrisli induitione non est
lex eadem fttil pmdagogus nosler, id est nos sensut Judwus neque Grwcus, id est in illa Christi confor-
pueros abillicitis compriraens et ad recla dirigenss milate nec Judaeus prodest, neque Graecus obesl,
timorepoenarum. Qttia enim nos custodivit donec ad[ quia nec Judaeus propter Jud&ismum suum est ibi
fideia lineri veniremus, idcirco paedagogus noster supeiior, neque Graecus propter Graecitatem suam
fuit, iJ est custodia ad lempus, non ut semper ma-. inferior. Sed nec servus est ibi abjectior, quoniam
neret, sed sicut paedagogus cessaret. Sicut enim! sinc discretione nationis ac condttionis ac sexus
paedagogusflagellatpuerum, ut hunc reddat aplum[ estis omnes in Christo. Non estis ibi differentes,
ad regendam domum, el possidendam haereditalemi quia omnes vos sive Judaei, sive Giaeci, sive servi,
patris in __lale sua virili, ila lex fuitnobis impositat siveliberi, sive mares, sive feminae, unum eslh in
custodia, ut onera legis gravia saltem metu pcenae » Chrislo Jesu per unitatem fidei et charitatis, Et' si
servata nos reprimerent, ut idoneos liaeredes summi nos sic vivificat fides, per quam in tiac vita recte
Patris nos facerent. Lex ftiit nobis paedagogus in ambulatur, qttanlo perfeelius atque felicius nos effi-
Christo, id est in exspectatione Christi, ut sic ve- ciet ipsa species, qua \idebimus sicuti est id ad
nienles ad fidem quasi pueri ad perfeciionem, justi- quod tendimus ? Omues enim unum estis in Christo,
ficetnurnunc ex fide, et justificati conscquamur hae- id est in Chrisli corpore, et ita ejus membra esiis
rrditatem. Ante fidem fuimus sub paedagogo, id est effecli. Sed si vos membraChristi estis,id estChristo
sub districtione et onere legis, sed poslquam venit uniti, ei'<jro setnen Abrahm eslis, futuri haeredes regni
fides, jam uon sumus sub pwdagogo servitutis legis, ccelorum non secundura carnem, sed secundum pro-
sed in libertalem charitalis, utpote non jam pueri mhsionem quam Deus fecit Abrahse. Vos enim facti
sensibus, sed adulti. estis haeredes secundum promissionem Abraha. gra-
« Omnes enim fiiii Dei estis per fiaem quae cst tia Dei. Non de carne Abrahae fecit illi cohseredes
« (218) in Chrislo Jesu. Quieunque enim in Chri- D I Deus. Nam imitando fidem Abrahae, facti estis fiiii
« sto baptizati eslis, Chiistum induistis (Rom. vi). Abrahae. «
« Non est Judaeus neque Graecus, non est servus ne- CAPUT IV.
« que liber, non est mascuTus neque femina. Om- < Dico autem : Quanto tempore haere. parvmus
< nes enim vos unttm eslis in Christo Jesu. Si au- < est, nihil diflerta servo, cum sit dominus oronium,
< tem YOSChristi, ergo semen Abrahae estis, secun < sed sub tutoribus et actoribus est usque ad praeft-
« dum promissionem hasredes. J < nitum tempus a patre. Ita et nos cum essemus
Quasi dicerent Galatae, Judaei legem paedagogum « parvuli, sub elementis mundi eramus servientes.
habuerunt quae illos custodivit, et ideo nunc filii « At ubi venit plenitudo temporis, misit Deus Fi-
possunt esse per graliam, ut coeleslis patriae haeredi- « lium suum, factum ex muliere, factum sub
tstem accipiant; sed nos qui non babuimus paeda- « lege, ut eos qui sub lege erant redimeret, ut ado-
gogum, non sumus fHii: ideoquenecessarius est no- « ptionem filicrum reciperemus. >
bis paedagogus, id est lex, ut jvassifhus esse filii. Ab eo loco quo dixerat, jam non sumus sub pw-
Bespondere videtur Apostolus: Non est verum. Nam dagogo, fecit \isque nunc interpositionem protf.er
(218) Anselmus haec duo verbula, quw est, non legit.
PATKOL.CLXXXI. 37
H33 IIERYEl BURGIDOLENSISMONACHI , ilte
Galatas. Modo autem exponit, qua similitudine vo- A j carnalibus observanliis <juibus eomprimebamur, ne
caverat legcm paedagogum, et adaptat similitudi- libere lascivire liceret.lSicut enim pueri discunt ele-
nem, atque oslendit quia non debuimus esse sub menta et conjunctionem elementorurn, nec tamen
lege, postquam fides \enit. Quasi dicat: Superius possunt intelligere profunditatem sententiarum
dixi manifeste, quia priusquam veniret fides, sub quousque sint in liberapolestate, postea vero se con-
lege quasi sub paedagogocuslodiebantur, postquam ferunt ad liberales artes, nec lamen possunt ad ha-
vero fides venit, jam non sumus sub paedagogo, rum scientiam venire nisi per elementa, sic Judaei
_ed nunc dico idipsum per simUitudinem, quia sci- per carnales legis observantias inslvucti sunt. Ipsss
licet puer, qui patris sui futurus est hwres, quanto fuerunt illis quasi eleraenta, id est primordia per
lempore est parvulus, setateet scientia, nihit differt a quae venerunt .ad fidem, et ad maj'orem Dei cogni-
servo id est cogitur allerius pareie voluntati, et tionem, scilieet ad spiritualem intelligentiam ipsa-
nullam potestatem habet, cum id est, quamvis stt rum carnalium observantiarum. Quae elementa di-
jam secundum naturam dominus omniutn quaepater cuntur nutndi, quia data sunt amatoribus hujus
«jus possidet. Non quidem est servus, sed tameu mundi, qui nesciebant appetere aelcrna et invisibi-
nihil differt a servo, quia non est speciose vestitus, lia, sed temporalia et r\i&ibilia; ideoque terroribus
nec est in libera poteslale sua, sed sub cuslode qui B ' corporalium poenarum et promissionibus tempora-
illum servat, et ducit quo ducendus est, quoniam lium bonorum per legem pueriliter sive serviliter
nuZ; puer dicitur, et 07« duco. Non differt a servo. compellendi erant ad Dei cultum. Elementa ergo
ted cstsub tuloribus, qui tuentur illum ab injuriis; mundi, lex Moysi et omneYelus Instrumentum intel-
et sub actoribus, qtti pro illo agant ea qua?necdum ligitur, quibus et nos adhuc quasi elementis et re-
ipse valet aut scit agere. Yel sub acloribus, id est ligionis exordiis Deum discimus: quomodoelementa
prseceplot ibus et morum informatoribus, quorum appellantur litterae, per quas syllabas ad verba con-
auctoritalem et gravitatem sequatur, et qui auctori- jungimus, et ad lexendam oralionem longa medita-
tate sua pro illo causas ipsius agant, et est sub illis tione procedimus. Ars quoque musiea habet ele-
usque ad tempus prwfinitum a palre, id est usque ad menta sua, et geomelriaab elementis incipit Iinea-
quinque annos, vel usque ad aliudtemporis spatium rum. Sicelementis veteris instrumenti, utad evan-
qttod pater ejus pr_eordinavit,ul deinceps Iibersevo- gelicam plenitudinem^eniat, sancliviri eruditurin-
luntati suse relaxelur. Simili modo senliendum est fantia. Unde et centesimus nonus decimus psalmus,
et de populo Judaeorum, qui per Christi gratiam fu- omnesque alii qui litteris praenotantur, per Ethicam
turus erat regni ccelorum haeres, quia quandiu fuit P nos ducunt ad theologicam, et ab elementis occi-
scientiaet actione parvulus. servili timore compres- dentis lilterae quae desirultur, transire faciunt
sas sub disciplina legis qttasi sttb districlione paeda- ad spirilum vivificantem. Propter quod et elementa
gogi, el coactus senire pr__ceptis divinis, cum la- quasi elevamenta dicunlur, quia nos elevant a vi-
men fulurus esset per Christum domintts omnittm sibilibus ad invisibilium intelligentiam. Sub qui-
bonorum patriae ccelestis.id est possessorccelestium bus elemenlis, id esl sub lege et prophetis car-
divitiarum. .Quando erat parvulus cognilione Dei et naliter inlellectis servililer tenebantur Judaei, dum
viribus resistendi peccato, non differebat a servo, essentpai-vuli, et nescirent seipsos regere, ideoque
quia lex ei dominabaiur, et minis eum lerrebat ne indigerent paedagogi districlione et inslructione.
peccare auderet. Nam erat sub tuloribus et actori - Ita, inquit, dum essemus sensu parvuli, eramus
bus, id est sub legis sermonibus, qui velut tutores servientes sub elementis mundi usque ad praefinitum
conlra malignorum spirituum impugnationes, ct tempus a Patre. Sed postquam venii pleniludo tein-
contra gentilium ad idololalriam persuasionesdefen- poris id est postquam impletum omne spatium
debant, illum admonendo et increpando-atque pu- illud temporis, in quo cceleslis Pater pra_finiverat
niendo, et vclut aclores informaverunt mores ejus, nos sub legis quasi sub paedagogi districtione more
atque causam ipsius apud Deum egerunt, dum per D ] puerorum manere, et nos in virilis animi robur
sacrifieia etexpiationesDeum ei plaeaverunl. Et sub profecissemus, nec j'itm p_edagogi custodia indige-
his fuit usquead pt'__finitumtempus a patre, id est remus, tunc Deus Pater, ut nos a vinculo pristina.
usque ad adventum Christi, in quoDeus eonsliluit ut servitulis absolveret, misit non angelum, non ar-
populus ille perfectus et liber fieret, et haereditatem changelum , sed Filiutn suum unigenitum. Misit
oblineret. Si vero praedictis tutoribus vel actoribus euni, id est fecit incarnari, ut hominibus esset visi-
quandiu parvttlus fuit, dedignaretur subjici, non bilis; ipsum dico, secundum carnera factum ex mu-
posset idoneus esse opportuno tempore paternam liere, id est ex femina matre, qui secundum divi-
haereditatem adipisci. Nam haecita debere intelligi nitatem 11011 est factus, sed genitus a Patre. Et fa-
declarat ipse Apostolus, dum consequenter similitu- ctum sub lege, id est creatum secundum carnem sub
dinem adaptat, dicens :Ita, id est simililer ut praedi- legis -observaxione,ut sttsciperet circumcisionem et
ctus puer. et nos Judaei cum essemus parvuli non portaretur ad templum cum hostiis Judaico more,
aefate, sed intellectu et discretione ac mentis viribus sicut veraciter filius 'Abrahae cui [promissus fuerat.
et operuro actione, eramus servienles, id est in ser- Hunc ergo Deus factum ex muliere, id est materas
vitute legis viventes, sub elemenlis mundi, id est sub carnis substantia, gine virili admislione conceptuin,
i!6S COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — 1N EPIST. AD GALAT. 1166
ad humanos aspectus homiuem verum profulit, qui; A ctus ad Deum, Abba Pater. Et quid est spiritualis
in divina virtute ac-substantia manens per oraniaL ille clamor, nisi pius affectus electorum erga Deum,
quod erat, veram nalurae morlalis inlirmitalem, et jiia menlis postulatio esurienlis, rl sitientis ju-
quam non habebal, induit. Usus namque dirinarum L stitiam ? Quia vero superius dixerat haeredem, quan-
Scripturarum, et maxime Hebraicarum, mulieres; diu parvulus est, nihil a servo differre, quod de po-
appellare consuevit, non corruptas, sed feminas, pulo qui sub tegis servitute fueraf, mystice voluit
sicullegimus, quia a.dilicavit Dominus Deus costam, inlelligi, et addiderat quomodo idem populus per
quam tulerat de Adam in mulierem, el adduxit eamL adventum Filii Dei Hheratus sit, facil inde couse-
ad Adam (Gen. n). Ut autem Dei Filtusnobis ne- quenler illationem, quod jam sion sit servus. Ac si
cessariam ohediendi virtutem praecipuo commenda- dicat: Populus ille qui prius erat sensu et actione
ret e\emplo, factus est sub lege, id est subditus est; parvulus, et sub lege servililer deprimebalur, post-r
legi; non quia ipse quidquam legi deberet, qui unus; modum per graliam unigeniti Dei est in libertatem
esl legislator el judex, sed ut eos qui sub lege po- adductus, et in Filium adoptatus. Itaque jam non
sitilegis onera portare nequiverant, sua compas- est servus ut antea sub lege, sed filius, quia filiorum
sione juvaret, ac de servili conditione quae sub lege: adoptionem reccpit dono gratiae. Vel ita : Spiritus
crat, ereptos in adoplionem Ulioiitm qua. per gra- B Christi clamat in cordibus utriusque populi, Abba
tiam est, sua largitate reduceret. Factus est sub lege, Pater. Itaque j'am neuter eorum est servus post ac-
ut eos qui sub lege erant redimeret, id est a legis ceptionem sancti Spiritus, sed est per gratiam fi-
serrituteliberaret, sicut et morlem subire dignatus lius. Quod, id est sed si jam, filius est, ergo el hw-
est, ut eos qui mcrtis Dominum evadere non pole- res in futuro erit per Deum, id est per Dei operatio-
rant, a morle redimeret. Factus esl sub lege non ncm, et per Dei gratiaiii. Vel per Deum j'uro ita fore.
ut ab ea expiaretur, sed ut eos qui sub illa eraut Haecenim filiatio et haereditas utrique populo con-
pressi etrei, liberaret; ita nt nos omnes Judaei, et cessa rsl. Sed quia Galatis Aposlolus loquitur, ad
gentiles reciperemus pariter -adoplionem filiorum, eos sequentia verba respiciunt, cum dicilur :
quia noslram parlicipavit naturam, et nos adoplavit « Sed tunc quidem ignoranles Deum, his
qui ns-
ad suaui. Propterea ergo voluit sub lege lieri et le- « tura non sunt dii, serviebatis. Niinc aulem cum
gem implere, ut eos qui erant sub onere legis com- « cognoveritis Deum, imo cogniti sitis a Deo, quo-
pressi, a jugo Iegis redimeret; et nos omnes, tam Ju- « modo converlimini iterum ad infirma et egena
daei quam gentiles, per gratiam novae libertatis le- « elemenfa, quibus denuo servire vultis? Dies ob~
ciperemus adoptionem filiorum, quam in Adam per- « servafis, et menscs, et tempora, et annos. Timco
dideramus, id est efficeremur adoptivi filii, ac haere- " « vos, ne forte sine causa laboraverim in vobis. »
ditatem Palris aeterni consequeremur. Modo, inquit, estis filii, sed prius eratis serri,
« Quoniam autem estis fllii Dei, misit Deus spi- non in carnalium lcgis caeremoniarum servitule,
« ritum Filii sui in corda nostra, clamantera, Abba sicut Judaei, sed idolorum, quia tunc quidem igno-
« Pater. Itaquejamnonest servus, sed filius. Quod ranles Deum, serviebath his qui non sunt dii natura,
« si filius, et haeres per Deum. » sed opinione insensaloritm hominum, id est non
Modorepelit quod superlus dixeraf, Galalas esse sunl nalurales, sed falsi dii. Hic ostendil non esse
filios Dei, ut ostendal similiter illos adoptivos filios serviendum, nisi illi qui natura Deus est. Tunc qui-
esse, sicut Judaeos, quasi dicat: Dixi vos esse filios dem ignorabatis verum Deum, cui soli senienduni
Dei per fidem. Nec fustra hoc estis. Sed quoniam est; et ideo aliquid excusatipnis habebatis, quod
vos Galataeeslis adoptivi filii Dei, sicut et nos Hc- falsis d'is serviebalis. Sed nunc cum j'am cognoveri-
braei, misit Deus Spiritum naluralis Filii sui hi tts Deum, nulla ulteiius vobis superest excusatio, si
corda nostra, id est Spiritum sanctum, qui et a Patre erraveritis, sed longe deterius quam olim, delinque-
procedil, et a Filio (Joan. xv). Nam et missio tis. Nunc non est j'am locus errandi, cum aperta sit
qua miltiiur a Patre, ipsa est processio qua rx 1 veritas, cum cognoveiitis Deum perfidem, imo, me-
procedil a Palre. Et ideo dicit eum Apostolus mitti lius possum dicere, cum sitis a Deo cognili, id est
a Patre et Filio, ut ostendat eum ab utroque proce- approbati perbonam operalionem. Vel Deus cogno-
dere. Misit Deus Pater Spiritum filii sui in corda no- visse dicitur, quia fccit ut ab his cognosceretur, a
stra, id est in corda nostra omnium nostrum qui quihus ignorabatur. Neque enitn fas est ut credamus
credimus, lam Judaeorum qtiam genlilium. Nam quod tunc Galatas Deus primo cognoverit, quos
propter utrumque populum misit eum clamanlein, ante mundi constitulionem praecogniioshabuit; sed
Abba Pater. Clarnat enini in cordibus nostris ad tunc cognovisse dietus est, quod tunc ut cognosce-
Deujn, id esl magna piae menlis devotione facit nos retur effecit. Nam quia tunc ipsi eum illius munere,
inlus clamare, o Abba Paler. Abba namque et Pa- non suo merito vel facultale cognoveranl, maluii
ter, idem esl. Sed propter Judaeos clamat Abba, et typice loqui, ut lunc ab illo cognilos diceret, quando
propter gentiles Patcr, ut ostendat ambos unum eis cognoscendum se praeslitit; et verbum corrjgere,
Patrem habere Deum. Abba enim Hrbraice, pater quasi hoe minus recte dixerat, quod proprie dixerat,
dicilur. Effectus ergo probat utrosque Dei filiosesse, quam sinere ut hocsibi arrogarent, se potulsse quod
dtim in cordibus utrorumque clamat Spiritus san- eis riosse ille donaverat. Ctim enim dicitur, qadd
i{§7 HERYEl BURGIDOLENSISMONACffl I ll&S
nos cognoscil Deus, cognitionem suam nobis pras- A causa, id est sine utilitate vestra loboraverim in _s.
stat ut per hoc inlelligamus, ne hoc quidem nobis bis convertendis et instruendis. Non idcirco timet
tribuendura, quod nos scimus Deum, sed eam quo- eos, ut putet quod i|Ii possint ei per aposlasiam
que scientiam illius misericordiae tribuamus. Prius suam auferre mercedem laboris, quam in eorum
quidem, inquit, per ignorantiam Dei serviebatis instructione pertulil, sed quia meluit ne seipsos a
idolis; sed modo cum jam cognoveritis Deum, imo fide subtrahendo, faciant ut non prosit eis labor
cognili sitis a Deo, id est cognilionem ejus percepe- aposlolicus. Non enim suam mercedem, sed illos
ritis ab ipso, quomodo, id est qua causa, qua ra- amittere timet. Qttod jforte, id esl illorum arbitrio
tione, converlimini iterum (ut ante Dei nolitiam) ad potet-t fieri. Utrumlibet contingere valet, ut vel sine
servitulem erroris? Quomodo postquam vobis veri- causa qttantum ad eos laboraveril in ipsis, si in
tas illuxit, convertimini .terum ut antea, dum a Ju- erroie perdura\erint; vel non sine causa, si resi-
dseis eflicereraini proselyti? Quomodo, inquam, con- puerint. Dicaruus qttojj nounullis visum est, seilicet
vertimini ad elementa, id est ad carnalia legis man- quia Galataepartim ex-Judaeis, partim ex gentibus ad
data, quae sunt divini cultus Judaeis exordia, et suiit fidem venerant, sed post discessum Apostoli coge-
infirma, qma per se non valent cultores adjuvare; bantur a pseudo praedicatoribus, his qui de Judaeis
et egena, quia egent auxilio gratise? Quomodo ad conversi fuerant, iterum Judaizare; qui vero de
haec conveitimini, quibus denuo, id est ilerum vultis genlibus crediderantj rursus elementa observare.
servirel sicut auondam eis sei-vierunt Judaei, sed Quibus apte congruit quod dicitur: Sed tunc quidem
jam ab eorum servilule sunt libeiati. IUi desierunt ignorantbs Deum, hisqui natui'a non suntdii, ser-
eis servire, et vos qtta ratione vultis iterum eis ser- viebatis. Nunc autemjcum cognoveritis Deum, quo-
vire? Qttae scilicet elementa, id est carnalia legis modo convertimini iterum, sicut ante quam Deum
praecepta, prius forlia et velut quamdam firmitatem cognovissetis, ad eleineitla, id est ad impiam ob-
danlia stetr.rant, dum Judaeos adhuc compriraerent, servantiam solis et lunae ac stellarum et coeli ae
et cohortarentur ad j'ustificationem fidei, et ad ma- terrae? Qttae quideralsunt infirma, quantum ad vos,
j'orem Dei nolitiam paulatim promoverent; et erant quia nequeunt vos adjuvare; et egena, quantum ad
ditia, dum locupletarent eos, dando quamdam ipsis se, quia nihil habent nisi e. Dei disposilione, his la-
apud homines juslilicationem, ut non punirentur, men post nosti am conversionem vultis denuo serviro
ut nihil mali paterentur. Haec namque erant illis slcut antea. Nam dies observalis, dicentes: Non pro-
quaedam divitiae, quae praeparabant illos ad \eras ficiscar hodie, quia posterus dies est, aut quia sic
divitias, ad lidem scilicet et justificationem, nee non C luna fertur; vel: Proficiscar, ut prospera cedant,
et adhaeredilalem in supernis accipiendam. Sed nunc quia sic se habet positio siderum, et menses obser-
infirma et egena sunt haec elementa, quia priusquam vatis, dicendo : Nunc agam hocmense eommerciuni,
veritas advenit, jam neminem ad ejus susceplionem quia illa stella milii agit mensem, vel idcirco agana,
praeparanl, jam nemitieiii ad Dei euUuni constrin- quia suscepit menscm. Et tempora praevidentes in
gunl, jam nihil praefigurant, nihil cultonbus suis avguriis, quale lempus, sive caruni, sive calidum
prosunt, nihil boni confeiitnl. Et his ita destilutis aut pestiferum, evenlre debeat et annos, ut illi qui
ac inanibus elementis \ullis denuo servire, sicut dicunt: Non plantabo hoc anno vineam, quia bis-
ante veritalis adventum Judsei quondam illis ser- sextus est. Sive ergo his, sive aliis perversis mo-
viertlnt, cum jam nemo debeat illis servire, sed om- dis, nonnulli Galatarum observabant dies et menses,
nes in libenate qttam Chrislus dedit, permanere : atque iempora et annos, et inde culpat eos Aposto-
nec jam sttb paedagogo vivere, postquam impletum lus, atqtie omnes qut ialibus observalionibus adhiir
est tempus prsefinilum a Palre. Vere vultis denuo sludetil, et quam grave sit periculum talia obser
his .elemenlis servire, el post expletum infantiae \are demunstrat, dum esse incassum quod illis qui
tempu5 iterum jugo paedagogicolla veslra miser&bi- haec observant, laborasse timet. Quis enim aestima-
liter subdere. Nam observath, id est observare dispo- Diet quam magnum Ipeccatum sit talia observare,
niiis dies, sicut Sabbata, et menses, sicutper primum sicut observant, ul dictum est, qui ceitis diebus aut
et septimum mensem, \el menses, id est exordia mensibus, sive temporibus, she annis, volunt, vel
mensium, boc est neomenias, et lempora, sicut nolunt aliquid inchoare, eo quod secundum varas
quando ter m anno omnes Judaei ad templum con- doctrinas hominum fausta vel infausta a:slimant
veniebant, ac solemnitates agebant, el annos, sicut tempora, nisi magniludinem ex timore Aposioli
septimum et quinqiiagesimum annum. Itunc annum pensaremus, qui nunc lalibus ail: Timeo ne fortt
Galalae nttper subversi necdum obscrvaveranl, et sine causa laboraverhn in vobts.
ideo (secundum quod pra_rnisimus) quod ail, dies < Estote sicut ego, quia et ego sicut vos: Fra-
observatis elmenses ei tempora el aunos, sic acci- < tres, obsecro vos jniiiil me l__sislis. Scitis autem
piendum est, non quod jam observarent, sed quod < quia per infiimitatem carnis evangehzari vobis
Iw observare vellent. Non enim tant fecerant quam < jam pridem, et tentationem vestram in carne mea
facere disponebant carnalia legis opera. Lt quia ta- < non sprerisiis, sed sicut angelum Dei excepistis
libus, inquit, subjici non respuistis, litneo tios- ne « me, sicut Christum Jesum. Ubi esl ergo beaji-
mihi damnum de vobisipsis faciatis. sciliret -;_ sine < tudo vestia? Tesjtimoiium enini perhibeo vuKs,
.169 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — 1N EPIST. AD GALAT. 1170
< quia si fieri posset, oeulos vestros eruisselis et ^ reverentia me excepistis, cum quanta Dei angelum
« dedissetis mihi. Ergo inimicus vobis faclus sum, venientem de ccelo exciperetis; et ut plus dicam, ita
< verttm dicens vobis? > me excepistis, sicut ipsum Chrislum, si descendis-
ISTelabor meus in vobis sit inanis, estoie sicut ego set rursus in terram, et venisset vobis prsrdicare.
liberi a servilule elementorum, id est a legis obser- Tantse enim auctoritalis me habuistis, ac si de su-
vatione carnali, quiu cl ego, qui Iegi subditus fui, et blimibus veniens angelus Ioqueretur\obis, vel ipse
legis observantiam novi, sum modo sicut vos sine Chiislus angelorum Dominus. Et quandoquidem in
lege. Nam quia ego qui legem habui consilio ratio- tanlo honore me lunc habuistis, nunc autem sine
nis eam deserui, rx quo Christum cognovi, scire causa spernilis ac respuitis, ergo ubi esl bealitudo
potestis, qttia nihil utile christicolis in ea esse con- veslra? id est illa afteclio et humilis devotio quam
sideravi, quam sic e\ toto reliqui. Si igitur ego qui erga me habuistis, quae eral causa futurae bealttu-
ltanc habebam, dimisi, tunc vos, qui eam non ha- dinis vestrae. Bene revocat illos, vocando illam af-
Iietis, assumere non debelis. Vel estole sicut ego in fectionem beatitudinem, quia si causam amittunt,
fidei eharitale, quia et ego sum sicut vos homo cor- effectum perdent; si amiltunt illam devotam affe-
reclus de errore. Nam et nunc poteslis e\emplo ctionem, perdent sine dubio futuram beatitudinem.
meo a Jegis observantia relrahi, sicut olim abido- g Vere, inquit, sicut angelum, vel sicut Chrhtum Je-
lorum estis cullu revocati. Et debelis esse sicut sum me excepislh, et inde beatitudinem meruistis,
ego, quia obsecrovos, o fratres, ut silis sicul ego,-id quia si posset juste et cum mea utilitate fieri, illa
est dulcedine fraternae dilectionis rogo. Ideo vos membra vestra quae chariora sunt in homine, tu-
frateiiio amore obsecro, ut non inimicus decipere lisselis a vobis, et dedisselis mihi. Testimonium
qusero, sicut falsi apnstoli de me vobis asserunt, enim vobis perhibeo, quia si ad ulilitalem Ecriesiae
quia dum essem apud vos, nihil me Iwshlis, sed in fieri posset, si cum justitia vestra et commoditate
roagno houore habuistis. Superius aspere correctos mea fieri posset, oculos vestros eruhselis, el dedis-
nunc demulcet ac revocat blandiendo, obsecrando, setis milti, id est ad utilitatem meae praedicalionis.
et bene gesta eorum memorando. Non me laesislis, Consueto more loquilur, sicut solemus dicere : De
sed potius vosipsi scilis quia per infirmitatem carnis, carne mea vellem pro vestro profectu dare, si pos-
id est eo tempore quo iniirmabar in carne mea, sem, et propter nimiam erga se charitatem Hloruai
prsed^cavi vobis evangelium Christi j"ampridem; el exaggerandam, dicit talia. Sed cum tanta charitas,
tamen nou sprevhlis, ut me vilem judicarelis, tenta- et lantus honor illi fuisset exhibilus, nunquid pro-
tionem vestramin carne mea segrotanle. Tanla eninj, pter ipsum honorem sibi exhibitum, ac dilectionem
fuit infirmitas corporis in me, ut vos inde tentari C pepercit illis errantibus, ne forte negaretur ei et
jjossetis, et putare quod non esset in me virtus ali- minus ipse cum argueret eos, laudarelur vel ama •
qua spiritualiter, qui corporaliter sieinfirmabar; nec retur? Non utique, quia propter honorem sibi im-
rssem apostolus Christi, quem ita doloribus infir- pensum non gaudehat, sed propter eorum salutem.
milalis agitari permitteret. Vel haec infirmitas fuit Ideoque propter eamdem ipsorum salutem non ti-
passio diversarum Iribulationum. Evangelizavi vobis muit, et vituperari ab illis, vel odio. haberi, dum-
jampridein per iiifirniitalem carnis, id est per tole- modo [quod verum et utile erat, praedicaret. Undu
rantiam adversitalum, quibus \ehementer affligeba- mox subjicit: Ergo inimicus vobis factus sum, ve-
tur caro mea; et lentalionem vestram in carne mea rum dicens vobis? Quia, inqttit, lantum me dilexi-
factam non spreristis, id est jnon vilera existima- slis, ergo propter verilalem quam annunliavi, ini-
vistis passionem tribulalionum mearum, per quam micum vobis me factum putatis? Persuadebant enini
tentabamini, ulrum timore me desereretis, an cha- illis psettdo apostoli, quod ipse causa odii noluisset
ritate amplecteremini. Et inde vos esse firmos co- eos doccre circumcisionem, sed aliis illam prsedica-
gnovi, quod adversitalibus quae mihi in came acci- ret, et inde putaverunt ettm sibi inimicum. Proplrr
derant, non esfis a cliaritate deflexi. Nam dum me n quod increpando nunc dicit: Ergo inimicus \obis
propter annuntialionem Evangelii fam contumelioss factus sum, verum dicens vobis? Ac si dicat: Non
tractari ab incredulis riderelis, vos quoque simililer debelis sestimaie quod sim vobis inimicus, sed ma-
ab illis male traclando& fore propler cjusdem Evan- gis amicum me debetis agnoscere ex eo quod puram
gelii susceplionem credere poteratis; et ideo con- vomVveritalem praedicavi, scilieel ut absque legis
siderationetantaepersecutionis ac pcenasquidam de- observantia, per solius Evangelii cuslodiam quaerc-
ficiebant a fide, vel metuebant ad eam acoedere. retis salvari, vel quia nemo vultse argui, reprehen-
Atque ita omnes lentabantur, et alii piobali, alque dens eos nunc videtur illis iuimicus.
alii reprobi per ignem tribulationis declarabantur. « ^Emulantur vos non bene, sed excludere vos
lilam infirmitatem, qua. in carne mea fuit vestra, < volunt, ut illos aemulemini. Bonum autem aemu-
lentatio, non sprevistis, ut de me sic abjeclo et < lamini in bono semper, et non tantum cum prae-
afHiclo non curaretis; nec ex loto respuislis, ut « senssum apudvos, filiolimei, quositeium paittt-
omnino converti propler illam renueretis, sed po- < rio, donec forractur Chtislus in vobis. Yellem
tius ita me excepistis, ac si nihil paterer, ac si es- « autem esse apud vos modo, et mutare vocem-
sem immortalis et impassihilis. Cum tanfa scilicet « mcam, quor.iam confundor in vobis. »
_!7i HERVEl BURGIDOLENSISMONACHI | 1172
Ego qui veritatem dico, videor inimicus; sed si. A votuntatem, et iterum praedicandolaborat, ut eos in
blanditiis vos fallerem, tunc putarer amicus. Ego lucem parial. Et tandiu in eorum parturitione dolet
auiem non sum vobis inimicus, sed illi potius, quos et laborat, donec formetur Christus in eis, qui de-
put.itis amicos. Nam ipsi wmulanlur vos non bene, formatus fuerat in ipsis. Quod gravius est dictum,
id est non bona voluntate, quia non legitimo sponso quam si diceret eos formari in Christo. Donec, in-
vos aemulantur. Sancti viri aemulantur zelo Dei quit, formelur in vobis Chrhlus, id est similitudo
anima ftdelium, ne castitatem mentis quam Christo Christi exprimatur injvobis, ut non nisi forma novi
sponso illibatam senare debent, aliqua perfidiae hominis appareat in fide, etopeiibus vestris. Paitu-
subreptione \el peccali perpelratione violent. Et rire se dicit eos, quod matris est, non patris, ut
pseudoapostoli quasi zelo Dei se istos aemulari fin- ostendat maternum laborem et affeclum, quem pro
gebant, quos quasi per transgressionem legis a ca- eis vel erga eos habet, quoniam sola mater dolores
stitate spirituali recedere jiidicabant. Sed non bene paituritionis sentit,|et affectuosius quam pater
id faciebant, quia ex quo sponsus ipse Christus per diligit. Nunc, inquit, absens voco vos filiolos,
fidem vos j'ustificaridecrevit, non estjam caslaanima sed modo vellein esse'"prmsensapud vos, et mutare
quae per carnalia legis opera quserit j'ustificari, quo- vocem meatn, id est negare vos filios. Vellem esse
niam aversa est ah amore sponsi. Et hoc est: Non B 1 praesens, ut digna vobis dicerem, quaenolo scribere
bene vos aemulantur, id est non bene student in vo- ne permaneant. Dum enim absens sum, blande
bis castitatem custodire; sed excludere vos volunl a alloquor, ne si vos e\asperarem, malevolo animo
sponsi thalamo, id est ab Ecclesia catholica, ul illos fieri putaretis; sed vellera nunc esse vobis praesens,
m f .vnicatione, id esl in haeresi stta foras wmule- et vocem leuitatis ae mansueludinis qua absens
mini, id est quodam mentis fervore studeatis imi- ulor, mutare in vocem asperitatis ct severitatis.
tari. Ipsi volunt ut illos aemulemim',id est imite- Quia non ita commovet epistola vel quselibet Scri-
mini,' vos autem nolite eos imilaii, sed bonum ptura corda hominum, sicut viva vox praeseiitialiter
quemlibet virum amulamini, id esl ferventi amore loquentis. Motusetiam corporis et babitus ac vultus
imilari studete; non ad horam, sed setnper, et non et modus loquendi, multum cominovet audienles.
in illis operibus, quae vel mala suiit, vel nec bona Ideo vos aspere vellem redarguere, quoniam confun-
nec mala, sed »tt bonotanlum. Petrus enim bonus dor in vobis, id est apud alios erubesco pro vobis
erat, et tamen in illa simulatione, qua metu Judaeo- ita recedentibus a doctrina mea. Vel aliter : Ego
rum a gentilibus qui crediderant segregabatur, non nunc absens multa \obis per similitudines loquor,
est imitandus, sed tantum in bono quod egit. Vel volens vos corrigerel sed vellem esse modo vobis
malum quod in pseudoapostolis est, nolite semulari, " praesens, ut alio genere loquendi rem profundius et
sed bonum ubicunque repertura fuerit, aemulamini, subtilius aperirem, et non parabolice, sed palam
id est fervida mente imitamini in bono, id est in eo veritatem dissererem. Si enim profundiora nunc
quod ipsum est bonum, non in alia re. Nonnulli eis diceret, non haberent qui exponeret. Sed si ipse
enim bonum aemulantur non in bono, quia videntes praesens essel, ubi dubitarent, ipse exponeret. Et
juslos pro bono opere laudari ab hominibus, slu- prsesens esse vellel, ut aliler Ioquens manifestius et
drnt et ipsum opus agere, ut humanas laudes reci- profundius rem exponeret. Vellem esse praesens,
piant. tdeo tanlum in bono, non autem in malo bo- quoniam absens confunditur in eis, id est doclrina
ntim est aemulandum, id esi propterea solummodo absentis patilur confusionem in cordibus eorum
quia bonum est, debetis illud imitari, ut ipsum bo- confuse inielligentium dicta ejus subtilia. Sed prior
num vos delectet, et ex amore sequamini illud. Et senlentia est \erior et melior. Sequitur :
hoc agite nott lantum cum prwsens sum apud vos < Dicite mihi qtii sub lege vultis esse, legem non
corpore, sed etiam dum absens sum, o filioli mei, < legistis? Scriptum est enim, quoniam Abraham
quos nunc iterum parlurio, donec formetur Chri- « duos filios habuil, unum de ancilla, et unum de
slus in vobis. In absentia ejus non aemulati fuerant fj «libera. Sed qui de ancilla, secundum carnem na-
bonum, sicut fecerant dum ille cum illis esset; « tus est (Gen. \\i); qui autem de libera, per re-
et idcirco monet eos, ut non sint similes servo ad « promissioneni (Gen. x\i). Quse sunt per allego-
oculum servienti, sed bona facere sludeant illo « riam dicta. Ilsec enim sunt duo Testamenta. Unum
absenle, sicut et praesente. Quos voeat filiolos, « quidem in uionte Sina, in servilutem generans,
quia diminuto corde fuerant; et rursus adhuc in « quae esl Agar. Sina enim mons est in Arabia, qui
obscuro matris utero manebaut, nondum prolati < conjunctus est ei, quae nune est Jerusalem, et
in lucem per correclionem. Yrocatet suos, quan • < servit cum filiis suis. J
tum ad bouam volunlatem suam, el ad spem Rursus Apostolus incipit ostendere ex ipsa lege
quam habet de illorum correptione. Qui rna-e.no quod non sit tenenda. Dicite, inquit, hoc est, re-
more ex Deo conceperat illos prius per bonam vo- spondele, mihi vos' qui sub lege carnaliler vulth
luntatem ac dilectionem, parturierat per praedica- esse, legetn non legisih? Quidquid eligant, proban-
tonem, pepererat per ipsorum conversionem. Sed tur stulti. Si non legerunt, non debeut recipere,
postea per pseudoapostolos a vita fidei fuerant ex- quam nesciunt. Si Iegerunt, ipsa probat se dimit-
£tincti. Idco rursum modo concepif illos per bonam lendam. Quod si non intelligunt, stulti sunt. Trans-
- 1175 COMMENT. IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD GALAT. 1174
slata in Grsecum fuerat lex per Septuaginla inter- ,A carnaliter observant, nequaquam ad haereditatem
pretes, et idcirco polerat a Galatis legi. Ideo autem perlinere filiorum, sed exiraneos esse a tcrra vi-
quaero an legerilis legem, quia in ea scriptum est, venlium, et alienos a patria sanctorum. Qui mons
quoniam Abraham duos filios habuit; quod si atlen- conjunctus est Jerusalem, quia quod in monte illo
derelis, nunquam ad eam recurreretis, ibi enim in- carnaliter et servililer jussum est, in Jerusalem ubi
nuitur, quia qui sub lege sunt, per gratiam sunl in lemplum erat observatum est. Conjunctus ct conso-
liberlate. Cum enim plures filios ille pater habueiit, cialus est ille mons^non futurae Jerusalem, sedei,
de duobus spiritualiter agit Scriptuia, innuens ali- quwnunc est, id est non ccelesti, sed terrestri; et
quid egregium in Kis pr__figurari. Unus ergo pater non est libera, sed servil cum filiis suis, qui doctri-
duos filios habuit, unum de Agar ancilla, et unum nam ej'us sequuntur, ct ex timore cuncta faciunt.
de Sara libera. Quamvis enim pater unus esset, non Vel quia mons tumorem superbiae designat, et Sina
tamen conditio et genitura utriusque fuit similis. inlerprelatur mandatum, Judaei habuerunt servile
Sed ille quidem qui de attcitla est procrratus, se- testamentum a monte Sina, id est a superbia man-
cundum carnent, id est seeundum carnis naluram dati, quoniam propterea digni fuerunt lalem acci-
vel consuetudinem izafws est, quia juvencula, sicul pere legem, qusereprimeret eorum cervicositalem,
erat Agar, de sene solet concipere. Ille autem qui B quia de mandato ipsius legis erant supra modum
de libera genitus est, non per carnis ustim, sed per contra r.aeteras gentes gloriaturi. Quod testamentum
Dei repromhsionem natus est. Ob hoc enim ex Sara generat eos in servitutem legis vel peccati, quia et
natus est, quia Deus promisit, imo repromisit, non terrore minarum cogif eos legi carnaliter deservire,
quia caro id potuit. Sara enim erat sterilis et vetu- et omnes facit prsevaricatores, dum non possunt
la, nec de sene marito si nunquam sterilis fuisset, ipsam legcm implere. Quse Teslamenti servitus est
concipere jam anus poterat (Gen. xvm), sed Deus Agar, id est dcsignatur per Agar anciUam, quse in-
niirabili operationededit exeafiliuniAbrahseper gra- terpretatur advena vel aticnatio, quoniam pere-
tiam repromissionis suae. Quw sunl dicla per aliego • grina est cum filiis suis, et alienat eos ab haeredi-
tiam, id est per aliam locutionem, ut atiud exterius tate coelesti. Arabia vero interpretatur humilh, si-
sonet, et aliud interius intelligatur. Quia hwc, id gnificans infirmam et humo repentem conversatio-
est ha; duae malres Sitnl, id est signif cant duo te- nem eorum qui legi serviunt, sicut et mons Sina
siamenta. Duo tantum exponit, id est ancillam et li- tumorem designat elationis ipsorum, qua de man-
beram, ut per hsec intelligamus et caetera. Abraham dalo ej'usdem legis extolluntur. Sina enim mons est
ergo Deus Pater inlelligitur. Duo filii, duo populi, iti Arabia, id est mandalum legis tumor elationis est
Judaeorumscilicet etCljrislianorum. Ancilla, carnalis C in humili (hoc est, per humum' repenti) conversa-
doctrina Veteris Testamenti, quae gignebat sub jitgo tione Judaeorum, duni se Iegem Dei haoire glo»
servitutis, dum limorr; cogeretur Deo servire. Li- riantr.s jttslos se putani. et cunctos homines velut
bera autem, pr__diealio sive gratia Novi Testanten- peccatores despiciunt, licet ipsi nunquam vel in-
ti, quseliberos generat, qui per cbaritafem Deo ser- telligendo, \el operando sublevenlur a lerra. Qui
viant. In utroque enim Teslamento genuit Deus fi- mons, id est qui superbus tum.or, conjunctus est et
lios qui sibi servirent, sed in Veteri Judaeos servos, semper adhaerel ei Jerusalem, quae nutic est, io est
qui timore pcense et promissionibus temporalium ei eiparti Judaeorum quae in infidelitate persistens,
serviliter obedirent, et hoc esl secundum carnem, sola lemporalia quaerit. Jerusalem namque visio pa-
quae et poenas horret, et dulcia amat; in' gralia cis dioitur. Quo nomine plebs illa recte designatur,
vero Novi Testamenti liheros, qui ex dilectione ser- quae nunc semper videre pacem temporalem deside-
viant, non vi carnis, sed opere Dei. 0_uis enim im- rat, ut carnis suae volttptatibus sine inquietudine
1
possibilia secundum naluram crederet, quae suavia yel mclu servire valeat.' Et ideo nunc esse dicitur,
sunt in praesenti coutemneret, non visa speraret, quasi quaein alio sseculofutura non sit, quia nunc
nisi Dei virlus hoc in eo operaretur? Duae matres, -. bonis prsesentibus quantum potest fruitur, et in
ut dictum est, sunt duo Testamenta. Vnum quidem amore hujus saeculi habet cor omnino fixum, sed
veniens a monte Sina, vel datum in monte Sina, id in alia vita bonis omnibus carebit, et suppliciis per-
est Velus Testamenlum, in servitulem generans Deo petualiter deficiensvelut in nihilum redigelur. Ipsa
lilios, qui essent sub districtione formiJinis, et ex est nunc"sicut disseruimus, et servit adhuc misera-
timore Deo servirent, quw res, id esl qttod servile J-iliter sub jugo legis cum filiis suis, sicut Agar cum
Teslamenlum est Agur, id est signifieatur per_Agar. Ismaele, quia noluit recipere libertatem quam Chri-
Hic relinquitur uobis intelligendum, quod Sara li- stus altulit. Ex quibus omnibus evidenter ostendi-
bera matrem gratiam vel praedica.ionem evangeli- tur, legem amplius post adventum Christi non esse
cam signiftcaverit. Dehinc reddltur cattsa, cur per tenendam, sed servitutem quae sub ea est, a cunctis
Agar significetur illud Velus, quod deletum est; hominibus fugiendam.
Sina enim ubi Teslarnentum illud datum est, titotis « IUaautem quaesursum est Jerusalem, libera est,
est in Arabia, quse est provineia extranearum gen- « quae est maler nostra. Scriptum est enim : Lae-
tium, non in terra promissionis, quae est haereditas «tare sterilis quaenon paris, erumpe et clama qu t
filierum, ut intelligamu. eos qui Testamentum illud < non parturis , - quia multi 'ilii desertae iRcgis
i:~Z HERVEl BURGIDOLENSISMONACHl 1176
< quam ejusquae habelvirum (Isa. uv),?fos autem A missionis. Nam sicut Saragenuit Isaac, quia Deus
« fratres secundum Isaac promissionis filii sumus.» promiseral, sic Ecr.lesiajgentilempopulum in fide pe-
Ita quidem terrestris Jerusalem servit cum filiis perit, quia Dettshoc per prophetas praedixerat. Quod
suis, quoniam ancilla est, et in servitulem generat enim Sara foimam Ecclesiaeprajfeiens, sterilis erat,
ul Agar. Sed illa Jcrusalem quw est sursum mente nec spem generandae prolis habebat, signilicat
eum Deo, libera est ut Sara, et esf tnaier nostra ge- qttod nalura generis humani peccato \itiala, ac per
nerans nos in libertatem sicut Isaac. Sursum est hoc jure damnata, niliil verae felicitatis in posterum
enim sanctorum civitas, quamvis hic pariat cives, merebatur. Sed graluito Dei mttnere postmodum fe-
in quibus peregrinatur, donec regni ejus lempus cundaia, mullitudinemj liberorum Ecclesia genuit
adveniat. Nam et sancti angeli qui in coelis feliciter exemplo Sarse, quae per gratiam divinae promissio-
Jiabitant, cives ej'us sunt. Illa Jerusalem cujus con- nis genuerat Isaac. Qui scilicet Isaac rhus vel gau-
versatio in ccelis est, quae sursum cor habet, quse dium interpretatur, et j significat eos, qui in Jsetitia
superna appetit, quam Sara figuravil, libera est, id Deoserviunt, non ex trislitia vel exnecessitate; et
cst ex amoris libertate bono animo studet placere gaudent si quid pro jusiilia protulerunt, vel a doctn-
Deo, non ex limoris servilute quscrit poenam e\a- ribus suis audire digni sunl. Yos estis gloria nosti a
dere. Libera per spirilum dileclionis, quem accepit tJ et gatidium. Itaque ex eis quae nunc usque hac le-
a Christo. « Ubi enim Spiritus Domini, ibi libertas ctione dicit Apostolus, notandum est quod Agar le-
(II Cor. vi).» Et haecin liberlate sua exemplo Sarae gem et Synagogam designat, Ismael vero filius ejus
genuit nos, ut non quasi servi, sed sicut filii servia- populum Judaicum rt singulos Jutlreorum. Et
mus Patri nostro, qui est in ccelis. Vere est mater quando Agar legem, tunc Ismael popttlum signi-
noslra, Hcet fuissel diu sterilis ut Sara. Hine enim ficat. Quando vero Agar Synagogam vel plebem
seriplum est in Isaia: Lmtare sterilis(lsa. LIV),etc. figural, lunc Ismael singulos Judaeorum vel om-
Isaias namque pcr spirilum sanctum prsenunlians ncs insinuat. Apostolus enirn quando dixit unum
fttturam Ecclesiae fectindilatem, ait: Laeiare ttt, su- Tesiamentum esse amonte Sina, in serritufem ge-
perna Jcrusalem, id est Ecclesia posl adventum nerans velut Agar , evidenier ostendit quod legem
Chrisli futura, modo quidem, slerilis ut autea Sara, Agar significaverit, et Ismael populum. Sequenli quo-
quae nunc tempore prophetarum non pat is filios in que versu demoiistravit Agar significasse Jerusalem,
/iitle, erumpe in vocem praedicationis, ut quae diu id est Sjnagogam, et Ismael filios ejus, id est sin-
siluisti, vocem cum magno impetu per virtutem gulos Judaeorum. Similiter Sara novam Iegem et
sancli Spiritus emitlas, ei clama, ut a multis audiri Ecclesiam designat, Isaac vero populum Chrislianum
valeas, tu quse modo ante adventum sponsi non par-{" et singulos Christianorum. Nam quando Sara novam
luris, id est non conaris parere, non doles ut parias. legem , tunc Isaac novum populum praefigurat.
Idcirco te moneo hsec agere, quia lui desertse ac Quando autem Sara Ecclesiam, tunc Isaac filios Ec-
derelicta. erunt ftiii mulli magis quatn ejus sytta- clesiae.Ubi enim dixit Apostolus duas malres desi-
goga; quw modo virutn habet Deum vel legis sermo- gnare duo Testamenta , et Agar figurare Vetus , ibi
nem. Dum plurrs filii promiltuntur Ecclesiae, non necessario ostendit int.lligendum, quod Sara novais
penilus Synagoga excluditur a parlu, sed multitudo legem expi-esserat, et Isaac populum Chrisiiano-
genlium illi pvaefertur. Et ipsa enim in apostolis, ac rum. Et in sequentibus dicens sub similitudine Sa-
pcr apostolos primum populum genuit de Judaeis. rse : Lwtare slerilh, etc. 1
indicat Saram desisnarr
bicut autem primo Abraham sibi in eonjugium so- Ecclesiaro, etlsaac singulos quosque fidelium. Apte
ciaverat Saram, sed propler ejus-sterilitatem cogno- enim qui per repromissionem nalus est, designat fi
vit ancillam, ut vel ex ea prolem gigneret, et tan- lios gratiae, qui non per carnis generaticnem, sed
dem ex Sara per donum gratiae Dei Filium genuit, per spii'itualem'regeiier|ationemnascunlurexEcctesia.
ila Deus ab initio mundi Ecclesiam in paucis ele- « Sed quomodo tunc is qui secundum carnem na-
clis sibi conjunxit; sed quia lunc illaper prsedica- ,n < tus fueral, persequebatur eum qui secundum spi-
tionem filios nongenerabat, interim Synagoga velut « riium, ita et nunc. Sed quid dicit Scriptura? Ejice
ancilla ad amplexus ejus introducta, semen praedi- « ancillam et filium ejus (Gen. xri; Rom. IX). Non
cationis accepit, unde carnalem populum in servi- « enim haercserit lilitls ancillsecum filio libcrae. .
tuie legis pareret, donec circa finem saeculiper di- Nos, ut dictum est, sumus filii promissionis, id
vinam gratiam Ecclesia multis filiis dotaretur, imo est per gratiam genitij secundum formam quseprae-
populum Chrislianum velut Isaac pareiet. Unde ex- cessit in Isaac. Sed quomodo tunc Ismael qui secun-
ponendo subdit Aposlolus : Nos uulem fratres se- dum carnem natus fuerat, persequebaiureum qui se-
cundum Isaac promhsionh filii sumus. Ac si dicat: cundum spiritum genitus fuerat, id est tsaac qui sc-
Judaei quidem secundum formara quse praecessit in cundum spiritalem operationem divinse graiiae pro-
lsaac, sumus filii promissionis. Vel ita : Deus pro- creatus erat ex anu sterili, ita et tunc fieri cernimus,
niisit Ecclesiae filios, sicut Sarae promiserat Isaac; dum Judaeus quilibet ex ancilla Synagoga secundum
sed nos, o fratres, secundum formam Isaac sumus caniem nattts, Christianum ex libera Ecclesia se-
_!5iipromissionis. Ubi ostendit priorem promissio- cundum spitilalem gratiam naium persequitur, vel
bcm de vocalionegentium in Isaac,id est in fifiopro • poeni. eoiporalibus eum afficicndo, vel {quod nune
1177 COMMENT. 1N EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD GALAT. 1178
mclius ad reiL pertmet) carnales observantias sua- A nos ita liberos esse naturaliter, sicut fuit Isaac, sci-
dendo. Nam qui legem secundum carnem intelli- licet ut servilus nulla praecestisset, subjungitur
gunt, adversantur his qui seeundum spiritum sen- quia Christus hac libertate nos liberavit, a jugo vi-
tiunt, et persequuntur eos, vel seducere conanlur. delicet diaboli, sub quo prius tenebamur servi, id
Nulla autem persecutio Ismael adversus Isaac mota est non per liberum arbitrium noslrum, sed per
refertur, nisi quidam ludus infantiae. Ludebat enim Christum liberatorem a servitute peccali venimus ad
Ismael cum puero Isaac (Gen. xxi), et ludum illum libertatem innocenti-L.,ac sanctilatis et jusliliee, se-
vocat nunc Apostolus persecutionem. Nam et Sarae cundum quam appellamur filii. Sed in hac lectione
displicuit ludus ille, quia inlelle\it ibi seductionis possunt adhuc aliqua sublilius inspici. Scriptum est
aliquid inesse. Nam lusio llla, illusio erat. Siillu- enim quoniam Abraham duos filios habuit, etc.
sio, seductio et deceptio. Omnis enim ludus puero- Abraham senex (ttt supra dielum est) Deum patrem
rutn, simulacrum est negotii maj'oris. Et quando designat, quem Daniel Antiquum dieruin appellat
major ludit cum minimo, ad hoc ludit, ut quodam- (Dan. \n). Qui habuit duos iilios, idest duos popu-
modo seducat eura, sciens-se babere negotia alia los : unum terrena diligentem , alterum ccelestta
quae inlendit; et siinulat quaedam puero, id est in- quaerentem : et ideo unum ex anciUa natum, alle-
lirmo, ludens cum illo. Major erat Ismael, et robora- B rum ex libera. Nam quicunque etiam nunc in Eccle-
tus in malitia. Sed ludens cum puero Isaac seduce- sia terrenam felicitatem quaerunt a Deo pro bonis
bat eum, et quasdam fraudes ludendi cum infirmo quae faciunt, adbuc filii sunt ancillae, id est servitu-
faciebat. Animadvertit mater ludum illum persecu- tis anliquae. In Ismael namque sunt omnes, qui car-
lionem esse. Sic et Eeclesia nunc per Aposlolum in- naliter Deum diligunt, id est pro temporali retribu-
tellexit iudum, quo Galatis pseudopraedicatores il- tione, ad ipsos enim et Velus Testameiitum peitinet,
ludebant et maligna fraude illos seducebanl, perse- et ipsi sunt adhuc in servitute. Qui enim propter
- cutionem spirifalem esse. Plus enim bona terrena suscipiunt vel servant legem Dei, ipsi
persequuntur,
qui illudendo seducunt. Judaicus ergo populus iu sunt bseredes Veteiis Trstamenli. Similiter quicun-
Ismaele designatus per pseudoapostolos perseque- que vel iu Veteri vel in Novo Testamento pro sola
batur in Galatia populum Christianum in Isaac de- ccelesti remuneratione Deo servierunt aut serviunt,
signatum, quasi superior et dignior fieri volens, ve- per Isaac designantur, el haeredes sunt Novi Testa-
lut primogenilus ad possidendam cum illo hseredi- menti. Nam et antiqui justi, licet Vetus Testameh-
tatem. Sed non ita erit, quid enim dicit Seripiura tum pro temporum dislributione divinitus datum po-
(ibid.) deeo? Ejice de'domo tua (ancillam) Synago- pulo veteri congruenter servaverint, tamen pro Dei
gam ei filium ejus populum Judaicum, neparticeps " gratia lilii promissionis effecti sunt, et Novi Testa-
flat haereditatis Christianorum. Et necesse est ut ila menii haeredes in occulto Dei consilio, deputati sunt.
fiat. JVonenim hmres erit filius ancillm cum filio libe- Etenim illis lemporibus fuerunt spiritales viri, quos
rm, id est non possidebit haereditatem regni ccelo- non occidebat littera jubens, sed vivificabat spiritus
rum populus Judaicus ex ancilla Synagoga natus, juvans; et nunc quoque sunt plurimi carnales, qui
cum populo Christiano ex libera Ecclesia nato. Hoc \el haereses faciunt non intelligendo Scripturas, ve
ita eompletum cernimus, \identes ancillam synago- in ipsa Calholica fide aut adhue parvuli lacte nu-
gam vel legem carnalem cum filio suo foris ej'e- triuntur, aut tanquam palea perseverantes [al. per-
ctara, et al) hseredilate superna repulsam. Nam severans] futuris ignibus praeparanlur. Itaque ad
sicut Agar anciUa cum Ismaelefilio suo antenativi- Vetus Testamentum pertinent, utpote filii ancillae,
tatem Isaac mansit in domo Abrabae, sed post nati- dilectores lemporalium, dilectores huj"us sseeuli,
vitatem expulsa est, ita lex secuudum carnalem ob- quocunque tempore sint vel fuerint; et ad Novum
servantiam, vel Synagoga cum populo Judaico man- Testamentum, utpote filii liberse, dilectores selernae
sit apud eum priusquam populus Christianus coepis- vitse. Omnes ergo qui per fidem veniunt ad agnitio-
set e\ baptismo nasci; sed post ejecta est de Eccle- . nem Dei, possunt filii Abrahae dici. Sed in his sunt
sia et separata a summi Patris amplexu et fami- aliqui pro bonis temporalibus Deo servientes, et ali-
liartt-Lieatque hsereditate. qui pro charitate Deo adhserentes. Etiii sunt duo fi-
< Itaque, fratres, non sumus ancilla. filii, sed li- lii, unus de ancilla, et alter delibera. Sed qui de
< berae, qua libertate Christus nos liberavit. > ancilla, secundum carnem nalus est, id est secundum
Quando quidem nos sumus filii promissionis se-' caruis affectum vel cupiditalem, proccssil in hanc
cundum Isaac, et Judaei filii ancillse persequunlur conversationem, ut honeste vivat pro temporalibtis
nos/suadendo carnalem legis ohservantiam, itaque prsemiis. Qui autem de libera genitus estj processit
patet, o fratres, quia non sumus aneillse filii ut ser- ad spiritalem vitam, et ad intentionem supernae re-
vuiter subjiciamur legi, sed sumus filii liberm Ec- muneratidnis,per repromissionem, qua Deus Abralise
clesiaevel gratiae, ut libertate charitatis vivamus. Si filios ut stellas, id est praeclaros et coetestes repro-
ehim essemus filii ancillae, Judaei filii ejus pacem misit. « Sina enim mons est in Arabia, qui conjun-
erga nos servarent. Sed quia nos ex alia matre, id ctus est ei, quae nunc est Jerttsalera, et servit cum
estex libera genitos videnl, libertatem nobis invi- filiis suis. * Ut supra dictum est, Sina inlerprelalur
dcnt el auferre moliuntur. Ne quis autem pularct mandatum, Arabia humilh, Jerusalem vhio pach. Et
U79 HERVEl BURGIDOLENSISMONACHI i 1189
Arabia sigufficat humilero,id est humo inhserentem, A 1 populus carnalium hominum adversatur populo spi-
nec ad cceleslia se erigenlem, in tenlationem eornm rilalium, sive eliam in unoquoque nostrum caro
qui tantum terrena quserunt pro bonis quae faciunt; concupiscit adversus spiritum, et spiritus adversuS"
Jerusalem vero pacem ac prosperitatem, quam se in carnem, et haec sibi tinvicem adversantur, atque lex
prsesenti videre gaudent, ut sine perturbalione vel in membris nostris repugnat legi mentis nostrae, et
metu bonis hujus sseculi fruantur. Sina ergo mons captivos nos ducit in lege peccati. Si ergo caro,
est in Arabia, id est mandalum Dei, tumor elalionis cujus personam gerit Ismael, qui secundum carnem
est in mente per intenlionem humi dejecta, quia natus est, spiritui blandiatur, qui est Isaac, et iUe-
quisquis infima de his quse beue videtur agere, quae- cebrosis cum eo deceplionibus agat, si delectationi-
rit, lumet de observalione divini mandati, et quasi bus illiciat, voluptatibus mollial, hujuscemodi ludis
justum se esse glorialur coram hominibus. Quilu- cai-nts spiritum, Safam maxime, quae est virtus,
nior arrogaittise conjunctus est ei Jerusalem, id est offendit; et hujusmodi blandimenta acerbissimam
ei prosperitati quse nunc est, et servit peccatis et vo- persecufionem judicat Paulus. El tu igitur, quisquis
luptatibus vel cupiditatibus cum liliis suis, quia h_ec attdis, non illam describi nunc perseculionem
prosperitatem et divitias solet comitari superbia, putcs, quando futore gentilium ad immolandum
maxime apud eos, qui tantura jpraesentia diligunt. B * idolis cogeris; sed si forte voluptas carnis te illi-
Illa autem quse stirsum esl Jerusalem, libera est, etc. ciat, si tibi libidinisilludat illecebra, ha?c, si virtu-
Haec Jerusalem, id est hsec visio pacis, haec prospe- tis es filius, tanquam persecutionem maximam fuge,
rilas ssecularis, haec civilas carnalium quae nunc idcirco enim dicitur :. Fugite fornicationem (/ Cor.
est, qttse nunc ad momentum floret, servit, id est vi). i Sed et si inj'uslitia blandiator, ut personam
servilia peccati opera, quae lege prohibentur, facit, polentis accipias, et Jgratia ejus flexus non recte
et servilibus mundi cupiditatibus acquiescit. Sed judicium feras, intelhgere debes quia sub specie
illa Jerusalem, id est visio pacis, illa prosperilas, ludi blandam persecutionem ah injustitia pateris.
illa sanclorum civitas, quse sursum est, libera est Verum et per singulas malitiae species, eliam si
ab omni servitute peccali, et ab omni cupiditate sse- molles et delicalae sint et ludo similes, persecutio-
culi, quia nec peccat, nec saecularia concupiscit. num species dicito, quia in his omnibus virtus offen-
Qum esl mater nostra, si et nos exemplo ejus servire dilur. Ita ergo iilius anciUaeludendo persequitur fi-
peccato contemnimus, et concupiscentias sseculi re- lium liberae. Sed quid dicit Scriptura ? Audi vocem
spuimus. Quae per Saram vetulam designata est, ipsius liberae : < Ejice ancillam et filium ejus, non
quiaetipsa coepii abprigine mundi. Sterilis autem enim baeres erit filius ancillae cum filio liberae. s
dicla est, vel quia secundum carnem non parit, vel C * Ejice legis servitutem, qua pro temporali retribu-
quia diu filios in terra non genuit. Sed laetari jube- tione servitur Deo, et riopulum carnalem, licet no-
tur pro multitudine futurorum filiorum, quia si men Chrislianitatis habentem, non enim filius ve-
gaudium erit coram angelis Dei super uno peccatore tustse servitutis erit regni coelorum haeres cum filio
pcenitentiam agente (Luc. xv), quanto magis super novae libertatis. Quicunque" enim mores veteiis ho-
multis ad justiliam conversis? Quae non parlurit, minis adhuc retinet, filitts est ancillae, id est servi-
quia dolores non palitur, sed generat spiritaliter tutis antiquae, licet Christianus vocelur, et ideo in
sine passione, clamans in laetitia. Qua. et deserta fine de Ecclesia j'usto.um ejicietur, ut non sit haeres
fuit hominibus ccelestem justitiam vita deserentibus, cum his qui in novitale vitseambulanl. Rursum ejire
atque lerrena lucra sectantibus. Sed landem fecun- haeresim, et poptilum quem ipsagenuif non enim
dala est inuumerabili multitudine filiorum. Sed quo- hseres erit filius hseresis cum filio Catholicaeverita-
modo lunc qui secundum carnem natus ftterat, per- lis.Nam el haeresim designat ancilla. Itaque, fratres,
sequebatur eum qui secundum spiritum , ita et non sumus filii ancillae' ut serriamus peccato, et
nunc iili qui secundum carnem nali sunt, perse- eoneupiscentiis saeculivel erroribus; sed filii liberae,
quunlur eos qui secundum spiritum nati sunt. Se- , ut nostram vel Dei voluiitatem compleamus in cha-
cundum carnem quippe nati sunt dilectores mundi, ritatis libertate, exuti mundana cupiditate. Qua sci-
amatores sseculi. Sed secundum spiritum nati sunt licet libertate Chiistus jper gratiam suam nos li-
amatores regni ccelorum, dilectores Christi, deside- beravit, ut j'am perliberum arbiliium bona. \ olunla-
rantesTitam aeternam, gratis colentes Deum. Spiri- tis nostrse, possimus gratum Deo servilium reddere.
tales ergo paliuntur persecutionem a carnalibus, CAPUT V.
quia ludus carnalium, persecutto ef afflictio est « State, et nolite itcrum jugo servitutis contineri.
spiritalium. Ludit namque Ismael, et frali-em suum « Ecce ego Paulus dico vohis, quoniam si cit-cum-
ludendo quaerit seducere , quando carnales dul- < cidamini, Christus vobis nihil proderit (Acl. xvL
cibus verbis illicita suadent, vanilates loquuntur, « Tesfificor autem rursus omni homini circumci-
ad delectationes provocant, risum movent, libidi- < denti se, quoniam delritor est universa. legis fa-
nem excilant, malis colloqitiis mores bonos eorrum- « ciendae. i j
punt'/ Cor. xv). Et talibus ludis gravius perseqttun- Modo per Christum, sicut dixi, vos eslis liberi, et
tur spiritales, quam si gladiis illos appeterent. In ideo staie in libertate quam accepists, id est non
omnibus ergo adversatur caro spiritui. Sive enim recedatis ab ea, sed permanote semper usque &ft
.181 COMMENT.1N EPISTOLAS PAULI, — IN EPIST. AD GALAT. HS2
mortem in illa, et nolite iterum conlineri ajugo ser-- A
i Christo in vobis manente, eralis referli innocentia
vitutis. Prius enim vos conlinuit jugum servitutiss et remissione peccatorum, atque gratia sancli Spiri-
idolorum, et nunc Iterum vultis colla vestra sub- tus et justificatione in bonis operibus et spe futurse
dere sub jugo servilutis legalium observantiaruml '^ gloriae; sed nunc Christo recedenle evacuali estis
Ex hac admonitione et multis aliis epistolae hujuss omni illo tam divite thesauro, si legis servilutem
sententiis apparet, quia nondum se subj'ecerant perr subieritis. Et qui in tegejustificamini, id est justifi-
aclionem servitulis legis, sed subjicere volebant. cari pulatis, excidhih, id est ex toto cecidistis, a
Nolite j'ugo servitulis iterum contineri, nec saltemi gratia Evangelii, in qua prius stabatis, dum spirita-
jugo solius circumcisionis. Nam ecce, id est notumi liter in Chrislo vivere sluderelis. Ad hoc cnim venit
sit vobis,quiae(?o Paulus, quinotse sum atictoritalis,, gratia, ut cessante legis onere, sola j'uslificet. Et
qui hoc Evangelium non accepi ab homine, sed ai ideo qui Iegis servitutem reducit, liberlatem gratise
Christo, qui et in me loquitur, dico vobis, veraciter,( perdit. Sic loquitur Apostolus, quasi jam omnia
quia st circumcidamini sicut facere vullis, ut in rir- haec fecerint aut pertulerint, ut magis a faciendo
cumcisione spem salutis ullam habealis, tam ingensi deterreat, cum videriut quanta ex his detrimenta
damnum incurretis, quod Chrhtus nihil proderit vo- sequantur. Possumus etiam inlelligere quosdam eo-
bis, quoniam circumcisio jam non solum nonprod- . B I rum j'am ad opera legis dilapsos fuisse, et ad eos
est, sed eliam obest. Tali intenlionepossetquiscir- specialiter nunc Apostolum verba dirigere, cum di-
cumcidi, quod non magis obesset vel piodesset sibii cit: Evacuati estis a Christo, qui in lege justifica-
illius pelliculaeabseisio, quam unguium vel capillo- mini, a gratia excidistis. Vos, inquit, juslificamini,
rum resecaiio. Sed istis persuasum erat, quod ^inei id est justificari creditis in lege, sed erratis, quia
legis operibus salvi esse non possent, ideoque cir- nos soli j'ustificabimur, qui juslilicari ex fide qua. '
cumcidi volebant, et legis duritiam custodire, quasi rimus. Nos enim spiritu, id est per Spiritum san-
per hsec justificandi atque salvandi. Quia ergo in ctum quimon fallit, quem habemus ex fide, indubi-
hujusmodi legis operibus, et maxinie in circumci- tanter exspeclamus spem j'uslitiae, id est speratur
sione putabant suam spem salutemque contineri, ipsa justitia. Quamvis enim justificati simus exfide,
idcirco tanqitam a certa pernicie vetantur. Nam si speramus tamen in ipsa justitia de die in diem pro-
post Salvatoris advcntum gentes illa prophetica !e- Jicere, et mens nostra esuriens sitiensque j'uslitiam,'
gis sacramenta seryarenl, aut Christus adhuc ven- non nisi in futuro saeculo saliabitur plenarie. Et
turus pcr ea promitti videretur, aut nunquam in eis hanc spem exspeclamus spiritu gratiae, non ex ope-
fuisse promissus. Quisquis itaque adhuc umbram ribus legis. Ex his enim nemo justificabitur. Vel qui
illam cuslodit, Yerilatem quse Christus est, venisse C ^1 in lege carnaliter justificamlni, a
gratia futurse bea-
contradicit, et propterea nihil proderit. Volebant tiludinis in appelilum terrense felicitatis excidistis,
enim, ut dictum est, ideo circumcidi, quia puta- quia nos soli consequemur gratiam illius relributio •
bant non aliterrin Christo se posse salvari. Qui si nis pro justitia, quam ex iide credimus provenire.
hoe animo circumciderentur, Christus eis omnino JVosenim spiritu accepto ex fide exspectamus per pa-
nihil prodesset. « Si enim per legem justitia, ergo lientiam spem justilim, id est spem quam sperat ju-
Christus gratis mortuus est (supra n). J Nec solum, stitia, hoc estgratiam felicilatis aeternae. Fides enim
lnquit, hoc dico, quia si circumcisi fueritis, nihil praecessit, et ex ea Spiritum sanclum divinitus ac-
commodi ex Christopeicipietis, sed etiam rursum cepimus, qui facit nos exspectare gratiam superaae
teslificor omni Iwmini qui se circumcidit, tam Judoso remunerationis pro labore nostro. Graliam recte
quam gentili pro adipiscenda justitia, quoniatn debi- dico, quia nemo labore temporali' j'uste sufficit
lor est faciendm,id est factis implendaeuniversmlegis, seternam requiem promereri. Ex fide autem pro-
sicut qui baplismum percepit, debitor est faciendi pterea dixi, quia ipsa fides est quaevalet apudDeum.
praecepta Evangelii. Ac si dicat: Non solum hoc Nam cireumeisio quam vultis facere, nihil ibi pro-
damnum ex circumcisione habehitis, quod Christi j. Q dest. Nam in Christo Jesu, id est in Christi membrls,
fides efrbaptismus nihil vobis proderit, sed etiani in Christi religione, neque circumcisio neque prmpu- -
necesse erit vos subire laborem tantse servitutis, ut liutn valet aliquid, sed integra fides. Ne dicerent
assidue cuncta legis praecepta faciatis. Et ideo magis Galatae se velle facere circumcisionem, quara fecit
dimittenda est circumcisio. Abraham qui legem nou habuit, quia, etsi non iiide
« Evacuali estis a Christo. Qui in lege justifica- justificarentur, majoris tamen per hanc dignitatis
« mini, a gratia exeidistis. Nos enim spiritu ex essent in Christiaua religione, dicit Apostolus quia
« fide spem juslitise exspectamus. Nam in Christo in Christo Jesu, id est in Christi corpore, quod est
« Jesu neque circumcisio aliquid valet, neque prae- Ecclesia, non valet aliquid circumcisio, id est nihil
« putium, sed fides quae per charitatem operatur. » utililatis vel dignitatis confert. Et rursum ne incipe-
Circumcisis vobis necesse erit totam servare le- rent gloriari de. prseputio, existimantes illnd alibi
gem, etiam si nolueritis. Et mox ut illa dura Iitterae aliquid valere, quia circumcisionem dicit inutilem,
praedicamenta servare coeperitis, evacuati eslis a subjungit quia nec praeputium valet ibi quidqttam.
Christo, quo pleni eratis, ut non maneafamplius in Nam sive circumcisus, sive prseputiatus sil quisque,
vobis. Eralis enjm vasa per ftdem Christo plena, et non propter hoc aut dignior aut vilior est in Chri-
1.83 i HERVEI-BURGIDOLENSIS MONACtL' i .184
stiana rcligione. Sed sola ftdes est ibi magnae digni- A , « alittd sapietis. Qui autem contuibat vos, porta»
tatis, et fides qum per charitatem operatur, id est « bit judicium, quicunque est ille. ».
lvon mortua, sed viva. Sicut enini corpus sine spi- Modicum pravae doclrinae corrumpit totam puri-»
ritu mortuum esf, ita et fides sine operibus mortua tatem veritalis Catholij-ae. Sed ego confido, id est
est, nec fides Veteris Testamenti, serviens ex ti- confidentiam et certiludinem habeo in vobis, quos
more, sed fides evangelica faciens ex charitate opera rorrigendos prsevideo \in Domino salutem ves-
bona, non exspectans temporalem rctributionem, tram operante, quod nihil aliud quam sinceritas
sed videndam perpetuo Creatoris faciem. Hsec est Catholicse fidei continet, -sapielis. Et ita \os qui-
fides electorum, quae perducit ad salutem. Nam et dero bene per Dominimisericordiam e\ adetis. Sed ille
daemones credunt et contremiscunt, non tamen dili- portabit judicium suae damnationis, qui vos con-
gunt nec bene operantur. Et ideo fides quae non ha- turbal, id est qui purum fonlem vestri iniellectus
bet cbarilalem et bona opera, fides daemonum esi, ac limpitudinem vestrae fidei cceno suae haeresis
non Chrisiianoium. Illa ergo sola fides, quae et cha- immisso turbidum reddit, \el rectum ordinem
ritate flagrat, et bonis operibus insudat, valet in Cliri- gressus vestri confundit, quo de servitttte venistis
slo Jesu. ( ad liberlalem. Hunc enim ordinera permutare vo-
< Currehatis bene. Quis vos fascinavit \erilati H 1 lunt pseudoapostoli, qtti de libertate ad servitu-
< uon obedire? Nemini consenserilis. Persuasio hs_c tem vos reducere conanlur, quod est ordo per-
< est non ex eo qui vocat vos. Modicum fermentum versus. Sed quisquis hoc facere nilitur, portabit
« totam massam corrumpit (/ Cor. v). J j'udicium, id est sustinebit pondus suae damna-
Praedicla fides via est ad speciem divinae contem- lionis, quicunque est il/e, id est etiam si sit filius
platiouis. In qua lide vos operando et desiderando Ahrahae, si sit facundus, sl sit potens. Eodem
currebelis bene ad bravium remuneialionis aeternse. spiritu quo praeviderat Apostolus correctionem
Sunt enim nonnulli qui male currunt. Sed vos bene Galatarum, pr_evidit e_ pertinaciam alque damna-
currebalis, dum per opera fidei cum charilate ad tionem pseudoapostolorum, qui eos seduxeranl.
ccelestem patiiam festinaretis. Nunc autem quis vos Qui et subjungit : '
fascinavit, id est quis vos livido aspectu laesit, non « Ego autem fratres, si circumcisionem adhuc
obedire, id est ne obediretis veritati, quaeullro se vo- « prsedico, quid adhuc peisecutionem patior ?
bis ingerit ? Quis, id est cujtts peritise, etcujus aucto- < Ergo evacuatum est scandalum crucis. >
ritatis est, qui fascinationesua. ioculionis impedivit, InteUigendum est quja pseudomagistri eum vel-
ne obediretis veritati quara tradidi vobis, ut scilicet Ient Galatis servitutem| Iegis persuadere, et vide-
sine legis operibusper observanliam Evangelii curre- "*rent eos Pauli aposlolil auctoritate revocari, dice*
retis ad vitam? Mira. enim sapientise et auctoritatis bant etiam ipsum Paulum id sentire, sed non eis
essr debuit, cuivosraagis quam mihi credendum fore aperire voluisse sententiam suam. Dnde opportu-
judicaslis. Sed vos nemini talia vobis suadenti con» nissime subjeeit: Ego autetn,fraires, etc. Nam et ab ip-
ser.--rilis, imo viriliter illi resistile, quoniam per- sis patiebatur persecutionem, qui taUa persuadere
siasio haec non est ex eo, qui vos ad supernam pa- moliebantur, cum jam' Evangelium suscepisse vi-
triam vocat, sed potius ex diabolo qui vos inde derentur. Quos taugit et alio loco, ubi ait: < Pe-
revocat. Nemini Hlorum qui legis opera vobis sua- riculis in falsis fratribus {/ Cor. xij. > Nam quia
dent, consenserhh, quia modicum fermentum totam Timolheum propter viiandum scandalum Judaeo-
massam corrumpit, id est pauci errantes lotam Ec- rum, quos ad fidem quaerebal adducere, circum-
clesiae multitudinem plerumque corrumpunt acre- ciderat (Act. xvi), idcirco dicebant eum circum-
dine fervoris perversse doctrinse suse. Vel roodi- cisionem apud alios prsedicare. Quod ipse nunc
cum fermentum totam massam corrumpit, id est removet. Illi, inquit, vos conturbant, suadendo vo-
modica persuasio erroris si ei consentiatur ut in bis circumcisionem, legisque servitutem, et di-
corde recipiatur, acerbam et inutilem reddit to- D ; cendo me quoque aliis adhuc prsedicare eireum-
tam virtutum omnium raultitudinem. Ubicunque cisionem. Sed ego, o fmtres, _t adltuc post lidem
enim vel modicum perfidiae admissum fuerit, ibi 01 olim prwdico circumciswnem, sicut ipsi dicunt,
protinus omne bonum deperit. Sive de sola cir- quid, id est quare, adltuc palior persecutionem ab
cumcisione potest hoc intelligi, quoniam de illa ipsis et a Judseis ? Inde enim palet me non prae-
multum dubitabant, quam fuisse quondam in parte dicare circumcisionem, quoniam patior a Judaeis
fidei nostt'3? videbant. Quamvis, inquit, circum- perseculionem, cum non sit alia causa cur me
cisio sit modicum, id est modica pars legis, tamen peisequantur, nisi quit; circumcisioni non acquie-
vobis innovatis nullo modd facienda est, quia mo- sco. Si enim illam pr__dicarem, nunquam me per-
dicum fermenlum, id est modica pars veteris do-,, sequerentur; et si illam, ut asserunt, piaedico,
ctrinse, sicut est in circumcisione, corrumpit to- ergo evacualum est scandalum crucis, id est non
tam massam, id est totam plebem novellam et irascuntur Judaei de 1cruce Chrisli, si assero ho-
Julcem vertit in amaritudinero, et lumorem anti- mines circumcisione juslificari. Si illam j'ustifica-
.juaeplebis Judaicae. tioni vel saluli necessariam praedico, evacuatum*
t Ego eonlido in vobis in Domino, quod nihil id est vacttum ab utilitate factum esl Dominicaf
1185 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD GALAT. 1185
crucis scandalum, quo Judsei scandalizantur et ira- A sae monstravit. Nam et Simon seterna perditione
scuntur contra me, dtim sola cruce et passione interiit, et duos quiiiquagenarios desiiper venicns
Chrisli assero credenles juslificari. Sed utrum- flamma consumpsit. Yirtus ergo subsequens testifi-
que fieri non potest, ut ego justitiam vel salutem catur, qua mente senlentia maledictionis promi-
esse pra_dicem et ex circumcisione, et ex cruce. tur. Cum enim et maledicenlis innocentia perroa-
Nam si ex circunicisione praedico salutem, destru- net, et taraen eum qtti maledicitur, usque ad in-
cta est evangelica praedicatio mea, qua annttntio teritum maledictio absorbet, ex ulriusque partis
reparationem humanae salutis es cruce Domini, fine colligitur, quia ab imo et inlimo judice in
unde et Judaei indignantur salulem ex cruce prae- reum sententia jaculatur. Igitur et Paulus eodem
dicari. Non est ergo causa ut persecutionem patiar, modo pseudapostolos, quos in erroie persevera-
si circumcisionem prsedico, quia praedicando illara, turos videbat, maledicere poluit, dicens : Vtinam ab-
prsedicalionem -crocis, quae persecutionis mese scindantur qui vos conturbanl? Nam si omnis arbor
causa est, destruo. Sicque evacuatum esl, id est quae nonfacilfruclumbonum excidelur, et inignem
supervaeuum et inutile factum est scandalum cru- mittetur(Matlh. m), quanlo magis qua. facit fiu-
cis, quod Judseos coniurbat : hoc est, Christus ctum malum ? Mehus est ergo ut pauci qui peri-
gratis mortuus est, si adhuc oportet circumcisio- B turi suntpereanl, ne alios qui saharipossunt, diu-
nem et legem carnaliter observare eos, qui jusli- lius in errore teneant, quam longo tempore vi-
ficari quaerunt et salvari. ventes, multos secum in perdilionem trahant. Ita-
< Utinam et abscindantur, qui vos conturbant! que pro niullorum salute paucos illos, quos spintu
« Vos enim in libertatem vocati estis, fratres, tan- prophetico perituros prsevidebat, oplare poluit ab
« tum ne libertatem in occasionem detis carnis, hac vita citius abscindi, ne amplius peccala pec-
« sed per charitatem spirilus servite invicem. catis superadderent, et graviorepi sibi perditionem,
« Omnis enim lex in uno sermone impletur : acquirerent. ilaec quippe maledictio non fuit ex
< Diliges proximum tuum sicut teipsum (Malllt. malitia delmquentis, sed ex rectitudine judicis.
« xxii; Lev. xix). Quod si invicem mordelis el co- Qui enim tam recta maledicens intulit, non per-
t meditis, videle ne ab invieem consumamini. i turbationis vitio succuhuit, sed Dei j'udicio con-
Scandalum crucis est evacuatum, si circum- cordavit. Vel sic intelligatur haec anscissio, sicut
cisionem prsedico, sicut pseudoapostoli dicunt Dominus in Evangelio praecepit membra quse nos
me tacere. Utinam autem et ipsi qui crucem Chri- scandalizaverint, abscindi et projici a nobis (Matth.
sti evacuare volunt nostra salute, evacuentur suo v), ut quia isli pseudo scandalum generant inter
errore. Viinam el ipsi abscindanluf, id est caslren- eos, separentur penitus et alienentur ab eis. Et
tur, sunt enim snadones qui seipsos absciderunt expedit, inquit, ut abscindantur ex vobis, qui vos
propter regnum coelorum (Naitn. xi\). Ulinam conturbant, et reclum ordinem itinetis veslri con-
abscindantur non carnaliter, sed spiritaliter, id esl fundunt, revocantes vos a ltbertate in servifutem,
vim geuerandi perdant, ut neminem corrumpere quia «os a servitute peccati vocati esth divinitus
valeant, ut seminare in vobis et in aliis carnalia in libertatem fidei, o fralres, qui unum Patrem
desislanl. nullamque omnino generandi efficaciam habere coepistis Deum, unamque matrem Eecle-
balieant ipsi, qui nunc-carnalia semina legalium siam. In libertatem voeali estis, ut non limore,
observantiarum diffundendo conlurbant vos, el ge- sed amore bona facialis. Quisquis enim vera cha -
nerant erroris filios. Bonum illi« optat Apostolus. ritate fervet, adeo Hber est, ut ei libeatagere quid-
ut scilicet spiritali ferro abscindatur 'ex eis il- quid voluerit, quia non vult nisi quod bonum esl.
lud, unde fervent spiritaliter ad corruptionem men- Et ita charitas ac bonae voluntatis affeclus ipsa est
tiura aliorum. Quod si maledie.endo inlelligilur libertas, ad quam vocali estis. Liberi ergo estis,
hoc dixisse, sciendum quia sancti viri cum ma- tantum ne liberlate abutamini, faciendo quod vo-
Iedictionis sententiam proferunl, non ad hanc ex D bis carna er placuerit. Tunc enim amilteretis H-
voto ultionis, sed ex jusliliae examine erumpunt. bertatem, si vos ad satisfaciendum carni liberos
Intus enim subtile Dei jttdicium aspiciunt, et foras putaretis, quia qui facit peccalum, servus est pec-
exsurgentia quo maledicto ferire debeant, cogno- cati (Joan. vm). Cum ergo sitis in libertate gra-
scunt; et eo maledieto non jieccant, quo ab in- liae, el non in servitute legis, in Hbertate bonse
terno j'udicio non discordant. Hinc est quod Pe- voluntatis, et non in servitule peccati, hoc tan-
trus in offerentem sibi pecuniam Simonem senteu- tum vobls est observandum, ne spiritalem ve-
tiam maledictionis protulit, dicens : <Pecunia tua slram liberlatem delis in occasionem carnis, ne sci-
lecum sit in perditione (Act. vin). t Qui enim non Hcet quia liberi eslis et metus legis non incum-
ait, est, sed sit, non indicativo, sed optativo modo bit, ideo carnis desideria sequamini, quasi libe-
se haecdixisse signavit. Hinc Elias duobus quin- ram potestalem habenles faciendi quod caro vo-
quagenariis ad se venientibus dixit: «Si homo Dei luerit. Non permillalis ut caro ex libertale ac-
sum, descendat ignis de eoelo, et consumat vos cipiat occasionem voluptuose vivendi, sed potius
(IV Reg. i). i Quorum utrorumque sentenlia, per chaiitatem spiritus quae est virtus menlis, ser-
quanta Teritafis ratione convaluit, termimis cau- vite invicem. Quia vocaverat cos liberos, nollent
HS7 IlEKVEl BURGIDOLENSISMONACHI 1188
jam alicui servire, sed ex lihertate propria unus A « carnis non perficietis. Caro enim concupiscit ad-
adversus alterum praesumeret. Et hoc iterura re- « versus spiritum, spiritus autem adversus carnem.
movet. Ac si dicat-: Non debetis liberlatem ve- « Ilaec enim sibi invicem adversantur, ut non qu_e-
stram pervertore, sed potius servire invicem per < cunque vullis, illa faciatis. Quod spirilu ducimini,
charitatcm Spirilus, id cst alter alteri, non timore « iion estis sub lege. »
servili, sed libertate charitatis. Quod fieri non po- Superius, inquit, dixeram, ne libertatem delis in
lcst, nisi alterius infirmitalem quisque habeat occasionem carnis, sed per charitalem servialis in-
sicut suam, ut eam aequanimiter ferat, donec ab vicem; sed iiunc dico, qualiter haec agatis. Scilicet
ea liberetur ille, ctijtts curat salutem. Et hanc ambulate in spiritu, id est de virtule in virtutem
liberam servittttem debetis libenler amplecti, quia (Psal. LXXXIII)promoveamini in bonis operibus
omnis lex quam vultis iniplere, in uno sermone, duce Spiritu sanclo, quod est per charitatem ser-
itl est in iiiio mandato implelur quo dicitur : J5t- vire invicem, et non perficielis desideria camis, id
liges proximum tuum sicut teipsum (Lev. xix). In est non complebitis actu vel consensu deleclationes
proximi dilectione poteslis omnia legis praecepla, quas caro desiderat, quod est, non detis libeitaiem
quae ad bonos mores pertinent, implere. Merito **vcstram in occasionem carnis. Ambulandum, id est
enim qui proximuin diligit ut se legem dicilur proficiendum spirilu semper est, ut mente et opcre
implere, quia quidquid non vult sibi ab alio fieii, semper ad interiora tendalis, dum estis in via vitae
studet cavere ne faciat alii; et quidquid j'ure sibi praesentis; et econlra cavendum vobis esl, ne desi-
vult ab alio fieri, quantum potest, ipse facit alii. deiia carnis quae militant adversus animam perficia-
Sic enim quidquid lex prohibet, vitatur; et quid- tis. Non dico, ne faciatis, id est ne habealis Ula,
quid ipsa moraliter juhet, impletur. Nam et Deum quoniam in hoc ssecttlo non hahere illa non pote-
necesse est diligat, qtti proximum sicut se diligit; sis, sed ne perficiaiis ea, id est ne opera eorum
Cjuianon se diligit, sed odit, qui Deum non dili- consensu voluptatis impleatis. Non eniin perliciun-
git. Qui eniro Deum non diligit, iniquilatem di- tur in malo, quando cis non accedit nostrae volun-
Lgil; i qui aulein diligit iniquitatcm , odit ani- talis assensus ; sed tamen liunt in co ipso quod in
mam suam (Psal. x). » Itaquc in proximi perfe- nobis Sunt. quia non polestesse quin dcsidercmus.
cta dilrclione complentiir oinnia quae jttbentur in Et debetis oinnino rcluclari, ne carnis desidetia, id
lege. Si ergo per charitatem servieritis invicem, est carnales concupiscentias pcrficiatis, quia caro
tunc fraterna dilectione complebi.is universam concupiscil udversus Spiriium vestrum, vel adversus
legem. Quod, id est sed si vos titri.em odiose P ( Spirilum Dei, qui iu vobis est. Narmin malis hoini-
mordelis, lunc omnia legis jura violatis. Si vos in- nibus non habel conlra quem concupiscere. Ibi enim
vicem mordelis, id est in aliquo alter alteri delra- concupiscil adversus spirilum, ubi est spiritus. In
bilis, cl comediiis, id est lolum quod in vobis est malis autem non est Spiritus Dei. Sed et contra spi-
devoralis, videle ne ab invicem consumamini, id est ritum eorum non concupiscit caro, quia non in
in iiihilum retligamini. Occasione charitatis tangit venit eum rebellem carnalibus concupiscenliis suis,
hoc vilittni eotiim. Si vos invicem canino dente sed secum pariter concupiscentem. In bonis vero,
mordetis, clam detrahentesalter altcri, et lacerantcs ubi et Spiritus Dei est, et spirilus humanus repu-
muluo vitam vestram, ac manifeste vcrbis conten- gnal desideriis carnis, caro concupiscit adversus
dentcs, conieditis VGSvicissim, id cst devoratis fu- spiritum, sed et spiritus adversus carnem. Et hoc
riose lotam ad invicem vestram conversationcm est grave et inteslinum bellum. Quod nunquara in
litigando criminantes, et omnia bona vestra vicis- vobis esset, si natura humana per libevum arbi-
sim carpendoblaspbemanles, vel injurias inferentes, trium in rectitudine, in qua facla est, perstitisset.
videte ne dum more canum vivitis, more canum al- Nunc vcro quae pacem fehx cum Deo habere noluit,
ternis morsibus consumamini, id est ne omnia vir- secum pugnat infelix. Et cum sit hoc malum mise-
lutum hona quse in vobis eranl, devorentur ab invi- D I rabile, melius tamen est, quam sine ullo conflictu
cem. Qui enim virtutibus alterius detrahit, virtutes vitiis servire. Melius est enitn bellum cum spe salu-
proprias minuit vel amittit. Et qui bona allerius tis aeternae, quam sine ulla Hbcralionis cogitalione
lacerat, ipse sua bona corrodit et anniillat. Et qui captivitas. Caro itaque concupiscil adversus spiri-
injuriam alii facit, justam sibi damnationem acqui- lum, sed et spitilus adversus carnem. Caro nihil
rit. Qui ergo detraclionibus et injiiriis, vel crimi- nisi per animam coucupiscit. Sed concupiscere cai o
nationibus invicem se mordent et comedunt, invi- adversus spirittim dicitur, quando anima ca.n_.li
cem bona sua consumunt et perdunt. Consiimimtur concupiscentia spiritui reluctatur. Causa vero car •
enim ab invicem, quia ille qui accipit injuriaro, nalis concupiscentiae non est in anima sola, sed in
consumit ettm qui infert, id esl causa consumptio- auima et carne. Ex utraque enim fit, ex anima sci-
nisejusest; et alius similiter dum et ipse ab eo licet, quod sine illa nulla delectatio sentitur; ex car-
patitur injuriam vel criminalionem sive detractio- ne autem, quod sine illa carnalis dclectatio non
nem, consumit eum, id est causa lit consumptionis sentitur. Caro igitur coucupiscens adversus spiri-
virlutum ac bonorum ejus. tum, carnalis delectatio est, quam de carne et cum
'
• Dico autem : Spiritu ambulate, ct dosideria carne spiritus habet. adversus delectationcm quam
1189 COMMENT.1N EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD GALAT. I!fO
solus babet. Solus quippe habet (nisi fallor) illam A _ Hi vero daninahiliter sunt sub lege, quos icx reos
delectationem, non cum carnis voluptaie vel carna- facit noii implcntes legem, dum nescientes graliaa
lium rerum cupiditate commistam, de qua dici- beneficium ad facienda Dei praecepia, quasi de suis
tur . « Delectare in Domino, et dabit tibi petitiones viribus prsesumunt, quia Spiritum sanclum non
cordis tui (Psal. xxxvi). . Contrariae ergo sunt con- habenl, qtto rectore ducanlur et adjuvenlur. Ab hoc
cupiscenlise carnis concupisccntiis spirilus, concu- autem loco demonstrare inchoat Apostolus, quia
piscentiaespiritus concupiscenliis carnis. Hmc enitn spiritu (sicut moniierat) sit ambulandum, et non
duo, id est caro et sphittis, adversantur sibi htvicem perficienda carnis desideria, hinc carnis inhonesta-
lantum, ut quacunque vulih, si\e bona sive.niala tes et inulilitates, hinc spirilus honestatcs et utili-
non faciuth, id est non permiltamini facere illa. fates proponendo. Nam subjungit:
Quseenim vullis, nisi ut omnino nullse conctipiscen- < Manifesta sunt autem opera carnis, quaesunt:
tia. malarum et iUieitarum sint deIeetationum?0_uis < Fornicatio, immunditia, impudicitia, luxuria,
sanctus non boc velit? Sed non ^ffieit. Non vos < idolorum servitus, veneficia, iiiiniiciliee, conten-
permittunt implere quod vttltis. Nolite eas permitle- « tiones, aemulationes, irse, rixae, dissensiones,
re implere quod voluni, etitanec \os, nec illae fa- < sectse, invidiae, boniicidia, ebrielates, comessatio-
cietis quod vultis. Dum enim pugna hsec in nobis " < nes, et his similia, quae praedico vobis sicut prae-
est, non facimus quod volumus. Quid enim facere « dixi, quoniam qui talia agunt, regnum Dei non
volumus, cum perfici volumus fine summi boni, < consequentur. » ^
nisiut caro adversus spiritum non concupiscat, nec Ambulaudura. inquit, est spirilu, quia sicut di-
sitnobis hoc vilium, contra quod spiritus concu- clum est, si a Spiritu sancto ducimini, j'am islutl
piscat? Quod in hac vita quamvis velimus, quoniam commodum inde habetis, quod non estis sub onere
facere non valemus, id saltera in adjutorio Dei fa- vel servilule legis; sed in libertate cbaritatis; et
cimus, ne carni concupiscenti adversus spiritum econtrario cavendum esl, ne perficialis desideria
succumbentes cedamus, et ad perpetrandum pecca- carnis, quoniam ex peifectione eorum proceduul
tum noslra consensione pertrahamur. Nec carnis opera, qusecunciis apjiaient mala. Non etiim dubia,
ergo concupiscentia. peiiiciuntur, quamvis fiant; sed manifesta sunt opera curnis, id est prava et de-
nec noslra perficiunttir hona opera, quamvis fiant. testanda viuentur doctis et indoctis, ct ideo sunt
Sicut enim tunc perficitur carnis concupiscentia, fugienda, quacquidcm sunt hujitsmodi : Fornicatio
cum consenlil et'spiiitus ad opeia mala, ut non vulgariler fit cum meretiicibus, quse prostitueban-
concupiscat adversus illarn, sed cum illa; sic et P (""lur sub arcualis, et loca illa vocabanlur fornices,
bona opera nostra tunc perficieiilur, quando spiritui unde et fornicatio nomen accepit. Fornicalio prima
caro consenserit, ut adversus eum etiarn ipsa non ponitur inter opera carnis, quia nullum peccalum
concupiscat. Hoc enim volumus, cum perfeclionem ita redigit animam ad carnalitatem sicut fornicatio,
juslltiae concupiscimus. Sed hsec nostra voluntas quoniam misera anima nihil aliud cogitare valet,
non perficitur, quandiu carnis concupiscentiarum nisi ea quae carnis sunt, quandiu turpissirao fomi-
quibus non eonsentimus, permanenl motus. Nee in cationis opere est occupata. Immundilia vero est
hac dissensione carnis et spiritus allerutrum putare quam mares inter se peipelranl, vel quam soltts quis
debemus inimicum, sed vitium quo caro coiicupi - agit. Impudicilia, ea vero est qtiara cognali inter se
scit ad\ersus spirilum. Quod sanatum nec ipsum exercent, alio noinine dicta inceslus, quemadmo-
erit, etsubstanlia salva erit utraque, et inter utram- dum supra admonuimus. Luxuria autem fit cum
que nulla pugna erit. Postquam autem dixit Apo- mulieribus, quae nec publicse meretrices sunt, nec
siolus rarnem et spirilum invieem adversari, ut ea legilimae uxores. Idolorum quoque servitus inter
quae volumus facere nequeamus, ne ab ipsa pugna opera carnis numeratur, quia nonnunquam ob amo-
desides nos faciat, et per hanc senieniiam laxamen- rem mulierum committilur, sicul a Salomone pro-
tum peccandi dedisse videatur, adjunxit: Quod si rj ] pter alienigenas uxores (/// Reg. xi), vel a filiis
spiritu ducimini, non estis sub lege. Quasi diceret : Israel in Selhim, propter filias Madian (Num. xxxi).
Cum caro concupiscit adversus spiritum, et spiritus Sert et vejneficia,id est inherbaliones et venenorum
adversus carnem, his qui ducuntar desideriis ear- confectlones ssepe fieri solent ob fornicationem et
nis, jure dominatur lex, quae terrendo compescat libidinosum amorem. In his omnibus apparet.quam
eos. Sed vos si spiri.u ducimini, non estis sub lege. magnum el principale vitium sit fornicatio, de qua
Sub lege enim e_i, qui timore supplicii quod lex tot mortiferaepestes prodeunl. Inimicitiae vero sunt,
minatur, non amore juslitise ahstinet ab opere pec- quando aliqui se invicem odio habent, et molliuntur
cati, reus in voluntale, qua mallet non esse quod vicissim matum quod possunt vel faciunt. Qua.
limeret, ut libere faceret quod occulte desiderat. plerumque ex contentionibus oriuntur, quando prius
Ergo nondum habet iste Spiritum sanctum quo verbis conlenditur, et inde ad iniinicilias venitur.
ducatur. Quisquis enim Spiritu Dei ducitur in ope- Contentio enim pro lile accipitur. Contentio namque
ribus suis, non est sub lege, quae timorem incutit, est, ubi non ratione, sed animi pertinacia defendi-
sed in charitate, quse non per legis litteram, sed per tur, et ubi nwi verilas quseritur, sed animositas
eumdem spirjtum diffunditur in cordibus elecloruin. fatigatur. YTelcontentio de primalu est, quando ai-
'
.191 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI if92
ter praeferri aUeri vttlt. Quam aptesequiluraeinulatio, A enim est prava opera facere; aliud, adversus ea
quse dicitur esse dolor animi, cum alius pervenit confligeie. Et hactenus quidem partim descripta
ad honorem, quem duo vel jilures appetebant, et sunt inutilia et exsecranda carnis opera, post haec
caeteri livore lorquenlur, qui non poluerunt asse- auiem exponuntur el ulilia ac sacra spiritus opera,
qui. Ira autem est subiia tempestas animi, quae cum dicilur:
multa mala ssepeperpelrare solet, dum nec ralio- « Fruclus aulem spirifus est charitas, gaudium,
nem nec justitiam attendit, sed irralionabililer irruit < pax, patienlia, longanimilas, bonitas, benignitas,
ad faciendum quod concitalus aniinus sliraulal. < mansuetudo, fides, modestia, conlinentia, castitas.
Rixa vero est, nbi duo se invicem perculiunt, vel < Adversus hujusmodi non est lex.»
inter se confligunt. Dissensio est, ubi non omnes Opera carnis qualial stint, diclum est. Sed opera
in una voluntate vel in uno sensu concordant, sancli Spiritus habitantis in homine, suttt ista quse
sed dhersa \olunt el partes faciunt. Unde et secta, subdunlur, quae magis sunt appellanda frueias,
Id est hseresis plerumque geneiaiur. lnvidia vero, quoniam ex bona arbore sicut oplimi fructus pro-
quae aliena felicitate torquetur, et in duplicem deu.it, ut refeclionem perpeiuse saturilatis prsebeant
scinditur passionem, rum aut quod ipse est, alium electis, ideoque propler seipsa sunt appetenda.
esse non vult; aut alium videns esse meliorem, B Fructus enim a fruendo dicitur, et frui proprie non
dolet se non esse consimilem. Homicidium autem dicimur, nisi rebus illis in qttibus finem lsetitia.
est hominis occisio, et recle homicidia subne- noslrae ponimus, in selernis scilicet bonis, quse in
ctuntur invidiis, quia saepe invidia geneiat liomi- Deo possidere quandoque paramus; his ergo fructi-
cidittm, sieut diabolus per malignitatem invidiae bus prima esl charilas, qua diligitur Dominus et
primum hominem occidit, et Cain Abel fralrem proximus, qttia major| est omnibus cseteris virtuti-
suum (Gen. tv), atque sumini sacerdoles Christum. btts, et ex ejus radice vigent omnes aliap.Nam ex
Ebrietas est nimia vini potatio, statum mentis im- ista orilur gaudium, id est elatio non superba sed
rautans. Haec namqiie simul cum corpore animam benigna jnentis de bono exsultantis. Qui enim dili-
debilem reddit. In ebrictatis enim aegiitudine corpus git Dominum, gaudet in Deo pura conscientia; et
simul et anima corrumpiiur, spirilus pariter cum ^ui diligit jiroximum, gaudet de bono ejus. Pacein
carne vitiatur. Omnia membra liunt debilia, pedes, quoque servat erga Deum, qui diligit eum, quia in
nianus, lingua resoluta. Oculos lenebrae, mentem quanittm potest cavel eum offendere et sludet ei
velat oblivio, ita uf hominem se nec sciat esse, nec placere. Sed el cum proximo pacem custodii, non
srntial. Comessationes vero sunl inhonesta el luxu- inquietans eum, si eum diligit. Non tamen yiolat
riosa convivia. Hsec omnia dicit Apostolus opera pacem, si eum errantcm pioistudio increpaf, vel
carnis esse. Ef fornicationes quidem, immundilia., etiam, si ita oportetl verberat. Quia vero multa
impudicitiae, luvuriie, ebrictales, ac comessaliones sunt in conversatione humana, quae pacem turbare
ad voluptalem carnis perlinent. Servitus autcm possunt, necessaiio subj'ungitur patientia, perquam
idolorttm, veneficia, inimicitise el caetera quae sc- injurise el adversitates aequo animo sustineantur, ut
quunlur, anirai polius quam carnis vita sunt, quan- ffalerna pax queat observari. Patienlia enim est,
doquidem fieri polest, ut propler idololatriam vel mala aequaiiimiler tolerare, et conlra eum quoque
haeresim a voluptatibus carnis temperetur. Et tamen qui mala irrogat, nullo dolore rnorderi. Et quia
etiam tunc horao quamvis carnis libidines cohibere non ad horam, sed quandiu voluerit Dominus ser-
videalur, secundum carnem rivere hac apostolica vanda est bsec patlenlia, subnectitur et longanimi-
auc-oritate convincitur; et eo quod ahslinet a vo- tas, per quam omnia! perseveranter usque in finem
Iuptalibus earnis, damnabilia opera carnis demon- sustineanlur.Longanimitas enimestlongitudo animi
stratur. Haec enim omnia et his shnilia doctor gen- palienter adversa tolerantis et aeterna praemia diu
tium opera carnis appellat, quia eo locutionis modo exspeclanlis. Ne quis vero inter eos qttos longo tem-
quo lotum significatur a parte, ipsum hominem jj pore palitur, non amare versetur, sequitur bonitas,
vult nomine carnis intelligi. Qui enim non secun- quae est dulcedo animi et affectio pia, ut non ran-
dum spiritum, id est secundum Deum vivit, sed corem animi, sed dulcedinem erga eos qui nos tri-
secundum carnem, id estsecundum hominem, sci- bulant, habeamus, per quam eis et bona quae possu-
licet sectindum seipsum, meriio vocatur caro. Hacc, mus, impendamus. Ne enim sit inanis lisee bonitas,
inquit, et bis similia sunt opera carnis, quae nunc subjungilur alia virtus sibi cognata et consimiUs,
per epistolam absens praedico ac praenunlio vonis, id est benignitas, quseetipsa est boua affectio animi,
sicut etdumprsesens essem, praedixi mortifera esse. gratis sua tribuentis et hilariter propter Deum
Praedico et praemonstro nunc vobis, dum licet ca- quidquid polest largientis. Et quia sunl nonnulli,
vere, dum licet pcenilere, ante judicium, ante dam- quidumbona proximis impendunt, aspere loquun-
nationem, quaj. sunt factura illa opeia, id est abla- lur eis et ausleritatem ostendunt, congrue subnecti-
tura illa regnum ccelorum, quia etiam qttoillibet tttr mansueiudo. ut qui benigne tribuit, non inlra-
eorum tollet illtid regnum, qtwniam qui talia agunt ctabilis sit vel asper, 1sed mansuetus et levis, id est
. opera, regnum Dei non consequenlur. Non qui ad- mitis et afiabilis et | familiaris. Mansuetus enim,
versus talia confliguiit, sed qui talia agtini. Aliud quasi manu assuctus dicitur. Fides vero est, -qua
UQx COMMENT.1N EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD GALAT. 1194
veraciter credimus id quod non possumus videre. A A ciant, neqiie concupiscentiis carnalibus vel in corde
Cujus nomen inde appellatur, quod omnino fiat consentiant. Et reprimendo carnis voluptates, cru-
quod dictumest aut promissum. Fides enim voeatur cem sibi ipsis faciunt, ac praeceptis justitiae quasi
ab eo quod fit illud quod inter utrosque, plaeitum quibusdam clavis se configunt, ut pravam actionem,
est, id est Inter Deum et hominem, quando et homo et perversam volunlaiem in, seipsis refrenent. Po-
facit opere quod dixit ore, et Dominus reddit quod test et de his qui inlentione remunerationis superuae
promisit..Et ideo fides sine operibus non est vefa carnem jejuniis aflligunt, hsec senlentia specialiter
fides, quia non facit quod dicit. Propter quod et in- intelligi. Cum'vitiis quippe et cum concupiscentiis
ter duos homines servatur fidrs quando illud quod carnem crueifigimus, si sic gulam reslringimus, ut
dixerunt et statuerunt invicem, custodiuntveraciter jam de mundi gloria nihil quaeramus. Nam qui cor-
et faciunt. Modestiaautem est, quando modus siat, pus macerat, sed nonoribus anhelat, crucem carni
id est tenetur et servatur in dictis et in factis. Con- intulil, sed mundo per concupiscenliam pejus vivit.
tinentia vero, ubi ab illicitis aclibus carnis lempe- « Si"spiritu vivimus, spiritu el ambulemus. Non
ratur; castitas autem, cum jam caro sedata fuerit.' ,« eflieiamur inanis glorite cupidi, invicem provo-
Continentia enim in luctamine est, castitas autem in « cantes, invicem invidentes.»
pace. Non enim castitas, sed continentia dieilur, B * 0_uia communiterdixerat eos qui sunt Christi,
ubi adhucei resistit adversitas voluptatis. Consum- crucifixisse carnem suam cum vitiis et cum concu-
matio enim verse castitatisesl, qu_e non impugnat pisceii.iis, relorquet sermonera ad eosquibus scri-
carnalis concupiscentiae motum, sed toto horrore bebat, et se eis connumerat, quasi dicens: Non dico
detestatur, ae jugem et inviolabilem sui retinet pu- vobis quod ipse non velim. Qui sunt Christi, ita
ritatem, nec potest aliud esse quam sanctitas. Hi aguntut dixi; elnos, quia Christi sumus, spiritu
sunt itaque fructus spiritus, quos contra carnis ambulemus, quia spiritu ad banc vitam venimus.
opera commendare volens Apostolus, a capite, ut Quicunque enim vitiis carne morlificati sumus, j'am
prsemissum est, coepit, dicens : Fructus autetn spiri- virtutibus spiritu vivimus. Si spirilu vivimus, id est
tus est charitas. Ac deinde caetera tanquam ex isto si per Spiritum Dei spirilaliter vivimus, spiriiu etiam
capite exorta et religata contexuit, quse sunt gau- duce ambulemus, id est non remaneamus pigri in
dium, pax, elc. Omnia enim hsec ex fonte charitatis eo ad quod pcrvenimus, sed semper ad meliora
manant. Quis enim bene gaudet, nisi qui bonum promoveamur, quia nemo% tam sanctus est in hac
diligit unde gaudet? Quis pacem veram habere po- vita, qui non possit adhuc quotidie proficere. Quia
test, nisi cum illo quem veraciter diligit? Quis vere vero nonnulli postquam in virlutibus excreverint,
patiens, nisi dilectionem habuerit? Quis longanimis iucipiunt velle laiidari velut sanctiores, apte subjun-
in bono perseveranter manendo, nisi ferveat dili- gitur : Non efficiamur inanis gloriw cupidi, id est si
gendo ? Quis est bonus, nisi diligendo efliciatur? spirilaliter vivimus et spirilaliter de virtute in vir-
Quis est benignus, nisi diligat cui opitulalur ? Quis tutem proficiendo ambulamus, non inde vanam glo-
utiliter mansuetus, nisi cujus dilectio moderetur? riam transitorise laudis cupiainus, ne simus faluis
Quis salubriter fidelis, nisi ea fide quaeper dilectio- virginibus similes, quse foris lucentes ostenderunt
jaeni operatur? Quis bene modeslus, nisi cui dilectio lampadas, et intus oleum in vasis suis recondere
modum ponit in omnibus? Quis ab eo continetunde neglexerunt; ideoque veniente sponso, lampades
turbatur, nisl diligat unde honestatur? Quis sancli- eorum defecerunt (Mallh. xxv). Ob hoc etiam ca-
nioniam castitatis assequitur, nisi in cujus mente veamus cupiditatem inanis gloriae, quia inde eftice-
charitas dominatur? Charitas ergo nonpotest haberi remur invicem alii alios provocantes ad contentio-
sine cseteris bonis, et cae.tera bona sine charitate nem et iram vel ad deteriora, et tit.teem alii aliis;
nequeunt prodesse. Adversus hujusmodi spiritales invidenles meliora. Sicque per appetitum vana? glo-
fructus, quos neeesse est sequi gratiae spiritum, riae fieret in nobis tanla subversio, ut qui putaba-
non estlex, quia innullo contradicit eis, sed favet D mur caeteris meliores, nunc efficeremur aliis pe->
in omnibus. Sed adversus praeostensa carnis opera jores.
lex posita est. CAPUT VI.
« Qui autem sunt Christi, carnem suam cruci- « Fratres, elsi praeoccupatus fuerit homo in ali-
« fixerunt cum vitiis et concupiscentiis.» « quo delicto, vos qui spirituales estis, instruite
Ostensa utraque acie, vitiorum scilicet atque vir- < hujuscemodi in spiritu tenitatis, considerans te-
tutum, ostendit qui sunt qui pugnant contra vitia. « ipsum, ne et tu lenteris.»
Kon enim omnes vilus reluctantur, sed soli illi tan- Hactenus loliEcclesiae locutus est Apostolus, im-
tum, qui sunt ex parte Ghristi, qui sunt possessioi probando legem et commendando graliam, et prse-
Christi, qui sunt membra Christi, illi sequentesvesti-- latos nunc alloquitur. Spiritaliterquidem, ut docui-
gia passionis ejus, crucifixerunt, id est cruclaveruntt vivendum est omnibus. Eflamen, o fratres meit
carnem suam, configendo, cum vitih et cum concu- qui caetcrorum curam sumpsistis, etiam si aliquis
piscentih. Vitia secundum operalionem intelliga- homo, id est infirmus ac fragilis ex ipsa liumana
nius, concupiscentias secundum consensum. Quiat fragilitale pr.moccupalusfuerit, id est subito Iapsus
servi Christi laborant, ut neque ooera vitiorum fa- IHaliquo delicfo, traclandus est humane. Delicturg
PATROL. CLXXXI. 38
|I9_t HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI ! 1193
cst clesertio boni. Qttid enim sonat aliud delictum. A infirmitaspotestinvicem abiitroqueporfari.Divcrsum
nisi derelictum? Et qui delinquit, qtiid drrelinquit autem inlinniialis genus uno simul tempore portari
nisi bonum ? Graeciciiam duo nomina huic pesli im- potest ab ambobus,'veluti si quis in se Joquacilatem.
posuerunt. NanTdelictum apttd eos et 7z--_.fi/_e. et« vicerit, et pertinaciam nondum \icerit; alius vero ad-
dicitur, et -rapar..wfia. Et rilxtpp.&zia.simile no-, huc loquax, sed j'ampentinax non sil: debet ille hujus
men est negligeutiae, quoniam Graece negligentia loquacitatem, et iste illius pertinaciam, donec illud
«fi-.-.K dicitur, quia curse non est quod ;negligitur. in illo et hoc in isio sanetur, charitate portare. Si-
Hoc aulem loco, •KUPKKTUUK est in Graeco. In para- militer de caeteris infirmitatibus agendum. Et hoe
ptomale vero, tanquam decidcre intelligilur qui de- est quod dicilur : Altei-allei ius onera portate, id est
linquit. Unde cadaver quod Latini a cadendo dixe- invicem infirmitalura vestrarum pondeta sufferle, et
runl, Grsece^mpa dicitur. Qtii ergo peccando ma- sic adimptebith legem Chrisli, id est charitatem, de
lum facil, prius delinquendo a bono cadit. Delictum qua ipse dkit : « Hsec mando vobts ut diligatis in-
quippe est, declinare a bono; peccalum vero est, fa- vicem (Joun. xv). Hujus enim dilectionis officium
eere malum. Potest etiam illud esse delictum, quod est, tnvicem onera vestta portare. Et justura est,
ab ignorante fit; illud autem peccalum, qttod a scien- ut alter compaliaiur alleri, et propter onus infirmi-
te. Indiflerenter tamen plcrumque dicuniur. Prseoc- B tatis ejus. Nam, si quis se supra cseteros extulerit,
cupatio autem est, in qua delinquitur, dum quid despicicns illos pioplei'i varias morum infirmitates,
faciendum sit attl ad horam non videtur, aut et quia neque dignans onera ijlorum compatiendo portare,
viderit, vincilur, ut scilicet fiat peccatum, cum vel sed se quasi solum jiistum apud se magmficans,
lalet verilas, vel compellit infirmilas. Et cum non ipse sibi est inimicus..Sio/Mi- in corde suo exisiimct
malitia, sed sola infirmitate \el ignoiantia delin- sealiquid magnum esseeomparalionealleriuspeccan-
qtiitur, pro peccato neecsse est, ut magno motlera- lis, cuvi (araen sit niltil ex se_,ipse seducit a veti.ate
mine ipsa delicti correctio temperetur. Hoc est ila- se ipsum, dum illud ciedil quod non potesl esse. Qui
que quod nunc prsecipilur : Si prmoccupatus fuerit enim sanctitatem sibi an ogat, nihil dicitur, quoniam
homo in aliquo delicto, vos praeposili qui spiriluates coraparatione spirilalis hominis, qui scil gratia Dei
eslh, id e&t spirilaliter vivitis, non despiciatis, sed esse se quod esl, qtiisquis \aita praesumit, nihll-est.
neque exasperetishujusmodi hominem non per sin- Electus enim qttisque non att^ndit Lotia qu_eja_a
gula vilia quolidiano usu defluentem, aul sponte percepit, sed quae necdum percipere \aluit; ideoque
mala facientem, sed subito per imprudentiam vel jaagis humilialur consider.dis iuopiam suam, sicque
infirmiialem in aliquolapsum.Non exaspere.is eum, csetera bona merelur accipere. Reptobus \ero non
sed inslruite Itujuscemodi rationabiliter ad pcenilen- C ' atlendit ea quaenon hauet ut fiunnlietur, sed ea quae
tiam ut fratrem, j« spiritu non niinii fervoris, sed habet considerans, exlollilur. Et se alicujus ino-
lrnitatis et mansueludinis. Corripe, inquam, eum menti esse judieans, nihil fil, amitlendo quae boca
dulciter, mone ut surgat, tu qui ei prselatus es, con- perceperat, quoniam lconscientia sua qtiaesuggeiit
siderans tcipsum, id estpropriara fragilitalem tuam, eogilationem superbiae,utmagnum aliquid in \iifu-
ne forle et ipse lu ex ea lenterh. Videlicet eum di- tibus se esse jiulet, sedttcit eum, id est seoisum a
splicet ex aliena infirmitate quod conspicis, pensa via humilitalis ducit, |et a charilate piosimi quem
quod es, ut increpationis zelo se spiritus tempe- jacentem drspicit. Nihil esse dicitur talis bomo, quia
ret, dum sibi quoque quod iucrepat, limet. Cun- omnis creatura, quaenon adhaeret ei qui semper ha-
cti quippe quousque in hac niorlali carne subsi- bet esse, nihil est. Yel qui laudaniibus abis cre-
slimus, corruplionis nostrae iitfirmitatibus subjace- dens, aeslimal hoc esse verum quod ab illis de illo
mus. Ex se ergo debet quisque colligere, qualiter dicitur, cum falsutn sil, et ideo se magimm ac san-
aliense imbecillilali oporteat misereri, ne tontra ctum putat, non adulatores seducunt eum, sed ipse
infirmilatem proximi, si ad incrcpationis vocem seipsum, dum plus aliis ciedit quam suae conscien-
ferventius rapitur, oblitus sui esse videatur. Post. ' tiae. Non debet quis inaniter de se magna sentire,
baec ad generalem instructionem redit Apostolus, necadulaloribus credere; sed potius probet et exa-
dicens : minet unusquisque opus suum, non peccatum alte-
< Alter alterius onera portate, et sic adimplehitis rius, ut pharis__us qui non re, sed fallaciler juslus
< legem Christi. Nam, si quis exislimat se aliquid erat (Luc. xvm). Et, jcumsie opus suum prohaverit
« esse, cum nihil sit, ipse se seducit. Opus autem esse veraciter bonum,ilunc gloriam habebit in^emel-
< suum probetunusquisque, etsicin semelipso tan- ipso lantum, id est in conscientia sua et nonin altero,
< tum gloiiam habebit, el non in allero. Unusquis- id est in ore alterius.] Gloriam inlus habere, et non
< que enim onus suum portabit {/ Cor. III). «x aliena laude pendbre, boc est oleum in vasculo
Vos praelati, sicutdictum est, instruite leniter sub- ser\ are cum virginibus illis prudentlbus (Matth. \xv).
ditum, si deliquerit. Et vos subditi portale alieronera Sed qttam gloriam hahet inira se justus, nisi eum
alterius. Yerbi gralia: iram fratris lunc portabis, cum cui dicilur:« Gloria mea et exaltans caput meum ? »
adverstis eum iralum non irasceris, ut ruisura eo (Psal. iti.) Ut, quod ssepe dicendum esi : < Qui
tempore quo te ira piaeoccupaverit, ille le lenilate et gloriatur, in Domino glorielur (/ Cor. i; // Cor. x;
tranquillitatesupportet.Itadiversistemporibuseadem Jer. ix), >non aeslimet quisquam se sfautem aliquid
1197 COMMENT,IN EPISTOLAS PAULI. -- IN EPIST. AD GALAT. 1198
esse in comparatione cadenlis, sed opus suum pro- A 5 intima cordis. Vel eliam sic : Is quirinstfuitur, etsi
bet, et circumspiciat ac diligenter inspibiat uniis- in solo verbo, non exeniplo praedicatoris, corahiii-
quisque non lapslim alterius; ei sic, id est probando nicet ei non in nialis, si ea facit, sed in omnibus
suuin opus non alierius, habebit gloriam iii seipsb, bonis q0-_ ille dicit, id est particip'eni se exliibeal,
id est in sua actibne boria; et non iri sillero, id est in recipiendo vrrbum ejus et in omnibus implendo. Et
casu alterius. Hoc est7 11611exlra se.qusefet g!6- nolite eiiare imitSndo piavos niores ejus, si ipse
riam, ut aliis jacentihus se praefefat; sed remanlns male vivit et bene loquilur, quia Deiis ri8n irridetur,
in coiisideratione suimet solius, cura se bene agefe id est Dei jiidieium hullus polest itTtdere,- seu ma-
pfobaverit, gloriabitur puro corde ih Deo, it qub ut gister,» seu discij.ulus, s_3 ibi fecipit tinusquisque
bonum operaretur, accepitt Ideo" enini de"betnunc prout |essit. Quaeenim seminavefit, id est operatus
unusquisque pfopiium'oplis examinare, et hbn al- fuef.it hbmo, haecet metet, id est libfura mcicedem
teriusj quia unusquisque in judicio Dei onits suum reclpiet j'udicante De*0*.Et vefe qtise seminaverit
portabit, id est gravabitur propria sarcina peccatd- fnelet, sive ti6h'a sive mala : Quotiiam ille qui riiodo
rum suorum. Non est sibi-conlrarius Aposlolus qui seminui in cai ne sua, id cst opferacaiuis agit in car-
supra jtissit ut invicem Oneraiiostfa porteriuis, et ne, de cdrne nietei eliafri corrupiionem, ut torineiUis
^nunc dicit quia unusquisque onus Suum porlabit. B incessanter corntriipattif, id est coh.eratur, et ju-
Alia enim sunl onera parlicipanda. infirmitatis, alia gem habeat in se fetorem. Seo econtiario ille qui se-
reddendaeratiohis Deo de actibus nOstriS. Illa citrii mhidt in spiritu, id esl spifitalia Operatui' in Spiritu
fratiibus sttstentanda conirauiiicantur, hsec propria sancto, de ipso spiriiu meiet, id est quasi messem
ab iinoquoque portatttr. Non enim^cum 'alio portat capiet infulur6 vilam mternath, qtise est contraria
baec alter, nec projicit in alterum; sed solus cogi- praedictaecorruptioiii, Potest forsitari et hominis spi-
turunusquisque sustinereproprium, ut juxta quod fitus intelligi. in quo semiitatur, et ex quo vita' me-
roagis attt minus peccaril, gravetur in judicio. tetur, j'uxla illud Salomonis : « Omni custodia serva
t Communicet aulem is qui catechizatur verbo, cor luitm, quia ex ipso vita procedit (Prbv. iv). >
< ei qui se calechizat, in omnibus bohis. Nolite er- Nam qttod Salomon ait ex cbrde vitam procedere,
« rare. Deus non irridelur. Quse enim seminaverit hoc videtur esse, quod ait Apostclus ex spifitu vi-
« homo, haec et metet. Quoniafh qui seminat in tam fore metendam. Qualis enim radix esi cordis,
< ca. ne stia, de caiite el meiet corrupliohem. Qui talis in conspeclu interni arbitrii esl omnis fructus
< autem seminat in splrilu, et de spiritu metet vitam actionis. Sed qttisquis in futuio saeculo messern \itae
<•aeternam. 1 t sinefine ctipit colligefe, dehetiri is'to seiiiper quan-
Ea quae dixi, invicem vel apud se unusquisque diti vivit opera bona setninare. Uhde subjungifur :
custodite; sod erga doclores vestros,' ul ntinc mo- « Boniim autem facieiites, non deficiainus, tem-
neo, largi eslote. Scilicet is qui catecliizatur, id est « pore eriim suo metemus, non deficieriles [II Thes.
instrtiitur verbo saCraedoctiinae ab aliquo, conitnh- « 111).Ergo.dum tempus habemus, Operemur bonum
nicet in ontnibusbori.ssuis corporalibus ei qui se in- i ad omnes, maxime' autem ad dothesticos fidei. »
struit, id est omnia terrena bona qiiaehabet, faciat Quse semihaverit homo, hsec et metet. Ideo nos
sibi et dectori suo esse communia, minislrans ei ex malum, nullum debemus Seminare, Id est facere,
bonis propriis cibum et indiimentum et quaequene- "sed bohuiri. Et bonum facientes, id est bonum semi-
cessatia sicut cibi. Et iii hoc jio.tfe errate excusando nantes, nunquani cessemus quaridiu l.inpus esi sa-
\os a.are,el dicendo : parum vel nihii dare possum tionis, he deficiamus aliquo labore fatigati, quia et
magistro meo; quia Deus, qui videf quid aut quan- erit tempus messionis ac quietis. Temprireenim suo,
tum dare possitis, non irrideluf, nt aliquis injustus id est huic rei praelinito metemus, id est mercedem
\elfallax ridendo transeat judicium ejus, sed unus- operum riostiorum colligenius, tion deficienies, id
quisquerecipitab eo quod meruit. Nam ea quse nunc est incessantef et sine line, quia, siciil non delici-
seminaverit homo, id est opera quae sibi velut semen D mus semiriaLndo,sic non deficiemusmctendo. Et qu!a
reposuefit, vel bona, \el mala, sive multa,sive pauca tunc non deficiemus metendo fructum boni operis,
sint, hseceadern, id est fructum e'6rum riietet in Dei id est seminis noslri, ergo, dutn tempus seminandi
judicio. Opera enim vitse praesentis, seinen siint fii- et operandi Itabemus,quod ignoramiis quandiii ha-
turse messis. Velita. Is qui instriti tur verbo' doctoris, bituri sumus, operemur nunc assidue bonum, sicut
commttnicet ei qui se instruit, id estcommunical&- eleeriiosyhas'el caelefabeneficia, ad oritriesquoscun-
rem et partictjiem ejus se faciat in omnibus bonis, que potefimus,' sed muxime ad domesticds fidei, id
rccipiendo doctrinam ejus, ei imitando virtutes ac est ad jiislos, quia 1 justus exfidevirit (Habhc. ii;
bonos mores ejus. Commiinicat enim discipulus Rom. i). jr,Domesticusenim fidei cst, qui eadem tibi
magistro in omnibirs bonis ejus, quando omniuni," feligione Conjungitur, quem a cofisortio fraternitatis
quae ille bene agit et loquifuf, particeps et im.tafor pectata non separant. Domesticus quippe quasi in
eflicitur. Et iii bac commtinione holilfe errare, fa- domo slans dieitur. Justts ergo et sanetis praecipue
clendo' eam smiulatorie, sed purilatem coiriis in hac debemus impendere beneficia. Non fariten aliis ho-
exhibele; quia Deus non itridelur, id est rion falli- minibus eiiam peccatoribus misericoi dise-claudenda
tur sicut bomo, ut Igriorare possit aliquid, sed videt sunt \iscera, ncc si etiam adversus nos- hostilem
4190 HERYEI BURGIDOLENSIS MON.-CIII -1200
animum gerant, ipso Domino monente. « Diligite A circumcidi, propter hoe tantum, ut non patiantur
inimicos Yeslros, benefacite his . qui vos oderunt persecutionem pro criice Chrisli. Et vere tantum id-
{Matth. v; Luc. vi). » circo ut non patiantur adversa, circumcidi vos eo-
« Videte qualibus litteris scripsi vobis mea gunf, non enim pro lege implenda id faciunt. Neque
« manu. _ enim illi qui circumcidunlur, custodiunt legem, sed
Hactenus per epistolam vos rev.ocavi et instruxi. inagis praevaricanturj quia nec carnaliter, a circum-
Quam utsciatis a me missam, videte qualibus eam cisis, sed spiritaliterl a baptizalis potest custodiri.
lilterh, id est quam bene formatis scripsi vobis non Non ut vos legem custodiatis, volunt vos chcumcidi,
notarii mariu sed mea. Ne suspicarentur hanc epi- sed potius ut in carne veslra, id est in dolore car-
stolam non ab Apostolo, sed ab alio aliquo faUaciter nis vestrse circumcisse glorientur apud Judseos, qua-
sub ejus nomine sibi missam, et dubitarent obedire tenus placeant eis, ne forte accusent eos apud ^en-
monitis ejus, ideo nune certum datillis signum co- tium principes de nova praedicatione, et aliquid ad-
gnoscendi eam. Ac si dicat: epislolam istam scripsi versilatis pati faciant,
ego propria manu. Et hoc recognoscite per formas « Mihi autem absit gloriari, nisi in cruce Domini
et qualitates ipsarum litlerarum, per quas manum « nostri' Jesu Christi, per quem mihi mundus cru-
mieam poteritis recognoscere. Multum eliam per hoc " < cifixus est, et ego mundo. »
invitat eos ad audiendum se, quod tanlam sibi cu- Illi glorianlur in circumcisa carne, et timent
ram de illis indicat fuisse, ut propria manu scribe- crucem praedicare; sed mild absit gtoriari in poten-
ret illis. Vel dum tlicit, videte qualibus lilteris scri- tia Christi, vel in majestate seu potestaie, sed in
psi vobis, monet eos ut considerent et intelligant eruce, de qua .sapienles mundi erubescent, el in
quam profunda sacramenla, et quam rationabilia vel qua erat omne opprobrium quod Chrisliani patie-
utilia monita contineanlur in litteris hujus epistolse. bantur, ac persecutio quam sustinebant! Et ideo
Litterarum enim nomine frequenter ejiistola solet in cruce gloriabaturj de qua illi ab '.impiis insulta-
appellari : Videte, inquit, qualibus lilterh, id est banlur, quia sciebat in morte Christi vitam no-
quali epislola, quam spirilali, quam vera, quatssi stram consistere, imejus humilitate nostram subli-
rationabili, scripsi vobis correptionem manu pro- mationem, in ejus infiriuitale nostram foititudi-
pria. nem. Nam in fronte credentium ubi sedes est ve-
< Quicunque enim volunt placere in carne, bi recundiae, idcirco crux figilur, ut de nomiue ejus
< cogunt vos circumcidi, tanlum, ut erucis Ghristi non erubescant. Signum YTeteris Testamenti, cir-
« persecutionem non patianlur. Neque enim qui r, cumcisio est in latenli cafne. Signum Novi Testa-
« circumciduntur, legem custodiunt; sed volunt menti, crux esl in libera fronle. Ibi enim est oc-
"« vos circumcidi, ul in carne vestra glorienlur. » cultalio, hic revelatio. Illud est sub velamine, hoc
Opus fuit ut scriberem vobis, quia pseudopraedi- in facie. Cum quis inde transierit ad Chrislum, au-
catores instant ut circumcidamini. Quicunque enim feretur ei velamen, ut qui habebat in oeculto cir-
taliuro magistrorum volunl _u.da.isinfidelibus pla- cumcisionem, in fronte portet crucem. Et pseudo
cere tn carne, id est in carnali observatione, hi co- quidem apostoli tanquam in tenebris ^et in umbra
gunl improbitate, non ducuntratione uos circumcidi, remanentes gloriabantur in circumcisione, id est in
non ut legem impleatis, scd lantummodo ut ipsi non veteri et operto signo. Paulus autem egressus ad
patiantur persecutionetn cruch Ghristi, id est quae lucem, transtulerat signum ad frontem, etgloriaba-
nobis infertur propter praedicationem crucisChristi. tur in cruce, id est in signo novitatis, utpote inno-
Praeceptum fueral a Romanis principibus, ut Judseis vatus. Non glorior, linquit, tttst in sola cruce~Do-
sme perturbaftone vel impedimento liceret observare mini nostri Jesu Chrisli, per quem mihi mundus est
suos rittis et legem, ubicunque essent, et si quis crucifixus, ut nec minis nec blandimentis, possit in
gentilium vellet illis consentire, circumeisionem, et me manus extendere^ id est animam meam attin-
legem, alque ritus ipsorum posset assumere, et cum D gere, ut me revocet a!iidei puritate; e. et/o quoque
Illis viveret in securitate. Sed Christianos Judari per Christum mundd sum crucifixus, id est niorli-
apud principes gentium accusabant, quia legem ac ficatus, ut nullateuusl eum possim appetere. Si enim
circumcisionem etcarnales observantias illorum de- mihi mundus crucifixus esl, scio quia mortuus est.
strueie videbant. Et quia nequc gentilem ritum, Non diligo eum, sciojquia prasterit. Non concupisco
neque Judaicam legem tenebanl, occasionem accu- eum, scio quia corruptela consumetur. Eumque
sandi illos sumebant. Quod lmic Apostolo invidia quasi fetidum vilo, quasi lutum caveo, quasi noci-
concitati fere in singulis civitatibus genlilium facie- turum relinquo. Ego quoque velut mortuus el fe-
bant. Sed pseudoapostoli ul absque persecutione tens ab eo contemnor. Milii mundus crucifixus est,
Chrislum et crucem prsedicarent, circumcisionem ut me non teneat; ef ego mundo, ut eum non te-
quoque cl legis observantiain pariter docebant. Chri- neam, quia nec mundus in me suum aliquid cogno-
stum enim prsedicabant, ul quseslum a fidelibus ba- scit, nec ego in mundo aliquid cupio. Plerumque
berent; legematttem, ut Judaeis placerent. Et hoc enim coutingil, utjam homo roundum menfe non
esl quod dicitur, quia quicunque volunt placere in teneai, sed lamen mundus eum occupationibus
carne, hi praedicando carnaliter legem, cogunt vos astriugat. Ei ipse quidem mundo j'am mortuus es_t
i_tar COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD EPHES. 1202 .
sed ipsi mundus adhuc mortuus non est. Quasi j^ rint, ut secundum ea quae in bac epistola docui, di-
enim vivus adhuc mundus eum conspicit, dum aliis rigantsuam fidem et opeia, pax, id est reconcilia-
intentum, suis actibus aiio rapere coutendit. Sed tio ad Deum, sit super illos et mhericordia, id est
Apostolus cum et ipse saeculum perfecte despiceret, propitiatio peccati quod egerunt recedentes a fide,
et talem se factum videret, qui j'am ab hoc saeculo et super Israel Dei, id est super illos Judaeos, qui
concupisci omnino non posset, ruptis hujiis vitse per iidem et opera sunt possessio'Dei.
vinculis, liber dicebat: Mihi mundus crucifixus est, [.'« De caetero nemo mihi molestus sit, ego enim
et ego mundo. Mundus quippe ei crucifixus erat, « stigmata Domini Je.su in corpore meo porto. Gra-
quia hunc corde suo jam mortuum non amabat. « tia Domini nostri Jesu Christi cum spiritu Yestro,
__Sed et seipsum mundo crucifixerat, quia talem se « fratres. Amen. »
exhibere studuerat, ut ab eo quasi mortuus concupi- His rationibus et argumentis ostendi vobis, noii
sci non posset. Quia ergo nec mundi gloriam qua_~ esse j'ustificationem vel salutem in vetustate tegis.
rebat, nec a mundi gloria ipse quaerebatur, et se Et de cwlero disputationum genere, quo adhuc pos-
mundo et mundum sibi crucifixum esse gloriatur. sem probare, nemo vestrum sit molestus mihi, ut
Nos quoque, in quantum Dei sapientiam, per quam amplius me fatigare velit, quserens ut aliis profun-
facta sunt omnia, spiritaliter intelligimus, in tantum B dioribus rationibus hoc idem sibi adhuc probem,
carnalibus affectibus morimur, ut mortuum nobis cum jam suflicienter probatum sit et ostensum. Yel
buncmundum deputantes, nos ipsi huic mundo rao- de csetero \it_e spatio nemo vestrum sit niihi mole-
riamur et dieamus : Mihi mundus crucifixns est, et slus, sed amodo fidem et opera sic servate, ut non
ego mundo. Nemo enim faciem, id est manifestatio- mihi molestiam ultra facialis, quoniam salis gravor
nem ipsius divinse sapientiaepolest videre el vivere aliis molestiis; ego enim porto in corpore meo sti-
(Exod. xxxni). Ipsa enim species quse rapit omnem gmata Domini Jesu, id est ego,quasi servus ex fuga
animam raiionalem desiderio sui, tanto ardentio- retractus, et per serviles notas cauteriaius, in toto
rem, quanto mundiorem; et lanto mundiorem, corpore meo cicatrices vulnerum, quae pro Chrislo
quanto ad spiritalia resurgentem; tanto autem ad passus sum, porto, et variis injuriis affligor. Sli-
spiritaliaresurgentem, quanto a carnatibus morien- gmata enim proprie vocantur serviles notae, quibus
tem. inurehantur servi, vel fugse, vel alterius culpae con-
< In Christo enim Jesu neque circumcisio aliquid victi. Vel ita : Nemo vestrutn sit mihi moleslus ut
« valet, neque praeputium, sed nova creatura.» aliquid amplius quseral, quia verbis meis indubitan-
ldcirco glorior in cruce tanlum, et non in cir- ter credendum est. Ego enim porlo sligmataDomini
cumcisione, quia in Chrislo lesu, id est in Christia- C Jesu in corpore meo, id est ego sum de familia
na religione, neque circumchio aliquid valet, neque Christi, ego sum'annuineratus in militia Regis aeter-
prwputium prodest quidquam, sed nova crealura, id ni, quod multiplices plagse in corpore meo per ci-
est innovatio morum. Non enim magni est meriti, catrices ostensse designant. Et ideo nullus verba
si quid foris erga nos agatur; sed magno opere mea leviter accipiat, sed auctoritati dictorum meo-
pensandum est quid agatur In mente. Nam prse- rum in omnibus acquiescat. Sligmala enim.voca-
sentem mundum despicere, transitoria nnn amare, bantur signa quaedam quse in manibus militum fie-
mentem meduUitus in humUitate Deo et proximo bant, per quse recognoscebantur esse de militia Ro-
sternere, contra illatas contumelias patienliam ser- mani imperaloris. Sic et Paulus non una tantum
vare, et custodita palientia dolorem malilise a corde corporis, sed multis el variis partibus gerebat nolas
repellere, egenis propria iribuere, aliena non am- et signa plagarum pro Christo perpessarura, per
bire, amicum in Deo diligere, propter Oeum et eos, quas miles forlissimus summi Regis esse declara-
qui inimici sunt amare, de afflictione proximi lugere, balur. Qui in fine ponit : Gratia Domini nostri
de morte inimici non exsultare, haec nova est crea- Jesu Christi, id est quam Dominus dedit, sil cutn
tttra. spiritu vestro, fratres, id est cum ralionali sensu ve-
< Et quicunque hanc regulam secuti fuerint, stro, ut omnes cogitationes et acliones bene dispo-
< pax super illos et 'misericordia, et super Israel nat auxiliogratise,etnonperse qu__ratjustificariex
« Dri. » lege. Ad confirmationem solida. veritatis omnium
Ego vos docui quid agendum sit. Et quicunque quse dicla sunt, subjuugitur. Amen, quod interpre-
ix vobis geniilibus hanc regulam, "id est rectiludi- talur vere vel fidetiter, sive fiat.
isem doctrinsetncseet gloriandi in cruce, seculi fue-

m EPISTOLAM AB EPHESIOS

ARGUMENTUM. Ids trieiinio moratns est pr_?dicansEvangelium, ita


-Ephesus melropoHs civitas esl Asiae, in qua Pati- •Ut omnes, qui habitabant in Asia, audirenl yerbuiu
1203 HERVEI BURGIDOLENSISMONACM i 4204
Domini, Judaeirt gentiles. Ipse enini -primus Ec-- A CAPUfTPRIMUM.
tesiam ibi fundavit, et Ephesios in fide acvmori- « Paulus Apostolus fesu Chrisli per voIiuUaiem
bus nobiliter instruxit, atque thesauro divinae - t
Dei, omnibus sanclis qui sunt Ephesi, et fidelibus
scientiaemirabiliter ditavit, sed sanclo sibi revelantei « in Christo Jesu : Gratia vobis et pax a Deo Patre
Spirilu, praeviditsurrecturos postea quosdam pseu- « nostro et DominoJesti Chrislo. >
doprsedicatores in lpsorum Ecclesia, et promulga- Paulus scribit, eujus scripta sunt authentica,
tutos impia dogmata, ex quibus fuerunt Ebion ett quia esl ApostolusJesu Christi, id est legalus Salva-
Cerinthus, quos Joannes aniichristos appellat (I' toiis ac Regis fidelium. Et est aposf.olus noii j.er
Joan. II ; /1 Joun. i). Unde eis novissime dixit: : meritum suum, vel per htimanam electionem, sed
< Yrosscitis quomodo vobis nihil subtraxerim uli- per Dei volunlatetn, quoniam sola Dei Patris volun-
lium, quo minus annuntiarem vobis et docerem pu- tas fecit liuiic Chrisli aj-oslolum. Dum dicit se apo-
blice el per domos (Act. xx). > El itrm :« Qua- stolum Chtisti, id est toissttm a Christo per volun-
propler contestor vos hodieina die, quia mut.dus; taiem Dei, commendatseinapostolalus auctoiitate,
sum a sanguine omnium. Non eniin subterfugiI ut per hoc suaemonitioni magis obediant, et ut in-
quo minus annunliarem omne consilium Dei vobis. sinuet oranes qui ab ejus docliina volperint dis-
Ego scio quoniam intrabunt, post dtscessiouemL sentire, iinperioChiislicontraire, et Patiis voluittati
meam, lupi rapaces in vos, non parcentes gregi, et; resistere. Per voluntateni Dei, ct non per Deum,
ex vobisipsis exsurgent viri loquentes perversa, ut; posuit, ul insinuaret solo nutu voluntatis diviuae
abducant discipulos posl se. Propler quod vigilate , coustilulionem omnium rerum esse. i Nam omnia
memoria retinentes quoniam per triennium die ac: quaecunque voluit fecit (Psnl. cxm). . Paulus ian-
nocle non cessavi, cum lacrymis monens unum- Ise auclorilatis, scribil omtiibus sunclis, Id est in
quemque veslrum (ibid.). i Tanto itaque labore et; sanctareligionepetfectis, ctfideiibns inChristoJesv,
stttdio, lantoque tempore et tam perfecte beatus id est minoribus quij jam fidem suscrperunt, hoc
Apostolus Ephesios docuit, et tales lupos in medio est scribit omnibus, jperfectis et imperfeclis, qui
surrecturos praescivit, volentes scilicet legis ca_re- sunt Ephesi, id est in jilla urbe quae caput est Asiae
monias inducere, et eos tam liberos gralia, carna- Minoris. Qttod si roysticum sensum requiiimus,
libus observantiis servilifer subdere. Et alios qui- Ephesus inlerpretatur voluntas ejus, id est Dei.
dem eorum Chrislum simpliciter esseDeum et non Quicunque ergo ita iSancti sunt el fideles, ul ma-
bominem aflirpiaturos, alios autem eum hqminem neant in volunlale Dei, non transgredientes \oIuiir
el lion Dejim dogmalizaturos. Et ideo placuit sibi ,r tates ej'us, ad eos nunc scribit Apostoltts,ubirunque
quadam cireumspeclione Ephcsios hac epislola prae? sint cotporaliter posili. Iiiterpretalur etiam Ephesus
i-imiire, ne haerrtici qualibet aslutia suasionis ad coittilium meum, ut (dicatPaulus, quia scribo san-
eos possent inlroire, vcl lupinis derilibus transju- ctis et fidelibus qui sunt in Epheso, id est in con-
gulare. In qua quidem epistola iniendit primo con- silio meo, qui non recedunt a munimenlo consilii
firmare eos in fide, qua Christus a Catholicis cre- mei. Et suni sancli jatque fideles in Christo Jesu,
ditur Deus omnipolens et homo verus, alque excel- quia nihil prodest sanctitas vel lidelitasnisi in Chri-
lentiam gratiae Dei muliiplicitcr commendare, ne sto.Nonnullieniin pliilosophorum visi sunt sanctita-
libero arbilrio suo quid bonorum, sed graliseascri- lem habuisse, jejiinando, caste vivendo, mundum
berent oronia; dehiitc eos non debere suscipere jti- conlemnendo, sed non in Christo. Iiem nonnulli
gum legalis observantise. Non enim aperte repre- sunt fideles, sed nonj in Christo. Si quis reddat de-
hendit eos de aliqua culpa, per quod ostenduntur positum, si quis commendalanon abneget, fidelrra
bene servasse ejus prsecepla, srd limendum erat se exhibel. Et iste fidelis est, sed non in Christo.
nc laberentur. Et quia ipse sapientiam inter perfe- Ad distinclionem ergo talium dicit Apostolus se
etos loqui consuevit (I Cor. n), ptofundos valde scribcre sanclis et fidelibus in Cbristo Jesu, qui
sensus et arcana mysleria sseculoantea prorstts igno- D I sanctitalem et fidem habent in Christo, id est iu
ta pandit eis a Roma de carcere in hac epistpla. Christiana religionel Quos et salulat, dieens : Gra-
Quaeposl illani ad Galalas J'ecle locata est, quia ibi tiaet pax sit vobh.JGralia, qua vobis peccata re-
Galalae1'evocanturadfidem, liic Ejihesii confirman- millantur, etvirtutes conferantur; pax, qua Deo
tur in fide. Ibi carnales observaiuisa ab illis qui et sanclis^tngelis per bonam volunlatem et aclio-
eas suscipere cceperant, removenlur; hic ne suscipi nem semper eoncordelis. Et hsec gratia et pax sit
debeant, p.aedamnantur. Qttia vero nullus adeoper- vobis a Deo Patre nosiro, id est Creatore qui nos
fectus est, ut adhtic crescere non possit, hoitatur in filios adoptavit; el a Domhw Jesu Christo, id
ad meliora proficere, et ne cedant pro tribulatio- esl a Redemplore, qui nos ab hoste clementer eri-
nibus ejtis, sed maneant in charilate radicati et puit, et suo dominip maneiparit. Qui esl Jesns, qui
fundati, ac de morum inslructione nobiliter agil. inlerpretatur salvator, quia salvttm facit populum
Et ne perfeclio erigat illos in lumorem, oslendil suum a peccatis eorum (Maltlt. i); et Chrisius, qui
etiam de qtto stalu ad quam dignitatem vocati esl unclus, id est rex vel sacerdos (Hebr. vn), "e-
suut. gnans in nobis et interpellans pro nobis, quia reges
et sacerdoteg unctione consecrabantur (/ Joatu n),
4208 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD EPHES. 1206
« Benedietus Deus et Pater Domini nostri Jesu A . prior benedixit nos. Hinc ergo Apostolus incipif
« Christi, qui benedirit nos in omni benedictione enumerare beneficia, quse a Dco per Christum liu-
< spirituaii, in co_leslibus, in Christo, sicut elegit rnano generi sunl concessa. Sit, inquit, bencdictus,
« nos in ipso anle mundi constitutionem, ut esse- qui benedixit nos. Deus nos benedicil, cum viiiutes
« mus sancti et immaculati in conspectu ejus in nobis tribuit, \el in ipsis virtutibus nos promovel.
c charitate. > Nos vero Deum benedicimus, cum pro beneficiis
Primo omnitim benedixit Deum, considerans il- quae contulit nobis ipsum laudamus. Benedixit nos
lum esse principium et fonlem bouorum omriium. non in quadara, sed in omni benedictione, non cor-
Ostenso enim quod Domiuus Jesus sit aequalis porali, sed spiriluali, id est in sermone Dei et sa-
Patri, dum gratia et pax a_qualiter a Patre et- Fi- pientia et veritate, cunctisque reliquis viiiutibus, et
lio dari monslrarctur , ostendit quod Deus' bene- 11011in lerrenis, sed in cwlestibus, ut, quamvis adr
dicendus est a nobis propter beneficia graluita, buc corpore hic detineremur, mente lamen et con-
quse nobis tot et tanla contulii. Non enim debemus veisatione jam in ccelestibus essemus. Etbaectam
illi esse ingrati, ut ea quse ah illo accepiiuus, ascii- •copiosa virlulum bonorumque spivilualium benedi-
bamus nobis, sed agnoscentcs a quo sint nobis clio data est a Palre nobis in Chrhio, id est pcsl-
dala, beuedicere semper illum deberous, et graiias "' quam ccepimus in ipso Medialore ac Reeoncilialore
ipsi debitas persohere. Et cum similiter a Filio no- manere, incorporali visceribus Ecclesia., quse est
bis dentur haeceadem beneficia, patel quia et ipse corpus ejus. Non enim extra Christura dalur cui-
pari benedictione est exaltandus cum Patre, ut quam ista benediclio. Yel prseteritum pro futuro
omneshonorificentFilium sicut hoiiorificant Pa- positum est, ut quasi jam factum indubitanter cie-r
trein (Joan. v). Sicque compotentialis el coaequalis .dereraus, quod faciendum speramus. Benedixit, id
Patri esse deelaratur. Renedictus sit a nobis Deus, est benedicet nos, hoc est ditabit in diejudicii, in
ut ontnes illum benedicamus, el gratias ac laudes omni benediclione spirituali, non corporali, quo-
illi refeiamus jiro bcneficiis quse ab ipso percepi- niam divitias spirituales, non carnales dabit. Ne-
mus, non aestimantes a nobisipsis habr.re nos ali- qtte enim carnales cibos tunc praebebit, vel uxores
quid boni. Benedicamtis illum, quia est Deus, id et attrum, caeterasque delicias quas habent impii,
esl crealor noster, et creatura dehet creatorem sed illas spiriliiales. quas in supernjs habent an-
suttm benedicere, el Paler Domini nostri Jesu Cltri- geli. Unde et corpus noslrum ut illarum deliciarum
sti, id estPater illius qui nos a diaboli tyrannide particeps fiat, erit spirituale, quia seminatur cor-
ereptos, dominio suo misericordiler subdidit, et Q | pus animale, et surgel corpus spirituale, poleslate
salvavit nos a peccalis nostris, atque regnat in bo- utique, non nalura (I Cor. \v). Tantse enim levita-
nis aclibus noslris. Dum dicit, benedictus sit Deus, tis erit et claritatis, quantae spiritus. Et ideo quid-
aperte demonstrat quia et ipse est Detis. Ostendit, quid boni illud glorificatum corpus habebit, spiri-
inquam, Filium Palris benedictione laudandum, tuale erit. Nihil ergo carnale, sed totum spiriluale
quando dicit, beiiediclus sit Deus, id est crealor e\spectemus illa benediclione, qttoniam spiritualis
omnium, quia et FHius est crealor. « Quaecttnque erit; et non particularis, sed universalis. Omni
enim Pater facit haecelFilius similiter facit (ibid.),i enim benedictione spiriluali nos beatificabit, re-
et ita constat eum esse aequalem Patri, 'et compo- plens omnibus bonis, ut nihil omnino spirituaHum
tentialem atque coaelernum. Sed et dum dicilur, bonorum desit nobis, cum dixeiit Chrislus : « YTe-
benedictus sit Pater Christi, liquido demonstralur, nite, benedicti Palris mei (Maltlt. \\v), > percipite
quia el ipse Christus similiter a nobis sil benedi- regnuin, et ponet localiter in cceleslibus inter ag-
rendus, quia qui non honorificat Filium, non hono- mina sancloruro angelorum el virtutum ac domi-
rificat Patrem qui misit illum (ibid.). Non enim re- nationum, "ut eamdem cum ipsis bealitudinem et
cie Patrem benedicefe potest, qui Filium pariter gloriam alque scientiam habeamus, ul simus illis
non bcnedicit, cum Pater non dicalur nisi respectu ^ etiam loci sublimitate pares. Elhsec esl illa gloriosa
Filii. Unde patet Filium esse coaeternum Patri, ct bealiludo, quam oculus non vidit, nec auris audi-
cosequalem, quia si Pater fuissei aliqtiando sine vil, nec cor houiinis excogitare poluit (I Cor. n),
Filio, non_esset Pater. Ac per hoc nec taiitaedigni- qttam nobis Pater dedit, si in Christo nos invene-
latis lunc esset, quanlae nunc cst : sicque coepis- rit, id esl vera Cbrisli membra. AHter enim nullus
set ciescere, quod nefas est vel suspicari. Nunquam ad hanc bealiludincm ascendere poteril, quia nemo
crgo fuit anteFilium, sed sine initio Filius estaeler- ascendit in cceluin, nisi qui descendil de ccelo, Fi-
naliler genilus. Vel in eo quod dictum est : Rene- lius hominis qui cst in coelo (Joan. m). Quod
dtclus Deus et Puler Dotnini noslri Jesu Chrisli, Apostolus praeteritum posuit, signiftcat, ut diclum
_oslenditur Chrislus homo simul et Deus esse. Homo «st, qnia hoc quod Deus cst nobis benedicturus in
eniin est, eujus est Deus ille qui benedicitur: fuluro, ila est slabile et impermutabilc, sicut il-
et Deus est, cujus est Pater idem ipse quem bene- litd quod jam pr__lerilutii est, quod nulla ratione
dicimus. Deus enim Christi est secundum huinani- mulari potest. Nam quod facluin esl, non potest
talem ejus, et pater Chrisli secnndum divinilatem non fieri. Quod aulera posuit, bcncdi-.il, ei non
ejus. Qui nierilo benedicitur a nobis, quia ipse donarit; et quod ait, benediclione, et non bealitu-
'
nm IIERVEIBURGIDOLENSIS MONACHI 1208
dine, voluit nobis designare Palris et Filii poten- ,A « Qui proedeslinavit nos in adoptionem filiorum
fiam. Suum enim benedicere, est benefacere. Et < per Jesum Christum in ipsum, seeundum propo-
quid esl aliud tunc benefacere, quam participatio- < situm voluntatis suae, in laudeni glorise graiiaa
nem bealitudinis iropendere? Unde Psalmista : < suse, in qua gratificavit nos in dilecto Filio suo.
< Converlere, anima mea, in requiem tuam, quia - In
quo babemus rfcdernptionem per sanguinem
Dominus benefecit tibi (Psal. cxiv). > Et quod ipse « ejus, remissionem peccalorum secundum divitias
nos benedicel illa tanla benedictione, ita est firmum -
gratise ej'us, quae isuperabundavit in nobis in
et cerium, sicut et illud quod antequam raundus < omni sapientia et j.rudenlia : ut uolum faceret
iieret, nos elegit praedeslinando ad vitam. Vel quod « nobis sacramentum voluntalis suae, secundum
nos benedicet, non faciet improvide, sed sicul elegit « beneplacitum ejus, quod proposuit in eo, in dis-
nos a massa perdendorum ante mundi principium. « pensatione plenitutinis temporum, instaurare
Ita enim benedicet sicut praedeslinavil, quia uni- « omnia in Chrislo, qua_ in ccelis, et in terra sunt
cuique benedictionem dabit, j'uxla modum quem ei « in ipso. >
praeordinavit. Elegit nos, id est exlra de massa Prsedestinalio est gratise jmeparatio, gratia vero
peccatorum legit et abstiaxit, et hoc fecit in ipso, jam ipsa donatio. Et nos j'ure benedieimus Deum,
id est in Cbristo, ut essemus membra Christi, et qui non solum praeeLjgit nos ul faceret sanctos et
ista eleciio facta est attte mundi conslilutionem, id immaculatos, sed etiam prwdesiinavit in adoplionem
est ante omnem creaturam. Et ad hoc nos elegit, ftliorum. Praedestiiiavit, id est anle et firme ordina-
ut essemus sancli el immaculali. Inler sanctum et vit. El hoc est prae, id est ex antiquissimo tempore.
immaculatum hoc interest, quod sanclus immacu- Destinare enim, per se longinquitalem notat, prae-
latus quoque inlelligi potesl, immaculatus vero non teritum, indicat tempus remotum. Praedestinavit,
statim sanctus. Nam parvuli quoque immacuhui el hoc in adoptionem filiorum, id est ad hoc ut ire-
sunt, quia integro corpore nullum possunt facere mus in filios secundum multimodam conformitatrm
peccatum; el tamen sancti non sunt, quia sanclitas virlulura ejus in nob s expressam, seilicel _ulquan-
voluntate et sludio comparatur. Et quod immacu- tum humanse nalurse possibile est, in sanctilale et
latus dici potest ille.qui peccalum non fr.cit, san- juslilia nostro PatricBciamur conformes; et imago
ctus aulem is qui virtutibus plenus est. Sancti ergo bonitatis ejus, in quanlum fieri polest, exprimatur
intelliguntur 'perfecti, immaculati vero imperfecti. In nobis. Quod ire in plios non est ex merito nostro,
Sancti in virtutibus promoti, immaculati per ba- sed ex gratia sua, qua adoptavit nos in filios. Quod
ptismum a peccatis mundi, et post non inquinati. „ Apostolus notare voluit, dicens adojUionem. Majus
Tales igitur nos praedestinavit Deus futuros, et hoc vero est quod dicit adoplivos Dei filios, quam quod
non in vana aestimatione hominum, sed in conspeclu dixerat sanctos et immaeulatos. Nos praedestinavit
ejus qui veriiatem conspicit, et oceulta considerat. in filios, et hoc per Jesum Clirhlum mediatorem,
Si enim viderit nos veraciler esse sanctos et imma- ut per eum qui naturalis est filius, facerel sibi ado-
culatos, quidquid homines de nobis aestiment, ipse ptivos filios , tendenles tit ipsutn Christum, id est
nobis praemium reddet. Et econtra si per hypocrisim in conforroitatem ej'iis per fidem et bonos mores.
voluerimus simulare sanclitatem, licet nos iudicenl Vel lianc praedeslinationem fecit per Jesum Chri-
sanctos indoctihomines,ipsetamen damnabit, Elegit stum, id est per virtutem et sapientiam suam, quia
ut essemus sancti et immaculati in oculis ej'us, et nihil fecit unquam Ijater nisi per Filium, qui est
libc tit charitate, id est ut in illam sanctilatem et viftus et sapicnlia ejus. Unde palet Filium esse
immaculationem promoveremur, non timore pcenae, coaeternum et coa_qualem Patri (Philip. n). Et quod
sed amore juslitiae. Notandum itaque quod ad nos praedestinavit, hoc fecit, secundum propositum
"
commcndandam magniludinem graliae enumerat voluntath suw, id est Isequendoboc propositum quod
Apostolus"beneficia ejusdem graliae, qusea Deo per proposuit in propbetis, quibus suam voluntatem de
ChrisUim humano generi data sunl. Deus enim D nobis revelavit et intimavit, id est sicutper prophetas
ante mundi constitutionem, cum nullus quidquam proposuit, ita ab aeterno prsedestinavit, lioc est non
meruisset, quia nullus adhuc erat, jiraeordinavit minus neque alio modo nos ire in filios praedesti-
quod in tempore gratise aliquos a perdendis sepa- navit ab aeterno, quani post in propbelis proposuit.
raret, et justos immaculatosque faceret, praeordina- Non tamen quantum' ad se prsedestinatio praecessit
vit quod et illos ad seternitalem perduceret. Harum proposilum, sed quantum ad nos, quia Hli prae-
praedeslinationum alteram hic implet, quod sanctos sentia sunl omnia, quse nobis pertempora vel spatia
facit; alteram in futuro complebit, dando immorta- Iranseunt. Quod propositum fuit voluntatis suse, id
Iitatem et beatitudinem. Sic enim praedestinando esl non meritorum nostrorum, sed suse gratuitse
jam benedixit nos in ccelestibus, cum adhuc in voluntatis. Gralis enim ab aeterno prsedestinavit,
terris maneamus, sicut iirsedestinando elegit antc gralis in lempore per prophetas jiroposuit ac prae-
mundi couslitutionem, Cum necdum esscmus. Et -luntiavit. Et hoc lotum fecit in laudem gloriw gratiw
elegit non quia futuri eramus sancti, sed ut esse- sum. Nam quasi gloria gratise ejus est aetenia ado-
mus sancti, id est ipse diligendo per graiiam fecit ptio. Hoc fecit in laudem gloiiae gratiae suse, id est
ut essemus sancii et immaculali. ut in interiori el cxteriori affectu laudemus gloriam,
' *
tem COMMENT.12. EPISTOLA.SPAULt. — 1N EPlST. AD EPHES. .2.0
fd est abundantiam gratia. suse qua nos adoptavit. A J super omnes alios filios, quoniam Filius est ab
Quse abundantia dicitur gloria, quia lanta et lam aelerno, et semper manet et regnat cum eo. Vel nos
magna est, et in tantum debetur bonor a nobis sibi, qui prius displicebamus et inimici eramus, gratifi-
quam et in quantum de ipsa gloria multum nobis cavit sibi, id est gratia sua implevit; et hoc in
contulit, quod in prophetis praedixit, quod ante dilecto Fitio suo, id est per mortem et resurrectio-
ssecula praedestinavit. Kam per hocfirmos et cerlos nem Filii sui, qui egregie ab eo diligilur, quia nihil
nos reddidit. Gratia fuit quod nos praedestinavit et in eo sibi displicet. Vel in dilecto Filio suo, id est
quod elegit. Et haec gratia in tantum abundavit, ut in fide ejus gralilicavit nos sibi. In Graecis tamen
ea quae praedestinaverat, per prophetas prsediceret. codicibus non habetur in dilecto Filio suo, sed
Et ideo quia praedixit, ex ipsa abundantia laudatur simpliciter, in dilecto. Et cum non sit additum in
a nobis sua gratia. Nisi enim per prophetas quos dilecto Dei, vel in dilecto Patris, sive hi dilecto
solus prsedestinaverat praedixisset, nobis sua prae- Ecclesiae, sed absolute dictum sit, in dilecto, ita
deslinalio nota non fuisset. Et, si nobis occulta inteUigendum est, ut subaudiatur ab omnibus, ab
fuisset, ad laudem suae gratiae nos non traxisset. Ex omnibus enim diligitur, quia est summum bonum.
hoe igiiur apparet, quod ex abundantia suse gratise, Omnis ergo gratia quam consequimur in laudem et
qua nohis pra_destinafionem suam per prophetas B I gloriam ej'us, qui nos gratificavit, completur in
voluit aperire, laus suae gloriae aucta debet proce- dilecto, id est in Domino et Salvatore nostro, quia
dere. Multum igitur est glorificandus, qui et nos nihil boni esse potest nisi ex summo bono et in
prsedeslinavit in adoptionem filiorum, et ipsum summo bono, quod naturaliter diligit et appetit
gratis , et in prophelis hoc praenuntiavit. Quod omnis creatura. In quo habemus redemptionem, id
autem nos dicitur praedestinasse, diversum est ab est a Deo manumissionem Salanse, hoc est, manu-
eo quod supradictum est, elegisse. Aliud enim est missi sumus et Hberati a jugo diaboli, qui impe-
prsedeslinare, et aliud eligere, quia electio semper diebat in nobis facullatem bene operandi. Non dixit,
consideratur inter duos vel plures, praedestinatio habuimus, sed habemus, ut continue nos habere
autem minime; et electio fit de bonis tantum, prae- iUam manumissionem nolaret. Et hoc per sangui-
destinatio autem de bonis et matis. Boni enim nem ejus, id est per effusionem sanguinis ejus, quia
dupliciter prsedestinatur, id est ad primam et secun • ejus sanguis innocens effusus, pretium fuit, quo
dam resurrectionem. At mali praedestinantur sim- redempli sumus, et libertati reddili, qui tenebamur
pliciter ad indeficientis poenseretributionem, quam captivi. Per hoc quod dicit ejus sanguinem tantam
digne patientur pro peccatis commissis, ad quam „. eflicaciam habuisse,ostenditeumnonsolumliominem
quidem Deus nullum prsedestinavit. Ad nibil enim sine peccato, sed etiam Deum omnipotentem exsli-
aUud est quisque a Deo praedestinatus, nisi ad hoc tisse. Habemus in eo redemptionem. Et quam re-
quod ipsemet Deus post in eo operatur, quia ad hoc demptionem? Retnhsionem peccatorum originalium
non valel aHquis prsedestinari, quod inter creaturas et actualium in baptismate. Diabolus enim per pec-
Dei non poterit inveniri. Patet igitur nullum ad cata dominabatur nobis. Remissis autem peccatis
peccandum praedeslinari, quia constat nullum a Deo nostris, amisit ille malignus dominium in nobis.
peccatum creari. Ad pcenas autem praedrstinatur, Et ita peccatorum remissio facta est nobis redem-
quas Deus fecit, ut re justa puniatur. Praedestinavit ptio et liberalio, ut in liberlate serviremus Redsm-
nos Deus secundum propositum voluntatis suse, vel ptori nostro. Aliud tamen intelligitur redemptio, et
polius, ut in Graeco legitur, secundum beneplaci- .,_, aHud remissio, quia remissio redemptionem facit,
tum voluntatis suse, quia non omne quod placet, et redemplio est manumissio, ac nostri arbitrii ad
potest et bene placere. Sed ibi tantum dicitur bene- bene operandum restitutio, quia et jusli post
placilum, ubi quod placuit, recte placitum coropro- mortem nullo lenentur vinculo, sed liberi ingre-
batur. Praedestinavit nos secundum beneplacitum diuntur in regnum. Remissio autem simpliciter in-
voluntatis suae, nou noslrae, ne in tanto beneficio D ] telligitur peccatorum abolilio. Habemus remissio-
gratiae de placito gloriaremur voluntatis nostrae. nem peccatorum, ct hoc secundum divilias gratiw
In qua ulique voluntate sua gralificavit nos, id est ejus, id est secundum divitem et copiosam gratiam
sibi gratos fecit, ut ei grates redderemus pro suis misericordiae, hoc est seeundum multitudinem
beneficiis. Hoc esl, non solum beneficia nobis col- misericordise ejus gratis lmpensse nobis, quae, sicut
.ata procedunt ex voluntate ejus gratia, non ex est mutta et exsuperans omnem sensum (Philip. iv),
merito nostro, sed eliam istud qttod suinus ei grati, sic multiplicia et innumera delevil peecata noslra.
propler ipsa beneficia ascribendo sibi omnia. Sic Gralia dico, quw superabundavit in nobis. Hic vult
dictum est gralificavit a gratia sicut j'uslificavit ostendere quae Deus benigne circa eunret reliquos
dicilur a juslilia. Gratificavit nos, el hoc in Filio apostolos egit, ut per haec ponderet suam auctoriia-
suo, id est in operalione Filii sui proprii et natu- tem, et sic efficaciuspossit suadere qttotl proposuit.
ralis, qui et sibi coacternus et consubslanlialis Hactenus enim de his quae loli sanclorum Ecclesise
exslitit. Et quia connaluralis, ideo in ej'us opera- data sunl, est locutus; et nunc de his agit,quae spe-
tione faelum est. Et etiam in dilecto, id est jiropter cialiter apostolis concessa sunt. Cum enim gratia
hoe etiam potuit fieil, quia dileclus est a Patre in omnibus sanciis abuniasset vel abundet super-
«211 HERVEI BURGIDOLEHSISMONACIII 4212
abundavit tan_en in apostolis, quia ipsi copiosiorem A cramentum volunfalis sttse, et hoc faeeret secundum
largilatem rjus acceperunt quam cseleri. 7n ojimi placitum ej'us, id est secundum quod ex sola poter
sapientia" et prudentia. Sapienliain et pruilentiam state sibi placuit, el placitum illud esl boutini, id
csse diversas Stoici quoque opinanttir, dicentes : esl utilc nobis. Quod spciameiUum anlequam noii-
Sapientia esl rerum dirinaium cognilio, prudentia iicaref nobis, proposuit ipse in prophetis, id est sa-
vero lanlum morlalium. Juxla banc divisionem, ctamenlum illud praedixit per prophetas, qui my-
possumus sapienliam invisibiliura arcipere fidem; sieria incarnalioiiis Dornini, el dona quse collaturus
prudentiam vero de his, quae corporaliter :t ncbis erat Ecclesiae, pr_ecinerunl. Si enim penitus ignari
cxcicenlsir, \el de moribus rl de proriJentia tem- epsent homiues, et non aliquantulum praedocti, non
poralium. Graiia vero in aposlolis sujierabundavit recipereni illud. Quod sacramentum fuit in eo, id
itt omnisapientia el prudentia, quia Spiritus san- est in Christo, in morle ejus et resurreclione. Sa-
clus mfudrrat cis plusquam ca_teiis saiiienliam, cramentum dico, lendens in dispensalloue plenitu-
qua tiossenlPalrein, et Filiura, el Spiiituin sanctum dinis lemporttm, id est ad boc proposuit in jnophe-
a-teinaliler ab utioqtte proccdenlem, alque Filium lis, ut in pletiiludine lemporis, id est tempore prae-
solum incarnalura, non Palreni neque S.pirilum, et finilo. tempore graliae, distribueretttr illuj sacra-
alia mysleria incarnationis, et arcana coelestia, nec B mcntum per aposlolosJ Dominus dispinsavit illud,
non el dona Ecelesia. conferenda. Prudenliam quo- quia aliis in Eeclesia tribuil fidrm et noiitiara in-
que supeiabundanter dedit eisidem Spiritus de mi- carnatioms Christi, aliis virtutes quoque et chari-
nistetiis Ecclesiae, ut proridereni ea quae futura vel smata, el quaecunque dispensanda et distiibuenda
facienda eranl in Ecclesia, el fuluros slaltis ac tem- praedixeruiil prophetae. Et quod erat illud sacia-
pora prosperiialis el adversitalis eius usque ad fi- mentum? Instatirare, id est ad primtim statum re-
nem sa?culi inlelligerent, et quomodo per orbem di- ducere, omnia per peccalum destructa. Et illam in-
latanda esset etexaltanda, atque rilus suos bonora- stauraiionem facere in Chrhlo, id est in fide et gra-
biliter ubique celebratura, el omnes hsereses de- tia Christi, ut in eo reslaurentur, qum in cwlis sunt,
sttuctura. Subtilitts eijim sciebant de irinifate et id est numerus beatorum angeloruro qui divinitus
uniiate Divinitalis, et de mysteriis incarnationis erat stabilitus, cadentibus inde reprobis angelis; el
Cliiislj, et dc slatu Ecclesiae acutius quam alii pro- quw in terra sunl, id est homines; et omnia quae
videbant. VeJ prudentiam intelligamus, quantum inslauraret, permanermt in ipso Christo sine fine,
ad regnum Ecclesiae. Majoremenim nolitiam habe- ne jam ulterius caderent. In eo quippe iiislaurantur
bant regendi Ecclesiam, quam alii. Sciebant namque Q quae in ccelis sunt, cuni id quod inde ex angelis la-
qualtfer unumquemque deberent admonere, et quos psum est, ex hominibus reddilur; in ipso instau-
increpare, vel quos obsecrare, et csetera hujusmodi. rantur el quse in terris sunt, cum ipsi homines qui
Et qttia omnis sapientia et piudentia per supernam praedeslinaii sunt in \itam aelcrnam a corruplio-
graiiam superahundavit in eis, adhibenda est fides nis vetustate renovanlur. Instaurantur quse in coelis
doctrina. eorum, qua praedicant Christum, Deum sunt, dum illuc humiliati homines redeunt, unde
creatorem et hominem verum esse. In tantum au- apostatse angeli supefbiendo ceciderunt; instau-
tem, inquit, superabundavit in nobis illa gratia, ut rantiir et quae in terris sunt, dum peccatores ad
notutn faceret, id est nolificaret nobis sacramentum, juslitiam convertuntur. Yel ca qua. sunt in coelis,
id est mjsleiium voluntatis suw, hoc est mysticam sunt instaurala, id est in melius commutala in
i
et occultam voluntatem suam quse antea latebat. Christo,.id est in Chrisli operatione, quia in i'evela-
Yoltintatem, inquam, suam de incarnatione Filii et lione mysterii incarnationis Dominicse receperunt
renovatione bumani generis, alqtie statu Ecelesiae, angeli quaradam [in melius promotionem. Sed et
et donis ejus conferendis,-et ejus regimine. Licet gaudium eorum crevit, cum homines in suura con-
enira prophelar»partim haec novissent, nullus tamen sortium ccepissent recipere. Non enim pro angelis
eorum vel omnia quae apostoli, vel tam lucide per- D mortuus est Chtistus.i Sed ideo etiam pro angelis
spexit ut apostoli. Propheise namque noverunl ut fit, quidquid hominuni per ejtts motiera redimitur
illi, qui fuerunt in rerum prsenuntialione, aposloli et liberatur a malo, quia cum eis quodammodo re-
vero ut illi qtti eranl in rerum exhibitione. YToIun- dilur in gratiam posli inimicitias, quas inter homi-
latis dico, exhibilaenon homiiium merilis, sed se- nes et sanctos angelos peccata fecerunt, et ex ipsa
cundum bonum et pium beneplaciium cjus, id est homiuum redemptione ruinae illius angelicse damna
quki taiilum ei misericordiler placuil, itt vcllet hu- reparaiitur. Et sic inslaurantur cceleslia et lerrena,
manum genus reparare. Quod beueplacitum ipse sed tamen ea ianlum jquae sunl in ipso ante mundi
proposuil, id est procttl anteposuit, vel prorsus po- conslitutionem eleetaiel prsedestinata. In ipso enim
suil, sive omnibus palam obtulit, in eo, id esl in srroper fuerunt et sunt, quos elegit ab seterno. Quod
1
Clni.to, non alio lempore implendum, sed in di- dixit instaurare, i.on dixit piopiie, nisi respectu
spei.salione plenitudinh temporum, id esl in plenitu- eorum qua? erani in coelis, quia quae sunt in terra,
dine temporum dispensata et o.dinata dirinitus, non sunt instaurata, sed lestaurata. Nam instau-
cum jain impleta essent tempora, qu:e ipse dispo- rate dicimus, quandp resiaurattim in melius iu-
suerat prius implenda. Vel notum faceret nobis sa- slauralur, ut bonum in melius; restauiatur aulem,
4213 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD EPHES. ^12U
qnod cum prorsus deslilulum sit, instauralur, ut A vos, spsravimus in Chrislo; et idco tales stimtts ut
malura in bonutn. per nos alii sperent et laiiden.. Piius enim credide-
<In quo eiiam sorle vocati sumus, praedesfinati runt apostoli quam caeleru
« secundum propositum ejus, qtii omnia operatur « In quo et vos, cum audissetis verbttm .verilalis,
« secundurn consilium voluntatis suae, ut simus in « Evangelium salutis veslr-e, in quo el credcntes
« laudem gloriae ej'us nos qui ante speravinms in « signati estis Spiritu promissionis sancto, qui est
« Chiisto. > « pignus haeredilalis nostrae, in redemplionem ae-
In Christo restaurata sunt omnia, in quo eliam « qttisitionis, in laudem gloiise ip.ius. >
nos voca.i sumus de infidelitate ad fidem, et hoc Quia se ct alios aposlolos dixerat vocatos, ne vi-
sorte, jd est gralia sola, non nostro merito. Nam deretur latenter dixisse Ephesios non esse vocatos.
sortis nomine designalur graiia, qtiia in sorte non subjunxit qttasi dicens : Nos ante sumus in Chnslo
est clectio, sed \oluntas Dei. Ubi enim dicilur, iste vocati, in quo et vos postea jam vocali estis, etsi
facit, et iste non facit, merita considetantur. Et ubi non ptincipaliler, lamen per ejus membia et cjus
merila ronsideranfur, eleclio est, non sors. Quando prsecepla. Vocati estis ad fidcm quam non accepi-
autem Deus nulla nostra merila invenit, sorte vo- stis ex merilo aliquo, sed ex auditu solo, quia, cum
luntatis susenos vocavit, quia voluit, non quia digni B audhselh ex^ore meo verbum veritalh, lunc vocati
sumus. Sorle vocati sunl etipsi apostoli, in quibus eslis. In hoc multum commendatar gj'atia Dei,
supe.abundarit gratia, ne viderentur meruisse ali- quam tam leviter, scihcet solo auditu receperuni,
quid raelius cseleris. Yocati sumus, nos dico prse- quia non inlercessil eorum merituin, nou \is arbK
destii.ati, id est prius praeparati in ejtis sapientia, trii ipsoruin, scd solus audilus, ut g.atiam in fidem
ab selerno praeordinati ad vilam, et hoc secundum acciperrnl. Ideo credidislis, quia audislis verbum
propositum ejus, id est secundum quod postea prae- non falsitalis, ulanlea in laudeidoloiuro, sed veri-
dixit in prophetis. Prophetse enim apostolos ad fidem tatis in praedicatione Chiisli, quse est nimia veritate
Christi convertendos praenuntiant, et sieut ipsi prae- suffulia, id est ideo eredidislis, quia vcrum esse
nunliant, ita et Deus prsedestinaverat. Praedeslinaii quod dicebatur, cognovislis. Quod verbum est evan-
enira sunt secundum propositum ejus, quia sicut geliunt vestrm salulis, id est bonum nuntium, qula
magmfice illos ad fidem veuturos, in prophelis prae- in eo annuntiata esl \obis-salus, id est lemissio
nuntiavit/ita magnifice illos praedestinayerat. Yel peccalorum, et justificatio, et vita seterna. Et quia
praedestiuati sumus secunduni proposilura ejus, id possejit audisse lllud et non credidisse, addil: /71
est secundum firmam et perseveraluram institulio- P qup Evangelio ef credenlessignatl estis, id esl seg' e-
nem ejus. Qui etiam in aposlolis operatur omnia gali ab itifidelilms Spirilu suncip.cujus gratiam ac-
etiam yelle j'uxta consilium voluntath sum, ttt neino -eepislis. Sanctus eniinSpirilus credentes signat, id
glorieiur de suis meritis. Ac si dicatur : Cur nos - est ab ajiis hominibus discernit et separat, qtii a
magis elegerit ad ofiicium apostolatus nescimus, sed pecralis rospurgat, ei spiritualibus gratiis ornat. Vel
-tamen concilio facit omnia, id esl rationahiliter et inquoChrislosignatieslisimagineejus, id eslvosqui
provide, non temere. Nam ad hoc splet fieri consi- cnlpa priini parenlis defqrraali <>ratis,et quihus jam
lium, u'„ rationabiliter fiat illud, unde xonsilium peiieial imagq et sjmililudo Dei, signati eslis, boc
habetur. Et eonsilium quo facit omnia, est volun- est imagine et conforhiilate Dei eslis impressi, id
falis suse, id est non extraneum* quia non ab alip est restiluta facullate bene operandi secuntium in-
accepit consilium, sed a sola voluntate sua. Et hoc nocenliam etjusliliamrepra-senfatis hnaginem Dei
consilio agit ipse, ut simus in aeterna vila euntes Patris, scilicet itistitptioiie Hbeii arbitiii esti. iin-
in laudemgloriw ejus, id est ttt in illa vita laudemus pressi similitudiue Dei secujidum innocentiam et
diligentlo et admirando ineffabilem gloriam ejus, bona opera; ethoc per Spirilum sanctum, non per
scilicet illum gloriosum, laudabilem et admirabilefn, merila nostra, fide intervenienie. Hoc notavit, di-
nos, qui anle speravimus in Chrislo, id estanfequam D cens, eredenies, ctc. Quasi diceret: Quia credidislis,
transeamus ad illam coeleslem patriam, posuimus ideo signati estis Spirilu sanclo, id est hac signum
in Christo spem nostram, vel nos Judaei qtii ante ac.cepistis, quo distiiigueremiui a caeleris, quod Spi-
conversionem nostram speravimus in Chrislo ven- ritu sanclo repleli estis, quem non habent incre-
turo, priusquam ille venisset. Judsei enim ab anli- duli. Qui spiritus est jntojiiisstojtis, id est promissus
quis tempotibus sperabant in Messia venluro, el in a Dep,""sicufdiscipults Salvalor prsecepit ab Itiero-
eodem sperabat Paulus antequam ad fidem novam solymis ne discedeieiil, sed exspeclarenlprpniissior
conversus essel. Per hocquod in Chiislo speratur, nem Patris. Et iteni de eo dis.it: « Ego millam pro-
Deus esse monstratur. Et quia in eo speratum est missum Palris roej in vos (Luc. xiv). 1 Yrelpro-
anlc adventuro ejiis, constateum sine initio semper missionis est iste Spiritus, quia his quos replct,
apud Palrem fuisse. Nisi enim ille fuisset, periis- promiliil vitam seternam, et hoc ideo facit, quia ipse
sent omnes qui speraveruiu in eo, quasi sperantes eslpignus etar.haet certiludo nostrw hwredilatis,
in nihilo. Yel ad hoc sorle vocali sumtis, ut simus quam accepluri sumusa Deo, idest charilas quam
5n laudem glotiae ejtts, id esi ut per nos alii lattdent nobis ille Spiritus infudit, arrha est fulurse haeredt-
gloriam ejus, vel nosipsi : nos dico, qui anlequam tatis. Pignus enim boc loco pro arrha positum est.
4..1S HERYEIRURGIDOLENSIS MONACHI im
Pignus enim quando datur, cum datum fuerit pro- A cere, audio fidem vestram, quasi jam famosam et in
pter quod datum pignus est, pignus auferlur. Arrha vohis solidatam, quse jam multis ut convertantur
vero quando aliqua pretii particula primum datur, proponitur exemplar, quia constantcs estis in ea.
ut sit signum totius massse dandae. Sic charitas per Et hoc ideo quia est in Domino Jesu, id est firmiter
Spiritum sanclum data fidelibus, signum ei arrha fundata et permanens ih Domino Salvatore, qui vos
est dandae plenitudinis vilae perpeluae. Hoc enim im- suo dominio mancipavit, vosque salvavit. Et audio
plebitur, uude ariha data est; nec ipsa arrha, id etiam dileclionem vestram redundare in otnnes san-
est charitasnobis auferefur,sedadimplebilurquando ctos, id est charitatem yestram qua sanctos omnes
summareddetur. Signati estis Spiritu sancto, et hoc ita diligitis, ut quidquid pie potestis, impendatis
in redemplionem acquisitionh, ut ultra non domi- illis. Et ita charitatis opera, quae facitis in sanctos,
netur inimicus in vobis, sed Christus qui vos san- faciunt vestram charilatem longe divulgari, multi-
gttine suoiredeniit, ul possideal, non ulamittat. Re- que eam proponunt exemplar. Unde ego haec au-
demptio eniin hoc loco vocalur immortalitas, quae diens, non cesso gratias ageie Deo pro vobis, quia
erit per resurreclionem. Acquisitio autem famiHa- ftdem hanc et dilectionem vobis conluHt. Magna
ritas illa qua. Deum quaerit. Ducet ergo nos Spiritus illis eral utilitas, quod tanlus aposlolus pro illis
ille in redemptionem immortalitatis et impassibili- B gratias agebat, quiapef hoc divinitus confirmaban-
tatis, scilicet utredimamur ac liberemur ex mortuis, tur et promovebantur in fide et dileclione, quam nu-
id esl faciet nos immortales per morlem Chrisii per acceperant prsedicato sibi Evangelio. Gratias,
etresurrectionem. Eti-edemptio illa erit tanla, ut inqtiit, ago pro bis quas jam accepistis, et orationes
sit acquisitionis,quiailla immortalitas sicnosacqui- facio, ut quse necdum habelis, habere possitis. Me-
ret Deo et conjunget, ut ultra non separemur vel moriam veslri facio in oralionibus meis, ut Deus
amitiamur ab eo, sed semper illi inhaereamus, et ab det vobis intelligere quae credidistis, scilicet ut quod
illo possideamur; et hoc in laudem gloriw ipsius, fide credidistis, notitia percipere possilis discer-
seilicet ut laudemus admiratione, dilectione, parti- nendo. Et hoc det vobis Deus Domini nostri Jesti
cipatione gloriam ipsius, id est bealitudinem ej*us, Chrisli, id est Deus jllius quem revereri debemus,
ideo posuit ipsius, ut innueret, quia quidquid boni quia ejus servi sumus, et ipse Dominus noster: et
habemus, a Deo est. est Jesus, id est salvator noster; et est Cbristus,
< Propterea et ego, audiens fidem vestram, qua_ id est rex noster sive sacerdos. Hoc totum dicitur
« est in Domino Jesu, et dilectionem in omnes resnectu humanse naturae, quia secundum humani-
« sanctos, non cesso gratias agens pro vobis, me- tatem tantum est Deus Christi, qui secundum divi-
^
« moriam veslri faciens in orationibus meis, ut Deus nitatem ejus, est Pater, ipsius. Qui enim in tempore
« Domini noslri Jesu Christi, Pater gloriae, det vo- creavit eum ex rirgine, ipse ante omnia tempora de
« bis spiritum sapientise et revelationis in agnitio- seipso genuerat eum. Unde dicitur Pafei' gloriw, quia
« nem ej'us, illuminatos oculos cordis vestri, ut ipse Chrislus secuudumexcellentiam aeteinsedivini-
« sciatis quae sit spes vocationis ejus, et quse divi- tatis suae est gloria Patris, id est virtus et sapien-
« tise glorise hsereditatis ejus in sanctis, et quae sit lia et verbum ejus. Per boc itaque quod dicit: Deus
« supereminens magnitudo virtutis ej"usin nos, qui Domini nostri Jesu Ch'4sti, ostendit illum esse ve-
« credimus secundum operationem poteutia. virtutis rum hominem; et per hoc quod subjungit, Pater
« ejus, quam operatus est in Christo, suscitansillum gloriw, notat Ulum esse verum Deum ex Patris sub-
« a mortuis, et constituens _.d dexteram suam in stantia. Et rogo ut iste pater det vobis spirilum sa-
« ccelestibus, supra omnem principatum et polesta- pientiw de ecelestibus ac divinis et revelationis in
< lem et virtutem et dominationem et omne nomen agnitionem ejus, ut non obscure, sed sine velamine
« quod nominalur, non solum in hoc sseculo, sed agnoscatis eum, id est Christum, secundum quod
« eiiam in futuro, et omnia subjecit sub pedibus Beus est omnipotens atque principio et fine earens,
« ej'us, et ipsum dedit caput supra omnia Ecclesiae, D I et omnia divinitate implens. Det vobis Spiritum sa-
« quae est corpus ipsius, plenitudo ejus qui omnia pientiw in agnilioitem ejus, id est Spiritum sanetum,
« in omnibus adimpletur. > quo infunditur hominibus sapientia, ut agiioscatis
Invitat eos Apostolus adveramfideiconstantiam, illum juxta quod agnoscendus est ab his qui adhuc
quam ab eo perceperunt de Domino Jesu, scilicet; in carne Yivunt, ut omnia, quse de illo possunt in
•Chrislum vere esse creaturam in humanitate, et veres hacvita cognosci, cognoscatis. Et det vobis spiiitum
Creatorem in divinitate, id est esse verum hominemL revelationis de humamtate ejus, Sphitum sanctum,
et verum Deum. Nam, ut in hanc fidem eorum, quae> quo revelet vobis mysteria humanitatis Chrisli in
per dileclionem operatur, roborarenlur et augeren-. agnitionem ejus, ul manifeste agnoscatis incarnatio-
tur, gratias pro ea Deo referebat, ut ipse Deus quii nem ejus, non per umbram, sicutilli, qui fuerunt
dederat, multiplicaret eam ef, confirmaret Quasi di-. ante advenlurii ejus. Ideo oratut hanc Christi noli-
•cat: Vocati estis, Evangelium audistis el credidistis; tiam det illis Deus, quia, si hanc habuerint, nulla
atque Spiritu sancto signati eslis. Proplerea, id estt adversitate superaburiiur ab ejus fide et dilectione.
wopter has causas, gratias ago, quia non solttm vi-- Et deciarat consequenter, cujusmodi sapientiam et
«ni vestti, sed et ecrolongepositus in Romano car-- revelationem vult ut det illis. Illuminatos, inquit,
4217 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD EPHES. 4218
oculoscordts -vestri det vobis, id est aspectum vestrae A excelsior ccelis,id est spiritibus angelieis faclus est.
mentis et rationis faciat clarum etperspicuum. Quod Istienim quatuor ordines angelorum,etjuxtalibrum
esl dicere: Ita illuminet vesiram ralionem, ut per- Dionysii Areopagita. de"ccelestihierarchia numeran-
spicue remota umbra phantasmatum, advertat ratio tur ascendendo. Principatus enim est sub polestate,
vestra quod praemium speretur de fide, scilicet vita potestas sub virtute, virlus sub dominatione. Super
cum angelis aeterna. Et hoc est, ut sciatis quw sit spes dominationem vero estille ordo qui vocatur thro-
vocalionh ejus, id est fidei ejus. Hoc est, sic illumi- nus, quia Deus in eo sedet. Cum ergo Ghristus super
net interiores oculos vestros, ut intelligatis quod dominationem exaltatus dicitur, liquido demonstra-
praemium erit pro fide ejus illis, qui constanter in tur sedere inthrono cum Patre. Principatus autem
ea perseverant, ad quod per Evangelium vocali vocantur, qui ipsis quoquebonis spiritibus angelicis
est.is. Vel quse sit spes vocationis ejus, id est qualis prsesunt, Qui subjeetis aliis, dum quse sunt agenda
et quanta sit gloria quam speratis, et ad quam vos disponunt eis ad explenda divina ministeria, princi-
vocavit; quam pretiosa est summa beatitudo, quam pantur. Exquibus unus (nisi fallor) apparens Josue,
adipisci speratis per eum, qui vos ad fidem suam dixit se esse principem exercitus Domini (Josuev).
vocavit. Et ut sciatis qum sunt divitiw glorim, id est Potestates vero dignioris poteiitiseinlelliguntur esse
copiabeatitudinis, id est quam sufflciens et multi- quam principatus, ut et subjeclis ordinibus angelo-
plex et copiosa est beatitudo illius gloriosse hwredi- rumpotenterpraesint, et ad divinamcontemplationem
tatis, quam llrmo j'ure possidebunt communiter super se potenterextemlantur.Virtutes autem dicun-
sancli, in perfectione virtutum consummati. Istae tur illi spiritus, Jqui virtuti divinaefortitudinis fir-
enim divitiseerunt in sancth. Vel tantam esse bea- mius cseteris assimilati, ad omnia quaecunquevo-
titudinem Ulamintelligatis, quanta est in,sanclis, id luerunt, fortiter prsevalent. Dominationesvero nun-
est quantam ipsi babent vel lutelligunt esse. Et ut cupantur, qui nobilissimi in illa coelesti curia sunt,
sciatis quwet quanta sit magnitudo virlutis ejus in nos et subjectis quibusque dominantur, atque possident
apostolos, id est quam larga et copiosa provenit eos ut Domini. Et super omnes istos exaltatus est
virtus ejus in nos, ut spirituali scientia iUustrati, et secundum humanitatem suam Christus, qui esl ca-
virtute Spiritus sancti confortati, nihil timeremus, put nostrum, ut et nos membra ejus usque ad isto-
sed magna auctoritate regibus et tyrannis contradi- lum societa.em et aequalitalem pertingamus. Unde
centes, EvangeUumubiqtte nraedicaremus, et mira- et quod supradietum est, ut scialis quw sit super-
cula potenter operaremur, atque cunclos errores de- emhtens magniiudo virintis ejus, quam operalus est
strueremus. Et baec magnitudo virtutis et fortitudi- Q in Chrislo, suscitans illum a mortuis, et consti-
nis, 5Q3-data est nobis jjraecaeteris,est supereminens. tuens ad dexteram suam iu ccelestibus, de nostra
id est super alios manens, quia nobis excellentiora resurrectione intelligi rpotest, ut quemadmodum
sunt data quam aliis, ut et iUipost nos studeant ad Christus magnificc resuscitatus jest et elevatus in
viriutem alta proficere. Et ista magnitudo tam celsa ccelum, sic et nos in fine saeculi pro modulo nostro
est in nobis apostoUs,qui credidimus, quia nos in- magnifice resuscitemur, el ad coeleslia sublimemur.
lensius et firmius credidimus quam alii. Et est de- Mirabilis enim et supereminens, id est super omnes
super a Deo missa in nos, et boc secundum opera- alios ex toto manens magnitudo virtutis in nos a
tionempotentiwvirtutis ejus, id est secundum opus Deo veniet,iquando in ictuoculi resurgerous, et im-
quod virtus Dei, id est vis Dei operala est. Yirtus mutabimur (I Cor. xv), atque « rapiemur in nubi-
dico potentiae, id est potens in omnibus. Vel nos bus obviam Christo m aera, et sic semper cum illo
credidimus secundum operationem potentise virtutis erimus (I Thes. iv). > Qui, ut dictum est, exallatus
ejus, id est attendentes potentem virtutem ejus fa- est super omnes praefatos angelorum ordines, et
ctam. J_t quam virtutem ? Scilicet illam quam opera- super c_eteros alliores. Et ut generaliter dicam,
tus est potenter in Ghristo, suscilans illum ita ut pro- super omne nomen, id est super omnera ordinem vel
cul esset a mortuis, id est ul nunquam amplius D personam magnae famse et magni nominis, quod
moreretur, sed immortalitatis virtute permaneret. nominalur non solum in hoe swculo, ut Michael et
In bac enim operatione ostensa est nobis potentia' Gabriel, sed eiiamin alio fuluro, ut quaedampersonae
virtutis ej'us. Quem et coustituil, id est simul se- beatorum spirituum majoris diguitatis in illo ccelesti
rundum animam etcorpus staluit ad dexleram suam, regno , quarum fama et appellatio ad nos in terra
id est in poteutiori dignitate sua positum in cmlesli- manentes nunquam perveniet. Id est dignitas ej"us
bus, praeferens illum omni creaturse. Dextera enim superat dignitatem omnium majorum inter ccelestes
Dei aeternabealitudo est, quae sanctis datur; sicut creaturas, et non solum sublimavit eum Pater super
sinistra ejusrecte dicitur miseria perpetua, in qua omnes choros angelorum vel personas, sed etiam
sunt impii. In ccelestibusest Christus, ut ej'usdigni- omnia subjecit sub pedibus ejus (Psal. vm). A simi-
tas etiam ex loco monstrarelnr. Et est eliam loco litudine dictum est. Nam, sicutquisubmissus est,
supra omnetnprincipatum el poteslatem et virtulem subpedibus conculcatur et conculcanti resistere non
el dominaiionetn,ut per hoc ostendatur esse maj'oris potest, sic omnia imperio et poiestati Christi sub-
dignitatis et amplioris felicitatis ac beatitudinis, jecta sunt, et illi contraire ,non valent. Omnia
quani aUquis spiritus in his ordinibus, quonjam subjecit, et ita ul sint sub, id est inferiora, Aliud,
12.19 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI .220
sub, notat omnimodam subjectionem, scilicet quod A , « quando conversati sumus, in desidenis carnis
nee audeaul, nec possint contraire imperio ejus. < nostrse, facieutes voliintatem carnis et cogitatio-
Pei' pedcs enim inlelligimus humanitatem ej'Us,quia « num, et eramtis nalura filii irae, sicut et CJeleri.
siCttt pedcs stint inferior pars corpotis nostri, sic < Deus autem, quidives estin misericordia, propter
Itumaiiitas c.1 infenor natura Christi. Divinilas enim < itimiam charitatem suam qua dilexit nos, cum es-
supeiior natura ejus est. Et haefcscienliade fuluro < semus mortui peccalis j convivifieavifcnos in
accipienda cst, quando in die jttdicii omnes cogno- < Chrislo, cujus gi*aliaestis salvali, et conrfesusci-
scenl se subjeclos ei, alii recipiendo pr<emiumvila., < tavit et consedere fecil in ccelestibus in Chiislo
alii palienUo senlentiam mortis aeternae, ei ipsum « Jesu^ ul ostenderet in saecubs supeneiiie.itibus
Dominuin, tjtti lanttis el tam polens lamque subli- « abuntlantes divitias gratiae suae in bonitate super
mattts esl, dedit non ex merilo nostro, setl sola « nos in Cliristo Jesu. iGralia enim estis stujaaii per
sua gralia caput super omnia bona virtutum Jic- « iidetn, et hoc non ex vobis. Dei enim clonum est,
clesim, ul ipse capul etfons esset omitium bonorum « non ex operibus, ut ne quis glorielur. Ipsius euim
Ecdesiae, vel supra omnia merahra Ecclesiae, ut ipse c sumus factura, creaii in Chrislo Jesu in operi-
majorilm etmitlorufn fidelium caput esset. Vel, sieut " « bus honis, quae praeparavit Deus, ul in illis am-
in aliis libris habeitlf; supra omnemEccIesiam, Jtt- • « bulemus. >
dseorum scilicet afqUfegeniilium, ut nullus ad Ec- Ingreditur Apostotus dissuadei-e et superfluas
clf-siam pcrlineret, qui htinc c&put non haberet. oslendere carnales observanlias, quas prsevidebat
Nam, sxul omhiamembra lium&ni corporis regun- fore introducendas ab haerelicis, coinincinorat
lur acapile, id rstvisus, audiius, guslus, odoratus etiam piiora mala, ut in bonis qua. prius percepe-
el laclbs, ila (.miies spilituales sensus Ecclesite sunt runt, liuniilientur; et cerlura sil quia,- si haec ini-
in Chrislo, ul ln eO vidcat Deum, et aud>at\erb_.m micis dala suni, mullo magis aropliora dabuntur
ejtis, et gustel qttam suavi. est Dbininus (Psal. amicis. Ne enira in tumorem ex bonis erigantur,
j.witt), ct odo.ein liotitiae rjus attrahat, et spiri- ostendit de quo slatu |ad quam dignum vocati stmt,
tualilereum tangal, dicens : < Mihi aulem adhaerere dicenS oraitia benefieia eis vel apostolis vel toti
Deo boiium csl (Psul. LXXII).» Qui longe aliter est liumano generi, per solam Dei giv.tiam esse data.
capttt Ecclesiae, quam piinceps aliquis caput excr- Littera sic coiijuiigi.br : Stiscila\it Chrislum a
ciltts, quia illa esl corptis ipsius. Unura enim suat motiuis, et ad dexleram sufim elevavit, et vus quo-
sponsus et spnnsa, ut capttl et corpus. Ecclesia queconresuscilavit, el in co_leslibuscbnsedere fecit.
dico, plenitudo ejtis, id cst plenarium corpus cj_is, („ Sed istud infeiius ubiidicit, Deus autem, qui dives
nulliim enini membrum deest ibi, quod soleat esse est, ideo inteipostiit, ut dissuaderet carnales ob-
in humano corpore, sed suntibi qui provident aliis, seivantias, el ilioshtimiliaret ex recordalione prae-
ut OCtili; sunt qui niinistrant, ut manus ; sunt qui ced.ntium cttlparum ; ac si diceret : Deus corpcra-
loi[ii'intui' verbura salutis, utos, et Siccselera meai- liler suscilavit JesUm Chrisluni a mortuis, et vos
bia. Qui Chrislus adimpletur non in se, quia sic spiritaliter cum eo rfsuscitavit ab interna morle,
plenus est el perfectus, ulnon possitaugmentari, cuht esselis mortui in aninia deliclis et peccatis ve-
sed in ontnibus fidelibus suis. Et quid aditnpletur slrh. Sicul enira jusiilia cslYi!aaiiimse,sic perca-
jpse in eis? Omnia bona quse sunl iu eis, id est tum mors ejus. Deliptum iionnulli voliint accipere
chatilas, humilitas, patienlia, casliias, et hissimi- secutidum consensuni mal.3 voluntatis, et pecralun.
lia. Hcecenitn oiiinia Chrislus est in electis suis. Et secundum exsecutionem operis, vel delictuin est,
dum ha:c augentur in eis et multiplicaiUur usqtte ad quando aliquis facere negligil, qttod a Deo prsecipi-
pleniiudiiiem, ipse nimiruiu adimjiletur in eis. Qtti tur; peCcatum, quando praesumit agere qu d pjo-
el in fuluro fcliciier adimplebitur in ipsum, ut sit hibetur. Vos mortuos delictis et peccatis gralia Dei
Deus oinnia in omnibtis. Vrl adimpletrir ipse nunc vivificavit. IIoc mttltum valct ad dissuasitmbm car-
omnia in omiilbtis, dum membra ej'us quolidie se- D nalium observaniia.um, quia si de morte atiimsead
cuntitini quaiiliiatem prOficiunt; et clum defunctis \ilam non illis observantiis, sed gralia duce per-
his qiii motlo slint in Ecclesia deuli vel os, succe- venere, non est ralio rit post acceptam vilam his
duiit alii pro eis; et sic de caeleris, uj; integer ma- indigeant. Morltii eratis, quia aliquando, id est
ncal numerus membrorum, et Secundum successio- ante conversiohem vestram ambulastis in illis de-
nem semper crescat. Omnia prsedicla valent ad con- liclis et peccalis. Et^ambulaslis in illis de alio ad
firmandum eos in fide Christi, ut credant eum ve- aliud, secundum swculum hujus mundi, id cst se-
rum hominem et Deum, perfectamque salutem dare quendo et imilando saeculares homines ista mun-
ciedenlibus. SequitUr : dana appetentes. Vel secundiim malitiam sseculi
CAPUT II. hujus mundi, qui I totus in maligno positus esi
* Et vos cum esSelis mortui delictis et peccatis (/ Joan. v), ambulastis. Nam superior mundus, id
a vesiris, in quibus aliquando ambttlaslis secundurn estregnttm co_torum, liabel aliud sseculum, in quo
c simi.iim inundi hujtis, secitndum ptincipem regnat justilia, vel secttti hoc sseciiltun, qtiia sictit
i poteslaljs aeris hujus spiritus, qui nunc operatur in hoc sseculosttccedit trmpus tempori, ita semper
t m filios diffideuliae.In quibus et nos omnes ali^ in vobis succedebat peccatttm peccato; etitaco-n-,
1221 COMMENT. IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD EPHES. 1222
parabiles saeculofuistis in continuata serie peccato-- A apostoli, nos, inquara, omites conversati sumus, id
rum. Saeculo dico, hujus corruptibilis et caduci:i est per omnia genera vitiorum versati sumus ali-
mundi, cttjus sectatores diversis vitiis assidue cor- quando, id est ante conversionem nostram in-desi-
rumpuntur, et cilo decidunt in interitum. Nee so-- deriis carnhnostrm, id estin concupiscentiis ejus.
lummodo secundum hoc saeculum ambulastis in viaa Et eramus facientes volonlatem carnis, id est
Iniquilatis, sed etiam, secundum principem potesta-- opere complebamus, quod carnalilas nostra exi-
tis aerh hujus, id est secundum quod suadebat vo- gebat secundum libidinem et crapulam, et ca?-
T.is princeps, qui in ltoc aere poteslatem habet \el1 tera quae ad delectationem carnis altinenf, et vo-
infideles tentandi, vel ipsum commovendi. Secun- lunlatem cogitationum .aeiebamus, secundum iram
dum hunc iniqtiitalis principem ambulant, qtti se- et superbiam et ambilionem et caetera vitia, quae in
cundum voluiitatem ej'us peccant. Qui est princepss corde sunt, el non in deleclatione corporis. St vero
poteslatis aeriae, quia principatur exercitui daemo- carnis nostrse sic legatur (219), ita dico nos fuisse
rium, qui sunt poteStaS aeris, quia possunl in eo di-- in delictis, quando manebamus in derideriis carnis
scurrere, et suggeslionfcs boroinibus ministrare; vel1 nosirae, id est in vehementia coiicupiscentiae, mini-
quia ipse Satanas in hoc eodem caliginosd aere$j stratse a carne, plus voluit in desideriis notare,
vieino terris, potestatem liabet, ut diximus, voli-- B quam concupiscentiam, id est mulliplicem ct omni-
landi ad suadendum mala, sive comniovendi aliquo- modam vehementiam concupiScenlise quam per le-
ties lempestates ad incommoda hominum,- sicutt gem incurrerunt. Unde Romanis ait : < Cum enim
fecit adveisum Job (Job i, n). El quisest isteprin- essemus in carne, passiones pecratorura quae pef
ceps? spiritus, id est non carnalis substanlia, sedl legem sunt, operabantur in membris noslris (Rom.
incorporea. Per hoe quoqtie innuitur, quia mullumi viri. > Et item : « Peccatnm per mandatum opera-
erantin peceatis, quoniam spiritus, id est res invi-. tum estinmecmnemcoiiciipisceiitiam(._tfi.). » Et
sibilis a quo nesciebant cavere sibi, eos imptigtia- propterea de malediclo mortis venienles eramus filii
bat. Periculosius enim impugnatur homo re invisi- ' irw-, id est filii ultionis, filii gehenna., et hoc m-
bili quam visibili, quia si hostem viderct, sibi for- lura, ld est originali peccalo, sicut el cmleri qui le-
tassecaveret. Qtttspiiitus operaiur in filios diffiden- gem non acceperanl. Nam cum ira Dei nascuntur
liw, id estin illos qui volunt lenere carnales obser- omnes morlales, et peccante primo honiine, vitium
vautias, qui diffidunl de Christo, non credentes ettmi pro nalura inolevit. Sed per Dei gratiam nonitulli
sufficere ad j'ustiliatn et salutem, nisi et carnalesi de filiis irae fiunt filii adoptionis, quod per irgem
observanlias superadjiciant. Ob hoc dicuntur fihi non \alet fieri; ideoqtte Judaei carnales licet habe-
difBlentia., quia diflidentia infidelitatis genuit eos " rent legem, iiihilommtis filii irae manebant sicut
in taii errore, id est fecit eos diffidere. In quibuS; nati fueranl, quemadmodutn et carteri populi terra-
operalur diabolus ul diflidant a Chiislo et rarnales rum qui sine lege erant. El per hoc voluit innurre,
easremonias quaerant nunc, id est post adventtiih Iegem n.hil posse ad-peccntorum allevialionem, cum
Cbrisli, qui vera lux est, et umbram vclerum obsrr- ipsi qui observabant legalia prsecepia, debiti essent
vantiarum exhibitione veritatis removit. Acsi dica- irse Dei, sicut et alii qui mandata legis ignorabant.
tur :-Quandoquidem maligntts haec operalur, etiam Hoc enim de lege sola sine adjunctioiie gratise dici-
postquam Yerilas apparuit, id est opus Hlius est ; tur. Quod totuin ad gralise commcndat onem \alet,
adhuc facere diflidere, videte ne forte vos diffidatis. et sic ad carnalium observationum destiuctionem,
El hoc \alet ad jiropositum. Nam si, cum atlhuc quia, cum essentmortui mulliplicitate peccatoium,
tanta ac tali multiplicitatepeccalorum irretitierartl, serviendo etiam illis caereinoniis, gratia Dei eos con-
liberati sunt sola gralia, non cama.ibus observan- vivificavit, quod le\ facere non poluit. Yos eratis
tiis, patei, quia post liberalioneni Superflue eas le- mortui, et nos similiter, et eramtis ex natura viliata
nerent. Y'cl in filios cliflidentiae, id est in illis qdi filii irae; sed Deus, qui dives esl in mhericordia
propter sua multa peccata diffiduttt de aeternis bo- j) J (Rom. v)," quoniara secundum largas misericoidiae
nis, et desperant de Salule sua, operatur diaboius suse divitias omnia peccata ei originalia et actual a
nunc, id cst postquam de manu ej'us erepti fuerant. per baptistnttm remisit, utubi abundavitpeccalum,
YTelideo vocantur lilii diffidentiae, quia de eorum superabundaret gratia propiCr nhnium cliarilatem
salute diflidit mater Ecclesia, considerans in eis suam erga nos summam, itl est oninium sensum sti-
operationem nequissimi spiritus. Ne autem videren- peranlem, cum ipse Filium sibi coarlernum faceret
tur Ephesii ideo fuisse tam gravibus irretiti pec- incarnari et mori, qua dilexit nos Deus, cum esse-
catis, quia carnalibus obscrvanliis non sluduerant, mus spiritatiter moriui peccalis, cohvivificavit nos in
osiendit etiam serrienles illis caeremoniis sirniliter Christo, id est vivificavit nos cum Chrislo secundum
implicitos fuisse peccaldfum multitudine. Et-hoC remissionem peccatorum, et iunocentiam atque vir-
est: Inquibus delictis et peccalis non solum vos, liiftiin consummationem; boc est, sicut Christo
qui non liabelis rarnales observantias, sed el nos perpetuitatem vitae in seterna beatiludine allribuit.
quiillas custodiebamus, etilliquimodo sunttanti sic nobis largilus est veram vilam innocenti_e"et
;
.219) Loeus obscurus.
\<m HERVEl BURGIDOLENSISMONACIII I , Vm
jusiitise. Cujus Christi gratia vos Ephesii et alii A qui per carnales obserpnlias fidem et juslitiampe-
gentites salvati estis, sicut et nos secundum remis- tit, vel se accepisse putat. El vere gratia salvali
sionem, et innocentiam et juslitiam. Et non solum estis, non ex operibus vestris, quae ex vobisipsis
'
convivificavit nos, sed etiam conresuscilavit, id est habetis, sed tantum his operihus, in quibus TOS
spe cum Christo jam resuscitavit, ut quemadmo- fecit, id est formavit et creavit (Gen. i). El hoc est:
dum Christus est resuscitatus, sic nos spei certilu- Ipsius enim sumus factura et nos et vos, ereoft in
dine exspectemus resuscitandos, et etiam fecit nos Christo Jesu in operibus bonis, non illa creatione,
consedere, id est spe cum Christo sedere ut j'udices qua homines facli sumus, sed ea de qua ille dicebat,
in aelerna beatitudine, et hoc in cwleslibus locis, qui utique jam homo erat: < Cor mundum crea in
vel inter coeleslesessentias. In sessione enim desi- me, Deus (Psal. L).>Et Apostolus iste novam crea-
gnatur judicium, quia sedere solet qui judicat. Fa- turam alibi laudat (Galat. vi). Facti ergo sumus et
ciet ergo nos sedere cum Chrislo, quia faciet judi- creati in operibusbonis.quiarestitutione liberi arbi-
care cum illo. Imo cum eo jam nos resuscilavit, et trii data est nobis libertas bene operandi, id est facti
cum eo sedere fecit in coslestibus, quia, quamvis sumus habiles ad bene operandum. Et hoc factum
corpus nostrum nondum ibi sit, lamen spes nostra est i» Cltrhto Jesu, id est in gratia ejus, non In me-
jam ibi est. Et boc totum in Christo Jesu, id est in B rilo nostro. Quw opera bona Deus prsedeslinando
potentia et virtute et gratia ej'us. Hsec omnia mul- prwparavit praeveniens arbitrium nostrum. Omne
tum valent ad intentionem, quia, cumbaeeuniversa namque bonum a gratia Dei sumit originem. Et ita
det sola dives gralia, frustra post Iiaecinducuntur prseparavit, ut in illis lambulemus, id esl promovea-
carnales observantiae. Ideo sua prsedeslinatione et mur et proficiamus de bono ad melius. Efquia bis
nostra spe nos fecit j'am consedere, ut ostend-eretin modis nos salvavit, manifestum est nos gralia ejus
swculis venienlibus super isla temporalia ssecula, id esse salvatos. Et si gratia ejus sumus salvati, tunc
est in s_3culisaeternitatis, vel in sseculis, qusepost frustra carnales observantiae superinducuniur.
nos in hoc sseculo venient, abundanles divilias, id « Propler quod memores estote quod aliquando
est seternam beatitudinem, quse adeo dives erit, ut « vos gentes eratis in carne, qui dicimini praepu-
ibi nulla re quis indigeat, vel donationem beneficio- « tium ab ea dicitur circumcisio iu carne manu-
rum suorum abundanter divitem et copiosam, divi- -
facta, quia eratis illo in tempore siue Christo,
tias dico graliw sum, id est propter gratiam suam « alienati a conversalione Israel, et hospites testa-
datas, et hoc i»tbonitale sua, non in consideratioae t mentorum, promissionis spem non habentes, et
meritorum nostrorum, « quoniam melior est mise- „ « sine Deo in hoc mundo. Nunc autem in Christo
ricordia ejus super vitas (Psal. LXII).>Et tantae G « Jesu vos, qui aliquando I eralis longe, facli estis
ejus diviti__ erunt super nos, id esl multo majores < prope in sauguine Christi. »
quam digni sumus accipere. Vel super nos erunt, Contulerat Judaeoset gentes quod ulrique fuissent
id est omnem intelligentiae nostrse capacitatem ex- sub peccato. Nunc ostendit gentes fuisse indignio-
superabunt, quia tam magnae et tales erunt, quas res et improperia Judaeorum perpessas, ut modo
nec oculus vidit, nec auris audivit, nec cor hominis sequales Judaeis, magis sint obnoxii gratise Dei. Ac
excogitavit (I Cor. u). Tantum enim dabitur,quan- si dicat: Quando qtiidem factura Dei estis, creati
lum mens invesligare non potest. Quis enim intel- in operibus bonis, ergo nolite oblivisci de quanta
lectus capere sufficiai illa supernae civiiatis quanta vilitale vitiorum ad quantam sublimitatem virtu-
sint gaudia, angelorum cboris interesse, cum bea- tum Deus vos promovit, ut majorem gratiarum
tissimis spiritibus glorise Conditoris assistere, prsa- actionem ei referatis pro tantis beneficiis quse vobis
sentem Dei vultum cernere, incircumscriplum lu- contulit. Et hoc est: Propter quod, id est quia de
menvidere, nullomortis metu affici, incorruptionis malis vos eripuit Deus et bonis ditavit, estote memo-
perpetuse munere lsetari?Et hsec omnia danlur ix res, quod aliquando, id est ante conversionem oliin
Chrhto Jesu, id est in potentia et gratia el largitate j) vos eralh\ genles, id est quales geniti fueratis; nec
Christi. Ad quid igitur post haeccarnales observan- solum secundum originem, sed etiam itt carue, id
tise inducerentur ? Vere gratia Dei largas habet di- est secundum carnem, hoc est secundum carnis
vitias, nam gralia ejus estis salvati et mundali a pec- voluntalem et camis appetitum, quia faciebatis
catis, et hoc per fidem,id est iide interveniente, quia omnia, quae carnis Ivoluptas suggerebat. Vos dico,
credidistis vos gratia posse salvari. Et tamen Iwc qui in tantum eratis peccatores, ut a peccatrice
non est ex vobh, sed ex vocante Deo, quia ex auditu gente Judseorum despiceremini, objicicnte vobis
Evangelii accepistis fidem. Dei enim donutn est ipsa vosesseprseputium, id est pi'aeputiatos. Etboc est:
fides, vel vocatio vestra, et non fpartim, sed pure qui dicimini, id est qui vocamini hoc nomine op-
donum Dei, quia non ex operibusveslris, id est non probrii, quod est, prwpulium, quia secundum illam
est ibi admistio operum, ut ne quis glorietur quod partem vir-i magis
jad delectationem carnis incen-
fidem habeat ex operibus vel siue gralia salvatus sit duntur, et libidine punguntur atque immunditia
propriis operibus. Kic videtur Apostolus innuere polluuntur, et hoc \ab ea plebe, quw peccatis est
quod de operibus isti gloriarentur, non de gralia plena, sed tamen dicitur vere esse circumcisioin
Dei. Sed iUe maxime vult de suis operibus gloriari, carne, non in
spiritu; etmanufacta, npn a Deo.Sola
45.2K COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. -- IN EPIST. AD EPIIES. 1223
namque caro amputabatur, non cordis prava cogi- A angclispacificavit, et quiJudaeos et gentes diversis
latio. Et merilo despiciebamini, quia eratis illo in ritibus discordantes fecit in fiJeconcordes. Pax enim
tempore in nequitia nolabili, sine Chtisio, id est sine pacatos facit, sicut juslilia jtislos. Pax nostra ipce
Christi ltde vel notitia. Et eratis alienaii et separati esl, qui utraque fecit unutn , id est Judaicinn popu-
a conversatione Israel, id est Judaici populi, .quia lum et genlilem fecii unanimes in fide et cullura
dedignabantur vos secum habitare. Eteialis testa- unius Dei et moribus. Etquomodo hoc feceril, sub-
meniorum hospiles, id est si quis vestrum veniebat ditur : Medium parielem muceriw solvens, parielem
ad Judaismum, ul hospes et advena accipiebatur in intelligitur vocare circuincisionem, quae dividebat
lege, elvilis inter Judaeos reputabatur. Legem dicit Judaicum populum a gentili. Sxut enim paries me-
pluraliler teslamenta propter multiplices promis- dius dividil locum a Ioco, ita circumcisio scparabat
eiones suis cultorihus faclas, et quia in Veteri Te- populum a populo. Qui paries in advenlti Christi
stamento conlinebalur Novum. Yos dico non haben- facta est maccria, quoniam circumcisio qtise anle
tes ante spem proiiihsionh, id cst de nulla promis- ejus adventura evacuaii non poterat, poslquam ipse
sione sperantes, quia nec ea sperabatis quse pro- venit, facile fuit ut destruerelttr. Maceria quppe
missa sunt Abraha. (Gen. xxit), nec ea quae pro- quasi macra series dicilur. Est enim maceria con
missa sunt David (Psal. cxxxi), vel cacleris palri- B geries lapidum, ubi nulla csementi colligalio esf,
'
bus, el ideo non erat vohis spes illius divinae pro-' quae levi pulsu riiinam patilur. Paries autem voca-
m.»sionis, quia eratis sine Deo, id est sine Dei Pa- lur series Iapiduni csemento colligata et constricla,
tris uolitia in Iwc mundo, tara malo, qui lotus in qtiam dejici non est facile. Sic ciicutncisio praece-
maligno positus esl (/ Joan. v). Quotl nunc dicit, pto Domini firmata usque ad tempus correctionis,^
sine Deo, id est sine Dei Patris agiiilione et gratia, non poterat cvacuari, sed tempore correctionis vo-
hoc est quod dixerat, sine Chrislo, id est sine Chri- luntale Dei debililala, ruinae subjecta fuit. El bene-
sli notilia et gratia, qttia quisquis ignorat Patrem, posuit, solvcris parietem, quia cii cumcisio qttaeante
ignoiat el Filium; velquisquis non habet Filium, adventum Christi ligata erat ligamine praecepli, in
nec Pairera habet; ct qui unum habet, hahet et adventu ejus soluta fuit, nullo jam praeccpto eam
alium. Olim lales fuislis, sed nunc, id rstpost ac- cogenle fieri. Nec soltim circumcisionem solvendo
ceplionem gratite iu Chrislo Jesu, id est in polenlia fecit utraque unum, scd etiam solvendo inimhitias
et largitale Chrisli, t'os qui aliquando, id est ante in carne sua. Inimicilias vocat idololattiam. Judai-
conversinncm, eralis longe a Deo, non corpore, sed cus enim poptilus initnicabatur genlili idolis ser-
corde el merilis, facli estis ei prope vel omnibus rC vienli, el gentilis Judaico idola coiiiemnenti. Et re-
Stipiadiclis,a quibus longe eratis, et hoc in sanguine ele vocavil idololaltiam inimicitias, et non parie-
Clnisli, id esl in vi effusionis sanguinis Christi. Hle tem, circumcisioncm vero parielem. Circumcisio
,.enim sangtii. tanlae eflicacisefuit, ut per illum haec enira attle lempus corrcctionis fuerat in aedificiole-
omnia possenl haberi. Qui nisi emanasset, nihil gis juslitia., quia praceeplum erat in lege, ut cir-'
prardictoium bonorumnobisconiigissei. Omniahaec cumcisio fierct; at idololatiia nullo modo unqitam
accepistis cum in polentia Christi Jesu, tum iii effi- in aedilicioDei fuit, gttia Deo semper contraria fuit.
cacia furi sanguinis cjtts, et non in carnalibus ob- Destruxit ininiictlias, et hoc in carne sua, id esS
servantiis. Si ergo tunc ciim lam mullipliciter esse- per incainationem suam, scilicel quia incarnatus
tis remoli a D_o, ut nolalum est, non indiguistis esl, itleo evacuala est idololat.ia. Poslquam enim
carnalibus observaniiis, sed sola gralia salvati estis, carnem assumpsit; discipulos elegit qui doclrina
iu gratia et sanguine Chiisli, mullo mintts modo, veritalis*geiites Hluminarent. Etproprie dicium esl,
cum jam recepistis vestram salvationem. Solus ita- solvens idololatriam, rjuia genlilibus astricta et H-
que Clnislus vobis est lenendus firmiter et aman- gata erat vinculo usus. Vel obstacuium Iegis voca-
dus, qui vos de lantis malis eripuit, et Hebrseislide- tur paiies, qttia legales observationes erant quasi
libus pai-es et socios fecit. 1 quidam jiaries disjungens gentes a Judaeis. Paries
D
< Ipse enim est pax nostra, qui fecit utraque3 dico macerise, id esl qui facile dcstruerclur veniente
« unum, et medium parietem maceriae solvens in- gralia. Erat aulem jnedius hic paries, ut neuter
< imiril.as iu carne sua, legem mandaturum de- populus alteri coiicordaret. Slanle enim boc pa-
< cretis evacuans, ut duos condat in semelipsum, liete, erant inimicitise, ira et invidia inter eos. Ideo-
'
< In uuum novum hoininem, fauens pacem, ut re-. qttedestiuendus erat, ul inimieitiae destruerentur.
< conciliet ambos in.uno corporr, Dro per crucem, Et hoc factiim est in carne Christi assumpta vel
« interficiens inimicitias in sentctipso. Et venienss immolata, qui in carne apparens, ct a moitttis re-
« evangelizavit paceni \obis, qui-longe fttistis, ett surgens, omnem legem cessare fecit, et ablalo omni
« pacem bis qui prope, quoniam per ipsum ha-- obstaculo ct dissensione, ulrumque populum in sua
« bemus acces.um arabo in uno Spiritu ad Pa-- fide conjunxit. Vel paries cral obscurilas legis et
« trem. » prophelarum, obstruens nobis viam vilse, et me-
Vere sanguis Christi Deo vos proximos fecit ina dium se inter nos et Deum objiciens. Chrislus carnc
. tsraelitis atque testamenlo et promissiouibus quiaa el passione sua solvil medium parielem el mace-
ipse Christus esf pax nosira. id est qui nos Deo etit , riam, id est obscuritalem veterum propuetarum, et
PATUOL.CLXXXI. 39
121? HERVEI BURGIDOLENSIS"MONACHI 122&
orn tis anliqua. legis aperuit saciamenta, cl dissi- A se hostiam Patri obtulisset in cruce, nostra recon"
pata incedendi diflicullate, viam oculis omnium re- ciliatio ad Deum facta non fuisset. Interficiens ini-
velavit, ut qui vult ad Deum pergere, uullo impe- micilias in semetipso. Ac si [dicatur : Cum per cru-
diatur obice, nec obscurilalis caligine terrealur. cem nos icconciliaret Deo,non fecit hoc percrucem
Unde eo in cruce spiritum emittente velum templi quam alius passus sit; sed ita, ut interficerel, id
scissum est medium, et Sancta sanctorum omnibus est deleret inimicilias quas Deus juste culpa prinii
patuerunt. Idem enim significat illud velum quod parenlis et nostrorum reatu peccaminum iu nos
et isie paries. Sed et inimicitias quae inter nos et liabebat; et hoc facerel non in alieno corpore vi-
Deum eranl, solvit in carnis sute sacrificio Christus. delicet prophetse vel apostoli, sed in semeiipso. Ipse
Et ha-c on.nia fecit, evacuaris, id esl destruens et enim pro nobis Deo satisfecit, suslinendo passiones
annihilans legem mandatot um, id est aliarum car- et opprobiia vice nostri, quas nos merito patide-
nalium observantiarum, prseter circumcisionem, beremus. Et quia per eum inter nos et Deum facta
quia de illa jam diclum esl. Et bene camales obser- est reconcilialio, frusUa igilur post hsec obsena-
vanlise dicunlur mandala, qttia non eranl stabiles, buntuf carnales cseremoniae. Et non solum pacem
sed mutabiles; sicut illa quse mandantur, possunt facit in cruee, sed et antequam crucem ascenderet,
et solent permulari. Evacuans dico, et hoc suis B veniens, id est in carne apparens, uangelizavit pa-
decreth, id est iropermulabilibus statutis, ex ratione cem, id est bene nuntiavil ore proprio vobis gentili-
lirmiter faclis, scilicet praeceptis Novi Teslamenii, bus, qui longe ab eo Juhtis, id est recessistis in
ciii succedtt aliud leslamenlum. Decrelum solemus idololatriam, et pucem his qui prope erant, id est
dicere, quod a Deo ratum et autorisabile, ut non Judaeis, quia unum Deum colebanl. Hanc enim pa-
sit fas illud permutari. Quia ergo illa erant man- cem evangelizavit, cum dicerct: < Alias o\es lia-
data, id est transitoria, et isla decreta, idestislabi- beo, > etc., usque, « et unus paslor {Joa». x). > Et
lia, merito illa, id esl carnales observantise evacuan- item : « Nemo \enil iad Patrem nisi pei me (Joan.
tur, istis id esl praeceptis NoviTcstamenti. Ubi enim xiv). > Jure enim pacem nobis ad invicem nunliavil
baptismum et fidem suadet Novum Teslamcnlum, et ad Deuro, quoniam per ipsum habemus ambo po-
ibi evacuatur secundum carnales ca.remonias Ye- puli accessum, id est facultatem accedendi ad Deum
tu&Testamenium. Et lioc totum, ecilicet sohew. Pulrem, el tiec in u-nospirili^ u?£sf in onxtuimi
iniinicitias, evacuare legem, fecit ipse, ul duos po- voluntate fidei et religionis atque charitatis, ut sit
pulos prius per legem divisos condat, id esl con- nobis cor unum et anima una (Act. iv). Vel in uno
jungal in tantum, ut eanl ambo simul in scmel- spiritu,id estinSpiritu sancto, qui unus atque idem
ipsum, id est in Christum, videlicet ul ambo tendant est, licet varia dona jdistiibuat. Ad Patrem accedi-
paiiter in unum novum homincm qui Chrislus est, mus secundum conformitatem bonitatis ejus, ei in
ut unitatem et novilatem in ipso habeant, et con- futuro secundum participatiGiiembeafitudinis illius.
formitatem ejus simul teneant. Ipse dico, faciens Et cum haec omnia facta sint per Christum et fiant,
pacem. Inter eos destructis inimiciliis, ul alius non citr amplius carnales observautise inducentur?
inquielet alittm, sed diligat ut seipsum. Pax eniin, « Ergo jam non eslis bospites et advenae: sed
id esl reraolio iuquietationis, esl giadus quo per- « eslis cives sanctorum et domestici Oei, stiper-
venitur ad unionem dilectionis. Quod dicit faciens « aedilicati super fundameiitum apostolorum et pro-
pacem, diversum est ab eo quod superius dixit: < phetarum, ipso summo angulari lapide Christo
« Ipse enim pax nostra, > quia illud declarat eum « Jesu. In quo omnis aedificatio consti ucta crescit
esse ipsam pacem, quse pacificat discordaulcs; hoc c in lemplum sanctum in Domino. -In quo et vos
autem quod dicitur, faciens pacent, notat illttm esse « coaedificamini in liabitaculum Oei, in Sjjiritu
mediatorem elauctorem pacis. Et ilerum ad aliud « sancto. >
ponitur. Nam illud, id est esse pacem, acl hoc po- Quandoquidem vos gentiles unum cum Judaeisiu
nitur, ut demonstret illos qui longe erant, faclos Q Cbristo facli estis, et DeoJpariter Trcouciliati, ergo
esse prope in Ghrislo Jesu ; faciens vero pacem, ad jam a lempore fidei non estis Itospites Teslamento-
hoc, ut ostendat quo gradu ad charilaiem perve- rum ef advenw, sicut olim eratis. Hospites enim et
niatur. Et quod dicil, ut duos condatpopulos in advenae erant gentiles inter eos qui Teslamenta ha-
semetipsum, diversum ab eo quod posuit, qui fecit bebant, vel'quia ad Itemjras more hosjntum venie-
utraqueunum, quod intelligimus secundum fidem; bant et recedebant, yel quia si qui eorum ad Judai-
condere autem duos in semelipsum, accipirous se- cum rUum convertebanlur, advenae, id est proseljli
cundum charilatem. Ostenso itaque quomodo Ghri- vocabantur. Hosjiiles enim sunt in transitu, Sed jan_
stus utrumque populum sibi invicem conjunxii, isti non crant hospites Teslamenlorum, quia nou
SjEH consequenier ostendere quomodo utrumque in transilu el reeessu \idebanl ipsa Testamenla, sed
reconcdiavit Deo. Quasi dicat: Ita ccnjunxit duos assiduemorabanturjet exercebanlur in eis, el prout
in semetipsuin, ul reconciliel Deo Patri atnbos po- decebal, observabant ea. Advenae aulem dicimtur,
sitos tit uno corpore Chrisli, quod est Ecclesia. Et qui cum non sint indigenae moranlur tamen in loco
ltoc fecit per crucem, id esi ctux fuit \ia, qua per- ande non sunt indigense. Sed isli poslqcam effecli
\eittum est ad reconciliationem. Nisi enim Ghrislus erant «num cum illis, -igitur qui nuasi indigente
_229 COMMENT.1N EPISTOLAS PAULI. — 1N EPIST. AD EPHES. 1230
Testrmenforum erant, non jam alienigena. sed indi- A j summus lapis, cum sil fuildamentuin, quia origo
gense repulabantur, ut ipsi cum his, cum quibus fundamenii hujus sun.milafem tenet. Et sicut ftm-
erai-t, essent unum, quoniam ita quasi naturaliter damenlum corporcse fabricse in imo est, sic funda-
habebanl Testamenta, ut illi qui in primis habue- mentum spiritalts fabricaein summo est. Si ad ter-
rantca. Gratia enini dhina ulrisque aequaliter Np- ram aedificaremur, in imo nobis ponendum erat
Yum Testamentum prosbuii, sed et YTetusjuxta spi- fundamenlum. Quia vero coelestis fabrica est, ad
ritale sensum, et genliles ideo quoque non erant coelospraecessit fundamentum nostrum. In quo fun-
jam advena. in Testamentum, sed indigense, quia damento, in quo lapide summo omnis wdificalio
regenerati erant ex baptismo, qui prsedicatur in tam Judaeorum quam gentilium, constructa secun-
ulroque Testamento. In uno eniin dicitur: « Effun- dum fidem et sacramentorum perceplionem, atque
dam super vos aquam mundam, et mundabimini ab secundum innocenliam et jusliliam, crescit in virtu-
omnibus inquinamentis vesiris (Ezeclu xxxvi); » libus proficiens, quia nemo tam perfcctus est, qui
inalio:«Ite, baptizale omnesgentes(-Haf/j.xx\in). > non possit erescere Crescit unusquisque eleciorum
Non estis jam bospites Testamenlorum id est per- et imvjor etminor, quandiuest in hac \ila. Neque
cgrini vel indigniores Hebrseis in fide, sicul olim re- enim ad aedificium electorum pertinet, licet Cbri-
ceptt m tege ; et ad\ense, id est alieni ei exsules ; B1 stianitatis vocabulum habeat, qui crescere in bonis
sed eslis cives sanclorum, id est ejusdem juris et di- et augmentari non sludet. Omnis 'enim aadificalio
gnitatis in civitale Dei; cives non Carnalis Israel, tam singularum personarum fidelium, quam singu-
sed sanctorum, quia cura sanctis unani incolitis ci- tarum virtutum, constructa in Christo, crescitassi-
vifatem, quse esl Ecclesia. Habetis enim communio- due eundo et proiiciendo in templum sanctum, id est
nem cum sanctis in omnibus saciamenlis Ecclesiae, ut fiat sancium et mundum Dei templum, et hoc
qui olim fuistis alienati a conv.ersa.ione Israel. Nec totum in Domino, id est in operalione Domini, quia
solum cives sanclorum eslis, sed et domestici Dei, Dominus hoc agit, non aliqua carnalis observantia.
id est familiares el amici Dei in domo ejus, seeun- hi quo Christo non solum Judsei todificanlur, sed ct
dum multam perfectionem scientiae et virtutum, et vos gentiles cowdificamini, id est seque.ut Jttdaii
secundum multam dileclionem quam ipse erga vos aedificamini cum eis secundum justitiam, ei in tan*
babet. Domeslicos enim suos familiarius diligit, et tum, ut eatis in habitaculum Dei, id est ut efficia-
arcaua secretorum suorum eis revelat ut amicis, niiiii domus elsanctuarium Dei, et hoe tit Sphiiu
alque dona largitur amplissima. Nunc estis dome- sanclo^ id est in operatione Spiritus sancti, et non
stici Dei, qui olim eralis sine Deo, vos dico super- in carnaUbus observantiis.
C
wdificali in aedificioDei super fundatnenluiti aposlo- CAPUT III.
lorutn et prophelarum, id.est super lidem Christi, « Hujtts rei gratia ego Paulus vinetus Chiisti Jesu
super quam primo fundati suntapostoli etprophetse. « pro vobis gentibus, si tamen audistis dispensa-
Christus enim fundamenlum est ioiius divini temjili « tionem gralise Dci, qua?.data est mihi in vobis,
vel divinsecivitalis, quiaex eo etexej'usfideelgralia « •quoniam secundum -s-evelationem notum mthi
inchoantomniabona, elipse totumspiritaleportataedi- « factum est sa.rameittum, sicut supra scripsi in
ficium. Ipsecrgo estfundamentura apostolorum etpro- «' brevi, prout potestis tegentes iiitelligerepruden-
phetarum, quia super illum incumbunt et firmi per- « riam meam in myslerio Christi, quod aliis gene-
manent aposloli et prophetse qui totam deinde « rationibus non esl agi.itum , filiis hominum,
fabricam sancti -aediflcii portant. Ipse est funda- « sicutinunc rBvelatum esi sanctis apostolis ejus
menlum, id est fides ejus est prima firmitas, « 61 propholis in Spiritu, esse gentes cohaeredes
et initium ac suslenlaculum omnis aedificii \irtu- « et concorporales et compavticipes promissionis
tum ac bonorum operum. Super quaimfideifirmita- e in Christo Jesu per Evangelium, cujus factus
lem innitentes, supersedificati estis in bonis ope- « sum ego minister se.cundum donum graliae Dei,
j < quse data est mihi secundum ojieralionem virtutis
ribus, id est ad altiora provecti iu crescendo de vir- j)
tute in virlutem. Et hoc factum est in ipso sumnw « ejus. •»
zngulari lapide, scilicet Christo Jesu, qui duos in Hujus rei gratia, id est pro bac re graia mihi,
sepopulos quasi duos parietes conjungit, et forti- scilicet ut vos cosedificemini,vel pro gratia Dei im-
tudo est totius sedificii. Qui ita est angutaiis lapis, plenda in liac re (/ Cor.xv), ego Paulus vinclus sutn.
ut non solum sit fundamenlum ipsius aedificii,Id est Et ponit per quaa ipsi sunt cosedificati, quia scilicct
non solum Silin inferiori parte, sed etiam sit sum- Deus revetavit illi salutem ad gentes perlinere, et
mus in ipso aedificio. Ita est summus ^ste lapis, ut misit illum eis praedicare, et facil pati pro illis, ut
uon possit alius lapis angularis iiuic superaddi. -Illi magis sint.-Jeo graii. Ego Paulus vinclus Cltrhli
enim volunt huic superponere alium angularem la- Jesu, id esl pro servilio el nomine Chrisri, vel in
pidem, qui carnales observanlias <jua.runt -super- potestale et voluntate ejus ego vinclus siim, quia
addere, et eas conteiidunt ad salutem valere.*Sed quando voluerit, roe dissolvef,. Vel ego vinclus pro
nihil polest huic supeiponi. Ipse «nim inferius est Evangelio sum Ghristi, non diaboli, Ul iHi qu. pro
lapis angularis secundum fidem, ipse est el summus suis ciiminibus tenentur in Yinculi_.YIlic.tusGhrist.
seeundum jusliliae consummationem. Vet ideo est sum, et boc pro vobis geniibus quibus \iam saluli^
im HERVEl BURGIDOLENSISMONACtll 1232
p.cedicaham; vel pro vobis, quia quod sum rinclus j^ lum, et hoc sicut stipral scripsi in brevi, id esl ita
Chtisli, lendil ad utiUlalem vestram, id esl \obis mihi manifeslatuni est divinitus, ul superius jjosui,
est ulile. Merilum enim pastoris provectum confert cum dicerero, ipse cstj enim pax vestra qui fecit
grcgi. Tunc Romae lenebalur Aposlolus in carcere. ulraque iinuni, et csetera qute ibi brevitn dicta stint
Quia vero merilum pasloris non proderit ovibus, de myslerio Chrisli et spcietale ulriusqtir plebis. Id
nisi se habeant prout religio Christiana exlgit, sup- est ltihil supra scripsi lunc de myslerio, quod 11011
ponit. Si lamen audhlis aure cordis, id esl si in- sit mihi per spirilum prophelise revelatum a Deo,
lellexislis dhpensationem gralim Dei, id est aposto- id est quod non habeamja gratia Dei. Noturo factum
latum mihi dispensatum a Dco, qtti scil cur me ad est mihi, proui poleslis legenles inlelligere, id est
hoc officium ciegit. YTeldispensalionem, id esl ofli- inquanlum vos attente studio seque legentes potestis
cium dispensandae et prsedicandaegralise Dri, id est animad\eiiere in prsedicta litlera. < Ipse esl enim
graluiii beneficii Dei omnibus impcnsi. Si inlellexi- pax noslra, i etc. Prudenliatn meatn, il est sapien-
slis dispc-nsare graliam Dei, id e_t si inlellerislis tiam et peiiliam, quairi ego habeo sttper nujsierio
gratuila ejus dona quse vobis dispensavi, scilicet Chrisli. Hoc esl in lanlum inihi nolilicaium esi my-
remissionem peccatorum innoccntiain, vitlutes, slerium, in quanlum praedicta liltera 'osteiidil nie
charismata, scientiam, fidem, doctrinam et his si- B 1 habere prudniliarii de jmysterio Christi, id est in
milia, vobls a Deo gralis esse collala, non aliquo quatitum inittit studentes ad iiitelligenduni iilud
mcrito, neque carnalibus observantiis. Si eiiira hsec mjsteiium. Per Iilieram enim illam, Hcet nos igno-
gratis divinitus dari non credilis, non e.lis in fide remus, ad multiplicem tamen iniellecttuii de rayste-
sana. Et si fidem sanam non habetis, iiil-.ilvobis rio Chrisli dttci possumus. Aliler enim forsiian pos-
merilum meum valebit. Ac si dicatur : Quod sum set exponere litteram illam healtis llieronymus, et
vinctus, vobis proderit, si intelligilis quod vobis aliler Ambrosius, atque aliter magnus Auguslinus;
dispensavi esse gratuitum donum Dei, ut nihil me- ct secundum oinnein inlelleclum, qui iiitle potest
ritis vestris ascribatis, nee in carnalibus observan- lieri, id est de HIo Clnisii myslerio, nolificalum est
tiis fiduciam ullam ponalis. Quod posuit, audistis, Apostolo. Hoc totiim tale est, ac si breviter dicat:
et non credidistis, ideo fecit, ut innuat lslud usque In tanluni nolificalum est mihi saciameiitum, in
adeo aptum et \icinum rationi, ut non solum fide quantum, id csl quam multipliciler polest intelligi
sit dignum, scd eliam intellectum. Yere dispensatio in scriplura illa quae est : « Ipse cst enim pax no-
est gratuitum donuiii Dei, id estgralis collatum vo- stra, » etc. Hoc idco dijrit, ttt per hoc commendare-
bis, cjuia ipsa dispensaiio~iiflJa esl mihi, id est ij>- tur auclorilas sua; et commcndata auctoritale, ma-
sum oUloium dispensandi est mihi daium, et hoc in jorem fldem exhiberent doctrinai su;e, mandaia legis
vobh convertendis et sedificandis, id est ut vos per dissuadenli. Quod sacijamenttim vel niysterium JIOJI
meam dispensationem converteremini, cl in aedificio est agnilum, id est virine nolum el plene filiis Iwmi-
Dei constitueremini. Vel ipsum oflicium dispensalio- ntvn, id esl raiioiialiuni, hoc esl vel carnalibus vel
nis raeae jam est haerens in vobis, quod vos aure spiiiiualibtis liliis palriareharum et prophelarum in
cordis et iuteriore veslro auditu jam recepislis ex alih generalionibus, id'est in praeteiitis temporibus.
gratia Dei. El si ego dispensationem non habeo nisi Licel enim antiqui sancli seirenl gentes ad fidem
exgralia, tuiic patet quia vos noliliam Dei el remis- veiitui'as, tamen nesciprunt quod ad. eamdem vitse
sionem peccatorum atqtte juslificalioiiem et caelera subliinitatem et gloriani forent venlurae, ad quam
quae vobis dispcnsavi, non habetis nisi ex sola gra- Judaei culturam habenlps unius Dei. Sed, et hocla-
lia. Post haec ponit rationem ad idem oslendendura, tuit eos, quia sine lege forenl salvandae. Non esl il-
quod scilicct gralis habeat hoc quod eis dispensat, lis agnitum ita plenarie hoc mysterium, sicut nunc
ethoc per medium. Nam ubi segralis habere osten- id est inquanlum lemppre graliae revetaium esl illis
dit, et qttod simililer gratis habeant, eos conrincit. quibus debuit, id est sanclis aposlolh ejus, qui hoc
Ac si dicat : Gratis est mihi dala dispensatio, quo- D praedicare roissi sunt, jefptopheits stth nova gratia,
ritunt secundum revelationem dirinam non secundum ex qtiibus fuit Agabusj (Acl. 11),et hoc relalum est
liumanam doclrinam, ncque secundum vires meas, illis in Spiriiu santto, id est per Spiiilum sanctum.
factutn est niihi notum sacranwnluin, id est quoddam Et quid sit hoc mysteiium, subdilur, scilicel gentes'
Dei occultum est mihi dirinilus revelatum, hoc est esse cohmredes, id esl siitiul cum Judaeis unam hae-
non obscure, sed apeiie intimatum; nechaheohu- reditatera in ccelo habituras, et concorporales, id est
jus rei plus notilise, nisi inquantum mihi Deus reve- simul cum eisdem Judseis in iuio corpore Ecclesiae
lavit et detex.it, id est nihil habeo ex mc, sed totum mansuras m praesenii, lut haec sint tam honorabilia
ex sola ^ratia. Et si ego quidquid vobis dispenso, memhra Ecclesiae quam el Judaei, et comparticipes
ex gratia haLeo, tunc et vos ex gtalia totum hahetis. promhsioiiis vitsc ailernae, ut sequaliter ad geutes
Oei bonitas mihi revelavit sacramentum, id esl peilineal illa promissib sicul ad Judaeos, el sequali-
quoddam mysterium niullis hominibus occultum, ter in ejus aileplione subHiiientur utrique. Et haec
scilicet qttod vos gentes essetis incorporandae Ju- omnia fiunt tit Chrislo \Jesu, id est in eo quod Chri •
daeis in unitale fidei, et eamdem gloriam habilurae slus carnem assumpsit, et mundum per se el apo-
uuam Jud_ei. Notificalum est mihi a Deo saeramen- slolos illuminavit. Nam haec omuia genies habent
.255 COMMENT. IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD EPIIES. 1234
per F.sangeliutn, id est per receptionem et observan- A . gelizare missus suni, sed el illuminare, id est clare
tiam E\angelii quod eis minislro. Non enim prodes-i et lucide doeere omnes qum, id est quam mirabilis ct
set illis incainalio Christi, nisi prsedicaretur, cujus ex quanta dileclione procedens sil dhpensatio sa-
"
Evangelii facius sum ego minister, non enini est cramenti, id-est quam mirabiliter sit dispositum a
nieum. Et quod minisler ejus faclus sum, non est Deo Patre sacramenlum incarnationis, passionis et
"
secundum merita mea, sed secunduindonum grutiw,'' resurrcctionis Chiisli, per quod genles'fieient co-
id est secundum g. atuitum donum graiise Dei, qum haercdes et concorporales ct coniparticipcs. Quod
gratia est milii dala secundum operationem virlutis sacramenlum erat abscondilum in divina mente a
ejus, id est secundum quod opeiata est virlusejus, swculis, id est a primo lempore saeculoium, quando
qtta suscitavii Chrislum, in quo nos omnes a morle cum saeculis cceperunt creaturae, quia ex quo saecula
aniinse resuscilarel, et sine legis opere salvarel. sumpscrunl principium, nulli fuil ita palrfactum ut
Et cum ego miiiislerium Evangelii habeaiii ex gra- nunc apostolis. Hoc ideo dicit, « ut oslendat sihi
tia, patet quia et vos habelis ex gralia quidquid multum esse credendum, cui revelalum est tantum
ex auditti Evangelii, quod prsedicavi \obis, acce -mysteriuro. i Per hoc idem ostendit dispensalioneni
pistis. islam fieri ex sola gratia. Qttod inde patet, qttia a
« Mihi cnim omnium sanctorum minimo dala esl B sseculis fuit .ibscondila, quoniam nec humana me-
< .gratia haeein genlibus, evangelizare investigabiles rila, nec carnales observanlise poiuerunt cam reve-
t dirilias Chrisli, et illuininare omnes quae sit di- lare. Reclediciturdispensatio sacfamenli, quia Dcus
« sprnsalio saeramenti absconditi a saeculisin Deo, diverse tribu.t illud sacrainenlum, cum aliisdat JJIUS
« qtti omnia ereavit, ut innotescat piincipalibus et csse participes et concorporales et cohaeiedes, et
< poteslatibus in coeleslibus per Ecciesiam mulli- aliis minus. Saeramenli dico, absconditi in Dco,
« formis sapienlia Det secundum praefinitionemsse- quia ita manebat in Deo, ul non exlra Deiim, pro-
« culorum, quam fecit in Chrislo Jesu Domino no- cederet, sed in secrcto ejus consilio lateret. Habel
« slro, in quo habemus fiduciam et accessum in enim Deus in seipso absconditas quorumdam fa-
« confidentiam per fidem ej'us. » ctorunt causas, quas rebus condilis non inseruit,
non in illo opere providenlise, quo
Data, inquit, gralia est mihi omnium sanctorum easque implet
minhno. Pia' nimia humililale dicit se minimum, isaiuras substituit ut sint, sed hi illo qtto eas admi-
oimiium sanctorum, oslendens de se magitum liu- nislrat ul voluerit, quas ut voluit condidit. Ibi est
lmlitalis exemplum, vel minimus erat omniuro san- gratia. per quam salvi fiunl peccatores, Natn ia
niundo absconditae sunt ralionales causae oinnium
ctorum, Id est magis humiliattis, hoc esl, afll ctus i
omnibus tiibulationibus, quam alius aliquis san- rerum iiaturaliter orilurarum, sicul abscondilus
clus, Multo etiira plus persequebanlur eura Judaei erat Levi in lumhis Abrahse, ideo aulem cattsae
et genliles, quam aliqtiem aliorum. Mihi ntinimo eorum cjuse per graliam futura suiit. Sic et hoc
dala est gratia hwc in genlibus, id est ministialio ; mysterium nosfrae salvalionis, quo gentes Judieis
et hoc, ut praemissum est, secundum operationem sequareiitur in sanctitate et gloria, ut omnino alittd
virlutis ejus, id est ila ut sequalur eam operalio futurum non esset, absconditum eral in Deo, aui
virtutis Dei, quia ad coiiUimationem roese pr.eiica- otnnia creavit, quia solus ipse C;calor noverat,
tionisOeus pefme miracula operalur.Oala estmihl, quid de suis creaturis facturus esset. Dala est
niUti gratia evangelizaiidi, ut effectum habeat in
id^estgralisconcessa a Deo ad ttlilitatem. Haecgralia Ecclcsia
dala esl niihi,j;cilicel evangelizare investigabilesdivi- praedicatio mea. et per Ecclesiara, id est
tias Cltrhii, id est mutla ejus dona copiose et ahun- per ea quae fiunt in mtiltiplicibus Eeclesiae nirnibris
danler nobis collala, quae adeo dilia suut el niagna, et ordinibus vel opeiibus, ui intwiescat, id est in-
ut itullo prorsus intellectu qiieaut iuvestigaii, cum terius et stiblilius, et magis notescat principibus et
Deus pro hominibus homo iieri, cf pro moiiuis vita potestatibus, id est prioribus el poteiitioiibus an-
mori, atque juslus pro peccatoribus iiniuolati di- D ' gelorum ordinibus, qui sunt in cwleslibus, sapientia
Dei mutliformis, quanttim ad varia et multa opera
gnatus sit, cunetisque per orbem nationibus liuiieu
vertlaiis oslendere, fidein dare, rt peccaloribus re- quae faeit in ecclesia, non inquaiituiii esl in Deo
missionem, jttslitiam, charismata, el caeleia hu- simplex et invariabilis. In hoc enint eati. ab initio
non cognoverunt, qtti ei ab inilio astiterunl. In se enim
jusmodi, qua; possuntpeifecte invesligari, quam non
magna et qualia sinl In hoc eliam sur.l iinesligabi- mulliplex, sed simplex est ista sapientia, sed
les istse diviliae, quia aliis dantiir, et aliis non dan- propter mulliplicia opera sua quae sapienter dispo-
hoc nit, dicitur multiformis, qttia mullas operum for-
tur; et cur fial, invesiigare non possumus. mas aptal. Et serundum hoc in cognilione liujus
Quando enim plures verbo prsedicalionis, et quo
- rumdam menles dono supernse graliae languntur sapentiae etiam angeli spiritus per Ecclesiam pro-
dum eam Cbrislus vel per se, vel
iutrinsecus ut credant, quorumdam aulem non tan- fecerunt, quia
per apostolos inslrueret, plurima secrela did.cerunt
guntur, quis nisi solus Deus scire polest cur isli eli- angeli quse ignoraLant. Magna esl igitur dispensatio
guntur, et illi relinquiintur ? Investigabiles itaque sacramenti, ubi diliccunt vel discunl ciiatn vii-
_imt divifiaedonorum Christi. Nec solum istas evan- tutes angelicse; et magna fides es! Allnbuenda vej*-
,235 HERVEI BURGIDOLENSIS MONACHl ' 1256
bis ilbus, qui tantum sacramentum dispensat. In- A A bulationes quas audistis me pati pro vobis quibus
notescal sapientia principibus, et hoc secundum pr_edicabam, non sint \obis causa defieiendi, sed
prmfinilionem smculorum, id est in tantum inno- constantes estote in gralia, quam vobis annuntiavi,
tescat, in quantum Deus praefinivit et praeordinavit non erubescenles de vinculis meis, neque timentes
de sseculis, id est de hominibus qui versantur in similia pati. Vel pro vobis sunt tribulafiones mese,
sseculis, hoc est-de bominibus qui erant futuri a id est ad uliliiatem vestram spectant, vobisque pro-
primo slatu Ecclesise usque ad. consummationem flciunt. Quw i'es, id est me pati prp vobis ttibuia-
saeculi. Quos ideo vocat saecula, quia mutabiles sunt tiones, est glpria veslta. Gloria enini vobis est lia-
et transitorii nt saecula, id est ut cqrsus prsefereuji- bere talem doctorem/ non ^confusio, ut infideles
fium dierum, Quum praefinitionem fecit in Christo aestimant. Et magno glorise praemio remunerabi-
Jesu, id est liaec omnia praefinirit Deus in Christo, mini, si me nunc in uibulalionibus non despexe-
iion in carnalibus observantiis, vel in aliquo merito ritis, ..ed in flima fide permanseritis. Eeto ne de-
nostro. Vel Dei sapientia est multiformis, secundum frciatis. Quia enim Ypluniatis arbitrium habetis,
praefinilionem sseculorum, quia secundum ea quse pelo. Sed quia vobig arbitrium non sufScit <adim-
prsefinivit, id est jiraeordinavit iu saeculis fieri, ap- plendum quod peto, hujus rei gratia, id est ne de-
paret multiformis, cum haee in operibus variantur ficiatis, flecto genua \tnea m oralione jvro vobis.
multiformiter. Et hanc praefinitionem fecit Deus in Facit enim pro eis Aposlolus orationem, ut Deus
Christo Jesu Domino nostro, quoniam anfe ssecula det perseveranliam e"taugmentum virtutum et scien-
praeordinavit Pater in Filio, quid'in saeculis acturus liae. Et per fieclionemj genuum intelligimus humiH-
csset, in quo habemus fiduciam, id esj; in cujus tatem supplicantis. Nam ad haec solent iu oralioaa
Christi auxilio habemus spem et fiduciam qccedendi fjecti genqa, ut Jiumilitas interior denotetur, et hu-
ad Dominum, et non solum spem, sed el ipsum miliori supplicatione affecttts orationis comraende-
accessum, et secundum bona opera, et secundum detur, et fortasse vinculis calenarum constrkUis,
prsemium, Fjduciam babemus in ep- vincpndi tri- non poterat Aposlolus genua corporis flectere; sed
bulationes, vel adipiseendi supernam bsereditatem, si hoc impediebatur corporaliter agere, velgenua
et post linem vita? praesentis accessum realiler ad cordis humilius flectebat. Flecto genua, id esl bu-
Deum, el hoc in confidentia, id est merito confid-en- roiliter in preeibus supplico ad Patrem Dotnini %to-
ti?e habitse per fidem ejus, scilicet qttia tanlum ip eo stri Jesu Ghrisli, ut Imerito ejus obtinere possim
solo omnimodam fiduciam posuimus per fidem ejus quod peto. Id est oro illum, de quo non est difit-
quam intemeratam servavlmus, nihtlque fiducise , dendum quin exaudia;, tum quia flecto ad eum mea
nostris roeritis, vel carnalihus observantiis altri- genua, tum quia genuit eum qui noster est Dominus
buimus. et est Jesus atque Christus, id est rex noster et sa- -
« Propter quod peto ne deficiatis in tribulatio- cerdos. Fleeto ad Patrem genua niea",ut sicut prius
« nibus meis pro vobis, quae est gloria vestra. Pater me exaudial, ex quo, id est ex cujus simiU-
« IIujus rei gratia flecto genua mea ad Patrepi tudine omnis paternitas nob dico est, sed nominatur.
« Domini nostri Jesu Chrisli, ex qup omnis pa- Nam jiroprie non diciiur Pater, nisi solus Deus; alii
« ternitas in ccelis, et in terra nomina(pr, ut det autem ad similitudinem ejus, de quibus non est di-
« vobis secundum divitias gloria. suas, virtutem cendum quod sint patres respectu Dei, sed nomen
« corroborari per Spuitum ejus, iii interiori ho- illud pariicipant, in cwlh, id est inter angelicos
« mine, Christum habitare per fidem in cordibqs sjririlus. Dii enim superiores qui praesunl aliis, et
« vestris : in charitate radicati et fundati, ut pos- curam super eos habent, patres nominantur; e. in
« sitis compreheudere cum omnibus sanctis, quse terra, id est inter bomines. Dei enim ineffabilis
« sit latitudo et Iongitudo et sublimilas et pro- dileclionis vehementia inseslimabiliter nos dilexit;
« fundum; scireetiam supereminentemscienliae cha- ac diligit ac gubernat, ideoque Pater noster dicitur
« ritalemChristi, ut impleamini in omnem plenitu- D ] (Malth. vt; Luc. xi).j Nos autem et angeli per eum
« dinem Dei. i dicimur paires in similitudiiie dilectionis et provi-
In Christo ut prsemissum est, habemus fiduci.am dentise quoniam ipsa dilectio et gubernatio, qua vo-
et^aecessum ad Patrem in confidontia per fidem cabamur patres, ab po procedit. Ex eo nominatur
ejus. \Propler quod pelo a/vobis «t confidentes et omnis paternitas in ccelo et in terra, quia, ut dictum
conslantes in Jide sitis, per quam ad tantam per- est quicunque sunl patres et jirsesuni aliis paterno
venietis gloriai... Omnia bona ut superius frequen- affectu sive in ccelo, s^icutdominaliones caeleris sub-
ter ostensum est, accepistis a praeveniente vos gra- jectorum ordinibus; pive in terra, sicut episcopi et
tia Dei; nunc superest ut vos arbitrio l.bera. vo- abbates, alique praelati, qui paterna bonitate, sub- _
luntaiis vestrae, eamdem subsequamini gratiam, ditis praesunt, ab ejus imitatione vocabulum paler-
perseverantes in ea, et bene operanles. Peto enim nitatis sortiuntur. Tel angeli coelorum nobis provi-
a vobis, propter arbitrium voluntatis. Peto ne de- dentes, dicunlur patres in coelis; et praelaliEcclesiaa,
ficiatis a sinceritate et conslantia fidei et perseve- patres in terra. Possunt co?li, spirituales homines
rantia bonorum operuin, in tribuiaiionibus tneh, inteUigi, terra veroj carnales. Ipse enim dicitur
\d esl resoectu mearum tribulationum. hoc est tri-• Pater, vel quia ex se{Filium genuit, vel quia crea-
-257 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD EPHES. 1258
turas pio moderamine gubernat et regit. Ad cujus A j promissionum Dei cum alacritate mentis, Sublimi-
bimilitudinem ob eamdem causam dicuntur palres tas, vita ccelestis inter angelos. Profundum a.utem,
vel qui ex seipsls filios geneiant, vel qui subjectos id est fundamenlum aedificii illius, fides est et
bap-
pio moderamine et studio gubernant. Et quia falis tismus, et eaeteta hujusmodi sagramejtta Ecclesiae.
tamque benignus el charitalivus erga nos esi Pater Haec ergo quatuor orat Apostolus, uf possimus iq-
isie, non esl difiMendum de ep quin nos exaudiat. tellectu et actu comprehendere. Vel de supernaa
Ad quem idcirco genua mea flecto, ui det vobis se- mansionis templo, id est dc perpelua
regni felicitate
cundutn divitias gloriw suw, id est secundum divi- possunt baec intelligi. /Eterna enim gloria illius re-
lem et copiosam largitianem abundantiae majesta- gni ila erii lata, quod nullus ibi coaretabitur; ifa
tis suae, virlulem corroborari, id est constantiam eritlonga et continua, quod nunquam deficiet; ita
fidei, qiise interius et exlerius vos faciat robustos erit sublimis et alta, quod omne terrenum bonuni
et fortes eontra omnes tribulationes. Virtutem cor- excedet; sic est profunda et admirabilis, quod nul-
roborari per Spirilum ejus, id est per spiritum gta- lius hominis vos in prsesenli valet eam perfecle nar-
tise, per operaiionem Spiritus sancti tit interiori rare, nulliusque mens ad pleniim intelligere. Vet
Iwmine, id est iu anima quse ab hostibus non po- eliam iu Deo possunt hsec intelligi. Babet enimDeus
test attingi. Et ut hoc salubriter vobis tribuat, B ' latitudiuem, quia dilectionem suam
usque ad colle*
det habitaie Chrhtum per fidem in cordibus ve- ctionem persequentium tendit. Habet longitudineni,
strh secundum perfectionem virtutum et constan- quia ad vitse patriam nos longanimiler tolerandu
lise, et hoc per lidem de eo habilam et perfectam. perducit. Habet subliniitatcm, quia ipsorum quoque
Stnit enim nonnulli_b_eretici^fortes ad toleran- inlelligentiam qui recepti in superna fuerunt con-
iiam adversitatum, sed non eis prodest. Vel grggationp, transcendit. Habet prnfundum, quia
det Christum habifare in mentibns et ralioni- damnatis jnferius, districtionis suae judicium com-
bus eas illuminando, Id est illuminet Chtisto habi- prebensibiliter exerit. Qua_ scilicet quatuor nobis in
tatote rationem vestram, et hoc per fidem. Ratio hac vita positis singulis exercet, quia et latitudinem
ctiim non illuminafur ad intelligendum, nisi fides amando, et longitudinem tolerando, el celsitudinem
praecedat. Unde scriqtum est : « Nisi credideritis, non solum inielligentiam nostram, sed ettam vo-ts
non intelligetis (Is«._sec. LXX). J Et in ianluro il- superando, et profunditatem sqam exhibet, occuUos
luininat rationem vestram, ut in charitale radicali et illicitos cogitalionum niotps districte judicando,
et fundali possitis cotnpreltendere cum omnibus san- Sed ejus celsitudo et profunditas quam sit inyrsliga-
ctis,quw sit lalitudo el longitudo et sublhnitgs et pro- ,„ bilis nullus agnoscit, nisi qui yel contemplatione
fundum. Yel secundum superiora sic potest conti- ad summa provehi, vel occultis motibps resistens,
nuari :Peto ne deficiatis, sed constanler persevere- tentationum cceperit importunitafe turbarj. Sed el
iis; vos dico, in charitate radicati et fundati. Radi- in crttce Domini, et per crucem in moribus sanclo-
eati, id est firmiterplantali ad instar arboris, quse: rum possunt isia quatuor intelligi. Crux enim lata
quanto plus terae iigitur, tanto plus crescit, et ube- est in transverso Iigno, quo extenduntur pendentis
rius fructificat; et fundati sicut aedificiura, quod manus; et significat opei'a bona in latitudine chari-
qcauto profundius fundatur, tanfo firmius in altum latis et hilariiatem menlis. Longa est a transverso
coustruitur. Radicati enim dicuntur qui in acliva ligno usqtieatj lerram, ubi doisum pedesque figim-
vita strenui sunt, quibus charitas est radix, quia tur, et sigiiificat perseveranliam in longitudine
sicut ex radice crescit arbor, et crescens fructum letnporis usque in finem. Alla esl in cacumine. qtto
adrutilitatem aliorum facit, sic illi qui sunt itt acliva transversum lignuin sursum versus extenditur, et
vila, ex charitate crescunt ad hoc, ut ferant fru- significat supernum finem, quo cuncta referunlur,
ctum, she corpoialem victum prsebendo, sive spiri- quoniam cuncta quse (iunl laliludine, propter altitu-
tualem. Per fundatos autem intelliguntur contem- dinem diviriorum facienda sunt praemiorum. Pro-
plalivi, qttia non crescunt in hujusmodi fiuctum D funda estin ea parte, cjua in terra figitpr. Ibi quippe
aliorum, sed firmi et immoti (prout esl possibile) et occulta est, nec videri potesl. Sed cuncta ejus ap-
permanent in contemplatione divina.Hoc est dicere: parentia et eminrntia inde consurgunt, sicut bona
Sive sitis in activa vita, sive in contemjilativa, ma« rioslra de profunditate gratise Dei, quse comprehen-
ttentes semper in charitate, possitis, id est facultasi di, ac dijudicari, non potest, universa jirocedunt-
sit vobis comprehendere, Id est cum rerum exsecu- Profundum enim crucis est oeculia voluntas Dei et
tioue notitiara prendere, ul ct intelligere et facereva- incomprehensibilitas jttdiciorum ejus, unde isla gra-
lealis cum omnibus sanctis;_non enim aliter sanctii tia in homines venit cunctos prseveniens et omnia
eritis, nisi hoc mysterium quod omnes sancti inlelli- bona prout voluerit distribuens, aliis quidem sic,
gunt, intellexerilis. Possitis comprehentlere quae sitt aliis vero sic, et alios eligens, alios^respuens. Hsec
laiitudo pvacdictisedificii, in quo vos sedifieamini, idl enim omnia cur ita fiant, inscrulabile est. Sed orat
e.t templiDei. Latitudo ejus est .amplitudo cordisi AposlolusMtt ita qtiatuor prout oportet valeamus in-
sanctorum , qtia cunctos diligunt cunclisque pro- telleclu, et operatione comprehendere, et lioc cum
desse cujdiiiit, et prout valent prosunt. Longitudoj omnibus sanclis, qtiia omnes sancti coroprehendunt
ejus, quae et longanimitas dicitur, exspectatio estt quae sunt isla qualuor. Kam coinprehensio istoiuru
1259 IIEl.VEI BURGIDOLENSISMONACHI i 1240
est quoedam commumo coelrstis rei publiese. El hoe A , servaniias improbavit, terminavit apostolus, et ad
etiam, inquit, oro, ut possitis scire cbarilalem moralem exhoiiationem transit, dicens :
Christi qtiam erga vos habuit et habet; qua. tanla CAPUT IV.
est, quod stiperetninet orani scienlite. et exsnpei-at • « Obsrcro itaque vos ego vincttis in Domino, ut
omnem sensum, quia imlltts sapiens estadeo in hac t digne ambulelis vocatione qua vocatiestis (I Cor.
vita, qui possit perfecte tantam charitatem conside- « vn), cum omni humilitate et manstietudine, rum
rare, sed in futuro sseculo scietur ha»cchaiilas. Ibi « patientia, supportantes invicem in chariiale, sol-
enhn jilena et perfecta dileclio est, sine ulla malo- < liciti senare unitatero spiritus in vinculo pacis.
rum tolerantia, qtue non fide creditquod non videt, « Unum corpus et untts spiiitus, sicut vocali estis
nec spe desiderat quod non tenet, sed in seieniiim « in una spe vocationis vestrse. Unus Oominus,
veritalis incominulabilem speciem coiitemplahitur, « una ficles, unum baplisma. Unus Peus et Pater
citjus sine fine quiettim lempus erit landare qttod < omnium, qui super pmnes est, et per omnia, et
anial, et amare quod laudat. Sic ergo detur vobis « in omnibus nobis (/ Cor. xu). i
scire cltaritalem Christi supereminentem scienliw et Hactenus de Ude et gratia ttactavit, et omnia
prsecellentem intcllectura, et hoc ita, ut impleainini gratiae tiibuenda salis monstravit; nunc de morihus
in oinnem plemtudinem Dei, non ut silis plenus Oeus, B monetprius commtiniter omnes, post per singulos
sed <it peifecte sitis pleni Peo, ut sit Peus omnia ordines. Quandoquidem sola gralia salvati eslis,
iii omnibus. non cx operibus vel observantiis carnalibus, et ha-
« Ei aulem qui potens est omnia facere super- bitaculum Pei estis effecti, sicut osleusum est su-
t abundanter, quam petimtts aut intelligimus, se- perius, itaque obsecto vos, ut ila jam amodo vhatis,
« cundum viiiutem quae operatur in nobis, ipsi glo- quateiitis tantani gratiam vobis collalam non amit-
latis. Et hoc est : Obsecro, id est per sacra dona
< ria in Ecclesia rt in Christo Jesu, in omnes gene-
co-leslis gratise quae percepistis, rogo vos rgo quem
« rationes, saeculi sseculorum. Amen. i
audi.e dcbetis, quia vinctus et incarceralus sum,
Ego, inquit, gentia mea fleclo ad Deum Patrem noii in furto, sed in Dotnino, id est in amore Oomi-
ut det vobis hsec omnia; sed ipse polens est facere ni, videlicet propter amoretn ejiis, et propler nomeu
superabundanter, id est valde Iargius et aflttienlius ejus in quo ftxus permaneo. Et- quia vinclus sum,
quam prttjjtss aut intelligimus, id cst ultra omnem campaiiendum est mihi, non spernenda exhortatio
petilionem et inlclligentiam nostram polest ipse no- mea. Obsecro ul digne ambuletis vocatione qua vocali
bi*. abundantiam donorum largiri, secundutn viriu- eslis, id est ambulelis idigne fide qua per gratiam
tem gralise suae, quw operuiur in nobis nonnulla vocati estis, id est ul ambulelis digne ad coeleslem
eliani quse nemo pelerel vcl intelligerel. YTelsecun- patriam, id est ut ambuletis prout fidem decet, qua
dtim \irtutem quae opeiatur in nobis, id est sicut venieiis ad ccelestem gldriam. Ambuletis. id est pro-
potenlia ejus operata est in nobis apostolis magni- moveaininielpcrse.eretris operando ea quae conve-
fice dona, ita potens esl facere, omnia in vobis pro niuut fidei ducenli ad salutem aeternam, id esl bona
quibus oramus, et ei qui ista poiest facere, el faciet opera. Bona enim opera' exigil fides vestra. Vel quia
si voltteril ipsi sit gloria non nobis, id est excellens g.alis ad lidem vocali estis prsedicatione mea, am-
honor, et hoc in Ecclesia, id est in conside.atione bulate sic in fidc et bonis operibus, ut ambulalio
eorum qttae facit in Ecclesia, sicul fidem, innocen- veslra praetlicaiioiii meaeconveniat. Hoc modo pote»
tiam, jusiitiain el in Christo Jesn, id est in respectu rili. digue ainbulare, scilicet cum omni humililale, ,
Chrisli, pcr quem haec omnia fitiiit, ct in cujus j'u- id est ri interius in cordp hahita, et exlerius exhibi-
dicio ctgratiasuiithaecuniversa. Et non ad horam la, scilicet ut nullatenusj vel in corde vel in verbo
sit ei gloria, sed in omnes generaiiones swculi swcu- sett in opere praesumalis de vohis, aut vos aliis prse-
lorutn, id est in futuro saeculoquod constabit ex om- feratis; et mansueludine;Iid rst lenitate et tractabili-
nibus generaiionibus, quae generantur in his prse- P tate, ut scilicet sictu mansueta aniraalia vos tractari
sentibus sseeulis. Sjeculuni quippe sae&jlorum, aeler- perniillalis, ut silis familiares et affabiles. Humilis
nitas est, cttjus partes sunt lempora et oiiiuia sa,- dicitur quasi humi acclivis, mansuetus quasi m?.nu
cula. Polest etiam sseculutn saeculorum inlelligi pr.e- assnelus.Et multi sunt humiles, qui non sunt man-
sens hoc saeculiim a principio niuiidi usque ad fi- sueti, id est lenes et tranquilli, sed in ipsa humili-
nem simul intellectuni, quod in multa ssecula divi- tate itilermisceiit qttemdam rigorem et severitatem
ditur. El in onities geueraiiones islitts sseculi ssecu- quasi pro juslitia. ldeo jnunc Aposlolus humililati
lorum extcndatur gloiia, quam Paler habet in Chri- subnexuit mansueludinem, at qui fueril humilis,
sto et inEcclesia, ut nulla generalio sil ab inilio studeal et mansuetus esse. Nec soliim cum litimili-
mundi usque ad cjus terminuin, in qua non glorifi- tale el mansueludine ambulelis in via Pei, sed etiam
cetitr Pcus per Christi gratiam in filiis Ecclesise. cum oniiii palieniia, qua paiiamini irlbulationes pro
Nullumenim temptis transit unquam vel tiansibit Chiistovoluiitateet actujquia quidam non paliunlttr
sine eleelis, in quibus per Christum glorificabit Pa- aliquando \oluntarie. Quam patientiam servabi-
ter. AJJJCIJ,id esl vere vel fideltier. Ilic traclalum lis suppoi tanlcs invicein vos, id est ul alter susti-
siuun commendalione graiise, i.i qua ct carnales ob- neat allerum in his quae suut graria elaspera. Et
114i COMMENT.1N EPISTOLAS PAULI. — 1N EPIST. AP EPHES. 1242
boe poterilis facere, si vicissim reputavcrilis vos A ficia membrorum disperlila sunt, sed nnitas spi ittts
esse supporla.ntes, id est inferiores. Non'"enim ille coniinet omnia. Quod spiiitus nosler, id cst anitiia
bene paliiur, qui se superiorem reputat. Et hanc nostra est ad niembra nosiia, hoc rst Spiriius san-
variam sttppoitalionein facite in charilute, ut vos clus ad membra Christi, ad corpus Cluisii, quod
invicem tolerantes, diligatis vos invicem. Sunt csl Ecclesia. Omnia enim menibra Clnisti cttm sint
enim nonnulli qtti eos incipiunt non diligere, a diversis officiis dedila, uno tainen spiiilu Chtisli
quibus contumciias vel hujusmodi adversa pa- \cgrla'iltir. Jam vero si mrmbrum praesciiidilur de
tiunltir. Sed non debet charilas relinqui propter ad- corpore, litinqiiid seqtiilur spitilus? Nrquaquam, et
versa qtiaepallnmr. Yel in charitate vos sttpporlale, tamen tnenibiiim agnosritur. Qttia homo separalus
id est iion ficte nec piopter terreniini commolum ab Ecrlesia, sacramriitura baplistni adhuc retinet,
sive damnum, nec propler limorem alicujus^perso- sed spiiltim ainisit. Cavendtim est rrgo sehisma, et
uae potemis, nec propler importunitalem letnporis, servanda est unitas. Non araillitur Spiritus sanctus
nec propter inanem gloriam, vel aliqtiid hujiisniodi, qui non potest scintli, se.l untts permanet; eteos qui
sed propter solam dilectionem, ut sola dilectio sit tiniiatem cuslodiurl, replel; et I ane seivare debe-
causa tolerantla. veslrae; el non irascahiini, nec tur- tis, sicut vocati eslis in iina spe vocationis veslrae,
betur cor vestium in hora qtta haec paliroini, sed H id est sicitt lide \ocali estis i-i uiia spe aeteiiiseglo-
permanealis in chaiitate et animi letiitale. Vos dico, ri:e. H.ec eniin (idrs vocationis esl, id rsl litlei ve-
soniciti servare uniiatem spiriius, id est silis inter strae, hoc rst fides vrslia est catisa spei veslrse, qttia
adver.a quse virissim suffntis, solliciti et cuiiosi in- jifsecessiiipsam spem, el dedil eam vobis. Quje spes
violabilem custodii-e unilatem spiiittts, id esl una- rsl una, qu a unain vitoesetcrnaegloriam exspectat.
iiimitatem voluntalis, ul sit vobiscor uniim et aniroa Illa eiiini esl una, qttia licet alii sint iLi ut stellte,
una, ct hoc tu vinculo pach, id est pax et co'iCordia alii ul luna, alii ul sol, omnibus lamen suffirit quod
exterior sit quasi vii-culum et nexus inleiioris uni- habenl. Qttoiiiara illi qui non sunt in lam digna
latis spiiitus. Yelaliler : Iiigredilur eniin Aposlolus elatiiale adco -Siinl uniia dileclione cttm majoribus,
removere quoddam quod r.ontrarium est chariiali, ut hoe quoJ majores habent, isti se habere repu-
videlicet schisma, quod in eis litnc fuisse propler irnt. Sic et vos in hac vila debetis facere, ut qtti
charismala non est dubiiaiiditm. Quoniam illi qui uiiniis habent in charisinalilius aliisqtte donis, ex
babehant charismata, despiciebant alios, el abi um- unione dileclionis reputent se habete quod maj'ores
pebant se ab eis, sicque schisina eral inier eos. habenl, qui al eorum ulilitatem habc!!.. _\on eniin
Quod Ipse ijrorsus vull eiadicare, dicens. Sollicili p in hac re dehel alius invidere alii, ncquealius alium
servare unilalem spiiitus, id est solliclte poslpo- despicere. Et ob hoc debetis cliam unilalem servare
nendo omne schisma scrvelis quod a vohis non ha- quia unus Dominus omnibus vobis est Christus, qui
belis, scilicet unilatein, id est quod vos estis facti vos manu misit el vivificarit. Non enim habelis
unutn secundum fidem, et alia dona servetis quia pltj.es doniinos, pro quortim divetsis voluntatibus
ur.itas Hla est spirilus, id est a Spiritu sancto vobis vos oporteat discordare, sed untim, qui vobis uni-
concessa, et ideo non est negligenda, sed sludiose lalein prsecipit. Unitas enim nou habet in se conlra-
retinenda. Quam potei iiis hoc niodo servarr, vide- rietatem, sictil nec Crealor, Quod aulem ab unitate
lieet in vinculo pacis, id est pax lalitet*iuter vos separalur et extra unilalem est, jam conlrarium et
hahita, ut alius non inquietet alium, vinciil vos in dualitas. Nam Crealor erat quidem unus, sed sta-
simul et conglutinet. Et sitis oranes unum corpus tim ut creatura successil, contrarielas processit.
per unitalem fidei et concordiam licel diversis ofli- Servanda est igiturunilas, ut uni Pomino servi_.tur.
ciis videamini dediti, sieut diversa membra corpo- Quaeet ideo cuslodiri debet, quia una fides est. Li-
ris, et sit vobis untis spiritus, id est una mens et cet enim unusquisque credenlium suam fidem ha-
voluntas, sictit et unam remuneralitmem vitse pe- beat, una lamen fides dicilur. H__cenim in aniino
rennis omnes speratis. Et hoc est, sicut vocati estis rj credenlis esl ei tantuin conspicua, ctijtis est, quam-
a Deo iii una spe vocationh vestrw, id est in una vis sil et in aliis non ipsa, sed similis. Non enim
exspeclatione supernse meicedis, ad qttam vocati ntimero rsl una, sed genere. Propter similittidinem
eslis, vel ideo servarc debetis unilalem spirilits, quia lamen ex nulla adversitate magis unam dicimus
unum corpus est de qtto vos eslis, id esi Ecclesia esse quam multas. Nam et duos homines similliroos
quse est una et est corptts Chrisli. Unum corpus se- cttm viderimus, unam faciem dicimus, et miramur
eundum fidem ct dilectionem et sacrameiitorum ainborum. lla enim dicitur eadem credentium fides
percptionem. Et spiritus Chrisli qui hoc corpus una, sicttt eadem volenlium voluiitas itna, cum et
ejus vivificatest unus. Multis en'm membris, constat in ipsis qui hoc idem voluni, sua-vohtntas sit cui-
unum corpus, et vegelat omnia membra unus spi- que conspieua; alterius autem lateat, quamvis idem
ritus. Ecce htimano spiritu quo sum ipse honio, velit. Propler hoc eliam senanda est iiuilas, qtiia
membra omnia colligo et vegelo. Impeio omnibus unum est baptisma. Non enim polest iterari, sed a
membris ut moveanlur, iulendo oculos ad viden- quocunque dattim fuerit, sive a bono, sive a malo,
duin, attrcs ad audiendum, linguam ad toquendum, sive a catholico, sive ab haereticojuxta morem Ec-
manus ad operationem pedes ad ambukndum. Of- clesisein nomine sancta. tjinitatis, scilicet Patris cl
£213 IIERVEI BURG.DQLEI-.SiS MONACHl 1244
Filii et Spiritus sancti, lanttimdem valel ad remis- A anima autem una cst quae agit omnia, iu manu ut
sionem peccatoium et apertionem regni ceelorum. operettir, in pede ut ambulet, in aure ut audiat, in
Sed ideo tenenda est unitas, quia unus est Deus in oculo ut videat; sic sunt etiam dhersa dona iide-
substantia sua. Non enim est multiplex subslantia lium tanquam membrorum, ad mensuram propriani
ejus, sed una el simplex. Unde el Moyses : « Audi cuique distributa, seti una est Chrisli gralia quse
Israel: Dominus Deus luus , Deus uiius est (Dcut. distribuit. Propter quod non debent alii aliis invidcre
vi). >Non polest esse major, non polest esse minor, nec alii contra alios de donis superbire, quae gralis
non potest numerari. Vnus est Deus, crealor om- dantur a Christo, et quaemensurat ille_et modificat,
nium, qui et unus Paler otnnium est, palerno affe- sicut scit singulis expedire. Nam ad hoe uni multum
clu diligens omnia el gubernans; el ideo nemo po- dalur, ttl per hunc multi pt'omo\eantur alii; et aJ
test se alteri praeferre. Unus dicitur isle Pater, in eo hoc parum aliis, ut in oranibus erga omnes humi-
quod unica affeclione procurat omnia, sicut dulcis litatera conseivent. Et si Clnislus metitur cuidam
Pater. Qui est super omnes, id esl prsecellit omni- multum, ut mullis aliis prosit qui fantura nnn ha-
bus creaturis, cuj'us dignitas nos invitet; ei per bent, luncnon estrectum earentes inridere haben-
omnia diffusus, quia ubique est; et ideo timendus, tibus, sed polius debeitt iepufare sebabere quidquid
cum uusquam possil evilaii;-eJ in omnibus nobis est "* majores habeni, qttia ad eorum utilitatem habent.
per gratiam, qui unitatem servaraus. Per omnia Nec illi qni habent, debenl despicere non habentes,
enim est potentia virlulis suae, cl prudentia dispo- cum ad hoc babcant, ut non babentibus subserviant.
silionis suse, sed in nobis gralia bonilalis suse. Yel Ita ergo debemus in variis donis quae accipimus,
super omnes est dominando et regendo, et est per servare unitalem, abraso omni schismate. Propter
omnia, subministrando omnia bona quse habent, et quod probandum quod Chrislus det diversa dona,
in omnibus nobis collata beneficia servando. IUud dicit Spiritus sanctus in Psalmista : . Ascendens in
per quod est ibi, per omnia, ordinale est, ostendens altum, ctc. (JPS«/.LWII). J Yersa tamen ad Chri-
quod si omnia nostra discusseiimus, .pmnia ordine stum loculione, clicitJPsalmisla : « Ascendisli in al-
perambulando inveniemus ab eo ministrata. Et quia lum, raptivasti captiyitatem, accepisti dona in ho-
omnibus dominatur, el per omnia nostra est prseter minibus (ibid.). i Nec moveat quod _Apostolus non
peccatum, et quia nobis illa conserval, ideo sollicili ait: « Accepisli dona in hominibus; » sed, dedit
e.sc debemus, ut quemadmodum ipse est unus, ita dona hominibus. IHe1quippe auctoritate" apostolica
et nos unum simus et unitatem semper observe- secundum hoc locutus est, quod Deus cum Patre est
mus- tC Filius. Secundum hoc! enim dedit dona hominibus
i Unicuicjue autem nostrum dala est gralia] se- roittens eis Spiritum sanctum, qui spiritus estPa-
« cundum mensuram donationis Christi (Rotn. xn ; tris et Filii. Prophela vero secundum illud, quod
< / Cor. xn).jPropterquod dicit :.Ascendens in al- idem Christus inlelligifur in corpore suo, quod esi
« tum, captivam duxit caplivitatem, dedit dona lio- Ecclesia, unde et fideles cuncti membra ejus sunt,
< roinibus (Psal. LXVH). Quod autem ascendit, dixit eum accepisse jdona in hominibus, qtiia ipse
« qttid esl, nisi quia et dcscendit primum in infe- accipit, quidquid beheficii membris irnpenditur il-
« riores partes terrae? Qui descendit, ipse esl et qui lius, unde dicturus est: « Quaudo uni ex minimis
« asccndit super pmnes ecelos, ut adimpleret om- meis fecistis, mihi fecistis (Mallh. sxv). » Sed vi-
« nia (Joan. m). Et ipse dedit quosdam quidem deamus sententiam: lAscejjrfensin altum cceli habita-
« apostolos, quosdam autem prophetas, alios vero culum Christus, captivam duxit caplivilatcm, id
« evangelistas, alios autem pastores ct doctores ad est corruptionem ndstram virtute sua. ineorru-
« consummationem sanctormn (I Cor. xu), in opus ption".s absorbuit; vel captivam duxit eaptivita-
« minislerii, in aediflcalionem corporis Ohrisii, do- tem quia vicit mortem, quse captivos lenebat, in qui-
« nec occurramus omnes in unitale fidei el agui- bus rcgnabai. Vel eos qui in inferno tenebantur ca-
« tionis Filii Dei in viruin perfeclum, in mensuram D ptivi, qui et captivitatis nomine designari possuhl,
« ajlalis plenttudinis Christi, ut jam non sirous par- du\it secum ad regnaccelorum.Namsicutmilitiacum
« vuli fltictuantes, ct ciicumferamur omni vento dicitttr, inlelliguntuf qui inilitant, sic appellatione
e doctrinae in nequitia hominum, in astutia ad cir- caplivitatis intelliguntur, qui in inferni claustris de-
« cumvenlionem erroris. i tincbantur capli. In hac quoque vila multi tcne-
Nos quidem omnes sumus unum corpus, et uni- bantur a diabolo capliri in peccatis, qui et caplivi-
tatem servare debemus, sed non omnes sequaliter tas similiter appellantur, sed eos Christus feliciter
dona ca_lesli& graiiae percepimus, nam unicuique cajjtivavit. Cur enim non sit eapiivitas felix, si et ad
nostrum data est gralia secundum mensuram dona- bonura homines possunt capi ? Unde Petro dietum
tionis Chrhti. Nam aliud donum gratiae habet iste, est: «Ex hoc jam homines eris capiens (Luc. v). t>
aiiud illo; et quod habet ille, non habet iste. Mensu- JCaplivati ergo suntj quia capli; et capti, quia sub-
ra ista est ei divisio qusedam donorum, et concordia jugati, id est sub leve Christi jugum missi. Sed hoc
ibi unum corpus facit. Nam sicut in nostro corpore: considerandum, quia captivi et teriigense, patriam
aliud accipit manus ut operelur, aliud oculus ut vi- nostram aesiimaban.us hoc exsilium. Sed duro a
deat, aliud aurU ut autliat, ahud pes ut ambuJet; Gliriao duciraur 8!l!res!ramco_lorani. nimiram cs-
12.S COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. - IN EPIST. AD EPHES. 1246
piivitas noslra beata capliva ducilur ab illo. His A merum electorum ex angelis et hominibus, adimplel
Itaque nioJis captiva\it captivatam, aseendens pro- nmnia. Vel omnia regna mundi adimplevit suo cullu.
pria vi-tute el voluntateinaltum, 11011sustentatus Et utomniaadimjjleret, dedil ipse nobis ad eruditio-
auxilio cujusquam alterius. Pedit vero dona hoiiii- nemquatuor regentium ordines, scilieel quosdatn qui-
vibus, quiamisso desuper Sphilu alii sermonem sa- detn essegavostolossiculPetrum etAndraeam (Joan. i),
pienlise, aUi gratiamAirtutura, alii gratiam curatio- cseterosque tales, qui omnibus aliis majores erant,
num, alii genera linguarum, alii jnterpretationem babentes oflicium praedicationis, et per se tradentes
sermonum tribuit (7 Coi'. xn). Non enim singuli aliis, qubrum nunc Iocum apostolicum, etprimates,
quique habent omnia, sed hi illa, alii alia, sicut et et archiepiscopi tenent in Ecclesia. Quosdatn autem
supra dictum est, quamris ipsum donum a quo uni- -dedit essepropheias, qui ventura praedicerent etiam
cuique jiropria dividuntur, omnes habeant, id est sub Novo Testamento, sicut Agabum sibique similes
spiritum. Ista pars scientise qua dicilur, dedit dona (Act. xi). Quorum locum nunc tenent, qui Scriptu-
Iwminibus, \alet ad ostendemlum quod Christus se- ras interpretando, prsenuntiant per eas caetetis fu-
cundum mensuram dedit uuicuique noslrum, gra- tura justorum gaudia malortimque supplicia; alios
liam. Cselera vero dixil, ut scienlia magis patesce- vero dedil evangelislas, sicui Lucani et caeleros, qui
rel. Ascendisse dixil eum jirophela. Sed quid est Evangelium ad posteros scriptum transmiserunt,
quod ascendisse dictus est, nisi quia et anfea de- vel etiam qui Evangelium prsedicabant, et officium
scenderat? Verbum enim quod in principio erat Deus ministrandi pauperibus habebaut, ut seplem diaconi
"apud Deum (Joan, i), quo ascendcct, vel quomodo sub apostolis {Acf. vi). Utrumque enira victtim prae-
ascendereposset, nisipriusdescendisset? Erat enim bebant, et spiritualem et eorporalem» Similiter ad-
s lper omnia, vel potius erat ubique. Sed descendit huc deberenf, agere omnes diaconi. Inde est eiiam
quando formam servi accepit (Pliilip.jii). Dcscendit quod hodie missa legunt evangolium. Alios autem
in partes ierrae (quae sunt aereae) inferiores ut inter dedit pastores et doclores, sicut episcopos vel pre-
lioinines conversaretur. Divinitate descendit ad nos, sbyteros, Pastores enim et doetores unum regentium
sed humanitate quam assumpsit, ascendit ad coelos. ordinem intelligimus, quia gregcin Dei ipse veraciter
Et hoc est quod eum Apostolus descendisse jirobat jiascit qui docet. Et ideo non dicitur dislincte, alios
per boc quod dictus est ascendisse dicens: Quod autem pastores, alios yei'0 doctores, sed dicjtur con-
autein ascendil, quid est nisi quia el descendit pri- juricte, alios autem paslores et doclores, ut intelli-
mumin infeiiores parles terrm? id est quomodo vel gerent suum officium esse suam doctrinam. Unde et
quare dictum est quod ascendil, nisi respectu praeca- r per prophetam Deus promisit: « Dabc. vobis pasto-
denlis descensionis? Possunt Inferiores partes terra. res juxta cor meum, et pascent vos scientia et do-
intelligi loca inferorum, in quibus tenebantur san- clriiia (Jer. ui). i Si quid tamen differentiae in his
cti. Et illue secundum animam tlescendit Christus, duobus esse potesf, paslores dici videnlur respectu
non ruinam vel praecipitium seu violenliam passus, ovium, id esl simplicium et hebetum; doctores au-
sed spontanea voluntate misertus, descenditin illas tem respectu eorum, qui j'am sunt eruditi el ratio-
Inferiores partes terraj, ut inde suos omnes potenler rtabiliter intelligere cceperunt. Omnibus istis dedit
educeret. Ptimum quidem illuc descendit, ac deinde Chrislus haec varia donaad instruclionem Ecclesiae.
resumplo corpore ascendit in coelum. Et ne videre- Unde nullus eorum de acceptis donis superbiro.driiet
tur alicui quod alia persona esset ascendens, et alia contra eos qui non habent, vel se ab eis scindere,
descendens, addit: Qui descendit secundum divini- sed potius saluti eorum servire. Neeminores debent
iatem, accipiendo bumanitatem, et qui ascendit se- eis invidere, sed eos ut patres venerari et diligere;
cundum humanilatem, quo nunquam prius fuerat hos enim dedit Salvatoforf consummalionem sancto-
humanitus ipse esl una et eadem persona. Ascendit rum, id est ad hoc ut eos qui jam sancli sunt, con-
non solum super omnes cwlos materiales, sed et su- summent et perficiant in sanclitale, scilicet, ui eos
per omnes coeleslium virtutum ordines, superans D qui sancti sunt secundum remissionem peccatorum
loco et dignitate omnem creaturam, ut adimplerel et iuaocenliam atque bonorum iperum inchoationem
otnnia quaede eo fuerant prophefata. Noudum enim promoveant el conguminent secundum augiaieiilum
de eofuerant adimpleta, quando ille necdum juxta virlutis et perseverantiam, et dedit eos in opus mt-
humanitatem in dexlera paternse gloriae consedebat nhterii, ut unusquisque plene possit facere op.us
regnansin seternum. Vel omnia donis suis adimple- ministrationis sibi creditse. Si enim unus faceret
vit ascendens, ut etiam angelicse crealurae, quse ante omnia, non perfecte ageret singula. Ideo unusquis-
erant impleise adimplerelilur, id est promotionem que opus ministerii cui deditus esset, aocepit. Et quo
quamdaro acciperent. Namnon solum homines, sed tendit hoc ministerium uniuscujusque corum ? Jn
etiam angeli promoti sunl ascensione ejus. Yel om- wdificaiionem corporh Cltristi, id est in hoc ut cor-
nia adimplevit, idest rationalem creaturam perfecte pus Christi quod est Ecclesia, aedificetui', sive in vir-
ad integrum implevit, hoc est humaiium genus et tufibus, sive in conversione infidelium ad fidem.
numerum angelorum. Nam in reslauratione hominis Hsecest enim doraus quse, sicut Psalmus canit (Psal.
supplelur numerus angclorum, qui tiiminuius crat - cii.ii), aediilcalur postcaptivitatem; quoniam de itlis
casu reproborum spirituum.. Sicqtie complendo nu- qui a diabolo tenebanlur captiri, sedificalur Ecclesia,
i_>47 HERVEI BUR.G1D0LENSISMONACHl 4248
quse rt domus ct corpus Christi est. Tales praelatos A . perfecttts cui nihil desit, el nihil post addendum sit
dedil Christus Ecclesix',et tandiu dabit, rfonecoccui-- in ntimero vel viiibus. Et hoc erit, quando occur-
ramus omnes, itl esl donec omncs qui modo sumus remus in menstirara setaiis pknittidinis Chiisti, ii
in una et non discrepatiti fije, el in una et non di- est quando aelas mensutala a Christo, erit jjlena.
sCi'rpanli agnilione Filii Ori, oecuiiamus nobis in- Menstira erit pletia, quando Christus ipse in corpore
vicem in di_ judicii de diversis raundi partibus, vel suo plr.ntts crit, omiies habens qtii tuinc per sin-
ipsi Chiisto, ([tiasi desiderio currenles ad gaudium, gulos crescit, et omncs in eo iminoilal.s et beali
invirum perfectitm, ut ttnusquisque sit vtr perfe- erunt. El ultra non eiil necessaria prselatio, neque
clus, qtiia sive claudus modo sit aliquis, sive caecus, durabit amplitis, quaei modo necesse est ul perma-
slve quolibet membio careal, in lesufreetiorie per- neatusque ad illum terminum. Et ideo non estgia-
feclionein oniniiim membrorum habebit; et in men- viter ferenda, quse cilo transibit. Ob hoc autem in
suram wtalis pleniludhih Chrhti, id esl ut nec infta, vifum perfectum oceurremus, quia niar.emus tit tint-
nec uliia jiivenilem forniam resttrgatnus, sed in tale fidei, iii cst unani non variam fidem habemus
aelate et robore, ad qua. Chrislum hic peivenisse de Filio Dei; etquiajmanemus in unitale agniliouis
cognovimus, id est i.i ea mela aelatis, usqtie ad Filii Dei, id eslquia jagnoscimiis, id esl intrlligimus
qttani naturaliter crescit homo, et ultra quatn nihil " idem de Filio Dei. lloc esl dicere, quia credimus et
einattifal.teracerescil, in qtia et salvalor babttit ple- intelligimus ideni de Filio Dei. Illi enint non occur-
nituJinem annorum et corporis, cuiii de hoc raundo rent in virum pcrfectum, qui idem non errduntrin
transiret. Non ait mensuram corporis vel nirnsitram Ecclesia, et ideni non inielligunt. Illi vero non len-
statutse, sed mensuram selatis pleniludinis Chrisli. dunl ad iJem inlelligere, qui schisma voltinl in Ec-
Neque enim fas est dicere, cum resurreclionis ora- clesia facei'e. Vel Chrisio, sicut supradictum est,
niuin Krapus a.Ivenerit, aecessuiam co poii alictijus occurremus venienli ad jiidicium, et gatidentes rum
eam magiii udinem qtiain nou hahttit. Si auietn di- excipirmus; nos dico qui nunc suraus i:i umiale
xerimus ad Dominici co poris iiiodum eliam qtio- fidei, itl est qui tcneinus unam li.iem triuilalis et
1'Bmcunqiiemajora coipora redigenda, jieiibil de unitatis divinse, qui sumus in utiiiale agniiionis Filii
Kiultotiini coiporibus pluiinitim, ciim ipse nec ca- Dei, id esl qui tinam el concordem in fide lenemus
' p.Uum periluium esse promiserit
(Luc. xxi). Reslat agniiionem Filii Dei, credenles etim iiicarnaium et
ergo ut stiaro recipial quisque roensuram, quam vel passuin ac tesuscitatum et exallatum. Ad hoc enim
habuit in juventute, etiam si senex obiit; vel fuerat nobis dali sunl praclaii, ut jam post leinpus gratise,
habiuirus, si est ante dcfumius. Vel ita: Pradatos posl accrplionem spifilualisdoctrinaeiJOJi stinus j.af-
dedii Christus in Ecclesia, qui sibi ahi aliis suece- vuli sensibus, sed provecti in sapientia; e. ucn simus
dentibus perdurent, donec occurramus onines in vi- flucluaiiles, id esl tilubanles noslradebililateiti Donis
rtiin peifeclum, id esl donec ita conveniamus et opeiibus, seu dubilantes iu Ude ; non simus lluctu-
conjiingamur omnes secundum charilatem, ttt simus anles inter tindas leiitatiomim, sirtttnavis tempestati
vir perfectus. Peifectus rir dicitur, quando jam nul- exposita, sed firmi et immohites, et ut non circum-
lum membiorum stiorum crescil secundum quami- feramur, id est 11011 in gyrum erroris feramur omni
latem. Non est enim perfectus, donec habet ubi venlo doclrinw, id est omni flatti inanis dogmatis.
crescat. SicEccIesia lunc erit in stattt perfeclo, cuni Doctrina enim pravprum et haerelicorum, est quasi
jam nullum nierabrorum suorum per successionem ventus lempeslatis aitt lurbuiis, quia slaium mentis
poteiil exerescere. Crescil enini quolidie nianus, evertit, et in verliginem errorunt ducit, alque levis
quando uno mortuo, qui necessaria minislrabat fra- esl et vana, non liabens pondus verilalis, ideoque
tribus, succedit alius hoc idem faciens, et sic de prudenter cavenda est. Doctrinsedieo, maneniis ih
cseteris membris. Sed poslquam nuinerus elcctorum nequitia hominuin, qboniam nequitia Iiomiiium est
completus furrit ttinc islud successionis cremenlum sedes perversae docliinae. Nam haeresis non est nisi
cessabit, quoniam tunc erimus vir perfectus, quia D in anima subdita peccalis, qtiia peccata commissa,
nuJlum membrorum jam crescendi locujn habebit, sunl caus;e ul Deus perniiltat eos corruere in bara-
quoniam completus eril numerus omnium. Donec llirum hseresis. Qu_e seductionis docliiua mauet
occurramus in/virum peifectura, id estdoner Eccte- eliam tit astutia. Astulia denolatur, si dici potest,
sia clficiatur vir perfectus; hocesl, quando omne dolosa scientia, quoniatn in ea manel doclriiia hae-
menibruin Ecclesiae sttam quantitatem habebit. Oc- resis, quia ipsitts caisaest et suslentaetilum. Aslu-
curramus omnes. et ita occuframus, ut nullum tta dico, lendente ad chcumvenlionein erroris, id est
membrum remaneat qttod siiam quantilatem non ad hoc sludente ut ciicumveniat incautos et ducat
in errorem. Kam per dolositalis el astulise frattdem
recipial. Per hoc quod dicit, occurramus, ct non,
solent hseietici mullps decipere. Sed ab his luti su-
conveniamus, ostendit qtioil mulium enmus proni mus
per doctrinam Wiiatis, quam prsedicanl prae-
et prompii ad ipsam dilectionem.iCiirrere enim nia- lati Ecclesite.
Apostoli enim el prophetse Novi Te-
jorem veloritatem notat, qttam veniie. Hoc totum slamenti qui exponunt Scripltiias, reddtinl nos non
tale est: Tandiu dabit doctorcs et pastores, quandiu parvulos, sed foiies ad intelligendum. Per evangeli-
erit necessarium, id est dr».fe Ecclesia efiiciatur vir stasquiEvanseliumpfaedicaiUefriciuiur iion fluclua.t-
1219 COMMENT.1N EPISTOLAS PAULI. — ffi EPIST. AD EPHES. *~ iS&O
les in fide, sed certi. Per pastores ct doclores fit.A operatur, magnus aut parrns dicitur. Vel junciura
ul non circiimferamur omni vento doclrina?, sed haec est stiLministrationis, id esf ad hoc ut alitts
constanles simus in fide et proposito religionis no- subministietttr alii. Ad hoceniro suntjtincti iu Ec-
slrae. - clesia fide el chaiitale, ul sicut in noslro coipore
« Veritatem aulein facicntes, in cnaritate cresca- oculi ptovidenlpedibtis; sic illi qui in Ecclesiaecor-
« mus in illa per omnia, qtti est captil Chrislus : poi-e sunt oculi, provitleant illis qui sunt petles, et
* ex quo tolum corpus compactum et connexum sic caetera membra vicissim faciant. Qusc suhmini-
« per omnem juncluiam subniinislralionis, serun- slralio secundum Operalionem fii, ttl ministrel alius
« dum operalionera in menstuam uniuscujusque alii secundum ea quse operari polest, itl est in lan-
« membri, augmentum corpoiis facit in aedificalio- lum subserviat, in quantum valrt opeiari. Illt au-
« nem sui in charitate. > tem recusant in Ecclesia minislrare \el ministrari,
Non circumferamur omni \enlo doclriiiae sed fa- quia schisma volunt facefe. El quid est alititl in Ec-
cieniesveiitatem, id e.l vrram argumeiilationem con- clesia schisma faceie, quam dissohere quod Cliri-
tra astuliam illorum, id esl ad iiiventiones veras et slus compegit et conncxitit? Ilaec atttrm operalio fit
firmas et ralionabiles contra illos qui bseresim vo- in menstuam uniuscujiisque meinbri, id esl secttn-
Junt inducere, «escojjius in tllo per oniuia quse ha- dum quod iiiiuinquodque mrrobrum poiest operari.
liemus, id est in omnibtis quaejam percepimus, sci- Et ita corpus istud compaclitm et coiu.exuni, dum
licel in innocenlia, liumililate, patienlia el caeleiis mombris membra subminisliaiil vcl subininistran-
rirlulibus auginentemur, elhocfial incharilate. Yel tur, facit aitgmenlum coipoiis, id est stti ipsius, id
faciamus verilaiem, id est bene operemur secundum est augmeuial illos in viiiulibus et nuniero, quae
doctiinam mandalorum Dei, de quibus dicilur : jam siinl corptts. Et hoc facil in wdificalionem sui,
«'Omnia niaitdala (ua \ciiias (Psal. cxvitt), > cl hoc id cst ut se jedificct, rt se lemi>lum Dei construat,
iiou in hypoeiisi vel in timore facianms, sed clari- . ponrns scmper in aedifieio sui qtioscniiqiie potest
tate ut sola clarilas nos facial hsec ageie. Et iia conveiirre. El hoc tolitni facil in chaiitatc, quia pro-
cresrainus ac proliciatnus per omnia, 1ona quae ha- pter solam chariialrm ponit illos in scdificio Dri et
bemus, tam sensuum menlis qttain et operuro bono- in charilate docelpcrmanere rl opeiari. Eeontra- ')
rum atqtte verboium, in lllo qui esl caput noslrum, atttem faciunt qui schisma generant el hor sariun.
id est providens nobis et regens nos. Et quis est cotpus minuere conaniur. ei .edificittm ccelrslc de-
ille? Chiislus, idest rex nosler, sive pontifex. El in stiueie. Aliter quoqtie potrsl intrlligi quod d'ntuiti
isto atque suh islo capiie debemits semper cre_eere (Q esl, in mensiiratn unittscujusque mrnil ri augiiien-
et augmenlari peromnia, ut seqttamur eum ul niem- tura co poris facit. Augmenlatur enim corpus Eccle-
bfa caput, et in eo maneamus qtti se nobis ltabila- sise proficienilo in mrnsuraro iiniuscuju_que mem-
culum dedil, dicens : « Manete in ine (Joan. xv). > bri, ttl unumquodque merabrum in quanluiii cre-
Dehinc Apostolns metaphoram capitis et memhro- scere debei, in (anttiro creseat p.r .successionem,
rum prosequiiur,~oslendens quod iiullus fideliuin in Crescuni oculi in hoc cotpoir, dunt unn doctoie
aliqtio bono possit crescere, nisi adhaereal capili movtuo, crescit rl succedil ei alius. Non lainen dU
Christo sicutet m huniano cor, ore si nicmbium cui.lur divisi oiuli, quia 11011 cfliciinUur plures, sej
aliqttotl a capite stto abscinditur, jam non crescit aiigmentatitur. Unusenim semper episcopus in ci-
sed marcescil. Et hoc esl: Ex quo capite Chrislo fit vitale prseest, el non plures. Et ita de c.ruris
quod foiuin corpus, id est tdfa Ecclesia secundum seiiiiendum.Cum auteni ista sttccessio et aedificalio
omnia est compactum, id est coiijuitciuin unauinii- peracla fuerif, lunc completa eril mensura aetalis
tale fidei, el connexum vinculis charitatis. El ita est pleniludinis Chiisti.
ex fide compactum et charitate connexum, quod si < Hoc igitur dico et test'(icor in Domino (Rom. i)
earatisper omnemjuncluram membroruni, iiivenie- < ul jara non ambuletis sictil rf genles ambtilant
mus ibi esse omne, sciiicet quia pes conjunctus est 0J < in vanitale sensussui, lenebris obsciiralumhaben-
non solum cruri, sed etiam manui el capiti, el cse- < tes iiUellecium, alienati a vita Dei pei ignoran-
teris omttibus membris. Et sic inveniluribi oninis < tiam, qttae cst in ilhs propter caecitaiera rorJis
junciura, qttia et jitnctttra pedis ad crus, et cruris < ipsorum; qtti despeianles semetipsos tradiderunt
ad manum et caput, et ita in caetcris. Quse jimelura < impiidiciiia., in opei alioncm immunditia; omnis in
est subminhlralionh quia pr_eeedeiitibusciectis sub- < avariliam. >
ministrantur alqtte sibi subjiinguntiir per oflicia sa- Adraonet ut cavcantabantiqua consueludine gen-
cerdotum ii, qui liunl Ecclesise membi a. Submini- tilitatis. Quasi dicat : Quandoquidem (anli capi.is
slrationis dico, digne exislenlis seruiiduiu operalio- membra eslis effecti, igiiur lioc dico rl suaieo \o-
nem, quia ille digne subnexus est praecedentibus bis, iitullia non \ivalis more illorum, qui ad hpc
Ecclesiae membris, qui bona quae polest operatur. capul non perlinenl. Non obsrcro iiunc ut stiperius,
Et h_ecoperalio esl inmensuramuniuscujusquemem- sed dico, id esl doceo et aucloritate mea veterem
bri, quia unusquisquejuxta modum suum operatur nequiliam Inhibeo et tesiificor, id est lestem roe hu-
bona, et per haec crescil usquead mensuiam quan- j'us rei facio tit Domino, id estin coniirmalione ve-
titutis suse. Unusquisque enim secundum ea quae ritalis Domini et sequitatis ejus, vet leslificor in Po-
£2Si HERYEI BURGIDOLENSISMONACHI I mi
niino, id est sub lestimnnio Domini assero. Hoc sci- A « esl veritas in Jesu. Deponite vos seGundum
licet dico, ut jam posl cotiversionenrvestram non x prislinam conversationem veterem hominem qui,
ambulelis sicut_olim ambulastis, id est non opere- « comimpitur seeumlum desideria erroris (Co-
mini sicut prius operabamini, sicul et genles quae € toss. m). >
nunc sunt, ambulant euntes in vanitate sensus sui, Gentes quae excKcaUe sunt, ambulanl in hujus-
id esl habenles sensum vanitate plenum, quia non modi operibus; sed vos non debetis taliter ambu-
cogilal mens eorum nisi de transitoriis quae sunt va- lare, quia non ita didicistis Christum, id est nonita
nilas, ut scriplum est : « Vanitas vanitatum et om- pereepistis a prajdicaloribus notitiam Chiisti et do-
nia vanilas (Eccle. i). » Quia ergo nibil sapiunt et ctrinse ejus, ut in eaj sicut gentes in erroribus tur-
niliil appetunl nisi caduca et temporalia, ambulare piter ambulanl, amiruleiis. Didicislis dico, sedta-
dicunlur in vanilale sensus. El naturalem inlelle- men liac conditione, si illum audistis, id est sipra-
clum ralionis habenl obscuratum et bebetatum te- dicalionem quaBde eo lit, intellexistis, vel eum in-
nebris peccatorum; et ideo minus niirum de illis est terius loquentem aujiistis. Loquitur enim Christus
si ambulanl in vanilate, quam de vobis, qui estis homini, cum rationem ejus intrinsecus Illuminat et
illuminati, et iiitemaj lucis radiis illuslrati. Pra?ter- excilat. Homo vero andit, cum intelligit ad quid ra-
ita enim peccala sic obscuraverunt inteHeclumnien- " lio ejus excitetur, et facit quod sibi divinilus suade-
lis eorum, ut non possit exercere vim propriam, id lur. Et ilerum hac conditione dico, si inipso edocli
est vim discretionis. Et quia ambulant in vanitale eslis, ul seiatis ea quae scire et quse agere in ejus
sensUs, ideo sunl aiienati a viia Dei, id est a vita leligione debetis. Si |in ipso edocti estis, sicut
qua) in Deo esl, a vila quae Deus, id esl separali a in Jesu, id est in ipso est perfecta et inlegra ^eri-
Deo qui esl^ila anilnse, et cui adhajrere vila est. tas, sine ulla admislione falsitatis, veritas fldei et
Nam sicut vila corporis humani anima esl, sic vita bona3operationis et sapientise et salvalionis. Ideoque
animoe Deus est. Vel secundum alios codices, alie- veraciter bona debent esse opera eorum, qui in ejus
nati sunt a via Dei, quia scilicet nunquam ambulant scholis diseedere cosperunt, et veritalem seternsesa-
Sn ea. Et quod alienali sunl a vila vel a via Dei, lioc lutis in eo adipisci cupiuul. Et quoa sit illa verilas
lit per igiwranliam qum esl in illis permanens. Igno- in Jesu, subjungitur, scilicef deponere vos velerem
rant eniln gloriam vilae coelesiis et viam jusliliee, iwminem, id est ut veraciter non siniulalorie depo-
quae dueil ad iilam; ideoque alieni remanent utrius- «atis veterem hominem, non secundum substantiam
que et illa ignoranlia locum in eis habel propter cm- quam traxislis de Adam, sed sccundwn prislinam
citalem coidisipsorum, quia ad aspectum veri lunai- conversationemvestiam quae eral in ^etustate primi
nis oculos cordis apertos non babent, quos evange- hominis, id est seeuudum priores aclus pra>itatis
licae praediealioni clauserunt, ideoque jure CKcati vestne. Deponalis veterem hominem, M est imagi-
sunl. Anima enim recedens a luee justiliae, quanlo nem et conformitatem ^eteris hominis, cujus vil33
magis quserit quod coiltra j usliliam invenial, tanto conformitas ducit ad vetustatem et corruplionem.
plus repellitur a lumine-\erilalis, el in tenebrosade- Yelerem, inquam, hominem deponatis, id est om-
mergilur. floc autem dhersum esl ab eo quod di- nes pravos actus qui defiuxerunt ab eo, et pravos
sit, lenebris obscuratum habenles inlelleclum, quia mores ejus. Qui scilicel bomo jure depouitur, quia
illud aceipimr de obscurilale peccatorum, istud au- corrumpitur in suis jdelectationibus vel carne, vel
tem de cajcilate ignorauiiaj. Et re^era sunt caaci,qui spiritu, sive utroque. Gorrumpitur -non solum se-
de venia et salute pro sua turpitudine desperantes, cundum opera, sed etiam seoundum desideua quai
id esl divitiamm supeime gralia?prsemium non spe- sunt erroris, id est error suadet illa, non veritas
ranles, nullo eogenle, sed sua sponte tradiderum se- Domini Jesu. Et ideo si vere deponitis iiunc homi-
mclipsos impudicitia;, quse tit in eonsanguineas, id nem, <3eponiteetiam, desideria ejus qua? ^ eniunt ab
est sic ex loto tradiderunl se libidini servos, ul nec errore, vel ducunt in errorem.
a consanguinearum concubitu abstinerent. Ipsi dico D t llenovamini spiritu I
mentis vesirre, ^et induiie
cadenles in operalionem immundilice omnis, id est in e novum hominem (Rom. vi), qui seeundum Deuni
lioc devoluti, ut opercnlur omnimodam carnis im- <t creatus esl in justitia et sanclilale vcritatis. t
munditiam, sivein semetipsis, siveinvicem, sivein Non solum deponere veterem hominem debetis,
pecudibus. Et hocfaciunl euulesi» avariiiam, id cst «ed etiam rcnovamini, id est ad id «quodrelro est
in insaliabililatem, quia sicut avarus nunquam le- novamini, id est ad priorem novitatem quam liabuit
pulat se satis habere, ita nunquam isti perveniunt pater vester Adam, quando crealus fuit ad imagi-
ad fornieationis saturitatem. Yel ita dislihguamus : nem Greatoris (Gen. i). In mente aulem et ratlone
Delapsi sunl in operationem inimunditise, quia se- el intelligenlia qua Deum eognoscere potuit, factus
ipsos inqumant voluplatibus carnis, lendentesomnes est ad imaginem Dei. Sed peccando inveteravit, et
in avai'itiam, id est in immoderatum amorem ha- defoimisacdecolor factaest haecimago. Undeiiunc
bendi, sive ambiendo honores, sive quamcunque sectaudo justiliam renovatur ct reformatur. Propter
pecuniam. quod cum dictum esset, renovamini, bubjunclum
« Yos autem hon ila didicislis Christum, si ta- est, spirilu mentis vesirai ut in mente intelligalur
« xavn 111'in autliSlis, -et in ipso et!octi cstii sieut fieri ista renovatio. Quod enim ait, spiritv mcuiis
4355 COMMENT.1N EPISTOLAS PAULt. — IN EPIST, AD EPHES. MM
veslrm, non ibi duas res intelligi voluit, quasi aliudI A Nam quia vetus homo deponendus est, deponite
sit mens, aliud mentis spirilus, quia omnis mensi meiidaciimi, id «sl desistite menliri, quia t os quoii
spiritus esl, non aulem omnis spiritus meus est. mentitur occidit animam (Sap. i). » Q_uia vero no-
Nam et Deus est spirittis (Snan. iv), qui nee reno- vus est induendus, ioquimini veritatem, quod ad no-
varinec velerascere potest. Dicitur etiam spirilus in vum perlinet. Loquimini veritatem unusquisque cum
homine, qui mens non sit, ad quem pertinent ima- pwximo suo, id est cum quolibel homine. Proximus
gines similes corporum, de -quo dicit alibi: t Si enim cst omnis homo, qui cx uno parente sumus
autem oravero lingua, spiritus jneus oral, mens omnes geniti. Omnesque proximi sumus conditione
aulem infructuosa esl (I Cor. xiv). t Hoc enim flt, leirenae nalivilalis. Et aliter : Spe coalestls haeredi1-
quando id quod dicitur, non intelligitur, quia nec talis debes proximum tuum putare omnem homi-
dicipotesl nisi coiporalium vocum imaghies sonos nem, et antequam sit Chrislianus. Non cnim nosli
oris in spiritus cogilalione praaveiiiant. Sed et homi- qualis futurus sil apud Deum, qui fflodo vel Judaeus
nis aninia dicilur spirilus. Et eliam spiritus pecoris. est, vel haereticus, vei paganus. Forte eniin per s&-
Yentus qlioque qui res esi apeilissime corporalis, sericordiam Dei ita toiivcrlelur, ut inter santUts
^ocalur spiritus, juxla iiiud : i Dixit et stetit spiritus piimum locum habere mereatur. Et secundum hanc
procellae (Psal. crt). J Quia ergo lot modis dicilUr B spem, quasi membrum Ecclesi» aestimari potest-.
sphilus, spiritum menlis dicere voluit eum spiii- Naffl ide6 loqui debemus alter aileri velitatem,
tuta qui mens vocatur. Et in hoejubet ut etiam post quoniam sumus invicem membra, ul vicissim serviat
novationem baptismi quotidie renovemur exercitio alter alteri, et diligal eum sicut se. Deponite vete-
divini fervoiis. Mens enim quaa igne superni amoris rem hominem. Si autem contigerit ut vos aliquid
excoquitur, semper in se servat claritalem puichri- adhuc vetuslo moi-e agaiis, irascimini inde vobis-
tudinis quotidiana ilmovalione fervoris.JNeseit enim melipsis, id est agite pajilileutiam, et ullerius pec-
mens per torporem inveteraseere, quae studet per care desislite. Quid est enlm poenitehs Jiisi liomo
desiderium semper inchoare. Sic ergo renovamini irascens sibi? Ut accipiat veniam, deseipso fcxigat
spiritu "mentis ^estra». Et ut ita possitis renovari, poenam—Potest et pralatis juberi, irascimini viliis
induite novum hominem, id est accipite velut indu-"" delinquentium, id esl seveiitatem in corrigeiido ex-
mentum conformitalem conversationis Christi, quae hibete, et noiiXepeccare, irt est nolile in hoc nimiS
\os undique sic cooperiat, ut nib.il in moribus vestris dislricte agere, ne modum excedendo peccelis. Yel
appareat, nisi similitudo operum quae Cbristus egit, omnibus etiam ila dici polest : Irasciniini, id est si
qui creatus esl non secundum opei alionem carnalis r forlcirascimini, id est si surgit motus animi qui
coneupiscenlise, sed secundum Deum, id esl sola jam propter poenam peccali non est in polestate,
virtute Dei el potentia Spirilus sancti conceptus nolite peccare, id est saltem non ei consential mens
est, ac per hoc immunis a labe originalis peccali. etratio. Etsi contigerit irasci, non occidalsol super
Creatus, id est conceptus est in juslitia el sanclilate iracundiam veslram, id est non teneatis eam diir,
veritatis, id est in vera juslitia ac vera sanctitale, nec in crastinum reservelis, sed arite solis oecasum
non in peccalis, slcut caeleribomines non piasservati ejicite illam de corde vestro. Iracundia enim dicilur
specialiDei prnile.gio. Justilia et sanctitas vcritatis quasi ira abscondita, quia scilicet diu tenetur in
non solum in conversatione, sed in creatione ejus animo. Sed aliter melius inlelligiturliaec sententia,
fuit, ad dislinciionem eorum, qui falsam justitiam quia noster sol Christus esl, qui veritas et sapien-
et simulatam sanctilatem liabent. El ideo induendus tiact juslitia est, cujus luce anima humana illustra-
est vobis. Potest esse ordo : Induite novum homi- tur. Sed banc lucem desinit mens videre, cum pei-
nem in juslilia et sanctitate veritatis. Sic emm in - turbalione iraeundiae fuerit tanquam nifbilo supe-
duitur Christus. Justitia est observalio praeeeplo- rata. El tunc quasi occidit super iracundiam homi-
rum Dei. Sanclitas vero est, juxla Dionysium, omni nis.sol, quia cum menti iracundia confusionis tene- •
inquinatione libera et incontaminatissima et perfe- jD bras incutit, huic Deus radium suae cognilioms
ctissima puritas. Et hae promodulo nostro veraciter abscondit. rPropler quod multum cavenda est ira-
in nobis esse debent, ul novi bominis novitas sit cundia,per quam luxveritatis amittitur. Quaamissa,
nobis indumentum. princeps tenebrarum diabolus locum in homine sibi
c Propter quod deponentes mendaeium, loquimihi invenit. Unde sequitur : Nolile locum dare diabolo.
( veritatem unusquisque cum proximo suo, quo- Iratus enim mala cogitat, el sic se diabolo ingerit
< niam sumus invicem membra (I Pelr. ii/. Irasci- atque pandit, ut cogilata perficiat. Pandit ostiura
« minict nolile peccare (Psal. iv). Solnon occidat cordis etjiostem sinit intrare. Sed TOSnolite ei lo-
t super iracundiam vestram. Nolite locum dare dia- cum dare, quaerenli per suggestionem malorum In-
i bolo (Jacob. iv). Qui furabatui, jam non furetur; venire locum consensus aut deleclationis in vobis.
t magis autem laboret, operando manibus suis Qui enim suggestionibus ejus consentit, dal ei lo-
t quod bonum est, ut habeal unde tribuat necessi- cum in se. Claudendum est cordis osTium, ne ten-
t tatem patienti. J tator ingrediatur. Tentator non cessat pulsare, ut
Deponere veterem liominem debetis, et induere irrumpal. Si clausum invenerit, transil. Quia ergo
novum. Propter quod agendum, agite sequentia. in vestra polestale est hoc ostium claudere, nolite.
l«bS HERYEI BURGIDOLENSISMONACHI | 12SG
locum dare diabolo. Etenim si intravit et posseilil, A A talionibus quae sunt sine intellectu,-etcoriipietur a
aul tu negligenter clausisti, aut clau lere neglexisti. supeivenienteiniquilale (Sap. i). J Nam in suasub
Hoc ostium habel lanquani duas vahas, cupiditalis stanlia Spiiitus sanclus conlustari non potest,
et limoiis. Aut cupis aliquid lerrenum, el hac in- cum ipse sit aeterna jet incommulabilis beatilu-
trat; aul times aliquid terrenum, el hac inlral. Cu- do ; sed ad similiiudiiiem bominis conlristari di
pidiialis ergo et limoris januam claude conlra dia- ctum est, qui domum' illius, qui cum conlrisia-
bolum, si vis liitus esse. Nani de cupidilate qua Sa- vil, egreditur. Yel Splrilum sanclum diritur con-
tanas inlrat, sulijungitur : Qui furubatur, jam non liistare, qui pravis mniibus suis coiilrislat san-
furetur. Et hoc quoque, sicut et pradiclorum vitio- ctos, in quibus haLilal Spiritus sanclus. Sancli
rum proliibilio, pertiuel ad deposiiionem veleiis ho- enim sicut de profeetibus iidelium gaulent, sic de
minis. Quodque aequitur, magis aulem laboret, elc., lapsibus eorum coulrisianlur. Propterea Spiriius
ad induilionem Novi perlinet. Furtum vero hic in- sanclus dicitur eonlristari ab eis qui s!c agmiV,nt
teiligi potesl, non solum occulla alienarum rerum eorum factis contristenlur sancli, non ob aiiud nisi
ablalio, sed eiiam quidquid acquirilur sub allerius quia Spiiilum sancluni habent, per qucmlam boni
damno vel dcceptioue. Qui ergo dum \eterem vi- sunt, ut eos mali moestificent, hi maxime, quos bo-
lam duceret, fuiabalur aliena boua, jam postquam E nos fuisse vel noverunt vel crediderunt. Contristari
novum hominem induit, non furetur, id est non au- dieilur Spiiiius sanctiis, quia suis eleclis inspirat
feral dolo vel ali'|ua macliinatioiie frau.lis aliquid charilatem, per quam faeit ut conlristenlur de alio-
alienum, sed magis, iJ-est potius Iaboret non per rum detrimenlis. Sancti aulem qui sic contrislan
servos. sed manibus suis, id eslpiopriis operando lur, maxime sunt pii pra^posiiiEcclesiae. Unde nunc
non illud opus quod displireal Deo, sed illu.l qnod subjeclis praecipilur, ne per inobedienliam suam
esrbonum, id est ulile el sine peccato. Iileo scilicet contrislenl eos, quia in eis conlrislarenl Spirilum
laborel, ul liabeal non solum unde \ivat, sjd eliam sanctum. Ut exaugeret peecatum, \oluit Apiistolus
tribnat necessilalem palienli, iJ esi penmiam : boc i(a riicere. Praeposilos cnim contrislanl, qui eorum
esl ut possit paupeies de jusio labore sustentare. verba contemnnnl, et eis obedire despicimil. Non
IKnc enim ostendilur, quod eleemosyna debet fieri debetis huiic spiiitumirontrislare, IMquo vos quasi
cx eo quod bonum esl, id esl quod jusle b«Lelur, ce.a siynali esiis, ejusjimagine \obis impressa Yel
iion de,eo quo.l injusle. Sequilur * signali, iJ ett ab inlidciibus discreti. Et hoc faclum
« Omnissermo malus, ex ore \eslro non proce- est in die redemptionis, id est quaudo trausacta
< dal, sed si quis bonus est ad aeilificalionem fidei, nocle infiJelilalis et ignoraiitia;, illuslrati estis luce
< ut det g-aliam audieiuihus. Et noliie conliislare fidei in baplismo, el redempii de servilute diaLoli.
t SpiWlum sanctum Dei, in quo s.gnati estis in die In baplisino enim Spiritus sanetus fuleet sacramen-
< ledemptionis. J lis et spiritalibus giatiis signat fiJeles, id est ab
Omvii>sermo malus non procedat, id rst nullus inlidelibus secernlt.
sermo malus procedat ex ore veslro, etam si fuit t Omnis amariludo, et ira, et indignaiio, et cla-
corde conceplus, sed coniprimile illum ne possit < mor, et blaspbeinia loilalur a vobis cum omni
exire, ut nihil mali iinquam loquamini. Sermo cnn- < malilia. Estote aulem iinicem benigni, miseiieor-
tumeliosus el Iascivus aut murmuriostis, vel alius t des, donanles invicem, sicut el Deus in Chrislo
liujusmodi, iion exeat ab ore veslro; sed si quis esl t donavit vobis (Co/qss. in). i
in corde vestro bonus, id esl Iiumilis el charilalhus Omnis amaritudo quae quidem contraria esl beni-
el utiiis, ille procedal non oliose, sed ad wdi/icalio- gniiali, id est rancor el asperitas in diclis \el in
nem fidei, id esl ita opporlune, ul aedificet alios in faclss sive in cogilatipnibus, tollatur a vobis; et ira,
fide, quae per diloctionem operalur, quia illa est id est subita commotio animi, aliqiiandiu ipsum
vera (ides et salutifera. Ad aedficalionem procedat animum possideiis; ei indignatio, id est vehemens
bonus sermo Ubi oslendilur quia nee bonus sernio Q ] furor animi cum quodam anogantiae vitio. Hoc fit
prorerri debet nisi ad sedilicalionein. Unde Psalmi- plerumque, si majur viderit minoreni in al.quo ho-
sla : t Olimutui el hiunilitalus sum, et silui a bonis nore sublimari. Iiidignatur enim ex hoc nonnun-
(Psal. xxxviii).-! Ad hoc pioferalur bonus, ut det; quam gia\iter. El quia islum impetum animi solent
gratiam audiemibus, id est ut auditores per cumi sequi olamorosa ve^rba, subsequenler ponilur et
haurianlduleedinem supernae gratia?, el promovean- clamor. Clamorem liic accipimus, quando omnes
lur in bonis operibus. Talis sermo processil ex ore cum sunl iu iioe furore, mala vei ba et ad contume-
malris Domini, quando ad vocem salulalionis ejusi liam peuineniia profemnl; el blasphcmia, id est
replnla esi Spirilu sancto Elizabeth (Luc. xxxi). No- prolalio verborum conlra Deum vel sanctos ejus.
liteinalum seimonem proferre. Et noliie coniristare' Blasphemia cnim esl, per quani de ipso Deo falsa
Spiriium sanctum Dei in mala conversatione vestra,, dicuntur vel sanctis ejus. Eiomnia hiecjubel Apo-
id esl nolile lalia faeere quas Spiritui sancto sic: slolus ut loilanlur a nobis, exhortans nos ad patien-
displiceanl, ut recedal a vbbis, quasi offensus ac; liam. Et quasi cunctis exlerius jam bene composi-
contrislatus. t Spirilus enim sanetus, ut scriplumi iis, ad interiora coiivertilur, dum subjungit: fMm
est, disciplinaeeffugiet fictum, et auferet se a cogi- oniwimalitia. Maliiia enim proprie ad meutem per-
1457 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD EPHE5. i'i58
tinet. Et frustra indignatio etclamor et blasphemia £A pro servis, Creator pro crealura. Nam tradidit pro
ab exterioriuus tolluntur, si in interioribus viliorum nobis redimendis, non arietem, non bircum, nou
maler malitia dominatur. Et incassum foris nequi - etiam prophetam aut apostolum, sed semelipsum
lia exramis inciditur, si subreptura multiplicius in- qui Deus est. Tradidit se, id est non invitus est
tus in radice servatur. Malitia ergo quaa est occulla ductus ad mortem, sed ipse sponlaueus se dedit, et
radixvitiorum, exstirpanda funditus est a corde; et in hoc apparuit vis dilectionis. Tradidit enim se
dulcedo charitatis inserenda, ne vitiorum rami foras oblationem et hostiam Deo. Oblatio namque dicitur,
erumpant. Sicenim tolerare debemus eos quimala quando nullo quaerente aliquid sponte offertur. Sic
nobis irrogant, ut et puro corde diligamus illos. Chrislus cum nemo id quserere auderet, oblulit se
Haecvitia dum tollimus a nobis, deponimus veterem pro nobis in cruce sacrificium Deo. Hostia vero di-
bominem; novum aulem induimus, facientes quod citur, quae pro hostibus vel victis vel superandis
subditur : Estote autem, etc. Quasi dicatur : Nolite celebratur. Sic et boslia Christi diabolus et d<emo-
esse amari, sed econlra estote invicem, id est aller nes superati sunt atque peccata. Yel oblatio fuit
erga alterum benigni, id est Jbonum ignem piae dul- Chrislus, quia morte sua nobis dona virtutum et
cedinis habentes. Benignitas eliim est serenitas divinam gratiam acquisivit; hostia vero, quia no8
animi, quando aliquis clare et bilariter loquilur, et jB ab bosle liberavit. Vel oblatio, dum fuitinjuriafus;
sua tribuit, et conversatur cum alio. Quae,sicut dixi- bostia dum fuit occisus. Qui dedit se hostiam talem,
mus, contraria est vitio amaritudinis. Et nolite quae iret tn odorem suavilatis, id est in odorem sua-
iram babere adversus quemquam, sed estote invi- vem Deo. Quia sicut suavis et bonus odor est alicui
cem misericordes, id est viscera miserationis haben- acceptabilis, sic Deo sacrilicium Dominicae'carnis.
tes, ut affeclum benefaciendi proximis semper ha- In quo Pater delectatus esl non respectu simplicis
beatis, etsi deest quod tribuatis. Et non clametis morlis Chrisli, sed respectu fructus ab ea proceden-
jrati contra aliquem, vel non deferatis ad judicem, tis. Ex ea enim nunc salus humano generi provenit,
de injuria vobis illata clamorem, sed estote donan- in qua quidem Deus delectatus est. In intentione
tes invicem, id est condonantes alter alteri, quidquid etiam Salvatoris et affectu pietatis ejus, dum se pro
laesionisvel offensionis pertulistis. El hoc facitenon nostra redemplione immolari permitteret, delectatus
ficle, nec ex parte, sed ita pure et perfecte, sicut et est Pater, ut in odore suavissimo. Nam quia Justus
Deus in Chrislo donavit vobis, id est sicut Deus per pro justitia occisus est, optimum de sua morte
Chrislum omnia, quse" commiseratis, condonavit praebuit odorem. Sicut enim peccatum fetorem, sic
vobis, sine aliquo respectu vindictaeulterius futurae, juslilia bonum spirat odorem.
sic et vos condonate vobis semper ad invicem sine ^( < Fornicaiio aulem et omnis immunditia aut ava-
respectu alieujus ultionis. Alioquiu Deus rcpetet < rilia, nec nominetur in vobis, sicut decet sanctos,
quaevobis dimiserat. < aut turpiludo, aut stultiloquium, aut scurrilitas,
CAPUT Y. ,, < quae ad rem aon pertinet, sed magis graliarum
< Estote ergo imitatores Dei, sicut filii cbarissi- t actio. »
< mi; et ambulate in dilectione, sicut et Christus Deum imitari studete. Sedfornicatioetimmuudi-
< dilexit nos (Joan. xm, xv), et tradidit semetipsum tia et avaritia sic prorsus rcjicianlur a vobis, ut
< pro nobis oblationem el bostiam Deo in odorem neque vel nominentur in vobis, id est nomen alicu-
< suavitatis. J jus horum vitiorum non sit in aliquo ex vobis, sci-
Quandoquidem Deus in Cbrislo vobis peccata, quae licet nemo saltem solo yerbo dicat quemquam ve-
in eum commiseratis, donavit, ergo eslote imitalores strum esse lalem; sed ita coram Deo et hominibus
Dei, id est sequimini exemplum bonitatis ejus, ut et irreprebensibiles eslote, ut nullum locum malae su-
vos fratribus dimittalis quidquid in vos delinquunt. spicioni detis. Fornicatio dicilur a fornicibus, qui et
Et hoc facite sicut fdii charissimi, quia si boc fece- arenarii nunc appellautur. Sunt enim theatrales ar-
ritis, tunc fllii cbarissimi eritis illius Patris. Unde pj cus et lupanaria loca, in quibus erant meretrices,
dicit Unigenitus ejus : < Diligiteinimicos vestros,be- cum quibus spurcissimi quique commiscebantur.
nefacite bis qui oderunt vos, orate pro persequenli- Immunditia autem vocatur omnis incontinentia ad
bus et calumniantibus vos, ut sitis lilii Patris -veslri libidinem perlinens, quoquo modo fiat. Fornicalio
qui in coelis est, qui solem suum oriri facit super igitur quantum ad mulieres, hic accipilur; immun-
bonos et malos, et pluit super justos et injustos ditia vero, quantum ad lioc quod lit contra natu-
(Maltii. \; Luc. vi). Et non solum in condonatione ram, sive in se, sive in alium. Avaritia vero illa pe-
peccalorum sitis imitatores Dei, sed eliam in dilec- stis est animi, quaenunquam dicit nisi accipe. Quam
tione, ut diligatis eos qui vobis adversantur..Scilicet ideo ponit Apostolus cum fornicatione et immundi-
in dileclione positi ambulale, id est promoveamini tia, ut innuat eam esse fornicationem animaa, sicut
et prolicite in ea in tantum, ut si opus fuerit, pona- illicita corporis operalio, corporis est fornicatio,
tis animas pro his quos diligitis, sicut et Christus sicul enim qui fornicatur, non sua, sed aliena mu-
dilexil nos, et posuit animam suam pro nobis (Joan. liere abutilur; sic qui peste avaritiae contaminalur
x). Magna et inenarrabilis dilectio, ut uuicus Filius usque ad aliena babenda extenditur; et quod sub
Dej semetipsum pio no.bis traderet morli, Dominus rapina habet, omnibus retinere roolitur. Ter ^ioc
PATBOL. CLXXXI,
tm HERYEl BURGIDOLENSISMONACIII 1S60
quod posuil disjunclivam conjunctionem inler im- A . latria rapinam facit, honorem Dei tollendo el idol.s
mundiliam ct avaritiam, quod quidem non fecerat dando, sic avarus lapit paupeiibus ea, quaj super-
inlerimmunditiam et fornicalionem, voluit significa- ilue siLi coacervat. Res enim quas Deus ser\ii e vjlt
leallerius generis esse fornicalioneir- el immundi- indigenlibus, ipse sibi usurpat etrecondil. Et pro-1
tiam, et allerius avaritiam, quia illae sunt corporis, pler hujusmodi causas avaritia est idolorum ser-
isla yero animaj. Fornicatio et omnis immunditia- vitus. Et econliano si adversilatis quod sitregnum
aut avaritia non solum non sit in vobis, sed nec illud, scilicet quanta felicitaie plei.um, ubi nulius
eti.amnominetur, id est tanlopere vobis providele ab locus d^siderandi est, nisiquod quisque habet, quia
islis vitiis, ut neque vel infamiam illorura patiatur unicnique sufficit onmino quod habet, el Ilem si ad-
aliquis veslrum sicut decet sanctos a vitiis esse im- vertatis quid sit Christus, ii est quam sancius,
munes et a nota infamiae, aut turpitndo non nomi- quam immunis ab omiii peccalo; et quls sit Deus,
netur in vobjs, aut slulliloquium, aut scuriililas. id esl quam justus judex; el quantum bonum, id
Turpiludo est, qua mens inflamraalur ad libidinem, est summum; si hsec omnia vuliis adveitere, scie-?
ut in osculis et amplexmus et multis aliis hujusmo- lis fornicatorem el similes excludi a regno Dei. Non
di. Sluliiloquium vero esl slulta verborum prolaliot enint intrabit in illud, sicul legimus, aliquid inynuiir
nullam ulililatero, nullamque scientiam continens, B : dura (Apoc. xxi). Chrislus nunc primo nominalur,
sine induslria et discretione facla. Scurrilitas vero et postea Deus, ne secundum Arianos aeslimaretur
est facetia joculatoriorum verborum, quse quadam lainor Patre Filius. i
induslria et ingenio artis proferunlur, ut audilores <Nemo vos seducat inanibus verbis,(JJ Thess. n);
ad risum moveantur. Quae scurrilitas licet magp.o < Mallh. xxiv; Maic. xm; Luc. xxi). Propter haec
labore studii agatur, tamen non pertinet ad rem, id < enim venit ira Dei in filios diffidenlisa.Nolilc er-s
cst ad aliquam yiililalem, sed lantum ad vanila- < go effici parlicipes eorum. J
tem et mentis enervalionem. Haecvilia non nomi- Seducebant quidam-auditores suos. promiltentes
nentur in vobis, sed magis, id est polius nominetur impunilalem eis ex misericordia Dei, et persua-
in vobis graliarum aclio, id esl ila Deo semper agite dentes quia propler psccata snpejiora non amiite-
gralias super beneiiciis ejus, et ita laudibus ejus ret homo regnum Dei. Conlra quos nune Aposto-
insistite, utnihil de vobis dici possil, nisi quod om- lus : Nemo, inquit, vos seducat inunibus veibis.
nis actio vestra Deo gratias rependit, scilicel el lnania enim sunt, id esl ventosa, et onmi veritate
verbis et actibus assidue gralias Sahatori red- \acua, veiba eorum, qui dicunt vel dicebant, non
dite/ ( omnem fornicatorem aut immiuidum, aut avarum
< fioc enim scitote inlelligentes, quod omnis for- ,damnari, pioponenles hoc, et dicentes: Si omnis,
< nicator, aul immundus, aut avarus, quod est ido- fornicator et linmundus, et avarus damnalur, tunc
< lorum servitus, non habet hacredilalem in regno pauci in mundo sahanlur. Quod reputantinconve-
< Christi et Dei. J niens et imposbibile, cum sit comeiiiens et possi-
Ratio quare fornicatio et caetera non debent e?se b:le. t Multi enim sunt, ut ait Dominus, vocati,
in vobis, quia hoc sine ambiguitate scialis, quod pauci veio elecli (Mailh. xx)._> Dicunt etiam ali-
omnis fornicator, clc. Omnis dico, id estnumeralis quando misericordiam Dei tantam esse, ut eliam"
singulis parlibus cujusque, nulla reperielur quae fornicalorem vel avauim non sinat^eternaliter cru-
habeat haereditalem in regno Clnisti et Dei, id est ciari; alque naturale esse praedicant, ut bis vitiis
^uaejiabeat hserediiario jure locum in regno gloriae. serviatur, dicenles : Gur fecit Deus mulieres, au-
Ef hoc ideo, quia Chrisli est, conlra cujus praecepla rum, argenlum, et similia, nisi ut his ulemur? Sed
operantur tales; et Dei Palris, cui injurias faciunt. Apostolus e conlrario jclamat : Nemo vos seducal
Elhoc eritvobis manifestum, si fueritis intelligen- inanibus verbis, id est a nemine vos permittaiis se-
les, id est si ad\erteritis quod advertendum est, vi- orsum abhacralioneduei, scilicet quod fornicator
delicet quid sit fornicatio et immunditia, id est quam Q" et csPteri lales non babebunt parlem in regno Dei.
iramunda res sitet sordidaomniviluperalionedigna, Omnes enim raiioncs eorum, qui vos ita seducere
et item quam pessima et prava res sit avaritia, videli- \oJunt, sunt inania verba. Et revera non debetis
eetquod avarum esse sit non solum idolis servicns, hujusmodi \eibis ab hoc sano inteilectu divelli, quia
sed etiam ipsa idolorum servitus. Avari enim Deus, propter hmc verba venh ira Dei, id esl ultiq di\ina,
nummus est. Nam sicut qui idolis servil, cultum ut in aeternum pereanl, in filios diffideniia;,id est
debitum Qrealori imaginalae creaturae altribuit; sic in eos qui cum sinl filii Ecclesiae non secundum
et avarus impendit cullum effigiatae pccuniae, cum bonam vitam, sed solummodo secundum sacrameii-
Dcum colere deberet, non pecuniam. ldeoque pecu- lorum partieipalionem, suut tamen diffidentiae-et,
nia quam diligit, veneratur et colit, facla est illi desperationis, quia de illis diffidimus.'propter pra-
idolum, quia spem suam in ea posuil, el a Dei cul- vitalem eorum. Et quia ira diviuae animadversiaiis
tu pro ea recessil. Duia enim deberet adire Eecle- in obitu eorum venit in eos, ergo ne \ os similU pa-
siam, cuslodit arcam. Dum deberet rogare, Deum, liamini, nolite cffici participes eorum. videlicet vel
petit forum, ul augeatlucrum. Quapropter ldololatria quod eadem dicatis, vel quod fidem eis adhibealis.
merito judicatur. Yel etiam ideo, quia sicut idolo- Sed et secundum veterem bistoriam (Num. xxi, xsv^
1261 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EflST. AD EPHES. 1262
xxvi), propler inania \erka et fornicalionem, et his A consentiendi operibus i-nfrucluosistenebrarum, id est
similia, venit ira dhinae ullionis in Judaeos, pro- eorum qui sunt tenebrae, id esl excaccali in se, et
slernens cailavera eorum in deserlo; qui eranl filii excaecautes alios, quia infructuosa sunt illa opera,
diffidenliae,quia de promissionibus diffidebant, non id est nullam ulilitatem afierentia. Non communi-
credenles quod essent verae; et ideo murmtirabant cetis operibus hujusmodi, sed magis, id est potius
ct fornieabantiir, propter quae et perierunt. Nolite redarguile et coirigite ea. Duobus enim modis non
ergo similiter vel agere vel loqui ne similiter nos inquinant mali cum quibus degimus, id cst si
pereaiis, non consentimus, et si redarguimus, hoc est non
< Ejatis enim aliquando tenebrse, nunc aulem cofnmunicare, non consenlire. Communicatur enim
< l»x in Domino. Ut iilii lucis ambulate. Fructus peccatori, quando facto cjus consorlium' voluntalis -
< enim lucis cst in ornni bonilate el justitia et veri» vel approbationis adjungitur. Hoc ergo nos admo-
< lale, probanles quid sit beneplacitum Deo. » nens Apostolus, ait : Nolite cenunumcure operibus
Non debelis jam effici participes eorum, quia vos infrucluosis lenebrarum honiinum. Et quia parum
aliquando, id esl ante conversionero eraiis lcnebrm, erat non consentire, si^quaereretur negligentia disci-
id est obscuritasnigredinis peccatorum et in vobis- plinas, magis aulem,,inquit, et redarguite. Yidete
ipsis, et in aliis, p-avo evemplo illos exca;cando, et B quoniam utrumque complexus est: Nolite cominu-
in eriorem praecipilando, sed nunc, id est posiquam nicare, magis autem et redarguile. Quid est, nolite
ad graliam accessislis, facli eslis lux secundum communicare ? Nolite consenlire, nolite laudare,
fjdem cl jusl.liam et purilalem vilae, quia lumine cl noliie approbare. Quid est, magis redarguite? Re-
exemplo veslrae operalionis et scientiae alios illu- prehendite, co ripite, coercete. Praelalis vero datum
minatis. Et hoc non in vobis, sed in Domino, quia esl maximehoc praeceptum. Ideo non. debqlis com-
lenebrae fuistis in vobis, sed nunc estis lux in Do- "munlcare, sed polius redarguere, quia tuipe est non
mino, ut t qui glorialur, in Doroinoglorielur (Jer. _ solum facere vcl videre, sed ct dicere ea qum ab
ix ; J Cor. i). J Lu\ eslis, sed lux illumiiiata, situt ipsis lenebrosis bominihus fiunt in occulta, id esl in
et oculi nostri dicunlur Iuxt sed illuminala, quia secretis locis, quia vereeunda.nlur lalia paiam face-
videre non possuut, nigi vel in die sol luceat, velin re. < Omnis qui male agit, odil lucem (Joan. m). >
nocle aliquod luminare fulgeat, Et quia opoitet ut Sequilur :
vos qui lux talis estis, ut a vera luce quae Deus est, < Omnia autem quae arguuntur, a Iumine mani-
jilumineniiui, non in vobis lux esse dicemini, sed < feslanlur. Omne enim quod manifestalur, lumen -
in Domino. Ei ideo filii lucis jure vocari potpslis., _ < est. Propter quod dicit: Surge qui dormis, et ex-
Quia ergo Iux estis el lilii lucis, idcirco non jam ut < surge a mortuis, el illuminabil tibi Christus. >
filii lenebraruni, sed ut filii lucis ambulate, id est Ipsi faciunt in occulto lurpia. Sed omnia opera
promovearuni de Iucidis operibus in Iucidiora. Et eorum quas arguunlur, manifestanlur eis a lumine -
ralio suadet ul sic ambulelis, quia fruclus lucis, id. redargulionis ejusdem. Plerumque ignoratur culpa
cslulileopus quod gignillux, sicut arbor fructum, ab ipso, qni perpetravit eam. Sed dum increpalur,
csi in Qinni bonitale, qua quisque sit bonus in se- manifestatur ei. Et istis qui nunc ab Aposlolo vo-
ipso; cl in ornni justiiia qua proximis quod justum canlur tenebra), sic obscurata estusu peccandi con-
estimpendat; etin omni veritdte, qua id quod ve- scientia, ut jam ea quae faciunt, mala csse non in-
ruiiKSt, credal et loquatur. Possumus autem justi- telligant; vel si inlclhgunt, pro nihilo ducant et
tiam el veritatem parles bonitatis intelligcre. Jusli- obliviscaiiiur. Quasi enim sub quadam obseurilate
lia vero tenelur in observantia bonorum operum, leguniur et latent peccata quae fiunt, ut vel non in-
veritas auiem in sermoniLus non falsis et cogila- telliganlur, et post ad memorianruon revocentur.
tionibus. Et haec omnia bona sunt, ideoque^partes Sed dum ab increpante ingeruntur ocufis eorJium
bonilatis. Et lux qiue lales fruclus facit, homo est, suorum culpae, quas nesciebant, et arguunlur, lunc
lucific^ius a vera luec, quae Chrislus est. Ambulate D a lumine verilatis manifeslanlur mentibus eorum,
'
ut filii lucis, cl hoc facite, probantes, id esl discn- ut easvideant etconfiteantur, acpo3nitendod"tieant.
tienles, et s<ire studentes atque discernentes quid 'Ecce quanta imlitas ex redargutione procedat. El
sil beneplaciiumDeo, id est quid.Deus multum ve- vere manifestantur a lumine. Nam omne peccatum
lil, ut illud faciatis, quoi ei optime placere proba- quod munifestatur, esl lumen, id est evidens et non
veritis. Quidquid enim facere volumus, antequam ambiguum, nec potest excusatione tegi, quod palam
illud iiichoenius, probare debemus an Deo placilu-^ dictum est. Yel omne malum opus quod' per con-
rum sil. Et si Deo placilurum probaverimus, tunc fessionem manifeslatur, lumen est; id est illumi-
faciamus illud; si autem displicilurum, non facia- nans conscientiam, quia exconsideratione malorum
Eius. Sequitur : quae fecit, illuminatur pcenitentis animus ad agenda
< Et nolile communicare operibus infructuosis bona, ul videat quantum in poenitenlia se debeat
< lenebrarum, niagis autem redarguite. Quae enim affligere, et quanto sludio bonis operibus insudare.
< in occulto fiunt ab ipsis, turpe est et dicere. J . Propter quod, id est quia omne quodmanifeslatur,
Ut iilii lucis ambulale, et nolile communicare, id fit lumen, dicit Isaias : t Surge, illuminare, quia
cst non habealis Aoluntatem communicandi, id est venit lumeu tuum (Isa. XL). J Sed Apostolus more
1203 .HERYEI RURGIDOLEKSiSMONACIH ) -S2G4
suo et auctoritate apostolica verbis aliis ponit hanc A quentat domum ejus, videturinsipiens, licet nullum
sententiam,.et addit aliqua : Surge, inquit, qui dor- animum peccandi in eam habeat. Sed non decet san-
mis, etc. Somnus animaa est oblivisci Deum suum. clos malam de se opinionem dare per negligentiam
Quaecunqueenim anima oblita fuerit Deum suum, vel indiscretionem suam. Non quasi insipientes
dormil. Sicut enim qui corpore dormit, etiam si ambuletis viam justitiae, sed ul sapientes, id estila
dies jam fuerit, tanquam in nocle est, quia non irreprehensibiliter, ut in ipsa ambulatione videami-
vgilat ut videat jam ortum diem; sic quibusdam ni sapientes. Yel non ambuletis ut insipientes sae-
jam praesente Christo, jam praedicata veritate", ad- culiamatores, qui noniprovident sibi in futurum;
huc inest somnus ruinae. Ideo nnieuique talium cla- sed ut sapientes qui sic in hoc saeculo vivere stu-
mat prophela vel Apostolus : Surge, illuminare, dent, utinfuturovitam aelernam habeant.Yos dico,
I
quia venit lumen tuum, id est Christus. Yel surge redimenlcs lempus. Redirnere tempus est, ut quando
qui dormis, id est qui torpes in obscurilate cordis, aliquis intert tibi litem, perdas aliquid ul Deovaces,
non recogitans Deum, nec advertens peccala tua, non litibus. Quod enim perdis, pretium est tempo-
sed in terrenis desideriis oculos menlis habens, ris. Quomodo perdis nummos ut emas libi aliquid,
surge ab illa pigritia per recordationem Dei et in- sic perde nummos vel quodlibet aliud, ut emas libi
lelligentiam culparum luarum, et exsurge, id est ex D quielem. Non enim habebis quielum cor, sed e\er-
tolo surge per dignam peenitentiam, tu dico, eleva- teris cogitationibus luis irrilatus contra adversa-
tus et separatus a mortuis, id est ab illis qui per rium tuum. Et ila perdes lempus. Sed melius est
peccala spiritualiter mortui sunt in anima, ut jam ut nummos perdas, et' tempus redimas. Yel lempus
cum illis non jaceas similiter mortuus. Yel surge redimimus, quando anleactam vilain, quam lasci-
per confessionem, et exsurge per satisfactionem. viendo perdidimus, flendo reparamus. Dum enim
Exsurge a morluis, id est a peccatis, quae in Epistola male agimus, tempus| in quo bene operari debere-
ad Hebraeos vocantur opera mortua (Hebr. vi). Et mus, amitlimus, sed damnum temporis redimsmus,
tunc Christus qui illuminator est mentium, illumi- si ita vitam commendamus, ut ea bona quae olim
nabit libi, id est lumen sapienliae et veritatis et gra- facere negleximus, et ea quae nunc facere debemus,
tiaesuae sic infundet cordi tuo, ut maneat tibi, id faciamus. Nec mirum si minus fecimus, quoniam
estut ultra non amiltas illud. Plus enim notat dicens dies mali sunt, id est temporis varialio nociva es(,
illuminabit tibi, quam si dixisset, illuminabit te. quia peccantes altrahit ad varietalem deleclatio-
Quia illuminabit te, notaret Christum ei lumen num. Dies sunt mali, quia in ipsis viget malitia, et
virtutum infundere; sed illuminabit iibi, non solum p in ipsis leviler peccatur, quoniam tempus dat ma-
vocat virtutum jubar expandere- sed etiam in eo teriam male operandi, proponendo varietafes rerum
conservare. Non enim illi, Id est, ad utilitalem quas ex se affert. Dies enim malos duseres faciunt,
illius Christus illuminaret, si non illum in virtulum malitia et miseria. Nam per maliliam bomiuum et
lumine conservaret usque in finem. miseriam dicuntur dies mali. Caeterum dies isti
< Yidete ilaque, fralres, quomodo caute ambu- quanlum ad spalia borarum, ordinaii sunt, ducunt
< letis, non quasi insipientes, sed ut sapientes, re- vices, agunt tempora. Cui molesta sunt tempora, si
< dimentes tempus, quoniam dies mali sunt (Col. homines sibi non sint molesti? Ergo dies malos,
< iv). Propterea nolite fleri imprudentes, sed intel- sicut dixi, duaeres faciunt, malitia el miseria. Sed
i
< ligenles quaesit voluntas Dei (Rom. xn; / Thess. miseria hominum communis est, non debet aulem
iv). . malitia esse communis. Ex qiio enim lapsus est
Debetis, sicut dictum est, ut filii lucis ambulare, Adam et de paradiso expulsus, nunquam fuerunt
et operibus tenebrarum non comimmicare, sedpo- dies nisi niali. Et quia dies mali sunt, et nos posili
lius ea redarguere. Et quia sic agendum vobis est, sumus in proclivio peccandi, proplerea nolite fieri
itaque, o fratres, videte, id est considerate quomodo imprudentes, id esljindiscrell vel ineonsiderati, ut
caute ambuletis, id est prudenter agatis. Caute enim j) non possitis mala prudenter vitare, et bona elige-
ambulant, qui sic per viam bonae operationis ince- re, vel consideratione rationis omnia facere; sed si-
dunt, ut ab insidiantibus vitiis se sapienter custo- tis inielligenles quat\ sii voluntas Dei, id est quid
diant. Caule ambulant, qui et bona faciunt, et nec Deus velit, ut illud faciatis.
suis nec aliorum vitiis maculantur. Quod agere soli < Et nolite inebriari vino, in quo est luvuria;
possunt, qui etjuste vivunt,et peccantibus non con- t sed implemini Spiritu sancto, loquentes vobisme-
sentiunt, sed cos studio charitatis redarguunt. Am- < tipsis in psalmis et hymnis et canticis spirituali-
bulate caute iwn quasi insipientes, id est non solum t bus cantantes et [psallentes in cordibus vestris
cavele vobis a peccato, sed etiam a similitudine « Domino : gralias {agentessemper pro omnibus in
peccati; hoe esl, ita vos custodite, ut nullo modo < nomine Domininoslri Jesu Cbristi Deo Patri, sub-
videamini habere similitudinem cum insipientibus. < jecti invicem in timore Christi. J
Multi enim sunl qui caute ambulant, conservando Intelligite voluntaiem Dei. Et ut eam possitis in-
se cum Dei adjutorio immunes a peccato digno re- telligere el facere, nolite inebriari vino. Non prohi-
prehensione, et tamen ambulant quasi insiplentes. beo quin moderale vinum bibatis, sed modum
Ut si quis sacerdos redarguendo merelricem, fre- non excedatis. Ebrietatem enim interdico. Non ine-
i£65 COMMENT.1N EPISTOLAS PAULI. — 1N EPIST. AD EPHES. 1266
briemini vino, in quo immoderate bibilo est luxuria, iA < cta est Chrislo, ita et mulieres viris suis in om-
id est luxuria est in nimia potatione vini. Non in t nibus. »
natura vini est luxuria, sed in immoderationepota- . Ad familiaria praecepta se transfert Apostolus, et
tionis, ne quis perverseintelligens, conetur osten- unicuique gradui quid debeat, praecipit. Mulieres
dere crealuram Dei, id est vinum, malum esse, sic sint subditas reverendo, obediendo, viris suis, uon
argumentando : Cujus effectus malus est, ipsum alienis, sicut Domino, id est ad bene agendum si-
quoque malum est; sed effectus vini, id est luxuria, lummodo, sicut nos subjicimur Domino Deo, ut illi
malus est, igitur vinum est malum. Quod non pro- serviamus bona faciendo, non mala. Yel sicut l)o-
cedit, cum sil creatura Dei. Idcirco dicendum est, mino, id est in simplicitate ct charitate qua Deo
in quo, id est in inebriari, est luxuria. Yel certe servirent, serviant viris suis. Quod ideo facere de-
vinum in quo est luxuria, possumus intelligere bent, quoniam vir esl capul mulieris, id est princi-
concupiscentiam et caeterasvitiorum potiones, quae pium, quia mulier primum de viro facta esl (Gen.
menlem inebriant et evertunt. De cujusmodi Salo- .11).Ideo etiam caput, quia rector. Per virum enim
mon ait: t Luxuriosa res vinum (Prov. xx). J NO- regitur mulier, sicut per caput corpus. Et dignura
lite vino Ingurgitari, sed implemini, id est studete est ut corpus regalur et subdatur capiti, id est mu-
impleri-Spiritu sanclo, qui vos laudabiliter inebriet' lier viro. Ila est vir caput mulieris, sicut Chrislus
mutando mentes vestras, et amore aeternorum cale- caput est Ecclesiae,quia sicut Christus regk et in-
faciens. Quo scilicet Spiritu impleri hoc modo pote- •struitEcclesiam, sic vir regere debet et instruere
ritis, id est si ea quae ore canlatis, mente cogitatis " uxorem suam; et sicutChrislus et Ecclesia spirilua-
et inlelligitis, ac vos de his intus inslruitis. Et hoc liter sunt unum, sicvireluxor carnaliter unum.
est : Implemini Spiritu sancto, toquenles vobismel- Sicut Christus est decus Ecclesiae, sic bonus vir
ipsis inlus secundum attentionem, id est intelligite decus mulieris. Ghristus est caput Ecelesise, ipse
quae labiis proferlis, quia non modicum placet dico, salvator corporis ejus, id esl Ecclesiae, quia
--Deo, ut quisque advertat quse loqultur in psahnis, ipse salvat totum corpus ecclesiae. Nullum enim
qui ad bonam operationem commonent; et hymnis membrum Ecclesiaesalvalur nisi per Chrislum, qui
qui de laudibus Dei, et canticis spiritalibus quae de - caput et Salvator est omnium electorum, et vir si-
asternogaudio resonant, et ideo spiritalia suut. Sunt militer pro modulo suo debet uxorem ab omnibus
enim sajculariumbominum cantica, sed non spirita- malis salvare. Nam sicut Ecclesia vilae suae causam
Iia. Et post loeulionem horum sitis cantantes, id est habet ex Christo, sic mulier ex viro, quia ut consi-
Deum laudantes, et de aelernis exsultantes , sicut (C stat, virum accipit. Mulieres sint subditae viris, et
hymni cf canlica docent, et psallentes opere sicut non qualilercunque, sed sicut Eeclesia subjecta est
psalmi suadent. Cantate, inquam, et psallite in cor- . Christo in omnibus, sic mulieres viris suis subji-
dibus vestris, id est sicut in ore veslro laudes reso- ciantur in omnibus, quae non sunt contra Deum. In
nanlDomino, sic resonent in cordibus vestris; et omnibus est ita subjecia Ecclesia .Christo, ut in
hoc fac.te non vanaeglorise vel alii rei, sed soli Do- nullo ei se praefcral, ne velit esse superior eo vel
mino, id est ad honorem ejus. Cantale, id est coe- eiiam aequalis ei. Et eodem modo mulieres viris
lestia resonate el desiderate. Nam qui desiderat, etsi suis subdantur, ut iu nullo velint eos superascen-
lingua taceat, canlat corde. Qui autem non deside- dere.
rat, quolihet clamore aures hominum ieriat, mutus < Yiri, diligite uxores vestras (Colos. 111),sicut
est. Desideriumenim et amor cordis, amoena vox < et Christus dilexit Ecclesiam, et seipsum tradidit
esl intus cautantis. Sic canlate in cordibus vestris < pro ea, ut illam sanctificaret, mundans eam la-
Domino. Vos dico, gralias agentes non ad horam, < vacro aquae in verbo vitae, ut exhiberet ipse sibi
sed semper pro omnibusquae dedit vel dederit, sive < gloriosam Ecclesiam, non habentem maculam
sint prospera, sive adversa. Gratias ei semper agite, < autrugam, aut aliquid hujusmodi, sed ut sit san-
ethoc in nomine Domini nostri Jesu Christi, per D < cta el immaculala. Ita et viri debent diligere u\o-
quem haecomnia vobis a Patre dantur, ut ipse Filius < res suas, ut corpora sua. Qui suam uxorem dili-
in iJis .graliarum actionibus glorificelur. firatias, < git, seipsum diligii. Nemo enim unquam camem
inquam, agite Deo qui vos creavit, et Palri qui vos suam odio habuit, sed nutrit et fovet eam, sicut
in filios adoptavit. Yosdico, subjecti invicem, hu- . elChrislusEcclesiam. Quia membra sumus cor-
militer curam agendo alter alterius, et pie vicis - ^ < poris ejus, decarne ejus, etde ossibus ejus. Pro-
et
sim minislrando, et hoc facite in timore Chrisli < pter hoc relinquet homo patrem et matrem
vitae humilitatem < adhaerebil uxori suae, et erunt duo in carne una
casto, qui hujus subjectionis prse-
< (Gen. n). Sacrameutum hoc magnum est, ego
cepit, etvenitnon ministrari, sed ministrare (Malth.
< aulem dico in Chrislo et in Ecclesia. Yerum-
xx). < tamen etvos singuli unusquisque uxoiem Suam
t Mulieresviris suis subditaesint, sicut Domino, <
sicutseipsum diligat. Uxorautem timeat \irum
< quoniam vir caput est mulieris (I Cor. xi; I Petr. < suum. 1
t m), sicut Chrislus caput est Ecclesiae, ipse sal- Diligite, inquit, 0 viri, uxores vcstras quarum ca-
< vator corporis ejus. Sed sicut Ecclesia subjc- put esiis, sicut et Christus dilexit-Mcclesiam,cujus
J267 HERVEI BURGIDOLENSISMONACIII I 1268
caput, id est illa bonitale Illas amale, qua Chrislus A benl uxores suas diiigere ut corpora sua, id esl sicut
Ecclesiam, utpeccatuin non ametis iu eis, sed omne se, quia ilta) sunl corpora eorum, et illi capita ea-
fronum, et jusle-gubernetis-easalcrue fovcatis. €hii- Tum. Yel sicul spiritusjhomitiis diligit el rcgit, et
stus dilexiiEcclesiam, etprae •nlmia dilecllone tra- sibi in beno subjicil corpus el carnem cui conjun-
didit in moriem seipsum pro ea redimenda. Ita et ctus esi, sicviri diliganl el rcgant, et sibi subjiciant
TOSpro salute uxorum , si necesse fuerit, tradile in bono nxores suas. 0_uod faceie debent, quia qui
vos. IJeo se tradidit, ui illam suo sanguine sancii- fixoretnsuam diligit, seipsmn diligit, quoniam ipse
ficaret, quia multis erat peccalis inquinala. Ipse ct uxorunum corpus sunt, el uxor csl carO ejus.
dico, mundans cam ab omnibns peccaiis tnvacro Et ideo \ir debet eaml diligere, quia nemo unquam
aqum sanctlficatae in verhovilte, id est la\acro ba- odio habuit carnem suatn. Nam quod nonnulli di-
ptismi. Baplismus enim Cbrisii, lavacrum -esl aquae cunt se^malle esse sine corpore, omnino fallunlur.
in verbo vitae. Tolle aquam, non est baptismus. IMonenim corpus suum, sed Corruplionesejus et
Tolle verbum, r.on cst baptismus. Yerbum vocat pondus oderunl. Non ergo nullum corpus, sedin-
invocationem divinitatis, quod a baptizante super corruptum et celerrimum corpus voiunl habere.
aquam profertur. Idcirco mundavil eam, ut ipse qui Sed nec illi qui se oeeidunt, odio habenl carnem
boc bene poterat, exhiberet sibi, id est praepararet B suam, sed aliqua gravia incommoda se permortem
ad honorem suum electorum Ecclesiam pulchriiu- cffugere pulant. Qui vero conlinentia quadam ct
dine virtulum glonosam, non habenlemmaculam aul laboiibus persequuntur corpora sua, qui hoc recte
rugain, id est mundam ac simplicem. Maculam faciunt, non id agunt ut non habeant corpus, sed
quippe c-l rugam non babet, <mse ct lurpilu- ul habeant subjugaluin et paraium ad opera neces-
dine operis et duplicitate sermonis Carel. Quia saria. Libidincs enim male nlentes-corpore, id est
et per juslitiam munda cst, -el per simplicem consueludines inclinationis animai ad fruendum in-
intenlionem tensa. A similitudine vestis dictum ferioribus, per ipsiu» fcorporislaboriosam quamdafcr
est, quas prius lavatur u post extenditur. Ec- militiam exslinguere tauectanl. Nam non se inleri-
clesia enim uon solum sponsa Christi, sed et munt, et curam suae valeludinis gerunt. Nenw ita-
veslis Chrisli solet appellari. Quaemundata est, Ut que" iinquaia odio carnem sua"i habuit, sed mtlril
non habeat maculam; extensa est, ut uon habeat tam eibo et potn, et fovet indvmenlis, sicut et Chri-
rugam. Nonbabetin eleclis maculam criminis, iiec sltts Ecclesiam spirilualiler nu jlt cibo potuque cor-
xugam dolositatis. Nonhabel In eis rugam, quia ne- poris ac sanguinis suij vel cibr fortiorisinlelligentiae
Sciunl aliud de se foras ostendere, et aliud inlus et potu facilioris doctiiiiae, et lovet eam indumentis
liabere. Ycl ideo non haiiet in eis Tugam, quia non viflutum. Ita et virj de uxore debet facere, quem
fleclunlur ad amorem terrenorum, sed extenduntur caro ejus est. Chrislus fovet Ecclesiam, quaecsl cor-
spe el desiderio ccalestiumiionorum. Non babet ma- pus ejus. Et vere corpus ejus, quia nos omnes
culam aul rugani, sed nec atiud hujusinodi, quia membra sumus hujus sacri corporis. Qnia membra
nec consuetudine venialium peccatorum ita gravari sumus corporis ejus, id est Ecclesiae,de came, id est
se permiltit, ut mullitudo eorum possit alicnl cri- de lmbecillitale ejus, \el de ossibus, id est defortitu-
mini comparari, sed ul sk sancta in bono opere, et Aimejus; hoc esl, abi sumus infirmi, et alii fortes
immacutata in abstinentia mali. Immaculata est, id in hoc corpere ejus quod est Ecclesia. Sicul enim
est sine crimine. Non enim sine peccalo quisquam corpus bumanum ex carne el ossibus constat, et
esse potesl in bac Tita. Yel ad fulurum saeculum caro ejus sustenlalur ab ossibus, sic Eeelesia de
possuntbaec refeiri. Mundavil Christus Ecclesiam, minus perfectis el magis peifeelis constat, et perfe-
ut ipse post diem judicii in aeternalieatitudine exhi- ctiores e\emplo suo et exborlatione sustenlat imper-
beaf, id est praesentet eam sibi gloriosam, Id est fectos. lla cl mulier pjuaeesl quasi earo fragilis, de-
animoet corpore fulgentem, quia tuncjnsti fulge- bet a viro suslenlari, qui est veluti firmitas ossis
bunl sicut sol in regno Pairis eorum (Malth. xin; n (1 Cor. xn). Vel de carne ejus et de ossibus ejus
Sap. m). Tunc plene alque perfecte erit Ecciesia, esl, quisquis per graliam ejus potest dicere, quia
non lialiens maculam peccali, vel rugam duplicita- cum infii mor, iunc forlior sum et potens. De carne
tis, aut aliquid bujusmodi, quia tunc etiam eril vere ejus el de ossibus ejus est, quisquis ad imitalionem
gloriosa. Non enira modo In tanlis malis, in taiitis ejus dicere potest, quia t facius sum infirmis infir-
scandaiis, in lanla permislione hominum pessimo- mus, ul infirmos lucrifacerem (I Cor. ix). J Yel
rum, In lantis opprobriis impiorum dicenda esl esse idco sumus de carne ejus et de ossibus ejtis, quia
gloriosa; seii Ufnc potius, quando malis omnibus carnem ejusin minislerio sunientes, carni Tiostrae
liberata, gaudeKt perenniler in bonis cum Chrislo. conjungimus, et viriule spirilus ejus conforlamur
Et lunc erit vere sancla el inimaculala, quia sic sola velul internis ossibus. Nam sicut Eva de Adam fa-
sanctitas in ea regnaliit, ut omnls macula cujuscun- cla, traxit ab eo carnem et ossa, sic Ecclesia ex
que peccati procul sit ab ea. Yel sancla eril per Christo procreala, carnem ejus ei sp ritum, ui dixi-
carnis imniutalionem, et immaculata per corru- mus, in se Iraxil. Yel de carne ejus el de ossibus
ptionis remotionem. Ghristus, ut diclum est, dilexit ejus sumus, id est eamdem carnem et eadem ossa
Ecclesiam, quae est cor^us eius. Jta eliam iiiri de- quae ipse habuil, habemus, quia de nostra mortali-^
12G9 COMMENT.1N EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD EPTIES. 12*0
tate carnBm suscepit cum ossibus. Potest et ila in- A quippe mandata praecesserunt istud, et pertinent
lelligi, corporis constantis de carne ejus et de ossi- ad cliaritatem Dei, quia Deus trinilas est. Alia vero
lius ejus, id esl de fiimis et infirniis, propler hoc, id septem in quibus est boc primum, ad dilectionem
est quia sumus de carne ejus et de ossibus ejus, et proximi respiciunt et docent quomodo vivatur inter
ipse dilexit Eeclesiam, ab initio fuil prophelalum bomines. Nam ipse septenarius praeceptorum nume-
de eo, quia relinquel homo palrem el malrem, et ad- rus incipit ab honore parentum. Honora, inquit,
hmrebitvxori sum, el erunl duo in carne nna (Mallli. jiatrem et matrem. Ad parentes enim suos homo
MX; Maic. x ; I Cor. vi). i Homo enim iste, media • aperit oculos, et bona ejus vita ab eorum amicitia
tor Dei el honiiniim, bonio Christus Jesus (/ Tim. snmit cxordium. Quisquis autem parentibus non
ti) J significabatur : Qui reliquit palrem, quando defert honorem, quibus parcerc poterit? Primum
semelipsum exinanivii, formam ser\I accipiens est hoc mandatum in secunda tabula, quae continet
(Pliilip. n). Iia enim reliqnit Palrem, non quia dc- mandata pertinenlia ad dileclionem proximi. Et est
se<u l et recessit a Patre, sed quia non in ea forma 1n promissione. Nam el ita dislingui pptest, scilicet
apparuil hominibiis in qua aequalis est Patri. Reli- ut et piimum intelligafur esse in altera tabula, et
quit el malrem, id est Synagogam Judaeorum, de essein promissione. Bed verius dici potest in utra-
qua secundum carnem natus erat. El adhaeslt uxori que rcprimum esse, etin labula,elin promissione.
suaj, id est sociavitet conjunxitse eiectorum Eccle- Quae promistio magna esl. Honora, inquil, paren-
Siae.Ei ipsi duo, id est Chrislus et Ecclesia sunl In les, ul bene sit tibi, 5dest carnalia el spirilalia bona
carne una, quia carnem quani ille de virgine sum- per hoc a'Deo consequaris; et sis iongmvus supct
psit, quoiifiie in missarum celelirationibus sumit terram, id est longaevitatemoeternilalishabeas super
Eeclosia. Yel in carne una, quia, tit supra dictum stabilem mansionem ceeleslis patriae.
est. ipse de mortalilaie noslra carnem suscepit, et « Et vos, palres, nolite ad iracundiam provoeaie
p6r"carnem particeps nosler faetus est, ul illius ca- i filios vcslros, sed educate illos in discipliua efc
pilis corpus csse possemus. Sicque facta esl ex duo- t eorreplione Domini. J
busnma quaedampersona, ex capite et corpore, ex Yos filii, obedile parentibus, et vos parenles, nolilo
sponso et sponsa. Toius ilaque Chrisrus caput el lllis darc occasionem inobedienliae; nolile illos aa
cocpus tanquam inleger vir„ quia et femina ex viro iratundiam provocare, id est nolite illis ea facere,
facta esl, et ad virum periinet. Sucramentum lioc - propter qtiaeiieccent per Iractindiam, quia patres
magnum esl de conjunclione Chiisli et Ecclesiae.Et cstis illorum, et quia illi sunlTiHIvestsi: sed educate
ne quis jslam magniludinem sacramenti in singulis illos diirn pueri sunt, in disciplina Domini, ne indi-
quibusque iioininibusuxores habentibus inlelligeret, 'seiplinate incipianlVivere; et^in correplioneDomini,
tgo auiem, inquil, dico in Vlirislo el in Ecclssia. vt depravitatibus mortim suorum corriplalis illos
Ego quidem aliegoviceinterpretor baec verba Gene- ^secundum Deum bono tmimo, "etad reetitudinem
sis 3e conjugio Chrisli et Ecclesiae, sed ittmenA6S reducatis. " -i
moraliler et ad litleram ea intelligiie, et vos singuli t Ser\ i, obedite domirds carnalibus -cum timore
unusquisqueTixoreinsuam sicut seipsum diligat; TIXO- < ettremore, in ^simplicitate cordis \estri, s'cui
reni -aulem monemus, ut iimeat virum suum, id est, t Chiislo, non ad oculum"servientes, quasi bomi- .
casto liinOre diligat eum, ct obediat ei in omni bono * nibus placentes, sed ul servi Christi, facientes
et revereatur eum. t volunlatem'Dei ex animo, cum bona volunlale
CAPUT VI. < servienles sicut Domino, einonliominibus (6'oios. •
t Filii, obeilite -parenlibus vesfris in Domino < iii; Til. n; I Pet. n), scienles quoniam unus-
< (Col. m). Hoc enim j'ustum est. Honora patrem « quisque quodcunque fecerit bonum, hoc recipiet
< ttium cl malrem luam (Exod. xx; Eccli. 111; < a Domino, sive serVus, sive liber (Mallh. xvi).
< Matth. xv; qnod est mandatum primum in pro- < Et vos domini, eadem faciteillis, rcmiltenles mi-
% mjssione, UiDenesil libi, et sis longae\us super D t nas, scienles quia et illornm et vesler Dominus
< terram. t est in coelis, etpersonarum acceplio non esl apud
PivEcipilfiliis ul obediant^iarenlibus suis in Do- t Deum (Rom.n; Jacob. n). *
mlno, id est In bis quae ad Deum pertinent. Non Yos servi, obediiedominis carnalibus, id est, qui
enim suadpt obediendumesse in cis quae sunl con- vobis lemporaliter dominantur secundum carnaba,
Ira Deum. Et ideocsl obediendum parentihus, quia non secundum spirilualia. Habetis enim et spiritua-
boc esl juslum, ut eis obediatur a filiis, id est natu- lem Dominum in coelis setemum, qui vesliis men-
rale jus habet. Nec solum jus naturaleiist lioc, sed libus dominatur; sed "non vult ut Occasione ejus
eiiam praeceptum Domini dicenlis : t Honora pa- <ledigneminiservire carnalibus dominis, quibus ipso
trem tuuni et matiem tuam (Exod. xx). t Qiwd ordinante subjecti estis. Etiam si siint iniqui vel
ideo pracipue esl observandum, quia est mandalum infideles, servife illis donce transeat iniquitas, Multi
primum in promissione.Licel enim hoc mandalum enim religiosi dominis iniquis, uon tamen libcris
sit quai lum in Decalogo, lamen piimum est in pro- serviunt, quia « omnis qui facit peccatum, servus
missione, quia huic primo addita est promissio, esl peccati (Joan. vm). J Et utique feliclus servitur
cumcaeteiispraecedenlibusnonesset adjuncta. Tria liomini quam libidini. Ordinavit enim sic Deus Ec-
i27i IIERVEI BURGIDOLENSISMONACHI i 1272
elesiam, utomnis potestas ordinata in saeculohabeat. A bera? Humane, inquam, illos tractate, scientes quia
honorem aliquem et a mclioribus. Et ideo obedite in coslisesttt illorumlet vesler Dominus. Id est licel
dominis vestris ut oporlet, scilicet cum timore et sint vestri, tamen vosj eslis illorum conservi, unum
tremore. Timor cnim est causa tremoris. Filii pa- Dominum habentes, contra quem de munere ejus
rentibus eum reverentia honoris obediant, servi superbitis, si illos quos per conditionem tenelis sub-
autem cum tiniore animi et tremore corporis, seili- ditos, aequales vobis per naturae consortium non
cet ul gesius corporis et apparitio oslendat interio- agnoscitis. Nam si male illos tractaveritis, non
rem limorem. Et hoc facite non in simulalioiie, ignosco nobilitati vestrae. Non enim personarum ac-
sed in simpticitate cordis vestri, id est in puritate ceptio esl apud Deum, id est non accipit bomines
intentionis vestrae, quia licet sithabendus timor, ta- propter personarum aignitates, quia in ejus judicio
men intentio servanda est simplex, id est absque sublimitas personae non confert aliquid alicui, nec
duplicitate simulationis, ut sicut exterius ostenditis humilitas personae obest alicui; sed unusquisque
vos libenter obedire, sic habeatis iu corde, scilicet secundum opera sua recipit, vel bona vel mala, sive
non hoc faciatis solo timore effugiendi pcenas lem- liber sit ille, sive servus. ldeo et servi et domini
porales, sed pura intentione bene agendi. Sicut Chri- studere debent ut juste agant.
sto illis obedite, id est ex puritate intentionis, qua D c De caetero, fratres, confortamini in Domino et
Christo debetis obedire. Cum enim Christo jubente < in potentia virlutis ejus. lnduite vos armaluram
servitis hominibus, non illis servitis, sed ei qui jus- t'J)e\, ut possilis slare adversus insidias diaboli. »
sit. Vel sicut Christo illis obedite, id est tantum in Specialibus expletis inslruclionibus mulierum et
bono. Praecipiunt enim saepe mala agere, sed in his virorum, filiorum etjparenlum, servorum alque do-
non est eis obediendum. In simplicilate cordis obe- minorum, ad generalem redit exbortationem. et ad
dite, non ad oculum servientes, id est non existen- spiritale bellum omnes simul instruit. Quasi dicat :
tes prompti et strenui ad serviendum tunc solum- Hactenus aliqui vestrum putaverunt se suis viiibus
modo, cum a dominis vestris videmini, et illis ab- sine adj'utorio gratiae bonum aliquod agere posse,
sentibus agentes negligenter, quia hoc faciunt sub- se&decmlero,fralres,, si bono animovoluerilis agere,
doli servi, qui volunt placere hominibus dominis, conforlamini non in vobis, sed in Domino. Yel ita :
quos fallere possunt, non Deo, qui videt omnia. Hucusque vos juvi, sed de caelero quod superest vo-
Non ita ficte serviatis, quasi hominibus solum pla- bis vivendi spalio, confortamini jam in Domino,
centes, sed ut servi Christi, id est in puritate cordis ut sine me fortes efficiamini contra belluru diaboli.
et veritate, nulli alii rei nisi veraejustitiae studentes, f. Siveetiamita : Multa vobis hucusque dixi, sed de
vos dico, facientes in hoc voluntatem Dei, qui voluit caetero quod adhuc dicere possem boc tantum agile;
ut carnalibus dominis serviretis, non inviti, sed ex decaelero quod restat, sicagite, seilicetconforlamini,
animo; nec ex malo animo, sed ex bona voluntate, id est fortes efficiaminicontra omnes impugnationes
ui, etsi non potestis liberi fieri, vestram tamen ser- adversarii, in Domino, id est in eo respeclu quod
vitutem quodammodo liberam faciatis, non timore Dominum habealis, cujus dominio tuebimini, et
subdolo, sed fideli dilectione serviendo. Ecce nou confortamini in potentia virtutis ejus, id est in vir-
fecit Clnistus de servis Hberos, sed de malis servis tute ejus quaeomnia potest. Et ideo conforlari debe-
bonos servos. Ex animo cum botia voluntate servien- tis, lum quia Dominum babetis, tum quia ille po-
tes sitis sicul Domino Deo, et non hominibus, cujus tentem in omnibus virtutemiiabet. Et quia non in
praeceplo servitis hominibus. Yos dico, scienles quo- sola gratia confortanduniTobis est, sed etiam libe-
tiiam unusquisquequodcunque.fecerit bonum, hoc re- rum adhibere debetis] arbitrium, induite vos arma-
cipiet a Domino, sive servus, sive liber. Id est ideo turam Dei. Sciliceti non solum confortamini in Do-
debetis servire dominis prout rectum est, quia cer- mino, sed etiam excitando liberum, arbitrium,indui-
tum vobis est, vos remunerationem a Deo fore per- te armaluram Dei, jid estinduite vos omnibus armis
cepttros, non solum de hoc, sed de omni bono quod D quibus militatur Deo. In armatura enim omnia
fecerilis, sive servi, sive liberi silis, quoniam neque comprehenduntur jarma. Induite armaturam Dei,
servitus impedit aliquem ad consecutionem praemii, quod praedictum est respeclu liberi arbitrii, ut pos-
r.eque libertas expeditum reddit, tantum quisque bo- silis stare adversus insidias diaboli. Taliter cnim
num faciat. Deus enim remunerator est omnium insidiis ej'us resistere poteritis, id est mediante auxi-
operum vere bonorum,«quicunque faciatea, Et vos liodivinae gratiae, iet exereitio liberi arbitrii, quia
Domini eadem facite illis, non quod illis serviatis, aut sola gratia, aut solo arbilrio nemo potest ei re-
sed in simplicitate cordis, et bona voluntate secun- sistere. Et ideo prius confoitamini in Domino, et
dum Deum illos tractate, id est sicut illis convenit post induite armaluram Dei, quia graiia praevenit li-
subjectionem debitam et justam exhibere vobis ser- berum arbitrium.! Idcirco vobis induenda cst af-
viendo, sic vos justam etdulcem potestatem exercete matura Dei, ut ei viriliter militantes possitis in prae-
super eos bumiliter dominando. Suavius illos tra- lio non cedere, non suecumbere, sed slare adversus
clate, remittenles, id est relaxantes illls minas. Non insidias diaboli, tum quia diabolus est criminalor,
interdico minas fieri, sed j'ubeo remissius fieri. Et si tum quia insidiose agit contra vos. Longe enim gra-
minje remissius facienda? sunt, quanto magis ver- vior pugna quae fit insidiis, quam quae fit vi. Non
J273 COMMENT. IN EPISTOLAS PAtJLI. - IN EPlST. AD EPHES. 1274
videut diabolum homines cum quopugnant, sed fa- A id est adversus illos daemoues, qui j'usto Dei j'udicio
men faeile habent remedium; seipsos interius vin- regunt eos, qui sunt mundus, id cst immoderatc
cant, et de illo foris triunrphent. Ob hoc induenda mundanis adhaerentes. Hi sunt qui nos per homines
est armatura Dei. Et qua? induenda est armatura, . sibf subdilos persequuntur, quia regunt eos ad male
nisi omnium virtutum profeetio, quibus a jaculis agendum, et de vitio ducunt in vitium. Rectores
Salanae defendimur? enim sunt mundi, qui mundanos, ut diclum est,
< Quoniam non est nobis colluctatio adversus regunt. Rectores sunt, non mundi elemenlorum, id
< carnem et sanguinem, sed adversus principes et est cooliet terrae, maris et aeris; sed mundi tenebra-
< poteslates, adversus mundi rectores lenebrarum rum hurum, id est omnium istorum infidelium, ct
< harum, contra spiritalia nequitiae in ceelestibus. > islorum iniquorum bominum. De quo mundo dictum
Ideo spiritualibus armis oporlet iibs undique mu- est: < Tolus mundus In maligno positus esl (Joan.
nitos esse, quia'contra spirituales hostes esl nobis vm). J Et conversis peccaloribus. « Fuistis, inquit,
pugna. Quoniam non est nobis colluetalio adversus aliquando fenebrae, nune autem lux in Domino
carnem et sanguinem, id est adversus bomines qui (Sap. v). Islum mundum qui hujusmodi tenebris,
caro et sanguis sunt. Galatis minus perfeetis in- id est lenebrosis hoiriinibus conslat, regunt maligni
dixit aliud bellum, quod est adversus camem et " spirilus. Et adversusistos est nobispugna, non ad-
sanguinem, dicens : t quia caro concupiscit adver- versus eos quos regunt; et etiam conlra spiritulia,etc.
sus spiritum, spiritus autem adversus carnem (Ga- Per hoe ostenditur magna impugnalionis vehementia.
lal. v). > Ephesiis vero, quasi jam spiritualibus et Mullo enim graviori pugna et periculosiori exagita-
concupiscentiae carnis praevalenlihus, atque perse- lcr homo, cum ab boste qui non subjacet oculis,
cutionem pro justilia foris sustinentibus dicit: Non impugnatur, quia nescit qua parte ab adversaiio
est nobis colluctatio adversus carnem el sanguinem, impetatur. Spii ilalia dico uequiliw, id est defectio-
id est adversus homines qui nos persequi videntur, nis et impossibilitalis. Nequilia quippe dicitur a
sed adversus malignos spiritus qui eorum menlibus nequam, quia per eam tenditur ad non esse, sic-
principantur, el per eos nos persequuntur. Efquia ut^ reprobi angeli Deum, qui solus vere est, desc-
. sic est, debemus homines diligere, daemonescavete, ruerunt, et in perpetuum defeclum ceciderunt. Quae
Jiomines misericorditer eripere, daemones viriliter spiritalia nequitiae sunl in cmlestibus, id est in hujus
superare. Quomodo enim si contra aliquem in prae- aeris infiml caliginoso habitaculo ubi et nebulae con-
lio constitutumde parle adversaria armatus equo globantur. Yel iu ccelestibus, id est in mentis nostras
sedens veniet, non equo, sed equiti irascitur, el Q sanctis virlutibus patimur impugnalionem a nequis-
quantum potest, agit ut equilem percutial et eqtium simis spiritibus. Sive in ccelestibus pugnanl contra
possideal; sic contra omnes malos homines agen- nos, id est pro ccelesti baeredilale iollenda. Itaque
dum, ct non contra illos, sed contra illum qui illos adversus principes et potestates, atque rectores
instigat, totis viribns laborandum est, ut dum diabo- mundi tenebrarum harum, et adversus spiritalia
lus vincitur, infelices quos ille possidebat, liberen- nequitiae in ccelestibus grave nobis certamen indicit
- tur. Non est nobis colluctalio adversus carnem et Apostolus. Ipsa vero certaminis species sic intelli-
saiiguinem, id est adversus homines quos videmus genda est, cum damna, cum pericula, cum op-
sasvirein nos, qui potius miserandi sunl, quam odio probria, cum criminationes excitantur adversum
habendi; sed adversus principes eorum daemones, et nos, non id ageniibus adversariis potestalibus ,
adversus poteslates iniquas malignorum spirituum. ul baec tanlummodo patiamur; sed ut per haec
Principes dicuntur illi spiritus, qui principantur in veladiram multam, vel ad nimiam fristiliam, vel
vitiis suis, quae specialiter suggeiere soliti sunt; ad desperalionein ullimam provocemur, vel (quid
sicut est spiritus fornicalionis, qui impugnat homi- est gravius) faligali et victi taediis compellamus
nes secundum luxuriam, et luxuriosis principalur, adversus~Deum conqueri, tanquam humanam vitam
et spiritus superbiae, qui impugnat secundum su- D non aeque justeque moderantem, ut per haec vel
perbiam, caeterique lales, et sic unusquisque prin - infirmemnr in fide, vel decidamus a spe, vel trans-
cipatur in suo yitio. Potestas autem vocantur illi ferri cogamur a veritatedogmatum, et impium ali-
spiritus, qui babent vim et officiumpraecipitandi ho- quid de eo senlire suadeamur. Talia enim scripta
mines in majorapeccata, quia praesunt illissecundum sunt de Job, cum diabolus dari sibi facultatem bouo-
immissionem majorum et graviorum vitiorum. Et rum ej'us petisset a Deo (Job xn). Per quae etiam
quam sit periculosum contra tales pugnare, quis non illud ^edocemur, quoniam non fortuilis aliquibus
intelligat? et quo modo vineimus hujusmodi hostes incursionibus impugnamur, si quando nos talia ali-
quos non videmus, nisi quia carnales interiores mo- qua faeultatum damna pereusserint; nec fortuitu
- tus nostros sentimus, hisque confligimus et illos nostrorum
aliquis captivus abducitur, vel domorum
percutimus ? Vel principes intelligantur illi daemo- ruinae in quibus chari quisqueopprimantur eveniunt,
nes, qui principantur aliis daemonibus; et pote- vel aliquid hujusmodi conligit. In quibus omnibus,
states, qui super alios possunt. isunt enim inler vel in quolibet horum unusquisque fidelium dicat
eos alii nequiores aliis et in malo fortiores ; con- adversario. Non haberes adversum me "potestatem,
tra quos nohis lucla est, et adversus reclores mundi, nisi data tibi esset desuper (Joan. xix). Nihil enim
1275 EERYEI BURGIDOLENSISMONACHI I 1273
poluit contra Job, nisi quantum a Deo permissus est. A rumpit veritatem, et ita fornicatur. fjui autem vera
Sie neccontra qu-miqttam fidelium polerit amplius. semper loqui sludet, quasi legitimo conjugio utitur,
Talitor nos oportel instrtii, qui conlra tales confligi- veritalem \el sapienliani habens conj'ugem, slcut
rous adversarios. ifle qui dicebat: t Hane aniavi et evquaesivi a j'u-
< Proplerea accipile armaturam Dei, ut possilis vcntute niea, et quaesivisponsam mihi eam assume-
< rosislere in die fflalo, et in omnibus perfecti sta- re (Sap. vm). J Itaergo suecingendi sttntin veritate
< rc. Stnte ergo sticcincli lumbos \estros in veri- lumbi vestri, ut non aecedamus atl seorium, id est
< tate, ciindiili loricam juslitiae, el calceati pedes ad mendacium, sed in legitima sponsa quae est veri-
C'in praeparal one Evangelii pacls in omnibus su- tas, delectemur, et ex ea fibos generemns. Deinde
< menlfs srulum fiJei, in quo possilis lela nequis- subjungitur, ut simus et induli loricam juslitim, id
< slini ignea e\slinguere, el galeam salulis assumi- est forti vestimenlo bonae operationis undique mu-
< te, el gladium spiritus, quod estverbum Dei. J niti, utnihil injustum appareal in opeiibusnoslris,
Talibus arinis nos armal Aposlolus, laudabilibus sed lofum ab pmni paiie justuni el aeqttum. Et h^c
clinvulis, insuperabilibus el splendidis, spiriluali- juslitia recle vivendi est nobis iorica, quia intenoia-
bus et invisililibtis, quia hostes invisibiles expugna- nostra non sinil lransiigi,sed defendit undiquepra-
nnts. Si \ides hostem tuum, videantur arma lua. Si B " cordia nostra ab omnibus tflis inimici. Sicul enim
aulem non vides hoslem, cur videntur arma quibus lorica multis hamis conficituf, Ila veslis jttstitiae
e im impugnas ? Qttia tam gravis et tam multiplex, nrullis operibus bonis et virtulibus connectitur. Et
alque tam periculosa est pugna, proplerea accipite hijjusmodi lorica debel interior bomo nosler indui,
armaturam Dei, id est arma viiiulum, quibtis suos ne possit ab ulla parte vulnerari. Postquam vero li-
milites Deus armat. Accipite de manu imperaljris bidinem vicerimus, et jnos lorica justae cperationis
summi arma forlia, ut possiiis non cedere proedictis indiierimus, tunc et aliis bona pia)dicare idonei
hoslibus, sed resislere fortiter illis in die malo, itl est erimus. Undesequilur : Et slale calceati pedes, id
in~l)oratentationis, quando velut diem prosperitatis esl habentes calceatos |pedes, hoc est munilos affe-
arridere faciunl offerendo delectalionem peccati. ctus vestrie menlis, neUangant terrcna, hoc esl ne
Vel in die fflalo, id est in lempore quo viget malitia terrenis commodis innlianiur,i« prmparallcne Evan-
ia tempore impugnalionis diabolicae, in lempore gelii pacis, id esl in eo quod prapparatis cordibus
proesenlis vitae,^qtiae lota lenlalio est (Job vn). Ut alioruffl e\angeiicam procdicaiionem, qufe annuntiat
possilis non subjaeere, serf stare perfecii iu omnibus pacem inter Deum ct homines. Calceamenta fitint ex.
virtulibus, ut non in quibusdam \irtutibus bonis rp coiiis morluoruin animalium, et significant exempla
perfecti sitis, ct in quibusdam imperfeeli, sed in patrtiin jam defunclorum, quibus ab omni terrena
omnibus (pront fas esl) peifeeti. Tunc enim a nullai laesione defenduntur pedes noslramenlis, id est af«
parieTinei polerilis. Yel in omnibus impugnatioiii- fectiones, quibus tanquam pedibus ad faciendum
bus steiis peifecli, quosl plus est quam resistere. aliquid promovemur. iiaedilur enim pes pra?dicalG-
Sive in omniLus, lam prosperis qtiam adversis. Aut: ris a lcrra, si affectus ejus terrenum commodum
aliter : Ut possilis resistere in die malo, id est inL cx praedicatione xtppetit, id estsi propter leirenum
die judicii; qui malus propterea dicitur, qula ter- commodum, non propter regnum coelorum, prcedi-
libilis eril nccnsationibus diaboli, ul quando suos; cat Evangelium, Et ideo praeJictis calceanienlis In-
aecusaveiit, puritate conscienliae possitis vos defen- duantur pedes nostri, id est exemplis patrum mu-
dere, sed ctiam perfecti slare possilis in Omnibusj .niantur, ut sicut patras sludio supernae Intentionis,
cum elcctis. Standmn vobisest conlra hosles in ar- non appetitu terrenae commoditatis praedicaveilint
maltira Dei. Ergo slaie succincli lumbos menlis ve- Evangelium, sic et nos faciamus. Cujus praedica-
Strae, id est state in castilale, quia ipsa est initiumi tores in nullo fidei debent regulam deserere. Unde
bonae operationis, ideoque nunc prima ponitur ini subditur : In omnibus sumentes sculum fidei. Fides
tpiritualibus armis quae descvibunlur. Quam diui x> I enim pro scuto sumenila esl in omnibus congres-
enim quis inxuriae subjacei, nihll boni potest agere,, sionibus, quoniam ipsa prima resistit malignis spi-
quia niiiil eorum quae facif, polest Deo plaeere. Sedt ritibus, et eorum telajexcipit et repellit. Suh ea
postquani deseiuerit luxuiiam, Incipil operarlju- namque protegunlur caeteraevirtutes, qura ad omnia
Stitiam. Et ideo nunc prius jubemur succingcre» "virtulum arma protenditur, et *mi diabolns Iinpu-
lumbos, et post induere loiieam justitise. LuinbOs3 gnaieprimam aggrediliir. Inomnibus praeliisel in
cnim succlngimus, cum carnis luxuriam quae ini omnibus tenlationibus silis sumenles scufum fidei,
lumbis esl, per continenliam coarclamus. Sed quiat j» quo sculo possilis non solum repellere, sed etiam
nonnulli simulant selumbos habere succinctos etnoni exsiinguere omnia tela nequissimi diaboli, id est
iiabent, ideo praecipilur nobis, ut in verilate suc- omnes suggesliones ejus aculissimas, quibus «orda
cinclos habeamus eos, non in simulatione, quate- nosiia ut vuliieret impptil; lela dico ignea, id est
nus vcra sit nostra caslitas, non simulala. Yel men- ignem \itiorum in humanis cordibus accendentia.
tis lumbos succingamus in vei itate, ut cingulo casti1 Inflammanl enim menies hominum -adconcupiscen-
amoris Chrisli nos conlineamus a mendacio, quiaa tiam, el igne lotius malitiae succendunl. Et haeclela
<mi iuendacium loquilur, quanlum in se est, cor-- nequissimi hoslis sunt, id esl qui etiam ea quae ue-
J277 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — 1N EPIST. AD EPHES. 1278
quit perficere praesumit, et in qif^nis nequidquamn A devotione. ut licet os non semper oraremieat, spi-
laborat. Sed "adversus baec fide invisibilium rerumn rilus lamen semper bonis desideriis inlus oret. Et
armamur, ?t invisibilem adversarium slernimus.:. in ipso spirilu sitis inius vigilanles, id est solliciti,
ffis armis vos induile, et galeam quoque salutis as-- Id est sicul oculi foris vigilant, sic spirilus agat in-
sumiie, id cst spem quie salutem aelernam exspe- trinsecus, et hoc in omni instanlia, ut spiritus et
cal; quae ideogalea dicitur, quia sicut galea esl ini twipus instanter perseverent in Aigiliis,ei in omni
«tiperiori pariearmaltnae, scilicet in rapite, ila spess obsecralione, ut pro omnibus obsecrelis, pro quibus
altior est omnibus aliis viriulibtis.Tet semper respi-- obsecrandum esl, scilicel pro sanciis. Pro sanclis
<-.tad superiora, sph-ans ad cceleslia. Et ob hoc ad- enim videtur esse obcee'ai,dum, ct pro inlidelibus
<lid l salatis, tit ostenderet spem assequi quod desi- orandum, qui nihil sacri habent. Yigilale, inquani,
«tarat, id esl salutem. Yel sicut scutum fidei lidess et obsecrale pro omnibus sanclis, id est pro perse-
<est,sie galea salulis salus cst. Cuj'us scilicel perpe- verantia elsalvatione omniuni sanctorum et specia-
lua) salutis memoria vel exspeclatio caput mentiss liter pro me, ul tribulatioTionTne obtundal, sed Ae-
contra omnes ictus dBemonicaeimpugnalienis lulumi tur mihi sermo in aperlione oris mei, id est cum ape-
facii. <Juienim cogilat dilkjenler quae sint aeternai ruero os nieum, boc est ctim alta mysteiia el aitas
gaudia, facile deleclationes peecali a suocorde re-- B ' sentenlias dixero. Nahi hoc in divina Sciiplura non
spuii, el adversilates viricit. Ilaec sunt arma quibus5 reppiilur, nisi ubi magiium quid et profundum de-
munifi, imnquam diabolo vel alicui membro iilius3 bet dici. Cuni os meum aperuero, ut abdilos sensus
cedetis. Sequunttir arma, quibus illum et feuosde- proferam, detur mihi sermo, id est facundia expri-
vincalis; el assumite gludium spiritus, id est ensemi mendi ea quae voluero, ut luculenter ea possim ex-
spiritalem, quod esl verbnm Dei, id est sermo dhinae» ponere, scilicel MMBfiducia nolum facere, id est ut
praedicationis,quo diabolus interficilur, hoc eslim- audacter et non limide noiiim faciain mijslerium
pugnationes ejus annihilanttir, el quo 4yrannos bu- Evangeiir, id "est occultuni secretum incaiiialionis
jus saeculi et haerelicos, membra scilicet Satanae> et passionis Chrisli, ut occullas eorum oausas noii-
devincetis, et vobis stibjicielis', caeterosque pecca-• _ licem audientibus (Psut. L). Nam quia occullum cst
tores. Gum dicitur, et gladium spiritus, quod est; hoc myslerium, ideo necesse est ut notum faciam
verbum Dei; quod ad significalum respicit, non adl illud"; et hocagere volo, quiapro eo annuntiando
gladium. Ecce baee suntarma, quibus muniunturet "
; jungor legalione in catena. Nam nec pro calena ces-
" -
pugnanl mililes Dei. Sequkur: so a legatIone."Quanquam enim pro Evangclio quod
<Per omnem orationem el obsecrationem orantes _ annunliabam, sim catenalus, lamen illud sictit a
< onini temporein spiritu, et in ipso vigilantes in Chrislo missns sum praedicare non oinillo. Detur,
< -omni instanlia et obsecratione pro omnibus san- inquam, mihi sermo ad uolUicanduffl mysterium
< clis el pro me, ul delar mihi sermo in apertione Evangelii, ita scilieet detur mlhi, ul in ipsdEvange-
< oris mei, cum fiducia notuni facere nrysterium"" lio audeam sinetimore loqui aliis prout oponel me,
< evangelii, pro quo legalione fungor in catena, id esl sicut expedit nvihi, qui-hoc agcre missus
< ila nt in ipso. Aiubam prout oporiet me lo- sum. Sequilur in quibtisdam codicibus hoe loco
< qui. J talis versiculus: Verbum auteni Dei non polest al-
Praedictisarmis stale muniti. Sed quia non est ligari. Ac si dicat Aposlolus: Pro Evangeliotiui-
nostrae potestatis ut his muniamini, nisi donante dem vinclus sum, sed tamen praeditarc non desisio,
Deo, nec his vincere poterilis nisi ipse dederif, esto- quia Terbum J)ei, quod annuntiari tiebet, nullo
te oranles per omnem orationem, id est per omnia potest impedimento relardari.
qujeoranda sunt, ul per omnem oralionem quae fa- < Ul aufem el-vos sciatis quae cirea me stfnt,
cieiida esl, iranscat uostra suppliealio, id est nihil _ < quid agam, omnia vobis nota faciet Tychicus
relinqualis de bisquae pelenda sunt in oralione; et-.. < charissimiis frater et fidelis-miuislcr in Domino,
non solum per orationem, sed etiam per obsecratio- _r. x quem misi ad vos in boc ipsum, nl eognosea-
nem, id est per omnium sacrorum adjurationem. « lis quae circa nos 'sunt, ct consolelur corda ves-
Maj'oremenim orandi cxpressionem nolat obsecra- < tra. t
tio quam oralio, quia obsecralio est oralio cum ad- Dixi nt oretispro -me, ct quia pro Evangelio vin-
juratione vel oblestaiione, oratio aulem simplici- ctus sum; sed quibus tribtilalionibus afliciar, non
ler facla, esl rogalio. Per omnem orationem ct ob- -dixi. Sed quae circa me sunt molestiae, referet vobis
secralionem silis oranles' omni tempore competenti, Tycliieus, ne de minimis adversilalibus meis mo-
id est omnibus Jioris ad orandum constilutis, vel veamini, metu earum recedeutes a fide. Qum, id est
omni lempore, id est lam in adversis quam in pro- cujusmodi tormenta sunt circa me, id esl in corpoi e
Speris, et haecoralio fiat in spiritn, id esl menle, ut meo, quia ad mentis inleriora non penetranl, ct
mcntis-afTeclusconcordet verbis orationis quae pro- quid agum, id est quam conslans sum, indicabit
ferunturex ore, vel inspirilu, non in carne orate. vobis Tychicus, qui est non v lis; Sed churissfams
In carue enim, non spiiitu orat, qui polluta mente froter, id est Chrislianus et non fraudulenlus vel
orat, ite:um peccalurus non casu, sed exproposilo, fallax, sed lidelis; ideo bunc audite, quia fidelis mi-
vel orani tempore orate in spiritu, idcsf in cordis nister esl in Domino, id esl in bis quae sunt Domiui.
4279 IIERYEI BURGIDOLENSISMONACHI 52S0
Cui credere debetis, quia illum ad vos misi, ut pu- A Deo. Non enim fidcs, [quia datur priusquani postu-
ram veritatem de me vobis dicat, et consoletur lelur ab illo cui datur, ideo dicenda est non esse
corda vestra. id est leniat et mulceal; et dolorem, donum Dei, sed esse| a nobis, quia data est nobis
qui pro audilu tribulalionum mearum increverat, non petenlibus. Omriia enim boua sunt a Deo. Gra-
temperet. Yel si de noslris iribulationibus doleba- tia generaliter accepta, quae est mater omnium bo-
tis, mmc consolationem accipiatis ab eo, cognoscen- norum el nutrix, sit cum omnibus qui Dominumnos-
les melibenter pati multo gra\iora. trum^Jesum Chrislum Ecclesiae sponsum diligunt in
t Pax fratribus etcharitas cum fide a Deo Patre, incorruplione, id estl caslo amore sicut sponsam,
nbn admillit. Non enim Chri-
< et Domino Jesu Christo. Gratia cum omnibus quae corruplionem
stum in incorruptionp diligunl; vel quorum lides
t qui diliguniDominum nostrum Jesum Christum in
in aliquo est corrupla, vel qui eum pro tempo-
< Ineorruptione. Amen. J
ralibus et corruptibilibus bonis diligunt, non pro
Pax cum Deo sit fralribus, id est Christianis, et aeternis et incorruplibilibus. Sed qui Clnistum
cliarilas, ut eum toto corde diligant; et haec pax et propter solum Chrislum, et propter spem per-
charitas detur eis cum integra fidc a Deo Paire et peluae incorruplibililatis amant, illi eum in in-
Filio ej'us Domino nostro Jesu Chrisio. Per pacem B corruplione diliguntj quia sic eum diligunt, neque
enim manebunt in charitate, quae in fide est; et a nunc corrumpi valeai mens eorum, neque iune ca-
quo est pax et charilas, ab illo est et fides, id est a ro eorum. i

m EPISTOLA.M AD
PHILIPPEIJ.SES.

ARGUMENTUM. C < cum episcopis et diaeonis : gratia vobis et


Philippi, civitas esl in parlibus Macedoniae, unde < pax a Deo Patre jnostro et Domino Jesu Chri-
Philippenses dieunlur. Quibus praedicaverat Aposto- t sto. >
ius, qui lidei veritate ac morum honestate illos in- Servos Christi se dicunt Paulus el Timntheus,
j
strtixerat. Et ipsi in fide morumque nobilitate in quod est signum humililalis, ut eis exemplo suo
omnibus fere secundum aposlolicam doctrinam per- humilitalem suadeant. Sed cum ipse dominus di-
stiterunt, sed de primatu tantum inter eos erat con- cat : t Jam non dicam vos servos, quia servus
tentio, quoniam aliise volebant aliis praeferre, quasi nescit quid faciai Dominus ej'us (Joan. xv, ») qua
gloriando de meritis. Qua de causa praecipue Apo- ratione seservos nuncupanl? Sed sciendum quia si-
slolus scribens illis a Roma inlendit illos ad humi- cul est limor servilis, quem perfecia charitas foras
litatem revocare, scilicet ut de meritis non glorien- miltit (I Joun. iv), atque limor caslus permanens iu
tur, neque alter alteri se praeferat; sed qiidquid saeculum saeculi, sic jest servus qui non manet in
boni habet, sive reraissionem peccalorum, sive do- domo in aetefnum, jalque servus intrans in gau-
na virtulum, graliae Dei ascribat, a quo totum ha- dium domini sui (Joan. vin; Matth. xxv). Nam cum
bet et nihil a se. Miserant autem ei aliquid substan- timore quem charitas expellit, etiam servilus quae
tiae per Epaphroditum Romam, quem cUm hac re- ^ ad eum perlinet, simul expellenda est. Erant ergo
niittii epistola. In qua quia praesens non potest, servi Patilus et Timolheus, quantum ad timorem
munit eos contra duplex bellum iribulaiorum, sed castum, non quantum ad timorem servilem; neque
et pseudopraedicalorum, ut omnia pro Christo sus- principis alicujus mbrlalis, sed Jesu Chri.li. Qui
lineant ad\ersa cum humilitate, sicut et Cliristus fe- roandant ea quae sequuntur, omnibus sanctis, id est
cit, el lejalia a pseudoprophetis nunquam reci- omni plebi mundalajj per baptismum a peccatis, et
piant. Qtii quoniam ad humilitatem illos invitavit, sanctificatae non in suo merito, sed in Christo Jesu,
iieo iion posuit nomen officii sui et auctoritatis, id est in gralia Cbristi, scilicet quia Deus faelus
qtiod est Apostolus; sed el ideo forsan, quia ipsi^ est homo, passus est et resurrexit. Curialiter iiios
nunquam de eo minus vel conlra eum senserant. ad humilitatem revocat, ostendens illos esse sanctos
Securn \ero Timotheum addit in principio episto-" in Christo Jesu, non in se, et determinat quibus
lae, quia ipse soeius Apostoli fuerat in conversione sanctis, scilicet qui sunt Philippis, id est in illa ci-
eorum, atque sollicitus eiat cum eo de saluleipso- vitate. Interpretatur autem Philippi os lampadis, et
rum, ct fortasse rogaveral euin ut scriberet illis. illi sanctr sunt Philippis, id est in ore lampadis,
Sic enim exorsus est. qui sunt iirlucidissima Dei illuminatione, quam et
CAPUT PRIMUM. eaeteris undique spargant, sicul et istis dicitur in
< Paulus et Timotheus servi Jesu Christi, omni- sequentibus. In medio nationis pravae el perversse,
* bus sanetis in Chrislo Jesu, qui sunt Pbilippis, inter quos lucelis sicut iuminaria in mundo, ver-
— IN AD PHILIPP. ' 1282
.281 COMMENT. IN EPISTOLAS PAULl. EPIST.
bum vitae continentes. Talibus ergo sanctis ubicun- A . moria vestii dico, non pro paiie veslrum facta, sed
que sint corporaliter degentes, seribitur haec epi- pro omnibus vobis. De praeteritis bencfictis a Deo
stola. Omnibus sanctis qui sunt Philippis, id est vobis collatis ago ei gratias, non cum trislitia, sed
omnibus subditis,*euro episcopis, id est presbyleris cum gaudio, quia non contrjstor de culpis vestris,
ei diaconis, id est minoribus cum majoribus. Epi- sed de sanctitate vestra gaudeo, faciens deprecatio-
scopos namque pro presbyteris more suo posuit. nem, id est Deum toto mentis affectu deprecans, su-
Non enim plures episcopi in una civitate erant, per communicalione, id est de communicatione ve-
neque presbyteros intermitteret, ut ad diaconos de- stra; hbc est, ut magis ac magis communicetis sem-
scenderet. Sed dignitatem et excellentiam presby- per, et unanimes atque unum cor habentes sitis,
lerorum declarat, dum eosdem qui presbyteri sunt, iiC Evangelio Chrisli, id est in fide et praeceptis
episcopos esse manifestat. Quod antem postea unus evangelicae doclrinae. Yel deprecationem facio su-
electus est, qui caeteris praeponeretur, in schismatis per communicatione veslra, id est ut persistatis in
remedio factum est, ne unusquisque ad se trahens eo quod mihi communieavislis in fide et operibus
Cbristi Evangelium rumperet. Nam et Alexandriae a Evangelii. Et non horarie istud deprecor, sed a
Marco evangelisla usque ad Heraclam et Dionysium prima die conversionis vestrae, usque nunc, id"est ex
episcopos, presbylerum unum de se electum, et in " quo coepislis credere, non cessavi pro vobis preces
excelsiore loco et gradu collocatum episcopum no- effundere. Sive communicatio vestra fuit in Evan-
minabant; quomodo si^exercitus imperatorem fa- gelio, quoniam res vestras fecistis communes pro-
ciat, aut diaconos eligant de se quem industrium pter illud a prima die conversionis vestrae usque
iioverint, et archidiaconum vocent. Constat ergo nunc, et ideo amodo magis standum vobis est in
apostobca inslitutione omnes presbyteros esse epi- hoc. Deprecor Deum pro vobis, confidens hoc ipsum
scopos, Ucet nunc illi majores hoc nomeri obti- de bonitate ejus, quia ipse qui per praevenientem
neant. Episcopus enim superintendens dicitur, et gratiam cmpit in vobis opus bonum, per subsequen-
oinnis presbyter debet intendere curam super oves tem et cooperantem perficiet illud, dans perseveran-
sibi commissas. Omnibus, inquit, sanclis qui sunt tiam usque in diem Jesu Christi, id est usque ad ex-
Philippis, cum episcbpis et diaconis (220). Quia mi- tremum diem vitae uniuscuj'usque quando anima de
nores praemittit, ad humilitatem invitat. Quia vero corpore egrediens praesentatur ante tribunal Chri-
et minores subnectit, ostendit non esse quemquam sti judicanda. Cooperando enim in iiobis Deus per-
adeo perfectuin, qui non hac egeat admouitione. ficit, quod operando incipit, quoniam ipse ut veli-
iQuod autera subdit, gratia vobis el pax a Deo Paire mus operatur incipiens, qui volentibus cooperatur
"
noslro, el Domino Jcsu Chrislo, in superioribus epi- perficiens. Nam ut velimus sine nobis operatur.
«tolis expositum est. Cum autem volumus et sic volumus ut faciamus,
< Gratias" ago Deo meo in omni memoria ve- nobiscum cooperatur. Qui coepit in vo~bisopus bo-
< stri semper, in cunctis orationibus meispro om- num, ipse perficlet. Ego ita confido, videlenefru-
< nibus vobis cum gaudio, deprecationem faciens slra. Yidete ne a vestra parie opus bonum rema-
< super communicalione vestra in Evaiigelio Chri- neat, quod Deus vobiscum paiatus est in vobis per-
< sti, a prima die usque nunc, confidens hoc ipsum, ficere. Ego istud certa fiducia spero, sicut est mihi
< quia qui coepit in vobis opus bonum, perficiet jusium, ut hoc senliam etxredam pro emnibus vo-
< usque in diem Christi Jesu, sicut est mihi justum bis, non enim justum est ut aliud sentiam de tam
< boc sentire pro omnibus vobis, eo quod habeam bonis. Hoc debeo senlire de vobis, eo quod liabeam
< vos iu corde et in vincuiis meis, et in defensione vos in corde meo, non in solis labiis, quia conlinuo
< et confirmaiione Evangelii socios gaudii mei om- vos amore praecordiis meis teneo, et eo quod ha-
< nes vos esse. J beam vos in vinculis meis, quia \os quoque pia com-
Hloruni benevolentiam captans, ostendit princi- passione condoletis afflretioni vinculorum meorum,
pium boni operis a Deo illis datum, et finem ab eo- D ; et vos pariler mecum vinctos esse pulalis, et quod
dem esse dandum, ut de se non praesumant, sed gra- habeam vos in defensione Evangelii, qaia et vos de-
liae Dei omnia bona sua attribuant. Ago, inquit, fenditis illud (sicut ego) disputationibus contra im-
graiias Beo meo, quimihi faeit quod volo in vobis, pugnatores, et in confirmalione Jej'us vos haheam,
id est Ulum qui tanta nobis beneficia spiritualia quia vos quoque studetis illud confirmare in cordi-
contulit gratis, laudo quia non nostro merito, sed busfidelium, Etpropterea justum mihi est sentire,
ejus dono ad bonum Christianae religionis venistis, vos omnes esse socios gaudii mei futuri, id esl aeter-
in qua et multum profecistis. Gratias ago, iuquam, naeLeliliae, sicut nunc operum meorum et passio-
pro omnibus vobis, id est pro religiosa conversatione num socios esse vos video.
omnium vestrum ab illo data, in omni memoria < Testis enim mihi est Deus, quomodo cupiam
veslri, id est quoties veslrijnemor fio; memoria - < omnes vosin visceribus JesuChrisli.~Et hoe oro,
dico, non ad horara, sed semper, scilieet in cunctis « ut charilas vestra magis ac magis abundet in
orationibus meis, id est quotiescunque oro. Yel me- « scienlia et in omni sensu, ut probetis potiora, ut

(220) Locus obscurus.


{2S3 IIERYEI BURGIDOLENSISMONACHI 1284
t sitis s!nceresiet sine offensa in diem Chiisli, re- A < tale, scientes quoniam in defcnsionem Evangelii
< pleti frticlu justitisa pcr Jesum Clnislum in glo- < posittis sum. [Qukiam aulem cx co:'tentione
< riam el laudcni Dei, J < Chiislum annuiiliant, non slncere, existimantes
Ego, ul dixi, sentio, et desidero vos fore socios < pressuram se suscitare\inculis meis. Quid cnim
gaudii quod habeo. Nam cupio vos omnes esse in < dum omni motlo sive per occaslonem, jsive per
vtsceribus Jcsu Christi, id rst in interno sinu perpe- t veiilalem Christusannunlietur? et inboc gaudeo,
tuaebeatituiinis receptos. Et quomodo, id est quam < sed et gaudebo. J
ardenti desideiio hoc cupiam, lestis esl mihi Deus, Quia superius dixerat se babere in corde el \In-
qui occulta cordium nostrorum inspicit. Vel pro culis, ne illi audientos eum esse vinctum, putarent
v..bis, ul supradictum cst, idcirco depreca(ionem e\angelicam piaedicaticnem deficere, ct cederent
fac.o, quia sicut el Deus teslis esl, cupio \os om- pseudo aposlolis, addii : ^Scite-auiemvolo vos, ete. "
nes esse in visceiibus Jesu Christi, id esl in inlimo Ac si dicat: Ego quidem vinclus sum, sed lamen
amoreejus, utab eo dil gamini quasi ejus viscera. ideo nonmhmitur evarvgelicapraedieatio. Volo vos,
In visceribus enim senlitur plusquam in alia parle fratres, scire quoniam'ca qum circa me sunt, M est
co poiis, etideo \iscera pro dileclione ponuniur in \incula mea et lormenla quae pallor undique, vet
Scripturis aliquoties. Ego qu.dem vobis lalia cupio. B quae non pertingunl ad inleriora, magis vencrunl ad
Et ul hoc desidei io cousequamini oro ut charilas profectum Evangelii, quam ad defeclnm, ul mali in-
vesira seniper proliciens magis ac musjis abundet tcnderunt, ita ut viiwida meu munifestu fierent in
el excrescat in scieniia divinorum el utilium et in Chvisio, id esl _in Christi nomine et praedicalione
omni sensu prudenliae ac discrelionis, ut probetis manifestarenlur ubique; et per baec Chrislus. Dum
potiora, id est ul probare et discernere scialis no» eniinseimo de vinculis meis ubique volitat, Chri-
solum inala et bona, sed eliam inter bona potioia, stus qui \ inciilorum eausa est, in ore omniiim le-
hocest meliora, ul post probationem sinceres, id e»t sonal. Manifesla enim sunt in omni prmlorio, ubi
sine carie sitis ne vos congmpat abquoJ \itium, sU nobiles et diviles conveniunt; cl in cmieiis omnibus
culvcrniis lignum in.rinsecus edens, sed iulegri locis Romte ubi populaies conversanlur. Hoc omni-
permanealis in bono. Sinceres (221) sitis, quantum bus Romanis nobilibus et iguobihbus notum csl, me
a.1 vos, id esl sine corruptione viliorum; et sine vinctum esse pio fide Cbrisii quam praedicaLam.
o/fensa, quanluui acl pioxiinuiu, ut nou eum cffen- Et ila profuerunt vincula niea, ut plutes quam an-
daliS in diem Chrisli, id est usque Iu diein vitae no- tea e fratrilus, id est ex Chiislianis, non in se,
\is5iiuuni. Vel sineeies, id est sine adniislione \i- sed in Domino confidenles, rincidis vieis, id est
l.oiuin, quae se bonis operibus immiscere solent; C consideralione vinculorum meoriim, cuderent abun-
el sine offensa, id eil sine crimine, euntes passibus danlius solito loqui puLllce verbum Dei siue litnore,
operuin bonorum ac desidoriorum iu diem Christi, cogitanles apud se: Si isle vinctus loquitur, cur
id csi in diem jusli juiicii Dei, qui bona vobis pro non potius nos? Ideo,autcm disi plures e fialiihus
sinceniaie veslra sine malorum adniislioue rclri- in Dojnino conli.lenles, annimliare ob mca vincula
buel. Sitis etiam ul bonse arbores, repleii fructu verbum Dei, et non oranes ila faciunt. Alii enim ex
iuslilia', id esl abuuilaiites bonis opeisbus per Je- ipsis suiilnierceiiarii^alii uiii. Nam quidam quidem,
sum Chrtslum, id esl per giatiam Chrisli, non per id esl mercenarii, prwdicant Chiistum etiam propler
vires vestias, in gloiium et laudem Dei, id e§l ut imidiam et conlentioitem, quia invident glorije
inde glorificUur el laudelur Deus, qui \os ila fiu- jneae, et conteudunt illam sibi usurpare, cupientes
cl.ficaie facit, nou ut vos inde vanam gloriam ca- esse faniosi et honorabiles " apud bomines sicut
pialis, quasi per vos lalia facientes. Hic satis con- eranl aposloli; sed quiJam ab istorum iiilenlione
grue huiniliias bene agenlibus commeiidalur ab diversi, utpote Loni filii, praedicant eum exeniplo
Aposlolo. Yel indie Christi silis repleli fruclu, id est meo propier bonam volunlalem, id est studio gene-
mercede j'uslitiaeaccepla per Jesum Christtini judi- „ randi filios vitae aeternae; quidam qui et boni stint,
cem; in gloriam et laudem Dei, id est ut inde aiinuntiant, illum exchaiilate et a'»iore mei scieti-
perpeluabter gloiificefur el laudeittr Deus, el dica- tes quouiam positus suwaDeo in defensionem,Evm-
tur, < mirabilis Deus in sanclis (Psal. LX\II). J gelii dispulando et verum ac salutiferum esse pro-
< Scire aulem volo vos, fiatres, quia quae circa bando. El iueo quia videnl me modo catenis dekn-
< me sunt, magis ad profeclum Evangelii venerunt, tum, nonpossead plenum exercere ofliciummeum,
< ila ul vincula "mea manifesta fierent in Clirislo in vice acloco mei praedicant Christum, ut ipsi sup-
t omni praelorio, el in caeteris omnibus, ut plures pleant quod ego nunb minus possum. Tsli quidem
« e fratribus in Domino confidenies, viuculis meis casta iiifentione praedieanl. Sed quldam ab his longe
< abundanlius auderent sine timore verbum Dei dhersi, annuniant Chrislumex conieniione, id est
< loqui. Quidam quidem et proptei invidiam el con- per contentionem, quia contcndiiiit per hoc niajora
< tei.lionem, quidam aulem et propler bonam vo- inferre supplicia, ut si qui de praedicatione eos
< lunialem Chrislun. praedicant; quidam ex chari- accusaverint, indiceut eis me ejus auctoiem esse,

(221) Huj'us etjmologiae superius mentio facta est.


1285 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD PHILIPP. 12S8
sicque mala in me convertant. Yel ex contenlione, A suram. Nam scio quia etiam hoc, id est suscilalio
id est ex piivato odio inde genito, quod aliquando pressurae proveniat mihi ad salulem aeiernam in
mccuni contenderunt et confutali sunl. Et ne vide- fuluro consequendam, non ad oppressionem, ui iili
renlur esse corrccli, adjungo quia nan sincere, id putanl. Et h,oc non iiet non solum meo merilo, sed
esl non puro auimo, sed malitia infecto praedicant, et per vestram oralionem, quae mihi auxiliabilur.et
existimantes hocmodo sesuscitare, id est conimo- per submiuislrationem sphitus Jesu Chthli, id est
vere pressuram vinculis meis,- id esl ui ego \inctus per pccultam datioiiem Spirilus saucii, qui sicut co-
oppriinar.adversis scilicet, utdumNero ei ministrj ltimnam vel fundamentum fulsit me subler, ne coi>
ejus vi.Ierint Romaelot praidicalores. Evangelii exi- ruam. Ipse enim spirilijs _est fons omnium bono^
sliment me causam eorum esse, elmajora mibi tor- rum, ideo sanctis dicittir subminjstiarc, qtfia de
menta vel etiam morlem Inferant. El lali inientione ejusfonteprocedit quidquid illi bencliciorum acci-
salutem quarn ipsi non hatoent, prsedicant abis; piunl. Proveniet, inquam, mihi secundum -exsjeciu-
consulenlesque terrenis cupidilatibus suis regnum tionem et spcm meam, id cst secundum quod exspe-
coelornmaununtiani, babentes in pectore falsilatem, clo donec veniat, el spero donec veniam. Non
inlingua veritatem. Et isli praedicanlChrislum neci 'enim fiustrabitur me exspeclalio irea. El quare
piohibenlur, sicut el boni. Quid enim refert, qua B quia in nullo confundor, id est in nulla le eruksco,
inlentione Christus praedicetur, duni, >dest lanlunu quoniain nec iu conscientia mc-a quidquam est,
moio annuniielur omnimodo annunliandi, id est unde coram Deo erubescam, nec de his qtiaepro
sive per occasionemsuscitandi lribulal;o:ies fidelibus Qbrislo foris palior, verecundari possum. El iieo
aul acquirendi lucra lemporalia, sive per veritatem cerlus sum quia consequar quod spero. Si enim \i-
purae conscientiae? Ei in hoc guudeo , qtiod omnes dcret Aposlolus se in aliquo confundi el delicere,
isti^iraedicant, etiam illi qui moliuntur hoc modo posset desper.\re de salule, Sed quia \idct se cyn-
suscitare pressuram \inculismeis. Necsolum nunc siantem per omnia, et hanc Kei graliani jam sibi
gaudeo, sedet semper gaudebo ex hoc. Polest enitiv esse concessam, ideo sperat quosi majiis est. Non
fieri, ul dum isli vel sludio suscilandi tribulalio- confundor ul in aliquo cedam, quia el spes ma-
nes, vel cupidilate acquirendi pecuniam,, sive tem- gna, et res vera alque hoitesta. Non coiifundor,
poialem gratiam, Chiislum per hujusniodi" occasio- iitquam, uttimidus miles, sed in oinni fiducta, ct in
nenKitlpote mercenaiii, praedicant, his audilis na- orani audacia el conslantia menlis, per quam Ibr-
scanlur fi.Ieles, _el de rnalo eorum Deus operetur liler praedicare soleo, skut setnper a lempore
bonum; sicutttliqtiolies fit, ut homo ati concubilum conversionis meae magnilicatus est Dom.nus
ingredialur non voluntate geneiandi, sed libidinem Chrislus in me, ita et nnnc, id. esl in hoc teni-
cxplendi_ et laraennascalur homo, bonum Dei opus pore, \el in yinculls m^is, apud omnes magni-
de feeundilale semiuum , non de turpilu.ine vilio- ficabilur Christus, id est fama et gloria ejus
rum. Elideo tolerandi sunl lales mercenarii (Mallh. eliara in corpore meo, quod est fragiiius, sive per
xx), dum per occasioncm Christum annuiiliaut, vUaw, sive per morlem, quia quandiu vixero, sem-
quia et ipsi sunt ad aliqtia uliles, ut quae dicunt per eum magnificabo praedicalione et bonis operi-
faciamus, quae aulem faciunt rcspuamus; Chrislus ' busfin moile quoque pro nomine ejus accopta
euim veritas est. Veritas a mercenariis occasione glorificabo eum. Non enim ob ^liud \ivo, nisi ut
annuniietur, verilas a filiis veritale annuntietur. eum magniiicem, quia ipse Chrislus csl mihi vivere,
Filu haeredilatcm aeternam Palris cxspcctant pa- id est quod ego vivo, Chrislus esl, non habea vitam
lienter, mercenarii lemporalem meicedem condu- nisi Christum; non vivo yelercm hominenr, sed
cenlis, festinanter exspeclant. Mercenarii quippe novuni, qui totam vitam meam innovavit. Et mori
occasione Christum annunliant aliud quaerentes, est niihi lucrum, quia tunc pio terrenis ccelestia,
pastores autem Deum propler Deum praedicanl. pi-o lehiporaiibus accipiam aeterna. Mori est mihi
t Scio enim quiahocmihiprovcniei ad salutcm " lucruin. Quod, id est sed si h\c in hac pwesei.ti \ila
< per veslram orationenfet subministrationem spi- viverein carne esfmihi frnctus operis, id est fructuo-
< iitus Jesu Chrisli, secundmn exspeclalionem et sum et ulile optts, dum mullos Deo per praedie?-
< spem" ineam, quia^ in nullo confundor, sed in lionem acquirere non cesso, quandiu vivo, ttinc
< omni iiducia sjcqt semper et nunc, magnificalur etianf iguorq quid eligum, mori scilicel an \ivere.
< Cluistus in corpore meo, «ive per vitam, sive Quia Visi li"c fructificare adhuc quotidie poss m,
< per mortem. Milii enim vivere Christus est et haud "dubium' quin moiLeligerem, cum Gluistum
< mori lucrum. Quod si vivere in carne hic mihi haberem lucium. Sed^quia me video mullis assidue
< fruclus operis est, et quid eligam ignoro. Coarclor prodesse, charitas eorum adhuc me relinet in carne.
< autem e duobus, desidcriqm habens dissolvi, el Coarclor enim, id esl constringor et compellor c
< esse cum Chrislo, mullo magis melius; perma- duo^us istis, id est ex morte el vita, quia dilectabi-
< nere aulem in carne, magis.neeessarium propter liter morerer, el palienter vivo. Non enim praesen-
. vos. J tem vitam diligo, sed toleioyTaedium mihi est nia-
Gaudeo, sicut dixi, dum malevoli praedicalores nere in carne, el ex duobus patior angorem, habens
Christum annunliant, etiam suseitsudo mihi pres- desiderium dissolvi a compedibus niai talitalis qui-
19,37 HERVEI BURGlDOLENSlSMONACIII 1288
bus constringor; et esse cum Christo praesentialiler A fide vestra gaudeam, ut gratulatio vestra cbundet,
in coelesti patria, mullo magis melius quantum ad id est ut abundanter -agatis Deo gratias cum gaudio
me, quam in praesenti saeculovivere; sed permanere in Christo Jesu, qui benefecit vobis in me vobis
in curne est mihi magis necessarium, non propter servato; id est in Christo gratulemini, per quem
me, sed propler vos, quibus evangelium ministro. nos Deus respexit in me vobis reddiio, scilicel per
Cum enim e duobus coarcter, allerius habeo desi- meum adventum ad vos confirmandos iterum futu-
derium, et alterius necessilatem; desiderium scili- rum. Yeniam rursus ad vos, tantummodo facite iu-
cet dissolvi et esse cum Christo in ccelestibus, ne- terim quod dicam, scilicet conversamini digne Evan-
cessitatem vero manere in carne propter aliorum gelio, id est conversationem vestram facite talem,
salutem. Dissolvi desidero, quia vinctus sum. Com- ut digue concordet Evangelio Christi. Ac si dicatur:
pedes enim nobis sunt inlirmitas et corruptibilitas Si ila vixeritis, tuncjsecundum merilum vestrum
corporis, quod aggravat animam (Sap. ix). Et cum dabitur laihi vila ad opus vestrum. Digne, inquam,
corruptibili carne exuimur, quasi ab his quibus nunc conversamini, ut sivexum venero et videro vos, ut
astringimur, molestiaevinculis relaxamur. Praesen- dixi inveniam vos quales volo; sive non venero,
lari namque j'am Deo cupimus, sed adhue mortalis audiam absens de vobis quod cupio, scilicet istud,
corporis obligalione praepedimur. Jure enim vincti B I quod vos uon succumbitis-aut ceditis, sed statis
dicimur, quia adhuc incessum nostri desiderii ad forliter contra omnia jadversa, et staium rectitudi-
Deum liberum non habemus. Unde nunc Apostolus nis firmiter tenetis in, uno spirilui unanimes, id est
aeterna desiderans, sed tamen adhuc corruptionis in Spiritu sanclo, cui Inofihaeret contrarius spiritus;
suae•sarcinam portans, vinctus clamat : Desidero et sicut est unus, ita vos facit unanimes sine dis-
dissolvi et esse cum Chrislo. Dissolvi enim non sensione, ut quod vult unus, velit et alius ; collubo-
quaereret, nisi se procul dubio vinctum cerneret. rantes fidei Evangelii,'id est simul omnes totis viri-
Qui idcirco dissoLvidesiderat, ut cum Christo pos- bus laborantes ad implendum ea quae fides evange-
sil esse, quia perfectorum justorum animae, mox lica exigit; et haec agentes, non terreamini, id est
ut hujus carnis claustra exeunt, in coelestibus sedi- non timeatis ab adversariis in ullo periculo, \el in
bus recipiuntur. Sed tamen huj'us tanlae beatitudi- ullo opere vestro, sive in ulla re, ut melu cadatis
nis gaudia eligit adhuc differri, prae nimia dilectione a proposito vestro. Qum res, id est quod vobis ad-
eorum quibus in carne manens prodesse potestj cum versantur et mala irrpgant, est illis causa perditio-
subjungit: nis aeternae, vobis autem causa salutis perpetuae.
< Et hoc confidens, scio quia manebo et perma- Nam etsi propterea sine fine peribunt, quia vos
« nebo omnibus vobis ad profectum vestrum et * persequuntur; et vos(ideo in aeternum salvabimini,
« gaudium fidei, ut gratulatio veslra abuudet in quia pro Christo ab illis patimini, el Iwc non a vo-
< Christo Jesu, in me, per meum adventum iterum bis ipsis habetis, ut Isalutem per passionem conse-
< ad vos. Tantum digne Evangelio Christi conver- quamini, sed a Deo, ine gloriari de meritis incipia-
< samini, ut sive cum venero et videro vos, sive tis. Etiam quod patimini, non est a vobis, sed a
< absens audiam de vobis, quia statis in uno spiri- Deo, quia inler alias gratias data est vobis hasc ab
< tu unanimes, collaborantes fidei Evangelii. Etin illo, quia vobis donatum est quasi praemium pro
t nullo lerreamini ab adversariis, quae est illis Chrislo quem diligitis, id est pro merito Chrisli, qui
< causa perditionis, vobis autem salutis. Et hoc a usque ad mortem crucis obedivit, non solum ul in
< Deo, quia vobis donatum est pro Chrislo, non eum credalis, sed etiam ut pro illo patiamini ad cu-
« solum ut in eum credatis, sed ut etiam pro illo mulum gloriae. Utrumque enim ad Dei gratiam per-
« paliamini, idem cerlamen habentes, quale et vi- linet, et fides credenfium, et tolerantia patientium,
< distis in me, et nunc audistis de me. J quia utrumque est Dei donum. Patiamini, dico, ha-
Ecce Paulus, ut diclum est, non quod sibi melius bentes contra adversarios idem, id est simile certa-
esl, sed quod mullis expedit, id est manere in carne jy
j men non armis, sed jfidequule et vidistis in me, dum
eligit, propter charitatem quae major est omnibus apud vos praesens essem, ci nunc audistis de me
aliis virlulibus/Prius enim ambigens dixerat, quid absente. Apud istos enim Paulus et Silas publice
eligam ignoro; sed postea deliberans, victus est virgis caesi sunt, et jlunicae eorum scissae, et ipsi in
charitate discipulorum, et permanere se omnibus careerem reclusi, atque pedes eorum ibi ligno stri-
illis dicit. Ac si dicat: Necesse est me propter vos e cti. Nunc quodque Paulus Romae multa pertulerat,
manere in carne. Et cgo confidenshoc in misericor- et ad similes agones nunc incilat istos (Act. xvi).
dia Dei, scilicet me victurum adhuc propter vos, Qui et hortando atque docendo subinfert, dicens :
seio quia manebo adhuc in corpore; et non parum II.
|CAPUT
quidem, sed permanebo adhuc aliquandiu omnibus J Si qua ergo consolatio in Christo, si quod sola-
vobis majoribus atque minoribus, ad profeclum ve- < tium charilatis, si qua societas spiritus, si qua
strum, id est ut vos per me proficiatis et crescatis t viscera miserationis, implete gaudium meum, ut
in virtutibus, et ad gaudium fidei, id est ut \ os < idem sapiatis, eamdem rharilalem habentes, una-
gaudeatis de fide quam didicistis a me, cum vos « nimes, idipsum sentientes, nihil per contentio-
adhuc in ea confirmavero praesens, vel ut ego de t nem, neque per linanem gloriam, sed in humi-
12S9 COMMENT.1N EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD PHILIPP. .290
< litate, superiores sibi invicem arbitrantes, non iA contendant, quia eiiam bona non sunl contentiosis
t quae sua sunt singuli considerantes, sed et ea verbis dicenda, sed potius reticenda; nec per inunem
< quse aliorum. > r gloriam, id est, propter famam saeculi quae est ina-
; Quasi dicat: Quia in uno spiritu unanimes, ut nis, faciant aliquid, ut de suis operibus humanum
favorem appetant; sed in humilitate agant omnia,
supra dixi, slare debetis et pali pro Cbristo, sicut
et ego, igitur implele gaudium meum, quod babere ut semper de seipsis humilia sentianl. Hoc enim
ccepi de bona conversalione vestra, ut idem sapia- proprium specimen electorum esse solet, quod de se
tis, et camdem charitatem habeatis, etc, et boc fa- semper infra quam sinl sentiunt. Ideo nunc subdi-
cite, si qua consolalio est vobis in Ghrislo, id est lur, ut sint arbilrantes alii aUossibi invicem superio-
si per charitatem quam in Christo habetis, aliquem res. Nam quia iniquus quisque inferiorem se omnem
consolari polestis, quia id agentes, consolabimini quem cogitat putat, e diverso j'ustus sludeat, ut su-
uie in tribulationibus meis. Bona enim vita vestra periorem quemlibet proximum attendat. Ac ne dum
erit consolatio mea. Yel si aliqua consolalio vobis se aliis alter humiliat, humiliatio iret alteri in ela-
in Christo, id est si vultis habere consolalionem in tionem, ulramque partem monuit Apostolus, di-
rebus Christi, in jremissione peccatorum et in aliis cens : Superiores sibi invicem arbilranles,ut cogita-
B
donis, siquod solalium communis charitalis, id est' lionibus cordis et ego illum mihi praeferam et vicis-
sivultis ut charitas caeterarum ecclesiarum, quae sim ille me sibi, ul cum ab ulraque parte cor infe-
pro fratribus orant et bona agunt, sit vobis sola- rius premitur, nequaquam ex impenso honore infle-
lium in adversitatibus vestris; vel si babelis aliquod tur. Nec ita debemus hoc aestimare, ut non existime-
solatium charitalis erga proximum, ut per frater- mus, sed nos exislimare fingamus, sed vere existi-
nam dilectioneni praebeatis ei solatium, id est con- memus posse esse aliquid occultum in aliquo, quo
solationem in moerore tribulationis, si qua societas nobis superior sit, etiam si bonum nostrum qiio
spiritus est vobis, id est si aliquam unionem concor- illo videmur superiores esse, non sit occultum. Istae
dis animi per Spiritum sanctum habetis adinvicem, cogitationes deprimentes superbiam et augentes
vel si est aliqua societas Spiritus sancti ad spiritum charitatem, faciunt onera fraterna invicem non
vestrum. < Ipse enim Spiritus testimonium reddit solum aequoanimo, sed etiam libentissime sustineri.
spiritui nostro, quia sumus filii J)ei (Rom. vm). > Unde subditur : Non qum sua sunt singuli conside-
Ad ipsum enim pertinet societas, qua efficimini rantes, sed et ea qum aliorum. Oplime enim docet
uuum corpus unici Filii Dei. Propler quam societa- quomodo vitent contenlionem et inanem gloriam,
tem illi in quos venil primum Spiritus sanctus, P ( et quomodo arbitrentur alios superiores, scilicet si
linguis omnium gentium sunt locufi (Act. n), quia consideraverint non sua bona, sed aliorum. Yel non
per linguas consociatior est sbcietas generis hu- sint eonsiderantes ea quae tantum ad ulilitatempro-
tnani. Societas ergo spiritus, est iUa conjunctio priam pertinent, sed quae aliorum, id est ea quae
fideUum, quam dat ei Spirilus sanclus, per quam pertinent ad utilitatem aliorum. Nam et Christus
omnes unum fiunt; si qua viscera miserationis, id non sua, sed alioium commoda quaesivit; nec se
• est si quis pius affectus est in vobis, de quo proce- super alios extulit, sed infra omnes dejecit, cum
dat miseratip erga me. Si baec sunt in vobis, tunc tamen super omnes esset. Ita namque sequitur :
implete, id est perficite guudium meum, quo de ve- «Hoc enim sentite in vobis, quod-et in Chrlsto
stra reUgione gaudeo; boc est, plenarie religiosam <Jesu; qui cum in forma Dei esset, non rapinam
ducite vitam, ut idem sapiatis in fide et caeteris, < arbitratus est esse se aequalem Deo, sed semet-
prout oportet; nec sitin vobis diversus sensus, sed < ipsum exinanivit, formam servi accipiens, in simi-
idem, licet in aliis major et in aUis minor; haben- t litudinem hominum faetus, et habilu inventus ut
tes eamdem chqritalem ad omnes, ut aequaliter om- < bomo, humiliavit semetipsum, factus obediens
nes diligatis, sicut scriptum est: < Diliges proxi- ( usque ad mortem, mortem aulem crucis. >
mum tuum sicut teipsum (Matth. v; Levit. xix). > D ] Ubi monemur, ut sicut ille in eo quod Yerbum'
Yeleamdem charitatem, ut iste diUgat illum sicut caro factum est et habitavit in nobis (Joan. i), et
se, et ille simiUter istum sicut se; unanimes/id sine peccalo cum esset, peccata. nostra suscepit,
est unius voluntalis, ut sit vobis cor unum et ani- non attendens sua, sed nostra; ita et nos ad ejus
ma una (1 Cor. XII),idipsum sentientes, id est mala imitationem invicem onera nostra portemus, et non
cujusque putant omnes sua esse, et bona similiter, nostram utilitatem, sed aliorum quaeramus. Non
ut si quid patitur unum membrum, compatiantur enim ulla res offlciosumistum laborem ad portanda
omnia membra; nihil per contentionemagentes ut vel onera aliorum facit libenler impendi, nisi cum co-
dictis vel factis adinvicem contendatis. Erant enim ,. gitamus quanta pro nobis pertulerit Dominus. Unde
(ut ex his Apostoli verbis apparet) inter eos aliqui Apostolus cum admoneret, dicens : < Superiores sibi
dissentientes, inquieti, inanis gloriae causa conten- invicem arbitrantes, non quae sua sunt siuguli con-
deufes, pacem Ecclesiae rumpentes. Propter quod siderantes, sed quae aliorum, > mox Domini exem-
nunc monentur ut sint idipsum sentientes, id est plum quod imitaremur, subjecit, dicens : Soc enim
uibil dissensionis habeant, neque per contentionem sentite %nvobis, quod el in Christo Jesu, id est bu-
aliquid faciant, ut nec de primatu, nec de aliqua re *"""
.• i*jjilitatem,el patienliam pro aliorum s.alute in vobi^,
PATROL. CLXXXI. , ,'''" ki
1291 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI ( 1292
vcraciter sentite et habete, sicut sentitis el intelli- A exinanivit, id est formam divinifalis quam oculi vi-
gjtis in Christo fuisse. Cujus alla praemittit Apo- dere nequeunt, nostris yisibus ad tempus subtraxit,
stolus unde se sua sponte usque ad infimam humi- accipietis formam servi, Id esl hominis, non quaarens
lilatem inclinavit, ut prius visa sublimitate ejus, quaesua sunl, sed quae nostra.Et quippe semetipsum
bumilitas quoque major appareat; et homines in exinanivisse, est ab invisibilitatis suae magniludine
quibus locus est abjectionis, non dedignenlur exem- se visibilem demonstrasse, ut servi forma tee;eret
plo ejus humiliari, qui cum in forma Dei esset, id hoc, quod incircumscripteomnia ex divinitatepene-
esl omnimoda aequalitate Patris, non rapinam, id traret. Semetipsum exinanivit, quia nou in ea forma
est usurpationem alienae rei arbitratus est esse se apparuil hominibus, in qua aequalis est Patri. Exi-
fequalem Deo. Non enim ei rapina fuit, sed natura, nanivit se, non formani Dei amittens, sed formam
sequalitatem Dei habere, quoniam noscendo eam servi accipiens. Forma servi accessit. non forma Dei
sumpsit, non superbiendo praesumpsit. Sed ideo diseessit. Non amisit vel minuit quod erat, sed ac-
tolum quod habet et quod potest, non tribuit sibi, cepit quod non erat. Ac per hoc et minor factus est,
sed Patri, quia a seipso non est, sed a Patre. iEqua- et mansit aequalis; in similitudinem hominvm faclus,
lis est enim Patri, sed hoc quoque accepit a Patre. id est passibilis et mortalis, ut ca?teri homines- et
Nec sie accepil, ut incremento fieret aequalis, sed D hubiiu, id esl induta humanitate, non sibi, sed eis
natura et aeternitale esset aequalis, sicut semper quibus in homine apparuil, inventus ut homo, id
natus, ita semper ssqualis. Non itaque inaequaiem est habendo bominemi inventus ul homo esl. Non
Pater genuit, et aequalitatem non nato dedit, sed enim poterat inveniri ut homo ab lus, qui cor im-
gignendo eam dedit, quia aequalem, non imparem mundum habehant, et ,verbum apud Patrem videre
genuit. Ideo non rapina fuii, sed natura aequalitas non poterant, nisi hoc suscipiendo quod possent
Filii cum Patre. Non ergo rapinam arbitratus est videre, et per quod ad illud lumen inlerius duce-
esse aequalem Deo. Erat euim aequalis et sine rapina rentur. Habitus ejus iest humaiiilas, quase velut
erat, quia aeternus ab aelerno natus erat. Erat in indumento vestivit. Habilus enim m ea re dicitur,
forma Dei, quia tantus quantus llle, talis qualis ille, quae nobis ut habeatur accidit. Sed cum sintetalia
IIOGquod ille, non hic qui ille, sed hoc quod ille. quae nobis accidunt iut habitum faciant, nunc de ea
llleenim Deus, etisle Deus; ille omnipotens, etiste re sermo est, quae cum accidil, mutatur ul habilum
omiiipotens; ille immutabilis, et isle immutabilis. faciat, etnon mulat eum cui accidit, sicuti estvestis.
Hoc est quodille, non hie qui ille, quia et ille Paler, Nam cum deposita est, non babel eani formam quam
et hic Filius. Sic erat el est semper in forma Dei, „tj sumit, cum induituretiinducilur
. . ' membrs; sed ipsa
id est in plena essenlia Patris. Et cum lantus na- membra, et cum lnduunlur, el cum exuuntur, rn
turaliter esset et sine initio, non arbitratus est ra- suo statu manent. Siclet habitus Christi assumptus
pina, id est violenta invasione alienae rei se esse est, ut commularelur incffabiliter et excellentius
aequalem Deo, quia sciebat se per naturam veraei. atque conjunclitis, qtiam vestis ad hominem cum
ter et omnino aequalem. Rapina enim esf, quando induilur, nec mutaret assumentem. Igitur nomine
qtislibet alienam rem per violentiam sibi usuipat, babilus oportet intelligi non mutalum esse verbum
quae sibi non competit. Et per rapinam diabolus susceptione bominis, sicut nec membra vesle indula
aequalitalem Dei quae sibi liullalenus corapetebat, muiantur, quanquam illa susceptio ineffabiliter sus-
usurpare voluit, cum diceret: c Ascendam super ceptum suscipienli copulaveiit. Itaque appellalione
altitudinem nubium, similis ero Altissimo (Isa. xiv.)> habitus, ostendit quomodo sit in simibtudinem ho-
Sed ita Filius per rapinam non aeslimavit superbe roinum factus, quia non transfiguratione in homi-
Patris sequalitatem habere se, sed, ut diclum est, nem, sed habitu factus est, cum indutus est bomine,
scivit nattiraliler se aequalem prorsus esse. Yel se- quem sibi veniens quodammodo alque conformans,
cundum alios codices, non rapinam esse arbilralus immortalitali et aeternilati sociaret. Et non solum
esl esse se aequalem Deo, id esl aequalitalem Dei D ita se inclinavit, ul qui Deus erat fieiet homo, sed
non arbilratus est alienam, sed suam; quia non etiam humiliavit semetipsum, tam altum faclus obe-
alienum judicavit esse quod nalus est, sed suum. diens Patri, ut per ejus obedientiam salvaremur, qui
Quod erat aequalis Deo, non arbitratus est esse ra- per inobedientiam Adae perieramus. Obediens non
pinam, quia non rapuit illum aequaiitatem, sed na- solum usque ad convicia et opprobria, sed eliam
turaliter habuit. Unde et inter bomines corporaliter usque ad mortem, et npn ad qualemcunque mortem,
conversans, Palrem suum Deum dicebat, aequalem sed ad mortem ciucis,\qunz contumeliosior et acer-
se faciens Deo, sicut in Evangelio legimus (Joaii. x). bior erat. Illa enim imorle pejus nihil fuit inter
Non enim propter assumptionem hominis amiserat omnia genera morlium. Denique ubi dolores acei-
aequalitatem Patris, quia non est mutabilis"natura rimi exagitant, cruciatus -vocalur, a eruce nomina-
divinitatis, ut possit minui vel augeri. JSqualitatem tus. Pendentes enim in ligno crucifixi, clavis aut
Dei non est arbitratus rapinam, id est alienam, sed ligno pedibus manibusque confixi, producta morte
suam. Yel non est arbitr.Uus rapina, id est violenta iiecabantur. Non eniinlcrucifigi hoc crat occidi; sed
usurpalione se aequa'.emDeo, sed naturaliter babuit, diu vivebatur in cruee', non quia loiigior vita clige-
sed tamen propter inflrmorum salutem semetipsum baiur, sed quia mors, ipsa prolendebatur, ne dolor
twz COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD PHILIPP. .294
cilius finiretur. Et tam pessimam mortem Salvator A «operaiur in vobis et velle et perficere pro bonai
elegit, ut omnem mortem nostram occideret. < voluntate. >
c Propter quod etDeus exaltavit illum, et donavit Christus, uf praemissum est, se humiliavit,
t .Hi nomen, quod est super omne nomen, ut in obediendo usque ad mortem, et proplerea ex-
c nomine Jesu omne genu fleeiatur, ccelestium, ter- allatus est. Itaque et vos, charissimi mei, exemplo
< Teslrium, et infernorum, et omnis Iingua confi- ejus humiliate vos obedientes Deo , ut et vos
< teatur, quia Dominus Jesus Christus in gloria esl similiter exaltari vestro modo mereamini, sicut a
< Dei Patris.» die conversionis vestraesemper obedistis Deq et mihi
Ipse se tantum humiliavit, ut ultra non posset, vel praepositis veslris , ita nunc agite, non tantum
propler quod el Deus lantum exaltavit illum, ut ultra sicut in prmsentia mei egislis, sed mullo magis nunc
non posset. Non enim major bumiliaiio vebmajor agere laborate in absenlia mea, scilicet operamini
exaltatio iieri poterat. Deus illum secundum huma- vestrum salutem, id est bonis operibus agite ut digni
nam naturam exallavit, in quo et di\ina natura po- sitis in aeternum salvari. Et hoc facite non superbe,
test dici exaltata secundum ostensionem, quia coe- non praesumptuose, sed cum limore intimae humili-
pit sciri quod erat, sicut in assumptione infirmitatis latis; qui enim semper timet ne cadat, humilis^est,
dicitur exinanila. Sed propter uniiatem personae, B I el cum tremore corporis, id est et intus et extra si-
polest divinilas dici exaltala in humanitatis exal- lis omnino humiles ii bonis quae agitis, iit nihil vo-
tatione. Deus exaltavit illum, suscitans a mortuis et bis, sed totum gratiae Dei ascribatis, quia non vps
elevans in cceluni super omnes angelos ad dexteram operamini, sed Deus in vobis. Ideo limendum est.
suam, et donavil illi nomen quod esl super omneno- Ipse estenim qui operalur in vobis et velle bonum, el
men, ut in ipsa forma nominetur Filius unigenitus perficere illud pro sua bona volunlate, non pro me-
Dei. Hoe et ante resurreetionem habuit, sed post re- ritis vestris. Quando jubet ut operentur, liberum
surrectionem quod erat manifestatum est, ut scirent eorum convenil arbitrium. Sed ideo cum timore et
homiues et daemones, et cmnes ei genu flecte- tremore, ne sibi tribuendo quod bene operentur, de
rent (222). Post crucem manifeslalur quid -a Palre bonis lanqttam suisextollaniur operibus. Tanquam
cum generaretur accepit, cum a creatura ccepit sciri ergo interrogarelur Apostolus et diceretur ei, quarc
bomini non esse dalum nomen Dei, sed aequalem dixisti cum timore ei tremore, horum verborum
qui se exinanivit, cujus omnia a Patre sunt. Tam ralionem reddit, dicens : Deus est enim qui operalur
praeceliens nomen ei datum est, ut omnia sint ei in vobis. Ne enim sibi inde abquid darent quia di-
subdita, ut in nomine Jesu, exaltando fleclatur omne ' xit operamini , continuo subjunxit: Deus est qui
genu, quod est evidens signum subjectionis, ccele- C operatur in vobis. Ideo cum timore et tremore, id
stium, id est angelorum; et terrestrium, id est ho- estcum humilitate. Si enim limetis et tremitis, non
minum; et infernorum, id est daemonum, quia et extollimini quasi de vestris operibus, quia Deus
ipsi tremunt sub ejus imperio el penitus stibjiciun- operatur in vobis. Timeiidum est vobis, ne forte
tur. Non quod angeli vel daemones habeant (ut nos) quod datum esl humilibus, auferatur superbis. Nam
genua quaeflectant, sed per simile diclum est. Dum neque de pei severantia boni voluil ipse sanctos in
enim videmus aliquem genua ffectere alicui, credi- viribus suis gloriari, sed in ipso, quia eis non so-
mus illum exbibere humilitatem et venerationem lum dat adjutorium, quale primo homini dedit, sine
ei, ante quem genua flectit. Sie coeleslia etterres- quo non possint perseverare si velint, sed in eis
tria, id est beati angeli et sancti homines, et oroni operatur et velle, ut quia non perseverabunl, nisi
affectu piaehumilitatis Cbristo se Iibenter subjiciunt. etpossintet velint, perseverandi eis et possibilitas
Inferna quoque, id est daemones, ut nequissimi servi et voluntas divinaegratiaelargitate donelur. Tauluni
tremunt sub ejus dominio, ct se subjectos metu quippe Spiritu vsancto accendilur voluntas eorum,
cogente falentur. Sed el pravi homines vel in fine ut ideo possiut, quia sic volunt; et ideo sic voltint,
subjeclos ei se animadvertent. Et non solum datum. .' quia Detis operalur ut velint. Sic operattir Deus iu
esl ei ut omnis creatura se pi subjiciat, sed et ut eis velle, etpro bona voluntate quam operalusfue-
omnis lingua confiieatur, id est omnes linguae-gen- rit, operatur et perficere.
tium diversarum, quae in mundo sunt, concorditer t Omnia autem factte sine murmurationibus et
praedicent,quia Dominus Jesus Chrisius est in glorias < haesitationibus, ut sitis sine querela et simplices
Dei Patris, id esl eadem gloria honoratur qua Pa- < filii Dei, sine reprehensione in medio naiionis
ier, aequalisper omnia Patri. Hoc enim vel spontes < pravae et perversae, inter quos lucelis sicut lumi-
vel inviti confitentur seu confitebuntur omnes bonii < naria in mundo, verbum vitae continentes ad glo-
et mali. i riam meam in die Christi, quia non' in vacuum
c Itaque, charissimi mei, sicut semper obedistis,, < cucurri, nec in vacuum laboravi. j>
< non ut in praesentia mei ianlum, sed mullo magisi Dixi, ut operemini veslram salutem, id est per
< nunc in absentia mea, cum timore et tremores bona opera conquiratis vobis aeternam salutem. Sed
< vestram salutem operamiui. Deus est enim quii omnia quaeifacietis,facite sine murmurationibus. Hic

(222) Locus obscurus.


.«.95 HERYEI BURGIDOLENSIS MONACHI j 1295
adjungitur praedictaehumililati palientia. Superius A rus desuper, sed obseuralus est et de ccelo cadit.
enim dictum est, cum timore et tremore vestram Luietis, inquit, sicutj luminaria in mundo. Ac si
salutem operamini; et nunc praecipitur, ut sine mur- dicat: t Vos estis lux hujus muudi (Matih. <*),> et
mure cuncta faciant, id est aequo animo laborent in estis etiam vasa Evangelii, quia coniinetis in cordi-
operibus bonis, quae sibi jubentur a praelatis suis. bus vestris verbum evangelicae praedicationis, quo
Omnia facite sine murmurationibus, ut non sitis vivit anima vestra, non enim sinitis illud a vobis
indevoti in ipsis bonis quae facietis, neque sit vobis efffuere. Et hoc facilisttd gloriam meam, necdum ad
grave pro vestra salute labore ; sine hmsilalionibus, vestram, quia et ego de bona couversatione vestra
ut non haesitetis in corde vestro, utrum facialis aii gloriam accipiam in | die Christi, id est in die qua
non bonum quod faeere vultis, sed iirma defini- Christus judicabit. Et vere tunc habebo gloriam,
tione bonum omne quod agere proposueratis, per- quia non in vacuum, id est non sine fructu, non fru-
licite prompti, ne sitis animo fluctuantes. <Qui enim stra cucurri ad illam, [quia vos et alii me praedicante
haesitat, sicut ait Jacobus, similis est fluctui maris, credidislis. Non in vacuum cucurri in via Domini,
qui a vento movetur .et circumfertur (Jacob. i). i nec in vacuum laboravi in vinea ejus, quae est Eccle-
Yel de praemio bonorum operum non baesiletis. Sive sia,quoniampIenam mercedem recipiam.Yelcucurri
non baesitetis pati pro Chrislo , sed prompti silis. B in his quos facile potui convertere, laboravi in illis,
Ex haec ideo sicagite, ut sitis sine querela, id est ut quos difficilius converti.
< Sed elsi immolar supra sacrificium et obse-
proximus non possit de vobis conqueri; et quantum
ad vos silis simplices, id est sine duplicitale cordis, < quium fidei vestrae, Igaudeo et congratulor omni»
« bus vobis. Idipsum autem et vos gaudete, et con-
quia <vir duplex animo, inconstans est in omnibus
viis suis (ibid.), > et < nemo potest duobus domi- t gratulamini mihi. »|
nis servire (Matth. vi; Luc. vi). > Duplex enim est, Yestra religio fit ad gloriam meam in die judicii,
qui et Deo et saeculoplacere cupit, volens et in boc quia pro vobis laboravi. Nec tantum hoc libeuter
immdo^et in ccelo dives esse. Sed vos qui filii Dei egi, sed etsi immolor,\ id est occidor pro vobis, tunc
esse coepistis, in simplicitate cordis quaerite illum, gaudeo; boc est, si sacrificium mei eorporis addo
ut sicut ipse unus est, ita et vos ad imitationem ejus supra sacrificium veslrm fidei et obsequium. Jam
siu,plices sitis, ut ei soli placere studealis. Et etiam cnim vestram fidem sacrificium Deo dignum obtuli,
quantum ad exteros, sitis sine reprehensione, ut ni- et obsequium bonae operatiouis vestrae, qua Deo ob-
1Sed sietiam
hil reprebensibile possit in vobis ab infidelibus in- sequimini, sacrifieau. ipse pro vobis
vcniri in medio naiionis, id est gentilium qui non u offeror, gaudeo, quia ad coronam perlingo; el con-
suut renali, sed sicut nati sunt carnaliler, iia vivunl. gratulor , id est sinml gratias ago omnibus vobis,
Nalionis dico, pravm per opera, el pcrversm per di- quia eslis mihi causa mortis qua vitam ingredior.
versas seetas. Inter quos gentiles lucelis exemplo Nec solus ego id agere debeo, sed eliam vos gau-
bonae vilae sicut luna el stellae. Et ideo maxime de- dete idipsum, hoc est, immolari pro me, si conti-
cetvos esse sine reprehensione. Lucelis sicut lumi- gerit vobis ; et congralulamini, id est graies red-
naria coeli, quia sicut luna et stellae non amittunt dite mihi, qui vobis causa sum ut martyres efficia-
lucem suam propter noclem , sed reiagis lucent, sic mini. I
vos rncnle in coelo fixi, licet inter tenebrosos et infi- < Spero autem in Domino Jesu Timotheum me
deles sit vestra conversatio, non obscuramini, sed t cito mittere ad vos (Act. xvi), ut et ego bono aui-
magis lucetis bene operando. Hac sententia et lau- < mo sim, cognitis quae circa vos sunl. Neminem
dantur et roborantur ab Apostolo discipuli, ut quia < enim habeo lam unanimem, qui sincera affeclione
se tales esse cognoscunt, studeanl valenlius perse- « pro /vobis sollicitus sil. Omnes enim quae sua
verare tales. Tales enim sancti de conversatione t sunt quaerunt (I Cqr. xnj), non quae Jesu Chri-
quam habent in coelo, despiciunt omnia quae iniqui « sli. Experimentum autem ejus cognosc'te, quo-
faciunt in terra. Sicut stellas coeli non exstinguit ][) t niam sicut Patri Filius mecum servivit in Evan-
nox , sic mentes fidelium adhaerentes firmamento < gelio. Hune igitur spero me mittere ad vos,
sanclae Scripturae vel coelestibus desideriis, non ob- « mox ul videro quae! circa me sunt. Confido au-
scurat mundana iniquitas. Qui enim mente sunt in < tem in Domino, quoniam et ipse veniam ad vos
supernis et de supernis cogitant, sicut dictum est : < cito. >
< Ubi est thesaurus luus, ibi est et cor imm\(Matth. Hanc quidem epistplam nunc mitto vobis per
vi), > de ipsis cogitationibus supernorum patientes Epaphroditum, sed spero non in me, sed in Domino
fiunt; et quidquid in lerra ftat sic non curant, do- Jesu, id est in misericordia Salvatoris, me cito
necperagantitinerasua, quemadmodum luminaria mittere, id est dirigere, Timotheum ad vos, v.1sicut
coeli non curant quomodo exerceant dies el noctes, vos bono animo erilis, cum cognoverilis quae circa
quamvis lanta mala videant fieri super terram. Et me sunt, ita et ego bonoanimo sim atque gaudeam,
sicut luminaria patienter ferunt, quidquid de eis cognitis qum circa tvossunt, vel advcrsis vel prospe-
homines fingunt, ita justi debent patienter ferre ris. Ideo autem magis Timolheum mittam quam
omnes etiam de se falsas criminationes. Nam qui alium, quia neminem habeo nunc lam unanimem.
perdiderit tolerantiam, nonest quasi luminare cla- Hoc tempore multi cum Apostolo mercenarii erant,
i'297 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD PHILIPP. 4298
filii vel pastoies nulli, nisi Timotheus. -Neminem, X.catione,
± et commilitonemmeum in bello contra dae-
inquit, modo mecum habeo tam unanimem, id est mones etvitia, et contra omnes qui regno Christi
ita concordantem meaevoluntati in hoc negotio, qui resislunt, sed vestrum apostolum, id est specialem
sincera, id est pura et non ficta cordis affectione, doctorem, el ministrum necessitatis meae, id est qui
id est germana charitate sil sollicilus pro vobis, mihi ministravit necessaria, vel 'necessitati inopia;
id estpro vestra salute. Multi enim videntur esse meae minislravit, sive de labore manuum suarum,
solliciti pro^tliis, sed revera non pro ipsis solliciti sive quod ab aliis fidelibus quaesivit. Ideo volui eum
sunt, sed pro rebus ipsorum quas babere cupiunt. mittere, quia vos omnes videre optabat, et mmslus
Recte dixi quia neminem habeo tam unanimem; erat quonium audieratis eum infirmalum fuisse.
omnes emm quos nunc habeo, quaerunt in vobis Forsitan quia verberatus est ab infidelibus in mi-
qum sua sunl, non Christi lucra. Sic et modo fa- nistratione. Nec falsus ad vos rumor de ejus infir-
ciunt in Ecclesia mercenarii sua quaerentes. Quid mitate pervenit, quia et infirmuius est aegrotalione
est, sua quaerentes? Non Christum gratis diligentes, , sicul audistis; et hoc non leviter, sed usque ad
non Deum propter Deum quaerentes, temporalia mortis periculum, sedDeus miserando sanavit eum.
commoda consectanles', lucris inhiantes, bonores Et non solum ejus in hoe miserlus est, sed etiam el
ab hominibus appetentes. Et quaudo haec a praepo- B 1 mei, ne haberem trislitiam de morle ejus, super tri-
- silo amantur, atque propter haecserviiur Deo, quis- stitiam quam habueram de infirmitate ejus, quae
quistalis est, mercenarius est;inler filios non se vobis nocebat. Et quia vos desiderabat, vosque de
eomputet. De talibus enim dicitur, quia receperunt ejus languore timebatis, ergo festinanlius, quam fe-
mercedem suam (Matth. v). Non quaerunt ea quae cissem nisi hoc evenisset, misi illum, ut eo viso ite-
sunt Jesu Christi, id est multiplicationem boni gre- rum gaudealis, qui prius de eo, cum esset apud vos,
gis, religiosam conversationem subditorum, salu- gaudebatis; et ego sim absque tristitia, quam de
tem animarum. Et ideo nullum istorum voluit nunc vobis tristibus babebam. Ego quidem mitto illum
Apostolus miltere, sed Timotheum, qui sicutpastor propter has causas, et vos itaque excipite illum ho-
salulem gregis qjuaereret, atque non solum verbo, norifice, non indevoti, sed cum omni gaudio, ut omne
sed et exemplo qualiter vivendum essel, oslende- gaudium habeatis de adventu ejus, et illud gaudium
ret. Timotheum quidem vobis mittam, vos autem sit in Domino, id est non vanum, non lascivum,
cognoscite experimenlum ejus', id est quomodo sum non immoderatum, sed pium et castum. Nec solum
expertus fidelem in omnibus in vita et doctrina, in principio laetantes iUum excipiatis, sed postea
quia sicut Filius Palri devote obedit, ita mecum conversantem vobiscum habetote in honore virum
Deo servivilin Evangelio praedicando, in quo potuit ejusmodi, quia iste vester apostolus est. Et merito
jexperlri. Et jquia de vobis sollicitus est et mihi pro- debel honorari, quoniam usque ad mortem accessit
balus, igilur spero me hunc ad vos mittere non post propler opus Christi, qui venerat non roinistrari, sed
~
longa temporis spalia, sed mox ul videro 'ed.qum ministrare (Matth. xx). Propter opus quod Christus
circa me sunt, id est quem exitum sint habitura, fecerat accessit iste ad mortem, quia ministrabat
utrum de bis evadam an non. Et non solum spero mihi de eleemosynis aliorum fidelium suo labore
me eum mittere,sed etiam confido in Dei miserie.or- congeslis, tradens ex deliberatione et exponens ani-
dia, quoniam et egoHpsecito, id est non post multum mam suum, id est vitam in mortis periculum, scilicet
temporis vmiam ad vos. mori polius volens et animam reddere, quam opus
t Necessarium aulem existimavi Epaphroditum Chrisli quod in me exercebat, dimittere. Et ideo hoc
< fratrem etcooperatorem et commiliionem meum, faciebat, ut impleret erga meum obsequiumid quod ex
« vestrum autem aposlolum, et ministrum necessi- vobis deerat, quia vos mihi de bonis vestris dede-
< laiis meaemittere ad vos, quoniam quidem om- ratis, sed ille supplere studuit quod vos minus fe-
< nes vos desiderabat, et moestus erat propterea ceratis, vel quia rem dederatis, sed qui ferret, ex
< quod audieralis illum infirmatum. Nam el infir- TJ vobis defuit, et ille attulit; yel quia quod miseratis
< matus est usque ad mortem , sed Deus misertus defecit, iile mihi ex aliorum eleemosynis ministra-
< est ejus. Non solum autem ejus, verumetiam et Vit.
< mei, ne tiistitiam super tristitiam haberem. Fe- CAPUT III.
t stinantius ergo misi illum, ut viso eo iterum gau- < De caetero, fratres mei, gaudete in Domino. Ea-
< deatis, et ego sine tristilia sim. Excipile itaque t dem vobis scribere mihi quidem non pigrum, vo-
i illum cum omni gaudio in Domino, et ejusmodi « bis autem necessarium. Yidete canes, videle ma-
< in bonore babetole, quoniam propter opus Christi < los operarios, videte concisionem. Nos enim su -
< usque ad mortem accessit, tradens animam suam, « mus circumcisio, qui spiritu servimus Deo, et
< ut impleret id quod ex vobis deerat erga meum « gloriamur in Christo Jesu, et non in carne lidu-
< obsequium. > < ciam habentes, quanquam et ego habeam confi-
Timotheum quidem, ut spero, mittam ad vos, et t dentiam in carne. >
- Nunc de sinceritate fidei agere contra pseudo-
ipseveniam, sedinterim,ea;isfimaai necessariumesse
miltere ad vos Epaphroditum cum hac epistola fra- praedicatores incipit, quasi dicat: Illa quae superhiE
trem, id est Christianum, et cooperatorem in praedi- dixi, ita servate, sed de cmlero quod dicendum esS
.298 HERYEI BURGIDOLENSISMONACHi I - 1500
boe facite, scdicet gaudete in Domino, id est omne A , Ne putetis, inquit, me contemnere quod non ha- "
gaudiinn sit vobis in Deo, non in carnalibus obser- beo. Quid enim magni est, si bomo abjectus, vel
vanliis. Vel iia : Olim gavisi estis in saeculo, sed de plebs ignobilis contemnat nobilitatem? Habeo ista,
CDleio vivendi spatio quod \ oLis superest, gaudete sed conlemuo; et ideo vos doceo talia contemncre,
jam in Oomiiio, ut quandiu amodo vixeritis, sit vo- quoniam videtis me babere quod contemno. Nam SK
bis omne gaudium in eo. Non t;audeatis in carna- quis alius, id est a me diversus qui vos decipere
libus et saecularibus, ut pseudoapostoli suadent, sed quaerit, videiur confidere in carne quasi inde justus,
in Domino, ut saepe dixi vobis. Nam eadem quae ego magis confido quam ille pseudo. Et audi in carne
praesens dixi, id est ut in Domino tanium gaude- fiduciam; circumcisus sum oclav? die sicut lex jus- -
retis, mihi quidem non est pigrum vel taediosum serat (Gen. xvn), id est non proselylus, non advena
scribere vobis, ul diutius maneat quam verborum ad populum Dei, non jmajor circumcisus, sed a pa-
prolatio, sed vobisest necessarium contra perversos rentibus natus Judaeus, habeo circumcisionem ocia-
doctores. Yidete enim canes, id est cognoscite illos vi diei. Et sum de genere Israel, non alienigena ; et
esse canes, hoc est non nlione, sed consueludine non de viliori tribu, sed de tribu Benjamin, quae di-
contra insobtam veritatem latrantes. Haee est enim gnior erat, quoniam procreata est ex Rachel, dilecta
canum natura, ut cum quibus habent eonsuetudi- ^ uxore Jacob ; et cum decem tribus in Samaria cole-
nem, sive illi boni sint, sive mali, non ad eos latrent; rerii vilulos, ista el tribus Juda non recesserunt a
insolitorum aulem personis visis, etiam innocen- templo Domini. Et sum Bebrams ex Hebrmis partn-
libus, irritenlur. Ita pseudo consuetudinem legis tibus, id est non de ignnbili gente progenitus, sed ex
tenent 1et contra verilatis nuntios irtationabiliter eis qui fuerunt nati ex Heber 'ilio Sale, fibi Sem,
latrani el mordenl; videle malos operarios, id est majoris filii Noe. Suri eliam seoimdumtegem, id est
notale el cavete eosdem pseudopraedicatores, quia secundum egregiam legis observationem, Pharismus,
in agro Dei super frumentum seminant zizania er- id est divisus ab aliis utpote religiosior. Nam pii-
_rorum. Videte concisionem, id est eos concisos el marii quidam eranl et quasi ad nobilitatem Judai-
excurtatos, quia earnem ampulaverunt, sed vilia cam segregati, non conteniptibili piebi commisti,
nutriunt, et a Chnsto caesi, id est abcisi sunt. Bos qui dicebaniur Pharisaet quasi divisi. El secuudum
voco concisionem, non circumcisionem, quia nos mmulalionem quae in me fervebat persequens Eccle-
iideles, non illi, sumus circumcisio non carne, sed siam Dei quia non eram piger Judaetis, sed quidquid
ratione, id est mundati a superfluis vitiorum. Hoc erat quod legi meae videretur adversarium, impa-
est, nos sumus juslitia, qui Deo servimus spiritu, Q ( tienter ferebam, aeriterque insequebar. Et secundum
id est loto mentis affeelu, non carnali custodia lit- juslitiam legis, quae manus comprimit, non ani-
terae legis; et gloriamur non in nostris meritis vel in mum, et timore, non amore servatur; conservaius
earnalibus observanliis, sed in solo Chrislo Jesu et sum sine querela, id est sine clamore faeto de me,
in ejus gratia. Non carne, sed spiritu Deo servimus. quia nemo poterat conqueri quod aliquam injuriain
Carne enim servit Deo, qui de rebus carnalibus ei fecissem, contra legis inslituta carnalia faciens.
sperat se placere Deo. Cum vero et ipsa caro ad Haec apud Judaeosnobilitas esl, sed apud Christum
bona opeia spiritui subditur, spintu servimus Deo, quaerilur bumiUtas. I
qui camem domamus, ut spirilus oblemperet Deo. t Sed quaeniihi fuerunt lucra, haec arbitratus sum
Yel secundum alios codiees, et maxime Graecos, t propter Chrisium i detrimenla. Yerumlamen exi-
spiritu Deo servnnus, ea scilicet servitute de qua t slimo omnia delrimenttim esse, proptcr eminen -
diclum est: <rDorcinum Deum tuum adoi abts, et t tem scienliam Jesu Clnisii Domiui mei. Propler
illi servies (Deui. vi, >). > — < Ipse enim spiiitus t quem oninia detrimenttim feci el arbilror ul ster-
Deus est (Joan. rv), > cui ab omnibus sanclis talis t cora, ut Cbrislum lucrifaciam, et inveniar in illo,
servilus exhibetur. Et gloriamur, inquit, in Christo « non habens meam justjtiam quae ex lege est, sed
Jesu, el non in carne fiduciam habenles. Respexit D I « illam quae ex fide est Christi Jesu, qttae ex Deo est
quosdam in carne fidentes, ipsi erant qui de camis < justitia in fide ad cognoscendum illtim et virlu-
circumcisione gloriabanlur. Non sumus habenles t tem resurrectionis ejus, et societatem passionum
fiduciam, id est spem salutis in carne, ld est in car- < illius, configuratus moiti ejus, si quomodo oe-
nalibus observantiis, \el generis nobilitate, quan- < curram ad resurreclioncm quae esl ex mor-
quam et ego hubeam, si voluero, confidenlium glo- < tuis. t
riandi in carne, id est in carnis nobilitate, et carnali Ita diversis modis possum gloriari in carne, sed
custodia legis. non jam .glorior in talibus. Sed omnia illa carnalia
« Si quis -alius videlur confidere in carne, egc qum miki ante Christi nolitiam fuerunl lucra, id est
« magis, circumcisus octavo die, ex genere Israel, ulilia el chara, haec posl fidem arbitralus sum de-
s de tribu Benjamin, Oebraeus ex Hebraeis, secun- trimenta salutis propler Christum, qui in his prae-
< dttm legem Pharisaeus (Act. xxm; , secunilum nuntiatus fuerat. Et isi adlmc ista servarem, ejus
« aemulationem persequens Ecdesiam Dei, secun- advenluni oslenderem noudum factum. Quae enim
« dum j'ustitiam qua. in lege esl, conversatus sine venlurum eum significabant, si jam servautur, ve-
f querela. > nisse eum riegant. Et ideo sunt detrimeuta, uuia
1501 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD PffiLlPP. 1S02,
deterunt verilatem fidei. Unde paulo superius Judaei A A densin judicio, quod sanctorum est tantum, veniens"
dicti sunt coucisio quia carnalis circumcisio, plena ad resurreetionem, qum est non ex vivis, ut nunc,
abscisio est a Christo. Non solum propter Christum sed ex mortuis, ut ullra mori nequeant. HaecApo-
baec arbitraius sum detrimenla, verumlamen id est slolus idciicose ila egisse vel agere commemorat,
sed etiam propler scieniiam Jesu Christi Domini mei, ut illi similiter exemplo ejus omnes legis carnales
quam de eo habemus, eminenlem omnibus scientiis ritus coiilemnant, et per justitiam fidei<atque socie-
aliis, sed quae eminet in eo plus quam in aliis, exi- tatem passionis Christi feslinent adregna ccelorum-
slimo omnia illa delrJmonlum esse, quia retrabunt ,< Non quod jam acceperim, aut jam perfectu.
sectalores suos a tam eminenti seieniia. Yel ila:, « sim; sequor autem, si quo modo comprehendam.
Haec olim fuerunt mibi luera, sed existimo tameu < in quo et comprehensus sum a Christo Jesu .
nune omnia ea detriraentum esse et impedimentum, < Fratres, ego me non arbitror comprehendisse-
propter sublimem Christi scientiam, qua mihi in- <t Unum autem, quae quidem rel'-o sunt obliviscens,
notuit eum esse Deum super omnia, ut per eam < ad ea vero quae sunt priora, extendens meipsum.
Scripturas inlelligercm. Nam eliamsi ipsum non < ad destinatum prosequor, ad bravium superna.
possem assequi, vel propter solam ejus scientiam < \ocationis Dei in Christo Jesu. Quicunque ergc
quae tanta et tam praecellens est, respuerem omnia " < perfecti sumus, hoc sentiamus; et si quid alitei
illa vetera. Propter quem Christum venerandum, et < sapitis, et hoc vobis Deus revelabit. Yerumtameit
propter cujus dileetioneiii omnia illa nonsolum/exi- < ad quod pervenimus ut idem sapiamus, et ii>
stimo delrimentum, sed et feci ea delrimentum bo- « eadem permaneamus regula. »
norum, vivendo spiritaliter et docendo, ut aliis ap- Iste qui ad tertium coelum raptus fuerat (II Cor
pareret ea esse delrimentum, et quod plus est, ar- xn), et tanta scientia emicabat, putabalur j"am
bitror ca non tantum ut detrimenta bonorum, sed ut comprehendisse quod alii seqamtur, sed ipse boi
stercora, id est qu<ecoinquinent jam observalorem. negat. Ne enim videatur superfluum tot adversa
Et hoc ideo, ut Christum lucrifacium, id cst in fu- pati, cum fidem et alia bona habeat, suddit quasi
turo Christum habeam praemium, et hic sim in illo dicens : Merito pro illa gloria tantum laboro, quia
membrum. Quod aliter nequit fieri, scilicet rationa- non dico quod jam acceperim aliquid, quia si quid
bUiter -attendendo, nisi et inveniar in illo fidelemem- gloriae accepi, nihil est ad comparationem fulura 1,
brum, non habens meam juslitiam qum -exlege est; aut si quid accepi de cognitione Chrisli, rion dico
quoniam ea justitia poenam timet, non amat virlu- quod in illa jam perfectus sim. Et si ita de me, quid
tem ; sed illam qum ex fide est Chrisli, qum justi- de aliis? Non est quod jam acceperim, quod peto;
tia est ex Deo, non ex bominibus. Justilia dico, _aut jam perfeclus sira, ut uihil mihi desit. NOK
manens in fi.de, quia sicut ex fide Tiata-est, sic dico, sufficit quod egi; sed semper aliquid addo,
existere non habet nisi ex fide. Justitia in fide semper ambulo, semper proficio, semper sequor
valentearf cognoscendumillum. Quasi dicatur-: Qui quod comprehendere laboro, si quomodo fiat ut
in lege pulat jusiificari, non agnoscit Ghristum; comprehendam, id est perfecte teneam illud in eo
sed ego ex fidejustiflcari volo, ut agnoscam illum, modo, in quo el ego sum comprehensus a Christo
cur natus, cur passus sit, et agnoscam quae est Jesu, iol est ut videam ipsum Christum sicut ipse
virtus resurrectionis ejus, id est j'ustificatio creden- me videt, et cognoscam eura perfecte sicut ab eo
tium, quia resurrexit propter juslificationem no- cognitus sum, ut sicut ipse plenarie me videl et
stram (Rom. iv), et agnoscam societatem passionum cognoscil, ita ego plenaiie humano modo eum co-
ejus, quam bene noscit, qui se per eam ad coeli gnoscam. Yel comprehendam eum, in quo et com-
gaudia pervenire credit. Yel justilia in fide ad prehensus sum ab eo, id est ul videam eum in ea
cognoscendum eum, quia fides ut in illa vita facit claritaie, in qua mihi apparuil in via, quando me
perfecte eum agnosci, qui in ista creditur el baberi comprehendit (Acl. ix). Ideo enim sequor. Praevenit
j me j'ustitia ejiis, sequatur eum mea. Cceperunt mi-
virtutem resurrecliouis ejiis, id esl iinmortalilatem, j)
quia nostra resurrectio est virlus et efficaciaresur- rari qui audiebant Aposlolum dicentem, non quia
rectionis ej'us, ct in bac vita facit baberi socielatem jam aeceperim, aut jam perfectus sim. Fratres,
passionum ejus, ut et nos patiamur adversa quaeque inquit, ego non me arbitror jam comprehcndisse, id
pro eo, nisi enim perfidem, nemo lanta pateretur, est nolite in me falli, plus me ipse novi quam vos ,
et configuralionem mortis ejus, ut moriamur sicut scio quid mihil desit, scio quid adsit. Ego me non
ipse, si opus est; vel moriamur semel vitiis, aibitror apprehendisse. Vnum autem hoc me non
sicut ipse carne mortuus est semel. Sed littera sie arbitror apprehendisse. Multa habeo, sed unum
' nondum apprehendi. J Porro nnum esl necessarium
jungitur : Ut inveniar in illo non habens meam justi-
tiam, qum ex lege est, sed eam qum est ex fide, confi- (Luc. x). s — « Unam petii a,Domino, hanc requi-
guratus morli ejus, id esl per passiones consumma- ram (Psal. xxvi). > Et quae esl illa? <Ul inhabitem
ius ut ille, tentans si quomodo occurrum tmlus ad in domo Domini omnibus diebus vitae meae(ibid.).»
resurreclionem. Si quomodo occurram, quia difllcile Ipsum est unum quod nondum apprehendi. Et irt
est. Si quomodo contingat, lum ex Dei misericor- quanlum mihi hoc deest, in tantum nondum per
dia, tum ex meo merito, ut occurram Christo gau- fectus sum, quia uondum aequalis angeli^ ttuiii
1305 - HERVEIBURGIDOLENSIS MONACHt __:<._
ergo agis? quid agendum exemplo tuo doces? Ea A misericordiam vobis revelabit. Similiter et de aliis
quidem qum sunt retro, id est lerrena quse reliqui erroribus pro bona vita vos liberavit. Sive ita : Si
oblivispens, id est a memoria cogitationis auferens, quid modo alter sapitis quam in futurq et de Deo et
ad ea vero quce sunt priora, id est ad coelestia quae de omnibus, etiam hanc imperfeclam eognitionem
sunt elevantia in divina, extendens desiderio melp- vobis Deus per spiritum suum revelabit. Yel si quid
sum, persequor, id est perfecle sequor mente et aliter sapitis, et si quid melius ad cultum Dei exco-
opere. Ajite nos enim aelerna sunt, post nos tempo- gitaveritis, sive in interpretationibus Scripturarum
ralia, quia et Ula pergentes invenimus, etista rece- aliter secundum regulam verilatis senseritis, etiam
dentes quasi posl dorsum relinquimus. Yel ea quse hoc donum Dei esse sciatis, quia ipse vobis boc
retro sunt, id est praeterita merita mea obliviscens, revelavit. Yefumlamen, id est sed tamen teneamus
et quasi pro nihilo ducens, ad futura merita me omnes illud, ad quod pervenimus, ui idetn sapiamus
extendo, semper addens aliquid. Adhuc enim profi- credendo, et permaneamus in eadem regula disei-
cio, adhuc ambulo, adhuc in via sum, adhuc me pUnae, id est rectitudine vivendi, scilicet ut Tiemo
extendo : nondum perveni. Exlendo me ad desiina- propter novam inventionem vel intelligentiam suam
tum, id est ad illud quod Dei providentia mihi desti- deserat communem sensum fidei, seu regulam juste
naium disposuit, vel ad quod proposui currere. Et D vivendi constitutam a patribus. Yel ita: Sentire
persequor, id est sequi non desisto usque dum ve- debemus omnes quiainondum perfecti sumus,uee
niam ad bravium supernm vocalionis Dei in Christo plenariam Dei notitiam apprehendimus ; sed tamen
Jesu, id est ad praemium in supernis dandum, ad illud ad quod pervenimus, id est illam scientiam
quod vocat me Deus in Filio suo. Et quandoquidem quam attingimus, tota mente teneamus, scilicet ut
ego qui tantus sum, non arbitror me comprehen- idem in fine sapiamusj et in eadem vitae Tegula ma-
disse, sed adhuc sequor si forte comprehendam, ego neamus, id est nec diversa credamus, nec diversos
quicunque sumus perfecti, hoc sentiamus omnes sci- •vivendi ritus habeamus, sed omnes uno modo sin-
licet nos nondum comprehendisse, sed adhuc debere cere et munde credamus et vivamus.
sequi el proficere. Yidetur Apostolus quasi eontra- < Imitalores mei estole, fratres, et observale eos
rius sibiipsi. Quomodo enim stare potest sententia, < qui ita ambulant, sicut babetis formam nostrani.
utqui dixerat: < Non quiaj"am acceperim, 2utj'am < Multi enim ambulant, quos saepe dicebam vobis,
perfectus sim; > dicat: Quicunque perfecti sumus, < nunc autem et fiens dico, inimicos erucis Christi
hoc senliamus ? Sed de duabus loquitur perfectioni- « (Rom. xvi); quorum finis interitus, quorum deus
bus, ostendens omnem hominem, "et universam Q c venter est, et gloria ~in confusione ipsorum qui
creaturam, quamvis ad perfectionem venerit, tamen t terrena sapiunt. Nostra autem conversatio in
indigere misericordia Dei, et plenam perfectionem < ecelis est, unde et Salvatorem exspectamus Domi-
ex gralia, 11011 ex merito possidere. Etideo perfectus « num nostrum Jesum Christum, qui Teformabit
erat Apostolus juxta modum humanae possibilitatis, < corpus humilitatis [nostrae configuratum corpori
sed adhuc perfectionem exspeclabat ex dono su- < claritatis suae, sepundum operationem virtutis^
pernae largilatis, ut aequalis fieret angelis. Erat per- < suae, qua etiam possit subjicere sibi omnia. >
iectus viator, sed nondum perfeclus patrise posses- Idem, ut dixi, sapiamus etineadem vivendi regula
sor. Et hoc de seipso debet unusquisque perfeclus maneamus. Et in his,iid est in fidei unitate et regula
~
senlire, ut dum se viatorem el non habitatorem disciplinae estote imitatores mei, fratres, id est sicut
meminerit, studeat semper ambulare et proficere, me nostis idem sapere, et eamdem regulam servare,
ne forle ubi se salis egisse putaverit, ibi remaneat. sic facite. Ac sicut ego, tradite _oblivioni ea quaj
Quae sententia mullum ulilis fuil nonnullis PLilip- retro sunt, id esl praeterita vitia, ut sivos delectavit
pensium, qui jam se perfectos arbitrabanlur, nepu- aliquando vanitas, jamnon delectet; et in anteriora,
tarent suflicere sibi perfeetionem suam, et inciperent id est in profectum virtulum atque in aeterna bona
remissius agere, ac perirent. Hoc, inquit, sentire D piis desideriis atque cpnatibus semper extendamini.
debelis, quod imperfecti sumus comparatione futurae Extenditur enim animus desiderio laetitiaenondum
perfectionis, et illuc tendimus. Et si quid alher consecutae. Et tota yita Christiani boni, sanctum
sapiiis uf parvuli, id est si jam putatis vos aliquid desiderium est. In his et taUbus me imitamini, et
egisse esse vel scire, et hoc vobis revelabit Deus, observate, id est considerate diUgenter, et sequlmini
quod non recte id sapitis. Qui enim in pace catho- eos qui mihi sunt similes in via Dei, qui ita ambu-
lica permanet, si quid alifer sapit quam oportet, lant, id est promoventur in operibus bonis, sicut
humili Deus revelabit; si illud superbus defendit, habetis formam nostram, id est sicut tradidi vobis
Deus abjiciet. Yel si quid nunc aliter sapilis, quam formam recte ambulandi, vel exemplo conversationis
in futuro sapiendum sit, quia modo per speculum meae, vel sermone praedicationis. Eos, inquam, qui
Tidelis. etiam hoc revelabit Deus, quia clare faciet ila ambulant, observate SoUiciti, multi enim sunt
vos cognoscere, et se et omuia alia, quae modo ob- qui aliler incedunt, nec imitandi sunt, sed cavendi.
scure videtis (I Cor. xv). Vel si quid aliter sapitis, Multi ambulant latam viam perditionis,,id est multi
id est si perfectam Christi notiliam vos comprehen- promoventur in via perversae actionis, quos esse
uisse putatjs, et boc idem vos male sapere Deus per inimicos crucis Christi smpedkebam vobis, dum pra-
" "
1505 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD PHILIPP. i.fjG
sens essem, sed et nunc idem dico, flens tum de A corporum. Nam ipse tunc reformabit, id est in me-
-perditione eorum, tum de subversione simplicium liorem formam resuscitabit coj-pushumilitalis, id est
quos decipiunt. lnimici enim Dominicaecrucis sunt vilitatis et dej'ectionis noslrae, id est hoc corpus no-
pseudopraedicatores, quia dicunt mortem Christi strum vile et abjectum, quod nunc tot miseriis sub-
non sufficere credentibus ad salutem, sine carnalibus jacet. Ita reformabit illud, id est pristinam ei for-
legis.observationibus. Etconanturita impugnare cru- mam ita gloriosam in resurrectione restiluet, ut sit
cem Salvatoris, ideoque merito pereunl, quorum,finis - configuratum corpori claritatis sum, id est assimi-
est inleritus, idestmorsSempiterna, quia luncnon latum clarissimo corpori suo, quod sumpsitex \ir-
inveniunt auxilium crucis, cujus hostes fuerunt. gine, et eamdem clarilatis figuram<habeat corpus
Quorumdeus venter esl, quia quidquid faciunt, pro nostrum, quam habet suum, quando justi fulgebunt
ventre faciunt. Yel escas quae ventris sunt, Deum sicut sol in regno Patris eorum (Mailh. xm). Et hoe
sibi faciunt, dum eas justificare homines dicunl, ipse faciet secundum operationem omnipotentiaesuae,
et salutem animae putant in escis, et gloria eo- qua possit non solum corpus reformare, sed etiam
rum in confusioneipsorum, quia in talibus glorian- subjicere sibi omnia, quia tunc omnino complebi-
tur, unde confundi et erubescere possent, id est in tur : <Omnia subj'ecisti subpedibus ejus (Psal. cix;
B
pudendis membris suis circumcisis; qui terrena sa- I Cor. xv), >
piunt, quia in lege nihil spiritaliler inlelligunt, sed , CAPUTIV.
-omniacarnaUter. Malis eliam catholicis conveniunt < Itaque, fratres mei charissimi et desideratissi-
baec verba. Et ipsi enim sunt multi, quia multitudo t mi, gaudium meum et corona mea, sic stale in
palearum abundat in area, et ambulant in ampla t Domino cbarissimi. s
via, quae dueit ad perditionem. Ipsi sunt inimici Quia Christus reformabit corpus humilitatis no-
crucis Christi, qui contra crucem semper faciunt. strae, et ad tantam perveniemus gioriam de tanta
Cum enim crux Christi in omnibus eleclis carnem utilitate, ilaque, fratres mei, state in eo quod coepi-
affligat, et crimina mortificel, illi e conlrario carnem stis, ne tantam gloriam amittatis. Vos dico, mibi
voluplatibus fovent, et vitia nulriunl. Ideoque finis charissimi, quia multum ego vos habeo charos et
eorum erit interitus perpetuus, quia propter solam desideratissimi, quia multum ego vos desidero, vel
fidem, quam sine Jronis operibus habuerunt, non vos me; gaudium meum, id est de quorum fide et
evadent tormenta aeterna (Jacob. n). Quorum deus opere gaudeo ; et corona mea in futuro, quia propter
venter est, quia sicut Deum summo honore venerari vos coronam gloriae percipiam. Vos qui tales estis,
deberent, et omnia meliofa de rebus suis illi offerre, Q state firmi in Domino sic, id est ut ego vos stare
sic venerantur suum ventrem, offerentes ei preliosa docui, et ut coepistis; \el sicut me el mihi similes
et summo studio praeparata ciborum genera, ac scitis, quia tunc eritis charissiniif
semper dediti sunt ventris servitio, colentes illum t Evodiam rogo et Syntyehen deprecor, idipsum
pro Deo, nec reminiscentes Crealoris sui. El gloria < sapere in Domino. Etiam rogo et te, germane
eorum in confusione ipsorum, quia jam amissa t compar, adjuva illas quae mecum laboraverunt
peccandi verecundia, ex illis operibus nequitiae glo-_ t in Evangelio, ciim Clemente et caeteris adju-
riantur, de quibus erubescere debuerunt. Qui ter- t'toribus meis, quorum nomina sunt in libro
fena sapiunt, quia in terrenis nil nisi quod vident, t vitae. >
intelligunt: nec sensum mentis nisi in terrenis po- Evodia et Syntyche erant matronae religiosae, quae
nunt, sed semper cogitatione versantur in infimis. praedicatores suscipere solebant. Et forle audierat
Sed nostra conversalio longe distat ab illis, quia jam illas Apostolus a fide dissentire, ideoque nominatim
secundum fidem, et secundum spem esl in cmlis, Si rogavit, ut idipsum quod caeteri saperent in Do-
enim non est in coelis, quomodo habemus sursum mind, id est in ejus fide. Quasi dicat : Omnes mo-
cor ? Corpore ambulamus in terra, sed corde habita- neo slare, sed specialiter Evodiam et Syntyehen,-
naus in ccelo. Sicut enim domus exterioris conver- D quia plus de eis timeo. Etiam rogo et le, o germane
salionis -est aedificium, quod inhabitat corpus, ita compar, id est coadjutor meus in praedicatioue, ad-
domus nostrae cogitationis est res quaelibet, quam juva illas firmando tuis exbortationibus et instru-
per dilectionem inhabitat animus. Omne enim quod ctionibus atque orationibus, ut possint unanimes
diligimus, quasi in hoc quiescentes habilamus. Unde stare in fide, quae non sunt parvipendendae, quia
nunc apostolus quia in supernis cor fixerat, in.terra uecum laboraverunt in Evangelio, id est de labore
•quidempositus, sed tamen a terra extraneus, de se uo ministraverunt mihi stipendium in praedicatione
suique similibus dicit : Noslra conversalio iticmh Evangelii. Laboraverunt, inquam, cum Clemente,
est, idiest et vivendo et intelligendo sumus angelis qui in hoc laborabat, et cum caeteris qui me adju-
, similes, unde, id esl, ex quibus praeter commoda vabant. Iste Clemens fuit tertius papa Roihanus
l quae jam habemus, et Dominum noslrum Jesum (225). Yel adjuva illas cum Clemente et cmteris ad-
Chrislum exspectamus \entttrum ad j'udicium, Sal- jutoribus meis, id est tu et caeteri adjutores mei qui
vatorem jam animarum nostrarum, et tuuc etiam sunt Philippis, adjuvate illas. Adjutores dico, qui

(225) Tertius si non a Pelro, sed a Lino incidias.


S507 HERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI 150S
non frustra laboraverunt ut me adjuvarcnt, quia A J! eitudinem vani timoris abjicite, quia et in feo-is
nomina eorum scripta sunl in libro vitm, id est as- operibus vestris aderit Dominus vobis adjutor, etvi
signata tenentur ad vitam in memoria divinae prae- passionibus quas pro nomine ejus perferetis, nec
deslinalionis. Quis est enim liber vilae, rtisi memo- alimeiita vobis corporea denegabit. Nihil ^'go, id
ria Dei, in qua sunt illi qui vivunt in aeternum ? est de nulla re solticili et timitli silis quasi de futuro,
j
(Apoc. xx, sxn.) sed estote sine mundi sollicitudine, habentes pro- 5
< Gaudete in Domino semper, iterum dlco, gau- missa Dei prae oculis, et ab ipso p.lenles omnia.
< dete (I Cor. i, Jer. ix). Modeslia vestra nota sit Non siiis, inquam, solliclti, sed petitiones vestraa
< omnibtis hominibus. Dominus prope esf. Niliil de bis quae \11llis accipere, ita sint vehementes et j
< solliciti sitis, sed in omni oratione et obsecratione instanles, ut iiinotescanl aptid Deum, id est perve-
< cum gratiarum actione pelitiones vestrae innote- nianl ad Deum, hoc est acceplabiles sint Deo qui
< scant apud Deum. Et pax Dei qua? exsuperat om- omnia noVit, sed ea scire dicitur, quae elegit etap-
< nem sensum, custodiat corda vestra et intelligen- probat. Yel vobis iiinjjtescant apud Deum per tole-
< tias vestras in Cbrislo Jesu. > rantiam, non apud homines per j'actantiam. Aut
Laetatus in fide et operibus eorum Apostolus, ul forte innotescant eliam angelis, qui sunt apud Deum,
alacres sint in his proficientes, monet gaudere in " ut quodam modo offerant Deo, et de his consulant;
Domino, et id iterat, ut se in eis gaudere vere osten- et quod Deo Jubente Jmplendum esse coguo-erunt,
dat. Gaudete, inquit, id est cor veslrum exhilarate, hoe vobis vel evidenier, vel latenter reporleut. Peti-
et omne bonum unde gaudendum est, statuite Vobis tiones dico faclae in omni oratione, id est in oraiione
i>t Domino, non extra. Et hoc adeo neeessarium vo- quae uihil de his quae oranda sunt praelereai, sed
bis esl, quod iterum dico gaudete, ut tristitia saeculi omne quod expedit, orando petat a Deo; el obsecra-
nullum in vobis locum inveniat, sed totos laelilia tione, quae cum adjuratione sacrorum fiat, cum gra-
spiritualis vos repleat. Gaudete in Domino, et non tiai um actione, de acceplis beheficiis, quia qui vult
per intervalla, ul modo gaudeatis, modo non gau- alia impetrare, debel ex perceplis gralus esse. Vel
deatis,|sed semper gaudeatis, sive iu prosperis, sive secundum abos oratio est pro praeleritis excess bus
in adversi»'. Et non semel dieo, sed iterum ut gau- ac delictis, obsecratio autem pro adipiscendis futu-
deaiis, confirmans et inculcans repetita commoni- ris bonis, grati&rum actio pro collatis benefieiis, pe-
tione gaudium. Gaudele, sed in Doiriino, non in sae- titio'verodftTebusnominatim necessariis. Ettalibus
1
cu.o. Sicut enim <nemo potest duobus domhiis ser- quidem precum modis hortor vos ut insislatis, et
vire (Matth. vr^ Luc. xvi), > sic nemo potest et in P ( Deum sine quo humanus labor inntilis est oro ut
Domino et in saeculo gaudere. Contraria enim sunt praestet effectum, scilicet ut pax Dei, qua in seipso
baec duo gaudia. Nam saeculi gaudium cst impunita pacatus est, et cujus participatione pacificantur an-
nequitia. Luxurientur homines, fornicentur in spe- geli et homines, custodiat corda vestra, quce exsupe-
ctaculis, nugentur in ebriositale, ingurgilentur tur- ral omnem sensum, id est omnem intellectum homi-
pitudine, et ista mala non impediat fames, non belli, num et angelorum, quia paeem Dei, qua Deus ipse
non alicujus rei timor, non aliquis morbus, non pacatus est, sicut Deus novii, nec nos, nec angeli
aliqua adversitas, sed sint omnia redundantia in nosse possumus. Sed quia et nos pro modo noslro
pace carnis, in securitate mentis, et videte saeculi pacis ejus participes facti sumus, summam in nobis
gaudium. Et ideo non in saeculo gaudete, 'sed in atque inter nos et cum ipso pacem, quantum no-
Domino, id est non in iniquitate, sed in veritate; strum summum (224); hoc modo juxta suum mo-
non in flore vanitatis, sed in spe aeternilalis. In Do- dum sciunteam sancti angeli, bonnnes autem nunc
mino sit gaudium vestrae mentis, sed homines vi- longe infra scientiam istam sunt, quantocunque
deant modestiam vestrae conversaiionis, ut exemplo proveetu menlis excellani. « Yidemus eninr nunc
vestro discant modeste agere. Modestia quasi modi per speculum in aenigmale (I Cor. xn). * Cum vero
statio dicitur, quando modus servatur in omnibus. D 1 aequales angelis fuerimus, tunc (sicut illi) facie ad
Modestia est in animo, continens moderationem faciem, id est manifeste videbimus; tanlamque pa-
cupiditatum. Modestia in operalione, modificaus1 cem habebimus erga eos, quantam et ipsi erga nos,
omnes aciiones, similiteretin verbis. Haec modestia quia lantum dilecturi sumus, quanlum ab eis diligi-
tantum fulgeat in vobis, ut nota sit omnibus homi- mur. Itaque pax eorum uota nobis erit, quia noslra
nibus; fidelibus, ut imitentur; infidelibus, ne possint; talis ac tanta erit, nec praeeellet tunc intellectum
reprebendere. Modesliani morum servate, quia Do- noslrum. Dei vero pax, quae est illis erga eos, et
minus prope est, ul auxilielur vobis assidue nisl per nostrum et eorum inlellectum sine ulla dubitatione
socordiam vestram defecerilis. Etsi enim super' prascelbt. Et ista pax Dei custodiat in Christo Jesu
omnes 1 coelosascendit corpore, non tamen recessitt coida veslra, id est voluntates vesfras, el intelligen-
majestate. Ubique pra?sens(est, qui fecit omnia. Do- lias vestras, ut exlra Christum nihil apperalis vel
minus prope esl, paratus dare quidquid opus estt intelligatis. Contra illecebras saeculi cuslodiat cor-
vobis in spiritualibus et corporalibus. Et ideo solli- da, et conlra frau es pseudopraedieatorum CE-

(224) Loeus obscurus.


1309 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — 1N EPIST. AD PHILIPP. .540
stodiat intellectus vestros. Corda custodiat contra A j me docente, et accepistis ut digna teueri, quia vobis
ardversa omnia, intelligentias conlra errores. accepta et grata fuerunt postquam ea didicistis, et
< De caetero fralres, quaeeunque suntvera, quae- audistis ea in me esse, et vidistis. Haecagile, id est
~«cunque pudica, quaicunque jusla ; quaecunque non tanlum cogilale, sed et actu implete ; et lunc
< sancta, quaecunque amabilia, quaecunque bonae Deus dalor pacis, eiil vobiscum, adjuvans vos haec
< famae, si qua virlus, si qua laus disciplinae: baec facere. Qui enim sic vixeril, non solum cum Deo
< cogitate, quae et diilicistis, ef accepistis, etaudi- pacem habebit, sed el ab .omnibus fere hominibus
c stis et vidislis in me : haec agite, et Deus pacis amabitur.
« erit vbbiscum. > t Gavisus sum autem in Domino vehementer,
In conclusione quae ad perfectionem sunl, expo- < quoniam tandem aliquando refloruistis pro me
nit Apostolus. Quasi dicat: Hactenus contra perse- t seniire, sicut et sentiebatis, occupati autem era-
cutores, et contra pseudopraedicatores vos monui, t lis. Non qttasi propler penuriam dico. Ego enim
sed de cmtero monendi genere, quod ad mores opti- t didici in quibus sum sufficiens esse. Scio et hu-
mos perlinel, nunc breviler dicam ; scilicet cogilate « miliari, scio et abundare. Ubique et in omuibus
et agilequcecunquesunl veia, et qumcunque suut pu- « inslitutus sum, et satiari, et esurire, et abundare,
dica] ut nec in cogitatione, nec in aclione falsum B I < et penui iam pati. Oninia possum in eo, qui me
aliquid aut libidinosum admiltatis, sed iii omni ser- < confortat. Yerumtamen bene fecistis communi-
mone veridici, et mente et coipore pudici sitis, ne t canles tribulationi meae. >
vel in aspectu vestro sil aliquid lasclviae. Similiter Bona acta eorum memorat, et gratias agit, ut in-
qumcunquejusta, et qumcunque sancta,- cogitate et citet eos ad lalia ferventius agenda, quasi dicens:
faclte. Justa ad proximum, sancla in propria vita, Ego vos ad futura religionis studia uioneo, sed de
id est erga proximum juste servanda ; sancta, id est praeleritis beneficiorum veslrorum sludiis gaudeo,
animas, et corpora sanctificantia. Qui semper cogi- et gavisus sum vehemenier, non in dono quod pro-
tat el agit qua?justa sunt, nec Deo, nec homini fa- misistis, sed in Domino, qui vobis inspiravit hanc
ceie potesi injttriam. Et qni sancta cogitat et facit charitatem, el reddilurus est remunerationem, quo-
assidue, nulla potest macula sordidari; qumcunque niam tundem, id est post multa tempora, aliquando,
amabilia cogitate et facile, id est studete ut dicta et id est afiquo tempore, quia non omnia pofuisiis,
facta vestra in bono placeant hominibus, qualenus refloruistis, id est pristinum Iargilatis florem re-
per hoc ad imitationem veslram eos alliciatis sicque sumpsistis, ut aliqua daretis mihi, sieut olim dare
Deo j'ungatis, qumcunquebonm famm sunt ea simili- solebatis. Largitio enim esl flos, quia inde fruclus
ter cogitate et facite, ne de vobis habeatur mala aeteinae vitae procedil. Et ab hoe flore quadam ste-
opinio, sed bona, ut prosit aliis. Sanctorum eiiim rilitate marcueratis, ac velut hiemis frigore torpue-
conversatio etiam causa debet esse, ne forte cum ratis. Sed nunc velut austro flante sancto Spiritu,
mala vita non sit per lasciviam, mala sit fama per ver ad corda vesH-arediit, et refloruistis velut bonae
negligenliara. Nec audiendi sunl, qui quando repre- arbores. TAefloruistissenlire pro me, id est compati
hen_i m aliqua neghgenlia sua, per quam fit ut in mihi pro me, q«iia niihi prodest vestra compassio.
malam vcniaitt stispicionem, unde suam vilam longe Sentke pro me, id est 'ut senliretis quod me punge-
abesse sciunt, dicunt sibi coram Deo sufficere con- bat sicul et prius senliebatis ministrantes mihi. Nec
scienliam, existimationem hominum non solum im- aliqua mala causa hoc inlermisistis, sed occupati
prudenter, sed etiam crudeliter~conlernnentes, cum eralis el impediti aliquibus adversis vel aelionibus.
occidunt auimas alioruni, sive blasphemantium vi- Imprudenter delinquentes Galatas aperte increpat
tam Dei,~quibusseeundum suam suspicionein, quasi superius, dicens : « 0 insensali Galatae,quis vosf%
turpis quae casta est, displicet vila sanetorum, sive scinavit? (Galat. m.) > Nunc vero culpas istorum
eliam cum excusatione imitantium, non quod vi- \erecundanlium qttasi compatiens reprehendit, ut
dent, sed quod putant. Proinde quisquis a crimini- D j et illorum culpas increpalio detegeret, et horum
bus flagitiorum atque facinorum vitam suam custo- negligentiam sermo mollior velaret. Similiter unus-
dit, sibi bene facit; qulsquis autem famam et in quisque rector Ecclesiae juxta modum culpae debet
alios mlsericors est. Nobis enim necessaria est vita unumquemque rationabili diseretione increpare,
nostra, abis fama iiostra. Et ulique etiam quod aliis €avisus sum etrefloruistis. Non quasi propter ,.e-
ininistramus misericorditer ad salutem, ad nostram nuriumhoc aico, id est non dico me gavisum esse
quoqueredundat utilitatem. Si qua virlus est, Iianc quasi propter penuriammeam, quem consolati es,is,
sectamini, ~siqua laus disciplinm, hanc habete, vir- quianon propler angusliam meam quae relaxatafSl,
tus sit bi vbbis, et post seaualut laus, ut bomines sed propter affectum vestrum gaudeo. Vel non dicc
qui virtutem vestram lautlabunt, proficiant. Yel co- ista quas; propler penuriam meam adhuc relevan-
g tate et facite ea quae sunt bonae famaesi qua vir- dam, ut per baecdicla vos invitare studeam ut ite-
tus est in eis, vel si qua laus disciplinaeChristianae. rum suppleatis inopiam meam. Ego enim didici et
Non enira curanda est hona fama de viribus vel a Deo et ab usu quolidiano esse snfficiens, id est
sciemiavel aliisssecularibus; hoc, inquam, cogilate, contentum rebus in quibus sum sive parvis, sive
id est iu memoria versate, aumouiuia et Uidicislis, magnis. Nam et humilidri paupertate seio, quia you
_31i HERVEIBURGIDOLENSIS MONACHI -| 1312
jnde frangor; et abundare rebus scio, quia non inde A l deraret quod deberet dare carnalia, qui accipiebat
erigor. Ubique, id est in omni loco, sive Romae, spiritualia, juxta illud : < Si nos vobis spiritualia
sive alibi, sive coram principibus, sive" aliis seminavimus, magnum est si vestra carnalia meta-
j?im positus, et in omnibus, id est in omni genere mus (I Cor. ix). > Vos soli communicavistis, quia
reruni institutus sum et doctus a Deo, scilicet el sa- non tantum cum essem praesens apud vos, hoc fe-
tiari, ne noceat salietas ; et esurire tolerabiliter, et cistis ; sed et Thessalonicam, id est apud illam ur-
abundare humiliter, el penuriam paii moderanter. bem moranti misistis mihi de rebus vestris in usum
Haeescio, et possum exsequi omnia ista, eo con- semel et iterum. Hoc memorat Apostolus, ut quasi
fortante, qui docuit. Magna scientia est scire bumi- laude digni magis sludeant praedicatoribus mini-
Uari et abundare, satiari et esurire, abundare et pe- strare, et ne illi putarenl eum fuisse oblitum cbari-
nuriam pati. Quem enim penuria sua non frangit, a tatis saepe sibi impensae. Qui ab eis haec non refuta-
gratiarum aclione non letrahit, in reram tempo- bat, quia non idcirco Idabant, ut vellent eum vitiis
ralium desiderio non accendit, scit humiliari. Hoc suis parcere. A caeteris vero non accipiebat, ne au-
enim loco Apostolus humiliaii dicit penuriam pati. 1 ctoritatem sibi coirectionis minueret, etneforte
Nam slatim e contrario sufrjunxit, scio et abuudare. illis esset grave, cibum ei corporalem Impendere.
"
Qui enim aeceptis rebns non extollilur, qui per eas Dico, inquit, vos bene fecisse, non ut ego implear,
ad usum vanae glorise non intorquetur, qui solus sed ne vos inanes sitis. Et hoc est: Non dico ideo,
nou possidet quod accepit, sed hoc cum indigenti- quia qumro datum vestrum, sed requiro fructum dati
bus misericorditer dividit, scit abundare. Qui acce- abundantem in ratione vestra, non mea. Datum est
ptis alimentis, non ad ingurgitalionem ventiis uti- res ipsa quse impendilur, veluti nummus, cibus, ve-
tur, sed ad reparationem vhtutis, nec plus carni stis. Fruetus vero dali est, si benigna mente futu-
tribuit, quam necessitas pelit, scit satiari. Qui ali- rae mercedis studio aUquid impendalur. Ergo datum
mentorum inopiam sine muimuratioue tolerat, nec in re accipimus, fructum in corde. Unde et idem
pro necessitate victus aliquid agit unde animaJpec- fructus in ratione, id in cordis lumine, debet
i est
cali laqueum incurrat, scit esurire. Quem ergo nec abundare. Yeliin ratione eorum debet abundare, ut
in abundanlia superbia elevat, nec in necessitate cum rationem de suis actibus Deo reddiderint,
cupiditas irritat, novit abundare, novit penuriam abundet eis fructus justitise. Quia igitur discipulo-
pati. Ubi cum statim Apostolus subderet, omnia rum suorum Apostolirs mercede potius quam mu-
~yossum, adjunxit in eo qui me conforiut.-Ecce in nere pascebatur, neqiiaquam datum, sed fructum se
sltum ramus producitur, sed quia in radice se te- Q , quaerere fatetur. Unde et subdit protinus, dicens :
net, in virilitate permansit. In altum enim surgens Babeo autem omnia et abundo. Quasi dicens : Non
aresceret, si se a radice divisisset. Sibi enim nihil quaero datum, sed babeo omnia, quia Deum habeo,
tribuit, qui omnia se posse non in se, sed in Do- in quo omnia possideo ; et abundo non in uno, ut
mino qui se confOrtat, fatetur. Ego quidem, inquit, in alio egeam, sed replelus sum, quoniam nihil deest
haec omnia scio et possum ; sed lamen vos bene fe- timentibus Deum. Repleius sum, etsi nibil dedisse-
cistis quantum advos, quiquod justum est exple- tis ; sed accepiis ab Epaphrodito vestris muneribus,
vistis communicantes vestra bona tribulationi mem. qum misistis mihi in odorem suavilalis, hosliam ac-
Inde mihi placet actio vestra, quia bene egistis, mi- ccplam, placentem Deo, id est quae placerent Deo, ut
nistrantes mihimisericorditer in aflictione mea, noa suavissimus odor purae orationis. Quod enim odor
quia mihi res misistis quibus carere possem. sit oratio, lestalur Joannes, ubi se vidisse refert se-
< Scitis autem et vos Philippenses, quod In prin- niores habentes pbialas aureas plenas odoramehto-
< cipio Evangelii quando profectus sum ad Macedo- rum, quae sunt orationes sanctorum (Apoc. v). Sed
« niam, nulla mihi ecclesia c©mmunicavit in ratione et istorum munera dicuntur nunc odor suavitatis,
< dati et accepti, nisi vos soli, quia et Thessalonicam quia orant pro eis, sicut scriplum est: e Conclude
« semel, et bis in usum mihi misistis. Non quia D ; eleemosynam in corde pauperis, et haec pro te exo-
« qusero datum, sed requiro fructum abundantem rabit ab omni malo '(Eccli. xxix). > Sunt et hostia,
< in ratione vestra. Habeo autem omniaet abundo, quia data suut ab eis, ut vincerent bostes suos, vel
< replelus sum acceptis ab Epaphrodito, quae misi- quia vicerant. Et haeehostia accepta est Deo et pla-
< stis in odorem suavitaiis, bostiam acceptam, pla- cens, quia Deus accepil eam placite. Yos me re-
« centem Deo. Deus aulem meus impleat omne de- plevistis vestris bonis, sed Deus meus repleat vos
« siderium Testrum secundum divilias suas iu glo-• suis. Proprio exemplo declaral Apostolus, quia pro
« ria in Christo Jesu Deo autem et Patri nostro his orare debemus, a quibus temporalia bona per-
« gloria in saeculasaeculorum. Amen. > cipimus. Deus omne desiderium vestrum impleat,
Yos communicastis et nunc et olim mihi res ve- largiendo bona omnia quae desideratis, ut nihil vo-
slras, sed alii non. Nam scilis et vos Philippenses, bis desit ex bis quaeoptatis. Et hoe faciat secundum
sicul et alii et plures, quod in principio Evangelii, divitius suas, id est secundum quod ipse est dives,
id est quando prius praedicavi vobis Evangelium, , et plus dare poteslj quam qiiis mereatur. Implcat,
nulla ecclesia nisi Testra communicavit mihi in ra dico, vestrum desiderium, non in terrenis, sed in
tione dati et accepti, id est ul rationabiliter consl- gloria' supernae.felicitatis, et boc in Christo Jesu, ut
1513 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD.COLOSS. 1514
in eo perenniter deliciis affluatis. Cujus beneficiis A sed maxime iUi qui sunt de domo Cmsaris, id est
iron simus ingrati, sed gratias ei semper et laudes Neronis. In hoc multum confirmateos in fide, dum,
referamus, scilicet Deo qui nos creavit, et Pulri no- ostendit eos praecipuediligi, et specialiter salutari
siro qui nos in filios adoptavit, sit gloria ; et non ad ab his qui Christianse religioni jam deserviunt
horam, sed in smcula swculorum, id est in seternum. in domo Caesaris. Nec ultra debere tribulationes
Amenl metuere, quasi graves et diu permansuras, cum
consiliarii et aniici imperaloris sunt Christiani.
t Salutate omnem sanctum in Cbristo Jesu. jam«
Gratia Domini nostri Jesu Christi cum spiritu
« Salutantvos qui mecum sunt, fratres : salutant « vestro. Amen. >
« vos omnes sancti, maxime autem qui de Caesaris Gratia Christi Jesu Domini noslri sit cum spinlu
« domo sunt. >
vestro, ut quod spiritus per liberum arbitriumbene
Salutale, inquit, omnemapud vosjmanentem san- voluerit, adjuvante gralia possit implere, ne sitis
ctum in Christo Jesu, id est qui non iu lege, sed in « generalio quae non direxit cor suum et non est
Christo sanctus est, et nihil sanctitatis nisi in Chri- creditus cum Deo spiritus ejus (Psal. LXXVII). >
sto babet, et a Christo. Vosautem salutant fratres, Cum Deo enim debet credi spiritus uoster, quia nisi
id est filii Catholicae matris Ecclesiae, qui mecum B crediderimus quod spiritus noslrae voluntatis per
sunt, id estmorantur. Nec ipsi solum, sed et omnes seipsum nihil pdtest sine adjutorio gratiae Dei, uiJj.il
sancti qui sunt Romae.Omnes quidem vos salutant, unquam boni facerepoterimus. Amen.

IN EPTSTOLAM AD COLOSSENSES.

ARGUMENTUM. est apostolus, id est legatus Jesu Chiisli; ethoc non


Est civitas in Asia nomine Colossm, unde Colos- per sua merita, vel per humanam electionem, sed
senses dicuniur. Hisnonipse Aposlolus prmdicavit, per volunlatem Dei, conlracujus voluntatem faciunt
sed ejus dissipuli Epaphfas et Archippus, quundo ex pseudoapostoli, et Timotheusfraler, qui est vir ma-
his originemducebant. Epaphras enim qum a Paulo (Q gnae auetoritatis, mandant ea quae sequunlur his
didicerat prmdicans eis, convertilillos, et facius est quismii Colossis, non quidem idololatris. sed san-
apostolus eorum; Archippus vero episcopatum super ctis et fidelibus fratribus, id est majoribus et mino-
eos accepU.Supervenienlibusautem pseudoavostolis, ribus Christianis. Sanetis, id est in divina religione
etjsarnales observantias prmdicanlibus, dubium fuit promolis; et fidelibus, id est qui jam fidem habent,
ouibus po'ius credendum esset. Unde Paulus, cujus sed nondum in sancta conversatione sunt promoti.
auctoritas celebris erat, quasi medius judicat qum Yel eisdem sanctis et fidelibus, id est bouos mores
pars sit potius tenenda. Descnbit aulem Christum et et fidem habentibus, et hoc in Christo Jesu, id cst
ejus beneficia,quomodoest sufficiens ad omnia; car- in Cbristi gratia, non in legis observanlia, nec iu
nalia veroomninoimprobat, ut dehiceps sincerefidem viribus liberi arbitrii. Quid volunt, aut quid pelunt,
Chrisii teneant. Inslruit et moraliter, confirmans ut gratia vobis sit et pax a Deo Patre noslro, et Do -
qiwd illi docuerant. Unde fit ut hmc epistola ma- imno Jesu Christo.
gnam affinitgtem et similitudinem habeal cum illa t Gratias agimus Deo et Palri Domini nostri Jesu
qumest ud Ephesios. In illa quippe et in ista simili t Cbristi, semper pro vobis orantes, audientes fi-
modo commendatur eminenlia divinorum beneficio- < dem vestram in Christo Jesu et dUectionem,quam
rum, et carnalium observaliolegis desiruiiur, <etmo- D < habetis in sanctos omnes, propter spem quae.re-
res Dei instruunlur. . < posita est vobis m ccelis, quam audistis in verbo
CAPUT PRIMUM.' < veritatis Evangelii, quod pervenitad vos, sicut et
«Paulus AposlolusJesu Christiper volunlatem Dei, < in universo mundo est, et fructificat, et crescit;
« et Timotbeus frater, bis qui sunt Colossis, sanctis < sicut et in vobis ex ea die, qua audistis et cogno-
« et fidebbusfralribus in Cbristo Jesu: Gratia vobis « vistis graliam Dei in veritate, sicut didicistis ab
< et pax a Deo Patre cnostro, et Domino Jesu , t Epaphra charissimo conservo nostro, qui est
« Christo. > « fidelis pro vobis minister Christi Jesu, ^qui eliam
Quia Paulus Apostolusgentium constitutus erat, t manifestavit nobis, dilectionem vestram in spi-
ideo istis qui gentiles eranl, pure se scribit aposto- J ritu. >
lum, licet eis per se non praedicaverat,sed per disci- Agraiiarum aclione inchoal, ut eos sibi benevo-
pulos suos. Nam etislis eral apostolus. At contra los reddat, et ad gratias Deo semper agendas pro ac-
in epistola quam scripsit Hebraeis, non se dixit apo- ceptis beneficiis accendit. Scribil aulem a Roma.
stolum, quia non erat apostolus Hebraeorum, sed Gratias, inquit, agimus, ego et Timolheus, id est
gentilium. Paulus cuj'us dicta sunt authentica, quia gratiosaslaudes referimusDeo, quia vobis omnia,
1315 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI j 1510
dedil bona quaehabetis. Ideo gratias illi agimtis,non A laudat, et de Archippo tacet, quoniam Epaphras erat
vobis. Giatias agiinus Deo, id estCrealori Jesu Chri- valde fervens studio charitatis, et sollicitus et apo-
sto, seeundim quod bomo est; et Paiti ejusdem stolus eorum; Archippus vero episcopus, sed ali-
Clirisli Jesu Domini nostri, secundum quod Deus quantoremissuset tepidus. Cognovislis gratiam Dei,
est, qui per eumdem Mediatorem vob.s omnia tri- non sicut vosipsi vestroi ingenio invenistis, sed s.cut
buit. Nos dico, semper oranies pro vobis, ul eresea- didicistis ab Epaphra magistro non vili, sed charis-
tis et profictatis die ac nocte, vel qtiolies oramus- simo et conservo noslro, quia nobiscurn in praeilica-
Gratias agimus, audientes, id est quia audivimus tione servit Domino Chrislo. Cujus doeliinam non
fidem vestram essein Christo Jesu, quia et fides ve- debetis spernere, sed hpnorare et servare. quia est
slra donum Dei esl. Alioquin non essent illiagendae non subdolus, sed fidelis minisler Jcsu Christi, id est
gratiae pro ea, et quia audivimus dilectioncm quam dona Gbristi ministranjs in praedicationevobis, vel
habelis non otiosam, sed bonis operibus redundan- bona vestra offerens Cliristo, fidelis minister est pro -
tem, non in quosdam sancios sed in omnes quo- vobis, non pro suis, qui non veslra quaerit,sed vos[;
niam beneficia vestrae charitaiis abundanl in eos non res vestrascupit acquirere, sedvos Deo adjun-
quos vivere sanctenostis. Ideoque giates dli referi- gere, quorum salulem desiderans, coepit doctrinam
mus, qui vobis talem inspiravit cbatitaiem. Et haec B E meam vobis praedicare. Qui et manifeslavil nobis re?
non propter humanam laudem, sed propter spem lalione sua dileclionem'{vestram ad Deunr et pioxi-
qumvobisest incmlis reposita, quaenon apparetmodo, raum esse fundatam hi Sptritu sauclo, non in carne
sed lamen est vobis in coelis, tutoque loco serva- dilectionem vesiram nobis intimavil, quse non estin
tur; hoc est, propter vitam perenneni, quam vos in affeclu carnis, sed in gratia Spiritus sancti,
ccelis asseculuros speratts. Et quomodo res tam la- < Ideo et nos ex qua' die audivimus, non cessa-
tens speratur? Quam audistis, inquit, idestquia au- < mus pro vobis orantes et postulantes ut implea-
distis illam in verbo verilatis. Vel quia spem non i mini agnitione voluntalis ejus in omni sapientia
habetis a vobis, sed a Deo, quia in vetbo, id est in < et intellectu spirituali, ut ambuletis digne Deo
praedieationenon falsilatis, sed veritatis; neccujus- t per omnia placentes,, in omni opere bono fructi-
libet verilatis, sed Evangelii, idest boni nuntii, quo t ficantes et crescentes in seientia Dei, inomni vir-
l
annunlialur Deus honio factus esse, ut homines < tute confortati secundumpolentiamclaritalis ejus,
deos faceret, id esl angelis pares, et ne ipsi dissi- < in omni palientia et longatiimiiale, cum gaudio
mularent se Evangelium audisse, quasi non esseteis t graiias agentes Deo Palri, qui dignos nos fecit in
p.aedicatum, sed alios audisse inde tenuiter loqui, < partem sorlis sanclorum inlumine, qui eripuit
qusbus fueral praedicatitm, addit: Quod Evangelium < nos de potesfale tenebrarum, et transtulit in re-
pervenitad vos, subaudilur, etsi non per me, tamen t gnum fllii dileclionii suae. >
per eos qui didicerant a me, sicque veritas vos non Epaphras nobis nuiiliavit dilectionemvestram spir
laluit. Rursum ne illi superbirenl, quasi ad eos per- rilualem. Ideo non solum ipse Epapbras, sed el no$
venisset Evaiigelium, el caeteras gentes devitasset, ex ea die qua hoc audivimus non cessamus otantes
subdit: Itapervenit ad vos, sicut et inuniverso mun- humili affectu elpia devotione et poshdantes qtias.i
do, id est non sob vos audislis illud, sed et oninis quadam audacia promeiitis \eslris a^sumpla. Hoc
mundtis, quia non esl aliquod mundi regnum, in scilicet oramtts et poslulainus incesssnter a Deo pro
quo Chrisli nomen non sil praedicatum. Vel ita pure vobis, ut impleamini agnilione volunialis ejus,
etvere pervenit ad vos, sicutper me el alios venjt id est ut plene cognoscalts quid ipse velit, et
in universum mumlum, et adhuc est et manet in eo, quid non. Magnum esl plene scire quid Deus
id est non minus est vobis faclum, quam aliis eccle- velit in omnibus rebus aclivae vitaevel contempla-
siis et cum sit in mundo Evaugehum, fructifical ibi tivae. Modotamen consequenler exponiiur per partes
per bona opera intellectus, et crescil augmento quid ipse velit. Agnoscatis," inquam, volui.tstem
scientiae ei numero fidelium; non quod plus ha- j) i ejus in omni sapienlia rerum, quae activae vita. sunt,
beantalii quam vos, sed ita est faclum illis, sicut et intellectu spirituuli; id est «ignitione spiritualium
et in vobis.Et ideo nihil debetis superaddere vel mu- rerum, vel in omni sapientia divinorum atque coe-
tare, sed ita ut didicistis, Evangelium sinceriter lestium, et intellectu spirituali sacrarum Scriptu-
servare, quod totus serval niundus, ne vos soli dis- rarum, ut vos ambulelis digne Deo, id est agatis ila
sentiatis ab universo orbe. Sicut in orbe terrarum, ut digni silis Deum accipere praemium; vel ambu-
ita et in vobis est, ei fructifical et crescil ex ea die letis ut Deum deceaf,ambulatio vestra, per omnia
qua audislis illud, quia non fuistis rebelles, sed mox quae egeritis ptacenles ei. Ita scilicet, ut sitis non in
credere coepistis et fructificare, vel in die illo, id quodam, sed in omni opere bono fruclificanles mul-
estilluminalione cordis audislis ciedendo el cognovi- tipliciter in majus, [et per hoc bonorum operum
stis discernendo gratiam Dei, id est remissionem merita crescentesin scienlia Dei, in cognitione dei-
peccatorum, et csetera Dei dona gratuita in veritate, latis sensu spiritali, juxta iUud : « A mandatis tuis
noii iu fictione, quia veraciler dat ea Deus, non fin- intellexi (Psul. cwin). * Bona enim operatio sen-
gilur dare, vel in veritale praedicalionis ea cognovi- sum mentis illtnninal. Yos dico, conforlali in Deo
stis. sicut didicistis ab Evavhra. Epaphram modo in omni virtule, id est fortes el coustantes effecti in
4317 COMMENT. IN EPISTOLAS PAULl. — IN EPIST. AD COLOSS. 1518
cbarilate, et justi in sanctitate et caeleris similibus, A gnos, quia scilicet eripuit nos, id est pnlenter ex-
et boc secundum potentiam claritatis ejus, id est se- traxit de poteslaie tenebrarum, id est daenionum,
cundum quod potest vos fortes reddere claritas ejus, qui nobis dominabautur inlrinsecus, dum csecitas
qua illuminantur electorum mentes, ut clai am Dei infidelilatis el ignorantiae, vel peccaforum obscuri-
notitiam babeant, et omnia clare discernere valeant, tas in nobis adhuc esset. De polestate hujusmodi
ut jam nullatenus ad peccaii consensum flecti lenebrarum, id esl malignorum angelorum, ne nos
queant, sed semper quod bonum est, faciant. Dixi in nocte suae damnationis sine fine possiderent, eri-
ut in omni virtute sitis fortes, scilicet in omni puit nos Deus Pater; in baptismo delens peccala
patientia, ut fortiter offlnia adversa suslineatis per nostra, per quse illi potestalem habebanl in nobis,
patientiam. Non enim in quadam patientia rogo vos el translulit in regnum Filii sui in Ecclesiam Chri-
esse fortes,"ut quaedampatienter sufferatis, et quae- sti, de qua dictum est, quia mittel Filius iiominis
dam non sufferalis : sed polius in omni patienlia, angelos suos, et colligent de regno ejus omnia
ut videlicet omnia molesliarum genera patienter scandah (Matth. xm). Transtulit, inquam, nos in
pro Deo suslineatis, eJin omni longanimiiate, id est regnum Filii dileclionis sum, ut per lidem et opera
longa animi persev^ranlia, in adversitatum tolera- bona regnaret in nobis Filius ejus. Sed qu;d esl,-
tione et promissorum coelestium exspectatione. Pa- dileclionis suae? Si enim in divina Trinitaie non esl
tientiae enim addenda est longanimitas, ne quis alia dile^iio nisi Spiritus sancliis, profetto Chrislus
poslquam per aliquod temporis spalium servaverit in hoc loconon solius Palris, sed et Spiiitus sancti
patientiam, deficiat in adversis, vel fasiidial tam fllius in\enitur. Quod si hoc absurdissimum est,
longam patientiae observantiam, et incipiat impa- restatut non solus ibi sit dileclio Spinius sanctus;
tienter agere, sed potius per longanimilatem pa- quod aulem dicluin est: Filii dilectionis sum, nihil
lienler omnia loleret usque in fineni, et baiic pa- intelligatur aliud quam Filii sui dilecti, quam Filii
tientiam atque longanimitalem servate cum gaudio, postremo substanliae suae. Gharilas enini vel dile-
veluon silis inter adversa quae patimini trisles, sed ctio Pati is, quae in natura est ineffabiliter siinplici,
polius sitis spe gaudentes, dum fueritis in tribula- nihil est aliud quam cjus ipsa nattira atque sub-
tione patienles. Non enin conlristari, sed gaudere stantia, ac per hoc filius charilalis jsive dileclionis
debetis, si conligerit ut propter justifiam adversa ejus nullus est alius, quam qui de subslanlia ejus
toleretis. Yos dico, agentesgralius Deo Patri, qui genitusesl.InregnumFilii dileclioiiis suaediciturnos
lanta nobis benefieia eoiilulit, ut co.isoi tes sancto- transtulisse, ul inielhgamus quia nos quoque dili-
rum nos faeeret; hoc est nolile contra Deum mur- get, si perseverainus esse regnum Filu sui, quem
inuiare, quia vos sinit in praesenti saeculo adxersa ipse natuialitcr et ineffabiliter «liligil, id est si pec-
tolerare, sed gralias illi agite semper, quia vos di- caluni in nobis amplius non legnavenl. Ubi enim
gnatus est in numero sanctoium compuiare, ut cum peecalum regnare incipil, ibi Cluislus regnare de-
eo perenniler possiiis regnare. Gratias illi exsul- sislit (Rom. v).
taiiter agite, qui nos per suam fecit dignos iransire <In qtto habemus redemptionem et remissionem
iu parlem, id est in parlicipationem sortis, id est « peccatorum, qui est imago Dei invisibilis, piimo-
aeternaehaeredilatis sanciorum in lumine, id est in < geriitus onrnis eieaturae. »
claritale divinas visionis, ut aeternaliter irradiemur In regniim Filii sui nos translulit, in quo Filio
splendore majeslatis ejus. Sors enim vocalur haere- habemus redempttonem de polestate diaboli, et re-
dilas, quando non meritis huraanis, sed electione missionem peccutotum. ln hanc enim redemplionem
divina Ualur; sanctis patriarchis el prophetis. Et tanquam prelium pro nobis datus est sanguis Chri-
partem hujus sortis nos habere Deus voluit, ul cum sti. Quo aceepto diabolus non ditatus est, sed ne-
sanclis patribus haereditatem possideremus in lu- catus, ut nos ab eis nexibus solveremur, nec quem-
inine viventium. Yel Dei volunlas in humano genere quam eorum secum, quos Chrislus ab omni debito
sorsest, apudquem non est iniquitas. Non enim ille D liber, indebile fuso suo sanguine redemisset, pecca-
personas accipil (Rom. n), sedoccultaiUius sors est tsrum retibus obvolutum traheret ad secumlae ac
unieuiquehominum. Sortis uominedesignatur gratia sempiternae mortis exitium. Tunc enim sanguis ille,
quasalvamur, quiahibortenon estelectio, sedvolun- quoniam ejus erat, qui nullum omnino habebat
tas Dei. Nam ubi dicitur,iste facit, et istenon facit, peccatum (II Cor. v; I Petr. 11), ad remissionem
merita consideranlur. Et ubi merita considerantur, nostrorura fusus esl peccatorum, ut quia eos dia-
electio est, non sors. Quando mitem Deus nulla me- bolus merito tenebat, quos peccati reos conditione
rita nostra invenit, sorte volunlatis suae nos fecit, mortis obstrinxerat, hos per eum merito dimitteret,
quia voluit, nou quia digni fuimus, boc est sors. Et quem nullius peccali reum immerita poena mortis
in partem sortis hujus nos, qui eramus indigni, fecit affecit, hac enim justitia et hbc vinculo vmctus est
ipse misericorditer dignos, quod ad fidem vocavit, ille fortis, ut vasa ejus eriperentur, vel homines
non solum ex Judaeis, sed et ex geniibus (Rom. ix). quos tenebal, liberarentur (Marc. m). SiC habemus
Et boc fecil in lumine, quo mentes nostias illustra- in Christo redempiionem et remissionem, quae in
vit, ut cognosceremus eum, et verba praedicalorum baptismo consecuii sumus, deslructa potestate dia-
ejus intelligeremus. Fecit autem boc modo nos di- boli, et restilula liberlale aostri arbitrii. Yel traus-
'
1319 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 152.Q
tulit nos Deus in regnum Filii dilectionis suae, id j_ < pacificans per sanguiaem crucis ejus, sive quae in
est transvexit nos jam per spem in ccelum, quia t coelis, sive quaein terris sunt. >
conresuseitavit et consedere fecit in coelestibusin Non est mirum si lrumanitas Filii Dei tantum
Christo (Ephes. u). In quo per spem similiter habe- praeceUatomnibus, ut ijuxta eam sit ipse primoge-
inus redemptionem, id est liberationem ab his mi- nitus omnis creaturae, |quoniam secundum divini-
seriis et afflictionibus, quas nunc patimur; et per tatis ejus potentiam coridita, id est facta sunt in ipso
rei exhibitionem habemus jam in illo peccatorum universa, sicut et in Psalmo canitur Patri: t Quam
1
remissionem, quia et semel in baplismo per effu- magnificata sunt opera tua, Domine, omnia in sa-
sionem sui sanguinis delevit peccata nostra, et pientia fecisti (Psal. cm), > id est in Filio tuo. Uni-
quolidie (si peccamus) rion indigemus aliis bostiis; versa quae sunt in cmlis et in terra, visibilia, sicut
unde patet qui legales hosliaenon amplius offerendatt sol et luna, vel hominum corpora, et invisibilia,
sunt, quia nullam omnino j'am utilitatem praestant. sicut angeli et animae, creala sunt in ipso. Et osten-
Qui Cluistus secundum divinitatem est imago Dei duntur per partes, invisibUia, quae minus facta per
invisibilis, et omnimoda similitudo Patris, sicut ait: eum videbantur propter maguitudinem excellentia.
< Qui me videt, videt et Palrem (Joan. xiv). >Nam ipsorum. Universa^ inquam, sunt in ipso facta, sive
sicut per contemplationem cuj'uslibet imaginis da- B throni, id est illi dignipres spiritus, in quibus Deus
tur nobis ejus notitia, cujus illa imago est, licet sedet, sive dominationes, id est iUi nobiliores spiri-
ipse absens et nunquam visus a nobis, sic et apo- tus, qui caeteris dominantur, sive principatus, id est
stoli videntes Filium, intellexerunt Patrem, qui iUi qui praesunt aliis, !et quae agere debeant dispo-
corporaliter eis non apparebat. Et nos quidem su- nunt, sive poteslates, id est iUi spiritus, qui subje-
mus imago Dei, sed Filius esl aliter ej'us imago. ctis aliorum ordinibus potenter praeeminent. Throni
Nam sicut imago imperatoris aliter est in nummo, enim vocanlur, quibus ad exercendum judicium
et aliter in filio; sic et imago Dei aliter in Filio, semper Deuspraesidet.Nam quiae_>ovo. thronosLatino
qui est consubstantialis et coaequalis atque coaeter- eloquio sedes dicimus,! throni Dei dicti sunt ii qui
nus, et aliter in lromine, qui est ereatura. Et no- tanta divinitatis gratia replentur, ut in eis Dominus
tandum quod admirabiliter commendat Apostolus sedeat, etper eos sua judicia decernat. Undeet ei caui-
excellenliam Christi in utraque natura, nunc de di- tur : t Sedes super thronum, qui judicas _ustitiam
vinitate, et nunc de humanilate ejus sententiam (Psal. rx). > Throni quippe dignitate loei superioris
proferens, ut hunc solum ad juslificalionem, et ad excedunt, ut sex alios angelorum ordines subter se
aelernam salutem sine legis operibus suflicere cun- relinquant. In quibus statim post thronos sunt domi-
ctis credentibus ostendat (ibid). Nam de divinitate C nationes, id estjilli spiritus, qui in superni regis euria
ej'us sententiam protulit, dicens quia Pater trans- sunt nobilissimi, et subjectis quibusque dominantur,
tulit nos in regnum Filii dilectionis suae. Et de hu- ac possident eos ut domini. Prineipatus eliam vo-
manitate ejus subjunxit, quia in ipso habemus re- cantur, qui ipsis quoque bonis angelorum spiriti-
demptionem et remissionem peccatorum; item se- bus prsesunt. Qui subjectis suis, dum quaecunque
cundum formam Dei dixit, quia ipse est imago Dei sunl agenda, disponunt eos ad explenda divina mi-
invisibilis. Nunc secundum formam servi subjungit, nisteria, principantur. Dominationes tamen poten-
quia est primogenitus omnis creaturm. Nam secun- tiam principatuum alla dissiniilitudine mirabiliter
dum formam Dei, non est primogenitus, sed uni- transcendunt. Nam jprincipari, est inter reliquos
genitus; secundum formam vero servi, ipse est priorem existere. Dlnninari vero est, etiam subje-
primogenitus in^multis fratribus. In substantia di- ttos quosque possidere. Potestates autem, juxta
vinitatis est unigenitus, in susceptione humanilatis JMonysiurn,et ipsaedignioris potentiae, quam prin-
primogenilus in gratia. Primogenitus ergo dicitur cipatus esse creduntur, ut subjeclis ordinibus caete-
omnis creaturae, quia sicut primogenilus omnium torum polenler praesint, el ad divinam contempla-
fratrum primatum dignitatis Oblinet inter omnes „, tionem super se potenter extendantur. Yel juxta
iratres, sic humanilas Christi primatum dignitatis beatum Gregorium, potestates vocantur hi, qui boc
obtinet inter omnes creaturas, ut sedeat cum prin- potentius caelerisin jsuo ordine perceperunt, ut eo-
cipibus, et solium gloriaeteneat (I Reg. n). rum ditioni subjeclae sint potestates adversae, quo-
< Quoniam in ipso condita sunt universa in coelis rum potestate refrenanlur, ne corda hominum tan-
< et in terra, visibilia et invisibilia, sive throni, tum tenlare praevaleantquautum volunt. Et cuncta
t sive dominationes, sive principatus, sive potesta- baec invisibilia coelestium atque" prsecellentium spi-
t tes. Omnia per ipsum et in ipso creata sunt, et rituum agmina, in Christo sunt creata, ut per haee
< ipse est ante omnes, et omnia in ipso constant, ostendatur esse nori minor Patre. Nec solum ange-'
iici spiritus, sed omnia prorsus quaecunque sunt vel
i et ipse_est caput corporisJEcclesise. qui est prin-
fuerunt, creata sunt a Patre per ipsum, sicut et
t cipium, primogenitus ex mortuis, ut sit in omni-
evangelista testalur, quia t omnia per ipsum facta
t bus ipse primatum tenens (I Cor. xv). Quia et in sVjnt,el sine ipso factum estnihil (Joan. i), > id est
< ipso complacuit, omnem plenitudinem divinitatis nuUa creatura. Et in ipso facta sunt omnia, tiicdt et
t inhabitare, et per euro reconciliare omnia jn ipso, Psalniislam cecinisse praemisimus : « Ornniain sa-
mi EOMMENT.IN EPISTOLAS PAULl. — IN EPIST. AD COLOSS. IZ-B
A Palre regnaturus in coelestibus. Ideoque primo ge-
pientia fecisli-(/^sa/. cm). >Per ipsum, id cst per vir- __
tulem ejus omnipotenlias, et in ipso, id est intra niius ex mortuis, vel primogenitus morliiorum, id
signum immensae magnitudinis sapientiseejus creata est ad immorlalitatem genitus per resurreclionem.
sunt omnia, et seeuiidum formam servi ipse est anie El hoc idcirco, ut ipse sit in omnibus lenens prima-
omnes, id est omnibus praelatus, quia nullus est ei lum, id est dominium,quiapotest et alios suscilare.
jaequalis, etiam «ecundum quod ipse est homo, et Sicut enimprimus omnium resurrexit, unde et ipse
secundum forniam Dei omnia in ipso ecnstant, quia primitiae dormientium appellalur (I Cor. xv), sic in
sicut omnia creavit, sic omnia continet et regit. omnibus sanctis tam prioribus quam sequentibus,
Onrnia in ipso constant, quia seoundum immensUa- tenet ipse primatum dignitatis el potentiae, ac san-
iem incireumscriptae et incomprehensae divinitatis ctilatis. Vel in omnibus dignitatibus tenet ipse pri-
ejtis, omnia sunt intra ipsurn; et nein nihilumre- maium, quia sicut primus surrexit, ita primus cce-
deant, per eum consislunt, et secundum formam los ascendit, et primus faciem Dei vidit, et in uvb-
ser\i ipse est caput corporis sui, scilicet Ecclesim, versis dignitalibus omnes praecellit. Et recte prima-
quia uisius naturce sunt caput et corpus. Ecclesiae tum babet, non solum quia est primogenitus, sed
capul cst homo ille, cojus susceptione < verbura eliam quia complacuitTrinitati, quod in ipso omnis
c.iro factum est, et habitavit in nobis (Joan. I);IB D plenitudo scientise et virtutum non modo esset, sed
membra vero caelera sunt omnes saneti, quibus per- babitaret. Quia et complacuit, id est Patri simnl
iieiluretwmipletur Ecclesia. Sicut ergo animatotum cum Verbo et Spirilu sancto placuit, inhabitare, id
oorptts nostrum animat et vivificat, licet in capite est permanere in ipso omnem pieniiudinem, id est
sentit et \ivendo ct' audiendo ct odorando et gu- omni modo perfeetam abundaiitiam divinilatis, ct
stando et tangendo, in caeteris autem membris tan- omuium (Joan. i)graliarumatquevirlutum,omnium-
gendo tantuni; et ideo capili cuncta sabsunt ad ope- que bonorum. Hoc complacuil Deo, ut tanta bo-
randum, illud autem supra collocattim cst ad con- norum plenitudo maneret in Hlo homine, cui non ad
sulendum, quia ipsius animae quae eonsulit corpori, mensuram dedit Spiritunr, sicut caeterissanclis daio
quodam modo personam suslinet capul. Ibi enim consuevil. Et placuit Deo per eum reconciliare sibi
omnis sensus apparet; sic universo populo sancto- omnia humana in ipso posila, ld est Judaeoset genfcs
rum tanquam uni corpori,'c caputest mediator Dei in fideillius conslitulos, qui prius abinvicem, et a
et hominum bomo Christus Jesus(/Tim. n), » quod Deo discordabant. Hoc Deus, ut dictum est, voluit,
Dei sapientia non sic assumpsit ut caeleri, sed multo ipse dico, pacificans adinvicem non per legis sacri-
cxcelleutius mulloque sublimius,quomodo illum so- flcia, sed per sanguinem crucis ejus, id est per san-
l«m assumi oportuit, in quo sapientia hominibus guinem ejus in cruce fusum, sive ea qum sunt in em-
appareret, sicut eam visibilitcr decebat ostendi, qui lis, sive qum sunl in terris, id est angelos et homi-
etipsius sapientiaepersonam gereret, per quam cac- ues. Qua enim hora sanguis redemptionis exivit de
teri fiunt sapienles. Ipse igitur est caput, caeteriveio latere Domini in cruce pendenlis, dimissum est pec-
membra, quia In ipso sunl omnia bona, sieut in ca- catum Adae humano generi, ct pacifieala sunt cce-
pite omnes sensus; in caiteris vero qusedam parles lestia et terreslria, quia lunc patuit hominibus in-
bonorum distribufae sunl, juxta mensuram uniuscu- troitus in regnum ccelorum. Magna enim discordia
3'usquemembri. Et ipse universa membra regit, om- separabat homines ct angelos, quia nemo tam san-
nia vero membta illi adhaerent. Qui et secundum ctus erat, ut in consortium angelorum suscipere-
formam Dei est principium, quia ipse est Deisapien- tur, sed omnes ad inferuum propler culpam primi
tia, quae permauens in se, sicut scriptum est (Sap. hominis descendebanl. Morle autem Christi pax
VII),innoval omnia. Principium enim quodammodo tanta inter homines el angelos effecta esl, ut nunc
semper incipit et nunquam deficit, sicut Filius seler- animae justorum cum de corporibus exeunt, mox
nam de Patre nativitatem habet. Vel sicut ipse dixit penetrent ccelos gaudentibus angelis. Yel pacificata
in Apocalypsi Joannis : < Principium est crealurae D [ sunt Deo per Christi sanguinem, sive ea quae sunt
Dei (Apoc. m), > quoniam omnis creatura ab Ulo in coelis, id est animae sanctorum, quaejam sunt in
babet esse. Yel omnium virtutum omniumque bono- regno ccelorum, et olim discordabant a Deo vel per
rum esl nobis principium, quia nemo quidquam suam, vel protoparentis culpam; sive ea quae isunt
boni habere valet, nisi ab ipso acceperil, ideoque et in terris, id est electi qui adhuc peregrinantur in
caput jure vocatur. Et secundum formam servi est exsilio vitaepraesentis.
ipse primogenitusex mortuis, quia primus resurrexit, t Et vos cum essetis aliquando alienali et inimici
r.on ullra moriturus (Rom.vi). Ipsa enim resurrectio t sensu iu operibus malis, nunc autem reconciliavit
mortuorum, est quaedam generatio, sieut scriptum < in corpore carnis ejus per mortem exhibere vos
est: t In regeneratione cum sederit Filius hominis < sanctos et immaculatos et irreprehensibiles co-
(Matlh. xix), > etc. Reliqui ergo mortui adhuc te- « ram ipso; si tamen permanelis in fide fundati el
nentur in malris utern, id est in sinu lerrae clausi < stabiles, et immobiles a spe Evangelii, quod au-
jacent in monumentis, hic autem jam ex utero ma- t distis, quod praedicatum est in universa creatura
iris processit, idestveniensde lumulo surrexitquasi i quae sub coelo est eujus factus sum ego Pauhib
gigas non ultra moriturus, sed in aeternum cum < minisler, qui nuiic gaudeo in passionibns pro \o-
PATROL.CLXXXI. 42
4523 IIERVEI BURGIDOLEKSISMONACHI 1524
« bis; et adimploo ea, quae desunt passionum Chri- A , modo penenit, ne indc superbiatis, vel \os solos per
o stiin carne mea pro corpore ejus, quod est Ec- ipsum delusos puteiis, sed prmdiadum est in uni-
« cfesia, cujus factus sum ego minisler secundum versu creatura qua sub cmlo esi, sicut Dominus j'us-
t dispensalionem Dei, qua? data est mihi in vobis, seral: < Euntes in mundum universum, praedicate
« ut impleam verbum Dcit niysterium quod ab- Evangelium omni creaturse (Matc. xvi). > Potest
« sconditum fuit a sa^culis, et a generalionibus; enim omnis crcalune nomine omnis natio genlitim
•< nunc autem manifeslalum estsanctis ejusquibus designaii,qtiae esl sub cceloin universo orbe. Non
« voluit Deus notas facere divitias gloriaesacramenli est enim uila nalio gpnlium, in qua praedicaium
« bujus in genlibus, quod cst Chrislus in vohis spes non sit Evangelium. Yel omnis crealurae nomine si-
f gloriae. Quem nos annunliamus, corripientes om- gnatur homo, qui habet commune esse cum lapidi-
i nem bominem, et doccnles omnem hominem in bus, \ivere cum arboiibns, sentire cum animaltbus,
t omni sapientia, ul exhibeamus omnem bominem intelligcrecum angclis. Si igiturcommune habet ali-
< perfectum in Christo Jesu; in quo el laboro, cer- quid cum omni croalura bomo, juxta aliquid omnls
< tando secundum opcrationem ejus, quam opeia- creatura homo. Sicnamque omnis creaturseE\ange-
« ratur in me in virlute. > litiin inviniliir in solo homine. Universae ergo crea-
Dixerat generaliler omnia reconciliata, et nunc D tuiae pra!.'.!(.UurEvangelium, cum soli homini prae-
<':eit spccialiter illosreconciliatos, non per sua ine- dicatur, qtua videlicpt iile docetur, propler qn»ra
iita, nec per carnales observanlias, sed per Chri- univcrsa in terra creata sttitt, el a quo uuiversa per
_.um, ul magis otc.deant subjici dominio tanti regis, quamdam similitudinem aliena sunt. Vel universa
et noii sint ingrati tantis beneliciis. Placuit, inquit, creatura, est universa Ecclesia per novam gialiam
Deo per Chrislum reconciliare sibi omnia; etvos spiritaliter creala, secundum illud. e Cor niundum
ctiam, o Colossenses, reconciliare sibi per eumdem creain me, Deus (Psal. L),I etc. Ipsiussumtis fa-
voluit, cum aliquando, id est anle fidem esseiis alie- ctura, crcali in Chrjibto Jesu, in operibus bonis
nnii ab eo, id est nihil ctnn eo habentes, dum diis (Eplies. n). Qttaescilicet creatuiaest sub coalo,id est
itber.is adliaereretis, et inimici cjus non nalura, sed adbuc peregriuatur in bacvalle lacrymartim, sed tan-
t.tnsu, qu:a per hoc quod ei contravia sentiebatis, dcm sublevabiiur in cpelum.Dicilur cnim, quia Evan-
.j utanles idola rieos esse, et amautes quae ipse odit, gelium prmdicatum est in unhersa creatuia qum sub
inimici ejus eratis, permaiienles bi operibus malis. cceloest. Ac si dicalur; Hoc Evang.Uum ei hanc
Nam obm quidcm talcs fuislis, sed nunc, id e_l in fidem atque spem evangelicam teneie debetis, q-jia
hocieinpore, grat'.aereconciliavit vos Deus in corpore ,. sic lenel universus muiidus fidelium. Quod Evange-
carnis ejus, id est in corpore Cluisli, quod esl caro. litim et Apostolus aucloritate sua commendat, sub-
Cot pus enim carnis diclum est, ad distincliouem dendo : Ciyits vscilicet Evangelii, faclus sttm mi-
c-cteiorum corporum, quce non sunt caro. In cor- nister, id esl ministrator et pra:dicalor, ego Paulus,
pore carnis Chnsli. pcr moricm cjus rcconcibavit vos qui ianlae famaetantaeque sum auctorilalis. Et eliam
sibi Deus c&hibetc,id est ut exhiberet vos sanctos in potestis scire qttia verum est, atque firmiler ilhid
virtuiibus, ei immaculalos a peccatorum sordibus, debetis rclinere ct illi obedire. Faclus sum ejus mi-
ct irreprelwnsibiles, ulnihil mali in vobis appareat nister, qui nunc pioejus annuniiatione consiriclus
txram ipso qui videt omnia. Quod in hac ula fieri vinculis el Romae relentus, gaudeo in passionibxs,
uon potcst, sed in alia fiet, quando sanctijam nihil quia inde pioficiimtl credentes. Gaudeo inquam, in
maculae, nibilque reprebeusionis habenles, eoram passionibus pro vobis confirmandis inveritale E\an-
itio Creaiore peimanenies, \idebunt faciem ejusin gelii; el adimplco caj qum desunt passiotiuinCluisli
aeternuni. Tales \os exliibebit ipse coram se, id esl in came mea, id est !ea quae Christus in carr.e sua
praesenlabit et oflerelanteconspectum gloriaesiiffiat- niinus perlulit, ego in carne mea perfero pro multi-
que pi sescntiam; lamea bac conditione, si permanelis plicando corporeejus, quod est Ecclesia. Passiones
tnfide. Aliicr cuiin non poteslis ad hanc gloiiam D i enim Christi non sunl in solo Cbrislo, imo passio-
peivenire. Sed ittnc pervenietis ad hanc, sinuncin nes Christi non sunt riisi in Cbristo. Si enim Chii-
fide quam didicistis, pernianseritis fundati, id est stum intelliganms caput cl coipus, passiones Chri-
fcllaradice lirmaii, et uon litubanies, et stabiles, id sli non sttnt nisi in Clnisto. Si atitcm Christum in-
est ut neque cadatis, neque cedatis, id esl utneque telligamus solum caput, passiones Christi non suut
fiaudulcntis loculonibus pseudoapostoloium sedu- in solo Chribto. Naiii Aposlolus : Adimpleo, iuquit,
caniini, neque persecutionibus gentil.um a constan- ea qtue desunt passionum, non mearum, sed Christi;
lia fidei recedatis; el si pernianserilis immobiles a in carne non jam Christi, sed mea. Patilur, inquit,
spe Evangelti, id est si perduraverii.s in bonis ope- Christus adhuc passiones, non in carne sua in qua
ribus ita firnii, ul nihil vos movere possit a spe re- ascenditin ccelum, sed in carne mea, quseariliuc
tribulionis aeternae, quam promitlit Evangelium; laborat in terra. Quisquis ergo es in membris Ghri-
quod audisiis a doctoribus veslris, ideoque illud te- sti, quidquid paleris abeis, qui non sunt in mem-
nere debetis, quia melius esset non cognovisse viam Liis Chrisli, deerat | passionibus Chrisli. Ideo addi-
uistitise quam posi cognitionem retrorsum converti tur. quia deerat, mensuram adimplens, non super-
{11 Peir. n). Quod E\angelium non ad\ossolum- i.muons. Tantum pateris, quantum ex passionibus
H2b COMMENT.12*.EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD COLOSS. 1520
tiiis inferendum erat universae passioei Chrisli, qui A. j Olim quidem fuit absconditum; sed nunc tempore
'
passusest in capile noslto, et patilur in membris' graliae manifestaium esl non cunclis hominibus, sed
siiis, id estin nobis ipsis. Ad communem hanc sanctis ejus; nec his omnibus, sed quibus voluit
quasi rempublicam «ostram, quisque pro modulo Deus ex sola gratia notas facere, id esl notificaro
nostro exsolvimus quod-debemus, et passione virium diviiias glorim sacramenti hujus in geniibus, in quo
nostrarum quasi canonem passionum noslrarum in- .sunt multa, fides, remissio, justificalio, conjunctio
ferimus. Paritio plenaria non erit passionum om- Judaeorum et genlilium, dona Spiritus sancti, fulttra
nium, nisi cum saeculum finitum fuerit. Adimpleo, beatitudo, et proplerea dixi divitias. Quod sacra-
inquit, ea qum deswit. Cui desunt? Passionibus mentuni est Chrisius in vobis gentibus, id estChristi
Chrjsli. Et ubi desunt? In carne mea. Nam in carue incarnalio, passio et resurrectio, per quas farta est
Christi quam virgo peperit, nihil passionum deest, humani gencris repatatio, et Judaeorum atque gen-
sed omnes in illa passiones sunf impletae; sed ad- tilium eoaequalio, quod nequivit facere carnalis
lHicreslatparspassionumejusinmeacariie,quasquo- observantia legis. Christus dico, existens in vobis
lidie lolero pro universali corpore ejus, quod est Eccle- spes gtorim, id est per eum qui in cordibus veslris
sia. Si enim ab erudilionefideliumcessaremhaspas- habitat, speratis gloriam sempilernam sine carnali-
sionesab inlidelibusnonsuslinercm.Sedquiasempcr B I bus legis operibus. Quem, id est qtialem nos eum
Ecclesiaestudeo prodesse, semper adversa cogor lole- cunclis annunliatnus, quod scilicet genlesvsperaiit
rare. CujusEcclesimfactussum ego minisUr, id eslofii- per eum, et consequenlur gloriam sine lege. Hnne
cium accepi ut ei verbum vitaeministrem; et hoc non praedicamus, qui genlibus in se credentibus est
dispositioneliominura,veltisiirpationemeasivemeriio spes gloiiae, etsalus aeterna, nos corripienles, id est
meo,sed secundum dispensationemJ)ei, id est secun- incrcpantes et castigantes, non solummodo vos,
dum quod mihi Dei gralia ordinaut. Vel factus sum sed eiiam omnem hominem qui deviat a tramite
rainisler Ecclesiae secundum dispensalionem Dei, fidei,vel reclae agnilionis. Omnem hominem, id est
iJ est ut ei dispensem cibaria Domini mei. Qum tam Judaeum quam gentilem, lam nobilcm quam
dispensatio dala est mihi in vobis, quia lantumdem ignobilem, tam divitem quam pauperem, tam libe-
\ alel quod per meos discipulos cibum vilae vobis rum quam servum, tam marem quam feminam, su-
dispensavi, quanlum si per me id fecissem. Yel in mus corripientes; el docenles omnem Iwminem qui
vobis, quia in cunctis gentibus est inihi data, et \os ignorat, docenles, inquam, eum in -omni supieniia,
estis gentes. Idcirco data esl mihi, ul impleam ver- quae laudatur in Scripitiris sanclis, per quam Dcus
bum Dei, id est impleam quod Deus praeordinavit de „. agnoscitur et colitur. Qtiod ideo facimus, ut exhibeu-
vobis. etquod in secrelo consilii sui locutus estante mus, id est prasparemus atque reddamus omnem
saeculade salute veslra, ne putelis salulem gentibus hominempetfeclum fide et nioribus in Chiislo Jesu,
nort fuisse promissam. Nam in secreto sapienliae non in lege; nihil enim ad perfectum adduxit lex
siiD3,velin prophetis loculus est bona devobis. Et (Hebr. vn). Hoc loco declaranlur trcs gradus aclio-
boc verbum implere studeo, dum vos ad promissam nis, qttos inagnus Dionysius esse teslalur non so-
salulem feslinare moneo. Yel impleo verbum Dei, lumin ecclesiastica, sed eliam in angelica hierar-
id est verbum praedicationis, quod Christus annun- chia, iJ est sacro principatu, _scilieet purgalio et
tiare per seipsum coepit; id adimpleo per ministe- illuminalio et perfectio. Purgalio in his qui corri-
rium meaepiaedicalionis, quia in doclrina mea per- piuntur, illuminatio in his qui docenlur, et per<e-
ficilur quidquid minus in Seiipturis sanctisdicluiu ctio in his qui perfecti exhibentur. Homines enim
fuerat, id est oinnis perfectio justiliae et sapientiae purganlur a peccafis et errore, et illuminantur do-
quam mortales adipisci valent, complelur in mea ctrina sapientiae, ac perficiuntur sublimiori virlu-
pradicalione. Adimpleo verbum, id esl mysterium ; tum et sapienlise asseoutione. Angeli quoque pur-
boc est secretumoccultum redemptionis humanae per ganturab igno:aiUia,etilluminanttirdivina scientia,
incarnationem ac morlem Filii Dei, per quam gen-ED et perficiuntur majori cognitione ejusdem scientise.
tes illuminatae sunl, et credeniibus Judaeis sociatae Hcs ergo gradus hierarchiae,id est sacerdotalis aclio-
ct eoaeqitatae, caeteri vero Judaei excaecali. Quod nis insinuans Apostolus, dicit de se, suisque socus,
mvsteiium fuil hominibus abscondilum a smculis, quia Christum annuntianius, corripieiues omnem
i I esl ex quo ssecula esse cceperunr, hoc est dies bominem, qui scilicet correptione indiget pro qua-
suceedere nocti, noxque diei, et -generationibus, id cunque culpa, et docentes iu omni sapienlia dhino-
est ex quo generationi generatio successit usque ad ruin omnem hominem qui jam correptus est, el ab
advenlum Domini. Absconditum fuit omnibus tam errorevel peccatis puigatus. Non enira prius tra-
longo mundi spalio, nisi paucis quibus per Spiri- denda est homini doctrina sapientiae, quam vasciii-
ium sanctum Deushoc revelavit (Luc. x; Mallli.w). tiis ej"uspurgatum sit ad susceptionem iUius. Idco
Nam, elsi nonntilli pbilosophorum de divinitate sic corripimus, ac deinde docemus, ut exhibeamus,
Filii Deimulia recle dixerunt, nihil lamcn de in- id esl faciamus omnem hominem qui correptus et
«arnatione et morle ejus, ac nostra per eam redem- doctus fuerit, perfectum in Christo, id est in Chri-
ptiene cogno\eiunt. Abscondit enim Deus hoc a stiana religione. Yel in ccelesli patria exhibeamtts,
sapientibus et piudentibus, et revelavitea parvulis. id est offeramus eum Deo tanquam sacrificium in
1527 ' IIERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 1328
Christo Jesu perfectum, id est bonis omnibus perfe- A est tendentium in omnes copias pleni intellectus, ut
cte plenum. In quo, id est qua re, scilieet ut corri- perfecte de humanis et divinis habeant inlellectum,
piam et doceam, et exhibeam Deo perfectum om- sicut et de anima et de supernis spiritihus ; alque
nem hominem in Christo, et ego laboro, id est la- ita gradatim proficianl in agnilionem myslerii Dei,
boriosis conalibus adnitor, cerlundo contra rebelles, id estut agnoscant illudquotiest secretum, elapaueis
adjuvanlibus signis, quae Deus ad confirmationem agnitum de essentia Dei Palris et Domini Jesu
adjungit labori meo, secundum operationem ejus, Christi, unde sciantqupd una est utriusque substan-
scilicet Christi, quum ipse operatur in me in virtute lia, quamvis alia Palris, alia Filii sit persona; et
miraculorum, vel in virtute potentis per Spiritum qiiod Paler non est piipr aut major Filio, nec FHius
sanclum et eflicacis sermonis, sive virtute internae poslerior aut minor Patre, sed ambo coa)lerni sunt
forlitudinis, quae per Spirilum sancttim me corro- et eoaequales. Tendant ergo in omnes divilias ple-
borabat interius ad constantiam praedicandiet bene ailudinis inlellectus, in agnitionem m_-slerii Patris
agendi. et Christi ejus, ut accipiant agnitionem sacramenli
CAPUT II. Dei in Christo, advertenles bas esse divitias sapien-
« Yolo enim vos scire qualem sollicitudinem ha- tiae et scientiae, si agnoscatur Christus in deitatis
< beam pro vobis, et pro his qui sunt Laodiceae,et B suseplenitudine adorandus cum Patre. Omne enim
« quicunque non viderunt faciem rneam in carne, myslerium sacramenti Dei in Christo est, ut qui
« ut consolentur corda ipsorum instructi in chari- eum cognoseil, omnium notitiam habere videalur.
< tate, et in omnes divitias plenitudinis intellectus, Omnis enim ralio scientiae supernse vel lerrenae
< in agnitionem mysterii Dei Patris et Christi Jesu, creaturae, in eo est qui est caput omnitim et aclor;
« in quo sunt omnes thesauri sapientiae et scienlias ut qui hunc novit, nihil ultra quaerat, quia hic per -
* absconditi. Hoe aulem dico, ut nemo vos decipiat fecta virlus est et sapientia; et quidquid alibi qua>
« in sublimitate sermonum.Nam etsi corpore absens ritur, bic perfeele invenitur. Quod infideles non pu-
< sum, sed spiritu vobiscum sum, gaudens et vidcns lant, quia non legunt in evangeliis et propbelis
« ordinem vestrum, et firmamentum ejus quae in astrologlam, et hujusmodi alia quae Deo despecta
< Christo est, fidei veslrae(I Cor. v). Sicut ergo ac- sunt, quia nihil proficiunt ad salutem, sed nulriunt
< cepislis Jesum Chrislum Dominum, in ipso am- in errorem; et dum h^s student, euram animaenon
< bulate, radicali et superaedificatiin ipso.et confir- hahent. Qui vero Christum novit, thesaurtim sapien-
« mati in fide, sicut et didicislis, abundantes in illo , tise ei scientiae invenit, quia id novit quod ulile cst
« in gratiarum aciione. s ad omnia. In quo scilicet Christo, sunt omnesthe-
Ideo vobis refero me laborare ut omnem Iiomi- C s»uri sapienlimel scienliw. Sapientia e*t divinorum,
nem corripiam et doceara et perfectum exhibeam, scientia vero humanorum, et haec utraque, id est
quia volovos scire, id est volo ut scialis, qualem sol- divina et humana, in Christo sunt. Omnia enim quae
iiciludinem hubeo pro vobis, quam curiosus sim de pro nobis Yerbum caro factum, temporaliter et lo-
veslra salute, et pro his qui sunt Laodicem, id est caliter fecit ac perlulit, secundura hanc dislinctio-
apud illam civitatem vobis affinem, et pro caeteris nem ad scientiam pertinent, 1
non ad sapientiam.
quicunquenon viderunt faciem meam in carne, id est Quod autem Verbum sine tempoie et sine loco est
non puletis me minus sollicitum esse pro illis, qui- Patri coaelernum et ubique totum, ad sapientiam
bus in mea persona non prsedicavi, quam pro his pertinet. Ac per hoc Yerbum caro factum, quod est
quos corporaliter praesens ore proprio docui; vel Christus Jesus, et sapienlise thesauros habet et
pro illis, quos oculis carnis non video, quam pro scientiae. Onmes itaque thesauri et sapientiae divi-
liis, quos praesentia corporali foveo. Ad hoc sum narum atque coeleslium rerum, et scienliaehuma-
pro illis sollicitus, ut consolenlur, id est consolalio- narum atque terrestrium sunt in Chrisio. Sed the-
nem habeant corda ipsorum, dum me paternam sol- sauros istos alii fidelium magis noverunt in Christo,
licitudinem erga se habere cognoverint. Pro his, alii minus, infideles' aulem prorsus ignoraverunt
"
inquam, solliciius sum, qui non viderunt faclem eos. Sunt enim in Chrislo absconditi. Et ideo ne
meam in carne, instrucli in charilate, id est qui me miremini si jam in Chrislo estis, et necdum eos
corporaliter non viderunt, et in charilale sunt inveuistis, vel partim adhue invenislis, quia non
instructi, vel ad hoc sum sollicitus, ut ipsi in vobis omnibus patenl, sed eis tantum qui pelunt et pul-
consolentur corda ipsorum, id est corda sua instru- sant. (Matth. vn). Sed hocpropterea dico vohis de
ctiinchaiitate, quam Deus ad nos habuit, qui pro mysterio Dei, quod in Ghristo est, id est de myste-
nobis Filium tradidit. Qui enim hoc altendit, polest rio redemplionis humanae, quam Deus in Chrislo
se in hac miseria consolari, quia inde perpendit ad posuit, et de divitiis thesaurum sapientiae et scien-
patriam sepossereverli. Qui boc, inquam, attendit, tiae, quae in eo sunt absconditae, ut nemo vos deci-
potest se in adversis quae patilur, consolari, quia piul in sublimilale sermonum, id est nec h&;relicus
inde perpendit, quam juslum sit, ut ipse pro pec- aliquis, nec pseudoapostolus, nec gentilis vos a fide
catis suis flagellapaliatur, cum Dei Filius tanta sine Christi separet per sublimem facundiam, quia non
peccato passus sit. Consolentur corda ipsorum, et est virlus in composiiione verborum, scd in sensi-
hoc in omnes divilias vleniludinis intcliecVs, id bus. Ncmo vos ratione mundanarum rerum abstr a-
'
.329 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IX El-TST. AD COLOSS. 1550'
tiat a spe, quoe e$t in Conditore ac Redemptore; tk t dum Christum, quia in ipsp inbabitat omnis
nenro vos argumentis et eloquentia verbortim scpa- < plenitudo divinitatis corporaliter, et estis in illo
ret a Dei sapieulia, hoiior vos ad agniiionem myste- '< repleti, qui est caput omnis principatus et pote-
rii Dei, ne" possitis decipi, quia licet corporaliter < statis. >
^non sim inter vos, habeo tamen soUicitudinem pro Moneo ut ambuletis in Christo, et videte, id est
vobis. Nam etsi corpore absens sum, sed, id est cauta circumspectione cavete, ne quis vos decipiat,
tamen, spiriiu,ic\ est sollicitudine elaffectu dilectio- seducens in aliquem errorem per philosophiamter-
nis vobiscum sum. At contra mcrcenarius, cum sit renam, quaeargumenlis et subtilitate componitur;
ovibus corpore prsesens, spiritu tamen longe est ab et fallit, dum verisimilibtis causis et commentitiis
•eis, quando \eniente lupo fugit, non mutando lo- rebus nihil tam \erum aeslimatur, quam quod con-
cum, sed subtrahendo solatium, quia se sub silen- spicitur in elemeritis. Quaenon a Deo, sed ab homi-
tlo abscondit dum raptori contradicere non audet. nibus ordinata est; et ideo cavenda, quia cultrix
Ego sura spiritu vobiscunr, id est animo et sollici- est mundi, non Dei; a Cliristo i;etrahit, in quo est
tudine, vel Spirilu sancto qui in me habitat, et omnis perfectio, quia habet omnia quae Pater. Vi-
ubique praesens est, ac -replet orbem terrarum dele ergo ne quis vos sedueat per philosophiam, W
(Sap. i) , sum vobiscum. Nam et Eliseus licet 1D est per mundanam sapientiam, quae naturalia se-
corpore abesset, spiriiu tamen erat praesens, quitur et argumenlalis, et per inanem fallaciam
quando Giezi percipiebat munera a Naamau Syro, pseudoapostolorum. Fallacia enim est, quod de lege
vel quando rex Syiiae contra regem Israel consilia dicunt; manis, quia in hac falsilate nulla est utili-
tractabat (IV Reg. v, xvi). Ila ego sum spiritu vo- tas, quod solel esse aliquando in falsis. Quaefallacia
biscum intuens quidquid facitis, ut jam revereamini carnalium observantiarum est secundumtraditionem
perverse agere in oculis meis, et ad observantiam hominum, id e.=tPharisaeorum,quibus ait Dominus:
Evangelii proniores. sitis. Spiritu sum vobiscum, < Irritum fecistis mandatum Dei propter tradilionem
gaudens deprofecluvestro etvidens ordinem/vestrum, veslram (Matth. xv), > secundum elementa mundi,
id est considerans quia inviolabiliter custoditis ordi- id est secundum cursum solis et lunae, ut celebratio-
nem sacrae religionis, et videns firmamentum ejus festivilatum et sacrificiorum, quae diversis tempo-
fidei vestrm, qum est in Christo, id est contemplans ribus agebatur; et non secundum Chrislum, quia
quia firmam fldem habeatis in Chrislo. Utrumque quisquis legem .adhUc carnaliler observandam pu-
euim aspicio, et ordinem vestrae sanctitatis, el flr- tat, a Christi veriiate discordat. Nam ideo illse car-
mitatem veslraefidei. Cavete ergo ne quid reprehen- „ nales caeremoniaenon possunt jam observari, ne in
sibile in vobis appareat, cum ego vestram et con- his adhuc venturus promittatur Christus, aut nun-
versalionem et fidemvideam. Et quia ego de ordine quam in eis promissus fuisse credatur. Et propterea
quem servatis, et fide quam lenelis gaudeo, ergo non secundum Chrislum est-jam ilia carnalis obser-
nolite inde declinare, sed sicut a bonis doctoribus vatio. Vel cavete ne quis vos decipiat per philoso-
vestris accepistisJesum Chrislum Dominum et Deum, phiam, id est per philosophicam inlerpretationem
iJ est sicut ab eis quemadmodum oporleat eum idolorum; et per inanem, id esl ab omni utililate
credi et coli didicistis, ita ambulate, id est proficite ct omni veritate vacuam fallaciam talium diclorum,
el augmeutum facite, atque in iuteriora tendite 'tin quae est secundum traditionem bominum, id est
ipso, non extra ipsum, et nolile exorbitare a via quasi sapienlium, qui quasi prudentius idola expo-
reclitudinis quamtenere ccepistis; vos dico, radicali nunt secundum elementa mundi. Juno, inquiant,
sicut bonae arbores, quantum ^id activam vitam est aer, et invitant ut mare colatur in Neptuno,
fructumboni operis afferatis; etsupermdificali sicut lerra in simulacro Telluris, aer in Junone. Llcmenta
domus Dei, quanlum ad contemplationem, in ipso sunl ista, quibus Uic mundus consistit. Non ergo
qui est vitis vera, unde palmiles omnes surgunt quasi qualescunque adoralores simulacrorum, sed
(Joan. xv); et fundamentum, in quo totum exislit D quasi doctiores interpretatores signorum cavendos
aedificium.Nam < Dei agricultura estis, Dei aedifica- esse vobis moneo, quia in hujusmodi interpretatip-
lio eslis (I Cor. iti), > et perseverate cenfirmati, id nibus estinanis fallacia, quaerseducere molitur in-
est per omnia firmali atque constantes, in fide sicut cautos. Tradiderunt enim philosophi, qui boc loco
el didicislis, docente Epaphra vel Archippo, non vocantur homines, quia se solos putabant ratlone
sicut pseudo volunt vobis suadere. Vos dico, abun- utentes, Deum non posse fieri creaiuram nec homi-
dandes in illo bonis operibus atque virtutibus in gra- nem posse^nasci de virgine, vel mortuum resurgere,
tiarum aclione, ut semper agatis Deo gratias de bo- considerantes elementa, id est has visibiles creatu-
nis quae jam ab eo percepistis, et magis ac magis turas, in quibus ex commistione animalia generantur;
abundare studeatis. Sic enim proderit vobis confir- et quod moritnr, non iterum vivit. Sed talium dog-
matos esse in fide. Alioquin iides si non habeat matum assertores caveudi suut, quia sicut huma-
opera, mortua est in semetipsa (Jac. n). nis rationibus agerent de aliqua creatura, sic agunt
< Yidete ne quis vos decipiat per philosophiam et de Creatore, videntes eum sub legibus humanis
< inanem fallaciam, secundum traditionem homi- contineri, et nou secundum Chrislum, id est nou
« num, secundum elementa roundi, et non secun- considerantes potenliam, quae facta est Ghristi carf-
1531 - HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI |i 1532
ne. Qtda iu ipso inhabitat non quaedam pars coele- A non descendat, et huie capiti subdatur, atque ab
stis gtatiae, slcut in caeleris-sanctis, sed omnis ple- hoc capite regatur. |
nitudo divinilalis non umhratiliter, sicut in lemplo < In quo et eireumeisi estis circumcisione non
Saloinonis, sed corporatiler, id est solide ac veraci- < manufacla in exspoliatione corporis cai nis, sed ia
ter. Non enim ideo corporaliter [al. corporeus] c circumcisione Jesu Christi, consepulti ei in bap-
quod corporalis sitDeus;sed aut verbo translafo « tismo, in quo et resurrexistis per fidem operatio-
usus est Apostolus, tanquam in templo manu facto < nis Dei, qui suscitavit illum a morluis, et vos cum
non corporalitcr, sed umbratiliter habitaveril, id t mortui cssetis in delictis et piseputio carnis ve-
esl prsefigurantibus signis, nam omnes illas obser- c strae (Ephes. n), convhiiicavit cum illo , donans
vationes umbras fuiuroriim vocat (Hebr. x), etiam ( vobis omnia delicia, delens quod adversum nos erat
ipso translato \ocabulo; summus enim Deus, sicut « chirographum decreti, quod erat contiarium no-
scijptum est (Act. vn), non in manu faclis templis c bls, et ipsum lulit de medio, afligens illud cruel,
babifat aut ccrte corporaliler dieium est, quia in t et exspolians principatus et poiestates, iraduxit
Christi corpore quod assumpsit ex virgine, lanquam o conlidenter, palam triumphans illos in semetipso.>
in lemplo habilat Deus. Unde Judaeis ait de templo Modo lateuter ingrediturAppstolusostendere ob-
corporis sui, < Solvite templum hoc, et in triduo " servantias legis esse superflua., et solam Clnisil
excitabo illud (Joan. n). > Quamus igitur in quoli- fidem sufficere ad salulem.Vos,ii!quit,eslis in Chri-
bct praecipuo membro velut in aliquo ihagno pro- sto, spirilualibus bonis repleli, in quo £t circumcisi
phela vel aposlolo divinitas inhabitet, non tamen eslis. Resurrectio enim Christi, quae facta est tertio
sicutin capite quod <st Christus omnis plenitudo quidem a die passionis, sed octaw in diebus hebdo-
divinitalis. Deus enim qui ubique pssesens est, et madis, ipsa vos circumcidit. Resurrexit enim Chii-
ubique totus praesens, non ubique habitat, sed in stus, abstulit vobis desideria carnalia, abstulit con-
templo suo, cui per graiiam benignus est et propi- cupiscenlias malas, abstulit superfluum cum quo
tius. Capitur autem habitans ab aliisamplius, etab nati eratis, et multo pejus quod male vivendo addi-
aliis minus. In Christo enim, qui est caput omnium deralis. Circumcisi in Christo eslis circnmcisione
justorum, habitat omnis plenitudo divinitatis, caete- non manu hominis carnaliter facta in exspoliaiione
ris vero secundum mensuram distribuitur gralia. corporis curnis, id est.in ablatione superflua. cuiis,
Nam et in nostro corpore inest sensus singulis sed in circumcisione Jesu Christi, quae non carnem
membris, sed non tantus quantus in capile, ubi amputat, sed vilia. Non enirn duas res intelligi \o-
prorsus omnis est quinquepartitus. Ibi enim visus P Itiit, quasi et aliud sit caro, et aliud corpus carnis;
est et audilus el olfactus et gustus et tactus, in cae- sed quiacorpus multarum rerum nomen est,quarum
teris autem solus est tactus. Et eliam praeler hoc, nulla caro est (nam multa sunt, excepla carne, cor-
quod tanquam in templo in illo corpore habitat pcra cosleslia cl corpora terrestria) corpus carnis,
omnis plcnitudo divinitatis, est aliud quo intersit dixit corpus quod caro est, sicut alibi spiritum men-
inler illud caput et cujuslibet niembri exceUentiam, tis, eum spiritum qui(mens est. Circumcisi, inquit,
quia de nullo sanclorum polest dici : < Verbum estis circumcisione, quaenon estmanu, id estopere
caro factum est (Joan. 1), > nec quisquam eorum humano facta in exspoliatione carnis corporis, id est
qualibet praesenlia gratise unigeniti nomen accipit. in ampulatione superfluae carnis; sed est facta divi-
Itaque in Christo habitat omnis pieniludo divinitatis nilus in circumcisione Jesu Chrisli, id est in reseca-
corporaliter, id est veracitei. Neque enim divinitatis tione carnalium vitiorum et concupiscentiarum.
corpus est. Sed quia in sacramenta Veteris Testa- Circuracisio enim Christi quae octavo die facta est,
menti vocat Aposlolus umbras, ut praemisimus, fu- signiftcavit nos per fiJem resurrectionis ejus ab om-
turorum, propler umbrarum -comparationem, cor- ni superfluitate vitiorum fuisse spoliandos, et in oc-
poraliter dixit habitare in Christo plenitudinem di- ta\a aetate saeculi per resurrectionem corporum ab
vinilalis (Hebr. x), quod illo impleanlur omnia, D omni labe mortalitatis ct corruptionis exuendos.
qu<eillis umbris figurala sunt, et sit quodammodo Circumcisi estis spiritaliter circumcisione Christi
umbrarum illarum ipse corpus, id est figurarum et (Luc. n), consepulli ei in baplismo. Haecest eniin in
significationum ipsarum ille sit veritas. Qui vero vobis circumcisio Cbristi, uliis scilicet \os esse
dicit carnales observantias adhuc necessarias, dicit mortificatos, ut sepulturae ejus in baplismo parti-
Christum non esse corpus umbrarum, nec Deum ad cipes facti, resurreclipnis quoque ipsius incorrupti-
omnia suflicientem. In Chrislo quidem manet omnis bililate morum et novaeconversaiionis ...
sitis partici-
.,
Trina enim mersio haplismi, nnago est indua-
plenitude divinitatis corporaliter, et vos eslis in pes, ut quisquis in aquam velut in
nae sepulturae Domini[
illo i-epteti gratia divinitalis, pcr quam virtulibus
sepulcrum deponiturj morluus sit omnino peccalis,
et saiictis operihus abundetis. Nec mirum si in vos ut
possit resurgere virlutibus. In quo scilicet Christo,
per eum transfundiiur divina gratia, qui tantae ex- et resurt exislis a niorte animae posl sepulturam
cellenlise est, ut sit capul omnis principalus ei polc- baptismi per fidem, qua credidistis eum resurrexis-
stalis. Neque enim est ullus principatus aut ulla se, etvos per eum resurrecturos. Rcsurrexistis, in-
poieslas in coelo sive in tsrra, qui ab hoc capitc quam, per iidcm operationh Dei, id est per hoc
4333 COMMENT.IX EPISTOLAS PAULI. — IX EPIST. AD COLOSS. i'6TA
quod creJidi >:is operationem quam Deus fecit in eo, A Deus tulit ipsum de medio, ut possimus aihoereri
qui suscilavil illum a mortuis, et vos convivificaiil Deo. Ipsum tulit de medio, affigens iilud cruci, us
alque conresuscilavit, cum illo, curn esselis spiritali- sicut a ligno coeperat, ila in ligno fmiretur. Cruci-
ler morlui in deticlis, qaae commiscralis delinqtien- fixo enim innocente Christo, iiHeremptum esl pee-
do honum, et prmpulio camis veslrm, id est carnali catum Adae.Yel si decrelum intelligiuius legeni
immundilia a;i quanr lapsi fueratis. Praeputium enim Moysi, ipsum Deus lulit de medio Judaeorum et^
bic vocatur illuJ, quod praeptttio significatur, hoe gentilium, ne pcr legem amplius separarentur, sed
fst peccata earnis. Cum ita esseiis mortui, comhi- in Chrislo fierent unus populus, afiigens illud cruci,.
fica\it \os Oetts cum Christo.id est resuscitai.s ut j'am _cesset, postquam omnia saciilicia in olla-
Chri.tum corporaiiter, resuscitavit cum eo spiritali- lione veri Agni sunt impleta; sicut ncs a lege et a,
ter; donans, id est dimiltens vobis omnia delicta lam legis praevaricalione liberavit, sic et palres antiquos
originalia quam actwalia, ipse delens chirogrupLum ab inferis eripuit, ne quis putet eos per legem sal-
decreli, yucd eral adversum nos. Non solum enim vo- vatos, et hoc est quod de Filio subditur, cum tie
bis gciilibus delicta donavit, sed et nobis Judacis Palre agerelur, quoniam inseparabilia sunt opei a
prsevaricationes quae sunt ex lege dimisit. Et hoc Palris et Filii, exspoliuns principulus et poteslutes,
est, delens ehirographum, etc, Chirographum enim " traduxit confidenler. Exspoliavit enim principat-.ts.
vocatur manualis scriptura, ad alicujus rei memo- et poteslates daemonum, auferendo illis animasju-
riam commendandam facta. Quod chiiographum di- storum,- quas in inferno prepler culpam primi pa-
vidunt homines, Inter quos res, unde sit chirogra- renlis detinebant; el traduxit, id est trans infernum
phum, constituitur; et indepartem suam unusquis- duxit ad regna ccelOrum ipsas ab inferis creptas
que reservat. Chirograpbum vero a Deo delelum fttit sanctorum animas; et hoc confidenler, id est cuin
memoria peccatorum ex^ legis transgressione ve- magna fiducia fecit, non timens daemones, utpote
iiienlium , quse-non recedebata mente Judseorum et qui nullum habebat peccatum. Nec istud quod dici-
malignorum spirituum. Delevit ergo chirographum tur, exspolians principatus et potestates, repugnat
decreti, id est memoriam transgressionis, quae erat sententise qua dictum est, < qui est caput omnis po-
ex decreto, id estex lege.Conscientia enim nostra et testalis, > quia ibi est sermo de bonis principatibus
diabolus ad accusandum erat memoria Hlius trans- ac potestatibus, hic autem de contrariis. Principatus
gressionis; et ita haecmemoria erat adversum nosj euim vocantur illi nequam spirilus, qui principan-
"nocens nobis, et nos crucians. Sed hoc realu per tur in vitiis suis, quaespecialiter suggerere consueve-
baptismum deleto, nec conscienlia nostra jam ti- ' runt; sicut spiritus fornicationis, qui principantur
met, nec diabolus quod objictat habet. Quod decre- " lihidinosis; et spiritus superbiae, qui dominantur su-
tum erat nobis eontraiiuin, id^st rectitudo j'ustitiae perbis. Potestales vero dicuntur illi spirilus, qui ba-
quae decrela fuerat in lege, erat contraria pravilati bent vim prsecipitandi in majora peccata bomines,
Tioslrarum pi aevaricationum; sed perauxilium novae quibus praevalent per jnternas eorumeupidilates.
gralise coneordavimus adversario nostro, id est legi Ibi ergo vincuntur inimicae nobis invisibiles pote-
dhinae, obtemperantes praeceptisejus, sicut ait Do- states, ubi vincuntur invisibiles cupiditates. El ideo
Eiinus : Esto consenliens adversaiio tuo cito, dum si in nobis ipsis vincimus temporalium rerum cupi-
es cum illo in via, id est esto concors et obediens ditates, necesse est ut in nobis ipsis vincamus e.t
sermoni praeceplorun1 coelestium, qui tuis pravita- illum, qui per ipsas cupiditates regnat in homine.
tibus adversatur, cito dum es cum illo in itinere Spoliavit itaque Ghristus hos principatus et potc-
prsesenlis vita£ Yel chirographum , id est manu states, eripiens ilbs homines quibus dominabantur,
scriptum, erat perpetraiio praevaricationis Adae. dum per donum sancti Spiritus exstingueret sseculi
Quod erat ad\ersum nos, id est adversabatur saluti cupiditaies in cordibus ipsorum hominum, et tra-
nostrae, el intercludebat nobis ingressum "coelestis duxit easdem cupiditates vel principatus, id est ab
patria.. Decrelum vero quod erat contrarium nobis, ,n his qui ad fidem conversi sunt, expulit, sicut dke-
ipsa fuit senlentia damnationis nostrae, ,quae erat rat -. t Nuhc princeps huj'us mundi ejicietur fpras
cunctis hominlbus adversa. Sed delevit Deus hoc (Joan.xu), > et hoc fecit conlidenter, sciens seju--
chirographum, id esl veteris culpse cautionem, qua stam babere causam , et palam, id est coram omni
nos diabolus debitores morlis tenebal, ideo chiro- populo pendens in cruce, triumphavit, id est ctiui
graphum ipsum erat decreti, id est decrelae damna- gloria vicit illos in -semetipso, id est in passione
tionis nostrae, qua decretum erat ut juste teneremur proprii corporis, qui postea triumphalurus erat et
sub hoste captivi, cui nos sponte subdideramus ad in martyribus suis.
ronsensum iniquitatis. Yel decretum Dei fuit: < De < Nemo ergo vos judicet in cibo aul in potu, aut
ligno scienliae boni et niali ne comedas (Gen. n). > t in parte diei festi, aut neomeniae, autsabbatorum,
Hujus decreti \iolati chirographum , id est memo- < quae sunt umbra futurorum, corptis autem Chri-
jiara delevil Deus, quando peccatum primi parentis < sti. >
per sanguinem Christi abluit, et quasi oblivionl tra- Et quidem circumcisi spiritualiter estis circumci-
didit, et ipsum lulit de medio. Erat enim hoc pecca- sione Christi, per quem non egetis circumcisione
tum intsr Deum et nos, separans nos a Deo; Sed carnali, ergo nullam aliam carnalem observanliaiu.
»&i5 HERYEl BURGIDOLENSISMOKACIII | 1358
tiebelis legi, cum istam quae major est accipere non A ' Nemo vos seducat, volens in bumilifatc, et re-
debeatis, praeserlira quia Deus ehirographum de- < ligione angelorum, quae non vidit, ambulans,
creti, id est Iegis, sicut supradictum est, tulit ii < frustra inflatus seitsu suse carnis, et non tenens
medio utriusque plebis, afligens illud cruci, ut jam < caput ex quo totum corpus per nexus et conj"un-
quasi mortuum cesset, et per triumphum Domiuicae t ctiones subministralum et construclum, cresci^
passionis a potestate daemonum liberati sumus, a t in augmentum Deii Si ergo mortui esiis cum
qua eripi per legem non valebamus. Cura haec ita < Christo ab elementis bujus mundi, quid adhuc
sint, et a servitute legis per nova?gratiae libertatem t tanquam viventes in mundo decernitis ? Ne teti-
sitis erepti, igittir nemo, id est nullus pseudo vosju- « geritis, neque gustaveritis, ueque contrectaveri-
dicet, id est judicabiles et reprehensibiles dicat in t tis quae sunt oraniajm-inlerituni ipsousu, secun-
cibo aut in poiu, id est in discretione ciborum et po- « dum praecepta et doctrinas hominum, quse suut*
tuum quod alii sint assuroendi, et alii respuendi, t rationem quidem liabentia sapientiae in super-
quia quos cibos Judsei vitaut in pecoribus, nos vita- t stitione ct humilitale, et non ad parcendum cor-
mus in moribus. et quos potus iUi cavent in liquo- « pori, non in honorelaliquo ad saturiiatem carnis.>
ribus, nos cavemus in voluntalis affectionibus. Ncmo Ipsi qui de circumcisione venerant, et se Chri-
eorum qui magistros legis csse se jaetant, vos judi- B stianos dicebanl, j'udaizaudi consueludiuem non de-
eet in cibo vel in potu, quod alii immundi sint, alii serebant, aliosque in errorem suum Irabere satage-
rnumfi, quoniam < omuia munda sunt mundis, co- banl. Ideo eredenlibus dicitur de illis. Nemo vosse-
inquinalis aulem nihii esl mundum (Tit. i); > aut ducat vel superet,id est nemo vos verilate in erro-
in parie diei fesli, ut alios dies festos putent, etalios rem trahaf, nemo vos in cerlamine disputalionis
non festos, quia nobis qni in Chrislum eredimus fraudulenter vineat, ut bravium vobis supernae re-
resurgentem, jugis et aeterna festivitas est, aut in munerationis iollat, voiensea qum non vidit, id est
parte neomenim, id cst Kalendarum et mensis volens lenere vel suadere carnalia Iegis mandaia,
novi, quando decrescens luna finitur, et noctis um- quae nunquam intellexit in humilitate litlerae el an-
bris tegitur, quia Christianorum lumen estaeternum, gelorum religione atque cultura, ut non serviatis
et semper solis justitiae radiis illustratur; aul in spiritali iiilelligenliaeised exemplarihus fttturorum.
parte sabbalorum, ut non faciant senile opus et Humilitas enim hoe Ioco non esi illa, quse iaudatur
onera non portent, quia nos Christi sumus libertate in Scripturis, sed illa, quae deprimit sensum men-
donati, et ossera peccalorum gestare desinimus. tis in terrenam alquej carnalem inlelligentiam. Yere
NeovGraece,novum dicitur Laline, /xi}v>a luna. Neo- r( enim humilis sensus et miseranda suspicio est, Do-
menia, nova luna, ct novae lunae observatio, novae minum credere hircorum atque laurorum sangaine
vitaeest sanetificatio. Sabbalum verum perpeiuum deleclari, et nidore thymiamalis, quem saepe homi-
observat, qui spe fulurae quietis sanctis est operibus nes declinamus. Religio angelorum vocaiur boc
intentus, nec in ipsis bonis actibus suis quasi de loco cultura, quae non Deo, sed malignis spiritibus
propriis et de his quae non acceperit, gloriatur illum exhibetur. Ex qiio enim faclum est quod Dominus
in se operari cognoscens, qui simul operatur et ait: < Relinquelur domus vestra deserta (Luc. xxi;
quietus est. Sabbatum enim quod interpretatur re- Mallh. xxm), >omnis judaicarum observationum
auies, significa\it requiem, quam animae sanctorum cultura destructaest; quascunque offerunl viclimas,
habent a vitiis in praesenti vita, et quam habiturae non Deo offerunt, sed angelis refugis, id est spiri-
sunt corporibus exutae donec resumant corpora. libus immundis. Yeliu humiliiate etreligione an-
Qum omnia sunl umbra fulurorum (llcbr. x), quia gelorum, quia hujusmodi sectatores plerumque
nihil suh Veteri Testamento camaliter observaba- solent in seipsis humililatem et religionem angelo-
tur, quod non praefiguraret aliquid spirituale futu- rum ostendere, ut citius credatur eis qnasi sanctis- .
rum vel in hac Ecclesia, vel in ea quaejam in ccelis simis. Angelos enjm puxta hunc sensum vel caele-
regnare ccepit; corpus aulcm, id est solida veritas D 1 stes spiritus, vel sanctos praedicatores intelligimus.
huj'us umbrae est Christi, id cst pertinet ad Chri- Nemo ita religiosumise fingens, seducat vos, atn-
stum. Omnia illa sunt umbrae fulurorum, in quibus bulans frustra, id estjfaciens in vacuum et sine uti-
Judaei j'uxta Iitterara haerent, et tenentur in lerra ; lilale quidquid facit, 1 qui infideliier cuncla facit;
nos vero j'ttxta spiritum transearaus ad Christum, inflatus sensu carnis'.sum, id est carnaliter cuncta
qui ad distinciionem umbrarum nunc corpus appel- intelligens, et traditionum judaicarum deliramenta
latur. Quomodo enim in corpore veritas est, et in perquirens, atque exiearum notitia tumens et non
eorporis umbra mendacium, sic in spirilali inlelli_ tenens caput omnium Scripturarum atque scientia-
gentia mundus omnis cibus et pottis, et tota festivi- rum. id est Christum qui est Dei sapientia, et est
tas, ct perpetuae Kalendae,nec non, aeterna requies caput ecclesiae sanctorum; et quia non tenet Chri-
exspectanda est. Universa haec Ioquitur Apostoltis slum, qui est caputjomnis sacrae intelligentiae et
contra eos, qui credentes ex Judaeis in Dominum capul omnium electorum, patet quia fattius et re-
Salvaiorem, Judaicas casremoni&sobservare cupie- probus est. Ex quo capite lotum corpus Ecclesiaeper
bant, (Matlh. xxiv Marc. xm; Luc. xxi) uude ct nexus et conjunctiones subministratum et ccr.stru~
kdhue subdit: cium, crescit in augmentum Jht. Gorpus qulppe il-
1357 GOMMENT.IX EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD COLOSS. 1538
lius nos omn&s sumus. Per nexus et conjunctiones A et abslinenlia creaturarum mundi, quid adbuc de-
corpus ligatur, quia dum capiti pectus, dum pectori cernitis alias esse vilandas, et alias esse assumen-
brachia, dum brachiis manus, dum digiti manibus das? Elementaenim \ocat has visibiles creaturas,
sunt conjuncli, ac membra caetera mernbris inhae- quae tola universilate per se considerata partes
rent, corpus omne perficitur. Sicut sancli aposloli, mundi sunt. Et isli erant, ut diclum est, ab elemen-
quia Redemptori nostro propinqui steterunt, ei tis mortui, id est separati ab abslinentia crealura-
quasi peclus capiti inhaeserunt. Quosquia martyres rum mundi, quibus in laico rite abslinebant. Vel
sunt seculi, conjuncla brachia pectori fuerunt. elementa dicit, quae ipsi colebant in idolis , sicut
Quibus dum pastores et doctores subuniti sunt per mare in Neptuno, et aerem in Junone.Scdperfidem
bona opera manus brachiis inhaeserunt. Hoc vero Christi ab bis separali erant. Nam ubi Invenimus
omne eorpus Redemptoris nostri quotidie per nexus aliler et aliter, facta est ibi quaedam mors. Mors
et conjunclior.es subministraiur et construiliir in enim est, non esse qtii fuit. Immorlalis quidem est
coelo, quiadum ad eum HIuc eleetaeanimae ducun- anima, qui semper vivil; et estin illa semper qui-
tur, ei sua membra colligantur. De quo recte dici- dem permanens, sed muiabilis vita; ideoque secun-
lur, subministratum et conslructum crescit in aug- dum mutabilitatem ejusdem vitae, potest et morla-
mentum Dei quia Deus omnipotens redemptor no- B lis dici, quia si olim vivebat sapienter et nunc de-
sier, qui in se in quo proficiat non h3bet, adhuc per sipit, morlua est in deterius, si vivebat insipienter
membra sua quolidie augmenlum habet. Sed quis- ei sapit, mortua est in melius. lta mortui in melius
quis adhuecarnaliter legem observandam praedicat, erant isti,fluibus nunc dicitur : Si morlui estis ab
non tenet caput buj"us corporis, quia fidem et gra- etemenlis, quid adhuc tanquam viventes decerniiis ?
tiam ejus impugnat, et corpus ej'us quod ita conne- Cum Christo per fidem associati, morlem istam ,
xum est scindere quaerit; et ideo subtililer vobis laudabilem assecuti sunt, propterea mortui esse
cavendtis esl, ut inimicus Chrisii et Ecclesiae, licet eum Chrislo dicuntur. Yel cum Christo mortui,
Chrislianum se fingat. Non solum enim vaniloquos quia Christo patiente et ,moricnle, et illi compassi
et menlis seductores, fabulosa et vana garrientes, sunt et commorlui, non quidem eo tempore quo
id egt in eis vanilalibus velut altam scicntiam pro- ille morlem suslinuit, sed quo ipsi fidem percepe-
mittentes contra regulam iidei, quam catholicam runt. Et quia mundo semel cum Christo morlui
susceplstis, cavere debelis; sed etiam ipsos, qui de erant non iterum quasi viventis mundo decernere
ipsa incommutabilitate divina nalurae, vel incorpos carnaliler debebaut, dicentes adinvicem vel ad se-
rea creatura sive crealore veraciter disputant; et _ quaces suos : Ne teiigerilis morluuin, sive replile,
quod dicunt, omnino documentis atque rationibus ne inquinemini ab eo; neque guslaverilis camein
cerlissimis probant, et tamen ab uno Dei et homi- animalium quae non ruminant, neque manu conlre-
num mediatore consmtur avertere, tanquam pe- ctaveris horum quidpiam. In his verbis adhihenda
stemJnsidiosiprem caeteris fugile. Quod autem se- est quaedam pronuntiatio in vultu ei in modo vocis.
quitur , si ergo morlui estis cum Christo ab elemen- Per irrisionem quippe verba posuit eorttm qui di-
tis hujus mundi, quid adhuc tanquam viventis, in cunt, ne teligerilis, neque gustaveritis , cum sint
mundo decerniiis, bunc sensum habere videtur : orania munda mundis (Tit. i), qum otnnia ipso usu,
Si baptizati esiis in Christo,et'cum eo in baptismale id esl, si quis utatur eis Judaico rilu, ut ab his ab~
mortui ab elementis mundi, curmecumnon dicitis : stineat, et illis utatur, credens se ita justificari,
< Mihiautem absitgloriaii nisi in cruee Domini no- sunt in interitum, id est ducunt in mortem animae,
slii Jesu Christi, per quem milii inundusrcrucifixus quia sunt secundum prmcepta et doclrinas hominum,
est. et ego mundo (Galat. vi)? » nec auditis Domi- non Dei. Postquam enim veritas advenit, jam non
num dicentem ad Patrem : <De mundo non sunt, Deus ea praecipit, sed Pharisaei; et quoniam aucto-
sicttt et ego non sum de mundo (Joan. xvnj; » sed rilate sua vel Dei male inlcllecta praecipiunt haec,
e contrario quasi viventes in mundo, decernitis : ,D et ralionibus docent, ideo usus eorum et cultura
Ne teligerilis cotptishominisniortui, nec vestimen- interimit, quia sunt praecepta et doctrinae hominuni,
lum aut scabeUum in quo sedit mulier menstruata; non Dei. Unde" per Isaiam dicitur : « Populus hic
r.eque gustaveritis carnem suillam, neque leporum, labiis me honorat, corveroejus longe est a me(Isa.
neque sepiarum, neque murenae, neque anguillae, xxix).> Fruslra autem cqlunt me,docentes doctrinas
neque universorum piscium qui squamas pinnulas- et praecepta hominum (Matih. xv; Marc.vn).Nam et
ve non habent neque contreclaveritis aliquid horum. super illa quae Iex camaliter praecipit, addiderunt
Hie loquilur Aposlolus eis, qui jam servare legem Pharisaei et Scribae mulla, adeout propter inventio-
carnaliier ex parte cceperant. Hucusque enim mo- nes stias frequenter violarent ipsa legis carnalia
nueral stantes, ne seducerentur; et nunc aggredi- mandaia. Unde Doininus arguit cos, dicens : t Irri-
tur eos, qui jam aliqua de lege servabant. Quasi di- lum fecistis mandalum Dei, ut iraditiones veslras
cat : Vos videte ne scducamini. Sed vos alii dicite statueritis (Matth. xv). >Et quibus juslum est, ut
cur legem servalis. Si mortui eslis^cum Ghristo, etc. diebus Sabbati sedeat unusquisque in domo sua, et
Si, inquil, cum fidem Christi accepislis, estis mor- non egrediatur, nec ambulet de loco in quo habilat,
tui ab electis, id est separati ab omui superstitione si quando eos juxla litteram cceperimus arclare ut
.359 IIERYEI BURGIDOLENSISMONACHI 1548
npn ambulent, nec jaeeanl, necsient, sed tantum .A elemenlis mundi, non iebetis ullra lanquam viven-
sedeant si velint praecepta scrvare, solent responde- tcs in mundo, mundana carnabier discernere, et
re ct dicere : Baraehias ct Simeon et Ellel magistri alia ac alia quaeiere, aiiaque et aiia respuere; igi-
nostri, tradiderunt nobis ut duo millia pedumam- tur si consurrexistis cum Chrisio, debelis incessan-
bulemus in Sabbato.Elca^teras buj"usmodidoctrinas ter superna in quibusjjam Christus est, quaerere,
bominum praeferunt doctrinae Dei, qum sunl quidem ut ea cum ipso valealis possidere. Nam sicut cuni
rationem habentia sapientim in supersiilione el humi- Chrislo mortui mundo, mundana debelis postpone-
' lilate. Pro
superslilione in Graeco legitur falsa reli- re, ila consequens est ut curn Cbristo resuscilati,
gio, et humililas hic inlelligenda esl, quse humilia superna debealis appetere. lgitur si consurrevistis
seniiat atque terrena. Videnlur igilur observationes cum Chrislo, qumrite ea qum sunt de sursum, iJ est
Judaicae apud imperilos el vilem plebeculam imagi- coelestia bona, ubi jam corporaliter Christus esl in
nem habere rationis bumanaeque sapicntiae in falsa dextera Dei Patris sedens. Non utinue surreximus
i
religione, et humililale, id est in infimo et carnali sicut Chrislus, sed lamen secundum spern quae TIO-
atque terreno sensu. Yel sunl quidem ralionem ha- bis in illo est, jam nos cum illo resurrexisse testa-
bentia sapienliae in superstitione, id est non in veri- tur Aposlolus : e Spe enim salvi facti sumus (Rom.
tate, sed in falsilate, quse est superabundans, et in B vm).> Spe resuriectionem nostri corporis in Christi
qus rralla est ulilitas; et in humililate, id est deje- corporis resurrectione tenemus, et resurrectionern
ctioiie animae. Quod si ad iionnullos id rcferatur, spirilus j'am in re habemus, ut amodo in no\ilale
qui in Ecclesia de abstinentiae virtule gloriantur, no- vitae ambulemus. Exslinclis enim vitiis nostiis pcr
landuni est qttod Aposlolus superslilioni humiliatis myslerium ac virtulem Dominicae morlis, a morte'
speciem jungit, quia dum plus quam necesseest per ariimaeresurreximus per gratiam Dominicae resur-
alislineiiliam caro atleritur, humililas foris oslen- rectionis. Vel ideo recle riunc dicilur : Si consur-
ditur, sed de hac ipsa bumililate graviier interius rexistis cum Chrislo, quaerile bonis operibus et de-
superbilur. Apud Judaros lamen multo magis in votis precibus ea qua. sunt super eoelum, ul me-
oslentatione bumilitatis regnat superslitio , quia reamini ea invenire, quia omnis qui quaerit, invenii
uride se caelens humiliores oslendunl, indc super (Matih. VII); et debetis ea quaerere, quia Chrislus
omnes superbiunt. Et ea quae obsenant, siinl quem invenire desideratis, est jam ibi in dexlera
non ad parcendum corpori, non in Iwnore aliquo ad Dei (Malih. xxv). Recte in dexlera quia o\es ponen-
saluriiatem cai nis. Non parcunt Judsei corporibus dae sunt ad dexteramjet eongruum est utimmacti-
suis in assumplione ciborum, conlemnenles inter- latus Agnus locum iminaculati gregis primus obli-
dum quae habent, et quaerentes quae non habent. Ei neat. Per dexteram enim, significatur aelerna beati-
quia hoc faciunt, necessitale debilitates interdttm tudo. Et ibi j'am sedet Chrislus, id est quiescit post
et niorbos contrahunt. Nec Jionorant semelipsos, laborem passionis. Sedere vel regnaniis est, vcl ju-
cum oinnia munda sint mundis (Tit. i), nihilque dicantis, et Chrislus in dextera paterni ihroni se-
possil esse pollutum quod cum graliarum actione del, quia cum eo regnat in aelernum. Gb hoc, in-
percipilur (I Tim. tv), et idcirco a Domino sit crca- quam, sedere dicitur, quia nunc omnia judicat, et
lum, ut saturilale et adimpletioue carnis humancs ad extremum judex \idebitur. Quserite ergo perpe-
artus vegelet alque sustenlet. Elementa quoque tua bona, in quibus ipse jam ila secundum humani-
mundi, a quibus fideles esse mortuos dicit, possu- lalem sedet, et sapite ea qum sunt sursttm, id esl pa-
mus ct legem Moysi alque omne Yelus Instrtimen- lato cordis dulccm saporem supernorura bonorum
tum accipere, quibus quasi elementis et religionis tangite, non qum sunl super lerram, id est terreno-
exordiis Deum discimus; quomodo elemenla ap- rum et temporalium. |Si enim terrena vobis dulcia
pellantur lilterae, per quas syllabas ac verba con- non fuerint, tunc coelestium dulcedinem gustare
jungitnus, el ad lexendam oralionem longa medita- polerilis. Si terrenas concupiscentias non babueii-
lione procedimus. Ars quoque musica habel ele- j. tis, lunc caiestibus gattdiis inhiare valebilis, vcl
nienta stta, el geometrica abelemeiilis incipitlinea- sapite supcrna, non terrena, id est habete t>apien-
rum. Sic elementis Veteris Tcslamenti, ut ad evan- liam et prudentiam de| coeleslibus et aeternis, non de
gelicam plenitudinem venial, sancti viri erudimr in- temporalibus et caducis.
faniia (/ Cor. m). Unde et illi Psalmi qui lilleris < Mortui enim eslisl et vita vestra abscondita est
praenotanlur, pcr etliicam nos ducunl ad tbeo- < cum Clnisto in Deo. Cum autem Christus appa-
logiiim ; et ab elemenlis occidenlis litlerae quse < ruerit \ita vestra, lunc ct vos apparebilis cuin
deslruilur, transire faciunt ad spirilum vivifican- t ipso in gloria. >
lem. Superna, non lerrena sapere debelis, quia mente
CAPUT III. mortui cslis huic mundo. Morimur enim secnndtim
t Igilur si consurrexistis cum Chrislo, quaesur- spiritum, et resurgimus secttndum spiritum, ut po-
< sum sunt quaerite, ubi Chiistus est in deUera slea morlui sectindumi cainein resurgamus
s secun-
i Dei sedens : Quae sursum sunt sapile, non quae dum carnem. Quomodo enim praecedit mors secun-
« super terram. > dum spirifum resurrectionem, quse est secundum
Qtiando quidem si morlui eslis cum Chiisto ab spiritum; sic iir.ecessura esl mors secundLir. tar-
1541 COMMENT.IN EPiSTOLAS PAULI. —1N EPIST. AD COLOSS. 15.2
nenr, resurrectionem quse futura ebt secundum car- A . qnod Paulits ait: Mortui estis et vita veslra abscon-
nem. Nam noti facere quod faciebamus, uec credere dila esl tum Clirislo in Deo, hoe est quod Joannes
quod credebamus, mois et resurrectio quaedam iu asscril, quia t nunc fllii Dei stimus, et nondum ap-
nobis e_t. Si qui idolis serviebat unum Deum co- patuit quid eiimus, > et quod Patilus addidit: cum
$no\it, morluusesl in idololatria, resurrexitin fide. Christus apparueiit vila veslra, tunc et vos apparc-
Si qui ebriosus erat, sobrius est, morlua est ebrie- biiis cum ipso in gloria; hoc Joannes subjecil:
las, resurrexit sobrietas. Omnia ergo facla mala < Scimus quia cum apparueiit, similes ei erinnts,
quae desinimus facere, quasi mors in nobis est, quia .quoniam videbimus eum sietili esl. > Hoc igitur erit
non esse quod eiamus, mois qusedam est. Monui, apparere cum Christo in gloria, in manifestatione
inquit, estis, sed mortui specie, "vivi radice, sicitt ejus videre speciem divinitatis ej"us sicuti est, et ex
arbores in hieme, qtitiniain vila vestra ubscondiia visione ejus accipere simililutiinem ejus, ut qualis
est cum Chrislo in Deo Patre, nec apparet nunc ho- est ipse tales et ipsi pio modo suo fiant qui ude-
uiinibus. Moitui enim eslis, quomodo videntur ai- rinl eum. Haec perfectis dieta stinl, deinde caeteris
bores per bieinera quasi aridse, quasi morluse. Sed qui nccdum tantam perfectionem assecuti sunt,
ne arescalis, intus est latlix, inlusest vila, inlus est dicilur:
eharitas, qtiia vita abscondita est cuin Ghristo in B < Morlificate ergo membra vestra quse sunt su-
Deo. Eril autem postca temptts veslrum, eritaeslas «, per terram, fornicalionem/ immundiliam, libidi-
\cstra, quando" circumvestiemini dignitate folio- < nem, concupiscentiam rnalam et avaritiam, quse
ium, et replebimini ubertate fructuum. Cum aulem < esl simulaerorum servilus propter qtto.I venil ira
Chiisliis appaiueril \eniens atl judicium, qui est vitd « Dei sttper filios incredulilalis.-In quibus et \os
vestra, lunc el vos, non adversarii \estri, apparebi- < ambulastis aliquando, cum viveretis in iliis Nunc
lis in gloria cum ipso. fiiodo tempus est biemis," « autem dcponite et vos omnia, iram, indignatto-
seslas autcm \estra erit advenlus tlhrisli. Hiems ve- « nem, maliliam, blasp!iemiam,~turpem sernior.em
stia est Chrisli occultalio, aeslas veslra Chrisli re\e- « de ore vestro. Nolile mentiri invicem. >
Iatio. Coiisiderandum est, quia sancli viri ab im- Proplcr unitalem corporis, quia et majores et
portunitate desiJeriorum temporaliuni, a tumultu minores fiJeles membra sunt Ecclesiae, cum sernto
inulilium curarum, a clamore perstiepentium per- Aposloli diiigeretitr latenter, quasi non essent-a'1'1,
turbalionuin semelipsos sacii verbi gladio inortifi- sed iideni ipsi, caipit minoies alloqui et ex bis quae
care non desinum, atque intus ante Dei facieni in praemiseiat, causam exhoitalionis eorum assum-
sinu mentis abscondunt. Undel recle per Psalmi- psit. Qttia, inquit, ea quse-suisum sunt sapere debe-
stam dicilur : <Abscondes eos in abscondilo facici C ' tis, non quae super leiram, quoniam in majoiibus
tua. a conturbalioiie hominum (Psal. xxx). > Quod Ecclesiao inembris morltii jam eslis huic nntndo et
qtianivis perfecle poslinodum f:al, et nunc ex rnagiia viliis, .ergo quod in illis faclum est, in vobis facite ;
parie agitur; cum a iemporalium desiJeriorum tu- mortificate, scilicet in vobis ipsis meinbra qum suni
muilibus deieclationes in interiora rapiunlur, ut super terram, id est exstinguile vitia ve lia quae ad
mens eoruni dtim m amore Dei lota lenditur, nulla -corpus peccati pcrlinenl, et in terrena conversalione
inutili perttirbalione lacerelur. Hinc est qttod nunc vigent, vcl stiper terram vestri corporis male domi-
apostolus per contcmplatioiicm ab exteiiore "vila nantur. Corpus peccati est confoimitas veteris homi-
uiorttios el quasi iti sepulcro absconditos discipulos nis, et hujus corporis membra sunt omnia vitia cl
viderat, quibus dicebat Morlui esiis, el vita vestra mala opeia. Haec itaque jneinbia vcstia quae non ad
abscondiia esl cum Chrisio in Deo. Mortui videlieet naluram homiuis,'sed ad corpus peccati perlinei.t,
carnalibus desideriis etlemporalium rerum cupidi- inoitilicale, scilicet non menibra natuia) vestr.e quas
tatibus; et \ila vestra abscondila esl cum Christo Deus cieaut, sed meinbra corporis peccati, qu.c vos
in Deo, quia intns apud Deum cum Christo vivit fecistis, exstinguite, ne amplius in \obis \i\ant. Et
aflectus tlesideriorum \estrorutn, ut exstinclus „i exponam \obis illa membra, videlicet fornicaiionem
niuiido lateat, et a cunctts exieiiorum rerum per- mortilicare, ld est concubitum cum mei etricibus
tiiruaiioiiibus inlra sinum inliini amoris abscon- quse prostant in fornicibus, unde foinicatio nomen
dat. Vere cum Chrisfo abscondita est, quia cum accipit; et immundiliatn, quae et mollities appellatui,
Chrislo manifeflabilur" cum enim Chrislus appa- atque ab uno scxu perpetratur; et libidinem, quae
1u.'ril esse \ ita vestra, id est cum omnes m judicio fit cum feminis qua; no1) sunl pullicae ut mcretri-
Mtleiint Chrislum esse vilam et salvaiionem ve- ces; el conctipiscenliummalam, qua male concupi-
stiam, tunc et vos apparebiiis cum ipso in gloria, id sctlur vel multer, vel auiiiin, \el aliud aliquitl, quod
e&tcum magno honore ^tque splendore apparebilis non licct baberi. Concup.scentia vocatur hoc loco
omuibus ad dcxteram ejus, participes glorise ejus. mala, ad differentiam bonae concupiscentiae, de qua
Notanduni quia et Joanues hanc senteniiain aliis dicitur : < Concupiscit et deficit anima mea in atria
verbis explicat, dicens : .t Charissimi , nunc filii Domini (Psal. LXXIII),> et: « Goiicupiscentia sa-'
Deisumus,el nondum apparuit quid eriraus. Scimus pieulia3deducet ad icgnum perpeluum (Sap. vi). >
.aulem quia cum apparueril, similes ei eiimus, quo- Non solum ergo operajnvediclorumAiiiorum debe-
niam \idebinrus eum sicuti esl (/ Joan. m), > Nam lis 'morlificare, sed ct concupiscentiam talium. ut
'
4343 HERVEI BURGIDOLENSISMONACH! 4344
nec in corde concupiscatis aliquid illicitum, sed cor A dacium ei pro veritate loquens, sed puram ve-
ttb omni desiderio malo servetis mundum; et ava- ritatem, quam cor vestrum noverit, ore pro-
tiliam, id est insaliabilem amorem habendi morti- ferte.
ficare. Quae avaritia omni Christlano est detestanda < Exspoliantes vos veterem bominem cum acti-
(Galat. v; Ephes. v), quia esl simutacrorum servitus. « bus suis, et induentes novum, eum qui renova-
Sicut enim qui idolis servit, cultum debitum Creato- « tur in agnitione Djei secundum imaginem ej'us
li imaginatae creaturae tribuit; sic et avarus cum < qui creavit eum. Ubi non est gentUis et Ju-
Deum solumcolere deberet, colitpolius nummos, in < daeus, circumcisioi et praputium, barbarus ct
quibus praefiguratae sunt imagines imperatorum; < Scytha, servus etlliber, sed omnia et in omni-
boc enim unusquisque Deum babet, quod prse t bus Christus. ~r i ,
I
omnibus diligit, in quo prae omnibus spem atque Praedicta vitia deponite, exspoliantes vos in eo-
flduciam habet. Et quoniam avarus hoc agit specia- rum depositione velerem homincm cum aclibus suis,
liter de «ummis, id est plus diligit nummos quam id est veterem vitam quae in peccato cst, in quo
aliud, ct plus cogllat de nummis quam de alia secundum Adam vivitur; l '
el induenles novum ho-
re, alque plus spefat et confidit in nummis quam minem, id est novam vitam quae ir. justilia ducitur,
in alia re, idcirco nummi ejusdii sunt. Jure ergo B I in qua secundum Christum viviiur. Exspoliale
vocatur idololalra, qui Deum non colit, sed idola, ergo vos hunc veterem hominem, id est injustillam;
id est imagines morluorunf regum numinis im- et induite novum hominem, id esl justitiam; eum
pressas. Hsec prsedicla vitia, id est fornicationem scilicet, qui renovatur in agnilione Dei secundum
(ibid.), etc. mortificare debetis, ne propter hoc si imaginem ejus qui creavil eum. Tolus enim homo,
in vobis reperta fuerint, pereatis; propter qum id est et interiore et exteriore sui parte invetera-
jam olim venit ira Dei, id est animadversio divinae tus propter peceatum et pcenae mortalitatis addi-
ultionis super filios increbuihatis, id est super ho- ctus est; sed nune renovatur secundum interio-
mines quos incredttlitas in errorem genuerat, quia rem sui parlem, ubi reformatur secundum sui
non credenles in Deum, verlerunt se ad haec vitia conditoris imaginem- in resurreclione /vero reno-
exercenda; et propterea perierunt aquis diluvii et vatur el secundum jexleriorem sui partem. Sicut
igne Sodomorum (Gen. vn, xix), vel tempore enim post lapsum peccati homo in dgnilione Dei
Moysi (Num. 11, xn, xiv, xvi, s.a, xxv) in deserto renovatur secundumj imaginem ejus qut creavit
variis exterminalionibus. Cavete ergo, ne el vos eum, Ita in ipsa agnitione creatus est, anlequam
similiter aut gravius propter eadem vitia perea- delicto velerasceret, i unde rursus iu agnitione ea-
tis, quia nunc quoque propter haeC'venit quoti- dem renovalur. Nam inter bolioneni et agnitionem
die ira, id est ultio Dei super filios incredulita- aliquid inleresse dicitur, eo quod notio sit earum
tis, id est super eos qui cum sint Ecclesiae filii rerum quas ante nescimus, et ipsas scire postea
per^ susceptionem sacramentorum, non tamen fir- ccepimus; agnitio autem earum, quas ante seien-
initer credunt aeternam iniquorum damnationem, tes, deinceps scire desinimus, earumque postea
et idcirco audent agere lalia. In quibus viiiis et recordamur. Homo igitur in agnitione Dei crea-
vos ambulastis, id est opera operibus velut pas- tiis est, quia in principio creationis suse, Creato-
sus passibus addidistis, aliquando, id est olim rem suum ex ralione cognovit; sed postea per pec-
cum viverelis in illis vitiis, id est cum vitam ves- catum caecatus, agnilionem Creatoris amisit. Nunc
tram in talibus duceretis. Sed nunc postquam per vero per illuminationem Evangelii et per infusionem
baptismum talibus mortui estis, deponile et vos gratiae Spiritus sanct^ eumdem Crealorem suum re-
sicut el majores deposuerunt, omnia vitia. De- cognoscit, et raox interius renovatur, qui velusta-
ponite ea, id est deorsum ponile ut non super tem contraxerat, dum Creatorem ignoraret. Fit
vos sint, sed subter vos, ut non premant vos, sed ergorenpvatio reformatioque mentis secundumima-
premantur a vobis. Deponile scilicet iram, id 1D ginem Dei. ldeo autem dicitur, secundumimaginem
est perturbali animi commotionein adversus ali- Dei, ut in ea re intelJigatur fieri, ubi est imago Dei,
quem et indignationem, id est vehementem animi ;d est in mente, | sicul dibimus secundum corpus
commolionem cum quodam arrogantiae vitio in morluum esse, non secundum spiritum, eum qui
laesionem et in alicujus -despectum accensi; et; de corpore fidclis et justus abscedii. Quid euim
malitiam, qua mens intrinsecus mordetur, et quae- dicimus secundum corpus mortuum, nisi corpore
rit foris laedere fratrem; et blasphemiam, id est; vel in corpore, non anima vel in anima mortuum ?
prolalionem mendacii contra Deum contra san- Aut si dicamus, secundum corpus est pulcberaut
ctos ej'us, et de sanctis cjus. Blasphemia enimi secundum corpus fortis, non secundum animum,
est, -per quam de Deo ipso dicuntur falsa, vel de', quid est aliud quam corpore, non animo, pul-
sanctis ejus. Nec solum blasphemiam cavealis, cher aul forlis. Et innumerabiliter ita loquimur.
sed et quemlibet turpem sermonem non emiseritisi Non itaque sic intelligamus secundum imaginem
de ore vestro, ne per bunc, et os vestrum et au- ejus qui creavit eum, quasi alia sit imago secun-
res audientium et mentes eorum maculetis, ret t dum quam renovatur, non ipsa quae renovatur.
nolitemeniiii invicem, ut alter alterum fallaf, men- Ipsa enim imago Dei renovatur in bomine, qusa
1545 - OOMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD COLOSS. 13.6
fuerat inveterata delicto. Novum, ut dixi. bomi- A quae mens .vestra concepil erga revelationem mi-
nem induite, id est conversalionenvubi, id est seriae proximorum, et similiter foris in operibus
in quo homine novo non gentilis est neque Judmus, induite benignitatem, id est bonum ighem pias
id est nihil operatur, nihil prodest vel obest quod dulcedinis, qui fervet in corde vestro. Benigni-
ille qui hunc hominem induit, secundum carnis tas enim est quaedam serenitas animi qua aliquis
originem gentilis sit aut Jttdaeus; nec est ibi «V- bilariter loquitur et sua fribuit pro Deo ac con-
cumcisio et prmputium, id est niliil ibi utililatis versatur cum proximo; humililalem quoque induite,
operatur circumcisio, de qua Judai praeeipue glo- ut bumilitas menxis appareat in omnibus verbis
riabantur, nec aliquid nocet ibi praputium. Neque et operibus vestris, in vestibus, in incessu atqutj
barbarus est ibi, id cst non nocel cuiquam sua omni inotu corporis. Ideoque et modestiam quasi
barbaries, quia fit civis sanctorum et domesticus vcstem vobis circumdate, ut in omnibus diclis et
Dei (Ephes. n). Yel barbarus, id est aliquis tam actihus vestris modum tencatis. Modestia enim
longe remotus et tantae feritatis, ut vix' posset aRo- quasi modi statio dicilur, quia per hanc virtuienij
manis vinci, non impedifur sua b 'rbarie in hoc modus competens servatur in omnibus, modificans
novo homine ne admittatur, et Scylha non est ibi, universas actiones, et ut modum non excedalis,
Id est populus qui est in sinistro margine mundi D induite patientiam, qua undique munili, tranquillo
feroclor aliis barbaris, et tam pugnax, ut \ixun- animo toleretis orania mala quae vobis ingeren-
quam a Romanis superari posset, non juvatur fur a proximis. Impossibile est enim, ut qui cum
sua feritate in novo homine, sed potius oportet aliis hominibus conversatur, non frequenter' ab
omnem ferilatem deponere, ut discat a Christo illis quaedam suslineat, quae in multis ad excessum
mitis esse et humilis corde (Malth. xi). Et neque compellant, si virtute patientiae quasi vestimento.
servus est ibi abj"ectior, neque liber acceptior, quia circumdatus non fueril. Si vero undique adversus
neque servitus neque libertas corporalis noeet vei omnia quae acciderunt sibi, patientiam tenuerit,
adjuvat ibi quidquam. Itaque nec natio, nec ritus semper modestiam servare poierit. Et ideo palien-
carnalis, nec conditio, nec sexus ullam differen- tiam induite, supportanles vos invicem, ut alter al-
tiam facit, aut valet sive operalur ibi aliquid; terutrum sustineat in liis quae sunt gravia et as-
sed omnia in homine boc novo Christus, id est pera. Supportate invicem,' id est portate invicem,
nihil hr eo est nisi Christiana pietas et Chris- alii alios, ut illos qui portaverunt se, judieent
tiana religio. Christus est ibi sanctitas et justilia superiores, et se inferiores iUis quihtis sunt su-
et charitas et omnia bona, et in omnibus Clni- -, periores. Non enim patienter aiium poi lat, qui se
stus est qui hoc homine novo sunt induti; quia siiperiorem illo repuiat. Et estole donantes vobis-
quidquid boni habent, a Christo habent; et quid- metipsis, id est condonantes atque dimittentes alii
quid boni faciunt, per Christum faciunt. aliis, si forte quis adversus aliquem habet quere-
< Induite vos ergo sicut electi Dei, sancti et lam dc contumelia vel injiiria sibi ab eo illala.
< dilecti, viscera misericordiae, benignitatem, hu- Donate iinicem, quidquid laesionis vel offensio-
< militatem, modestiam, patieniiam, supportan- nis pertulistis, unde meiito conqueri poteralis.
< tes invicem el donantes vobismelipsis, si quis Et hoc facite non ficte, nec ex parte, sed sicut
< adversus aliquera habet querelam; sicut et Do- Dominus donavil vobis, ila el vos facite. Id est
< minus donavit vobis, ita et vos. > sicttt Dominus in baptismo quidquid injuriarum
IUatio est quasi a toto. Quandoquidem induere ei feceratis condonavit vobis sine ullo respeclu
debetis novum hominem, ergo induere' debetis bic alicujus vindictae ulterius sumendie, ita et vos
' virtulum ornamenta, quae sunt quasi membra vel bono animo condonate vobis semper ad inviceni
partes ejusdem novi hominis, id est novse con- omnia sine respectu alicujiis ullionis. Debelis
versationis, sicut elecii Dei, id est Dei sapientia enim conservis non negare, quod a bono Domino
praecogniti, et a massa perdendorum separati, at- j) gaudetis vos percepisse. Alioquin juxta paiabo-
que ad vitam aeternarn praeordinati, et sancti id lam evangelicam," repetet a vobis omne debitum
est baptismi sanctificatione a peccatis mundati, et quod dimiserat, si non remiserilis unusquisque fia-
sic j"ama Deo dilecti, postquam purgati eslis a pec- lii suo de cordibus vestris (Matth. xvm).
catis quae Deus odit. Et propterea ut amplius di-
< Super omnia aulem haec charitatem habete,
ligi ab eo mereamini, induite vos virtutes quas
< quod est vinculum perfectionis. Et pax Chri-
ipse diligit. lnduite vos viscera misericordim, id
est internum affectum misericordiae . circumdate « sti exsultel in cordibus vestris, in qua et vo-
vobis in opere, ut interiius" affectus piae conversa- « cati esfis in unum corpus, et grali estole. Ver-
t bum Christi habitet in vobis abundanler. In
tionis, quam erga provimos in corde habuerilis,
« omni sapientia docenles et commonentes vos-
undique appareat in opei ibus vestris, undique vos
adornet. Yestis quippe qua induimur ab omni « metipsos in psalmis et hymnis et canticis spiri-
parle nos tegit. Itaque et vos ab omni parte cir- < lalibus, in gralia cantantes in cordibus vestris
cumlegi debetis visceribus misericordise, ul in cun- « Domino. Omne quodcunque facilis in verbo aut
ctis actibus vestris ftilgeant viscera misciicordicc, t in opere, omnia in nomine Domini nostri Jesu
13.7 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 13£8
[
< Chrisli facite, gratias agentes Deo et Palri per _.tis, et commonenlesvosmctipsos in his quae jam sci-
« ipsum. > lis, ut ea firmiter retinealis et opere compleatis :
PraeJicta viriulttm ornansenla induite, sed super Docete, inquam, et eommo\ete vosraetipsos, ut et
cmnia Itwc cliaiilalcm, quasi nobilius ornamen- inslruaniini, et ad bcne agendum excilemini. Jn
lum, habele, quae conlineai et superornet omuia psalmis, qui ad bonani operationem commoneut; et
.(.liqtiarum virlutum insignia. Superexcellit enim hymnis, qui de Iaudibiis Dei canunlur; et canlicis,
et supeifulget onmibus aliis virlutibus alque ma- non carnalibus, sed spiritalibtis, quae de aeterno gau-
gis placel immortalis sponsi conspectibus, quod, dio resonant, c-lideo sp ritalia suni. Nam el carna-
id est qure res, videlicel charilas (/ Cor. xm), lia canlica frcquentei-| a carnalibus hominibus ca-
cst vinculum perfeclionis; quia per hanc liga- nuntur, et ad carnis yoluptales perlinent. Sed lns
tur omnis virtutum perfectio, ne dissoluta defluat et contraria sunt spirilalia canlica, quae in solo condi-
dilabaiur ac dispereat. Perfectionis yinculum est lore nos delectari adraonent et gaudere. In lalibus
charilas, quia onine bonum quod agimus, per hanc, vosipsos docete el cominonete, vos dico, in grulia,
ne pcreat ligalur. A tenlatore namque cilius et id cst in graliarum actione canlanies in cordibus te-
quodlibet opus evellitur, si solutum a vinculo cba- siris Domino. Ncqtje enim omnis qui labiis peiso-
ritalis invcnitur. Si \ero mens charilale ducitur et B riat, Domino canlat; sed qui devoto corde eumlau-
proximi dilectione constringitur, cum lentaiionum dans amat, et ad ejus visionemsuspiiat. Itilus enim
motus quilibet ci injusta suggesserint, obicem se est hoc gaudium, ubi vox laudis caniturel audilur, i
ilbs ipsa dilcctio opponit, et nascentia in corde vjtia qua voce laudatur, qtti gralis amandus est to(o
lepiimil. Chaiitas bona noslra \inciat in perfe- corde, tota anima, lola mente, amaioremque stium
elionc, el pax Christi, kl est quam Cbristus hahel et accendit in se gratia isancli Spiriius sui. Ule cnim
dat (Joan. xiv, xvi, xx), exsultel in cordibus vcslris. in gratia canlal Domiito, qui graiia sancti Spiiiftts
Pax Chrisli est, qua reconciliati stiinus Deo et san- accensus, gratis amatieum quem laudat. Ila cantate.
clis angelis cjus, et qua diligimus Deum, alque pec- El omne eliam quodcunque fuciiis in verbo aut in
v.aluni exsecramur, et qtia nos lurbare cavemus, et opere, id est quaecunque loquimini, el qtiaecunque
qua nobis inv.ce.n credimus quod nos invicem dili- operamini, omnia facile in nomiiie Domini, id est
g.imiis; et qua invicem eorda jungimus ut concordes nomen cjus invocate in exordio loctifonis cl actio-
biniusalquecor unum in bona-\oluntate habeamus; nis vestrae, atque sequenlia verba el opera ad glo-
et qua spiritui nostro carnem subjungainus, el haec riam ejus semper dirigite. Tiinc enim et re cata
pax non sil torpens in cordibus vestris, sed exsubet locutionis el operalionis vitabitis, et boiia erunt qrse
ibi proegaudio alque tripudiet, ut sitis scilicet sem- dicctis vel facietis. Oinnia in nomine Domini facite,
per mcmores hujus pacis, et eam assecutos esse vos in omiiibus nomen Domini invocanles el glorifican-
gaudeK^is, in qua pace eliam vocaii cstis evangelica les. Iu nomine Domini nostti Jesu Chrisii facile om-
praedicatione in unum corpus, id est in hoc ut silis nia, per qnem habetis omnia quae \obis a Paiie
unuin coipus Ecelesise, servantes pacem oinnes in- daiilur, \os dico, semper ipsum per quem omma
vicem, sicul diversa noslri corporis membra pacem bona accipitis, agenles gratias de omnibus Deo, qtii
et concord.am invicem servant, el in hac pacis ex- vos creavit. ct Palri qui vos in filios adoptavit. YeJ
siiltaliune non sitis ingrall Deo, qui vobis eam de- Deo, qui secuiidumi humanitatem ejus Christtini
dit, sed eslole ei grati, ut pro lanlis beneficiis sem- crcavil; clPatri, qui Chrislum secundum divinila-
per ei gralias corde, \erbis el operibus agatis; et ut lem ipsius genuit. )
banc pacein intL-lIigerevaleatis atque servare eam, < Mulieres, subditie estote \lris sicut oporlet in
et giali in ea semper Deo existere, veibum Chrisii, t Domino. Viri, diligite uxores vestras, et nolite
id cst doclvina Cbrislianae religionis, habiiel in vobis, < amari esse ad illasL Filii, obedite parentibus per
ii est maneai in corde el ore vestio non paice, < omnia (Ephes. vi) : hoc enim placitum est in
sed abundanler, id est affluenter et plenarie. ut et U < Domino. Palres, npliie ad iiidignaiionem JJTO\O-
sciatis et loqnamini verbum sacrae aedificalionis. < care filios vestfos, ut non pusillo fiant animo. >
Dixi ut grati sitis,' et verbum Chrisli habilans in \o- Hucusque generaliter illos instiuxit et monuil.
bis habeatis, docenles vosipsos invicem, vcl unus- Nunc vero specialiter ad familiarein et domesiicam
quisque seipsum, in omni palienliu divinoium. Ha3C conversationem vertit exliortationem suam et mu-
est abundanlia verbi Chiisti qua debet in cordibus lieres viris, alque filios parenlibus subjicit. Est
vestris habitare, videlicet oninis sapientia, ut sen- enim etiam naturaliSj ordo in hominibus, serviaut
sum perfecturn habeaiis in cognitione dhinaeTriiii- feminae viris, et filii parentibus, quia et illis jusiitia
latis etUnilalis, el quidquid ad cullum ejus pertinet haec estjUl infirniior ratio serviat fortiori. Hsecenim
no\eritis, alque piis desideriis gandia regni ejus in dominationibus ctjservitutibus clara jttstitia est,
praeguslelis, et bonis operibus incessanler quseratis. ttt qui excellunt ratione, excellant et dominatione.
Ia hujusmodi rebus est omnis sap'.enita, qtiam Ghri- Unde nunc Apostolus congrua dat praecepta. Yos,
stianus habere debet in hac \ita. Sitisergo in omni inquil, omulieres, eslole viris vestris subditm atl oni-
sapientia docenles, ut dixi, vosinctipsos invicem, nia non lamen ad male agendum, sed sicut oportet
id esl unusquisque seipsum ea quce necdum scieba- ros in Domino subdij id est sicut vos in Cliiisliana
1549 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD COLOSS. 15D0
icligione \hcntes decct ad omnia illis subjici, prae- __omnium bonorum operum, accipietis rcttibutionem
ter qnam ad transgressionem mandatoruiii Dei. Et aeternaehaeretiilatis cum filiis. Et ideo servite Do-
vos, o viri, 'diligite uxm-esvestras. Uxornm timere mino nostro Christo In omnibus quae facietis. Si
esi el cura tintore diligere, virorum autem lantum enim propler praeceptum bono animo servicritis car-
ddigere, quia dileclio perfectorum est. Viri, diligite nalibus doiniiiis, Chrislo polius quam illis .senielis,
Txores \eslras, el nolite amari esse adillns. Licet et ab eo retributioi:em percipietis, licet ab illis nihil
illae ad iracundiam provocent, et talia faciant per bonae remuneralionis consequamini. Vel quamvis
c<iBemcreaiilur- amaritudinem, vos tamen nolite eis hominum senitio sitis occupati, Domino tarnen
arnaritudine vicem reddere. Vos quoque filii, obs- Christo servite, ut propter eorum servilium non
dite parenlibus vesiris per omnia, sive carnalibus, omittalis Christo servire. Nec frangatur mens veslra,
sive spiritalibus. Obedite illis-per omnia, sed tamen si vos male tractaverint; qui injutiam facil, licefsit
in Domino, id est in his lanlummodo quae prsece- in hoc niundo potens et nobilis, recipiet a mundi ju-
[itum Domini non excedtnil, Iwc enim ylacilum est dice Deo id quod inique gessit. ldeo melior est irisli-
Deo, ut illis taliter obedialis. Et vos, o patres, nolite tia patientis iniqua, quam laetilia facienlis iniqua,
filiosveslros, sive carnales, sivc spiritales, provocare quia et de malitia mali saepeflagellalur bonus. Qui
ai indignaiionem, nimis aspere illos tractando, ut non B injuriam facit, recipiet quod gessii, ut ipse j'usie
fiant pusillo animo, id est ut non deliciat animus crucietur, qui injusle cruciavit alium. Et hoc ideo,
eorum, non valens sustinere nimielatem asperitatis quia nonapud Deum acceplio personarum, ut nob.-
veslrae, et fugiant a vo.bis, vel aliquid mali faciant bilibus parcat, si iniqueegerint, cum ignobiles pu-
per defectumanimi. Et ideo cavele illis occasionem niat, qui male egerunt. Omnes eniin aequo judicio,
dare inobedientise, ne scilicet peccenl per iracun- sive dominos, sive servos, sive dhites, sive pauperes,
diam, et frangaiur mens eorum iu adversis atque iudicat, et unicuique reddit sceundum quod egit.
deficiat. CAPUT IV.
t Servi, obedite per omnia dominis carnalibtts < Domini, quod justuni cst et aequum, servis prse-_
i (Ephes. vi; I Petr. n), nonad oculum servientes, < state, scientes quoniametvos Dominum habelis
t quasi hominibus plaeentes, sed in simpUcitate < in ccelo. >
< cordis, timentes Dominum. Quodcunque facilis, Ideo vos doniini, prmslale, id est largimini servis
< ex animo operamini, sicut Domino, et non hoini- vesirii, illud quodjustumest, id csl qtiod suo seruiio
« bus, scientes quod a Domino accipietis retribu- promeruerunt; el quod cst aeqtium, id est quod jus
« tionem haereditalis (Levit. xrx). Domino Christo nalurse vel ralionis exigit, eorum scilicei neccssaria
t senile. Qui enim injuriam facit, recipiet id quod dari ipsis, etiara ultra qtiod servitium eorum pro-
t inique gessit, et non est personarum acceptio meruit. Mulli enim stnrt servi, qui vel infirmitalis,
< aptid Deum (Deul. 1, x, xvi; II Par. xix; Job vel alicuj'us rci causa non promerentur suo labore
< xxxii, xxxiv; Rom. n; Ephes. \i; Acl. x). > ea quae sunt illis necessaria; et lamen debent do-
Yos, inquit, o scrvi, obedite dominibus camalibus, mini illis ea quibus indigent retiibuere. Haec ila
id est qui vobis secundum corpus, non secundum debetis praebere servis veslris, scienlcs quoniam et
spirilum dominanlur. Obedite UUsin bono per om- vos habeiis Dominum in cmlo, cujus servi estis, et a
nia non ad oculum servientes,quasi hominibus plucen- quo bona accipere etiam ultra merilum veslrum in-
les, id eslnon tunc solummodo bene agenles, quando digelis. Conlra quem eliam de munere ejus super -
videmini ab illis; etqnando non videmini, negligen- bitis, si illos, qnos per condilionem tenetis subdilos,
ter agentes. Non ita subdole agalis cupientes frau- aequales vobis per nalurae consortium non cognosci-
riulenter placere illis per ea, quse coram ipsis positi tis. Nam jusli etiam qui imperanl, serviunt illisqui-
Gtreuue agere videbimini, sed in simplicitale cordis, bus videnlur imperare, quia non dominandi cupidi-
non in duplicitate servite illis, ut quod foris in opere tate impetrant, sed oflicio consulendi; nee princi-
ostenderitis, intus in corde habeatis, tinwntes Do- D pandi superbia, sed providendi beneficenlia. JEtsi
r.iinum, qui inspeclor est cordium„et damnalor do- sancti Palie« nostri habuerunt servos, sic admini-
losaium simulationum. Et quodcunque facitis, ope- strabanl domeslicam pacem, ut secundum haec tr-m-
ramini illud ex animo, id est exvoluntale. Eam poralia bona hiiorum sortem aseivorum conditione
quippe Deus innocentiam probal, .qua homo non > distinguerent; ad Dcum autem colendum, in quo
melu fit innoceiiSj sed amore juslilise. Nam qui li- aelei-na bona speranda sunt, omnibus domus suae
more non peccat, quarmis ei non noceat cui \ult membris pari dileclione consulerenl.
nocere, sibi lamen plurimum nocet; et abstinens t Orationi instaie, vigilanles in ea in gratiarum
ab iniquo opere, sola mentis reus est voluntate. Si- t actione, oranles simul et pro nobis, ut Deus ape-
mulata enim innocentia non esl innocenlia, et simu- < riat nobis ostium sermonis ad loquendum niyste-
lata aequilasnon esl aequilas, sed duplicatur pecca- < ritim Chrisli, propler quod el viiictu.s sum, ut ma-
tura in quo est iniquilas et simulalio. Propterea t nifestem illud ita ut oporlet me loqui. >
quidquid boni facitis, facite ex animo, non ex simu- Redtiit generalem exhoitationem. Hoc enim om-
lalione, sicut Doinino facienles illud, non hominibus: nib.us con\enit, ut instent orationi. Et bene in ea
scLnte*qucd cx Itoc a Donrino, qui remuneiator est vigdare jubei, u! cum slainus ad oratkmeiu, eo_,i-
'
13S1 IIERYEI BURGIDOLENSISMONACIH [ «32
tatio omnis carnalis et saecularis abscedat, nec tunc Aj ditus, et integrilate veritaiis incorruptus , atque
quidquam animus cogitct praeter id solum quod odorem coeleslis et incorruptibilis deleclationis
preeatur. Subripit enim frequenter hostis, et stib- spirans. Et ita condimentum divini salis in se
tiliter fallens, preces nostras aDeovocal, ut aliud habeat sermo vester, iul sciatis quomodo cporteat
habeamus in corde, et aliud proferamus in voce, vos unicuique respondere, id est, pcr prudenliam
cum intentione sincera Deum debeat non sonus moderalae dkeretionis sciatis quomodo responden-
vocis, sed animi sensus orare. Instale oralioni ut dum sit fideli, quomouo infideli, quomodo diviti,
obnixe et indeficienter oretis, vigilanies vivaci quomodo pauperi, quomodo seni, quomodo juveni,
studio mentis in ea. Et hoc ul oratio sit in graliarum quomodo viro, quomopo feminae, et quomodo cae-
actione, ut rogantes a Deo bencficia, gratias illi teris gradibus vel conditionibus ; uniisquisque
refeiaiispro his quaej'am vobis contulit. Ita prate enim suo modo alloquendus est, el unicuique suo
pro vobis, oranles siinul el pro nobis, ul Deus ape- modo respondendum est: Respondendum est verbis
lial nobis ostium sennonis , id^est aperial nobis os, ejus , si ipse priorlocutus fuerit, vel responden-
quo sermo praedicalionis egrediatur a nobis ad dum facto ejus, si yerbis tacuerit. Unusquisque
loquendum, id est ad disserendum et exponendum suo modo vel corrigendus est, vel admonendus.
mysterium Christi, id est occullum secretum in- B I « Qtiae circa me sunt, omnia vobis nota faciet
cainationis et passionis Christi, ut occultas eorum < Tychicus charissimus frater et frdelis minister
causas pandamus audienlibus, et in his restaura- < jet conservus in Domino, quem misi ad vos ad
lionem salutishtimanaeconsisieredoceamus. Propter < hoc ipsum, ut cognoseat quae circa vos sunt,
quod mysterium, qtiia illud prsedicabam, et vinctus < et consoletur corda vestra cum Onesimo cha-
sum, id est detineor in vinculis Romae, ne possim « rissimo et fideli fratre, qui ex vobis est, qui
ire quo volueiOj et pluribus evangelizare. Orate < omnia quae hic agmlur nola faeient vobis. >
ut Deus det mihi loqui illud inysterium, ut mani- Qum circu me sunt, omnia vobis noia faciet Ty- r
festem itlud et declarem aliis, ila ut oporlet et con- chicus. Quia dixeral se vinctum causa Evangelii,
venit me loqui de tanlo sacramento qui et annun- iie putarent eum graviora pati, dicit Tycbicum
tiare illud missus sum. omnia sua eis et adversa et prospera diclurum.
Cui credendum est, quia est frater, id est, Chris-
« In sapientia ambulate ad cos qui foris sunt,
Deo vel
« tempus Tedimentes. Sermo vester semper in tianus, et pro vitae suae merito clarissimus
« gratia sale sit conditus, ut sciatis quo modo sanclis ejus, et fidelis minister, id est, fideliter
« oporteat vos unicuique respondere. ministrans sine fraude verbum praedicationis. Vel
(
minister, id esl, diaconus, et conservus , id est
Vos in Ecelesia, id est incorporati .nembris mecum serviens , in Domino , id est, in his quae
Christi, simul omnes orationi, ut expositum est, Domini sunt; quem ad hoc ipsum, id est idco ad
instate, sed procedentes ad eos qui foris sunt, id est vos misi, ut cognoscat qum circa vos sunl et mihi
venienles ad loca ubi vos videbunt illi, qui adhuc relerat, et idcirco videte ne quid mali apuJ. \os
per fidem in Ecclesiam non inlraverunl, ambulule imeniat quod mihi renuntiet. Ob hoc etiam illum
tn suptenttu, id est agite sapienler, operamim misi, ut el consoleiur corda vesira, nc immoderatam
firudeiiler, ligile gressum operis caule, ne quid habeatis tristitiam de bis qua; patimlni, vel quae
insipientise, ne quid reprehensionis ab infidelibus me pati audistis. Misi eum cum Onesimo charis-
noletur in vobis, ne nomen Domini per vos blas- simo et fideli fratrej non vilissimo et fiaudulenio
phemetur ab eis (Rom. n). Vos dico, tempus re- servo , sicut olim fuit. Iste est enim Qnesimus
dimenies, id est vilam male actam poenitendo et bene servus Philemonis, qui peraclo furto apud Phi-
agendo redimentes, ul transacta damna quoli- lemonem dominum suum vel postquam consumpsil
dianis meritorum lucris recompensetis. Tempus vel dissipavit illud J confugit ad apostolum, et
quippe redimimus, quando anteactam vitam quam .j. audivit ab eo verbum salulis, atque conversus est,
lasciviendo perdidimus, flendo reparamus. Dixi et ideo sic commendat eum Aposlolus, ne sit
ul in veslra ambulatione et in vestra aclione illis in aliquo suspectus. Unde liquido demonstra-
luceal sapienlia, et"nunc addo ut et in sermone lur , quod hanc epistolam a Roma de carcere
vestro semper appareat, scilicet sermo vester in Apostolus miserit sicut illam ad Philemonem di-
gratiu, id cst, in dulcedine charilatis semper sit rexit. Nam eosdem salutatores in ista ponit, et
conditus sale sapientiae , sicut bonus animae cibus, in iUa , quos secum esse declarat, et adjutores
ut nihil insipidum , nihil pulidum habcal. Nam suos appellat, id est, Aristarchum et Marcum et
cibtis cui sal immiscetur, fil sapidus; et earo bene Epaphram et Lucam et Demam. Unde patet ulram-
salita , non putrescit nec fetet. Ita sit et sermo que epistolam ex uno eodemque loco missam, ubi
vesfer, ut quasi cibus sapidus recipialur ab ore vinctus tenebalur Apostolus. Nam Onesimurh in
cordis audienlium, uon sit insipidus per insipien- vinculis Christo genuit (Philem., i). Vincula aulein
liam, nec putidus per admonitioitem carnabs de- eum in Epheso pertulisse tacet omnino bber Ac-
leclalionis , nec corrupfus per adraislionem falsi- luum apostolorum. Et ideo probatur non habete
tatis, secl semper sale spirilualis sapienliae con- vcritalem sentcnliam cortan, qui dicuiiiAposIoluni
4355 COMMLM. IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD COLOSS. 1354
Ephesi tanfum in vinculis fuisse, et inde hanc epi- A _ < quod habet multum laborem pro vobis, et pro
stolam Colossensibus misisse. t his qui sunt Laodiceae, et qui Hierapoli. >
< Salutat vos Aristarchus concaptivus meus, et Iste est sanctus Epaphras , de quo in principio
< Marcus eonsobrinus Barnabae (de quo acce- epistolae hujus dictum est. t Cognovisljs gratiam
< pistis mandata; si venerit ad vos, excipite illum), Dei in veritate, sicut didicistis ab Epaphra cha-
< et Jesus qui dicitur Justus; qui sunt ex circum- rissimo conservo nostro, qui est fidelis pro vobis
< cisione. Hi soli sunt adjulores mei in regno minister Jesu Christi (supra j). > Quia ergo prae-
t Dei, qui mihi fuerunt solatio. > dicaverat eis gratiam Dei, idcirco sollicitus pre-
Aristarchus iste Thessalonicensis erat, et Apo- cibus Deum semper exorabat', ut ipsi in eadem
stolum secutus esse Iegitur. Unde et ad cumulum gratia permanerent, ne labor ejus fieret vacuus.
gloriae cum eodem Aposlolo captus leneri meruit Corporali enim praesentia illilic abierat, et prop-
pro nomine Christi. Marcus autem eonsobrinus , terea Deo qui nusquam deest, illos commendabat.
id est consanguineus Barnabae aposloli, ipse est Et hoc est : Salulat vos Epaphras, qui est ex
Joannes rognomenlo Marcus, pro quo facta est vobis originem ducens , et est servus Christi Jesu ,
dissensio inter Paulum el Barnabam (Act. xn). id est serviens mandatis evangelicis, ipse dico,
< Barnabas eninrvolebat secum assumere et hunc " semper sollicilus pro vobis in orationibus, id est
Mareum. Paulus autem rogabat eum, ut qui dis- semper sollicile et altente orans pro vestra salute,
cessisset ab eis de Paniphylia, et non isset cum ut scilicet stelis, id esf perseveretis. Unde dictum
eis in opus Evangelii, non deberet recipi. Sicque est de diabolo : • In veritate non sletit (Joan.
facla est inter eos dissensio , ita ut discederent ab vm),» quia fuitibi, sed non perstitil. Et vos estis in
invicem : et Barnabas quidem, assumpto Marco, religione Christiana, ideoque precatur Epaphras, ut
navigaret Cyprum. Paulus vero eleeto Sila, pro- stetis, id est permaneatis in ea. Stetis perfecii bona
fectus est, traditus gratia? Domini a fratribus operalione, et pleni bona voluntate. Perfecti exte-
(Act. xv). > Quoniam Marcus iste in ipsa se rius, et pleni interius, ne sit meus interius va-
aciei fronte coustituens, nimis tepide steterat, et cua , cum perfecta foris apparuerint opera. Tales ,
insuper ex acie socors recesserat, meiito eum inquam , stetis in omni voluntaie Dei, id est iff
Paulus abj'ecit, ne illius quasi contagione vires observantia oranis divinae voluntatis , ut scilicet
corrumperentur aliorum. Praedicator enim fortia omnem Dei voluntatem perseveranter impleatis
debet iii seipso eaeteris exempla monstrare'", et Hoc ille vobis a Deo concedi precatur, sine cujus
in bonis quse ccepit, viriliter perseverare. Sed ,p gralia nihil potestis. Nam ego teslimonium illi per-
quia Marcus nec fortiter egeral, nec perseveraverat, hibeo , quod multum laborat orando et vigilandc
merito Paulus eum ulterius in via praedicationis pro vobis , id est pio vestra salute, et pro his qui
socium habere noluit. Timens etiam ne alios exesa • sunt Laodicem, quae est urbs vobis proxima, et pro
plo suo vanos ac desidiosos redderet, mandavit illis qui sunt Hierapoli, quae et ipsa est civitas noo
Ecclesiis suis, ne reciperent eum. Sed postea cor- procul a vobis posita.
reptus est Marcus, atque dignus "eflectus ut eum t Salutat vos Lucas medicus charissimus e'
Paulus adjutorem habere gauderet. Et hoc est t Demas. >
quod dicit : Salulat vos Aristarchus concaplivus Lucas isle primo fuit medicus corporum, deinde
meus, el Marcus consobrinus~Barnabm, de quo ac-" conversus ad Chrislum , factus est medicus ani-
cepistis mandaia, ne scilicet eum reciperetis, sed marum. Inde est quod plus quam alii evangelistae,
nunc <si venerit ad vos, excipile illum, quia vi- loquitur de misericordiis Redemptoris, per quas
delicel bene correptus est, et Jesus vos salutat, languores peccatorum ab animalibus pelluntur, et
qui dicitur Justus, id est cui ab eventu sanctitalis sacerdotis personam in Christo describit, inteive-
suse dalum est hoe agnomen quod est Justus , nientis pro peccatis totius mundi. ••
qui scilicet Marcus et Justus, sunt ex circumcisione, D
] < Salulate fialres qui sunt Laodiceae, etNym-
id esl ex genere Judaeorum. Hi soli sunt adju- t pham , et quae in domo ej'us est Ecclesiam. Et
iores mei in regno Dei, id est in prsedicatione t cum lecta fuerit apud vos epistola haec, facits
Evangelii, de qua Dominus Judaeis ait: t Aufe- t ut in Laodicensium ecclesia legatur; et ea qua?
retur a vobis regnum Dei, et dabitur genti facienti s Laodicensium est, vobis legatur. >
fructus ejus (Malth. xxi), > vel in regno Dei, id P^sedieli sancli vos salutant. Vos aulem salutate
est in Ecclesia aedificanda, de qua idem Dominus vicinos vobis fratres qui suni Laodicem, ei inter eos
ait: < Mittet Filius honiinis angelos suos, et col specialiter et nominatim salutate Nympham illam
ligent de regno ejus omnia scandala (Matth. xm). > matronam religiosam, el Ecclesiam gum est in do-
Qtti videlicet adjutores fuerunt mihi solalio in lri~ mo ejus, id est familiam ejus, \el mullitudineni
bulatlone mea. fidelium apud eam congregatorum, quos ipsa hospi-
t Salutat vos Epaphras, qui ex vobis est, servus lalur et pascit. El cum apud vos leela fuerit hmc
t Christi Jesu, semper sollicitus pro vobis iu ora- epistola, facite ut et in Laodicensiumecclesialegatur,
< tionibus ut stetis perfecti et pleni in omni vo- id est curate in conventu Laodicensium recitari,
t luntate Dei. Teslimonium enim illi perhibeo, quiaet propter eos secundarie scripla est, sieut
PATRQJL.CLTCXXI. ^3
1535 HEHVEI BURGIDOLENSISMONACHI 155&
propter vos principaliler, el ea similiter epistola, A aliquid ei largiatur, in ipsis vinculis minus necessa-
qum Laodicensium est, id est quam ego Laodicensi- ria procurare valenti. Deinde : Gratia, inquit, Do-
bus mlsi, legatur vobis, quamvis et hanc epistolam mini sil vobiscum, ut ea cooperante valeatis opera
quintam decimam, vel sextam decimam Aposlolus bona facere. Hueusque protenditur epistola, quae
sciipserit, et auctoritas eam apostolica slcut caete- roissa est ad Colossenses. Congruum autem vide-
ras firmavit, saneta tamen Ecclesia non amplius tur, ut propler notitiam legentium subjiciamus
quam quatuordecim tenet, ut ex ipso epistolarum eam , quae est ad Laodicenses direcla, quam,
numero ostenderet, quod doctor egregius legis et ut diximus, in usu pon habet Ecclesia. Est ,ergo

Evangclii secreta rimatus esset. Quatuordecim talis
quippe, quatuor et decem sunt; et quatuor signiii-
cant Novum Testamentum, propler quatuor libros EPISTOLA PAULlADlAODrCENSES, UTNONNULLI
OPINANTUR.
Evangelii; decem autem Yetus Inslrumenlum, pro-
pter Decalogum legis. Ex ipso itaque numero vo- Paulus Apostohis non ab hominibus, neque per
luit Ecclesia sanola domonstrare, omnem sapien- hominem, sed per Jesum Chrislum, fralribus qui es-
tiam vel perfectionem Veteris ac Novi Teslamenti " tis Laodicem, gratia \vobis et pax a Deo Palre nostro
breviter in his epislolis comprehendi; ideoque et Domino Jesu Christo. Gralias ago Chrislo per
numerunr qui- haec significabat, excedere no- omnem orationem meam, quod permanenies eslis et
•luit. perseverantes in oper\bus bonis, promissionem exspe-
< Et dicite Archippo : Yide ministerrum quod ac- ctantes in die judicii, neque dislurbenl vos quorum-
< cepisli in Domino, ut illud impleas. > dam vaniloquia insimulanlium veritalem, ut vos
Dicite, inquit, Archippo episcopo vestro a nostra avertant a veritale Evangelii, quod a me prmdica-
parte : Vide ministerium quod accepisli, id est at- tur. Et nunc faciel Dens, ut qui sunt ex me, ad per-
tende et considera quale opus suscepisli, in Domi- fectum veritatis Evangelii sint deservientes, et beni-
no, id est in Doinini gratia, vel in his quae Domini gnilatem operum jacientes, quce sunl salutis vitm
sunt. Noli caecus esse, noli oculos avertere ab offi- wlernw. Ei nunp palam sunt vincula mea qum palior
cio ministerii lui, id est ab actione episcopatus tuf, in Chrislo, in quibuslImtor el gaudeo, et hoc mihi
sed \ide sollicita consideratione quale ministerium est ad salutem perpeluam, quod facium est oratio-
suscepisli, ut strenue illud impleas, non otiose va- nibus vestris, adminislrante Spiritu suncto. Sive per
cuum teneas. Archippum praepositum eorum per vilam sive per mortem, est mihi vita in Chrislo, et
eos commonet, ut qui regendam Ecclesiam eorum £ mori guudium, et ipse in vobis faciet misericordiam
accepil, sit sollicitus de eis. Plebis causa scribilur suam, ul eaaidem dilectionem habealis, et silis una-
epistola, et ideo non ad rectorem dirigitur. Yel nimes. Ergo, dilectissimi, ut audislis prmsentiam
quia ipse tepide agebat cum pseudoapostolis, idcirco Domini, ita sentite, et facile in limore, et erit vobis
Aposlolus non per se, sed ad majorem confusionem vila in wlernum. Est ettim Deus qm operalur in vo-
per subditos suos, quasi pluris illos faciens, admo- bis, et facite sine peccato qumcunque faciiis. Et
net eum. quod oplimum est. dilectissimi, gaudele in Domino
< Salutalio mea manu Pauli. Memores estole Jesu Christo, et cavete omnes sordes in omni tucro.
t vinculorum meorum. Gralia vobiscum. Amen. t Omnes petitiones veslrm sint palam apud Deum.
Salulatio , inquit, scripta mea manu Pauli, id est Eslote firmi in sensu Christi, et qum integra et vera
manu propria, ut ex subscriptione mea sciaiis epi- el pudica et casta ei justu et umabiliu sunt, facite.
stolamamemissam. Memoresestote vinculorum meo- Et qum audistis el acccpislis, in coide relineie : et
rum. Memoriam vinculorum suorum hortatur eos erit vobis pax. Salutate omnes fralres in osculo san-
habere, sive ideo, ut ejus exemplo informati, patien- cto. Salutant vos omnes sancti. Gralia Domini no-
liam in tribulationibus habere discant"; sive ut orent stri Jesu Chrisli cum spiritu veslro. Amen. Hanc
pro eo, ut citius absolvatur, et ad praedicandum li - D facile lcgi Colossensibus, el eam qum esl Colossen-
ber discurrat: sive (quod minus est credendum) ut sium vobis. I
I

IN EPISTOLAM I AB THESSALONICENSES

ARGUMENTUM. libus, id est proselytis gentilibusque multitudo ma-


Thessalonica est urbs nobilis in Macedoniu, ad gna, et mulieres nobites non paucm. Zelanles autem
quam cum venissent Paulus et Silas, quoniam ibi Judmi, assumentesque de vulgo viros quosdam malos,
erat synagoga Judmorum, seeundum coiisuetudinem et lurba facta, concilaveiunt civilaiem, et ussistentes
suatn Paulus introivit ad eos, et per Sabbala tria doinui Jasonis, qumrebant eos producere in populum.
disserebxtteis de Scripturis. Et quidam ex eis credi- Et cum non invenissenl eos,' traltebant Jasonem et
I
derunt, et adjuncti sunt Paulo et Silm, et de coien- quosdam fratres ad principes civitalis, clamanless
{337 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — 1N EPIST. I AD THESS. 135S
Quoniam hi sunt qui urbem concitant, et huc vene- _k< nostris sine inlermissione, memores operis fidei
runt, quos suscepil Jason, el Iti omnescontra decreta < vestrae et laboris el charitatis et sustinentiae spei
Cwsaris faciunt, regem alium dicentes esse Jesutn. < Domini nostri Jesu Christi, ante Deum et Pi'rem
Concitaverunt autem plebem , et principes civitalis < nostrum, scientes, fratresdilectiaDeo, electionem
audienles hmc. Et accepla salisfaclione a Jasone et < vestram, quia Evangelium nostrum non fuit ad
a ccsleris, dimherunt eos, fralres vero confestim per < vos in sermone tantum, sed in virtute et in Spi-
noctemdimiserunt Paulum et Silam Berrhmam. Ta- < ritu sancto, el in pleniludine multa. sicut scitis,
liier conversisunt Thessalonicenses,el lalia mox pro < quales fuerimus in vobis propter vos. >
fide pali cmperunl. Nam et postquam aposlolos di- Solito more incipit a gratiarum actione, quia
miserunt, multa pro Chrisli nomine pertulerunt. multam Dei gratiam in his videt refulgere. Et id-
Quorum conslanliam Aposlolus collaudans sctibit circo Deum primo laudal, qui dedit eis gratiam,
illis ab Aihenis, ct inlendit exhortari illos, ut immo- deinde ipsos, qui fide et operibus secuti sunt eum.
biles inier adversa permuneatit, ac semper in melius Ac si dical: Tenele quae tenetis, agite quse agitis,
proficianl. Deinde errorem qv.orumdammortuos suos quoniam lalia sunt, ul pro eis Deo gratias agamus.
inconsolabiliier lugeniium, quasi non amplius resur- Agimus enim grutias et laudes Deo non ad horam,
recturos, corrigit; docenscommunem resurreclionem " sed semper pro omnibus vobis, majoribus et mediis
veracilei esse fuluram. Sed et in aliis pluribus vitum el minoribus, vel viris et mulieribus, quia gratiam
illorum alque mores insiruit. El quia ipsi ad obe- quam vobisprimo contulit, adhuc in vobis conser-
diendum proni erant, ideo non ponit nomen auctori- vat et augmentat. Ab ipso enim sunt omnia bona
talis sum vel officii,sed ut pares admonet. Silvanum quaehabetis, et ideo gratias illi pro his referimus.
aulem (id est Silam) et Timotheum idcirco secum Nos dico, facientes memoriam vestri in oralionibus
ponil, quia in conversione eorum fuerant cum illo noslris, et hoc sine inlermissione, id est nunquam
participes laboris, vel quia tunc erant cum ipso intermittimus facere memoriam vestri, quotiescun-
Athenis.Et hanc epistolam (nisi fallor)_primam om- que oramus. Nam sumus memores opetis ficfeive-
nium scripsit. Non enim anle istam invenio illum sirm, id est quomodo fides vestra non est otiosa,
aliquid scripsisse. Sic aulem inchoai: sed semper bonum opus agit, et ideo libenter pro
CAPUT PRIMUM. Vobisoramus. Memores, inquam, sumus operis ve-
stri et laboris, quem in ipso opere ducitis, id est
t Paulus el Sihanus et Timotheus, EcclesiseThes- mente relinemus, quomodo bene operantes labora-
< salonicensium iu Deo Patre et Domiuo Jesu Chri- tis, et charitatis, id est fraternae dileclionis, quam
< sto. Gralia vobis etpax. > " bonis operibus ostenditis. Yel laboris toleranliae ad-
Paulusetduo socii ejus Silvanuset Timotheus mit- versitatum, et charitatis qua inimicos diligitis, et
tunt hanc epistolam Ecclesim Thessulonicensium. susiinentiw, id est exspectalionis spei Domini nostri
Judaeorum proprie Synagoga dici solet, quamvis et Jesu Chrisli, quoniam bona facientes et mala pa-
Ecclesia dicia sit. Nostram vero apostoli nunquam tientes, exspectalis longanimiter supernum illml
Synagogam dixerunt, sed semper Ecclesiam, sive prsemium, quod a Christo speratis accipere cum ve-
tVscernendi causa, sive qtiod inter congregationem, nerit. Et baec omnia facitis ante Deum, quia in his
unde Synagoga, et convocationem, unde Ecclesia non humanos favores appetitis, sed omnipotentis
nomen accepit, distet aliquid, quod scilicet pecora Dei praesentise intenditis. Praesenlem enim Domi-
congregari solent, quorum et greges proprie dici- num adesse cogilatis, et vos ante conspectum ejus
mus; convoeari autem magis est utentium ralione, omnia facere eonsideratis. Vel nos sumus memores
sicut hominum. Paulus et socii ej'us dirigunt has veslri in orationibus ante Deum; ante Deum, qui
litleras Ecclesiae Thessalonicensium, consistenli in nos creavit; et Patrem nostrum, qui nos adopla-
Deo Paire et DominoJesu Chrislo, id est in fide et vit. Ita sumus memores vestri, scientes electionem
charilate Patris et Filii, subintelUgitur et Spiritus rj vestram, id est scienles vos esse electos, et ad aeter-
sancti, quo unctus est Christus. Yel in Deo Patre nam vitam praedeslinatos, o fraires dilecti a Deo,
et Filio mittit Paulus et socii ej'us banc epistolam. id esl quos Deus diligit, quia paternis flagellis
Gratia, inquit, et pax sil vobis. Bene primo giatiam vos ad aeternamhsereditatem erudit. t Quem enim
dicit, deinde pacem nominat, quia sine gratia Dei diligit Dominus, corripit; et fhigellat omnem filium
ad pacem reconciliationis pervenire non possumus, quem recipit (Hebr.wi; Prov. rn). > Yel memores
imo nihil pacilicum nisi per ^ratiam ej"us habere sumus vestri, scientes electionem vestram, id est
valemus. Gratia enim gralis dalur sine praecedenti- scienles quomodo Deus per doctrinam noslram vos
bus meritis, et per hanc dum culpas remittit, acce- elegit de multiludine caeterorum, qui sunt in infide-
dimus ad pacenr reconcilialionis. Potest et ita intel- litate relicli. Yere Deus, praedicantibus nobis, vos
ligi : Gratia etpax a Deo sit vobis, ut qui huraana elegit, tangens interius corda vestra dono sancti
gratia et sseculari pace privati estis, apud Deum Spiritus, quia Evungelium nostrum, id est prsedicatio
gratiam et pacenr habeatis. nostra non fuit ad vos in sermone tantummodo, sed
< Gratias agimus Deo semper pro omnibus \o- eliam in virtute operis, vel in virlute miraculorum,
< bis, memoriam veslri facienles in orationibus et in Spirilu sanclo, quia per imposilionem manuuro
f5r,9 HERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI | I 1366
nostrarum dabatur vobis Spirilus sancms; et in ple- _ troitum habuerimus aa vos, id est quanta virtule mi-
mtudine mulla, quia plenarie vos inslruximsu, el raculorum et abundantia spirilalium bonorum acces-
et quomodo, id est
spiritabbus gratiis, auctore Deo, replevimus, ^el co- serimus ad vos convertendos,
devote conversi estis adDeum
piose in -vobis talia operali sumus ; sicut vosipsi qtiam facile, aut quam
sciiis el tesles eslis, quules, id cst quam religiosi et et quam facile doctrina noslra introierit ad corda
mirifici fuerimus in vobis propler vos convertendos \eslra. Conversi estis ad Deum a simulacris, id est
et instruendos, ut non solum ralione verborum, ad cultum Dei a cullura idolorum, servire, id est ut
sed et exemplo operum nostrorum vos informa- serviatis Deo, non mortuo et falso, sicut est Jupiter
remus. vel Hercules etcaeteri, quos ex moituis bominibus
« El vos-imitatores noslii facti eslis ct Domini, pagani deos conslituerunt; sed uiro el vero, quia
« excipientes verbum in tribulattone multa cum naturaliter Deus est, et exspectare, id est ut bene
« gaudio Spiritus sancti, ita ut facti sitis forma operantes exspeclelis longanimiler sine murniura-
e omnibus credentibus m Macedonia et in Achaia. tione piis desideriis Filium ejus Jesum de cmlis
< A-vobis enim diffamatus est sermo Domini, non \enturum reddere mercedem servis suis, quem Pa-
< solum in Macedonia et in Achaia, sed et in omnem ter suscitavil ex morluis; el qui Filius ideo esl ex-
i locurn fides vestra, quse est ad Deum, profecla est, B spectandus a nobis remunerator, quia delendo pec-
< ila ut non sit nobis necesse quidquam loqui. Ipsi cala nostia eripuii tws ab ira venitira, ab animad-
< enim de nobis annuntiant, qualem inlroitum ha- \ersione futurae ultibnis. Ira eiiim Dei non per-
«"buerimus ad vos, et quomodo conversi' eslis ad turbatio est, sed judicium quo irrogatur poena pro
t Deum a simulacris, servire Deo vivo et vero, peccalis. !
CAPUT H.
< et exspectare Filiumejus de coelis (quem susci-
t Nam ipsi scitis, fratres, introitum nostrum ad
< tavit ex mortuis) Jesum, qui eripuit nos ab ira
< ventura. > c vos, quia non ina ris fuit, sed ante passi multa
« et contumeliis affecli (Acl. xvi, xvn), sicut scitis,
Ipsi scitis quales fuerimus vobis propter vos in- « in Philippis, flduciam habuimus in Deo nostro
fvirmandos. Ei vos fucti eslis imitatores nostri, et
imilatores Domini, excipientes s loqui ad vos Evangelium Dei in multa sollicilu-
quod est amplius, < dine. Exhortatio enim nostra non deerrore, neque
veibum nostrae praedicalionis in multa iribulalione
« de immunditia, nerue in dolo; sed sieut probati
vestra vel nostra, cum gaudio Spirilus sancli, id est
sanctus de eoelesiis merce- « sumus a Deo, Hl ;rederetur nobis Evangelium,
quod vobis Spiritus spe
< ita loquimur, non juasi hominibus placentes, sed
dis inspiravit. Et propterea non immerito supradixi-
2 c Deo qui probat eoida nostra. >
mus nos scire eleciionem vestram, id est vos esse
Ue electis Dei, quia non estis paleae, sed grarra. Non Alii nimtiant qualem introiium habuerirous ad
solum enim nosfri, sed et Christi imitatores facti vos, nam vos ipsi fralres scitis eum qualis fuerit,
eslis, dum mrlla vos tribulatio a susceptione veibi quia scilicet non fuit inanis, id est infructuostts et
ecelestis revocare valeret, sed potius gauderetis in levis; sed anle quam ad vos veniremus, passi sumus
tribulationibus pro verbo. Nam excepislis illud, id multa et eonlumeliis affecti sumus in Philippis, id
est cx omnibus, vel extra omnis reverenler susce- est in urbe Philippensium, de qua migravimus ad
plisiii tribulatione multa, quae vobis propter verbum vos. Ibi euim ego et Silas ad judices contumebose
est illata. Et licet tribulationes perferret vestra caro, tracti surnus, ita ut lunicae nostrae scinderenlur, et
animus tamen gaudebat in Spiritu sancto. Et in his publice virgis caesi atque in carcerem trusi, et in
Dominum atque nos imifati estis, ita ul facti siiis ligno pedes constricti. Haec et alia passi sumus in
forma, id est exemplum permanendi constanter in Philippis, aniequam ad vos accederemus, sicutetvos
flde inier adversa, omnibus credenlibus qui sunt in scitis. Et patientia talium affliclionum vel injuria-
Macedonia et in Achaia. Et idco vos qui tol aliis rum confortati, habuhnus fiduciam et audaciam non
exemplum fidei et patientise facti estis, videte ne defl- D in viribus nosliis, sed in Deo nosiro, id esl in ejus
ciatis, sed semper robustiores in Christo perdurelis. virtule et potentia \loqui ad vos, id est praedicaie
Yereforma facti estis mtiltis, nam effectus hoc indi- Evangelium Deim multa sollicitudine, ne scil.cet
cat. Nam sermo Domini, id esl Dominicaepraedica- priusquam vos bene instruerem, ab infidelibus im-
tionis, egrediens a vobis, dijfamalus esl non solum in pedirer, et iamen flducialiier et audacter locuti su-
Macedonia ~elin Achaia, sed el in omnem lacum vobis mus vobis, quia exhortatio noslra non est de errore,
aflinem in circuilu profecla est, id est transivit audita ut aliquem errorem cirjuslibel pravae seetae suade-
fides vestra quw est ad Deum se extendens. Et ila mus : neque de immunttilia, ut immundam vitam in
pervulgala est apud omlies, ut non sil nobis necesse carnis pollutione exhortemus; neque in dolo, ut
quidquam loqui de vobis ad commendandum aliis aliud in ore, et aliudlin corde habeamus. Nam etiarn
bonam vitam vestram, ut eos ad fidem et religiosam veritaiis est in dolo, quando non pro amore veritatis
conversationem exemplo \estri provocemus. Yere etutililate audientiuni praedicatur, sgd ul gloria vel
«ion est necesse nobis ut nos loquamur, nam ipsi aliquod lucrum acquiralur. Exbortatio nostra non
loquuntur. Jpst enim qui in circuitu degunt, annun- esl de errore, quia npn exhortamur aliquem ul erret
iiunl de nobis. id -est narrant alii aliis, qualem in- in veritate, neque dej immunditia, quia nemini sua-
.331 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD THESS. 15G2
demus ut seipsuro maculet; neque in dolo, quia A inchoalionis polavimus, atque blanditiis promisso-
fraudulentara simulaiionem in veibis non habemus; rum coelestium vos consolali sumus, el debumani-
sed sicut probaii, id est probi habiti sumus a Deo late Christi vobis quasi balbutivimus, ul ad loquen-
ut ct ederetur, id est commilteretur nobisEvangelium, dum verbum divinitatis ejus vos instrueremus. Sunt
ita loquimur, hoc est: sicut illi quos approbavit et nutrices foventes quidem, sed non filios suos. Et
elegit non per errorem, vel per immunditiam, vel item sunt matres nutricibus dantes, non foventes
per dolum, sed per veritatem fidei et munditiam filios suos. Apostolus vero germano et pingui afl>-
vitae ac simplicilatem cordis : sic praedieamus aliis ctu charilalis el nutricis personam suscipere vide-
Evangelium, non quasi hominibus placentes, id est lur, dicendo foveal, et matris, addendo ftlios suos.
non sicut illi qui favorem hominum appetunl, sed Et nutrici ergo se comparavit, quia alebai; et
Deo placere studentes, qui probat, id est scrutalur • filios suos addidit, quia pepererat.jdicens :'< FilicU
et inspicit corda nostra et cogitationum secieta. mei; quos iterum parturio (G.ilut. iv). > Assimilali,
Ipse enim qui occulta cordium rimatur, novit quia inquit, sumus nutrici proprios nalos alenli, quia ita
non hominibus, sed illi placere quaerimus. Et si ho- desiderunles vos cupide, sicul nulrix desiderat filios
minibus placere quaerimus, hoc non propter nos, suos, volebamustradere vobis non solum Evangelium
sed propter ipsorum salutem agimus. B
QDei, sed eliam animas nostras,ud est .non solum
t Neque enim aliquando sumus in sermone adu- praedicationem verilatis, sed etiam lolam vifam
< lalionis, sieut scitis; neque in pccasione avariliae, nostram expendere in salute vestra, et hoc ideo,
e Deus lestis est; nec quaerentes abhominibus glo- quia facli eslis charissimi nobis, propter merituni
< riam, neque a vobis, neque ab aliis, cum posse- \estrae sanetitalis, quam ab exordio vestraeconver-
< mus oneri vobis esse, ul Christi apostoli; sed fa- sionis prolinus arripuislis.
< cti sumus parvuli in medio vestrum, tanquam si < Memores enim esiii, fratres, laboris nostri et
< nulrix foveat filios suos. Ita desiderantes vos < fatigatiouis : nocte etdie opetantes, ne quem ve-
t cupide, volebamus tradere vobis non solum Evan- < slrum gravaremus, praedicavimus in vobis Evan-
t gelium Dei, sed etiam animas nostras, quoniam < gelium Dei. Yos tesies estis et Deus, quam sancte
t charissimi nobis facti estis. < « et j"usteet sine querela vobis qui credidistis, fui-
Vere non sumus ex praedicationequaerentesplacere < mus; sicut scitis, qualiter unumquemque vestrum
bominibus, sed Deo; neque enim fuimus aliquando, t tanquam paterfllios suos, deprecanies vos et con-
id est unquam in sermoneadulationis, ut per adula- < solanles teslificali sumus, ut ambularctis digne
toria verba placeremus hominibus, palpando vitia < Deo, qui voeavit vos in suum regnum et gloriam.
eorum sive laudando, sicut scilis; neque fuimus m ^ t Ideo et nos gratias agimus Deosine intermissione,
occasioneavaritim, id est non praedicavimus ea in- < quoniam cum accepissetis a nobis verbum auditus
tentione vel occasione, ut res vestras nobis congre- < Dei, accepistis illud non ut verbum hominum,
garemus, et inde nobis Deus est teslis, qui novit < sed sicut esl vere verbnm Dei, quia operalur iu
ai cana pecloris; nec fuimus aliquando qumrentes ab t vobis, qui credidistis in ipsum. >
liominibusgloriam; et boe ostendo per paites homi- Yere facli surnus parvuli' vobis ut nutrix, qu;a
nuin, quia neque a vobis, neqtte ab aliis. Quas vires bumiliati sumus in labore, sicut nostis. Vel ita:
nocendi habeat humanae gloriae amor, non seniit, Yere animas nostras parali eramus tradere vobis,,
nisi qui ei belluni indixerit. Quia, elsi cuiquam fa- sicut effeetus operum nostrorum indicabat, qtria in-
cile est laudem non cupere dum negatur, difficile cessanter laborabamus pro utilitate vestra, quem-
tamen est in ea non delectari cum offertur. Justus admodum recordamini. Memores enim estis, o fra-
autem quisque aut lantum temporalem gloriam non tres, laboris nostri, quem apud vos habuimus, et
babet, aut hanc sub semelipso frangit, si babet, ut faligationis. Est plerumque labor sine fatigaiione,
honori suo liber emineat, nec ei victus deleclalione sed labor noster non fuit talis, et non fuit Jevis et
succurabat. A vobis, inquam, non quaesrvimus ali- Q j momentaneus, sed gravis et continuus. Assidue
quid terrenum, cum lamen possemusvobisoneri esse, enim et in praedicatione, et in manuum opere labo-
id est vos gravare exigendo a vobis stipendia, ut ravimus, et ideo prae niraietate jugis laboris fatiga-
caeteri apostoli Chrisli exigunt vel accipiunt ab au- bamur, nec famen defrciebamus. Nam nocle et die
ditoribus suis. Nos nec rebus vestris pasci, nec operantes manibus nostris, unde victum habeiemus,
laudibus vestris magnificari quaesivimus; sed facli ue quem vesttuni, id est ex vobis gravaiemus, acci-
sumus parvuli in medio veslrum, id est aposiolatus pientes ab eo stipendium, praidicavimus in vcbis
nostri gloriam ante oculos vestros humiliavimus, et Evangelium Dei, ul exemplo nostro vos hrformaie-,
magnitudinem oostri sensus ad parvitatem vestrae mus ad laborandum manibus propriis unde vivatis
capacitafis inclinavimus, tanquam si nulrix foveal et indigentibus ministretis, alque falsos apostol^s
filios suos, quae sedet in terra, et tenet iu gremio ventri servientes repellatis. Nam vos eslis testes 110-
filios ac lacte nutrit, el blandiens consolatur, atque bis et ipse Deus, qui novit omnia, quam hunctc^
balbutiendo informat ad loquendum. Sic enim pro- quantum ad purilatem mundissima? conversalionis,'
pter vos humiliati sunius, et materno affectu vos in fuerimus vobis; et quam juste, quantum ad aequita-
sinu pietatis palienter foveudo portavimus, et lscte tem erga proximos servandam, faciendo debila;.es,.
1363 HERYEI BURGIDOLENSlSMONACHI 156.
quam sine querela, id est quam innocenter et irre- A j t siarum Dei quse sunt in Judsea in Chrislo Jesu,
prehensibiliter vobis fuimus qui credidistis, quia t quia eadem passi estis et vos a contribulibus
nibil fecimus vobis, unde possetis conqueri de no- < vestris, sicut et ipsi a Judaeis. Qui et Dominum
bis; sicut scitis, vel sine querela fuimus vobis, quia < occiderunt Jesum Jet propbetas, et nos perseculi
nunquam questi sumus de vobis, dum imbecillila- < sunt, et Deo non placeut, et omnibus bominibus
tem vestram portaremus. Taliter fuimus conversan- < adversantur, prohibentes nos gentibus loqui ut
les vobis, id est ad utililalem vestram. Sieut sci- < salvae fiant, ul impleant peccata sua semper.
tis, id est ila baec scitis, sicut el alia quae subjungi- < Peivenit enim ira Dei super illos usque in
mus, scilicet qualiier, monebamus amicabililer < finem. >
unumquemque vestrum tanto affectu, lanquam si Contra falsos aposlolos latenter fuerat locutus ut
paler fdios suos instruat; nos dico, deprecanles vos, eos non susciperent, Inunc conlra Judseos manifeste
ul in melius proficeretis , et consolantesin tribula- loqtiitur, ut eos non metuant. Vere, inquit, in ipsum
tionibus, ne deliceretis. Et haec facientes, lesiificati credidistis, quia vos\estis facli imiialores Ecclesia-
sumus, id est sub testimonio divinae majestatis vel rum Dei, qum sunt in Judma, id esl in terra Judaeo-
sanclorum vos adjuravimus, ul ambularetis in via rum, in Christo Jesu, id est in instruclione ipsius
recta, proficiendo et ad ccelestem patriain tendendo B I Christi. In boc estis imitalores, quia eadcm passi
ambularetis, inquam, digne Deo, id est per viam estis el vos, quaepassae sunt et illaeecclesias. Passi,
quae esset digna perducere ad Deum, vel sicul di- inquam, estisi» contribulibus veslris, id est ab illis,
gnum est electos Dei ambulare, qui vocavit vos in de quorum tribubus originem ducebatis, sicut ei
regnum suum et gloriam, ut per iter virlutum fesli- ipsi « Judmis. Cives enim et amici vel consanguinei
netis ad eum, quatenus in regno ejus et in gloria vestri vos persecuti sunt, sicut et illos sui. Nee
ej"usperenniter cum eo maneatis. Yel in regnum mirum si Judaei more suo fideles persequuntur,
suum, id est in praesentem Ecclesiam vos voca\it, qui el ipsum Salvalorem Dominum Jesum occide-
et post in gloriam suam, id est in angelorum socie- runt et prophetas anlea, qui praenuntiabant eum ;
tatem. Et quia vos ad tanlam beatitudinem vocavit, et nos apostolos postea persecuti sunt, qui praemin-
vosque libenter sequi vocantem ccepistis, ideo non tiabamus illis eum advenisse (Act. vn); etideo ne
solum vos, sed et nos agimus sine inlermissione gra- miremini, sed palienler sustinete, si et vos perse-
lias Deo, qui hoc fecit in vobis per gratiam suae quiratur, qui semper persecuti sunt, etlicet aemula-
aspirationis, quoniam cum accepissetis a nobis ver- lione legis bsec facere videantur, Deo tumen not.
bun. auditus Dei, id est Evangelium, in quo audisiis placent, cujus gratiam impugnant. Nec tantum Deo
notitiam Dei, accepislis illud non ul verbumhomi- rebelles sunt, sed el omnibus hominibus, id est saluti
num, id est non inutiliter et negligenter, sicut verba omnium bominum ddversanlur, prohibentes, inquan-
hominum solent aceipi, vel non ut verbum homi- tifcn praevalenl, nos loqui, id est ne loquasnur ver-
num, id esl quasi a sapientibus esset, sed sicul est bum Dei genlibus ul credanl et salvm fiant; et ita
vere verbum Dei, id est ita reverenter et honorifice, hostes sunt omnibus, dum conanlur facere utver-
sicut illud quod revera locutus est Deus. Quod ef- bum salutis per nos^ad neminem veniat, sed omnes
feetus indicat, quia ipse Deus operutur quotidie in perdilione relinquantur. Et hoc ex more faciuni,
bona opera in vobis, qui credidistis, tendentes in ut impleanl sua peccala semper, id est peccala pec-
ipsum per fidein et desideria. Gratias, inquit, agi- catis incessanter accumulent usque ad consumma-
mus Deo sine intermissione,quoniam cum accepisselis, tam plenitudinem, quando pro his mittentur in ge-
etc. Quid est quod hic Deo gratias agit? Nempe va- hennam (Malth. xuu). Ideo autem semper peccaia
num est atque inane, si cui gratias agit pro hoc sua implent, quia ira Dei, ul excajcarenlur, pervcnit
quod ipse non fecil. Sed quia hoc vanum et inane super illos, id esl jam olim effusa est super corda
iioii est, profcclo Deus, cui de hoc opere gralias illorum, ex quo reprobaverunt Salvalorem qui
agit, ipse fecit, ut qui percepissent ab Apostolo Q j missus eis fuei at. Quando enim patres eorum dixe-
verbum auditus Dei, exciperent illud non ut verbum runt : t Sanguis ejus super nos et super filios
bominum, sed sicut est vere verbum Dei. Dicit igi- nostros (Matih. xxvn), >tunc pervenit ira Dei super
ttir : Operatur in cordibus hominum vocatione illa illos, et durabit usque in finem, qnando, prajdicanle
secundum propositumsuum,ut nonirianiteraudiaiit Elia, recipienl gratiam. Vel ita : Ut impleant pec-
Evangelium, sed eo audito convertantur et credant, cata sua semper. Quadraginta enim annos post pas-
excipientes non ut verbum hominum, sed ut ver- sionem Domini dedit Deus Judaeis ad poenitentiam :
bum Dei sicul et vere est. Hucusque multa dixit illis transactis, cum credere nollent, complela sunt
contra pseudoapostolos, significans in eis esse cun- peccata eorum, ut pro bis perire debereiit. Quando
cta vitia, quse in se et sociis suis esse denegavit, ac autem boc dixit Aposlolus, stabat Jerusalem, nec
deesse illis omnia vrrtutum bona, quse in se el co- erant peccata eorum adhuc completa, sed complela
roilibus suis esse demonstravit. Jam vero ne Thes- sunl, venientibus Romanis, unde subdit: Peivenit
salonicenses pro sua vel apostolorum tribulatione enim, id est aritequam rcsipiscerent venil, antequam
moveautur, subjungit. puiarent venit ita \Dci super illos, opprimens eos.
« Yos enim imitatores faeli estis, fratres, Eccle-- Isa Dei est ullio quseper Romanos facla esl, qusa
1555 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD THESS. 43GS
ira perdurat super illos caplivos usque in finem A j Jesum Christum, id est ante tribunal summi judicis
saeculi, vel haec temporalis ira idcirco diciiur per- in udventuejus? Quia antej'ustum judicem nimirum
venisse super illos caplivos, quia sequitur seterna, gloriam tunc inveniemus, quam nunc in veslris
cum sine fine post hanc vitam puniunlur in inferno. moribus sludio praedicationis exquirimus, el propter^
Pervenit ira praesenlis ullionis, perdurans super bonam conversalionem vestram nostro labore prae-'
illos usque in finem ; sequilur ira futurse damnatio- paralam coronabimur. Vere tunc eritis hobis corona
nis, perdurans sine fine. gloriae, quia et modo eslis vos gloria noslra apud
< Nos autem, fratres, desolati a vobis ad tem- ecclesias, et gaudium apud nos. Gloriamur enim
< pus horae, aspectu, non corde, abundantius festi- apud alios de profectu vestia? fidei et sanctitatis,
< navimus faciem vestram videre ,cum multo desi- el gaudemus In cordibus nostris. Sed et in futuro
< derio, quoniam voluimus venire ad vos, ego sseculo eritis nobis aeterna gloria et perenne gau-
< quidem Paulus et semel et iterum, sed impedivit dium.
< nos Satanas. Quae est enim ndstra spes arrt CAPUT UI.
< gaudium, aut corona gloriae? Nonne vos ante < Prapler quod non sustinentes amplius, placuit
< Dominum nostrum Jesum Christum estis in < nobis remanere Athenis solos, et misimus Ti-
< adventu ejus ? vos enim estis gloria nostra et' B « motheum, fratrem nostrum et ministrum Dei in
< gaudium. > t Evangelio -Chvisti, ad confirmandos vos, et exhor-
Vos multa passi estis a civibus vestris, sed »os, t tandos pro fide vestra, ut nemo moveatur in tri-
o fralres, desolali, id est sine consolatione facti < bulationibus istis. Ipsi enim scitis quod in hoc
sumus a vobis. Desolatos non fecistis tristitia quam t positi sumus. Nam et cum apud vos essemus,
babuimus de tribulationibus vestris, antequam < praedicebamus vobis passuros nos tribulalioiies,
seiremus constantiam fidei vestrse. Desolati sumus t sicut et factum est, et scilis. Propterea et ego am-
ad tempus horw quoniam horaria, et non diulurna t plius non sustinens, misi ad cognoscendam fidem
fuil vel erit haecnostra desolatio. Desolati, inquam, f \estram, ne forte leutaverit vos is qui tenlat, et
sumus ore, quia non possumus vobis praesentialiler t inanis fiat labor noster. >
loqui; et aspectu,quia uon videmus faciem vestram; Dixi quia desolali sunrus a vobis, qui eslis glo-
non corde, quia cor nostrum vos semper intuetur et ria riostra. Propler quod ego et Silvanus non susti-
est vobiscum. Os et aspectus cessat, sed cor et sol- nenies amplius, quia grave pondus erat nobis, dum
Iicitudo non quiescit. Nos ita desolali, festinavimus nesciremus quid ageretis, placuit nobis duobus re -
abundaniius, id est mullo magis acceleravimus vi- manere solos Athenis, et misimus ad vos Timo-
dere faciem vestram, ne sit immutata, id est ne " theum, qu: vos in proposito veslro confirmaret, et
forle defeceritis in tribulalioiiibus, quas passi estis nobis certitudinem de vobis referret. Non modo
a civibus vestris. Feslinavimus, inquam, videre cum hac epislola miserunt eum, sed antea. Alio-
faciem vestram, id est vos videre facie ad faciem, quin non cum eis salutasset eos in postremo. Misi-
videre praesentiam veslram, cum mulio desiderio mus Timolheum, qui voraeiter suscipiendus est et
exhortandi \os, et ad constantiam perseverantiae audiendus, quia est frater noster, id est habens par-
feslinavimus quidem, scd quod feslinabamUs imple- tem in coelis nobiscum, el est minister Dei in Evan-
re nequivimus. Quonium voluimus quidem omnes gelio, id est minislrans fidelibus ca quae Dei sunt
venire ad vos, sed non potuimus; ego quidem Pau- in praedicalione Evangclii. Hune misimus ad con-
lus, qui plus abis curro et devolior sum, volui et firmandos vos, ut in his staretis in quibus eralis,
temel el iterum ad vos venire, sed non potui, quia et exhorlandos, ut ad meliora proficeretis. Misimus,
impedivit nos Satanas, qui interpretatur adversarius, eum confortare vos et exhortari pro fide veslra te-
id est diabolus, qui saluti semper hominum adver- nenda et defendenda, ut nemo vestrum moveatur a,
satur, opposuit nobis impedimenta. Ideo magis evi- constantia sinceraefidei in tribulalionibus istts, quas
gilate adversus insidias ejus, ne et iter vestrum, j) ] et nos et vos ad tempus in exsilio praesentis saeculi
per quod ad ccelestem palriam tenditis, impediat. toleramus. Nec debetis in bis ab intentione vestra
Nequaquam per semetipsum Satanas praepedire vias moveri, quia vos ipsi scitis quod in boc positi su-
tanii Apostoli potuit, sed occultae dispensalionis nu- mus, ut adversa lemporaliter sustineamus. Hinc est
tibus dum adversaretur, nesciens deservivit, ut ni- quod per Jeremiam de antiquo hoste dieitelectorum
mirum Paulus ad alios vellet accedere nec valeret, populus : < Posuit me quasi signum ad sagiltam
eis a quibus recedere non poterat prodesset. Ideo, (Thren. m). > Fidelis enim populus quasi signum
inquit, voluimus ad vos venire, et ideo Satanas ad sagittam hosli suo. est positus, quia semper velut
obstilit, quia qum est spes noslra nisi vos? Id esl pro sagitlis impetitur, dum ej"uspersecutionibus affligi-
qua re nunc speramus quod in futuro mercedem tur. Qui enim in hac vita assidua mala tolerat,
accepluri sumus, nisi pro vobis? aul quod est gau- quasi in signum posilus, sagiltas suscipit ferientis.
dium nostruml id estunde nunc et in fuluro gaude- Unde nunc recte praedicator egregius cum persecu- .
mus, nisi de sanctilale vestra? aut quae est nostra tionum mala loleraret, atquc sub persecutore de.
corona glorim, quae victoribus dabitur, nisi vos?. adversario gemeret, teneram discipulorum mentem <
Nonne vosnobis hoc eslis ante Dominum nostrum suis afflictionibus consolans ait: Ipsi enim «rifia.
4567 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHl _5GS
quod in hoc posili sumus. Ac si aperle dicat: Quid __ _ consolali sumus. Nunc autem, venienteTimotheo ad
in boc tempore vulnera nostra7miramini, qui si uos a vobis, el annuniianle nobis fidem et charilatem
seterna gaudia quaeriraus, huc ad hoc venimus ut fe- veslram, id est referenle nobis quia inter adversa
riamur? Hoc, inquit, scitis. Natn non tantum ab- bene permanetis in |fide, nec deseruistis charila-
senles boc dicimus, sed et cum essemus prmsenies tem, qua Denm et proximos vel etiam inimicos di-
apud vos, prmdicebamus et praenunliabamus vobis ligitis, et referente quia memoriamuostri bonamha-
passuros nos tribulationes, id est quia tribulationes betis, id est noslri memores estis, etnihil nisi bonum
passuri eramus, sicut et factum est postea, et vos- de nobis cogilatis, semper optantes nos videre, sicut
ipsi sciiis, quia experimenlo in vobisipsis hoc pro- et nos quoque desideramus vos cernere, ideo quia
balis. Et sicut nos praescivimus tribulaliones nos hoc de vobis audivimus, consolali sumus, fratres,
fore passuros, nec fugimus, ita vos qui scitis quod in vobis, qui prius eramus desolati. Consolati. in-
in hoc positi sumus, nolite moveri, sed immobiles quam, sumus per fidem veslram, id est constantia
in proposito vestro perdurate, patienter omnia to- fidei veslrae esl causa ut nos consolationem habea-
lerantes. Et quia nos praedictas tribulationes jam mus in omni necessitale, id esl penuria, quam paii-
passi sumus, propterea ne vos pro noslris tribula- mur in victu et vestitu, et in omni tribulatione,
lionibus terremlni, etiam misi ad vos, ego amplius "* quae nobis exterius ab adversariis infertur. Et vere
non sustinensme esseinceitum de ypbis, quiain- consolali sumus auoniam nunc in hacmiseria vivi-
cerlus formidabam tribulationes nostras fore causas mus quasi jam in coelo essemus, et quasi jam nos a
defectus vestrae fidei, rnisi Timotheum non modo moi luis resuscilatos aestimamus, si vos slatis, id est
cum hac epistola, sed prius ad cognoscendamfidem si slaium reclitudinis perseveranter in Domino te-
vestram, id est ut cognosceret et renuntiarel mihi si netis. Nolo stelis in nobis, sed in Domino, cruia
permaneretis in fide, et si ipsa fides vestra esset neque qui plantal esl aliquid, neque qui rigat, sed
fortis an infirma, ne forte leniaverit vos et tentando qui incrementum dat, Deus (I Cor. m). 0 quam
superaverit is qui tenlat, id est deceplor antiquus, mollia viscera gestabat Apostolus, quando circa
cujusofliciumestientarehomines et seducere.« Deus filios suos tanto sestu amoris inhiabat, ul diceret :
iutemintenlatormalorum (Jacob. r)> tentamentorum Nunc vivimus, si vos\siatis in Domino. Meluebat ni-
ist, ipse enim neminem tentat, secundum eam sci- mis, ne ejus discipuli in praedicatore suo tot per-
ticet tentationem, quae deceptionis \el seduclionis secutionum probra cernenles, fidem in eo despice-
jst. Secundum vero eam ientationem quae proba- rent, contra quam imminentes passionum contume-
»ionis est, tentavit Deus Abraham (Gen. xxn). Sed £< Iiaepraevalerent.Etidcirconimisdolebat intormentis,
igo limui ne vos tentaret is deceptor, qui tentat sed magis filiis de tormentorum suorum teutatione
ad decipiendura; et inanis, id est infructuosus fiat meluebat; parvipebdebat in se plagas corporis,
in vobis labor noster, quem pro vobis pertulimus, dum formidaret in filiis plagas cordis. Ipse patiendo
noc est ne deceptori succumberetis, et non prodes- suscipiebat vnlnera korraentorum, sed filios conso-
set vobis quidquid in conversione et eruditione lando curabat vulnera cordium. Pensemus ergo cu-
vestra laboravimus. jus cbaritalis fuit filiorum salutem inter sua de-
t Nunc autem veniente Timotbeo ad nos a vobis, trimenta requirerej inter dolores proprios aliis
« etannunliantenobisfidem et charitatemvestram, timuisse, el statum [mentis in primis etiam ex sua
« et quia memoriam nostri habetis bonam, semper dejeelione custodire. Qui securus erat de roereede
« desiderantes nos videre, sicut nos quoque vos, sua, elsi discipuli caderent, et tamen velut si in
< ideo consolati sumus, fratres, in vobis, in omni casu illorum mercedem laboris sui perderet, in
« necessilate et tribulatione nostra per fidein ves - statu ipsorum dixil se vivere, id estvitae praemium
< tram, quoniam nunc vivimus, si vos statis ilr babere. Nolebat enim vivere illis cadentibus, sed illis
t Domino. Quam enim gratiarum aclionem possu- stantibus in Domino, ut fructus ejus esset illis inte-
t rnus Deo retnbuere pro vobis in omni gaudio, D 1 ger, et merces ejus apud Deural plena gaudiorum.
« quo gaudemus proptervos ante Deum nostrum, Consolati, inquil, sumus per fldem vestram , nam
< nocte ac die abundantius orantes, ut videamus Deo non possumus dignas grates ex hoe reddere.
< faeiero veslraro, ef compleamus ea quse desunt Quam entm gratiurum aclionem possumus Deo relri-
« fidei vestrae? Ipse autem Deus et Pater nosler et bucre pro vobis bene stantibus, positi in omni gau-
« Dominus Jesus Christus dirigat viam nostram ad dio, quo gaudemus propter vos ante Deum noslrum,
t vos. Yos autem Dominus mulliplieet, et abun- cujus oculis manifesta sunt occulta cordium ?Non
f dare faciat charitate in invicem et in omnes, quem- enim anle homines lest gaudium nostrum, quia fo-
« admodum et nos in vos ad conflrmanda corda ris apparemus quasi tiistes propter adversa quibus
« vestra sine querela in sauctitate ante Deum et circumdamur, sed intus ante Dominum gaudemus
t Palrem nostrum in adventu Domini noslri Jesu semper de profectu vestro. Nee tantum agimus
< Christi cum omnibus sanctis ejus. Amen. > illi pro vobis quanlascunque gratias possumus, sed
Priusquara sciremus qtiid agerelis, desolati fui- et nocte ac die sumus abundanlius orantes, ut ve-
mus a vobis. Sed nunc, revertente Timotheo, quem niamus ad vOs et videamus faciem vestram, atque
ad.'vas miseramus s et renuhtiante bona de vobis, ore ad os vobis loquamur, et compleamus ea qum
4569 COMMENT. IN EPISTOLAS PAULI. — 1N EPIST. I AD THESS. 1370
desunt fidei vestrw, quae olim nbn poluimus com- A cere admonet; et quales vel in seipsis, vel erga
plere, quia eratis parvuli, et quia longo teropore fralres esse debeant, docet. Magis tamen congruunt
vobiscum manere uequivimus. Quia eigo fidcm perfectis superiora, in quibus multifarie patientiam
firmiler, qui jam adhuc lotam perfecte non didici- suasit; et sequentia magis aplanlur imperfectis, ubi
stis, retinere inter adversa studuisiis, ideo cupimus mundilia et innocentia suadetur. Quia, inquil, huc-
ad vos pervenire, etea quae desunt vestrsefldei sup- usque bene vixistis, quemadmodum superius de-
plere. Ex boe loco apparet, quia quod superius ait, monstralum est. ergo de cmiero quod superest, vi-
< ila ut non sit nobis necesse quidquamloqui (su- vendi spaiio, rogamus ut illud ita ducatis, Ut in
pra i), > uon idcirco dixit quod ipsf j"am omnia bonis operibus magis abundelis, et hoc est: de cae-
fidei mysleria sufficienter scirent, sed ut diximus, tero quod restat, rogamus vos, fratres, et obsecra-
propterea hoe dicit, quia non erat necesse ut ipse mus, id est per sacra adjuramus in DominoJesu, ul
de illis quidquam loquerelur aliis, cum illos fama sicut eum timetis et amatis, ita] propter reverentiam
procul eelebraret. Nos, inquit, oramus faciem ve- et amorem ej'us quod obsecramus, faciatis. Obse-
stram videre, et iidem vestram ad plenuro iustruere, cramus ul quemadmodum uccepistis a nobis, id est
sed Deus faciai quod oramus. Ipse autem Deus, Crea- sicul didicistis ex doctrina nostra quomodo oporteat
tor noster, qui potest, el Paler nosler coelestis, qui B vos ambulare si vullis ad patriam pervenire, id est
vult honum, et paterno affectu nos diligit ac regit, quomodo per viam j'uslitiae debetis incedere, et in
et DominusJesus Christus, qui nos ab hoste rede- omnibus Deo placere, sicut el ambnlalis, quia quod
mit, et suo dominio uiancipavit, dirigat, id est di- vobis de hac ambulatidne tradidimus, mox agere
reclam, ab impedimehlis liberam faciatiiiam noslrum ccepistis: obsecramus, inquam, ut abundelis magis
ad vos. Sed vos Dominus, id est Sjiiritus sanctus, in hac bonorum operum ambulatione, id est amodo
muhiplicet in numerolidelium, et abundare vos fa- propensius quam antea tendatis ad ccelestem pa-
cial charitale in invicem, id est inter vos vicissim, triam per exsecutioncm mandatorum Dei. Vel se-
el in omnes, et in eos qui vobis adversantur, et boc cundum alios codices obsecramus, ut quemadmo-
faciat ita perfecte, quemadmodum et nos abundare dum accepistis a nobis, quo modo vos oporteat am-
fecit cbaritate in vos. Et istam charitalis abundan- bulare, et in ipsa ambulatione Deo placere, sic et
tiam det vobis ad confirmanda corda veslra, id est ambuletis, de virtute in virlutem (Psal. LXXXIII)
ad hoc nt per ipsam dilectionem confirmentur prolieiendo ac perseverando, ila ut abundetis magis
coida vestra in sanclitate, id est in omni puritate ac magis quotidie.
atque munditia, el bonorum actuum observatione, t Scitis enim quae praeeepta dederiro vobis per
sine querela, id est sine crimine, ut sitis tam in- C « Dominum Jesum, haecest enim voluntas Dei, san-
nocentes, ut nemo de vobis possit jure con- < ctiiicatio vestra, ut abstineatis vos a fornicatione,
queri. Et tales sitis anle Deuin, id est in oculis Dei, < ut sciat unusquisque vestrum vas suum possidere
qui veritatem inspicit, nec latet eunf aliquid. Sunt t in sanctificatione et bonore, non in passione de-
enim qui sancli videntur coram hominibus, sed non < siderii, sicut-et gentes quaeignorant Deum. Elne
coram Deo (Maith. xxm). Yos autem esiote veraciter < quis supergrediatur, neque circumvcniat in ne
sancti et sirre querela, id est irreprehensibiles ante < golio fratrem suunr, quoniam vindex est Dominus
oculosDer, qui vos cernit et creavit, et Pairis qui t de hisomnibus, sicut praediximus vobis et testi-
nos adoptavit. Tales essestudete anteDeum«JPatrem f iicati sumusr Non enim vocavit nos Deus in im-
nostrum in adventu Domini nostti Jesu Christi, cum t munditiam, sed in sanctificationem. Itaque qui
omnibus sanctis ejus, id est quando Dominus Jesus < haee gpernit, non hominem spernit, sed Deum,
veniet ad judicium cum omnibus sanctis suis. Qua- < qui etdedit Spiritumsuum sanctum in nobis. >
lis enim quisque praesentem vilam finierit, talis in Propterea moneo ambulare .sicut afecepistis a
diejudicii appareblt. Illi aulero non sine querela nobis, quia vos scilis qum prmcepia ambulandi et
esse apparebunt, de quibus judex queretur, dicens : n recte vivendi dederim vobis ferenda et commendan-
< Esurivi, et non dedistis mibi mauducare (Matlh. da, idque non per me, sed per Dominum Jesum. Et
xxv). > Yel, cum omnibus sanclis agite quae dixi, licet sciatis, tamen ex parte replicabo. Nam hwc
quia sic agunt omnes sancti. Ad confirmationem esl volunlas Dei, sanclificalio veslra, quw vobis pto-
omnium quae prsemissa sunt, subjungitur : Amen, desl, twn ipsi, id est hoc vult Deus, etexigita vobis*
quod interpreiatur vere vel fideliter. ut saiictificemini^ ut abstineaiis vos a fornicatione,
v id estab omni illicito concubitu, ne tollentes membra
CAPUT IV. ,
Christi, faciatis membra meretricis (I Cor. vr). Vel,
< De eaelero ergo, fralres, rogamus vos et obse- haeeest voluntas Dei et sanctificaiio vestra, ut abs-
< cramus in Domino Jesu, ut quemadmodum acce- tineatis vos longe remoti a fornicalione, quia dum
t pistis a nobls, quomodo oporteat vos ambulare et vos abstinetis ab immundo opere, sanctificatur in
n placere Deo, sicut et ambulatis, ut abundetis ma- vobis corpus et anima castilate. Ita vos abstineatis
< gis. > a fornicatione, ut unusquisque veslrum scial possi-
Hactenus patientiam illam in sua vel aliorum dere, et dominio mentis subditum tenere suum vas,
tiibulatione suasit, nunc ees in bonis "aclibusprofi- id est suum corpus quod est vas animae. Ille enim
1371 IIERVEI BURGIDOLENSISMONAGUI 1372
possidere suum vas dicitur, qui in potesiate sua A sum (Lev. xi, xix, xx ; 1 Petr. i). > Et omia Dei vo-
suum corpus teiiei, ut non serviat mens desideriis luntas est sanctificatio veslra, quae tenenda est e©
carnis, sed caro rectis volunlatibus meniis. Ita sciat ordine quo subjunximus, nec vocavitnos Deus ut
unusquisque vestrum suum vas possidere, in sancii- immunde viveremus, sed sancte; itaque qui hwc sper-
ficalione, id est mundissima purificatione; et honore, nit, quae nunc de sanctitate et munditia servanda
ne inhonoretur opprobrio lurpitudinis. Ex.conli- diximus, et de vitiis exslirpandis, non hominem sper-
nentia enim fornicationis nascitur sanctificatio ca- nit, sed Deum,i& estnon mespernit, sed Deum, cu-
stitatis, et inde est honor apud homines. Nam etiam j'us praecepta loquor, et cujus voluntalem annuntio;
in hoe saeculo honoralur, qui mundam et castam vi- qui el dedit in nobis, id est in cordibus nostris Spi-
tam ducil; sicut econtra qui seipsum qualibet for- ritum suum sanctum, ut omniaper spiiitum ejuslo-
nicalione contaminal, infamis et ignorniniosus ha- queremur et faceremus; et ideo qui dicta nostra
betur. lta possidete vestra Vasa in sanctificatione et quasi verba hominum spernit, Spiritum sanctum
honore, non in passione desiderii, id est quando pec- per quem omnia loquimur spernit, et Deum cujus
catum desideratur, et non perficitur, non lin pas- est ille spirifus (Luci x). Erant inter Thessaloni-
sione desiderii, id est nec saltem fomicandi deside- censes nonnulli in srpradictis viliis manentes,
•rium habeatis, quod est passio et lsesio animae. D ^ et Apostoli verba spernentes; propter quos ita lo- '
Passio enim desiderii est, ul non patiaminiinlerius quitur, ostendens quia contemptus aposlolicorum
incentiva carnis, quse proccdant ex desiderio \estro. praeceptorum in Deunr potius refunderelur non in
Non praeeipio ut non patiamini incentiva carnis, Apostolum.
quia hoc est inevrtabile, sed videte ul non proce- « De charitate autem fraternitatis non necesse
dant ex desiderio vejstro, id est ne praemeditando < habemus scribere votys. Ipsi enim vos a Deo di-
concupiscatis aliquem illicitum concubitum, ut non f dicistis, ut diligatis invicem (Joan. xirr, 15;
postea paliamini intrinsecus desiderium, et subji- < I Joan. xxrv). Elenim illud faeitis in omnes fra-
ciamini pravis suggestionibus a desiderio ortis sicut < tres in universa Macelonia, Rogamus autem vos,
et gentes, id est gentiles faciuni, de quibus non est t fratres, ut abundetis magis, et operam detis, ut
mirandum; nec vos debetis esse similes eis, quia t quietisitis, et ut vestrum negotium agatis, et ope-
Ignorant Deum, et ideo sine respectu divinae formi- t remini manibus vestris, sicut praecepimus vobis,
dinis aut reverentiae coeunt nefarie, non solum cum f et ut honeste ambulelis ad eos qui foris sunt, et
quibuslibet mulieribus, sed etiam cum peeudibus. t nullius aliquid desiderelis. >
El baec est yolunlas Dei, ne quis ex vobis supergre- ,_ De supradiclis fuitonus scribere vobis, qula qui-
diatur in negoiio, id est mercatione fratrem suum, dam vestrum sunt culpabiles [in illis, sed"de chari-
rd est alium Christianum, ut mercaturam bentum lale fraternitatis, id ' est de dilectione qua fratrcs
solidorum extorqueat ab eo pro qnolibet iminore amare debelis, non habemus necesse scribere vobis,
pretio; neque chcumveniei,\c\ est neque fraudulen- id est non est necessarinm nobis ut per episiolam
ter decipiat, ostendens ilii congeriem pannorum ex- vos inslruamus. Vere non habemus hoc necesse.
terius valde pulchram et quasi magni pretii, cum Nam vos tpsi didicistis a Deo, id est docli estis ab
sitinterius vilis; aut aes deauratum vendens illi pro EvangelioDei , ut vos iipiicem diligutis, quia Chri-
auro, vel his sirailia faciens. Stipergressio enim est, stum dicentem audislis : t Hoe mando vobis, ut
ubi pro minore pretio ibud quod majoris prelii est, diligatis invicem (Joan. sm, xv). > Yel per internam
elicitur; circumventio autem, ubi per dolum frater aspirationem didicistis' hoc a Deo, quia Spirittis
in ipsa venditione vel emptione decipitur. Sed vos sanctus mox utcor hominis repleverit, addere illud
ah his vitiis, id est a fornicalione et a passione de- charitate facit; nec potest unquam discere charita-
siderii atque supergressione et circumventione fra- tem, qui Spiritum sanctum non habet intus docen-
fris, idcircovos continete quoniam vindex est Domi- tem. Yos hoc didicistis, sicut effectu declaratis.
nus de his omnibus, id est ipse punit haec oronia in D I Nam facitis illud in omnes frutres, id est diligitis
suo judicio, videlicet non solum opus fornicationis, omnes Christianos, etoperibus cbaritatis vos osten-
sed et desiderium illiciti operis, atque iniquitatem ditis illos diligere, non solum in urbe vestra, sed et
non justae mercationis. Ipse de his omnibus ultio- in universa Macedonia, vos illud facitis, id est fra-
nem sumet, sicut prmdiximus, id est sicut ante judi- tres diligitis; sed tamen irogamus vos, fraires, ul ab-
cium denunliavimus vobis, cum essemus apud vos, undelis magis, in dilecliohe fratium, id esl adhuc
et testiftcali sumus, id est testimoniis Scripturarum abundantiorem erga fratres studeatis habere chari-
probavimus. Vel testificati sumus, id est tesies di- tatem, et operam delis ul quicli silis a curiosilate,
vini judicii fortiter haec asseruimus. Ideo etiam ab quse non sinit cor curiosi esse quielum. Operam
his est abstinendum, quia non vocavit nos Deus in detis. Quasi diceretur : Diflicile est dimitlere con-
immtindiliam, id est ut immundam et sordidam vi- sueludinem, sed cogite \os. Studete ne curiositas
lam duceremus; sed in sanciificalionem, id est ut vastet quietem vestrae mentis ul antea. Quae scilicet
incontaminatissimam alque mundissimametvirtuti- curiositas, cum alienam quaerit vitam diseulere,
bus plenam duceremus conversationem. Unde etper semper sua intima nescienS, studet exteriora cogi-
legem clamat : < Sancti erilis, quia ego sanctus tare. Grave namque est curiositatis vitium, quaa.
1573 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — 1N EPIST. I AD THESS. 1374
duni cujuslibet mentem ad investigandam vilam A tur, qusedam tristilia quodammodo naturalis. Mor-
proximi exterius ducit, semper ei intima sua ab- fero quippe horret uon opinio, sed natura; nec
scondit, ut aliena sciens, se nescial. Et curiosi ani- mors bomini accidet, nisi ex pcetia quam praecesse-
mus quanto magls peritus fuerit alieni merili, tanto rat culpa. Quapropter si animalia quse ita creala
fit magis ignarus sui. Ideoque quielem habere non sunt ul suo quseque tempore moriantur, ihoiiem
potest, dum semper laborat aliorum vitam inutiliter fugiunt el vitam diUgunt, quantq magis bomo qui
scire; et saepevagatur per dhersa loca, ut discerc sic fuerat creatus ul, si sine peccalo vivereveliet,
possit aliena facta. Sed vos satagite ut quieti sitis, sine temiino viveret! Itaque necesse est ut tristes
et ul veslrum negolium agatis, id est unusquisque of- simus, quando moricndo nos deserunt ouos ama-
iicium quod ad se pertinet, dimissis alienis, quia nrus, quia, elsi novimus eos non in aeternum nos
vobis est utlle in emendaiione vitaevestrae sic agere, relinquere hic manentes, sed aliquantum prsecedeie
et operemini manibus vestris, unde •viclunf habeatis, secuturos, larnen mors ipsa quam natura refugit,
el unde beneficia tribuatis, sicut prwcepimus vobis cum occupat dilectum, contrislat in nobis dilectio-
dum praesentes essemus, quia et opus manuum ad- nis affeetum. Ideo non admonuil Aposlolus ut nun
iuvat quietos esse. Iliud enim malum ex olio venit. contristemur, sed ut non contristemur sicut et cse-
Hinc est qifod Scriptura dicit, < ^quia multum mali-, B teri qui spem non habent. Contristamur ergo in no-
tiam docuit otiosilas (Eccli. xxxm), >et date ope- strorum mortibus uecessitate amjllendi, sed cum
ram ut honesie ambuletis, id est irreprehensibiliter spe recipiendi. Inde angimur, hine consolamur;
agatis ad eos, qui fot is sunt, id est coram infidelibus inde infirmilas affleif, hinc fides reficit; inde doiet
qui sunt extra Ecclesiam, ut exemplo veslrse bone- humana condilio, binc sanat divina prornissio. Per-
stalis couvertantur ad honestos mores et ad fidem. mittaniur itaque pia corda charorum de stiorum
Non ergo sectandum est olium, sed opus faclendum, dolere mortibus trislitia sanabili, et consolabilcs
quia honestum esl, el quasi lux ad infideles, et ad- lacrymas fundant conditione mortali, quas tair.en
buc dale operam, ut nullius aliquid, id est niillam reprimat fidei gaudium, qua credunlur fidcles,
rem cujuscunque fldelis desidewtis, nedum rogetls quando moriunlur, aliquantulum a nob<s abhe et ad
vel tollatis; sed suflrciat vobis quod habetis, vel ex meliora transire. Vere, inquit, non debctis inconso-
justo laboie vestro quod vobis deest, aequiratis. labiliter contristari. sicul infideles, de mortc charo-
Qtii enim in otio vivit, res aliorum concupiscit. Id- rum veslrorum, quasi non sint amplius victuri ot
circo abjicite olium, ul vincaiis alienaritim rerum \obiscum futuri, quia si credimus quod Jesus mot-
appetitum. tuus est et resurrexil, iia pro cerlo ciedere debemus.
< Nolumus autem vos ignorare, fratres, de dor- - quia et Deus eos qui donnierulit pcr Jesum, itl est
< mieniibus, ut non conlristernini sieut et caeteri, mortui suntin Christo, adducel cum ec ad judicitim
< qui spem non habent. Si enim credimus auod Je- in die resurreclionis ornnium, ut cum Clnistc jutli-
< sus mortuus est et resurrexit, ita et Deus eos, cent mundum el rcgnent. Undc et Zacharias ait:
< qui dormiemnt per Jesum, adducetcum eo. > t Et veuiet Dominus Dcus metis, ct omnes sancti
Quia quidam illorum inconsiderabiliter deflebant cum eo (Zaclt. xiv).> Vel per Jesum mediatovcm a<l-
suos amicos morfuos, quasi non amplius resurre- ducel eos Dcus cum co, quia quod resurgetil, et
cturos,doceteosreverafuturamomniumresurreclio- quod cum Christo judiccs venient, hoc non nisi per
nein, el ideo non debere eos immoderate coutrislari Christum a Deo Pafre accipicnt. Si crcdimtts, \\\ •
de morte suorum. Quasi dicat: De charitate non in- quit, quod Jesus^moituus csi, eic. Quid cst quod
digebatis a nobis doceri, sed de resurrectione mor- praedicator egregius niortem Doniini, moriem \o-„
tuorum indigelis. Et ideo, fratres, nolumus vos igno- cat: mortem vero servorum Doniini, non morlem,
rare, id est nolumus ut ignorelis, sed volumus ut sed somnum nominat, uisi quia inliina corda au-
sciatis quae seienda sunt^de dormientibus, id est de dicntium respicicns, medicanicntuin praedicalionis
mortuis, qui quaside somno facilesurgent,etintegro ~.suae mira arie apponit; ef, illiim quem jam rcstir-
corpore. Sicut enim citius homo asomnoevigilat,ita .rexisse noverant, eis mortuum insiimare non dubi-
concitae ad conditoris nulum a morte corporis sur- lat, eos vero qui necdum resurrexer.ant, ul spero
gent. Ideo nolumus vos bsec isnorare, ut non con- resurrectionis insinuel, non morluos, sed donoien-
trisiemini de morte charorum vestrorum, sicut el tes vocat? Non enim vercbatur dieere moriuum,
cmteri, id est infldeles coniristantur de morfe suo- qucm auditores jam resurrcxisse cognoverant; et
rum, qui spem non habent, spenl scilicet resurrectio- verebalur dicere morluos, quos rcsurreettiros vix
'
nis et incorruptionis aelernse. 'Nam et ideo, etiam credebant.
dormientes eos appellat scriptura? veracissima con- < IIoc enim vobis dicimus in verbo Domini, quia
suetudo, ut cum dormientes audierimus, evigilatu- < nos qui vivimus, qui residui sumus, in advenlu
ros non dubitemus. Unde ei in psalmo dicilur : t Domini non praeveniemus cos qui dormierunt
t Nunquid qui dormit, non adjiciet ut resurgat? t (J Cor. xv). Quoniam ipseDominus in jussu et in
(Psal. XL.) > Yehemenler enim abinfirmis mentibus t voce archangeli, et in luba Dei, descendet de
nomen mortis perlimescilur, somni autem vocabu- < ccelo, et mortui qui in Chrislo sunt, resurgent
luni non timetur, Est autem de mortuis qui diligun- < primi. Deinde nos qui vivimus,rqui reiinqui-
1575 HERVEl BURGIDOLENSIS MONACHI 1375
< mur, simul rapiernur cura illis in nubibus ob- A i rr.ox fiant quseeunque jusserit, el in voce archangeli,
t viam Chrisloin aera, et sic semper cum Domino quoniam archangelus voce magna clamabit, ante
t erimus. Itaqtieconso.amini invicem inverbisistis.i eum excitans mortuos. De cujusmodi voce dicit ipse :
Vere illi qui nunc i|i mortis somno dormiunt, ve- t Media autera nocle clamor faclus est. Ecce spon-
nient vivi cum Christo. Nam hoc dicimus vobis non sus venit, exite obviam ei (Mutlh. xxv). > Et in luba
in nostro, sed in Domini verbo, quia non nosler, sed Dei, id est in aliquo sono magno et publico, divini-
Domiui est sermo, quem de hac re vobis loquimur, tus facto. De cujusmodi tuba rursum ipse dicit,
quoniam, ipso docente ac jubente, vel per os no- t quia venit hora in qua omnes qui in moimmentis
strum loquente, loquimur vobis talia. Hoc scilicet sunt audienl vocem Filii Dei, etprocedent (Joan.\).t
dicimus, quia nos qui tunc temporis in carne riui- Haectuba omnes excitabit, et inimicos terrebit, suos
mus, qui residui sumus, omnibus praecedenlibus ad bellum invitabit, ut expugnent adversaiios, et
sanctis, id est quorum vita tunc est adhuc in cor- effugienl a facie Domini alque miltant in gehennam.
pore residua, non prmveniemus in advcnlu Domini Et iterum sicut tuba quondam in festis convocabal
eos qui dormierunt, id est non anticipabimus eos qui populttm Hsebneorum (Num. x, xxix, xxxi) :sic hsec
louge ante mortui fuerant, ut priroi ante illos oc- tuba convocabit ad solemnitatem aeternaelaotitiaeno-
curremus Domino, sed cum illis pariter occur- pulum sanctorum. Deo, inquit, jubenfe et voce ar-
remus. Hunc modum resurrectionis ideo docet changeli atque tuba Dei sonante (Psal. LXXX),dc-
Apostolus, quia viderentur viventes citius posse Do- scendet Dominus Jesus de cmlo in aera, non in ter-
miiio occurrere quam mortui. Tam velociter enim ram. Nam quia in judicio erunt, et qui ad coelum
fiet omnium resurrectio, ut viventes nequeant prae- assumentur, et qui in terra relinquentur, idcirco
Cedere mortuos. Nam voce justorum qui tunc vi- Dominus inter coelum et terram, id est in aere faciet
ventes in carne sunt inveniendi, loctttus est nunc de utriusque j"udicium. Et ipso descendente, moriui
Apostoltts, quia et ipse justus erat, atque in carne qui in Chrislo sunt, id est qui in fide et dilecltone
vivebat, et novissimos sanctos fore communionis Christi praesentem vitam finierunt, resurgenl primi,
suse praevidebat, ideoque verbis eorum utebatur. id est antequam illi qui tunc vivent, occurrentChri-
Sed Thessalonicenses hoc non intelligenles, puta- sto. Deinde, id est facta illorum resurrectione, nos
verunt qttod Paulus et qui cum eo scribebant epi- qtti vivimus, id est illi de nobis qui vivi tunc inve-
stolam, dieerent se reperiendos in die consumma- nientur, qui relinquimur, id est qui tormenlis Anti-
tionis in carne, et conjecturisvariisfluctuabantatque christi erunt residui ex nobis, simul cum illis rapie-
dicebant : Si Paulus inveniendus in corpore est, (Q mur ah angelis in nubibus obviam Chrislo in aera.
proximus est dies judicii. Unde corrigit eos in se- Ultimis sanctis se continuat Apostolus propter uni-
cumla Epistola. Putabant enim quod in diebus eo- tatem Ecclesiae, cujus membra sunt et primi et no-
rum futura esset generalis resurrectio, quoniaro vissimi justi, et propler similitudinem passionum,
Aposlobjs vcrbo praesentis lemporis dixerat, nos qui quoniam similes apostolis ertnst in passionibus illi
vivimus. Qua causa praecipue coactus est aliam illis novissimi, propter quod et dignissimi erunt. Qui ta-
epistolam scribere. Viventes namque et residuos, ut men cum vivi reperientur non praevenienl mortuos.
diximus, norainavit, non quo vellet intelligi se cum Adeo velociler fiet resurrectio mortuorum. Sed cum
sociis suis tempore resurrectionis in corpore repe- illi fuerint resuscitati, occurrent Donrino in suis
riendos, sed nos dixit pro eo quod est, justos, de corporibus et illi, qui viventes in corporibus Cuerint
quorum numero et ipse erat. Ipsi enim rapientur invenli, ita taraen, ut in gloriam et corruptivum, et
obviam Chrislo, ct non peccatores. Viventes autem, morlale, gloria, et.incorruptione, el immortalitate
non juxta tropologiam sanctos accipimus, qui pec- mutelur, ut qualia corpora surrectura sum, in talem
cato mortui non sunt, sed omnes quos in corpore subslantiam eliam vivorum corpora transformentur.
inveniet Christus adveniens. Quodque sequitur:non Revera enim quantum ad praesenlia verba pertinet,
praeveniemus eos qui dormieruiit, non ad peceatores DI videtur Aposlolus asserere quosdam in fine saeculi,
est referendum, qui somno negligentiae sopiti sunt, adveniente Domino, cum futura est resurrectio
neque enim peccatores cum j'uslis rapientur obviam mortuorum, non esse morituros, sed vivos repertos
Christo, sed ad eos rcferendum est quos mors in illam immorlalitatem, quae sanctis etiam cseteris
dissolverat. Non praeveniemus ad occurrendum Do- dabitur, repente mutandos, et simul cum illis ra-
mino eos qui dormierunt, sed ipsi prius evigilabunt, piendos in nubibus. Sed videamus ne huic sensui
id est resurgeut, quam nos incipiamus occtirrere sit conlrarium quod idem Aposlolus scribit ad Co-
Domino. Quoniam ipse Dominus in propria persona rinthios : < Omnes quidem resurgemus vel omnes
descendet localiter de cmlo, vel de coelo, id est de quidem dormiemus (I Cor. xv). > Si ergo sancios,
occulto, et hoc injussu Patris. Descendet enim mis- qui reperientur Chrislo veniente vivenles, eique ve-
sus a Patre, non diversitate virlutis, sed dispensa- nienti obviam rapientur, credideiimus in eodem ra-
tione judicis. Vel in suo jussu descendet, quiajube- ptu de mortalibus coFporibus esiluros, et ad eadem
bit resurgere mortuos et occurrere sibi. Non enim mox immortalia redituros, nullas in verbis Apostoli
veniet humilis et occultus ut olim, sed excelsus et patiemur angustias, ubidicit: < Omnes resurgemus,
manifestus el cum imperiosa auctorjlate ut omnia vel omnes dormiemus, > quia nec illi erunt a resur-
.577 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULl. — IN EPIST. I AD THESS. 137g
rectione alieni, quam dormitione prsecedent, quam- A loqui de temporibus, ut moneret discipulos cavere
vis brevissima, non tamen nulla.Nequeeninr dicen- sibi,neita deprehendantur. Hoc igitur opus estsciie,
dHm est, fieri non posse ut dum per aera in sublime ut curent filii lucis esse, et parato corde vigilare,
porlantur, et moriantur et reviviscant. Quod autem qui nolunl ab illa die sicut a noeturno fure con •
subjecit • et sic semper cum Domino erimus,rton ila prehendi. Nam siad cavendumhoc malum, id est ne
accipiendum esl, ianquam in aere nos dixerit cum dies Domini tanquam fur inveniat imparatum, opus
Domiuo semper esse mansuros, quia neque ipse esset nosse lemporum spaiia, non diceret Aposlo-
ulique ibi manebit. Yenienli quippe ibitur obvianr, lus, non opus esse ut hoc scriberet, sed hoc potius
non manenti. Sed ita cum Domino erimus, id est esse scribendum tanqtiam doclor providentissimus
sic erimus babentes corpora sempiterna, ubicunque judicaret. Nunc autem nec opus illis esse monslra-
cum iUo fuerimus. Omnes scilicet elecli, et qui de vit, quibus sufTiciebatul sclrent, imparatis alque
somno mortis excitali, et qui viventes in carne re- dormientibus diem Domini sicul furem esse ven-
perli fuerimus, rapiemur in nubibus obviam Domino luram; atque sciendo hoc, essent ipsi vigilantes et
in aera, et sic, id est onrnes simul immorlales eri- parati post quanta libet tempora veniret; et suum
mus semper cum Domino, sicut ipse -dixit: « Pater, serva\il modum, ut scilicet Apostolus non lanfum
quos dedisti mihi, volo ut ubi ego sum et iili sint B praesumeret alios id docere, de quo apostolis Do-
mecum, ut videant claritatem meam (Joan. wn). > minum dixisse cognoverat : < Non est veslrum
Qttandoquidem omnes resurgemus,' et cum Domino nosse tempora vel momenta, quae Pater posuil in
senrper erimus, itaque consolamini invicem, id est sua pbteslate (Act. 1); > de his enim temporibus et
consoletur alter allerum de morte amicorum suorum moKient«snon erat opus ut scriberet eis. Yere, in-
in vcrbis istis quse diximus de resurrectione et so- qtril, ut fur veniet amatoribus sseculi dies illa. Cum
eietate vel gloria perenni omnium justorum. Pereat enini dixerint, pux est nobis elin ipsa pace securiias'
contristatio, ubi tania est consolatio. Detergalur lu- de futuro, quia nihil molesliarum amplius eventu-
cius ex animo, fides expellat dolorem in tanla spe' rum nobis formidamus, tunc subilo, descendente ju-
gloriae.Omnes enim jusli cum amicis suis sine fine dice, repeniinus eis superveniel interilus, id est mors
simul manebunt immortales atque beali in regno aeterna corpoiis et animae, sicut dolor supervenit
Christi. Et ideo non debetis amicos vestros, qui mulieri hubenti in ulero prolem, quia malum con-
morlui sunt, lugere quasi amissos, quia non amisi- scientiae ipsorum ineipiet eos subilo torquere, cum
. stis eos, sed praemisistis. per judicis adventinn cceperil urgeri ut ad lucem
CAPUT V. id est omnibus appareal. Mulier enim prae-
' prodeat,
« De temporibus autem et momentis, fratres, non gnans quod iu ulero diu portavil cum pondere, lan-
« indigetis ut scribamus vobis. Ipsi enim diligenler dem ejicit cum dolore, quia et reprobi malum, quod
« scitis quia dies Domini sicut fur in nocte, ita diu laluit inlra conscientiam ipsorum,et gravavit
< veniet (iT Petr. in). Cum enim dixerinl, pax eam, in conspectu judicis cum gravi tormenlo cun-
< et securilas, lunc repentinus eis superveniet in- ctis reanifestabuni. Mulier cum voluptale poudus il-
< leritus, sicut dolor in ut«ro habenti, el non effu- lud concepll, sed, ul dictum est, cum dolore ejicit,
< gient. > quia et reprobi culpam cum voluptale libenter com
De resurreclibne indiguislis per epistolam no- miserunt, spd ante districlum judicero hanc invki
stram doceri, sed de temporibus el momenlis qui- multa cum amaritudine manifeslabunt. Mulier dum
bus futura est ipsa resurreclio, non indigetis ut non sperat, subitis doloribus incipil urgeri ul pariat,
Scribamus vobis. De tempoiibus, id est utrum qttia et reprobi dum non praevident, incipiunt repen
aeslate an hieme, et utrum die ac nocte, sive quo linis cruciatibus compelli, ut latenlia mala quaeintus
mense vel post quot annos venturus sit Christus; habent, ante tribunai aeterni judicis ad publicum
el momentis, id est qua hora diei vel noctis ven- proferant. Ita ergo subitis doloribus incipient tor-
turus sil Chrislus, non indigelis, fralres, id esl non j) queri inlrinsecus instar praegnantis, et v.on effu-
est necesse ut scribamus vobis, quia non prodesset gient. Mulier namque evadit, sed illi non effugienl.
vobis hoc scire. Non est opus ut de his scribamus Domiuus circa flnem saeculitribulationem maximain
vobis, quia vos ipsi scrutando Scripluras vel docti esse denunliat fuluram (Luc. xxi), el dicif, arescen-
a nobis, dUigenter, id est studiose scitis quia dies iftms hominibus prae fimore et exspeciatione, quae
Domitv, id est dies judiciivel dies morlis, in quo supeivenient universo orbi. Aposiolus vero testattir,
Dominus unumquemque j'udicabit, ila venietlalenler quia dicent : Pax est el securilas. Sed Dominus Itoc
incauiis, sicut fur in noctej veniet -6111111in nocte, de electis loquitur, Aposlolus veio de reprobis. In-
id est in ignoranlia, hoe est veniet nullo sciente telligamus ergo non ea impleri modo quse Dominus
aut sperante, veniet subitaneus et improvisus (1 praenunliavif, sed tunc csse polius ventura, quando
Cor. xv), veniet ut fur, qui latenter \enit dum dor- sic erit tribulatio universo orbi, ut ad Ecclesiam
miunt homines, et onrnia subripil, ut qui dives ob- perlineal quae in universo orbe iribulabitur, non
dormierat, evigilans nihil inveniaf. Sic enim con- ad eos qui tribulabunt eam. Ipsi enim dicturi sunt,
tinget securis et negligenlibus per improvisum ad- pax et securitas, ut repentinus illis superveniat in-
ve.ilum diei Domini. Et propterea ccepit Apostolus terilus, et eos adventus Domini sicut fur in nocte
4379 IIERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI 1380
comprehendat, quando econtrario gaudebit et ex- A , t strum Jesum Christum, qui mortuus esi pro
sultabit, qui diligit manifestationem Domini. Sed t nobis, ut sive vigilemus, sive dormiamus, si-
et hoc notandum, quia posl morlem Anlichristi, t mul cum iUo vivamus. Propter quod consola-
quadraginta quinque dies concedentur ad emenda- t «ririi invieem et sedificale alterutrum, sicut et
tioneni his, qui ad vitam praedestinali sunt, et in t faeitis. >
latichrisli persccutione offendcrunl. Sed qui ad Quandoquidem non sumus noctis, igitur non dor-
"'ifam praeordinali non sunt, ncc morte principis miamus, id est non torpeamus in bonis saecularibus,
sui corrigcntur, sed toto corde mundanis inhae- sicut cmteri, id esl sijcut infideles, qui ad noctem
rentes, gaudebunt, el uxoies ducenl, atque convi- perlincnl; sed vigilemus, id est vigili corde adven-
via facient, et domos aedificabunt, dicentes : Pax tura occulti judicis exspectemus, attendentes omnia
esi nobis el securitus, licet princeps noster sit nror- IISPCesse transitoria et cito peritura; el sobrii si-
tuus. Et dum ila pacalos et securos se putaverint, mus, id est sobrie his utamur non quasi bonis no-
subito judex apparebit, omnesque tales condem- stris, sed ad sustentationem datis. Non dormiamus,
nabit. id est non simus securi et desidiosi, quasi boc"nobis
< Yos autem, fratres, non eslis in ienebris ut vos sufliciat quod Christianitatis religionem suseepimus,
< dies illa tanquam fur comprehendat. Omnes enim B : et ideo negligenter agarous; sed vigilemus, id esfc
< vosiilii lucis estis etfilii diei,nonestisnoctis ne- corporis et negligentiseltenebras a nobis repellamus,
i que tenebrarum. > et oculos mentis ad aspectum veri luminis apertos
Illis erit improvisus dies Domini, ut illaqueet teneamus; et sobrii sSmus, id est ebrielatem sae-
eos ad mortcm propter cordis ipsorum caecitatem. culariuro cupidilalum jcaveamus. Et justum est ut
Sed vos, o frulres, non eslis jn lenebris ignorantise nos, qui ad noctem non pertineamus, somnum et
et infrdelitatis vel cupiditatum saccularium, ita ul vos ebrietalem fugiamus, quia qui dormiunt, id est qui
dies illu lanquam fur comprehendat ad mortem. Illi delectabiliter torpent et quiescunt in praesentibus,
anim sunt in tenebris et non vigilant adversus ad- nocte dormiuiH, id est iniquitiiedelectantur;e( qui
ventum furis, qui praesumentes de cupiditatibus ebrii sunt, id est qups inebriat amor saeculi, ut
suis, et in deUciis hujus sseculi difQuentes, luroent rmmoderate utantur his rebus transitoriis, in noete
et enguntur adversus humiles, el insultant sanctis cordis sunt ebrii. Nox enim est iniquitas, in qua illi
mtelligenlibus atque tenentibus anguslam viam , obdormierunt et inebriati sunt cupiendo ista ter-
quse ducit ad vitam (Malth. vir; Luc. xrn). Sed rena, et omnes istae felicitates quae videntursaeculi,
vos non estis lales, quia non caecant vos saeculi somnia sunt dormienirum; et quomodo qui videt
"
cnpiditates. Nam omnes vos eslis filii lucis, id esl thesauros in somnis dormiens dives est, sed evi-
Chrisli,quiait: t Ego lux in mundum veni, ulom- gilans pauper, sic omnia vana ista hujus saecub, de
nis qui credit in me, inteiiebris non maneat (Joan. quibus homines gaudent, in somno apparent et iii
xi i); > ei filii Dei, id est ecclesise sanclorUm quam ebrietate cernuntur. Evigilabunt et sobrii fient ama-
illuminat sol juslilise Cliristus.Vere fflii eslisCbristi lores talium quando nolent, si modo quando ulile
et Ecclesise, quia non esiis filii noctis, id est diaboli, est, non evigilaverint et sobrii fuerint; et invenient
qui est nox, de qua sanctus Job dicil: < Noctem il- somnia fuisse illa et transisse sicut umbraro. Illi
lam lenebrosus turbo possideal(Jof>.m), >neque eslis qul sunt noctis, dormiunt et inebriantur; sed nos
filii tenebrarum, id est infidelium et iniquorum, qui qui sumus diei, simus sobrii, id est moderate utamur
si conveisi fuerint, audient: t Fuistis aliquando te- his lemporalibus, et propter praesentia bona non
nebrse, nuncrautem lux in Domino (Ephes. v).> Yel obliviscamur quaerere lutura, id est aelerna. Sobrii,
omnes vos estis filii lucis, id est fidei; et filii diei, inquam, simus. Quod esse poterimus, si fuerimus,
id est sanctae conversationis. Et ne quis putel par- induli loricam fidei et chantatis, id est si fides et
lim posse esse diei, paitimque noctis, addo quia charitas instar Ioricae nos undique munierint ad-
non estis noctis, id.est ignorantise vel jnfidelitalis; Q versus omnia diaboli jacula, id est contra universa
neque tenebrarum, id est malorum operum. Nans vitiorum tentamenla. Sicut enim lorica munit vita-
filii noctis el tenebrarum, sunt infideles et imqui. lia, sic fides et charilas munit cor noslrum, ne lae-
Noclis, inquam, et tenebrarum filii sunt, qui omnia datur a vitiis irruentibus. Et quamvis nunc Apo-
mala operantur; et usque adeo filii noclis sunt, ut stolus dicat loricam fidei, alio tamen loco dixit
timeant videri quae faciunt. Qui autem publice talia scutum fldei (Ephes. vr). Scutum ergo est irdes,
operantur, sunt quidem in luce solis, sed in tene- quia tela inimicorum excipit et expellil. Lorica etiam
bris cordis. est, quia interiora noslra iransflgi non sinit. Simi-
< Igitur non dormiamus sicul caeteri, sed vigi- liter et charitas nobis est lorica, quia malignorum
< lemus et sobrii simus. Qui enim dormiunt, no- spirituum jacula non sinit ad cor nostrum inierius
< cte dormiunt; et qui ebrii sunt, nocle ebrii penetrare. Simus etiam induti galeam, scilicel spem
t sunt. Nos autem qui diei sumus,,sobrii simus, saluiis ut spes aeternsesalutis ad superna tendens,
< induti loricam fidei el charitalis et galeam spem obvolvat, id est protegat caput interioris hominis,
t salutis. Quoniam non posuit nos Deus in iram, id est mentem nostrain, ne lsedatur ab ictibus ini-
t sed in "aequisitionem salutis per Dominum no- micorum, id est a tentamentis daemonum in hoe
1581 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULl. — 1N EPfST. I AD TIIESS. 02
conflictu \itiorum. Spes enim protegens mentis ca- A Ra scilicet noveritis eos, ut habeatis illos abundan-
put, est nobis galea, quae scilicet spes dicitur salu- "lius in charilule, id est magis quam cseleros diliga-
tis, quia per spem venimus ad salutem. Et recle lis et honoretis illos, ac bonis corporalibus alatis.
dicitur spes salutis, quoniutn non posuit Deus nos in Yolo enim ut ex charitate presbyteros honoretis, ac
iratn, sed in ucquisilionemsalulis, id est non posuit reverenliam illis exhibeatis. Et propler illorum opus,
nos ad boc in spe, ut eamus in iram damnationis, id est quia increpant vos aut etiam aliquando pu-
sed ut acquiramus salulem bene operando.Non enim niunt vos, videntes sic oportere fieri, hakcie pacem
otiosis datur salus, sed his qui merito bonorum ope- cum eis, id est nolite murmurare, nolite pacis ami-
rum acquisierint eam. Et hoc per Dominumnoslrum ciliam relinquere, si resecaverint vestra vilia, sed
Jesum Christum, quia nullum justitiae meritum sa- ideo magis pacem firmam servate. quia ipsi non ex
lutem nobis acquirere posset, nisi per'mediatoiem odio, sed ex charitate corripiunt vos. Pulchre ob-
Dei el hominum. Yel ideo sobrii simus et armis viat Apostolus perversilati eorum, qui dum pro
virlutum induamur, quia non posuit Deus nos in culpis suis increpanlur aut verberantur pacero,
•iram, sed in acquisitionem salulis, id est non quam cum praelatis suis habebant, abjiciunt, ac
ordinavit et statuit nos ad hoe ut iram exerceret discordias et murmurationes faciunt, dum curn prae-
in nos, sed ut acquirerel nos ad salutem per B latis suis baberi paeem jubet propter opus ipsorum_
Christum mediatorem qui morluus est pro nobis, Yel ila distingui potest : habete illos abundautius
id est qui nos morte sua redemit ab aeterna morte, in cbariiate propier opus illorum, id est propterea
ul sive vigilemus, id est in corpore vivamus, sive magis amate illos, qui -monent vos et corrjguiil,
dormiamus, id est in somnomortis quicscamus, sicut scriplum est: < Aigue sapientem, et diliget te
simul cum illo qui est vivamus, id est semper sit (Prov. ixj, > ~ethahete pacem cum eis ut nunqtiam
et vivat cum illo mens hoslra, sive dum in hoc sae- discordetis ab illis, etiam si graviter vos incrcpa-
culo vivimus, sive dum in sepulcro dormimus. verint aut verberaverint.
Propter quod, id est <juia haec spes est nobis, t Rogamus autem vos, fratres, corripite inqtiietos.
quia Christus mortuus est ad horam pro nobis, t consolamini pusillanimes, suscipite infirmos, pa-
ut nos semper cum illo vhamus, consolumini t tientes estote ad omnes. Videle ne quis malum
invicem, id est consoletur ex vobis alter alterum < pro malo alicui reddat, sed semper quod bonum
in adversis praesentium, tribulationum, vel in obilu < est seelamini invicem et in omnes. >
cbarorum. El mdificate alterulrum, id est vicissim Nunc ad prselatos est sermo. Subditos rogavimus
vosraetipsos per bona coiloquia et per bona expm- ut honorent praepositos suos, et pacem cum cis
pla aedificatein virtutibus, ut et singuli et simul habeanl. Sed vos, fratres qui praeestis, rogamus, cor-
omnes aedificemini templum Domino. ^Edificate, ripite inquielos, id est castigate cuiiosos, et paeis
inquam, sicut et facilis. Collaudat eos, ut magis ac quietem turbanies, alque indisciplinatos ac vagos.
magis provoeet ad sfudium bene agendi. Huc usque Corripite illos, ne sitis mereenarii, quia qui ideo
autem generaliter locutus est omnibus, sed nune cessat a correplione lalium, ne perdal munus quod
singulariter ad subditos admonendos, ut praelatos ab bis accipere solebat, \el ne patiatur ab his ad-
suos bonorent et diligant, se Iransfert; postea mo- versa, mercenarius est, non pastor. Consolatnini
nebit et prselalos, ut coniganl subditos. Quia vero eliam pusillunimes, id est eos qui pusillum babent
humiles erant et ad obediendum prompti, ideo non animum ad loleranliam praesentium adversitatum,,
imperando, sed rogando injungit eis ea quae vult ut et contristantur pro malis quae sibi accidunt, sive
faciant. Unde nec apostolum se dixit in exordio illos qoi a spe deficiunt pro magnitudine peccato-
epislolse,quia non erat necesse ut cogerentur apo- runr suorum. Suscipite infirmos, id est nolhe abji-
stolica auctoritate. Sic et nunc praelali Ecclesiae eere eos qui in conscientia sua, vel in actionibus
bonos subditos humiliter rogare debent, ut in me- suis sunt infirmi, sed suscipile illos ad sanandum
lius proficiant non imperiose compellere, ut inviti ]0 sicut spiritales medici. Et si in hoc oflicio Jvobis
bona facianl. Ecce enim subjungit Apostolus : aliquid injuriae a subdilis illatum fuerit, esiole pu-
t Rogamus autem vos, fralres, ut noveritis eos tientes ud omnes, qui vobis; molesti fuerint. Hoe
t qui laborant inter vos, et praesunt vobis in Do- eliam videte, id est diligenli consideratione atlendite,
< niino, et monent vos, ut habeatis illos abundan- ne quis ulicui. reddat mulum pro mulo, id est non
< tius in cbaritate; et propter opus illorum pacem solummodo vos non reddatis malum pro malo, sed
< habele cum eis. > etiam videte ne alius reddat. Tunc etiam malum pro
Yos omnes consolamini et aedificatisinvicem alii malo reddetis, si eos qui raalum vobis irrogant, ad
alios, ut monemus. Sed vos, o fratres, qui subditi poenitentiam non provocaveritis. Hoc namque loco
estis, rogamus ul noverilis, id est ostendatis nosse inleUigendum est tunc potius malum pro roalo reddi,
vosper reverentiam et honorem eos qui in regimine si is qui corripiendus est, non corripitur, sed prava
ecclesiaslico laborant inter vos, et prmsunt vobis in dissimulatione negligitur. Aliquando aulem homines
Domino, id est ordinatione Domini, \el in bis quae correptores suos putant inimicos suos. Ideo cum
ad Dominum pertinent et monenl vos ut mala ca- dixisset, corripile inquietos; subjecil, consolamini
veatis et bona faciatis, vel ad tneliora proiiriatis. pusillanimes. Si forte enim de correptione incipit
£383 HERVEI BURGIDOLENSIS MONACffl 1384
deficere, el perturbatur, tunc oportel consolari. Su- A gunt ergo quanlum ad eos, spiritum, qui propbetias
seipile infirmos, ne per inlirmitalem cadant. Si titu- spernunf, quoniam ignera Spiritus sancti, qui pro-
bareeum fecitinfirmitas, sinuluo suscipiatcharilas. phetas ad loquendum lilluminat et inflammat, cx-
Ae deinde: Videte ne qnis alicui malum pro malo stinguere et annullare conantur. Nolite spiritum ex-
reddat. Ergo non est malum, correptio si flt. Iile stinguere, id est si Spirilus sanctus alicui revelat
aulem inaltiiri pro malo ei reddit, cui correptionem aliquid, nolite prohiberc quod sentit loqui. Et pro-
subtrahit. Videtene quis aliquando cuiquam id la- pbetias nolile spernere, Sdest quaesancti per Spiriium
ciat, sed semper seciamini omnes quod bonum et re- sanctum praedixerint, nolite putare falsa esse vel
ctum est invicem, id est \icissim inter vos, el"in, id negligere, sed credite \era esse, etreverenter susci-
esl erga omnes alios. pite; sed tamen juxta Joannem : t Nolite omni spi-
< Semper gaudete in Domino, sine intermlssione ritui credere, sed probate spirilus si ex Deo sunt
< orate, in omnibus gralias agite : baec est enira (I Joan. iv). > Unde et hic subditur : Omnia autem
< voluntas Dei in Christo Jesu in omnibus vo- probate, quod bonum est tenelc. Honorate prophe-
<bis. > tias, sed tamen non omnium dicla indiscrele reci-
Hseccommuniler omnibus dicuntur. Licet fre- pialis, sed probate, id est ratione discutite omnia,
quenter adversa paliamini. tamen nolite conlristari, Butrum bona an mala sint; quod bonum invenietur,
sed semper et in prosperis et in adversis gattdete. tenete. Poslquam singula quaeque discusserifis, et
ISed quia malum est saeculari gaudio gaudere, pro- certa probatione quale sit unumquodque noveritis,
plerea subjungo ut gaudealis in Domino, non in sae- quod bonum esse noverilis lenete; et econtra ab om-
culo nec in vobisipsis. In Doraino gaudele, ut intus ni specie mala abstinele vos, id est non solum ab eo
apud eum sit gaudium vcstrum et gloriatio vestra. quod veraciter malum est, sed etiam ab ipsa simi-
Sine intermissione orute, id est ut nullo die inter- litudine mali, hoc est: si quid mala specie malum
mittatis certa tempora orandi. Sed et conlinuum aliquid praetendil, etsi malum non sit, vos tamep
cordis desiderium, continua oratio est. Nunquid abstinentes sitis ab eo, ne mala specie malura exem-
enim sine inlermissione possumus genu flectere, plum detis bominibus. Non enim occasionem malse
corpus prosternere, vel manus levare, ut de Jioc suspicionis de vobis dare hominibus debetis, cum
nobis dicatur : Sine intermissione orate. Sed qui vos malam eonscientiam non habeaiis.
nunc vult intermillere orare, non intermittat desi- t Ipse autem Deus pacis sanctificet vos per omnia,
derare. Sic enim orabat Moyses, cui taeenti dixit t ut integer spirilus vester et anima et corpus sine
Dominus : < Quid clamas ad me? (Exod. xiv.) > /-, t querela in advenlum Domini "nostri Jesu Christi
Clamabatenim corde, qiianms diceret ore. Ita j"u- < servetur. Fidelis est Deus qui vocavit vos, qui
ge desiderium et incessabilis amor, assidua est ora- t etiam faciet. >' !
t:f>sanctorum. In omnibus Deo gruiius agite. Vera i
fidelium bumilitas est, in nullo superbire, in nullo Ego quidem vos moneo ita \here el sanctilati
operam dare, sed ipse pdus faciat in vobis quod mo-
murmurare, nec ingratum esse, necquerulum; sed neo. Deus pacis, id est, Deus cui Chrislum qui
in onrnibus Dei judiciis Deo gratias agere, Deumque per
.pax nostra est, reconciliati sumus, et qui polest in-
laudare, cujus omnia opera aut j'usta sunt, aut be-
In omnibus vobis quietudinem praesenlitim Iribulationum removere,
nigna. eigo quae acciderint, agite
Deo gratias. Et debetis baec non inviti lacere, id est sanciificel vos inlerius exteriusque per omr.ia, ui
nulla pars veslri absque sanctificatione sit. Ita vos
et
gaudere semper orare el gratias agere, quia hmc sanclificet, ul inieger servetur vesler spiriius, id est
esi voluntas Dei, id est hoc vult Deus ut ista facia-
illud quo inlelligilis; et animu, id est illud quo vivi-
lis. Quae voluntas esl in Christo Jesu, quia in Chri-
et id est illud quo visibiles atque contre-
sti beneficio concessit Dei voluntas hominibus, ut tis; corpus,
ctabiles estis. Tria sunt enim quibus homo constaf,
isla possint facere. Et est in omnibus vobishaec Dei
id est spirilus el anima et corpus. Quaerursus duo
voluntas, id est Deus hoc vult ut omnes vos majo- D differunt, quia saepeanima simul cum spirilu nomi-
res alque minores isla faciatis.
natur. Pars enim quaedam ejus rationalis, qua ca-
t Spiritum nolitc exslinguere, prophelias nolite rent bestiae,
spiritus dicitur. Principale ilaque no-
t spernere. Omnia autem probate, quod bonum est
strum, spirilus est. Deinde vita qtiae coiyungsl btinc
t tenete, ab omni specie mala abstinete vos. >
corpori anima vocatur. Postremo ipsum corpus,
Quia quidam inter eos habebant spirilalia dona, quoniam visibile est, ultimum nostrum est. lllud
sed ab aliis propter invidiam prohibebantur exerce- enim quo raliocinamur et intelligimus atque sapi-
re illa, nec prophetare sinebantur, sed propbetiae mus, ita proprie spiritps nuncupatur, utnon situni-
ipsorum ab aemulis contemnebantur, ideo nunc per versa anima, sed aliqiiid ejus, id esl rationale uo-
Apostolum dicitur : Spiritum nolite, etc. Non quia strum, quo sentit el intelligit ipsa anima, non sen-
Spiritus sanctus exslingui possit, sed quia quantura titur corpoiis sensibus, sed sicut ille est inlimus
in ipsis est, exstinctores ejus merilo vocantur, qui sensus, ex quo est appellata sententia. Hinc autem
sic agunt ut exstinctum veliut. Spiritum, inqttit, pecoribus sine dubitalione prseponimur, eo quod
nolite exstinguere. Et tanquam exponens quid di- sint illa rationis experlia. Non enim spirittiro ha-
ceret, adjecit: Propheiias nolite spemere. Exstia- bent, id est inlelleclum et rationis ac sapientiae
13.85 COMMENT. 1N EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. II AD THESS. 13.6
sensum, sed animam tanium. Et si spirilus pe- A rela conservemini usque in adventum Domini, id
corum in Scripiuris appellatur, spirilus pro ani- est usque ad terminum vitae hujus, ut nemo pos-
ma nominatur. Sit ergo vester spiritus integer, sit de vobis querelam facere. Et vere integii sine
id est nullo consensu peccali vulneratus; et ani- querela conservabimini, quia fidelis esl Deus, id
ma vestra integra, id est delcciationibus carnis est verus in promissis, quivos vocavil ad vilam, qui
non sauciala; et corpus inlegrum, id est peccati eliam faciet ut integri perveniatis ad eam.
perpetratione non laesum. Et ila servelur integra t Fratres, orate pro nobis. Salutate fratres om-
omnis veslrae subsfantia naturac in adventum Do- f nes in osculo sancto. Adjuro vos per Dominum,
mini iiostti JesuChrisli, ut cum veneril Dominus, t ut legatur eprslola haec omnibus sanctis fratri-
non inveniat in vobis peccatorum vulnera, Usque t bus. Gratia Domini nostri Jesu Chrisli vobiscum.
in advenlum Domlni, id est usque in finem vitae < Amen. >
praesentis servetur integra; quia qualis quisque de Orate, inquit, fratres, pro ttobis, ut auxilio vestrae
hac vita exierit, talis apparebit in adventum judicis. oraiionis liberemur a malis, et bona quaecupimus
Et servelur sine querela, id est lam innocens ul assequamur, et ex nostra parte salutale fratres om-
nemo possit de ea juste conqueri. Aliud namque nes, ut per hanc salutationem impleantur majori
est, esse sine peccato, quod de solo in hac vita Uni- gralia, et magis accendantur in amorem nostri. Sa-
••genilodiclum est (I Petr. ir; Luc. i; Philip. m); lutate illos in osculo non lascivo nec ficto, sed san-
aliud est, esse sine querela, quod de multis san- cto, id est caslo et vera dileclione pleno. Adjuro
ctis etiam in hac vila diei potuit. Quoniam est qtii- etiam vos per Dominum, ut si propler simplicem jiis-
dam modus honae \itae, de quo eliam in ista humana sionem neglexeritis facere, vel saltem propter sa-
conversatione jusla querela esse non possit. Quis cramenlum adjurationis haec faciatis. Adjuro vos
enim juste queritur de homine qui nemini male ut hwc epistola quam mitto vobis, legatur omnibus
vult, et quibus potest fideliter consulit, nec contra fratribus sanclis, id est baptismo sanclificatis, ut
cujusquam injurias tenet libidinem vindicandi, ut omnes aedificentur per eam et confirmenlur; vel
veraciter dicat : < Sicul et nos dimittimus debitori- sanctis, id est perfectis, ut et ipsi proficiant. Et ut
bus nosiris? (Mattli. vi; Luc. xi.) > et tamen ex eo haec omnia facere valeatis, gratia Domini nostri
quod ilerum dicit: Dimitte sicut et nos dimittimus, Jesu Chrisli vobiscum, cuj'us auxilio compleatis.
sine peccato se non esse declarat. Itaque sine que- Amen.

IN EPISTOLAM II AD THESSALONICENSES.

ARGUMENTUM. C opinione deluderet eos ac deciperet. Proplcrea corri-


Perseverantibus vel exercentibus se magnis tribulu- -git Aposlolus hunc eorum errorem, et ostendil qum-
tiomfcus,uliam scribit Aposlolus ad Thessalonicenses dam certa signa demonstrari anlequam dies ju-
cpislolum, ilerum monenseos ad pulienliam, el oslen- dicii veniat, scilicet primo venluram discessioncn
dens fierijuslo Deijudicio, ut boni per prwsenles tri- et revelandum hominem peccali, qui est Antichri-
"bulutionesad gloriam perpetum quielis perveniant, et stus. Remolione auiem erroris hujus facla suo more
mali propler injurias quas sanclis injerunl, pmnas transit ad ,moralem exlwrtalionem, ubi ei aspere
wlernas subeant. Oslendit etiam non tnslare lempo- corripit quorumdam inquietudinem. Sic aulem in-
ribus eorum diem Domini, sicut ipsi putabanl propter cipit.
qumdamejus verba, qum de resurreclione posuerat in CAPUT PRIMUM "
prmcedetVe epistola. Nam quod dixerat : t Morlui i. Paulus et Silvanus et Timotheus Ecelesise
quiinChtisto sunt, resurgent primi; deinde nos qui < Thessalonicensium in Deo Patre nostro ct Domi-
vitiimus, qui relinquimur, simul rapiemur cum illis < no Jesu Christo, gratia vobis et pax Deo Palre
in nubibus obviam Chrislo in aera (I Thes. iv), > < nostro et Domino Jesu Christo. >
hoc ipsi non intelligenles, conturbali sunt, wstiman- Haec superius exposita sunt. Post salutalionem
les quod in diebus eorum qui tunc vivebant, venturus D sic inchoatur :
esset Dominus. Qua de causa prmcipue secundam < Gratias agere debemus semper Deo pro vobis.
hanc Aposlolus scribens eis ab Athenis epistolam, in- « fratres, ita ut dignum esl, quoniam supercrescit
tendit hujusmodi opinionem destruere; ne cum < fides vestra, ut abundat charitas uniuscujusque
transiret tempus, quo Dominum crediderant esse ven- < vestrum invicem, ita ut nos ipsi in vobis glorie"
turum, el venisse non cernerent, eliam cmtera falla- < mur in Ecclesiis Dei, pro patientia vestra et flde
ciler sibi promitti arbitranles, de ipsa mercede fidei < in omnibus persecutionibus vestris et tribulatio-
desperarent. Nam si Aposiolus in Iwc meniitus pula- "t nibus, quas suslinetis in exemplum justi judicii
retur, per omnia reprolarelur; et ila diabolus tali « Dei, ut digni habeamini in regno Dei, pro quo et
PATROL. CLXXXI. Vk
•«87 HERVEI BURGIDOLENSISMONACIII 1588
« palimini; si lamen justum esi apud Deum retri- __passiones efficiamini digniillo regno, pro quo ct pa-
t buere tribulationem his qui vos tribulant, et vobis limitti, non pro humaao favore, nec pro aliquo en-
« qui tribulamini, requiem nobiscum in revelalio- mine. Nihil aliud enim quaerit mens vestra pro hk
< ne Domini Jesu de coelo cum angelis virtutis passionibus, nisi regnum Dei, nihilque criminis ad-
< ejus in flamma ignis danlis vindictam his qui roisislis, pro quo talia pateremini. Dixi quia susli-
•< non noverunt Deuni, elqui non obedicrunt Evan- netis in exemplum jiikti judieii Dei, quo punlttn.ur
-« gelio Domini noslri Jesu Christi. > adversaiii vestii, ut babeamini digni in regno Dci;
A magna laude eorum inchoal, ut laudando eos tamen hac conditionel fiet istud, si est jusium apud
roboret et nutrial, sed de omnibus quae in eis lau- Deum, his daii pcenam ct vobis quielem, id est si
dat praemittit Deo gratias, signiftcans eos a Deo opera eorum tam pessima sunt, ut Deus judicei
•habere omnia quae laudat, vel pro quibus laudat j"ustum esse pro his Iretribui crueiatus aeternos, et
eos, ne forte cx his quae divinitus acceperant, ex- si opera vesfra adeo vere bona coram co stint, «t
•tollerentur quasi ex seipsis haec habentes. Superbia ipse j'uslum ducal pro his recompensare qnietem
cnim plerumque nascitur ex bene geslis. Debemus, perpetuam. Aliter enim judicatDeus et alilerhomo,
iirquil, o fralres, agere semper Deo gralias pro vo- quia saepequod nos limpiobamus, ipse approbaf,
Jiis, ila magnifice ul dignum est, quia pro magnis B et quod nos laudamus, ipse coruieranat. Subtiila
rnagnae gratiae sunt agendaj, quoniam fides vestra enim el justa sunt judicia Dei. Et ideo ne rsti r.i-
iton decrescit in tribulationibus, eed supercrescit, mium secufi fiant delfulura salvatione sua, et inci-
.%destquotidie major efflcilur et superat adversilates, pi.mt negligenter agere, ac nimium cerli de daiiica-
vel adeo proficit, ut operetur supra quam praecepi- lione suorum adversariorum, incipiant desperire
mus, et similiter charitas uniuscujusque vestrum conversionem illorum, pulchre temperatam dedit
abundat, id est abundanter exuberat invicem, id Apostolus deulrisque senlentiam. Suslinelis, inquit,
est inter vos, et quia ita supercrescit Udesvestra et in exemplum jusli judicii Dei, ut digni habeamini In
abundat charitas, inde gralias agere debemus Deo regno ej"us; si tamen|justum est apud Deum, retri-
pro vobis, non ita vos laudare ianquam hoc habea- buere Iribulalionem wlcrnam hts qui ros ad tcmpus
iis ex vobis. Ita supercrescit et abundat fides et cha- nibulani, el vobis qui lemporaliter tiibulamihi, te-
ritas veslra, ut nosipsi qui non de parvo gloriare- quiem nobiscum sempiternam, non in prassenti vita,
mur, in vobis gloriemur in Ecclesiis Dei, id est apud sedin tevelulione Domini Jesu, id est quando revc-
Ecclesias fidelium, quibus exemplum de vobis da- labitur et palam coiam omnibus apparebit Domi-
mus. Yidete ergo ne silis exemplum defectus, glo- nus, ut reddat unicuique secundum epus ejtis
i iamur apud saneiorum Ecclesias in vobis, id est de (Mutlh. xrx). Domini dico, venientis de cwlo cum
bonis qui sunl et augenlur in vobis. Gloriamur sci- angelis virlutis ejus, id est per quorum miiiisieriuin
licet pro palientia et fide vestra, id est quia non de- oslendetipse virtutem suam, duni bonos per eos
ficitis nec murmuratis^sed patientes estis et fidem elegerit, el malos foras miserit, et venientis An
servalis in omnibus perseeulionibus vestris de loco flummuignis, non qubdsit flamma circumdatus, sed
•ad locum, et tribulationibus, id esl tormentis et af- per effectum, quia inimicos exuret. Ignis dico, dan-
fiictionibus, quse vobis in uno loco fiunt, quas susti- tis, id esl inferentis vindictum his qui non noverunt
vetis in exemplum justi judicii Dei. Ac.si diceret: Deum, id est infidelibus; etquinon obedierunlEvan-
Dum tam dura toleratis, qui tam recta agilis, quid gelio Domini nostriJesu Chrisli, id est illis quifldeni
aliud qttam justi judicii Dei evemplum datis? Quia habuerunt, sed mandata Domini servare neglese-
ex vestra poena colhgenduni est quomodo feriat runt. Gravius peccat sciens, quam nesciens. Nec
quibus irascilur, si sic vos affligi patitur, in quibus tamen ideo confugiondum est ad ignorantiae tene-
laetatur; aut quomodo illos percussurus est, quibus bras, ut in eis quisque requirat excusationem.
justum judicium exhibet, si euam vos sic cruciat, Aliud eniro est nescire, aliud scire noluisse. Yolun-
quos pie redarguens fovet. Ilinc enim intelligitur U las quippe arguitur in eo, de quo dicitur : < Noluit
quomodo non parcat impiis, tanquam sarmentis intelligere ut bene ageret (Psal. xxxv). > Sed illa
praeeisis ad combustionem, quando justis non par- ignorantia quae non est eorum qui scire nolunt, sed
cit propter pcrficiendam purgalionem. Unde et Pe- eorum qui tanquani simpliciter nesciunt neminem
trus ait : < Tempus est ut incipiat judicium de do- sic excusat, ut sempiterno igne non ardeat, si pro-
mo Domini (/ Petr. iv). > Si autenr primum a uo- pteiea non credidit Iquia non audivit quod crede-
bis, quis flnis eorum qui non crediderunt DeiEvan- ret, sed fortasse ut initius ardeat. Et si illi aeterno
gelio ? Hoc est exemplum futuri Judicii, quod nunc igni cremandi sunt, qui Deum nescierunt, quid de
cernitur in afllictione piorum, sed si llli modo pro illis flet, qui praedicatores Dei vel servos ej'us causa
levibuspeccatissuisgraviterjudicantur, nrulto gra- nominis ejus persecuti sunt? Aut si illi perpe-
vlus impii pro suis criminibus in flne judicabunlur. luo passuri sunt, qui Evangelio quod acceperant f
Ideo sustinetis flagella praesentium tribulalionum, non obedierunt, quid illi palienlur, qui praecepta
ut per hoc purgati habeamini digni in regno Dei, id ipsius Evangelii scienter el voluntarie praevarieati
est in aeterna bealitudine, ad quam nullus intrabit sunt? I
kuuaundus, quia non est dignus. Sed vos per has t Qui poenas dabunt in inlerilu seternas a facis
1389 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. - IN EPIST. II AD THESS. 1590
< Domini et a gloria virtutis ejus, cum venerit glo- A id est plene vos faciat velle omne bonum, et impleat
< riflcari in sanctis suis, et admirabilis fieri in om- in vobis opus fidei, id est omne bonum opus quod
t nibus qui crediderunt, quia creditum est teslimo- fides exigit, et hoe in virtute potenlis actionis. Vel
< nium nostrum super vos in die illo. In quo etiam confessio est proprie opus fidei, ul quod mens credit,
< oramus semper pro vobis, ut dignetur vos voca- lingua fateatur. Impleat in vohis opus fitlei, id est
< lione sua Deus noster, et impleat omnem volun- confessionem, elhocin virtute conslanliae, utmtllo
< tatem bonitatis et opus fidei in virtute, ulclarifi- modo flecti possitis a fidei cunfessione. Iia videlicet
< cetur nomen Domini nostri Jesu Christi in vobis, iropleat hoc in vobis, ut in praesenii vita nomen
< et vos in illo, secundum gratiam Dei nostri et Domini nostri Jesu Chtisli clarificeiur in vobis, id est
< Domini Jesu Christi. > clarum et gloriosum appareal in bonis openbus
Ignis ille dahit vindictam, id est inferet pro culpis vestris ; et vos in alia vita clarificemini in illo, et hoc
poenam infidelibus, qui non noverunt Deum; etvanis secundum graiiam Dei nostri Patris, el Domini Jesu
Udelibus, qui non obedierunt E\angelio Domini. Qui Christi, id est secundum quod Pater et Filius per
utrique dabunt, id est luent pmnas non horarias sed gratiam sancti Spiritus electis suis gratuita bonitate
celernas; nec immodico dolore, sed in interitu, id est tribuunt supra quam mereri possunt.
in morle perpelua, longe remoli a facie, id est a B CAPUTII.
praesentia visionis Domini et a gloria virtulis ejus, < Rogamus autem vos , fralres per adventum
ne eam videant gloriam, quam virtus ejus ostendet < Domini nostri Jesu Christi, el noslrae congrcga-
in se et dabit sanctis, sicut scriptum est: Tollalur < tionis in ipsum, ut non cito moveaminia vestro
impius ne videat gloriam Dei. Nam in judicio vide- « sensu, neque terreamini, neque per spiritum,
bunt boni et mali formam servi, ac demde cum mali < neque per sermonem, neque per epistolam tan-
in gehennam praecipilali fuerint, boni sublevabun- < quam per nos missam, quasi instet dies Domini. >
lur ad videndura claritatem divinitatis ejus. Tunc Captata illorum benevolentia, illisque laudatis,
pro ignoraiitia et inobedientia sua dabunt mali pce- secure descendit ad principalera intentionem, id est
nas aelernas, projecli a facie Domini, ut cum venerit ad remotionero erroris, quo maxinre turbati fuerant.
glorificari in sanciis suis, id esl replere et illustrare Quasi dicat: Yos quidem, fratres, patienter omnia
sanctos suos gloria sua ut \identes eum siculi est sustinetis, propter remunerationem quam a Deo
(I Joan. m), similes ei iiant, etipse gloriosus in eis speralis; sed rogamus vos, ut a sensu calholicae
appareat; et admirabilis fieri, id est admiratioiie et fidei nullatenus moveamini. Rogamus autem vos,
laude dignus ostendi in omnibus etiam minoribus, Q fralres, non per leve aliquid, sed per adventum Do-
qui crediderunt ea fide, quaeper dilectionem opera- mini nostri Jesu Clnisii, si vultis ut vobis prosit, et
tur (Galat. v). Admirabilis tunc fiel in his qui credi- per adventum nostrm congregationis in ipsum Chri-
derunt, impiis admiranlibus tantam salutem juslo- stum, si \ullis esse in ea, quando omnes qui elecli
rum, quos hic despiciebant, et ipsis juslis suam fuerimus, conveniefnus et congregabimur in ipsum
salulem rmranlibus (Sap. v). Ideo autem, sicut Salvatorem, ut non ciio moveamini, id est non cilo
diclunr est, dabit tunc vobis r&piiem nobiscum, litubetis a veslro sensu, id est a sensu catholicae ve-
quia testimoiLumnostrum, id est quidquid lestificati ritatis, vel a puro intellectu quem hactenus habui-
sumus vobis de bis quae fterent in illo die, id est de slis. Non cilo moveamini. Si enim movemini, cito
gloria bonorum el pcena malorum credxlum esl a est, "quia nihil vobis infertur quod diu duret, neque
vobis, quamvis esscl super vos, id esl superans ve- terreamini quasi de vicino periculo imminenli_ j'u-
strum intelleclum. Quamvis enirri supra sensum dicii, neque per spiritum moveamitti aut terreamini,
esset quod dicebamus, nec posset illud intelligcntia id est si malignus Spiritus quasi angelus lucis ap-
vestia capere, lamen vos noslro testimonio fidem parens in visione (II Cor. xi), persuadeat vobis
accommodatis. Yel super \os fuit, id est vobis domi- diem Domini vestris diebus imminere, vel si quis
uans, non quaerenlibus rationes. Yel quasi de loco D dicat se per Spinlum sanctum boc cognovisse, non
sublimiori loquentes, super vos testimonium protu- eredatis ei; neque per sermonem, id est si quis prae-
liuuis, quod creditum est a vobis de his quae fient in sentialiter apud vos publico' sermone et inter alia
die illo. In quo die ut diguetur vos, id est dignos voluerit hocastruere, nolite unquam credere; neque
habeat vocatione sua Deus noster, nos etiam oramus per epistotam alicuj'us absentis lanquam per nos, id
semperpro vobis, id est-non solum instruximus vos est j"ussu nostro missam vel sub nomine nostrp,
de iUa justorum glorificatione vel impiorum damna- nolite seduci. Sive pervepistolam quam vobis ante
tione, sed etiam oramus assidue pro vobis, ut ad misimus, nolite turbari, id est nolite putare quod
illam gloriam pertingatis, ut scilicet dignelur vos sua epistola nostra dicat vestris diebus Chrislum esse
vocalione Deus nosier, id est dignos vos judicet quos venturum. Nolite his omnibus terreri, quasi inslet
ad regnum vocet, dicenc : < Yenite, benedicti Patris dies Domini, id est quasi vicinus imraineat dies, iit
mei, percipite regnum (Matth. xxv), >et impleat om- quo Dominus 'potentiam suam ostendei, puniendo
nem veslram voluntatem bonitatis, id esl plenarie malos et salvando bonos. Non ideo dicil hoc Apo-
faciat qnidquid bene vultis. Yel interim in boc sae- stolus, ut velit illos securitate lorpere ac negligenter
culo iropleat omuem voluntatem bonilalis in vobis, agere et imperatos esse, sed ne in ipsa perturbatione
:i58l . HERYEI BURGIDOLENSISMONACHI 1592
- exspectationis celerrimi adventus Dominici possent A < giis mendacibus, ct in omni seduclione iniquilatis
seduci, ad suscipiendum pro Christo diabolum, qui < his qui pereunt, eo quod charitatem veritatis non
hoc agebat, ut sub nomine Chrisli se faceret ado- < receperunt, ut salvi fierent. Ideo miltet illis Deus
rari, sicut et beato Martino suadere voluit. Quod ut t operationem erroris, Ut credant mendaeio, ut j'u-
non possit, tempus et signa Dominici advenlus de- t dicentur omnes qui non crediderunt veritati, sed
scribit Apostolus. Nam animos eorum vel occasio < consenserunt iniquitati.
non inlellectae epistolae, quam ipse eis miseral, vel , Videte, inquit, ne quis vos seducut ullo modo, id
'ficta revelatio quce per somnium deceperat, vel ali- est ne quis errorem irabai vos, autxper splritnm,
quorum conjectura, Isaiae et Danielis evangeliorum- aut per sermonem, aul per epistolam, aut per alium
qtie verba Ue Anlichrislo praenuntiantia, in illud quemlibet seductioms motluro, ut credatis instare
tempus inlerprelaniium moverat atque turbaverat, diem Domini. Quoniam non inslabit, nisi primum
ut in'majeslate sua tunc Christum sperarent esse venerit discessio, ut omnes genles quae Romano im-
venturum. Cui errori medetur Apostolus, et exponit perio subjacent, discedant, ab eo; sive ulmullitudo
quae ante adventum 'Christi debeant praestolari, ut Ecclesiarum discedat a ponlilice Romano, aut mul-
•cum illa facta fuerint, tunc exspectelur 'Chrisfus. titudo hominum discedat a fide, et nisi revelaius, id
Parcens tamen eorum verecundiae 'veL,teneritudini,, B est manifestatus et ostensus fuerii, qui omtiium
nequaquam eos aperte reprehendit, quia commoli prophetarum verbis prsenuntiatur, homo petcaii, id
'fueranl, sednemoveantur rogat, etprius etiammul- est Anliclnistus, qui non est Deus juslitiae, ut fin-
tum eos laudat. Plerumque enim pusillanimes uti- get, sed homo peccali, in quo fons omnium pecca-
iius emendamus, si et eorum benc gesta memoramus torum est; et filius pcrdilionis, id est diaboli, qui
et si qua ab eisinordinate gesta sunt, non jam tan- est universorum perditio, vel filius perditionis, id
quam perpetrata corripimus, sed quasi adhuc ne est natus ad hoc ul perdat alios, et tandem ipse
1
perpetrari debeant prohibemus, ut et illa qua ap- perdatur, qui scilicet homo pestifer, adversatur
probamus, illatus favor augeat; et conlra ea quae tlhristo, ideo vocaturSAiitichrislus,
I
id est eontrarius
Teprehendimus, magis apud pusillanimes exhortatio Christo. Yel omnium saluti adversatur, et exiollitur,
verecunda convalescat. Unde nune magister egi-e- Id est efiert se supra omne quod dicitur Deus, aut
gius, ut dictum est, cum Thessalonicenses in accepta quod coliiur, id est super illos qui nuncupaiive, non
praedicatione perdurantes, quasi de vicino roundi essentialiler sunt dii, et super illum qui naluraliter
iermino quadam cognosceret pusillaniniirate turbari, est Deus. Deus enim dici aliquando cl homo potest,
prius in iis quae fortia prospicil, laudal; et caute " quod juxta Moysen di jilur: t Ecee coustitui te Deum
monendo postmodum quae infirma sunt, roborat. Hiaraonis (Exod. vn). > Deus vcro coli, purus
Cum enim multa laude digna dixisset, subjunxit hoc homo non potest. Quia vero sc Antichristiis et su-
de quo loquimur : Rogamus autem vos, fralres, per per sanctos quosque honiiiies, cl snper ipsius po-
•adventum Domini, etc. Egil enim verus doctor, ut tentiam dhinitalis exiollit per i>.\acluui sibi no-
prius audirent laudari quod recognoscerent, etposl- men gloriae, et hoc quod Detts dicilur, el hoc quod
modum quod exhorlali sequerentur, quatenus eo- Deus colilur, iransire conatur. Et ita ciigelur,'u6
rum mentem, ne admonitio subsequens concuteret, sedeat et se adorari j"ubeal IH icmplo Dei (II Cor.
laus praemissa solidaret. Et qui commotos eos vicini vi), fortasse quod est in Jeiusalcm. Yel potitis
finis suspicione cognoverat, non jam redarguebat in lemplo Dei sedebit, id esl in mentibus Cbri-
commotos, sed quasitransacta nesciens,adhuc com- stianorum quos seducet, qui fucranl lemplum Dci.
moveri prohibebat, ut dum se de ipsa levilate mo- Naro juxta hunc sensum dicitur in P_aInio : t Deus,
tionis praedicatori suo incognitos crederenl, tanio venerunt genles in haerediialein tuam, pollueruiit
reprehensibiliores essent, quanlo magis ab illo se templum sanclum limm (Psul. LXXVIII).> Gcntes
cognosci formidarent. enim lemplum Dei polltierunl, quando pagani quos-
< Ne quis vos seducat ullo modo (Matth. xxiv ; p dam Christianos in perscculione idolis sacrificare
< Ephes. v). Quoniam nisiveneritdiscessioprimum, coegeruut. In hujusmodi igiiur templo sedebit An->
< et revelatus fuerit bomo peccati, filius perditionis, tichristus, ostendens se tutiquutn sit Deus, Id est, su-
< qui adversatur et exlollitur supra omne quod di- p r eorum menles quos seducere poierit fastu glo-
< citur Deus, aut quod colitur, ila ut in teroplo Dei rise saccularis, etigelur, ita ut cum sit homo pecca-
i sedeat, ostendens se lanquam sit Deus. Non reli- lor, homo tamen evistimari despiciens, Deum se
< netis quod cum adhuc essem apud vos, haec dicc- super homines mentiatur. Nisi iia fuerit Romanum
* bam vobis ? Et nunc quid detineat scitis, ut reve- imperium anlea desolatum, et Antichrislus ita raa-
< letur in suo tempore. Nam mysterium jam ope- nifestus praecesseril, Ghrislus non veniet, qui ideo
« ratur iiiiquitatis, tantum ul qui tenet, nunc teneat, vcnturus est, ut Anticbrislum destruat. JVOHretine-
< donec de medio fiat. Et tunc revelabltur ille ini- lis ln corde quod hmc ipsa quae nunc scribo per
t quus, quem Dominus Jesus interficiet spiritu oris epistolam cum adliuc apud vos essem, praesenti scr-
< sui (Isa. xi), et destruet illuslratione adventus moneuarrabara et dicebam vobis, Christum scilicet
< sui eum, cuj'us esl advenlus secundum operatio- non esse venturum, |nisi praecesserit Antichrislus?
'•• nem Satanae in omni virlute et in signis et prodi- Hoc debuisselis firmiter retinere, nec de suspicioue
1593 • COMMENT.INEPISTOLAS PAULL—IN EPIST. II AD THESS. 1394-
proximi adventus Dominifluctuare. Ego praesens di- A _! rent illum, ut reveletur in suo.tempore, quando pa-
cebam Anticbristum prius venturum. Et nunc quid rali eritnthomines illum suscipere.Nam mysteriuiu
detineat scitis, id est quae causa sitr quod Antichri- j"amoperatur iniquitatis. Ac si dicatur: Tunc Auli-
stus modonon veniat, optime nostis. Quoitiam scire christus manifeslus videbitur, nam in cordibus ini-
illos dixit, aperte hic dicere noluit; et ideo nos qui quorum secreta. sua jam nunc occullus operatur.
nescimus quod illi sciebant, aut vix aul nequaquam Jara iu maUs et iictis qui sunt ur ecclesia, operatur
pervenire valemus ad Id quod ipse in hoc loco sen- mysteriura miquilalis. Quod ideo dicitur myslerium,
sit. De Romano tamen imperio intelligitur, qui el quia \ideturoccultum, quia lales operariiostendunt
ideo videtur apei te noluisse dicere illud esse de- se velut ministros aut famulos Christi, cum revera
slruendum, quod ipsi qui imperabantaeteruum pu- ministri sint Antichiisti. Nam iniquitas_eorura esfc
fctbant, ne eos in odium Chrisliani nominisexcitaret. myslica, id est pietatis nomine palliata et sub specie-
Si enim aperte et audacter dixisset: Non veniet An- boni perpetrat malunr. Tanlumest, ut qui tenet nuuci
tichristus, nisi prius Romanum deleatur imperium, fidenr Christianae religionis, teneat illam, id esl te-
juslacausa perditionis adversus nascentem tunc Ec- naciterperseverei in ea, donec de medio fiat, id est
clesiam consufgere videretur. Yelavit ergo qua- donec de rnedioEcclesiseexeat mysterium iniquita-
dam obscuritale quod dicebat, ne Romanos incitaret D 1 tis, quod nunc occultum est,_cum manifestum erit,
ad'perseculionem Ecclesiae, vel impediret a susci- quando omnes de Ecclesia palam exibunt, qui non
pienda lide. Scitis, inquit, quid eum nunc detineat, ad Cbristum, sed ad Antichrislum pertinebunt. Et
ut modo non veniat, hoe scilicet detinet eum, quia tunc revelabilur iniquus. VelRomanus ponlifex, qui
ea quaefieri debet ante adventum ejus, prius fa- lenetnuiicEcclesias teneat illas donec de medio fiaf,^
eienda erit discessio, ut gentes discedant a Romano id est donec ab ipsa Romana Ecclesia, quaeest me-
imperio, sicutjam factum cernimus. Etadhucprius dittmet cor Ecclesiarum, fiat iniquitas, ob quam ab
est facienda gravior diseessio, ut rogens multiiudo ea multae discedant Ecclesise. Yariis inodis intelli -
eorum qui Cbristianilalis vocabulum poriant, di- gunlur. haecApostoli obscurissima veiba, ubi lameiu
scedat a reiigione, vel ab ipsa fide Cbristiana, in nullum lemporis spatium aperuit. Ait enim ut re-
lanfum ut cum venerit Antichrislus, facile suscipiat velelur in suo tempore, nec dixit post quantum
eum. Hoc ethis similia sunt quaeadhtic detinent et lemporis id futurum sit. Et subjunxit, nam myste-
retardant eum. Non enim debet aut potesl venire, rium operatur iniquilatis,. nec expressit quandiu
nisi quando ita depravalum fuei il geuus humaimm boc operetur. Item quod sequilur, tanlum qui lenet
ut cum venerit, mox suscipiat eum. Scitis quid eum ,„ , nunc, teneal donec de medio fial, el iunc revelabilur
nunc detiiieat, id est quae causa sit dilalionis ejus, ille iniquus, docet nos Antichristum manifestuui fu-
ut reveletur, id est manifestius eunclis appareat in lurum; sed post quanlum leroporis revelandus sit,
tempoiesuo, id est sibi congruo, quando videlicet nec saltem obscure locutus est Aposlolus. Quid enini
Satanas solvelur e( advcrsus Ecclesiam totis viribus sit, qui modo^lenet leneal; vel quid sibi velit, donec
relaxabilur. Tunc namque erit tempus Antichrisli, de medio fiat, polestquisque sic coaptare, ut intel-
quia lunc regnabit, cum quod volueit faciet, ideo- ligat vel aliquatenus suspicetur, quia quoquo modo
que tunc aperte revelabilur. Nam in membris suis scriptumlegit, quandiu teneat, aulpost quanta tem-
iam operalur mysterium iniquitatis. Quod est dicere porum spatia demedio liat, hic tacetur omnino. Sed
multis malis atque peccalis quibus Nero impurissi- quantumcunque loiigiun ac breve sil boc interval-
musCaesarummundum premit, Antichristiparturitur lum, omnia tamen in eo fient, quae prius fieri de-
adventiis; et quod ille operaturus est postea, in isto bent; el tunc Antichristus manifesle revelabitur
ev parte complelur. Siccrgo in Nerone, cujus cpera fons-totius iniquitatis. Qui nec modo in membris *
vclut Anlichristi videbantur, ei in caeteris similibus suis, nec tunc in seipso limendus est, quia ipsum
opeiatur adversarius ilfe jain ab ipso-tempore apo- Dotninus Jesus inierficiet spirilu oris sui, id est in-
stolorum mysteriura iniquilalifr, quia Nero et caeteri D visibili virtute spiritus sui, procedentis a sesicut a
tales praeflgurantcum, sicut Abel et Isaac et David Patre, dhiua scilicet polestate et imperio majeslatis .
praeliguraverunt Chrislum, tantum boc restat, ut qui suae, cujus jussisse fecisse est, non in exercilus
nunc imperat, imperet donec in medio fiat, id est, multitudine, non inroboremilitum. non in auxilio
donec de medio lollatur. Tantum ut Romanum im- angelorum. Sed quomodo tenebrae solis fugantur ,
perium, quod nunc fere universas gentes, tenel, te- adventu, sic et iltustralione adventus sui eum Domi-
neat eas donecde medio fial, id est donec illa pote- nus destruet alque delebit. Occidetur autem sicute
slas auferatur de medio mundi, quia omnes tindi- volumine Danielis intelligimus (Dun. xi), in nionte
que Romanrconfluebant velut ad caput. Yel de me- Oliveti in papilione in solio suo.-illo videlicet loco,
dio fiat, id est de communi tollalur illa potestas. De! quo Dominusin coelumascendit (Aeut). Post cu-
medio er.im fieri, estdecommunihominum aspeclui jus interfeclionem concedenlur ad poenitentiam qua- -
atiferri. Ei tunc revetabitur ille iniquus, quemsigni- draginta-quinque dies his, qni-ad vitam praeordinati,
ficare Anticbristum nullus ambigit. Yel ita : Scitisi suiit, et persecutionem illam non sine offensiOnu
quid nunc detineat-eum, hoc forlasse, quia uon- transierunt. Utrumvero completis iUis^uadraginta
durn sic depravaii sunt omncs, ut stalim suscipe-• quinque diebus, mox adveniat Dominus, an adh\w_
1395 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI , 1556
supersitaliquantulum teroporis, omnino nescimus. A i>erunt ut salvi fierenl', ideo seducentur ut pereant.
Quod ergo dicitur: Quia Dominus Jesus inlerficiet Yel charitatem veritalis non reeeperunt, ut non bona
eum in spiriiu oris sui, et destruet illusiratione spirilalia concupiscerenl, sed carnalia. Et quia spc
adventus sui non ita inlelligendum est, quasi in ipso invisibilium bonorum gaudere non norunt, in la-
judicis adventu sit inlerficiendus atque destrucn- queosAntichrisli ruiluri sunt, ut credant mendacio,
dus, sed antea. Illuslratio eniro adventus ejus non quodillo ducevelut in conspectu ininricorurn suo-
inccnvenienter intelligitur aliqua claritas praenun- rurn visibilium, qui eps visibiliter captivaverant, ba-
tians adventum ej'us, quse tanta sit, ut visa ea, mox biluri sint visibilem gloriam. Quia ergo veritaleu
prae limore moriatur ille pestifer. Destruet itaque charilalis non receperjunt, ut invisibilia bona, quas
O.irnDominus, cujus est advenlus secundum opera- sola sunt vera, diligerent, et Salvatore susceplo
lionem Satanm, id est qui cum veneril faciet omnia salvi fierent, ideomiViel, id estvenirepermittet »7/is
diabolo instigante, non tamen sine sensu, utphre- Deus non operatorem, sed ipsam opeiaiionem, id est
netici, qui culpam non iiabent de malis qusefaciuiU. fontem erroris, ut credanl mcndacio quia < mendax
Nam sicut Deus erat in Gbristo mundum reconci- est ille ipse etpater ejus (Joan. \m). > Uljudiccntur,
Uans sibi (II Cor v); ita diabolus erit in Antichri- ij est in adventu judicis condemnenlur omnes qui
slo, mundura setlucens. El sicut Chrislus ait: < Pa- B non crediderunt vertUtii Chrisli, sed consenserunlini-
ter in me manens, ipse facit opei a (Joan. xiv); > quitali Anlichrisli. Deus illis operaiionem erroris
sic diabolus in Anlichristo manens, faciel omnia miltet, quia diabolum facere isla permittel justo
quae illi videbitur facere. Ejus itaque adventus erit ipsejudicio, quamvis faciat ille iniquc malignoruro
secundum operationem Satanae in omni virluie, quia concilio. Ut judicentur, inquit. omnes et caetera.
tunc Salanas relaxabitur, ut in orani \irtute sua Proinde judicandi seducentur, et seducti etiam
pereum operetur ; el operabitur signis, quae in quo- judicabunlur. Sed judicandi seducuntur illis judi-
cunquetemporesignificentaliquid; et prodigiis, quae ciis Dei, occulte justis, j"tisleoccultis, quibus ab ini-
iti futuro tanlum aliquid significent. Vel signis mino- tio peccaii ralionalis creaturse nunquam j"udieare
ribus el prodigiis majoribus. Quae scilicet signa et cessavit, seducti autem jtidicabuntur novissimo
prodigia erunt mendacia, id est falsa; sive quia manifeslissimoque judicio. Et quidera si Anti-
niorlales sensus per magica phantasmata deceptu- cbrislus de virgine nattis essel, et prior venisset in
rus est, ut quod non faciet, facere videatur; sive mundum, polerant iJudaei habere excusationera
quia illa ipsa etiamsi erunt prodigia, ad mendacium etdicere quod postealvenerit veritas, cl ideo priroi-i
pertrabent credituros. Operabitur ergo per eum et tns nrendacium poterant pro veritale suscipere, sed
per sequaces ej"us Satanas in oroni viilute fortitu- cum non ita sit, ideo jjudicandi sunl, imo proeuldu-
dinis contraria?, el in signis atque prodigiis falso- bio condemnandi, quia Christi verilale contempla,
rum miraculorum vel ad falsilalem ducentium; et postea raendacium, id est Anticbristum suscepturi
in omni seductione iniquilulis, quia simulabit se le- sunt., j
ligiosum, ut sub specie decipjat pielatis, imo se < Nos autem gratias agere debemus Deo semper
Detfm esse dicet, et se adorari faciet, atque regna « pro vobis, fralres dilecii a Deo, quod elcgeril nos
ccelorum promittet. Alios quoque donis tempora- < Deus primilias in salutem, in sanctificatione spi-
lium diviliarum comimpet, alios autem cruciatibus t ritus et in flde veritatis , in quam et vocavit vos
etminis atque terroribus franget; el in omni arte t per Evangelium nostrum, in acquisilionem gloria.
seductionis fraudes suas exerccbit his qui pereum, « Domini nostri Jesu Christi. >
id est qui ad vilam praedestinaii non sunt, sed ad Illi condemnabuntur, qui veritale leprobata meu-
perdilionem vadtint. Illa ergo Antichristi leutatio, dacium suscipienl; sed nos et vos salvabimur, qui
cunclis praeleritis major apparebil, quando pius veritatem suscepimus, unde et gratias agere debe-
martyr corpus suum tormentis subjiciet, et tamen mus. Et hoc est : Nos aulem dcbcmussempergralias,
ante ej'us oeulos miraculatortor faciet. Quis enim j) agere Deo pro vobis,' quos ad suam notiliam voca-
ad fidem convertatur incredulus, cujus jam credeu- vit, o fratres dilecti \a Deo, pro meri|p veslrae san-
tis non pavcat, el coneutiatur iides, quando perse- clilatis, vel dilecti ab eo gratis priusquam aliiptid
cutor pietatis fiet eliam operator virtutis, idemque boni meruissetis, ei sic per praevenientem dileclio-
ipse qui tormentis saeviet ut Christus negetur, mi- nem voeati, quoniam ipse prior dilexitnos. Gratias,
raculis provocabit ut Antichristo credatur? Sed pa- inquam, Deo agere debemus, eo quod ab aeterno
tens est spirilus Dei, corda suorum etiam inter lam.. elegerit nos apostolos Deus in consilio providentiae
gravia lentamenla custodire. Nam his signis atque vel sapienliae suse, et elegerit nos primitias, id est
prodigiis scducentur, qui seduci merebuntur, eo primos et praecipuos, non ultimo tempore pericu-
quod charilatem veritalis nonreceperunt, Judaei sci- loso, sed in exordiis evangelicaegratiae et hoc rn.
licel vel alii inlideles, qui noluerunt recipere chari- salutem seternara, ut in eam, nos,perducai, positos
tatem veritatis, id est spiritum Christi. Dicitur enim in sanclificatione spiritus, qui in baptismo sanclili--
Spiritus sanclus charitas, et Chrislus est veritas cat et in fide veritatis, non erroris, quia quidquid
{ibid.). Charitas ergo veritatis, utdiximus, estspi- nostra fldes credit, verum est, nec fallitur opinions
jitus Christi, Sed hanc eharilalem Judaei non rece- _alieujus erroris, sicut illi qui sequuntur Antichri.
13-37 - COMMENT.IN EPISTOLAS PAULl. — IN EPIST. II AD THESS.1 JSyS-
slunr: In quam f.dem ei vos vocavit, id est non solum A tantur. Currat, id est sine obstaculo festinanter ati -.
EOS primitus vocavit, sed etiam deinde \os per omnes perveniat; et clarificetur, id est clarus e*
Evangelium uosttum quod vobis praedicavimus, in intelligibilis fiat audienlibus, sicut et apud voscu-
xtcquisitionem gloriw Domininostri JesuChristi, id currit el clarificaius est; et orale ut liberemur, ne
est ut per fidem acquiralis gloriam quam babet Je- delineamur ab importunis el mahs hominibus , ltt
sus. Ycl in acquisitionem gloriaeChristi, id est ut esi infidelibus/ qui resislunt nobis, sed ubiqueli-
vos sibi-Chrislus acquireret, ad glorificandum se, beri discurremus ad praedicandum. Liberemur ab
ut esselis populus acquisitionis, et bene vivendo importunis, id est inQdelibus, qui resistuntverilali;
glorificarclis (I Pelr. ir). dispulando verbis contra earo, et roalitia nos per- -
t Itaque, fralres, slate ettenele Iraditiones quas -sequunlur, et tormentis crticiant. Ideo dico libere-
< didicistis, si\'e per sermonem, sive per epistolam mur, quia non omnium est fides, id est non ad
< nostrain. Ipse autem Dominus noster Jesus Chri- omnes perlinet fides, id est non adhuc omnes fidem
i stus, et Deus et Paier noster qui dilexit nos, et acceperunl, qui accepturi sunl. Yel orate ut libe-
< dedii consolalionem aeternam et spem bonam in remur, quia non omnium est fides, id est non ad
« gralia, exhorletur corda vestia, el confirmet in omnes pertinet fides, non omnes credituri sunt
« omni opere ct sermone bono. > etiam orantibus vobis, sed tantum qui praeordinati
Quandoquidem vos Deus ad fiticm convertit, ut sunt. Nara posse habere fldem, sicul posse habero
per hane ad gloriam pertingatis, nec instal adhuc ebaritatem, nalura est hominum , habere autem
dies Domini. haque, fralres, state infide, et nolitemo- fidem, siculbabere charitatem, gralia eslfidelium.
veii a vestro sensu, ul slare rirmiler in fide valeatis, Ideo autem Deus per orationes fidelium rion creden-
atqtte slalunr lectitudinis in operibus bonis ser- tes credere facit, ut ostendat quia ipse facil. Nemo
vetis, lenele in corde et operibus tradiliones quas est enim tam imperitus, tam caraalis, tam tardus
didicistis, sive per sermonem iioslrum, dum essemus ingenio, qui non videat Deum facere, quod se ro-
prsesentes; sive per epistolam, quanrvobis misimus gari praeeepit ut ,faciat. Non onniium est fides, sed.
arsentes. Et nos quidem sermonibus et epistolis lamen nolite eos "timere qui sine fide sunt,. qui.t
sos admonemus, ul in bonostetis; sed ibse Deus Dominus est fidelis, id esl verax in promissis, quae
per inlernam gratiam suam exhortelur interius polliciltis est electis suis, dicens : f Ecce ego vo-
corda veslra. Nos enim foris in vacuura laboramus, biscum sum oinnibus diebus usque ad consumma-
si ipse inlusnon fuerit operatus. Et ideo ipse Domi- tionem saeculi (Mullh. xxvm). > Fidelis est, id est
PUSnoster Jesus Ghrislus, qui nos suo dominio pie „ iideliter adimplens quae promisil, qui confirmabit
mancipavit; el Dcus qui nos creavit, et Pater no- vos in buno, el custodiet a inulo. Confirmabit, id est
sier, qui nos in filios adoplavit, et paterno affectu finnos et slabiles faciet,, ne sitis < fluetuanies, ct
nos dilexit, dans Unigenitum pro nobis r et per Spi- circumferamini omni vento doetrinae in nequilia
rituiii Paraclelum , qui interpretatur consolalor, de- bominum (Ephes. iv), > et custodiel a malo, non ut
dit nobis consolationem mternam, cttm jam inter nihil adversitatis paliamini, sed ut nihil possit no-
adveisa prsesenlis miserire incipimus aelerna gauilia cere vobis. Diximus ut teneatis (raditiones nostras,
prseguslare; el spem bonam^ qua -de exsiKo ad pa- et caetera quae j'ussimus impleatis; nec puto fru •
triam exspeclamus redire in gratia, id esl in ejiis stra, sed confidimus de vobis, fialres, in Dombio,
graluito munere, quia boc non merueramus; ipse, qui in vobis operatur, quoniam ea qum prwcipimus
inquam, Filius et Paler, qui jam tot et tarita nobis vobis, et nunc facilis, et semper facielis. Sed ne
I&rgilusest, exhorlelur corda veslra, id est incitet fru.,lra haec de vobis confidamus, Dominus, id est
ad meliora voluntates vestras, et confirmet contra Spiritus sanclus dirigat corda veslra, id est reetas
impugnantes inomni opere bono, el in omni ser- faciat voluntates vestras, existentes in charilaie
mone bono. Dei Patris, ut eum toio corde diligalis; et in palien-
CAPUT III. D tia Christi, ut parati sitis libenter pati pro Christo,
< De caetero, fratres, orate pro vobis, ut sermo sicut ille passus est pro vobis. Tola Trinitas in hac
« Dei currat et clarificetur, sicul et apud vos, et brevi sententia declaratur. Dominus enim prsemit-
t ut liberemur ab iroportunis et rnalis hominibus. titur, ipse, ul diximus^ est Spiritus sanctus. Qui.
t Non enim omnium est fides. Fidelis autern Domi- recle Dominus appellatur, sicut Pater et Fllius, „
s nus est, qui confirmabit vos, et custodiet a malo. quia ubi vult spirat (Joan. ni), et quidquid vult
• i Confidimusautem de vobis, fralres, in Domino, facit, atque regit universa, nec regiluf, ut omnia
- « quoniam quaepraecipimus vobis, et facilis el fa- illi serviunt. Unde et in superiori etiam epistola sl-
, t cietis. Domiuus autem dirigat corda veslra in .roiliter Dominum Apostolus eum vocavit, dioens :
< charitateDei et patienlia Chrisli. > . < Yos autcm Dominus multiplicct (I Thess. m), >
De hisquae ad vos perlinent, divimus et monui- etc. Post hoc autem de curiosis agitur, cum sub-
mus quomodo agere debeatis; sed de cmiero, id est ditnr :
de eo quod ad alios pertinel, fratres, orute pro nobis, t Denuntiamus autem vobis, fralrcs, in nomine
tti sermo Dei quem loquimur, currat sine impedi- t Domini noslri Jesu Christi, ut sublrahatis vos ab
tnei.to ad omnes gentes, ut multi veloeiter conver- « omni fratre ambulaute inordinate, et lion secun-
«99 IIERVEI BURGIDOLENSIS MONACHl 1400
< dum traditionem quam acceperunt a nohis. Ipsi, A ideo viclum proprio labore quaesivimus, quod non
t enim scitis quemadmodum oporteat imitari nos possemus a vobis accipere sumplus, sed ideo ut
« (II Cor. xi). Quoniam non inquieti fuimus inter nosmelipsos formam daremus vobis, id est exem-
< vos, neque gratis panem manducavimusab ali- plum ad imitandum nos, id est ut vos otium di-
< quo, sed in Iabore el fatigalione, nocte et diei roitleretis, et in -opere nos imitaremini. Si
< operantes, ne quem vestrum gravaremus. Non enim nos cum possemus ex praedicatione vi-
< quasi non habuerimus poteslatem, sed utnos- ctum habere, maluiinus ex labore nostro vi-
< melipsos formam daremus vobis ad imitandum vere, mullo magis
yos debetis in sudore vultus
< nos. Nam et cum essemus apud vos, hoc ^denun- panem vestrum praeparare (Gen. \). Propter al.aro
< tiabamus vobis, quoniam si quis non vult ope- causam apud j'uslos jn opere laboravit Apostolus,
< rari, nec manducet. Audivimus enim inter vos et propter aliara apud Coriuthios. Gorinlhii e-
< quosdam ambulare inquiete, nihil operantes, sed nim tenaces eranl, el inullis vitiis
occupati; et
< curiose agentes. Hisautem qui ej'usraodi sunt, de- si quid Apostolo dedissent, videretur eis quod
< nunliamus et obsecramus in DominoJesu Chrislo, Apostolus deberet levius erga eos agere, nec asyere
< ulcumsiIentiooperantes,sutimpanemmanducent.» iucrepare, sed eis blandiri propter dona ipsorum.
Vos quidem praecepta nostra sicut conftdimus fa- Isti vero solebant in otio vivere, et idcireo dedit
citis et facietis, sed quicunque ea non fecerint, sub- iilis Apostolus in seipso exemplum operandi mani-
trahite vos ab illis. Ethoc vobis denuntiamus, fralres, bus propriis, ut inde Ihaberent unde possent vivere,
id est de hac re nuntium vobis divinum afferimus et indigenlibus eleemosynam praebere. Sciendum.
in nomine Domini nostri JesuChrisli, id est in auclo- itaque beatum Aposlohrm opera corporalia servos
ritale nominis ejus, vel in gloria ejus, ut propter Dei operaii voluissej quae finem haberent in ma-
reverentiam nominis ej'us, vel propter gloriam nomi- gnam spiritalem mercedem, ad hoc ut et ipsi viciu
nis ejus faciatis quae dicimus, ut scilicet subtrahatis ac tegumento nullo indigerent, et manibus suis hoc
vos et separetis ab omni fratre, id est ab omni Chri- sibi procurarent. Neque huic aposlolico praecepto ei
stiano ambulanle inordinale, id esl vivente non sicut exemplo contranum est rprod Dominus ait: «No~
ordo nalurae, vel ordo Christianae religionis exigit, lite solliciti esse, dicentes quid manducabimus, aut
ct ambulante non secundum tradiiionem ambulandi, quod bibemus, aut quo operiemur? i (Matlh. vr.)
id est vivendi vel operandi quam acceperunt a nobis. Non enim Dnminus prohibuit servis suis ut ista nou
Ab orani fratre qui sic ambulat, vos subtrabite, id proeurent, quanlum necessitati sat est, unde ho-
est non eomnmnicetis ei in cibo, vel in potu, vel in Q neste vivere possint, sed superfluitatem nimiae sol-
mercalura, sive in colloquio, vel in alia re, nisi licitudinis deliciosarum escarum el vestium inter-
causa corrigendi eum,neparlicipes sitis deliotorum dlxit. Non enim ait: Ne sollicili sitis animae vestrae.
ejus; sed vitate eunr, ne videamini fovere pravila- ut manducetis, sedquidmandueetis ; neque corpori
tem ej"us ut erubescat et corrigatur, cum se viderit vestro ut induamini, 'sed quid induamini: prohibens.
ab omnibus caverL Ab eis qui non secundum tra- . scilicet nimiam accuralionem in eligendis veslibus,
ditionem noslram ambulant, vos subtrahite; nam et cibis, non laborem opens, aut moderatam curani
vos ipsi sciiis quemadmodum oporteat imitari nos, in rebus necessariis. Nos ipsos, inquit, formam de-
id est non est opus ut exponam vobis eam traditio- dimus vobis, ut nos imitaremini in labore operis,
nem, quia scitis eam. Scitis videlicet quomodo, nam et hoc dicebamus vobis, Qui videlicetnon so-
qui recte volunt ambulare, debent ambulare per lum nunc dum sumus absentes, hoc vobis dicimus ;
viam, per quam uosnmbulamus, idestexempla na- sed etiam cum essemus praesentes apud vos denuntia-
stra sequi. Quoniam non inquieti fuimus inier vos, ut bumus ac praecipiebamus vobis, quoniam si quis non
illi qui abena negotia curant oliose vagantes buc vult operari, nec manducet. Non diximus, si quis
etilluc, ac dhiuum oflicium relinquentes, et vi- non operalur, uon manducet, sed, si quis non vutt
tam singulorum superflue scrutantes, ac fratribus D operari, quia sunt nonnulli qui vellent, "sed non
(letrahentes, et murmuratioties ac dissensiones, vel possunt, et ideo licet non operentur, inculpabiles
scandala nutrientes. Dum enim vacant et nihil ope- tamen sunt, quia in terra pax bominibus bonaevo-
rantur, callidus hostis vanam mentem eorum oecu- luntatis (Luc. n). Qui vero possuut, sed nolunt, iUi
pat talibus, quia sicut scriptum est, « multam mali- merito culpautur, et ilUs eliam corporeus cibus ,
tiam docuit otiositas (Eccli. xxxm). > Sed nos interdicitur. Idcirco autem et laboris nostri mentio-
non ita fttimus inquieti. Neque gratis, id est, sine nem fecimus, et ut similiter agalis praecipimus,' at-
prelio j'm»tilaboris manducavimus, non dico deli- que superius, ut ab omni fratre ambulante inordi-
ciosas escas, sed nec ipsum panem sumptum ab ali- nate vos subtrahatis, admonuimus, quia audivimus,
quo, sed in labote manuum et fatigatione, quia la- id esl relatum est nobis, quosdam inter vos ambulare
boramus usque ad fatigationem ; nocte et die ope- inquiele, id est de loco ad locum tota die vagari, et
rantes unde viclum haberemus ne quem veslrum nihil operantes manibus suis, quod utile sit illis vel
gravaremus, id est ne alicui veslrum essemus oneri aliis, sed curiose agenles, id est cum quadam super-
stipendia sumendo. Et non laboravimus quasi non flua el inutili sollicitudine et studio, quserentes ab
Itabuerimus potestatem sumendi veslra , id est nou aliis quid agat rex Eiancorum, aut quanti sit au-
UOl COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. II AD THESS. 1402
uona, seu qoale tempus in hoc anno sit futurum, A per boc ad amorem nostrae religionis attrahanlur,
vel his similia. Mulla enim breviter hic reprehendit cum fratribus tamen aliquoties non sunt agenda, ut
vitia, id est inquietudinem et otiositalem et curiosi- corrigantur. Extranei enim blandimentis ad bene
tateui et multiloqnium, in quo non deerit peccatum agendum sunt alliciendi : fraires vero , si sponte
^Prov. x). Nam inquietudo, dum sollicite donius peccaverunt, asperilate moderata sunt corri-
aliorum circuit, vel aliena acta curiose perquirit, gendi.
in roultis offendit. Curiose enim agunt, qui ad hoc < Ipse autem Pominus pacis det vobis pacem >
vacant, ut diceie aut audire aliquid novi possint. « seriipiternani in omni loco. Domiirus sit eum om-
Sed his qui ejusmodi sunl denuntiamus, et insuper « nibus vobis. Salutatio mea manu Pauli, quod est
obsecramus, id est per sacraadjurantes eosrogamus, « signum in omni epistola. Ita seribo. Gratia Do-
in Domino Jesu Christo, ut saltem propter ejus reve- « mini nostri Jesu Chrisli curn omnibus vobis.
reiitiam faciant quod dicimus, ut scilicet non cu- < Amen. > >
riose loquantur, vel interrogent quid agat ille vel Monui ut inobedienlem fiatrem exterius corripia-
i le, nec otiosi manentes vivanl ex alieno labore, sed lis, et tamen interius apud \osmetipsospacem erga
cmn silentio operuntes, id esi linguam refrenanles, eum teneatis; sed quia hoc non nisi per donum
ct roanus in opere exercentes, munducent non alie- I* gialiae ccelestis facere valetis, ipse Dominus qui est
i:um panem, sed suirtn, id est proprio labore prae- pacis et concordiae dator et amator, det vobis pacem
paralura, non ab aliis sibi datum. non horariam, sed sempiiernam, id est quae flneni
t Yos autem, fratres, nolite delicere benefacien- non habeat. Pacem, iil est fraternam concordiam,
t tes. Quod si quis non oi edierit verbo noslro per vel sedationem tribulationum, quas ab adversariis
t epistolam, huncno'tate,et ne commisceamini cum palimini, sive quietem ab iropugnatione \itiorum,
« illo, ut confundalur. Et nolite quasi inimicura vel paeem cum Deo et sanclis angelis, quae nun-
« e\isliniare,.sed conipite ut fratrem. > quam flniatur vel interrumpatur, det ipse vobis in.
Propter necessilates sanclorura qui, quamvis omni loco, id est et apud domesticos et apud ex-
oblempereot praeceptis Apostoll, ut cum silentio tianeos, etin hoc sseculo, et in futuro. Et ut pacem
operanles panem suum manducent,^ possunt tamen habealis, Dominussil cum omnibus vobis, qui vos et
multis ex causis indigere supplemento aliquo talium a malo defendat, et in bono custodiat. Salutatio mea
sustenlationum, ne illi qui habebanl unde servis suhjungitur, scripla manu Pauli, id est proyuia
suis necessaria praeberent, hac occasione pigresce- manu mea, non manu notaiii, quod est sigaum in
renl, praevidens continuo subjunxit : Vos autem, „ omni epislola, ut per hoc cognoscalur esse mea-
fratres, nolite deficere benefacientes. Monuimus, in- iia enim seribo. Ne quis pseudo poneret noiseu
tjuit, loquaces et oliosos, ut silenlium teneant, et suum in principio pro Pauli nomine, et diceret suani
manibus suis opereniur, nnde \ictum habeant. Sed esseepistolam, ideo Paulus in flne consueverat hoc
vos fratres, qui habetis hnjus mundi substantiam,. signum ponerc, per quod ab eo recogiiosceretur.
nolile propter hoc quod diximus, deQcere benefa- Non tamen in unaquaque <pislolarum ejus hoc in-
cientes illis, sed suslenlate illos de bonis vestris venitur, sed in ista, et in illa, quac csl ad Colossen-
quia, elsi operentur, possunt tamen nonnullis, imo ses, et in prima ad Corimhios. Galatis l.oc idem
pluribus indigere, curn sint forsitan inflrmae et deli- sic dicitur : « Videle qualibus Utteiis scripsi vobis
catae nalurae. Prsecipimus ut operentur quantum po- mea manu (Galat. vi).» Et Philemoni. i Ego Paulus
lerunt. Quod, id est sed si quis non obedierit verbo scripsi manu mea (Ph lem. xix).> Quod ergo dicit,
noslro, id esl huic prsecepto, sive etiam cuilibet quia hoc signum est in. omni epistola, non sic in-
alii mandato, quod vobis damus per epistolum, hunc telligendum esl, ut prorsus in unaquaque sit hoc
notute, id est nolam repiehensionis huic lmponite. ita sciiptum, sed in multis, quia omne non semper
"Velper epistolam bunc notale, id est per lilteras plenariam universitatem signiflcat, sed aiiquando
qttissit niibi nolificale; et ne coinmisceamini cum j) quamdam mullitudinem. Nam quod dictum esl ad
illo, id est ne communicelis itli, sed excommunicale Coriiiihios : f Salutant vos omiies sancti (11 Cor.
illitm, et a vobis separatc, ut a vobis abjectus con- xm), t riequaquam putandum est quod omnessan-
fundalur, id est erubescal, cum se viderit a cunctrs cti qui erant in universo mundo, tunc per illam
abhorreu, et sic \el propter verecuudiam corriga- epislolam salularent eos,_ cum plures esscnt qui
lur el obediat. Et licet praecipiam non coramisceri, scriptionem illius epistolae ignorarent. Similiter et
tamen nolite illunr exislimare quasi inimicum, id est quod Romanis dictum est : «Salutant vos omnes
nolile illum odio babere, pulantes quod sit inimictis, Ecclesias Cbrisli (Rom. xvi), > non de omnibus Ee-
sed affeclu dilectionis conipite illum ut fralrem, desiis, quse erant in orbe, inlelligiiur. Sic ubi lcgi-
quia unum habet vobiscum Patrem.Ac s) dicat: Pa- mus, quia « onines gentes narrabant de prseliis Jutiae
tem cum eo exteriorem solvite, sed interiorem circa (1 Mach. ni), > nequaquam. credimus quod omnes
illum medullitus custodite, ut mentera peccantis sic gentes qua? eraiit in Scythia, vel in India, vel in re-
vestra discordia ferial, quatenus pax a vestris cor- motis insulis, tunc loquerentur de Machabaeiprseliis.
dibus nec abnegata discedat. Nam, licet cum exira- Mulla quoque similia in Scripturis sanctis reperiun-
^eis yel eliam paganis communia sint agenda, ut tur, in quibus omne, uon universitatem siguifica..
1-405' . HERYEl BURGIDOLENSISMONACHI i _C_
Non ergo mentitus est Aposlolus, qui dixit hoc si- A dicit nunc : Graiia Domini noslri Jesu Chrisli cum
gnum esse in omni epistola sua, quod tamen non omnibus vobis, est illa salutatio quam sua mairu in
per singuias quasque posuit, quia secundum usila- omni epislola pro signo se testatur scribere, iunc
tam Scripturartiin sancfarum loculionem hoc dixit. veraciler omne potesl intelligi universitatem ple-
Deinde gralia Bomini noslri Jcsu Chrisli, inquil, narie significare, quia hoc reperilur in fine uniuscu-
hoe est gecerale auxilium Cinisii ad omnia, et do- jusque epislolae. Omnes eninr quas scripsit finiim-
rmm sit cum omnibus, tam majoiibus^quam minori- iur in precatione graiise. Amen.
bus, tam viiis quam mulieribus Yel si boc quod

IN EPISTOLAM I AD TIMOTHEUM.
!

ARGUMENTUM. B Christi spei nosttw, id esl juxta praeceptum suniroi


SicutLucas refeil, cum discessisset Pautus a Jsat- Patris, qui nos salvat, et Filii in quo esl spes saltitis
naoa peramoulabut Syriam et Ciliciam, confinnans etgloiise nostrae, non in carnali observatione. Pau-
Ecclesias pervenilque Derbem ct Lyslram (Acl. w, el lu->,qui laiitae auctoritalis est, millitbancep;sloI<iui
xvr). Et ecce discipulus quidam erat ibi nomine Ti- Timolheo dilecto filio in fide, id est quem ipsc ec-
motlieus, filius mzdieris viduw fidelts, patre gcnlili. jiiiit non in caine, sedi in flde. Lieetenim jhm bde
Huic leslimoninm bonum reddebant qui'in Lystris lis esset, et bonum testimonium baberet, quando
eratit el lconio fratres. Hunc voluil secum proficisci, Paulus eura invenit, tamen per eum in eadem flde et
ei assumens, circumcidit cum propter Judwos, qui religione sic inslructus est, ut recte dicatur ab eo
eranl in tllis loch. Sciebant enim omnes quod pater geiMtus in fide. Vel in fide scribit ei eonlra corru-
ejus gentilis esset. Non vroplerea circumcidit etun plores fldei. Et bunc Filium salutat, dicens: Sil tihi
Paulus, quod puiaret aliquid justificaiionis illi tam graiie, id est donatio iSpiriltis sancti, qua ministii
ex circumcisione perveuire; sed ne Judwi propter eitm, Dci, id est episcopi arniantur; et misericurdta, per
&iesset incircumcisus, retardarent fidem suscipere. qtsam divinitus a miseria hujus saeculi, vel.cmnium
Quem cum posteu Paulus in Asia pontificem Ephesio- naaloru,m libereris (I Petr. iv); ei pax, id esl trau-
rum reliquissel, pseudoaposioli, qui carnales obser- C qircllilas animiet prsehbalio aelernaa pacis, ut, viiiis
vanlias induceie nilebanlur, propter hanc ejus cir- et bostibus superatis, in pacata quiescas Ecclesia.
cumcisionem vires in eum assumebanl. Ipse minus El hoc sit libi a Deo Palre nostto, qui nos creavit,
forliler quam opoiletet resislebat eis. Et ideo scribil ato;ue paterno affectu nos diligit; et a Christo Je.iu
ci Apostolus, ostendens quodammodo raiiones, quas Domino nostro, id est ab eo quem unxit Deus, et
illi objiciat. Sciibil etiam de episcopali officio,quo- Salvatorem coestituil, qui el nos suo dominio cle-
modo scilicei Ecclesiam inslruat, quales presbyieros menter mancipavit.
vel diaconos oidinet, quales tiduas honoret; quo- f Sicutrogavi le ul remaneres Ephesi, cum iiem
modo seipsum in Ecclesia habeat, et quomodo eam < ki Macedoniam, ul denuntiare. quibusdanr, ne
regat: Sicque incipit: < aliter doceient, neque intenderent-fabulis et ge-
CAPUT PRIMUM. t nealogiis inteiminatis, quae quaestiones prsestaiil
< Paultis Apostolus Jesu Christi secundum impe- t magis quam aedificationem, quae est in fide. J
< rium Dei Sahatoris nostn, et Chrisii Jesu spei lta sit tibi grafia, misericordia et pax, sicut rogavi
< nostiae, Timolheo dileclo filio in fide : Gralia et le ut remaneres Ephesi, id est resideres pontifex
« misericordia et pax a Deo Patre nostro et Jesu apud Epbesios. Yel subauditur, ita fac, sieutrogavi
« Cbristo Domino uostro.j te facere cum irem in Macedoniaro, ut scilieel re-
Timotheo scribil Paulus, cui credendum est, maneres Ephesi, id esl vice niea praesens agei'es, et
ijtiia esl Aposiolus Christi Jesu, id est legatus regis ordinares Ecclesiam Ephesi, quam ego absens non
Salvatoris; et hac auctorifate munilus, resistitpseu- jjoterarir suflicienter gubernare, ut denuniiares, id
doaposlolis. Et est Apostolus non secunduin suam esl ex parte Dei nunlius esses quibusdam, quorum
praesumptionem, sed secundum imperium Dei. Et id- nomina Spiritus sanctus, qui in me loquitur, igno-
circo qui ei resistit, imperio Dei resistit(fiom. xm). ral, ne aliter quam nos docerent, neque auditores
Spiritus sanctus praecepit : < Segregale mihi Barna- eoruro mlenderent eorum fabulis et genealogiis inter-
bara et Paulum in opus atl quod assumpsi eos (Acl. minatis, id est locutionlbus generalionum et compo-
MII); > et nunc ipse Paulus dicit se apostolum esse lationibus, quae sine lermino sunt prae longitudine,
juxta imperium Dei, quia iinperium Spiritus sancti quia flnis earum non potest inveniri; quae ideo sunt
.estimperium Dei Palris, ciiro inseparabilis sitvo- respuendae, quia pr&slunt qumsiionesdisputationum,
Iuntas et operatio Trinitatis : Paulus est apostolus id est generant litesiinaois, id est potius, quamwdi-
.secundum imperium ,Dci Satyalotis nosiii, elJesu ficaiionem morum el juslitiae, qttw est in fide, non iu
J40S COMMENT. IN EPISTOLAS PAULL — IN EPIST. I AD TJtf. i _0S
carnali observatione. Prius praecipitur de pseudo j.^ dem habent iiclam et ideo non possunt habere cha-
repellendis, tara doctoribus quam audiloribus, ut riialem, quse complet mandatum. IHe etiam fidem
lUis primo repulsis, deinde valeal puritas catbolicae habet fictam, qui bene quidem credit, sed propter
veritalis praedicari et audiri. Fabulas vocat, quas metum aul verecundiam, seu propter quamlibet
alibi traditiones dicil, quas praeter legitimas el pro- aliam causam non confiteturquod eredit, sed quodam-
pbeticas Scripturas Judaei tenent, quas non scriptas modo fingit se non credere.] Sed illa charitas con-
habent, sed memoriler relinent, et alter iu allerum summat omne praeceplum, quae est de corde puro,
loquendo transfundit, quas deuterosim vocant. Ubi quae nihil diligit, nisi quod debet diligi; et de con-
eliam dicere audent et credere, Demn homini duas scientia bona, id est de boua spe quam gerit con-
creasse mulieres, ex quibus texunt genealogias vere, scienlia bene operantis ; et de fide non ficta, id est
sicut tunc dicit Apostolus iuflnitas, parientes infru- non ab hominibus inventa, sed a divinis eloquiis
cluosissiinas quaestioncs. Etpseudoapostoli, qui vo- sumpla; vel non licla, id est non propler metum in
lebanl esse partim Judaei, paitim Christiani, erant corde celata, sed oris confessione libere prolata. A
auiem haeretici, docebant apud Ephesios non solum quibus \irtulibus, id est a charitale de corde puto,
carnales observantias legis, sed eliam has Judaeo- et a spe bonae conscientiae, et a fide vera quidani
Tum traditiones a libris propheticis et legitimis alie- B procul abcrraverunl,pulantes se Deum et proximum
nas, et nonnulli Ephesioium inlendebant verbis eo- "puro corde diligere, cum non pure diligerent; pu-
runr. Sed Timotheus ad hoc relictus est Ephesi, ut tanles se spem bonae conscieniise habere sine meiito
auditores et doclores bujusmodi corrigeret aut ex- actionis religiosae, et pulantes se non fictanr fidein
pelleret. habere, cum haberent fiduciam, sed fallebantur.
t Finis aulem praecepli est cbaritas de corde puro Tales erant qui carnales observanlias prsedicabant,
t et conscienlia bona et fide non ficta. A quibus quia Deum se diligere pulabant, cumnon diligerent
f quidam aberranies, conversi sunl in vaniloquium, eum, sicul iu actione eorum declarabalur, dum nu -
< volentes esse legis doctores, non intelligentes tarent se praecepta ej"us adimplere, sed magis ea
t neque quae loquuntur, neque de quibus affir- transgrederenlur; et putabantsebonam habere con-
< mant. > scientiam, quasi de observatione legis, et aeslinia-
Ipsi docent fabulas et legem carnaliler impleu- bant se fidem non lictam habere, sed a divinis elo-
dam, sed finis prwcepti, hoc est plenitudo legis est quiis suroptam, cum magis haberent fictiliani, crc-
charitas. Finis enim non consumptionem praecepli, dentes Deum hircorum alque taurorum saiiguine
sed consummationem hoc loco signiflcat. Omnis ita- delectari et odore ihymiamatis, qirem nos homiises
que praecepti finis est charitas, id est ad charifatem saepe declinamus. Et hoc est quod dicitur, quia qui-
lefertur omne praeceptum, etper chariialem imple- dam a charilale et a bona conscienlia et a fide non
iur. Tolam enim magnitudineni et ampiiiudinem ficta aberrantes, conversi sunl in vaniloquium, utvane'
divinorum eloquiorum secura possidet charilas, qua loquantur de lege, volenles esse dociores legis, dum,
Deum proximumque diligimus. Finis igitur, id est carnaliter eam docenl obsenari debere; non inlel-
consummalio omnts praecepti, quod vel in Yeteri, UgentesyerbsLqua? docent, videlicet neque ea qttm<
vel in No\o Testamento legitur, charilas est non ipsi loquuntur, id est verba quae dccent et mandata,
qualiscunque, sed ea "quseest de pv.ro corde. Nam carnalium caeremoniarum quae ipsi doccnl, quia,
et roale \iventes irretiuntur sibi societate perditae non intelligunt quid sit Sabbatum vel circumcisio,.
conscientiae, et dicuntur se amare, nolle discedere vel hirci seu lauri immolatio vel aliquid hujusinoJi,,
ab imicem, suis collocutionibus conciliari, deside- id est nesciunt qttid in his significetur, neque ea in-
rare se absentes, gaudere ad muluam sibi prsesen- telligunt de quibus afjirmant, id est aucloritates, et
tiam. Sed amor iste tartareus est. Qnamobrem ut a quibus assumunt quaedarn teslimonia, per quaeco-
tali amore vera charitas Chrisiianorum, distingua- nantur asserere caeremonias illas juxta litteram car-
tur, de corde puro esse dicitur. Latrones enini in- JJ naliler esse coroplendas, quia non animadverlunt
ter se et caeteri tales, charilatem, de corde puro' non Scriplurarum intenlionem, et sensum spirilalem,
babeni, quia purum cor in charitate est, quando, ideoque vana loquuntur, volentes esse magistri alio-
dUigitur homo secundum Deum, et nihU aliud quam, rum, cum ipsi nihil sciant. Yel neque ea quae lo-
id quod diligendum esl, diligitur, el conscienlia bo~ quunlur, neque ea de quibus affirinant, inlelligunt,
na subjungitur propler spem, et conscientiam ponit id est neque qusesliones quas proponunt, neque ra-
pro spe. Ille enim sperat, qui conscientiam bonam tiones quibus eas probant. Similiterfaciunthaeietici,
gerit; quera vero pungit conscientia mala, retrahit vel quilibel lemerarii praesumptores, cum, si quando
se a se, et non sibi exspectat nisi damnalionem. de prava et falsa opinione sua reprehcndi el con-
Tertio ei fide, inquit, non ficta. Si enim fides nostra vinci coeperint ad defei.iendum id quod leviaMU.a
meudacio caruerit, tunc etnon diligimus, quod non temeritate et apertissima falsitate dixerunt, libros
est diligendum, et recle id credimus quod spera- sanclos unde id piobent proferre conantur, vel
mus, et speramus quod crediinus, ut in nullo spes eliain meraoriter, quae ad testimonium valere arbi-
nostra faUatur. Qui vero fingunt sibi quod credaiit Irantur- multa inde verba pronuntiant, non intelli,
fftSpereni sicut haeielici et Judsei sive gentiles, fi- gentes.neque quae loquuntur, neque de quibu/allir,'
iW' J HERVEI DURGIDOLENSIS MO-NACHI, | 4438 -
tnanl. Postquam his verbis Apostolus improba- A non absolulioni-a
adjufprium, sed crirninis vibculuia
vit adversarios, mox suam partem approbat, sub- ideoque non est ei l>ouk non qui? maluia sit lex,
dens : sed quia pcccaturo per tonuirt talrous operatar
t Scimus autem quia bona est Iex, si quis ea ie- morlem (Rotn. vn). 1
Pjer mandatum enim gravius
< gitime ulatur, sciens noc quia lex j"usto non est delinquit, qui per mandatum scit quam malum sit
f posita, sed injustis et non subditis, impiis et pec- quod admiltU. Justo autem non est lex. posiia, id est
< catoiibns, seelcratis et contaminatis, parricidis imposita ut supra illum sit. ln illa enim est potius
« et matricidis, homicidis, fornicariis, masculorum quam sub illa, quia non sua vita vivit cui coercendi
< coiicubitoribus, plagiariis, mendacibus et perju- lex imponilur. Injustus vero, sub illa esl, quia sua
t ris, et si quid aliud sanae doctrinae adversatur, vita vivit, cui coereendi lex imponitur, Ut enim sic
s quae cst secundum Evangelium gloriae beati Dei, dicarn, ipsam quodammodo legem vivit, qui cum de-
< quod creditum est mihi. > lectatione juslitias juste virit, non proprio aut tran-
Ipsi non intelligunt legem quaro docere volunt, et sitorio, sed communi ac stabili' gaudens bono. Sub
ideo vane de eo loquunlur; sed nos intelligimus lege autem quisque vivit, in quantum peccator est,
eam. et ideo vere de ea loquimur. Nam scimus quia idest in quantura a vcteri homlne non est iramu-
bona, id est utilis est lex, si quis ea legilime utatur,» ° tatus. Suam enim vitam vivit et ideo lex supra U-
id est sicut intendit ipsa lex, ul scilicet per eam lum est, quia qui eam non implet, infra illam est.
confiigiat ad gratiam, sciens quia justo lex non est Sed pseudoapostoli haee non intelligenie>, non legi-
posita, sed injustis. Justo non est lex posita, quae ta- time utebantur lege, et ideo volehant eam inrponere
men bona est, si quis ea legitime utaiur. Hjec au- juslis, id est Christianis per gratiam j*usteviventibus.
tem duo Aposlolus velut inter se contfaria conne- Nec contrarium est huic sententiae Apostoli, quod
ctens, monet lectorem ad scrutandam quaestionem Psalmista utique justus precatur: t Legem pone
atque solvendam. Quo modo enim bona est lex, si mihi, Domine, viam j'Uslificationum tuarum (Psal.
quis ea legitime utalur, si justo non est posita? Nam cxvrn), > quia de Nou Testamentigratia id postulat*
quis legitime ulitur lege, nisi juslus? At j*ustonon cunr de duritia Iittercfi Veleris lnstrtimenti dicat
estlex posita, sed injusto. Annon eliam injustus, ul Aposlolus, legem non esse justo positam, sed in-
justus liat, legitime uti lege debet, qua tanquam pae- justo. Qui enim sponte facrt ea, quae lex moralilcr
dagogo perducatur ad gratiam (Gul. rrr), per quam jubet vel amplius, cur ei necessitas legis impnnere-
solam quod lex j"ubet, possit implere? Per ipsam tur? Libertate enirn facit, non necessitate, quoot
quippe justificatur gratis, id est nullis suorum ope- Q facit. Injustus vero, qui sponte noluit bonum facere,,
rum praecedentibus merilis. < Alioquin gratia jam cogendus est legis necessitate. Apostolus itaque, ne-
iion est gralia (Rom. n); > quando quidenr ideo da- videretur legero culpare, dicit quia bona est, si quis,
tur, non quia! boni opera fecimus, sed ut ea facere! ea legitime utatur. Et pursus, ne videretur earu indu-
valeamus, id est norr qtiia legem implevimus, sedl cere, dicit quia non est posita j'usto ut ei dom'metur,_
ut legem implere possimus. Injustus ergo legitime) sed injustis, id est eis qui legem naturalem uon
lege utitur, ut j'ustus fiat. Quod cum factum fuerit,, servabant; et non subditis, id est contumacibus, qui
ea j"amj'amnon utilur tanquam paedagogo, cum eru- cum eis aliquid probibetur, tunc illud magis ev.
ditus fuerit. Quoraodo enim justo lex non est posita,, quadam superbia faciunt. Impiis quoque posita est;_
si et injusto est necessaria, non qtia injustus ad ju- id est pietatem reclae fldei non habentibus ; el pec-
stiftcantem gratiam perducatur, sed qua legilime) caloribus, id est sub ip ;a fide graviter peccantibus.
j'am justus ulatur? Yel legitime utitur legejam j*u- Et subsequenter exponitur per partes quibus pec-
slus, cum eam terrendo imponit irrjuslis, ul cumi catoribus videlicet scekralis, sicut suut raptores et
el in ipsis coeperil inolilae eoncupiscentiae mor- fures ae sanguinis effusores^ et conlaminalis, sicut
bus ii.ee.itho prohibitionis et cumulopiaevarica- qui seipsos libidine polluunt, vel etiam turpiloquiis,
tionis-augeri, &auliigi_L,Hper fidem ad justifi-I- D vel ebrielatibus, inhonestisque eonviviis sordidant.
cantem gratiam, et pcr domuui spiritus suavitate) parrieidis quoque et matricidis lex ponitur, id esl iis
justifiaedelemti, poenam liiterae minaniis evadaut. qui patrem vel matrem occidunt, ut quia lex nalurae
Ila non erunt contraria, nec pugnabunt inter se; in eis est soluta, reformetur per legem litteris scri-
dno ista, ut et.anr justus bona lege lcgilime uta- plam ; homicidis eliamLid esthominum occisoribu*.»
tur, et tamen justo lex posita non sil. Nou eniroI et fornicaviis, id est illis qui miscentur cum mer*v
ex ea justificalus est, sed ex lege fldei qua cre- tricibus, masculorum
cpntubitoribus, id est Sodonii-,
didit. Legitime utitur lege, qui intelligens quare sitt ticam abominationem agentibus; et p/ao/iarits,idest
dala, per ejtis coramiiiationem confugit ad graliaml sieariis, vel quolibet gladio plagas facienlibus men-
Jiberantem. Et ideo bona est ei lev, qttia plurnnuiul dacibus, qui falsa loquunlur; et perjuris, qui falso
protiest ei, dum perducit illum ad gratiam. At huicc jurant. His qui talia faciunt est lex imposita, etqui
gratiae qua justiliiatttr impius, quisquis ingratuss aliud quid tale perpetrant: si quid aliud adversalur
viitti aii leiteni impli-mlam de -oiis viiibus fidit, igno-i- sanw docinnw, id est morali doctrinae legis naturalis.
ransJiei ju_i'iuw, ci _uam vuli-useotislituere jusli-- - vel scriptae, quae sensum mentis sanat, qum scUicet
jw De no.r <._tiuVjruos [llom. \). Et ideo lil ei lexs doctrina est secundum Evangelium, id est coucordat
«09 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD TIM. __10
Evangelio glorim beati Dei, id est quod praedicat vcl A ccelesiis gratiae, ut divinis charismalibus exube-
dat gloriam Deo, qui ex seipso naturaliter est bea- rarem.
tus, eum ipse sit aeterna beatitudo, quod Evange - t Fidelis sermo et omni acceplione dignus, quia
lium esl mihi crediium a Deo, sicut fideli dispensa- * Chrislus Jesus venit in hunc mundum peccatore.?
lori. < salvos facere, quorum primus ego sum. Sed ideo
< Gralias ago ei, qui me conforlavit in Ghristo < roisericordiam conseculus sum, ut in me printo
< Jesu Domino nostro, quia fidelem me existimavit t oslenderet Christus Jesus omnem palientiani ad
< ponens in miuisterio, qui prius blasphemus fui et t informationem eorum qui credituri stinl illi in
t persecutor el conlumeliosus ; sed misericordiam t vitam aelernam. Regi autem saeculoruro immor-
< Dei consectttus sum, quia ignorans feci in incre- t tali-, invisibili soli Deo hoiior et gloria in saecula
< dulitate. Superabundavit autem gratia Domini t saeculoruro. Amen. >
< nostri, cum fide et dilectione, quae est in Christo Gralia Christi superabundavit in me. Nam senno
< Jesu. > quem de hac re logttor, est fidelis, id est verus ; et
Deus mihi credidit Evangelium, id est commisit est dignus omni acceptione cordis et operis, quia
pr<edicalionemEvangelii. Unde gratias illi ago, id corpus et animam salval, idcoque dignus est, ut
est laudes ei devolus oCferode boe ejus gratuito do- R omnibus modis accipialur a cunctis hominibus, laiu
no, quia lex nullum meritum bonum in me posuerat. Judaeis quam genlilibus. Et quis est ille sermo ? quia
Oslendil se mullis peccalis plenum fuisse sub lege, scdicet Chrisius Jesus, id est rev salvator venit in
justificatum vero postquam recessit ab ea. Graiias, hunc mundum peccalores salvos facere, id est a pec-
inquit, ago ei, id est Deo Patri, qui me conforlavit, calis salvare, vel a peccatis liberare. Nulla enira
id est roentem robotavil in Chrisio Jesu Domino causa fuit ei ad nos vemendi, nisi ut peccatores
noslro, sicque fortem reddidit, ut nee mors, nec vita salvos faceret. Omnes sutem peccaverunt, \el in
me possit a Chrislo separare; sed forlis sim et ad seipsis, vel in primo parente. Sed \enit unus sine
agendabona, et ad toleranda mala. Ita me confoi- peccato, qui salvos faceret a peccatis. Venit pecca-
ta\it, etinde gralias illi ago. Et justum est ul illi tores sahare, quorum primus ego sum, non lemporc,
grates icferam, quia fidelem me exislimavit, id est sed culparum roagnitudine, qtia omnibus pejor sum.
prae\idit, cum sub lege fuissem infidelis. Fidelem, Pejorem enim voluit intelligi primura. quomodo in
ini_uam, me exislima\it, ponens in minislerio praedi- arlillcibus quicunque vult ajdificare, dicit: Quis est
cationis, quia praescivit me fideliter dispensalurum hic primus sliuctor? quis est primus faber?Autsi
Evangeliurn, ita ut nihil subtraherem, nihilque pe- curari vult, dicit: Quis est piimus medicus? Non
regrinum adderem, qui prius sub lege\ui blaspltcmus, utique interrogat quis prior sil aetate, aut quis
Id est male loquens de Jesu Nazareno ; et persecutor prior sit professione, sed quis prior sit arte. Quo-
(Act. rx) sartctorum ejus ; et coniumeliosus, id est modo illi 111aite prirai stinl, sic iste in iniquilate
contumelias multas verbis et operibus faciens Cbri- primus, el in peccalis exceUens. Sed cum, uiquit,
stianis, sed misericordiam Dei, id est remissionem in malis actibus caeteros praeisseni, dtim princeps
peecalorum a Deo coirsecMfussum quia non mabgnae perseculorum essem, ideo miseticordiam conseculns
Hienlisstudio id feci, sed ignorans, id est nesciens sum, ul in me primo, id esl maxirao peccalore mi-
me male agere, quia zelo legis fervens, persequebar sericordiam consecuto , ostenderel Chtislus Jesus
- omnem
praedicatores gratise et inde putabam roe Deo pla paiienliam, qua diu susfinet peccantes, ut
cere; sicut Dominus praedixerat: t Venit, inquit, landem convertantur ; et ostendei et eam ad infor-
bora, ut omnis qui interficit vos arbitretur ouse- mulionem eorum qui credituri sunt illi ul eunt in
quium se praestare Deo (Joan. xvi). > Quamvis eniro vitam mternam, id est ut informaiet eos ad poeni-
et illis ssepe venia concedatur, qui scienter pecea- tentiam exemplo meae conversiouis, dura \iJerent
verunt, ego taroen mullo facilius ideo sum misen- quanta patientia ipse nre exspectavil ut converteret,
cordiara conseculus, quia non per malitiam, sed per D ] tandemque conversum quanla gratia donarit, ut ne-
iguoranliam peccavi, degens in mcredulitate, quia mo jam desperare posset remilti sibi quaecunque
igiiorabaro roalum esse persequi Chrislianos, nec peccata, cum ego tantorura scelerum indulgentiam
credebam Jesum esse Christum. Nec tantum mi- accepissem, sed unusquisque peccator sibi dieeret:
sericordiam sum consecutus, qua mihi peccata di- Si Saulus sanctus est, ego quare despero? Sia tanto
millerenttir; sed etiam superabundavil, id est super medico tam desperatus aeger sanalus est, ego vulne-
omnem peceaiorum meorum enormitatem abunda- ribus meis illas manus non optabo ? ad illas, manus
vil, gratia Domininostri Jesu Chiisli, quia superve- non feslinabo ? Ut hoc dicerent homines, ideo Sau-
niens nova gialia major fuit in me quam fuerat lus factus est ex perseculore apostolus. Quia cum
culpa, ut sanctitas vinceret peecala praecedentia. venit medicus volens sibi famam comparare. inftr-
Gratia, inquanr, superabundavit in me cum fide ei mum quaerit aliquem desperatum, et ipsum sanal.
dileciione,qum est in Chrislo Jesu, id est cum fide El si pauperrimum inveniat, non ibi quaerit merce-
qua in Cbristum credidi, et charilale qua dilexi dem, sed commendat artem. Ita el Christus poten-
Christum,-\el in Christo proximum. Cum bac enim liam specialis medicinae spirituaiis suae ostendit in
fiJc ei diieclione superabundavit iu me magniludo Saulo, ut omnes deinceps nossenl eum sanare posse
UH HERVEIBURGIDOLENSIS MONACIU I ...2
cunctas infirmitates omniura cdnfugientium ad se. A . ostendit rnihi de te. Hoc videlieet prae caeteris man-
Derode, ego, inquit, propter hujusmodi causam con- dalis commendo, ut in illis, hoc est inter alios qui
secutus sum misericordiam. Sed iude sit honor et tibi sunt commissi, milites bonam mililiam, id est
gloria regi smculorum, id est Patri et Filio et Spi- in castris Dei sicut slrenuus roiles pralieris conlra
ritui sancto, qtti regnat ab seterno in seternum per universos hostes populi Dei, et spiritualibus armis
omnia saacula, et Dominus atque Rex est omnium eos expugnes, ut nec falsi doctores. nec maligni spi-
rerum, utpote Creator. Regi dico, immortali, id est ritus, nec vitia tibi vel populo quem regis, piaeva-
incommulabili. Nam ubi imenis aliter et aliier, leant. Bonam exerce mililiam, Itubens fidem rectam
facta est ibi quaedam mors. Mors enirn est, non esse et bonum conscieniiam, ut nullius pravi consensus
quod fuit. Et idcirco Deus est veie immortalis, quia libi sis conscius, sed cor tuum videat te in omnibus
nunquam mutatur, sed semper idem ipse permanet bene velle agere. Ideo enim potest impleiequod
(Psal. ci). Et est invisibilis in sua suhstanlia, quia dico, ut bene milites, quia fidem habos et bonam
videri divinitas humano visu nequaquam potest. conscientiam, per quas agitur Dei militia. Et idcir-
Ideo enim dicitur in\isibilis, qttia hoc videri ab ho- co semper has habere studeto. Quam purifatis ac
mine non polest, per qttod videt homo corpora, non bonae \oIunlalis ct humilitalis conscientiam qui-
quia mentes piorttm visione sua fiaudentur, cum R dam lepeilenles, ct consenlire peecalis eligentes, ul
scriptum sit: <Beaii mundo corde, quoniam ipsi i qui in sordibus est, sordescat adlruc (.4poc.xxn), >
Deum videbunt (Mailh. y). > Vel idcirco Deus in- dtun vento superbiae impellerentur, nuufruguverunl,
visibilis est, quia cjus magnitudinem nemo saltem id est navem animae scopulis errorum fregerunt,
vaiet mente coniprehendere, cum el pax ejus exsu- atque se et alios in mare hujus sseculi demerserunl.
peret omnem intellectum. Et isle est solus Deus, £t ila naulragium pertulerunt circa fidem quasi per
quia praeter eum nullus alius. Sed niovere quemquara circuitum veritalis euntes, et non e\ toto a lide re-
polest, quomodo de hoc solo Deo qui est ipsa Tn- cedentes, nec tamcn intra eam manenles. Ex qui-
nilas, dictum sit, invisibtli soli Deo, cum sint etiam bus esl Hymenmusct Atexunder, qui idcirco fidem
quaedam creaturai invisibiles, quia et a Christo con- perdiderunl, cl naufragium erroris pertulerunt, quia
dita sunl omiiia visibilia et invisibilia. Sed quia sunl conscientiara bonae bumililalis babere noluerunt.
dii falsi visibiles, ideo dietum est, invisibili Deo soli Superbia enim deroersit eos in pericula erroruai,
honor el gloria. Nam est et creatura invisibilis, quse dum doctores \ideri voluerunt. Quostradidi Satanw,
tameu non est nobis Deus. Honor ergo et gloria soli id e=t excommunicalioni et diabolo vexandos per-
Deo, qui est Deus invisibilis. Honor sil ei a creaiu- misi, ul vel crucialibus erudiii discant non blasphe-
ris, et gloria in essentia sua. Vel honor in bona C marc, id est corrisrantur, etadsalutem revertantur.
convcrsalione sanctorum, et gloria in mulliplicatione Licet enim prima peccati persuasio venerit a Satana,
eorum, perdurans in smcula smculorum, id est in etipsesit auctor omnium peccatorum, quidamta-
longitudinem omnium temporum, vel polius in im- rnen ei traduntur ad |correctionem, ut opus Satanae
mensitatem spatiorum aeternitatis. Amen. excludatur opere Satanae. Nulla enim crealura est,
e Hoc praeceptum tibi commendo, fili Tiraolhee, sive quae in veritate manet dans gloriam Deo, she
< secundum praecedentes in le prophetias, ut miliies quae in veritate 11011sletit quserens gloriam suam,
t in illis bonam mililiam, habens fidem et bonam quae aut volens aut nolens divinae providentiae non
t conscientiam; quam quidam repellentes, eirca serviat. Sed volens servii, quae hoc sponte facit
< fidem naufragaverunt. Ex quibus est Hynienaeus quod bonura est. De illa vero quae hoc non vtilt, fit
< et Alexander, quos tradidi Satanae, ul discant quod justum est. Nanr si etiam ipsi praevaricalores
« non blasphemare. » angeli cum principe suo diabolo uon recte dice-
Postquam commemoravit quae et quanta sunt rentur procuratores vel actores providentiae divinae,
beneticia Patris et Christi circa peccatores, vult non Dominus principem hujus mundi diabolum di-
animare Timollieum ad bene agendum, ut scilicet T, ceret (Joun. xn, xiv, xvi), nec apostolica pote-
sicut bonus miles pugnel contra vitia, et contra slas ei blasphematores traderet, ut a blasphematione
falsos apostolos, et populum sibi comraissum de- corrigerentur. Sed princeps isle sub tanto impera-
fendal et doceat. Hoc, inquit, prmceplumcommendo tore non facil, nisi quanlum illi permillitur, et pro-
libi, fili Timothee. Cum filium vocat, osten- curatores isti nihil faciunt, nisi quantum Dominus
dit quia pairi praecipienti debet libenter oblempe- sinit. Non enim latet eum sicut hominem aliquid,
rare. Cum nomen ejus ponit, attentiorem reddit, et aut in aliquo est ininus potens, ut jirocttratores et
ad magnum sui desiderium excitat. Recte^eliam Ti- aclores, qui sunl in ejus potestate, aliquid ipso sive
mollieum nominal, quem ad bene agendum provo- non permiitenfe, sive nesciente, in subject;s sibi
cat, quia Timotbeus interpretatur beneficus. Hoc pro suo gradu rebus pfliciant. Non tamen eis repen-
praeceptum commendo, id est omnibus modis qui- dilur quod de ipsis jjustf sit, sed quo animo ipsi
bus possum mando, et attentius injungo tibi secun- faciunt, quia quo animo faciunt, ipse considerat.
dnm prmcedentes in te prophelias, id est secundum Quia ncque liberamjvoluntatem rationali creaturae
scieutiam Sciipturse prophetarum, quse, jam diu in suae Deus negavit, et lamen potestatem qua etiam
te est, vel secundum quod spiritus prophelicus injuslos jusle ordinat, sibi retinuit. Recle ergo 11011-
.413 _ COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. 1 AD TIM. i.U>
riulli traduntur Satanae ut corrigantur,quia non po- __ mitate saecularittm dignitatum positi sunt; sicut
test eis Satanas facere, nisi quod diviniius ordina- consules et duces, quia de omni genere Iiominum
tur. Hactenus de psendopraedicatoribus egil Aposlo- convertuntur ad religionem, et perveniunt nd salu-
lus, nunc de cunctis bominibus subjungit. tem, et de bis qui fastu et elalione ssecularis poten-
CAPUTH. tiae fidem et humilitatem videntur abhorrere, sicut
< Obsecro, igitur primum omnium fieri obsecra- cernimus quod etiam ipsi reges, desertis idolis, pro
< tiones, orationes, postulaliones, graliarum aclio- quibus persequebanlur Christianos, unum verum
< nes pro omnibus hominibus, pro regibus el om- Deum cognoverunt et colunl; el ideo pro illis oran-
< nibus qui in sublimilate constiluti sunt, ul quie- dum fuit, cum etiam persequerentur Ecclesiam. Ob
< tam et tranquillam vilam agamus in omni pietate hoc etiam orandum est pro priiicipibus, ut nos, qui
< et caslitate. Hoe enim bonum est et acceplum sub ipsis sumus, viium agamus quielam a persecu-
< coram Salvatore nostro Deo, qui omnes homines tione et tranquillam in pace, et hoc in omni pietaie
« \ult salvos lieri, et ad agnitionem veritatis divini cultus, el casiitate fidei, ut conversis princi-
« venire. > pibus, gentiles non audeant inquietare nos, mo-
Hic monet orandum pro omnibus. Quia, inquif, vendo persecutiones pro impietate idololatriae; nec
Christus venit peccatores salvare, et tu in hoc mi- B haeretici tranquillitatem noslram turbare prsesu-
lilare debes, igttur doce orare, ut impelretur quod mant. volentes corrumpere caslitatem lidei quo-
faciendum esl. Obsecro, id est per sacra adjurans rumdam. In pace principum, quies et regnum ser-
rogo, primum om'/iium,id est maxime prse omnibus vatur Ecclesiarum. Nam in bellis et discordiis eo-
fieri a te vel a subjectis tuis, sive ab omnibus san- rum dissipatur tranquillitas, tepescit pietas, solvi-
ctis, obsecrationes, id est rogationes cum adjura- tur disciplina vel dislriclio, Qua soluta, infirmorum
tione sacrorum,nd majoremexpressionem rogandi; castitas violatur. Et ideo pro his oiandum est, ne
et oraliones, id est preces simpliciter fusas, aique eveniant haec per dissensionem principum. Unde
postulaliones, quibus petantur Dei beneficia generi el per Jeremiam Dominus Judaeis, qui in Babylone
huma.io tribuenda, et gratiarum actiones, quibus caplivi tenebantur, prsecepit, dicens : » Quaerite pa-
de jam perceptis beneficiis Deo referantur gratiae. cem civitatis, ad quam transmigrare vos feci, et
Vel ordo missae in bis veibis ostenditur, ut obse- oratepro ea ad Dominura, quia in pace illius erit
crationes sint, quas faciraus in celebratione sacra- pax vobis (Jer. xxrx). > Babylon \ero (quse dicilur
raentorum, commemoratione sacrorum, antequam confusio) societatera iniquorum signilicat. Judsei
illud quod est in Domini nostri mensa, incipiat autem ches supernse Jerusalem, qui in hoc sseculo
benedici; orationes vero, cum benedicitur et san- peregrluantur inter malos, et regibus atqtte princi-
ctificatur, et ad dislribuondum comminuitur; po- pibtts tributa reddunt, et cselera quae salvo Dei
stulationes autem cumpopulusab episcopo benedici- cultu constitutio ssecularis exigil. Idcirco debeni.
tur. Postulationes enim quasi ex. debito petivit, ve- orare pro pace eorum, quia in pace eorum erit illis
lut eum quadam flducia, vel adnisu, sic postulalio pax, ulique interiro temporalis, qusebonis malisque
ibi flt cuin fiducia, ut quod hic geritur, in aeterna communis est. Utimur ergo et nos pace Babylonis,
viia perficiatur. Qttibus peraclis, et participato lolo ex qua per fldenr et ecelestis patrise desider,um ita
sacramento. graliarum aclio cuncta concludif. Haec populus Dei Ise.abiiiir, ut apud hanc interim pere-
autem causa praecipua fuit Apostolo ista dicendi, giinetur. Pax autem nostra propria et hic cum Deo
ut his breviter prsescriptis atque significatis, non est perfidem, et in aeternuro cum illt per speciem.
pularelur negligendum esse quod sequitur, pro om- Orate, inquit, pro pace principum, et pro salute
nibus hominibus, pro regibus et omnibus qui in sn- omnium, quia hoc agere est bonum, id est ut.le Ec-
blimitale sunt consliluti, ne quis (sicut se habet cles aeet acceptum, id est gratum alque placituni
humanse cogilationis infirmilas) aestimaret haecnon coratn Deo Salvatore nostro, qui sicut nossahai,
esse facienda pro illis, a quibus persecutionem pa- ]) ita et otnnes homines vull salvos fieri, et ad agnilio-
tiebatur Ecclcsia, cum membra Christi ex omni nem veritatis venire, sicut jam venimus. Quamvis
essent hominum genere colligenda. Unde el adj*un- certum sit nobis, non omnes salvos fieri, non ta-
git: Hoc enim bonum est, elc. Vel obsecraliones, id men ideo debemus omnipoleiilissimae Dei voluntati
eslciim adjuralione pro rebus difiicilibus, ut pro aliquid derogare ; sed ita intelligere quod dictum
conversione impiorum, vel pro removendis malis est, qui omneshomines vult salvos fieri, tanquam si
orationes, ul quando jam conversis virtutes et bona diceret nullum homiiiem fieri salvum, nisi quem
orantur. Poslulationes, ut quando gloria cceleslis salvum fieri veht; seu quod nullus fiat salvus, nisi
illis petitur. Gratiarum actiones de perceptis seu quem velit. Et ideo rogandus est, ut velit, quia ne-
peractis bonis. Et hujusmodi preces liant pro om- cesse est fieri si voluerit. De orando quippe Deo
uibus hominibus, ut nullus sit tam peccator, pro agehat Apostolus ut boc diceret. Sic enim intelligi-
quo non orelur, cum et Saulus precibus Slephani mus quod in Evangelio scriplum cst: . Qui illumi-
sit conversus (Act. vn). Et pro illis etiam, de qui- nat omnem bomlnem (Joan. v), > non quia nullus
Lus minus videbatur, id est^pro regibus, licet sint hominum sit qui non illuminetur, sed quia nisi ab
mali et sanclis infesti, et pro omnibus qui in subli- ipso juon llluminetur. Yult ilaque omnes salvos lieri
1415 IIERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI UiS
qui salvi fiunt, et omnes ad agnitionem veritatis ve- A _ res et immortalem j'ustum, apparuit mortalis curo
nire qui veniunt, quia nisi ipso volente nullus salva- hominibus, justus cum Deo, ut, quoniam vitse str-
itir, vel ad agnitionem veritatis accedit. Aut certe pendium pax esl, per jusliliam conjunctam Deo eva-
sic dictum esl, qui \ult omnes homincs salvos fieii, cuaret mortem justificatorum impiorum, quam cum
nori quoil uullus hominum esset, quem salvum lieri illis noliiit habere communera. Et quia omnes bo-
nollet, qui virtules miraculorum facere noluit aptid mines, quandiu.mortales sunl, etiam miseri sint ne-
eos, quos dicit acturos luisse pcenitentiam, si fe- cesse est, quaerendus! fuit medius quj non solum
cisset (Matth. xi; Luc. x), sed ut omnes homines, bomo, sed et Deus esset, ut bomines ex morlali mi-
omne genus hominum intelligamus, per quascunque seria ad beatam immprtalilatem hujus medii beata
difierentias dislributum, reges, privatos, nobiles, mortalitas interveniendo perduceret. Proinde inter
ignobiles, subliraes, humiles, doclos, indoctos, in- nos el Deum medialorera, raortabtatem babere opor-
tegri corporisj debiles, ingeniosos, tardi cordis, sa- tsit transeuntem et beatitudinem permanenlem, ut
pientes, fatuos, divites, pauperes, mediocres, ma- per id quod transit cojngrueret morituris ad id quod
res, feminas, infantes, pueros, adolescentes, ju- permaneret, transferret ex mortuis. Boui autenr an-
venes, senes, decrepilos, in linguis omnibus, in mo- geli inter miseros mortales et beatos immortales
ribus omnibus, in artibus omnibus, in professioni- B medii esse non possunt, quia ipsi quoque et beati
bus omnibus, in vobtntatibus, elin conscientiarum et iraroortales sunt. Possunt autem medii esse an-
varietate innunierabili constitutos, et si quid difte- geli mali, quia iromortales sunt cum illis, et miseri
rentiarum alitid est in hominibus. Quid est enim, cum istis. His contrarius est mediator bonus, qui
oro, eorum, unde non Deus per unigenilum suum adversus eorum immortalitatem -et miseriam, et
in omnihus genlibus salvos bomines fieii velit, et mortalis esse ad tempus voluit, et beatus in aeterai-
ideo faciat, quia omnipotens velle inaniter non po- tate persistere pofuit. Ac sic eos et imraortales su-
test quodcunque voluerit ? Praeceperat Aposlolus ut perbos, et miseros noxios, ne immortalitalis jaclan-
oraretur pro omnibus hominibus, et specialiter ad- tia homines seducerent ad immortalem miseriam, et
dideral pro regibus, et his qui in sublimitate sui.t suae mortis humiUtate, et suae beafitudinis benigni-
constiluli.qui putari poterant fastu etsuperbia ssecu- tate deslruxil in eis, quorurn corda per suam fidem
lari liumililalem Christiaiise fidei abhorrere. Proinde roundans, ab illorum immundissima dominalione
dicens : Hoc enim bonum est coram Salvatore, id est liberavit. Ad hoc enim se interponit medius immor-
ut etiam pro talibus oretur, statim ut desperationem talis et miser, ut ad immortalitatem beatam transire
tolleret, addidit: Qui omnes homines vult salvos non sinat, quoniam persislit quod impedit, scilicet
fieri, et ad agnitionem veritalis venire. Hoc quippe ipsa miseria. Ad hoc[autem se interposuit mortalis
Deus bonum judicavit, ul oratione humiliura digna- et beatus, ut, mortalitale transacta, et er mortuis
retur salutein prsestare sublimibus. faceret immortales, quod in se resurgendo monstra-
< Unus enim Deus, unus et mediator Dei et ho- vit, et ex miseris beatos, unde ipse nunquam disces-
« minum, homo Clirislus Jesus, qui dedit redeia- sit. Alius ergo medius malus, qui separat amicos ;
< plionem semetipsum pro omnihus teslimonium alius bonus, qui reconciliat inimicos. Et ideo multi
t temporibus suis (II Tim. 1), in quo positus sunt roedii separatores, unus vero bonus, quia mul-
< sum ego praedicator et apostolus. Yeritatem titudo quae beata est, unius Dei participatione fit
< dico, non menlior, doclor gentium in flde et ve- beata. Gujus participjalionis privatione, roisera mul-
< nlate. > titudo malorum angelorum, quse se opponit potius
Quia dictuin erat quod Deus omnes homines vult ad impedimentum , quam interponit ad beatitudinis
salvos fieri, ne quisquam diceret posse esse salutis adjutorium, et ipsa multiludine obstrepit quodam-
yiaro in bona conversatione, et unius Dei omnipu- modo, nepossit ad illud unum beatificum pervenire,
lenlis cultti, sine participatione corporis et sangui- ad quod ut perduceremur, non multis, sed uno me-
nis Christi, unus enim Deus, inquit, unus el media- p diatore opus erat; et hoc tali, ut ejus divinitatis
tor Dei et hominum homo Christus Jesus, ul illud parlicipatione efirceremur beati. Neque enim nos a
quod dixerat, omnes homines vult salvos fieri, nullo mortalitate et miseria libeians, ad angelos immorta-
alio modo inielligatur prsestari, nisi per mediato- les beatosque perdiixit, ut eorum parlicipatione
retn, non Deum, quod semper erat Verbum ; sed ho- etiam nos immorlales et beati esse possimus, sed ad
minem Chrisium Jesum, cum t Verbum caro factum illam trinitatem, cujus participalione et angeli sunt
est, et habitavit in nobis (Joan. i). > Erant enim beati. Mediator eniin est non inter Patrem et homi-
mortaies et peccatores; Deus vero, cui erant recon- nem, sed solum iuter Deum et homines. Deus est,
ut I
ciliaiidi, possent salvari, immortalis eral, et sine Pater et Filius et Spirilus sanctus; homines sunt,
peccalo. Medialor autem inter Deum ct homines peccatores et mortales. Inter illam trinitatem et bo-
oportebat ut haberet aliquid simile Deo, et ali- minum infirmitatera.atque iniquitatem, mediatorfa-
quid simile horoinibus, ne in utroque esset ho- ctus est homo noniniquus", sed inCrmus, ut ex eo
minibus similis longe a Deo; atit in ulroaue Deo qttod non esl iniquus j"ungeretur Deo; et ex eo quod
similis , longe esset ab hominibus , et ita me- infirmus, propinquaret nobis, atque ita inter Deum
«liator non esset. El ideo inter mortales peccato- ct bomines mediator existeret. Sed A .osloli verba
U17 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULL—IN EPIST.I AD TIM. I.ig
videanius. Yere, mquit, omnes vull salvos lieri, quia A Deum orent, non solum in Ecclesia, sed eli» omni
unus estDeus creator omnitim, cujus participatione loco, quia Deus Ubique est, ct orenl levantesad coe-
fient salvi omnes qui saivabunlur; et unus est me- leslia, non deprimentes ad terrena manus puras a
dialor Dei et iioniinum, qui omnes uni Deo conjiin- peccatoiuro sordibus. Ne ,enim confinuJaniur ma-
gat, ut fiant salvi. Chrisltis Jesus est isle mediator, niis ad Deum levatae, debent et a peccatis esse purao,
non secundura quod ipse est Deus, sed secundum U ct in bonis operibus exercilatae. Manus puias levare
qtioJ est homo; qui dedit semetipsumm cruce redem- j'ubemur, ut cum levas maiius ad Deum, veniant libi
plionem pro omnibus, nulhmi excipiens, qui vellet in menlem opera lua. Quia eniin manus istae Lvan-
redimi ad salvandum. In boc eniin patet quanturo tur ul impelres quod \is, ipsas manus cogila in
Deus hominesdiligal, eteos velit omnes salvos fie.i, bonis opcribus exercere, ne erubescant ad Deum
si perversitas eorum non obslilerit, quia medialor levafi. Et levcnlur sine ira, ut ne retineas iram in
Deus, quem Deus inler se et homines posuit, mor- coi-deluo adversus proximum, Sed libera conscien-
tem pro omnibus sustinuit, ut omues a inoite redi- tia dicas : < Dimiite nobis debita nostra, sicut et nos
merel. Et ideo qui non salvantur, non esl quod de dimittimus debiloribus noslris (Matlh. vr; Luc. n).>
Deo, vel de mediatore possint conqueri, sed de se- Et sine disceplaiione, id est sine liligio causarum, ne
ipsis, qui necredemptionem, qtiain medialor dedit, B adhuc in corde retineas volunlalem coniendendi ju-
nec sateem, quam Deus oblulit, voluerunt accipei'e. dicio adversus fratrem tuum, sed remiite quidquid
Sed^fpsum dedil redemptionem, et dedit se leMmo- illud est, ut et libi oranli remittanlur peccata divi-
nium salulis omnium electorum lemporibus suis, nitus. Vel sine disceptalione apud Dssum, ul non
quia resurgens ex morleet ascendens in coelumlem- dispules in corde luo, et judices de inscrutabilibus
pore resurreclioiiis, et lempore ascensionis seipsum arcanis secretorum Dei, vel bsesiles in fide. Similiter
praebu'1exenrplum, et confirmalionem secuturaeno- el mulieres orent in habitu ornato, ul vestes earum
6lrse\alvalionis. Nam in eo quotl resurrexil et ascen- rel.gionem praetendant, non libidinem provocet ipsa-
dit, teslatusest quodammoJo quia raerobra ejus re- rum indisciplinala nudalio. Et sinl cum verecundia, -
surgenlet ascendenl, irao ipse fuilipsuin leslimotiitim. ut sic htimiles exaudianlur dum orant; ef cum so^
Sed el futuraedamiialioniseorum qui nolent salvari, brielate, ut in cibo et poiu modura leneant. Ipsae
dedit se lestimonium, quando persecutores suos una dico, ornanies se non in crinibus lortis, id esl arte
voce prostravit (Joan. xviii). Advenlus eniin ejus et crispantibus, aut auro, aul margarilis, velvesiepre-
quidquid in carne gesstl vel peitulil, rep.obisest tiosa, quia lalibus ornamenlis concitant aspicientes
teslimonium damitalionis, eleclis vero testimonium adluxuriam; sed sint promittenles pielatem non per
salvalionis. In quibusdam codicibus Iegilur, cujus G verba j'aclantiae, sed per opera bona, quod decet mu-
teslimonium lemporibus suis confirmatuiii est. Quod lieres. Sic enim congruum est, ut illse non verbis.
ila intelligitur : Teslimonium quod. prophelse dixe- sed operibns ostendani pietatem suae menlis, el non
runt de Chrislo, vel quod ipse Christus de se prolu- induant se luxuriosis ornamenlis.
lit, videlicet quaiido vel qualiter passurus esset, vel ti < Mulier in silenlio discat eunr omni subjeclione.
resurrecturus, et caeleriscongruis temporibus revera « Docere aulern mulieri non permilto, rieqtte domi-
et evenlu confirniatum est. In quo teslimonio con- < nari in virum, sed esse in silentio (Jf Cor. xiv).
firmaiido^etanniinliandn, positus a DeoSHI»egoprm- < Adam enim primus formatus est, deinde Eva (Gen.
dicator el aposlolus, id est praeco et legatus, ul om- t 1, ii, m). El Adaro non est seductus, mulier au-
nibus teslilicer, quia ipse vult omnes salvos fieri. x lem seducta in praevaricationefuif. Salvabitur au-
Prsedicator, estnonien auctoritalis; apostdus, no • < lem per lilinrum generationem, si permanserit in
men dignitalis vel poieslalis, quod plus esl. Et in < fide et dileclione et sanctificalione cum omni so-
praedicalione testimonii hujus est mihi credcndum, < brielate. >
quia verilulem dc hoc dico, et non mentior In. Jiac Mulier non in clamosa voce, sed in silenlio discat,
parle. Et idcirco onines niihi debent credere, quia JJ ne \ox ej'us aitdienles rnoveat ad Iibidinem. Et discat
omnes docerestudeo fidem et veritalem, utpole do- non erecta, scd cum omni subjcclione, quia prop:er
ctorih fide ct feii.a.e. Fides cst, qtiod non viJes cre- culpain priniae transgressionis subjccta est viro ser- ,
dere; verilas, quod credidislis videre. Fidesducit ad vitute condilionis polius quam dileclionis (Gen. m).
veritalem. Si manealur in eo quod creditur, perveni- Sed docere non permitto mulieri, quia nimirum ali-
tur et ad id quod vidcalur. quando cum docuit. a sapienliae aeternilate separa-
< Yolo ergo \iros orare in omni loco, levantes vil, neque enimpermitlo eam dominari in virum, etsi
puras manus sineiraet disceptatione. Siniiliieret doniinetur in aliam mulierem; quia vir forlioris na-
< mulieres in babitu oniato, cum \erecundia ci so- tura. est, et doniiniumdebel haberesupermulieiem;
< brietale, ornantes se non in torlis crinibiis (I sed volo cain esse in silentio, ul neque cum vicina
< Pelr. m), aut auro, aut margarilis, vel vesle pre- fabuletur. Silentium teneal, quia duro loqustur, ma-
< tiosa, sed quod decel roulieres, proniiltenles pie- gis ad luxuriam irrilat et irrilatur. El ne videretur
< latem per opera bona. > mulieris^dura condilio, quae lam in marili redigcre-
Quandoquidem sum doctor gentium et magister lur servilutem, ad antiquum et originale exemplum
ecclesiarum, ergo volo viros otare, id est ut viri, redit Aposlolus , quod Adam primus factus sit.
PATUOL.CLXXXL
_il§ HERVEI BURGffiOLENSISMONACHl _i_.o
deinde Eva ex costa ejus; et quod diabolus Adam Apenset etpomis; filios" religione nutriat et in~
seducere non potuerit. Sed Evam; et quod post struat, ut teneant fidem, ut non deserant charita-
offensam Dei slatim viro subjecta sit. Illi autem tem, ut sanclificationem quam in baptismo perce-
seducunltir, qui quod faciunt, non puiant esse pec- perunt, servent cum omni castitate mentis et corpo-
catum. Adam vero scivit esse rnalum quod faciebat, ris. Yel juxla Latinos codices, cuni omni sobtielate,
sed inexpertus divinse severitatis, in eo falli potuit, id esl cum teraperantia contra aestum vitiorum.
ut veniale crederet esse commissum. Ac per boc Quamvis enim in p iblico non permittalur mulier
quidero in eo quod mulier seducta est, non esl ille prsedicare, filios lam.netfamiliam vcl adolescentu-
seduclus; sed eum fefellit quonrodo fuerat judicau- las domi debet instruere. Potest vir in hoc loco ra-
dum quod erat dicturus . < Mulier quam dedisti tionalem spiiitum, mulier vero carnem vel sensua-
mihi sociam, ipsa dedit mihi et comedi (ibid.). > litalem designare. Adam primus formalus est, deinde
Sicut enim Aaron erranti populo ad idolum fabri- Eva, quia rationalis sensus principaliter in homine
candum rron consensit inductus, sed cessit obstri- factus est, etsecundario caro. QuodAdam non est
ctus (Exod. xxm); nec Salomoncm credibile est, seductus, sed Eva, id designat quia quolies peceavi-
puiasse errorem non esse idolis servire, sed blandi- mus, ralionalis sensus non est ita seducius in nobis
iiis femineis ad illa sacrilegia fuisse compulsum B ut non pularet malum esse peccatum,~-cuiconsen-
(JIJT Reg. xi); ita credendum est, iUum virum suse tiebat propler amicabilem carnis soeietalc.ti; ,.ed
feminos ad Dei legem transgrcdiendam, non fan- caro in delectalionem ita est seducta, ut neque roa-
quam verum loquenti credidisse seductum, sed so- lum esse putaret, quod deleclabililer coramiitebat.
ciali necessitudine paruisse. Mulier eninr quod ei Sed per generationem filiorum salvabitur, quia per
serpens loculus erat, tanquam verum esset accepit; effectum bonorum operum perpeluse saluti soeiabi-
ille autem ab unico noluit consoriio dirimi, nec in tu_\ Et haec opera bona maxime in ofiiciis miseri*
communione peecati. Nec ideo minus reus, si cordise frequentari solent. Opera vero misericordiae
seiens prudensque peccavit. Roluit enim conjugem nihil prosunl p&ganis sive Judaeis, qui Christo noii
contristare, quam credebat posse sine suo solatio credunt, sive hseretieis, sive scbismaficis, ubi fides
contabescere, si ab ej'us alienaretur animo, etpmnino et dileciio non invenitur. Et ideo tantum salvabitur
illa interire discordia, ,non qttidem carnis victus hsec naulier, id est caro per filiorum generationem,
concupiscenlia, quam nondum senserat in resisten- et per operura boiiorum actionem, si ipsa opera
le lege membrorum legi mcntis suse, sed amicabili peraanserinl in fide catholica dilectione gemina,
quadam benevolenlia, qua plerumque fit ul ofienda- et in sanciificalione^cum omni castilate corporis et
tuf Deus, ne homo ex amico fial inimicus. Ergo alio '-• animse vel sobrietate. Nam c sine fide impossibile
modo quodam et ipse deceplus est, sed dolo illo est placere Deo (Hebr. xi), > nee habet aliquid viiidi-
serpentino, quo mulier sedueta est, nullo modo se- lalis ramus boni operis, si maneat in ladice diie-
duci poluit, ut qui spirituali mente praeditus erat, clionis; nec prodest quidquid agilur sine sanetiflca-
crederet quod ei Deus ab esca illius ligni invidendo tione, nec opus bonura esl aliquidsinc castitate.
vetuisset. Hanc enim seductionem proprie appellavit CAPUT III.
Apostolus, quia id quod suadebatur, cum falsum < Fidelis sermo : Si quis episeopatum desiderat,
esset, verum putatum est, id est quod Deus ideo li- < bonum opus desiderat. Oportet ergo episcopum
gnum illud tangere prohibuerit, quia sciiet eos si t irreprehensibileml esse, unius uxoris virum, so-
letigissent, veluldeos fuluros, tanquam eisdivinita- < brium, prudenteni, ornatum, pudicum, bospita-
tero invideret, qui eos homines fecerat. Adam ita- < lem, doctorem, non vinoIentum,nonpercussoiem,
que non est seduclus, sed mulier seducta fuit in prm- < sed modestum; non Iitigiosum, non cupidum,
varicatione, utper illaKi et vir prsevaricaretur. Sed t sed suac domui bene praeposilum, filios habentem
salvabilitr pvt generationem filiotum, elc. Hoc est, < subditos cum omni castitate. Si qttis autem do-
illa quse eonnubio cOpuIata est et redacta semel in t roui suae nescit p|raeesse,quoraodo Ecclesiae Dei
conditionem Evae, delebit errorcm veterem procrea- -J f diligentiam habebit ? Non neophylum, ne in su-
tione frliorum; ita tamen, si ipsos filios erudierit in c perbiam elatus in judicium incidat diaboli. Opor-
fide et dilectione Chrisli, et sanctilicalione et pudi- < let autem illum el lestiroonium habere bonum ab
citia. Non enim (ut male habetur in Latinis codici- t his qui foris suntj ut non in opprobrium incidat et
bus) sobrietas est legenda, sed caslitas, sicut testa- __in laqueum diaboli. >
tur Ilieronymus. Ubi ergo nupliae videbantur prae- Fidelis, id est verax est nunc sermo,quem loquor,
dicari ad conferendam salutem, ibi prsedicalur vir- videlicet, si quis episcopalum desiderat bonum opus
ginitas. Nam si sahalur muUer in filiorum genera- desiderat. Opus, non dignitatem; laborem, non de-
tione,et liberorum numerus salus nralrum esl, cur licias. Opus per quOd in bumilitate crescat, ne in-
additum est, si permanserint filii in fide el dileclione tumescat fastigio.-Episcopatus, quid sit, noluit ex-
el sanclificatiom cum omni castilate? Tunc ergo ponere, quia noraen est opeiis, uon bonoris. Grse-
salvabitur mulier, si illos genuerit lilios, qui virgi- cum est enim atque inde ductum voeabulum, quod
nes permaneant; si quod ipsa perdidit, acquirat in ille qui prseficilur, illis quibus praeflcilur, superin-
liberis, atque damnum et carlem radicis llore com- teudit, curam eorum scilicet gerens, enumoKiivnam-
Wll COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — 1N EPIST. I AD TIM. - UM
qsre superinlenaere est. Ergo imc/.om: superinlen- A _ rit, omuia rnembra iu vitio erunt; ornatum bonis
dens interpretalur, ut intelligat se non esse episco- operibus et bonestis inoribus, ut in bis sapiens de-
pum, qui prseesse dilexerit, non prodesse. Nec desi- prehendalur. Sunt enim quidam ignorantes mensu-
derare episcopalum aeslimandus est, qui suuro de- ram suam ettantaestoliditatis ac irreverentiae, ut ia
sidcrat lucrum vel bonorem, non plebis salutem. motu et rn incessu et iii sermone communi risuiu.
Non enim dicitur, qui episcopalum desiderat bo- spectantibus tribuant; pudicum, id est verecundum
num giadtiro desiderat, jsetrfonuni opiis desiderat; vel castum, ne impudens sit vel caslitatem violet;
quod in majori ordine constitulus possit, si ve- hospitalem, ut imitemur Abraham (Gen. xvm, xix),
lit, oecasionem exercendarum habere virtutum. et cum peregrinis, imo in peregrinis Cbristum sus-
Ipse ergo sihi testis est, quia episcopatum non ap- cipiat, et hoc ante episcopaluro quoque solilus sit
peiil, qui non boni operis ministerium, sedhonoris agere"; doctorem, jd est qui babet graliam rlocendi.
gloriam quserit. Bene facit qui episcopatum deside- Nilril enim prodest conseientia virtutum frui, ni et
rat, id est supetintendere aliis et sollicitudinem creditum sibi populum possit instruere, et eos qui
gerere pro muitorum salute. Oportel ergo episcopum conlradicunt, redarguere. Innoeens enim absque
esse irreprejiensibilem, ut nuUi vitio mancipatus sit, sermone conversatio quantum exemplo prodest,
et ex subjuncta virtulum enumeratione manifesla- B * iantum silentio nocet. Et latratu eanum ac baculo
tuivquse sit illa irreprehensibililas. Ac si falibus pastoris, luporum rabies deterrenda est; nonvino-
appetiloribus dicatur : Laudo fuod quseritis, sed > lentum, non percussorem. Yitia virtulibus opponit.
prius discite quid quseratis, ne dum vosmelipsos Dixit qualis esse debeat sacerdos, dicit et qualis non
mentiri negligiiis, tanlo" foedior reprehensibilitas esse debeat. Non sit vinolentus, sed sic bibat, ut
vestvapateat quanto et a cunclis conspici iu hono- ignoretur an biberit. Yinolentia enim scurronum
ris arce feslinatis. Nolandum eliam, quia qnando est, elcommessatorum, venterque mero sestuans ci-
Aposloius hoc dixit,' plebibus quicunque prseerat, to despumat inlibidinem. Non sil percussor, id est
primtis ad martyrii lormenta dueebalur. Tunc ergo ita irascibilis et perturbati sensus, ut percuiiat, qui
laudabile 'fuit episcopatum quserere, quando per debet patiens esse et eum imitari, qui dorsum
ituuc quasi ad mariyrium festinaretur, neque du- suum posuit ad flagella, et maledicentes non rema-
bium esset, si non ad mortem, saltem ad supplieia ledixit (I Petr. n).Yel non sit percussor, id est non
grauoia veniri. Nunc autem locus superior, sine percutiat verbo vel exemplo pravo conscientias in-
quo populus regi nou potest, etsi ita teneatur et lirmorum. Non convenit eum esse vinolentum ae
administretur ul decet, tamen indecenler appetiiur. „.-, percussorem, sed modestnm, ut temulentiam et iram
Si aulem sarciiia bsec imponitur, suscipienda est modestia refrenet, et modeste agat in omnibus;
prppier carnis necessitatern (Eccli. xxxrrr). In actio- non litigiosum, id est qui litigare soleat. Nihii enim
ne enim non amandus est bonor vel potentia, in imprudentius arrogantia quorumdam, qui garrulita-
Lac vila, quonianrfmnia vana sub sole, sed opus tem auctoritatem putant; et parati semper ad lites,
ipsum, quod per eunrdem bonorem vel potentiam in subjeetum sibi gregem tumidis sermonibus to-
fit, si recte atque utiliter iit, id est ut valeat ad eam nant; non cupidum, quia cilo dcviaret a justo pro-
salutem subditorum quae secundura Deum est. Et pter cupiditatem munerum, sicut filii Samuclis
quandoquidem lale esl oflicium episcopi, ergo opor- (/ Reg. VIII). Avaritiam enim vel cupiditalem esse
let esse irreprehensibilem, id est talem, ut nullum vitandam sacerdoti, etipse Samuel exemplo suo
in eo \itjum notetur quod reprehendi possit, quse docet (I Reg. xn), nihil se cuiquam rapuisse coram
res pene contra naturam est. Omne enim vitium, populo probans; et apostolorum paupertas, qui re-
etiam in otioso verbo, reprehensione dignum est frigeria sumptuum a fratribus accipiebant, et praeter
(Mullh. xn; Jacob. rn). Et quis est, qui nec iu his viclum atque vestitum nihil aliud volebant (infra
quse loquitur, reprehendi queat ? Sed futurus pastor vi); sum domui bene prmpositum, uon ut opes au-
Ecelesisetalis debet eligi, ad cujus comparalionem B D geat, sed ut ea quse populis praeceplurus est, prius
rectegrex cseteri nominentur, utcuro. reprehenderit a domesticis exigat, fdios habenlein subdiios cum
alios, ipse a nemine reprehendi possit. Perdit enim omni castilate. In flliis ,ej'tts probatur disciplina, si
auctoritatem arguendi, cui possunt ab eo quem ar- bene fuerinl subditi et obedienles patri. Et tanta ab
guil, piopria delicta improperari. Oportet eum esse eo caslitas exigitur, al sifriiicjus casti non fuerint,
unius uxoris virum, id est qui unam uxorem habue- ipse episcopus esse noii possit^ et eodera vitio offen-
rit, non habeat secundam, sicut beatus Hilarius, dat Deum, quo offendit et Heli poniifex, qui corri-
vel Anlisiodorensis Germanus, sobrium sive vigijan- puerai quidem fiUos suos, quoniam in vestibulo
lero. Sacerdotes enim qui minislrant in templo Dei; templi cunr mulieribus dormiebant; sed quia non
probibenlur vinum et siceram bibere, ne in crapula abjecerat delinquentes, retrorsum cecidit et raortuus
et ebrielate graventur ^corda eorum (Judic. XIII; est,(J Reg. iv). Domui suae, sicut diclum est, debet
Luc. xxi), et ut sensus ofirciunr Deo eshibens vi- esse bene praepositus, ut regat eam secundum Deum.
geat semper et tenuis sit, prudentem, ut excludarr- Sed si quis nescit prmessedomui sum, quse parva est
tur illi, qui sub nomine simplieitatis excusent stul- respectu Ecclesise, quomodo habebit diligentiam Ec-
titiam sacerdolum. Nisi enim cerebrum sanumfue- clesiw Dei ? id est quomodo sciel solliekudinem ha-
4123 ' HERVEl BURGIDOLENSISMONACHL j 112i
bere, ut diligenter regat ecclcsiam, qure nrulio ma- A cles.ae quam regil. Sed ille est major episcopus, iste
Et queniadmo^um p aemissum esl op rlere
jor csl quani domus ejus, et niajori prttdenlia esl niinor.
regenda? JYo.ineophylu-.n, i,l esl ruJein cnn.en.t cpiscopum esse pudit-um, similiier diacones, opirle-
cum csse.Non sit neophytus, id esl noviterad fiJem rct esse puditos, id est caslos; non bilingues, id est
conve,'st.s, qtti ordinaiur episeopus, ne in superbiam non dupliciler lo ,uentes, ut in praeseniia ciijus.iain
elaius, itl est prse cceieris digniorcm SPpulans, quasi loquantur de eo bene;iet cum absens fuerit, loqisan-
co indigcat Chrisliana religio, incidal in judicium lur de eo male; non multo vino deduos, ne inebtien-
ttiaboli, iJ esldanmetur propter supeibia .r ut dia- lur; quia qui inebriatur, et ino.iuus et septilius est,
bolus qui ss cunclis meliorf-m judicau., cl facius r.eque cbriosi regnuiii Dei possidebunl (I Cor. vi),
csl cunctis posterio:'(-"sa. xtv).Ncc nuper bapiizaitis, non luipe lucrum secianies, sicul avaii atii emunl et
pec nuper a saeculatibus negoliis \el a mal.lia sepa- pluris \('iitluut, \cl usuras accipiunt; habentes in
ralus fieri debei episcopus, quia unusquis _ue talis conscienlia, a sordibUs viliortim pura, mysterium
est neopbylus. Nec congruit ui hen caiechumenus, fidei, id esl lenenles ki coi-de iniiiulo quod de fide
bodie sil ptmlifcx ; heii in ampliilheatro, hodie in est aliis occullutn, sictilesl qttod Chii&iusdevirgine
ccclesia ; vespere in circo, mane in altari; dudum nalus est, et quod peccaluin non fecn.tt quoJ mo-
"
fatitor histrionum,nunc consecrator virginum. Igno- riendo mortem deslruxit, et quod vere coi-pus ejus
ral momentaneus sacerdos humililalero et mansue- fil panis qui in aliari coiibecralur, et ctetera fldei
tudinem, nescil seipsum conlemnere. De dignitate arcana. Tales sint diacones. Sed et hi piimumpio-^
transferlur ad dignilalem. Non jejunavil, non flevit, benlur. Hic innuitur, quia et cpiscrpi stuit probandi.
non mores suos saepereprehendit, et assidua medi- Primum probentui', et si sic, id est lales imenti fue-
taiione correxit, noii subslaniiam pauperibus eroga- rinl, quales descripsimus, ministrent sacris altari-
vit. Judicium aulem diaboli el ruina arrogauiia est. bus, nullum habenlesl non dico peccalum, sed cri-
Incidunt in cam, qui in puncio horae necduni disci- men, quia nullus homo sine peccato est, sed multi
vir-
puli jam magisiri sunt. Nan solum praedictas sine crimine. Crimen namque esl peccaltiin grave,
tutes baberequi ordiiiaIur,pra>diclisque\iiiiscarere, aceusalione et damnaiione dignlssimum, si<utbo-
sed et oponel illum bonum testimonium habere ab micidiuiii,adulleriural fuittini,sacrilegiiim, el aliqua
his qui foris sunt. Quale principium, talis et clausula immunditia fornicationis (Hebr. xi). Mnlieres, id
sermonis. Qui irreprehei.sibilis est, non solum a est diaconissas, simitiier ut diarones, oportet esse
domesticiSjTerum et ab alienis consono orelauda- pudicas, ut muudilia caslitalis in eis rpgnura te-
tur. Alieni extia Ecclesiam Judaei, gentiles et hrere- „ neat, «oit detruhenies, id est non quaere:iles lo-
tici. Talis ergo sil ponl.fex. Clnisti, ul nec hi qui foris quendo minuere bonam fainam alicujus, seJ so-
sunt, religioni vilaa ejus detiahere audeanl, ne si biias, id esl ab onini ebrietale iminunes, et fideles
ut in oinnibus, dictis el faclis suis, ul fiJem Deo ser-
reprehensibilis fuerit, incidat in opprobrium,
inci- vent ct hominibtis. Diacones sint unius uxoris vbi,
exprobrentur illi vitia sua; et ita contemplus
dat in laqueutn diuboli, oJio habens illos a quibus se id esl non ordinetur ^liaconus qui duas aul plures
conlemni viderit. Salet namque evenire his, qui habuerit uxoies, sed qiii-lanlum unani habuit; ctei
ab aliis de»piciunlur, ut dcspeclores suos et ipsi non miscalur, poslquam ordinalus fuerit. fla sint
despiciant; sicque in i:am tl odium, et caeleros diacones viri singtila-ium uxorum, qui bene prwsint
diaboli laqueos incidant. Ueoque pontifex sit lalis, filiis suis, si quos piius gcuuertinl, eiudienies eos
ut ncmo possit ei expiobra:e aliquam piislinam in discipl.na doniini;jef sttis domibus, bene praelali,
sordem. Si \eio post lidem assumpia conlraria vir- ut eas bene reganl. Et jusliim esl ui fil.os suos atque
tulibtts, quae nunc descriplae sunt babuit non ad domos bene gubernent; qnia qui bene ministraverint
ponlilicalum esl recipiendus. in parvis rebus, acqttirenl sibi bonmn gradum, Id est
< Diacones siiniliter pudicos, non bilingues, non altiorem graduro ini bono, el acqttiienl fiduciam
t mulio\ino dedilos, non lurpe lucrura sectantes, rj multum in fide quw est in Christo Jesn, id est certi-
« habenles mysterium fidei in couseicntia pura. Et ttidinem suinenl vel dabunt, se bene conversaluros
< hi auiem probenlur primum, et sie ministrenf, fldeliter Sn majori, jet instrucluros alios in fide
« nullttm crimen habenles. Mulieres similiter pudi- Christiana. Ytl bone'praeesse filiis el don.ibus suis
« cas, non delrahentes, sobrlas, fideles in omnibus. debenl, ut his prius bssueli, bene postea sciaiilmi-
« Diaconcs sint unius uxons viii, qui filiis snis bene nisl are in ectlesia.j quoniam qui in diaconatus
« praesint, et >uis domibus. Qtti cnim bene miiiUlra- oflitio Le.ie ministia\eriiit, gradum sibi bonura
« verinl, gradum bonum sili nequireiit ct ini.llatti acquiienl, ut proinoveri mereanlur ad episcopalem
< fiduciam in fiile, qiue csl iu Cliiislo Jesu. > gratlum, el roullain sibi fiduciam aeternae reinune-
Ubi prseiermissis prcsbylcris, roox post episc-pi rationis acquireiil inifiJe, que esl in Ch.islo, qtti
descriplionem subjungit de diaconibus, dat inielligi per huiuililalero obeJkntiae meruit exallari (Pni-
quia nomine episcopi et poniiflcem designavit ct lip. n).
prcsbyterum; atque omnia quae de episcopo dixit, < Haec tibi scribo, fili Timothee, sperans me ad
de presbytero secundarie sunt observanda. Nam ct < te venire citb. Si autem tarda\ero, ut scias quo-
presbytcr esi episcopus, id esl superiiilcndens Ec- < modo oporleat te !in domo Dei conversari, qua.
1425 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD TIM. U26
< est Ecclesia Dei \ivi, columna et firinamenltim ,i. spptem angeiis scribit, id esl episcopis septem Eccle-
t \erilatis. Et manifestc niagnum estpietatis sacia,- siarum Asiae. Ei per hujtismodi angeIos,,id est per
i ineiUuni, quod rna- iiesial.im esl in ca.ne, justi- veritatis nuntios, prmdicaium est hoc sacramcntura
< licatmii est iu spirilu, .r.paruit angelis, praedica- gentibus, ac per eorum praedicalionem creditum est
< itiin est geniibus, ci'eJiluin est in mundo, assum- in mundo. Quod autem sequilu'-, ass.iiHp.ttHiest in
< pnim est tn gloria. > gloria,'m nostioquidem capile perfecle jam coropie-
Hsecomnia lirmiler reline et cttsloJi, quoniam tuin est, ssd in niembris ejus completum ex toto
ea scri!o libi, fili TimoUtee,sperans me ad te ciio ve- lion erit, donec omnes electi receptis corpoiibug,
nire, ut te pi.esens inslruan. adhuc plenius. Et ideo in regnum ccelorum sinnil sint ingressi.
studiosius intcriiii obseivare debes, quaetibiadjimgo, CAPUT IV.
ut non eiubest-ascum te videio. Yeniam, til spero, <Spirilus aulem manif.-sle dicit, qttia in novissi-
velociler. Sed 61*lardavero, sciibo tibi hsec, ut inie- < rois tpraporibus discedenl qitidam a fide (II Tim.
rimscias qtwmodoconcersari tein domoDei oporleat, t m; II Pelr. m; Jud. i; Eccli. xxxvi), aliendenles
ut proiesse pos=is omuihus qtii in ea sunt, et scias «spirilibus errcris etdocirinis dsenioniorum,in hy-
qualiler uimmquemque debeas insiruere. Qum do- <pocrisi loqiienlium mendacium et caulerialam ha-
mus in 4tia Deus babilat Ecclesia est, ex muitis col- ' <bentium suam conscientiam,prohibentium irobere,
lecla fiJelibus, qui variis mo.lis sunt docendi.Ecclc- <abslinerca cibis qtiosDeus creavitadpercipiendum
sia, Dei aeternaliier vivi, el ideo aelernaliter benc < cum gratiarum aeljpne lidelibus, et his qui cogiiG-
facientis eis, qui volunlatem ejtis cnslodiunt; et <verunl verilatem, quiaomnis crealuraDeibonaest,
econira aeiernalitcr ptu.ienlis illos, qui praecepta < et nihil rejicienduin quod cum graliarum aclioua
ejus conleninunt. El ipsa ejus Ecclesia est in perfe- < percipilur. Sanclilicalur enira per verbum Dei et
ctis, columna, i I esl sublimis et recla et inconcussi- < oralionem.)
bilis, ei suslenlans juniores alque sustollens, el in Eeclesia quidem est columna et firmamentum
eisdein perfcclis esl ipsa, firmamtnlum veritalis, veritatis, sed tamen Spiritus sanctus manifeste
quia verbis et exempUs firmat m cordibus infirmo- in ine vel per mc dicil, quia in novissimis lem-
rum verilatem fidei et mamialorum Dei. Et muni- poribus, id est regnante Antechristo, vel anlea,
fesle mugnumesl in ea pietalis sacramentnm, in quo discedent a fide quidam notabiles, propler cuj'us-
salas humana consislit. Sacramentum est res occul- modi discessionemdictum est: <Nisivenerit discessio
ta, id esl mysticum sive aliquid. Et in hoc recle primum (J_T.'.css.n).>Ei quia lales surrecttni sunt,
potest intelligi sacramentum, de quo dictum est Co- r. ideo \igilandiim est, ne nostris temporibus surgant;
lossensibus : t My.sleriuin quod absconditum fuit vel si resurrexerint, ne alios seducant. Discedent
a sseculisel geiieralionibus, nunc autem manifesla- cnim a fide verilalis, atlendentes spirilibus crroris,
lum esl sanctis ejus, quibus voluil Detts notas fa- id est diemonibus, qui per artem fallacise1 quentur
cere divilias gloriaesacramenli bujtis in genlibus, eis vel apparebunt, et aliqua vclut bona dabunt, ut
quod esl Chiistus in yobis spes gioriae(Coloss. i). > eos errare facb.nl, vel in errore detincanl, sicut
Sacramentum enim pielalis esl, quia Dei Filitis per Agimnensibus hjerclicis novimus contigisse, quos
viscera misericordiresusevisitavil nos oriensex al.o, dsemo.ics in equorum' specie noctibus apparenteu
illuminare his qui in tenebris et in umbra morlis po-tanl per aera tibictinqtie voluerinl, ct copiam eis
sedebant (Luc. i). Sacrameiilum piolalis in eo est,- leniporalitim reruin miiiisiraiil, atquepravis dogma-
quod Unigenitus Dei niisericorditer bomo fieii di- tibus imbuunl. Vti allenilentes spirilibus crioris, id
gnalus" est per gratiam ut sibi fratrcs acquireret, est haere_iaicliis, in quibus nialigiiispiriiusloq lentur
qui ctim eo possiderent haeredilaleraregni coelorum. et errorem docebunl. El allendeiiles doctrinis dce-
Et hoc sacramentum matiifesle roagnum est, quia moniorum, id est honiiiium daemonia habeiilium,
cuncti fiJeles noverunt hoc ita magnum esse, ut loqueniium mend.icium in liypociiJ, ij esl simulata
nemo sufliciat magniluiiinem ejns excogilare, qnod D religione, ut magi.. decipiant, cf hubentitimconscien-
nobis manifestalum est in came, Cbristi, quia in eo liamsuam cautertaiam. id cst coriuplam ct pulte-
quod ipse carnem assumpsii, intiiligimus omnes factam, atque putredinem cum fetore sempcr cmil-
^lecios esse membra ej'us yel fratres, ijeoque simul lcntein. Djemoiiorum dico, prohibetilium nubere, el
regnaluros; jusiificatum esl in spiriiu, quia boiuo abstinere nubenlitim a cibis quos Deus creavil. Hoc
ille singularis quem virgo gentiit, faclus est per Spi- Agiinnenses faciunl et Manichaei, noniiullique alii
ritutn saiiclum juslus in ulero malris, id c_,tin ipsa fecermit. llle enini probibet nubere, qui boc esse
coneeptione et creaiione fecit eum Spirilus sanctus nialuin dicit, non qui luiic bono aliquid nielius an-
justum, ac deinde in praesenli vita servavil eum sir.e leponit. Mullitni ergo inleresl inter hoitanles ad
peccalo. Nos quoqtie dum roembra eflicimur, in virginitufein, bono niinoii boiiutn ainplius proponen-
"
Spirilu sanclo per baptismum jusiilicamur. El hoe do; etp;oliibenles uubere, coiicubituni piopagatio-
lanlse pietalis sacramentum apparuit angelis, id est nis, qui solus proprie nuplialis e«l vehenienlius ac-
iunoitiil aposlolis et prsedicatoribus,qui pro eo quod eusando. Iiem niultum intercsl inter abslinentes a
gloriam regni coelestis annuntiant, angplorum no- cibis propter saciatam signilicalionem, vel proptej
xuine designatitur. Unde et Joannes iif Apocalypsi corporis easligaiionero, et abstinentes a cibis quos
.427 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI | UU
Deus creavit, dicendo qnod eos Deus non creavit. A < ulilis est. Pietas autem ad omnia utilis est, pro-
Nam et primi palres nostri a quibusdam cibis abs- < missionem liabens vitae qu_e nunc est et futurse.
tinuerunl, non tamen eos damnandi, sed signifl- < Fidelis sermo et omni acceptione dignus. In hoe
candi gratia; et nune fideles, non quia cibos pu- f enim laboramns et maledicimur, quia speramus
tent immnndos, sed edomandi corporis causa, pro- < in Deum vivum, qui est saivator omnium homi-
pter animam in orationibus amplius humiliandam, < num, maxime fidelitim. >
nou solum a carnibus, sed a quibusdam terrse fru- Hmc de cibis et creaturis qusedixi, proponer.sfra-
ctibtis abstinent, vel semper sicut pauci; vel cerlis iribus ad tenendum, bonus eris mimsler Chrisli Jesu;
'diebus atque temporibus, sicut per quadragesimam tu dico, enutritus vel a roatre tua vel ab aliis fide-
fere omnes. Manichseivero ipsam creaturam nega- libus, verbis fidei, id; est verbis quce fidem docent et
bant esse bonam, et dicebant esse immundam, eo verbis bonm doclrinw, quantum ad bonos mores,
quod carnes diabolus operaretur. Et ab escis hu- quam asseeutus es ap infantia, et tunc cum studio
"jusmodi temperabant quod rron significatione, sed perquirens eara et inveniens. Bonam quidem doctri-
natura malse et immundseessent. Qua in re Greato- nam tene et doce quam assecutus es; sed ineptas
rem earum sine dubio blasphemabant, quod perti- et aniles fakdas, id est Judaeorum tradiiiones devila,
nebat ad doctrinam dsemoiiiorura. Deus enim crea- D quia sunt ineptae, id est sine aptitudine; et aniles,
vit escas ad percipiendum cum graliarum aclione fi- id est vetularum sermonibus infusae juniorum «or-
delibus, id est ut cum gratiarum aclione percipe- dibus; et sunl fabulse, id est inania \erba sine veri--
rentur a fidelibus, qui bene credunt de ipsis escis, late et utilitale. Hoc non de dhinis eloquiis dicitur,
licet necdum intelligant quod credunt; et Itis qui sed, ut dixi, de tradilionibus, quas Judsei a Seniori-
cognoverunt veritatem, id est qui inlelligunt quod de bus suis acceperuut praeter legales et propheiieofe
eisdem escis credunt. Hanc scilicet vcritatera c.o- libros, et de slultiloquiis h_erelicorum, qui prohi-
gnovere, quia omnis creatura Dei bena esl in nalura bent nuptias el inlei-dicunl cibos quos Deus creavit
sua, et nihil ciborum est rejiciendum, id est abhor- ut cum gratiarnm abtione sumerentur. Fabulas qui-
reridum et respuendum quasi naturaliler malum vel dem devita, sed teipsum exerce ad pielatem, hoc est,
immundum, quod percipilur, id percipi solet, cum fabulas impiorum cave, et ad pietatem temelipsum
graiiarum aclione, id est ut agantur Deo gratise a cxerce, id est hoc sit studium luum, nt mente sis
percipiente. Omnia quippe quae naturaliter sunt, in religiosus, et erga Dei cultum devotus, atque fidei
ordine suo bona sunt; et nemo in eis peccat, nisi pietate sincerus. Idcireo moneo ut esse studeas
qui ordinem suum in Dei obedientia non cuslodiens, menle pius crga Deum 1
et proximum, quia corporalis
eorunt quoque ordi/.em male ulendo perturbat. Pa- " exercitalio, quse est in jej*uniiset vigiliis ac labore
tres autem nostri qu» Deo placuerunt, tenuerunl or- jmanuum, atque mullimoda corporis affliciione, in
dinem suum in ipsa obedientia, ut quidquid Deus qua te faligas, ad modicumulilis esi, id est parum
temporibus congruis jubendo dislribuit, sie obser- utilitalis habet respeclu magnae utilitatis, quam ha-
varent quomodo ille dislribuit. Itaque non solum bet pietas religiosse menlis. Nam Ula corporalis
carnes ad cibos datas, cum omnes natura mundse cxercitalio el in hypocrilis vel hsereticis invenitur,
slnt vel essent, quasdara lamen nonnulla signifiea- pietas autem devoti ac benevoli cordis, non nisi in
tione immundas illo fempore non ederunt, quo eas eleclis reperilur. Illa corporalis exercitalio ad mo-
non edi prceceplum eral, ut talibtis significalionibus dicum' utilis est, ».e.as autem ad omnia utilis est,
futura rerum manifestatio prsefiguraretur, sed quia oroni bono studet, habens protnissibnem viice
ct azymum panem, et cretera ej'usmodi in quibus quw tiunc est et fulutm, quia Deus piis promisit vi-
fuit umbra futurorum. Qui tam rei essent illius tem- tam quam habenl 111boc sseeulo animse justorura,
poris et illius populi homines, si observare contem- vel suhsidia temporalia, et vitam futurai beatitudi-
nerent (quando illa sic licri, et isla quae nunc reve- nis, dicenS : c Quserile primum regnum Dei et ju-
lata sunt, sic prsenuntiari oportebat), quam nos de- D slitiam ejus et bsecomnia adjicientur vobis (Mallh.
sipienles esseraus, sinunc jam manifestalo Novo vi; Luc. xn). > Et per Salomonem, dicens de sa-
Testamento, illas prsenuntiativas observaliones ali- pientia : f Longitudo dierum in dextera ejus, et in
quid nobis prodesse putaremus. Nihil ergo ciborum sinislra ejus divitiae et gloria (Prov. m). > Dextera
est rcjicienrlum, quod cum gratiarum actione perci- enim vilam perennem, sinistra vero vilam praesen-
pitur. Sanclificatur enitn cibus ipse per verbum Dei, tem, designat. Vebexerce te ad pietatem, id est ad
quod esl in actione gratiarum, et orationem, quse oompassionem proximorum, et ad opera misericor-
adj'ungitur ne diabolus per eum noceat. Yerbum diae.Pieias est adjomnia utilis, quia et in futuro et
enim sanctilicat, oralio auteiu impetrat, diabolus prsesenti sseculo prodest, dans tempoialia et aeterna
vero per cibum tentat. remedia. Habens promissionem vitse quae nunc est
« Hsec proponens fralribus, bonus eris minister elfuturre, quia qtii pielalis beneficia psupenbus im-
< Chrisli Jesu, enutritus verhis fidei et bonse do- pendit, et in praesenli dat ei Deus unde temporaliler
< ctrinae, quam assecutus es. Ineptas aulem et ani- vivat,el in fuluro vilam sempiternam. Et fidelis est
< les fabulas devila, exerce autem teipsum ad iste sermo de pielate.iti est verax,quia scilicet pietas
,i pietalem. Nam corporalis exercitatio ad modicum est utilis ad omnia, et fideliter adimpletur quod ei
, __.. _ COMMENT. IN EPISTOLAS PAULI. =—_,__N EPIST. I AD TIM. 1450
promissum est, ut habeat vitam praesentem et fulu- A corruat, studere incessanter debef, ut per eruditio-
rain. Iste sermo est fbielis, neminem failens^ et est nis studiuro resurgat. Altende, inquam, lectioni, et
dignus omni acceptione, ut a cunctis hominibus post lectioiiem, atlende exhotiationi jam volentium,
omnino accipialur, Yere pietas habet promissioligm et docirinw nescieniium. Sie enim debes agere; ut
vitae prsesenlis et futUrse, ilam ih hob labaranivs, ul quod lectio faeiendum doctierit, facies; et subditos
promissiohem hanc consequamur; et fimleditimur tuos, ut hoc idem faciant, admoneasj alque il-
ab impiis et blasphematoribuB. fn hoc laboramus, los qui hoc iguorantj doceas. Sio age et noli negli-
quia speramus bi Deum vivum, Id est in hoc insUd_t- gere grtttiam episcopalis oflieii, qum est in te,
ntus pietatis ac justitiae operibus, quia Speramus vi- quia ad hoe gralis Deus te praHuIit illi populo,
tam quam Deus vivens promisit pie agentibus. Qiii ut sie agas ,• . um gratia est iibi data per prophe-
est Ealvator omniutn hominum, quia feolem suhm tiam, cum impositione manuum presbylerii. Yi-
facit oriri super bonos et malos, et pldit super j'u- dettir Apostolus propbetiam vocare inspiratio-
stos et injustos (Matlh. v), atque salutem corporis nem sancti Spiritus, per qiiam praesciebat quid
in hac vita communitcr parat bonis et malis, maxi- de hoc et de cseteris essel aclurus. Vel certe
me tamen^ipse est Salvator fidelium, quia prajlei. de hoc'quod fieri deberet, episcOpus specialiter
temporalem salutem, quee illis est eominunis cum B propheta\it, she ipfefeAposlolus, sive quilibet alius
reprobis, dat eis seternam salutem, qtiam possideaut s&nclus. Impositionem vero manuuin eam dieit, qusa
cura angelis. in ordinatione ejus facta est. Quse manuum impo-
_ Prsecipe bsec etdoce. Netno adolescentiam tuam silio fuit presbyterii, quia per hane impositionem
< contemnat, sed excmplum esto fidelium ln verbo, accepit pre&b.terium, id esl episcopalum. Episco-
t in conversationes in charitate, in lide, in castita- pus enim \ocatur saepe ab apostolis presbyter, et
< te. Dum venio, altende lectioni, evhorlaiioni et presbyter episcopus. Yel lisec imposiiio manuum
< doctiinae. Koli negligere gratiam quse est in te, fuit presbytcri, qui Latiue dicilur senior , quia iose
f quse data est tibi per pi-opheli&ra, Curo imposi- ApostOlus qiii juxta hunc sensum presbyter intelli-
t tione manuuui presbyterii. HtfeCmeditare, in his git.ttr, imposuit manus suas capiti ejus, dum ilPtrm
< esto, ut profeeius tttus manifostus sit onmibus. consecraret eplscoputo. Nam et Petrus (I Petr. v)
< Attende iibi, et doctrinae, ihsta in iliis. Hoc enii» alqtie Joannes in Epistolis suis seipsos vocarit se-
< faciens, et teipsum salvuui faciefc$ et Cos qui niores (II Joanr r; III Joan. i), id est presbyieros,
< le audiunt. » pi opter gravem maturitatem morUm et sapieittiae,
Hmc quse dixi de fabulis jilandis et piefate se- vel cliam propter aetatem. Deinde, hcee, inquit, me-
ctanda prwcipe scientibus et doce lieseiesiles._Prse- ditare, id est hsec pertracta et volve in animo tuo
cipe haecut fiant, et doce quomodo fiant. Et ut prae- quse injungo libi, quia idcirco constilutus es ponti-
ceptum luum atque doc.rina suscipiatur, nemo ado- fex; ett.i his actionibus atque meditalionibus jugi-
lescenliam iuam contemnal, id est ita vive, et matu- ler esto, ut dum ita vixeiis el docueris , ut dixi,
rum te moribus ostende, ut nemo te qtiasi adole- profeclus iuus sit manifestus omnibus, id est cuncti
scentem possit eontemnere, nec vita setatem tuam te patenter sciant omnibus proflcere. Et ul tibi aliis-
faciat repiehensibilem, quamvis corpore sis ado- que proficias, atlehde tibi, id est menlis inluiium
lescens, si quid reprehensibile feceris, audacius re- frajuenler reduc ad teipsum, ei diligenter attende
prchendifur et quasi conlemnitur. Potesl etiam ad qualiler vivas ; ac si quid in te corrigenduro inve-
subjectos referri ut dicatur, nemo eorum quibus neris, statim currige, et semper ad meliora nitere;
praecipies et quos docebis contemnat adolescenliar* ezdoctrinm insla in illis, id est instanter doce illos
tuaro , qttia in sacro eloquio nonnunquam sts"o- qai sunt commissi tibi. Et libenler debes ulrumque
lescent'a juventus vocatur, Salomone testante, qui facere, quia hoc ita faciens, duplicem frucium affe-
ail: f Lsetare, jiivenis^ in adolescentia tUa (Eccle. res, quoniam et teipsum fUlVum facies, el eos 7qui
xi). > Si enim iinuln esso utraque non decerneret, ]D te uudiutit. Te enim salvabis, si tibi attenderis ; et
qaem monebat in adolescentia, juvenem uon voca- ailditores tuos, si doeftinae institeiis. Sic enim de-
ret. Sic et in boc loco adolescentia pro j'uvenluie bet lectorpropriara salulem quseiere, ul communem
inteiligitur, ut sanctus Timolheus in auctoritate prse- non deserat; et sic communem profociiim quserere,
dicationis sit etiam solidse setalis. Nemo selatem ul propiium non negligat. Nam _._ade subjeetis suis
tuam conlemnat, sed tu exemplum esio fidelium in ralionem Chiisto judici reddet, Ut et de seipsored-
verbo, ut ipsi exemplo luo bona loquantur; et in' dere cogatur.
conversatione, ut exemplo tuo bene et honeste corr- CAPUT Y.
versentur; atque in charitale Dei et proximi, et in « Seniorem ne increpaveris , sed obsecra ut
integriiate fidei, et mundititia castitatis. Et"ut ita < patrem, j'uvenes , ut fratres; anus , ut nia-
possis 'exemplum bonorum operum aliis prsebere, t lres,ajuveiieulas, ut sorores in omni castitate. »
allende leclioni divinarum Scripturarum interim Dixi ut insles doctrinae, sed taroen hoc age cun?
dum venio. Yalde enim^inter humana verba cor de- discretione, ut unumquemque doceas vel admoncas
fluit. Cumque indubitanler constet, quod externis prout congruum fueiit. Atiler namque admonendi
occupationum tumultibus impulsum a «emetipso sunt juvenes, et aliter senes. Quia illos plerumque-
l_3i HERVEI BURGIDOLENSISMONACHl 1432
severifas admonitionis ad profeclum dirigit, islos A ._ renti per gradum et parentelam succedere j"ubetur.
vero ad meliora deprecatio blanda componit. Et id- Mutuam ergo vicem, ul dictum est, reddit prirenti-
eo seniorem ne increpaveris, sed pro pielalis honore bus , qui nutrilus a majoribus, nulrit minores ; et
cbsecra eum reverenter ut pairem, quatenus per quod a prsecedenlibus aocepil, subsequentibus ini-
benignam obsecrallonem, facilius tuam snscipiat pendit. Vel mutuam |\icem pa''enlibus reddit, qui
admonilionem. Indignatur enim el eiubescit, sifue- liliis el propinquis sibi servilia impendeiitibus sub-
rit aspere correptus; juvenes yero admone cum af- sidia rependit. Hoc agat bona vidua , quia hoc esl
fectu dilectionis, ut fraires. Senes et in Scriplura acccpium coram Deo; et haec laraen nondura est
sacra vocantur, non oui sola quantitate lemporum, vere vidua, quse parenles habet qui illi sunt sola-
sed qui morum gi andaevilate maturi sunt. Juvenes lio. Sed illa qum vere vidua esl, id est ab omr.i au-
Butem, qui nulla consilii gravilale deprimunlur. Et xilio mundano destituta, et ab omni terreno solatio
jdeo tales eliam hoc loco possunt intelligi. Seniorem desolala, sperat in Deum, id est videns ex nulla
ergo qtti matuiitale provectus esl, si in aliquo aliter partc se habere suffugium, tolo animo adhaerel Deo,
quam oportet egerit, ne increpaveris, sed blande a qtio solo sperat atixilium viise et salutis; ct ideo
obsecra ut se emendet, et de caetero in melius pro- itoe.e ac die inslat obsecraiionibus pro re.molione so-
flciat; j'uvenes vero, quos morum levilas agit, in- "' lius mali, et oralionibus prg adepiione bonorum.
crepa benigne (si deliquerinl) utfratres; anus simi- Talis erat sancta Anna, quae non discedebat de tem-
liter quae vel aelale vel bonis moribus sunt provc- plo, jej'uniis et obsecialionibus serviens die ac no-
clse, admone cum reverentia ul matres; juvenculus cte (Lttc. n). Prae caeieris enim viduse debenl vacare
aulem aelate vel moribus admone ut sorores, et hoc oralionibus quia et Dominus cum ad semper oran-
in omni custitaie.ln alloquiojuvencularum rectissime dum horlareiur, viduam commemoravil, qusevide-
juvenis de otnni castitate admonetur, ut necsaltem licet iniquum jtidicem ad audicndam causam as-
roinima carnis titillatione circa eas moveatur. sidue interpellando eommovil (Luc. xvin). Quapro-
< Yiduas honora quae vere viduse suni si qua au- pter cum in viduisdestitutio etdesolaiio notetur, sic
« tem vidua filios aul nepotes habet discat primum se oronis anima intellibal in hoc saeculo deslitulani
« domum suam pie regere, et muluam vicem red- et desolalam, quandiu peregiinatur a Doinino, pro-
« dere parentibus. Hoc enim accc-pium est coram feclo quamdam vbiuilatem suam Deo defensori as-
« Deo, quse aulem vcre \idua esl et desolaia, spe- sidtia el impensissima 1precatione commendat. My-
< rat iti Deum, et inslat obsecrationibiis et oratio- slice cnim vel Ecclesia vei oninis anima quae intcl-
« nibus nocte ac die. Nam quse in deliciis esi, vi- r, ligit se dertiiclam omni auxilio, nisi solius Dei, vi-
« vens moilua est. Et hoc praecipe, ut irreprehen- dua est. Unde enim mulier est vidua? Quia non ha-
< sibiles sint. Si quis aulera suoruro, el maxirne do- bel atixiliuin aliundc, nisi sol us Dei. lllje vei-o quae
< mesticorum curam non habel, fidem negavil, et est habent viros, quasi superbiunt de auxilio virorum.
i iufideli delerior. > Videnuir autem viduae desertte, sed robusli.'S est
Viduas, inquit, honora qum vere vidum sunl, id auxilium earum. Etgo lota ectlesia una vidua est,
est quae omni auxilio suorum sunt destitulae, quse sive in viris, sive in feminis, sive in conjiigatis,
manibus suis laborare non possunt, quas pau- sive in maritalis feminis, sive in adolescenlibus, si-
pertas debililat, aetasque conficit, quibus Dcus spes ve in senibus, sive ini virginibus. Omnis ecclesia
est et omne opus oralio. Ex quo datur intelligi ado- una vidua est, deserla in hoc sseculo , si sentit il-
lescentulas viduas exceplis quas excusal infirmitas, lud, si novit v.duilatem suam, luiiceuim auxilium
vel suo labori, vel Iibeiorum, vel piopinquonim praeslo esl illi. Sed simpl c.ler viJuara mulieiem ile-
minisieiio delegari. Houor autem in pisesenli, pro r__msictit sitperius iitltiiigamus. Quaeenim vere vi-
eleemosyna vel pro rounere accipilur. Natn el quod dua esl et desolata, persistii in precibus, ei lil D.o
alibi diciltir : t Honora palrein et malrem (Exod. proxima. Nam e tonlrario illa qum in deliciis est, id
xx, Eplies. vi), > non in vcrborum sono, qui ino- D : est qtiaecarneni stiain Ideliciosefovel, et in prtcibus
piam parenlum cassa potest adulatione frustrari, et jYjuniis nullalenus afiligit vivcns communi vita,
sed in viclus necessariis ministrandis debet intcl- mortua est iii aninia, quoniam Deus ab t-a recessit,
ligi. Itaqtie \iduas honora, id est sumptibus eccle- qui esl \ilaaniin:e. (Jnde el bealus Job de sapientia
siaslicis ale, non tamen omnes, sed qum vereviduw quse Detts est, dicil, quia t non invei.iiur in terra
iunt, id est quse non babent aux lium nisi solius suaviier vivenlium (Job xxviu), >id esl in mente
Dei. Sed si qua vidua habel filios vcl ncpotes, discat eoium qui \oIuplatibus hujus vitse serviunl. Hoe
primum pie regere domum suant, in quo probabitur. est enim vivenlero morluum esse non babcre Deum
I!oe discat primum, id est antequam ad ecclesiam maneniem in sua mento. Ne ergo vivens sil moriua
veniat slipcndiisecclesisehonoranda.Discal domum delicise spiriluales deliciis carnalibus in sancla ca-
regere, et parenlibus qui eam aluerunt, muluam sliiate succedant, id est oralio, jejunium, bona co-
vicem reddere, ut et pari lege alios nulrial. Nec gitalio, bonorum operum frequenlalio. Nam quando
solum genitores, sed el filii, vel nepotes, caeterique vidua pro deliciis nupllarum quas in carne viri ha-
propinqui dicunlur parenles, unde et lola progenies bere solebat, aliarum et carnalium deliciarum tan-
parentela vocatur. Et in mundana lege parens pa- qusm in spjatio usum pSBumil,tunc vivens mortua
4435 COMMENT.1NEPISTOLAS PAULI. - - IN EPIST. I AD TIM. 1434
est. Nam sicut in ipsis seusibus corporalibus acu- A lur accipere. Dixi superius ut veras viduas honores
tius audiut.t qui non \ident, ct langendo multa di- suniptihus tcclesise. Et vidua quse sic est bonoianda,
sceinunt, nec tanta \ivacilale tangunt qui oculis eligatur habens non minus sexuginla unnorum, ,nisi
Tituntur, non iniolligitur cx uno auditu nempe ex jam esl exslinctus fomos iibidinis, qum fueril ttniut
sensu audiius (*i5), liiroinum repressa inlenlione viri uxor, id esl qua) non habuit nisi unum mari-
sentiendi, eam se in alios sensus promptiori digno- tum, post niortem cj'us hubens teslimonium in bonis
scendi acumine exeicere, lanquam ex altero conetur opeiibus, scilicet si filios enutrivit quos habucril; si
implere quod negatur ex aliero; ila el ssepe camis pauperes hospiiio recepil, si sanciorum piaeciitato-
cupiditas a concubendi voluptate cohilila , majori rum pedes lavil, quos tunc recipere peiiculostim fuit.
voluplale in pecun.ae se porrigit appelitum ; et il- Cura fralres hospilio suscipiuniur, nios inoh vit
linc aversa, huc se impelitu ardenliori convertit. apud plerosque sauctos, ul pedes toiuni lavenlur;
Morsaulem est ipsa laetilia in peifruendo, cum quis- et magna In hoc faclo coinrocndalio esl huniilitatis,
que adipiscitur quod perdite concupivit. Et ideo ne dedignetur facere Cliristiauus quod prior fccil
mortua est vidua quae in deliciis vivil, ad quas deli- Christus (Joun. xm). Cum enim ad pedes frairis
cias per cupidilales tanquam porlas morlis peive- incliiiatur corpus, eliam in corde ipso excilatur;
nilur. Et idciico praecipe viduis ne deliciose vivant. D vel si jaro, ineral, confirniatur ipsius Iiumililalis
Et hoc est, prmcipe illis, ul irreprehensibiles sint, id affeotus. El vidua esl eligenda quae testimonitini
est ut caveant facere ea quae sunl digna reprohen- habet haeconrnia fecisse, el si tribulalicnem putien-
sione. Dixi superius, ut viduu si filios vel nepotes tibus, id esl iiicaicoratis vel quibuslibrt alHiclis
habet, discal regere domnm. Si aulcn hoe agere ne- bonaquae poluit submiuislravil, alque ttt brevitorcoii-
glexerit, fidero perdidil, quia si quis non habet cu- cludaro, si^omne opus bonum subsccuia est. El haec
ram suorum, et snazime domesticoruin, ut quanlum talis pascatur al.roeiilis ecclesise, et si vires habue-
polesl procuret illis uecessaria , fidem negavit ope- rit, servial sacerdoli.
ribus, etsi non verbis, quia proximum non diligit, < Adoiescentiores aulem viduas devita. Cum enim
et infitleliter eiga eum agil. Vel viduae non sludeant < luxuriaiae ftierint, in Christo i.ubere voltint, Iia-
congregare dtiicias, sed vel filii, vel caete i pro- < beiitcs damiiatioiiem, quiapriinaro fidem iriilam
pinqui impendaut illis qtiod necessarium est. Sed < feterunt. Siniul autem el otiosae discunt circuire
si quis eslqui nolit, fidpin negavit quam in bapli- < domos, noii solum oiiosae, scd et verbosse el cu-
smo proniisil, qu.-tndodiaboli operibtts abrenuntia- < riosse, loqttenles quae non opoiiel. Volo ergo j'u-
vit, el est deleiior infideli, qui nunquam fidem ha- < niores nubere, filios procreare, roatrebfainilias
buil. Hic enim veritalem no\it, ot se bene acluruin < e_.se, nuUam occasionem dare advei-bario roale-
promisit; infidelis aittem nec no\it adl.uc nee pro- < dicli gralia. Jam cnim qusedam conversse suiit
misil. Sed isle promisit, el iniplere unluii, ideo de- » leiro post Salanam. Si quis iidelis \d si qua
terior est illo qui fidem nondum percepit. Multo < fideUsbahel \iduassubmin.siret lllis, el r.on gra-
cnim gravius delii.qtiilur scienier quam iguoiaiifer, , < velurEt'clesia,ut_iisqu_e\eiev_du_e..unl,su_lic.ai.>
el multo pejus esl Lona opera prorailtere el non fa- Dixi ut vidua eligalur non niintis sexaginla an-
cere, quain nec proralltere nec facere. Cui ain ergo norum, nisi compressa esl omnis lascivia. Sed ado-
suis, el maxime domeslicis quisque debel impen- lescentiores viduas, quaruin adhuc sanguis fervel,
dere, quia ciim coeperit vebe proJesse quibus pote- devita ad niiiiisterium ectlesiae. Et qua;e? Quia
rit prinutus inest ei cura suorum. Ad eos quippe cum luxuriatcefuerint, volunl nubere in Chrhto, id
hahel oppoi luniorem facilioremque adilum cou- cst quia' saepe conlingil ui relicto proposito ca.li-
Bulendi vel naturse ordine , vel ipsius socielatis lalis, per niullos amatores luxui ienlur, vel in luxu
humanse. Nam infidelis curam suoruro habet, ciborttin et deliciarutn versenlur et post mullam
et ideo deterior est infideli, qtti hanc non habet. luxuriam vebnt nubere, id est copulari viiis in
< Yidua eligalur non minus sexaginta annorum , „i Chrislo, id est per legitiroas nupiias, quasi tunc_
< quaefuerit unius viri uxor , in opeiibus Lonis le- non sit peccatum nubere. lpsae dico habenies dam-
< stimouium habens, si filios educa\i(, si bospilio nalionem aetesnam, quia primam fidem irritam fece-
< reeepit, si pedes sanclorum lavit, si iribulaiiotiem runt, id est quia caslilatem Doroino \ovoruiit et non
« patientiLus submhiistravit, si omne opus bouum reddiderunl; voventibus viJelicelvirginilalem vel vi-
4 suhsecuta etl. > duitaiem, non solum nubere, sed eliam velle nubere
Hic comniuiie dat prscceplum de his viduis, quse est damnabilo: ideo vidclicet habent damnalionem,
ecclesise pascunlur aliinonis; et idcitco aelas prae- quia piimam fidem irrilam fecerunt.et si non nubcn-
sciibitur, ut illsetantum accipiant paupcrum cibos, do, lamenvolendo.Nonquiaipsaenuplisevelut maium
quaejam laborare non possunt, alque maturitaiem darouanda_j'udicantur, sed daronalurpiopositi fiaus,
babent morunr pariier et aetaiis. Simulque considera daninatur fracla voti fiJes; uoti damnaiur susceplio
quod Ula quae duos habuit viros, etsi anus, elsi de- debono inft-iiore.sediuiiia a bono sttperiore. Post-
crepita, elsi egens est, ecclesiae slipes non mere- remo daronanlur tales. uon quia conjugalem fidem

{2 5) Locus obscums.
WSh HERYEI BURGIDOLENSISMONACHI S436
posterius iniere, sed quia continenlise primam fidem A i generis ad eum pertineant, subministret illis neces-
irritam fecerunt, volentes nubere. Yoluntas enim satia, el non graveiur ab e.s ecclesia, ut his quw vere
quse a proposito eecidit, daronatur, sive subsequan- vidum sunt, id est omni nuxilio destitutse sufficiat
pxvnuptise, sive desint. Et ideo tenenda est in corde alimenta prsebere. Hie ostendit Apostolus quia et
perseveianter voluntas boni propositi, ne quis vel fidcles sibi et aliis in poslerum necessaria providere
quae retro aspiciat (Luc. IX, xni), et uxori Lot si- debenf, ut inlelligeremus quod pracipil Dominus
milis fiat. Quidenim fecit uxori Lot? Liberata est non cogitandum essejde crastino (Maiih.yi), non
a Sodorois, et in via posita, retro respexit (Gen. xix). ad hoc fuisse prseceplum, ut nihil pecunise servetur
Ubi respexit, ibi permansit, facia est statua salis, a sanctis, sed neDeo propler isla serviatur, et pro-
ut illius contomplaiione condiantur homines, corha- pler inopite limorem juslitia deseralur.
beant, et non sint fatui, non retro respiciant, ne < Qui bene praesuiit presbyteri duplioi bonore
malum exempluui dantes, ipsi remaneanl et alios t digni habeantur, maxime qui laborant in vcibo
eondiant. Simul aulem et oliosw, eic. _Nec soluin < et doctrina. Dicil enim Scriplura : Non infrenabis
quse diximus, faciunt prsedietse mulieres; sed cum < os bovi triluranli (Deut. xxv; I Cor. IX), et di-
illis malis addunt, quod sunt otiosse, nihil manibus t gnusesloperariusmercede sua,(iu"a../..x;L.(e. x).
* < Adveisus presbyterum accusalionem uoli reci-
B
operantes, et fiunt propter mentis vagationem etiam
corpore instabiles, quia non gtant in domibus suis, t pere, nisi sub duobus aut tribus leslibus. >
sed discunt, id est assuescunt circuire sine rationa- De viduis ila Jiaf, ut bactenus ostendi. Sed de
bili causa domos alienas, quod religioni inimicum -boms presbyieris alilejr, seilieet ut qui bene prmsunt
est. Nec solum oliosse sunl, sed et verbosm, id esl Ecclesiae, habeanlur digni duplici honore, ut in prse-
abundantes- multiloquio fabularum et inutilium ser- senti accipiant bonorem stipendiorum a subdilis
monum. Nec solum verbosse, sed ei curiosm, id est suis, el in futuro a Deo honorem glorise perennis,
investiganies aliorum facta, et negligentes sua, et maxime qui laboranl in verbo scienlibus, et in docirina
sluden(es aliquid semper audiie, Et sunt loquentes nescientibus, id est ijui n.onere sludent eos qtti
ea quce non oportel, id e6t turpia et ad libidinero sciunt, et docere eos crui nesciuut; et cum duples
pertinentia, vel quolibet alio modo religioni contra- honor, id est gemina rctribuiio talibus debeatur, de
ria. Et quia qusedam viduse postquam Dco conti- uno honore probo, quem illis debent subjecti in obla-
uentiam et rpligiosam conversationem promiserunt, tione sumpturum. Na:;n legis Scriplnra dicit: Non
talia mala faciunt, ergo voto juniores viduas non infrenubis os bovi iriluranii, id esi non probibebis
Gontinentiam vovere, quam servare non possunt, g^ praedicatorem cibofeei ecclesia sumere. Et E\ ange-
sedi nubcre, et filios precreare legilimos, ne si quos lii Scriplura secunclum Lucam dicit quia, dignus
ex fornicatione genuerint, exstinguant eos propter est operarius mercede sua (ibid.), id est dignus est
metum et verecundiam, et volo eas esse matresfa- prsedicator receptione sumptuum. Ex Evangelio
milias. Nubant, ne vagentur per alienasaedcs; sed enim Luese sumpsit Apostolus hanc sententiam,
sub viris positae, habeant frenuro quo regantur. probans aucloritate sua. Dignus est operarius mer-
Proereent filios, el sint matres familiarum, ut non cede sua, qttia jam dejmercede sunt operis ipsa ali-
sint otiosse, sed in nutritura flliorum Gt gubema- niertta sustentationis, uthic merces de labore prsedi-
tione faroiliarum ulilibus occupenlur actionibus. cationis inchoetur, quse illic de verifatis visione
Bonum est enim nubere, bonum iilios procreare, perficitur. Qua in re considerandum, quod uni 110-
bonum matresfamiliarum esse, et ideo faciant ha_c slro operi duse mercedes debeantur, una in \ia,
bona, ne forte committant supra dicla mala. Hoc altera inpatria : una quse nos in labore sustentat,
volo eas facere, et nullum occasionem dare adverta- altera quse iios in resurreclione remunerat, quo-
rio, id esl infideli, graiia maledicli, Id est causa niam digni bonore duplici boni presbyteri sunt.
malse locutionis. Hoc est, nolo ut infideli qui nobis Merces itaque quse in prsesenti recipitur, hoc in
adversatur, et cui tuagnum est de nobis male loqui, D : nobis debet agere, ut ad sequentem mercedem ro-
dent ullam occasionem, ut possit aliquid maledicere bustius lendamus, quia unusquisque vertts prsedi-
de eis; et fortasse darent occasionem, sicut jam cator non ideo praedicare debet, ut in hoc tempore
nonnullse dedere, quia jam conversw sunt quwdam mercedem recipiat, sed ideo mercedem recipeie, ut
relro a bono conlinentiae, quod proposuerunt, eitn- prsedicare subsistal. Quisquis enim ideo praedicat,
tes posl Satanam qui retro cessit ei periil. Hoc Apo- ul bic vel laudis vel muneris mercedem recipiat,
stolus addidit, ut in his verbis ejus intelligeremus aeterna procul dubio roercede se privat. Quisquis
eas quas nubere voluit, raelius potuisse conlittere; vero se vel ea quse clicit, ideo placere horoinibus
quam nubere, sed melius nubere quam retroire post appetit, ut dum placel quod dicilur, non ipse, sed
Satanam, id esl ab excellenti illo virginali vel vidu&lii Dominus ametur, vel idciico terrcna slipendia in
castitatis proposito, in posteriora respiciendo cadere! praedicatsone consequ lur, ne a praedicaiionis voce
et interire. Dixi ut juniores nubant. Sed si aliquses per indigenliam lassctur, huic procul dubio ad re-
nubere volunt, procurent eas sui. Et hoc est: Sif cipiendam roercedem nihil obslat in palria, quia
quis fidelis, vel si qua fidelis habet viduas, id est virisi sumptus sumpsit in \ia. Nam et honro dat in labore
orbalas sorores aut consanguineas, qute aliqua lineat cibuni operario suo, ut laborare sufiiciat, et post
.437 COMMENT. IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. FAD TM. 13.38
Iaborem reddit ei mercedem. Multo magis ergo A dum, declinando inalteram partem, nisi In eam quam
E>eus operarium suum dupliciter bonorabit, id est prsenreditando cognoveris justam. Yel hsec cuslo-
remunerabit.Et ideonon facile recipias accusalionem dias sine prsejudicio, id est sine reprehensione, ni-
adversus presbyterum, quia non facile est accusanda lril faciens declinando in alteram partem quam non
lam alti nominis persona", noii contra eum accusa- jussl, id est in partera sinistrae actionis. Vel hscc
tionem recipere, nisi sub duvbus aul tiibus testibus, quae dixi de accusalione presbyteri, cuslodias, nihil
id est nisi accusator duos vel tres produxerit testes faciens sine praejudicio, id est sine prseexaminatio-
tam idoneos, ul accusatio sit sub eis, id est ut ipsi ne, et ab examinalione non declines in aliud quam
testes sint aecusatore superiores, ut vita eorum examiriatio invenil.
non sit inferior vita accusantls, Testes enim, ut ait « Manus cito neroini imposueris, neque commu?
Isidorus, considerantur conditiorie, nalura et vita., < nicaveris peccalis alienis. Teipsum castum cu-
Conditione, si liber, non servus.Nam ssepe servus -s stodi. Noli adhuc aquam bibere, sed modico
melu dominanlis teslimonium supprimit veritatis. < vino utcre, propter stomachum tuum et frequen-
Natura, si vir, non femina. Nam varium et muta- i tes tuas infirmitates. Quorumdam hominumpec-
bile semper femina (JEnei. iv). Yita, si innocens et < cata manifesta sunt, praecedentia ad judicium,
integer actu. Nam si vila bona defuerit, fide care- D c quosdam aulenT et subsequuniur. Similiter et
bit. Non enbn potest justitia cum sceleralo hoinine < facta bona manifesta sunt, el qu_e aliter se ha-
Bocrelatem habere. Duo autem sunt genera teslium': < bent, abscondi nonpossunt. >
aut dicentium id quod viderunt, aut proferentium Quia tam graviter tractanda est causa presbyteri,
id quod audierunt. Duobus auiem modis testes et ideopriusdiligenter considera, quis sit ille quem
delinquunt, cum aut falsa promunt, aut vera silen- ordinaveiis presbyterum. Non enim faeile debet
tio obtegunt. _Mamapud veteres non minoris erat ordinari, qui non facile potesl ab ordine deponi;
culpae veritatem tacere, quam mendacium dicere. et idcirco nemini cito imposucris manus ordinando
< Peccanfes autem coram omnibus argue, ut et illum, sed diu proba illum antea, quia in morando
-* cseteri timorem habeant. Testor coram Deo et poteris \ ilam ej"us cognoscere; neque communicave-
« Jesu Christo et electis angelis, ut hsec cuslodias, ris consentiendo peccatist alienis, si inconsiderate
< sine praejudicio nihil faciens, in alteram partem peccatorem ordinaveris. Qui enim indignum ordi-
< declinando. i nat peccatis ejus commUnicaL Et ut viles ab ordi-
Sie age erga presbyterum, ut dixi. Sed peccantes nalione possis expeliere, teipsum caslum eustodi, ac
argue ceram omnibus utet cccfer/quipeccarevoleb&ht.„ si dicaiur : Qui indignos vis repellere, leipsum de-
iimorem habeant, ne talia facere prsesunrant. Domi- bes in vitae munditia Gustodire. Et qui alios judicas,
nus dicit: t Si peceaverit in te frater tuus, corripe vide uepossis ab aliis <lepravo aclu judicari: quis-
illum interie et ipsum solum (Matth, xvm), > et quis peccata ca\es aliena, cave propria. Dico ut
Jiunc Apostolus peccanles coram omnibus j*ubetar- te eustodiascaslurn, etjam lamen noli adltuc aquam
gui. Sed nulla conirarietas est in his duobus prae- bibere, sicut prius consueveras, sed modico vino
ceplis/quia aliquando corripiendus est inter te et utcre, quia modice sllmptum uon nocet caslitati.
ipsum solum, aliquando coram omnlbus arguendus. Et boc praecipio propier dolentem ex longa abstinen-
Tunc enim secreto monendus est, quando peccavit tia stomachum tuum in quo sedes est infirmitatis;
In te, id cst quando tu scis quia peccavit. Quia el propter infirmitales tuas frequentes, id eSt fre-
enim secretum fuit quando in te peceavil, secretum quenter libi venientes. Quia de castilate admonuil,
qusere cum corrigis quodpeccavil. Nam si solus nosti hac occasione imrooderatam abstinentiam prohibet
quia peccavit in te, et eum vis coiam omnibus corri- quam Tiroolheus inierat, et modicum vinum prseci-
gere, non es corrector, sed proditor. Ergo illa corri- pit ob infirmilates sumendum, tnecUciconsilio ma-
pienda sunt secretius, quse peccanttir secrctius; illa gis quam apostoli, licet apcstolus sit medicus spi-
veroarguenda coram omnibus, quse peccantur coram ]5 ritalis, et ne Tinrotheus imbecillitaiesuperatus, non
omnibus. Demum ad confirmationem observan- posset implere prsedicationis opus. Yix lamen etiam
tiaecunctorum praeceptorum subitur : jTes.or coram propter has necessitates vini potio conceditur, quia
Deo, ac si d'calur : Deus est mihi testis quod ani- vinum et adolescentia duplex incendium voluptatis
mam meam Uberavi, dicendo quse dicero debui, tu (Prov. xx). Sed stomachi dolor et frequens infirmi-
tibi cave ne pereas transgrediendo quse j'ussi, et tas in sancto Timotheo fomenta libidinum reprime-
coram Christo Jesu testor, qui judicabit; et coram bat. Apostolus itaque cum dilectum discipulum de
eleciis angelis. qui separabunt malos a bonis (Matth. instituendis ecclesise officiis adraoneret, ne quos
sm, xxui). Testor ut cuslodius hmc quse nunc prse- forte ad sacros ordines inordinate proveheret dixit:
cepi de accusatione presbyteri non leviter susci- Manus cito nemini imposueris, neque communicaveris
piendsf, et de manifesta correctione peccantium, vel •peccatis aiienis. Teipsum castum custodi. Qui ad
etiam csetera ^praeceptaper lotam superius Episto- infirmitatem ejus corporis protinus se convertens,
lam dala, et inferius adhuc danda. Hsec custodias, ait: Noli adhuc, ete., usque, iuas infirmitates. Sta-
nihil unquam fuciens sine prwjudicio, id est sine timque subjunxit, dicens : Quorumdam hominum
prsemeditatione, an sit faciendum an non facien- •peccala manifesta sunt, prmcedentia ad judicium,
im HERVEI UURGIDOLENSISMONACIII [ 1448
euosdam ct subsequttntur. Et quiJ ad Ulud pertinet, A « mini et doctrina blasphemelur. Qui aulem trdele»
quod ab infiimo bibi aquam prohibet, hoc quod de < iiabenl dominos, non c-onlemnant, quia fratre*
peccalis qtto um 'am lioir.inuin niar.ifestisque sub- < sunt, setl magis ser.ianl, quia (ideles sunl; et di-
junsit, rosi qucd interposita de ejus infirniitate sen- < lecli, quia lencficii patfcipes sunt. >
lent'a ai hoc in extremo rediit quod superius dixit, Quod de servo Hebraeo praecipilur, ut sex annis
manus cilo nemini hnposueris, elc.' Ut enim hsec setvial, seplitno Ciimittalur liber graiis, ne servi
eadcm peccata quaiila solliciiudiiie refellenda cssent Christiani hoc flagitarenl a dominis suis, apostolica
ostenderet, interposila eonlra iufirmltatismolesliaiii nunc aueiorilas jubet servos dominis suis esse sub«
discietionis aJmonil one, piotinds ir.tubt quod iu ditos, ne nomen Domiiti el doctiina blasphemelttr.
aliis paiesoereiit, el in ali.s lateieut dicens : Quo- Pseudo eiiini dicebaiil,jnoii licere servos tene; i nist
rumdam hosninum, elc. Similis iatei posilio reperi- sex aiinis, vol potius neminem debere esse serv.im
tur in tibro Doiuini Job, ubi de reprobis dicitur : alterius, sed omnes seq.taUter esse libeios, quia em-
< De mane usque aj vesperaur suceiJentur, u quia nes PXuno patre Adaln descenderant, et otnnes
nullus inlelligit, in aeternum peribunt (Jab iv), i Chrislus rediinendo Iib)iaverat. Et horuni pravse
statimque de eleotis addilur, f quia aulem reliqui per_.uasioiii eontraditil Aposlolus, dioens Chiist.a-
ftterinl, auferentur ex eis (._>._/.),i iterumque ntox " nos servos cleborequibiiscttnque dominis, sive paga-
de rep obis subj'ungilur : < Moiientur, ei nou iu nis, siveChristianis b ne S"rvire, quia hoe pr.eeep.it
sspie.ilia (ibid.j. > Ssedin alhs Scr pturarum san- Cliristtis, cum dicerct: < Riddito quse suni Casaiis
ctarum locis inveniunlur r-oquenlerhujii.smo.Ii in- Caesari, et quae sunl Dei Deo (Luc. xx). » Et hoc
terpo-itiones. Ctini ergo Tirootlieus, vel quiliLet est : Servi Chrisliani qui suut gi-avali sub jugo infi-
epise pus nemini debeal c.to manus imponcre, ne delium dominorttm, qukuiique sint illi servi, id ost
peccatisalienis co:iimunic<t, st peccalorem ordina- elsi jusli, elsi bapienlcs sinl, dominos tanien suo$
ver.t, sul.ungitui- causa, cum dicitur : Quorumdam arbitrenlnr diqnos omui honote, bene seiviendo illis,
hominum peccala manifesta sunl, prmcedentia ad ju- ne si servire tonlempserint, blasphemeiur a dominis
diciuin, id est qiioriiuidain peccata ila sutil aperia, eoruni proplor eos nomen Domini quasi al.ena inva-
ut eoium fama vti not.tia prius veniat ad j"udicium, denlis, el docttina Chiisliana quasi prsedicans iijn-
id est locuiii in quo fit discussio personarum, quam sla, et conl«a legem niundanam deceinens. S cagant
ipsi infames qui veiiiunt ad ordiuahdum. Quosdam qui dominos habent in bkies. Setl illi qui habent fi-
aulem et subsequuntur ad judiciimi peccala su , qu.a deles dominos, non ideo qtiidem conicmnant seiv.re,
tune pnmuni manifesta liunt, cum ordinandi discu- r sicut pscudoapostoUdogmatizabanl, qui suni f atres,
tiusitur. De quibusdam pect-atis hoe iiilelligeudum id cst dfliniuis suis in Chrislo pares, qiioniani uli-
est. Non enim omitia pandunlur in illa distussioue, que Christiani; sed magis, id est maj"ori affectione
sed aliquando latent plurima. Nec solum peceata servianl eis, qttia fideies sunt, id est parlicipes
quaedam iia manifesla sunt, et qtisedam in discus- saeranientorum Ecclesiai; «f dilecti sunt a Deo,
sione vel in conversaiione paulaiim deteguniur, sed qttia participes sunt ejus beneficiipraeseiitis el fu-
eliam quaeJani bona facta simililer manifesta suni, luri.
praecedenlia ad j*udicium, utnoi slt opus probandi < Haecdoce et exhortare. Si quis aliier docet et
ea esse bona; et quseJam iterum esse bona, qum ali- < non acquiescll sanis sermonibtis Domini r.oslri
ter sehabenl, id esfquae non ila sunt mauifestata, < JPSUChrisli, el ei qtue secundtim pictatem est
non possunt ubscondi vel iu ipsa d.scttssione, et ideoi < doctiinse, superbus o,st, nihilsciens, sed languens
probanda. Hiercnymus. Quod dic t istiusmodi est. < circa qu;esliones el pugnas verboruin : ex quibus
Quidam tam libere el palam peccant, ut piiusquam L t oriunliir invidiae, conlenliones, blasplieroi.e, su-
eos viileris, ssaiini intelligas peccatores; alios aulemi c spiciones malse, confliclationes hominuin mente
qui callide occulianl vitia sua, cv consequenti con- < coiruptorum, et otti a verilale privati sunt, exi-
versalione cognoscimus. Similiiei- et bona apud ali-• jj < slimanlium qusestum esse pielatem. >
quos in propalulo stint, in ,aliis longo usu discimus. Hwc quse dixi de seryis, doce ignorantes, etexhor-
Augustinus : Manifesta ea dicit, de qisibus clarttmi lare scientes. Et boc age, si quis aliter docet, id est
esl quo animo fiant. Haec praeecdunt ad judicium, , si quis prsedicaverit coKimunem omnibus in Chri-
quia si fuerint isla subsectitum j*udicium, non estt sto libertatem, dicens omnes debere liber-os esse,
temeraritim. Subsequnntur aulem illa quse occulta1 tu e conlrario lunc prsecipe, id ost prsedica, ut scrvi
sunt, quia nec illa latebiiut te:rpore sv.o. Sic ct de3 doininos.suos omni honore dignos arbitrenlur, et
bonis faclis iniell.geiidum est. De manifestis ergo) non contemnant eis ser\ire. Naro semper expedit
judiccmus, de occultis vero jiidichtin Deo relin- quidem Isla docere,! sed lunc maxiroe quando per-
quamus, quia et ipsa abscondi r.on possunt, sive2 versus quis aliter docet, praeJicans ut omnes s'nt
ma'a, sive hona, cu.n tempus adveneiit quo mani- liberi; et non acquiescil sanis sermoniLus Domini
festeutur. noslri Jesu Chrisli, dum ei objicilur Christuro dixis-
CAPUT YI. se : < Reddite quae sunt Ca?saris Caesari, et qtraj
< Quicunque sunt sub jugo servi, dominns suoss sunt Dei Deo (Luc. xxl; > et praecepisse Pelro ut
* umm iignote diguos arbitrentur, ne nomen Do- pro se et pro ipso Christo slatcrem repertum-iH iw»
_«_ COMMENT.1N EPISTOLAS PAULl. — IN-EPIST. I AD TIM. 5442
pisfisdarpthis qui tribulum rxigebant(il/a»/i.x\n), A sed magnus, id est tetorna oorporis ct animre fcona
et itom dixisse : f Discite a me quia roilis sum conquireiis. Magnus quaestus est pielas cnm SKJfi-
(Malih. xi): >el non acqtiiescit ei doctrinm nosirae, cienlia, id esl pielas cui sua parva sufllciunt, nec
quceesi secundum pietalem, itl esl qtise non faoit desideral plus habeie quam nt-cesse est. Hanc au-
odiosani Chrislianilatem, doopndo insolescere. Ille tem suflicieiiliam non indecenter \ult, quisquis earo
quihisel bujusmodi sermonibtts Domitii et htiic vull, nec amplius vult. Al.oquin non ipsam \u!l, et
doctiinte non acquiescit, sed aliter tlocpt superbus ideo nec decei.ter \ull. Hanc opial.at qui precaba
tsl, id est supeibia, non raiio ducit euro. Superbtts tur, dicens : < Mendicitateni ci divitias iie defleri*
est, id eslnon patiens \inci, ef a senieutia sua de- mihi; tribuc tanltiin \ictui nieo necessaria (Prov.
fiscli. Et quamvis se scioluin ptilef, tamen nihil xxx). > Hsec necessai ia debent nobis suflieere, quia
scicns cst, sed esl semper ciica qttmslioneslangitens, ii-.cougrmim cst, ut qtti l.ihil liuc altulimus, el nihil
id cst intflii.ax et iinpoditus ad sohemlum, el ad liinc poilabinms, roulla hic habero qitseramus. Niliil
veritalis indagiuem pcrvenire non valans ; el simi- videlicet intuliinus in hunc mundum qtiantlo nati
liler est languens circa pugnas verborum, id est surous; el haud,\d est non esl dubium quia nec au-
ciica i-ppugnanliam qtise videlur esse in quibusdam ferre hinc aliquid possumus, quando moricnles de
Scripturarum verbis, licet sensus concordet, sicut B * mundo eximu... Nttdiis eiiiro pgrediti.r de inatris
cst:<Sivos filiiis liberaverit. vere libeii erilis uteio, ct iiudus migral de niundo (Job i). Unus
(Joan. vm); > rl iteium : f Quicunque volueril in ergo introitus est mnnibus ad vilam, et similis exi-
vobis prinius esse, eiil omnium servus (Marc. ix; fus. Cur itaque alius in hac vi,a quaiiil lieri ditor
ilatlh. xx). i Vidcnfur eiiiin bacc verba huicslullo alio? vcl cur dives coniia pauperem inflaliir, _oum
repugnare, ut nos filius liberos faciat, el iterum fil ulerque sine diviliis veneril. el s.ne diviliis abiiurus
servus qui voliterit osse piinius, ciim primus inter stl? Non igilttr di\ilias raulliplioaie (pia-ianius, quas
nos niaxiine sil I.bpr, si nos liberi suinus. Vel circa hinc nobiscum poitare uon possumus; sed habentes
pugnas verborum ianguet, i-Jesl rirca disputatio- alimenia quibus pascamur, et iudumenta qttibus le-
nes, in qiiibiisdispulatoios pugnant verbis iiivrcem. gumur, his contenti siinus, niliil uiira quseiTiiles in
Ex .tt*6asqu-Patioiiibusot\erboruin pugniso.--u.i.w- hoc sseculo, quia frigus el fanies simj.Iici vesl.tu el
invidiir et contenlionesllasphetniw ol suspicionesma- cibo exptili potcsl.
i_B,cjuiapropterverba pspudoapostolo-um liheitatem f Nam qiti \oItint divtes fieri. inoi 'unt in tei la-
Iiujusmo i ptaedicaiilitim, hi quisor\os lialeiif.invi- A lioneiii et laqiicum diabob, el dcside ia nuilta
dentCh i&tiauoi-oin.iiielcmileniiuiiladversu_._irip.es.,r t iiiu.il,a el notiva, quae mergu-1 homines in iiilo-
ct bla-ph maiil Deum quasi qui aliena sibi to.Iit, el t litum et perdil.oneni. Ra tix eiiim oiniiitim roalo-
suspicanliir male de nobis, qtiasi hauc libeitalem < IIIIII est ctipiditas. Quaro quidani appetenl, s, er-
fiiixissenius ad l.scruin El eonlia illtisoi-iusilur i..de < ra ertiiit a lide, et iiisonseriii.t se doloiibiis inul-
confliclationes hominnm menie corrnptorum, jj est < lis. Tu auiero, o hoino De , haec fuge. Sectare
pseu io pr;ejicaloruin,qiioi um intplligenlia vci ratio < vero jusliliaiii, plelaiein, fidem, oharilalom, pa-
enore corrupia esl, ne possii iitviol-itae verilaii. i < iientiaro, inaiistielutliiieiii. Ctila boiiuiii ce.iamtn
COgiiilionem babere in veia rertini nolitia, veli < fidei, ajipreheiule vitani alernam, in quam \oca-
menle corrtipioi-tim, quia, etsi caro eoruin piopl.T < ins es, et confessus boi.ani tonfessioiie.n coraro
simuhuionem sanctiialis esl integia, inens tainen < rouliis teslibus. >
Snlerius delreialur ininiunditiis libidinuro, <?l lur- Nobis aposloiis quos caeteri debent imilari, suflfi-
piluiiiiibus \el amore pecuniarum. El qui privati! ciunl alimeiiia el legiinieiila, omiiibusqtie Chri_>tia-
tunl a veritate, quia, eisi alicjuaudo veritalern ca- nis sufhcere dehenl. JVOHIqui volunt divites fieii, in
tli0lie_edortrinae aliqualeuus cognoverunl, propter tenialionem inciduni. Niin dico qtii divlles sunr, sed
crroros, quos nieiiti suae inseruenuit, cogiiiiionemi qui volunt lieri divites. Aliud eiiini est esse divitem,
illam peniltts amiserunt. Hominum dics exisliman- D ] aliud fieii velle divitero. Hic cupidilas accusalur,
tium pietatem, id esl Dei ciilluro, esse qttmstumletn- non auiuro, non argentuni. non diviiise. Divili p:as~
poralium rerum, quia pseudo putabanl quod Chri- cipilur ut croget paupeii, ne desiderct. Nain qui
stus esset colendus propter coiiimoJa prsesensisi vol.uit divites fieri,usi iton fiant, ipsa tainen \oIuu-
vilse, non futurae, qunniani et ipsi propter acquisi- late inciduiitin tenlaiioiiem, el in Lquium diaboli,
lionem praesenliuni lucrorum praeJicabant. iJ esl in boc ul consentiant suggi stioni dial.di;
« Esl aulein quaeslus magnus, pielas, cum stifii- amatido divitias qMaruro ainorem ille suggerit, et
4 cieutia. Niliil eniin inluliniu_>in liiinc mundum,, illa queantur ab eo ppr conser.sum iniquae persua-
« haud dubitim quia noc auferre quid possumus. sionis, el per aclioneni pra\ilalis, ct oaitint in _/e_i-
« Habentes atilem alimenla ct quibus legamur, bis; deria mutta inulilia et nocivu, quia nihil piosunt.
< coiiteiili sumus. > scd val.Ie nocent, qu;e ila nocenl, ul mergant Itemt-
Jpsi ptttanl pielatem nostrsc rebgionis essc qu_e- nes ininteiilum corporuni et perdilionem, auimarum.'
stuin enioltimeiili carnalis, et verum qu dem estt Et recle dixi quia per cupidilatem divitiarum ca-
quod Chrisliana pietas est qumslus, non taroen exi-• dunt in mtilta desideria; nam cupidilas est radix
"guus ul lemporalia tantum acquirat, utipsi putant,, omnium maiorum, id est non est aliqua species maH,.
JZlS HERVEI BURGIDOLENSISMONACHIi I UU
quse non ex aliqua cupiditate ahquando procedat. A mordearis intrinsecus ullo dolore indignalionis ad-
Hac enim et primus angelus cecidit (Jsa. xiv), qui \crsus eos qui tibi hsec inferem, sed serenum et
uiique non amat pecuniam, sed propriam polesta- tranquillum cor eiga eos serves. Mtilla eniin opor-
tem. Hac el priroi homines dejecli sunt (Gen. m), lelte sequanimitei a proximis toleiare, si ehaiita-
qui non aurum, sed inconcessam sibi dhinitalem tem non vis frequenler amittere. Et erga eos prseci-
superbe cupierunt. Plus enim volentes hanere quam pue a quibus adversa pcrferes, sectare mansueiudi-
acceperant, et quod acceperanl, amiserunt. Nam nem ut nihil asperitaiis, nibtl amaritudinis illis re-
cum initium omnis peccaii sit superbia (Eccli. \), peudas, sed milis et iractabilis erga eos roaneas.
recte roalorum omnium radix esse dicitur cupidi- Cupidus autem ncquepatienter adversa lolerat, ne-
tas. Yel avarilia hoc loco generalis intelligitur, qua que mansuetudinem erga querapiam [senal. Certa
quisque appelit aliquid amplius quam oportet, pro- quoque, id est pugna pro anima lua in agone prse-
pter excellenliam suam et quemdam propriae rei sentis vitae, et coronam percipias in fine. Ceiianon
anrorem. Talis enim perversitas mentis, compelen- malum certamen, sicut avari, qui cerlant alios su-
ter voealur superbia vel cupiditas. Cum sit ergo perai-e dhiliis : vel sicttt hserelici, qui cerlanl fidcles
specialis quaedam cupiditas, quse usitatius amor a lide separare; sed ceria bonum certamen fidei, ut
peeuniae dici potest, Aposlolus nurrc cupiditalem B benigne eonteudas fide el bonitate alios superare, ct
nominans, per speciem genus significavit, et uni- iufidelesfldeisubjicere.iYelcertamen fidei, idestquod
versalem cnpiditatem intelligi voluit, dicens: Radix fidesexigit, cerla ut rel in mariyrio, \el in agone
omnium malorum est cupidilas. Ipsa quippe latenter justilise, vel conlra hostes fidei vel coiura quselibet
orilur in menle, sed peccalorum omnium punctio- vilia pugnes assidue. 5Elper victoiiara hujus eerla-
nes patenter producit in opere. Quas videlicet pun- minis apprehende, id esl vi quadam ad te prende
ctiones ab ha. radice surgenles, slatim prsedicator vilam wlernam, quam debes virililer apprehendere,
egregius insinuavil, subdens : Quum quidum appe- quia in cam vocaltts es a Deo per evangelicam prae-
lenics, erraverunl a fide, et inseruerunl sc dolotibus dicationem, \elper propositum divinaevoluntatis, et
mtdtis.Qui enim mullos dolores dixit, quasi nascen- tu confessus es bonum confessionetnfidei et j'uslilise
tes e\ hac radice puncliones vel spinas innoluit. coram mullis tes'ibus quanclo baplizalus es, she -
Qtiidam per cupiditaiem erraverunt a fide, et inse- quando in episeopum ,consecratus; ideoque fructum
ruerunt se dolorii.us mullis, sicut illi qui piopter bujus confessionis, id est vitam aeternam, nitere
clona p.ineipum adora^er.irit idola, el posi etiam ii) apprehendere. i
boc sseculo viles oninibus effecii, mulias miserias t Pr_EcJpio lifci eovam Deo qui vhmcat Ofiinia,
perlulerunl. Nunc quoque multi per cupiditalem er- « et Chrislo Jesu, qui testimonium reddidil sub
rant a fide, quoniam avariiia esl idolorum senitus < Pontio Pilalo bonani confessionem, ut senes
(Ephes. v; Col. 111),el inserunt se doloribus multis, t mandatum sine macula irrepreherisibil-e,usque in
quoniam mens eorum assidue pungitur spinis sol- t advenlum Domini nostri Jesu Christi, quem suis
licituilinuro pro acquisitione vel conservatione di- t temporibus oslendet bealus et solus potens Rex
\iliaium, et mullipbci labore eorpus illorum atteri- t regum et Dominus aominanlium (Apoc.X\H, xix),
tur. Illi per cupiditalem irrationabilero in tot mala t qui solus habel irorooi talitalem, et lucem habitat
decidunl. Sed lu, o komo raiione uiens, quia es Dei t inaccessibilem, quem nullus bominum vidil, sed
non cupiJitatis, fuge hmc mala, si quando per ali- < nec videi e potest (Joan. i; I Joun. iv), cui gloria,
quani delectationem bunianse fragilitatis npprehen- < bonor ct imperium isempiternum. Amen. >
derete voluerinl. Uaecquidem fuge, sed jusiiiiam se- Ut vilam aelernam possis apprehendere, etbonam
ctare ul nunquam observatio jusliliae le possit effu- confessionem luam servare, prwcipio tibi coram Deo
gere, sed semper pcr oinnes vias aclionum ejus se- qui vivificat omnia quaevivilicanlur; et coram Chri-
queie. Sectare jtistitiam; faciendo ttnicuique quod sto, qui in passionc Isuabonam confessionem red-
jus cxigil, non quod cupiditas. Et sectare pietalem jy didit, ut serves mandatum. Non enim vilam conse-
ut cgcnii vel afllicto condescendas per compassio- queris aeternam, nisi per eum qui\ivificat uniiiia,
nem, et ei clementer subvenias, prout necesse ha- et ideo nunc illum praeceplionis meae testem adhi-
buerit, et sine avaritia tribuas quod opus fuerit. Et beo, ut ipse libi vitam tribuat, si obedieris; nec bo-
sectare fidem, ul credendo bona invisibilia, conlem- nam confessioiiem tuam servabis, nisi imitando
nas visibilia, quia qui veram fidem deDeo elfuturst Chrislum, qui sieut siibPilato bonam confessionem
beatitudtne habet non cural hiC cum impiis in ex- dedit, ita el tu coiann poleslatibus hujus saecuii non
silio fieri dives, nec pluris est ei mundus quani timeas veritaiem confileri, et propterea coram
Deus. Sectare cltariialem erga Deum et proximum, Chrislo libi praeceptum trado. Detts Pater viyifi-
qua penilus caret avarus, quia nec Deum ditigit, cat omnia, non lamen sine Filio, quia quaecun-
cujus mandatum de dandis eleemosynis contemnit quc ille facit, hascet Filius similiier faclt. f Ei, sictit
(Luc. xi, xnj; necproximum diligere probatur, cui Pater suscital moituos et \ivificat, siccet Filius
de suisoperibusnihilimparlitur. Tu vero ut cbarila- quos vult et viviiicat (Joan. v). > Ncc sine Spiritu
lem sectari possis, adde palienliam, qua perferas sanclo aaitur ista viviftcalio, quia sieut idem Filius
ffiquanimiler, quae tibi a proxirois inferenltir, ne ail: « Spiritus est qui vivificat (Joan. vi}. > Non
im COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI, — IN EPIST.AD I TIM.'- Ui6
i
solus Pater, sed tota Trinitas quae unus Deus est, A tuit, quia peccare potuit. Nam et angeli peccave-
vivificat omnia. Quodautem sequituref Chrislo Jesu, runl, atque daemOnesfacti sunt; et qui non peecave-
qui testimonium reddidit sub Poniio Pilalo bonam runt, peccare poluerunt. Et cuicunque rationaU
confessionem de Fillo proprie inlelligitur, quia sub creaturse prseslatur ul peccare non posstt, non esl
Pilalo in forma servi solum Filium novimus pas- crealurae piopriuin, sed Dei gratise. Ac per boc so~
sum esse, non etiam Paliem, vel Sjriritum sanctum. lus Detjs habet iinmortalitatem, qui non alicujtts
Tunc enim ipseFilius bonum reddidit leslimoniunr, gratia, sed natura sua nec potuit, nec potest aliqua
quia dixit se regem esse, quamvis seiret se inde mo- conversione mulai i; nec potuit, nec polerit aliqua
riturum esse; etillud leslinronium furtbona confes-, mutatione peccare. Qui et lucem habilat inaccessibi-
sio\critalis. Hoc lestimonium et hanc confessionem lem. Sed si inaccessibilis est lux, in qua ipse manet,
reddidit ipse, quando respondit Pilato : < Tu dicis quomodo nobis dicitur : t Accedite ad eum ct illu-
quia rex sum ego. Ego in hoc nalus sum, et ad hoc minamini? > (Psul. xxxrrr.) Sed inaccessibilis est
veni iinnundum, ut teslimonium perhibeam verilati. viribus riostris, acceditur autem ad eum rouneri-
Omnis qui est ex verilate, audit meam voeem (Joan. bus suis. Moyses enim accessit ad caliginem in qtia
XVIII). i Sie et tu-nullo metu lyrannorum debes a eratDeus(E__od.xix). Illa enim caligo lux ista eslquse
confessione veriiatis relicere. Ilaqtte prsecipio libi D hicdicilurinaecessibilis, quiaetomnis etiam corporea
coram Deo qui est Trinilas, et coram Christo, qui Iux quse prse nimietate claritatis non potest aspici,
est mediator Dei et hominura homo Ghristus Jesus recle caligo et inaccessibilispotest appellari. De bac
(supra n), ut mandatum bene agendi et bene docen- caligine ad quam Moyses accessit, Dionysius ita
-di, quod tibi tradp, serves sine macula criminalis scripsit : Divina caligo est inacessibile lumen, in-
peccali, et serves illud irreprehensibde, id est ut non quo habitare Deus dicitur, et invisibili eo exislente
sit habile ad reprehendendum propter aliquam simi- propter supereminentem claritatem, et inaccessibili
litudinem inbonestatis. Et ita serves illud usque it,i eodem per superexcellentiam superessentialis lumi-
adventum Domini nostri Jesu Chrisii, de quo ipse num manatignis. In hop flt omnis scire Deuin et vi-
dicit: f Yigilale, quia nescitis qua hora Dominus dere dignus, eum non vivendo neque cognoscendo
vesler \enturus sit (Matih. xxiv), > id est usque ad vere super visionem et cognitionem faclus, hoc
ohitum lurira. Yel in Timotheo praecipiiur unicuique ipsum cognoscens, quia ppst omnia est sensibilia
reclori Ecclesiae, quia successurus est alius post et intelligibilia, et quia proplielice videns : < Mira-
alium usque in novissimum Domini adventum, ut bilis facta est scienlia tua ex me, confortata est, et
ser\etsine macula criminis, et sine reprehensione _nou potero ad eam (Psal. xm). > Inaccessibilis er-
inhonestse similitudinis hoc mandatum. Quem Do- " go dicitur lux ista, sive caligo quam Deus inhabitat,
minum Chrislum, vel qugm adventum Domini, suis, propier superexcellentiam splendoris, in cujus vi-
id est congruis et dispositis-"teinporibus ostendet sione caligat inlerior oculus rationalis creaturae,
(ibid.), id est palam omnibus visibilem ponet Deus quia sicul idem Dionysius alibi de eo loquitur, edu-
Triiiitas, qui naturaliter in seipso, et ex seipso cit super et verbum et intellectum, irr obscuritalem
beaius est, quod nulli creaturae congruit. Nulla enim super omne el verbum et intellecturo superessen-
crealuia pnlest esse beata, liisi parlicipatione beati- lialiter superessentialis superdivinitalis, neque np-
tndinis sui Creatoris {Roin.xm). Qui et solus potens roen ejus, neque verbum, sed superexaltatur (226).
est, qtiia per seipsum iialuraliler oronia potest. Ista exaltatio esl illa lucis inaccessio,. Quem nullus
Crealurac verp si quam habent poteslatem, ab iUo hominum vidit, sed nec videre potesl (Joun. 1), pro-
banc accipiunf. Non est enim potestas nisi a Deo. pter supereminentem claritatem, quse exsuperat et
Et ipse est Rex regum, quia sub pjus imperio regna^t reverberat humanum \isum. Yideri cnim divinilas
omnes quicunque regnant; et est Dominusdominun- humano visu nullo modo potest, sed eo \isu vide-
tium, quiailU serriunt attt volentes, aut invili, qui- tur, quo jam qui viderint, uon homines, sed ullra.
cunque aliis dominantur. Haec, ut diximus, de tota jj bomines sunt. Scriptura quippe sacra omnes canja-
Trinilate dicuntur, quas unus est Deus. Qui,solus lium sectalpres, humanilatis nomine solet uolare.
habet immorlalitalem quia solus est immutabilis. In Unde CoriulhUs dictum est: « Cum sit inter vos
omni enim mutabili natura, rionnulla mors est ipsa, z.elus et contentio, nonne carnales estis, et secun-
routatio, quia facit aliqnid in ea non esse quod erat. dum hominem ambulatis'! (I Cor. rn.) > Ei paulo
Proinde et ipsa anima humana, quaj propterea di- posl: f Nonne homines estis? (ibid.) » More enim
cilur immortalis, quia qualitercunque secundum suo Apostolus et hic et ibi bomines vocavit, humana
modum suuro nunquam desinit yivere, habet lamen sapientes, quia qui divina sapiunl, supra homiiies
pro ipso suo modo quamdam mortem suam. Quia sunt. Yidebimus igitur Deum, si per coelestem con-
si juste \hebat et peccat, moritur justitise. Si pec- versationem supra bomines esse mereamur. Cuij.it
catrix erat et justificatur, nioritur peccalo. Ut alias gloria in amplilicatione fidelium, et honor in assi-
ejus mutaliones laceam, de qulbus bMgum est dis- duilate bonse conversationis, et imperium in plena-
putare, et creaturarum natura ccejeslium mori po- ria humilitale cordis eorum. Imperium dico sempi- ,

(226) Locus obscurus.


1447 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI U4S
temum u't fpse perenniter in bono cordc eorum re- A attentleret, nunqtiam superbiret, sed semper limerct;
gnet. Vel sine initio et sine fine, el sine mulabiflate el quanlo essetditor, tanto fieret sollicilior, eliam
est ei periiianens in seipso nalui.ililer gloria ct ho- secundum hanc vitam. luiilii euim pauperes in istis
nor, nec non el imperium sempiternum, quo volun- sseculi perturbationibus kecuriore.. fuere. Multiau-
tas ej'us seternaliter aJimpIetui'. Non enim ccep l lm- lem propier suas divitibs quaesiti et comprehcnsi,
he-
pei-iuni habere, quan io coepit creaturas facere, sed alque ci uciati vel inlerfecli sunt. Mulli erant
ab aeterno possitlet imperium sempiternum. Amen, ri divites, ct venienlihus lalronihus atqtie cuncla
id est fiJtiiter dicla sunt hsec omnia. auferenlilrus, evigilaut; pauperes : ergo non est
< Divilibus hujus sseculi prsecipe non sublime sa- speraiuliim in incerlo divitiarum, sed in Deo vivo.
< pere, neqtie sperare in incerlo diviliarum, sed in Ne ei.im se spein perdidisse arbitrarenlur, subjttn-
« Deo vivo, qtii praestat nobis omnia abunde ad ctitm est, sed in Deo. ln Deo sperei.t, .«' prmstat
« fi-uendum, bene agere, diviles fieri in operibus nobis abunde omnia ad fruendum leroporalia ei aeler-
< Lonis, iacile tribuere, communicare, thesaui izare na. Sed magis ad fruenduni .Tlerna, ad U ndum
< sibi fiindamcnlum bontim in fulurum, ulapprehen- temporalia. Temporalia laiiquam \ialoribus, aeterna
« danl veram vitatn. > tauquam habitatoribus. Teropoialia, unde lona
"
SuptTius oslendil pericula, quae conliiigunl bis faciamus; aeteri a, us.deiboni cflic*aimir.Hoc ila de-
qui volunt fieri divltes, et ideo ne Timotheus de sa- benl facere diviles et bene ageri, id est bonis ope-
lule dhitum desperarel, ipsisque devilarel, doct-t ribus insu lare, et divites fieii in bonis opetibus, ut
cuin qualiler eis viam salttlis oslentlal. Divitibus, repLanmr tiivitiis honoitim operum. Sperent in Do-
inquit, hujus smculi, iJ esl qui ssecularcs IiaLent mino, qui dat oninia atundanter ad frueiiduni, id est
dhittas, prmcipe non sublime, iJ e.4 11011supvi-be qui nobis erit oronia ad fruendum. Naro non niilii
sapere. Ubi uolandum valtle csl, quod huroiiitalis videlur dicttim, qui dal nobis abtinde omnia ad
doctor memoi.am diviutm faciens, t.on alt: Roga, fruetulum nisi seipsum. Y.detr.r enim aliud esse
sed praecipe, quia elsi impeudenda cst cliarit s \el uii, a.iud fiui. Utimitr cnim pro necessilat^, frui-
pietas ii.fiimilati, honor tainen non dcboiur elaiioni. mur pro jucundilale. E-goisia lemporalia dal ute.i-
Tjlibus ergo reclum quod diciiur, tauto reciius ju- dum, se aulom dal ad fruendutn. Si igilur se, quare
betiu-, quauto el in rebtis iransiloriis aliilud.ne co- diclum estomnia, nisijuxla illud quoddiciumesl, < ut
g.talionis inlumcscunl. Nihil cnim lam time:i(iim sit Deusomniain omn.bus (/ Cor. xv)? Dhit.s, iii:
in divitiis qtiani superbia. Non ei.iin diviiias expavit qn l, lieri in operiLus honis, facile irtbuere. Hoc pro-
Apostolus, sed moibum diviliarum. Morbus aulrm C sint illis divitite, ne Mi'eis l
diflicul.as tribuendi. Yult
divitiai-um est superbia. Naro giandis est animus, enim pauper, el non polest. Vult dives, el potest.
qui ii.ter divitias islo moii.o uon tentatur. Magmts Er^o qttia facile polesl. facile iribuat intligentibus,
ergo cst dives, qui non se ideo magiiuiii puial, quia Divites enim debent communicare.id esl bona sua
dives est. Qui aulcro ideo se magnum ptital, super sanclis pauperibus communia secura facere, et the-
bus et egenus e-l. Prwcipe, inquil, divilibus Itujus saurizaresibi fundamentum bonum, id est flrmitatem
iascu.li.Non addeie: hujus sseeuli, nisi essenl et alii perpeltiae slabilitatis in futurum ubi sunt vere di-
diriles, qui noit sunt hujus sseculi. Ipsi sunl enim, viles, sed non hujus saeculi. Non enim, quia dico,
quoi um princeps et capul ille, de quo dictum est : ut facile tribuanl et communiceiit, exspoUare eos
« Proplei vos egcnus fattus est cum dives esset, ut volo el inanes reliiiquere. Nou doceo Iuci'um, cum
i.hus inop.a divites essetis (II Cor. vm). > Pauper- dico ut thesaurizent sibi. Nou ut divitias perdant,
tas enira Christi non pecuniam nobis attulit, sed moneo; sed quo eas praemittanl, doceo. Praemittant
jusliliam. Paupertas illius unde? Quia morlahs ef- thesauros suos in loeuhi ubi est vera vila, ut ipsi
fectus est. Ergn veire di\itiae iinmorlalitas esl. Ibi postniodum sequenlesj apprehendml eam, ne si bic
enim vera copia, ubi nulla indi^entia. Qui ergo has Ihesaurizaverinl, dccipianlur a falsilale l.ujus vit_e,
babet divitias, dives esl, sed non hujus sseculi. Nec D sicut ille dives purpuialus, qui Lazaro micas dare
tamen et diviies hujus saeculi conlempii sunt, sed noluit; et ideq flammis postea iraditus, impetrare
eis osieiitlilur, qitomoda veras possint habere divl- gultant aquae non poltiil (Lac. xvi).
tias. Prmcipe, inquit, divitibus littjus smculi, non < 0 Timoihee, deposilum cuslot!i, devitans pro-
sublime snpere, id est ul sublnnilas non slt cis sapida « fanas vocuin novilales, et opposiliones falsi nomi-
et dulcis , neque sperare in incerio dtviliurum, 'id est < nis scienliae; quam jquidam proniittenles, ciica
ul non sperenl in divili.s, de quibus incerlum lia- < fidem exciderunl. Gralia tecum. Amen. >
bent quandiu illas possideant, et quid sihi pro illis Cuiu plitrima Timptheo Apostolus injunxisset,
venluiuro sit. Sicul ponia vel arboros habei.t suos post oinnia juhet ut lieposituni, id est coinmenda-
verines, ita divitise suum vermein habenl. \ermis lum s.bi thesaurum scienlite, videl cet acceptum a
diviiiarum esl superbia. Ergo prsecipitur divitibus, Doinino talentuiii hene cuslodiat, ui roulliplicalum
non ut divilias abjiciant, sed ul stiperbe 1.011sapianl. illud rcdtial; et idcirco nomiiic proprio illum vorat,
Yerrois enini exduditur, usus diviliarum peiinilii- ut vigilaniiorem ct allenliorem reddat ad servan-
tur. Inde autcm superbit dives, quia sperat in incer- dum quod admonel. 0, inquit, Timothee, depositum,
to divitiarum. Nam si incerta divitiarum prudenter id esl tliesaurura sapienliae,custodi, quem Deus et
iUO COMMENT.1N EPISTOLAS PAULI. — 1N EPIST. II AD TIM. UV-0
ego tibi eommendamtts, nequis illum libi fureturper A . culari, quae falso nomine voealur scientia, cum no- '
novas inductiones verborum. Etideo custodi illum. men ejus verum sit ignorantia, sive error vel Impe-
devituns novitales vocum profanas, id est quae sunt ritia. Ex qua praedicationi evangelicae multa oppo-
extra religionem. Aliae enim non sunt vilandae quae nuntur, sicuti est non potuisse Yirginem parere, nec
congruttnt docttinae religioni<.,sieut ipsum nomen Deum potuisse mori, nec morluiim resusciiare se-
Cbristianorum, quod post ascensionem Domini coe- ipsum poluisse, et his similia, quae nobis ab impru-
pit, quando primum in Aniioehia discipuli sunt ap- dentia physicorum vel baerelicorum opponuntur.
pellati Christiani (Act. xi), res tamen ipsa et anle Sed hujusmodi oppositiones devita, quaeveniunt ex
nomen erat. Et adversus impietatem Arianorum no - scientia, quae falso nominatur scienlia, quia non est
vuni noroen Patres addiderunt, op.oova-iov, sed non scienlia, sed inscientia, quam scienliam quidam pro-
rem novam tali nomine sign&verunt. Hoc enim vo- miltentes aliis se daluros, exciderunt, id est ex tolo
catur Suoouo-tov,quod est: t Ego et pater unum stimus ceciderunt in errores, eundo circa fidem semper, et
(Joan. x), > unius videlicet ej'usdemque substantiae. nunquam intus intrando. Nihil enim sic amanl isti
Nam si omnis novitas profana esset, nec a Domino quam scienliam promitlere, et fidem rerum verarum
diceretur : t Mandatum novum do vobis, nec testa- quas credere parvuli praecipiuntur, velut imperitiam
mentum appellarelur novum(Joan. xm). > Sed pro- B deridere. Gralia-tecum; ac si dicatur : Multa tibi
fanaesunt vocum novitaies, quoties baeretici novirm perhujus epistolae textum injunxi, sed ut haec om-
quemlibet errorem ihveniunt, et loqui cseteris prae- nia custodire valeas, gratia Dei sit tecum, id est|cum
uuinunt. Et huj*usmodinovitates devita,si depositum viribus arbilrii tui manens et cooperans. Amen, id
vis custodire, el opposiliones scientim falsi nominis est fideliter dicta sunt universa quae conliiienlur in
cave, id est opposiliones quse Christianae doetrinae hacepistola. Nam sicutamen, quod in fine orationis
possunt objici ex scientia haereticorum, qui sescien- respondetur, lolara confirmat oraiionem: sic amen,
tes esse jactant, cum sint inseii, vel ex scienlia sae- quod in fine epistolaescribitur, confirmat epistolam.

_ IN EPISTOLAM II AD TIMOTHEUM.

ARGUMENTUM. JG est ut annunliet eredenlibus faclam a Deo promis-


sionem illius incorruptionis, quae jam in Chrislo a
Paulus Romm vinculis el
tenlus, jam de mundo
mortuis resuscitato, quod scilicet Deus promisit
iransilurus, scribil ilerum Timolheo infirmilalibus el
nfembris eam vitam, quae jam est in capite. Et illa
adversis fatigalo, ut constanter laboret in gratia Dei taliter esl apostolus, scribit Timotheo non vUi,
modis eum ad qui
sibi credita, exhorlans mullis marty- sed charissimo filio in sanctitate et
sapientia genito.
rium. Roborat eum contra fatsos prmdicalores, et in- El huic fllio- sit
graliu, id est donum Spiritus san-
slruil de regula omnis veritatis, et de his qumfulura
cti, per quod sancliflcetur quidquid gerit; et miseri-
sunl tetnporibus novissimis, et de sua passione. Sic-
cordiu, qua misericorditer a peccatis et hostibus,
que incipil: .
cunctisque miseriis Iiberelur; et pux, quam suis
CAPUT PRIMUM. Christus reliquit in observatione fraternae charita-
lis, quamque daturus cst illis in requie beatse pe.
f Paulus Apostolus Jesu Christi per voluntatem Dei, rennitalis. Et haec sint illi a Deo Patre,
qui nos crea-
f secundum promissionem vitae quae est in Christo vit, et in filios adoptavit, et a Christo Jesu Domino
f Jesu.Timotheo charissimo filio :i>raiia,misericor- nostro, qui esl rex et salvator et dominator nostri.
< dia,et paxaDeoPatre et-ChristoJesu Domino no- ] t < Gralias ago Deo meo, cui servio a
progenitori-
f stro. > < bus meis in conscienlia pura, quam sine inter-
Timotheo scribit Paulus qui est apostolus, id est < missione habeam ,tui memoriam in orationibus
legalus Chrisli Jesu, quem misit Salvator rex praedi- < meis nocte ac die desiderans te^videre, meraor
care viam salulis, et est apostolus non per suam < lacrymarum tuarum, ut gaudio implear, recorda-
usurpalionem, sed per Dei Patris voluntatem. Est, < lionem accipiens ej'us fidei, quaeest in te non fi_
inquam, apostolus, id est praedicare inissus, secun- < cta, quae et habitavit primum in avia tua Loide,
dumpiomissionemviIw,qum est inCltfislo Jesu, id < et niatre tua Eunice. Certus sum autem quod et
"
PATROL. CLXXXI. 4C
U3I HERVEI BURGIDOLENSIS MONACIH 1452
< in te. Propler quam causam admoneo te, ui re- A manus in ordinationc tua imposui, quod quasi
< suscites grntiam Dei, quse est in te per impositio- morluum est in te timore marlyrii. Gratia enim epi-
< nem manuum meartim. Non eniro dedit nobis scopatus admonet eum resuscitare, ut conlideutius
< Deus spirilum timoris, sed virtulis et dilectionis praedicet verbum Dei, non timens tei renas potesta-
< et sobrietalis. > tcsr nec erubescens se dicere servum Cruciiixi, et
Gralids ago de le Deo meo, cui ego in conscieniia discipulum vincti. Aliquantulum enim in hoc negli-
pura servio a progeniloribus meis, id est ab Abra- gens et timidus fuerat faclus, quoniam adversis erat
ham, Isaac et Jacob, cseierisque sanelis patribus fatigatus. Sed ^vise et rnatiis ejus raenlio prsenritti-
Hebrseis, a quibus exemplum accipio divinaeservitu- tur, quse mulieres fuerunt, et fldem constanter te-
tis, vel si de carnali patre et matre Iiocintelligitur, nuerunl, cum adhuc recenlior essel, paueique fide-
ex quo ab his, prdcessi et inlelligere ecep':,semper les essenl, ut cogitet [qtiia ipse qtii vir est, et sub
Deo servivi in conscienlia pura ab inlentione roala. eLsnulvilus, multo magis nunc cum jam multitudo
Nam eliain iu persecuiione qttam zelo legis Chrislia- fideliunt abundel, fidein et gtaliam viril.ter tcnere
nos exercui, puram conscientiam habai, quia inde et prsedieare debet. Moneo, inquit, ul resuseites
multtim Deo me placere putavi, sicut ipse Christus graliam Dei, quse melu tribulalionum quodainmodo
eis praedixeral. < Yenit, inquil, hora, ut omnis qui R cccidiL in te. Quod poles et debes agere, quia Deus
inlerficit vos, arbitretur obsequium se prsestare Deo non dedit nobis smrilum timorh,sed spbitumviriu-
(Joan. xvi). > Itaque semper conscientise purilatem, tis, id est non dedit nobis spiritum, qui faciat nos
id est cordis mundam intentionem habens ab infa- timere adversitates hujus sseculi, sed qui nos faciat
mia, non cesso servire Deo. Cui nunc gralias ago fortes contra adversa omnia, ul per viituteniJ con-
quara, id est qtiantum habeum tui memotiam sine stanliae semper vincamus timoris adversitatem. Non
intermissione. Hoe est perpendens assidne quanlum accepimus spiritum liraoris illius,de quo dicilDomi-
sim iui raemor, gralias Deo refero qui te talem fecit, nus: <Nolite timere ecs qui occidunt corpus (Matth.
ut sis dignus semper in memoria mese mentis per- x), > ne scilicet negemus eum illo limore, quo tur-
ipanere. Vel secundum alios codices facilius legitur battts est Petrus (Joan. xvm); sed accepimus spiri-
ita : Gralias ago Deo, cui servio a progenitoribus in tum illius timoris, de quo subjungil : < Timele
conscienlia pura, quod habeam sine iniermissione me- eum, qtii habet potestatem et coipus et animam
moriam lui, quod scilicet sis dignus propter meri- perdere iu gehennam (Maith. x). > Major quippe li-
tum tuoe sanctitatis in corde meo semper esse. Ilaec bertas est neeessariaj adversus tot et tanias tenta-
est sapiens exhortatio ad meliora. Memoriaro tul P tiones, ut cum omnlbus amoribus, terroribus, erro-
habeo sine intermissione in orutionibus meis, id est ribus suis vincatur bic muntlus. Hoc sanctorum
munquam interroitto tui meraor esse, quotiescunque martyria docuerunt, donante illo a quo perceperunt
oro, ut pro te orem nocte ac die. Et ideo le sicpre- spiritum non timoris, quo persequentibus cederent;
cibus meis sic intermisceo, quia sum desiderans ie sed virtutis et dileclionis et sobrieiutis, <juocuneta
videre, ut aliquod solalium habeam in conspectu niinantia, cuncta mulantia, cruciantia cuucia supe-
prsesentise luae, qui tot malis afficior iu hoc carcere. rarent". Virlutis, ut cohtra adversa forte* essent;
Yidere, inquam, te desidero, memor lacrymarum lua- dilectionis, ut Deum super omnia diligerenr; sobrie-
rum, quas uberes fudisli, cum teEphesi relinquerem, tatis, ut sseculi cupidilatibus inebi iari fugerent
quia nimis erat tibi durum non semper esse mecum. < Noli itaque erubescere teslimonium Domir,5
Et propterca te desidero videre, ut videns te quem < nostri, neque me vinctum ejus, sed collabora E-
tantum diligo, imptear gaudio'. Magnum enim mibi < vangelio secundum virtutem Dei, qui nos libera-
gaudiumeiil, si te adhuc videre polero priusquam < vit, et vocavit vocatione sua sancta, noii secun-
rooriar. Dixi quia sum memor lacrymarum tuarumr < duni opera nostra, sed secundum proposiluro
Et snm memor earum, uccipiens recordationem ejus < suum et gratiaro, quae ' dala est nobis in ChrisEo
fidei, qum esi in te non ficlu, non simulata, nec ficli- D « Jesu ante tenrpora saecularia, manifestata esl att-
lia, sed vera, et bonis operibus ornala, quae te mo- < lem nunc per illuminationera Salvaloris noslri
nel ut fortiter agas, cum etiam in feminis iirma f Jesu Christi, qui 'destruxit quidem mortem, illu-
fuei il, quopiam el habiiavit primum in avia tua < minavit aulem vilam et incorruptionem per Evan-
Loide, et in maire lua Eunice, pater enim tuus fuit t gelittm, in quo posjtus sum ego praedicator et
genlilis (Act. xvi). In illis habitayil fides, sed et ego f apostolus et magister gentium. Ob quam causam
cetlus sum, id est pro certo novi quod et in te habi- « etiam haecpatior, sed nori confundor. Scio enim cui
let eadem fides, cujus exemplum ab illis accepisti, f credidi,et certus suin, quia potens est depositura
ct idco serva diligenler eam ; proplcr quam cuusum, « meum servare in illum diem. >
id est quia fidem a bonis parenlibus velut haeredita- Quoniam spiritum timoris non accepisli, sed vir-
rio jiire possides, et tam bonus hucusque fuisti, ut lutis el charilatis, iluque noli erubesceretesiimonium
non possis auferri de memoria cordis mei, admoneo Dotnini nostri Jesu Chrisli, id est non solum non li-
te, u\ resusctles graliam Dei, qum esl in te per impo- meas, sed etiam non erubescas praedicare Christum
s-vionemmannum mearum, id est praedicando exer- crucifixum,-quia surrexit, et ideo gloria resurre-
cea-colliciiiin episcopale, qttod accepisli, quando tibi cl.onis penitus e\clud"t conftisionem erucis. Cum
1453 COMMENT.1N EPISTOLAS PAULI. — 1N EPIST. II AD TIM. 1454
ipse sit Dominus nosler, cui omnes servire debe- A nibus contumeliis et lormentis quae periero, sciens
mus, noli erubescere teslimonium ejus, id est non sit quia per haecgloriam acquiro. Nam sciocui credidi,
tibi verecundia hunc praedicare Deum immortalem, id est scio quis sit cui lidem meam commisi, ei
qaipro omnibus in assumpla carne dignalus esl ad cerlus sum quia omnia potest, et quia polens est de-
horanr gustare mortem, ne incidas in illam com- positum meum servare, id est thesaurum meritorum
,.minationem qua dixit: f Qui me erubuerit, et racos meorum quem illi occulle servandum comraendavi.
'
sermones, hunc Filius hominis erubescet, cum ve- Ipse polens est el hoc preliosum jusliliae meaede-
nerit in majestate sua (Luc: ix). > iVe^weerubescas posilum senare, diflerendoin illum notabilem judi-
me vinctumejus, quia non est rubor confusionis pro cii dietn, ut tunc illud mihi restiluat, et divitias
justitia pati vincula. Non est in hac re quidquam jusliliae, quas illi commendavi, reddat. Usque in .
verecundiae, et ideo noli propter insullaliones inlide- illum judici diem, de quo frequenier loquor et co-
lium eruhescere me vinctum esse pro Christo, scd gito, potest ille thesaurum spiriiualiura divitiartiin
collabora, id est mecum labora, Evangelio, id est mearttm sibi commissum cuslodire, ut lunc illum
profectui Evangelii secundum virtutem Dei, id est a mihi copiosius reddat, et magnis me diviliis re-
Deo nobis datam, qui nos sanguine Chrisli liberavit pleat. ,
a j'ugo diaboli, sicut antea sanguiue agnj filios Israel R t Formam habens sanorum verborum, quae a
a potestate Pharaonis, et per evangelicam prsedica- < me audisti in flde et dilectione in Christo Jesu,
.lionem, voeavil nos, qui eramus aversi. Vocaiil nos f bonum depositum custodi per Spiritum sanctum,
vocaiione sua, id est sibi soli congrua; vocatione t qui^habilal in vobis. >
dico, sancia, id est ad hoc speclattte, ut nos sauclos Chrislus servabit depositum, quod ego illi com-
faciat. Vocationem Apostolus duplicat, ut insinuet niendavi, et lu serva depositum, quod Christus libi
nos a Deo \ocatos~per Filium et aposlolos. Vocavit, commendavit. Tu habens formam verborum sunontm,
inquam, nos, et boe non secundum opera nosira, id est regulam verborum, in quibus nihil est insa-
quia non feceramusopera, pro quibus digni essemus niae, sed pura cordis sanitas, qum non a qiioeunque
ab eo vocari, sedpolius damnari, serfipse, sine prse- magistro, sed a me audisli in fide et dilectione quae
cedentibus bonisoperibus nostris, misericorditer vo- est in Chrislo Jesu, id est sicut Christus Jesus
cavit nos secundumproposilum suum, id est secun - instituit, custodi bonumdepositum, id esl tliesaurum
dum quod proposueral uos per miserieordiaro sal- sCientiaea Ghrislo tibi commendatum, vel oflicium
vare quos posset, per justitiam damnare, et secun- libi commissum, et custodi illud non per tuam in-
duin gratium suam vocavit nos, id est secundum dustriam, sed per Spiritum sanctum qui habitai in
graluitam Dei donationem qum data est, id est prse- nobis, id est in te sicut in me.
visa dari _nobistn Chrislo Jesu ante tempora swculu- t Scis hoc quod aversi sunt a me oranes qui,
ria, id est antequam ccepissent cuin saeculo ista f sunt in Asia, ex quibus est Phygelus el Hernioge-
tempora, qusesuis spatiis volvuntur et iranseunt. t nes. Det misericordiam Dominus Onesiphori do-
Nani ante saeculumnon erat tempus, sed asvum; sed t mui, quia saepe me refrigeravit, et calenam meam
cum saeculo,sicut diximus, exordium babuit lem- t non erubuit; sed cum Romam venisset, sollicite
pus, quando coepit mutabililas et vicissiludo diei et < me quaesivit et invenit. Det illi Dominus inveniro
noctis. Et in illo aetatis aevo, postquam mundus fie- < raisericordiara a Domino in illa die. Et quanta
ret, dala est nobis in cousilio divinae Providentiae < Epliesi minislravit mihi, tu melius nosli. >
per Cliristum isla gratia,- sed nunc manifestata est in ldcirco opus esl ut tu bonum depositum a Deo
nostrae vocalionis et salvationis complelione per tibi vel a me commendatum diligenler custodias,
illuminationem Sidvaioris nostri Jesu Christi, id est quia scis quod aversi sunt, id est recesserunt a me,
per illuminationem novse scientiae quam Salvalor omnes qui in Asia sunl licli, a quibus maxime est
attubt, et qua nos illuminavit, aperiens nobis sen- tibi cavenduro, ne furentur deposilum tuum. Illi de,
sum ut inteUigeiemus Scripluras (Luc. xxiv). Qui „ Asia qui fictocordefuerani ciim Aposlolo, simulan-
desiruxii, etc. Hsecest illa gratia, quod sciboet Sal- les se.ejus amicos, reliquerunt eum, cum viderent
valor mortem qmdem nostram destruxit, vitam aulem ipsum in arcto consliiutum. Et istos ad hoc nunc
et incorruplionem sua resurrectione illuminavit, id commemorat, ut Timotheus sibi caveat, ne et ipse
«st clata luce manifestavit, ut sit vita et incorruplio similiter ab eo se avertat. Omnes, inquit, at-er.-.t
animae et corporis, ad quam nos lendere voluit. Et sunt, a mc, non quidem omnes qui sunt in Asia, sed
banc illuniiuationem fecit per Evangelium, id est omnes illi Asiani, ex quibus esl -Phygelus et Hermo-
per manifestalionem Evangelii, in qua denudanlur genes, id est qui lales sunt in Asia, quales isli duo.
ea, quae in" lege velabantur. In quo Evangelio im- llli simulatores tandem se qui essent delegentes,
mobilis posilus sum ego prmdicalor, id est praeco terga mihi dedere in Jaciem sednon ila fecit Oue-
clamans, ef apostolusYid est legalus poteslatem ha- siphorus, vel familia ejus. Onesiphori beneficia
bens, el magister genlium, id est quotidie gentes commemoranlur, ut et Timotheus hunc imit-lur,
docens. Ob quam causam, id est quia Evangelium ipsique graliam reddat, et in -eo conlidat, quoniam
praedico, eiiam hmc adversa nunc Romaetanta pa- Ephesianus vel Asianus est. Qui cum ad imperato-
iior, scd non confwidor, itl osl non erubcsco in om- rcni, utpote qui nobilissimus eral, magnaeque di-
i4E>5 HERVES BURGIDOLENSIS MONACOI UM
labora sicut
gnitalis, seu pro qualibet alia causa Romanivenis- A fidelibus. Et in hujtismodi exercitiis
sel, requisivit ubi esset Apostolus ; et cum didicis- bonus miles Chrisli Jesu. Et, ul more strenuimilitis
set illum essein carcere, non est dedignalus veniie Christi possis agere, audi qualiter agat quis talis
ad illum, sed ccnsolatus est illum, et prsebuil illi miles : Ncmo militatts Deo, implical se negotiis sm-
dominis servire
quae necessaria erant. Et hoc eslfquod Aposlolus cularibus, tquia nemr potestduobus
pro magno^commeinorat. Et quia miseiicordes mi- (Matlh. vr; Luc. xxi)[ > id estDeo et saeculo, Cleri-
sericordiam cOnsequcntur, misericordiam illi a Do- cus hac sententia lenetur, Si enim non contentus
mino retribui preeatur (Malth. v). Det, inquit, ».-• slipendiis quae"dealtapi, Domino jubento, eonsequi-
sericordtam Dominus domui, id est familiaa Onesi- tur, exercet mercimonia, inlercessiones vendit, vi-
ma-
phori, quia non solum ipse, sed et famllia quae cum duarum munera libeiiter accipit: hic negoliator
minus aulem
ipso venil, smpe me refrigeravii suo colloquio et gis polest videri quam clericus. Multo
consolalione, ac poenarum mearum mitigatione, et licel monacho, ut sit [negoliator sseeulariiim merci-
bonorum suorum rninistratione; et catenam meam moniorum, vel implicalus curis ssecularibtis. Ilaque
non erubuil, sicut prsedieti simulatores, qui aversi definilio boni mililis Cbristi est, "quia soli Deo qui
sunt a me, sed cum venisset Romam sollicile me dividi non potest, iotus militans, non implicat se
qusesivit, ut openi mihi ferret, et invenit, Hic oslen- negotiis saecularibus,jid est non se involvit propter
ditur quia fideles qui sunt in carcere vel in inflrmi- terrena lucra curis el actionibus saeculi, sciens ibi
tate, vel alicubi iii alflictione tenentur aliqua neces- mullos peccatorum laquens abscondi, ut solis dhi-
silate, sollicite debent ab bis qui misericordiam a nis libere vacans, ei 'placeat cui se probavil, id est
Deo exspectant, inquiri et refrigerari. Det iili, id devovit. Et vere bonus miles praeter regis sui mili-
cst Onesiphoio qui tam misericors in me fuit, Do tiam nihil debet agere, si eidem regi vull piacere,
minus Chrislus invenire misericoidium a Deo Palre sub cujus signis decr )\It militare, quia agonista qui
tn illa die judicii de qua saepius cogito. Det illi Do- cororiam appetit, agoiiem 6uum debet legitime per-
minus invenire misericordiam a Domino. Tale est ficere. Et hoc est: Nam qui cerlat in agone, id est
illud quod in Genesi legitur : «Pluit Dominus super qui cum adversario coniligit in cerlamine, non co-
Sodomam ignem et sulphur a Domino (Gen. xix). > tonatur, id est non consequitur victoris praeinium,
Haec qriae dixi, fecit mibi Romae Onesiphorus. Et nisi legitime, id est prout lex agonis poslulat, cer-
quanla ipse mihi Ephcsi ministravit, lu metius nosti, laverit. Sic et athleta Christi qui cum diabolo pu-
quani isla quae seribo, qitoniam illa vidisti. gnat in agone praesentis, vilae, non percipiet coro-
1
CAPUT II. 2 nam aeternae gloiiae, nisi vietor fuerit secundum'
f Tu ergo, fili lni, confortare in gratia quse est legem Chrislianse pugnse. Delectet igitur mentem
< in Cbristo Jesu ; et quae audisli a me per multos roagniludo praemioium, sed nondeterreat certamen
>« iestes, bsec commenda fidelibus boroinibus, qui laborum, qula ad magna prsemia peryeniri nun po-
« idonei erunt et alios docere. Labora sicut Lonus test, nisi per magnos labores. Et profectus fidelium
< roiies Christi Jesu. Nemo militans Deo implicat sine lentat-one non provenit, nec sibi qttidquam in-
« se r.egotiis saecularibus, ul ei placeat eui se pro- noiescit nisi probationis examine. Nec coronabitur
< bavit. Nam qui certat in agone, non coronatuf nisi vicerit, neque vincet nisi certaverit, nee cerla-
« nlsi qui legitime cerlaverit. Laborantem agrico- bit nisi inimicum habens et leutationi resistens.
t lam oporlct primura de fructibus accipere. lntel- Prosunt ergo justis labores cerlaminum, quia per
t lige quae dieo. Dabit enim tibi Dominus in omni- hos merenlur coronafi. Dixi quia miles Dei non im-
« buslntellectuni. > plicatur negoiiis saecularibus, nee juslus certalor
Quandoquldem Onesiphorus aliis recedenlibus transgredilurlegemcertaminis, sed tamen laborantem
rae quaesivit, et raulta mihi non solum Romae, sed agricolam, idesl prffidicaiorein oporietprbnum, id est
Ephesi ministravit, ergo tu, fili mi, exemplo illius ante alios accipere de fruclibus agri in quo laborat,
eonfortare. Tu, quasi dicatur : Tu confortare quo- 5 id est de carnalibusjbonis Ecclesiae. Timolheus isle
niam alii defeceiunt. Cortfortare in grulia qum in exemplo Aposlob labore manuuro suarum volebat
Chrisio, ut non soltim in ea maueas, sed etianrro- vhere, et ab eis quibus verbum salutis praedicabat,
bustior lias in ipsa quotidie ad bona facienda et nihil aceipere. Unde. et penuriam mullam patieba-
prsedicanda, et mala pcr paiientiam superanda. Et tur, quia infirmus eral, et labori manuum vaeare
verba quw audisii a me per mulios le^tes, id esl per non poterat. Adnionet ergo eum sub specie agrico-
multorum teslimonia prophelaram confirmala, jiaec 1«, ut de agro quem jcolit, fructum quo sustentetur
commenda fidclibus. Vel per multos testes htec non spernat accipere. llaque quoniam sciebat illum
lommenda fidelibus, id est coaojutoies tibi consti- corpore iiifirmum, necin opere corporali posse la-
rue, pei quos isia quae le docui comrnendes fideb- boiare, dicit illi quod miles Dei ssecularibus nego-
nus, id est saii-Bfidei hominibus, icl est sine fraude tiis se non implicai,! ne forte cura indigeret victu
fideliter agenlibus, qui vila el scienlia et facundia quolidiano, vellet ab eis, quibus E\angelium mini-
erunl idonei etiam alios docere, siuit ipsi docentur a strabat, aliqua sibi uegoiia qujerere, quibus animi
te-veLa tuis adjuloribus. Ila enirn niul iplicabitur ej'us implicareiur inlenlio. Aliud est enim, corpore
docii ina virlutis, et crescet religio. Commenda haec laborare aniroo llbero, sicul op^fexpoie.t, si non sit
1157 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. II AD TIM. 1153
fr-Uiduieiitus,auta\arus,etprivat:erei . slirpe David incarnatus esse et post morlem resur-
avidus; aliud A
autera ipsum animum occupare curis colligendae rexisse, licet perveisi negent. In quo Evangelio la-
Elne corporisiabore pecuniae, sicut vel negotiatores, boro usque ~ad vincula, et lu similiter agere debcs,
vel procuratores, vel conductores faciunt. Cura vi-' Laboro.. usque ad vincula in Evangelio, quoniam
deUcet praesunt, non nianibus operantur; ideoque universos praecedentes labores, et ad ultimura \ in -
'•psura animum occupant babendi solliciludine. Ti- cula patior in evangelica praedicalione, habitus quusi
inolbeum ergo ne in talia incideret, quia per infir- male operans. Et ego quidem in corpore meo vincula
niitalem corporis operarf manibus non poterat, sic porto, sed verbum Dei non alligalum, quoniara libere
exborlalur et consolalur : Labora, inquit, sicut bo- procedil ex ore meo; nec solura prsesentes sermoni-
nusiniles, clc, usque, nisi legitime certaverit. Hic, bus instruo, sed et absentes episloli. eoi.firino. Quia
fleille angustias pateretur, dicens : < Fodere non va- ego ligari possum ab 'eis qui vcrifali conlradL-
leo, mendicare erubesco (Luc. xvi), > adjunxit sta- cunt, non ipsa verilas quam loquor. Sic et tu i:t
lim : Laborantem agricolam oportet primum de fru- illis poenis non debes a praeJicatione veiilalis ces-
ciibus percipere, secundura id quod ad Corinthios sare. l
dixeral : < Qtiis planlatvineam, et de fruclibus ejus < Ideo oninia susllneo propter eleetos, tit et ipsi
ison edit? > (I Cor. ix.) Fecit ilaque seeurum, non R • « salutera cobsequantur, quse est in Christo Jesu,
ad hoc ut Evangelium venderel, sed taraen ut ab eis « cum gloria coelesti. Fidelis serrao. Nain si conr-
quibus Evangelium rainistrabat, et quos lanquam « mortui jsumus, et convivemus; si snsiineraus, ct
vineam vel agrum excolebat, buic vilae neeessaria « conregnabimus : si negaverimus, ct ille negabit
(quse sihi suis manibus exhibere non valebat) suroeret. « nos; si noif credimtis, ilie fidelis permanet, iio-
Laboranlem agricolam oporlet primum de frucii- « gareseipsum non potest. Haeccommatie, testifi-
bus, etc, id est, illeqtti labofat in verbo prsedicatio- « /Cans coram Domino. >
nis et regimine Ecclesise, debet, sieut primus esl, ex Dixi cjuia verbum Dei non potesl alligaii. Et ideo,
bonis ecclesiaeprimus sumere, et sic creteris distri-' id est quia cobiberi non posstim a praedicalione ve-
buere. Inlellige, id est discerne, qum di'co,-etsividear ritatis, sustineo libeiiter omnia mala, quae mibi pr,>
eontrarius esse, et conlra id quod ipse facio, dicere. bac re inferuntur, et hoc facio propter electos, quia
Tu enira infirnius es, ideo debes accipere; ego vero bis qui ad vitaro pracdestinali sunt, valde profic.t
si acclperem, scandalum generarem. Ei bene pote- quod nulla me pcenarum acerbilas ab iiistantia pitc-
rishaeciia inlelligere, quia Domintts tibi inielleclum dicationis frangit.' Vel quia sum memor resurre-
dabit non solum in his, sed et in omnibus. *
xisse, ideo sustineo palienter omnia propter eleclos'
t Memor esfo Jesum Christuni resurrexisse a exeinplo mei informandos, ut et ipsi
quemadmo-
t moriuis ex semine David secundum Evangelium dum ego suslinenies, consequanlur verani sutuiem,
< meum, in quo laboro usque ad vincula quasi qum esi in Chrhto Jcsu, et conscquantur eam CUHI
< male operans: sed verbum Dei non esl alliga- gtoria cwlesti, ut simul accipiant et sahilem a-tei •
« tttm. > nam, et coelestem gloriam. El rste sermo de conse-
Ut legitime certando lendas ad coronam, memor~ cutione salutis et glorise eortira, qttos Deus in pra_-
eslo Jesum Chrislum resurrexisse a morluis, id est destinatione sua jaro elegil, fidelis est, id est veiax
sedula metlilatione in animo itto revolve Christum et nihil fallaeiae habens. Et vere fideliter iste sernio
per laborem passionis pervenisse ad gloiiam resur- complebitur. Nam si commortui sumus, id cst si
rectionis, teque similiter opporluno lempore ad glo- ctim Cbrislo mortui stnmis, Itoc est, si imitat^onc
riara resurreeturttm, si nunc pro ejiis noinine non mortis ejus mortiflcali sumus in baplisroo viliis, ut
lespueris amaritudines passionum. Fides resurre- ultra jam non vivamuS in eis, et convivemus,id est
ciionis Christi eos distinguet a paganis et Judaeis, eiiam cum illo viveinus in seterna bealitudine. Et
quia illi credunt esse eum crucilixum, nos autem si sustinemus athersa pio ejus nomiue, sicut ill)
credimus eum die tertia lesunexisse. Libeisler enim j0 susli-iuit pro noslra salute, tunc ei conregnabimut,
credunt crucis conlumeliam, sed confileri nolunt id est cum illo regnablmus participes regni ejus. Si
1esurreclionis gloriara, ideoque perpeluam sustine- vero ncgaverimus illum meiu passionum, el ille ne-
bunl ignominiam. Nos vero posl crucem etsepultu- gabitnos in fuluroj'udicio, dicens: < Nescio vos untle
rain alacriter confitemiir resurreclionis gloriam, ut sitis, recedite a me, operarii iniquiiatis (Mallh. vn,
ej'us exemplo per cerlamina spiritualium bellorttm xvv). > Hoc est enim quod ipse roinatus est, dicens:
accipere meieamur perennem victoriae coronam/ « Qui negaverii me coram hominibus, negabo el ego
Qui est ex semine David, quia.inconupta ejus Geni- eunicoramPalremeo(.Maf£.-.x;Lwc.xii). > \Wlsinon
trixveramde stirpeDavid duxit carnis originem. cvedimus de illo qtue credenda sunl, ille permanei
Nam Filius Dei, per queni facli sumus , et filius fidelis, id-est verax in his quae de seipso loctilus est,
bominisper assumptionem carnis facius est, ut mo- et non polesl negareseipsum.~Jiti qua re Dionysius
leretur propier delicta nostra, el resmgeret propfer Areopagita sic argumenlatur : Suimet negatio ca-
juslilicationem noslram [Rom. iv). El hoc secundum sus verilatis est. Verilas autem 6v est, ef ver.tatis
Evangelium meum, quia secuntlttm aulhenticam \e- casus non c.'v."Ov\ero imerpretaiur exislens, \el qui >
xilatera ineae prjedicalionrs asscritur-Cbrislus, et ex esi. Si igliur verilas ov esi, negatioqtte verilatis non
15"fl IIERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 1400
2v, ovzo; casus, ex onte cadere. Deus cadere non A ul neque sanctum acs canibus, nec roargarilas por-
potest, et non esse non ov. Tanqttam si qttis dixe- cis (Matth. \n), sed,j prout oportuerit, secundum
rit, non posse non potesl, et nescire secundum pri- qualitatem uniuscuj'usque personae verbum Dei an-
valionem uescit. Hsec ex dictis Dfonjsii. Si ergo nunlies, et nihil pravaeintelligenliae admisceas. Hae-
Deus non potest negare sc, et non potest mentiri vel retici enim non rectej sed perverse traclant verbum
aliquid injustum facere, qtiomodo est omnipotens, verilatis, quia conaiitur illud ad pravitatem sui
nisi quia hsec vel his similia posse non est poten- sensus inflectere. De quorum doclrina subditur:
tia, sed impotenlia? Nani qui talia potest, quod < Profana autem et vaniloquia devita. Multum
sibi non expedit potest, et quod non debet potest. < enim proficiunt ad impietatem, et sermo eorum ut
Quae quanto magis polest, lanlo magis ad\ersitas < cancer serpit. E\ quibtis est Hymenaeus et Phile-
et perversitas possunt in illum, et ipse minus con- < lus, qui a
veritalejexciderunt, dicentes resurre-
tra illas. Qui ergo sicpolest, non potentia potesi, «-ctionem jam factam, et stibverlunt quorumdam
sed impotentia. Sed Detis inde vcre est omnipotens, < fidem. Sed firmum limdamentum Dei stal, babens
quia nili.il polesl per impolentiam, et nihil potest <_signaculum hoc : Cpgnovit Dorainus qui sunt ejus,
contra eum aliquid. Recte itaque de omnipotente < et discedat ab iniquilate omnis qui noininat no-
diclum cst, quia negare seipsum non polest. Nam R f men Domini. s
et de Judaeis legimus, quod proplerea non poterant Yerbura veritalis, ut dixi, recle tracta. Sed pro-
credere, quia dixit IsaLis : « Exraecavit oculos eo- fana, id est verba haereticorua aliena a pietatis re-
rum el induravit cor eorum (Isa. vr; Joan. xrr). » Iigione, et vaniloquia\ eorum, id est dicla ipsorum
Sic autenr dictum est, non poleiant, ubi intelligen- quaevacua sunt ab omni utililate, devita. Et quare ?
dum est quod nolebant, sicut et de Deo nunc dici- Quia, si audita fuerint, proficienl mullum ad impieta-
lur, quia negare seipsura non potest. Sicut ergo tem perlidiae roborandara et augmenlandam, dum
quod Dominus seipsum negare non potesl, laus est destruunt fldei pietalera, et sernw eorum serpil ut
voluntatis divinae, ita quod illi non poterant credere, cancer, id est magis ac magis occupal et devorat ac
culpa est volunlatis liumana?. Hwc commone alten- nraculal mentes, in quibus radicare coeperit, sicut
dere et servare, teslificans, id est ul idoneus lestis morbus qui dicitur cancer, latius semper occupat,
aflirmans, ea coram Domino,id csl iit oculis Dei qui el foedat ac devorat illam par tera corporis in qua
nos prasens aspicil. nascitur; vel, sicut piscis qui dicitur caneer, nonjn
< Noli conlendere verbis. Ad nihilenim utile est, anle, sed retro tendit, sic sermo eorum non audilo-
< nisi ad subversionem audieniitira. SoIIicite atiteui -, res suos ad Deum ducit, sed a Deo retrahit, et
« cura teipsum probabilem exhibere Deo, opera- apostalare facit Ex qttibus^ sic loquentibus est
< rium inconfusibilem, recte tractantem verburo Hymeumus et socius\ ejus Pldletus, qui a veritate
< veritatis. > fidci, in qua positi fuerant, exciderunt, imitantes
Ilucusque dedit rationes cur esse debeat constans diabolum, qui in verilate non slelit (Joan. \m),
in preedicalione. Et ne ipse studio conslanlise vellet dicemes jam esse factam resurreclionem in eo-
contentionibus more garrulorum deservire, noli, rum cordibus, qui iCrediderunt, nec alianr anr-
inquit, verbis contendere. Non ail, noli ralionibus plius futuram ; et tabbus dictis subvertunt quorum-
contendere, quia hoe bonum cst, sed, noli conten- datn ftdem, ut non credant corporum resurrectio-
dere verbis, ubi procax garrublas est. Ideo noli nem. Omnes enim sectse, qttae se aliquam religio-
verbisconlendere, quia ud nihil est uiile sic conten- nem hominibus inselrere prajsumpserunt, non ne-
dere, id est ad nihil valet hujusmodi contenlio, nisi gaverunt islam mentium resurreclionem, ne dicere-
ad subversionem audieniiunu Auditores enim per lur eis : Si non resurgit anima, quare inihi loque-
banc subvertuntur, puiantes advcrsarios habere ali- ris ? Quid in me facere vis! Si non facis ex dete-
quam lationabilem causam, dum sie eos clamantes riore mehorem, quaremihi loqueris? Si non facis
atlendunt. Liligiosa verba desere, et adversarios jQ ex iniquo justura, quare mihi loqtteris? Si autem
tuos bonis operibus \ince. Et hoc est : Sotlicile facis ex iniquo jiisltim, ex irapio pium, ex stulio
cura teipsum exhibeie Deo probabilem, id esl Iauda- sapientem, fateris resurgere animam meam, si tibi
bilem, ut scilicet te talem Dei oculis exbiheas, qua- obtemperavero, si tibi credidero. Volentes ergo
tenus ipse le approbet. Et exhibe te operariumin- ciedi sibi omnes qui instituerunt alicujus etiam
confusibilem, vel secundum alios codices irrepre- falsae religlonis sectam, negare istam resurrectio-
bensibilem, quod idem signifieat. E\ reprehensione nem mendacio non potuerunt. Omnes de ista con-
cuim nascitur confusio illi qui reprehenditur; et sonserunt, sed multi jcarnis resurrectionem negave-
qui non potest reprehendi, non eonfundilur. Exhibe iunt. DfXerunt in iiclej'am faclam esse resurreclio-
le ergo operarium inconftisibilem, id est irrepre- npm. Attendentes enim verba quse assidue dieit
hensibilem, id est lalem le fac in cunctis operlbus Apostolus, quia et mortui sumus cum Christo, et
tuis, ut in nullo eorum suslineas confusionem vere- resurreximus cum eo, nec intelligentes quare isla
cundiae, nec reprehendi possis in aliquo, nec quis- dicantur, arbilrati sunt }am faetam-esse resurre-
quam improperare libi \aleat quid dignum confu- clionem, nec ullain ullerius in fine temporum esse
fcione.Et exbibc le recfc traclantcm verbum vcrilatis, sperandam. Et talibus nunc resistit idem apostolus.
1461 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. - IN EPIST. II AD TIM. 1462
Ex quibus, tnqnii, est Ilymenseus et Philctus, quii A . slrse fidei apparebit impressum, si propria sponte
a vcritale exciderunt. dicentes resurreclionem jamr recesserimus ab iniquilate. Ab iniquis enim rece-
faclam esse, ct subvcrtunt quorumdam fidem. Jami dere non possuraus, quia mista est palea tritico
factam esse resurrectionera dicebant, sed eo modo,, donec area venliletur. Mira comparalio. Nam ccco
ut non speraretur alia; et reprehendebant homines,. in ipsa area irilicum recedil a palea cum exspolia-
qui sperabant resurrectionem carnis, veluf jara re-- tur, et non recedit ab area cum triluratur. Quando
surrectio quae promissa erat, credendo impleretur[• autem omnino separabitur ? cum venerit ventilator.
in menle. Subverierunl, inquit, fldem quorumdam. Ergo modo area in orbe terrarum esl. Necesse-est
Et quasi dieeretur ei, et quis eis potest resistere,, ut si proficis, inter iniquos vivas, quia Abel esse
subj'ecit statim : Sed firtnum fundamentutn Dei stat. noii potest, quem Cain roalilia non exercet. Ab ini-
Fides quorumdam infirmantium, et ad electorumt quis recedere non potes, ab iniquitaie poles. Salis
sortein non periinentiura subvertilur. ab haerelicis,. enim fixum atque immobile velut sigilli impressione
sed firmum fundamenlum Dei; id est firma fides,, debet corde retineri Jerusalem captam ab hujus
quam Deus per Spirilum sanctum in cordibus ele-. sspculi Babylonia, decuisis lemporibus liberandam
ctorum suorum fundavit [a/. solidavit], stat, id estt esse, nullumque ex illa fore periturum, quia qui
riullatenus subverli vel inclinari potest, habens hoc; " peribit, non ex illa erat. Recedat ergo ab iniquitale
signaculum, id est hanc velut sigilli impressionem,, omnis qui nominat nomen Domini, quia nisi ab
quia scilicet cognovit Dominus qui sunt ejus, el disce- illa recesserit, non ei proliciet nominaliojDomi-
dal ab iniquitale quicunque nomen Dotnini nominat. nici nominis, quoniam < non omnis qui dicit Chri-
Hoe signaculum cordi suo impressum bonus habet,, i sto, Domine, Domine, inlrabit >in regnum coelo-
id cstiianc cogitationem suaemeuti firmiter infixam,, rum, sed qui facit voluniatem Patris ejus (Matth.
ut apud se dicat : Quid mihi prodesset, si exteriusi vn). >
simularem esse justum vel flderem, et inteiiuS ne- < In magna aiitpm domo non solum sunt vasa
quam essem ? Nibil. Quia qrri corda omnium inspi- < aurea et argenlea, sed et lignea et fictilia, et
cit, ipse novil qui sunt ej'us. Ideoque veraciter ini « quaedam quidem in honorem, quaedam autem in
oculis ejus studeo fidelis vcl jusltis apparere, ut < conttimeliam. Si quis ergo emundaveritse ab
possini ad eorum sortem qui sunt ejus, perfinere. . istis, erit\as in honorem, sanctilicatum et tilile
Talis cogilalio est divini sigilli impressio. Per hocs < Domino ad omne opus bonum paratum. >
eliam hseresesetomnia saluli conlraria devitat, quiai Ab iniqttitate recedat, qtii nonien Domini nomi-
Lcit debere discedere ab Iniquitate orones qui Domi-, • p nat. Scd ab iniquis, tit diximus, non potest rece-
lium invocant. Haec ilaque sigilli impi-essio, qua di- dcrc, quia in magna domo, in Ecclesia loto orbe
stiuguunlur a caeteris qui subvertuiilur, est in fun- dilalala, non solum sunt aurea cl argenlea vasa, id
damento Dei firmo, id est in robusta fide eleclorum esl justi sapienlia et eloqttenlia praedili, sed el lignca
Dei, quia novit Dominus qui ad ejtis haeredilatem ei ficiilia, id est peccalores comburcndi el confriii-
periineant; el aliis recedentibus a fide, illi qui prae- gendi. Cum enim auro sapientia -.el chai-ilas, et
destinali sunl, non possunt reeedere, vel si recesse- argenlo eloquentia designari solcat, per aurura quod
rint, necesse est eos redire. Wec moveat quod sa)pei pretiosius est metallis oronibus, inielliguiilur nunc
diabolus seducil eliara illos, qui regenerati, in Chri- illi. quos charitas, quas cseteris virlutibus praefer-
slo jam vias ingrediunlur Dei, quia novit Dominus tur, vel sapientia deeorat; per argentiim vero qiiod
qui sunt ejus. Ex his in aeternam damnalionem nsira claritate mieat, illi qui nitore acris eloquenli;e
nemniem ille seducitl Sic eos novit Dominus, ut resplendenl in eiuditione multortiro. Hi enim me-
quem nihillalet, etiam futurorum. Nam sunt etiam rilo vocanlur auroa et argentea \asa lninisterio
quidam ex eorum numero, qui adhuc nequiter vi- stnnini Regis apla in ejus domo magna. Lignea vero
vunt, aut etiam in haeresibus, vel in genlilium su- et fietilia vasa camales designant, quos ignis vitio-
perstitionibns jaeenl, et tamen eliam illicnovit Do- D I rura facile incendit, et impetus adversitalis frangil.
tninus qui sunt ejus. Namque in illa inefiabili prse- Sed et iu die Domini lignea haec vasa peenalis ignis
scienlia Dei, multi qui foris videntur, intus sunt; et incendio concremabuntur; ei fictilia ab eo cui data
roulti qui intus videntur, foris sunt. Et ne quis di- est ferrea virga, frangentur. Ifec tamen \asa sttnt
ceret, non curo amplius quid faciara, quia securus niinc cum vasis aureis et argenieis indomo magna,
sum quod si Dominus me novit esse suum, non quia cum tiectis admisti sirot reprobi nunc in Ec-
potero perire, et econtrario, si novitmesuum non clesia. El qumdam quidem vasa sunt ibi in honorem
esse, non jiofero ad salutem pervenire, subjungitur aeiernum eonstiluta, sicut aurea et argentea; qttm-
ulilis admoniiio, ut discedat ab iniquilale omnis qiti dam autem in coniumeliam opprobrii sempiterni
novit nomen Domini. Liberum enim arbilriura dedit congrua, sicut lignea et ficiilia. Et quandoquidem
nobis Domiiius, ut arbitrio propriae voluntalis rece- in hac domo sunt etiam vasa in bonestis usibus
damusab iniqtiiiate, et simus ex illis quos ipse no- deptilata : ergo si quis se emundaverit ab istis conlu-
vit suos esse, vel permaneamus in iniquitate, et meliae vasis, ut se reddat iramunem a contamina-
simus ex illis quos novit ad se non perlinere. Nam tione eoruni, eril vas in honorem depuiatum et san-
eiiioc est illud signaculitm, quod fundaijicnlQ 110- ciificalum, id est locus sancjtus Domino in bac do-
«63 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI .464
rno. Nam sicut in magna hominis domo, non in A sed litigare. Sed hujusmodi quaestiones devita, ut
qttalicunque loco ejus requiescit Dominus ej"us, sed non respondeas eis skiens quia generanl lites. Sed
in aliquo utique secretiori et honoraliori loco : sic- servnm Domini non oporlel liiigare, quia Hs generat
Dominus noster non in omnibus, qui in domo ej'us odium; sed oportet eum esse mansuetum, Id est
sunt, habitat. Non enim habitat in vasis conturoe- quasi manu assuetum, hoc est contractabilem, id
Iise, idesl in illis qui turpiludini vitiornm deser- est mitem vel lenem ad omnes, ut nemini sit asper,
viunt, sed in vasis honoris, id est in illis qui hono- id est quasi ferus; et docibilem, id esthabilem, ut
rabilem coram Deo et hominibus vitam ducunt. Qui facile doceatur. Hoc enim distat inter docilem et
emundaverit se ab his conlumeliae vasis, ut non sit docibilem, quod docilis est qui alios potest docere;
particeps eorum coinquinationis, erit vas in hono- docibilis autem qui facile potest doceri. Unde dici-
rem, sanctificatum in honorabilem bonestae actionis tur : t Erunt omnes dpcibMesDei (Joan. vi), > id est
usuni, et ulile Domino, id est utilitatem conferens facile docebuntur a peo- TJon oportet servum Do-
domui Domini, paratum ad omne opus bonum, ut mini Htigare, quia mundo et simplici oeulo opus est,
non respuat agere quidquid boni operis ei fuerit ut inveniatur via sapienliae, cui tantae malorum et
injunetum vel qualibet grave [al. qtiolibel genere] " perversorum hominumcleceptiones et errores obstre-
saerae aclionis vel verbo preedicalionis idoneum; punt, b,uos omnes evadere convenit, hoc est venire
et hoc erit tam sibi quam aliis prodesse, • seu ad certissimam pacem et immobilem siabilitatem
quaelibet gradum sacrorum ordinum tenere. sapientise. Vehernenter enim metuendum est, oe
. i Juvenilia autem desideria fuge, .seclare vero studio altercandi vel contendendi quisque non
< justiliam, fidem, charitatem, pacem cumbis qui videat quod a paucis videri potest, ut parvus sit
< invocant Dominum de eorde puro. Stultas aulem strepitus contradicentium, nisi et sibiipsi obstre-
« el sine disciplina quaestiones devila, sciens quia pant. Recte ergo dieitur, quia servum Domini non
» generant Htes. Servum aulem Domini non oportet oportet litigare, sed mitem esse ad omnes, et doci-
« litigare, sed mansuetum esse ad omnes, doeibilem bilem afque patientetif. Et ne quisquam ex eo putet
< -patientem, cum modestia corripientem eos qui re- cessandum esse a eoi-reptlone erroris alterius, ad-
< sistunt veritali, nequando det illis Deus poeniten- j'ungitur quia oportet eum esse cum modestia corri-
< tiam ad cognoscendam veritaiem, et resipiscant a pientem eos qui resislunt. lla nos nec deesse conve-
< diaboli laqueis, a quo capli fenentur ad ipsius nit fratrura correptioni, nec sludere certamini. Quo-
< volunlatem. > modo eum modestia corripimus, nisi cum lenitatem
Dixi quia in doroo Dei sunt vasa honoris et vasa cordis retinemus, et aiiquam medicamenli acrimo-
contumelise. Sed, nefias vas inhonesti usus, fugeju- niam verbo correplionis aspergimus ? Pax igitur et
venilia desideria, quae te juvenem prosequuntur, ne dileclio in eorde retinjenda est, modus autern so,r=-
ad consensum pravae delectalionis te possint appre- mpnis, sive acrius, sive blandius proferaiur, sicut
bendere. Haec, inquam, fuge, sed justitiam sectare, salus ej*usqui corripilur, poslulare videtur, mode-
tie te possit eflugere. Sectare, id est frequenter se- randus est. Modeste sunt corripiendi illi, qui adhuc
quere eam per viasjustarum actionum, in quibus procaciter resistunt, nequando del illis Deus pmni-
-,te praecedit, ut possis eam apprchendere. Similitcr tentiam. Nam correptionis utilitas, quaenunc maj*or,
et fidem sectare, ne le in aliqua parte regula fidei uunc minor pro peccalorum diversitate salubriter
lalere possit vel eftugere. Sed quoniam operatio adhibetur, tuncest salubris, quando supernus ine-
justitiae et veritas fidei non prodest sine charitate, dicus respicit. Nou' eiiim aliquid .proiicit, nisi cum
sectare et charitalem, ut per eam operetur lua fides facit, ut peccati sui qpemeunque poeniteal; et quis
opus justitiae. llla enim fides est salutifera, quae per hoc dat, uisi qui respexit Petrum negantem, et fecit
charitatem oporatur. Et sectare pacem cum bonis, -fleutem? Ideo non solum cum agitur pcenitentia,
ut nuiiquam discordes ab eis vel inquietes eos. Sive verum et ul agalur nejcessaria cst ejus misericordia.
Ila : Sectare justitiam, faciendo unicuique quoJjus D Hic sermo quo dicilur, nequando; pro, si forte, po-
exigit; et fidem invisibilium bonorura, non invisi- nebatur antiquitus, sjed modo inusitatus babelur.
biles honorcs, quos juventus desiderare solet, id Corripientem, inquit, psijwi resistunt, nequando, id
est charitatera, ut diligas Deum plusquam te et est si quando, \el si forle det illis Deus poenlten-
proximunij tanquam te, qtiod j'u\enius ssepe negli- tiam. Yel etianr ita pblest haec sententia concor-
git, id est pacem eui manifeste repugnat desiderium dare. Non desperemus de eorum salute qui adhite
juvenlulis. Pacem, inquam, sectare non cum per- resistunt, sed corripiamus eos, ne nobis eos non
v ersis, sed cum his qui invocant Dominum de corde cqrripientibus, Deus aliquando per seipsum det eis
puro, id est qui cor suura purifrcaverunt, id est po?nilentiam, et erubescamus qui de salute eorum
Deum in illud venire piis oralionibus petunt. desperabamus. Ob boc enim studere debemus, ut
Hsec, ut dixi, sectare. sed slullas et sine disciptina eos ad poeiiitentiam convertamus , ut niercedem
quwsliones cave. Stultae quaestiones sunt, insolubiles nobis inde conquiramis, liequando sine nobis pe"r
et secrela liumano generi prohibita quaerentes. Sine internaro aspirationem det illis Deus pwnileiiliam, et
disciplina vero quaestiones, quae non humiliter ac nosmercedem indenon habeamus. Det IHis pceni-
inodesle fiunt, el quas qui facit, non discere vult, tcnliam erroris sui ad cognosccndam veritalem ca-
«6i COMMENT.IN EPISTOLAS PAULL — IN EPJST. II AD TIM. 14GS
tholici dogmatis.-quod ignoranfes impugnabant; et A gustinus haec a pastoribus Ecclesiae specialius remo-
rtsipiscanl a luqueis diaboli, a quo capti tenenlur ad vere sludens, loquilur: Non sint seipsos amar.les,
votunlutem ipsius implendam. Resipiscere est qttasi qui pascunt oves Chrisli, ne tanquara suas, non lan-
resapere, cum quis ab eo quodmale sapuit revertitur quam ipsius pascant eas, et velut ex illis sua Iucra
ad illud quod antearecte sapuit, vel sapere <Ie- quserere videantur, sicut amatores pecunise ; vel eis
buit. dominari, sicttt elati; vel gloriari de honoribus, quos
CAPUT III ab eis sumunt, sicut superbi; vel intantum pro-.
« Hoc autem scito, quod in novissimis diebtis gredi, ui eliam haereses faciant, sicutblasphcmi,
< instabunt lempora periculosa, el erunt. homines nec cedanl sanctis palribus, sicut parenlibus non
< seipsos amantes, cupidi, elati, superbi, blasphemi, obedienles; et eis qui illos corrigere volunt, quia
< parentibus non obedienles, ingrali, scelesti sine perire nolttnt, roala pro bonis reddant, sieut ingrati;
« affectione, sine pace, criminatores, inconiinentes, interficiant animas suas et alienas, sicut scelesli,
< immites sine benignilatc, prodilores, prolervi, malerna Ecclesiae visceradirumpant, sieutirreligiosi,
< tumidi, voluptatum . amatqres magis quam Dei, non compatientur inflrmis, «icut sine aflectione-;
< habentes quidem speciem pietatis, virtutem au- alios quiescere non sinant sicut sine pace; faroam
< tem ej*usabnegantes. > B sanctorum maculare conentur, sicut criminatores;
Qui tenentur iUaqueali a diabolo, resipiscent for- cupiditates pessimas non refrenent sicut inconti-
lassis aliquando; sed lamen hoc scito quod tales nentes; exerceant lites, sicut immites; nescianl sub-
abundabunt in novissimis diebus,id est in novissima venire, sicul sinebenignitale; indicent inimicis pio-
selate. Tunc enim instabunt tempora periculosa, in rum quse occultanda cognoverint, sicut proditores;
quibus multse periclitabuntur animre, et deinde pe- humanam verecundiam inverecunda excogilatione
riculosa, quia tune erunt homines seipsos amantes. perturbent, sicut procaees; superba scientia inflen-
Nescio enim quo inexplicabili raodo quisquis sei- lur, sicut tumidi; lsetitias carnales spirilualibus
psum, non Deum amat, non se amat; et.quisquis gaudiis anteponant „ sicut voluptatum amatores
Deum, non seipsum amat, ipse se amat. Qui enira magis quam Dei; simulent religionem, sed hanc in
non potest vivere, de se moritur utique amando se. veritate non teneant, sicut habentes quidemspeciem
Non ergo se amat, qui ne vivat, se amat. Cum pietatis, virlutem autein ej'us abnegantes. Haecenim
autem ille diligitur de quo vivitur, non se diligendo atque hujusmodi vitia sive uni horaini accidant om-
magis diligit, qui proplerea se non diligil, ut eum riia, sive his alia, et aliis alia dominentur, ex illa
diligat de quo vivit. Qtiia vero circa -linem saeculi radice quodammodo pullulant, cum sint homines
maxime abundabunt, qui negleclo Dei ac fratrum C seipsos amantes, quod vitium maxime cavendum
amore, seipsos male amabunt, et sic amando se est eis qui pascunt oves Uhristi, ne sua quaerant,
peribuut, ideo tempora^ periculosa tunc inslabunt. non quae Jesu Chrisli, et in usum cupiditatum sua-
Erunt homines seipsos aniantes, quia non curabunt rum conferant, pro quibus sanguis Jiisus est
nisi de seipsis; nec quaerent nisi propria lucra, Christi.
propria commoda, proprios honores, proprias glo- f Ethos devita. Ex his enim„sunt qui penetrant
rias. Et ab hocvelut fonte, quod seilicet erunt se- « domos, ct eaptivas ducunt mulierculas oneratas
ipsos amantes, manabunt mulli vitiorum rivi. Nam t peccatis, qtiae dttountur variis desideriis, semper
,quia secundum praesentem vitam seipsos male dili- < diseentes, et nunquam ad scientiam \eritatis per-
gent, ideo erunt cupidi pecunise, elati corpore, su- < venienles. >
perbi mente, blasphemi, id^st falsa^et impia deDeo In novissimis diebus tales erunl homines, quales •
loquentes; parenlibus, sive carnalibus, sive spiri- descripsi, el hos devita, quiajain multi ex his appa—
tualibus, non obedienies; ingrati benefactoribus; ruerunt. Ex his enim sunl, qui penetranl domos, etc,
scelesli, id esl transcendentes domum peccati, el in Non ait, penelrabuiif, tanquam futurum praenun-
alrocia graviter delapsi; sine ajfectione, id est sine r. tians, sicut supra dixerat, inslabunt tempora peri-
visceribus compassionis; sine pace, id est discordes culosa, sed ail, penelrant rlomos, el cuptivus ducunt
et inquieti; criminatores, id esl crimen bonis impin- mulierculas. Non ait, dticfciilvel ducluri sunt; sed,
gentes; inconlinenies, id est libidinem non cohi- jara ducunt. Nec pulandus esl boc loco pro tempo-
bentes; et imtnites, ld est asperi et litigiosi, sine ris futuri verbis praesentis lemporis verba posuisse,
benignitate, id est immisericordes; pmditores, id cst quandoquidem illos ab eo cui scripsit e\ilari admo-
secreta bonorum adversariis eorum delegentes; nebat. Nec tamen frustra dixit, in novissimis, diebus
protervi, 3d est procaces ; lumidi, id est vento su- instabunt tempora periculosa; elhinc,ea periculosa
perbias inflati; volupluium carnalium amulores magis futura demonslrans,-tales homines futuios esse prae-
quam Dei, sicut ipse dixit, quia < lux venit in hunc dixit, quia tanlo plures eiunt et magis abundabunt,
mundum, et dilexerunt homines magis tenebras quanto magis ajipropinquabilur ad finem. Videmus,
qtiam lucem (Joan. m). > Ilabe/tlts quidem in habilu ergo tales nunc abundare. Sedquid .si -abundantio-
tl verbis, sicut falsi monachi speciem pielalis, id est res erunt post nos , et omnino abundantissin.i,
similitudinem rcligionis; sed virtutcm ejus, id est quando jam jamque ipse finis instabit ? Ex his jam
rcm factis et moribus abnegantes.' Sed beattts Au- sunt haerelici, qui penetrant domos, id est intranl
i 107 HERYEI RURGIDOLENSIS MONACHI I UGS
ut secretc loquantur Illis qtiisuntintus. Yel domos, A magorum riiaraonis habere conatum declarat nunc
id e_rt conscientias xiudienlium \erbis seductoriis Apostolus , dicens: Quemudmodum Jannes , ele.
inale penelrant, et capiivas ditcunt mulicreulas, id usque, sicut et illorum ,fuit. Quia enim per ipsam
ost in caplivilalem errorum trahunt insipientes et coi ruplionem mentis inquielissimi fuerunt, in tertio
infirmas acviles et inconstantos, seu \irorum, sett sigiio dcfecerunt, fatenles adversum se esse Spiritum
mulierum aniraas. Animas dico, peccatis oneratas, sanctum, qui erat in Mojse. Naiii deficienles dixe-
ot ideo dignae erant setluci qum ducuntur variis desi- rtint. < Digittis Dei bic est (Exod. vm). > Sicut
deriis, id est nunc ista, nunc illa cupiunt, et ea quae aulem conciliatus Spirittts sanctus, requiem prsestat
jam teiienl fastidientes, alia semper appetunl, ac niitibus et humilibus corde : ita eonlrarius et ad-
novis delectantur. Tales enim facile deserunt veri- \ersus malignus spiritus imrailes et superbos in-
talem catholicam, et sermonibtis novorum crrorum quicludineexagitat. Quam inquietudinem muscae illae
libenter auiem accommodant; semper discenles, et bi'e\issimae significavcrunt, sub quibusipsl magi,
nunquam ad scienliam verilatis pervenientes. Semper sicui dictum est, defecerunt, dicentcs: < Digitus
discunt, et nunquam ad scienliam veritatis perve- Dei est. > Quorum insipientla fitomnibus manifesta,
niiinl, quistudium in discendo videnlur habcre, sed cum ostenduntur palam omnibus esse insipientes,
non veniunt ad hoc, ut discernant inter veritatem " ne jam aliquos seducere valcant, qui primo tan-
et mendaciutn, inter bontim et malum. Tales sunt quam per ijollieiiationem et ostenlalionem excel-
discipuii haerelicortim alque Jutlaei iRom. i). In hac lentis sapientiae seducebant.
cnim vita semper sunl discentes, el ad notiliam ve- < Tu autero assecutus cs meara doclrinarn, insti-
ritalis non perlingunl. Cum vero de liac vila exie- < tulionem, proposilum, fldem, longanrmilalem,
rint, j'am non eruiit discentes, sed erroi is sui mer- < dilectionem, palientiam, persecutiones. passio-
ceJem recipientes. Sic enim dictum est, semper di- t nes; qualia mihi facta sunt Antiochiae, Iconii,
seentes, ct atl vpritatis scientiani non pervenientes: i Lystris ; quales persecutiones suslinui, et ex om-
acsi dicerelur: Semper ambulr»ntes, etad viam non « nibus eripuit me Dpminus. Et omnes qui volunt
pervenientes. Non sokirn enim illuc non perveniuiit, < pie vivere in Christo Jcbu, pcrseculionem palien-
quo ducit.\ia, sed nec ad ipsaro viam pervenientes. < lur. '»
Nos autem semper ambuleraus in via, donec eo ve- Ilsereiicl reslsiunt vsrilati et sunt Circaiidem re-
niarausquo ducit via. Nunquam in iSlareroaneamtis, probi. Sed lu asseculus meam doctrinam, id esi ea
doriec perducat ubi maneamus. '
qtiae doceo didicisli, et scis aliis iradere, ot asSecu-
< Quemadmodum aulem Jannes et Mambres re- tus es instilutionem meam, id est quomodo institui
< stiterunt Moysi, ita et hi resistunt. veritati,'homi- vilam duceie, vel alios insfruere; et -proposiium
* nes corrupti mente, reprobi circa frdem, sed ultra meum assecutus jes, quia proposuisti "vnere sicut
« nou prolicient. Iusipientla enim eorurn raanifesta ego proposueraro, ui scilicet eodem modo vel eo-
* erit omnibus, sicut et illorum fuil. > dero lempore jejunes et vigiles, quo ego, et eaetora
Tales non perveniuut ad scientiain verilalis, sed similiter facias ; et fidem meam, quia similiier cre-
potius resislunt veritali, quae a ealholicis docloribus dis ut ego; et longaniinilatem, quia didicisti longani-
praedicatur, sicttt Jannes et Mambres resliterunt miter, sicut ego, inler ad\ersa non murmurans, ex •
Moysi verjtatem prsedicanli (Exod. vn). Hi enira spectare divina promissa; el dileciionem, quia didici
fuerunt roagi Pharaonis, quorum nomina nunc dicit et adversarios sicut cgo, diligere; et palienliam,
Aposlolus, sed in Exodo non leguntur. Et hoc est: qua toleres aequo animo aliena roala, sicul ego, nec
Quemadmodum autem Jannes et Mambres snb Pha- adversus euin doleas quitibi haec intuleril; elper-
rabne restiterimt Moijsi, ne de ^Egyptia servilute secutiones raeas de civitale in civilalem, quia tu
educeret populum Dei: itael hi hsereliei resislmtt mecum nonnunquam bas sustliiuisti;ct passiones,
veii'ali prsedieatorum, ne per eam fidqles ab igno- id est aflhcliones meas cl torinenla quia tu faclus
rantiae lenebris et a servitute pecoali Iibereulur. Ipsi U es earum particeps el nosti eas; et quuliu mihi ud-
dico homines corrupti menie, quia mens eorum vi- versa sunt Aniiochiw et lcottii, ei Lyslris, et quales
tiala est ab adultero diabolo, amissa eastilate, quae persecutiones, vel jbi vel aliis locis snstinui, lu asse-
est in Christo. Et sunt reprobi circa fidem, id est culus es, idest nosli et pailicipasti; ct in nulla re-
reti o a probitate conversi, circumeuntes exteriora licius sum ut deflcerem, sed ex omnibus me eripuit
fidei, sed intus non manentes. Ipsi taliter caplivant Dominus, et te similiter non deserct, scd eripiet.
mulierculas, id est misellas et hebetes animas, et Antioehise et Pisidhe jexcilaverunt Judaei persecu-
resistunt veritati, sed ulira non proftctent in sedu- lionem in Paulum el Rarnabaro, et ejecerunt eos de
ctione hominum. Nam itmpienliu eorum quae nunc ftnibus suis (Aci. xmj). A( illi excusso pulvere pe-
latet, dum ipsi putantur esse sapientes, erit omnibus flum in eos venerunl Ieonium. Ubi cum factus esset
manifesla per Joannem apostolum, sicut et illorum irapetus gentllium et jJuda.orum ctim piincipibus
fnii per Moysen. Per Joannem enim in Asia dele- suis, ut contumeliis afiicerent ct Japidaient cos, in-
geiur el deslruetur insipientia erroris eoruni, sicut telligentes confugerunt ad civitates Ljcaonlse Ly-
per Moysen manifeslata esf illorum in ./Egyplo. Ani- . sliam et Derbem, Supervenerunt atitem quidani ab
mositas haerelicoruin semper inquieta est, quos Antiochia et lconio Judsei; el persuasis turbis lapi-
1469 COMMENT.INEPISTOLASPAULI—IN EPIST. II ADTI.M. 1170
dantes Panbim, traxerunt extra civilatem, aestiman- ". __ firientin pejus, id esl succcssus habebunt In erroribus,
les eura morluura esse (Act. xiv). Et boc nuuc com- ct ad grayiora pervenient, erranles ipsi elalios in er-
iseroorat Antiocbiaeet Iconii et Lystris se pertulisse. rorem mitlenles. Non lamen diu proficient, quod a
Et-ne qnis putaret se sine tribulafionum toleranlia Paulo superius diclunTest, sed ultra non proflcient.
posse Deo placere, ~adj'ungit: Et omncs qtti volunt, Tales errabunt et successum habebunt, aliosque
cic. Ego, inquit, sustinui persecutiones, et omnes qui trahent post se. Sed lu noli post eos in errorem ire,
volunl pie vivere in Chrislo Jesu, id est qui volunt sed permane semper iv liis bonis qum didicisli a me,
rcligiose et devote vitam ducere in Christi flde, pa- et credita sunt, id est commissa surit libi a Deo,
lientur persecuiionetn. Nunquam deest pie vivenlibus sciens a quo rnagistro didiceris,id est quarn verax et
perseeuiio, quia cum et ab eis qui foris sunt, non quantae auctoritatis, et quanlum te diligens sim ego
SiFvrenlibusvidetur esse tranquillitas, multi sunt qui le docui, et ob hoc etiam in his permane, quia
iiitus qui corda pie viventium suis perditis moribus sacras liileras nosti;\& est sacris lilteris, legis vide-
crueiantquoniam pereos blasphematur Christiaiiura licet et prophetarum scriptis, erudilus es ab infun-
nsroen. Qnod quanto est charius eis qui volunt pie tia, quseiitterae possuntte insttuere, id est sufficien-
\ ivere in Christo, tanlo magis dolent quod per malos ter doctum reddere, ad aeternam sulutem conse-
inlus positosfit, minus quam piorum mentesdesi- B quendam, et hoc per fidem qum esl \n Christp Jesu,
tlerant, diligaiur. Haeretici quoque cum conantur quia Yeteris Instrumenti dicta non instruunt ad sa-
haberenonlen ersacraraentaChristianorum et Scri- lulem, sed ad mortem, si Cbristus in eis non tntcl-
pturas et professionem, magnum dolorem faciunt Iigitur et bdes ejustenelur. Recie dixi quia sacrae
in.-cordibus"pionim quia multi volenies esse G.iii- lilleraete possunt instruere ad saluiem, tibi^etaliis
stiani„propter ebrum dissensiones haesitare cogun- conquirendam. Nam omnis Scriptura divjnitus in-
tur;et multi maledici in hisetiam inveniuntJ,mate- spirata, id est divino Spiritu facla, ulilis esl ad hoc.
riam blasphemandi nomeu Chrislianorum, quia et Illaeenim Scripturae ai'cemauctoiitalis,obliiienl, quae
ipsi quoquo modo Chrisiiai.i appellantur. His ei hu- per Spirilum Dei prolaiae sunt, quae et canonicae
jusmodi pravis moribus et crroribus bominum per- nuncupantur. Omnis Scriplura quam Dous aspira-
sec»tionem patienttir, qui volunt in Cbrislo pievi- \it, id est quae per divinam aspirntionem esl com-
\ere eliam nullo infcstante, nullogue vexante corpus posila, utilisest ad docemlum ignaros, el ad arguen-
illorum. Paliunlur quippe banc persecutiohem non dum, id est ad convincendum eos qui resislunijct
in corporibuS, sed in cordibus. Pia tnstitia est^i- ad corripiendum, id est ad increpandum, vel secUn-
^sis alienis tribulari, non implicari, mcerere, non clvxnalios codices, ad corrigendum, id est emcndan-
hscere, dolore contiahi, non amore altrahi. Haee dum eos qui peecant; et ad erudiendum rudes, ut ad
est illa perseeutio, quam paliunlur omnes qui in peifectum sensum pioflciant in justitia,'' id est in
Christo pie \oIunt vivere. Quid enim. hic tam per- observatione j'uslillae, ul homo Dei qui sic cruditur,
seqttitur vilam bonorum, quara vita iniquorum? sil perfectus in conversalione, inslructns per Sciiptu-
Nec cogit piuni imitaii quod displicet, sed cogit do- las ad omne opus bonum agenduin, id est diligenter
lere quod videt. Quoniam vivens impie etsi non ob- scicns qualiter agendum sit unumquodque opus bo-
ligat consenlientem, oruciat senlienlem. Sed et dia- num. Talis enim vir merito homo Dei dieitur, qtiia
kolus incessantor pios persequilur, et tanto pericu- sequestratus a nequitiis oorum qui viliis serviunt,
ksius quanlo oecullius. Persequitur, inquam, eos possessio faclus esl Crealoris sui.
hoslis, cui nomina sunt nnileet mille nocendi ar- . CAPUT IV.
les (VIRG.). Persetjuilur eos et hic mundus Hlece- < Tcstificor coram Deo el Christo Jesu, quijudi-
bris suis, persequilur eos innumerabilium exercitus < caturus esl vivos et nrortuos, rt adventum ipsius
viticrum, persequitur eos caro ipsorum, persequun- < et regnum ejus, praedica verhum, insta opportu-
itf eos illicitae cogilaliones suae. < ne, importune, argue, obsecra, incrcpa i'n omni
< Mali auleni homines et seduciores proficientin D : < palrentia et doclrina. > -
< pejus, errantes et in errorern millentes. Tu vero Quoniam sacris litteris es instruclus, ideo lesti-
« permane in bis quae didicisli et credita sunt tibi, ficor, id est adjuro ie ut praedicare_non cesses. Te-
< sciens a quo didiceris, et quia ab infantia sacras stificari enim est adjurare, quia qui adj'urat, tes-
« litleras nosti, quae te possunt instruere ad salu- tem ponit in ipsa adjuratione. Tesliflcor coram Deo
« tem per fidem quae esl in Christo Jesu. Chiniis Patre, id est in praesentia Dei, qui ubique esl ct
« Scriptura divinitus inspirala, ulilis est addocen- omnia videt, te adjuro ot ipsum teslem adhibco et
< dum, ad arguendum, ad corripiendum, ad eru- coiam Christo Jesu, id est coram Mediajore Dei et
« diendum in j"ustitia, ul porfeclus sit homoDei, ad boniinum, qui sicut Pater divinitale ccelum et ter-
« omue opus bonum instructus. > ram implet, te obtestor utpraedices. Cujus Mediato-
Pii palientur persecutiones, mali autem homines iis teslimonium spernere-nbn debes, quia ipse judi-
et seductores habebunt prosperitates. Mali, quantuni xuturus 'est omnes. < Neque enim Pater j"udicat
ad se; seduclores, quantum ad alios. Seductores quemquam, sed judicium omrie dedit FHio, ut om-
iicuntur, qui quasi sub specie dulcedinis infunduiit nes honorificent Fjlium, sicut honorifiGant Palrem
iiruspeslifeiVT__persuasionis.Mali el seductores pro- (Joan. v). > Ipse j'udicalsirus est vivos id est eos
1471 HERVEI BURGIDOLENSISMONAGHI I U71
qui in carne vivi reperientur cuni venerit (/ Thes, A . plus jtislo crescere conspicit, resecat, ne aut non
\); et mortuos, id est illos qtiorum animae j'am a ci-escendo fruclus non ferant, aut immoderate cre-
corporibus fuerunt egressae; et testilicor, id est les- scendo quos prctulerint, aroittant. Sequilur :
lem facio et in leslimonium hujus meae adjurationis t Erit enim lempus, cum sanam doctrinam non
erga te adhibeo adventum ipsius, in quo recipiet f sustinebunt, sed ad pua desideria coacervabunt
flniisquisque proul gessit (17 Cor. \),et regnum ejus, « sibi magistros, prurientes auiibus. Ei a verltate
n quo j'usti perpetualiter regnabunt. Et quid cst < quidem audilum averLent, ad fabulas aulem con-
quod sub tam inagnis ot timendis testibus lam for- t vertentur. >
llter teslificor?iloc scilicet, prwdica verbum Evan- Ideo, inqtiit, tanta iiistanlia debes prsedicationi
gelii, et in boc non sis horarius, sed insta, id est in insistere, quia eril tempus in quo veritalis prsedicatio
pr.cdicationeassiduuseslo. Et hocfac opporlune^o- non suscipietur, et idcirco festina tempus illud prae-
lentibus, et imporlune nolcntibus. Opportune, cum '•venire, dum lua praedicatio potest-effeclum habere.
inveneris audilores qui verba tua libenter excipianl; Non ante linietur tempus quam ea [quae] dico fiant;
importtine, cum inveneris qui monita tua fa'sti- sed erit adhuc tempus cum sanam doctrinam, id est
(liant. Yel opportune importune, id est opportune ad sanitatem animse pertinenlem non suslinebunt
imporlunilatem exhibe, quia apud auditoris menteni " homines, sed velut onus grave rejicient eam ab lru-
ipsa sua vilitate destruitse, si habere impoitunitas nieris suis. Hantfnon sUstinebunt, sed ad sua desi-
opportunitatem uescit. Argue resistentes, ut ratio- deria complenda coacervabuni sibi mugistros, id est
nibus convicti cedant; obsecra bene agentes,utin acervum sibi congregabunt magislrorum, qtii do-
melius proflciant; increpa delinquentes, ul confusi ceaut eos ea quae desiderant, ipsi dico prurienves
se corriganl. Et hoc age in omni patienlia, id est emribus, id est pruriluiri babentes in aurihus spiri-
palienter exspectando emendalionem eorum, non taliter fornicantibus, siebt quodam pruritu libidinis
mox ipsos repellendo, si fuerint inobedientes, et in etiain in carne corrumpitur inlegritas eastitatis. Nam
omni doctrina, id est docendo eos attenie, non ira- sicut caro quae prurit, semper vult fiicari, sic aures
r-cendo illis vel indignando. Yel ita distingui pot- eorum semper cupient (audire vcrba, quae errores
est. Insta opportune, ut alius sit sensus : Impertune doeeant et ad deleclationes illieiant,' et a veriiate
i
argue, deinde caetera contexantur, cbsecra, increpa quidem avertenl auditum, id est fuglent audire ser-
in onini palientia et doclrina, ut tunc opportunus monem verilalis quae illis erit _aspera_, quia _non
sentiaris, curo instas aedificando; cum autero de- roulcebit eos in nequitiis suis, ad fabutas aulem
«'ruis lrguendo, non culperis, etsi importunus vi- .-. ( convenlentur, ut audianl eas, id esl alloculionesial-
dearis. Ila dtio quae sequuntur, ad duo superiora sas et otiosas. Nec solum ad lales fabulas, quales in
possunt sigillalim referri; ohsecra, cum opportune theatris recitanlur, veli qnales a vanis hominibiis
inslas; increpa, eum imporfune arguis. Deinde cse- saepe dicuntur; sed etiam ad tales, quales contra
tera duo simililer, sed converso ordine referuntur; Dominum haeresiarchaepolerunl fingere. De bis quos
in omni patienlia, ad suslinendas indignationes co- nunc Apostolus praenuntial, loculus esl et Isaias :
nron, quos destruis; et doclrina, ad instruenda eo- f Populus enim ad iracundiam provocans est, et filii
rum studia quos redilicas. Pensandttm nobis est mendaces, nolentes audire legem Dei. Qui dicunt vi-
qualilcr loquamur, quia saepe verba quae bunc acl denlibus : Nolile \idere; et aspicientibus i Nolile
salutem revocant, alium vulnerant Uude nunc Apo- aspieere nobis ea quse recta sunt. Loquimini nobis
stolus qui Titum admonet, dicens : t Argue cum placentia, videle nobis errores, auferte a me viam,
omni imperio (Tit. n), i Timolheum exhortalur, declinale a me serailam, cesset a facie nostra san-
iieans : Argtte, obsecra, increpa cum oimii palienlia. ctus Israel (lsa. xxx). > Sic autem illi maxiroe lo-
Qtiid est quod uniimperium, alii palientiam praece- quenlur, qui relinquent Ecclesiam, et sequentur
pit, nisi quoii unum lenioris, allerum vero ferven- Antichristum cum regnaverit. Et sanam Chnstianse
tioris spiritus esse conspexit? Leni perauctoritatem D praedicalionis doclrinam' non suslinebunt. Sed aver-
imperii injungenda erat severilas verbi; is aulem tent auditum ab ea, et converlentur ad Anlfchristi
qui spiritu fervebat, per palientiam temperandus fabulas. Sed et olira teroporibus haereiicorum fere
fuerat, ne plus j'usto infervescens, non ad sajutem haec oninia facia sunl. Nunc quoque malti sunl qul
vulneraia reduoeret, sed sana vulneraret. Ob haec nolunt suslinere doctririam sanse mortalilalis, et
ergodocliinamsuam Apostolustanta arte dispensat, veritatem quae in Ecclesia prsedicatur, audire fa
ut exhibenrlo lianc alteri imperium et alleri palien- stidiunl, fabulas autem hislrionum Hbenter audiunt.
liam proponat, quia, ut diclum est, mansuetioris t Tu vero vigila, in omnibus labora, opus fac
spiritus Titum, et paulo ferventioris vidit esse Ti- < evangelislae, ministeriura tuum isiple, sobrius
molheum. IUum per semulalionis studium inflam- < esto; ego enim jam delibor et lempus resolutionis.
inat, hunc per lenilateto palientise temperat; Uli < meae instat. Bonum cerlamen ceriavi, cursum
i^uod deest jungit, huic quod superest sublrahit; f consummavi, fidem servavi. In reliquo reposiia
illum stimulo impellere nililur, hunc freno mode- f e.stmihi corona j'ustitiae,quam reddet mibi Domi-
vatur. Magnus quippe susceplae Ecclesiae colonus, « nus in illa die jtislus judex. Non solum autem
alios palmites ut crescere debeanf, rigal; alios, cum « ulihi, sed ethis qui diligunl advenlum cjus. »
H73 COMMENT.IN-EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. II AD TIM. Uli
Illi respuent vcritalem calholici dogmatis, et su- A git, setl metuil advenlum ejiis, corrigal vitam suam,
sciplent fabulas errortim ; sed M vigila prudenter ut bonara babens causam possit ul veniat deside-
alteudendo verilatem et repellendo omnem errorem, et rare; et coronam ab eo, non damnationera spe-
in oinnibus aciibus luboru et opus fuc evangelislm, rare.
id est evangelici pra3dicatoris. Opus enim evange- t Festina ad me venire cito. Demas enini me de-
Hsta3est, bene vivere et bene dorere, ,moribus et t reliqtUt, diligens boc saeculum, et abiit Thessa-
verbis subditos inslruere. Minislerium tuum, id est, < lonicam. Crescens in Galaiiam, Titus in Dalma-
tui officii impler ut non sit .vacuum a bona aclione < liam, Lucasesl mecum solus. Marcum asstime et
lua, sed quidquid 111eo debes agere, plenai ie perfi- < adhue tecum : est enim mihi ulilis in minislerio
rias, et sobrius esio, id est, non inebrict mentem i (Golos. iy). Tychiciim auteni misi Ephesium. Pe-
mam ullus error, aut sasciili amor vel avaritia, seu < nulam quam reliqui Troade apudCarpum, venii-ns
quodhbet aliud vilium. ltlcifco te moneo vigilare < affer tecum, et libros-, maxime autem et' me.n-
adversusinsidias dsemonum et li3*,reticorumet erro- < branas. >
rum atque vitioi-um, et.bene laborare, et opus evan- Qtiia lempus mese resolutionis instat, fesiina ad
gelislaefaeeie, quia ego qui bucusque vigilavi et opus me venire ciio, id' est fcstinanter anlequani morle
R
evangelislae implevi, jam delibor, vel secundum resolvar, ut te plenius adliuc instiuam, \el ut sis,
alios codices, immolor, quod itlem siguiflcat. Nam mihi solalio, quoniam solus remansi, -Nam Demas
delibatio quae est sacrificiorum degtislatio, sacrifi- qui hiterprelatur silens, quoniam a prsedicatione
ca.ionem, id cst immolalionein propi-ii corporis hoc vel confessione vcriiatis obmutuit formidine mortis,
loco designat. Jam delibor, id esl j'am immolari derehquit me in adversis, ditigens Iwc swculumcuni
ccepi, et hoslia Deo grata pro populo mihi commisso suis illecebris, et „dimiltens Romam ubi-limebat
per passionem offerri, et lempus mcm resoluiionis mori, abiit Thessalonicam ut ubi posset vivere.
instul, id esl jam vicinum imminet tempus, in quo Crescens, id est ille alius discipulus, abiit Galatiam,
resolvar a vinculis islius corporjs, ut liber in coe- non me deserens, sed a me missus aliqua rationa-
luraevolem. Ronum certatnen certavi, hocsecundum bili causa exigente. Simililcr et Tilus a me roissus
Grsecam loculiouem dicitur, velut sidiceretur, stre- est in Dulmaiiam. Lucas evangelista est mecum so-
nuam militiam militavi, fidelem servitutcm servivi. lus, ,qui semper, mibi adhserere consuevil. Dixi ut
Nam Lalinus sermo diceret, bono certamine cer- cilo venias ad me, et cum veneris, assume Marcun
tavi. Bonum, inquit, cerlamen cerlavi, id est bene et adhuc tecum. Isle est Marcus E\angelii scriplor,
pugnavi, bene contra impugnaioies fidei et contia P vel sicut magis credimus, iste est Marcas consobri-
mala iranseunlia sine defectu certavi, cursum bonse iius Rarnabae (Colos. lv), ,quero nunc correctum ju-
actionis mese quo ad bravium cceleste festinabam, bet Apostolus addttci, quia quondam abjeeerat eum,
coiisummavi, fidem inviolabilem servavi. Quomodo cum esset negligens ac lepidus. Est enim, liiquif,
potuit hoc dicere, cui adhuc restabat ipsius passio- mihi utilis in ministerio prsedicalionis, qui quondam
nis, quam sibi impendere jam dixerat, tara niagna ad hoc fuit inutilis. Titus abiit, ut dicluro est, in
coiiflictatio, tam roolestum atque grande certamen? Dabnaliam, sed Tyclticum misi Ephesum, fortasse
an ad ejus consummandum cnrsum parum adhuc cum epislola quse ad Epbesios csl directa. Penulam
deerai, quando illud deerat, ubi erat futurus acrior quoque, id estvestem illam quse sic vocatur, guam
et crudelior inimicus? Quod si ideo talibus verbis reliqui Troade flpud Carpum diseipuluin meunvqui
cerlus securusque gaudeba.t, quia de vicloria futuri ibi manet, -veniensaffer lecum. Dicamus ,de hac pe-
cerlaminiscertum eum securumque jamfecerat, qui nula, quae ab aliis dicta reperimus. Pentila.vestis
eamdem passionem jam illi .revelaverat imminere, erat consularis, qua induebaiitur Romani consules
non re plenissima, sed spe firmissima hoc dicit; et in curiam intranles. Sed for-tasse quseiil aliquis,
quod futurum esse praesumpsit, tanquam factum unde hoc geauis veslimenti beato Paulo acciderit,
fuerit indicavit. Cursum, inquit, peregi. Et in reli- D cui respondendum est, Romanos ante incarnatio-
quo, id est in eo spatio quod reslal amodo et usque nem Chrisli hunc habuisse morem, quando sibi
in aelernum, reposita est mthi corona juslitim, id est monarchiam totius orbis acquircbanl, ul qttaccunque
secreto tutoque loco, servatur mihi corona quam gens illis cum pace et coronis occurrisset, ejusraodi
jusle mertii, qttum non dabit, sed reddel mihi quasi libertalem eis concederent, ut fratres illorum dice-
debilam Dominus Jesus in illa notabili die comrott- rentur, civesque Romani appeUarentur, dabantque
nis judicii, de qua sedule cogito; vel in illa oplata eis polestatem, ut curiam aediflcarent et consules
die resolutionis rneae, et ideo reddet eam mihi, quia haberent, sicul illi babebant •.Paler igitur beatiPauli
jusius judex est, reddens unicuique secundum opus de Giscali oppido Galila3se,unde indigena erat, roi- .
ej"us (Mallh. xvi; Rom. u). Sed non solum niihi gravit Tharsum Ciliciae,cum Romani cepissent Hlud
reddet cpronam hujusmodi ipse, scd el his qui dili- oppidum. Quodam vero teropore vcnicntibus Roina
gunl adventumejus, id est etiam oranibus qui sibi nisper CHiciam, occurrit eis cum aliis iranseunti-
de bona operalione sunt conscii. Adveutum enim bus, ulpote qui nobilis inter illos habebatur, et
judicis r.on diligunt, nisi qui in causa sua habere se excepit eos cum pace. Tunc Romani dedere eis su-
iusliliae meritum sciunl. Et ideo quisquis noii dili- pradictam libertalem, scilicet pojcslalem ut curiatn
4175 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHl ' 1476
aedificarent et consules haberent, sicut ipsi, vestes- A < DOminus ab omni opere malo, et salvum faciet
que consulares induerent, fet penulati more Roma- < in regnum suum coeleste, cui gloriain ssecula sae-
norum curiam intrarent. Ibique data est insigne < culorum. Amen. >
penula a Romauis patri beati Pauli, quando susce- Multoties, inquit, duclus sum ante Neronem pro
plus est in socium et civcm Romanum. Hsec ante defensione fldel, sed in prima mea defensione, id est
nos scripla sunt, etfides vcritatis horum apud eos sit quando ante tyrannum illum prima vice defendi
qui scripserunt. Non enim orania quse facta sunt, Evangelium, nemo,id est riiillus ex discipulis meis
legimusjn nostris historiis; niultaeque noscuntur adfuil mihi, utme adjuvaret coram Nerone ad de-
esse hislotise quas non novimus. Nam et lris quse fendendum dogma Ghristianorum; sed omnesme de-
dicta sunt, valde consotiat quod Paulus frequenter reliquerunl riietu suppliciorum : non iltis imputelur
in apostolorum Aclibus legilur se Romanum appel- hoc a Deo, sed ignoscatur. Nori orabat pro Aiexan-
lasse, et maxime ubi tribuiius inlerrogavit eum : dro, qui invidentia fraternitatem oppugnando pec-
< Dic mihi si tu Romanus es, et Hle dixit: Eliara. caverat; pro his autemfjui non obrupeiant amorem,
El respondit tribunus : Ego raulla summa civitatem sed timore succubuerunt, orat, ut eis ignoscatur.
hanc consecutus sum, et PaulUs ait: Ego autem et Multum enim interest, cum post agnitionem Dei per
natus sum (Act. xvi, xxn, xxm). > Quomodo cnim gratiam Domini noslrl Jesu Christi quisquam oppu-
juxla litteram verura polest esse, quod Paulus ex gnat fraternitatem et adversus ipsam gratiam qua
civilale Roroana sit natus, nisi quia ex cive Romano reconciliatus est Deo, 'sicut intelligitur Alexander
natus est ? Absit autem ut putemus eum in hocser- fuisse, invidentis facibus agitur; et cum" quis a
mone mendacern. Natus ergo cst in civitate Ro- fratre amorem non alienavit, sed officiafratemitali
niana, id est in domo parenlum, qui erant cives debila per aliquam inhrmitatem animi non exhibet,
Romani. Sed et juxta spiritalem intelligentiam, in sieut nunc discipuli lirriore Paulum deseruerunl in
eo quod se dixit nalum in urbe Roma, prophetico prima defenslone, vel ipsi apostoli Cbristum inpas-
spiritu prsenuntiavit, natalilium suae passionis in sione (Matth. xxvi; Marc. xiv), quem tamen non
illa civitatc futurum, et verbum practerili temporis destiterunt amare. Quapropter non orat pro Ale-
pro verbo futuro posuit. Si ergo vera sunt quae de xandro, qui gratiae Dpi ingratus exislens, ipsam
penula prsemisimus, facile est animadvertere quod gratiaro impugnando, et charitatem fraternara per-
Apostolus hanc idcirco afferri jusserit, ut per eam sequendo peccabat ad mortem, quia Joannes dicit:
apud Romanos Iicet pauco tempore, libertatem sibi r t Est peccatum ad mortem, non pro illo uico ut
\indicaret, quatenus ad praedicandum libere quo Q roget quis (I Joan. v); j> sed pro bis qui non mali-
vellet, ire posset; et multos ad fidem per diversa tia, sed timore ab eo recesserunt, orat; quia Idem
loea converteret. Ait itaque : Penulam quam reliqui Joannes ait: < Qui scitfratrem suum peccare pecca-
Troade apud Carpttm, veniens affer lecum. Hunc tum non ad mortem, petat, et dabitur ei vifa pec-
Carpuru Dionysius multum in Epistolaad Demopbi- canli non ad moriem (fbid.). > Onrnes, inquit, me
biralaudat, referens quamdam valde mirabilem ejus dereliquerunt, sed Dominus astitit mihi derelicto ab
visioriein. Penulam, inqu t, afffiret libros quos ipse bominibus, consolando me per internam aspiratio-
forsilau ibidem reliqueraf, maxbne autem el membra- nem suam et loquendo per os meum, et mitlgando
nas, id est pellesitd scribendum (quas tamen Hie- furorem lyranni, ef confortuvit me, id est constantem
ronynuis alitcr interpretatur) aptas. me fecit, ut non cessarem a doctrina veritatis, sed
< Alexander aerarius multa niala mibi ostendit; rationibus tyrannum pptenter superarem, ut me di-
< reddefei Dominus secundum opera ejus : Quem mitleret, ut per me impleretur evangelica prmdica-
< etlu devita; valtle enim reslitit verhis noslris. > tib, el audirenl omnes genles rion solura in Italia, sed
Scias quod Alexander mrarius, id est faber asris etusqueinHispaniam.jEt ita per Dominum qui mi-
vel custos aerarii, ostendil, irl est fecit, mild mutla hi adfuit, liberalus sum de ore leonis, id est a rabie
tiiala sed non impune, quia Dominus reddet ei secun- D leonis, qui me devorare voluit, id est a rabie Nero-
dum opera ejus quse in me operalus esl, qtiem el lu nis, ne me mox inlerficeret. Et adhuc liberabit me
devita, ne libi flat impedimc-nlum, quia valde resti- Dominus ab omni opere malo ul nullius tormentis
lit verbis nostris, et multo magis poterit resistere possim compelli ad perpetrationem roali operis; etsic
luis. Non aii, valde restitlt nobis, sed, verbis 110- marlyrio consummalum salvum faciel roe, perducen?
stris, id e»t thangelicae praedicationi quod roulto in regnutn suum cmleste, cui Domino pro his omni-
gravius est, quia non bominibus reslilit, sed Evan- bus sit gloria in smcula smculorum, id est in aeterna
gelio Dei. Nec ait, reddat ei Dominus secundum saecula. Amen. Eusebius jin historia ^Ecclesiaslica
opera ejus, sed reddet, quod verbum pronunliantls scribit : Festus a Nerone in Judseam mis"is est
esl, non imprecantis. succedere Felici, apud quem dicta causa, Paulus
< Jn prima mea dcfensione ncmo mihi adfuit, sed cum Luca et Arislarcho, quem concaptivum appel-
< omnes me dereliqueruni, non illis impuletur. Do- lal, vinctus Romam millitur (AcZ.xxiv,/xxvni). Ubi
t minus aulem mihi aslititei con'forta\itme, ulper biennio positus, verbum Dei praedieabat, nemine
. me praedicatio iinpicreturk et audirent omnes gen- prohibente. Quem taroen adfuisse ibi et defendisse
« tes, et liberatus sum de ore iconis; liberabit me se apud NeronPni, el rursum prbfectum esse ad
1477 COMMEST. IN EPISTOLAS PAULI. — IN EP.ST. AD TITUM. 1478
prsedicationis officium, sermo confirmat, et post A ina, inquiens, jnea defensione, etc., usque de ore
bsec denuo redisse ad supra dictam uibem, ubi et leonis manifestissime propter crudelitatem Neronem
martyrio consummatus est; et lune in vinculis po- leoncm essc signilicans. Et in conseqiientibus, et
situs, secundam ad Thimotheum scribit cpistt.lam, sulvubit me, et salvum faciet in.regnum suum cwle-
in qua et de prima defensione, et de prjesenli simul sle, quod seilicet prsesens sibi senliret imminere
indical passione ila : In prima mea defensionenemo marlyrium.
tiiihi adfuil, sed omnes nie dereliqucrunt, non illis « Saluta Priseillam et Aquilam, ct Onesipbori
impulelur.'Dominus aulem mihi astilit, et cunforiuril t domum, Etastus remansit Corinthi. Trophimum
me, ulperme prmdicatio implerelur, el audirenl om- < autem reliqui infirmum Mileli. Fcslina ante hie-
nes gentes, ct liberatus sum deore leonis : manifestis- < memvenire/Salutaiit te Eubulus et PutJens ct
sime per haec designans, quia primo quidem ut pcr < Lirius, et Claudia el omnes fratres. Dominus Je-
ipsUm ccepia prsedicatio complerelur, liberalus cst < sus Christus"cum spirilu tuo. Gralia vobiscum.
«deore.leonis. Nerqnem scilicel in leone pro crudc- <Amen. i
litate significans. Praevidens aulem in spiiilu coii- Saluta, inquit, Priscillam et Aquilam amicos
sumraaiionem suam, adj'ecil • Liberabit me Dombius meos, apud quos frequenter hospilari consuevi.
ab otnni operemalo, el salvum faciei, in regnitm sunm ^ Priscilla etAquila uxor et mariius erant; et lamen
cmlesie; significans perhsccquod esset confcstiro Priscilla saepe nominatur -prior. Unde patet quod
martjrio coronandus. Non igitur eo tempore quo ipsa virum suum merilis optimis pra'cesseril, licet
Pauli actus in urbe Roma conscripsit Lucas, mar- ulerque apud Deum magiii meriti fuerint. Salula
tyrio peifunctus'esl Paulus, potuit enim fieri, ut et Onesiphori domum, quae mihi lanlam exliibuit
inimicuS adhuc lenior esset Nero, et defensionem humanilatem. Quod si de Erasto scire volueris nbi
Pauli pro tiostro dogmale non aspernenter acclpe- sit, ipse remansit Corinlhi. Trophimum reiiqui aegro-
rel. fieda quoque in novissnrio versu Actuum apo- tanlem Mileli, qtii postea faclus est Arelatensium
slolorum, quo dicitur quia Paulus bienniOdocebai ejriscopus. Dixi ut cito ad nie venias, et nunc dico,
s.iie probibilioiie, subjecit : Non soluro Rontse pro- ut attte hiemeht venire fcstines, nereni difflcultas
bibitus non est, sed necdum, Neronis imperio robo- hiemis retardet, rjuia foisilan me in corpore non
rato,'necin tanta eiumpente sctiera, quanta de eo invcnires. Roroaevero-0101-311165 te salutant Eubttlus
narrant hislorise, dimissus est ut Evangelium Chri- et Pudens et Linus (isleLintis fuit primus Romanaei
ili in oecidentis quoque parlibus piaedicarelj sicut sedis episcopus); el Claudia; neque solura islL le
el ipse Romanis ait: t Nunc igilur proficiscar Jeru- -, salulant, sed et omnes fralres. Dominus Jcsus Chri-
salem ministrare sanctis (jRom,xv); > el paulo post sius sit cum spirttu tuo, ut per prseseiiliam deitalis.
<_Hocigilur cum consummavero, proflciscar per vos suse custodiat menlis tuse eojlaliones, etbonam vo-
in Hispaniam (ibid.)- > Poslea vero, id est uliirao luutaleni tuam ad omne bonum opiis admittat. Et
Neronis anno, reienlus ab eo, mariyrio coronatus gratia ejusdem Domini sit vobiscum, iit ej'us auxilio
est. Quod ulrunque in secUnda ad Timotheum Epi- mala cavere el bona facere valealis, lani tu^quaiij.
slola, passurus de vineulis diclans, exponit: In pri- subditi

m EPISTOLAM AD TITUM.

ARGU.MENTUM. ) < poribus suis verbum suum in prsedieatione, qass


Tiium apud Crelenses episcopum rettquerat Apo- « credila estroihi secundum praeceptum Salvaioris
tlolus, ul universam Crelam regeret el doceret, idco t nostri Dei, Tito dilecto filio sccundum commu-
nunc pcr epislolam instruit eum, quules episcopos t nem^fidem, gratia et pax a Deo Palre et Chrisia
debeal ordinare, et qualiler falsos prmdicalores re- < Jesu Salvalore nostro. >
pellere, qui legales cwremonias volebant inducere. Paulus servus Dei scribit Tito, non tamen servus-
Docet enim qualiter unumquemquedebeal udmonere, ea servilute quaeest ex servilitiinore, sed illa potius,
et insiruil de spiritali conversalione, scribens ci a quaefrt ex araore et casto limorc. Servus Dei est,
Nicopoli, quw sita esl in Acliaco litiore. , qui peccali ,scrvus non est. « Omnis enini qui faoit
CAPUT PRIMUM. peccalum, servus est peccali (Joan. vm), > etc.
< Paulus, servus Dei, apostolus nuiem Jesu Chri- <Nemo potest duobus dominis setjvire (Malth. vi;
< sli secundunrfidem electornm Dei el agnilionem Luc. vi). > Paulusigitur qui peccati servus non eral,
< verilalis, quse sectindum pietalem esl, in spe vilse recte Dei servus est dictus. Deus aulem hoc loco
< aeternse,qtiam promisit qui non menlitur Deus, Paler intelligitur, vel etiam tota Trinilas. Paulu&
i anlc lempora saecularia, manifeslavil aulem tem- est quidcm servus Dei. sed upostolus Jesu Clirislr-,
«479 HERVEI BURGIDOLENSISMONACIH i .i80
id est legatus el princeps Mediatoris. Nam quod di- A Paler sit veritatis, nnllum in se mendacium habeat;
eitur Apostolus Jcsu Chrisli, tale est ac si diceretur, et quia nunquam mentiri polest, ideo sine ambi-
praefeclus praetorii Augusli Caesaris, magi&ter exer- guitate credamus vera esse quae,promisit; et tales
citus Tiberii imperaloris. Ut enira judices saeculi nos sludearous praeparare, ut digni simus ea perci-
bujus, quo npbiliores esse videanlur, ex regibus qui- pere. Promisit quidem ante saecularia vel aeterna
bus setvjunt, et ex dignilalequa intumescunt, \-o- tempora vitam aelernai)!, sed lemporibus suis, id est
nabula sorliunlur. : ita el Apostolus grandem inter congruis manifeslavil eam, scilicet verbum suum in
Chrislianos sibi vindicans dignitatem, aposlolum prmdiculione. Vilam quam promisit, manifeslavi;
se Christi in litttlo praenotavit, ut ex ipsa nominis verbum suum. Ergo vitam quam promisit, ipsa est
auctpritale lecturos lerreret, indicans omnes qui in Verbuni quod f in pfincipio erat apud Patrem, et
Cbristum crederenl debere sibi esse subjectos. Apo- Deus erat Verbum, et Verbum caro faclum est, et
stolus, inquit, sum secundum fidem.eiectorum Dei, habilavitin nobis (Joan. i); > dixiique : f Ego sum
id est non dissensio in apostolatu meo a fide illo- resurrectioet viia.—Ego sum via,veritasetvila (Joan.
rum, qui sunl a Deo non lantum vocati, sed clecli. xi, xiv). > Hanc vitam et hoe verbum manifestavit
Apostolus, inquam, sum secunJuni fidem eleclorum Deus mundo temporibus congruis in praedicatione
D
Dei, etsecundum fidem quaehabet agnitionem verilu- Evangelii qnm credita cst mihi, jut eam fideliter an-
iis. Naro Salvator ad Judaeos qui in cum crediderant nuntiarem genlibus, !et secundum prmceptum Sal-
est locutus : f Si permanseritis in verbojneo, cogno- vatoris noslri Dei, qui nos salvos esse voluit, im-
scetis verilatem (Joan. viii). > Hiergo fidemhabebant, plendo quod promiserat. P^aulusqui taliter est apo-
sed agniiioiiem\erilatis consecutinon fuerant.Agni- stolus, et tanlae salutis annuntiator, scribit Tilo di-
tionem dico veritatis qum secundum pietaiem esl, lecio, id est caeleris [meliori et germaniori filio.
id est secundum piani religionem, velut si quis Sermo quippe et sapientia et doctrina, qua Titus
grammaticam artern noverit vel dialecticam, ul ra- Christi Ecclesias inslruebat, efliciebaleum egregium
tionem recte loquendi Ifabeat, ct inter falsa et vera Apostoli filium, non secundum carnem, sed secun-
dijudicet. Sed agnilio veritatis secundum pieialem, dum fidem illi et Aposlolo communem, vel omnibus
cst nosse legem, intelligereprophetas, Evangclio.cre- • qui recte credunt communem, quaj Graece dicitur
dere, apostolos non ignorare. Et haec verilas,' cujus catholica, quia sicut unum baptisma est, sic et una
agnitio secundum pietatcm est, in spe vitm wlernm ftdes. Ab bac communi, id est catholica fide sepa-
posila est, quia staiim ei qui se cognoverit spein ' rati sunt haeretio.i,qui in varios errores declinave-
tribuit immotialitalis. Quam promisit ante lempora „ runt. Titus vero non seeundum privatam soctam
smcularia Deus, qui non mentitur. Quomodo promi- quorumlibeltalium sedsecundum fidem communem
sit, cum hominibus utique promiseril, qui nondum omnium electorum filius est Apostoli, quiarecte do-
erant anle leraporassecularia,nisi quia inej'us aeler- cet catholicam veriiatem, quam-ab Apostolo didi-_
nitate atque in ejus vefbo sibi coa.terno, jam praede- cit. Cui Tilo sit gralia Spiritus sancli, quae conse-
siiuatione fixum erat, quod suo tempore fulurum cret omnia opera sacerdotalis ofliciiejus, et paxi quae
erat? velcui promisit nisi sapientiaesuae, proraitlens eum repressis hoslibus et vitiis requiescere faciat,
oninesquiin illam credilui i essent, habiluros ,esse semperque cum Deo et sanctis angelis concordem
vilam aeternam? El promjsit anle lempora saecula- permanere, elhoc a Deo Palre et Jilio ejus Christo
ria,vel secundum aliain Iranslalionem, ante tem- Jesu Salvaiore nostroi
pora aeterna. Ex quo juxta hisloriam Geneseos (Gen. f Hujus rei gratia reliqui te. Cretae, utea quae de-
i), factus est mundus, et per vices noctium et die- f sunt corrigas, et conslituas per civitates presby-
rum, mensium pariler et annorum, lempora con- t leros, sicut et ego tdisposui tibi. Si quis sinecri-
stituta sunl, in hoccurriculo et-rota labuntur ssc- i mine est, unius uxoris vir, tilios habens fldeles,
cularia tempora quae cum saeculo coeperurit; el ante < non in accusatione luxuriae, aut non subditos
baee, id est anlequam mundus coepisset, promisit D t Oportet enim episcopum sine criraine esse, sicut
\ltamaeternam electis quos noveralfuturos. Sedante < Dei dispensatoremi non superbum, non iracun-
h.oc mundi tempora telernitalem quamdam tempo- f dum, non vinolentum, non percussorem, non'
rum fuisse credendum est, quae vocalur aevum quia « turpis lucri cupidum; sed hospiialem, benignum,
non variabatur mutationibus. Nam inler aevum et « sobrium, juslum, castum, sanctum, continenlem,
tempus hoc distat, quod aevum quidem slabile est, « et amplectentem eum qui secundum doctrinam
tempus vero rautabile. Ei ante aeierna terapora, id < est, fidelem sermonem, ul polens sit exhortari
est ante sevum promisil Deus interminabilem vitam < in doctrina sana,' et eos qui contradicunt, ar-
electis suis. Nam sicul legimus : c Omnis sapienlia < guere. >
aDomino Deoest, etcttm iUo fuilsemper etestante PoslquaraduraCretensiumcordaPaulus ad Christi
aevum (Eccli. i). >Inbac ergo sapienliaquae cum illo fidem moliierat, et tam sermone quam signis edo-
esl anle aevum, id est anle aetcrna tempora, pro- mueral eos non jam iu Jovem, sed in Chrislum cre-
inisit ipse electis \ itaro ante aelerna lenipora. Pro^ dere, reliquit Tiium discipulum suum Crelae, ut ru-
inisit qui non menlilur, 11011 quia possit roentiri, et dimenla nascentis Eecle__iae confirmaret; et sfquid
nolitin falsilalis veiba prorumpere; sed quia qui •videretur decsse, corrigeret; ipse pergens ad aUas
1481 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD TITUM. U83
naiiones, ul et in eis fundamentum Chrisli poneret. A criminibus. Multi quippe fldeles sunt sine crimine,
Et hoc est quod dicit: Gratia, id est causa hujus rei sine peccato autem nullus est in hae vita. Et ideo
reliqui te, Cretw, vt ea quw desunt corrigus. Cum Apostolusdesignans quis sit ordinandus, non ait: Si
enim dicit, ui ea quw 4esunt comgas. ostendit nee- quis sine peccato est boc emm si dicerei, omnis<
dum eos ad plenaro venisse scientiam veritatis; et bomo reprobaretur, nullus ordinarelur. Sed ait: Si
licet ab Apostolo correcti fuissent, tamen adhuc in- quis sine crimine est, sieuti est homicidium, adulte-
digere correctione. Omne enim quod corrigitur im- rium, aliqua immunditiafornicationis, furtum, f. aus,
perfeclum est. Vt ea, inquit, qum desunt corrigas, sacrilegium et caeterabujusmodi. Cum ea lioroo non
id est ut ea quae a me correcta sunt, et necdum ad habet, debet autem omnis Christianushomo non ha-
plenam veri lineam sunt redacta, a te corriganlur, bere.incipit daput erigere in libertatem. Et idcirco
et normam sequalitatis recipiant; etquia solusnon qui ordinatur, careat omni crimine, ut Hbera fronte
sufficeres hcic facere, conslituas per civitales presby- possitaliorum crimina redarguere, et nemo valeat
leros, id est episcopos, sicut et ego tibi dtsposui, id illi sua objicere. Et sit unius uxoris vir, quam ha-
est tales quales tibi designavi, non quales forte ani- buerit, nonhabeat. Multisuperstitiositismagis quam
mus carnaliter voluerit, aut bomines tibi persuase- verius, etiameos qui cum gentiles fuerint, et unam
rint. Ut conslituas, inquil, presbyteros, et post pauca B uxorem habuerint, qua amissa, post baptismum
subj"ungit,quod oporteal episcopumsinc crimine esse, Christi alteram duxerint, putant in sacerdotium non
ostendens quia idem est presbyter qui episcopus; eligendos, ctim utique si hoc observandum sit, illi
Nam antequam diaboli instinctu studia in religione magis ab episcopatu arceri debeant, qui vagam per
iierent, et diceretur in popuUs: <_Ego sum Pauli, meretrices prius exercentes libidinem, unam rege-
ego Apollo, ego autem Cephae, communi presbyte- nerati uxorem acceperint; et multo detestabilius sit,
rorum consilio gubernabantur ecclesise (I Cor. i). > fornicalum esse cum pluribus quam unam uxorem
Postquam vero unusquisque eos quos baptizaverat, habuisse. Haec Hieronymus. Augustinus autem ait:
putabat suos esse non Christi, in toto orbe decre- Unius uxoris virum acutius intellexfrunt, qui nec
tum esl, ut unus de presbyteris electus superpoue- eum, qui catechumenus vel paganus habuerit alte-
relur caeteris, ad quem omnis cura ecclesiae perti- ram, ordinandum esse censuerunt. De sacramento
neret, et schismatum semina tollerentur. Nam el videlicet agitur, non de peccato. Nam in baptismo
alibi seriptum est: < Pauluset Timotheusservi Jesu dimittunlur. Propter sacramenli autem sanctilatem,
Chiisti, omnibus sanctis in Christo Jesu qui sunt sicut femina (eliamsi catechumena) viliata, non po-
Philippis, cum episcopis et diaconibus (Philip. i). > test post baplismum inter Dei virgines consecrari,
Philippi una est uibs Macedoniae, et certe in una ei- ita non absurde visum est, eum qui excessit uxorum
vitate plttres episcopi esse non poterant. Sed quia numerum singularem, non peecatum aliquod cona-
eosdem episcopos illo in tempore, quos presbyteros misisse, sed normam quamdam sacramenti amisis-
appellabant, proptereaindifferenter de episcopis quasi se, non ad vitse bonae meritum, sed ad ordinationis
de presbyteris locutus est. Et in Actibus apostolo- ecclesiaslicae signaculum necessariam. Ac per hoc,
rumad uniuseeclesisesacerdotes ait: < Attendite vo- sicut plures antiquorum patrum uxores, signiflca-
bis et cunclo gregi, in quo vos Spiritus sanclus po- verunt futuras ex omnibus gentibus ecclesias uni
suit episcopos (Act. xx). > Haee idcirco diximus, ut viro subditas Christo; ita noster antistes unius uxo-
ostenderemus apud veteres eosdem fuisse presby- ris vir, signifieat ex oronibus gentibusunilalem, uiii
leros quos episcopos; paulatim vero, ut dissensio- viro subditam Christo. Sit eliam filios habens fideles,
num plantaria eveUerentur, ad unum omnem solli- non in accusatione luxurim, aut non subditos, hoc est
citudinemesse delatam. Sicut ergo presbyteri sciunt non in pairis polestate : Ponamus enim aliquam
se ex ecclesiaeconsueludiue ei qui sibi praeposilus beneinstituisse liberos suos, et a parva aetate sem-
. fuerit, esse subjeclos, ila episcopi noverint magis per Dominicis erudisse praeceptis, hi si postea se
se consueludine, quam disposilionis Dominicaeve- D luxurisS dederint, elsuperanlibus\itiis,Iubidinifrena
rilate presbyteris esse majores. Et in commtroi de« remiserint, nunquid culpa eorum in patrem redun-
bere ecclesiam regere imitantes Moysen, qui cum dabit, et sanctitatem patris filiorum nequitia macu-
baberet in potestate soltts prseesse^populo Israel, labit. Nam et Isaac credendus est bene insiruxisse
septuag-iita elegit, cum quibus populum judicarel filium suum Esau quitamenpost fornicanus et pro-
(Exod. xvm). Videamus igilur qualis presbyter vel fanus exstitit (Gen.xxv-xxvm) .Samuel quoque filios
episeopus ordinahdus sit. Constiiuas, inquit, per ci- habuit, qui declinaveruni post avaritiam, el propter
vitales presbyteros, sicut et ego tibi disposui. Si quis munera pervei lerunt judiciuro (7 Reg. vm). Ergo
sine crimine est, illum subaudi constituas. Non ut si tunceleclio fieret sacerdolum, et Isaac propter
eo tempore quo ordinandus est, sine uUo crinrine Esau, et Samuel propter fllios suos indigni sa-
sit, elprseterilas maculas nova conversatione dele- cerdotio putarentur. Sed seiendtim qui tam san-
veril, sed ut ex eo teinpore quo in Christum renatus ctum est nomen sacerdoiii, ut nobis etiam ea quae
cst, nulla criminis conscientia mordeatur. Crimen extra nos sunt posita, reputentur, non quo propter
aulera est grave peccatum, accusatione et damna- vitia nostra episcopi non fiamus, sed quo propter
nafrone dignissimum. Et prima liberlas esi 'carere filiorum incontinentiam ab hoc gradu arguendi \ai.
rATaoi.. CLXXXI. kl
\m HERVEI BURGIDOLENSIS MONACfH 1481
arcendi] sumus. ijua enimlibertate alienos filioscor- A , et paliens, sit in tempore quid loquendum sit, quid
ripere et docere possumus quae recta sunt, cum lacendum, nec sermone inutiU conscientiam percu-
nobis stalim possit, qui fuerit correptus, inge- tit infirmorum. Non enim Aposlolus ecclesise prin-
rere: Anledoce filios tuos? aut qua fronteextraneum cipem formans, velat esse pugilem, et coiporeis
corripio fornicanlem, cummihi conscienliameaipsa ictibus alios corporaliter Isedentem, quod etiam in
respondeat, exbsereda ergo filium fornicantem ab- plebeio et quocunquegentili sifuerit, reprehenditur;
jice lilios tuos vitiis ser.ientes? Cum autem nequam sed hsec, ut diximus, me contumeliosus et ganulus
filius in una tecum domo maneat, tu audes de alte- perdat eum, quem potuit modestia el lenitate corri-
rius oculo festucam detrahere, in tuo trabem non gere. Ojrortet ctiam hunc esse non iurpis iucri cupi
videns? (Matlh. vn.) Non itaque jussus polluitur cx dmn, ut non cupiat aggregare pecuniam; sed habens
vitiis filiorum, sed libertas ab Apostolo ecclesise victum alque veslitunr, his contentus sit. Hucusque,
principi reservatur, ut talis fiat, qui non timeat qualis non debeat esse episcopus vel presbyter,
propter vitia liberorum extraneos reprehendere. Apostoli sermo descripsit; et nunc econtrario,
Unde et considerandrrm adversus eos qui de epi- qualem oporleat eum esse oslendit. Sed hospitalem,
scopatu intumescunt, quia non statim omnibus bis inquit, bemgnum,sobrium,juslum, casium, sanctum,
meliores sunt, quieunque episcopi rron fuerint ordi- " continenlem, et amplectentem, elc. Ante omuia hospi-
nati, cum nonnulli idcirco ad sacerdotium non per- lalitas futuro episcopo denuntiatur. Si eniro omnis
venerint, quia eos liberorum \Iiia impedierint. Si homo audire desiderat: < Hospes fui et suscepislis
autem peccala flliorum ab episcopatu jusiuro proiii- me (Malilt. xxv), > quanto roagis episcopus cujus
bent, quanto magis se unusquisque considerans, domus omnium com:nuiie esst debet hospitium?
debet retrahere ab hoc non tam honore quam onere, Laicus enim vel duos autpaucos recipiens, Implevit
etjinon ambire alienunr locum, quem magis digui ht.spilal tatis ofliciura ; episcopus \ero nisi omnes
debent occupare ? Solent et per filios opera desi- reeeperit, inhuraanus est. Si etiam benignus, ut
gnari, ut ille intelligatur debere ordinari, qui in benigne diligat omnes; et quidquid boni potest taro
propria potestate habet opera sua, ut nulla subre- corpoiabter quam spirilaliler, iropendat. Sit et
pentium vitiorura labe sinat ea maculari. Idco, in- sobrius, ut eorporalis ebiietas longe sit ab eo, nec
quit, dixi ut ordinetur, si quis sine crimine esl, quia sensum ejus mundana cupiditas, vel ira, seu quod-
oportet ephcoputn esse sine crimine, sicut dispensa- Iibet aliud vitium inebriet, sed aculo sensu dijudiccf
terem Dei, qui est sine peccato, ut Domini sui puri- omnia, sicut vir spintabs (I Cor. u). Justus quoque
ritatem in aliquo imitelur, quor.iam non sua sunt _ sit, ut justitiam in populis qu bus prajest exercea;,
quae piaeslat, sed Dei qui tiispensat. Et oporlet eum reddens unicuique.quod merelur, nec accipial per-
esse non superbum, id cst non iumcntem vel placen- sDiiam in judicio. Inler laici aukm et episcopi justi-
leisasibi quod episcopus sit, sed quasi bonura viili- liam hoc iutcrest, quoJ laicus potest apparere
eum, id requirentem quod pluiibus prosit; oporlet justusin paucis; episcopus vero in tot debet exer-
csse el non iracundum : iracundus est, qui semper cere justitiam, quot subdiios babet. Sit etiam castus
irascilur, ct ad le\em responsionis auram quasi a (I Cor. vti). Si enim laicis iinperatttr ul propter
veiito foliurn movetur. Et revera nibil est foedius oralionem abslineani ab uxorum coitu, quid de
praeceptore furioso, ut eum debeal esse mansuelus, episcopo senliendum esl, qui pro suis populique
patiens et sapiens, tor\o vulfu et trcmentibus labiis, peccalis illibalas Deo oblalurus est viclimas? Quo-
raguta fronle, effrenatis conviliis, facie inter palio- roodo igitur hospitalitas et beuignitas atque justilia
rem et ruborera \aiiata, clamore perstrepat; et cr- prascipua esse debet in episcopo, et inter cunctos
xantes non tam ad bonum retrabat, quam ad malum laicos eminens, sic etcastilas propria etut ita dixe-
sua sseritia praecipitel. Neque vero qui aliquando rim, pudicitia sacerdolalis, ut non solum ab opere
irascitur, iracundus est, sed qui crebro hac passione immundo se abslineal, sed etiam a j'aclu oculi et
supeiatur. Oporlet et non vinolentum esse. Quale D cogitationis errore, mens confectura Christi corpus,
enim est, cpiscopum videre rinolentum, ut sensu sit libera. Unde et additur, ut sil sanctus. Sanctiias
occupato vel exaltet risum contra gravitai.s deco - eniro quantum secundum nos, et dieenda ab omui
rem, vel labiis dissolutis cacbinnet, vel paululum inquinatione libera et peifeclissima et inconfamina-
tristis quasi cujusdam rei fuerit recorda.us, inler tissima puritas. Sit etiam conlinens non solum ab
pocula in binguitus prorunipat, -et lacrymas seu uvoris amplexu, sed ab omnibus animi perturbalio •
quitl aliud amenlius laciat? Ubicunque saiur.tas et nibus, ne ad iracundi.am concitetur, neillum trisli
ebrietas fucnnt, ibi bbido dominatur. Specla ven- tia dejiciat, ne leiror agiiet, ne laetitia iromoderata
trcm et genilalia, nam j'uxta ordinem nrentbrortim sustollat. Continentia enim non solum in carnts
est et ordo vitioruro. Dehinc adtiilur, non petcusso- opere et in animi co.icupisceniia, sed in omnibus
rem oporiere esse sacerdotem. Quod quidem et rebus esl necessaria, ne honores indebitos appeta-
siropliciter intellectum, aedificataudientem, nefacile mus, ne accendamur avarilia, ne ulla passione su-
manum porrigat ad caedcndum, ne in os alterius peremur. Ad exlrenrum sit -amplectens eum qui
vcrberandum inssnus erurnpat. Melius est auiem secundum doctrinam est, fideletn sermonem, ut quo-
ut uon percussorem illum diearous, qui ir_a.n_.ueUrs roodo sermo Dei fidelis est et omni acceptione di-
im GOMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD TiT. U86
gnus, sic et ille talem se prsebeat, ut omne quod A introducere legalia praecepta. Nam sine Scripturae
loquitur, fide dignum existimetur, el verba ipsius aucloritate garrulitas eoruin non haberet fidem, ubi
sint regula veritatis, ac desiderio charitatis ample- viderenlur perversam doctrinam suam divinis testi-
etalur hujusmodi sermonera, quo possint audientes moniis roborare, quos oportet redargui, id est tales
doceri, ut polens sit in doclrina sana exhortari eos homines doclores ecclesisedebent ratione Scripiura-
ad bene agendum. Sana doctrina dicitur, ad distin- rum superare, et silenliunr illis imponere pondere
ctionem IanguidaeInfirraaeque doctrinae. Potens sit testimoniorum, qui non unam vel paucas domos,
et arguere eos.qui contradicunt, id est haereticos vel sed universas cum dominis familiisque subvetiwit,
Judaeos et saeculiistius sapientes, sive etiam nialos id est a statu fidei subiuunl, docenles ea qum non
calholicos, qui moribus contradicunt, id est non oportet ob graliam .lurpts lucri, id est quasi sub
loquendo, sed malevhendo. Nam praecipitur illis specie consulendi, agentes negolium decipiendi pro-
Ut non foinicentur, el fornicantur; praecipitur illis pter pecunia? qusestura, doccnt ea quae non oportet,
ut non rapiant, et rapiuni; sicquae csetera mala a id est ciborum differenlias, et otiuiu Sabbali jam-
quibus probibentur, faciunt: et ila non lingua, sed dudum aboliti, atque circumcisionis injuriam, et
\ila semper doclrinsesanclseconlradieunt. Superiora utinam zelo fidei talia docerent, ex parte enim
quidem quse in episcopi virtutibus posuit, ad vitara B aliqua posset eis ignosci, atque dici quod aemulalio-
pertinent: hoc vero quod ait, ut polens sil exlwriaii nem Dei haberent, sed non secundura scieniiam
hi doclrina suna, et eos qui ccniradicunl arguere, ad • (Rom. x\). Sed quia venler est Deus ipsorura (Phi-
opus prsedicationis referlur. Quia si episcopi tantum lipp. m), turpis lucri gralia volunt proprios facere
saneia sit vita, sibi potest prodesse sic vivens; discipulos, ul quasi magistri a seclalonbus alantur
porro si doctrina et sermone fuerit eruditus, potest si\e pec.snias accipiant. Possumus el aliter inteUi-
caeteros quoque instruere; nec solum suos instruere, gore turpe lucrum, quia omnes hseiclici dum per-
sed adversarios repercutere; qui nisi refutali fuerint \ersa docent, lucratores honiinum se solentasserere,
atque conricli, facile quaerunt simplicium corda cum non lucrum, luerum sit, sed perditio, animas
perveitere. Hic locus adversus eos facit, qui inertise interficere deceploium. Econlra qui erranlem fia-
se et otio ac, somno dantes, putant peccatum esse trem suum juxta Evangelium corripuerit (Maith.
si Scripturas legerint, vel negligunt eas legere; el xvm), si fuerit ille conversus lucratus est euin.
eos qui in lege Domini mediiantur die ac nocte Quod enim roajiis vel pretiosius lucrum esse potesl,
(Psal. i), quasi garrulos inutilesque contemnuut, quam si humanam animam qnis Iucretur? Oirroi^
non animadvertentes Apostolum posl calalogum P igilur docior ecclesiae, qui ad Chiisti lidem recla
conversationis episcopi, etiam doctrinam similiter ratione persuadet, honeslus lucrator est. Et omnis
pr<£cepisse. haerelicus qui fraudulenlis sermonibus horaines Lil-
f Sunt enim multi et inobedientes, vaniloqui et lit, loquitur quae non oportet turpis lucri gratia.
f seductores, roaxime autem qui de circumcisione Sequitur : Dixil quidam ex illis, etc. Quantum ad
< surit, quos oporlet redargui, qui universas domos textum sermonis et conlineniiani loci peitinet hoc
< subvertunt, docentes quae nou oporlet turjris lu- quod ait: Dixit quidam ex illis proprius eotum p:o-
< cri gralia. Dixit quidam ex illis proprius eorum pliela, videtur ad eos referri, de quibus prsemissura
< prophela . Cretenses semper mendaees, malae est: Maxime qui de circumcisionesunl, quos oportet
: beslise, \entres pigri. Testiraonium boc verum redurgui, qui universas domos subvertunt, docenies
< est. Quam ob causam increpa illos dure, ut sani qum non oporlel turpis lucri graiia; ut seqtiafur,
< sint in fide, non intendentes Judaicis fabulis, et dixit quidam ex illis pioprius eorutn propheta: Cre-
t mandatis hominum aversantium se a veritate. . leuses semper mendaces, etc. Sed quia in illo prophc-
ldeo qui ordinatur episcopus, debet esse potens tarum qui_apud Judseam vaticinati su.il (227), hic
argttere eos qui contrarlicunt, quia sunt multi, bexameler versus reperitur :
lalam viam quse duclt ad perditionem ambulantes, D IS.p-.TES- asi -fyzvtrzcn,
y.ay.aSnpia, yvaripB; bffvi.,
et divinis mandatis inobedientes. Qui ergo futurus referalur (si placet) ad superiora, ubi dicium esl:
eslecclesiae princeps, habeat eloquentiaro cum \itse c Reliqui te Cretas, ut ea quae desunt corrigas, J ut
inlegrilate sociatam, ne opera absque sermone sint sequalur, dixil quidam ex illis propiius eotum pro-
tacita, \el dicta faclis deficientibus erubescant, plieia, id est Cretensium. Quia vero mulla in med.o
maxime quia sunt non pauc', sed multi, nec acquie- sunt, et hoe absurdum fortasse videtur, ideo cum
scentes, sed inobedientes; vaniloqui, ideslvanasfac- his superioiibus, quae roinora sunt, aliter aptandum
tas[fabulas?] praedicantes; et seductores, id est alios est, ut legamus : Sunt enim multi et inobedientes,
a veritateinerrorempostsetrahenles, sedillimaxime vaniloqui et seduclores, maxime uutetn q'ui de
sic agunt, qui sunt de circumcisione, id est qui ex circumctsione svnt; quos, scilieet multos et ino-
Judseis ad baptismum venerunt, nec carnales obser- bedientes, vaniloquos et seductores, cum his qui
vantias legis deseruerunt, hi tunc temporis nascen- de circumcisione sunt oporlel redargui, qui universas
lcm Christi ecclesiarp subvertere nitebantur, et domos subverlunt, docentesquw non oporiel, lurpis

(228) Epiraenitles.
'
1487 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI I H88
i
lucrigtaiia. Dixii quidam ex illis proprius eorum A Quamob causam, idlest quia lales svnt,Jncrepa il-
propheta; Cretenses semper mendaces, ul id quod los non molliter, ut soles, sed dure, id est dura eo-
dictum est, proprius eorvm pt opheta, non specialiter rura corda penetret increpatio dura, vt sani sinl in
ad Judseos, et eos qui de cb cumcisione sunl, refera- fide, id est ut roens eorum non inlirmetur in fide,
tur : sed ad multos el inobedientes, \aniloquos et sed convalescat. et omnem languorero per/idiaepro-
seductores; qui utique quia in Ci-eta erant, Creten- cul repellat a sua fide. Sani, inqtiam, sint in fldei
ses fuisse credendi sunt. Qui quod vaniloqui sunt, puritate, quae iiullo' labescit langtiore perfidiae,
quidam proprius eorum jiropheta sic praenuntia\it, non intendenlesJudaicis fubulis,~quasi magistri Ju-
Cretenses sempermenduces. Et qtiod sint sedtictores, daeorum sine aucloritate Scripiurarum, et sine ulla
atque domos subvertant, ila subnexuit jnate bestiw. assertione ralionis docent, e. mandalis non Dei, sed
Et quod lemporalis lucri gratia doceant ea quse non hominura, id est Judasorum, liumana tantum et car-
l
oportet, ita subj'ecit, venlres pigri. Mendaces quippe nalia sapientum, uversunlium se u veriiule spiritualis
sunt el malaebestiseet venlres pigri, quia falsa per- intelligeittiae. Siquislpost adventum Christi conci-
suadent, et ferarum rilu sanguinem sitiunt dece- ditur, non circumciditur, sed Judaicis servit fabulis,
ptorum, et non cum silentio operantes suum panem et mandatis hominum adversantium se a veritate.
-manducant, quorum Deus venter esl (Pliilip. m), et " Non enim qui in mariifeslo Judaeus est, neque quae
gloria in confusione ipsorum. Dicitur autem iste in manifesto in carne circurocisio, sed qui in oc-
versus in Epimenidis Cretensis poetse oraculis re- ctilto Judaeus est, et circumcisio cordis in spiritu,
periri, quem nunc Apostolus sive alludens propbe- non littera (Rom. n)L Si quis pascba agir, non in
tam vocai, quod scilicet tales Christiani lales meren- azymis sincerilaiis et verilatis, ut exterminet ex
tur habere prophetas, quomodo prophetas Baal, et anima sua omne velus fermentum maliliseet neqtti-
quoseunque otiosos propbetas Scrijriura commemo- tiae(J Cor. v), iste altendit fabulis, et sequttur um-
rat (Jer. n, xxm), sive vere, quia de oraculis scri- bras veritate neglecta. Si quis non resurgens cum
pseral atque responsis, quaeet ipsa futura prsenun- Chrislo, nec quaerens ea quae sursum sttnt, sed quae
lient, et ea quse ventura sunt, multo anle praedi- super terram sunt (Colos. m), dicit: ( Ne teiigeriiis,
cant. Denique tempore ex iUo exstabat oraculoruro neque gustaverilis, neque atlractaveritis, quae sunt
titulo prsenotalus liber quidam Epimenidis, quem, omnia in interitu ipso usu, secnndum praecepta et
quia videbatur divinum aliquid repromittere, pro- doetrinas hominum (Colos. n), > iste fabulis est in-
pterea Aposlolum arbitror inspexisse, ut videret tentus, et obser\at| mandala honiinum, uinbram
quid in eo proraitteretur, et in tempore usum versi- „ tenentium et veritati terga verlentium. Unde et sub-
a:lo scribentem ad Tilum, qtiia erat Crelae, ut falsos ditur: |
dcclores Cretensium proprio insulae suae auctore < Omnia munda mundis, coinquinatis autem et
contereret. Nontameii totum opus Epimenidis, quod < infidelibus nihil esl munduro, sed inquinalae sunt
de oraculis scripserat, per unum versiculum con- < eorum et mens et conscientia. Confitentur se
firmavit; sed Cretenses lantum mendaces vitio men- < nosse Deum, faclis autem negant, cum sint abo-
tis increpavil ob ingenitam menliendi facililalem, < minati et incredibiles, et ad omne opus bonuro
de propriae gentis eos auctore confutans. Nam nemo < reprobi. >
, est tam siearius, tam parricida, tam veneficus, qui Quia superius, dixerat, sunt enim multi et inobe-
non aliquid boni aliquando fecerit. Ergo si unum dientes, vaniloqui et seduclores, raaxime qui de
bonum illius videntes laudaverimus^necesse eritut circumcisione sunt, et de his qui ab eis seducli
etcaetera quae male agit, laudemus? absit! Et si' fuerant, consequenter addiderat, increpa illos dure,
inimicus adversum nos jurgiiet et clamitet, nonne ul sani sint in flde, pon intendentes Judaicis fabu-
inter verba simultatis et rixae aliquid loquitur veri- lis, et mandatis hominum aversanlium se a verilale,
tatis, quod el a nobis quoque adversum quos lo- etputabant inler cibos esse distantiam, ut aliqui
quitur, non usquequaque reprehenditur ? Sic et Epi- ]Q mundi et aliqui esspnt immundi, proplerea nunc
menides non ideo vera dixil omnia, quse in carmi- subjungit : Omniu munda mundis, id est omnia
nibus ejus continenlur,, quia caetene res fallaces ciborum genera secundum naturam sunt mundaj
sunt, sed in eo tanlummodo verum locutus esse et apud illos nibil habent immundiiiae, qui in Chri-
probatur, quia ingeniti Cretensiura mendacii \ilium slum credunt, el sciunt omnem crealuram Dei bo-
expressit, el eos malas bestias pro crudelitate, et nam esse, et nihil abjiciendum, quod cum gratiarum
ventres pigros pro commessatione et otiositate vo- actione percipitur. Mundis quidem raunda sunt om-
cavit. Unde Apostolus cpnsiderate et circumspecte nia. sed coinquinuiis» id est carnaliter legem intel-
loquens, adjunxit: Testimonium hoc verumest. Non ligentibus et infidelibus, id est lempus gratiaea legis
totum carmeii de quo testimonium sumptum est, non tempore non discernentibus, niliil ciborum est mun-
universum opus, sed lantum hoc testiraoniurn, hlc dum, quia et his quaerespuunt, et his qusc stimunt,
versiculus. Nam qui in una lanlum poematis parte non sancte nec juste utuntur; sed inqiiinatm sunt
cor.sensit, caelera confutasse credendus est. Verum fetore infidelitalis ; el metts, id est ratio eorutn et
est, inquit, testimontum hoc, quia iales sunt Cre- conscientia, id est cordis arcanum. Proplerea etiam
tenses, -quales illos esset testatur, Hcet non omnes. quse munda sunt per naturam, eis immunda fiunt.
US9 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD TIT. 14§8
quia pro qualitate vesceniium et muncram mundis, A J < adverso est, vereatur, nihil habens malum dicere
et immundum contaminatis fit. In nobis itaque est < de nobis. Servos dominis suis subditos esse in
vel munda coraedere vel immunda. Si enim mundi < omnibus (Ephes. vi; Co/os. ni; I Petr. n), pla-
sumus, mundanobis est creatura. Si autemimraundi f centes, non contradicentes, non fraudentes, sed
et iiifldeles, fiunt nobis universa immunda, vel pro- f in omnibus fidem bonam ostendentes, ttt doctri-
pter inhabilaniem in mente nbstra haeresim, vel « nam Salvatoris nostri Dei ornenl in omni-
propter conscienliam deliclorum. Nihil est talibus f bus. >
muudum,qui tantum voce confitenlur se nosseDeum, Illidocent, ut supradictum est, quaenon opoitet,
sed fuctis neganl eum, cum sinl abominali, id est sed tu loquere ea quae decet ut loquaris, id esl sa-
ab humaniiate desiiluti bestialiter vivendo; et incre- nam doctrinam, quaenullum erroris autritiorum in
dibiles, id est indigni quibus debeat credi, quia to- se languorem habeat, sicut haereticorum vel philoso-
Ues sunt in mendacio deprebensi. Hi, quorum pol- phorum doctrina, quae dum ab aliis vitiis relrahit,
luta est mens et conscientia, Deum verbis conflten- saepead alia impellit. Sola enim Chrisliana doctrina
tur, factis autem negant, juxta illud Isaise : t Popu- ab omni languore vitiorum et errorum sanat. Ge-
lus hic labiis me honorat, cor eorum longe est a me neraliier Apostolus Tito praecepcrat, quid ipse de-
(Isa. xsix). > Quomodo enim quis labiis honorat **beret Ioqui ad cunctos, in eo quod ait: Tu aulem.
et corde recedit, ita sermone Deum quis confitens, loquere qum decent sanam doctrinam, et nunc per
operibus negat. Talis quisque merito dicitur abo- singulas speciesquid unamquamque aelatem deceat,
minatus, id est nulla veritatis ratione persuasus; exponit. Primum senibus viris convenientia de-
et incredibilis, id est nolens credere divinis prsece- monstrat, deiride anus quid deceat, terlio quae ado-
plis, ut eis obediat; et ad omne opus bonum repro- lescenlibus apta sint, tam majoribus quam fcminis,
bus, quo scilicet etiam ea quse naturali bonitate su- Hcetin praecepto mulierum vetularum de adolescen-
peralusfortebonafecerit, non sintbona, dum men- libus feminis mandata subj*ecerit,ut non tam ipse
tis perversitate sunt reproba. Tales enim aut prava docerel adolescentulas, quam quid a vetulis doce -
sunt quas faciunt, aut recta opera non recto corde renttir, exponeret, extremo de servis praecipit. Et
sectantur. Non enim de suis operibus retributiones per singulas aetates atque conditiones sic decenter
pe.petuas, sed transitorios favores quserunt, vcl hse- praecepta eonstituit, ut sermo ejus vitae moruroque
relico sensu quae operantur faciunt. __£slimantqui- sit regula. Loquere, inquit, ea quae decet ut tu lo-
dam in eo lantum negari Deum, si in persecutione quaris, qui doctor ecciesias Chrisli conslitulus es,
quis a gentilibus comprehensus, se negaverit esse videlicet ul sencs sint sobrii, id est in cibo et potu
Christianum. Ecce Apostolus omnibus faetis quae temperali, ut aelalis gravilas morum gravitatem ba-
perversa sunt, Deum, asserit denegari. Deus cha- beat, et roodum servare sciat, et sint "pudici, ne in
ritas est (I Joan. IV), et per odium negalur chari- ultima aetate luxurient, ne j"am frigido ad libidinem
tas. Ghristus sapientia est, Justitia, veritas, san- sanguine, exemplo sint adolescentibus ad ruinam,
ctitas, foriitudo, et his similia; per iiisipientiam et sint prudentes in respuendis vel cavendis malis,
negatur sapientia, per iniquitatem justitia, permen- et eligendis atque faciendis bonis, ut cum solerti
dacium veritas, per turpitudineni sanctitas, per ira- discrelione faciant omnia. Sint etiam sani in fide,
becillitatem animi forliludo. Et quotiescunque vin- ut nullo iiifidelitaiis ivel perlidiae languore infir-
cimur viiiis atque peccatis, toties Deum negamus ; mentur, sed sint valentes in fide, sicut t justus
sicutecontrario quoties boni quid agimus, toties qui ex fide vivit (Habac. n; Rom. 1; Hebr. s;
Deum confitemur. Nec arbitrandum est, in die ju- Rom. iv), > et sicut Abraham qui non infirmatus est
dicii HIos lantum a Dei Filio denegandos, qui in fide, nec in repromissione htesitavit diffidentia,
roartyrio Christum negaverunt, sedper omnia opera sed confortatus est fide, dans gloriam Deo, pie-
et sermones atque cogilaliones, Christus vel nega- nissime sciens, quia quaecunque promisil, potens
lus negal, vel confessus confitetur. ] est el facere, et sint sani in dileclione. Sanus est in
D
CAPUTn. dileetione, qui Deum diligitex tolo corde,'et ex tota
< Tu autem loquere quae deeent sanam doelri- anima, et ex tota mente, et proximum lanquara se-
< nam. Senes ut sobrii sint, pudici, prudentes, ipsum (Deul. vi). Qui sanus est in dilectione, f.non
< sani in fide, in dilectione, in patientia. Anus si- aemulatur, non inflatur, nonagit perperam, non in-
< militer in habitu sanclo, non criminatrices, non honeste, non ad iracundiam concitatur, non cogitat
< multo vino servientes, bene doeentes, ut pruden- mabim, non gaudet super iniquitate; congaudct au-
< tiam doceanl adolescentulas, ut viros suos ament, tem veritati, omnia sustinet, omnia credit. omnia
< filios suos diligant; prudenies, castas, sobrias, speral, omnia praeslolatur (I Cor. xm). s Languor
< domus euram habentes , benignas, subditas viris autem dileclionis est, quando abundante iniquitate
< suis, ut non blasphemelur verbum Dei. Juvenes refrigescit cbaritas (Malth. xx.iv). Hoc frigore cha-
< similiter exhortare, ut sobrii sint in omnibus. ritatis et Amnon in sorore sua Thamar obriguit
< Teipsum praebe exemjdum bonorum operum in (// Reg. xm). Timendum ergo, ne forte el nos hac
< doctrlna, in integrilale, in caslitate, in gravilate, infirmitate charitatis aliquando tabescamus. Non-
< verbum sanum, irreprehensibile. ut is qui ex nunquam eniro evenit, ut primum a nobis in virgi-^
1491 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI i U92
nem, aut in quemlibet feminam sit sancta dilectio, A ,, tiam, id est diseretionem boni et mali, ut bonum
et cum mollita mens fuerit in affectus, paulatim sa- fiat, et malum caveatur, el hanc prudentiam dc-
nitas charilalis languore paUescat et infirroari inci- ceant adelescentulas ; licet enim alio loco dixerit:
piat, et diligentom ad extremam mortem ferat. Unde t Docere autem mulieribus non permitto (I Tim.
T.imotbeo caute -praecepit Apostolus, ut exhortetur n), J sie intelligendum est, ut in viris sit iliis do-
adolescenlulas in omni castitale. Omnis enim ca- cirina sublata. Caeterum adolescentulas doceant
stitas in carne et spiritu et anima est, ne seandali- quasi filias SU3S, ut\ ament vitos suos, et diligant
zetur oculus, ne in pulchritudine vultus feminei filios suos. Quaedoctrina est amare viros, cum hoc
pendeamus, ne blanda nos audire verba delectet, ne non in eloquio docentis, sed in corde amantis sit
ad singulos sermones mens prius dura marcescat. constitutum ? Vult ergo eas amare viros suos caste,
Caveant ergo non solum juvenes, sed et senes, ne vult inter virum et mulierem essepudicam dileclio-
per sanitatem dilectionis introeal morbus charitalis; nem, ut cum pudore et \erecundia etquasi necessi-
et p^r amorem sanclum flat non sancla dilectio, tate sexus reddat polius debitum viro, quam ipsa
quae illos pertrahat ad gehennam. Sint et sani in exigat ab eo, et operam Hberorum ante oculos Dei
palieniiu, ul nullo languore impaiienliae \el murmu- et angelorum perpetrare se credat. Filios atttem ila
rationis infirmentur, cum pertulerint adversa; sed B diligunt, si eos in Dei disciplina erudiant. Caeterum
glorieniur in tribulationibus, et omne gaudium nolle eos eonlristare docendo quae bona sunt, el li-
existiment, cum in tribulationes varias inciderint bertatem tribuere peceandi, non est amare filios,
(I Cor. xn). Anus similiter doce. Quamvis apostolus sed odisse. Doceant et vetulse juveneulas esse pru-
Petrus moneat, ut viri uvoribus suis tanquam infir- dentes, ut licet corpore sint adolescentes, mente la-
miori vasculo honorem tribuant, non tamen arbi- raen per prudentiae jacumen sinl bene callentes, et
trandurn est, quod uxor quae corporis vasculttm ha- doceant eas esse castas, quia adversus eastitatem
bet infirmuro, stalim et anima infirmior sit. Unde eiagis in aelate fiorenti pugnat inimicus, et virtus
et nunc pracipitur eis, ut in ipsis quoque illud Apo- cjus omnis contra feminas in umbilico ventris est
stoli compleatur : < Virtus in infirmilate perficitur (Job XL),et sobrias,\ ne per immoderatam polalio-
(II Cor. xn), t et dicitur ut el omnia habeant, quae nem magis incalescant ad libidinera. Et habenles cu*
senibus viris sunt praecepta communiter, in eo sci- ram domus, et diligenter omnia procurent quae suut
Hcel quod ait: Anus similiier, hoc est ita ut \iri se- in domo; et benignas, id est mites et clemenles,
iies, in omiiibtis sobriae sint et pudicae atque pru- quiapolerat evenirelut diligentia domus austeritate
denles et san3ein fide et dileclione et patienlia. Et regeretur, et per hoc apostoii praeceptum severior
pro seiu suo hoohabeant proprium, ut sint in ha- matrona fierel in servulos, ideo copulavil benignas,
bilu sancto, ut ipse quoque earum habitus et vesti- ut tuuc se crederel mariti domum bene regere, si
tus et incessus alque motus et vultus ac sermo et hoc benignitate impetraret a servulis, non ierrore.
silenlium, quamdam sacri decoris praeferant digni- Doceanl eas et subditas esse viris suis, ne forte di->
tatem. Et quia hoc genus muliercularum solet esse vitiis et nobUitate tumentes, Dei sentenlise non me-
1
garrulttm, ideo subditur non sinl criminutrices, id minerint, per quam subjectse sunt viris, ait enira
est aliis roale loquentes, ne ipsaequae adolescentiam mulieri • < Sub viri polestate eris, et ipse domina-
jam transgiessse sunt, de adolescentularum aetati- bitur tui (Gen. m). > In quo consideranda est Seri-
bus disputent, et dicant, illa sic ornalur,illa sic co- pturae sanctae prudentia, quia non viro Dominus
milur, sic procedit, amat illum, aroalur ab illo, ait: Dominaberis uxori tuae, sed ipsi mulieri dixit,
cum elsi hssc vera sint, non tam apud casterosde- quia t vir dominabitur lui, > ut illi praemium relin-
bent infamare, quara ipsam secrete Christi chari- queret obsequelae, dum in potestate ej'us est, si Dei
lale corripere; et magis docere ne facial, quam in velit obedire praeteplo, ut seivial viro, el subdita
publico accusare quod fecerit. Solcnt autem hae sit marito, ut scilicet et quodaramodo esset hbera
a3ta.es, quia corporis fiixereluxuria, Hcet quaedam]D servilus, et dilectionis plena, ideo serviens viro,
nec pudicae fiant, vino sedare pro libidine. Unde a quia metuit eum offendere. Cum vero caput mu-
nimio potu vini prohibentur, quia quod in adole- iiei-is vir sit, caput autem viri Christus (I Cor. n;
sceniibus libido, hoc in senibus ebrielas est, et ex- Ephes. y), quaecunque uxor non subditur viro, id
presse dicitur, non vino mulio servienles. Servitus est capiti suo, ejusdem eriminis rea est, cujus et vir
enim qusedam est et extrema condiiio, \ino sensus si non subjiciatur Curisto capiti suo, ideo sinl sub-
hominis occupari, et suum non esse, sed vini. Quia ditae viris, ut non propter eas blasphemelur verbum
igitur docuit quales primo anus esse deberent, et Dei. Verbum enim Dei blasphemalur, vel dum coit-
post illas, quaecum senibus viris habent communia, temnitur, et pro nihilo ducitur prima Dei senlentia,
et propria eorum exposuit, ut in habilu boneslo et vel dum infamatur JGbristi Evangelium, qui contra
sancto sint, nec aliarum crimiuatrices, nec vino legemfidemque nalurm est, si ea quse Christiana est,
propnos sensus occupanles, nunc consequenter do- et ex Dei lege subjecta \iro, imperare ei desiderat,
ctrinae ejus frena permittit, ut cum tales fuerint, cum et gentiles ferainse \iris suis serviant cum
docendi habeant liberlatem, ut seilicet sint bcne do- communi Iege naturae. Jnvenes similiter exhortare.
centeSjid estea quae bona sunl, ut doceanl pruden- Sicut in eo quod supra prseceperat, dicens : habitu
149 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD TIT. UU
sancto similitudinem anmim diximus ad senes esse A . quo nihil dignum repreheiisione dicat vel faciat,
referendam, ita nunc in eo quod dicit, juvenes simi- licet adversarii sint ad reprehendendum parati. Vel
liter exkortare, similitudiiiem juvenum ad anus et secundum alios codices, verbo sano et irreprehen-
per anus ad senes arbitraniitr aptandam, ut senum sibili prsebe te exemplum fldeiihus, et hoc ita fac,
liabeant sqbrietatem, et sint pudici ut illi, aiqne ut is 17111 ex adverso est, id est quilibet inlidelis ac
prudentes et sani in flde et dileetione el patientia, liviclus, verealur in nos dentem injieere, nihil habens
anuum autem sanctitatem habeant, neque crimina- malum dicere de nobis, id est nihil roali inveniens
tores sint, nec vino multo servientes, sed bene do- quod denobis dicat, id esl\itaeet doclrinae nostrse
centes. Proprium autem habeant, ul sinl in omnibus sanitate perlerritus, non audeat nos accusare , hoc
sobrii, id est modum tenentes, et nullam superflui- est, nihil verisimile in accusaiione confingere, et
tatem sectantes, sicut saepe consueverunl j'uvenes. revera usque hodie quidarn in nonnullis ecclesiis,
Vel secundum alios codices, pudici sint in omnibus, quanquam rarius inveniantur, tantse sunt gravitalis
tam scilicet mente quam eorpore, taro' opere quam el.conlinentiae, ut et ab adversariis habeant lesti-
cogitatione, ut nulla sit in adolescente suspicio tur- monium. Nemo enim est tam immoderatae impuden-
pitudinis. Haecsicut hactenus digesta suni, doce; tiae, ut solis radios possit accusare tenebrosos, et
et ut doctrina lua sit eflicax, prwbe teipsum exem- B clarum lumen caligine noctis offundere. Potest is
plum boiwrum operum, id cst ita vhe, ut sis omni- qui ex adverso esl, et diabolus inlelligi, qui est ac-
bus fornla bene \ivendi, et qui teviderint, legant eusaior fralrum noslrorum, ut in Apocalypsi Joan-
in operibus tuis velut in libro quid agere debeant. nis legimus (Apoc. xn). Qui cum uihil in\enerit
Nihil enim prodest, aliquem cxercitatum esse in di- mali quod objiciat nobis, erubescet ciiminalor, et
cendo, et ad loquendum trhisse linguam, nisi plus non poterit criminari. Diabolus enim crimiitalor
doceat exemplo ooetrinse quaro \erbo. Denique qui interpretatur. Servos eliam doce dominis suis sub-
impudicus est, quamvis disertus sit, ad castitalem dilos esse,iie octasione spiritualis libertalis quara
audientes cohortetur, sermo ejus est inflrmus ac in Christo consecuti sunl, eriganturconlra carna-
auctoritatem non babetcohorlandi; sicut econtrario, les dominos suos, sed humiliter eis subjiciantur in
quamvis sit rusiicanus et tardus ad loquendum, si oinHJ&Ms.Quoniam Salvalor qui ait: f Venile adme
castus fuerit, exemplo suo homines' pofest ad vitae omnes qui laboralis el onerati estis, et ego reficiam
similitudinem inipellere. Piaebe, inquit, leipsum vos (Matth. 11),> nullam conditionem vel aetaleroaul
exemplum in doctt ina, ut alii exeroplo tuo qudi sexuro a beatiludinis accebsurepellil,ideontincapo-
recla sunt doceant; el in inlegtitate, ut integritas stolus eis et servis praecepta constiluit, scilicet ut
animi tui nec amore laudis hontinis corrumpalur, parti Ecclesiae membrisque Gbristi; et quomodo
nec accepfione peeuniarum, nec qualibei alia re, superius quid Tilus senes et anus et adolescentti-
similiterque cseteri exemplo tuo senent incorruplam las ac j'uveiies docere deberet, exposuit, ita nunc
mentis iniegrilatem. Et in caslitatejui alii exemplo quae prap.cepta servis tradat, ostendit. Primum, ut
tuo casiitatem custodiant. Vel in integritate inteme- subditi sinl dominis suisin omnibus,in his videlicet
rati corporis, ut etalii exemplo tuo \irginilalis in- quse non sunt contraria, ut si carnalis dominus ca
tegritaiem jrerpetuo senent, et in castitate caeteri j"ubetquae uon sunt Deo contraria, subjiciatur ser-
qui virgines non sunt, ut vel post amissionem in- vus domino ; si autem contraria praecipit, magis
tegrilatis, servent mundiliam castilatis. Ex hoc obediat spiritus quam corporis domino, et sint
Titum aestimo, priusquam earnis opere occuparetur placentes, quod ex Graeco significat ut complaceant
Evangelio credentem accepisse baptisma, et virgi- sibi, ne videlieet super conditione sua videatur eis
nera permansisse; el ideo nunc ab Apostolo, ut in Dei iniqua sentenlia. Sed quomodo pauper juxta
integrilate formam sui prsebeat, commoneri. Quam mensuram su m salvari potesl, et inulier in sexus
quidem integrilatem in Timotheo non videmus. iniirmilate a regno non excludilur, et omnis condi-
Nam cum ei diceret: f Nemo adolescentiam tuam Q tio secundum ordinem suum beatitudinem adipisci
contemnat, sed exemplum esto fldeiium in verbo, polest, ita et servi complaceant sibi quod servi sunt,
in con\ ersatione, in cbaritate, in Ude, in castilate et non idcirco pulent se Deo servire non posse, quia
(I Tim. iv), J deintegrilate tacuit, et tanlum posuit subjecli sunt hominibus ; sed in eo placere se cre-
castitalem. Castitas autem et in caelibatu absque dant voluniati Dei, si et doroinis suis subdili fuerint
virginitatis inlegritate potest intelligi, et in gravitale in omnibus, el complacuerint sibi in conditione sua.
sis exemplum caeteris, ut gravitas maturltatis in El non sint contradicenles mandatis domiuorum
sermone in incessu tuo atque in rooribus semper suorum, quia solet esse maximum servorum vitium
tuis appareat, et verbum tuum praebe sanum irre- dominis contradicere, et cum aliquid jusserint, mus-
jprehensibile,ut sermo luae prsedicalionis, vel eliam sitare. Sed a Cbristianis servis auferenda est hu-
eoramunis locutionis, nec ullum habeat in se lan- jusmodipassio. Si enini quae Dominus imperat, ne-
guorem vitiorum, nec possit ab aliquo reprehendi. cesse habet servus implere, cur hoc ipsum non
Ron quo ullus tantse facundise et prudentise sit, tit . cum bona faciat volunlate, sed et Dominum offen-
a nemine reprehendatur; reprehenduntur enim apo- dat, el tamen faciat quod jubetur. Neque sint frau-
stoli et Evangelislae ab bserelicis et gentilibus, sed dantcs, quia et hoc vitium solel esse servorum, ut
1485 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 1496
dominis suis fraudes taciant, furando res eorum, et S. nihus horoimous, riullum excipiens, nnllum qui
infideliter illis serviendo. Non sint ergo fraudantes, cordis oculos aperire yelit, praeteriens. Gratia dico
id est fraudulenter ex rebus dominorum aliqua mi- erudkns nos, id est ex rudibus proveclos faciens,
nuentes, sed in omnibus fidem bonam ostendentes, et perfecte instruens nos, ut abnegemus impietalem,
ut appareat eos fideliter in omnibus agere. Et hoc id est infidelitalem paganorum et perfidiam haereli-
ideo, ut doclrinam Salvdtoris nostri Dei ornenl in corum, et saecularia desideria, id est cupiditatesvo-
omnibus. Si enim apud earnales dominos in mini- luptatum bujus saeculi. quae decipiunt multos ca-
mo fldeles fuerint, iucipient eis apud Deum majora tholicorum. Impielas enim est, ubi fidei pietas non
committi. Ornat autem doctrinam Dei, qui ea quae est, saecularia vero desideria sunt, quae a mundi
conditioni suaeapta sunt, faeit; e diverso confundit istius principe suggeruntur; et cumsint saeculi,cum
eam, qui non est subjectus hominibus, cui condilio saeculihujus nube pertranseunt. Qui impius antea
sua displicet qui contradictor atque fraudator in fuit. si conversus ad Christum factus est pius, iste
nullo fldem bonam ostentlit. Quomodo enim potest impietatem abnegavit. Si luxuriosusquisquead con-
fidelis esse in substantia Dei, id est in doctrina ejus, tinentiam vitam mutavit, abnegavit sseculidesideria.
qui carnali domiuo lidemexhibere non potuit ?velhoc Si avarus quisque ambire jam ciesiii, et Iargiri di-
quod addilur, ut doctrinam Dei ornent in omnibus, D dicit propiia, qui aliena rapiebat, abnegavit deside-
non solum ad servos referendum est, sed et ad oro- ria sseculi., Nam qui jesuriunt et sitiunt justitiam
nes superius nominatos, ab eo loco ubi dictum est, (Maith. v), quia gaudia patriae ccelestis appetunt,
senes ut sobrii sint, quatenus scilicet ut senes et isti videlicet illecebrosa desideria prsesentis sseculi
anus et adolescentulseet juvenes atque servi, ornent quse assequebanlur, jam abnegaverunl, abneganies
quasi margaritis operibus bonis doclrinam Dei ergo impietutem et smcularia desideria, vivamus in
noslri. hoc smculotam fragili 'sobrie etjuste contra saeculi
< Apparuit enim gratia Dei Salvaloris noslri om- desideria, et pie contra impietatem. Sobrie autem
f nibus hominibus, erudiens nos, ut abneganles quantum ad nos, et juste erga proximum, et pie
f impietatera et saeeularia desideria, sobrie et juste erga Deum. Sobrie, id est temperanter vivamus, ut
< et pie vivamus indioc saeculo, exspeclantes bea- modum servemus, et a vitiis nos abslineamus ; ct
< tam spem et adventum gloriaemagni Del et Sal- juste, ut opera j'ustitiseper observantiam roandato-
t valoris nostri Jesu Christi, qui dedit semelipsum rum Dei faciamus ; et pie, ut in fideipietateperse\e-
< pio nobis, ut nos redimeret ab ornni iniquitate, renius, sive pium cor erga compassionem afllictionis
f et mundaret sibi populum acceptabilem sectato „ proximorum habeamus ; nos dico exspectantes pro
< rem bonorum operum. > his beatam spem supernaeretributlonis, id est exspe-
Post catalogum doctrinse ad Titum, ubi descri- clantes beatitudinem, quam pro bonis speramus.
pserat, quid senes, quid anus, quid adolescentulas, Hanc abstinentiam in teropore praesentis vilae velut
quid juvenes, quid ad exiremum servos admonere in quadragesima debemus omnes observare. Jeju-
deberet, recte intnc addit, quia apparuit vel illuxit nium enim magnum et generale est, abslinere ab
gralia Dei Salvatoris omnibus hominibus. Non est erroribus et illicitis saeculi \ oluplatibus, ut abne-
eiiim aliqua differentra liberi et servi, graeci et gantes impietatem et [saecularia desideria, sobrie,
barbari, circumcisi et praeputium habentis, viri et jusle, et pie vivamus iri hoc saeculo. Huic jejunio
mulieris; sed cuucli in Christo unum sumus, uni- subnectitur merces, dum ait: simus exspectanies
versi ad legnum Dei vocamur, omnes post offensam beatam spem. In hoc igilur sa^culoquasi quadrage-
patri nostro reconciliandi sumus non per merita rro- simam abstinentise celebramus, cum ab impietate et
slra, sed per gratiam Salvatoris, vel quod Dei Patris illicitis voluptatibus abstihemus, et bene vivimus.
vivens el subsistens gratia ipse sit Ghristus, vel Sed quia hic abstinentia sine mercede non erit,
quod Christi Dei Salvatoris haec sit gratia, et non exspectamus illam spem beatitudinis. Non ergo in
nostro meiito salvati sumus, secundum quod alibi Q praesenli vita retribuiionem quseramus, sed loto
diclumest: f Pio nihilo salvos facies illos (Psal. corde simus exspectanies beatam spem aeternaere-
LV). >Ideo servi bene vivendo debent ornare doctri- muneralionis, et advcnlutn gloriw magni Dei, quando
nam Dei, quia gratia Dei per quam doctrina possit veniel in nubibus cum virtute magna et gloria
impleri, apparuit omnibus hominibus. Et curo om- (Mutllt. xxv), el cognos|cetur raagnus Deus, qui in
nibus, utique servis. Vel ideo debes ornnis aetatis et primo adventu visus est parvus homo. Exspecte-
sexus et condifionis homines ad bene vivendum mus edventum hujus magni Dei, et Salvatorisnoslii
/monere, quia gratia Dei Salvatoris, id est gratis da- Jesu Cltristi, quia qui raagnus Deus reprobis sen-
lus nobis Filius Palris, humanum genus salvare vo- tietur, nobis Salvator esse dignabitur. Est et ordo
lentis, apparuit per lidem omnibus hominibus, »eni- sensuum. Exspectemus adventum glorise Jesu Chri-
bus et juvenibus, maribus et feminis, liberis et ser- sli magni Dei, et Salvatoris nostri. Quero idcirco
vis, nullumque a sua cognitione exclusit. Vel gra- debemus exspeclaie el salutem ab eo sperare, quia
tia Dei Salvatoris, id est gratia DominiJesu Chrisli, non aliud pretium dedit pro nobis qui tenebamur a
genus humanum gratis per baptismum salvare cu- diabolo capti, sed semelipsum qui tantus est, ul
pientis, apparuit per illuminalionem Evangelii om- pretioso sanguine nos redimeret, quia ejus eramus.
1497 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. - IN EPIST. AD TIT. U98
Nam aliena diclmur emere, nostra vero redimere. A CAPUT111.
Redimeret nos ab omni iniquitaie, ut nulla jam ini-
< Admone illos principibus et potestatibus subdi-
quitas nobis dominaretur, id est nullum peccatum,
sicut Joannes ait: f Omnis qui facit peccatum, et < tos esse, dicto obedire, ad omne opus bonum pa-
f ratos esse, neminem blasphemare, non Htigiosos
iniquitatem facit, et peccatum est iniquitas (I Joan.
f esse, sed modestos, omnem ostendenles mansue-
III), > et munduret sibi populum, id est ut noiisolttm
a jugo diaboli et iniquitatis nos redimeret, sed et < tudinem ad omnes homines. t
mundaret nos, abluendo sordes peccatorum noslro- Quia superius dixerat, tanlum servos dominis
rum in baptismo, et sic facerel nos populum sibi suis subditos esse debere, putaret forsilan aliquis,
acceplabilem \el (sicut in" graeco habetur) peculia- quod iUi qui non essent de servili condilione, ne-
rem, populura dico, sectalorem sive ut Graecus ha- mini deberent esse suhditi, et ideo nunc dicit:
bet, aemulatorero bonorum operum. Redemit ergo Admone iilos, licet a servili conditione sint alie-
nos sanguine suo, ut sibi Uhristianum populum pe- ni, tamen subdilos esse, id esl ut sint -subditi princi-
culiarem et acceptum faceret, et borum sectator pibus, id est regibus, quia, prima et maxima sunt
esset, u't In his perseveraret. popuU capita; et potestatibus, id estducibus, consuli-
B tribunis et similibus, quipoteslatem super alios
< Haec loquere, et exhortare, et argue cum omni bus,
babent. Ob bocetiam fortassis isfa j'ubet, quia Judae
«imperio. Nemo te coutemnat. > Galilaei per illud tempus adhuc dogma vigebat, et
Hmc quaedicta suntde apparitione gratise et abne- habebatpluiimos sectalores, cuj"uset in Actibus apo-
gatione impietatis, et quod Dominus seipsum dedit - stolorum fit menlio (Act. v). Qui inier caetera hoc
redemplionem pro nobis, tit nos liberaret ab iniqui- qrrasi probabile proferebal ex lege, nullum debera
tale, et mundaret sibi populum peculiarem seclato- dominum nisi solum Deum vocari, et eos qui ad
rem bonorum operum, loquere iguorantibus, ef leroplum deciroas deferrent, Caesari tributa non red~
exhoriare scientes ut ita vivant, et argue, id est con- dere. Quae haeresis tanlura creverat, ut et Pbari-
\ince contemptores vel resistentes. Et hsec age cum sseorum, et populi parlem multam conlurbaret, ita
omni imperio, id est cum imperiosa auctoritate. ut adDominum quoque noslrumreferrelur haecquae-
Imperii nomine non dominationem potentise, sed stio, Licet tributura dare Caesarian non ? Quibus ipse
aucloritaleni suadet vita3. Cum imperio quippe do- prudenter cautequse respondens, ait < Reddite
cetur, quoJ prius agilur quam dicatur. Nam do- quae sunt Caesaris Caesari, et quae sunt Dei >Deo
clrinae fiduciam subtrahit, quando conscienlia piae- (Matih. xxrr; Murc. xn ; Luc.w). » Cui respons'oni
'
pedit linguam. Non ergo ei potestatem clarse Iocu- " nunc Aposiolus congrttens, docet principibiis et po-
tioriis, sed fiduciam insinual bonae actionis. Unde et testatibus credentes debere esse subj'ectos, etsi sint
de Domino scriptum est: < Erat enim docens sicul infideles, quibus indignum se subdere judicabant
potestaiem habens, et non sicul scribae et Phari- et dicto eorum obedire, ne oporteat illos violcntia
ssei (Maith. v; Marc. i). > Singulariter namque ac cogi, et quia poteral his qui tormenta formidabanl,
principaliler solus ex potestale bona loculuS cst, occasio ad negandum dari, dum juxla Apostoli prae-
quia ex infirmitate mala nulla commisit. Ex divini- cepta assererent se principibtis et poteslalibus esse
tate quippe^potentiam babuit, id quod nobis per subjeelos et facere quod juberenl, proplerea subjun-
humanilatis suas innocentiam ministravit. Ob hoc xit, ad omne opus bonum paratos esse. Si bonum est,
et jubetur Titus et loqui, et exhortari, et arguere inquit, quod jubet imperalor aut prseses, paralus
cum omni imperio, quia valde mifis erat, et propter sit obedire jubenli. Si vero raalum est et conlra
nimiam lenitatem poterat sernio ejus inefficax esse, Deuni, quod praecipit, responde ei. quia < obeaire
nisi per auctoritatem imperii ferventius juberelur. oportet Deo magis-quam hominibus (Act. v). >Hoc
Quod autem imperii uomine, sicut prsemisimus au- ipsum et de servis inlelligamus apud dominos, et-
ctorilas vitae priDcipaliterdesignetur, ex eo declara- •0 de uxoribus apud viros, et filiis apud parentes, sive
tur quod prolinus additur : Nemo te contemnat, id carnales, sive spirituales, quod in illis tantum eis
estnolo te lalem evbibeas, ut merilo possis ab ali- debeant subjici, quse contra Dei mandata non fue-
quo conlemni. Vel nemo te conlemnat, id est nemo rint. Potest et ita distingui, dicto obedire ad omne
eorum qui iu jecclesia sunt, te segniler agente sic opus bonum, ac deinde alius sensus sil, paratos
vivat, ut se putet esse meliorem, et le despiciat esse. Paratos autem esse, ut omnia quaecunque
velut inferiorem. Qualis enim aedificatio erit disci- evenire possunt, sibi in animo praefigment; et cum
puli, si intelligat magistro se esse majoreni. Unde acciderint, nibil quasi novum sustineant, sed praepa-
non solum episcopi, presbyteri et diacones debent rati sint ad omnia. Admone illos neminem blasphe-
magnopere providere, ut cunctum populum cui mare, quia plebs saepe detrabit 'rectori suo, et male
prsesident, conversatione et sermone praeeedant, sed loquitur de eo. Sed nec fideles perversum principem
et inferior gradus, exorcistse, lectores, aeditui, et blasjibemare debent, ne premantur et aflligantur ab
omnes omnino qui domui Dei serviunt, quia vehe- illo. Non tamen simpliciter accipitur, neminemblas-
menter Ecclesiam Dei destruit, meliores laicos esse phemare. Neque ait, neminem hominem blasphe-
quam clericos. mare, sed absolute, neminem, id est non hominem..
1499 HERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI I £500
non augelum, non aliquam creaturam Dei. Omnia t Lhabiles ad odiendum, hoc est digni ut odiremur ab
quippe a Deo facta suiit bona valde, nec omuino aliis; et odientes invicem, quia et nos odiebamus
Christi discipulis convenit, ut aliquem blasphement alios, et alii odiebant nos. Tales non solum fuere
aut maledicant. Non liiigiosos esse, sed modestos. Si geniiles ante fldem, sed et Judaei non crcdentes post
eniro sumus filii paeis, et volumus super nos pacem Domini resurrectioneni, postquam videlicet clama-
requiescere, et accessimus ad Jerusalem coelestem vere : < Crucifige, crucifige eum; > et : t Non ha-
quse ex pace nomen accepit, cum bis qui oderunt bemus regem nlsi Caesarcnr; > et : t Sanguis ejus
pacem, habeamus pacem (Psal. cxix); et quantum in super nos, et super filips nostros (Luc. xxm; Joan.
nobis est, cum omnibus hominibus pacati simus,non xix; Malth. xxvn). > Ex eo lempore fuere insipien-
soluml cum morieslis, sed et cum rixosis, quia nulla ies, id est sapientiam Dei quse Christus est, non ha-
viitus est ferre mansuetos, locumque demus iiae. bentes; et increduli, id est nolenles credere Chri-
Non ergo decet Chrisiianos osse litigiosos, sed mode- stuni in carne venisse; et erranles, id est pro Chri-
slos, id esttemperatos, ne prorumpentesin iram,bla- sto Antichrislum exspectantes, atque carnaiibus de-
sphement alit|uem, vel infidelem ajjpellent canem, vel sideriis ac voluptatibus scrvientes, et caetera qus
diaboli lilium, nec aliquidhujusmodi per iramdicanl describuntur, agentes.j Annori insipiens eratSaulus
vel faciant. Et ostendentes omnem mansuetudinem 3 et incredulus, et errans, quando seroulaiioiiem Dei
ut non solum in corde sint mansueti, id est mites babebat, sed non securidum scienliam, et perseque-
et iractabilfes, sed et foris aperte demonstrent omnem batur ecclesiam, el lapidantiura Slephanum vesti-
n.ansuetudinem in incessu suo, atque in verbis et mcnta servabat (Act. YII), cum in tantum odium
operibus suis. Hanc ostendant non ad quosdam, sed contra Salvatorem instigatus exarserat, ut Htteras a
ad omneshomines, tam bonos quam malos; ad bonos, sacerdotibus acciperef, pergens Damascum ad eos
ut perliciat : ad malos, ut resipiscanl. Non quo (Act. ix), qai in Chris.um crediderant, vinciendos?
vaiise^gloriae desiderio nos esse mansuetos omnibus an aestuantem flarnmajri voluptatum restinguere po-
Iiotninibus ostendere debearaus, sed quia dum om- terat, cum non essel templum Dei? Quse aulem ma-
nes feriraur, elinjuriae vicem non rependimus, ipsa j'or potesl esse malitia et invidia, quam contra ab-
opera notiora flant universis. Potest aliquis ob ja- sentes epistolas sumere, et ubique Christi \aslare'
ctantiam et opinionem vulgi auramque popularero, discipulos, nolle seipsum salvum fieri, et caeteris.qui
simulare apud quosdam mansuetudinem, etflngere salvi esse poterant, irividere, odisse Christianos, et
bomlalem; sed ubi non est vera et germana et soli- consequeriter ab omnibus odium promereri?
da mansueludo, nescio" an eum esse mansuetum -, < Curn autem benignitas et humanilas apparuit
possit omnibus persuaderi.' < SalvatorisnosiriDeijnonexoperibusjuslitiae, quse
1
< Eianrus enirn aliquando et nos insipientes et f fecimus nos, sed secundum suam misericordiam
« ineieduli, errantes, servientes desidcriis et volu- t salvos nos fecit, per lavacrum regenerationis et
t piaiibus variis, in roalitia et invidia agentes, odi- t renovalionis Spiritus sancti, quem efludil in rios
< biles, odientes inviccm. > f abtinde per Jesum C aristum salvatorera nostrum,
Idcireo neminem blasphemare debent, nec contra c ut justillcati gratia ipsius, hseredes simus secun-
quemquam liligare, sed modestiam servare, et man- t.dum spem vitse selernse. >
suetudinem omnibus oslendere, quia et hi qui IIUUG Tales fuimus ante Christi notitiam, quales descri-
perverse videntur agere, forsitan convertentur a psimus : ideo merueramus damnationem, sed per
pravilatibus suis, sicut et nos conversi sumus. Nam Dei gratiam in Cbristi cognitione reperimus salulera,
el nos eramus uliquundo, id est olim seu quandoque, nam salvos nos fecit, cum apparuii, id est quando
insipientes, id est sapientiam divinse cognilionis non illuxit nobis, benigniias, id est largitas exhibilionis
habentes; et increduli, id esl non credentes quod de misericordise, et humanitas, id est affectus miseri-
Deo credendum est; et erruntes, id est credentes cordise Dei Patris et Salvatoris nostii, benignitalem
quod de Deo non est, putantes lucem tenebras, et te- D videlicet vocat exhibitionem operum divinse miseri-
nebras lucem (Isa. v), putantes falsum quod verum cordiae; humanifaiem, vero, ipsum bonum affectum
est, et verum quod falsum est. Et eramus servientes, ej'usdem misericordiae. Et dicitur humanitas in Deo
id est obedientes desideriis noslris, quia post con- ad simililudinem nostri. Nam ille apud nos dicitur
cupiscentias nostras ibamus, et illicita desideria se- humanus, qui humanilus et roisericorditer erga ho-
. quebamur, salisfaciendo illis prout poteramus; et mincs aflicitur, quia humanitas ipsa miseiicordiae
voluptatibus vuriis serviebarous, id est voluptalibus est effectus. Seeunduar fldem et intellectum nobis
oarnis et voluplalibus gulae, ac voluptatibus mollium apparuit humamias et benignitas Dei Sahatoris,
vestimenlorum, et similium rerum. Nos dico, agen- quando coroperimus :_)eumPalrem esse miserato-
tes in malitia, quanlum ad alios, id est actionera rem et misericordem. Et tunc salvos nos fecil, qui
nralam contra alios exercentes; el in invidia, id esl nostris meritis eramus perdilione digni. Non enim
in malevolentia, quia si malum facere non potera- ex operibusjustiliw quw fecimus nos, processit lisec
mus, malevoli saltem et invidi quod poteramus, aliis salus, quia nulla opera justitise feeeramus, unde sa-
eraraus, malum eorum desideranles, et bonum ipso- lutem meruissemus, sed ipse secundum misericordiam
rum defestantes, quia ideo eramus odibiles, id est suam salvos nos fecitj non seeundum merita nostra
i
I s
*so 1 COMMENT,IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD TIT. J502
nobis hanc salulem dedit; per lavacrum regeneralio- A haec agere sic studeant, qui eredunt Deo, ut fidem
nis et renovalionis Sphitus sancti, id est per bapti- ribus ope-
adornent, quia hcec sunt bona, id est justa et
smum, in quo regenerati et renovali sumus adve- sancia, el sunt utilia, id est ulililatem aelernaeremu-
niente in nos Spiritu sancto, per quem dala est noMs nerationis tribuenlia hominibus. De his, inquam, volo
peccatorum remissio. Spes quidem fulurse salutis, ut confirmes Deo credentes, quia bona sunt et utilia;
non ipsa salus quaepromittitur, dala est nobis in ba- slultas autem
qumsliones devila, quia econtra vanae
ptismo; et tamen quia certa spes est, tanquam sunt et inutiles, stultaa quaestiones sunl, uhi eviden-
jam data esset, eadem salus salvos, inquit, nos fe- ter apparet stultitia, sicul in multis liaerelicorum
cit. Alio videlicet loco dicit, quia spe salvi facli interrogationibus, quas de Chrislo vel de aliis re-
sumus (Eom. i). Nondum ergo re, sed jam certa bus faciunt ad deprecationem catholicorum , sed
spe salvos nos fecit, id est salutem aeternam corpo- hujusmodi quaesliones^devita ; et genealogias, id est
ris et animse nobis dedit per lavacrum regeneratio- computationes generalioiram, quas Judaei faciunt,
nis et renovalionis Spiritus sancti, id est per ablu- qui in eo se jactant et putant,legis habere nolitiam,
tionem baplismi, in quo sumus a peecatorum sordi- si nomina teneant singulorum, et ab Adam usque
bus loti, et iterum post carnalem generationem spi- ad extremum Zorobabel omnium generationes me-
ritaliter generati, ac vetusto honiine deposito, reno-1" moriter velociterque percurrunt, alque in supputa-
vati per Spiritum sanelum, ut nunc iterum percipe- lione annorum et in referendis nepotibus, abnepo-
remus in baptismo novifatem innoeentise, quam per- tibus, avis, proavis, doctores .se credunt; et conten-
ceperamusin primoparenlepriusquam peccasset, ac tiones devita eorum, qui per argumentationes artis
deinceps ambularemus in novitale vitse, quem Spiri- dialecticae non ratione, sed stomacho litigantium
t;im sanctum Deus Pater effudit in nos, id est eitra dispuiant, in hoc diebus ac noctibus vacantes, ut
fudit in'nos, quid adhuc foris a paradiso sumus exsu- vel inlerrogent, vel respondeant, vel denl proposi-
les, ut major ejus super nos clemenlia monstraretur. tionem vel accipiant, assumant, confirment atque
Eifudit, videheel abunde, id est suffieienter ad remis- concludanl. Si igitur illi hoc faciunt, quorum pro-
sionem omniumpeecatorum, etaddationem virtutum. prie ars contentio est, quid debet facere Chrislianus,
"Velabunde,id est abundantem spiritalibusdonissuis, nisi omnino fugere contentionem ? Et pugnqs quoque
et hoc fecit per Jesum Christmn Salvatorem nostrum, legis devita. Frequenter enim accidit ut habeanms
id est pcr operaliouem Jesu Christi, quisanguinc suo pugnas legis, non ob desiderium veritatis, sed ob •
salvos fecil nos a peccatis nostris, et salvos adbuc jactantistm gloriae, dum apud eos qui audiunt. docti
faciet a'i omnibus malis. Ad hoc effudil Paler in volumus asstimari, aut certe ex hoc rumusculo tur-
nos, id est in interiora nostra bunc spirilum, ut pia sectamur lucra. Quid enim prodest spumanlibus
just.ficemur per eum, et justificati non noslris labiis et lalratu garrire canum, cum simplex et
meriiis, sed gratia ipsius, Palris, vel Spiiitus sancli, moderata responsio possit te placare, si vera est,
simus jam secundum spem hmredes vitw csiernm, etsi aut si falsa, leniler a te et placahililer emendari?
nonduii secundum rem, id est ha>reditario jure jam Occasione legis oriebantur altercationes, dum alii
nunc possideamus in spe certa vitain asternam. dicgrent a quibusdam cihis abstinendum esse, quo-
i FiJelis sermo est. Et de his volo te confirmare, niam sic fuerat in lege praeceptum: et alii respon-
c ut curent bonis operibus praeesse qui credunt derent in Evangelio esse concessum, dicente Domi-
c Deo, ha;c sunt bona et utilia hominibus. Stullas no : t Non quod intrat in os, coinquinat hominem
t autem quxsliones, et genealogias et contentiones, (Mallh. xn); J el aliis contendenlibus totam ipsam
e et pugnas legis devila, sunteniminutilesct vanas. > legem oportere carnaliter intelligi et servari, aliis
Fidelis est iste sermo quem prsemisi, ut justiflcali vero respondentibus et dicenlibus non jam earnali-
ipsius gratia, haeredes efliciamursecundum spem vitae ter, sed solummodo spiritaliter eam debere servari
aetixna:. Dignus est videlicet fide sermo de haeredilate el intelligi. Sed hujusmodi qusestiones et genealo-
\ gise ct contentioiies et pugnae ideo sunt vitaxida?,
Dei, et de spe vitaeaeternae. Et de liis volo te confir- D
mare, id est de his supradietisVolo te non dubium quia sunt inuliles, id est nec dicentibus nec audien-
esse, sed cerlum, et ut ciedant casteri, confirniare tibus prosunt; el vance, id est inanes, quia tanlum-
la iUos, id est ut tu confirmes alios de his prapdiclis., modo speciem scicntiaehabent.
de gratia, de justificatione, de haeredilate, de spe i Hserelicum honiinem ^post unam et secimdain
vitse aelcrnaj, el his similibus. Vel volo te confirmare \ correplionem devita, sciens q.uia subversus est,
de his id est volo ut confirmaudo loquaris de hls, et « qui ejusmodi est, et delinquit cum sit proprio ju-
veheuienter Iiaecasserass ita ut qui te audierint, cre- ,i dicio condemnatus. i
dant tibi, et eureiU praeesse, idesi studeantalios pra> Haeresis Grasce ab electione dicitur, quod unus-
ire benis oneribus. Qui videlicet hascvera esse credi- quisque scilicet id sibi eligat, quod ei melius essu
deiint, uecesse est ut curam haheant bonorum ope- videatur. Unde stoici, Peiipatetici, Academici et
rum, per quam hsereditas Dei et spes vitae praepara- Epicurei, iliius vel iilius hsreseos appellabantur.
lur aeternae.Curent bonis operibus praeesse aliis, id Haereticus ergo est, qui generalis ecclesias doetri-
est summa curaet maximo studio laborentagei ebona nam deserens, errorem sibi perversi dogmatis eligit,
opera unde proebeantaliis eieroplum bene operandi,et quem spccialiser seqtiatur. Et ideo haereticus, quia
1503 HEItVEI BORGIDOLENSISMGNACHI 4504
Iiomo est humana tantum saplens, et de Deo se- A dente Paulo, et ad alias ecclesias proficiscente, non
cundum humanas rationes disputans. Sed iste debet dimitterentur orphani, I sed haberent apostolicum
corripi, et si in errore perduraverit, caveri, sicut et virum, qui *a quae videbantur deesse, conigeret.
Dominus pussimos doctores arbitrio suo dimitten- Quia ergo post fundamentum aliarum ecclesiaruin
dos prjscipit, sciens eos difficulter ad veritatem posse necessarius erat Tilus, j qui asdificium substruerett
trahi: i Sinile, inquit, illos, cseci sunt, et duees caeco- scribit ei ut cum Artemam vel Tychicum, unum
rum (Matth. xv). i Inde est quod et Apostolus nunc scilicet e duobus qui sepum fueianl, Cretam misis-
hoereticum jubet vitari. Non solum, inquit, prae- set, qui impleret locum ejus, ipse Nicopolim veni-
dictas quaestiones et genealogias cave, sed et hcere- ret, ibi se hiematurum conteslans. Ex quo palernOE
licum kominemdevita posl unam et alteram correptio- affectus Pauli in Cretenbes, a quibus idololatriae se»
nem vel commonitionem. Quasi dicat: i Si vides minaprimum pullulaverant, probamus. Necessarium
aliquem a fide emntem, commone illum ratiouabi- habet Titum in Evangelii minislerium, tamen nor.
liter, ui calholicam teneat fidem; et si distulit, ad- eum anle ad se vult venire, nisi in locum ejusArte-
huc severius corripe illum de erroris sui pravitate. mas vel Tychicus successor advenerit, cujus do-
Non videlicet suflicit lantum semel eum corripi vel ctrina et solatio Cretenses conftneanlur. Nicopolis
commoneri, sed et secunda est ei adhibenda corre- B ipsa est, quae oh victorilam Augusti, quod ibi Anlo -
ptio, ut in ore duorum vel trium testium stet omne nium Gleopatremque superaverit, nomen accepit :
verbum (II Cor. xni; Deul. xvii). Si bina corre- vvxoKoligvidelicet Grasce, quasi viclorim civilas di-
ptione vel commonitione noluerit resipiscere, ulte- citur Latiue. Dixi venias ad me et antea prmmitte
rius jam illum deyita, non habens cum illo partici- Zenam legh perhum, et Apollo ila sollicile ut nihil
palionem aliquam vel societatem, nec admonens desit illis, id est ut nullis careant necessariis, sed
eum, sciens quia subversus esi. Qui videlicel, semel secum afferant quxcunque illis necessaria, quoniam
bisque correptus, audito errore suo, non vult cor- non est xnihi facultas procurandi eos. Ilic innuit
rigi, errare aestimat «orrigentem; et econlrario se se pauperem esse, nec teirenis rebus colligendis
ad pugnas et jurgia verborum parans, eum vult lu- inhiare. De hoc Apollo dictum est Corinthiis :
crifacere, a quo docetur. Qui ergo hujusmodi est, i Unusquisquevestruin ciicit: EgoquidemsumPauli,
id est tam perversi erroris,- et tam pravas obstina- ego autem Apollo, ego vero Cephae (/ Cor. i; Act.
tionis, subversus est, id est a contemplatione su- xvni). > Fuit autem vir Aleiandrinus ex Judasis,
pernorum versus ad superiora intuenda, ut terrena valde eloquens et doclus in lege, episcopus Corin-
semper iniuealur, et nihil nisi teirenum et infernum _ thiorum, quem propter dissensiones quae in Corin-
(sic) sapiat; el delinquit, id est derelinquit magis ac tho erant, ad yicinam insulam Cretam, cum Zei:a
magisveritatem, cumsitpropriojudicio condemnatus, legis doctore pulandum est transfretasse, et Pauli
ii est corpore simul et anima damno sempiternae epislola dissensionibus Corinthiorum lempeiatis,
damnationis deditus. Qui propterea suo judicio di- rursus Corinthum remeasse, Zenam vero legis peri-
eilur esse condemnatus, quia fornicator, adulter, tum vel doctorem, de alio Scripturas Ioco, qui fue-
homicida, et castefi criminosi per sacerdofes de ec- rit, non possumus dicpre, nisi hoc tantum, quod
clesiapropelluntur; hseretici autem in se ipsos sen- ipse apostolicus vir fuerit, obtiuens id operis, quod
tenliam ferunt, suo arbitrio de ecclesia recedentes. Apollo habuerit Christi ecclesias exstruendi. Prae-
Quae recessio, propria; eonseientise videtur esse cipit itaque Tilo, ut quoniam de Creia ad daeeiam
damnatio. Inter haeresim autem et schisma hoc navigaturi erant, non eos faciat marsupiis indige-
distat, quod haeresis perversum dogma habeat, schi- re, sed habere ea, quae ad viaticum necessaria sunt.
sma vero propter episcopalem dissensionem ab ec- El quia poterat suboriri occulta responsio, ut non
clesia se separet. Nullum tamen schisma est, quod non tam Titus, quam quieutique epistolse lector hoc di-
sibi aliquam confingat haeresim, ut recte ab ecclesia ceret : Et unde Tito ut viaticum non habentibus
recessisse videatur. Dlargiretur? solvit hanc quaeslionem, et quasi nihil
i Cum misero ad te Artemam aut Tychieum, fe- sibi opponatur elidit, dicendo : Discani aulem et no-
« stina venire ad me Nicopolim. Ibi enim statui stn bonis operibus frceesse ad usus necessarios, ut
« hyemare. Zenam legis peritum et Apollo sollicite non sint infrucluosi. Nostros, suos vocat, qui in
i prasmitte, ut nihil illis desit. Discant aulem et Christum crediderunt; qui, quia Chrisli erant, recte
« nostri bonis operibus pr^esse ad usus necessarios, el Pauli et Titi appellari merebantur, habentes vi-'
« ut non sint infrucluosi. i delicet victum et vestitum, his contenli erant. Et
Haecinterim quae scribo, serva, et cum misero ad ne forsitan vel «pistolam Pauli (J Tim. vi), vel praa-
te Artemam vcl Tychicum, tunc feslina venire ad me eeptum Titi facile contemnant, infrucluosos vocat,
Nicopolim, ut etalibipraedices, qm&ibi statui, id est quicunque evangelisds non ministraverint. Non sint,
firmiler proposui fiiemare, id est in hieme morari. inquit, infructuosi. t Omnis enim arbor quae non
XHctum est in exordio islius epistolss : Hujus rei facit fructum bonum, excidetur, et in ignem mitte-
gratia t reliqui te Cretae, ut ea quae desunt corri- tur {1 Matth.m). i Qui ergo sanctis praedicatoribus
gas, et constituas per civitates presbyteros (supra necessaria non vult tribuere, arbor infructuosa est,
i), s ut quia Cretenses nuper crediderant, reee- et ob suam sterilitatem combuslione digna. Littera
*Sft5 COMMENT.IN,EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD'PHILEM. 1506
sic legitur : Illos praemitte. Sed et nostri, id est illi, A qui amant absque fide, amant quippe et matres fi-
quos ego ad Chrislum converti, et tibi diutius in- lios, sed non amant in fide, et nxores maritos, sed
struendos reliqui, discantte docente, praeesse bonis amor ille non fidci est. Sola sanctorum diiectio in
operibus eorum ad usus necessarios, id est parati fide diligit intantum, ut eliam si ille qui dilig;tur, in
esse semper ministrare praedicaloribus eorum quce fide non sit, tamen sanctus in fide eum diligat. Ideo
necessaria sunt. Vel discant praeesse, id est caeteros enim in fide diligit, quia credit in eum, qui pollici-
prsevenire in bonis operibus, factis ad necessarios tus est se pro expletione mandati retrihuturum esse
usus praedicatorum, ut non sint infructuosi, non mercedem; et infidelem quem diligit ea intentione
ministrando eis necessarios sumptus. diligit, ut efficiatur fidelis. Deinde Tito et caeteris
t Salutantte qui mecum sunt omnes. Saluta eos, qui cum eo erant, imprecatur gratiam Dei, dicens :
i qui nos amant in fide. Gratia Dei cum omnibus Gralia Dei cum omnibus vobissil. Amen. Et quomo-
t vobis. Amen. } do Isaac patriarcha benedixit filium suum Jacob
-Salulant, inquit te, id est salutem tibi imprecan- (Gen. xxvn), et ipse Jacob duodecim palriarclias
tur, omnes qui sunt mecum. Vel solita consueludine (Gen. xux), Apostoli qtioque ingredientes domum
usus est, ut Titum ab omnibus qui secum erant, dicebant: i Pax huic domui (Mattli. x); » et si digna
diceret salulari, vel certe proprie in Titum, quod B eratdomuSj requiescebal paxDominisuper eam (Luc.
talis esset ut amorem eorum qui rum Paulo erant, x); si vero se exhibebat indignam, revertebatur ad
omnium mereretur. Magna videlicet est laus Titi, eos qui jam fuerant imprecati: et nunc in fine epi-
per Paulum ab omnibus salutari. Illi, inquit, le sa- stetee suae Apostolus gratiam credenlibus impreca-
lutant, et tu ex nostra parte, saluta eos qui apud tur, quae cum volo babebat effeclum, et erat in po-
Cretam, nos amant in fide, non in carne. Neque testate credenlium, si talem se benediclus, qualera
enim omnis qui amat, amat in fide, sed mulii sunt benedicens imprecabatur, praebere voluissel.

IN EPISTOLAM AD PHILEMGNEM-

ARGUMENTUM. IC saria est auctoritas vineulorum. Rogalurus enim


Philemoni familiares litteras mittit Aposlolus pro Onesimo, talis rogare debuit, qui posset im-
a Bomano carcere, pro servo ejus Onesimorogans, petrare quod posceret, et mentione suorum cru-
quia rem ipsius furatus fuerat, et ab eo ne compre- ciatuum Philemonem ad misericordiam flecteret,
kcnderelur, Romam fugerat; sed ibi familiarilalem ne et dolorem super dolorem adderet, si veniam
Aposloli conseculus, baptismum Chrisli perceperal, Onesimo denegaret. Non omir.s autem qui vinctus
et in tanlum se correxerat, ac doctrinam apostoli- est," Jesu Christi vinctus est; sed ille tanium, qui
eam didicerat, ut idoneus Christi prcedicator efflce- pro Christi nomine, et pro ejus confessione vin-
retur. Ideoque, veniam a Philemone intendit illi cula patitur, sicut sanguis effusus ille tantum-
Aposlolus impetrare, remittens eum cum kac epi- niodo martyrem facit, qui pro Christi nomine
tlola. funditur, Scribit igitur ad Philemonem Romae
CAPUT UNICUM. vinctus in carcere, quo tempore videnlur ad Phi-
< Paulus vinctus Chrisli Jesu, et Timolheus lippenses et Colosscnses et Ephesios epistoLe esse
« frater, Philemoni dilecto et adjulori nostro, et dictataB. Ad Philippenses illa ex causa primum
< Appiae sorori charissimaj, et Archippo commili- (Pltilip. iv), quod cum solo Timotheo sciibit,
i toni nostro, et ecclesiae quae in domo tua est: ]0 quod in hac epistola facit. Dehinc quod vincula
i Gratia vobis et pax a Deo Patre nostro, et Do- sua manifesta dicit facta pro Christo in omni pra>
< mino Jesu Christo. torio. Quod sit autem praelorium in ipsius episto-
Paulus vinctus Jesu Ckristi scribit Philemoni. lac fine significat. Salutant vos omnes sancti,
ln eo quod nomen suum praemittit celeberrimum, maxime autem qui de domo Caesaris sunt. A Cse-
innuit ei quod tanto viro denegare non debeat sare videlicet missus in carcerem, nolior familiae
quod expetit. Apostolum vero se non dicit, quia ejus factus, persecutoris domum Christi fecit ec-
cum iiupetrare veniam inlendat, verba tantum clesiam. Porro et ad Colossenses principium est
blandientia oportet eum ponere, non nomen simile : « Paulus apostoius Jesu Christi per volun-
auctoritatis prarferre. Non imperat, sed oral. Ma- tatem Dei, et Timolheus frater (Coloss. i). > Et in
joris tamen videtur supeicilii, vinctum Jesu Chri- fine dicit:« Memores estote. vinculorum meorum
sti se dicere, quam apostolum (Acl. v). Gloria- (Coloss. iv); > et idem Onesimus qui nunc Phile-
bantur enim apostoli, quod digni fuerant pro no- moni commendatur, etiam perlator ejusdem epi-
mine Jesu Cbrisli conlumeliam pati. Sed neces- slolaj fuif. Sic videlicet legimus ; c Quae circa
f§07 HERVEI BUIIGIDOLENSISMONACHl | £508
me sunt, omnia vobis nota faciet Tychicus charis- A , lis in praedicalione assidua et hostium repressione.
simus frater, et fidelis minister et conservus in Illud quod ad Galatas scribens Apostolus ait (Ga-
Bomino, quein misi ad vos ad hoc ipsum, ut co- lat. m), in Christi fide nihil referre, genlilis sit
gnoseat quae circa vos sunl, et consoletur corda aliquis an Judaeus, virj an mulier, senus an lil,e>",
vestra, cum Onesimo charissimo et fideli fratre, eliam in hoc loeo perspicuum lit. Inter duos quippe
qui est e.\ vobis (ibid.). » Hic autem Philemon, ad viros apostolicos, inlerjcoopeiatorem Pauli et com-
quem baecepislola scribitur, Onesimi dominus est, militonem ejus, medium Appias nomen inseritur,
imo fraler esse ecapil in Domino, et ad Colossen- ut tali ex ulroque lalere fulla eomitatu, non vi-
ses refortur qubd Onesimus ex eis sil, unde ra- deatur ordinem sexus habere, sed merili. Sunt
tio nos ipsa et ordo deducit, quod et Philemon qui intelligant Appiam conjugem esse Philemonis,
Colossensis sit, et eo tempore communem ad om- et Archippum ejus filium. Quod satis videtur con
nem ecclesiam Onesimus epistolam tulerit quo gruum, ul scilicet Philemoni tanquain palrifamilias
privatas et sui commendalrices ad dominum litte- principaliter mittaiur ^pistola, deinde Appiaeuvori
ras sumpserat. Es-tet aliud judicium, quod in hac ejus et Archippo lilio l ejus, necnon et ecclesim, id
eadem epistola et Archippus nominafur, cui hic est eonvocalioni fidelium, qumest in domo ejus, id
cum Pbilemone sciibitur: c Dicite, inquit, Ar- " est in familia ipsius, vel quam ipse pro Chvisli no-
chippo : Vide minislerium quod accepisti in Do- niine pascit et tenet in domo sua. Uxorem et fi-
mino, ut Illud impleas (ibid.). > Quod est mini- lium, et domeslicam ecclesiam ideo salutat Aposto-
sterium, quod Archippus accepit a Domino? ad lus, ut omnes pro Onesimo intc-veniant, et ei ex
Philemonem legimus, i et Archippo commilitoni no- corde dimittanl, quia et ipsi ab illo offeusi fuerant.
stro; >ad Ephesios etiam scribit se vinctum jn Gralia, inquit, et pax 'sil vobis a Deo Palre el Do-
Domino (Ephes. m. vi), et in fine dicit: « Ut scia- mino Jesu Christo. Gratia est, qua nuUo meriio,
tis quae circa me sunt, omnia nota vobis faciet nulloque opere salvamur; pax qua reconciliati Dco
Tychicus charissimus frater et fidelis minister, per Chrislum sumusl Sed quoniam a- Patre et
quem misi ad vos in hoe ipsum, ut coguoscalis a Chrislo gralia et pax rogatur, una Filii Palris-
quae circa me sunt, et consoletur corda vestra que natura esse vel poientia monslratur, cum id
(Coloss. iv). > Tychicus autem is est, qui etadCo- potesl Filius prapstare quod Pater, et id dicitur
lossenses cum Onesimo mittitur; et eo tempore Pater prasstare quodjFilius. Hucusque Paulus et
Onesimum habuil comitem, quo Onesimus ad Phi- Timotheus Philemoni ct caeteris, hinc jani solus
lemonem lilteias perferebat. In quarum principio Q Paulus soli Philcmoni usque ad finem epistolaalo-
Paulus sibi Timotheum adjungit, ut epistola majo- quitur. |
rem haberet auctoritatem, quaenon ab uno scribe- c Gratias ago Deo imeo, seniper memoriam tui
batur, et Philemon non sqlum propter Apostolum, i faciens in orationibus meis, audiens charitatem
sed propter Timotiieum, qui sibi fam,iliaris erat, « tuam et fidem, quam habes in Domino Jesu, et
faceret quod rogabatur. Paulus et Timotheus fra- « in omnes sanctos, ut communicatio fidei tuae evi-
ter Ecribunt Philcmoni dileclo, et quia dileclus est « dens fiat in agnitionem omnis boui, quae in nohis
ab e»s, debet eorum gratia concedere veniam « est in Christd Jesu. i
Onesimo. In Graeco lamen non babelur dilecto, Multipliciter laudat Philemonem, ut postmodum
sed : diligibili. Inter dilectum autem et diligibilem facilius eum ffectat ad concedendum quod rogabit.
lioc distat, quod dilectus appellari potest et ille, Gralias, inquit, ago ejt caetera, quasi dicat: 0 Phi-
qui dilectionem non meretur; diligibilis autem is lemon, ignoscere debes Qnesimo, nec jani ullum
tantum, qui merito diligitur. Denique et inimi- rancorem vel odium retinere contra eum in corde
cos nostros diligere praecipimur (Matth. v; Luc. tuo, quoniam es egregiae charilalis el fidei; unde
Ti), qui sunt dilecti, sed non diligibiles. Ama- gratias ago Deo meo. Quomodo enim tam charita-
iaus quippe ilios, non quia amari merentur, sed D tivus vir charitatem suam non extendel usque ad
quia Dominus hoc praecepit. Philemon vero et servum bene correptum ? Aut quomodo tam fideiis
dilectus et diligibilis est, quia el diligitur, et di- hbn indulgebit illi, 1qui eamdem fidem jam habet?
ligi meretur. Philemoni, inquit, dilecto el adjutoii Gratias ago pro le Deo. Deo dico, meo, id est quasi
nostro, id esl per suam praedicationem adjuvanti proprio, quoniam speciali quadam excellentia
nos ad disseminandum Christi evangelium; et prae caeteiis illi servio. Gratias iili ago semper me-
ideo dileclus est a nobis, quia in eodem sanctae moriam tui faciens in orationibus meis. Ambiguum
praeuicationis opere quo et nos laborat. el Appim est utrum gratias agat Deo suo semper, an memo-
sorori churlsinw non habenti in se falsae aliquid riam Philemonis facial in orationibus suis semper.
et fici.se germanitatis; et Aichippo commilitoni Et utrumque intelligi potest. Qui enim praecipit
nosiro, quem arbitror cum Paulo et Timotheo aliis ut in omnibus gratias agant Deo, nuilis angu-
aonlra adversarios pro Christi nomine dimican- sliis poterat eoncitari, ut gratias semper Deo ipse
Jem, exslitisse victoiem ; el propterea nunc com- non referret. Si autem pro sanctis el melioribus
miiilonem dicit, quod in eodem certamine bello- quibusque semper orabat, credibile est eum pro
que superaverat, vel quod adhuc commilitaret il- Philemone semper orasse, ut fides ejus et charifcas,
*M9 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD PHILEM. 4KI0
Christi misericordia servaretur. Gratias, inquit, ,A « runt per te, fraier. Propter quod multam fiducram
ago semper, vel semper sum memoriam tui faciens c habens in Christo Jesu imperandi tibi, quod ad
in orationibus meis, id est quotiescunque oro pro « rem perlinet, propter charitatem magis obsecro,
me, intermisceo et orationem pro le. Gratias ago, < cum sis talis ut Paulus senex, nunc aulem et
audiens, id est quoniam frequenler audio charita- « vinctus Jesu Christi. Obseero te pro meo fi'io,
tem tuem et fidem, quam habes in Domino Jesu, < quemgenui invinculis, Onesimo, qui tibi alijuan-
el in omnes saiiclos ejus. Ob hoc enim grales re- < do inutilis fuit, nunc aulem et milii et tibi utiiis,
fero, et orationes pro te facio, quoniam saepe nar- < quem remisi tibf. Tu autem illum ut viscera mea
raturmihite habere cbaritatem in Domino Jesu, < suscipe. »
qua diligis eum super omnia; et in omnes sanctos Plenius inculcat et docet quia dixerat : « Gratlas
ejus, quos tanquam teipsum diligis, ideoque debes -agoDeo meo semper memoiiam tui faciens in ora-
et Onesimum diligere, quia jam sanctus ejus est. lionibus meis. > Ideo, inquit, gratias ago, quoi>iam
Fidem quoque habes in Domino Jesu, et in sahctis audila charitate tua, quam in sanclos exerces, habui
ejus, juxta quodin Exodo legimus (&orf. xiv), quia in ea gaudium, nonqualecunque, sed magnumetcon-
credidit populus Deo el Moysi servo ejus. Quicun- solationem. Desolalionem videlicet quaniilam et tri-
que credit Deo, aliter ejus fidem recipere non va- " stitiam habueram, dum\erercr ne si ad te reveriere-
let, nisi credat et sanctis ejus, id est praedicalori- tur Onesimus, aliquid mali a le pateretur. Sed au-
bus et Seripturarum sanctarum auctoribus. Nec dito quod in omnes sanclos charitas ttia redmida-
est ia Deum vera dileelio et fides, quae in ministros ret, consolationem el gaudinm babui, credens quod
ejus odio et infidelilate tenetur. Talem habes cha- et Onesimo qui jam unus ex sanciis est, veniam
ritatem et fidem, ut communicatio fidei tuo?fial dares. Ideo gaudium et consolationem in tua cha-
evidens in bonis operibus. Vel ideo pro te oro, ut ritate percepi quia tanta esl, quod, viseera, id est
communicatio fidei luae, id est quod fides tua cre- corda sanctoium, quos frequenier hospitio susce-
dit omnia quas habes, debere sanctis omnibus esse pisti, requieveruntpei le, o bone frater, id est tanla
communia. Fiat evidens, id est exterius videatur illis beneficia foris exhibuisti, ul etiam internus
in opere, ut quod intus credit, foris demonstret in eorum affectus in bonitate tuae charitatis requie-
operis exseculione. Etboc faciat, proficiens inagni- sceret. Requiescunl videlicet mens et voluntas san-
lionem omnis boni, ut scilicet bene credendo et bene ctorum per eos, qui pietatis opera sectantur, sicut
operando ad hoc perveniat, ut omne bonum prout el affligitur per illos, qui perverse agunt, et dignum
in hac vita possibile esl, agnoseat, id est intel- _ erat agere gratias Deo pro charitate Philemonis,
ligat et a malo discernal, et quale sit sciat. Sunt qui inlernum cordis affeclum et profundos animi
enlm plerique simplicium, qui faeiunt opera ju-- recessus sanctorum recipiendo refecerat. Hanc vi-
stitiae, et non habent eorum quae ipsi operan- delicet habet aposlolus consueludinem, ul semper
tur scientiam. Sed tu bona cuncta quee feceiis viscera vocet, volens plenam mentis ostendere cha-
intellige, mt communicalio fidei tua? fiat evidens ritatem. Unde gaudens cum gaudentibus (Philip.
in agnitionem omnis boni; boni dico, existenlis iv), et cum his qui iequie\erant, refectum esse se
in Christo Jesu. Quanlis gradibus, quanlisque credens, habec laetiliam non transitoriam et le-
profectibus apostolicus in alliora se sermo ten- venvel quae fortuitu possit accidere, sed magnam
dit? Habet quispiam cbaritatem et fidem in Deum et prout erat in Philemone charilas eminentem,
et in sanetos ejus, sed forsitan non aequali eam in quam augebal consolalio super ejusdem Philemonis
omnes lance communicat. Et communicat forsi- charitate, descendens a Patre misericordiarum et
tan in omnes, sed opere non explet volunlatem. Deo totius consolationis (II Cor. i). Hinc ad rem
Implet aliquis et opere, sed geslorum suorum per- venire paulatim incipit, subdendo : Propler quod,
fectam non valel habere notionem. Sit alius quo- id est quia ssepe viscera sanctorum per te requie-
que qui et opus habeat et scientiam, sed non habet jD verunt, ego kabens in Chrislo Jesu, pro quo tanta
omnis boni. Multa enim juste, mansuete, studio- facis mullam fiduciam imperandi libi, id esl multam
seque perpetrans, impar est suis in aliqua parle certitudinem quod si voluero possim imperare tibi
vhtutibus. At r.on lalis Philemon, habet quippe illud, quod perlinel ad rem, id est ad utilitatem
communicationem qperatricis fidei et charitalis tuam et meam, propter charitatem nolo imperare,
evidentem in Deum et in omnes sanctos ejus, in id est nolo tte imperiosa auctoritate cogere, sed
agnitionem omnis boni. Quaj scilicet agnitio cum intermisso imperio magis\, id est potius obsecw, id
in apostolis sit, non eam putemus ob id lanlum est per sacra te precor, scilicet per fidem, per cha-
esse perfectam, quod similis sit; sed in eo totam ritatem tuam te rogo, ut facias qua? postulo. Obse-
esse, quia Christi est : ut quidquid boni et in cro, inquam, le, cum sis talis ut Paulus senex, id est
Philemone laudalur el de apostolorum exemplo quia es lalis qualis ego^Paulus senex, id est tam
sumitur, inde bonum sit, quia de Christi fonte provectus aetate coiporis sicut ego; et ideo non
ducatur. > , impero tlbi, sed te obseero, quia senes non sunt
« Gaudium enim magnum habui et consolationem imperio cogendi, sed obsecratione rogandi, sicut in
< in charitate tua, quia viscera sanctorum requieve- alia epistola dictum cst : « Seniorem ne increpa-
ISH HERVEI BURGIDOLENSISMONACHl , i51_
illi ignoscere quem rc-
veris, sed obsecra ut patrem. (I Tim. v). > In hoc A lis libi et miki ideoque debes
et tibi satisfaceret,
ipso senem Apostolus se nominat, et illam in sene- misi tibi ut a te veniam peteret,
ctute sibi sequiparat, ne senem offendere negando luoque servitio deditus esset. Domino tantum antea
fuit. Neque enim servus fur atque fugitivus
quod possit debeat, cum et ipse sit senex, liquido inulilis
netat. Senex, inquit, sum, nec lantum senex, sed alleri nocuit nisi domino suo. Nuncecontraiio uti-
etiani JIUJIC vinctus sum, id est catenis in senectute lilas compensalione, qua et ipsi domino et Paulo
consinetus, ideoque magis annuere debes petitioni utilis esl, caeterisquej per Paulum, plus charitatis
meae, ut sic quodammodo lenias vinculorum meo- meretur quam odii ante meruerat. Unde ait : Qui
rum aggravationem ; vinctus, inquil, sum et vin- tibi aliquando inutilis fuil. Tibi, inquit, soli, non
ctus JesulChristi, id est pro ejusEvangelio vinculis eaeleris, nunc autem tibi el mihi utilis. Utilis do-
mancipatus. Et propterea non me contristes, ne et mino suo, quia posset Paulo servire pro domino
illum offendat cujus vinctus sum. Multis in Phile- suo. Paulo vero in eo utilis, quia illo in carcere vin-
monem laudibus aiile pr<emissis, cum sit talis res culisque detenlo, posset in Evangelio niinislrare,
pro qua rogaturus est, quai et praestanti sit utilis id est, Evangelium pro illo fosis prsedicare. Simul
et roganti, poterat Paulus magis imperare quam autem admirandum de magnanimitale Aposloli et
B
petere. Et hos ex fiducia illa veniebat, quod qui inChristum menteferventi. Tenetur carcere, vincu-
lanla ob Cliristum opera perpelraverat, utique im- lis stringitur, squalore corporis, charorum separa-
par sui in caHeris esse non poterat. Sed vult magis tione, poenalibus tenebris coarctaiur, et non sentit
petercquam juberegrandi petentis auclorilate pro- iirjuriam, non dolore cruciainr, nihil novit aliud
posita, per quam et apostolus supplieat, et senex, nisi de Cbristi Evangelio cogilare. Sciebat servum,
et vinctus Jesu Christi. Totum autem pro quo ro- sciebat fugitivum, sciebat aiiquando raptorem ad
gat, hoc est, sicul et in exordio prailibavimus : One- Chrisli fidem esse conversum. Grandis laboris est,
simus servus fugam furto cumulans, quaedamexbo- talem hominem in eq perseverare quod coepit. Id-
nis domini sui tulit, cl pergcns ad Ilaham, ne e ciico filium suum et filium vinculorum suoiumet
proximo facilius posset apprehendi, pecuniam do- ministrum Evangelii jln vinculis conslituti inculcat
mini prodige dissipavil. Hic igilur, cum ob confes- ac replicat, ut Philemon illo prudenter et dispen-
sionem Christi Paulus esset in carcere, credidit in salorie tanlum in praefalione laudalus, non auderet
Dominum Jesum, et ab eo baplizalus, digna poeni- negare, ne suis laudibus videretur indignus. Rc-
tentia maculas vitae prioris abstersit, in tantum ut misi, inquit, illum itibi, id est iterum misi ad te
is apostolus conversionis ejus testis fieret, qui „ unde discesserat, quoniam alieno servo nolebam
quondam Petrum increpaverat non recto pede in abuti. Sed tu non repellas eum vel affligas, sed su-
Evangelii veritale gradienlem (Galat. n). Quantum scipe, id est sursum accipe illum, hoc est, honorifice
igitur ad peccalum et ad facinus pertinet, quo Do- illum accipe, illum dico, viscera mea, hoc est quod
mimim lseserat, veniam non meretur. Quantum supra diximus viscera significare internum cordis
vero ad Aposloli teslimonium, qui seit euni plene affectum, et plenamlex animo voluntatem, cum to-
esse conversum, graudi pondere premitur qui ro- tumquidquidin nobis esl, suscipitur a roganle. Alio-
galur ut veniam non neget, qui e servo fugitivo at- quin aulein omnes liberi viscera sunt parentum.
que raplore minister Apostoli factus erat. Quod au- < Quem ego volueram mecum detinere, ut pro te
tem aliud habebat Apostolus ministerium, nisi c mihi ministraret in vincnlis Evangelii. Sine con-
evangelii Jesu Christi, ut non quasi a domino, sed c silio autem tuo riiliil volui facere, uli ne velut
quasi a converso et coevangelista ignosceretur ei, < ex necessitate boniim tuum esset,, sed volunta-
qui servus essel Christi, similiter et minister ? hoc c.rium. > |
est itaque quod rogat, subdens :"Obsecrote pro meo Remisi illum ad te quem primo volueramdeiinere
filio, el caetera. Quasi dical: Dixeram, propter cha- mecum ego lanti nommis et auctoritalis aposlolus,
ritatem magis obsecro, et non manifestaveram pro D qui satis auctoritate mea possem illum detinere. Ad
quo, vel quid obsecrem te. Sed nunc scias, quia hoe, inquam, eum detinere volueram, ut mihi ne-
obsecro te pro filio meo, id est proprio et quasi cessaria mimstraret pro te, id est loeo tui qui mihi
singulariler dilecto, quem spiritaliter genui in vincu- solebas ministrare, j ut illud servitium quod ipse
lis positus. Et quia ille \incula mea non abhorruit, mihi impenderel, tibi imputarem et lu inde fructum
sed animosius fidem suscepit, condonandum esl ei aeternae remuneratipnis colligeres. Mihi dico, in
quod prius erravit. Modo primum nominat ipsum vincuiis posito, et ideo multum indigenti ejus mini-
filium, pro quo poslulat, praesnissis mulliplicibus slerio, in vinculis dico Evangelii, id est, quae pro
eausis, cur -debeat impetrare quod pro illo rogat, Evangelio patior, non pro crimine meo. His de cau-
scilicet pro Onesimo, inquit, obsecro. Et cur pro sis volueram eum detinere. Sed postea mecum re-
illositobsecrandum, subjungit : Qui tibi aliquando tractans, nihil de servo tuo volui facere sine tuo con-
inutilis fuit. Ideo, inquit, pro illo obsecro, quia silio, id est sine tub nutu efccommuni voluntate,
aliquando, id est olim fuit tibi inutilis, id est, non uti ne telut ex necessitale, id est ut nonquasiex
quanens utilitatem tuam, sed damnum, cum pecu- necessitate esset bonum tuum, id est ut non esset
niam tuam furaretur, et fugeret. Sed nunc est uli- invitum bonuni tuum sed voluntaiium, id cs! ex4ua
is!5 COMMENT.IN EPlSTOiAS PAULI. — IN EPIST. AD PIIiLEM. _oli
voluntate procedens. Bonum Philemoiiis eral mi-1A effectus filius in opus Evangelii milteretur: ex quo
nisterium quod servus eius pro eo exhibebat Apo- gradatim colligilur, quod ideo minister Evangelii
stolo. Qui scilicet Aposiolus poterat el absque vo- faclus est Onesimus, quia fugit a domino. Et hoc
luntate Philemonis Onesimum sibi in ministerio re- esl quod dicitur : Debes illum honeste et libeiiler
tinere. Sed si hoc sine ipsius voluntate fecisset, bo- stiscipere, quia forsitan ideo ad horam, id est ad
num quidem erat,sednon voluntarium.Quodaulem bre\etempus discessit ate, utin wtemumiUumrecipe-
noneratvoluntarium.aliogenerearguebalur non esse res. Pulciire autem addens forsilan, senlenliam teiii-
bonum.Nihilquippe bonum dici potest,nisi quod.ul- peravit. Occulta quippe sunt judicia Dei, ettemera-
troneumest. Exquo apostoli considerandaprudentia, rium est quasi de certo pronuiitiare quod dubium
quod idcircofugitivum servumremitlitad dominum, est. Forsitan, inquit, ideo discessit, catite, liniide,
ut prosit domino suo, qui prodesse non poterat, si trepidanler loquens, et non totum fi\o gradu, ne si
domino teneretur absente et invito. Polest eliam ex non posuisset forlisan, onmibus servis fugiendum
huc loco solvi, quod a plerisque semper quaerilur, > esset ut apostolici llerent. Forsitan idcirco disce-
quare Deushominem faciens ad suam imaginem et 1 ssit a tuo servitio non diu, sed ad horam, id est
simililudinem, facere eum ita noluit ut malus esse quasi ad unius horae spatium, ut pro tam brevi re-
non posset. Si enhn Deus voluntarie, et non ex ne- B ' cessione reciperes illum in aeternum, id est seterna-
eessitate bonus est, debuit bominem faciens ad liter tecum permansurum, qui lanlummodo lempo-
suam imaginem et simililudinem, facere ut ipse vo- raliter erat tecum mansurus nisi recessissct; hoc
luntaiie et non ex necessitate bonus esset. Qui est, fortasse Deus praevidit ct euma le ad.horam, id
autem asserunt ita eum debuisse fieri, ut malum est ad breve tempus discedere secreto consilio vo-
recipere non posset, hoe dicunt: Talis fieri debuil, luit, ut tu qui non eras illum seternaiiter tecum ha-
qui necessitale bonus esset et non -\oluntate. Quod biturus, sinon discederel, utad me perveniens fi-
si lalis factus esset, qui bonum non voluntale, sed dem acciperet, reciperes illum habilalurum tecum
necessilale perficeret, 11011esset Deo simiiis, qui non horarium sed aeternum. Cum enim eamdem fi-
ideo bonus est, qula vult, non quia cogitur. Ex quo dem ac religionem leneat quam lu, hic el in futuro
manifestum esl, rem eos postulare contrariam. Nam lecum sempor crit, qui perenniter a te separandus
ex eo quod dicunt: Debuit homo similis Deo fieri, erat et suppliciis mancipandus, si non ad horam di-
llud petunt,utliberi fieret arbilrii siculipseDeus scessisset, ut infidelitatemlexueret. Licel haec Apo-
est. Ex eo aulem quod adduntj Talis debuit fieri, stolus quasi dubitative dixerit, tamen ita veraciter
qui malum recipere non posset,—dum necessitatem < _ completa sunt ut pronuntiavil. Nam Onesimus iste,
ei boni imporlant, illud, utjiomo similis Deo non sicut ex littcris patris didicimus, factus esl postea
fieret, volunt. Solvitur ergo isla quasslio : Potuit pontifoxet martyr gloriosus. Reciperes, inquam,in
Deus sine volunlate ejus hominem facere bonum. aeternum, jaih, id cst post acceplum libeiiatis spi-
Porro si hoc fecisset, non erat bonutn voluntarium, ritum in baplisnio, non ut servum sicut prius, scd
sed necessitatis. Quod autem necessitate bonum pro servo fratrem, quia coepit eumdem in coeloteeum
est, non est bonum, et alio genere maluni arguitur habere palrem. Fratrem non qualemcunque, sed
esse ; igitur proprio arbilrio nos relinquens, magis charissimum cunclis ecclesia? filiis, qtii sanctitatem
ad suam imaginem et similitudinem fecit. Similem quam nunc habet noverunt; sed maxime, id est
enim esse Deo absolute bonum est. multo plus quam aliis est charissimus tnihi, qui
«Forsitan enim ideo discessit ad horam a te, ut magis novi quos chariores aestimane debeam et qui
< in aelernum illum reeiperes, jam non ut servum, magis htijus perfectam conversionem scio quam
< sed pro servo charissimum fratrem maxime mihi. alii. Et mihi quidem pro sola spiiitali fraternilate
« Quanto autem magis tibi et in carne et in Do- tam excellenler charus esl, sed quanlo magis, id est
« mino ? » \alde amplius debet esse tibi charissimus, et in
Nonnunquam malum occasio fit bonorum, et ho- D 1 came, id est respectu carnis, quia libi earnale ser-
minum prava consilia Deus verlit ad reclum. Quod vilium debet, utpote servus,ei in Domino, id cst in
dico, manifestiusexemplo fiet: c Joseph fraties sui, respectu Doraini, quia ejus per fidem facttis esl fi-
stimulis invidiae concitati, vendiderunt Ismaelitis lius et-regni ejus particeps est tecum futurus. In eo
(Gen. xxxvn); > hoc initium patri et fratribus et quod ait, ut aHernum illum recipe>es, noiandiun
toti jEgj^pio bonorum omnium fuit. Denique ipse est, quod milltis sit seternus dominus scrvi sui. Po
fratiibus postea dixit : « Vos cogitastis de me ma- testas quippe ejus et utriusque conditio moite fini-
lum, et Deus vertit illnd in bonum (Gen. L). > Si- lur. Onesimus vero ex fide Chrlsti facius rst aetei-
mile quid et in Onesimo possumus intelligere, quod nus aeterno Pbilemoni; ei spirilu libertaiis accepio,
mala principia occasiones fuerint .bonaerei. Si vide- jam non servus, sed fiater ccepit esse de seino; fra-
licet dominum non fugisset, nunquam venisset Ro- ter, pro sanctitate sua charissimus, frater ceteines
mam, ubi eraf Paulus vinctus in carcere. SiPaulum seterno et ipsi apostolo et domino suo, cui Onpsi-
in vinculis non vidisset, fidem Cliristi IIOBrecepis- mum ut earnis ante conditio, illum postea spiiilus
se£. SiChrisli fidem non habuissel, nur.quam Pauli copulabat. Et tunc quidem quando erat ei subjectus
in carne, non erat ei junctus in Domino, r.ur.c au-
PATROL. LLXXXL 48
iiig IIERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI I ««3
tem et in carne junctus est, in Domino. Ex quo in- A ^ si tu meus es, et tua omnia sunt <mea.Si autem tua
mea sunt, Onesimus quoque qui tuus esl,
telligimus, servum qui crediderit in Christum, si omnia
dominus ejus fidelis est, duplici lege eidem domino meus est. Poteram igittir eo uti ut meo, sed volun-
suo constringi, ul ei et earnis necessitate jungatur tati tuae relinquo, ut mercedem habeas ignoscendo.
ad tcmpus, et in aeternum spirilu copulelur. Quod autem ait : Ego reddam, non de pecuniali,
« Si ergo me habes sociuni, suscipe illurn sicut sed de spirituali redditione, id est de coelesti remu-
« me. Si autem aliquid nocuit tibi aut debet, hoc neratione iiilelligendum est, scilicet quod suis ii.-
« mihiimputa. Ego Paulus scripsi mea manu, ego tervenienlibus impetraturus sit perpeluam a Domi-
« reddam, ut non dicam libi, quod et teipsum mihi no retributionem spiritaiium bonorum pro tempo-
c debes. Ita fraler, ego te fruar in Domino, refice rali damno, quod pertulit ab Onesimo. Suscipe,
« viscera mea in Cbristo. > inquam, illum sicut me, quia quod ille debet, ego
Quando quidem lam bene emendatus est Onesi- spiritaliter reddam. Ita, frater, in illa coelestiretrl-
nius, et intahlum factus est mihi charissimus, ergo butione ego te fruar, id esl in te delectabor in Do-
suscipe illum reverenler sicut me, id est quam ac- mino, id est in illa bealitudinis gloria quae est san-
eurate, quam sludioso hospitio et animo tuo me ctis in Domino. Et ideo nunc refice viscera mea, id
suscippres, si venirem ad te, sic illum suscipe, ila B 1 est benigue refove Onesimum, et hoc age in Chrisio,
dico, si habes, id est si habere vis me socium, id est id est in Ghrisli charitate. Vel refice viscera mea, id
consortem et amicum. Aliter videlicet non ero tibi est recrea internum aflectum meum, et comple de-
socius. Philenion Paulum socium habere cupiebat, siderium meum in Christo, dando veniam Onesimo,
et in Christum credens, tales utique volebat liabeie el honorifice jam illuni habendo. Quod dicitur : Itc,
profectus,ulPaulo similis fieret, et ei eommunicaret frater, in Grseco est quasi adverbium blandientis,
in vincttlis. Consideremus ergo quantum hic laude- sed in Latina lingua proprie non potest dici. Signi-
tur Onesimus, quantum profecisse monstretur, cum ficat enim deprecantis affectum. Ego, inquam, te
ita recipiendus sil ut apostolus, et sic dominus ejus fruar in Domino. CunJ homine in Deo fruetur, Deo
ut Pauli debeat desiderare consortium. Brevifer potius quam homine fruelur; illo enim fiuetur, quo
quod dicil, tale est: Si me vis habere consortem, efficielur beatus,et adJDeum se pervenisselaetabitur,
habeloOnesimum, quem ego cdnsortem et filium et in quo spem ponit ut .veniat. Recle ergo dic.it, egc
viscera mea habeo. Quem si non susceperis, ncc te fruar in Domino, quod si non addidisset, in Do-
habere volueris, scias quod me habere non possis. mino, et tantum te fruar, dixisset, in eo constiluis-
Suscipe, inquam, illum sicut me. Sed si nocuil tibi set spem beatitudinis suae. Quanquam etiam vici-
aliquid destruendo ex rebus tuis, sicut vineam era- nissime dicitur frtri, cum delectafione uti. Cum vi-
dicando, vel domum incendendo, vel aliud aliquid delicet adest quod diligitur, etiam delectationem s?-
tale commitlendo, quod saepe laciunt fugilivi, aut cum gerat uecesse est. Per quam si quis transierit
si debet tibi aliquid, id est si quid pecuniae tuae se- eamque ad illum in quo permanendum est, relule-
cum-lulit, qtiod debeattibi restituere, hoc quodille rit, utitur ea; et abusive, non proprie dicitur frui/
noeuit, vel debet imputa mihi, id est puta in me Si vero inhaeserit atque permanseril, finem in ea
esse, nou in illo nocumenlum et debitum, ut ego ponens lsetitiaesua;, itunc vere et proprie frui di-
reddam illud tibi pro Onesimo, sicut et Christus pro cendus est. Quod non est faeiendum, nisi in ilia
nobis in passione.quod non debebat, exsolvil. Ego Trinitate quae est summum et incommulabile bo-
Paulus, qui tam famosi nominis sum, et tam pro- num. Apostolus ilaque Philemone fsuitur in Doini-
batus in veridica locutione, scripsi non per notariura, no, habens eum secum in illa contemplatione Crea-
sed mea propria manu epistolam istam, in qua me toris, in qua esl perfecta consummatio delectalionis
reddilurum promitlo quod ille debet, ego videlicel et gaudium justoiuml Qui et visceia sua Onesimum,
reddam. Et hoc ita dico ul non dicam libi aliud, quem el superius eodem nomine appellaverat, refici
quod juste possem dicere, scilicet quod debes miki D vull per Philemonem. Et ambigue dictum est, utrum
eliam teipsum, id et,t non solum tua, sed quod est viscera Pauli in Christo Onesimus sit, an viseeia
majus, eliam teipsum mihi debes, ut si necesse Pauli Onesimus per P^hilemonemin Chrislo reficien-
fuerit, reddas mihi teipsum moriendo pro me, quo- da sint. Si superius accipere voluerimus , recte
niam quidquidboni est in te, lotum est per fidem, Pauli in Christo viscera dicelur Onesimus, qu^m
quain didicisti a me; et ideo totum mihi debetur, in Chrisli vinculis genuit; si posteiius, in-Chrisio
quidquid bonorum est in te. Quod dicit, lale est: reficiendus est Onesimus a Philemone, ut ejus in
Quod Onesimus furto rapuit, ego me spondeo red- Cbristo sermonibus erudiatur.
diturum, hujus sponsionis epistola hosciel manus t Confidens in obedientia tua scripsi tibi, sciens
teslis est propria, quam non solito more dictavi, sed « quoniam et super id quod dico, facies. >
Eaea manu ipse conscripsi. Crede igitur niihi, pro Refieere debes viscera mea, nam ego confidens in
Oncsimo pollicenti. Hoe autem dico quasi ad extt a- obedientia lua, id est omnino fiduciam habens et
neum loquens. Caf.lerumsi ad jus meum redeam, certus existens, quia in hac re mihi obedies, sicut
propler sermonem Christi quem tibi e\angelizavi et in caeteris semper obedire consuevisti, sciipsi libi de
Chrislianus effectus es, teipsum mihi dcbes. Quod Onesimo, ul ignoscas ei et suscipias ilium sicul me.
4517 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. - IN EPIST. AD PIIILEM. *MS
Hjec. inqitit, scripsi tibi, sciens quoniam et facies su- A
. sanguinem Neronis gladius dedicaverat; sed pro no-
per id quod dico, velplus dabis quam peto, el ultra vitaie praedicalionis, sive a Jud.eis invidentibus,
id quod rogo facies, atque amplius quam postulo sive ab his qui sua videbant idola
dcstrui, ad furo-
concedes. Qui pr^sumit de eo quem rogaturus est, rem populis concitatis, missi in caicerem, rursum
ipsa quodammodo praesumpiione praejudical quod imprtu et furore deposito, laxabantur. Et haec iia
rogat. Porro, si scit ille qui postulat, plusquam 10- esse ut dicimus, apostolorum Acla testanlur, in
gavit, rogatum esse facturutn, iu Deo majota petit, quibus et Agrippa loquitur ad Festum, potuisse di-
ut habeat rogatus spontaneam voluntatem et majo- mitliPaulumsi non appellasset Caesarem (Act.
xxvi);
iem ex proeslatione mercedem. Si autem Philemon et Festus ad Agrippam, quia nullam inveneril cau
hoc ob hominis praecepium facit, quanlo magis fa- sam praeter quaesliones quasdam de
religione pro-
ciet ob dileclionem Dei? Unde et merito Aposloli pria, et de'quodam Jesu quem Paulus vivere prae-
voce laudatur, quod mandata ejus opere praevene- dicabat. (Act. xxv). Ex quo animadvertimus et a
ril, el possit dicere : c Voluntaria oris mei compla- caeteris judicibus similiter eos potuisse dimitti Ll
ceant libi, Domine (Psal. cxvm), > ut plus faciens agenle Domino, ut in loto orbe ncva praedicatio dis-
quam ei praeceptumest, vincat eos qui tantummodo seminaretur, propter quod ct nunc dicit Aposlo-
imperata faciunt. Nam et virginitas idcirco majori B lus se sperare quod possit adhue jdari fidelibus per
praemio coronabilur (I Cor. vn), quia praeceptum orationes eoium.
Domini non habet, et ullra imperata se tendit. » Salutat le Epaphras concaptivus meus in Chri-
« Simul autem etpara mihi hospitium. Nam spe- « sto Jesu, Marcus, Aristarchus. Demas et Lucas,
« ro per orationes vestras donari me vobis. > «*adjutorcs mei. »
Non solummodo suscipias Onesimum sicut me, Id quod principio dkebamus, quoniam ad Colos-
sed et mihi para simul hospilium. Nam spero senses cpistola eodem in tempore et per eumdem
quod Deus adhuc per oraliones vestras dabit me esset scripta bajulum litterarum, quo et ad Phile-
vobis, utliberatus ab hoc carcere, revertar ad vos, monem quoque scripla est, etiam eorum qui ialu-
el iterum vos aliosque doceam. Non puto tam divi- tantes inducuntur, nomina docent. Nam et in ipsa
lem fuisse Apostolum et tantis sarcinis occupatum, subscribitur : f Salutat vos Aristarchus concapti-
ut praeparato egeret hospitio; et r.on una conientus vus riieus, et Marcus consobrinus Barnabae , et Epa-
cellula, sedes amplissimas quaereret; sed ut dum phras qui est e vobis servus Christi; > el paulo
eum exspectat Philemon ad se esse venltirum, ma- inferius : « Saltital vos Lucas medicus charissimus
gis facjat quod rogatus est, ne forte cum venerit ctDemas; et dicite Archippo : Vide ministerium
erubescat. Si autem bic non dispensatoiie, sed vere quod accepisli in Domino, ut illud impleas. > Et :
quis sestimal imperatum, ut sibi Iiospilium praepa- « Memores eslote vinculorum meorum (C0/06. iv). >
ret, aposlolo niagis quam Paulo hospilium pi\spa- Si autem ex eo aliquis non putal pariter scriptas.,
randum est. Ventutus enim ad novam chiiatem quod ad Colossenses pauca sint nomina quae hic
prajdicaturus crucitixum, et inaudituin dogma dela- non feranttir ad sctipla, scial non omnes oinnibus
ttirus, sciebat ad se plurimos concursuros. Et ne- aut amicos esse, aut notos; et aliud esse, privatam
cesse erat primuni ut domus in celebri esset urbis ad unum bominem, aliud, publicam ad universam
loco ad quem facile conveniretur; deinde ut ab om- Ecclesiam epistolam fieri. Salutat le ergo, inquit,
ni imporlunitale \acua esset ac ampla, quse pluri- Epapkras concaptivus meus in Ckristo Jesu, de boc
mos caperel audientium, nec proxima spectaculo- Epaphra dictum est Colossensibus : « Cognovislis
rum locis, ne turpi vicmia detestabilis, postremo ut graliam Dei in \eiilate, sicut didieislis ab Epaphra
in plano potius esset sila, quam in ecenaculo. Quam charissimo et conservo nostro, qui est fideiis pro
ob causam eum aestimoet Romae in conduclo man- \obis minister Christi Jesu, qiti eliam nanifestavit
sisse biennio, nec parva (ut reor) erat mansio, ad nobis dileclionem \estram in spiritu (Coloss. 1). »
quam Judseorum turbse frequenter confltiebaiH. r Quem et concapth um suum in Chiislo dicit nunc
Spero, inquit, per 01ationes vestras donari me vobis, Aposlolus, quia cum eoRomse lenebalurpro Christi
Filium palri Deus rogatus indulget, el frater saepe Evangelio captus ac vinculis astrictus. Marctim veio
oratione fratris ser\atur. Aposlolus vero lotius Ec- quem subjungit, crederemus illum esse qui scripsit
clesiaeprectbus conceditur, ob eorum qui eum audi- Evangelium, nisi ad Colosseuses dieereiur conso-
tuii sunl utililatem; ethoc donum non tam in eum brinus Barnabae, ideoque magis credimus hunc esse
dicltur esse, qui differtur a martyrio, ad marlyrium Marctim, pro quo inter Paulum et Barnabum fuerat
paralus, quam in eos ad quos Apostolus mittitur. olim dissensio, id est Joannem qui cognominatus
Quod autem crebroPaulus in carcere fuerit, et de est Marcus; et sic ex societaie Barnabae meliora-
vinculis liberatus sit, ipse in alio loco dicit : « In tum, ut dignus essel Pauio adbaerere, qui quoiidam
carceribus abundantius (II Cor. xi). > De quibus ab eo lueral rejeclus. Aristarchus autem, quem et
nonnunquamDominiauxilio, crebro ipsi persecuto- ad Colossenses concaptivum suum Apostolus scri-
ribus niiiil dignum in eo morte invenientibus, dimit- bil (Colos. IV), Thessalonicensis eral, et comitatus
lebatur. Necdum enim super nomine Chrisliano se- est eum Hierosolymis ascendentem, atqueinde cum
r.alus-consuiia processerant, nccdiun Christianum eo ipse et Lucas Ilontam sunl missi, sicut et eccle-
JSI9 , HERVEI BURGIDOLENSISMONACHl 1520
.siastica historia meminit. Demas \ero ipse est, de A « Gratia Domini nostri Jesu Christi cum spirilu
quo ad Timotheum queritur Apostolus : i Demas « vestro. Amen. >
me dereliquit, diligens hoc saeculum, et abiit Thes- Sicut a meliori parte hominis, id est capite dinu-
saionicam (II Tim. iv). i Qui fortasse postmodum meralur populus Israel, dicente Scriptura, secun-
poeiiilentia ductus, et in Chrislo confortatus, rediit dum capita eorum, ila in lolo quidem homine et
ad Apostolum, aut, si non est ad eum reversus, tunc omni parte sanctorum gratia est Domini nostii
constat hanc epistolam prius esse scriplam, quam Jesu Christi, sed a majori et meliori parte, id est
scriberetur ad Timolheum secunda. Lucas autem spiritu per^ synecdoclien de lolo homine dicitur:
medicus charissimus, ipse est fi ater ille gloriosus, Gratia Domini nostri Jesu Christi cum spiritu vestro.
« cujus laus est in Evangelio per omnes Ecclesias Amen. Cum autem in spiritu gratia Domini fuerit,
(II Cor. vm). > Qui Evangelium et Actus apostolo- totum facit hominem spiritualem, ut et caro spiri-
rum Ecclesiis derelinquens, quomodo aposloli de tui serviat, et anima non vincatur a carne; et re-
piscatoribus piscium piscatores bominum facti sunt, dacta simul in substantiam spirilalem, adhsereat
ila de medico corporum in medicum est versus ani- Domino, quoniam qui adhseret Domino, unus spiri-
marum. Cujus scripta quotiescunque leguntur in tus est.
erclesiis, toties ejus medicina non cessat. Hujus B
a_iem epislolaa lalis est terminatio :

IN EPISTOLAM AD HEBRM3S.

ARGUMENTUM. lus apostolus, ista ratio est, quia prmjudicatum He-


Paulus in Ilalia posilus, Hebrceosermone scripsil brmiseral de Pauli nomine, ne dicla ejus susciperent;
hanc epislolam et misit Judmis ad fidem Domini Jesu et idcirco pi udenter declinavil, ne slatim in principio
eonversis, et in Judma post verilatis agnilionem con- Pauli nomine inspeclo, ejus leclio repudiaretur; et
versantibus, intendens principaliter eos in puritate quia a Domino omnipolcniePaulus dicitur missus ad
fidei Chrislianm confirmare, et a legalibus observan- " gentes prcecipue, non ad Hebrmos. Pro kumililale
tiis quibus adhuc delinebantur, prorsus avellere. Pu- ergo Paulus, qui ad genies fueral deslinalus, non
labant enim fidem Ckrisli solam sine admistionelega- scribit semetipsum Hebrmis apostolum, vel propter
lium cceremoniarum ad bealiludinis conseculionem konorem Domini, qui se missum dixerat ad ovesdo-
nullalenus esse sufficienlem,sed utrumque simul dice- mus Israel (Malth. xv), vel quia gentium videbatur
bant ad salutem esse necessarium. Nullum namque apostolus, et non Hebrceorum.Nam nequefidem, ne-
in fide Christi sine legali observalione, vel in legis que aliud quidquam lillis contuleral. Interprelantur
observanlia sine fide, dignum vitm perpeluilale judi- autem Hebrmi iransilores vel lranseur,tes.El quicun-
eabant. El aposlolus eorum beatus Petrus permisit queradicem coidis in amore prmsenth mundi non
eos adhuc inlegalibus cmremoniisvivere; limens ne, si planlavere, sed assiduh desideriis ad supema trans-
carnales observantias illis omnino auferrel, et ab eunt; qui peregrinalionem lerrm non diligttntpro ha-
operibus legis in quibus semper vixerant, removeret, bitatione patrim, sed veram palriam inquirunt, ipsi
potius a fide \Domini Jesu recederent, quam legem sunl vere Hebrmi,'et ad se scriptam esse credant hanc
desererenl. Consideravitenim quod si ad fidem Sal- epistolam. In qua Aposlolus primum proponit au-
vatoris converterenlur, atque post fidem et verilalis r. dienda esse Verba Chrisii, conferendocum prophelh,
meritum inulililas signorum et umbrm manifeslaretur quia in eo loculus esl Deusut in propheth, el major
l
eis, facilius ab errore illo revocari possenl, quam si est eis, sic enim dicit p
primo audilu diceretur eis, ut a legis operibus omnino CAPUT PRIMUM.
cessarent. El quod tunc Petrus prmvidit posse fieri, c Multifariam multisque modis olim.Deusloquens
nunc Pautus aggreditur facere. Timebat enim ne fi- « patribus in prophetis novissime diebus istis iocu-
des eorum, qum nimis imperfecta erat,[et conversioip- « tus est nobis in Filio. >
sorum inanis fieret et superflua. Ideoque scribil eis Mullifariam, id est multis locutionum generibus
per mullas rationes de eminenlia Chrisli et inulilitate aliquando manifesle [ aliquando obscure, aliquandc
legis, ad ullimum et de moribus instruit. Studet proprie, aliquando figurate, aliquandoper angelum,
enim, ul diclum, est persuadere illis fidem Salvaloris aliquando per occullam inspirationem, aliquando
shie carnalibus observantiisad vilam alernam suffi- Hebraice, aliquando Chaldaiee, aliquando blandiens,
cientem esse, et ut ullerius carnalibus observantiis aliquaudo terrens, loculus esl Deus; et mullis modis,
noninsistant, sed in fide Christijustificationis el sal- id esl diversis et variis aclionum generibus, quia
vationis sucefiduciam ponant. Quod autem hmc epi- non solum dicla prophetarum, sed et omnia facta
slola superscriptionem sulitam non habet, id est Pau- eorum prgenuntiavere ea, quoe nostris temporibus
ig-21 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD HEBR. 1522
erant futura. El quani varia sint el quam multa pro- & i locutus est hominibus, ut cognita magnitudinis ejus^
phetarum gesla, quae referunlur in Scripturis, quis dignitate, fides de eo sufficiens esse ad salutem
facile noscat? Et in omnibus illis patrum gestis lo- seternam cognoscatur. Quem ipse Pater secundum
cutus est futura. Nam de verbis eorum quaemulta humanilatem constiluit jam immulabilem hmredem
sunt, atque diverso et multiplici genere locutionum universorum, id est possessorem omnium creatura-
prolala, non esl dubium quin ipse ea locutus sit. Ita rum, atque totius mundi Dominum, ut jam non sit
ergo multiiariam et multis modis et qualitatibus olim, tantum Jaeob funiculus haoredilalis ejus, sed fiat
id est in antiquis temporibus, loquens Deus patri- quod scriptum est : « Dabo libi gentes haeredilatem
bus, qui nos carnaliter genuere, et fidem suam de luam, et possessionem tuam terminos terrae (Psal.
Christo nobis reliquere. Et loquens eis in propkelh, n). > Unde patet quia omnes in eum debent erede-
quia ipse in cordibus eorum dixit, quidquid illi foras re. Et per quem, secundum quod verbum Patris
vel dictis vel faclis loculi sunt hominibus. Nec va- est, ipse Pater fecil non solum aaterna, quaj minus
cat quod dicit, loquens olim, et jungit praesens cum sunt etiam nobis nota, sed et smcula, id est omnia
praeterilo. Nam ea quaelocutus est patribus in pro- mutabilia, quae variari cernimus per tempora. Sao-
phetis, omnia nobis usque hodie loquitur in Seriptu- . culum enim a sequendo dicilur, eo qudd semper sit
"
ris, ut sicut ipsi, ita et nos credendo ea et opere in motu, quia semper aliquid praecedit, et aliud se-
complendo vitam consequamur aeternam. Potest et quitur : Et cum saacula per Filium facta sint, mani-
de sdlis verbis intelligi, quod ait, multifariam mul- festum est eum esse Creatorem hominis et omnium
tisque modis. Multifariam, id est multis locutio- reliquorum, quse in ccelis facta sunt. Qui Filius
nibus, multisque modis, id est multis locutionum post laborem militiae et obedientiae suse sedet, id
qualitalibus, olim Deus Rater .oquens patribus, est requiescit, nihil ultra laboris sustinens, ad dex-
qui in carne et in fide nos genuere; novissime, id teram palernse majeslatis. Et jure secundum huma-
est in fiue temporum, quando jam alia non sequitur nitatem exaltatus est ad dexteram Patris cum sit
Dei locutio, quoniam in hac continetur omnis perfe- secundum divinitatem eidem Patri coseternus et
ctio sanctitatis et justiliae, diebus islis, id est tempore coaequalis. Est enim splendor gloiim el figura sub-
istorumhominum, qui adhuc in carnevivunt, loculus staniim ejus. Splendor gloriae quasi lumen de lu-
est nobis in Filio suo, quia quidquid foras Chri- mine, Pater enim est gloria, sicut idem^ Filius ei
slus locutus est hominibus, Pater in eo loquebatur canit in Psalmo: < Gloria mea, et exallans caput
intus. Iu prophelis fuit Deus secundum inhabita- meum (Psal, m). > Et hujus glorias, id est Palris
tionem gratiae et revelationem volunlalis sapientiae Q ( splendor est Filius, quia a Patre est, sicut splendor
suae, in Filio autem omnino totus manebat, scilicet de sole, et coaHernus est Patri, sicut splendor coaa-
usquequaque mentem et ralionem illius illuminans, vus soli.lNam, sicut natura uon patitur ut sit unquaia
ut nilill sibi deessel ad perfeclionem animae, utpote sol sine splendore, et ignis sine calore, ita Pater
cui sapientia Dei pei sonaliter erat unita. Et qui lo- nunquam potuit esse sine sapientia sua; et sicut
quebatur in prophelis, quodin eis loquebatur patri- sol non est a splendore, nec ignis a calore, ita Pater
bus nostris, hoc nobis ad ultimum locutus est in non est a Filio, sed Filius a Palre ; et sicut splendor
Filio suo; et ideo verba Filii non minoris auctorita- ostendit illud cujus est splendor, ita Filius mani-
tis sunt, quam prophetarum; imo majoris, quia illi festat Patrem cujus ipse est sapientia; et sicut sub-
sunt servi, isle Filius in quo Pater locutusest; no- slantialiter splendor in sole est, et sol in splendore,
vissime, quia postistam nulla alia fulura est locu- ita substanlialiter Filius in Patre est et Pater in Fi-
lio. Illa enim quse, facla est Moysi, non fuit novissi- lio. Et^quia posset esse coseternus, et Jamen non
ma, quia tantum posita fttit usque ad tempus cor- esseteadem subslantia, addit, et,figura substantics
rectionis, el ideo quandiu durabit haec novissima ejus, per quod ostendilur consubstantialis Palri.
locutio, id estNovum Teslamentum, pro certo du- Quia est figura substanliae ejus, id est expressa si-
rabit fides nostra, quia in aliud non poterit trans- D militudo ejus, non secundum exteriora, sed se-
mutari, quod nobis plus valeat ad acquisitionem cundum substantiam. Figura substantiae ejus est,
vitse coelestis(infra ix). Et ut diligentius observen- id est forma et imago subslanlise ejus, quia quan-
lur ea quae locutus est Filius, transfert se Apostolus tusest Patcr, tantus et ipse; qualis est Pater, talis
commendationem ejus secundum ulramque natu- est ipse, cujus substantiae est Pater, ejusdem et ipse,
lam, dicens : quod est Paler, boc et ipse. Filius enim, qui est sa-
•c Quem conslituit haeredem universorum, per pientia Palris, per hoc quod ipsum revelat et facit
< qua; fecit el saecula. Qui, cum sit splendor glo- cognosci, figuram subslantiae ejus exprimit, cum se-
c riaeet figura subslanlias ejus, portansque om- melipsam primum describit eadem eapieiitia, et sic
« nia verbo viilulis sua1, purgationem peccato- Palrem manifestat (2_8). Cum enim aeternitas Patris
c rum faciens, sedel ad dexteram majestatis in cernilur a nobis, prout infirmitatis nostrae possihili-
< excelsis. > tas admiltit, imago ejusmentis nostrae oculis antefer-
Qstendil videlicet quantus sit Filius, in quo Pater tur, quia, cum vere in Patrem tendimus, hunc quan-

(2.8) Locus obscurus.


imo HERVEI BURGEDOLENSIS MONACIfl m&
tum accipimus per suam imaginem, id est per A quod et ipsa humanilas appellationem Filii Dei me-
Filium, videmus et per eam speciem, quae de ipso ruit; et ila nomen islud quod Filius, est in Chri-
sine initio nala esl eum aliquo modo cernere, qui sto differentius et longe dissimilius quam in ange-
nec ccepit, necdesinit, conamur, et hsec est figura lis, et longe prse illis. IVelprae illis habet Christus
expressa substantise Dei. Unde idem Filius dicit : nomen, quia honorifipentior quam illi factus est
« Nemo venit ad Patrem nisi per roe (Joan. xiv), > quando surrevil et ascendit. Et vere prae illis nomen
el: « Qui videt me, videt et Patrem (ibid.). > Qui habet. Nam cvi angelorum dixit Deus, quod Cliri-
et porlal omnia, id est sursum tenet ne decidant, et sto dixil ? Nec majori angelorum dixit hoc aliquan-
in nihilum reverlantur, unde creata ab ipso fuerant rio, id est nec in creatione, nec posfquam confirmati
et sustentat ea non Iabore, nec diflicultate, sed verbo sunt in supernis. Simililer nullus angelorum lam
virtuth sum, id est impcrio suas potentise, hoc est sublimis est, cui iegatiir Deus aliquando dixisse
t,ola voluntate sua, quse in eo virlus est et omnipo- quod Cbrislo dixit Filius meus es tu consubstantia-
tentia, per quod patet, quia Patri compofentialisest. lis mihi, quia ego hodie, id esf in die aalernitatis,
Et esi purgationem peccatorumfaciens, quia sangui- quae caret prineipio et ,fine, semperque praesens
ne suo nos a peccatis mundat. Commonet Apostolus habet sine praeterilo et futuro, genin ie, ex sub-
crucis ejus et mox resurrectionis el ascensionis. " stantia mea. Genui te, dixit et non gigno te,
Nam, postquam fudit in cruce sanguinem, ut face- ne imperfectus viderelur e»se Filius, et ne conlra
ret peccatorum nostrorum purgationem, suscitatus proplielam De'is recens esse, pufarctur idem uni-
est de sepulcro, et elevatus est in ccelum. Ubi sedet genilus : Si enim dixisset, bodie gigno le, pos-
nunc, id est quiescil et regnat et judicat sublimalus set existimari hoec genitttra hodie principium
ad dexleram, id esl tequalilatem et honorificeniiam habuisse. Sed, cum dicit, genui, oslendit quod
tnajestalis, id est Pairis, qui est majestas, id est hodie sit, sed non hodie coeperit. Ae per hoc
major potestas, quia omnibus potestatibus major nullum principium babuisse declarattir. Tamen
est, ad cujus dexteram Filius est in eadem sede, si in Actibus apostolorum veiba Pauli conside-
sicut sequalis, ne si, in alia parte sederet, minor remus, videbimus cinn hanc senlentiam ad resur-
esse viderelur, el sedet in excelsis, id esf super om- reclioncm Bomini reiulisse : dixit enim de Palre :
neni crealui am in emincntissimis spiritibus angeli- c flesuscitans Jesum Chnstum, sicul in Psalmo se-
cis, qui vocantur thronus, id est sedes Dei. cundo scriptum est ::Filius meus es tu, ego hodie
« Tanto melior angelis effectus, quanto difleren- gcnui te (Act. xni). » Juxta hoc igitur Apostoli te-
o tius prae illis nomen hssredilavit. Cui cnim dixit ^_ stimonium dixit' ei Pater in die resurreclionis :
« aliquando angelorum: Filius meus es tu, ego « Filuis meus es tu, ego hodie genui te, » ul illa
« liodie genui te? (Act. xni; Psal. n.) el rursum : resurrectio ejus quam Pater operatus est, intelliga-
i Ego ero illi in Palrem, et ipse erit mihi in Filium? tur quaedamgeneralio. Nam et nostra resurrectio
« (II Reg. vn; II Par. xxn). > vocatur regeneralio, cum dicitur : « In regenera-
Hie comparat eum angelis et praefert, usque ad tione, cum sederit Filiusjhominis in sedemajestalis
locum, quo ait: Propterea abundantius oportet. suse (Matth. xix); > et iterum de electis dicitur, quia
Sedet in excelsis, effectus tanlo melior, id est di- in futuro soeculosunt filii Dei, cum sint lilii resur-
gnior angelis sectiiidum humanitatem, secundum reciionis (Luc. \x). i Cbristus ergo secundum hu-
quam minoratus fuerat paulominus ab angelis , niaiiitatem qui, dum essel mortalis, eratFilius ho-
quanto hmreclitavit,id est hasredilario jure possedit minis, in resurrectione vestiens immortalitatem,
nomen (quod est Filius) differentius, id est magis faclus est Filius Dei, sic lamen, ut non amiiteret
differens. Dum enim mortalis esset differensnomen esse Filius hoimnisj quia verus homo permansit;
habuit, quia angeli ministrabant ei, sed tainen con- sed gloriam, quam humanitus non habebat, acce-
fortasse eum legitur angelus in passione. Poslquam pit, et ita homo ille quem Unigenitus Dei in sua
autem immortalis factus esi, inagis differens noinen l) persona susceperalJ audivit in resurreGtione:« Fi-
habuit, quia ministrare adhuc ci possunt angeli, sed lius meus es tu, ego hodie genui te, > quod nulli
jam confortare eum non possunt (Matth. iv; Luc. unquam angelorum dicluni est : quia nec propter
xxii).Etantepassionem,licetnonnunqiiam vocaretur aliquam promolionem qiioeiilis 'aliquando facta est,
Filius Dei, tamen fere semper vocalus eslFiiius ho- dignus fuit aliquis illonun hoc audire. El rursum,
minis, post resurrectionem vero Filius Dei voca- cui angelorum diclum est quod de Filio liominis
tur. Et secundum quod ipse differentius nomen Verbo Dei personaljiler unito dixit: Ego qui Verbi
habet est prm illis, non posl illos. Nam etsi an- mei semper sum Pater, ero illi in Patrcm, id est
geli aliquando vocantur filii Dei, hoc nomen ero pater illi homini quem Verbum mettm assumei,
significat illos a Deo creatos esse, non eamdcm el ipsc homo eiit inihi tn Filium (II Reg.vn), id est
substantiam habendo cum Deo, sed potius quod erit mihi filius? Nulli angelorum diclum est hoe,
sunt sola Dei voluntate facti. In Cbristo autem vel de nullo angelorum. Sed homo iste propler uni-
significat illttm esse naturaiiter a Patre genitum, tatcm personse , vijrbi et carnis, factus est ejus-
et ejusdem cum Palre substantiae, et bumanitatem dem Patris F.lius cujus el verbum ; qtiia et vir-
ejuspersonaliter unitameidemunigenitoDei. Propler go , Dei genilm idcirco dicitur, quod non solum
.5.5 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD IIEBR. 1526
hominem sed et Deum genuit (Psal. xcvi.) Card 4 homines. suos sphitus coelestes, angelus enim no-
enim communicat altioribus, sicut et divinitas humi- men officii, non naturae. Nomen vero naluwe spiri-
lioribus. tus est. Nam sancti illi Spiritus supernae patrise
< Et cum iterum introducit Pjimogenitum in or- semper quidem sunl spiritus, sed non semper ange-
i bem terrae, dicit: Etadorent eum omnes angeli li. Tune enim solummodo sunt angeli, cum nun-
« Dei; et ad angelos quidem dicit: Qtri facil ange- tiaut. Eos ergo, quos semper Chrislus habet spiri-
« los suos spiritus, et ministros suos flammam tus, quando vult, angelos facit, mittendo eos nun-
« ignis (Psal. cm). Ad Filium autem: Throims tuus tiare quod jusserit, et flammam ignis, id est sera-
< Deus in saeculuni saeculi, virga sequitatis virga plriu, qui ardenles interpretantur, quia igne divini
« regni tui (Psai. XLIV).Dilexisti justiliam et odisli amoris toti sunt inflammali, et ante onmes alios
c iniquitatem, propterea unxit te Deus , Deus luus sunt, facit minislros suos, ut ministrcnt ei et ser-
c oleo exsultationis prae participibus luis. Et : viant, scilicet primos coelestium spirituum facit
c Tu in principio, Domine, teri am fundasti, et opera sibi ministrare, et hoc quidem ad angelos dictumest,
e nianuum tuarum sunl coeli. Ipsi peribunt, tuau- ad ostender.dam subjectionem eorum, sed ad Filium
« tem permauebis, et omnes ul vestimentum \ete- quod sequitur, id est ad declarandam ejus exccllen-
< rascenl; et velut amictum mutabis eos, et mnta- B tiam : 0 Deus Fili, luus ihionus (Psal. XLIV),id est
c bnntur, tu aulem idem ipse es, el anni tui non tua sedes regia permanet in sceculum smculi, id est
< delicient (Psal. ci). > in selernum. Non errim posset Deus habere sedem
Ostenso per atictoritates quoniam differentius temporalem. Dominum vocal eum, ut omnibus, qui
nomen prae angelis Christus hsereditavit, osien- videbant eum esse hominem, divinilas ejus innote-
dit per aiias auctoritalcs eum esse meliorem et s?at. Per thronum, id esl per sedem regiam desi-
prsestantiorem angelis. Quasi dicat : Antequam gnatur regnum ejus. Qui thronus perseverat in
Filius Dei homo fieret, promisit Deus se eidem sieculum sseculi, quia regni ejus non erit finjs
homini fore in Patrem. El iterum, cum inlroducitin (Luc. i), el alibi dicilur: « Quia sedebit Dominus
orbem ierrm, id est in hunc mundum primogenitum rex in oeternum (Psal. xxm). > Per virgam quoque,
in multis fratiibus, dicil de eo, ut adoretur ab om- id est sceptrum, insigne regnantis exprinrilur. Quse
nibus sanctis angelis. Ilerum introducit visibilera virga est sequitatis sieul et per prophetam de eo
carne assumpta, qui ante invisibilis in mundo erat. diclum est: « Ecce in justitia regnabil rex (Isa.
Quse assumptio dicitur exitus a Patre, et introductio xxxn). > Vel thronus inlelligatur judiciaria sedes,
in haereditatem. Vel introducit, id est intus usque et per Iiancipsum judicium. Qui thronus permanet
ad corda hominuni ducit eum, ut cognoscatur ah in saeculum saeculi, quia novissimum Christi judi-
eis, pro quorum salute carnem induil, el in orbem cium semper stabit. Unde ait: «Ibunt hi in suppli-
tcrrse, id est in reparationem humani generis ubi- cium selernum, illi autem in vitam seternam (Maitk.
que lerrarum existentis. Qui Filius secundum divi- xxv). > Per virgam autem sequitatis, intelligi potest
nitalem quidem, in qua fratnes non habet, dicitur rectitudo sententiae judicii ejus, quia percutiet re-
unigenitus; sed secundum humanitatem, inqua fia- probos. Haeevirga, fortitudo est in vindicla el sequi-
Ires habere dignatus est, appellatur primogenitus. las reciissima. Vel certe virga regni tui, iS est
In qua humanitate eum adorare monentur angeli, disciplina et rcgnum, qua bonos regis et malos
quia in divinitate ut adorarent eum, non indigebant flagellas, est virga mquitath, id est regula directa
admoiiitionc, et quia homo unitus Deo, adoraiur ab et inflexibilis. Nec mirum, quia dilexisli juslitiam,
angelis, patet quia longe melior est ipse quam an- id est omne bonum non c6aetus habuisti, sed est
geli, Hoc autem testimonium in cantico Deuterono- amore; et econtra odisti iniquitatem, id esl omne
mii juxta Septuaginta interpretes ita legitur : « Lse- malum. Nam, sicut Joannes in Epistola dicit: « Om-
tamini coelisimul cum eo, et adoreut eum omnes nis qui facit peccaiuni, et inquitalem facit, et pec-
angeli Dei (Deui. xxxn). > Ubi notanduin est quod D catum est iniquitas (I Joan. m). > Non simul utra-
tianslatio Septuaginta intorpretum aulhentica erat que habuisti, id est bouum et malum; sed unum ex
Bebrseis, quibus scribebat Apostolus, utpote Grse- amore tenuisli, et alterum ex odio deleslatus es, et
cam et Hebrseam linguam seientibus. Quia ergo eoeli proptera, id est ut bonum diligeres et malum odires,
hetantur ctim honrine quem Dei Filius assumpsit, et unxit te, o Deus Fili "Deus luus Pater per se, non
aJorant eum omnes angeli Dei, manifestum est ex per ministros.' In eo enim quod dicilur, unxit le
hoc, quantum ipse praelatus sit angelis; et etiam ex Deusy Deus tuus, sicut et in Hebrseo et Graecopa-
hoc quod seqtritur, quia ad angelos dicil, qui facit iet,primum nonien Dei vocalivo casu inlelligendum
angelos, elc. Illud enim quod supra dictuni est re- est, sequens nominativo. Unxit te Deus, Deus tuus.
feitur ad Filium, ostendendo illum csse meliorem Unxit secundum hominem, quia deitas nullo indi-
angelis; et istud quod subditur, refeitur ad angelos, gcbat. Deus enim, qui unclus est.homo factus efal;
ostendendo eos inferiores illo cui serviunt et mini- et ideo unetus est Deus, quia homo erat Deus. Un-
Strant. Et hoc est quod dicit Scriptura, quod ad an- ctus est oleo, id csl Spiritus sancti dono. Sed prce
gelos quidem pertinet: Qui scilicel Fiiius facii an- parlicipibus suis unctus est, quia omnes nos prius in
ijelos, id est nuntios et legaios suj> voLisiaiis ad peccato exislinnts, cl postmodum per uncticneni
«27 HERVEI BURGIBOLENSISMONACOI K9K
sancti Spirilus sancfificamur. Ipse autem qui exi- A habent specie, tergentur per ignem, el lamen in „ua
stens Deus antc saecula, per Spiritum sanctum in semper natura manebunl. Creatura? quidem muta-
utero Virgiuis homo conceptus est, in fine ssaeulo- buntur, sed tu iramutabilis permancs, juxta quod
rum ibi ab eodem Spiritu unctus est, ubi conce- alibi dixisti: e Ego Dominus elnon mutor (Malach.
ptus. Nec ante conceptus et postmodum unctus est m); > et: < Ego sumqui sum (Exod. m). » Tu
sed hoc ipsum de Spiritu sancto et carne Virginis semper idem ipse cs aaqualiler incommutabilis, el
concipi, a Spiritu sancto ungi fuit. Non potuit aper- anni iui non deficient, id est selernitas tua, anni no-
tius dici nomen Christi, qusm ut dicerelur unctus stn quotidie deficiunt, nec slant omnino. Sed anni
Deus. Christus enim Graece, unctus dicitur Latine, tui non deficiunt, quia semper slant; et quia slant,
ct unctus significat regem, vel sacerdotem. Uncius ipsi anni qui stant, unus annus est, el ipse annus
est Deus oleo, sed spirituali. Oleum enim visibile qui stat, unus dies est. Quia ipse unus dies, nec
in signoest, oleum autem invisibile in sacramenlo. ortum habet, nec occasum, sed semper stat et lucet.
Oleo exsultationh unclus est, id est Spiritus sancli Hi sunt anni qui non deficiunt, sed permanent. His
gratia quae conscieniiam cjus exhilaravil, facietis ut itaque diclis eridenler ostendilur Dei Filius seterna-
nullum omnino peccatum in ea unquam esset, sed _. liler incommulabilis m sua deitate, sine initio et
omnis omnino sanctitas. Et ideo prse participibus B fme permanere, et omnium creator esse, ac per hoc
suis unctus est, quia nullus sine peccato, nisi iste fides ejus ad neternam salutein optime suflicere. In
solus, ntillusque lautum sanctitalis habere potest. Psalmo possunt haec propheiica verba myslice tra-
Nam neque boni aliquid habere quisquam \alet,
ctari, sed in hoc loco Ijuxla litteram melius intelli-
msi ab isto acceperit. Quia enim omnes sancti ab tunc injeis manifeslius seternitas et
guntur, quia
eo accipiunt quidquid habent, ideo participes ejus
potenlia Filii, quam niinc Apostolus studet osten-
dicuntur, sicut et in scqucmibus epistolse hujtis le- deie, declaratur. Nam ad Filii personam,-non adPa-
gimus : « Participes enim Cliristi effecti sumus (in- tris in hac epistola dicilur : Tu in principio, Doini-
fra m). > Propter quod et ipse vocalur Christus, illi ne, terramfuKdasii, etc, licel in Psalmo et ad Pa-
vero Chrisliani; in qua appellatione declaralur,
trem convenienter isla dieaniur, vel potius ad totam
quia ipse singulariter unctus est majori gralia praa Trinitatem. Sed nunc excellentiam solius
Apostolus
omnibus. Non enim ad mensuram dedit ei Spiritum Filii
Deus (Joan. in), sed totum Spiritum sanctum ei prophelieis tcstimoniis intendit oslendere, qui
Judxis propler assumplionem carnis minor videba-
largitus est; nobis vero dedit ad mensuram. Haec tur. Unde etadhuc
dicla sunt ad Filium, in quibus humanitalis ejus subjungit:
C c Ad quem autem angelorum dixit aliquando;
excellentia dcmonstratur. Et iterum Propheta (Psal.
c Sede a dextris meis quoadusque ponam inimicos
ci) iosinuans celernitalem divinilatis ejus, ait ei :,0
Domine Fili, iu fundasti terram in piincipio mundi, « tuos scabellum peduin tuorum? (Psal. cix.) Nonne
id est nulu et dispositione tua immobilem subsidere « onines sunt adminiistratorii spiritus, in ministe-
« rium missi propler eos qui hajreditatem capient
[al. subsistere] fecisti. In principio fundasli eam, c salulis? >
quia tu jam eras ante omne principium, et in psin- -
cipio dedisti esse creaturis. Et cceHsunt opcra ma- Item de gloria humanitalis ejus loquitur, osten-
nuum luarum, quia nianibus tuis, id esl virtute jus- dens eum angelis multo digniorem. Quasi dical:
sionis luoe operatus es ccelos. Ipsi qui lam durabiles Non solum per supradicla major angelis esse decla-
stinl, peribunt in die judicii. Non tamen hoc intelli- ratur, sed etiam per hoc, quia ad quem angehrum
tur de superioribus ccelis, sed de novissinris, qui quantaecunque excellenlise fuisset, aliquando, id est
sunt propinqui terrse, elin quibusaves volilanl. Qui in aliquo statu eoruni vel ante ruinain superborum,
secundurn quantilalem et spatia aeris hujus peribunt vel post confirinalionejmhumilium, dixil Pater quod
a dextris meis?
igne judieii occupante tantam aeris capacilalem, Chiistodixisse legitur^ scilicet: Sede
quantam occupavit aqua diluvii. Ipsi peiibunt ab D Nam de excelleutissimis angelis scriptuni est, quia
ea quam habenl specie, ut in meliorem mutentur. seraplrin stabanlincircuitu ejus (ha. \i; Apoc.vn).
Tu aulem permanebis, quia sicul anle omnia perma- Seraphin slantut minisln, Filius sedel ut Dominus.
nebas incommutabilis in aelernitate lua, sic et post- Seraphin in circuiluj Filius ad dexteram. Nam vi-
quam illi perierint, permanebis semper, id est aater- ctori Chrislo Paler in dic ascensionis ejus oblulit
naliler; et omnes illi coeli aerri veierascent ul vesti- consessum suum, dicens : Sede a dextrh meis, id est
menium, id est longaevilatc paulatim deleriores quiesce cl regna in potioribus meis, et hoc, donce
fient. Quod nos quolidie cernimus impleri ipsa jam ponam inimicos luos scabellum pedum luorum, id est
aeris innnuialione et terrae sterililale. Nam et de prorsus subjiciam libi. Per pedes stabilitas aeterna
terra simili:er hoc intelligitur. Et velut amictum designatur, ubi quasi vestigiis positis virtute om-
mulabis eos, Amictui comparantur cceli, quia terram nipolentise consistit, vel certe humanitas ejus, et
operiunt et circumdant. Sicut amictum mutabis eos, his pedibus ejus quolidie subjiciuntur iiiinrici, vel
id esf tam facile, sicut amictus extendilur el plica- per spontaneam conversionem, vel per justam dam-
tur. Ita ergo peribunt coeli et terra, ut mutentur, nationem (1 Cor. v).j Cum autem omnes subjecti
non ut omnino desinant esse, quia ab ea quam nunc ftieiint, id est in finejsajculi, tunc patebit omnimis,
IK9H POMMF.NT IN RPTRTOLASPAULl. — IN EPIST. AD HERR. «TXSft
quia ipse perenmter sedebit ad dexteram Patris (229), A
, CAPUT II.
et ideo nunc necesse fuit dicere, quod ipse ibi ses « Propterea abundanlius, oportet observare nos
surus sitpost diem judicii, sedtantum usque ad il- < ea quae audivimus, ne forte pereflluamus. Si
lum diem propter eos qui adhuc eum ibl sedere non « enim qui per angclos dictus est sermo, factus est
credunt: hoc-nulli angelorum dictum est, "scilicet: « firmus, et omnis prasvaricaiio et inobedienlia ac-
Sede a dextris meis, quia non est nrinistri sedere ad <>cepit juslam mercedis relribulionem, quomodo
dexteram iliius cujus nrinister est, sed Filii est se- « nos effugicmus, si tanlum neglexerimussalutem?
dere ad dexteram Patris. Nam omnes angeli sunt c^Quaecum initium accepisset enarrari per Domi-
ejus nrinistri, et hoc interrogative quasi per incre- « num, ab eis qui audiere, in nos confirmata est,
palionem dicitur. Nonne omnes angeli tam magni « conleslante Deo signis et porlentis et variis vir-
quam parvi, sunt spiritus adminhlralorii, id est ad « lutibus et Spiritus sancti distributionibus secun-
ministrandum apli, ut unusquisque Deo minislret « dum suam volunlatem. >
ex ofiicio suo? administialorii sunt, id est nrini- Hucusque multis auetoritatibus demonstravit Fi-
sirandi oflicium habent, et quia possent officium lium esse meliorem angelis; et nune consequenter
habere ministrandi, ut non ministrent, ut dapifer asserit, quod verba ejus magis sint observanda
regis dicitur ejus minister, eiiam si non minislret, B quam angelorunf. Locutus fuerat Deus in prophe-
subdilur : mhsi in minhleiium, subaudi actua- lis, locutus fuerat et in angelis, sed novissime lo-
liter explendum, hoc est, et ministrandi oflicium culus est nobis in Filio. Et propterea quoniam ille
habent, et ministrant, minislrando scilicet ser- tanto dignior est eis, oportel nos ea qum ab ;ipso
viunt , el id faciunt non propter se, sed pro- audivimus, observare el opere complere abundantiui,
pter homines, quibus licet minoribus imperio quam illa quoe a prophetis vel ab angelis qui nrini-
Christi serviunt, propter eos in bonis operibus stri legis ftierunt, audieramus. Abundantius, id est
adjuvandos et malignis spiritibus defendendos; largius et studiosius servare debemus verba quse
qui capient kmrediiaiem salutis, id est eonsequentur locutus esl Deus iu Christo, quam servavimus ea
haereditatem patriae ccelestis, ubi perpetuam animse quse loculus est in angelis, id esl praecepta Evan-
corpcfisque salutem hahebunt. Mittuntur itaque geln quam legis. Ea enim quaeDeus refertur dixisse
propter nos huc angeli, vel a Domino, vel a majo- Moysi, certum est angelos esse locutos (Acl. vn).
ribus angelis. Ex minoribus enini angelorum agmi- Sed dicit aliquis : Cur ergo scriptum esl, Dixit ,Do-
nibus foris ad exemplum ministerium immittunlur, nsinus ad Moysen, et non potius, Dixit angelus ad
id est ad lnimana solatia vel angeli vel archangeli r,, Moysen ? Quia cum verba judicis prseco pronuntiat
vcniunt. Nam sublimiora agmina ab inlimis nun- nonscribituringestis, illeproecodixit, sed illejudex.
quam recedunt quoniam ea qute prseeniinent, usum Locuti sunt itaqueangeli verbalegis. Sed magis ob-
exterioris ministerii non hahent. Unde Daniel ait: servare nos oportet verba Evangelii quae loculus es».
« Millia millium ministrahant ei, et decies millies Christus, ne fortepereffluamus, idest puniamur; flui-
centena niillia assistebant ei (Dan. vn). > Aliud musenim, quia sicullluvius in defluxu etmulabilitala
enim est ministraie, aliud assistere. Nam nrinistranl sumus, de infantia ad pueritiam de pueritia ad ju-
Deo, qui ad nos nuniiando exeunt; assistuut vero ventulem, de juventute ad senectutem, et inde ad
qui contemplatione inlima perfruuntur, ut ad ex- decrepitam setatem. Effluimus vero, cum in raorte
plenda foras opera non mitlantur. De minorihus anima et corpore dissolvimur. Eflluimus, id est ex-
crgo inlelligendum est, qui sint in ministerium rrissi tra fluimus, cum animam exhalamus; pereflluimus
propter homines qui haereditatem salutis perciplent. si a vero Dei esse perpetualiter separali per varia
Nusquam enini legimus dominationes vel thronos tormenta sine fine deficimus; el ne hoc nobis con-
in mmisterium mitti. Qui tamcn dici possunt admi- tingat, obsenemus verba Chrisli saltem timore poe-
nistratorii spiritus, quia el intus ministrant Deo, nse, si necdum regnat in nobis amor justitiae. Vel
dum divinas scientias ab eo suseeptas inferioribus _>fluimus per poenas mortalis naturse, effluimus pec-
tradunt, et ad supernam eos conlemplationem ad- catum addendo, pereflluimus in aelerna damnaiione.
ducunt. Sed et ilii qui foras exeunt, "semper ei as- Vel ila : Fluere, esl mori, effluere pati poenas sive
sisfunt, quia et cum ad nos veniunt, sic exterius in boc saeculo, sive in futuro : perelfluere acriora
implent ministerium, ut tamen nunquam desint in- tormenta perpelualiter pali et hsec cavenda nobis
terius per contemplationem. Unde Salvator de par- sunt. Sed et moraliler pereffluere est ab intima in-
vulis, id est humilibus ait: c quia angeli eorum in tenlione appetilus intcriorum etaeternorum, penilus
ccelis semper vident faciem Patiis mei (Matlh. extra flueie, cogitando et appelendo sola exleriora
xvm), »|et mitluntur igitur, etassistunt, quia, etsi et temporalia, quod eis accidit, quorum mentes
circumscriplus sit angelicus spiiitus, summus ta- gratia Dei prorsus deserit, et qui custodire negli-
men spiritus ipse qui Deus est, circumscriplus non gunt, merito suae perversitatis deserunlur a Spiritu
esf. Angeli itaque et missi ante ipsum sunt, quia sancto, ut concupiscentias suas sequaulur elper-
quolibet tnissi veniant, inlra ipsum currunt. eant. Undc mox de posna futurae damnationis ao-

(2_9J Locus obscurus.


.531 IIERVEI BURGIDOLENSISMONACHl iKT^
rum, comparatione vindictarum, quae praevaricato- A quae dicta sunt a Filio Dei, quia ipsi videre angeles
ribus legis quondam inferebanlur, terribiliter sub- et audiere, nos vero Filium nec vidimus, nec audi-
ditur : Si enim qui per angelos dictus est sermo, etc. vimus, ideosubjungit: Qtiaesalus in nos confirmata
Nam, si illi puniti sunt, qui verba angelorum con- est ab eis qui audiere, ac si dicat: Non idcirco pce-
tempsere, quanio gravius punienlor qui verba Cbri- nam evadetis, quod leum fortasse prsesentem in
sli contemnunl? A minori probalur boc. Vel secun- carne non audistis quia audislis eos qul eum ati-
dum priorem scnsum ita conliiiualur : Revera per- diere, et hoe est: Quce salus et vila perennis ele-
effluemus in tormentis, nisi ea quae dicta sunt nobis ctorum, cum per Dominum Jesum accepissel iniihan
a Filio scrvaverimus. Nam quomodo effugiemus non constitulionis, quia ab suterno est; sed enarra-
poenas seternoe ullionis, si tanlam salutem novse tionis, quia unigenitus Filius qui estin sinu Patiis,
gratise neglexerimus. cum nec illi efftigerint, qui ipse enarravic; ab eh\ id est ab apostolis, qui ab
legem veterem neglexere? et hoc est: Si sermo Dei ejus ore audiere, conhrmata est, id est valida afih'-
qui dictus est Moysi per angelos, id est per oflieium matione proedicata est, iransiens in nos, id esl ad
angelorum, factus esl firmus, id est ratus et stabilis sedem et intelligentiatn animsa nostrae perveniens.
et in nrinis et in promissis. quia et quidquid minata Confirmata esl in nos ab eis qui audiere, non in fine
est le\ et quiJquid promisit, completum est, et si " tantiim Dominicai praadicalionis, sed a principio
omnh piarvaricalio et inobedientia, etc. Prsevaiicalio cum illa salus coepisset enarrari, id est ev.denter
est veiita facere, inobedientia vero jtissa non facere. el manifeste enairariiper Dominum, non figuris in-
Et non solum omnis praevaricator qui multorum volvi, sicut antea per prophetas. Confirmata est
reus erat, sed et omnis prse\aricalio, id est omnis inquam, ab eis Deo cpntestante, id est cum eis te-
culpa Iransgressionis, ut pro singulis ullio fieret, slante quidquid illi dicebanl, et quomodo contesta-
et omnis culpa inobedientiae, quae legis praicepla f.i- batur Deus, id est teslimonium et cerlitudinem
cere contempsit, acccpit relributionem factorum dabat prsedicationi eorum, signis, id est minoribus
suorum, retributionem dico mercedis, id est meriti, miraculis, ut ereciione claudi, el porlenlh, id e_t,
juitam, id est parem, non pro Ievi culpa magnam, majoribus et stupendis mirabilibus, ut sanatione
nec pro magna, levem, sed jusle modificatam, ut omnium infirmitalum per umbram Pelri (Act. m,
oculum pro oculo, deniem pro dente (Exod. xxi; xiv), vel signa erant, quia aliud signabant (Acl. \),
Levit. xxxiv; Deul. xvi). Melius posilum est praeva- ut ereetio ejusdem elaudi ereclionem claudicanlis
ricalio et inobedienlia, quam si ponerelur, prarva- populi Judssorum; etporlenta, quia aliud portec-
licalor et inobediens quia per hoc, ut diximus, /-. debant, ut sanalio infirmilaium sub umbra Petri,
o.tendiiur posna illala fuisse pro unaquaque trans- sanalionem omnium spiritualium languorum animse
gressione et inobedienlia. Nam pisevaricalor non noslrae in prsesenli Ecclesia, quseper umbram Peiii
solum de uno, sed de inultis dicitur; et si lric posi- figuratur, sicul superna Jerusalem per corpus ejus.
tus esset praevaricator posset intelligi quod non pro Talibus signis et portentis conlestabalur Deus \era
tina, sed pro multis culpis quis puniretur. Si, in- esse quae docebant aposloli, et varih vhtutibus, alio-
quam, sermo angelorum tam firmus factus est, ut rum nriraculorum, quaenon ilaeranlmjstica. Vel va-
tanta necessitale cogcrentur nostri majores illum riis animae virlutibus, id esl charitate, bumilitate,
operibus adimplere, quoniam si quis aliter fecisset, caslilate et caeteiis hujusmodi, quas Deus in eorum
non poleiat e\adere, quomodo nos debitam ultio- moribus relucere faciebat, ut eorttm vitaprsedicationi
nem effugiemus, si nunc neglexerimus tantam sa- concordaret, qualenu^humililatem doeentes, humiles
Iutem, id est aeternam bcalitudineni, quse nobis of- e&sent, largitatem pia?dicantes, largi essent, quibus
fertur in observationc mandatorumNovi Testamenli? nimirum virlutibus contesiabatur Deus veram esse
Nullo modo poenas effugiemus, si hanc inscslimabi- docliinam eorum, et etiam Spirilus sancti dhuibu-
lem salutem parvipendamus. Non enim taiita salus twnibus, id est donis Spiritus sancli diverso modo
fuit in Veleri Testanienlo, quanta esl haecquam Fi- D datis, ut ille haberet genera linguariim, iste inter-
Ims nobis atiulit. Hla lemporalis fuil, hssc est per- pretationem sonnonum, alius prophetiam et alii
petua. Slla terrenas divitias, haeccoelestes promisit. alia. Distributionibus dico, factis non secundum
Illa vicioiiam de carneis hostibus, hsec concessit tle merilum,' sed secundum suam voluntatem, id est se-
j
spiritualibus. Ula lempoialem feliciter vilam, baee cundum placitum suse misericordiae. Secundum vo-
tiibuit s-ternaliter beatam. Ideoque saltem non ne- lunialem ejusdcm Spiritus, quia ipse est dividens
gligenda, quod est nrinus quam prae\aricaii. Gra- singulis prout \ult (I Cor, xn). Vel secundura vo-
\ior enim vindicta sumetur de bis qui saluicm luntatem Dei Patris, Iquia una voluntas est indm-
istam neglexerint, quam sumpta cst de illis qui duse Tiinitalis.
sermonem angelorum pise\aricabanliir; ibi eiiim « Non cnim angelis subjecit Deus orbem terras
sermo, lric autem salus, quia ibi lantum liltera ju- « futurum, de quo loquimur. Tesiatus est autem in
bens, bic vero spirilus adjuvans. Quia vero Jud<ei « quodam loco qttis, dicens : Quid est homo quod
possent rcspondere. Non sequitur, quod si illi pu- c memo resejus, autFilius hominis quoniamvisitas
nili sunt qui legem per angclos daiam prsevarica- c cum?Minuisli etim paulo minus ab angelis, glo-
bantur, uos quoque puniaiuur, si negligamus ea < ria et honore eorQLasli cum, et conslitui.li eum
1555 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD HEBR. 153.
< super opera manuum tuarum. Omnia subjecisli h id est quam gloriosum est filius hominis, id est
c sub pedibus ejus (Psal. xvm; I Cor. xv). In eo idem Christus, homo ex homine matre natus, quia
« enim quod ei omnia subjecit, nihil dimisit non per hoc quasi Infirmum visitas eum resuscitando.
c subjectum ei. TSTuncautem necdum videmus om- Omnes enim alii sunt filii hominum, quia originem
c nia subjecfa ei. Eum autem, qui modicoquam an- habentex conjunctione duorum; sed Christus Filius
c geli nrinoratus est. videmus Jesum propter pas- esl, ut diximus, solius hominis, quia sine carnali
-. sionem mortis gloria et honore coronatum, ut palre nalus est de virgine et ideo magnum quid et
c gratia Dei pro omnibus gustaret mortem. > incomparabile est ipse apud Deum. Quia.visitas, in-
Dixit superius, quia oportet nos ea qtisea Cbrislo .quit, eum sicutmedicus in infirmitate ejus, et om-
audivimus, obser\are ahundanlius quam observavi- nem languorem mortalitatis el passibililatis atque
rnus iila (Pkiiip. m), quae audieramus ab angelis, id corruptionis per resurrectionem expellis ab eo. Et
est carnales cseremonias , et nunc declarat cur indigebat visitatione, qtiia minuisti eum. Erat enim
abundantius, quiavidelicet non angeiis, sed Chrislo et esl semper consubstantialis el coaeternus tibi, sed
data est potestas judicandi nos in fuluro saeculoet minuisti eum, dum exinaniens' scipsum, formam
regnare super omnia. Non enini angelis, sed Christo " servi aeeiperel (Philip. n). Minus angelis, quia mor-
subjecit Deus Pater orbem terrm futuium, id est qui lalis factus est; paulo, quia sine peccato. Nam nri-
futurus est post diem judicii, quando erit coelum nor angelis fuit propterhunrilitalem carnalis gene-
no\um et terra nova de quo orbe tunc futuro nunc rationis atque passionis, non propter naturam lm-
loquimur, non de eo quem nunc cernimus. Iste enim manitatis. Natura enim humanse menlis, quse ad
ex parte recusat adhuc subjici Christo, ille autem imaginem Dei facta est, si pcccato eareaf, par est
omnino subjicietur ei. Non angelis tunc subjectus angclis. Ghrisfus ergo corpore, non menle minor
est orbis terrae, sed potius Christo, quia sic asse- fuit angelis, et corpoie mortali atquepassibili. Cum
ruit in psalmo propheta, cujus nomen vobis reticeo, dicilur, paulo minus ab angelis, iilud ab, notat non
non ahscondentis affectu, sed quia vos memoriter esse intelligendum ita minorem, ut angeli aliquo
psalmos retinetis, et a rege David compositos scitis. modo habeant illam naturam, qua dicitur nrinor,
Hoc testatus esl quis prophetaium, qui pro habita sed ex tolo ab eis esse remotam inmiit. Ista non va-
excellentia sine proprio nomine intelligitur, et ex lent ad hoc ostendendum, quod ei subjecta sunt
sola auctorilate cognoscitur, et testatus est in loco omnia;sed potius ostenduntur quidam gradus et
Seripturaequodam, id esl egregio et notabili, ut per merita, quibus ipseab hoc peiveiri l, utei subderen-
testem et per Ioeum pateat sine ambiguitate verum •, lur omnia, ut per bsec, quaejam completa sunt, cre-
esse quod dixit. Testatus est dicens, quid esl ho- damus et illa fore complenda, quse necdum sunt
mo , etc. Omnis friius hominis homo est; sed non completa. Minuisti, inquam, eum, id est minus mi-
omnis homo filius hominis. Adam quippe homo, nuistimajori, hoe est homiiiem conjunxisti Verbo in
sed non filius hominis. Homo igitur hoc loco terre- unitate personse, et post expletam passionis obe-
nus esl; filius atitem hominis, coelestis; et ille dientiam coionasli, id est circumdedisli eum ad mo-
longe sejunctus Deo, hic autem pra;sens Deo; et dum coronae, quse totum caput circumdat, gloria
propterea illius memor est tanquam longe positi, quanltim ad animam, ut omncs intemse vircs ejus
hunc vero visitat quem praesens illustrat vultu suo, glorificarentur; et konore, quanlum ad corpus, ut
de qtio propter infirmitatem canris et bumilitatem essel immorlale et lueidissimum. Trcs enim sunt
passionis recle dicilur : Minuhli eum pauto minus vires in anima, id est ratio, sensificalio, vegetatio.
ab angelis ; et propter clarifieationem, qua resusci- Secundum ralionem nihil recepit in resurrectione,
tatus est et in coelum elevatus, gloria et honore co- quia neque sapientiam ampliorem, neque dilectio-
lonuslieum, etc. Quod ergo dicitur : Quid esthomo, nem Dci et proxinii vehementiorem. Sed _ecundum
cum despectu legendum est. 0, inquit, Bonrine Deus vegetabilitatem et sensificationem recepit, quoniam
Pater, quid est homo, quasi fragilis, despectus, pec- D anima suiini corpus per resurrectionem ita vegeta-
cator, quod memor es ejus, quando peccata dinrittis, \ii, ut subjiei non posset ulli corruplioni; el sic
aut quid est, id est quantse dignitatis et excellenlia. etiam sensilicavit, sic omnes sensus corporis vigere
filius hominis, id est Christus, qui non ex duobus fecit, ut nullo modo posset dctineri vel aliquid mo-
parentibus, sed ex sola Vii gine natus est, quoniam lestisepati. Quod videlicet corpus ila tunc factum
visitas euin, resuscitans de sepulcro?Ibi es memor, est pulchrum, ut fpulchrius fieri non possel et se-
palriarchis de ccelo misertus; hic visiias, quia Ver- cundum decorem coloris, et secundum aptitudinem
Lum caro factum est. Vel totu_ versus de Christo corporis ipsius. Tel in resurrectione et ascensione
potest legi, et admirative dici : Quid, id est quam coronatus est gloria, in similitudine li iumphatoris
magnum et quam mirabile e_t mediator Dei et ho- et honore in consessu Patris, vel gloria, id est cla-
ininum homo Jesus Ciiristus, quod memor es ejus, ritate immortalitalis, et honore quod sibi fleciitur
id est quia Iicet in terris conversetur, tu tamen non omne genu, et etiam conslituhli, \d est stabiliter
obli\isceris ejus aliquando ut peceel, sed semper es eum posuisti, ut ibi regnet perenniter super opera
memor ejus, faciens ul semper sit immunis ab onini manaum tuarum, id est super angelos et homines,
peccato, et plenus oinni sanctitate; aul quid esl, ambabus fecisse manibus diceris, quia digniores
c
1555 IIERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 1556
Btint caeleris creaturis.\Nec solummodo super ange- A est pro omnibus, quia etsi omnes non credunt,
los et homines eum posuisli, sed eliam super om- ipse tamen quod suum est Jecit.
nia, quoniam omnia quse sunt in coelo et in lerra t Decebat enim eum, propter quem omnia, et per
et in inferno et in universitale totius creaturse ita < quem omnia, qui multos filios in gloriam ad-
subjecisti ei, ut sint sub pedibus ejus, id est ut c duxerat, auctorem salulis eorum per passionem
nullo sibi modo possint aequiparari, sed infra subja- « consummare. Qui enim sanctificat, et qui sancti-
ceant ut adorent eum. Quia igilur omnia Pater ei « ficantur, ex uno omnes, propter quam causam
subjecit et non angelis, ideo abundanlius oportet « non confunditur fratres eos vocare, dicens:
nos ea servare, quse ab illo audivimus, quam serva- « Nuntiaho nomen tuum fratribus meis, Sn medio
vimus qusa ab angelis audieramus in lege. Per hoc « Ecclesiselaudabo te (Psal. xxi); et iterum : Ego ero
omnia| quse dicla sunt, oslendit ipse ad salutem « fidens in eum (Psal. xvn); et iterum : Ecce ego
sufficere sine carnalibus obsenanliis. Et si non < et pueri mei, quos Jiedit mihi Deus (Isai. vm).
amore prsecepta ejus servamus, saltem terrore judi- « Qui ergo pueri communicaverunt carni et san--
cii servemus ea, quoniam omnia subjecta sunt ei, « guini, et ipse similiter participavit eisdem', ut
vel post modicum suhjecta erunt. Praeteritum enitn < per mortem destrueret eum, qui habebat mortis
" « imperium, id est diabolum, ut liberaret eos qui
pro futuro posuil propheta. Omnia subjecit ei Pa-
ler. Dum dicit omnia, nec lerrena excipit, nec cce- c timore mortis per tdtam vitam obnoxii erant ser-
lestia. Nam in eo quod ei subjecil omnia, nihil dimi- « vituti (Osi. xm; I Cor. xv).>
sit nnn subjeclum ei in universitate creaturarum, hac Chrislus est gratia Dei, id est gratuila donatio
enim inlentione protulit vates istam universalem ejus, quia gratis eum dedit nobis, nullo id promc-
sententiam, ul nullam facere vellel exeeptionem, rente. Dedit eum nobis, utbrevi haustu morlem
sed vel voluntariam, vel necessariam subjectionem gustaret pro nobis. Nam hoc facere decebat Deum
omnium demonstraret. Dixit propheta 1 quod Pater Patrem, quia nihil in boc fecit quod esset contra
iili subjecerit omnia. Sed nos nunc, id est in hoc hosorem suum, sed potius hoc illum decuit, ut per
tempore necdum videmus omnia subjecta ei, qttia Filium suum majorem subveniret minoribus. Et
necdum completa est tota haac prophetia, licet major hoc est, quia decebal eum, id est Palrem, propter
pars ejus sit jam completa; hic enim voluntariam quem glorifieandum sunt omnia, el propler cujus
tantum sttbjectionem credentium in eum videmus, summum esse, habet ocania infeiius esse, et per
sed in futuro videbimus invitam dejectionem super- quem sunt omnia, quoniam per ipsum conslanlia et
borum. Quotidie namque subjiciuntur aliqui, sed „ perseverantia est omriibus impertila; qui jam prse-
non omnes donec in judicio; el quod omnia sint illi deslinalione, quamvis 'ncndum re, adduxeral in glo-
subjicienda, coiislat ex eo quod cselera^prophetiae riam supernae beatiludinis multos filios adoplivos;
verba jam sunt adimpleta. Nam adhue non videmus, eum, inquam, decebatxonsummare, id est simulom-
otnnia illi subjecta, sed tamen jam videmus, id est nium summum facere, id est super omnia subli-
ita patenter intelligimus, ac si corporeis oculis vide- mare per passionem et resurrecfionem auctorem sa-
lemus^eum, videlicet magnum et dcnotahilem in di- lutis eorum, id est Fihum suum, qui est auctor sa-
vinitaiis natura, qui minoralus est modico quam lutis omnium adoptivorum, quia nemo salutem ha-
angeli, id est qui factus est parum minor ange- bet nisi per ipsum. Et ideo conveniens fuit, ut Pa-
lis, protcr passionem morth, qui pati el mori po- ter eum morti traderet pro salute omnium. Vel, se-
luit, quod beati angeli non possunt. Eum, in- cundum alios eodices, dicamus quia decebat per
quam, qui talis factus est, scilicet Jesum, id est passionem consummari eum, id est Christum, pro-
Salvatorem qui sine carnalibus observantiis sal- pter quem laudandum' et per quem creantem sunt
vare potesl, videmus oculis fidei coronatum gloria omnia, qui multos filiqs, id est sibi fratres adoptatos
et honore secundum animam et corpus, qui corono- jam praedestinando, adduxerat in gloriam, qui fecit
natus est propter passionem mortis, id est qui usque D quae fulura sunt, ut Ipropheta testalur, eum dico
ad mortem fuit obediens Patri. Hic jam inripit Apo- auctorem salulis eorum qui, nisi pateretur, non es-
stolus ostendere, non pro potentia tantum vel ul- set auelor salutis; el ita falsa esset praedestinatio de
tione verba Christi audienda esse, sed potius pro adducendis ipsis,nec iu his quaeproptereumglorifi-
dllectione, qua dilexit nos, ut pro nobis moreretur. candum facla sunt, glc rificaretur, sed frustra essent
Dico qtiia minoratus est, et boc ideo, ut gustaret facta omnia, cum homo, cui csetera serviunt, per -
id cst ditus esset. Decuit crgo eum passione conbummari. t
morlem, horariam et non longam, quasi ali-
Videretur enim indecens quod auctor salutis patere-
quid gustando transiret, proomnibus ad vitam prse- tur. Sed non
dedecel, quia ex Deo pendet, et ei est
destinatis, vcl pro omnibus, quia pretium sanguinis subditus, ut alii homines, et ideo convenit pati. Nam
ejus sufficit omnibus. Et hoc factum est gralia, id ipse Christus, qui sanguine suo sanctificat praj-
est gratuito munere Dei, quia homo non meruit; deslinatos, et illi, qui per eum santificantur, omnes
vel ipse Christus est gralia Dei, qui pro salute om- sunt ex uno Palre Deo, qui est unus et singularis,
niiim mortem gusta\it, quia nou debebatur nobis, cui nemo adasquatur, id est ex eo omnes pendent;,
ut -Filius Dei nioreretur pro nobis. Qui morluus ef omne honum suum ab eo habent. Sed Chrislus
1337 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. >- IN EPIST. AD HEBR. I55S
ex eo ut piopiius Filius, cseleri ut adoptivi, et quia A buere omnes carnem et sanguinem, id est erai.t
ille lantus et tantse potentise est, ut possit alios san- homines corruptibiles ex corpore et anima, quse
. ctificare, et alii adeo sunt infirmi, ut indigeant san- nunc per sanguinem intelligitur, propter hanc ra-
ctificatione, ideo potius illum quam alium fratrera tionabilem eausam et ipse quoque qui tantus erat
oportuit subire passionenK Omnes sunt ex uno, in divinitate, parlicipavitehdem, idest carne el san-
propter quam causam, scilicet quia utrique eumdem guine, et hoc similiter ut pueri ejus, qui sanctifi-
Patrem habent, non confunditvr, id est non eru- candi erant, quia similiter mortalem et passibileta
hescit vocare eos fratres. Confundi enim accipitur naluram humanitatis accepit. Ecce quomodo vera-
pro erubescere, quia, cum qttis erubeseit. simul ciler nobis frater dignatus est fieri. Sanguis hoe
confunduntur humores in facie. Cum dicit, non loco pro anima positus est, quia sedes animae, san-
confundilur fratres vocare, ostendit non ejus naturae guis dicitur esse, teslante Moyse (Lev. xvn), quo-
esse fraternitalem noslram, sed misericordiae se- niam anima cainis in sanguirie est, et quia sanguis
cundum ejus divinitatem; et quod nos fratres vocet, Donrini redemptio esl humani generis, et ipse car-
probat auctoritate prophetica, ne putetur novum, nem suam obtulit pro nobis in ara erucis'atque san-
dicens (Psal. xxi) : Nuntiabo post resurrectionem guinem fudit, designatum est quod integrum honri-
meam in toto OTbcfratribus meis, quos mihi ado- nem redemerit, id est corpus et animaro fidelium
ptabis, nomen luum quod est Pater, uf cognoscant suorum ab originali culpa liberaverit. Quod eliam
te Patrem, qui eos paterno affectu ad haereditatem in sacramento eorporis et sanguinis sui designare
supernse beatitudinis ut fllios voeas. Vel nomen voluit, qui sine carnalibus obervantiis hoc solum
tuuni, quod est Deus, id est famam et gloriam sacrificium noslrse redemptioni prorsus suffecit. Es
deitatis tuae, ut cogno. canl omnipoientiam luam, el ideo dicilur, communicaverunt, id est communem
te Creatorem suum esse sciant. Et etiam ego exi- naturalem habuere ipse el pueii ejus, quoniam il-
slens in meclio Ecclesim, quasi colunma, ut super lam naturam quse communis in hominibus fuit,
me omnes convoeati ad fidem undique invitentur, assumpsit, ut omnes communiter redimeret, quo-
et me sustentatorem habeant, laudabo ie, id est fa- rum naturse ipse communicare dignatus est. Quae
cianvte laudari, accendens omnes de circuitu ad tamen redemptio solis pueris ejus ad vitam prsede
tuam laudalionem. Vel in medio Ecclesi_e, ut om- stinatis proficit, qui puritalem mundae conversatio-
iribus communiter adsim et consulam atque sub- nis custodiunt, et quia ipse et pueri ejus ex uno
veniatn. Sive in medio, id esl in corde fidelium lau- genere *_unt, vel ex uno Deo,«atque pueri omnes
dabo te , el ilerum, id est si hsec non suflicit vobis .P communiter habuere carnem et sanguinem, ergo et
auctoritas, iterum alibi (hoc est, in Isaia) dicit, ipse carnis et sanguinis particeps factus est simi-
quod ad idem confirmandum valef, videlicet qnia liter, quia eodem modo fragilem naturam habuit ut
ipse et qui sanctifieantur, ex uno suut : Ego, in- illi, praeter peccatum; et ideo talem assumpsit na-
quit, ero ul homo fidens in eum (Psal. xvn), scilicet tutram, ut eam morti daret, pro illis, et moriens
in Palrem.Id est homo fiam,et nonvin meis viribus diabolum occideret. Nisi enim homo esset, qui dia-
eonfidam, sed ero fidens in eum, id est non in me bolum vinceret, non jusle, sed violenter ei lolle-
remanehit fiducia mea, sed tola transibit in eum, rentur homines. Ideo mori voluit, ut per morlem sui
quia ex ipso mihi omne bonum, sicut et aliis homi- innocentis destrueret principem morlis. Non quaesi-
nibus. Dum dicit quod confidat in eum manifeste vit alia anna quibus pugnaret contra mortis aucto-
declarat quia ex eo est, et ejus auxilio indiget. Et , rem, nisi ipsam mortem. Et per eam destruxit eum,
cum se ex eo esse et pendere mauifestet, ipse, qui id est deorsum struxit alque subvertit velut ali-
major est, aperte docet illos longe inferiores se, et quod aedificium altitudinem superbise ejus et forti-
non in hominibus, sed in Deo liduciam debere po- ludinem potentiae ipsius, qui habebat moriis impe-
nere; el ilerum, id est iterato dicit ipse apud Isaiam rium, quia ex quo sihi per Adam captivaverat hu-
(Cap. VIII),quod ostendit eum et cseteros fideles ex Ii) mani generis liberum arbitiium, jam quadampotcn-
uno esse. Ecce, inquit, id est in aperto sumus ad tia imperabat, id esl suadebat hominibus ea quse ad
pr.ebendum exempla bene agendi caeterishomiuibus, mortem ducunt, id esf peccata, et nemo illi resi-
ego, qui me dignalus sum sic humiliare, et pueri stere poterat, quia nemo peccatum omnino respuere
mei, id estqui per me puri facti sunt a criminihus, valebat. Non eirim ob aliud dicitur imperium ct
qnos ex me tanien non habeo, sed Deus Pater eos potestatem mortis habuisse, nisi quia peccatum
milri gratuita sua voluntate dedit, unde patet quod persuasit, ex quo mors accidit. Unde ille qui sine
ex eo sumus ego ct ilii; et ideo jute recipilur et ullo peccato vcl originali vel pioprio moridignatus
honoratur a nobis iste qui, cum sit auctor salutis est, innocenti morte sua hunc principem iniquilatis
nostrae, sicse humiliat, utfratrem nostrum se tam et morti destruxit, ei potestate privavil, id est dia-
in prophetis quam in Evangelio voeet. Nam et ipse bolum, qui interpretatur deorsum fluens, quia et
juxta humanitalein et omnes sancli ex uno genere ipse scmper ad ima per nequitiam defluit, et eos, qui
suntj et ex uuo Deo. Ergo quia pueri, id est quos sibi consenliunt, defluere facit, donec in infernum
humiles et a vitiis puros facere volebat, ronxmuni- decidant. Sic enim habet super eos 'mortis impe-
caverunt carni et sunguini, id est communiter ha- rium. Sed nos econtra sursum tcndamus, quo Chri-
1539 HERVEl BURGIDOLENSISMONACIH .540
stus nos vocat, qui et morte sua liberavit a principe A carnis habuit, alia vero nibil infirmum de canie
mortis. Nec tantum ideo mori voluil, ut hunc ho- geslavit, angelus namque solummodo spirilus,homo
stem destrueret, sed eliam uthberaret a jugo timo- vero spirilus et caro.| Miserlus ergo Crealor ut re-
ris, et a servitute Iegis eos, \idelicet Judaeos, qui dimeret, illam ad se debuit mhicere quam in per-
erant obnoxii servituli, id est ut limorem pcenaeeis pelratione culpse ex infirmilate aliquid coustat ba-
auferret, et amorem justitiae per Spiritum sanctum buisse, et eo allius apostatam angelum debuit re-
infunderel, ut in libertale Deo servirent. Qui non ad pellere, qui, cum a persistendi forliludine corruit,
horam, scd per totam vitam prsesentem quandiu- nil inlirmum ex carne gestavit. Est adhuc 'aliud,
cunque duraret, erant obnoxii servituti legis, ser- quo et perditus liomo reparari debuit, et superbiens
viliter adimplendo carnales ejus observantias timoie spiritus reparari non possit, quia nimirum angelus
morlis corporis et animse, quia limebant corporali- sua malilia cecidit, hominem \eroaliena prostra-
ter oecidi, si legem violarent, et post obitum in in- -vit. Propterea nusquam, id esl in nullo, sicut dixi-
ferno cruciari, quoniam et in lege didicerant Abirou mus, Scriplurarum loco^vel nusquam, id est nec
et Datban cum suis vivos in infernum cecidisse in ccelo, nec in aerej nec in lerra, nec in abysso
[Num. xvi), et inprophelis aeterna reproborum sup- apprehendit angelos aposlalas, imo penitus deseruit,
plicia manifestius audierant. Scd Chrislus moriens, B eos, sed seinen Abruhm apprehendit, quia nos quasi
liberavit eos et a jugo legis, et ab inferno; et nunc recedentes ab eo el longe fugieutes insecutus mise-
electi ejus mortem desiderant, ut ad regnum trans- ricorditer apprehendit, et in uuam personam no-
eant. Ecce quanta bona operatur mors per Christi slraefragililatisnaturam sibi conlemperavit. Semen,
gratiam. Qui ulique poteral eliam hoc donare cre- id est filiosAbrahse apprehendil. Melius posuitApo-
dentibus, ut nec istius experirentur corporis mor- slolus semen, quam si posuisset lilios, quia semen
tem. Sed, si hoc fecisset, carnis quasdam lelicitas lam de longinquis quam de propinquis parentibus
adderetur, nrinueretur autem Ddei fortitudo. Sic dicilur, filii vero magis dicuntur propinqui. Gentes
enim homines morlem istam liment, ut non ob ideo omittit, quia Judaeis Ioquitur; et quod posuit
aliud felices dicerent Chrislianos, nisi quod mori semen Abrahae, sufficit siue intentioni.^Et etiam
omnino non pdssent. Ac per hoc nemo propter per hoc reddit eos magis obnoxios Christo, qui
illam vitam, quse post mortem beata futura est, per non ad genles, sed ad Judaeos missus est, sicut
virtutem etiam contemnendse ipsius mortis ad Chri- ait : « Non sum nrissus nisi ad o^es, quse periere
sti gratiam festinaret; sed propter removendam domus Israel (Matlh. x\). >Vel eiiam gentes ad fidem
morlis molesliam delicalius crederetur in Cbrislum. conversae, suntsemen p.braboe, quia, dum in Abiahre
Plus ergo gratise praesiitit fidelibus suis. Quid enim " semen, id est in Chr sium credidere, ojus filii facii
magnum erat, videndo non mori eos qui crcderent, sunl, cujus seniini sunt uniti. Unde eis dicitur :""<Si
credere se non moriturum? Quanlo majus est ita autem vos Chrisli, cr>o Abrahse semen eslis (G«/_£.
credere, ul se speret moriturum sinefine \icturum? m). » Sive igilur de Judaeis, sive de genirbus iide-
Enervis enim et debilis cst fides, ncc fidcs omnitio les, semen Abrali33 sunl, quod Christus appre-
dicenda, si homines credendo prsemia visibuia eon- hendil. Vnde, id est propler hanc causam, quia
sequantur, id est si fidelibus immortalitas in hoc non angclos, sed Iiomincs apprehendil, dcbuit
sseculo reddatur. Hmc et ipse Dominus mori vo- fratribus shnilari, ul homo fierct quod illi erar.f.
luit, ut sicut dictum est, per mortem evacuaret eum, Ipsa enim natura susciplenda erat, quse liberaniia.
qui potestatem mortis hahehat, et Judoeos a seivi- Ideirco namqiie redemptor nosier non angelus,
tule legis eriperet. sed homo factus est, quia hoc procul dnbio fieii
« Nusquam eirim angelos apprehendil, sed semcn debuil quod redomit, ul et pcrditum angelum non
c Ahrabse apprehendit. Unde debuit per omiiia fra- apprchendendo deseieret, el hominem in semei-
< tribus similari, ut misericors fierel, et fidelis pon- ipso appiehendeniio repararel. Semen Abralise
« lifex ad Deum, ut repropiiiaret delicta populi. In ry apprenhendit, id csl carnem de Abraham, ut filios
« eo enim in quo passus est ipse et tentalus, po- ejus salvaret. Ideoque fralribus per omnia, prneler
« lens est et eis qui leiitanlur auxiliari. » peccatum, similari debuit, ut sinriliter esscl Lomo
Dictum est quia participavit carni et sanguini ut mortalis el passibilisjet habens omnia coelera quse
morere(ur,etita principem mortis angelumdesliue- sunt naluraliter hourinis. Per omnia similalus est
ret, et merito sic dictum est, quia nusquam, in nullo cis, quia natus, educatus, crevit, passus estetmor-
Scripturarum sacrarum loco apprehendii ipse ange- tttus. Qui, si aliler apparcret, quomodo non homincs
los, qui ab eo recesserant. Nusquam in Scripluris coactos, sed \olentes ad salutem reduceret? Non
invenitur quod voluisset apprehendere, id esl ad se enim haberent quem imilando sequerentur, nisi
prendere et reducere angelicam naturam quoe pe- hominem viderent sibi per omnia similem quem
rierat, cum omnes Sciiptura; de hominum rqiara- inrilari possent. 01) hoc praecipue nobis similari
tione concorditer loquanlur. Duas enim ad intelli- debuit, ut miseiicors fietei, id est ut ille Deus, qui
gendum se creaturas fecerat, angelicam scilicetet semper nrisericors exstitit, et affectum pielatis erga
liumanam. Ulramque \ero superbia perculit, et a creaturam suam liabuit, lnimanum corpus haberet,
siatu ingenitoe rectitudinis fregit. Setl una tegimen ut in eorde eompungcretur noslra miseria et in-
1541 COMMENT. IN EPISTOLAS' PAULI. — IN EPIST. AD HEBR. 15_S
firmitate, sicut Evangeiium narist eum frequenter A i fuisset illi injunctum a Palre, et hoc est quod
pro nobis gemuisse et fievisse, ul veraciler com- sequitur .
patienlem nobis et condolenlem miseriis noslris. CAPUT III.
Et, quia possetnobis compati per consortium ejus- « Unde fratres sancti, vocationis coelestis parti-
-dem naturae moitalis, nec tamen a miseriis eripere, c cipes, considerale apostolum et pontificem con-
subditur : Et ftdelh ponlifex ad Deum; fidelis enim « fessionis noslrse Jesum, qui fidelis est ei, qui
pontifex factus est, ut fideliter nobis exstrueret pon- « fecit illum sicut Moyses fidelis in omni domo il-
tem super fluclus saeculi hujus ad terram viventium < lius (Num. xn). Amplioris enim gloriae iste praa
(Marc. VII, VHI; Luc. xix; Joan. xi). Nullum enim « Moyse dignus habitus est, quanto ampliorem ho-
fallit, sed omnes per pontem quem ipse fecit, gra- « norem habet domus, qui fabricavit illam. Omnis
dienles fideliter ducit ad Deum. Pontem quippe fe- « namque domus fabricalur ab aliquo. Qui aulem
cit, qui facultalem dedit nobis calcandi et superandi « omnia creavit, Dcus est. Et Moyses quidem fidelis
mundanos fluctus, atque transeundi super eos ad « eral in tota domo ejus, tanquam famulus in testi-
patriam vitae, et perveniendi ad Creatorem nostrum, « monium eorum qu.e dicenda erant: Christus vero
per hoc quod liberum arbitrium nqbis reslituit, et « tanquam Filius in domo sua. Qusedomus sumus
auxilium suse gratise nobis concessit, ac se media- B 1 « nos, si_fiduciam et gloriam spei usque ad lin.m,
torem dedit, ut repropiliarel delicta populi, id est « firmam retineamus. >
removeret negligentias et culpas, quibus Deura po- Dictum est supeiius quia Christus est ponlifex
pulus derelinquebat. Repropiliare componitur ex re, nosler ad Deum, et quia pro nohis passus est, et
el prope, et cieo, cies. Et culpaequibus delinquimus, potest etiam secundum quod homo est, auxiliaii
id est derelinquimus Deum, et elongamur ab eo, nobis in tentationibus. Vnde, id est ex omnibus his
quasi propinquant Deo, dum importune inerescunt prsemissis, vel propter omnia hsec supra dicta, o
in oculis ejus, et iram ejus irritant. Sed benignus fralres, id est ex fide matre geniti, et per eamdem
pontifex et mediator noster repropitiat eas, id est sancti, id est a peccatis mundali, ac bonis operibus
retro ciet eas de eo quod fueranl prope, hoc est re- instituti, et parlicipes quoque cmleslh vocalionh,
movet eas a facie Dei, misericorditer interpellans quia sicut et vos vocali estis ad coelestia, ut seter-
pro nobis, et delens eas, et bene polest delicta no- nam ibi cum Christo possideatis hsereditalem, pro-
stra repropitiare, quia et a peccato nos potest in ten- pter quod et ei multum debetis esse obnoxii et obc-
tationibus cuslodire. Nam f» eo in quo passus est, dientes, qui vos ad ccelestia vocavit per gratiam
id est in inferiori substaulia, in humanilate scilicet, suam, ef animos vestros ad excellentiam novaruni
de qua minus videretur, poteus est nobis in tenta- ejus promissionum erigere. Vos, inquam, o fratres,
lionibus subvenire. In eo, id esl injiomine, in filii uirius coelestisPatris et unius Ecclesise matrL,
quo passus est a Pilalo (Joan. xix; Matth. xxui; propter haec omnia considerale, id est oculis cor-
Marc. xv), qui in divinitale semper mansit impas- dium attenti conspicite apostolum,quem vobis _Deus
sibilis, ipse idem antea tripliciier el tentatus a dia- nrisit, scilicet unigenitum suum. Merrto Paulus istis
bolo, potens est et eis qui lentaniur, auxiliari, id est Senon scripsit apostolum, quibus nunc Jesum nomi-
eis qui post baptismum vel a diabolo vel recur.u nal aposlolum, quoniam prssrogathe est eorum apo-
pravse consuetudinis lentanlur, sub\enire potesl, ne Slolus, sicut ait : c Non sum niissus nisi ad o\es
corruant, ne ad ipsum, unde per gratiam Dei libe- quse perierunt domus Israel (Matth. xv). > Et si
rati sttnt peccato ducenle recurrant. Nam idcirco carnales observantiaa ad coelestem habitationem et
ipse prior tciitari dignatus est, ul sic tenlationes vocationem suflicere possent, nunquam tantus, tam
nosiras suis lentalionibus vinceret, sicul mortem dignus esset eis missus, 'A5T-_TO_O£ enim^miss-s in-
nostram veneiat sua morte superare. Notandum terprelatur. Considerate igitur hunc apostolum, di-
quod tentatus in propria significatioiie de ipso etiam ligendo et imitando eum, et faciendo voluntalem
Domino potest dici, quia multum conlemnebat eum j) ejus; et considerate hunc eumdem ponlificem, id
diabolus, cum impoleutem hunc ad panem ex lapide e_l intercessorem, et viam nobis sternentem ad
faciendum arbitraretur, et avaritiam ei persuadere terram viventium, quia et pro nobis interpellal,
conarelur (Luc. iv; Malth. iv). Hucusque immora- et facultatem nohis parat, ut super fluctus saeculi
tus est Apostolus in hoc quod abundantius oportet ac super cuncta labeniia Iranseamus ad coalestem
nos obsenare ea quae a Christo el ejus discipulis patiiam , pojHificem dico confessionh nostrm, id est
omnes Christiani confitemur, et quem Jesum,
audivimus, quam quse ab angelis, quoniam om- quem
riia illi subjecta sunt, sicut auctoritate prophetica id est Salvatorem aguoscimus. Omnes videlicet con-
est. Nunc autem fiteinur, quia hunc salutis largitorem habemus, et
probalum ingreditur facere com- alio non indigemus, quia ipse omnino sufflcil ad sa-
parationem inter Chrislum et Moysen, ut ostendat lutem. Qui fidelis esl ei qui fecit illum, id estPatri
quia verba Christi magis quam Moysi sunt ob- qui, secundum humanitatem creavit illum, quia
servanda, ut sic magis ac magis persuadeat illis quidquid ei Pater injunxil, lotum ipse fideliler
ea, quse Christus prsedicavit, esse tenenda om- adimplevit, quia non suam, sed Patris gloiiam
lria; et nihil eum fecisse vel docuisse, quod non quoeshit, nee ejus mandala abscondit, neque suani,
1545 HERVEI BURGIDOLENSISMONACIII 15..
sed Patris voluntatem facere venit, et ideo, si car- AJ\ Sed ille qui crcavit omnia \ irtutum bona in eleetis,
nales caeremonias evacuavit, in hoc paternse \ olun- Deus est, et hoc agere Christus polentia divinilatis
tati non contradixit, sed potius iideliter obedivit, suse semper eonsuevit. Non solum enim creavit nos
fidelis est Patri, sicut fidelis fuerat Moyses in omni ut essemus, sed etiam ut boni essemus, si jam boni
domo illius, id est in omni plebe Judseorum. In sumus. Quod si necdum boni sumus, rogandus est,
domo illius, id est Jesu vel Patris, fuit fidelis ut qut nos fecit homines, faciat nos bonos. Ipse est
M05.es, quia minisler erat, non Dominus. Et quae- ergo fabricator hujuslsanclsedomus, ac per hoc ali-
cunque Dominus prsecepit ut Moyses puniret, punit; ler in ea quam Moj ses honorandus. Et ulerque qtri-
quidquid illi Domiuus injunxit, totum illc fecit vel dem, sicut dictum est, fidelis fuit, quia oflicium in-
docuit, et ad opera voluntatis Domini peragenda junctum bene implevit; sed tamen inter eos diffe-
Judaeos coegit. Sic et Ghristus fidelis est Patri, fa- rentia fuit, quia Moysesquidem fidelis erat sicul fa-
ciens omnes voluntates ejus in omni domo, id est mulus. Christus \ero' sicut Filius in domo Patris et
in omni Ecclesia ejus tam Judaeorum quam gen- Dominus. Et boc estj: Et Mouses quidemfidelh erat,
tium. Et ideo fidelis est in hac domo, non solum id est fideliter implens qusecunque sibl divinitus
idololatriam de gentibus evacuans, sed et carnales imperabantur. Fidelis crat in domo non suam, sed
de Judaeis anniliilans. Dixi ut consideretis hunc *" ejus, id est -Palris vel Christi; et in tota domo illa,
apostolum, quod facere debetis, quia fsie est prm id estin universa plebe Judaica, malos -arguens al-
Moyse, id est major Moyse, et hoe considerate. que puniens, bonos autemexhortans et semper ad
Nam, si Moyses vobis sufiicere posset ad justitiam meliora promovens, 'non utDominus, sed tanquam
et salutem, nunquam iste tantus millerelur vobis. famulus, quia non se dicebat Deum, sed famulan-
Nam iste habitus esta Patre dignus ampliorh glorim lem ei qui se miserall; nec a Deo diligebatur utDo-
prse Moyse, id est majoris honorificentise et coronae, nrinus, cujus erat propria domus, Moyses in qua
quam Moyses. Secundum usum Lalinse locutiohis fidelis eral, et hoc in lestimonium eorum qum di~
dicere debuisset, dignus ampliori gloria; sed se- cenda eranl, id cst ut Xestaretur et confirmaret
cundum Grsecos dicit, dignus amplioris glorise. Vel ea qtiae conveniebant dici earnalibus, qui nondum
amplioris gloriae habitus et reputatus est iste prae spiritalia caperc poterant, non ut gratiam daret.
Moyse, quia dignus est iper meritum, ut majoris Dicebat enim fideliter populo quse Deus praecepe-
gloriae habeatur. Non enim per solam graliam vel rat. Quibus diciis dabat teslimonium mullis ratio-
naluram hoc habet, sed et per justitise meritum. nibus et miraculorum signis et variis asserlioni-
Prae Moyse est in gloria et in meiito. Nam isle est _-,
_. bus. Dico quia Moyses erat ut famulus in domo
*"
"
Filius, Moyses vero famulus; iste sanctificans, Domini, Chrislus vero non sicut famulus, sed lan-
Moyses vero sanctificalus; iste immunis ab omni quam filins qui jure'est bserei, et tanquam domi-
peccalo, usquequaque consummatus in onnri bono. nus in domo non aliena, sed sua, quia propria
Moyses autem non sine peccato, qui semper cre- erat ejus, sicut el Palris, ac si dicalur : Et si uter-
scere potuit in aliquo bono, et in tantum judicatus que praelatus est domui Dei, et in sua loculione ii-
est a Patre dignus habere majorem gloriam et exal- delis exslitit, magna tamen differentia est, quia
tationem pnst hanc \ilam, in quantum habuit in Moyses erat in doino Domini tanquam famulus,
hac vila majorem venerationem apud fideles et sibi Christus vero tanquam Filius in domo Patris, et
subditos, quain Moyses habuerat apud suos. Moyses hseres el Dominus. El cum tanto sit major Chrislus,
enim reputatus esl Dei famulus, Dei minister bonus, debet omnino recipi. Moyses vero minor, in carna-
Dei dispensator fidelis, quem subditi venei arenlur libus observantiis poslponi. Mojses enim sine
non sicut Deum, sed sicut magislrum. Christum Christo non proderit, Christus aulem solus ad om-
autem veneranlur subditi sicut Deum, Creatorem nia suflicit. Diceret nunc aliquis : Quid ad nos si
suum, verum Deum, sufficientem ad gregem suum Moyses vel Christus est in domo? Nescimus enim
custodiendum, quod de Moyse non est putandum. D JJ quse sit illa domus, nec per hoc nobis Christus coni-
Et sic amplioris glorise est iste prse Moyse, quanto mendatur, quia, ets^ihomines fuerunt illa domus,
ampliorem honorem habel domus, id est de domo vel illi potius credendi sunt hoc exslilisse, qui fuerunt
in domo, qui fabricavit illam quam qui dispensat in temporibus Moysi vel Chrisii, non autem nos qui
ea. Quod de spirituali domo intelligendum, videlicet modo sumus, cui yidelur respondcre Apostolus,
de plebe Dei, cujus Moyses dispensator agnoscitur, Qumdomus sumus nos. Quasi dica!: Ne difiidalis de
sed Christus fabricator, ipse enim fabricavit, id est ddmo, quia nos sumys domus Dei. Nos fideles et in
in fide fundavit et in bonis operibus aedificavildo- hoc lempore, sicut antea patres nostri, sumus iila
mum Dci, qttse est Ecclesia, in anliquis et novis domus, quam Chiistus sua morie fabiicavit. Hac
sanctis, et ideo longe sublimis honoratur in ea, tameii conditione dico nos esse do_ium divince ha-
qusm Moyses. Dieo quia fahricavit domum Dei. hilationis, si relineamus fiduciam, id est si spem
Nam oninis domus, id est omnis anima quse fil tem- certissimam quam dedit nobis, non amittamus, sed
plum Dei, fabricatur ab aliquo alio, quia per se indubiam forliter relineamus, hoc est si certissime
ipsam non potest construi, nisi ab alio superiore salutem in Christo speramus sine carnalibus obser-
construatur. Nihil enim honi valet Iiabere a se sola. vanliis, lunc sumus domus in qua perlidem habilat.
loiS COMMENf. IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD HEBR. 154S
Fiducia namque pro spe hic accipitur. Etquia nemo A xisse, quod nunc dicitur eis in tempore gratiaj>,
potest sperare, nisi spes ex bona conscienlia sur- Hodie, id est hac egregia et nobili die, scilicet ii»
gat, addit et gloriam spei, id est si_ retineamus et hoc tempore gratise notabili et prseclaro inter onmes
bonam conscientiam, quae est causa spei, et decus alias setates, in quo Deus niajorem pietatis affectum
el gloria mentis, per quam in spem erigimur, quia hominibus exhibuit. quam in aliis temporibus; s»
sic ut idem Apostolus dicit: < Gloria nostra est vocem -ejus, id est novam Christi prsedicationenX
testiroomum conscientise nostrae (II .Cor. i), > et uudieritis, nullum incredulitatis signum remanea.
quia nonnulli conscientiam boni operis habent, per in vobis. Modo per seloquilur, qui prius per prse-
quam gloriari in Deo possunt et sperare, sed tamen cones loquebatur; si tunc duri fuistis, vel nunc
\acillantem, ponit firmam. Et quia firmam per men- estote molles. Quod ait, si vocemejus audierith, non
seiu vel annum possent habere, subdit usque in fi- dubital illos eam audituros, sed per hoc niagis at-
uem, id est usque ad obilum, qui < quia perseve- tenlos facit ad audiendum, quasi incertos reddit et
raveril usque in flnem, hic salvus erit (Matth xxiv).» suspensos, ne forte contingat ut non audiant. Nolite
Vel fiduciam relineamus, ne subrepente aliqua infi- obdurare, id esl conlra eum dura facere corda quae
deliiate, diffidamus nos per Christum posse salvari,' sunt vesira, id est in vestras voluntalis arbitrio,
qtiserentes salutis auxilium in carnalibus observan- B sicut obduraverunt patres vestri earnales (Exod-.
tiis, sed sine lris solum Ghristuniad omnia sufficere xvi, xvn, xxxn; Num. n, xxv) in exacerbatione,
indubitanter confidamus. Idcirco enim ostensus esl id est in acerrima offensione, qua sibi Deum reddi-
Christus longe nobilior Moyse, ut solum Ghristum derunf acerbum, eum non crediderunt quod Deus
teneamus, in quo habebimus omnia, et gloriam esset illis traditurus lerram repromissionis, sicut
spei, id est gloriosam spem, quia est de jucunditale pollicitus fuerat, nec ccelestem requiem, quae per
ccclesli; firmam, id e"stperduranlem usque in finem eam si.nificabatur. Nolite, inquam, nunc obdurare
\ilae_,quando accipielur quodnunc speratur, coida secundum diem tentationis in deserlo, id est
< Quopropter, sicut dicit Spirilus sanclus : Hodie sequentes -el imitantes diem et tempus, in quo pa-
< si vocem ejus audieritis, nolite obdurare corda tres veslri me lentaverunt, et ex diffidenlia.paneni
< vestra (Psal. xciv), sicut in exacerbatione secun- „ petieruht, atque cum hoesitatione dixerunt: Nun-
< dum diem tenlalionis in deserlo, ubi tentaveruut quid poterit Deus parare mensam in deserto? »
< me palres vestri, probaverunt et viderunt opeia (Psal. LXXVII)et alia hujusinodi, et hoc fecerunt
« mea quadraginla annis. Propter quod infensus in deserto, postquam de _Egypto educti fueraut,
< fui geuerationi huic, et dixi semper hi errant ubi Deum tentare non debuissent, cujus tot et tauta
< corde. Ipsi autem non cognoverunt vias meas, " jam viderant opera. scilicet seipsos in manu valida
t quibus juravi in ira mea. si introibunl fn requiem de _Egyplo per mare Iiubrum sicco pede eductos,
« meam. > et hostes eorum in mari submersos (Exod. xiv), et
Nunc iterum invitat eos terrendo ad fiJenl, ne alia multa magnalia. Quare postmodum non debui>-
propter incredulitatem perdant seleruam requiem, sent de proteclione gratise ipsius propter aliquos
sicut patres eorum in deserlo; qui, quia increduli hosfes diflidere. Gum enim audissent ab explorato-
fuerunl, terram promissionis suse significatam ami- ribus (Num. xiv), habitatores promissse lerrse fortes
serunt. Domus Dei sumus, si non per incredulitatem ad praelium, obliti sunt virtutis Dci toties probatse,
diflidamus, sed certa fide fiduciam leneamus. Qua- nec crediderunt illum esse potentem ad terram illam
propter nolite per infidelitalem obdurare corda vestra, populo suo subjugandam proptcr quod et indigni
et hoc ila moneo, sicut dicil Spirilus sanclus, id est fuerunt intrare in illam. Vos autem cavete ne siini--'
eanidem intentionem ego nunc in vestra correctione liter facientes, si vera sanctorum patria excluda-
habeo, quam habuit Spirilus sanclus. quando dixit mini. Nam et vos spiritahter ab -Egypto educti
istud ore Davidico. Nec solus ego hoc suadeo, sed eslis, id est _ tenebris ignorantioe, et ab afflictione
Spiritus sanctus hoc idem similiter suadet. Et idem .r. vitiorum liberati, submersis in baplismo vestris
bonum ego vobis permitto, si obedierilis; vel ma- hostibus diabolo cum omni pompa ejus eUexercitu_
lum, si cor obduraveritis, quod Spirilus sanctus \ilioium ; et ducente Domino. ad hoc promoti estis,
promisit, cum ad vos et alios in tempore gratise fu- ut mundum istum et prsesenlis sseculi habitalionem
turos vocem dirigeret; dicens : Hodie, si vocein, ei desertum, et locum horroris atque peregrinationem
caetera. Sanctus enim Spiritus prsevidens duriliam et exsiiium esse intelligatis. Et ideo non debetis
cordis Judaeorum, quia contra vocem Domiiri Jesu amplius Deum tentare per aliquam dilfidentiam, ut
obduraturi erantinfideliter cor suum, et ideo aucto- putetis vos sine carnalibus observantiis perl_hristum
ritate sua volens eos a duritia cordis revocare, et non posse salvari, quia luhc non intrabitis in electo-
ad integritatem fidei Cbristi invitare, scilicet ut ni- rum patriam, sed cerlissima fide credentes vos per
hil salutis putarent esse in carnalibus observantiis eum esse salvandos, sola ejus prsecepta servare.
post adventum veritatis, dixit: Hodie, et caetera. Et Quia vero dixit diem tentationis, et a quibus esset
per hoe-multum revocat Apostqlus Judaeos hanc illa tentalio facta, non dixit, ideo nunc exponit qvii
prophetiam babentes, quoniam oslendit Spiritum Deum in deserto tentaverunl. Ubi, id est in quo
sancium hoc Idcm tanlo tempore antca prsedi- deserto tcntaverunt me palres veslri. quoruiu teuta-
PATROL. CLXXXI. 49'
inn HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI ISiS
iionis el exacerhationis filii et imitatores eslis, dum A dere lerram ; et cum audierunt ibi e-sseinexpugna-
iu fide duhitatis, et ideo timendum est vobis, ne biles viros, oblili \irtutis Dei toties prohatae, dixe-
quos habelis palres in culpa, inriteminj in eadem runl : « Reverlammjin/Egypium (Num. xin, xiv).r
poena. Jam ergo lales non sint patres vestri, nolite Unde juravilDominus*quod non intrarenlinterram
eos imitari. Patres vestri erant, sed, si non imilati illam, quae est requies laborum, et sic omnes irt
fueritis, palres vestri non erunt, probaverunl me, id solitudine mortui sunt prseter duos ; et sicut illi per
est curiositalis causa exquisierunt an possem facere incredulitalem et difiidenliam terram amiserunt,
quse petebant; el viderunt opera mea quadraginla quse illis parata erat ut requiescerent in ea, ila vos,
annh,i quia tam longo annorum spatio feci coram si in fide Christi dubitaveritis, vel inobedientes illi
cisin manu Moysi miracula, et ipsi magis ac magis fueritis, veram justorum patriam nou ingrediemini.
obduraverunt corda; ad hoc cum illis sui per qua- Hueusque terrendo locutus est, ne sint increduli
draginta annos, ul oslenderem lalegenus hominum Chrislo, sicut palres illorum Moysi, ne veram per-
quod me semper exacerbaret, usque in finem saeculi petuoe beatiludinis quietem amittant, sicut patres
fore, quia per illos quadraginta annos totum hujus illorum requiem sibi promissse terrae. Hinc blan-
saeculi lempus significatum est. Ipsi me tentaverunt diendo monere incipit, ne requiem illam „nrit__i/;
per infidelitatem suam. Propler quod ego fui infen- "et temporis oppoitunitatem suadet, ul ad eam fe-
sus, id est contra iratus geneiationi huic lam per- stinelur, suhjungens :'
versse, quae ct genus hujusmodi rehellium honrinum c Videle, fratres, rie forte sii in aliquo vestruiu
in Ecclesta usque'ad finemmundi semper futurorum « cor malum incredulitatis discedeudi a Deo vivo,
designavit. Et licet me offenderent, tamen cgo, dixi « sed adliortamini vpsnielipsos per singulos dies,
* doncc hodie cognominatur, ut non obduretur
semper dc illis, hi erranl corde, id est per Moysen
et'Aaron nrisericorditer annunliari et corrigere c quis ex \obis fallacia peccali. Participes cnim
studui errorem, quetn corde etiam habebar-t et c Christi effecti sumus, si tamen initium substantiae
scienter ct voluntarie, dicens : Ili errant corde, id c ejus usque ad ISnemDrmumretineamus, dum di-
est ex p; opria deliberatione, quia serio peccant; et « citur : Hodie, si \ocem^ejus audieritis, nolite
cum scianl se male agere, non desisiunt. Ego qui- « obdurare corda vestra, quemadmodum in illa
dem palerna benignitate revocabam eos, sed ipsi « exaceibatione. Quidam enim audientes exacer-
tion cognoverunlvias meas quibus incedebam, id est « baverunl, sed nonj universi qui profecti sunt ab
misericordiam , qtia eos coirigcre studebam; et \e- « /Eg\pfoper Moyseh. Quibus autem infensus est
ritatem, qua eos, si in malo perseverarent, damnare (-. < quadraginta annis?Nonne illis qui peccaverunt
disponebam, quia universoeviaeDominimisericordia c quorum cadaverai prostrata sunt in dcserlo?
etveritas (Psal xxiv). Vel non cognoverunt vias « Quibus autem juravit non introire in requiem
meas, iJ esl non iiitellexerunt praecepta mea, per c ipsius, nisi iilis qui increduli fueruiH?Et videmus
uuae venitur ad me, quia ego spiritaliter loeutus « quia non potuerunt inhoire propter increduli-
sum, c scimus enim quoniam lex spiritalis est c laiem. » |
(Rom. \n), > ipsi autem carnaliter intellexerunt. Ita Leniler incipit admonere, ut libentius admonitio-
non cognoverunl vias meas, sicut illis merentibus ncm suscipiant. Yidele, inquit, o fratres, q-jasi
ego juravi, id est immulabiliter confirmavi, et hoc dicat: Milri debetis acquiescere, qui vos fralerra
fcciinfm mea, id est in dispositione ultionis sumen- dileclione admoneo. Videte, id esl rationabili consi-
da_, si inlroibunt in requiem meam, id est non in- deratione cavete, ne quis vestrum habeal cor incre-
troibuut in lerram proniissionis, in qtia eos requic- dulum, et excludatur ab seterna requie fidehum.-
scere facturus erairi; nec in reguutn cceiorum^ Sed illud, quapropter, quod sapradictum est, non-
quod per hanc significatur, ubi perennis e_t requies. nulli volunt huic monitioni jungere, ita : DomusDei
Duo notat, et quod.pcenas eis dedit, et quod requiem sumus, si fiduciamj et gloriam spei retineamus.j
nsgavit. Nam in ira, qua ncgavit requiem, sumpsit E) Qitapropter videte, fratres, ne diffidatis. Videte ne
ultionem. Defectus quoque diclionis, vehementiam fotte, quia in vestrolest arbitrio, et ad utrumque se
irae dcsignal, cum dicifur : 'Si introibunt in requiem habet sit in aliquo vestrum, quia de multis non du-
tneam, quamvis ira Dei non sit ut hominis, id est bito, qui perfecti sunt, cor incredulitalis, ut non cre-
perlurbatio concilati animi, sed tranquilla disposi- dat Clirislum ad salutem sufficere, quia, malum,"
tio justi simpliciler conslituti. Vehementerenim nri- est lale cor, quoniam sic ruit in mullam peccato-
natur, cum quasi prse nimia ira imperfeclam lelin- rum voraginem, efposl in mortem. Nam hujusmodi
quit sententiam, dicens : Si introibunt in requiem cor est cor, id est voluntas dhcedendi, id est diver-
meatn. Et cum juramento ininatur isttid. Multum sis viis cedendi et fugiendi a Deovivo, id est a Chri-
ergo limenda est haeccomminatio. Nam loqui Deum, sto, qui, sicut legimus, est Deus verus et vita
magnum est, quanto magis jurareDeum. Jurantem selerna. Qui enim ah eo diversam ^viam incedit, a
hominem debes timere, ne propter jurationem fa- vita discedens ad mortem tendit. Quod inter istus
ciat quod conti a voluntatem ejus est. Quanto magis nonnulli faciebant, dum in fide Christi dubitantes,
Deum, qui nihil temere jurare potest? Historialiter eum sine oarnalibus observanliis ad justiliam et
ii.c Ioco reducii ad mcmoriam, quod miserunt vi- salulem sufficere pqsse non crederent; el ita jain
1549 COMMENf. 1N 4_P_SIOLAS PAULI. — JN EPIST. AD HEBR. c 1550
pro exiguo lidem ejus ducentes, facile ab ea reoe- A Christus habel. Acsi dicatur: Debetis adhortari e.
dere vellcul. Et miaus est per aliam culpam a Deo non esse duri, quia quod non eramus, facli sutnus
discedere, quam per incredulitalem eum omnino per graliam, habentes partem cum Christo in hae-
postponere. Qui enim fidem abjicit, omirino a Deo redilate. Tamen, hac conditione dico, si retineamus
recedil. Qui \eroper aliam ab eo culpam discedit, initium subslantim ejus, id est fidero quse est initium
sperat adhuc reverli. Per hoc quod divit, cor Incre- verborum, per quam Deus existit in nobis, et per
dulitalis, inlelligi poterat cor rnaluni. et _or disce- quam deificamur et divinaesubstantise participamus.-
dendi a Deo vivo. _>ejideo posuil, quia istse voces Fides enim est substantio_initium,'id est incorpora-
magis\alent ad absterrendum eos. Non habeatis tionis ejus, quia fundamentuin est origo virtutum;
cor incredulitalis, sed potius adhortamini, non di- per quas ipse constat in nobis, et nos membra ejus
versos, non alterius gentis homines, sed, vosmelip- eflicimur. Et hoc inilium oportet ut retineamus non
sos , adinvicem. Quod enim dixit, \ osnietipsos, titubans, sed, firmum, et inconcussum; necper
ostendit horlationem eoium adeo necessariani inter mensem \sl annum, sed usque ad finem, vilse prse-
eos esse, ut non oporteat extendi ad alios, adhor- sentis, ut scilicet nunquanrdeseramus fidem. Et ne
tamiiri vos invicem, ut sincere credatis, et pie ac diceienl, vobis apostolis tantum et Christi contem-
sancte vivatis, ethocper .fngfui-sdfes^idestquotidie, B ' poraneis jussum esl ut fidem teneant, subjungit,
et non per unum annuin vel duos tantum, sed donec dum diciiur, hodie, etc. Ac si dical : Non iantum his
cogi'ominaturllodie,idestqusndia insimuldies hodie qui Christum audiere loquenlem, praeceptum est
cognonrinanlur. NTamquod dixit, hodie cognomina- tenere (idem, et non obdurare corda,sed etiam vobis
iur, voluit notare muititudinem diertnn esse in tem- hoc idem est injuncfum, et cseteris omnibus dum
pore gratiae. QuoJ tempus eslliodie, idTestmagnum dicitur, id est quandiu dicitur, hodie si vocem^ejus
e't demonslrabile; et est dies, id est elarum post audierith, hoc est per totum tempus gratise vel prae-
tenebras erroris et ignoraniise donec hodie cogno- sentis vitae. Vel ita : Non solum auditores Ghristi,
minatur, id est quandiu tempus gralisa durat, ad- fidem debuerunt adhibere dictis ejus, sed et vos,
hortamini vosipsos de incremento fidei caeterarum- quandiucunque dicitur hodie si vocem ejjus audie-
que virtutum, quia non jninus modo potestis^pro- rilis, id esl qttandiu vocem dhina. praedicationis in
ficere, qu„m prsesente Christo, vel donec hodie co- hoc sseculo poteslis audire,, nolite infideliter obdu-
gnominatur, id esl quandiu vita prsesens unicuique rare corda veslra, contra vocem Dominicse admoni-
inanet, in qua semper dicitur, hodie adhonamini lionis, quemadmodum, obduraverunt patres veslri
vosipsos semper ad meliora. Si quis enim peccavil, r~ ih illa, notabili et magna, exacerbatione. Nolite pra-
usquequo esl hodie, poiest revei ti. Nemo igitur de- vorum exehipla scqui, sed bonoruni. Nam, quidam,
speret dum vivit. Sed neque seciirus nncaute fiat, illorum, audientes, in deserio vocem Dei, pollieenlis
qu;a nescit quando sibi islud hodie determinctur, quod induceret illos in terram promissionis, in
iieo vos -aJhortamiiri, id est lit non obduretur quis qua et requies aelerna fig^urabatur, dubitaverunt
ex vobis, id est non fiat durus et incredulus contra Deum hsec agere posse, et sic haesiiatione sua, exa-
monitionem Spiritus saneli, qui cor ejus molle vult cerbaverunt eum, id est acerbum sibi ef asperum
facere, ut possil-in eo verba sua velut in cera scri- reddiderunt. Qua sententia demonstratur non satis
bere. Non obdurelur quis, neque enim de niultis esse audire de illa requie, quia illi omnes audie-
metuo. Nam obduratur conlra fidem fallacia peccati, luiit, sed non omnes pefvenerunt. Nam et^osnunc
id est errore peccati se fallenle sub virttttis specie, auditis quod Chnslus \obis credentibus requlem
si cum fide Cbrisli legem, quoniam a Deo daia est, illam promiltat. Si dubitaveritis eum "sine carnali-
putaverit saluli necessariam. Sic eirim falletur pec- bus observantiis vos in illam inducere posse,-exa-
cato, id est male faciet, dum se putaverit her.efacere cerbabitis euih sicut patres vestri, nee intrabitis
quia ex observatione legis Deum offendet, cui se in illam. Pejus est enim exacerbare quam tentare.
pereamdem legis observantiam placere credet.Nam £) Quidam exacerbaverunt, sed non universi qui profecti
qui legem adhuc observat, Christum venisse negat. sunt ub JEgypto per Moysen; id est per ducatum
Et ideo non debet quisquam nostittm obdurari lali Moysi. Nani iriter eos erant Caleb et Josue, qui non
fallacia, u£ sub occasione legalis observanlise disce- offenderunt, et hos debetis imitari. Nam et vos du-
dat a Cbristo evacuans fidem ejus. Nam parlicipes catu vcri Moysi; id estChristi, educti e.tis a tene-
Christi sumus effecii. Non enim potest fleri disces- bris ignorantise ct erroris. Ideoque non debetis am-
sio, ubi primum non fuit conjunctio. Sed nos jam plius Deum incredulitate et pravis moribus exacer-
Christo sumus conjuncti," el ideo non diseedamus bare, sed fide et bonis operibus ad terram perpetuse
ah illo. Effecti sumus parricipes Christl in nomine beatitudinis vobis promissam festinare. Per hoc
et gratia, quia et Christiani vocamur, et gratiam quod dicit quosdam exacerbasse, sed non univer-
ejus percipimus; per quem quidquid boni habe- sos, innuit quod intelligebat inter istos quosdam
mus, assecuii sumus, sctlicet fideni, peccatorum dubilantes, et quosdam non dubitantes. Dico quod
remissionem, innocenliam et justiiiam, etc. Velpar- quidam e\acerbaverunt, sed non omnes. Sed quibui
licipcs Chrisli sumus effecti, id est spe sumus jam horum infensus est quadraginla annh ? id est utruui
pariicipes ejusdem in corruplionis et glorise quam illis qui exacerba\'erunt, an illis qui non exacerba-
k&i HERVEI BURGIDOLENSIS"MONACHl IS^
,\erunt? iVoiin. illis qui peccaverunt? Utique illis. A «litatem, iterum terminal diem quemdam hodie, in
Qjod ex affectu apparuit, quia prostrala sunl, id « David diceudo posttantum temporis, sicut sup-a
e_t procul a castris, et ab omni vicino strata sunt, « diclumest: Hodie si vocem ejus audieritis, nolite
in deserlo, et prse multitudine jacuerunt insepulta < obdurare eorda vestra. Nam si eis Jesus requiem
ccedavera corum, exposita bestiis et avibus; id est « prcestitisset, liunquam de alia loqueretur post hac
_orporaeorum,sicut brutOTumanimaliumcadavera, « die. Itaque relinquitur sabbatismus populo Dci.
rclicta sunt «n deserto, nec sepulturse tradita, el in - c Qui enim ingressus est in requiem ejus, etiam
hoc appaniit ira Dei. Significant autem, ut supradi- c ipse requievit ab operibus suis, sicut et a suis
etum est quadraginta anni totam prsesentem vitam, c Deus. Feslinemus ergo ingredi in illam requiem,
vel spatium temporis usque ad finem saecali. In quo c ut ne in idipsum quis incidat incredulilatis exem-
quicunque post baptismum, vel infidelitate vel cri- < plum. >
minosa conversalione Deum irritant, non sunt digni Et quia propter incredulilatem illi perdiderunt
pervenire ad terram viventium, sed in hujus mundi requiem, ergo limeamus, id esl solliciti simus, ne
solitudine laniantur more cadaverum a feris et avi- etnos similiter eam perdamus ob infidelitatem, ut si
bus, id est a malignis spiritibus, et ad seterna sup- non amore, saltem timore fugiamtfs liicredulitatem.
"
plicia rapiunlur. Hieronymus in libro sexlo super Timeamus, quia limendum est, ne foite (forte dico,
Ezechielem : « Pepercit, ait, oculus meus ne inter- quia in arbitrio vestro est, et ad utrumlibetse habet)
ficerem eo's atque delerem; nec omnino consu- relicta potlicilatione, id est ne conlempta et ncgle^
merem (Ezech. xx). > In quo quaeritur, quomodoeis cta atque deserta frequenli promissione, quam no-
pepercit, quorum cadavera in solitudine corruerunt," bis Deus fecit, vel quarn nos in baptismale fecimus
et exccpto Jesu Nave el Caleb filio Jephone, terram Deo, introeundi per fidem et operationem fn requiem
repromissionis nullus ingressus est? Ex quo intelli- quae est ejus, id esl potestatis illius, quia potest eam
gimus vivere eos, nec aeternis suppliciis reservatos, dare cui vull. exislimetur aliquis noslrum deesse.
nec deletos esse de libro vel de terra viventium, Requiem illam nobis Deus pronrisit credentibus, non
riec consumplos ante faciem Donrini. Si enim e_ eo relinquamus promissionem ejus. sed cerla fide te-
quod non sunt introducti in terram promissjonis neamus eam, credentes quod sine carnalibus obser-
periisse credendi sunt, ergo Moyses periit, qui vidit vanliis sola Christi promissione percipiemus illaro,
tantum terram promissionis, et non est ingressus in Timeamus nequis cx nobh,id est ex nostro collegid
eam. Peccantes quidem proslravit in mortem cor- tam religioso, relinquens istam pollicilalionem, et
poris, sed incredulis uegavil requiem animse post haesitansMn corde suo, atque litubans in fide, det
mortem. Et hoc est quod interrogative dicitur ad " malam de sua salute cseteris -opinionem, ut exisii-
jncrepalionem istorum, qui adhuc in fide dubita- melur deesse ab illa rcquie propter incredulilaiem
bant. Sed quibusjuravit nonintroire in requiemipsius, suam, sicut antiqui palres. Nam unusquisque debef
aHernam, quae signiflcabalur per terram promissio- studere lam firmus esse in lide el bona operaiione,
nis, vel in ipsam lerram promissionis, nhi illis qui ut cum obierit, non sit dubium ad requiem illam
increduli fucrunt, ad vocem promissionis ejusdem hunc pervenire. Caeterum qui dum quoad vivei\t,
requiei? Quasidicat:Non aliishocjuravit, sed illis. in fide nutavit ei in opere negligens fuil, exislima-
Et videmus, aperta ratione, qitia non petuerunt, in- tur post mortem ab illa deesse. Et hoe timendum
tioire in illam requiem perpeluam, sicut nec in ter- est, ne cui nostrum contiugat. Nam et ad nos per*
lam promissionis, propter incredulilalem suam. tinet de illa requie sollicitos esse, sicut pertinuit ad
Complevit enim Deus comminalionem juramenli patres nostros. Etenitn et nobis tempore gratiae nun-
sui, qna dixil incredulos in requiem suam non in- lialum de illa esl per filium, quemadmodumper figu-
traiuros, et similiier faciel omnibus incredulis. ram terroe promissionis nunliatum est et illh de ea
CAPUT JV. per famulum; el ideo non possumus excusationcm
c Timeamus ergo, ne forte relicta pollicitatione O de ea prsetendere, quasi de ignorantia, quia non so-
« iniroeundi in rcquiem ejus, existimetur aliquis ex lum illis patribus, sed etiam nobis prsedicata cst illa
« nobis deesse. Etenimetnobisnuntiatumest,quem- requies. Nec solum in. Evangelio, sed et ante legem,
« admodum et illis Sed non profuit illis sermo et sub lege doeti sumus de illa. Nobis nuntiatum
« auditus, non admistus fidei ex bis quseaudierunt. est sicut et illis. Sed illis non profuit, prosit vel no-
« Ingiediemur enim in requiem qui eredidimus, bis, non profuit illis sermo, id est illa quietis prse-
« qnemadmodum dixit; Sicut juravi in ira mea, si nuntiatio, quia sermone tanlum visa esleis; et ideo'
« introibunt in requiem meam (Psal. xciv), et qui- non profuit sermo, quia audilus lantummodo est,
« dem operibus ab inslitutione mundi perfectis. et non complelus. Et vere tantum auditus, non fa-
c Dixit enim in quodam loco de die septimo sic : ctus vel crcdilus. Nam non admhtus fidei, ut et ser-
« Et requievii Deus die seplimo ab omnibus operi- mo et fides simul jungerentur atque miseerentur,
« bussuis (Gen. n), et in isto rursum : Si introi- fidei dico quae esset ex hh qum audierunt ab explo-
< bunt in meam requiem. Quoniam ergo superest ratoribus suis. Non enim fidem ex verbis eorum
« inlroire quosdam in illam, et hi quibus prioribus sumpserunt, sed magis amiserunt. Yel ex his quae
i aniiuntiatum est, non inlroieruiit propter incredu- audicrunt ab exploratoribus. factum esi ut serino,.
-SS_ COMMENT. IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD HEBR. 15S_
quem prius audierant de illa requie, non admiscere- A _ requievit ab omni opere, per quod designavit quia
tur fidei illorum, sed falsus putaretur. Nam cum nullani aliam crealuram post hominem facturus
audireril lerram promissionis circumdatam monti- erat, cui homo subderelur, el ad cujus servitiutu
bus, urbes hahere munitissimas et habitatores for- homo ciearetur. Nam quia ipse requievit, hoinina
tissimos, desperaverunt intrare in requiem illam, facto, inlelligimus quod propter horainem fecerat
quoe et futuram sigiiificat requiem; et si prsesentis omnia. Ideo promissa est honrini requies operibus
quietis spe perdiia, dubitaverunt de illa quse in hac' perfectis ; el quod requies ac beatiludo sit ei pro-
eral prsefigurata, Dixi quia et nobis nunliatum est uiissa, oslendit Scriptura. Nam in quodam nota-
de illa requie, quod effectus probat, quoniam ingre- bili et egregio loco dixit Spiritus sanctus de die
diemur in illam. Non enim viam ingrediendi scivis- septima, per quam significala est requies seterna,
semus, nisi nobis esset nuntiata. Vel ila : lllis qui quia non describitur habuisse vesperam, sic, id est
51011 crediderunt, non profuit, quia nobis qui credi- lalibus verbis, dixit : Et requievil Deus die seplimo.
inus, proderit. Nam ingrediemur in illatn requiem Cur eniiri dieeret post illam diem, in qua homo,
nos qui credhnus, quemadmodum ex opposito dicit creatus est, sequenli die requievil et ab opere ces-
de incredulis, si inlroibunl in requiem meam. Per savil, nisi per hoc vellet innuere, quoniam illum,
"
quod patet, quia qui credunt, intrabunl. Ingredie- posl cujus creationem requievit, ad requiem et bear
mur enim credendo, sicut illi perdiderunt non cre- titudinem fecit? Per sex dies ab illa creatione nou
dendo. < Non cognoverunt, inquit, vias meas, » requicvit, quoniam nilril perfeclum vidit, donec
sicut illis merentibus iram meain exhibui. Ita caeci homo donrinus et possessor oninium creatus fuit.
fuerunl ad cognoscendum vias meas, sicut ego fir- Sed eo perfecto, perfecta sunt omnia, et lunc tandem
miter illis minatus suriTquod non essent inlcaturi cessavit ab omni opere, quia tunc omnia perfecta
jtKrequiem meam Palestinse regionis, \el coelestis fuerunt, quoniani honrinem propter quem facia
habitalionis, et sicut ahlata est illis, quia non credi- -eranl, habuerunt. Requievit Deus ab omnibus opeii-
dcrunt, sic nobis pronrissa si crediderimus. Quia bus suis, id est cessavit a nova operatione, ut nihil
i'ero dixerat nuntialum esse de illa requie, oslendit amplius faceret, nisi de materia ibi facta, vel ad si-
quando et quomodo sil nunliatum, scilicet ante le- militudinem eoriim, quaejam ibi fecerat. Sex diebus
gem post perfectionem operum, et suh lege, quando operatus esl, septima quievit. Sic et sexta selatc
per terram promissionis designabatur, et tempore honio natus esl mundo ad lahorem. Sexta die et
gralise in David. Tres enim requies memorat; unam sexta diei hora passus, septima quievit in sepulcro,
Sabbafi, secundam in Palsestina, lertiam in coelo. ^_, Per quod nos docuit post opera nosti a, quae sex.
Nuutiatum est de requie, et quidem primo faclis, selatibus, id est infanlia, pueritia, adolescenlia, ju-
deinde verbis. Nam operibus Dei perfeclh, qua, fe- ventute, senectutexet senio fiunt, debere quiescera
cerat per singulos dies ab inslitutione mundi, id est in septima aetaie, quasi septima" die. Prima enim.
ex quo mundum coeperat inslituere, subaudi, nun- setas, ut dixi, infantia est lactis ubere nulrienda,
tiala est illa requies, quando Deus requievissedici- Secunda, pueritia solido cibo jam apta. Teriia est
.ur. Auguslinus in sermone de deeem chordis ait: adolescentia, sufficiens ad geuerandam sobolem.
m Spiritu sancto, hoc est in domo Dei requies nobis Quarla, juvenlus robusta et honoribus apta. Quinta
sempilerna promittilur. Nam quia Spirilus sanctus est senectus, quando juvenluiis ardor refrigeratus
dicilur. proplerea septimum diem sanclifieavit Deus, et exstinctus est, quoniam fervore carnis miligato,
quando fecit omnia opera sua, sicut in Genesi scri- vita ducilur in tranquillitate, Sexta est decrepita
plum legimus, non ibi habes sanctificationem nomi- selas,quando perit homoqu. fneraf, quando, viribus
natam, nisi illo die in quo dicilur : < Requievit amissis, jam positus est j.i introitu mortis. Post
Peus ab operibus suis (Gen. i). » Non enim fatiga- harum finem setalum sequitur niors. Eodem modo
tus erat Deus, ut diceretur, < requievit Deus ab etin spiritali vila sex possunt s_ta.es notari. lnfan-
operibus suis,» sed in illo verbo tibi laborauti re- D tes eirim sunt, qui sensu imbeeilles, sola auclorilate
quiem promisit. Vel quia fecil omnia bona valde, el se dcfendunl, qui de sua fide sine aliqua ratione
sicut dicitur, requievit Deus, inlelligas etiam tc post auctoritalibusPalrum humiliter acquiescunl. Pueri
bona opera requieluruiri, et sine fine requieturum. sunt quorum sensus jam aliquantulum sunt exerci-
Nam omnia opera superiora quse dicta 'Sunt, id est tati, qui non manent contenti sola auctorilate, sed
dies superiores, habent vesperam, Seplimus iste quibusdam rationibus et investigationibus jam pro-
dies non habet vesperam, Ubi Deus sanclificavit moventur ad ralionem fidei. Adolescenles sunt,
- j-equiem, ibi dicitur, factum est mane, ut inciperet quorum sensualilas jam subdita estrationi, ut jam
jpse dies. Non dictum est, faeta est vespera ut fini- sufficiaul ad generationem bonorum operam, ut jam
relur dies : sed dictum est, factum est mane ut fie- iaborenl et moveantur ad bene operandum. Juventus
jet dies sine fine. Sic ergo incipit requies nostra esl, quando non solum generat mens per bonani
quasi mane, sed non finitur, quia in seternumvive- operationem, sed etiam virtus ejustanlum induruit
jnus. Ad hanc spem quidquid facimus, si facimus, et roborata est, ut neque morte, nec vita separari
Sabbalum observamus. Nunquam ab opere novo valeat a cbaritate Dei, sed rnartyrium, si opus fue-
pessavit Deus, donec homo factus est; sed, co facto" rit, subire non verealur. Seneotus est, quando meiis
1555 BERVEI BURGIDOLENSiSMONACBT 15SG
ita prsevalet sensualilati, ul non solum non supere- A usque ad introitum terrae promissionis, niodicuin
lur, sed etiam non impugnelur ab ea, ut caro jam tempus fuit. Et per hoc conslat esse dictum de pro-
_piriiui (prout est in hac vita possibile) consenliat, niissione verse requiei, quam post tantum tempus
et eamdem quietem et animse puritatem concupi- David fecithis, qul futuii erant in Novo Teslanien-
scat. Deerepita setas est illorum, qui jam (prout fas lo , quia conlemporanei sui jam inlravei.nl. Ideo
est) conteinplatione Domini fruentes, ad instar an- terminat diem quo possimus in veram lequiem iii-
gelorum vivunt; jam filii hujus mundi non dicendi, trare. Nunquam enim aliqui intrarenl, nisi tempus
jaiu in coelestibus conversantes, ut vestigia huma- gralioe distinctum fuisset, in quo regna eceloruni
nae conversationis in operibus illorum jam nulla\i- palerent fidelibus. Ideo tcrminat diem intrationis,
deri possint. Post has,. sex morum aetales sequitur quoniam superest aliquos intrare. Et nisi vidcret
dies seplima, aelerna omnibus sic viventibus pro- intraturos, non terminaret. Qui, licel sub lege vi-
xnissa, in qua dabilur _is vera requies et perennis vens, corde tamen positus in tempore gralioe,dicens
iaetitia, ut non amplius futuri sint in aliquo labore hodie, lerlio nunlial requiem illo tempore consum-
vel miseria. Hsec nobis Deus significavit, quando mandam, diem lernrinat, hodie dicendo in David,
post operationem sex dierum, seplim-a quiescere quod hodie esi intelligendum, sicut supradiclum esl:
voluit. In illo Scripturaa loco deroonstratum est B Hodie si vocem ejns audieritis. Diversis enim signi-
liomini requiem esse promissam, atque nuntiatum ficalionibus posuerat, hodie, quando dixit: « Hodie
est ibi ante Iegem de illo : et rursum eadem re- genui te (Psal. n); » e^tquando ruisusait : < Hodie
quies sub lege per figuram terroe promissionis in si vocem ejus audieri.is (Psal. xciv). > Et ideo de-
isto loco nuntiata est et promissa, dicenle Spiritu buit terminare, quam significationem haberet iiunc :
eancto de incredulis, Si introibunt f)i requiem Hodie, ne aliter intelljigerelur. Hodie, id est in hoe
tpeam, id estin terram quaai Moyses promittehat, luminoso tempore gratiss, de quo Joannes scri-
quoe significabat veram requiem, qtiam Spiritus bit (I Joan. n), quoniam tenebrse transieiuiit. et
eanctus paraverat, ac per hoc nec in illam \efam lumen verum jam lucet, si \ocem prsedicalionis
intrare poterunt. Ubi eirim incredulis facia est com- ejus audieritis, quia non omnes audiunt illam qui
minatio quod in eam non introibunt, ibi declaratum sunt in tempore gratise, sicut nunc quoque mulu
est quoiiiam promissa fuit aliquibus hominibus. paganorum , ad quos e\angelica prsedicalio noii
Si enim nulli promissa esset, nec aliquem intratu- pervenit. Nolile contra voeem ejus obdurare ccrdii
rum prsedictum fuisset. Et non esset causa commi- vestra, ne tempus gratiae vobis in vacuum transeat,
uationis quod *nou essent intraturi, si nullus esset quia post non erit tempus in quo possitis intrara Jn
intraturus. Nec multum eos loedcret, si minaretur ^ rcquiem. Diceiet aliquis : Tu dicis quoniam hi
illud auferre, cujus spem et certiludinem aliquam quibus prioiibus annuntialum est, non iniroier m.,
nequivissent habere. Ecce bis signata et promissa et nos videmus qtiia introlerunl, quoniam pei Je-
est requies per diem Sabbati, et per terram pro- -sumNaveeam consecuti sunt. Cui iesponde>ur:
missionis. Et quia Spiritus -sauctus qui nec falli nee Non inlroierunt propter incredulitatem suam re-
uientiri polest, eam signavit, nunliavit et promisit, quiem homini promissam. Nam si Jesus filius Nave,
ct iilam aliquibus praeparavit, quia superflue non id est Josue filiusNun,pr-.s.i.fss_>; eisillamtequiem
fccisset eam, ergo superest, id est restst post pro- in dislributione terraefpromissionis, non ultra fieret
missionem, quosdam, id est egregios et electos in- sermo de alia die, qua paleret in requiem ingressus.
noire in iilam perennem promissionem et veram. Vel ila continuari polest: Superest quosdam intrare
Et quoniam superest quosdam introire. et hi quibus sicut David terminat. Nam si Jesus, id esl Josue
piioribus annunlialum est ut intrarent, non xn- qui duxit in terram promissionis , pi aestilisset eis
iroierunt propter incredulitatem in veram requiem, requiem, id est omnimodam quietem, ut nulla alia
quam terra promissionis iigurabat, ad quam non esset speranda ; nunquam, id est nullo tempore Da-
pervenerunt, ergo iterum, id est sub ejusdem re- pvvid vel Spirilus sanclus, post hac, id est deinceps
quiei designatione termhtal et-distiuguit Spiriius loquerelur de alia diej id est de alio tempore, in quo
sanclus diem quemdam, quo nunliataimpleantur, id requies essetdanda. Sed quia post locutus est, pa-
est egregium teropus gralise in adventu Christi, tenler oslendit quia alia est requies de qua dixit ho-
dicendo Jwdie in David, id est loquens per David , die, quam illa ad quam duxerat Josue. Ccrtum est
quia non ipse Da\id loquebatur, sed Spiritus sanr igitur aliam esse ad quam dacit Christus, quae per
ctus in eo el hoc post tanlum lemporis ab introitu illam sub Josue figurabalur. Itaque relinquitur ele-
filiorum Israel in terra promissionis. Unde patet non ctis sabbalismus. Qusndo quidem non fuil illa ro-
de illa terra lunceum dixisse, qusejamdudum habe- quies vera, sed aliami post promisit Spirilus san-
batur, sed de vera requie, quse adhuc exspectaba- ctus, ilaque relinquitur, id est futuris senalura
tur. Introitus enim terrse promissionis jam lunc non Deo, quia incredulil-palres nequiverunt ad illum
poterat illis auferri. Ex quo autem fuit in deseito periingere. Relinquilur, non dico taiuum requies,
facta comminalio, quse dicii : Si introibunl in te- sed (ut magis exprimam) dico sabbaiianns, id esl
fluiem meam, piocessit magnum spatium usque al feristio et jueunditas Sabbali Sabbatismus quippe
Uilipus Da\id. Sc-da tempore comminationis IJUJUS \ocabatur," apparatus et gaudium aiqiie feslivitas
155. COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD HEBR. 1SSS
Sabbati, et Sabbatum requies interprelatur. Sabba- A et ssecularium illecebrarum, festinemus quam ma-_
listnus ergo non solum veram el omnimodam re- xime ad illam requiem, iirqua perenniter quies-
quiem designat, sed inenairabilegaudium atquespi- -eamus.
ritualium divitiarum afilueiUiam. Qui sabbalismus c Vivus est enim sermo Dei el efficax, et pene-
non paucis reservalur, scd,.'o;Ht/o , id est magnae c trabilior omni gladio ancipiti, et pertingens usque
muliiludini; nec tamen cuilibet populo, sed tantum c ad divisionem animsa ac spirilus, eompaguin
populo Dei. Et ideo si qiris \ult sabbatizare, sit de c quoque ac meduliaium, et discrctor cogilationum
populo Dei. Etiste sabbatisnms longe dhersus erit « et inteiUionum cordis, et non~est ulla crcatura ^
ab illa requie quam Josue prsesiitit. Nam qui in- c invisibilis in conspecttt ejus. Omnia autem yiu-
gressus esiin requiem Dei, id esl in coelestis regiri « da et aperta sunt oculis ejus. Ad quem nobis.
tranquillam habitationem, sicut servus ille, cui di- « sermo. »
ctum est: c Inlra in gaudium Domini tiii (Mattk. Festinemus-, ul dixi, ad illam requiem ; nam
xx\), > veram et perfectani adeptus est requiem, sertno Dei, id est Chrislus verbum Patris, qui nos
quia requievit etiamipse perpelualter elpeife.eie ab festinantes adjuvet, et pervenientes coronet, vivus
operibus suis, quibus hie laboravit, sicul el Deus a " est, id esl yera vila in-iSemetipso, et sufliciens ad
euis, quse tamen sine labore fecit. Sicul enim Sab- aliorum vhificalionem, eliia vivemus in eo. Sermo
balttni in quo Deus requievit, non legitur habuisse Dei,quiprsedicavit illam requiem, est^ivus vita pro-
vesperam, sic requies justorum non habeb't finem. pria, id est viyificans alios. « Sicut enim Paler ha-
Qiua sicut Deus cessavit ab operibus. sic illi cessa- bet vilam in semetipso, sic dedit et Filio habere
I.unt perpetualiter ab omni opere, liberi penilus ab vilam in semelipso (Joan. v). > Vel in assumpta Im-
omni laboris anxielate. At illi quibus Josue terram rnanitate, in qua mori voluit, jam vivus est, id est
divisit, parum quieverunt, multosque labores el vitam seternam conseculus, et sequacessuos vivere
inuitas afiLeliones perlulei unt. Et quandoquidem simlliter faciens, quia immortalis factus est, et vos_
tanta esl >liarequies, aique est nobis promissa, et iinmortales faciet, et est efficax, id est omnino fa-
mnie lcmpore grallse superest quosdam inlroire; ciens quidquid vult, sive salvando eredentes, sive
eigo festivcMus ingredi, nec in his _terrenis quas damnando incredulos. Vel ita potest continuari :
i:os impcdiunt, immoremur. Feslinemus fide et bo- Cavete ne quis vestrum incidat in exemphun incre-
ii>s opeiihus. quod illi non faciunt, qui carnaliter dulilatis patrum, id est in similem pccnam, qualem
adliuc legem ohservant, et ergaiidem et spirilualem illi per incredulitatem meruerunl, quia vrvusesl
conversationem negiigentes existunt. Festinemus, ~ sermo Dei, id est Filius, qui illos judicavit, et vos
lnquam', ingredi in illam requiem tanlam/tam no- judicalurus est; et sicut ille vivit in actcrnum, siG
Lilem et tam gloriosam, atque toties nobis piomis- judicium ejus manet in aeternum. Nam et illos quos
eam. Ideo quoque festinemus ad illam requiem, ut ipse damnat, cruciabil pcena vivax in seternum, el
poer.as e\adamus perpetuas. Et hoc est: Vt ne inci- eos quqs ipse salval, yivcre facieljn seternum. Narn
ddt, id est ut non intus cadat in corde, ubi gravior ad utrumque esl ipse effieax. Nec solum est efficax
casus est, quis; id estaliquis in infidelitale nolabi- in utroque, id est poienter faciens quodcunque vo,-
lis, in id in quod cecidenint palres, et ita in id, ut luerit, sed,.f penetrabtlior omni gladio ancipiti, quia
in ipsum, id est non dissimiliter. sed per omnia eo- penetrat omnia^ nec pytelis eum latere coidium
dem modo cadat in id, in quod patres ceciderunt, occulta, et per hoc minus juste judieare. Nam
scilicet exemplum incrcdulilatis, id esl ne cadat ad si non penetraret bominum conscientias, nonposset
exemplum eorum in incredulitatem, et e.cludalur yeraciter judicare quis esset fidelis, vel quis infide-
a divina requie. Illi enimnon ,crediderunt Deum lis, sive quis bonam vel quis malam haberet con-
suflicere ad dandam etiam rcquiem terrse promis- scientiam ; el tunc non valeret dignam singulis rc-
sionis, et isli.simililer Christum ad dandam requiem pendere vicem, quia potentiam ei auferret, quod
perpetuam sufficere non credebant, siue carnalibus JJ occulta hominum videre non possel. Sed ut potenter
oijsenanliis. Ideoque sibi quietis aditum eadem ra- in omnibus sit efficax, omnia visu suo penetrat, et
tione ohstruebant, qua patres antea fecerant. Vel acutior ac perspicacior est omni gladio ancipili,
ne incidal aliquis id ipsum exemplum ineredulitatis, omni suhtilitate sermonisdivinaepraedicationis. Iste
i! est in hanc eamdem damnalionem, quam palres sermo qui Deus est, quia Deus erat Verbum, est
vcstri propler suani incredulitatem subierunt, qua, penefrabilior omni gladio ancipiti, quia magis pe-
damnalio vel poena vobis est exemplum, quia si in- netrat hpminum conscientias , quam ullus serino
creduli fueritis, similitervobis conlinget. Exempluai prsadicationis. Sermo enim doctrinse est gladius au-
enim incieduliialis convenienter dicitur vindicta ceps, id est utraque parteacutus, quiadicitde lem-
Dei, quse lanta esl illata eis, ut exemplo esse aliis poralibus, et dicit de' asternis. In.ulroque probafc
possit, neincreduli esseprsesumant. Yel increduli- quod dicit acute ac suhtililer, et eum quem ferit,
tas patrum, ut praemisiriius, est vobis exemplum ne separat a rnundo. Quod non faceret nisi rnenlem
sifis increduli, et ideo pcjus quam patrcs veslri pec- ejus-penelrarct. Sed multo penetrabilior est isle
tahitis, nisi incredulitatem cavealis. Propte" haec. sermo qui Deus est. Et est etiam pertingens, id cst
gimija ruptis omnibus impedimentis infidelitatis consideratione perv.ni.ns mqut adiliniiohem "n\-
-8-9 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI , ISCft
mm ac sphitus. Spiritus noster non est universa A cundum diversas setalfcs. Medullavero quse interior
anima, sed aliquid ejus, id est illud quo raliocina- est, appellatur quidquid interius vel subtilius est in
mur, intelligimus, sapimus per quod et prseponimur anima vel spirifu. Sicut enim in corporibus medulla
pecoribus, quia illa sunt rationis expertia. Non ha- est sublilior, et in secretis parlibus atque in ipsis
bent enim spiritum, id est intellectum rationis ac inlimis recondita, sic quod sublilius est in anima
sapienliae sensum, sed animam tantum. Nam et de vel spiritu et magis reconditum \ocaltir nuncme-
illis dictum : < Producant aquaerepenlia animarum dulla. Medullarum quoque lalium animi divisionem
wentiuni; J et: « Pioducat terra animam \iven- novit sermo Dei, quial illa quse sunt in nohis subli-
tem (Gen. i). > Iiaque spiritu inteHigimus cum an- lissima, discernit inter se. Unde et subditur, quia
gelis, anima vivimus cum hesliis. Sed Dei sermo est dhcretor cogilationumet inlentionum cordis. Dis-
pertingit, id est perfecte tangit, quia per omnia tan- cemit enim cogitaliones el ab invicem separat, id
git, nihil intactum sua cognilioiie relinquens, usque est bonas a malis, sive in eodem homine sive in
ad divisionem animae ac spiritus, id esl lusque ad diversis.Discernitet inlenliones earum, idestquo
discretionem sensualitatis et ratioiialilalis, quia ipse singulse tendanl. ah bbnum, an ad malum. Et quia
Jnsuperabili cognitione novit quomodo dividalur sunt nonnullae intenliones coaclse, velut si quis li-
sensualitas a ratione, et quanluro altera diflerat ab *" more compulsus fodeiet agrum et inlenderet perli-
altera. Vel perlingit usque ad divisionem animae. cere, non tamen ex corde, additur cordis, ut per
quia videt quomodo anima, id est sensualitas a se- hoc excludantur iiUentiones coactse, quae facile§
ipsa differat, dum plus dedita infiniis rebus inferior sunt ad cognoscendum. Hoc est, novit discernere
est; vel ab bis revoeala dignior. Et pertingit usque quam intentionem quis habeat in cogitatione, quse
ad divisionem spiritus, quia injtielur quomodo ra- est cordis, id est voluntaria et adhue exterius non
tionalilas a seipsa dividalur, du.rovel in Deum iu- ostensa, sed latens intra cordis secrela. Vel in eo
Iriat, vel inferius cceleslia considerat', siye rursum quod ait, quiaes^ perlingensusque ad divhionemcotn-
iuferius de mupdanis recte agendis pertractat. Ani- pagum quoque ac medullarum, intelligi polest com-
ma enim lanlum de mundanis, vel de lris quae ad pages dixisse conjunctiones cogilalionum, medullas
corpus pertinent, cogitat, in quo vix a belluis di- vero intentiones earum. Per compages quippe ossi-
stat. Quoddam inferius esl in ea, ut cogitalus de bus ossa jungunlur. Et saepe dum aliquid recta eo-*
ciho vel potu et similibus. Quoddam autem quasi gilalione agimus, sedisubilo in laudis amorcmde-
isuperius est in ea, ut cum de honestis, sicut de glo- clinarous, atque hoc pro laude facimus, quod prius
ria, celebritale, potenlia et hujusmodi cogitat. Et, P facere pro veiilate cpeperamus, quia cogitaliones
Iianc ejus divisionem bene no\it sermo Dei, nec cogitationibus adjungunlur, quasi qusedam in spi-
eum Iatet quando ipsa hoc vel illud agit. Spiritus ritu compages fiunt. Sed habent ossa quae in com-
vero rationalis est in suo superiori, cum Creato- pagibus juncta sunt, ef niedullas, id esl sublile_in-
rem suum cogilat, et ad eum per solam dilectio- lentiones. Quod Apostolus aperlius intulit, dicens,
nem pervenire flagrat. In suo autem inferiori ver- dhcretor cogitationum el inlenlionum cordis. Compa-
sattir, cum relicta sublimi contemplatione, inferio- ges enim noslrse, sunt cogitationes quse sibi jun-
res virtutes quae ad bonam operalionem pertinent, gunlur, quando altera alteram sequitur, medullas
nieditatur. Cujus divisionem sermo Dei considerat,_ autem intentiones; et sermo Dei discrelor est com-
I
providens quid in eo superius sit et quid inferius. pagum et medullarum, id est cogitaiionum et inlen-
Inter se aulem dividunlur anima et spirilus, quia, tionum, quia si cogitalio cogitationi jungilur, ipse
sicul dictum est, anima quidcm de mundanis et novit quse sit secundum Deum, et quse secundum
corporalibus agit, spiritus autem de supernis et spi- sseculum, novit quoque quo vergal intentio earum.
ritualibus. Ideoque quod est inferius in spiritu, su- Saepe enim aliud cogitamus, atque aliud per cogita-
perat illud quod est altius in anima- Et hancdivi- lionem intendimus. Nam si quis proposito mune-
sionem animse _G spiritus tangit et scrulatur^sermoi D'. rum praamio, pupilli vel viduaecausam defendat, et
Dei vivus. Compagum quoque ac medullarutn divi- fortasse ecclesiaro ingrediens in suis precibus Deo
sionem novit, id est juncturarum arrimse ac spi*i- dicat, tu vides quia causam pupilli el viduoedefen-
tus, quia videt quoniodo iunclura. animse, vel quoi do, isle procul dubio quid cogitet scit, sed quo in-
tempore dividantur, et quando de un^ junctura ini tendal ejus cogitatio, ignorat. Aliud quippe cogitat,
^liam transeat, sic et de spiritu,, Juncturae animae> et aliud intendit. Non enim defensionem pupilli et
sunt augmenta quaerecipit secundum unamquam- viduae, sed mercedem munerum quserit. Nam tolle
que aetatem. Nam sapientior est in adolescentia,( temporaleprsemium, ejl pupillum et viduam non de-
quam fuit infpueritia, et rursum sapientior in juven-• fendit. Sermo itaque Dei discrelor cogitationum et
tute, quam in adolescentia, itemaue maturior in vi- inteutionum cordis est, quia non lanlum aspicit
rili aetate quam in juventute, SimiMlerspiritus per quid apud temetipsum cogiles, sed magis per me-
incrementa profieit. Quse scilicet incremenla voca-- dullam compagis, id esl per inlenlionem cogitatio-
nms compages, eo quod unum alii videatur appoirii nis, quid apud temetipsum accipere requiras. Et ul
qnadam conjeelura sine lemporis discrelione; ett plus dicam, breviterque concludam, nonesl ureacrea-
lia.ruw compagum divisiones, sunt mulationes se- iura terrena vel coelestis, corporea vel incorporeai
iS_I C0MMENT. IN EPISTOLAS PAULI.— IN EPIST. AD HEBR. 15G2
invhivtlh, id est non habilis ad videndum in con- A , tem coelos penetravil, id est ingressii suo patefecif.
tpeclu tanise sapienlise. Nibil est ei invisibile^ sedom- Ponlilicem hahemus, et quem ? Jesum, id est Salva-
7ifosunt nuda, id esl discooperta el aperta, id est pa- torcm. quinos absque carnalibus observantiis sal-
teutia oculis ejus, qui el foris et intus onmia videl. varepotest. Jesum dico Filium Dei, non adoptivum,
Si quis habet librum aliquo veiamine teclum, dici- sed consubstantialeni; nec nrinorem, sed sequalera.
tur quidem visibilis, sed nudus. Rursum, si vela- Alii vero ponlilices neque coelos penetrant, neque
men auferretur, nudus posset dici, sed non aperius. salvare possunt, neque filii Dei naluralilor sunt.
Iterum, si aperiretur et omnia ejus intcriora de- Unde iste omnibus illis jure prsefertur, sicut inultis
monslrarenlur, jam omnino quidquid in eo latuerat et longis dispulationibus probare nunc exorsus est
rideretur. Ila verbo Dei cuncla sunt \isibilia, el nu- Aposlolus. Teneamus, inquit, confcssionem,vit fideni
da et aperta, quia et foris et intus, ul diclum est, ejus ore proferamus, vel etiam peccata"iioslracon-
omnia plenarie videt. Per oculos ejus intelligitur fiteri studeamus, quia non habemus pontificem im-
polentia videndi. Ad quem nobis sertno esf habendiis misericordem; hoc contra illos dicitur, qui propSer
in judieio, quia oportel nos illi ralionem de actibits Iapsum suum desperabant, et iram ejus sc posse
nostris reddere. Ad sermonem Dei vhum el eflica- placare diffidehant, et quasi dicehant quia non valet
cem et omnia pervidentem est nobis habendus ser- nobis confessio, quoniam iste pontifex, qui tani al-
mo, quia sermoeinaturi sumus ad eum, et ralionem tus est, utpole super coelos exaltatus ac Dei Filius,
reddituri de cunclis quse gessimus vel cogitavimus. non recipiel eam, nee condcsccndet fragilitali no-
Ideoque semper nobis omni soHicituduie praeca- strae. Quibqs velut respondctur : Yobis lapsis non
venduin est, ne hunc vel dictis vei operibus vel est desperandum, nec confessio dimittenda, quia
cogitationibus offendamus. Hactenus leirendo lo- non hahemus ponlificem austerum vel dedignan-
cutus est Apostolus, revocans ah infidelitate Ju=- lera, sed misericordem; non a nobis rcmolum,
dseos exemplo patrum suorum, quibus ob incre- sed nalurse nostra p„rticipem. Non mihn liabe-
dulitatem negata est seterna requies; et asserens mus pontificem qui non possit cbmpati infirmila-
Filium Dei vivum atque potentem, ut remuneret eos Hbus nostris, idesl condcscendere fragililali nostra 1,
si respuerint; et efftcacemut puniat, si neglexerint. et misereri humana fragililale peccantibus, quia,
Hinc ilerum blandis rationibus vult eos revocarc, etsj ita allus est, lion ideo nos abjecit] sed clemcn-
commendando Christi pontificium, ut eo commen- ter condcsceiidil imbecilliiaii nostrse, et condolet
dalo, suflicere ad salutem ostendat, et carnales obser- eliam ilii qui per inlirmitatem carnis labilur. K.n
-vantiascomprobetessesuperiluas.Sicenjmsubinferl: i lamen aliquid jam doloris, sentire polest, sed quod
Q
< Habenies ergo pontificem magnum, qui pene- ej displicol rois.ria nostra et lapsus nosier, atque
< travit coelos, Jesum Filium Dei, teneamus con- prsestat auxilium ut s.rgamus, et inieipellat pro
< fessionem. Non enim habemus pontificem qui nobis, voealur ergo ejus compassio. Non potestaio,-
< non possit compati infirmitatibus nostris, tenla- bis non compali, sed pQtentiam hujus cornpassionis
< tum autem per omnia pro sinrilitudine absque liabet, quia ipse fragilitatem nostraro experlus est,,
< peccato. Adeamus ergo cum fiducia ad thronunr quoniam per omnia suslinuit lentalionem sine pec-
< gratise ejus, ut misericordiam consequamur, et cati cognitione, Tentatus enim in nostra carne et;
< graliam inveniamus in auxilio opportuno. > expertus"est miserias nostras prseter peccatuni; ten-
Incipit,_ut dictum est, "agere de ponlifice Chrisio, .atus est per omnia lciilationis genera, quia in tribus,
quomodo sufliciens, quomodo dignior veteri, quem illis tentationibus, quas a diabolo perlulit, omnia
et immutat et legem quse sub illo est, per meliorem tenlamenta conlinentur. Vcl in sola tenlatione, qua,
legem suam. et quomodo necessarius. Quia sermo diabolus oslendil omnia regna niundi et gloiiam
Dei vivus et efficax est, atque talis qualem descri- eoium (Matth. iv; Lue. iv), in quibus omnia conli-
psimus, ergo teneamus confessionem, ut nec lerror, nentur, de quibus humana corda lentantur, potcst
nec crucialus auferat de ore nostro confessionem D 1 dici per omnia genera peccandi tentatus. Vel quia
fidei ejus quam corde gestamus. Et est justum ut omnes tenlationes suslinuit, irrisus, crucifixus, et
eam teneamus, habentes pontificem, id est quia ha- csetera omnia perpessus. Tentatus est pro similitu-
hemus ponlificem magnum. Nam idem sermo Dei, dine quam a nohis traxit, id est secundum illam
secundum quod homo eit, nosler est ponlifex, qui naturam, qua nobis erat similis, mortalis et passi-
fiacrificium sui corporis obtulit pro nobis, el non bilis, tamen absque peccalo fuit, licet similis esset
cessat interpellare pro nobis. Unde et ponlem ac- aliishoniinibus. Yel tentatus est per omnia sinepec-
cessumque nobis ad palrenf facit, ut temporalia cato, quia,licet omnia tentamentorum genera pertu-
(quse sicut fluvius currunt et labunlur et transeuht) lerit', non lamen succubuit, ncc deleclatus est in
sub nostris pedibus relinquentes festinemus ad ler - aliqua persuasione mali, et ideo bene potest a pec-
ram vivenlium, habenles pontificem magnum su- catoet tentajione liberare. Nam cum Apostplus.eura
per omnes ponlifiees, qui non in Sancta sanctorum dieit tentaium per omnia, et non superatum, oslen-
fempli Salomonis intravit, sed ccelos aScendendo dit quoniam in eo ponenda est fiducia subveniendi;
ut e. nos sequi possimus. Moyses vero et hoc ideo, quid nobis similis factus est. Non est
_3-neti-«-/>;,
tdinc ter_ranipromissionis non intrarevaluit. hic au- enim remotus a nobis, 'sed in illa sui natura.tepla.-
1„S3 HERVEI BURGIDOLENSIS.VIONACHI , -S64
tus fuit, mqua nobis esl similis. Et ideo credendum A qui puri homines erant el peccatores. Quasi dicat:
est, quia vull et potest subvenire teiit-ationibusno- Per eum possumus consequi misericoidiam, quia
slris. Et quoniaro hahemus tanuim ponlificem sic hoc fit etiam per omnem alittm pontificem. Nam
nobis compati volentem, et noslrae imbecillilali sub- omnis poiittfex, lam niajor quam minor in ordtne
venire polenlem ergo omni spe et fiducia adeamus Aaron, ex lieminibus j assumptus. id cst ex innuero
ad thronum gratise ejus, id est voluntate, et oraliu- hominuni ad aliquid dignius sumplus ut prsesit aliis,
nibus, et correctione vitse ac bonis operibus acce- consliiuitur, id esl communi omniuni sentenlia sta-
danius ad eum throno juiiciali pr3_sideiiteni. Thro- tuilur, pro komihibus^ id esl pro salute boniiuum,
nus eniro judiciaria sedes est. SeJ thronus Cbristi ut per eum impetreiH a Deo benelieia. Constituitui
est tbronus gratiae his qui, dum in prsesenti vita in hh qucesunl ad Deum pertinentia el subjectos du-
sunl, humiliter resipiscentes veniunt ad eum, ut cenlia, id est in muneribus et hosliis offerendis
poeiiilenlise judicium accipiant; coeteris vero post ac preciLus, quse ducbnl ad Deum ul offerat, id est
hanc vitam est thronos justitise. Licet ergo simus ob\iam Deo ferat, et quasi conlra impetum, indi-
peccatores, non tamen despererous de venia, sed gnalioni ejus objiciat, ut eam'retineat etplacet, vel
cutn fiducia impetrandi misericordiam, adeamvs ad quia Deus pie condescendit dum ei sincero corde
tkronum gralim ejus, id est judicem non^ severitalis B offerlur aliquid, ferat obviam ejus pietati dona ut
etdistrictse jusiitise, sed pietatis et indulgentiae, quia primitias frugum et hujusmodi, -el sacrificia de an.-
nonest judex qui pro confessione puniat, sed qui malibus, ut debobus e^,avibus pro peccath homimini
pro humililale remuneret. Accedamus, inquam, ad delendis. El si ille qui est ex hominibus tantum, id
eum ut misericordiam apud eum consequamur, id est est in nullo dissimilisjab hominibus, et ita assum-
renrissionem prsecedenlium peccatorum, et dc reli- plus e\ eis, subditos suos donis et sacrificiis purgat
quo inveniamus apud eum graliam, id est facullatem et dirigit ad Deuin, tunc mullo magis eundum est
ad conversationem iiraocentiae et ad promolioiiem nobis ad thronum gratise nostri ponlificis, qui non
in bono, in auxilio, id eslut auxilietur nobis contra ex homiiubus lantum, sed Deus et homo est qui
lentationum impugnaliones, et cooperetur ad com- peccalum non habet, nec indiget offerre pro se, qui
plelionem bonorum operum. Auxilio dico, oppor- in seipso sufficiens est illud facere, in quo alii deti-
tuiw, id est congruo et necessario, qtiia nonnun- nenlur humana infirmilale. Ex hominibus assuni-
quam fit auxilium, quod non est opportunum, nec ptus ponlifex est talis, qui pius et misericors sit,
congruum. Sed auxilium Christi nobis est opporlu- qui pro consuela bonitate condolere possil, id est af-
iium, id est competens, et necessarium, quia sine fectum compassionis habeat erga subditorum infir-
illo niiril boni possumus facere, et aeterna vita non milatcm. His qui ignoranl, id esl ignoranter peccant,
potest haberi sine hona operalione. Nunc enim est el qui errant, id estpost monstratam veiitalis viam
tempus auxilii, dum tempus est operandi. Vel thro- errore suo quasi scienfer peccant; ct debet illis pie
jius ejus sedes est ponlificalis, et ideo gratia., quia compali, quoniam non solum illi, sed et ipse qui nsa-
conipalitur nobis et interpellat pro nobis. Ac pro- jor est fortior esse videtur, circumdalus esl in infir-
pterea nos peccalores accedamus ad thronum nostri milale carnis, per quam et peccare necesse habet.
ponlificis cum iiducia veniae, procidamus ad pedes Chrislus vero jam infirmilate circumdatus non esi,
cjus in precibus, ut per eum apud Patrem conse- et ideo potest juvare magis quam ille. Et quia infir-
quamur misericordiam, id est peecatorum indulgen- nritale circumsepltts est, proplereadebeat, id est de-
tiam el bonaeconversationis gratiam. bito jure compellitur offerre sacrilicium pro peccath,
CAPUT Y id est pro expiatione peccatorum quemadmodum et
« Omnis namque pontifex ex hominibus assum- pro populo, id est cum quanta necessitate et suppli-
c ptus, pro hominibus constituitur in his quae sunt catjone offert propopulo, ilaeliam et non dissimili-
c ad Deum, ut offerat dona et sacrificia pro pecca- ler offerat pro semelipso, ut condonentur ei peccata
c tis, qui condolere possit his qui ignorant el er- j) propria. Chrisfus vero non pro seipso necesse ha-
t rant, quoniam et ipse circumdatus esl infirmilaie. bet offerre, sed tantum pro suis fidelibtts. Oinnia
c Et propterea debet quemadmodum propopulo, ita vero quae nunc de pontificc Vcteris Testamenti di-
c etiam pro semetipso offerre pro peccatis. Nec cunlur, observanda suntin electipne pontificum Ec-
< qnisquam sumit sibi honorem, sed qui vocatur a clesise, et in eorum morihus et actionibus, licel alia
e S)eotanquam Aaron (17 Par. xxvi). Sic et Cbri- sint sacrificia quse offerunlur a nostris. Dixi quia
« stus non semelipsum clarificavit ul ponlifex (ieret, pontifex constituiturlpro hominibus, el praeferlur
« _ed qui locutus est ad Deum : Filius meus es tu, coeteiis : nec qiihquam, Hcet valde nobilis aul sa-
e ego hodie genui te (Psal. u), quemadmodum et in piens, sumit sibi honorem, ut ascribal sibi et sequae-
? alio loco dicit: Tu es sacerdos in selernum secun- rathonorari. Non sibi impulal honorem, sed Deo
_ dum ordinem Melchisedech (Psal. cix). » qui vocal; nec se ingerit ad aecipiendum honorem,
Probat enim a nrinori, quod iste noster ponlifex sed dhino nulu eligitur. Percutiuntur hac sentenlia,
possil nobis impetrare misericordiam et gratiam, qui honores ecclesiasticos, ad quos divinitus non
eiiin pontifices Veteris Testamenti quodammodo sa- vocantur, arripere cupiunt. Qui enim se higcril et
rrificiis et orationibus impetrarent miscricordiam, propriam gloriam qtipit, non sum.l honorergj _._
15.5 eOMMENT IN EPISTOLAS PATJLI. — 1N EPIST. AD HEBR. .568
pontifexaul p-selalus in Ecclesia faclus fueril; sed A nia bona nobis obtinere qui pro se nuhquam eguit
graiice Dei rapioam faciens, jus alienum usuipat. Et oblaltone, qui seipsum non clarificavit, nocingessit.
ideo non accipit benedictionem, sed maledictionem. sed a Patrc clarificaius cst, el ad poutificalum ele-
Nesno per semetipsum sumit iilum honoreiii, sed iile ctus. ---
qui vocatur a Deo. Qui enim recie et canonice eligi- « Qui in dicbus carnis suse precessupplicationes-
lur. a Deo \ ocatur. Ille suniit honorcm apud Deuai « que ad eum, qui posset illum salvum facere a
et honiines, qui per Ecclcsioe procuralores ct viros ,« morle, cum clamore valido et lacrymis oflerens,
iideles a Deo \ocatur ad hane p*seIationeni, ita digne « exaudilus est pro sui reverentia-. et quiJem cum
et sincere, taaquam Aaron, qui 11011sibi imputaril, « esset Fihus Dei didicit ex his quae passus est,
iiecaliquo modo ingessit, secljubciile Deo perMoj*- « obedienliam ; et consummalus, factus' est omr.i-
sen electus esl. Core autem voluit sibi sume.e bo- c hus obieniperanlibussibi causa salutisse"terna.,-ap-
nnrem, et ideo dhir.ani sensit uUionem. Sed Aaron c pellalus a Deo pontifex juxta ordinem Melchise-
suLlimalus esl in sacerdoleni, qttia D-ms eum voca- i dech. >
vit (Exod. vn, 27; Kum. xv>i). Sic ei Chihlus nos Dixil quod non per se, sed per voluntatem Palris.
clarificavit per suas \Irtutes semciipsnm, ut sibi su- faclus est pontifex. Nunc _ulem ingreditur osten-
nieret ejus bonorem, ila ut pontifex fierel. Non sc B dere, quoniam pontificis obsequium exsecutus est,
clarificavil, sed Patrem, quia nbn suam, scd Patiis quia tofum fecit quod pontificem decet. Qui in dte-
gloiiam in omnihusquscsivil. Non scmelipsum quasi bus carnis suw, etc. Ostendilur etiam adhuc in his
discre.um a cseleris chtrificavil, id est clarum fecit verbis qiiod per eum possumus consequi misericor-
stihlimando inhonorcm ponfificalus; sed Paler eum diam, cum jam sedeat ad dexteram Patris, nec ces-
clarilica\il, ul ponlificeni eonstituercl, et totius set interpellare pio nohis, si ita est exaudilus, einn
niundi magislrum osienderet, quando dixit: «Ilic adhuc in terra conversaretur et esset mortalis. Qui
est Filius meus dileetus in quo mibi bene compla- in diebus suce carnis, id est mortalitatis ct passionis
cui, ipsum audile (Malth. xvn). > Quasi diceret: stiae quaudo natura camis apparuif.quia famem, si-
Hacleiius audislis legis doctores et alios pontifices, liin, lassitudinem et dolorem suslinuit, sicut verus
sed amodo ipsum\erum pontificem audite. Nam di- pontifex obtulit preces, Nam in E\angclio ssepe le-
rens : < Hic esl Fiiius meus dilcclus, in quo mihi gitur orasse ct maxime apud Lucairi (Luc. vi, xi,
bene complacui» nObiliter clarificavit. Quem se ideo XMI, xxni), qui sacerdotis in eo deseripsit perso-
cla.ilicare ut pontificem consillueret, demonstravit, 'nam. Scd et quidquid ipse egit in carne, prcees et
cuin subjecil: «Ipsum audite.»Sed banc sententiam supplicationes fuerunlpro hominibus. Tola vita sua
clarificalionis noluit Apo_tolus conlra Judaeos pro- Paiiem oiavit de l esurrectione carnis suse ac de no-
ferre, quia vel non liabebant Evangelium, vel mino- stra salule, etinstante jam passione ohtulil suppli-
ris auctorilalis esse putabant, ideoque de suis libris cationes, id esl humilliinas et intenlissimas oialio-
protulit illis testimoiiia. Nani hsec clarificatio longe nes, cum summa devotione cordis et aflectione
ante per Propheiam pisedicta est Filius meus es tu. qnando < factus in agonia prolivius orabat,ei faclus
Non clarificavit scipsum, sed polius eum Paler clari- est sudor ejus sicut gutlse sanguiiris decurrentis in
lica.it, el testimonio proprise vocis el inullis mi- terram (Luc. xxn). >Et has preces supplicationes-
raculis , qui ct in Psalmo locutus est ad eum : que obtulit, id esl obviara tulit Patri per exaudilio-
Tu es filitis meus naturalis et co_cternus, quia ego nem sibi obvianli. Obtulit eas ad eum qui posset il-
hodie, id cst in luce semper manentis selernitaiis lum a morte salvum fdcere, id est resuscitarc, ad
mea., genui le ex subsianlia mea. His verbis clariii- eum-quem scivit esse sufficientem, ut salvaret eum,
cavit eum Paler, ut pontificem coristitueret, quem- id est immorlalem et impassibilem faceret eripiendo
admodum, id est sicut et-in alio loco dii.it ei: Tu es a morte,_ut nec anima remaueret in -inferno, nec
sacerdos, id est sacra dans per te et per ittos in rnier^- caro putresceret in sepulcro. ,El obiulit kas cum
nitm, id esl quandiu durxrbit hoc sseculum, quia non D ] clamore valido, id est cumaiilenlione piae devotiouis
transibit sacerdotium Christi, ul alrud succedat, \ ebemoiilissima eU;flicacissinia, ut quando prolixius
sicul transivit Levilicum. Sacerdos es, et hoc secun- orabat, el etiam cum lactymis, quia in illa piolixa
dum oidhiem Melckhedech, quia sicut ille panem et oratione credendus esl lacrymas effudisse. cum et
\inum oblulit Abiaba. revertenti a csede regum (Gen. gutlae sanguinis pro sudore decurrerenl ah ejus cor-
xiv), sic tu in figura panis et vini dabis corpus et pore, et exauditus est, qtiia quod quoesierat, accepit
sanguinem tuum victoribus vitiorumV Vel in seter- in resurreclione. Exauditus est, id est extra nume-
num es sacerdos, quoniam una oblatione oonsum- rum aliorum omniiim auditus est, quoniam super
masli in sempiternum sanclificatos; sive quia sine omnem crealuram pogt laboris sui militiam a Patre
fiiie inlerpellas pro eis eadem hostia quam semel ob- ^sublimalusest, ethoc pro sititn-everentia,idestsecan-
tid.sti, hac aucioriiale manifestatur, quod eum Deus dum boc quod ipse, sicut DeiFilius, dignus est revercn-
Pater sacerdolem et pontificem constituit. Si ergo tiaet veneratione. Velprosuare\ereiuiainDeiim, id
caeleri pontilices quibus necesse est pro se offerre, est propier quod ipse super omnia Patrem reveritus est
possum aliis subvenire, quoniam a Deo vocantur, elhonora\it. Sivepro.si5arevereiitia,id estsicutsuav_-
£unc istemulto magis pofest nohis subvenire, et om- ligio meruit, Sanguiiris quoque ejtis effnsio, pofcsf
(
lro. HERVEI BURGIDOLENSIS MONACHI ' 1SG8
intelligi elamor validus, in quo exauditus est pro A dum, id esl ad exponendum vobis qui parya, capaci.a-
reverenlia ejusdem passionis. Reverentia est, quod lis eslis, nec aliter intelligeretis nisi interpretaretur.
sine peccato passus est pro sola charitate. Et ideo Grandis est, el interpretatione indigens, non quan-
inelior fiducia in eo habenda est, quia fecit quod tum ad me, sed quantum ad vos, qui sensu debiles
nullus ponlife. alius, dum seipsum pro nobis ho- eslis, ad intelligendum profunda mysteria, quoniam
Stiam offi.rel; et quidem lempore minoritalis cum facti eslis imbecilles, id est sine spiritali baculo, quo
esset, id est quamvis esset secundum divinitatem sustentetur interior hbmo vester, ne nulet aut cor-
Filius Dei, didicil obedienliam secundum quod ruat. Imbecilles estis ad audiendum, id est ad intelli-
homoiest, id est non solum preces et snpplicationes gendum, quia pondus sententiarum vos facile potest
oblulit, sed obedire didicil in passione, id est ex- prsecipitare, qui robore virilis sensus non fulcimini.
pertus est in seipso laborem obedienlise. Non enim Interserit increpalioiiem de infirmitate, ut alla de
scire potest afflictorum labores, qui afflictionisex- Christo laborent intelligere. Vere estis imbecilles
perimentum non habuit. Sed Christus secundum ad audiendum. Nam eum debeielh esse magistrialio-
quod horoo e-f* d"1i'_l obcdienliam, quia omnes la- rum et sufficere ad instructionem eorum, et hoc
bores obedienliae sustinuil et sensibiliter pertulil, propler teiupus, id est diuturnitatem temporis quod
ex hh qum passus est, id est ex acerbitate tormen- " jam transactum est, ex quo fidem recepislis, etvobis
torum quae pertulil, didicit obedientiam, id est ex- priusquam co-teris prsedicatum esl, rursum sicut in
perimenlo cognovil laborem obedientiae; el consum- primis quando ad fidem venistis, indigelh ut vos
matus, id est passione finitus, vel consummatus, id doceamini, sicut pueri quibus prima elemenla litte-
est ad summum duclus, qtioniam ad dexteram Pa- rarum dantur ad intelligendum. Vel propter tempus
tris elevalus, faclus esl causa salulh mlernm, id est debuissetis esse cseterorum magistri, quia semper
perennis vilse omnibus obtemperantibus sibi, id est exercilati estis in loge et prophetis de Chiisto. Sed
nbedientibus suse voluntati, quia omnibus sulficit itcrum sicut a principio indigelis ab aliis doceri
ad salutem sine ullis carnalibus observanliis. Per qum sint elementa exordii sermonum Dei, id est ut
exaudilionem ejus designatur resurrectio, per con- vohis ostendanlur op'era~quse primum discuntur,
summationem exallalio. Vel consummalus est in quando aliquis sermones Dei exorditur. Elementa
omni operatione sanctifatis, quando completis om- enim vocanlur illse paries, de quibus sermo Dei
nibus obedienlise suaeactionibus,dixit:'e Consumma- prius contexilur, scilicet inearitatio, passio, resur-
tum est, et emisit spiritum (Joan, xix). > Sicque rectio, commune judicium, damnatio malorum, co-
faclusest causa salutis non cujuslibet, sed aelernsa; £ rona juslorum, et csetera, quaa primum annuntian-
nec paucis, sed omnibus : hac tamen conditione, ut tur eis qui converlunlur. Exordium enim senuo-
obtemperent ei. Non enim aliter salutem consequi num esl Symbolum Ghristianae fidei, quod isti non
poterunt, et bene polest ipse causa salulis esse cae- 6olum non intelligebant, scd nec ipsam litteratu-
tcris, quoniam appellatus esl a Deo pontifex, sicut e£ ram, qua profertur miemoriter, sciebant. Exordium
ipse suis operibus realiler oslendit se hoc esse. Nam sermonum est simplex doctrina. Elementa ejus pri.
quia ponlificis officium implevit, atque Patri fuit in ma maleria fidei, ut bativifas Christi, passio, etc,
omnibus obediens, et in 6eipso pervenit ad tantam Et facli estis etiam negligentia \estra lales, quibus
bonorum omnium consummationem, ut sufficeret more infantium sit oppislacle, id est humili et parva
eliam ad aliorum salulem, idcirco appellatus a"Deo erudiiione, et non solido cibo, id est perfecla do-
est poniifex, et hoe juxtu ordinem Melchisedech, etrina. Lae quippe est brevis insinuatio fidei el fa-
scilicet ut omnis ordo divinitatis in eo consideretur, cilis observantia morum. Solidus autem cibus rst
qui considerari poiuit in Melclrisedech. ralio ipsius iidei et perfecla inslitutio vitoe. Soii-
\c De quo nobis grandis sermo et inlerpretabilis dus cibus sapienlise est: « In principio eral Verbum
< ad dicendum, quoniam imbecilles facli eslis ad (Joan. i); > lac vero jest, Yerbum caro factum cst.
< audiendum. Etenim cum dcberetis magislri esse D Yere non est vobis opus solido ciLo sapicntise, cum
« propter fempus, rursum indigetis ut vos docea- silis lactentes, nam iiulli lacleiHi est opus. Omnis
* mini, quse sint elementa exordii sermonum Dei cnhn qui parliceps esl laclh, sicut vos estis, id est
< et facti eslis quibus lacte opus sil, nou solido cujus pars est lac, et qui ita est tener, ul ncc eliain
< cibo. Omnis enim qui laclis est particeps, expers lolum lac simplicis doctrinse possit capere, sed par-
< est sernionis jusliliae. Parvulus enim es{. Perfe- tem expers, id est siije parte est sermonis justilim,
j ctorum autem est solidus cibus, eorum qui pro qui juslis et perfeclis lconvenit, id est doclrinse quse
< consuetudine exercitatos habent sensus ad discre- perlinet ad eos, qui hene prpvecli sunt in intel.i-
t tionem boni ac mali. i genlia magnae capacilalis et jusiitia religiosae con-
JDequo, id est de qua re, quomodo scilieet ipse versalionis. Expers est, id est sine parle hujus ser-
gil ponlifex juxla ordinem Melchisedech, est nobis monis, quia nec partem ejus capere valet intelli-
0randh sermo, id est restat sermo alius sublilis, et gendo vel operando. Jdeo laclens uon capit sermo -
profunda mysteria continensatqueprolixus etma- nem justilise, quia parvulus est in sensu, sicut et
gnus, el interprelabilh, id est multas Jiabens expo- vos in fide pusilli, et ut ille qui jaeialeparvulus esj
gitjones sacramentorum fel allegoriarum ad dicen- non discernit cibos atque perit sumendo noxjos, S.e
1S6. COMMENT,1N EPISTOLAS PAULI. — II. EPIST. AD HEBR. H>7<.
animo parvulus, idv est indoctus non discernit bo- jA tificantur et pereunt. Unde minatur Dorninus :
num a maio, et peccat faciendo malum. Yos qui- c Etiam si dixero justo quod vila vivat, et confisus
dem lacte opus habetis, ut dictum est, non solido in justitia sua fecerit iniquitatem, omnes justitise
cibo. Sed perfecierum sensu et opere est solidus' ejus oblivioni tradeiUur'(E„ec/'. xxxm). > _Yel pec-
dbus, id est forma fidei et morum instruclio. Ideo cata sunt opera mortua, id esl nihil vilale hahentia,
e. vos post lactis potum debetis ad robustam sapien- sed justitise vila prorsus carenlia, cl auctorcs suos
tise escam proficere, eorum, scilicet est iste cibus, occidentia, et de his omnibus agenda esl rata poeni-
qui habent sensus, id-est intellectus exercilatos pro tentia, id est et de boriis amissis et de malis com-
consueludine Iegendi et in multis scripturis studendi. missis; et non rursum jaeientes fundamentum fidei
Sensus halient exercitalos ad discrelionem boni ac ducentis ad Deum, id est non iterum negligenter
mali, id est ut discretionem habeant inter bonum el fidem sitis ponenles in cordibus vesti is, sicut an-
malum, elinter bonumet aliud bonum, et inter ma-" tea, firmiter ut amplius non vacillet aut corruat
lum et aliud malum, aliud majus etaliud minus' sicut prius, dum eam non pularelis ad justitiam et
judieantes. salutem suflicere sine carnalibus observantiis. Nec
CAPUT YL rursum jacientes fundamentum baplhmatum ut
< Quapropter intermilleri.es inchoationis Christi B quseralis iterum baptismatis unda lavari, quod iin-
c sermonem, ad perfeetionem feramur,~non rursum possibile est; sed purgationem peccatorum, quam
< jacientes fundamenlum poenitentiae ab operibus semel in eo percepistis, conservate, non ultra quse-
c mortuis, et fldei ad Deum, baptismatum, doctri- rentcs eam per carnales ohservanlias; Male enim
« nae, impositionis quoque manuum ac resurrectio- tenet baptisma, qui non credit omnia in eopeccata
« nis mortuorum et judicii seterni. Et hoc facie- ablui, nisi superadditis carnalibus observantiis. Ba-
< mus, siquidem permiserit Deus. > ptismatura dixit pluraliter quia est baptisma in
Dixi quia perfectorum est solidus cibuS. Quapro- aqua,estet inlacrymispoenitentiae, elestin sanguine
pter ad perfeetiohem feramur, ul solido cibo pasca- martyrii. Nec rursum jacientes fundamciilum doctri-
mur, nos dico"hitermiilentes sertnonem inchoationh nm, qnse in exordio tradila est vobis per S^^mbolum
Christi, id est de inilio fidei. Nam quia exercitalos •- et Orationem Dominicam, ut hac iterum incipiatis
sensus in lege Domini nos oportet habere, ideo imbui. Nec iterum jacientes fundameiitnm imposi-
praelermitlamus sermouem inchoationis et ad nlte- lionh manuum episcoporum in confirmatione neo-
riora promoveamus' sensus nostros. Sermo inchoa- pbytorum, sed iirmiier illud retinentes. Qui eniiu
lionis Christt, est initium fidei, quo Christus inehoat non credit quod per manuum impositionem detur
esse in nohis secundum intelligentiam et operalio" Spiritns sanctus ad remissionem et corroboratio-
nem. Sicut enim qui adducitur in doclrinam litte- nem, non est fundatus. Talis est, quicunque putat
rarum, elemenla primum oportet atidire, sic Chri- carnales observantias juvare ad acceptionem Spiri-
slianus primum jomnium de fide Catholica erudiri tus sancti, qui per manuum imposilionem accipitur.
debet, quae est fundamenlum nostrae salulis,* Sed Nec fundameutum resurreciionh moriuorum ilerum
hujus initii sermonem dimittentes, feramur ad per- jacienles, sed quod semel inde etiam credidimus
fectionem, nos docendo, vos audiendo, Ita scilicet relinentes, id est per Christi resurreclionem mortuos
feramur, non rursum jacientes fundameMum pceni- esse resurreeturos. Qui enim non credit quod resur-
leniim, id est non negligenter et inconsulle, sicut reclio Chris.i resuirectionem morluoium faciat,
olim, faciamus pcenitentiain, quse debet esse funda- non habet fundamenlum super quod sedificet. Si
mentum, super quod exstrualur et in altum surgat sciretis in baptismo ohinia peccata dimilti, et
actio bona et perfectiO; ille enim jacit fundamen- per manuum impo.ilionem Spiritum sanctum dari,
lum pcenitentise, id est non firmiter et ordinale po- lex vobis supeiflua videretur; nec prseler Christum
nil, sed quasi rem non hene provisam negligenler aliud qusereretis, si sciretis per eum resurrecturos
ponit, qui ita doletac pcenitet, ut adhuc iterum re- D mortuos et judicandos. Nam neque judicii mtemi
deat ad hoc quod non bene deflevit commiss.m. El fundamentum rursum jaceredebemus,sed semel po^
nos jani taliter jecimus fundamentum, ideoque, de- situm in corde nostro firmiter tenere, ut tantum de
structum est, id est prior poenilentia nostra periit fideChrisli et de tirtulibus sine legis cseremoniis
et in irritum deducta est, redeuntibus peccatis, de judicium exspectemus, quod erit aelernum, quia
quibus poenitentiam egeramus. Sed modo sit per- quidquid ibi statuelur, in seternum durabit. Quod
fecte nos poeniteat tendentes ad perfectionetn, ut judicium qui non credit, absqueTundamento est,nec
r.on simus iterum jacientes, id est negligenter et sedificare quidquam potest. Haec enim omnia nisiiu
incuiiose ponentes fundameiilum, qtiod sictit antea fundamento praecesserint, nemo potest bene ope-
dissipetur, sed firmom et slabile raaneat, nec ullra rari. Nam quicunque aliquos ad fidem convertit,
sil opus ponere aliud. Fundamentum dico poeniten- plus faclt pcenitere et in Deum credere, ac baptiza
lise <xboperibus morluh, id est qua poeniteat nos ex ri in rcmissionem peccatorum, et doceri quid cre-
co quod opera bona, quae prius vivebant in nobis, dere debeant, atque conlirmari per manuum impo-
nioilua sunt admistione peccali. Ejus enim qui in silionem,etresurrectionem acdiem judicii prsesto-
criiBhiale peccatum cadit, bona opera priora mor- lari, nt super ha_c valeant iedificiuni bonae conver-
1571 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI I 1571
sationis construcre. Idcireo de his dicitur, jacienles A tionis saporum et deieclabile sensere, virtutesque
hsec omnia, scilicet sicut lapis iu fundamenlo jaci- smculi veniuri, resurrectionem et immortalilaleiu
tur, non rursus, id estnon utolim, nec sicut prius ac impassibilitalem gustu mentis quasi praelibavere,
cecidere iterum cadant, vel non rursum jacientcs, intelligendo illas vires corporis el ;Uam pulcbritu-
id est ita modo jacienles, ut amplius jacere non sil dinem alque charilatem et levitatem carnis atque
opus, el hsec omnia superius lactis jiomine sunt virtutes in corpore et anima futuras, et beaiam
appeiiata, quia his potatur fidelium infantia. SiG cum angelis vitam seternaliter, qui ad lantam per-
atitem Deus \ult eos lacte nutriri, ut non ibi rema- fectionem pervenere, ac deinde negleclis omnibus
ncant; sed crcscendo per lac ad solidum cibum his, adaraantes iniquitalem prolapsi sunt, id csi
peneniant. Nam si lacle nutricris, sic nutrire ut 'sponte sua devoluti sunt in gravia peccata, et in eis
crescas, sic c.esee ut panem manduees. Dixi, fera- delectabiliter jacent, impossibile esl eos rectiperaiis
mur ad perfectionem et intelligendo scilicet, el in omnibus his, quae perdidere, bonis, reuovaii rursus
moribus proficiendo; hoc faciemus, si Deus qnidem aipcenitentiam, revertentes, id est exuere jam per
permheiit, id est si nulu suse volunlalis et favore poenit?ntiam vetustatem, quam iterum contraxere,
suae g..Hij_ concesseril. quia nullus ex libero tan- et reinduere novum hominem. Non quia Montani
tum arbitrio valet ad hanc perfectionem promoveri, B ] vel Novati haeresim hic approbemus, qui conten-
nisi atxiiiante gratiaDei. Feramur ad perfeclionem dunt non posse renovari per poenitenliam eos, qui
iiUeliigentise et morum, non rursum jacienles fun- crucifivere sibimet filium Dei. Sed ideo impossibile
damuiHum pceuiteiHise, quia impossibile est perfec- esse dicimus ut tales renoventur, quia noluiu reno-
tos, _igra\itcr prolapsi fueriiit. reiiovari ad pceni- vari. Nam si vellent, esset utique possibile. Quod
tciitiam. Nemo niinc verbis nostris obviet, sed mo- ergo renovari nequeunt, non est excusatio infirmi-
dicttm ut hoec declarcmus patienter exspectet. Nam tatis eoruiri, sed culpa voluntatis ipsorum, qui mi-
sequitur: . lunt velercsperdurare quam renovari. Sic enim te-
c Impossibile est enim, eos qui semel sunt illtt- puit mens eorum erga dileclionem \iiluium, ct
c minati, gusta\e:unt etiam donum coeleste, et par- exarsit in amorem vitiorum, ut nulla ralione con-
< licipes sunt facti Spiritus sancti, guslaverunt ni- senliantpeccala relinquere, quibus perlinaciler ad-
c hilominus bonuni Dei verbum virtutesque sseeuli hsesere. Propter quod et in pravitatibus suis jusio
« venturi, el prolapsi sunt, rursus renovari ad poe- valde judicio relinquuntur ab eo, qui dixil, quia
< nilenliam, rursum crucifigenics sibimetipsis Fi- « sine me nihil potestis facere (Joan. xv), > ncc
c lium Dei, el ostenlui habenies. Terra enim saepe juvanlur ab eo, sed assumuntur adiabolo, utnia-
t venicntem super se bibens imbrem, et generans C gis adhuc alligentur et aggravenlur ab illo. Sicque
* herbam oppoilunam illis a quibus colitur,
accipit fil ut ad pcenitenliam Iredirenon valeant. Non qtiia
t jienedictionem a Deo; proferens autem spinas mutari homines dum in hoc saeculosuni, in melitis
« et tribulos rcproba est et maledicto proxima. cu- non possint, sed quVi dum ex intirao corde viiia
« jus consutnmalio in combuslionem. > diligunt et virtules negligunt, nec divinilus adju-
Feramur, inquit, ad pcrfectionem, 11011 iterantes vantur, sed ah antiquo deceptore prerauntur, con-
fundamentura deinceps pocnitentia,, quia perfecli verli nullo modo possunt. Tales sunt, qui piius ad
post lapsutn renovari nequeuiit ad pcenitentiami summa virlulum profecere, et post ad ima \ilioruii_
Narn qui semel sunl illuntinati per fidem, id est qui prolapsi sunt, id est prorsus lapsi, vel procul lapsi,
in stio isileriori acccperunt lumen fidei quod semel vel longe lapsi a priore slalu, iia ut longo tempore
dalur credentibus, ct gnslaverunt etiam donum cce- jaccant in ipsis vitiis |ad quse lapsi sunt. Non enim
leste, id esl quodam interno gusiu praesenserunt lu- prolapsos intelligere nunc debemus religiosos, qui
men fidei qtiod esl donum ccelesle, vel per ipsam in aliqua gravia subito cecidere, et cito surrexere;
quasisua\em et sapidum gustum in cordis palato sed qui longa deliberatione et longo usu vitiis adbse-
sensere remissioncm peccalorum in baptismo cceli- jrj sere, et a puiitaie virtulum recessere, quia raio
lus datam, et facli suiit participes Sphitus sancli, quisquam talium inyenilur egisseposni.eiitiam, si
id est parteni cupientes spirilualis gratise per impo- tamen uspiam invenitur. Non ergo prolapsus intel-
silionem manuum, sive pai ticipes spiritualium cha- ligitur David in peipetrationeadulteriiethomicidii,
rismatum, ut siint genera linguamn. et prophetia, de qua cito poenitenliam egit (II Reg. n); sed Salo-
ef gustaverunt, id est sapidum in ore cordis prae- mon in amorc alienigenaruni mulieruin, per quas et
sensere, nihilominus quam nos, vel nihilominus a fide separatus est, n'ec resipiscere voluit, cura se-
quam spirilualem gratiam bonumDei verbum de quo mcl et ilerum diviuitus admoiiereljr (III Ileg. n).
ipse loquilur : c Eruclavit cor meum veibum ho- J_ic nec Aaron prolapsus inlelligiiur, dum ineiu po-
ntim (Psal. XLIV),» non dico secundum quod hoe puli seu volens ei placere, f_cil viltilum, qui ad pri-
veibum caro factum est (Joan. i), sed secundum mam Moysi vocem feeit poenilentiam (Exod. xx\n),
quod summum bonum incommutabile est, cujus sed prolapsus est Balaam per a\aritiam, qui mer-
participalione c.elera sunt bona verba, et hoc tale cedem iniquitalis amivit, dans consilium quomodo
verbum guslavcre, id est guslu cordis attigere, ut populus Israel Creatorem offenderel, oblitus qu.e
litilce saperel eis- seu verbum evangelicse prsedica- anlea prophelaveral et quae divinitus audicrat (Num,
1_75 COMMENT.IN EPJSTOLAS PAULI. — 1N EPIST. AD HEBR. 1574
xxn, xxni, xxiv). Pro nihilo eninr <_ux.itomnia, ut, A maiedicti,* etc. (Mattk. xxv.) Nondum est in male-
avaritise suse satisfaceret. -Petrus quoque non est dicto, sed proxima est illi, quia adhuc licct reverti;
prolapsus iti illa negatione, quia mox flevit amare, el nisi sibi caveat, prope est ut damnetur. Cujus
sed Judas et ipse per avaritiam in illa prodilione, consumtnatio, id est fiuis, _i in malo persevera\e-
quam diutius excogitavit, et post implevit, nec con- rit, duGelin combuslionem, ut sine fide comburan-
gruam inde pceniteuliam egit (Matth. xxvi, XXVII). tur,id est simul urantur corpus el anima. Haeie»
Religiosos ilaque, qui excogitato diu consilio ne- nus terribiliter et aspere loeutus est Apostolus, ut
quitiis se sponte subjiciunt, etin eis diutius perma- duras et torpentes Hebr_eoium mentcs ad poeniten-
nent, intelligimus prolapsos. Quales et in monaste- tiam et ad studia virtutum provocarei. Sed ne in
riis hodie sunt nonnulli, habentes quidem speciem desperationem terrendo prsecipitaret eos, et sic in
pietalis, virlutem autem ejus abnegantes, et ideu malo potius remanerefacerel, demulcel eos conse-
poenitenliam agere non possunt, quia de solo exte- quenter blandis sermonibus, et ad beiie agendum
riori habitu gloriantur, et sanctos se esse putant, hortalur, dicens :
quia sanclilatis indumentum portant. Recte ilaque « Confidimus autem de vobis dilectissimi meliora
de lahbus dicitur, quia impossibile est eos reno\ ari c elviciniora saluti, tametsi italoquimur.Non enirn
ad pceiiiteniiam, quia vel nunquam, vel raro quis- " « injustus est Deus, ul obliviscalur operis veslri el
quam eorum renovatur. Et Apostolus ila terribilem « dilectionis, quam ostendistis in nomine ipsius,
protulit sententiam, ut per terrorem excitaret ad « quia minislrastis sanctis et min.stralis. Cupi-
studia virlulum duras mentes Hebrseorum, qui post « iiins autem unumquemque vestrum eamdem
iiluminalionem et Spiritus sancti perceptionem re- « ostentare sollicitudinem ad-expletionem spei us-
lapsi fuerant ad pristina vitia. Non possunt, inquit, « que in finem, ut non segnes efliciamini, verunr-
reno\ari, sed sunt rursum crucifigentes sibimelipsh c imitatores eorum, qui fide et patientia hseredita-
Filium Dei, et ostentui, id est irrisioni habenles, « bunl promissiones. »
quia Chrislianilalem in seipsis exstinguunt et irii- Locutus sum, inquit, ut vos a peccatis relra-
'dent, in se enim crucifigunt Filium Dei et contu- herem, et desperationisx(-_0) melu facerem Cau-
meliae hahent, dum graliam ejus vilipendentes, in tiores. Cseierum confido de vobis meliora. Non
peccato jacent, et lales, sicut exposuimus, nequeunt hoc dico putando vos esse tales , sed limendo
ad poenitentiam redire, sed in sua pravitate perdu- ne sitis tales, terreo verbis ne ipsa re impleatis.
rantes, ad aeiernam mortem festinant. Nam e con- Dure loeuli sumus, sed confidimus de vobh
trario bona terra quaefruclum honum facit, aeternam - o dileclisshni, quos e. nhnia dilectione monemus
meretur benedictionem, et hoc est, Terxa, id est nonexaliquopiselalionisdebilo,eonfidimus,inquani,
xuens vel Ecclesia fidelium subjectorum, quse velul meliora, quam ut sitis ptolapsi, projferenles spinas-
terra excolitur vomere doctrinse, bibens imbrem et tribulos, el viciniora saluti, quam sunt ilii qui
praadicationis et gratiae ccelestis, id est quadam avi- nequeunt ad poenitenti&m renovaii et maledicto
ditale hauriens~.-nien.em ccelilus super se per ora sunt proximi. Meliorem de vobis confidentiam ha-
praedicaio.um; et hoc smpe, quia si raro venirel, bemus, lametsi ita dure loquimur terrendo et incre-
non sufficeret; si semper descenderet, vilesceret. pando. Deo de vobis confidimus, quia olim mulla
Terra, inquani, quse sicexcipit hunc iinhrem ei ge- operali eslis, pro quibus, si de malis poeuitentiam
-nerat kerbam, id est profei l bonam operalionem, egeiitis, henefaciet vobis Deus. Non enim injustus
opportnnam, id esl congruam illis a quibus colitur, est Deus, ut oblivhcatur operis vestri. Revera enim
id est prsedicatoribus, a quibus aratro doctrinse grandis esset injustitia Dei, si lantum peccata pu-
scinditur et innovatur, scilicet ut operalio subjeelo- niret, et bona opera non susciperet. Non oblivisce-
rum congruat veibis magistrorum, hoec terra accipit turoperis vestri, ut irremuneratum relinqual, quod
a Deo benedklionem,rid est augmentum virtutum in vestra bona feeistis communia sanciis, et dileclionis
hoc sseculo, et perpeiuam remunerationem in futu- D vestiae, qua opus illud iroplestis, quoniam sancto-
cum audit: c "
ro, Yenite, henedicti, etc. (Maltk. rum charitasincitavit cor vestrum, ut eis ministra-
xxv). > Hsec quidem terra benedicitur, sed illa qtise retis (Mattk. vi), quam dileclioneni non infructuo-
malas herbas gignit, maledicitur. Proferens aulem sam inlus occultatis, sed per opera bonajeris osten-
utvideantur spinas, id est graviora peccata, el tri- dislh ad exemplum aliis, nec bsec fecislis propte.
bulos, id est minora vel multipliciora ct aculius bumanos favores sieut hypocrilae, sed in nomim
pungentia, tribus enim acuminibus Isedit tribulus, ipsius, id esl ad honorem Dei, scilicet et ideo foras
reproba esl a Deo, cum et ipsa pluviara doctrina, su* in operatione eseteris ostendistis dileclionem quam
scipiat, et pro honis herhis tribulos et spinas ger- in corde retinebatis, ut lucerel lux vestra corani
minel. Reproba est, id estretro babens probitatem, hominibus, quatenus videnles opera hona, glorifi—
ut ille cui Deus ait: c Projecisli sermones meos re- carentnon vos, sed Patrem vestrum qui est in ccelis
trorsum {PsaL XLIX),I et proxima malediclo, 5d es. (Matth. v). Dilectionem opere demonstrastis, quia
Kternae damnationi, ut audiat: c Discedite a me, tninistraslh, id est humililer ut subdili et servi quss

{2-0) Forte lege::dum dumn»'ionh.


137S HERVEI BURGIDOLENSIS MONACHl 1S7_
nccessaria erant de vestris facultatibus impendistis ^ dubitalionis, quando eas Abraha. promisit el jura-
sancth qui sua posuerant ad pedes apostolorum et vit, et etiam omnibus Smitaloribus ejus in fide et
adhuc minhtrath illis, perseycranles in eodem opere patientia. Quasi dicat :ilnde potestis videre quoniam
bono. Unde scialis quia Deus hoc non obliviscetur, qui fidem et patientiam habent promissiones hsere-
sed remunerabit. His \erbis patet, quia superior in- ditabunt, quia Abraham qui piimus eas audire co>
crepatio et prsesens consolalio non ad perfectos pit, sic adeptus est eps. Namque Deus promittens
diriguntur, qui reliquerant onmia el habebant cor Abrahw, id est promissionem futurse glorisefaciens,
unum et aniniam unam (Acl. iv), sed ad cseteros, juravit, id est firmiter et immutabiliter stabilivit,
qiti saecularia relinquere noluere, et negligenter ac per semelipsum,id est per incomrautabililatem suam.
remisse vixere. Quos Apostolus per pauca bona Ideo juravit per semetipsum, quoniam neminemha-
quse fecere, allicil et recreat animos eorum alque buit sese majorem per quetn juraret, quia si esset
confortal.Yosquidem minislraslis etministratis,sed aliquid majus, per illui suse promissionis immobi-
tamen nblumus ut ab hac adhuc ministratione ces- litatem ostendisset. Juravit, inquam, dicetls .' 0
setis, quasi jam sufficiat quod hactenus egistis, sed Abraham, nhi benedicenste assidue in spiritualibus
cupinuis ul usque in finem in hac aclione perseve-^ filiis, qui erunt sicut stelloe, benedicum te iucre-
relis. Cupimus autem, id cst raagno charilalis affectu B mento virlutum et semper multiplicans le in carna-
desideramus uiiuinqtleinquevcslrum, ut nee uuus de- Ubus, qui erunt sicut arena, multiplicabo le in fu-
sit, sed omnes communiler studeatis ostenlare, id est tuia beatitudine. Ac si dicat: Nisi hocfecero, nemo
frequenter ostendere aliis exemplum, eamdem so./f- mihi amplius credat. Jiefeclus errim seimonis, \e-
eitudinem ministrandi sanctis, id est solertem cita- heinenliam indicat assertionis. Yel nisi benedicens
tionem, ut solerter et cito agatis; el non ad horam, te, id est ditans virtutibus, benedicam te, id est
sed usque in finem vitse ve.slrse,et hoc ad expletio- promovebo ut opereris juxla eas; et nisi multipli-
nem spei, id est ut quod speralis e_ toto impleatur cans, id est adhuc copjosiore virlutum abundaiula
in vohis in receplione beatitudinis __terns_, et ita le dilatans, multiplicabo te, id est in coslesli palria
cupimus vos usque in finem perseveranter mini- te multiplici remuneralione beabo. Deus ila jure-
strare sanctis, ut non segnes, id est sine igne effi- jurando promisit, et stc, quia Deus tam firmiler
ciamini, in hac sollicitudine, hoc est non silis tor- promisit, Abraham certus de promissione non sta»
pc-ntes, et igne sancti fervoris carentes, sed sine tim eam qusesivit accibere, nec contra Deum mur-
igne charitalis non silis, id esl sanctos quibus cor- muravil de dilatione, sed longanhniter ferens infer
poralia beneficia Iribuilis, diligere ardenter non multa adversa, et fideliler exspectans, landem ade-
omitlatis, verum sitis imitatores eorum, quibus mi- " pius est repromhsionen,, id est illud quod sibi pro-
nistratis, csslerorumque sanctorum, qui Imredila- missum fuit. Vel repronrissionem, quia in una pro-
bunl, id est hseredilario jure possidebunt promis* niissione multa sibi promissa sunt. Similiter ergo
siones, id est mulliplicia dona scmpitemse heatitu- qui fidem et patientiamusque in finem custodiunt,
dinis sepe promissa, et has oblinebunt non nobili- baereditabunt promissiones, ut dictum est. Posl hsec
late generis, sed fide et patientia, quia et fidem ipsis causa redditur, quare Deus in promissioiie jurave-
promissionibus adhibuere, et-patienter eas exspee- rit cum dicitur : Homines enitn per majorem sui
lantes, multa interim adversa passi sunt. juranl. Idcirco enim jjuravit Deus quia hominibus
« Abrahaenamque promiltens Deus, quoniam ne- loquebatur et hominesj jurant. In Deo enim ita fir-
i minem habuit per quem juraret majorem, juravil mum est solum promiltere. sicut et jurare. Sed
< per semetipsum, dicens : Nisi benedicens benedi- hominum incredulitatem voluit juramento certam
< cam te, et mulliplicans mulliplicabo te (Gen. reddere. Ob hoc autem^per se juravit, cummajorem
< xxn). Et slc longanimiter ferens, adeptus est re- non haberet, quia homines per majorem sui, id esl
< promissionem. Homines enim per majorem sui per majorem se jurant. Juravit enim per illtid, quod
« jurant et omnis conlroversiae eorttm finis ad con- j) invenire majus potuit. Homines juraut, et juramen-
< firmationem est jurameiilum. In quo abundaiitius" lum est finh omnis coiaroversim eorum, id est alter^
r volcns Deus ostendere pollicitationis baeredibus cationis, quando unus affirmat et alter negal, quia
< immobilitatem consilii sui, interposuit jusjuran- in juramento firiitur altercatio, et cst finis, valens
c dum, ut per dua3 res immobiles, quibus impos- ad confirmationem alterius parlis, id est ad .omni-
< sibile est mentiri Deum, forlissimum solalium modam certitudinem faciendam, quia postquam ju-
c habeamus, qui confugimus ad lenendam proposi- ratum est tunc utrique parti certunt et ralum est.
< tam spem, quam sicut anchoram habemus animse Et si homini qui mendax est, creditur per jurameiv,
c tulam ac lirmam et incedentem usque ad interiora tum, quanto magis Deo qui mentiri non potest? in
< velaminis, ubi prsecursor pro nobis introivit Je- quo, id est in cujus rei consideratione, hoc est quia
< sus, secundum ordinem Melchisedech pontifex considerabat juramento finiri omnem controversiam
< faclus in seternum. > et fieri confirmationemL inlerposuit, id est inter se
Exponit promissiones quas h__redilabunt qui fi- et hqmines medium, cui crederent, posuit jusjuran-
dem et patieotiam servant, illas scilicet, quas Deus dum Deus, vel inler promissionem et ipsius proniis-
fecit Abraha.. In quibus non relinquitur nobis locus sionis adimpletionem ppsuil juramentum. fpse dico,
1577 COMMENT.1N EPISTOLAS PAtJLl. - IN EPIST. AD HEBR. 1_/S
volens ex propna bonllate abundantius ostendereper Atumultuum
A terrenorum. Quod est 'dicere : Spes m
jurationem, quoniam abundanterperpromissionem, nobis similitudinem exercel ancho.se, qua. na\ero,
ahundanlius vero per juramenlum ostendit; \olens, ne ad scopulos frangatur, retinet et tutam facit ul
inquam, oslendere immobililalem sui consilii, id est non timeat submergi, atque firmam, ne vel titu-
sua. secretse rationabilis dispositionis, quas paucis bare pbssit. Et hicedentem dico hanC spem, id esl
est nola, quia\ix aliquis novit per fidem Christi nos sperando inlroduceniem usque ad interioia
saivari homines, etcuivel quibus volens ostendere velaminis, id cst usque ad ipsa coelestia et arcana,
hmredibuspollicitalionis, id est illis qui haereditario quae oculus non vidit, nec auris audivit, nec in
jnre et firmiter habiluri sunt pollieitationem, id est cor hominls ascendit (I Cor. n ; Isai. LXIV), qua,
promissionem frequenter faclam. Illis volens osten- nobis adhuc in carne viventibus sunt velata, id est
dere firnritudinem sui consilii, adhuc abundahlius ignorantioe nostrse velo tecta: et tamen nostra spes
per juramentum, tpiam sine juramento oslenderat, penetrat usque ad illa. Naulis arense quibus an-
interposuit, id est infer promissiones posuit jusju- chora figitur et hoerel; sunt teetse. nee videri pos-
randum, condescendens consuetudini hominum, ut; sunt et lamen naulse sunl in securitate, Iicet ilia
perfectius et cerlius crederent illud quod ipse de. ° \idere non possint, quibus anchorae brachia firmitcr
eis inimutabiliter ordinavit. Ideo juravitin promis-. adhsesere. SiC el nos in hujus sajculi fluctibus posili
sione, ut per duas res immobiles, id est per promis- cceleslia non videmus; et tamen illis ita per spem
sionem et juramentum, quse mulari non possunt, conjuncti sumus, ut nulld limoris incursu moveri
quibus ipse qui Deus esl, cogitur ul immobile fiatt possimus. Sed et hoc notandum, quia cum dicil,
consilium ejus, quia impossibile est meniiri Deutn, incedentem usque ad interiora velaminh, alludit lii-
id est ul ipse in his duabus rebus menlialur, cum_ storise, quse inter duo tabernacula velum fuisstj
nec iu aliqua re mentiri possit, habeamus in omuii •' narrat, quod inlerioris tabernaculi secreta velabat,
tribulatione forthsimum solatium doloris el anxie- in quo ponlifex semel in anno intrabat, et secretum
tatis. Vel per duas res immobiles, id est per hoc_. internse bealittidinis pr,_figui*abat. Vbi, id est in
quod Deus juravit et hoc quod per semetipsum, in_i quse interiora et seternse patrise secreta inlroivit se -
quibus duabus ipse non potesl mentiri, cum nun- cundum humanitatem Jcsus, id est Salvator noster.
quam mentiatur. Habeamus solatium fortissimum, qui secundum divinitatem ubique semper est, in-
id est quod nos in omni adversitale fortes faciatt troivit pro nobis, id esl pi*onostra salute. ut inter-
voleules ad boram pati, ut in seternum regnemus. pellaret pro nobis, sicut pontifex Sancta «anctoruni
Cum enim iribulationem palimur, si ad futuram[. r, r_ ingrediebatur, ut rogaret pro populo. Et introivit
glotiam nobis promissam respicimus, refrigerium(i prmcursor pro nobis, ul et nos post eum iliuc cur-
meatis et angustise miligationem in camino tribu- ramus. Cursor, quia nulla cnlpa eum impediviL
lationis babemus. Nos dico, qui dum nos tribula- Prsecursor, et tempore et dignitate. Pro nobhs, in-
tiones insequuntur, et omni genere impugnalionema troducendis. Ipse dico, factus a Deo ponti\ex, id est
appelunt, confugimus, id est exloto fugimus, add faciens nobis pontem et accessum ad Patrem per
spem fulurse quietis ac heatitudinis et gloriae nobiss hoc quod interpellat pro nobis, offerens obedien-
promissse lenendam, id est non pro adversis dese-:_ liam susepassionis, ac reprsesentans Pairi pio saluta
reudam, sed totis animi viribus firmiter tenendam... humani generis. Et hoc fn mlernum, quia non solum
Spem, id est-omnihus oblatam, vel propositam, idd quandiu prjesens saeculum manet, aul quandiu vivi-
est ab antiquis lemporibus in Abraham et cieteris is mus, sed eliam in futuro pontificis agit opus; non
palribus ad exemplum nobis in propalulo posilam._. lunc pro peceatis nostris offerens quae nalla erunt,
Ad quam spem confugit, quisquis spe beatitudinis is sed ut bonum quod in bonis operatas est, indeficiens
omnes tribulationes spernit, et utile nobis est ad ,d et stabile permaneal. Pontifex est, non s.cundum
eam confugere, ipsamque tenere, quam kabemus _s ordinem Aaron, sed secundum ordinem Melchhedech,
sicul anckoram, id est retinaculum et firmamenluran D I flui solus rex et sacerdos fuif, et ante circumcisio-
animm noslrae ne in mari hujus saeculi frangatur ]r netri functus officio, ut nOn gentes a Judaeis, sed
scopuiis adversitatum. Sicut enim anchora navem m Judaeia genlibus sacerdotium acciperent. Nec unclus
rctinet et (irmat, ne ventorum rabie et tempestaie _e oleo ut Moyses ins.iluit, sed oleo exsultationis et
maris insurgente suhmergatur, et ludibrium mansls puritale lidei. Nec animalia immolavit, sed pane et
et fluctuum fiat, sic spes noslra codeslibus infixa, a, vino sacerdotium Christi dedicavit. Patet ergo Chi i-
irrevocabiliter -sdhserens glorice quam desiderat, ,t stianos superiores esse Judssis, sacrificium mclius
animam fidelem tenet, et consolidat contra omnes es pecudibus habere, scilicet rationabile obsequium
hujusmodi impugnatioaes \elut conlra maris tem- ,__ quod ducit in ccelum/
pestates, et coufortat in suo pioposito, ne deficiat at CAPUT VII.
velut scopulis adversilatum et tribulationum fracta, ,a, c Ilic enim Melchisedech rex Salem, saeerdos Dei
et retinet ne mergaiur consentiendo iniquitati. Spem m c summi, qui obviavit Abraha. regresso a ca.de re-
dico, tulain, id est nihil timentem ac firtnam, id est
ist « gum (Gen. xiv), et benedixit ei, cui et decimas
inconcussam, ne sallem titubet. Spes enim.co.le- e- « omnium divisit Abraham, primum quidem qui
stium mentem solidat, ne concutiatur fluctibus us « interpretalur rex 'justitim, deinde auieiri et res
P-TROL. CLXXXI 59
1379 HERVEI BUR.GIDOLENSISMONACHI ICS.
« Saiem, quod est rex pach, sine patre, sinematre, A dare, ac prius ad illum a quo benedictionem acce-
« i.ine genealogia, neque initium dierum, neque pturus erat, quam ad domum suam declinaret. Cui
« iinem vitse habens, assimilatus autem Filio Dei, triumphalori non soluni obviavil Melchisedech, sed'
« manet sacerdos in peipetuum. » et benedictionem dedil. Abraham vero, accepla be-
Poslquam illos Apostolus monuit ut ad perfectio- iiedietione, divisit illi decimas omnium quse secum
nem promoverentur, quatenus illius grandis et in- adduxerat a csede regum. Per Loth, qui amissis
terpretabilis sermonis capaces effici possent, et ad bonis in captivitatem ductus est, designalur anima
[hoc] multis verbis eos sollicitavit, iterum redit ad vifiorum pondere per quinque sensus corporis in-
propositum, et ad illum grandem sermonem de pon- curvala et domino adversarise potestatis mancipata.
tificio Cbrisli, ut seilicel piseferreipsumpossitomni- Cujus vincula nititur Abraham solvcre, cum ralio
hus ponlificibus Yeteris Testamenti, et ila paulatim captivitatem animse recognoscens, armat se scuto
accedat hoc ad ostendendum, quod carnales obser- fidei et galea spei ae gladio verbi Dei; et assumpta
vationes cessare debeant per translationeui sacerdo- virtulum quasi vernaculorum calerva, cuneos vilio-
tii. Et prius exponit quos ordo prsecesserit in Mel- rtim viriliter aggreditur; et lam diu pugnat, donec
chisedech, el quomodo juxta ordinem ejus Chiislus superatis hoslibus animam liberet. Peremptis regi-
sit factus poniifex in a.lernum, ut exposito et com- " bus, Abraham reducens Loth, gaudens redit adpro-
mendato ordine Melchisedech, appareat quam di- pria, inveniens Melchisedech in itinere sibi obvian-
gnum sit sacerdotium Christi, quod tam magnum tem, et sacros cibos qfferenlem ac beiiedicenlem,
est, ut saccrdotium Melchisedech illud praemonstra- quoniam exslinclis viliis_, rationalis vigor animam
verit ndn sicut sequale, sed sicut umhra, duro enim liberatam redueere festinat ad, paradisi gaudia et ad
magna umbra praecessisse ostenditur, ipatet satis domum ccelestis patriae •.sed priusquam llluc perve-
quod magna veritas corporis sequatur. Quasidicat: niat verum regem et sacerdotem Christum reperit
Becte pontificium Christi comparo ordini Melchise- obvium et offerentem sihi cibum et potum corporis
dech, quia hic Melchhedech fuit rex Salem. Salem et sanguinis sui, ac benediclionem eoelestis graliae,
autem non (ul Josephus (231) et plurimi nostrorui_ id est incrementum virlutum tribuentem. Occnrrit
arbilrantur) credaihus esse Jerusalem, sed oppidum enim Lelus vlctoribus vitiorum, ut excipiat eos et
juxta Scylhopolim, quod usque hodie appellatur Sa- sacris alimentis reficia.; et benedicit, id est promo-
lem, et ostendilur lbi palatium Melehisedech, ex vet et n.uliiplieat in virtutibus, et augmestat donis
magnitudine ruinarum veterem ostendens magnifi- spiritualibus. Nec nisil victor quisquam cibos ejus
centiam, de quo et posterius in Genesi dicitur : Q ( debet accipere, quia nullus ut ad eucharistiam ac-
c Yenit Jaeob in Socoth, et transivit in Salcm civi- cedat, debei prsesumere, nisi prius reges contra
tatem regionis Sichem (Gen. xxxiif); » Narn et quos pugnat, devicerit,j id esl vitia quse pugnave-
Abrahae revertenli a caede hostium, quos perseculus runt in se, Domino adjuvante superaverit, alioquin
est usque Dan. quse nune Paneas appellatur, non judicium sibi manducatjet bibit (I Cor. n). Abraham
Jerusalem sed oppidum metropoleos Siehem in ili- autem decimas omnium qua. hostibus abstulerat,
nere fuit, de quo et in Evangelio legimus : «Erat dedit sacerdoti Melchisedech. Sic et unusquisque
autem Uoannes baptizans in Ennon juxla .Salem fidelis posl victoriam sus. pugnae gaudens Chrislo
(Joon. 1). » Cujus urbis rex fuit Melchisedech, fuit decimas offert, id estl omnlum bonorum operum
et sacerdos, ut regnum et saeerdotium Christi prse- suorum perfectionem et virtulum consummationem
iiguraret, qui et nos fecit esse genus regale et sacer- divinae gratiae ascribit. i Si quid autem imperfeclum
dotale (7 Petr. n). Sacerdos fuit, non idoloruin, sed et minus idoneum in se viderit, hoc sibi relinet,
Dei, quia licet esset gentilis, et non de genere Ju- id est sibi deputat. Denarius enim ultra quem non
da_orum, lamen erat sacerdos Dei; non Jovis aut progreditur numerus, sed replicalur, perfectionen.
Apollinis, sed potius summi Dei omnium Creatoris, designat, sicut et novem partes quas Abraham sibi
qui est super omnia; et Chrislus est sacerdos Dei 1Dretinuit, imperfectionem demonstrant. Quidquid
Pairis, qui hostiam sui corporis et sanguinis semel enim primum et optimum est ac perfectum, desi-
obtulit in eruce (Joan. xi*.), sicut et Melchisedech gnatur per denarium, in quo prius consummatur
panem et vinum legitur obtulisse. llle dico, qui ob- numerus. Et omne qiiod pr_ecipuum est in nobis
viavit, id est obviu. processit Abrahm regiesso a atque perfectum, Deo attribuendum est, quidquid ,
cmde regum, quando fuit majoris dignila lis ha- vero imperlectum, nobis est ascribendum. Primum
bitus apud homines, ld est in ipso i Iriumpho, 'quidem, etc. Notat Apostolus ipsa verba, ul ostendat
cum regrederetur non a fuga, sed a caede, non omnia ista in Chrislo esse eo ordine, quo prseces-
unius, sed mullorum regum. Hinc enim magna di- sere in Melchisedech. Qui primum quidem interpre-
gnitas Melchisedech ostendilur quem Abiaham, pe- tatur rex justitim, sed deinde etiam rex Salem, quod
regrinus in illa terra tantae dignilatis intellexit, ut est rex pacis. Quod Chr,isto bene congruit, qui paci-
dignum judicaret ad illum qui rex et sacerdos erat ficat quse in ccelis et quae in terra sunt (Colos. i),
accedere (23-), et de omnibus spoliis decimas illi qui suos per justitiam regit inter procellas sseculi.

(251) Lib. i Antiq. c. 1. (_32) Lo.us obscurus.


— ~
4581 CK.M-.EN_.1N EPlSTOLAS PAULI. IN EPlSt. AD HEBIt '1-8.
ac in eorum justis conversationibus regnal, et post A A successeril. Sed de Melchisedech non .egitur quo_
in aeterna pace non desislit eos regere et in ipsis aliquando mortuus sit vel sacerdotium perdiderit.
regnare. Primum enim Melchisedeelrnobis est, de- Moyses enim Sicut mortem ejiis tacuit, iia eum ali-
inde rcx Salem; quia prius regit nos in jusli.ia, post quando fuisse vel amisisse sacerdoiium suum mi-
reget injjace. Primo regnum juslitise nunc in nobis nime reiubt. Manet, ergo 'sacerdos in perpetuum
assequitur, et deinde post hanc vltani regnum pacis quia saeerdotio ejus nullum aliud sacerdolium suc-
in nobis setemaliter quietum possidebit» Melchise- cedit, nl Levitico; sed ejus institutio quandiu mun-
dech dico, sine patre, sine matre. Non quod absque dus steteril, permanebit. Nam ipse panem et \inuin
patre el .malre fuerit, ,eum Clirislus quoque secun- obtulit Deo pro Abraham, et quotiJie panem et vi-
dum utramque naturam el palrem habuerit et ma- num Deo sacerdotes offerunt pro salute fidelium;
trem, sed etiam quod subito introducalur in Genesi atque panis ipse el vinun/fiunt corpus et sanguis
occurrisse Abrahsa revertenti a caedehostium (Gen. Christi, ae permanenl in xternum, ita ut vitam seler-
xiv), el nec ante nec postea nomen ejus feratur nam digne accipientibus conferant. Propter ista
ascriplum. Unde et sine genealogia dicilur esse, cum recte dicitur Melchisedech manere sacerdos in per-
fortassis uxorem et filios habuerit, et per initium, petuum, quia nullus alius rilus inslituetur, per
necfinem habuisse, cum sine~ dubio et iriitium per B quem ejus oblatio tnutetur, et quia Christum de-
jnativilalem babuerit, etper obitum finem. H_senim signat perpetualiter interpellantem pro nobis.
omnibus carere dicilur, quia nihil horum in eo c Intuemini autem quantus sit hic, cui et deei-
Scriptura loquilur. Yel genealogia est prseceden- c mas dedit de prsscipuis Abraham patriarcha. Efc
tium Patrum narratio, qua iste caret, quia ex qui- c quidem de filiis Levi sacerdolium accipiente.,
bus paltibus descendat, non inveniluivquoniam c mandatum habent decimas sumere a populo se-
Spiritus sanctus altiori consilio voluit hoc de eo re- < eundum legem (Nutn. xvm), id esl a fratribus
'
licere, ut figuram Domini per omnia gereret. Cliri- < sriis, quanquam el ipsi exierlnt de lumbis Abra-
slus enim slne patre secundum carnem est, quia « hae. Cujus autem generatio non annumeratur in
sine virili admislione natns est ex virgine; et sine < eis, decimas sumpsit ab Abraham .Gen. xiv), et
matre est secundum divinitatero, quoniam illa inef- < hunc qui habeba. repromissiones, benedixit; sina
fabilis genilura manet in seternitate, et est sine ge- < ulla autem contradiclione, quod minus esl, a me-
nealogia, id est sine generatione filiorum, quia fi- < liore benedicitur. »
lios cariiis non habuit, sed sine sobole, sine aliqua Immoratur Apostolus in commendatione dignita-
successione carnali permanet. Sive quia patres ali-1_ tis Melchisedech, prseferens eum Abrahse, quem Ju-
quos in di\initate non habuit prsecedentes, neque dsehextollunt et de quo gloriantur, quem^Christo
iniiium dierum, neque finem vitm habens, sed co- prseponerevolunt, dicentes : c Nunquid tu majores.
teternus Patri existens secundum divinilatem. Hic palre nostro Abraham ? (Joan. vm.) > Quasi dicat :
quoque notandum est, quia dum Melchisedech sine _.x supradictis vidistis qualis fuerit Melchisedech.
patre el sine matre dicitur esse, saeerdotes Novi Te- Sed nunc inluemini, id est interius considerata
stamenli non pro parentum-iiobilitate sed provilae quantus sit hic. Intuemini, id est interiori visu cum
suae merito sunt eligendi; nec attendendum quos magna diligentia, utpote magnum quid inspicite,
parentes habueriiii, sed cujus meriti sint. Sed et quanlus, id est quantae dignitatis et sanctilatis as
sine genealogia esl Melchisedech, quia Novi Tesla- perfectionis sit hic intelligendvs, cui uon solum muh
menti sacerdotes et ministri altaris uxbres habere tas alias venerationes, sed et dechnas dedit Abra-
non possunt. Quas si habere voluerint, profiteantur ham qaie&tpatriarcha, id ess princeps patrum, cu*
se esse sacerdotes Judaicae institutionis, non Chri- jus sanctitatem patres imilali sunt. Et non de vilio-f
stianoe. Nec initium dierum, nec finem vitae habel ribus, sed de prmcipuh ac melioribus dedit ei deci-
MelGliisedech,.quia sacerdotium ejus, id est sacer- mas/velut de equis, vestibus, loricis et aliis, quas
dotiumChristi etEcclesia,, est aeteinumet in prseter- D prsecipua videri poterant inter caetera. Unde maxi-
ilum et in ftiturum^ Sacerdotium autem Aaron, id musapparet et inaestimabilis magniludinis esse, eui_
est populi Judaeorum, et principium hahuit et fiuem. pater aliorum patrum decimas dedit, in quo selonge
Sed sacerdotium Christi principio caret et fine, quia inferiorem illo esse reputavit, et illum meliorem,
eleeti sumus in ipso ante mundi conslitutionem, et; cui meliora et prsecipua offerebat. Melchisedech, ut
sine fine pro nobis interpellat (Ephes.i). Talis et; dixi, decimas ab Ahraham accepit, in quo prsefer-
tantus est Melchisedech, sed in omnibus his quse> tur Abrahse, et ita cunctis' filiis Levi. id est sacer-
dicta sunt, assimulalus est Filio Dei, quoniam ini dotibus veteris legis. Et quidem taliter apparet
omnibus gessit umbram .verilalis, quse in Chrisfoi quantum ipse prseemineat cunctis illis sacerdotibus,
lucet, et manel sacerdosin perpeluum, non quod ad- quia non omnes filii Levi, sed qtlidam de filih ejus
huc \ivens sacerdolio fungatur, sed quoniam Scri- accipientes sacerdotium per electionem el consecra-
ptura finem sacerdolii ejus non narrat (Num. xx). tionem aliorum, habent mandalum sumere decimas;
Nam de -al.is sacerdotibus legitur quando inorluii nou enim aliter auderent. Mandatum istud habent
sunt, el quod alii loco eortim successere, sieut dei secundutnlegem,idest secundura legis institutionem,
Aaron invenitur qualiter obierit, et quis ei ponlifex. sine cujus auctorllate nunquam prsesumereiit. Unde
)
1583 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI f 158.
secundum legem, id est non aliter quam prsecipit A est sacratior, non benedixit eum, sea decimas ei
lex, scilicei, ut nec plus, nec minus, nec alio modo dedit, ut minor majori. Abraham ab eo percepit
accipiant, quam in lege decrelum est. Accipiant a benedictionem, sed sfne uila contradictione verum
populo Hebrseorum, id esl a fratribus suh, 'hoc est, est, quia illud quod mirius esl, benedicitur a majore
ab hominibus cjusdem dignitate superare, nisi quia vel a meliore. Nerao er.in contradicere potesl huic
erant sacerdotes constituti in lege. Tanta est enim rationi, sed omnes hoc constare novere, quia omne
excellenlia sacerdotii, ut eliam similes genere, quod henedicitur, minus est benedicente. Omnis
multo amplius digniores sint fratribus suis. Deci- enim qui benediclionem ab aliqua suscipit, in ipsa
mas, inquam, sumebant a populo, non tamen mi- susceptione probalur espe minor. Sed Ahraham, ut
nori, ut erant proselyti, s^d a fratiibus suis secun- ^aepediclum est, benedictionem suscepil a Melchi-
dum carnem non inferioribus; quanquam el ipsi fra- sedech in tempore majoris suoedignilatis, dum cum
tres qui eas dabant, exierint de lutnbh Abrahm, id triumpho rediret e prselio. Ergo minor esse non
est descenderint de propagine Abrahse; hoc est, potest negari: et si typus Christi, id est Melchise-
quamvis et saccrdotes et popultts ejusdem dignita- dech major est promissiones habente, quam esi ipse
tis essent in origine generis, tamen prseceplione le- Christus!
gis et aucloriiale populus cogebatur ut eis decimas « Et hic quidem decirnas morientes ho.nines acci-
persolverel, sed Melchisedech a nitllo homine acce- « piunl, ibi autem coni.estatur quia vivit, ct ut ita
pilbfficium sacerdotale vel consecrationem, neqtte c diclum sit, per Abraham et Levi qui decimas ac-
praeeeptum habuit ut decimassumeret, velabaliqui- c cepit, decimatus esl, adhuc enim in lumbis patris
bas exigeret, et cum filii Levi non a minoribus, sed « erat, quando ohuavit ei Melchisedech. >
a coissparibus, ulpote a fratribus decimas accipiant, Et adhuc alia ratione intuemini dignitatem Mel-
iste ab Abraham accepit, non ut a compari vel fra- chisedech, quia hic quidem, id est in hoc loco Scri-
tre, sed ut a minori, quia non fuit ex illa progenie. pturse, ubi agitur de Le\iticis sacerdotibus, acci-
Non enim Abraham inehcumciso alienigenae deci- piuni decimas homines morienles, id esl ad mortem
mas dedisset, nisi excellenliorem esse sciret, in quo quotidie per multas miserias vergentes ; hoc esl, de
et Levitici saceidoles decimas ei persolverunt. Filii iilis loquitur Scriptura bicul de hominibus, quorum
Levi sumebant a frairihus, sed ille cujus generatio, alii moriuntur, et alii succedunt; sed ibi, id est ubi
id estposteiitas iiliorum, quia nulla est, vel eliam sermo est de Melchisedech, coiiiesiatur. Sciiptura
si esset, non annumeratur in eh, id est in filiis Levi, quia ipse vivil, dum de vila ejus loquitur, et de
nec aliquam consanguinitalem habere cttm eis re- „ morte nihil dicit. Per quod digtiior omnibus aliis
fertur, decimas sumpsit ab Abraham. Quem sic per sacerdoiibus suflicienler oslenditur. Conlestatur
omnia supera\il, ut nulla vis esse facla possil intel- enmi , id est simul tota ilia Scriptuia quse de
ligi, quando llli Abraham decimas ex omnibus pet- eo est, testatur, quia vivit. Et cum fihi Levi sint
solvit, sieut populus Judaeorum-quadam vi et neces- niorientes, et iste vivens, apparet quis sit prse-
1
sitate coinpellebatur dare suis decimas sacerdotibus. ferendus. Et alio adhuc modo patet eum esse majo-
Horum sensus ila breviter panditur: Tali modo pa- rem filiis Levi, quoniam Levi qui decimas accepit,
tet Melchisedech dignioiem et majorem esse filiis ipsi Melchisedech decimas persolvit, el hoe esi,
Le\i, quia ipse ab Abraham majore omnibus illis quia et Levi, id est illa tribus Levitica, unde sa-
decimas sumpsit ul a minori, Levilicus aulem ordo cerdotes Deus elegit, et ille quoque eleclus ordo,
non a minori se, sed a fratribus accepit. Nam si qui decimas ab oninibus aliis accepit decimalus est a
Levilici sacerdotes eliam paribus genere, id est fra- Melchisedcch, id est decimas ei persolvit, et hoc p.r
tribussuis piseslantiores erant sacerdolii consecra- Abraham, non enim proprie in sua persona Leu
lione el legis institutione, quoniam decimas ab eis decimas dedit circumclsus sacerdos ineircumciso.
accipicbant, tunc Melchisedech dignius prsefertur Sed ut ita dictum sit conslans, non per se decimatus
Abraha., a quo decinias accepit quasi sacerdos a D est, sed per medium, id est per Abraham patrem
laico, et filiis Levi quos in ejus lumbis decimavit. suum, Adhuc enim eral in lutnbh paliis ipse Lev;,
Non tamen Melchisedech el Ahraham ejusdem ge- pater saceidolalis prosapia., id est nondum exierat
neris esse legunlur, ut vel in genere pares esse inde secundum genituram, quando Melchhedechob-
possint. Et si Melchisedech qui fuit signum et viavit Abrahm. Et ideo lotus ordo Levitieus ipsi Mel-
umbra, prsefertur Abrahae et omnibus Leviticis sa- chisedech astriclus esl in eodem debito et eadem
cerdoitbus, quanlo magis Christus qui est veritas suhjectione, in qua Abrabam pater ej-is. Adbuc
et corpus? Dixit quia decimas sumpsil ab Abraham, euim ununi quid eratj Le\i cum illo, quoniam
.. etiam benedixil eum, per quod magna ejus ex- posl genilus esl ab ipso. Et ideo "necesse est ut
cellentia declaratur, qui lam magnumpatriarcbam, eidem subjiciatur, cui subjectus est pater ejus aii-
qm habebai, hoc est qui tam firmiter credebat ac si lequam illum genuisseiJ Unde patet sacerdotium Ju-
jam haberet repromissiones, id est iteratas ad se dseorum esse subjecluui sacerdotio Christianoruni.
divinitus promissiones, benedixit, id est sacravit, Deeirnatus est enim Levi per Ahranam a Melcbise-
hoc est, illum benedixit, cujus Deus benedictionem dech, quoniam adhuc [in lumbis patris erat aeci-
repromiserat. Cujus benedictione Abraham faclus mas dantis. Nam sicui kdam peccante, qui m lum-
1585 COMMENT. IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD HEBR. 1.8.
bis ejus erant, peccavere; s:c Abraham decimas A Si consummatio justitiss sicut Judari putahant, erat
dante, qui in lumbis ejus erant, decimati sunt. per sacerdotium Leviticum, ergo poslquam illud ve-
Sed hoc non sequitur in Christo, quamvis esset in tus daret consummationem, quid adhuc necessarium
lumbis Adaeet Ahrahse, quia non seeundum concu- fuit, id est quid causse, quid utilitatis exstilit dici a
piscenliam carnis inde processit. Non enim et ille Deo per Bavid surgere alium sacetdotem, dum cane-
ibi decimatus est, cujus caro inde non fervorem ret: « Tues sacerdos in aslernum secundum ordi-
vulneris , sed maleriam medicaminis traxit. Nam nem Melchhedech (Psal. cix), > et non diceret secun-
cum ipsa decimalio ad prsefigurandam roedieinani dum ordinem Aaron ? Ilic esl enim verus sacerdos,
pertinuerit, illud in Abraha. carne decimahatur quia et a peccato liberat, et omnem juslitise con-
quod curabatur, non illud unde curabalur. Et ila summalionem prsestat, quod illi facere nullatenus
Christus non est inferior Melchisedech, quia non valebant. Ideo necesse fuit, ut post illos adhuc alius
est decimatus ali eo, sicut Leviticus ordo, qui ei surgerel, et secundum ritum et secundum mores.
per Abraham decimas solvit. Eadem namque caro Populus sub sacefdolio legem accepit el tenuit, et
non Abraha. tantumysed ipsius primi hominis, si- illud vetus novo sacerdotio venienie mulalur. Unde
mul habebat et vuhius prsevaricationis et medica- et lcgem similiter opoi tet mutari. Nam translato sas-
mentum vulneris. Yulnus praevaricalionis in lege B ceidotio in novuni sacerdotium, necesse est ut et le-
membrorum repugnante legi mentis (Rom. vn), quse gis translaiio fial inuovam observationem. Quia enim
per omnem inde propagatam carnem seminali ratio- simul utraque et ah eodem et sub eadem sponsione
ne quasi transcribitur; medicamentum autem data sunl, necesse est, ut quod de uno dicilur, de
vulneris in eo , quod inde sine opere concupis- allero inlelligalur. Neque enim lex sine sacerdoti-
centise in sola matcria corporali per divinam _. bus, qui eam faciant, potest manere, sed destru-
conceptionis formaliorisque ralionem de virgine cto sacefdotio, destruilur ct lex quae non nisi sub
sumptum est, propter morlis tine iniquitate con- eo slare valet. Sed destructum sive translatum est
Eort um , et resurrectionis sine falsitate exem- saeerdoiitim.
plum. « -ii quo eninf hsee dicuntur, de alia tribu esvde
« Si ergo consummatio per sacerdotium Leviti- « qua liullus aliario prsesto fuit. Manifestum est
< cutii erat, populas enim sub ipso legem accepit, c enim, quod ex Juda ortus sil Dominus noster, in
« qnid adhuc necessarium fuit secundum ordi- « qua tribu nihil de sacerdolibus Moyses locutus
< nem Melchisedeeh alium surgere sacerdotem , c est. Et amplius adhuc manifestum est, si secun-
« et non secundum ordinein Aaron dici?Translato c dum siaiilitudinem Melchisedech exsurrexit ahus
< enim saeerdotio', necesse est ut legis translatio ^G c sacerdos, qui non secundum legem mandati^car-
« fiat. > < nalis faclus est, sed secundum virtutem vitse in-
Praetuli. hactenus sacerdolium Christi, quod est < solubilis. Contestatur enim, quoniam lu es sa-
secundum ordinem Melchisedech, Levitico ; et nunc « cerdos in scternum secundum ordinem Melchi-
additqttod sacerdotium Christi Leviticum destruat, c sedech. >
quo destructo, necesse sit et legem destrui secun- Ostendit translalum esse sacerdotium, ut sic se-
dum carnales observantias. Ac si dicat : Quoniam quatur et legis translationem esse factam. Yere sa-
superius dictum esl : Christum esse sacerdotem se- cerdotium est translatum, quoniam et in aliam iri-
eundum ordinem Melchisedeeh, et omnes legem ha- bi_ra, et in alium ritum. Nam ille in quo, id est in
Jbenles noverehoc esse futurum, ergo quid necessi- cujus consideratione hmc dicuntur, scilicet Domi-
" tatis
exstitit, ut non juxta Aaron, scd juxta Melchi- nus Jesus propter quem commendandum has dispu-
sedech surgeret iste novus sacerdos, sub quo per- taliones facimusv non ex tribu Levi, sed de alii
feela daretur justitia? Si consummalio, id est per- tiibu est, de qua nullus prmsto fuit unquam altario,
fectio justitise erat, id est dabalur vel fiebat, per id est, nec minor, nec roajor quisquam ex illa
sacerdoiium Levilicum, cur alio ordine novus adhuc _ tribu secundum legem ad altarium accessit, ut roi-
n
sacerdos prophetatus est surrecturus 1 Nam si Le- nistraret sacerdolali "jure. Vere novus isle sacerdos
viticura sacerdotium , ttt Judsei putabant, consum- qui ssternum habet sacerdoiium, dc alia ttibu esf,
mabat, frustra surgeret alius seeundum Melchise- nam de Juda. Et oportebat ut evacuaturus sacrifi-
dedi. Sed surgit alius, et non frustra, cum divino eia, qua. secunduni ordinem Aaron in sacerdotio
sit prseimntiatus oraculo. Ergo illud non consum- Levitico fiehant, de alia tribu essct, noh de Levi-
mabal. Sed cur consummare videretur, in.erponitur tica, ne ad ipsuro sacerdolium quod temporaliter
causa : populus enhn sub ipso legetnuccepit. Nanl umbra erat futuri, pertinere vidcretur mundatio
quia sub illo sacerdotio data fuit lex, in cujus ob- peccatorum, quam ipse oblatione sui veri sacrificii
servanlia consummatio putabatur esse, ideo pu- fecit.Dealia tribu est. ^smmanifestumieslquod idem
tabatur consummatio per sacerdotium, quoniam Dominus noster ' orius sit ex Juda, id est ex tribu
lex et data est sub illo , el administrabatur per Juda, nt eadein sit sacerdotalis et
regalls, ut fuit
ipsuro, sed non erat per ipsum consummatio. Nam Melchisedech rex et sacerdos. In qua tribu Moyses
si hoc esset, nunquam alius sacerdos nikil de sacerdolibus est loculus, id est non dixit u.
qusereretur,
qui alio ordine consummationeni daret, et hoc esl * aliouis de ea sacerdos esset, vel aliquid sacerdotalts
.587 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI | _5_g
haberet. Quia ergo Dominus Jesus qui de alia tribu A erat lex, quae sine auxilio gratiae neminem justitt-
est, sacerdolium accepit, patet quia translattnn est care poluit. Et erat inutilis, id est veram utiliiatem
sacerdotium, nec in tribu Levi amplius manere po- conferre non valens, quia iegnum ccelorum suis
test, et ita carnales observanliae sub iilo dafse, sta- cultoribus dare non potuit, et nunc est inutilis om-
lum ulterius habere nequeunt poslhoc._ Dedi, in- i*ino, id est nihil prorsus utilitatis confercns, imo
quit, superius rationem satis manifeslam, et con- perniciosa, si post advenlum Christi servetur.
venientem, et adhucpraeter islam dico aliam, ex qua Vere propter infirmitatem reprobatur, quia ni/«7, id
amplius erit manifeslum et evidens omnibus quia est nullum hominem adduxil lex ad perfectum, id
translalum est sacerdolium. Manifestum enim e_t est ad perfectionem. Nam, elsi aliqui perfecli sub
per tribum esse translatum, etamplius adhuc tnani- ea fuere, non tamen ex ea perfeclionemjhabuere,
festum est per ritum, quia haec esl manifeslior et sed cx gratia. Lex eniimetsi aliquid fecit, non la-
iirmior probatio, amplius, id est largius et eviden- men plenc justificavit. Nam neque regnum peccati
tius manifeslum est, saceidotium esse translatum, ex toto potuit everferej nec perfectam innocentiam
si alio ritu obsorvatur, videlicet sf secnndumsimili- aut perfectam justitiam dare, nee vitam selernam
tudinem Mclchisedechexsurrexit alius sacerdos, id acquirere, sed lantum jbona temporalia promiltere.
est si Dominus Jesus ex.ra omnes alios surrexit, ut B Nam timorem mortis incussit, non amorem justitiae
oblatione sua mundaret populum suum ab omnibus dedit, nec in inlimo cordis regnavit, licet In operi-
peccatis, quod nullus alius facere potuit; et quem- bus foris custodila sit. i Et ideo jtire reprobaia est.
admodum Melchisedech Abrahae panem et vinum Illa quidem reprobalaiesl, sed loco ejus fil inlro-
sacralum dedit, ita et hic discipulis suis in eisdem ductio meliorh spei, id est cor nostrum penetrat et
speeiebus corpus et sanguinem suum dedit. Qui in illud introducitur, ut in eo regnet gratia novse
non est faclus sacerdos secundum legem mandali legis, qua? nohis speni vilse selernsetrihuit, qttain
carnalh, id est seoundum quod lex carnaliter man- lex antiqua dare non poluit. Illa enim pronriltebat
dat, quia non est unctus in sacerdolem oleo male- temporalia, hsecpollicetur seterna. Et hsecvirlutum
riali, nec carnalia pro ejus ordinatione sunt oblata consummationem largitur, quse facit hominem spe-
sacrificia, sed secundumvirtutem vitm insolubilh, id rare non sospitalem, quse cilo transeat; non copiam
est selernae, quse uec solvi, nec corrurapi vel de- temporalium divitiarum, nonmullitudinem filiorum,
slrui potest quse per Spititum sauctum datur, quo sed polius ~vitam seternpm, salutem indeficientem,
Christus in\ isibiliter esl unclus in sacerdotem. Et Deum omnia in oranibus existentem per quam spem
vere secundum virtutem vitsa insolubilis eslunctus proximamus ad Deum, quia dum lerrena despicinius,
^
sacerdos, quia in seternum manet. Nam contestatur, etcceleslia appetimus,jmenteDeo propinquamus, et
id est simul propheta vel Deus Pater mecum lesta- ejus imaginem in nobis reformamus, alque illi in-
tur quoniavt tu os sacerdos in mlernumsecundumor- haerere cupimus, ut unus cum eo spiritus efficiamur.
dinem Melchhedech. Introductio fit melioris spei, et quanlutn esl, id est
c Reprobatio quidem fit prsecedenfis mandati quam magnum et quam mirabile est, quod non sine
• propler infirmitatem ejus et inutilitatem. Nihil jurejurando fit, sed cuni jurejurando. Dum enim,
< enim ad perfectum adduxit lex, inlroductio vero Deus jurat Christum esse sacerdolem in seternum,
c melioris spei, per quam proximamus ad Deum et qui sine finepro nobis interpellet, cum jurejurando
c/quanlum est, non sine jurejurando. i spem nohis dat melioreni.
Dederat rationes cur sacerdofium sit translatum, c Alii quidem sine|jurejurando sacerdotes facti
etnunc similiter, ut consequenserat, profert causam c sunf., hic autcm ciim jurejurando per eum qui
et ralionem translationis legis, dicens : Reprobalio c dixit ad illum : Juravit Dominus et non poenite-
quidem fit prcecedenthmandati, id est prisca. legis «biteum, lu es sacerdos in sefernum. In tantum
propler infirmitatem, id est debilitatem et imbecilli- « melioris teslamenti sponsor factus est Jesus. >
latem ejus. Ostendendum enim erat, curvetusman- -. Magnum est, quod talem spem nobis Deus in sa-
datum quod carnales cseremonias observari praece- cerdolio Chrisli cum juramento dedit. Nam alii
pit, reproharelur, cum Deus illud dedisset, etnovum quidem, id est Levitici sacerdotes longe ab eo di-
subslitueretur. Ideo scilicet fit reprobalio, id est re- screli, facti sunt sine jurejurando, quasi quando-
pudiatio praecedeniismandati, quja infirmum erat et qtte mutandi, sed hic. id est qui nunquam mulan-
invalidum. Nam ut sit locus gratise sequenti, repro- dus erat, faclus est cum jurejurando per eum qui
batur mandatum prseeedens. Quod ideo prsecedens omnia potest, id est per Deum Patrem, qui jttrando
dicitur, quia aliud erat seculurum. Yetus eirim dixit ad illum : Tu esI saceidos in mlernum, hsecest
p.-secessit no\um, sicut umbra corpus. Sed sicut sententia. Sed ut magis ostendat Deum jurasse, in-
veniente cprpore, umbra prseterit et in nihilum \er- terponit ipsa verba proplielse hoc asserentis : Jura-
tittir, ita vetus mandatum venienle novo. Nam in- vit Dominus, id est inconcussa veiitate firma\it, _.
firmuin erat illud mandatum carnalium observan- non pcenilebileum, id est hoc sacerdotium nulla
tiarum, id est non sqffieiens per seipsum juslifica- ratione muiabit. Neque enira sicut hominem poeni-
tioneni dare; hoc enim quod per se solum justa letDeum. SedDei diqifurpoenilentia, qusevisab illo.
1
adimple,renon patesf, infirpiuin judicatur. Et talis instituta. rei cujusqqe mutatio, qme credebatur esse
4589 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD HEBR. 4590
mansura. P.roinue cum dicit, non pcenitebUeum, tu Alutemillis quorum est pontifex, dare, non ad tem-
es sacerdos, etc., satis oslendit eum pcenituisse de pus, sed inperpetuum. Hicevidenter apparel insi-
institutione prioris sacerdotii, hoc est, mufarevo- pienlia eorum, qui putabanl Christum sine carnali-
luisse sacerdolitim quod constiluerat secundum or- bus observanliis ad salulem non posse sufficere.
dinenrAaron. Unde satis apparet quantum iste sa- Potest in seternum salvare, quia et hoc indicat no-
cerdos omiiibus illis sacerdolibus sit dignior. De men ejus, quod est Jesus, id esl sahalor. Ipse dico,
isto juravil Dominus quod in seternum maneat, in accedensad Deum non per aliquod medium, non per
tantum facius esl ipse Jesus sponsor melioris te- angelum, non per aliam creaturam se djgniorem,
siamenti, id est promissor melioris hsereditatis sed per semetipsum ad secretorum participaiionem
quani illi. IIH enim per Yetus Teslamenlum, spon- accessit, utvoluiitatem Patris cognosceret, et eum
debant terrenam et temporalem hsereditalem, hic peccatoribus placidum ac propitium faceret. Ad si-
autem perTnovum spondet ccelestem et seternam. xnilitudinem alicujus sapienlis et potentis dictum est,
Testamentum quippe vocabalur chirographum hae- qui ad regem vel aliam magnam personam, non
redilalis, quod ille qui moriebatur, relinquebat ei per alium admittilur, sed per semetipsum intrat, et
quem post se constituebat hssredem. Et Jesus Do- quidquid lpse vult operalur. Meritoenira per seipsum
minus moriens Novum Testamentum nobis reliquit, B accessit, per quem et omnes alii accedunt, sicut ipse
in quo nos regni ccelestis haeredes fore spopondit, loquitur: « Nemo venit adPalremnisiper me (Joan.
et ipse sacerdos ae mediator ejusdem Testamenli xiv). > Vel non per alienas hoslias accessit ad Deum
essevoluil.Ve.usau.em Testamentum sanguinehru- nobis placaridum, sed per semelipsum, offerens se
toruni animalium est dedicatum, el ideo vetustis in ara crucis. Ipse dico, post resurrectionem semper
homiuibus terrenam spopondit hsereditatem. Longe vivens ad interpellandum pro nobis, quia ad hoc ei
itaque melior illis prioribus est sacerdos Jesus, me- data est vita peremris, ul semper Deum Patrem in-
lius testanientum eis, roeliof promissio. terpellet ut bonus mediator pro vita et gloria no-
< Et alii quidem plures facti sunt sacerdotes, id- stra, licet enim propter gloriam suam vivat et pro-
< circo quod morte pfbhiberentur permanere. Hic pler obedientise suse remunerationem, lamen ad hoc
< aulem eo quod maneat in aelernum, sempiternuj» etiam vivit, ut semper seipsum offerat*,id est Patri
< h.jjet sacerdotium. Unde el salvare in perpetuum ostendat ad nostram gloriam et exaltationem. Exea
i potest, accedens per semetipsum ad Deum, sem- enim nalura qua pontifex est, id esl humana, quam
< per vhens ad interpellaiidum pro nobis. > coelis intulit, interpellat ipse et inlercedit pro nobis,
In eo quod alii sine juramento, hic autem cum Quia ergo per semetipsum acceditad Deum, et sem-
|_ramento faelus est sacerdos, apparet, oit diclum per vivit ad interpellandum pro nobis, vivumque
est, ejus excellenlia; et in hoc eliam, quod alii semper^habet sacerdotium, patet quod salvare nos
suiu plures, quia morientes : hic aulem unus, in perpetuum potest. Alii vero sacerdotes nec sem-
quia semper vivens. Nam alii quidetn, id est. per vivunt, nec salvare possunt
Le\itiei ,lon_,e ab eo dissimiles facii sunt sacer- « Talis enim decebat ut nobis esset pontifex,
doles; non unus, sed plures per mullas succes- < sanctus, innocens, impollulus, segrcgatus a pec-
siories, dum alii morerentur, et alii succederent < catoribus et excelsior ccelis faclus. »
idchco quod a morte prohiberentur, id est eo Dixi quia per semetipsum aecedit ad Deum et sem-
quod mors prohiberet eos in hac vita perma- per vivit ad interpellandum. Nam hoc decebat, ld est
nerc. Idcirco enjm plpres conslituli sunt, congruum erat, ut nobis filiis esset talis pontifex,
alii post alios, quoniam necessitate mortis interve- Servi vero alios habuere. Noster debuit es'se sanctus,
nicnle, prohjbiti sunt in sua dignitate permanere, id id esl omni perfectione virtutum, in seipso cqnsum-
estextoto manere. Mansit quidem ad tempus unus- matus, et itpiocens, quantum ad proximum, nemini
quisque illorum, sed nullus permansit; hic aulem unquam faciens quod noceret; et impollutus, id esl
de quoloquimur, permanet; lricquem magnificare rjeujus sanctitas ct munditia per alicujuspeccaticou-
inlendimus habet sempilernum id est jsemper seter- sensuni et delectatioriein nunquam esset polluta ; et
nuii sacerdotium, id est officiufn dandi sacra po- segregatus a peccatoribus, id est seorsum factus a
pulo, etinlerpellandi pio eo. Non enim quisquam grege peccalorum, ut hullo peccati nsevo lenerelur
jam ei succedit in sacerdolio, nec finem habet ejus in grege eorum, utpote sine carnali concupiseentia
sacerdotium, eo quodipse maneal in ceternum. « Nam per Spiritum sanctum conceptus et nalus. Yel san-
resurgen. a morluis, jam non moritur, mors illam ctus inlerius, innocens manibus, impollutus cor-
uhra iion-dominabitur (Rom. vi). > Vnde quia ma- pore, segregalus a peccatoribus, id est ab oroni pec-
net, et habet manens sacerdotium potest et salvate cato immunis, et a grege caeterorum sacerdotum se-
in peipetuum. Ostendit Apostolus quia sacerdotium paratus, inler quos nullus sine peccato; et factus
cjus destruit vetus sacerdolium et vetereni legem, excelsior cmlis, ul ibi mini.tret in superrio altari. Yel
et r.unc commendat aclum ipsius. Unde, jnquit, id segregatus a peccaloribus ut jam conversatio -ejus
cst qui sempiternum habet sacerdotium, quod non non sit intef mortales, qui quandiu sunt in hac \ila,
habet omnis turba sacerdotum, non solum potest peccato carere non possunl; et excelsior ccolis fa-
pro nobis ihlercedere, sed etiain salvare, id esl sa- Cfus,id est super omnes cocleslescreauiras ele\atus,
'
.581 IIERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 1592
ita ut ejus magnitudo vel sublimitas magiiitudinein A hoej Zacharias, hoc lpse Aaron, et quicunque
primorum sic transeendat angelorum, utjinter ipsum alii in alio saeerdotio laudabiliter justeque \ixere.
et angelos nulla possit fieri' comparatio secundun Solus noster sacerdos ab hac necessitate liber fuit.
jnagnitudinem et exceilentiam. Lex quvlem constituit lales (Exod. xxvin), scd
« Qui nqn habetnecessitatem quotidie quemadmo- sermo jurhjurandi qui post legem est dictus a pro-
t dum sacerdotes, prius pro suis deliclis hoslias pheta David, id est proriiissio Pairis facta cum jure-
« oiferre, deinde pro papuli: hoe enim fecit seme! jurando, constiluit sacerdolem non hominem infir-
i seipsum offerendo. Lex enim homines conslituil mum et proclivem ad p1eccandum, sed Filium com-
« sacerdoles, infirmilatem habentes; sermo autem parem, et in omni sanctitate perfeclum, ila ut per-
« jurisjurandi, qui post legem est, Filium in seter- fectio illa nunquam defecluni vel finem haheat, sed
« num perfectum. » in mlernum maneat. Perfeclus quippe erat, quem
Adhuc oslendit eum digniorem Leviticis sacerdo- nec fragilitas peceare faciehat. Et in aeteriium pei-
tibus et potentem salvare, Qui cum talis sit, qualem f_ctus manet, quia ejus perfeclio nunquam potest
descripsit, non kabet necessitatem quotidie offerre ho- nrinui, \el in sBternumsacerdos est constitutus, non
aias pt ius pro suis deliclh, quemadmodum sacerdo- ad lempus ut alii sacerdoles. Sermo jurisjurandi
..s illi habebant, quia quotidie delinquebant, etquo- estpost legem , ne si fuisset inlege, dicerent Judod
tiJianamundatione indigebanl. Dicit eum non ha- illud juramentum esse coropletum in lege per suum
bere necessifatem offerre quot|die non quod ali- sacerdotium. Post legem ergo est, ul per hoc lex in-
quaudo hunc liabere hujusmodi necessitatem vclil sufficiens esse demonstretur. Sienimsufficiens esset,
intelligi, sed ut ah eo .emoveal, quod illis conve- non post eam aliud per qaod impleretur, luisset
niebat. Non indiget, ut illi per singulos dies oflerie pronuntialum. Pcr hoc etiam ostenditur, hunc esse
prius pro suis delictis, ac deinde pro deliclis populi. sacerdolcr. alio ritu et sacerdotio, quam secun-
Non indiget quotidie offerre, quia hoc semel,-ion ta- dum legem. Ex quihus omnibus apparet, Imnc per
men pro suis, sed pro populi deliclis fecit. Nee fecil se posse ad Beum accedere et perpetualiter salvare,
hoc, offcrendo taunt.-nvelhircum, sed seipsum, quia atque carnales ohservantias legis superfluere.
non inveniebatur 3lia hostia; quae digne posset of- CAPUT VIII.
Jei ri pro expiatione populi; siec alius sacerdos qui « Capitulum autemisuper ea quae dicuntur : Ta-
dignus esset illam offerre. Quis enim tara justus ef « lem habemus ponfificem, qui consedet ih dexlera
sanclus sacerdos, quam unicus Dei Filius, qui nou « sedis magniludinis in coelis, sanctorum minister
opus haberet per sacrificium sua purgare peccala, p « et tabernaculiveri quod fixil Deus, et uonbomo. i
nec originalia, nec actualia? Et quid tam congruen- Ab eo loco quo dixit,unde elsalvare in perpeiuum
ter pro hominibus offertur quam humana caro?Et polest, ostendit muliis rationibus, quod potens sit
quid tam aptum immolalioni, quam caro mot lalis ? sahare. Nunc quoque quadatn bre\ i et capitulari ra-
Et quid lam roundum pro mundanis viliis morta- tione vult illud idem comprobare et quoddam cer-
lium, quam sine ulla conlagione carnalis concupi- tius apponere. Quasi dical: De eo multa dixi, sed
scentise caro nata in ufero ct ex uiero virginali? et nunc dehis facio capiiulum, id est quamdam bre-
quid tam grale offerri ac suscipi posset, quam caro vem compreheiisiouem. Capitulumenimhre\is mul-
sacrificii nostri corpus effeclum sacerdotis noslri? torun*.coinplexio est, sic dicla, quia breviter capiat
Ut qttoniam qualuoi*consideranttir in omni sacrifi- lotam summam. Nam per hoc quod diminutivum
cio, quid offLratur, eui offeratur, a quo offeratur, est capitulum, designatur brevitas; et perhocquod
pro quibus ofieraiur idem ipse unus verusque me- venit a capite vcla capio, intelligitur quodmagnum
diator per sacrificium pacis reconcilians nos Deo, scnsum capiat, et sit breve caput multorum, quae
uniim cum ilio maperet cui offerebat, unum in se fa- Iale diss.eiuntur. Loquor, inquit, multifarie de pon-
ceret pro quibus offerehal, unus ipse esset qui offe- tificaiu Christi, sed quod nuncappono, esl capiiulum
rebat et quod offerebat. Semel hoc obtulit, quia D super ea qucedicitn.tsrjhaclenus a me de illo, id est
non fuit opus repelilione. Suffecit enim omnibus, hoc brevc quod utinc dicturus sum, superat illa
ei ideo non est necesse iterari. Nam adeo magnum multa superius dicla,' quia dignius laudem Christi
est hoc saciificium, ut quamvis unum sil et semel coiitinet quam ilia, et firmius acjceitius declarat
oblalum, suflieiat ad a.lerniiatem. Dixi quia sacer- hunc essepoleiuem sahare in perpetuttm. Quia licet
doies indigebant quofidie offcrre non solum pro po- supeiius diclum s'.i, eum csse factum excelsioiem
puli delictis, sed et pro suis; et boc ideo fuit, quia ccehs, non taincn ex liecessifate vocum ita probatus
lex homines constiluii sacerdoies, non immortales cst sublimalus esse super ccelos, ui non possil su-
jam sed adhuc habentes infirmitatem, id est fragiles blimius exallari. Quocl nunc in capiiulo manifeste
ad peccandum, et ex ipsa corrupiione naturse moi- ponitur, ut inlelligi oporleat illum in tantum esse
tales prociives, utpote homines puros, et conditio- sublimatum, utnon possit-ascendere altius, ut ma-
nem humana. fragililalis vitare non valentes. Ideo- jor fieri nequeat, ut in sede majestalis cum Palre
que, sicutdictum est, necessarium fuit ilhs ita offerre sedeat, cum dicitur: Talem kabemus, etc. Hinc enim
pro suis delictis, sicut pro populi. IIoc remedio in- incipit capitulum. Talem, id est tam gloriosum,
diguit PMneess(Num. x.\v),hocJoiada(7/Pai-.xxi\), tam cclsuni, lam poicntem kabcmus ponlificem, qui
4593 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD HEBR. ._..
consedet, id esteum Patre sedet in regali solio ma- A eleclis suis. Et ibi jam pontifex est, qui sine inter-
jestalis, hoe est cum Patre regnat et judieat et missione pro' eis intcrpellat, sicut olim in Sancta
quiescit; et hoc in dexlera sedh magnitudinh in coe- sanclorum veteris tabernaculi semelin armo soltis
lis, id est sic sedet cum Patre, ut maneal in aequa- pontifex intrabat, ut oraret pio populo. Etille pon-
lilate regni Palris; hoc esl, sequalis sit Palrhinre- lifex erat minister sanctorum, prsefigurans hunc
gno et magnitudinem gloriseregni possideat, ut Pa- Redemptorem 'noslrum scternse beatiludinis mini-
ter in coslis, idestin coelesli palria, ui omnes coe- strum, in quam ipse cum carne quam pro nobis
lorum \irtutes glorifieeiH eum, sicutet Patrem. Ille fecit sacrificium ingressus est, ut ibi pro sahtte po-
ergo quem in regno et omnium creaturarum guber- puli roget. Hoc de capitulo diximus. Post eujus sfi-
nalione constat esse Deo sequalem, bene potest in nem subditur :
__ie.pc.uum salvare suos, et ad vitam aeteniam per- c Omnis enim pontifex ad t offerenda munera et
ducere. Vel consedet, id est secundum animam et « hostias constituitur. Unde necesse est et hunc
seeuiidum corpus sedet, hoc est quiescit et perma- « hahere aliquid quod offerat. Si ergo esset super
net, in dextera _edis magniiudinis in coelis, id est c terram, nec esset sacerdos, ctim essent qui
potiori patle quietis Dei, quiest magnitudo in coelis, «'offerrenl s*ecundumlegcm munera, qui cxemplari
id est in sanctis angelis, quia^ magnos eos facit, c el umbrae deserviunt ccelestium, sicut responsum
inanens in eis, et ipse Pater qm est magnitudo coe- « esl Moysi, etim consummaret tabernaculum. Vide,
lorum, uon potuit eum magis magnificare, quam ut «jnquit, omnia facito secujidum exemplar quod tibi
super omnia eum exaltaret in seterna heatitudine. i oslensum est in monte (Exod. \ .v). >-
Quiaj vero iste pontifex. tam dignus et lam potens Di\i quia Christus est minister, Nara omnis pon-
nostram salutemsemperoperaiur, congrue subditur: lifex constituitur ad ministrandum : Omni. pontifex,
sanclorum minhter. Nam seternam beatitudinem per tam major quam minor, conslituitur secundum Ie-
Sancta sanclorumdesignatam, etin prsesenti incipit gem ad offerenda munera, ut primitias frugum, pa-
nobis ministrare, dans chsritatem ac peiseverantiam nes pi opositionum cl iwstias, ut immolationes tau-
etiam in faiuro perfeclius ministrabil. « Nam prse- rorum et hircorum, hoc est omnis poutifex ad hoc
cinget se etlransiens rninisirabit illis, quos in re- consiituebalur, ut offerret, etper ohla.ionem pn»
gno discumbere fecerit (Luc. xi). > Quod cceleste populo quod poscehat, impetraret. Vnde, quia omnis >
regnuni dicitur Sancta sanctorum, id est dignissi- ad offerendum constitui solet, .lecesse est el hunc
niumomnium al.oruni_sanc.orum, quia ibi perfecte nostrum pontificem habere atiquid sccum in ccelis,
vhitur in sanctitate, ubi est \ita in nobis sine pec- r quod offerat assidue pro nobis. Hoc est dicere :
ca i cognitione, Ihi videlicet nihil fit quod Deo dis- Quia omnis pontifex est minister, igitur necesse est
pl-ceat, quod oculos majestatis offendat. Et hsec (nisi falsafueril universalis affirmaiio-)quod et hic
8_ncla sanctorum Christus nobis nrinistrat, dum sit minisler ; dum eiiim dicimus quod oninis offert,
religiosam interim praeslat vitam, ut dicere possu- inlelligimus quod omnis ministrat, hoc est euim
mus : « Noslra conversalio in ccelis" est. (Philip. ejus officium, ut offerat et ministret Domino. Et
iiij, i et postmodum nos inlroducit in ipsum aeter- quia-nccesse est et hunc habere aliquid quod pro
nse felicitatis secretum dicens : « Inlra in gaudium salute mundi ofierat, ergo si illud aliquid esset super
Bonrini tui (Matth. xxv). > Yel minister sanctorum terram, id est si in hoc mundo potuisset inveniri,
ei sacerdos a Palre est institutus, ut omne bonum quoddignepro totius mundipeccato quhisseloffcrri,
ministret eis, qui jam sunt in Sauctis sancloruni, etiam sacerdos aliquis non esset dignus illud sacri-
id est in sancluario perpetua. beatitudinis. Vel po« ficium offerre, quamvis essent qui 'juxla litum legis
lius Deo sicut vere suromus pontifex pro nobis mi- offerrent, et ideo Christus sacerdosmundus, seipsuih
nislrat in Sanctis sanctorum, dum Patri caruem oblulit mundumsacrificium. Vel ita nieiius : Quo-
pro nobis assumptam semper ostendit, et memo- niam ipse considet in dextera sedis in coelo, et est
riam suse passionis reprsesentat, ut eum erga nps ad D ibi xninister acmore pontificis offert, ergo si esset
pietatem flectat. Sic est roiuister sanctorum et taber- adhuc super terram, id est si nondum inlroisset in
naculi, et non unibratilis, non.prseiigurantis, sed Sancta sanctorum, boc est in interiora cceli, non
veri id est significati tabernaculi, hoc est aeterni dicam quod esset pontifex, sed nec etiam sacerdos,
sanctuarii, quod iignifieatum esl per tabefnaculum ut ex necessitate comprobetur, quia si ponlifex qui
Moysi. Sed quia et illud prius tabeinaculum fuit in perpetuum salvare pofest, in ccelo pro nobis of-
quodammodo verum, id est de veris pellibus et cor- fert et intercedrt, tunc sacrilicium Judseorum non
tinis instructum, ideo additur : Quod Deus fixit, id ultra est nobis necessarium. Quoniam sacrificium
est firmum et inviolabile posuit atque fundavit, et in ara crucis semel oblatum, suflicit ad ablutionem
non homo, id est ita fuit, ut ibi non esset admista peccalorum omnium, ideoque lam superfluse sunt
hominis operatio. Gum enim Moyses, juvante Deo, umbrse carnales, cum pro nobis veritas agal in ve-
\ etus tabernaenlum figeret, ibi figebat Deus cum ritate. Quando qaidem ipse est pontifex et minister
iiomine. Sed hoc verum labernaculum, Id est hanc in vero tabernaculo, et per suum sanguinem intro-
beatam et serenam aeterni sanctuarii mansionem et ivil in vera Sancta sanciorum; ergo si post resur-
gloriam Deus solus fixit, Deus ab initio *.aravit rectionem suam remansisset in terra, et sacerdo-
C5-5 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI I 458.
tium peragere vellet in umbra, non esset dieendus A . nalis populus caperej non posset, p.__cipi£uf eam
sacerdos, qui superflue fungeretur sacerdolali officio, figuris imaginaretur, in quibus puerilis ille populus
nec etiam posset esse ut ille de alia tribu fieret sa- enulritus, quandoque veniret ad verilatem.
Sicque
cerdos in lege. Non esset, inquam, sacerdos, cum res prius ostensa, dicitur exemplar figurarum juxta
adhuc essent mulli alii sacerdoles de tribu Levi, sa- se faclarum. liem figtirse dicunlur exemplar veri-
cerdotium suum juxta legis mandatum exsequentes. tatis, qusepostimpleia est in Ecclesia, sicutillseprse-
Tandiu enim debuit umbra manere, et sacerdolium signavere, quia quidquld ibi fuit, vel coelestem vel
legis existere, quousque verus sacerdos, verum sa- prsesenlero Eeclesiamj, velsanctorum virtutes quae
crilicium offerret in signlficato tabernaculo et ve- modo sunt, signifieaut, et huic exemplari roeleslium,-,
ritate. Qui verum sacerdotium super terraro exsequi id est figuris verorumj deserviere umbratici sacer-
r.on posset, neque sacerdotium legis adipisci, cum dotes Judseorum. Quia vero illa fuere exeinplar cce-
essent multi alii qui hostias et munera secundum le- leslium atque spiritualium, quse nunc in Ecclesia
gem offerrent. Nam ex alia tribu natus non admitte- per Christum facta sunt, et fiunt, ideo non jara
rclur secundum legem ad sacerdolium, et superflue exeroplar et umbra sunt neeessaria. Sed non negli-
carnalia offerret, cum essent ex tribu Uevi qui suffi- geiiterprsetereundum, quod Mo}si dicilur oslensum
cerent offerre talia. Nec super terram, id est in car- esse in monte exemplar ccelestium. Nam quadra-
nalibus ulla ratione poterat sacerdos existere, ne ginta diehus in montelSina perseverans cum Domi-
forte videretur eadem dignius offerre. Propter quod no, vidil sublimem angelicoepuritatis el immortali-
et de illis sacerdotibus addilur, qui"desetviunt exetn- talis vitam, ad cujus instar humanam in terra con-
plari el umbrm cmlestium, id est valde et studiose versationem inquanttim morlalibus imilari possibite
serviunt, acplene omnia implent, etiia frustra hoc fuit inslituere jubebatur, ut cum exemplo eorum
sacerdotium assumeret ipse. Qui adbuc hodie deser- roulua. dilectioni in Deum, divinse laudalioni, una-
viunt exemplari et umbrse, non quod maneat exem- nimi paci, sincerse cas.i.ali, cseterisque hujusmodi
plar el umbra in veritate, sed quantum ad repra.- viriutibus m terra vacaremus, merereraur et in cce-
senlationem Scripluroe, quse sic agit adhuc de or- lis esse consortesl corum. Exemplar ergo nobis
dine saeerdotum, ac si repraesentetur sub oculis Moyses angelicse conversationis, quam in monte
nostris oflicium illorum. Qui deservkmt et subditi contemplationis vidit, praeceptis legalibus ostendit,
sunt legi, sacrificantes et carnafes observaniias se- per quorum observantiam et ipsi de terra editi, ad
cundum quod lex prsecipiebat, consummantes, quae consorlium angelorum in ccelis pervenire possimus.
fuere exemplar, et quaedam figura coslestium. Et Exemplar idem nohis yilse perfectioris et bealse re-
qtiia est aliquod exemplar, ubi major est veritas tribulionis in figura tabernaculi et raiiristerii sacer-
quani in illa re, cujus est exemplar, sieul Christus dotalis et Levitici prsebuit. Unde, sicut diclum esl,
est exemplar omnium fidelium, ct etiam cceleslium, angelica puritas ostensa Moysi, fuit exemplar figu-
terrenoium Deo supponil umbram, ut oslendat rarum, quas ipse in fabernaculi constructione for-
minus esse dignum exemplar. Yelus enim taberna- mavit, el rursum illse figurse fuerunt exemplar eccle-
culum dicilur exemplar ccelestium, id est ecclesise, siasiica. religionis^ac salvationis. Et ideo Chrislus
cujus pars esl in coelis, et pars secutura peregrina- qui veritas est, in figuris et umbra sacerdotium ha-
tur in lerris, quia ad simililudinem illius facla est bere non potuit. _
bpirilualis ecclesia. Et sicut umbra deterior est cor- « Nunc aulem melias sortilus -est ministerium,
pore, sic illud tabernaculum umbra erat et inane « quanto et melioris iestaiiienti medialor esl, quod
aJ comparalionem ecclesise. Deserviunl, inquit, « inmelioribus repromissionibus sancilum est. »
exemplari, id est figuris, et quia exemplar aliquando Superius dixit, quia Jesus in terra, id esl in lerre^
est veritas non figura, sicul liber ad cujus simili- nis aclegalibus victimis sacerdos esse non poterat.
tudinem fil alius liber, addit et umbrm. Quia omnia Etita hoeesse res ipsa deolarat,^uia Dominus Je-
quae in illo labernaculo facta sunt, non erant irisi . sus nunquamsub legesacerdotium habuit. Sed nunc,
umhra \erilalis leviler abitura venienle Christo. id est lempore grati_e, iin hac novissima setate, __;•-
Exemplari deseiviunt, id est tabernaculo veteri, quod titus est, id est non usurpalione pr,esumpsit, sed
est exemplar ccelestium, sicut responsum est Moysi, electione divina. gratiae accepil gratis a Deo Patre
non cum inciperet, quia jam multa figuris expres- melius minhterium saclerdotii, quanlo et lex ejus est
seral, sed cum consummarel labernaculum, quia cum melior veteri lege. Jakn a sacerdotio et saciificio
per se non posset illud consummare, consuluil Do- transit Apostolus ad differentiam Testanieinofuni,
-irinum, qui et de figuris eum, sicut et de vcrilale, ul ostendat quantuin Yeteri praecellat Ntnum. Mini-
docuit. Yide, inquii Dominus^ id est diligenter con- sterium quod nunc in fine legis sorlitus Jestis est,
sidera, etomnia tahernaculi necessaria facito ita, ut laitto est melius et utllius ministerio veterum sacer-
sequaiisin omnibus exemplar ccelcstium, quod libi dotum, quanlo ipse esi mediator melioris tesiameitti,
osiensum est in vionle Sina (Exod. jxxv; Act. \n). id est novas legis, hoc esi sicul vides tesianu.uum,
Exemplar est, ad cujus similitudinem aliquid fit. in quo ipseeslmediaior, advilam aeternam efficacius
Exempluro, sinrilitudo quse inde trahitur. Et Domi- esse qnam Yelus, ila \idere poles minislerium ejua
nus in moiite Koysi veritatem oslendit, sed cum car- melius quam velerum sacerdoium, qui parum su.l.dX_
.597 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD IIEBR. 4508
tis suis profieiebant. Moyses fuit mediator Yeteiis ,A « et unusquisque fratrem suum, dicens : Cognosce
Testamenti quod a Deo accipiens, hominibus tradidit, « Dominum, quoniam omnes scient me a minore
sicut ipse dixit : « Ego sequester et medius interfui « usque ad majorem eorum, quia propiiitis ero ini-
(Deut. v).> SedDominus JesusNoviTestamentimedia- < quitatibus eorum, et peecalorum eorum jam non
torest, quiadedilillud mediusinterDeumethomines, < memorabor. »
reconciliando nos Palri. Quod Tesfamenlum me- Probat quod Testamentum Christi melius est
lius Veleri est, quoniam meliora praecepta dat, et Yeteri. Nam illud prius non \acat a culpa, hoc
auxilium gratise qtia compleanlur, ministrat. Nam \acat. Si enim vacasset a culpa, non daietur secun-
in Yeteri concessum fuit propter Judseoruni imbe- duni. Sed datur. El ita apparet illud fuisse iniper-
rilliiaie.n ut vir uvorem suam dimitteret, si displi- fectura, hoc perfecium. Illud non vacavil a culpa,
cerct illi, et inimicum suum odio haberet (Deut. id-est non fult vacuum a peccato, quia non perfecte
xxiv); in Novo aulem nulla causa nisi propter for- mundavit ohservatores suos. Nam qmisi ipsam cul-
nicalionem permijtitur uxor dimitli, et iniinicos pam habuit, dum prseciperet sine giatia, et prseva-
nostros prsecipimurdiSigere, et lris qui nos odernnt, ricalores faceret. Et dum limore poense,non amore
Lenefaccre (Matth. xix). Unde paiet, quia Chrislus justitise custodiretur, mentcs eorum non juslificarit.
dedit Testamentum melius ac pei fectius, et ad seter- " Sed et ln opere quaedam criminalia concessil illis
nam bealiiudinem efficacius. Quod testamentum est propter infirmitatem ipsorum venialia, velut uxoreni
sanctuni, id est sancitum et confirmaium ut duret, dimittere cum displiceret, et si quis servum suum
el in quo esl sanciium? in mclioribus repromhsionir- vel ancillam suam usque ad moriein verberaret, sic
bvs. Ideo eirim ralum et firmuni est magis quam lamen, ut duobus aul liibtis diebus superviveret
vttts, quia riieliora lepromitlii complenlibus se. innocens judicabilur (Deut. xxiv; Exod. xxi). Non
Kam iu iiio terrena proniittuntur, in isto co-leslia. ergo vacavit a culpa, id est non reddidit inculpabiles
Pr jecopja quidem utriusque Testamenti omnia fere oliservatores suos, nedum plene justificaret eos.
eadcmimenitiiiiur. Nam « non occides, non moscha- Na__si omnino vacassel & culpa, utnulla suis cul-
heiis, non fqraberis, honora pairem et matrem toribus culpa inesset, sed pleni justificati essent.
(Exod. xx; Mallh. xix; Marc. x), > et caetera hujus- non inquireretur locus, id est opporlunitas secundi
moJi, et nobis prseceplum est. Sacramenta vero non Testamenti. Et hoc dico, utique id est in rei veritate.
sunl eadem, nec promissa eadem. Pr_ecep'__idcirco Judseis graveeraf, ut ad destruclionem Veleris in-
sunt eadem, qttia secundum hsec Dco servire debe- quireretur Novum, ideo pos '.t Apostolus hanc affir-
mus. Sacran.eiila ideo non eadem, quia aliasacra- (n mationem ad conipriroendam eorum incredulitatem.
menta dant salutem, alia salutem promiftunt Sa- Inquisivit autem Deus locum et tempus opportunum
cramenta NouTestamenii dant salulem. Saeramenta quo.deberet dare secundum (255), quia sapienter
Yeteris piomiserunt Saivatorein. Promissa quoque omnia disponens antea paulatim per prius inslruxit
non sunt eadem quia ibi terrena promittuRtur, hie et educavit atque promovit, ut-postea perfeetum
coele^tja,Denique omnia quae Judaeis promissa sunt, daret lestamentum ; secundi locus non inquirereiur,
ahlata fugrunt. Cbi est enim regnum eprum?ubi id est non in ompibus quse praecesserunt quaereretur,
ffcmpjuni? ubi unelio? ubi sacerdos? ubi jam apud quandp posset compeienterj dari, nisi esset melius.
illos piophela, ex quo venit qui per prophetas prae- Sed inquiritttr. Nam Deus per Jeremiam viiuperans
dicabatur? in illa gente jani nihil horum est. Unde eos qui legi deserviebant, id est vitium improperans
patet quia Vetus Testamenlum secundum carnales eis, dicit: Ecce, id est in manifesto est, dies \eniunt,
observantias et terrenas proroissiones jam uiliil id esl paulatim propinquat tempus graliie, in quo
est. fideles illustrabuntur multiplici claritale. Et hoc,
Nam si illud prius a culpa vacasset, non utique inquit propheta, non dico ex roea auctoritale, sed
sccpndi locus inquireretur. Vituperans enim eos, hoc dicit Dominus, cui non audetis conlradicere.
dicit; < Ecce dies vepient, dieit Dominus, et con- iXiIdeo praemisit auctorilatem Domini, quia dicturus
c summabo super domum Israel et super domum est de mutalione Veleris Testamciiii, quod audire
c Judse, lesta.mentum novum (Jer.xxxi), non secun- nolebant Judsei. Dominus dicit, quia dies veniunt,
c dum testamentpm quod feci patribus eorum in die id est Juminosum tempus gralise, et in diebus illis
c qua apprehendi manuni eorum, ut educerem iljos ego consummabo, \d esl consummans ac perfectum
c de terra _Egypli (Exod. xm, xiv), quoniam ipsi faciens, dabo Teslamenlum Novum. lta enim con-
< non permanserunt in testamento meo, et ego summatum et perfectum erit in onmibus prseceptis
«' neglexi eos, dicit Dominus, quia hoc est testa- etinstitutionibussuis, utnihil reprehensionis habeat
c menlum quod disponam domui Israel post dics et omnem justitiae perfeclionero contineat. Unde et
< illos, dicit Dominus, dando leges meas in men- suminum erit, id est super omnes alias Scripturas,
< tem eorum, etin corde eorum superscribam eas, quia suos ebservalores ad eulmen summse perfc
< El ero eis in Deuni, et ipsi erunl mihi in popu- clionis provehct, et hoc appellalur Novum, aliud
< lum. Et non docebit unusquisque proximum suum, autem Yetus. Nam propter veteris honilnis noxam,

(235) Locus obscurus. .


4S99 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 4600
quse per litteram juhentem et minantem minime A Testamenlum dabo, non juxla illud quod tune dedi
sanabatur, dicilur illud Testamenlum VTetus;hoc palribus eorum, quoniam.ipsi non permanserunt, id
autem Novum, propter noviialem spiritus quse ho- est iioii per omnia manserunt in Testamenio meo
minpm novum sanai a vilio veluslalis. Et hoc testa- Yeteri, quia, etsi carnaliler illud observaverunt
mentttm consummabo super domum lsrael et super timoie poanse,non tamen spirilualiter inlellexerunt,
domum Juda, id est super Judaeos, qui post Salo- neC ex amore justitise compleverunt. Yel nou per-
monem divisi sunlin duo regna (III Reg. xn). Nam nianserunl, id est non perseveraverunt, quia fece-
decem t ibus quse hahilavetunt in Samaria, dice- runt vitulum in Oreb (Exod. xxxn), et posl adoia-
banlur domus Isiael, tribus autem Juda et Benja- verunt Beelphegor, ac deinde multis idolis servierunt
niin, domus Juda. Et super istos consumraabo (Num. xxv). Et quia studiose legem meam non
Testamentum No\um, ut dominetur eis et subdilos ser\ averunt, ego quoque vicem eis reddens, neglcxi
Iiabeat. Yel domus Israel et Juda, filii Abrahsesunt, eos, id esl pi otectionem et salutem eorum nou cu-
de quibus ei dictum est, < quia ln Isaac vocabiiur ravi, sed pro nihilo vel minimo duxi. Nec indige-
tibi semen (Gen. xn). > Non einrn qui filli carnis, mini, inquil, si dico neglectos, quia Dominus dictl,
lii filii Dei, sed filii promissionis depulanlur in Dum dicit, quia non permanseruM in Teslamenlo,
scmen (Rom. ix). Hj_c est domus Israel ef dorous ^* elc., viiuperat eos, sicut Apostolus prsemiseial et
Juda, propter Christum qui venil ex tiibu Juda, osiendit quoniam prius teslamentum non .acttii a
domus filiorum pronrissionis, id esl non operum culpa. Yitio enim eorum deputat, qttod non per-
propriorum, sed beneficii Dei. Sed(et nominum in- manserunt, ue lex culpanda videalur. Vere nune
leiprela.io congi'uil, quia Isiael dicitur reclhsimus dabo tcstaraentum non juxta illud qtiod dedi patti-
Dei, vel vir videns Deum, Juda vero confessio, et hus eorum, qvia hoc esl testamenlumquod disponam,
domus Israel est familia perfectorum, qui sunt id est dhersis gradibus ordinaho, ut alii in co
d mus et habitaculum Dei, quia summam reclitu- relinquant otnnia et sequantur ,me, alii licite mun-
dinem in operatione tenent, et Deum aliqualenus in danis rcbus utantur,|alii contineiUes sint, alii con-
contemplatione vident. Domus autem Juda, eorum jugati, el unusquisque sui ordinis formam teneal,
est, qui confitendo peccata sua domum sui pectoris hoc disponam dotnui Israd, id est semiiu Abrahse,
cmundant, ut Dei fiat habitaculum. Et super omnes scilicet filiis proraissionis, posl dies illos, id est non
istos consummatum est No\um Teslamentum, ut nunc in tempore pei fectionis horuin hominum, sed
eos omnino subjectos haberel, et sensum ac perfe- post e.plelionem dierum illorum, qui apud me
clicisemeorumiraiiscenderet.Nullusenim tamperfe- .P prsesciipli ct prseordinati sunt. Et hoc dicil Dominus,
clus esf, qui in hoc Testamento non inveniai unde id est ille qui omnipotens est, cujus voluntali nihi.
semper proficere possi! quandiu vivil. Novum, esl impossibile, etcui omnia serviunt. Itadisponam
inquit, tesfamentura illis dabo, et boc faciam non hoe leslameiUum, scilic.1 dando leges meas, vel dabo
fecundum illud Teslamenlum quod feci cum patribus leges nieas, non in tabulis lapideis sicut piius, sed
corum, quia non sequar in eo ritum Yeteris, ut in mente eorum, ut ibijscriban.ur non atramento, sed
carnalia praecipiam et teirena 'p.omit.aia. Ecce, Spirilu sancto, qualenus iiUelligeniia et in Dona
quia proplietizaium esi 11011perseveraturum illud \oluntate animi depingantur. Quouiam illi ex amore
TestameiUum , sed futurum aliud Novum. Non justiiise et ex virtutu'111delectatione Tesiamentum
tamen secundum spiritualem sensuro,, sed secundnm meum coraplebunt, etjVolunfalenimeam in omnibus
carnalem praedicilur destruendum. Quia vero -Deusi inleliigeiH, nec \elamen habehunt super faciem
spii-ituale tesfamcnluuK feceral Abrahse et Isaac et; cordis. Judssi vero ignoraverunt quse sibi injuncla
Jacob, ideo determinat : Quod feci, inquit, fn die; fuerant, aique timore ipcenseet inviti semper legem
qua apprehendi manum eorum, ut educetem eos de> servaverynt, et supersciibam eas (scilicet leges) in
lena JEgypli, id estin tempore quo eis lucem mesa> corde eorutn, id est ila ponam, ut quasi scriplse ma-
cognilionis ostendens, appreliendi manum eorum des D neaiit ibi, nec possint inde auferii, sed in intelli-
luto, per se surgere non valentium, sicut nutrix. gentia el volumale eoi*|umperdurent, ct quasi super-
apprehendit maniim parvuli, vel qui de fovea per sint et dominentur eis. Sed quaa sunt istse leges ab
manflm atlrabil aliquem sive secum ducif. Ideo sic; ipso Deo scriptse in lcordibus, nisi ipsa prsesen-
apprehendi, ut educerem eos de terra -Egypli, id1 lia Spiritus sancti, qui est c digilus Dei (Exod.
(st de loco senitulis el aflliclionis, unde per se3 VIII), > quo prsesente, diffunditur charilas in cor-
exiie nequibant. Tolumillud tempus vocai unumi dibus noslris (Rotn. v), quae plenitudo legis esl et
diem, ex quo coepilillis in /Egypto per Moysenpio- linis praecepti. >Nani quia Yeleris Teslamenti pro-
videre et saluti eorum consulere, quousque in ter- mis.a lerrena sunt etjexteriora, nunc ipsius cordis
ram promissionis eos introduxit. Jure enini lotumi bonum promittilur, mentis bonum, spirilus bonuro,
iilud temporis spatium noraine unius diei significat,,, id est intelligibile bonum, cum dicitur, dabo lcges
quia semper illis apparuit, semper cum iliis niiseri- meas in mente, etcj Unde significavit eos non
corditer egit. El in parte illius diei legem illis interr forinsecus lerrenteir. legem formidaturos, sed in-
caetera beneficia contulit, poslquam de manu Pha-- iiinsecus babentes, ipsam lcgis justitiam dilecluros,
raonij, potenlpr eos liberavorat. Ideo, inquil, Novum a Deinde addidil et niercedem. Et ero eh iji Dewn et
460J CGMMENT,IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD HEBR. 4G0-2
ipsf erunl miki in populum : hoc est, quod alius pro- Amenti
A gratiam delens illas; et peccatorum eoruro,
pheta dicit: < Mihi autem adhaerere Dep bonum est jam tunc post expiationes nou memorabor-
(Psal. LXXII).> Quid hoc hbno melius, quid hac fe- « Dicendo autem novum, veteravit prius. Quod
licitaie felicius, vhere-Deo, \ivere de Deo « apttd « autem aniiqualur el senescit, prope iiiteritum
quem est fons vitse, et in cujus lumine videbimus c est. > (Bebr. YIII, 15.)
lumen (Psal. xxw), > utin eo sit meices, in eo fi- Deus dixit qaia consunimaho super domum Is-
nis, in eo peifectio felicitatis? Unde conlinuo sub- rael Teslamenlum Novuni. Sed dicendo Novum, id
jecit: Et twn docebit unusquhque proximum, clc. est in eo quod dixil novum, veteravit piius, id cst
Ibi enim non erit necesse ut alter doceal alterum, Veius esse docuit sic finiendum. Non enim dixit
quia nullus ibi erit ignorans, sed omnes ipsum fon- Novurn, nisi respectu Veteris. Vel veteravit prius, id
tem seieiilise Deum \idebunt. Tunc enim non per est Veius facium esi, et quadara senettute debilila-
speculum in senigmale, sed facie ad faciem videbunt tum, ei hoc, a tempore Jeremias, quo Spiritus san-
eum (I Cor. xin), sicuti est in ipsa pulchra specie ctus dixit Novum se datuium , pnus veteravit. Sed
substanlia. suse (I Joan. in), et in ipso omne bonum quod aiitiquatur, id est quidquid antiquum jam in-
omnemque jucundila.em possidebunt. Ita ergo per- cipit fieri in relius inanimatis, el senescit, id est se-
fecte sapientes erunt tunc omnes, quod jani non do- " nectutem habere incipit in rebus animatis, ptope in-
cebit nnusquisque proximum suum quem amat, et teiitum, id esl modicum jam distal a morte. Anii-
unusquhque fralrem suum, quem plus diligit, dicens quitas euim et sonectus praenuntiant mortem. Quod
ei. CoguosceDotninum. Quare non dicet alter alleri videri poiest in omnibus animatis et inariimalis.
ut cognoscatDominuiri? Quia nullus ignorabit eum, Nam cum antiquaiilur el senescunt, vicina sunt
nec opus erit doclore, quoniam omnes scient me a morti. Sed-prius Testamentum jam antiquaba.Ui,
minore usque ad majorem eorum, id esl nec major dum Jeremias in . promissione gratisa noniinan.
nec minor eorum ignorahit me. Minores et majores aliudNovum, sicque jara prope interitum erat. Cum
dicit, quia ibi unusquisque sanctorum juxta men- ergo Christtis longo posl tempore veniret, necesse
suram meriti sui roajor aut minor sestimabilur, fuit ut illud jnxta carnales -obser\anlias inlerhe.,1-
< stella eirim a stella differt in claritate (I Cor. xv).> quod tanto anle morli propinquabat.
Sive minores, lempore posteriores; majofes auleni, , CAPUT IX. -
tempore prioresintelligivoluit. Simuleiiimpromis- « Habuit quidem etprius justificationes culturse,
sam Dei contemplationem aceepturi sunl onines, et t et Sancium sseculare. Tabernaculum enim faciurn
ideo velut priores reperiuntur minores, quia minus pfj « est primum, in quo erant candelabra et mensa et
diiali sunt, sieut in e\angelico denario per simili- « propositio panum, quae dicitur Sancta (Estoct
tudinem declaralur, quem prius acceperunt, qui « xxv, xxxvn). Post velanienluni autem secunduiu
posterius venerunt ad viiieam (Matlh. xx). Unde < tabernaculum, quod dicilur Sancta sanclorum,
nune nequaquam dicitur a majore usque ad mino- < aureum habens thuribulum et arcam tesfamenti,
>.
xem; sed a minore usque ad majorem omnes scient . <vcircumtectam ex omni parte auro, .m qua un.a
me. Hsec itaque differentia est Ycteris ac No\i « aurea habens'manna, et virga Aaron quse fron-
Testamenti, quod illud in lapide, hoc in corde scri - « duerat, et tabulae teslamenti, superque eam erant
bitur; ibi merces lerra est, hic visio Dei. Inter < cJierubin gloriseobumbrantiapropitialorium (Num.
quem et homines nulla nisi peccata separanl, quae < x\n), de quibus" non est modo dicuidum
non nisi per eamdem gratiam dimitluntur. Unde < per singula. 'llis vero Ua compositis in priori
cum dixisset, quia oinnes scienl me a minore usque c quidem labernaculo semper introibant sacerdoles
ad majorem eorum, mox addidit, quia propilius ero c sacrificioruni officia consummantes. In secundo
iniquitatibus eorum, et peccatorum eorum 'jam non c autem scmel in anno solus pontifcx noii sinc san-
memorabor. Quasi diceret: Yere eognoscent me ma- < guine, qiiem offerrct pro sua et populi ignoran-
nifesta visione, quia removebo parietem qui inter j) i « lia; hoc significante Spiritu sancto, nondumpro-
me el ipsos erat, et eos a facie mea separabat. Quia « palatam esse sanclorum viaro, adhuc •q.riore
t&-\
propilius ero iniquitatibus eorum, id est per donum « bernaculo habenie statum. Quse parabola est tem-
graiiae meoeinisericorditer dimittam eis omnia, quae < poris instanlis, juxla quam munera et hoslise of-
iirique, id esl non aeque egerunt contra proximos, « feruntur, quse non possunt juxta conscientiam
et peccatorum quse in seipsis sine proximorum « perfeetum facere servienlem solummodo in cibis,
offensione commiserunt, Jam aroplius memor non « et in potibus, et in variis baptismatibus et ju-
« stitiis carnis, usque ad tempus correctionis Im-
ero, quia nec improperabo haec illis, nec propter
1« positis. >
haec puniani illos, nec \iIio.es habebo. Potest et in
Diximus quia prius testamentum veteravit et vc-
hac vila intelligi propitiatio ista, velut si dical: Ideo
tustate defecil, utnovuro surgerel. m quo darelur
ad tantam gloriam in futuro soeculopervenient, et
perfecia justitia, quod el res ipsa indicat, nec po-
regna coelorum inliantes ad conspectura meae maje- test negari. Nam el illud prius habuil quidem olim
slalis elevabuntur, quia dum hic adbuc vixerint, justificationes culturm, sed modo non habet; iia uit
propiiius ero iniquiiaiibus eorum, per Novi Testa- et Sanctum sseculare, id est labernaculum \ei teia-
4603 HERVEI BURGIDOLENSIS MONACHl t 4604
plum quo nunc carct. Unde manifestum est ipsum A _ dum labernaculum habebat aureum thuribulum, _in
testamenlum senio defecisse. Vel ita potest conti- quo summus ponlifex adolebat incensum pro salute
nuari. Novum Testameiilum quod in coide scribi- populi, habebat et arcam testamenii, i! est mae con-
tur, perfecte justificat. Sed et prins teslamentum tinebat lestamenlum,! id est.deeem prsecepta legis,
aliquam dedit justitiam, quia quondam habuit qui- circumtectam auro, etjita quod ex omni parie, id est
jdem et ipsum justilicationes culiurse, id est juslifi- ab exteriori et interion parte, quia non solum exte-
cavit in aliquibus cullores suos, dum raanus eorum rius sed ct interius deaurala erat per omnia. In qua
a perpetratione peccati retraberet, el aiiqua bona scilicel arca eral uma aurea habens manna, quoniam
operari faceret, sed conscientiam intrinsecus nun- Aaron in tabemaculo posuisse legitur vas plenum
quam justificare poluit. Et habuit sanctum, id est nisnna, ut qui nasciluri erant, possent nosse cibum,
-aiicluariuin. Quod ideo sanctum dicebaiur, quia ad quo patres eorum quadraginta annis in deserto pa-
honoi em Dei consecratum erat. Sed fuit seculare, sti fuerant; et in eadem arca erat virga Aaron-qum
id est de rebus seculaiibus et transiloriis. Aurum fronduerat (Num. vn). Cum enim Aaion minus
ciiim et argentttm, lapides preliosi el ligna et csele- oestiiriaretur dignus sacerdolio, et nonnulli de aliis
ra, de quibus f.tctum est illud saiicluariumres sunt tribubus viderenttir digniores, suscepit Moyses ju-
ad bseculum periinenles, et cum sseculo iranseuiues > - bente Deb duodecim virgas a singulis tiibubus, et
nullamque stabilitalem in se continentes, et hsec posuit in tabernaculol Et altero die icgressus, inve-
omnia Vetus Testamentum habuit; sed nunc, sieut nit virgam Aaron in tribu Levi floruisse el fructum
diximus, nihif horum halief. Namdum dicitur : Ha- fecisse. Quo miraculo probalus est Aaron dignus
buit quidera, subintelligilur, sed nunc non babet, sacerdotio, et reservpta est diligenter illa virga in
hoc enim innuit illud quidem. Nam et tabernacnlo tabernaculo. Sed et dum tabulce Testanvnti, in qui-
et templo carel, el. juslificare jam suos cultores bus decem prsecepta legis digilo Dei scripta _rant,
non valet, sed magis a justilia repelleie et peccato- conlinebantur in iJla arca, quoniam ipse Moyses eas
res'facere. Tabernaculum enitn faclum est primum, ibi posuerat. El super eam erant duo cherubim glo-
in quo erant candetabra et mensa, et jnoposiiio rim, id est gloriose decorata, obumbraniia, suis alis
panum qum dicitur Sancta Nunc exponil illud expansis propiliaiorh um quod eral super eamdem ar-
sanclum sseculare. Vere prius lestamenlum ha- cam, id esl quamdam auream tabulam tanlse Jongi-
buit sancium sseculare. Nam tabernaculum fa- ludinis ac lalitudimst quantse erat et arca. Super
clum est primum, etc. Primum tabemaculum di~ quam tabulam quse propitiatorium vocabatur, hinc
citur rejspeclu secundi. Nam primum et secundum fe- et inde stabanl illa duo cherubin ad ipsum piopitia-
citMoyses, jubente et describenteDomitio,sed lamen torium inclinata, et sese invicem aspicientia. Quse
utrumque fuit untim tabernaculum sed dhidebatur tahula ideo prop tiatorium dicebalur, quia de super
velo quodam medio; habebat enim hoctabernaculum eam Deus loquebatur Moysi \el pontifici propitius, et
triginta ciihitoslongitudinis, decem latiludinis, el de- annuntians bonitaleiri suss volunlaiis. De quibns om-
cenialtitudinistectumhahensaequaIeperiotum,siciU nibus non est modo iri hac epislola dicendum per sin-
in _Egypto et Palestina mos estsedificare domos.Sed gula,'qu\&prolixum esset disserere de singulis; et hsec
in medio dependebal veltim, quod sanetuarium et qu__dixiraus, intenlioni nostrse sufliciunt, quoniam
4anctuarii sanctuaria dividebantur, ita positum, ut per isla palebit quod el alia sint ad allegoriam aeci-
viginti quidem cubili longitudinis ad priorem do- pienria nec inlioc lempqre tenenda.NonnulIis aulein vi-
mum, decem vero perlinerent ad secundam, Et ila sum est pro magmtudine sacramentorum, quod omiie
quod nunc dicit Aposlolus primum tabernaculum tempns vitse prsesentis ad hsec explananda idoueum
habebat viginii cubilos longitudinis el decem latitu-' neget Aposlolus. Quod si verum est, quomodo nos
dinis, secundum vero decem cubitos longitudinis et tanlilli hsec exponerel valebimus? Aliqua tamen de
decem latitudinis. Iii primo tabernaculo eral in parte his breviter dicere tentemus. Primum tabernaculura'
australi candelabrum habens septem ramos, qui TJ j atqae secundum, Ecclesiam piseseutem alque futu-
nunc ab Apostolo candelabra voeantur, et in parte ram signavit. Ipsa enim Ecclesia parlim adbuc per-
septenlrionali stabat mensa, super^quam erant duo- egrinatur in terris, partim jam regnat in ccelis. Pars
decim panes propositionis, et ante fores ipsius ta- ejus quae peregrinatur, figurata est, ut dixihius, per
bernaculi positum erat foris altare holoeausti. Quod primum tahernaculum; pars aulem quae regnat, per
tabernaculum cum his quse in ipso erant, dicitur, secundum. Yelum qupd inlerpositum dividebat pri-
_ sancta, id est tabernaeulum illud et quae in eo erant, mum tabernaculum a secundo, coelum designavit,
dicebanim* Sancla, quia ad orationem _et ad cul- quod nos in teiris laborantes adhuc sua interposi-
lum Dei et laudem consecrata erant. Sed post vela- lione separat a regno quiescentiura sanctDrum. Pri-
menlum, id est post velum quod in medio pendebat, mum tabernaculum habebat, ut diximus, viginti cu-
erat secundum labernaculum, quod dieitur Sancla bilos longitudinis et decem latitudinis^rursumque
sanctorum, id esl ipsum labernaculum cum his quae decern aliitudinis. Decem cubiti la.i.udnris,' signifi-
in illo orant, NvocabaturSancta saneloruro. id est a cant dilalationem operatioms fidelium in prseceplis
Dco sancla, ut quavin primo labernaculo erant, re- Dei, quse per Decalogum legis designari solent. Yi-
spectu eorum non viderentur sancta. Et iilud secun- ginti cubiti longitudinis, perseveraniiam ejusdem
4.03 COMMENT.1N EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD HEBR ICOS
bonse operationis per auxilium geminaedilectionis; A volvitur, quia mentes electorum nec ullis adversi-
nam propteripsam vivam dileclionem, qusesola hene latibus sseculi retineri, nec prosperitatibus possunt
operari facit, dupliciter deiiarius numerus, ut ad vi- corrumpi, qui omnibus quae occurrunt, ad Deum
cesimum perveniat, quia nemo sine charilate valet per sancla desideria proficist.antur. Sicque tandein
in observantia mandatorum Dei perseverare. Decem perveniunt ad lilia, id est ad supernam patiiam,
vero cubiti altitudinis, signa\erunt exspeclationem quse floribus vernal aeternis, hoc est animabus san-
supernseheatiiudinis, id est denarii quem accepisse clis et omni amoenitale. iTa*c et hujusmodi sunt
leguntur, qui in vinea lahoraveiunl (Mallh, xx). In candelabra, quacnuneApostolus in nostro laberna-
hoc tabernaculo eranl candelabra aurea. Candelabfa culo designat esse. Eiat et meifsa de lignis Sc.him
pluraliter ponit, quia, Iicet unum esset, habebatla- facla, et auro purissimo inaurata, e.t,super eam duo-
men brachia septem. Erat enim in medio ejus ha- decim panes Deo piopositi, qui eraut desimila; et
slile, a quo procedebant brachia, tria a dextera par- habebant super se thus lucidissimum, ac per sin-
te, et tria a sinislra. Primum tabernaculum, ufdi- gula Sabbala muiabantur, eterant Aaron et filiorum
ximus, praesens est Ecclesia, in qua militalur Deo, ejus ut coniederent eos in loco sanclo. Mensa de
et sacrificium bonae actionis offertur, antequam ve- lignis Sethini facta Scriptura est divina, de for-~
nialur ad coslum. In qua est candelabrum, id est ^ tibus sanclorum Palrum verbis actibusque com-
Christus, fulgens luniine divinilatis in medio fide-> pacta. Quoedum noJrisquos sint aeternsebeatitudinis
lium, qui et ipsi candelahra aurea sunt, quia sa- gaudia, et quomodo ad hoec perveniatur ostendit,
pienlia lucent, quae per aurum designatur, et clari- cibum profecto nobis salutis ac Viloe suggerit. Qu:e
late bonorum opeium. Ipse Christus est medius sti- et inaurata est auro puri_simo, quia sapientise coe-
pes, qui portal tiia brachia a dextris et tria a sini- lestis sensu clara rejfulget. DuoJecim panes in ea,
stris, quia < ipse est vera vitis, ex qua procedunt sunt duodecim apostoli et eorum vicarii. Qui recte
irucluosi palmites (Joan. xv). > Ipse est origo et vocantur panes propositionis, quia _ut mcntes fide-
concordia et caput omnium justorum, qui sibi san- lium alimonia verbi coeleslis reficiant, in propatulo
clos Veteris ac No\i Teslamenli binc et inde facit semper sunt paiati. Et bene iidem panes non de qua-
adhserere. Omnes enim ab hoc fundamento consur- libet farina, sed de simila fiebanl, quia quicunque
gunt, et a tanlo principe ac medio bpno et communi aliis verbum vilse ministrant, primo ipsos necesse
omnium lumine gubernantuiv Nam tria brachia de C9l*.irtutumfrugibus operaro dare, qualenusea quae
sinistra parie Ires viri sunt Noe, Daniel et Job, id est prxdieando adroonenl, etiam faciendo commendant.
tres ordines fidelium in Yeleri Testamento, scilicct Qu6d-_nlem super eos thus lucidissimum ponebatur
rectorum : coiUinentium et conjugaloium. Nara per virtulem puias o.alioiris designai, qtia idem docto-
Noe qui rexit in undis arcam (Gen. vn, vm) rigurati res ministerium suse prsedicalionis, sinuil et devo-
sunt reetores,per Danieiem, cujus miralegiturabsti- tionum opeiis Domino commendant. Qui bene per
nentia (Dan. i), abstinentes et continentes; per Job, singula Sabhata mutabantur. Panes enim qtti per
qui uxorem et filios habuit (Job 1, XLII),conjugati. scx dies operandi in mensa Dei roaiiserant, Sabba-
Sinriliter et alia tria-de partedexlera, sunt tres electi to nobis mutantur, cum doctores quique sanctse Ec-
discipuli Petrus et Joannes et Jacobus, qui viderunt clesise completo lempore sui sancti laboiis, selerna"
gloriam transfiguratiinmonte (Maltk. xvn), id esttres in ccelisquiete remunerantur, et alios post se in idem
ordines sanctoruro, qui gloriam ejus in ccelesli regno opus lahorandi in verbo, sub ejusdem spe relrihu-
visuri sunl, hoc est reclorum, coiitinentium et con- tionis relinquunt. Sicque fit utmensa Dei, nunquara
jugatorum. Qui"dextri,id estdigniores sunt tempore panis inops rcmaneat, sed veterihus sublatis, mox
gratiae quam illi qiii ante gratiam fuerunt, et ideo novi panes suhstituantur. Comedebat autem Aaron
sinistri, id*esl niinus digni sunt. Petrus enim recto-- cum filiis suis panes qui de illa mensa fuerant sub-
res Ecclesiaesignavit, Joannes _ulem caelibes,et Ja- lati, quia summus pontifex noster Christus raptos
cobus reliquos, id est conjugiis utentes. Et hi omnes D de hac vita, suos eleclos in augmentum corporis sui,
vel doclriha vel exemplis bonorum operum lucent, quod est in coelis, id est su.nmas iilius electorum
et coeterislumen suum spargunt.lma pars brachio- multiludinis iiitrodueit_(Co/o..s.n). Mensa stabat in
rum de haslili procedentium, erat quasi calami au- parte aquilonis, candeJabrum autem m parteaustrali.
rei, post scjphi, inde sphserulse,landem in summi- Et per aquilonem frigus infidclilatis vel malitise po-
tale quasililia (Exod. xxv). Calamlsunt sancti, qui lest intelligi, per austrum vero fervor charitatis et
in humido fontis sapientia. divinse nutriti sunt, et sanctae devotionis. Congruum ergo fuit ul a parte
concavi ad emittendum dulcera sonum In aures plu- aquilonis mensa starel, quia ne malilia tentationuin
rimorum, et resonantes laudem Dei, et dicentes : a sinistra parte \eniens nos imbecilles inveniat ac
< Immisit in nos _neum canticum novum, carmen superel, necesse esl ut pane coelesiis doctrinae pas-
Deo noslro (Psal. xxxvi). > Ipsi sunt scyplri, dum camur et confortemur. Si aulem charitiUis sludio
aliis vinum scientiae quo plenisunt piopinant ut fcrventes ad dexteram partem , id est ad virtutum
eos spiritaliler inebrient, et desiderio supernae bea- exercitia liansierimus, tunc candelabri luroinibus il-
titudinis calefaciant; inde sphserulse,id est rotundi lustrabimur, id est lucidissimis sanctoium exempli.
etperfectiac volubiles. Sphs_ra enim ex omni parte el dicti. illuminabimiir, ut omnia, qua. rccte agen_a
.„»•. ..F.I.VF.. RllRr.IDOLF.NRISMONACHI 1603
sunt, videamus. Haecde priroo lahernaculo breviter A pulorum insinuat, quse sublimia ejus dicta vel opera
attigimus. Secundum vero labernaculum supernam necdum (prout dignum eral) capere valebat, quam
Jerusalem designans, liabehal decem cubilos longi- et ipse longanimiler ferebat. Latitudo arcse, ampli-
tudinis, et decem lalitudinis, et sirailiter decem al- iudo charifatis est, qua nos Christus dile__it.Qua.
tiludinis. Unde et Joannes in Apocalypsi de eadem in ipso capite nostro cubitum integrum babuit, quia
JcoelestiJerusalem dicit : < Chitas in quadro posita perfecta fuit, et electas suos \h'ificare studuit, di-
est. Longiludo ejus tanta est, quanla esl latiludo cens : c Ut omnes unum sint, sicut lu Pater in me
(Apoc. xxi); t babet enim lam in longum quam in la- et ego in le, ut et ipsi ih nobis unum sinl (Joan. xv). >
tum, vcl etiam in alluni decem cubilos, id cst.evan- Dimidius vero cubittis imperfeciioneni nostram de-
gelicum denarium perfeclo. beatitudinis, quia et in signat, qui necdum iri hac vila positi perfecie dili-
latitudine fraternae charilatis, et in longitudine vitse gere Deum sufficimus, _veldilectionem qtiam erga
perennie, et in altitudine divina* coniemplaiionis noshabet eomprehendere. Altiludo spes erat futurse
bealiludijiem possidet. Et illa coeleslis inhabitatio sublnnitatis, qua ipse vel seipsum post passionem
recte dicitur Sancta sanctorum, quianilril ibi fitaut glorificandum vel suos se glorificaturum esse prse-
cogitalur, uiide Deus offendalur, sed sola ibi qtise vidit. Habebatarca plenum cubilum in altitudi-
Deo placeiH, aguntur. Tanla esl enim illa bealitu- B * ne, quiaDoniinus etiam corruplibili adhucconvei-
do, ut nec possii nec velit ibi qui. quam peccare. sans in carne, plenissime noverat quanta vel sibi-
Inler duo tabernacula positum erat velum, quo san- metipsi, vel membris 1suis (quae nos sumus) essct
ctuarium et sanctuaiii sanctuaria dividebantur, gloria conservata in Ifuturo. Hahebalet dimidium
quoniam sancla Ecclesia quse ex angelis el homi- cubitum aititudinis, quia nostroe quoque parvitatis
nibus consians parlim adhuc, peregrinatur in infi- devotionem libenterjin suo corpore suscipit, qui
mis, paitiin jam in aUerna palria regnal in supcrnis, pia quidem intentione futuram \ilam diligimus.
adhuc cives suos, dirimciue velo coeli, hcbet ab invi- sed necdum perfecte quae sit ejus felicitas, cape-
cem segregafos. In his Sanciis sanctorum est au- re valemus. Arca intus et foris auro mundtssimo
reum ihuribulum, id est pretiosa humanitas Chiisti deaurata est, quia assumpta a Filio humana natura
immunis ah omni peccato, el perfcctissimam san- et intus virtute SpirHus sancli plena erai, et fjris
ctilaiem habens, quae igne passionis implela , sua- homiuibus aperle Spiritus sancti opera praemonstra-
vissimuro de se pro nobis emisit odorem Deo, et bat. Hoc est quod Apostolus eam asserit circumte-
nuncejusdem passionis assidua rememoratione. sem- ctam ex omni parte auro, quia in cogitatione el ser-
per interpellat pi*i>nohis, et tale incensum offerre , nione et opere ejusdem Rederoploris nostri, non
non cessat. quasi dicens : « Dirigatur oraiio mea nisi pura veritas et sapientia apparuit. Urna vero
sicut incensum i-i eonspeeti. tuo (Psal. xiv). »Idem aurea in arca habens manna, anima est sancla in
medialor Dei et honiiuum, qui solus pateinorum est Christo, habens in se omnem plenitudinem divini-
conscius areanorurn, per arcam leslamenti designa- tatis, quapascunturlangeli, qua et patres vixerunt
tur. Nam et Novum Teslameiilun. ipse per seip^um in deserlo. sicut scriptum est: < Panem angelorum
dedit, et Yeius quandia voluit. clausum tenuit; et manducavit homo (Psal. LXXVII). > Yirga Aaron qum
quando sibi p'acuit, inlelligentiam ejus de aicano excisa fronduerat, pdlestas est invicta sacerdolii il-
secretorum suorum edidit. Et heecarca est in Sanclis Iius, de qua dicit Propheta : < Yirga sequitatis, virga
sanctoium, quia ipse Salvacor « in quo sunt omnes regnitui (Psal. XLIV).> Quse postquamad tempus
thesauri sapien-iae ef scientia? abscondili (Coloss. per mortem visa estj esse succisa, illucescentemane
n), i post resurrecttonem suam ascendil super om- resurrectionis, vivacius i
refloruisse inventa est, ac
nes coelos,et sedet ad dexte.am Patris. De constru- perpeluo inviolabilis atque immarcescibilis perman-
clione hujus arcse dielum est Moysi: « Arcam de sura esse innotuit. Naui, sicut supra diximus, cum
lignis Sethim compingito, cujus longitudo habeal nec Aaron sacerdotium qui de tribu Levi fueral de-
duos et semis cuhitos, laliludo cubitum et dimidium, p .spiceretur, nec digna tribus quee offerret holocau-
altitudo cubjium simililer ac semissem, el deaurabis sta, crederetur, duodecini virga. juxta duodecim
eamaiuro mundissimo intus et foris (Exod. xxv). > tribus in tabeinaculb poni prseeepta sunt. Et ecca
Ligna'Selhim dicunlur esse levis et imputrihilis virga Levi viruit (Num. xvn), et quid virtutis mu-
naturse, non multum a qualitaie albae spinse distan- neie Aaron haheret, oslendit. Quo videlicet signo
tia. Arca ergo de lignis Sethim facla est, quia cor- quid innuitur, nisi quod omnes qui usque ad finem
pus Dominicum ex roembris conslabat omiii vitio- mundi jacemus in Imorte, quasi virga. reliquae in
rum labe carentibus. El bsec ligna sunl spinis simil- ariditate remaneamus? Sed cunctis \irgis in aridi--
lima, quia etsi non in carne peccati, tamen in simi- tate remanentibus, \irga Levi ad florem redlil, quia
litudine canris peccati venit. Longitudo arcae, lon- corpus Domini. veri scilicet sacerdolis noslri, in
ganimis patientia ejusdem Redemptoris est, qua morlis aridilate pqsilum, in florera resurrectionis
Inler homines conversatus est. Quseduorum cubilo- erupit. Quo flore Aaron recte sacerdos esse cogno-
rum fuit, propler doctrinam et operationem quibusi scitur, quia hac resurreclionis gloria B.edemplor
ipse refulgebat. Semis, id est dimidius cubitus, quii noster, qui de iribu Le\i ac Juda ortus est, inler-
snperaddilur. tarditalem humana. fragilitalis disci- cessoi pro nobis esse monstraiur. Itaque virga Aa-
1«09 C6MMENT. IN *.-.IST<_L.,S PAIJLL — -N EPIST. AD HEBR. 161.
ron, ut pra.inisin.us, sacerdotalis potestas Christi A cinitatem, quod erat juxfa «roam. NauT et nos fre-
est. Tabula. vero lestamenli in avca omnem jn Chri- qocriter bujusmodi locutioiri-us ulimur, ulTem pro
slo et sci.ntiam paler norum seereloritm elpoienliam alia re vicina, vel locum pro loco non.iiiemtis. Ita
jadicierum designant. In tabulis namque lestamenii Apostolus locum "arcaepro_imum, pro arca nunc po-
et fides erat seternse divinilatis, quse mun- suisse non incomenienteraecipiltir, quia etad spi-
' dum creassetscripla
ttc regerct. et mandala quibus Deo ritalem sensum magis aspiciebal, intelligens per ar-
servire oporterel, et discrelio judicii qua ipse odien- eam Christum, in quo spiritaliter sunt, ut dictum
tes se jure condemnaret, et diligenles se misericor- esl, tabala. Testamenti et virga Aaron et una eum
dia digna rcmunerarel. Sed, cuni alia Scriplui a? di- cnamia. Hanc qusestionem q_i melius poterit, sol-
vinse sentenlia nobis ad oien.cra redueitur, ex liis vat; qui verome-ius eam solvere iiequiverit, solu-
Aposloii verbis qases.io valde gravis oritur. In ter- iiouera quse ex nostris duabuspraemissisprohabilior
-ro namque Rcgum volumine (cap. vm), dum Salo- fuerit lenere non dedigneliir, Super arcam autcm
mon templum dedicarel, refertur quod in arca non eral propitiatoriuin, quod et eraculum vocatur.
erat aliud nisi duse tabulse lapidese, quas posuerat Quod videlicet propitiatoriuai woiialhid quarn euin-
in ea Moyscs. Quomodo ergo verum est, esse vel dem Sahalorem, sed specialius in eo viseera pielalis
iuisse in ea non solum tabulas, sed et urnam eum B designat, de quo dicit Apostolus : < Quem propo-
manna et virgam Aaron? Cum ego de re quosdam suil Deus propitiationem per lidem in sanguine
interrogassem qui videhanlur perili, resporiderunt ipsius (i!om. m). * Nam el ide® superponitur, quia
- nrilii post illa dedicationis tempora,
\irg_m el ur- superexaltat miseiicordia judicium (Jacob. 11). >
nam in af*_afuisseposilas, sed taraen uecScisptti- Unde et Psalmisla • c Suavis, inqujt, Dominus uni-
raivuHisaoc.ar_m auctoritate,necullius hislorise nar- versis el miserationes ejus super onniia opera ejus
ratione valuerunt hoe astruere. Videtur tamenhiiic (Psal. CXLIV).> De cherubini vero, jjropitiatoriun.
intelleclui non inconvenienter opitulari, quod rex obiimbraniibus, diclum esi Moysi . i i)uos quoque
Josias in Paralipomenum reperilur dixisse Levilis : cherubim aureos et productiles facies ex u-.aque
< Ponile arcam in sanctuario lempli quod a» .ilicavit parle oraculi. Cherub unus sit latere uno el alier
Salomon filius Darid, rex Lsrael (II Par. x\vy); . ia altero, tilrumque latus propitiator.L legant, ex-
nequaquam enim eam ultra portabitis. Manifesle paridentes alaseiope-.eii-esO-acii-tim, respicianique
eniai in lris verbis signifieat, post lempli iledicalio- se mutuo \er_is vuliib-is in propilialoriitni quoJ
' -lem educfa sil arca de
sancluario, et a Levilis et a dabo libi, Inde prsecipiam el loquar ad tc, supra
sacerdolibus portata. Et tunc foriassis in eam sinit („ propilialorium scilicei, ac de medio duor-.n_e_.iu-
missoe \irga el urna. Nana in libris Moysi legimus bim qui eruntsuper arcam testimonii, cuncta qusa
eas in labernacu.o fuisse positas, non tamcn in area roandabo perie liliis Israel{EwocL xx\|. »*Cherubim
sieui tabulas. Ait enim Moyses in Dentei_nomio: •specialis ordp esl angelicarum virlufuro, sed tamcn
< Posui tabulas In quam feceram, quse bucusque generaliter omnes (Sancti angeli !ionnunq_ani. $i___
ibi sunt, sicat p.aaeepit milii Dominus (Deut. x). . et nunc dcsignantur hoc.nomine. Etquidem mimero
El in Exodo atl Aaron : < Sume vas unum, et miile singulari cherub, plarali autem eherubim diciuir, et
tibi niaima quanium polest eapere gomor, et repone esl nomen generis masculini. Sed grseca eonsuetudo
- coram Domino ad seryaiidum in
generaliones ve- neutri generis cherubim facit, m liitera in n mufata.
sinas {Exod. xxvi). t El Dominus ad Mo}sen in li- Unde nunc Apostolus dicit juxta Gi-secos,ehei-ubin
hro Numerorum: < Refer virgain Aaron in iaberna- gloriaeobumbrantia propitiatoriam, non obumbran-
culura teslimonii, ut seivelnr ibi (Num. xvn). > El tes, cum apud Moysen legausus (ibid.), duos cheru-
foi lasse quia juxta a.cam in sancluario positaeerant bim aureos, non duo cherubim anrea. Interpretafur
urga et urna, idcirco dieit eas Aposlolus in area autem cherubim vel cberab <scientics^multitudo, quia
fuissc, locum pro loco ponens, sicut evangelisla spirilus angelici lanto multipliciore scientia repieh-
cuni dicit: < Ambulabat Jesus in templo in porlicu ID lur, quanto purioiibus radiis divinaram illustratio-
Salomoais (Joan. x.). » Quod enim dixerat in lem- numassidue illumiiianltir. Qui sunt duo, ul consor-
pio, exposuit addendo, in porticu Salomonis, oslen- _ium angelicse chariiatis signifflcent, quia cbarilas
denssepoiiicum illam vocasse lemplum, quoniam .maxime inier duos habelur; aurei, qiria virtutes
adhserebat -empio. Sic et AposlohisJocum, qui eral aagelorum sunima. claritalis gratia fulgent; produ-
arca. _ontig_tus, habens urnam et virgam, poluit cliles, quia beatitudo eoruni in «Tternum produci-
eodem modo loeutionis aream nominare. I-ursus, tur, id est prolongatur, juxta quem productionis
o.d_ beatoruin spiriluum, in quo Deus specialiter sensum et de regno Cbrisli dicitur : < Illic produ-
sedei, thienus appellatur, et tamen Psalmis_a pie- cara cornu David (Psal. cxxxi). »Qui_lant in ulro-
catur : < Qui sedes super cherubita, manifeslai-e que, quia per illorum ministeria prophelae prsescie-
coram Ephraim,Benjamin el Manasse (Psal. LXXIX).» ruiit quse pastores postca per eosdeai angclos facta
Dumenim in agrainum distinctionibusordo sanclo- cognoverunt (Luc. u); et ut utrumqtie lalus propi-
•rum cherubim jungiiurlhronis, sedei*eeliam super tiatorii tegunt, quia in utroque Testamenlo mulfa
<-lieiubimDeusex vicini _g.niiiissequalitateperhibe- secretorum ccelestium mortalibus occultanlur, q"(ire',
tur. Sic et iu arca polest dici fuisse propler loci vi- illi intelligunt. Quos cum aliis figitravit Moyscs,4i.
' :;
P4TR0L. CLXXXI. 51
1611 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI ! 1612
in alto sedem hahere angeii et quasi le\i volatu A ciorum cum sanguine victimarum ingrediebatur,
ubique discurrere posse signenlur, neque ullam ha- Christum designavit, qui semel in pleniludine lem-
bere tarditatem, quin confestini ubicunque volue- poris oblatus pro peccalis nostiis, ipse sacerdos et
rint adsinl. Expandunl ergo alas et propitialorium boslia per piopriuin sauguinein in ipsum ccelum
tegunt, quoniam angeli omnem suse naturae polen- inlravil, id cst in vera Sar.cla sanclorum, ul appa-
liam, quia in altis habitare, et cuncta supernaj il- reat nune\uUui Dei pro noliis. Et prosua,idestpro
lius palriselocalevi aclselo ilinere penetrare merue- suormnpraelatorum et unheisi populisui ignorantia_,
runl, in obse.juium sui Condiloris afferunt. Ac ve- offeit intus sanguinem, qui foris effusus est, id est
lul propitialorium contuentes obumbrant, id est reprscsental in coelo Paiii memoriam passionis,
honorant velando, quia lotum quem hahent statum quaiii in hoc ssecul.*pertuht. Annus vero singulariler
perpeluse felicitaiis, ejusgralise deputanl, a quo, tH indicare poiest omiie tcmpus ab incarnatioiie ejus-
nihil mali velle possenl, acceperunt. Respiciuntque dem Sal\atoris usque ad fmem saeculi. De quo an-
se mutuo versis vullihus in propitia.oriuni, quia in no ipse per Isaiam riixil: e Ul prsedicareni aa-
glorificatione divinse visionis sibiraet allerutrtim num placabilem Domino (Isa. LM). > Iguoranlia
consonant. Sicautem sunlchcrubim supra piopilia- autero quodhbet peceatura \ocari potesl, quia ex-
torium pos li, qttomodo ci\itas Christi, id est san- *>eaecatcoret errare facil hominem, dum ptccati de-
cla Ecclesia super monlem, id est super Jcsum lectationeni placere suadet. Quod \eio singtilis ac-
Christum esse constituta dicilur : non quoJ aitior i.is ile.abaiur ingi essus ponlificis in Sancla, signi-
illo csse possit civitas sua (Maltlu v; Apoc. xxi), Jicabal non venisse adhuc pei feciionem. Solus in-
sed quod ejus subsidio sustentata proficiat. Supra tiabalponlifev, S;inlu sancio qui ita fieri insiiiuit
propiliatorium ac demedio duonimcherubim Deus Iwc significanle, iwndum esse lunc ptopalalam et
loqui consuevil, quia per Ciiri.lum, c qui est propi- apcrtam viam sanclotutn, id est noitdum esse pale-
lialio pro peccaiis noslris (I Joan. n), >et cui anle factum bomiiiihus iter, quo possenl pervenhe
advcnlum et post adventiim suum quasi hinc et usque ad Sancta sarictorum, id esl inlrare secreja
inde semper assistui.l angcli ad obsequiun» j.arati, ccelorum, quia nondum venerat Clnistus, qui viam
Deus Pater -liumaiio generi voluiuatem suam __•_- istam credentibus propalaret, adkuc prtore, (id est
menter manifeslare dignalus est. Nam seeundum urobralilis) labernaculo kabentestatum in car. alib: s
humanilalem Christi Deus Paler super eum esl, observantiis , id est ideo noiidum erat palens homi-
non secundum divinilatem ejus, in qua ipse est nibus ingressus se.ernse beaiHudinis, quoiiiam ad-
sequalis Palri. -Ob hoc aulem propilialorium illud f__,huc umbra vcieiis taberiiaculi uon cedebat, _eJ
\ocabatur oraculum, quia Deus ibi loquebatur. Iloec slabal et perdurabat, nec polerat veiitas.palam
erant intra Sancta sanclorum post illa quae in priori cunctis ef-ulgeic, nisi umbia reino\eretur. Chiislus
sanctuario erant, de quibus, inquit, non est modo eirim p.ior asccndens aperuit iiobis ingressum
dicendum iia prolixe, ut per singulaqua_quenostcr coeli, ut animoe corpqribus cxtitoa possinl iliuc in-
sermo transeat disserendo. Yel in praesenti vita non trare. Prius tabernaciilum non dicitu.- iioc Jcco re-
est dicendum, id est non polesl profunditas istoium speclu secundi, sicul supra, sed ulrumque dieilur
mysteriorum aperiri per singula. De singulis qua. prius respectu Ecclegioenov.e et Jeri.sa.cm super-
ibieraiH\el fiebant, non esl ntinc dicendum. liis ccelestis, vcl sicul poi tifice Sancla sancloriira ic-
vero duobus tabernaculis ila (ut l.reviter inditavi- irocunte, popuhiS siirittl ingredi i.on poteial, ila nos
mtis) composilis,id estcopulalis, dicendum est quod in ccelum mortales Cliristum sequi non pos.timas,
i.i priori quidem tabetnaculo semper, id est quol.die Spiiitu sanclo significante in lioc solius poi.tificis
vel assidue introibanl sacerdotes, consummanics, id veteris ingressu nondum esse nostro tcmpore pro-
cst compientes officia sucrificiotum. Istae eranl ju- palatam, id est in propatulo carne vestitis factam
stificat ones culluroe, quas stipra dixi habuisse Ve- viam sanctorum, id est aditum regni coeleslis, adliuc
tus Teslamentum. In priori quidem omnes sacer- rj priore tabernaculo, id est prsesenti, Ecclesia hahenle
dotcs intrabant, quotiescunque volebanl. In secundo statum. Prius enim tabernacuJum desiruetur, ei
autem solus ponlifex intrabal, et hoc semelin anno, secundum permanebit, quia praesens i-cclesia _e-
cl non inlrabat sinc sanguine, sed secum poi labat eundura eara quam nunc liabel con\eisa;ionem, d s-
sanguineni, qum offerret pro sua el populi ignoran- sipabitur, sed superna Jerusalem in illa convcrsa-
tiu, id est pro peccalis quse ignoranter cgerunl lani lione, quam in angelis habet, rine fine permaj eb t.
ipse, quam populus. Quod auteni in priore laberna- Quandiu enim praesensEcclesia, qua? prius (aberna-
culo quotidie per aiinum introibanl cum sacrificiis culum cst, slaium habel, ccelum est inacces_ibile
sacerdoles, siguificatquia in praesenli Ecclesia san- corporibus noslris, sicut ante Salvaloris ascensio-
cti Dom.no siue intermissione famulantes, quoti- nem fuit inaccessibile juslorum animabus. Sed pa-
dianos suse fragililatis errattis, sinc quibus esse in tienter cxspectanda *st nobis generalis resurrectio,
hac vita nullateuus possunt, quotidianis bonorum qua cum corpore et anima licebit nobis intrare re-
operum victimis, quotidianis lacrjmarum suarum gni coelestis habitalionem post prsesentis Eedesise
'hbaminibus, quasi veri sacerdotcs expiant. Sum- dissipalionem, sicut animabus perfeclorum li.ei post
-nuts vcro pontifi.i, qui scmel in anno Saneta san- I.cdtniploris asccnsioiiem, Qum patabola, id esl
-iGi- - COMMENT. IN EPISTOLAS PAULL — 1N EPIST. AD KEBR. iMi
qua? ro5'3lica similitudo de duobus labernaculis, et A c sed per proprium sanguinem inlroi\it semel in
de his quse conlinebanlur vel fiebant in illis, -est t sanela, selerna redenipt'on.e invenla. >
temporis instanth, id est prsesenlis temporis; hoc Solus ponlifex in anno semcl inlrabal in secun-
est, omniaillaquse ibi facta suni prsesignaverunl dum labernaculum, quod Mo\_es cxstruxerat; sed
ista quse in hoc tempore graiise palam gerunlur. Chrhius in labernaculum pobilius et seternum in7-
Paraboia enim dicitur reproesentalio rei gestoe ad travil, ubi pontificis agit offi.ium, asshtens Deo ad
aliud signifieaiiduin. Sicul omnia illa quse tunc fic- interpcllandum pro nobis, sicui Sleplianus vidit
bani reprsesenlanlur nobis per Scripturam ad signi- cum pro se slantem ad dexteram Patris (Acl. vn).
ficalionem eoruni quoe nostro lemporo fiuni. Ex .Tunc enim interpellabal pro Stepbai.o, ct iia quo-
quibus patet, quia quod tunc ponlificem in Saneia dammodo prosingulis eleciorumasiat Deo.dumpro
sanctorum populus sequi non- poterat, signum fuit ipsis interccdit. Nam et sedere ct stare legitur, ut
quod iios adliuc corporaliter in coelum sequi Chri- niodo ejus potenlia, modo misericordia describatiir.
slum non possimus. Juxla quatn parabolam offe- Nam utlque pro polestate regis vel judicis sedere
runtur, id est oflerri jussa sunt munera, ut de fru- dicilur, pro bonilaie inlercessoris siaie suggerilur.
gibus; et hostim, ut de animalibus, qum non possunl Ipse dico, ponlifex non carnalium et lemporalium
servienlemfacere perfectumjuxta conscienliam; quia, " bonorum*,sed spiritualium el aelernorum, id esl fu-
etsi quis omnia exlerius quae jussa fuerant, adim- lurorum, quia ir.tercessione sua et oblatione sui
plesset, interius taroen peifecte legem adimplere ipsius, non temporalia, sed a_lerna bona nobis iin-
non poterat. Quamvis euim Iex diceret: c Non con- petrat, quse sic crunl praesentia, tit semper sint fu-
cupisces (Exod. xx; Rom. vii),» eoncupiscentiam lura, id est nunquam deficienlia. Yel fuiuroruni
tamen non abslulit, sed potius ipsa prohibitione bonorum est pontifex, id est prsesenlis ju&lltioe et
iiomines ad coucupiscentiam animavit. Et licet quis selernse beatitudinis, quse tenipore _uo erant fuiura.
secundum earnem per illas hostias a peccato mun- Ipse ingressuscst verum tabemaculum, id est eoelimi
dari viderelur, in conscientia tameu per eas plene yer amplius, id cstpeifcclect prorsus amplius, quia
-mundari non polerat. Mulli tamen spiiiiaLs \iri plures capit quam terrenum illud; et perfeclkts,
fuerunt efiam tunc, qui ex fide justifieati, el auxi- qtiia ibi cst peifecta justilia et bealitudo. Taberna-
liura gratiae habentes, spiritalis legis adimplelione culum dico, non maim faclum sicut illud quod fecit
Beo placuerunt. » Scimus enim quoniam lex spiri- Mqyses, id est won liujus crealionis, ctijus in ercmo
talis esi (ibid.). > Sed, quiacarnaliloreiis.odiebatur, fuit illud quod iixit homo. Non e_t faclum manu
noii poittit perfectum in conscientia fasere servien- - hominis, sed dextera JDei,nec de maleria corrupfi-
lem solummodoin cibis et in polibus, el in varih ba- bili compositum, ut illud quod de cortinis et pel-
plismatibus, el jusliliis carnis, usqus ad lempus cor- libus et auro et argento Mojses fecit, seJ mira soii-
rec'ionh imposiih, id est eum qui nihil spiritaliter ditale et pulchriludine consumroatum. Non intravit
ibi faciehat, sed solummoJo secundum litteroe su - in lahernaculum illud anguslum et imperfectum et
perficiem in hoc serviebat legi, ut quosdam cilos manu hominis construclum, sed per amplitis, id est
\el potus velut immundos respueret, quosJam au- per omnia majoris amplitudinis, et perfeclius, id
tem velut mundos eligeret, et varia haplismala, id est majoris perfectionis et opifice summo fabrica-
esl ablulioiies diversas ohservaret, et ju&tULs va- luni, neque per sanguinem hircoi um aut vilulorum
rias nou spiritas, sed carnis, quia non auiroam, sed introivit in Sancta sanctorum, ut olisn sub legc
carnem juslificabant, dum manus aperverso opere, pontifex consueverat, sed per proprium sanguinem.
linguam a blaspliemia limore poense comprimereiU, Nihil enim mundum jnvenit in hominibtis, qiiod,
noii cor a mala voluntate mundarenl. El hsec omnia, offerret pro hominibus ; et idcirco seipsuro obtulit
_jd est observatio diffeienlise ciborum el potuum, et mundam viciimam ipse sacerdos. Suum pium san-
frequenies corporum seu \estium ablutiones, el uin- guinem pro nobis cffusum intulit in Sancta san-
hraiiies carnis justificaliones, et csetera hh.usmodi jj ctorum, id est iu ccelum ; ethoc semel, id est nou
iuerunteis velut onus imposita, ad refienandum per singulos anr.os, ut Levilicus pontifex, sed tan-
transgressores, non ut semper exislerent, sed usque lum una vice. Quoniam ohlalio sanguinis ejus adeo
ad tempus correciionis durarent, id est usque ad placuit Deo, ut non ullra sit opus lepetitione, quia
temptis giatia., qua in melius corrigerentur et ces- per humilitatem illius saciificii deletum est quid-
saient. Quoniam quod lex illa minus fecit, et in quid primus homo commisit;et omnes pro quorum.
omnibus observantibus illam adimplere non poluit, salule sanguinem suum fudit, ad omnem consum-
gratia nova subiritrans correxil, et omnem ejus inationem adduxit. Ideo non opus est iterari, quia
impossibiliiatem ad perfeclionem adduxil, dum car- perfectum est. Per sanguinem semel infroivil in
-nales riius auferens, in spirilales observantias mu- Sancta sanelOrum, mlerna redemplione inventa; et
lavit. hoc ideo, quia per illani oblalionem semel factani
• Christus aulem, assislens pontifex futurorum inventa est omnium redemptio, qua. non inveniri
*- <
bonorum, per amplius et perfectius tabernaculum, poteral in universo genere lnunano. Nam, cum om-
< non manitfactum, id est non hujus crealionis, nes homines cs.ptivi tenerentur a diabolo, qui_ aj>id
-« neq_e per sanguinem hiicorum aut vitulorum. eos inveniri poterat. quod pro tot capti\orum re-
f__5 HERYEl CURGIDOLENSIS MONACHI .6«
uemplione daretur ? Sed Chrislus in sanguine suo re- A que enim jugum poitaverat peeeati. (Juod autem
-emplionem omnium Invenit, non temporalem, sed non Aaron pontifici, sed fiho ejus Eleazaro tradi
selernam, quia taiilumfuitprelium qu_dded'n,utoeter- jussaesl, significal nqn ad lempus quod lunc crat,
nam redemptislibertatem redderet. Delevit eiiim tam sed ad po^teros hujus sacerdoiii passionem Domini
©riginalia quam aetuaha peccata, et omnem justifi- perventuram, quorum nunc Eleazarus typum gerit„
eaiionem exhibuit, ac regnum ccelomm aperuit. Qju. edffc.um extra castra, id est exlra civifaten.
< Si enim sanguis hircorum et taworum et cinis immolaverunt, crucifigentes eum in censpectu om-
< vituloe aspeisus (Levk. xvi), inquinalos sanctifieat niuin. Dehinc Eleazar significationcm mutat, etve-
< ad emundationem carnis, quanto magis sanguis ros Novi Testamenli sacerdoles, rd est _rpostoIo&
c Chrisli, qui per Spiritum sanctum semetipsum designat, dum iiitingens digitum sanguine vituFoey
« obtulit immaculatum Dco, emundavit conscientiam aspergit seplies contra fores tabernactili. Apostoli.
< nostram ab operibus mortuis ad seiviendum Det. enim digilo s-?ng_-tBemsepliesconlra os.ium aspep-
'« viventi ? (1 Petr. i; 1 Joan. i; Apoe. i.) . seruiit, quia passieti_m Chrisli operibus- commen-
Vere sangivtne suo seniel oblato invenil redem- danteSy inlroitum fnlei per sepfiformem gratiam-
ptionem nostram, nec fult ©pus repetilione l_-is Spirilus sancti popnlis prsedicaverunt; etcomburet,
oblationis. Nam sanguis. ejus- enmndavit eonsclen- ^ inquitream cuaclis videiUibus_CombuslioTsignsuii
Siam noslram.ut nullius mali consensus jam con- est resurreclionis. Nalura quippe ignis est, ul i»
scii simus, quod est vere libcros esse. Qtiasi quis superna moveaiur, et in euni converlUtir quod com-
dicat: Per sangtiinem Chrisli polest esse redemptio huritur. Combusta e&l eigo vacca cunclis \identi-
el liberatio spiritualis ct seterna, Nam, si sanguis bus, quia Christus resurrexil, et cjtis resurrcctio.-
iimbratilium in lege saerifieiorum, sanctificabat eos nis gloriam cuncti per orbem fidete.. aspiciunt. Jaire
im carne, id est purificahat carnem eorum et mun- quod seqaitur, tam pelle et carnibus ejns, quaois
dam reddehat, mtillo polenlius sanguis Cliristi pur- saaguine et fimo flammoe traditis, significal quodJ
gat et sanctificat animas noslras, u-t perpetualiter nomsolnm suhslantia mortalis eorjioiis Clirislirqu__*
.munda. etMbcrssmajieant. Et hoc esl: Si enimsan- commcmorat-one pellis el sanguinis e. carnHim in-
guis hircorum, elc. Si enwn umhia carnem purifi- timala esl, sed etiam contumelia et abjeciio plebis,
cat, quanto magis veritas animam sanGlificat? 111_. quse nomine fimi designa.ur convertcntur in glo-
enim purgationes umbrae fueruntpurgalionum, quse riam, quam comhuslionis ilamma significat. Lignun.
sub gratia fiunt; et animalia quorum sanguine fie- vero cedrinum qnod p allum extollitur, spes es.
hant emundationes, figuram Christi gesserunt. San- P quse debet in supernis 1firmiler habitare.Hyssopus,,
guis hircorum et tauroram qui immola-.anlur, nea- quia radicibus haeret in pctra, fides est in Chrislo
iiunquam aspergehalur super eos qui mundandi ftimlata. Coccus bis line.us, ignea charitas est qu__*
eraut, vel pro ipsis contra velum seplies, ut san- tingilurartore Dei etpio_i_ii, haec tria sacerdos.
clificari possent; et Christus, qui nos aspersione id est quilibef Chrisl.aiiiis mitlere debetur in resur-
sui sanguinis munda*.it, per hircos designabatur reclionem Cbristi, lanquam in medium combustio-
propler similitudineni carnis peccali, et quia pro nis illius, ut cum Christo sil vita ejus abscondita.
peccato mundi oblalus est. Hircus enim pro pec- in Deo (Coloss. m). Golliget autem vir Riandus ct-
ealo semper immolabalur, atque per lauros propter neres vaccae, et efflnnlet eos extra castra in loco
fortitudinem, quia cornibus virtulis ventilat inimi- purissimo , ut sint riiullitudinl filiorum Israel in
eos. Sed niullo evidenlius prsefigurabat eum vitula, cuslodiam et in aquam aspersionis, quia pr&Beeca-es
quse eoinburebsJ,ur, ul ciueres ejus aqua misli pur- vaccaeombusla esl- Quid putamusesse cineres vae-
galio fierenl liominuni inimuiidoru.ni, de qua lon- cse, nisi famam quse secuta est passionem resurre-
gum nimis est omnia dicere, sed aliqua breviter di- clionemque Christi? Nam et einis ei at, quia velu!.
CJIIIUS: i Prsecipe, inquit, filiis Israel, ut adducant mortuus ab inftdelibus contemnebatur; et lamen
ad le vaccaro rufam, setatis integrse, in qua nulla D roundabal, quia et resurrexisse a fidelibus crede-
sit maeula-nee por.a\evil jugum, tradesque eam batuiv Et qtria hsec fama apud eos maxime c_ar_il,
Eleazaro sacerdoti. Qui educlani estra. castra. ^im- quiin cseteris genfibus erant, etnoa erant de con-
molabit in conspectu omnium, et intingcns digitum sortio Judseorum, ideo dictum est, quia colliget y r
in sanguine ejus, asperget contra fores tabernaculi mundus cincres vaccac, mundus utique ab inter-
septem vicibu., comburelque eam cunctis videiitibus- •fcetione Christi, quse Judseos rtaculaverat, et eff-
lam pelle el carnibus ejus, quam sanguine et fimo fundel in loco purissimo, id esl in eorde credeu-
'flamma. tradiiis. Lignum quoque cedrinuni, et hys- tium mundissimo extra csstra.y id est extra celebi _&-
bis linclum saeerdos jnitlet in l
sopum coccumque tio.nem Judaiese cwis-setudinis , e_ideo sic tracla-
flammam quo. vaecam vorat {AT__*«.. XIX). S Vaeca huntur isti cineres. _>t'sinl
i _auUitudini filiorum Is-
dicla est c_.ro Clirisli se\u feraineo=, propter rael, id est Chrislianoruni , in ctislodiani manda-
infirmitatein earnalem; rufa, id e.t sanguine pas- torum ccelcstium, et in aquam asperskmis, id est
sioiri. cruenlala. iElalis integrse, quia triginta in lavaerum hapiismalis. Nam aqua aspersionis,
'annoium vel paulo amplius erat quando cruci- purificatio est. Ex his omnibus fiebat aqua asper-
fixa est. In qua nulla erat macula iniquitalis^ ne- sionis , unde mundalan.ur a coiitactu m rtuorum..
1-517 COMMENT.IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD HEBR. .61-
quod ulique signifioat ab iniquilate hujus mori-. k Sed Chrislus duo fecit, et a peccatis rtos inuiidavit,
bundae-vel moriic.na. vitse (258). c Qui letigeril, et reslilula libertate arbilrii, senire fecit Deo , qui
inquit, cadaver hominis-, et propter hoc sepiem vcre\ivit, et \itam veram sibi senienlibus tribuit.
dicbusfuerU ininiuiidss, aspergetur ex hac aqua die Nec niirum si sanguis Cbristi tanla operatur , 17«.
_eilio el septimo et sic jnuiidabilur. Si die teitio non brutorum animalium victimas, sed semelipsum
aspersus non fuerit, seplimo non poterit emuudari ablulit Deo pro nobis immaculatum, quia nec origi-
(Num. xix). i Qtii teligerit eadaver hominis, itl est nalis ncc actualis macula. quidquam habuit, et hoc
qui malis operihus eomm-inicaverit, et proplei hoc factum est, per Spirilttm s«.-...t.H,-q_i carnem ejus
septem diebus, id est in snima et corpore fuerit im- sine semine cicavit jn utero virginis, et immuneni
iuundus, aspergclur ex hac aqua. Septem videlicet apeccatosemper eum servavit. Vel per Spiritura san-
dierum imniunditia propter animam et corpus dicitur, cium oblulit se, qnia Spirilus saiietushoc illi suasit.
•cjuiahomo in aninia el corporesepteuarium suscipit, c Et ideo No\i Testamenti medialor est, ut morte
dum illa irih_s nioiiLus, islud quatuor elemenlis «intercedenie, inredemplionemearampraevaricatio-
consistit. Unde et per Amos dictum : < Super tri- < ntim, quseerantsub prwreteslamentorepromissio-
bus scclenbus Israel, et super qualuor non oonvcr- c nem accipiain,quivocatisunt,selernaehaereditalis.*
lam eum (Amosi). i Aspergetur ex bac aqua die 15 Dico quia obtulit se Deo pro nohis, et ideo est ipse
tei tio el seplimo, et sic muadaliitur , id est aqua Mediator Nevi Teslamenti, id est medius inler
baptismaiis in fideTrinitalis et Spiiilus sanefi con- Deum et homines in datione novaelegis, melius quam
fiimatione. Si die tertio aspersus non fuerit, septi- Moyses fuerat in datione Yeteris. Discordia videli-
mo non poteril emundari, id est si baptismo quod cet facta fuerat inler nos et Dettm , et idcirco regni
in UdeTriniiaiis fit, ablutus non fuerit, septiforme_n ejus haeredcs fieri non poteramus, quia nec quomo-
gratiam accipere non polerit. Describuntur et aliae do ad pacem ejus reverti nos oporteret, noveramus.
_nui.se species immundilise, quseomnes aspersione Propler quod iste nobis aiediator per Dei nrisericor-
hujus aquae illustrari juhentur. Sed ad epistolam diam datus est, qui nos Deo reconciliaret, etejus
mertamur, quia jjam manifestum est quomodo vs- voluniatem nobis iiiterprelarctur, ut sciremus quid
-tila haecChrislum pr_esighaverit. Nam sanguis hir- ipse nos operari vellet; elamici effccti, haeredita-
corum el tuumrum el cinh hujus vilulm aspersus tem regni ejus per Novura Testamentuiu asscque-
sanclificabai, id est mundabat inquiuatos aliqua remur, siculiuda-iper Yetus Teslainentum adepti
imniundiiiarum, quas lex describit. Sanctificabat sunt haereditatem terrse Chanaan. Et hoc esl, ipse
eos non ad emundationem anim_e, sed ad emunda- mediator Novi Testamenti, <at.quivocati sunt, id cst
lionem camis, ut cano jam emundata judicaretur, C ab -clerno dhinitus elecli, dequibus alibi dicitur :
el in eonsoriiuni aliorum, qui sie emundatus erat, < Reali a_ui ad ccenam nupliarum Agni vocati
reciperetur. Et si iioc sanguis vel cinis animalium sant (Apoc. xix), » accipimitper illud Teslamentum
tn carne poterat, quantomagh sanguh Chrisli potest repivmissionemalerme keeredilath^ id est in hoeredi-
in anima nostia munditiam el sanctificatioiiem ope- latem consequantur setcrnam beatiludinem, qtiae
rari? Unde ct in lege de eo sub figuia [carnalium multolies illis est in Scripturis promissa; et hoc fiat
viclimaruin diclum est: <Anima earnis in sanguine morte ejus inlercedenteinter testamentum et haeredi-
est, et ego dedi illum vobis, ut super altare meum tatem. ldeo videlicet dedit illis Teslamenlum No-
expielis pro animabus vestris, ei sanguis pro aiiiitise vum, ut eum mors sua intcrcedcret, accipercr.t
piaculo sit (Levil. xxvn). > Iiaque sanguis Christi, haeredilatem qui Novum Testamentum habebaiii,
secundum quod lex prophetaverat et decreyerat, sicul m omnibus teslaroentis est consuetum. Qui-
^emundavitconscienliumuostram, id est ex tolo niun- cunque enim paterfamilias haeredisuo testameutuin
davit aiiimam nostram, ut jam non esset sibi con- faciat, nihil prodest illi cui factum est, nisi prius
scia alicujits peccati vcl consensus illiciti. Eniunda- moriatur qui fecit.. Tesiamenium vocamus lric,
vit eam ab operibus morluis, id est a reaiu pecca- scriptum quod alicuifit de obtinenda post moitem
.lorum quaefeceramus, quihus ipsa fueratinquinata. ^ alicujus haefedilale. Et fit aliquando simpliciter,
Opera enim peccati sunt martua, id est vita juslitise aliquando cum conditlone, ut si quis dicat : Hoc
prorsus carenlia. Qusequi iangit, inquinatur; sicut fac, et habebis posl me hoeredita.eni meam; quod
illequi langebalmorluum, inquinabatur; nec intrat si non feceris, non habebis cam. Scriptumque de
in eoelum,sicut nec ille in templum. A ta.ibus mor- hac convenlione illi relinqual, sictit et Christus de
-tiis emundavit cor nostram Christus, ul nec con- haereditate perennis vitaenohis testamentum condi-
sensus inquinamentum remaneret in nobis, et emun- lione fecit, dicens. <,Si quis sermonem meum ser-
-davit nos ad serviendum, id est ut seiviremus Deo vaverit, mortem non videbit in aelernum (Joan.
viventi, cui servire non potest, qui mortuis operi- viu). > Ac deinde mortem suam interposuit, ut nos
-bus , id est peccatis senit. < Omnis enim qui facit per observantiam sermonis ejus ad haerediialeni
•peccalum,sefvus est peccati (Joan.vui), > et < Nemo vitsea-lernaeperveniremus. Morte, inquit, interce--
potest duobus dominis servire (Matth. vi, Luc. \i).> denle in redemplionemeanun prmvaricalionum,qtm*

(236) Locus obscurus.


1619 HERVEI BURGIDOLENSISMONACIII I 1__0
<erantsub priore tcslainenlo, id est ad boc mors ejus A id est quando a filiis Israel in anctorilalem esi
iiUeivcni.et, v.t suos rediineret ab illis prsevarica- receptum , iinniolata, sunt animalia, quorttm san-
t.onibus , quas operabantur dum adhuc essent suh guine cst confirmattim, ad signilicalionem Novi Te-
veteri lege, quaedeprimehal eos in servitute timo- slameiili, quod Christi sanguine dedicaluin est,el hoe
lis, non relaxabat in libeitate charitalis; el ideo est: Nec primtim quiclem,subaudi, sicul nec secun-
non sanclii.cabat eos, sed magis praevaricatores fa- dum, esl dedicalum ftbsque sanguine. Debuit enint
ciebat. Sub lestainento enim ideo dicit, quia quasi morle confirmari, ut esset ralum el auctorabile.
onus quoddam grave eral eis lex. De peccalis gen- c Lecto enini omni mandalo legis a Moyse uni-
lilium, quse simililer sanguine Christi deleta sunt c verso populo, accipiens sanguinem viluloriim et
laeet, qui HehrseisJoquitur, quia sc per legem puta- < Jiircorum ctim aqua et lana coccinea el liyssopo9
Lant justificatos ; et osiendit eos nunquaro suh lege e ipsum quoqtie librum et omnem populum asper-
sine pr-evarieaiionibusvixisse; ideoque necesse fuit f. sit, dicens : Hic sanguis teslameiHi quod manda-
tit el ipsi morte Christi redimereiitur a realu prseva- < vit ad vos Deus (Exod. xxiv). Et;ani tahernacu-
iicationum siiarum, qualcnus digni possent fieri < lum et omnia vasa ministerii sanguine similiter
-.ierna h_eredilale. < aspersit, ct omnia pene in sanguine secundum
c-Ubi enim icsfamenium, mors necesse esl inter- B c legem muiidanlur.iet si.ie sanguinis effusionenou
c cedat les-aloris. Testamentum enini in mortuis < fit remissio. > ,
< confiroiaium est. Alioqui nondum \alet, dunivivit Vere et priraum teslamentum est sanguine dedi->
« qui testalus est. Unde nec piimum quidem sine catum. Nam leeto a\ Moyseotnni mandalo tegh, ul
< sanguine dedicatum est. > iiiliil esset in lcge qiiod carerel auclorilate, sed om-
Dixi quiae_t mediotor Novi Testamenli, ut morte nia ejus mandata deuicarentur, et auiheiilica fierent
ejus intercedente, perveniremus ad possessionem in sanguine universb populo, qui et lotus sanguine
haeredilalis, quse in Testamento scripla est; etne- mundatus cst, postquam Moyses in auribus plebis
cesse fuit ut mors ejus inlercederet, si ad haeredila- omnia legis mandala peilegil, accipiens sangninetn
lempenenturieranius. Nam ita fit in omiiibus te- vilulorum el hircorum cum aqua el lana coccineaet
slamentis. Ubicunque enim fit testamenlum, necesse htjssopo, scilicet miscens sanguinem et aquam, et
est ut mors tcstatoris intercedat, id est ut prius mo- faciens de lana ef hyssopo aspersorium, non solum
nalur illequi leslamenlura fecit, quam ille qui in csetera, sed ipsnm quoquelibrum legis el omnempo-
lestameiito designatus est hseres habere possit piihitn illo sanguine aspersil, et ut illi cum majori
lueredilatem. Nunquam enim aliter potesl illam „ devotione susciperent, dixit : Hic sanguis esl tesla-
consequi. Et quia in omni teslamento id neeesso menli, quod per me Deus mandaiit ad vos. Qtiasi
est, ideo leslator noster qui nobis testamentum fe- non fruslra vos aspergo, quia hic sanguis quo \os
ceral, iu quo vitse aeternsehseredes fore nos insli- purifico, est confirroalor teslaroenti quod mandavit
tuerat , inlerposuit morlem suam, ul sine obstaculo roilii Deus ad vos deferre. i Nec solummodo librum
perveniremus ad hsereditaiem possidendam, neque etpopulum, sed elicm tabemacutum el omnia vasa
aliter pertingere possemus ad illam. Et vere in om- minhlerii, id est quae ad ministrandum in eo facta
ni teslamento neeesse est mortem teslatoris inter- fuerant, similiter !ut populum aspersit sanguine.
cedere. Nam testameniumomne esl confirmatum, ul Omnia enim illa vasa Mojses .anguine mundavit, et
possit esse ralum, in morlttis, id esl in morle lesta- idonea ad ministranduro Deo per aspei sionem san-
toris. Secundum leges sseculi loquitur Apostolus, guinis effecit, sicutjet populum et reliqua sanguine
in quibus est decrelum, ul vivente lestatore non sit niundavcrat. El inde sumpto postmodum excmplo
ratum, sed ah ejus morte firmitudineni accipiat, ut et auctorilatc illius^ omma pene mundantur per sa-
ulterius non mutetur. Alioqui, id est nisi mors te- cerdolcs in sanguhie secundum tegem, id est secun-
slatoris intervenerit, nondum xalet, id est nondum dum quod Iex prsecipit et Moyses inslituit, ct sine
firmuni esl ipsum testaraentum , dum, id est quan- j) sanguinh effusioneInon fil remhsio, quia sine sacri-
/liu vivit qui testatus est, dum enim vivit potesl ficio nullum in lege peccatum remillitur. Non lamen
illud (si voluerit) mutare, ul eum quem scripserat dicit Apostolus, quod sauguine brutorum animalium
hseredem, auferat et alium subscribat. Sed in mor- reraitterentur hominibus peccata ; sed significat
le ejus ita confirmatur, ul amplius mutari nequeal, quia nec iliis qui sub lege eranl, remissa sunt nisi
sed haeredes qui descripli sunl hsereditatem acei- sanguine Clnisli. Quod aulem Moysesprius legem
pi.nl. Sic et leslamenlum Chrisli in morte ejus est docuit, ac deinde librum et populum sanguine
confirmatuni, ut quos ipse in eo prsesignavit hsere- -spcrsil, prsesignavitquia Christus piimo prsedica-
des, absque immutalione accipiant hsereditaie.u. turus erat, ac deinde prsedicalionem suam plebem-
Non enim alii, sed illi soli, < quoruro noinina siwit que eredeiilium sanguine suo eral aspersurus. Liber
in libro vitae(Pltilipp. iv), > consequentur illam hae- enim Novi Testamenti aspcrsus est sanguine Chri-
reditatem. Dixi qttia omne testamentum morle con- sii, cujus passionem evidentius et frequentius me-
firmalur, unde id est quia mors omne teslamenluni inorai, et cujtts raorte confirinatus est, ut in aucto,-
confirmat, nec primumquidem testamentum esl de- ritate habeatur, et quse in eo scripla sunt, sineim-
diciluin sine sanquine, scd in ejus dedicationc , mutalione compJeantur, ut quia pio nobis Chrislus
.G2i COMMENT.IN"EPISTOLAS PAULi. — IN EPIST." AD HEBR. *6__
morluus cst, pra.cepta e]us diligamus, qui ad gra- .i sanguine mundavit et consecravit. Et secundumle-
tiant, qua hoecconiplcre possumus, nobis p >r mor- gem pene ointtia mundanlur sanguine, ut apparcanl.
_emimpelravit. Quod «niversus populus est asper- omnia sanguine Christi debere mundari. Pene om-
stis, declaravit, quia omnes qui de populo Dei sunt, nia di-.il- quia quaedam vasa lavabantur aqua tan-
redempiio.tem et sanctificationem habent in san-» lum, ut mundarenlur; et homlnes a quibusdam
guine Clirisd, quem sanguis hircorum et vituloruni _.eontagiis, ut a contactu mortuorum, purificabantur •
p-3_sigi*a\i..Chrislus \idelicet per iiguram vitttlus aqua aspersionis, nec indigebant sanguine ad su._
cst, propler \irlutem crucis, cujus cornibus impios emundationem {Levit. XIH,-_V).Sert in Evangelio
xenlilavit (Psal. XLIII).Vitulus lamen, non bos, quia nihil prorsus mundatur sine sanguine Chrisli. Et
iril velusiatis habuit, sed novilatem gratise nobis at- hoe quoque servalur in lege, quod sirte sanguinis
tulit. Ipse quoque dictus est lrircus propter simihlu effusione in aliquo sacrificio facla, non sit ulla
dinem carnis peccati, ut de peccato damnaret pec- peccali reiiiissio, per quod ostendilur, qu!a uisi
catum (Rom. vm), ibique sanguis vitulorum et hir- passione Chrisli' r.ulium omninopotest remitti pec-
eorum, sanguinem Christi, sicut diximus, praefigu- calum.
ravii. Aqua mista est sanguine, quia ex latere Chri- c Necesse est ergo exemplaria quidcm co?lestium
_ii iion solum sanguis, scd et aqua exivit (Joon. B < his mundaii, ipsa autero eoeiestia mclioribus ho-
xix), unde et mos est, aquam in sancto calice mi- t stiis quam islis. »
sceri vino, quod in missa consecrandum est. Quod - Qiiandoquidem Moyses ita fecit, el lex ita prsec.e-
et ad Jiaplismi sacranientum refeiri potest, quia pit, ergo necesseesl exemplaria quidem ccdestium, id
baptismus nostcr, qui per Rubrum mare praefigura- esl tahernaculiim et vasa ejus, etc., quse fuere fi-
«us est, ruber sanguine Christi. Ideo Moj*sessangui- gurse coeleslium, id est prseslgnavere Ecelesiam quoe
_iem et aquam miseuit. Qui et lana coccinea san- dicere potest : c Nostra conversatio in ccelis cst
guinein illuin et aquam aspersii, quia Chrlsius mi- (Pltiiip. m), i mundari Jiis stipradictis, id est san-
rabili cliaiitaie sanguinem et aquam, quibus nos guine \itulorum et hircorum, el aqua.cum lana et
saiictifiearet, de lateie suo produxit. Color enim hyssopo. Excmplaria quidem ccelesiium tahbus "sa-
coccineus, ruborem ardentissimse charitalis qua crificiis debuere mmidari, sed ipsa cmlestia, id cst
Christus nos dilexit, insinual. Lana quoque calida homines ad coelttm jam perlitieiUes, quos unibra.
esl, et vestis, qua frigus repellatur, potest ex ea veteres figuravere, necesse est mundari melioribus
iieri. Unde et nos charitatem Christi quasi lanam fiostiis quatn islh, id est quam sanguine vituloruni
calidam dehemus as«umere, et indumentum justiiia. el cseteris. Neque enim justum fuit, ul ralionalibus
nohis ex ea facere, quo circumdemur et adornemur hominibus brutortim animalium viclimse csederen-
ia omnibus dictis et operibus noslris, et a frigoie lur. Cum crgo bruta animalia pro ralionali aniinaU,
totitis malitise defendamur. Hyssopus autem hcrba id est pro homlne dignae victimsenon fuerint, re-
.iiimilis et expellens tumorem puhnonis, hunriliia- qnirendus erat homo qui pro homiiiibus offeni de-
_em Chrisli designal, qua miserieordiler c humilia- huisset, ul pro ralionali peccante, ralionalis hostia
•vit semelipsum, factus ebediens tisque ad roor;era mactaretur, et deleret culpam protoparentis. Sed
{Pkilip. u). . Hac enim aspersit super nos pium quid, quod bomo sine peecalo inveniri 11011 pole-
sanguinem suum. Quam et nos imitari pro modulo rat ? Et oblata pro nobis hostia quando nos a pec-
ftoslro debemus, ne in vacuum recepisse hujus gra- eato mundare poluisset, si _psa peccati conl.lgio
tiam aspersionis inveniamur. Quid enim prodest non carerei?Inquinataquippe, inquinalos non mun-
-lobis sanguis ejus nisi tumorem superhise piorsus daret. Ergo ut rationalis essel hoslia, homo fuerat
a nobis expellamus? Librum et populum Moyses offerendus, ut vero a peccaiis mundarel hominem,
aspersil, dicens . Hic sanguh testamenti quod man- Iiomo, et sine peccato. Sed quis esset homo sine
dUvit ad vos Deus (Exod. xiv). Sic et Christus 110- peccato, si ex peccali conimlstione descenderel 2
•sam legem et universum iBundum sanguine suo j3 proinde venit propler nos in uterum virginis Fi-
mox aspersurus, dixit in coana discipulis suis : Jius Dei. Ibi, pro nobis factus homo sine peccato,
-< Bie est sanguis meus No\i Testamenli, qui pro fecit pro nobis sacrificium corpus suum, exhibuit
mullis effundetur (Matth. xxvi; Marc. xiv; Luc. pro peccatoribus victimam sine pcccato, quse el hu-
xxn). » Ecce quam concorditer utrumque sihi lesla- manitale mori, et justitia mundare potuissel. Hoe
nienlura consonat. Ecce quam proprie praedicit, est, inquam, quod nunc coelestia, id est liomines,
.Mojsesverba quibus Salvator utitur in ccena. Eiiam cccleslium virtutum futuri consortes, dicunlur me-
tabernacultun, id est Eeclesram fidelium, de quibus lioribus hosliis debuisse mundari, id esl humani-
dixit Deus, < quouiam inhabilabo in illis et inara- tate Christi, quae pluiium hostiarum nomine desi-
hulabo (Leiit. xx\i), > et omnia vasa ministerii, id gnalur in hoc loco, quia per oranes supradictas est
est omnes sanctos qui altari deserviuut, ut diacones, figurala, et plura fecit quam omnes illse. >
prcsbjteri, cpiscopi," et qui sacralos cibos sanclse < Non enim in manufacfa sancia Jesus introivit
'praedicatioiiisministrant in Ecclesia sanguine simi- < exemplaria verorum, sed in ipsuni co?lum, ut
iiter aspersit. quia et omnen. simul Eccl-siam, et ^c appareat nunc vultui Dei pro noijis. Neque ut,
-omnes saucliores sicul ef populares, Chrisfus suo t saepe offerat scmelipsum, quemadmoJuni poiiiLfe--.
' 182-5 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI J6-4
« intrstt in Sancla per singulos annos in sanguine A diguior et eflicacior sil ejus hostia omnibus aliis,
< alieno. Alioquin oportebat eum frequenter pali quia illoesa?peintraverunt sine consummatione, luec
< aborigineiimi.di_ Nunc aiilein scniel in consum- semel oblata, ad patriain redueit. Nonad lioc inira-
c malione stecttlorum ad deslitutionem peccaii peir vit in coelum, ut seipsum ssepe offerat effusione pro-
< Iiostiam suam apparuit. Et qtjemadmodum statu- prii sanguinis, quemadmodum illa necessilate qua
< tuni cst Inininil.iis semel mori, post hoc atilem legalis pontifex
intral^in Sancta sanclorum, per sin-
< judicium, sie et Christus semel oblalus.esl ad gulos annos, id agendo, quia consummalionem el
< inultorum exhaurienda peccata, secundo sine pec- perfectionem \alet; et hoc facit non i».
operarijnon
c cato apparebit evspectantibus se in salulem (Rom. proprio, sed atieno sanguine, et hie per
singulos an-
< \; Petr. m). > nos, Ciiristus auteni non ssepe, sed semel; hic in
Utrumque proba-i_. el quod coelestia per- hostias alieno sanguine, Christus in proprio : hic proiinus
sinl nuinJata, el quod per nieliores hoslias, quae egrediturde sanclis, Chrislus perpetualiier in San-
sunt una hostia, id esi Chrisius. Quasi dicat: Ye- clis sanclorum assislit vullui Dei semper interpel-
rus Chrisius muudavit coeleslia, id est homiues suo lans pro nobis. Non ergo ita inlravii sicul ille ponrt-
sanguine mundans, fecit ccelestes co_le_tiumparti- fex, ut post exiret el poslea reverleretur, lioslian.
cipes. Nam ipse Jesus, id est sahator noster, qui suae passionis offerens, ut ille sanguinem bruloruni
esl vera hostia, oinnibos liostiis pisecedentibus si- airimaliura : sed semel sanguinem proprium obtulit,
guificata, non introivit in sancia quse manu homi- et ca.lum penetravitJ Alioquin, id est si aliter face-
litmi essent facta. quoniam iJla fuerunt exemplaiia rel, si ssepe se offerret, lunc oporteret eum frequen-
verorum sane.__.um, qui sunt in cc_lo,se>iin ipsum ter pati incipiendo ablorigine mundi, ut per singulas
ciehnn, quod signi_i_abalur per secundum taberna- generaliones pateretur, redimendo suos in unaqua-
cuiuni. Manu.aeU sancta erant exemplaria, id est que generatione. Nam, si soepeseipsum in ara crucis
ligttroe et umhiss verorum sancloruni, quse sunl in offerret, ideo faceret -quoniam ad redemptionem
eoelo, et idcirco verus sacerdos, Jesus non iu um omnium niinime sufficiensesset. Ei cum illos, quos;
hratilia, sed in vera intrare debuit. Inliassctquideui in carne \iveiites invenit, redemisset, rursus opor-
in manufacla sancta, si ea vellet inandare, id esi si teret euro mori ad redemptionem aliorum, qui post
ca vtllet iu sauctifLeare,ut in es. iiilr_.ii.esrecipcrent nasccrcntur : sicque pcr singulas generationes esset
ah eis mundationem a peecalis. Sed iion inlrando in nccesse fieri. Et quoniam Abel elNoe et Abraham et
ea, designat quia jam nullus ihi munditiam anima; Job ei David, cseierique jusli et ad vilam prsedesli-
consequi poterit.Ideo c.nleuipsit ea, et non sanctifi- (P nati, eodem niodo fuerunt redimendi, quo el illit
cavitquiasunt, utdiclum est,exemplaria el*-imililu- quos in carne appareiis jusiificavil, el eadem neces-
dines verorum non ipsa sunt vera. Sed inlra\iiin cce- silas el causa prsecessit in iilis, quae secula esl ia
Iuni,co_liiin dico ipsum, id esl per illa significaluin. islis; idco, cum redimere omnes voluisset, et non
Sed eur Jesus, M est qui salutein nobis in oinni- nisi suos contemporaneos rediraere pisset, a primo
hus faclis.suis qus_i*ebat,coelum intraret, nisi illo juslo, id est a lemporale Abel inccepisse pali de-
ascensu omnes ad hoc \ellct inundari, ut fierent eo_- buisset, quod esset magniim inconveniens. Ergo noa
lcstes, qaatenusin eis quasi in coeleslibusJiabilaret, soepe, sed potius seniel in ara crucis oblatus est.
qui ad hoecascendil, ut appureal nunc vullui Dei pro Quod nunc conslat, quia per praedictum inconve-
nobh, il est inlerp--fct solus pro salule omnium niens est ostensum. Vel ita : Non frequenter passu.
nostrumy sicttt olim poniifcx in Sanclis sanclorum esl ab origine mundi, sed nunc semel in consumma-
solus orabat pro oninibus. Nunc facit hoc, dum non tione saeculorura. Si semel olilatus non suDSceret
videnuis euni. Yel nunc, id est m pLenitudine tem- omiiium in se credeiiliuin peccala exhaurire, opor-
poris gralie post c. nsummalion .m operum quae terel cura pali ssepius ab origine inundi. Quod ne
gessit conversans Liter honiifies^ apparet vulliii, id fieret, semel passusj est in consummaiione smculo-
esl prsesenii.fi et benevolentise Dei Palris, inierce- rj ; I*«IH,iJ cs! in ullima setale mundi, in qua sunt om-
dens apud eum pro nobis, oslendendo cicatiices nia consuinmala et adimpleta, qua. in sajculis trans-
vuliiertnn quse pro nostra redemplione pertulit; et aclis imperfecia fuere, et ideo non opus fuit ut in-
(juaiUum pro noslra sahtie laboravit, perpelualiter ciperet pali ab origine mundi. Nam, si lolies patere-
reprseseiUando. Mira eniui et ineffabili nobis ordine tur, esset miserabilior omnibus hominibus. Non coe-
eum, qui nihil unquam potest oblivisci, qui semp.T pit ab initio pati, sed iiuac in consummationesmcu-
misereri paiatus est, absque inlermissione donrinus lorum apparuil in Sanctis sanctorum \ultui Patris,
Jesus admonet, quaii) congrue hominibus misereii iemel ingiessus illuc per hosliam suam una vice
deheat, quorujn pariiceps vere et doloris, ae passio- maclatani. ad destilulionem peccali, id est ad hoe„ ut
i:is idem ipse Dei Filius effeclus sil, et pro qulbus deorsum statueret peccatum, ne jam super nos, sed
1
ipse conlligeiis, inorlis inmei'ium me*riendoprostra- subter nos esset, id est ne jam dominarelur nobis,
vit. Sic eiiim saepe iniercedit pro nobis. Neque ita sed nos conculcareinus illud. Quod nulla alia hostia
hoc facit, ul smpe offeralseinetipsumin ara crucis_Let iacerepotuil. Et quia ejushostiasemel oblata,regnum
.sepe patiatur, quia sufficieiiler onmibus semel ob- peccati subvertit, nec jam per consensum vel ope-
latDs est. ncc opus csi repeiitione. Unde pattl quia rationero prsevaLetsuper nospeccatui_,non neccsse
ifi_5 COMMENT. 1N EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD HEBR. 1626
fuil ul iierum oflerretur. Dixi quia semel apparuit, !. < per singulos annos. Impossibile est enim sanguinc
Deo per hostiam suam, Ingrediens Sancta sancto- c laurorum et hircorum auferri peccala. i
rum. Et ob hoc passus est semei, qiioniam hanc Prolia\it sufficienler quod Chrislus non nisi se-
poteslatem in omnes possidet natura, ul semel mo- . mel mori debuit, el nunc reddit causam, cur semel
rianttir. Et quemadmodum, id est qua necessitate eum mori necesse fuit. Lcx enim non poterat per-
et naturali condilione statutum est omnibus homi- feclionem facere, et ideo hunc opnriuit mori, qui
nibus semel mori, id est ut semel moriantur, sed faceret perfectionem. Ycl ita coiUinuandum est :
posl hoc, id est post mortem restat eis judicium, in ProbavilChrislum fuisse meliorem hosliam, osten-
quo secundum lioc quod egere, recipiant, id est non dendo ea quse in ipso eiant, prioribus hosliis di-
iterum restat ut surgant, et iterum moriantur, sed gnioia. Hoc idem nunc ilerum lacil per aliara par-
tantum ut veniant ad judicium, reeepturi prsemia, tem, hostias legis improbando, el non sufficientes
vel lormenta, sic, id esl eadem necessitate et im- fuisse demonslrando. Quia sicut per dignilales ip-
mulaliili jure nalurse _. Ci-ris.us, utpole verus liomo, sius ostendilur melior liostia, sic quoque econtrario
semel et non amplius in ara erucis oblatus est, et melior apparet, hostiarum legalium imbecillitale
post faciet judicium : hoc est, sicut hominibits monstrata. Probavit eniro quod Cliristus peccata
post mortcm nihil restat ex necessilate nisi ut ju- suorum exhausit, et de operatione ct eliam de con-
dicentur, iia Christo post mortem nil restal, nisi ut sensu uieniis eorum, quod hoslia. legis facere nequi-
ju 'icet. Nam, si post resurrectionern suam iterum \cre, ut Judoei vellent. Yere Chrislus exliausil pec-
mori posset, non haheret in se naturam caeteroruin cala, el fecit perfectos, quia lex neulrum facere po-
homimim. Et ita nilril nobis prodesset, cum veius tuit. Nunquam, id esi nullo lempore, nee tempore
homo non essel. Sed, ut verus homo probarelur, Moysi, nec tempore aliorum potest facere perfeclos
sicut semel ex malre virgine natus est, ita semel in acceJeiites,in Sancta sanctorum pontifices. Sed quse-
cruce moriens oblatus est Patri sacrifieium , ad rilur quare non potest? Quia est habens el conii-
exhaurienda, id est prorsus auferenda, et anntil- nens utnbram futurorum, id esl baliens et prsecipiens
landa peccula, non dico oinnium, quia non omnes ea quae sunl umbra futurorum bonorum.Nam quse-
creuunt: sed mullorum, id est eorum qui ad vitam cunque lex prsecipiehat, ul laliernaculi vasa et ho-
prsedeslinali sunt, quod aliaenon sufflciebant hostise, slise et caelera hujusmodi, non erant veritas, sed
quia, elsi aliquo modo minuebanl ea, non laraen umbra verorum, cl per hoc impoiens ad pcrficicn-
exhauriebant; hoc eslf, semel venit, et eo ad\enlu dum aliquem polesl judicari. Vel umbrani habet lex
omnia peccata suorum exhausit, secundo autem Q ftilurorum honorum, id esl quamdam exlraneam
advenlu apparebil nor. ut iterum patialur, sed ut ju- siinililudinem eorum quae fulura eranl, hoc est ila
dicet. Apparebit enim sine peccato, id est sine ho- dubie et exlranee fulura hona oslendil, sicul aliqua
slia, pro peccalo, quia tunc non offert hostiam umhra, et repra.sen.at oculis nosiris lllud corpus.
pro peccatis, sed damnabit perseveranies in pecca- cujus est umbra. El quia lex possei habere ex parte
tis. Cohsuetudo enim legis est, ul sacrilicium quod, umbram fuluroruin bonorum, ex partc ipsam*vc~
pio peccatis cffertur, appelletur peccatum. Et se- ram imaginem, addil: Iia dico, haliens uinl>ram fu-
cundum illam consuetudinem peccatum appellal lurorum bonorum, ul in nulla sui parle habeat i/. .
Apostolus, quia loquitur Hebneis, quibus Iui.us- samveram imaginem rertim. Verius enim el expres--
niodi nomina per nolitiam legis fuerant usitaia. sius repra-senlal aliqua imago rera aliquain quam.
Quasi dicat: Eslote timidi, quia jam amplius non umbra. Per iroaginem enirii el qualitatc-s et quanli-
immolabitur pro vobis. Tunc enim non erit hostia, lales illius cujus esl imago aliquo modo cognosci-.
sedjustilla in remunerando vel damnando, appare- iiuis, seti per unibraiii nil cerluni. nil detcrminalum>
hit exspeclanlibus se, id est illis qui proplcr con- lialiemus. Si Moyses aut Melcltiscdech pro populu
scienliara boni sui meriti eum t[iiadam securilale Dei ftiissct oblalus, foi.ilan iroago Chrisli videre--
exspeclabunt adventum ejus, vcl qui mod. longani- D tur, sed iiircus el viiulus, el ca-lera qme signiflea--
miler exspectanl eum perseveranles usqu. in finein hanl Clirisiiun, non imago, scil uiiibra eranl. Ipsa_,
cum patienlia in-bonis operibus, et iiiluitiim cordis iiiqiiam, Icx nunquam polcst perfeelos faccre, id est
ad ejus adveulum erigenles. Apparebit cis in saht- peifeciione viriuiuiii bealos el cousunuir.iios ponlK
lem, quia visio ejus salus eorum eril perpelua, ul fices, per singulo_ amios aJ Sancia sanciorum fto
jam nec corporis nec anima. quidquam mali senli_.nl, ccdenies cum hosliis, non polcsl illos 1'acerc perhV
sed in ejus aspectu sine line gaiideanl. clos eisdem ipsis kasiih, quas scinpcr offeruiit', tuu-
CAPUT X. brae siinlcniiii, pra.mmiian.cs graliam qua juslifica-
c Umbram enim habens lex fulurorum honorum, inur, et in cis lioinines non jusiilicanlur. Non po_-
c non ipsam imaginem rerum, per singulos annos sunt in eis vcJ in ipsis imnlifices perlici in justiiia,
< eisdem ipsis hostiis, quas offerunt indesineiUer, id csl non possunl-in eis justificari veie, Iicet sem-
< nunquani potest accedentes pei fectos facere. Alio- per offeranl eas revcrteiUe anno. Et-quia possent
< qui cessassent offerri, eo quod nullani habercnl auferre per singutos anuos in spatio viginli anno-
< ullra conscientiam peccati cultores semel mun- rum, sic lamen ut poslca dimitterenl, addit indesk
« dati. Sed iu ipsis eommemoiatio peccatorum fit ticnier, id est perscvcranter. Quasi dLcat: Licet pon -
IEYI HEJ.VEI BURfilDOLENSISMONACIII i 1828
l fic_s in Saucta sancloruin per sin^>ilos annos of-,A < noluisli, nec placita s_nl libl quie secundum le-
ferrent indesincnter, lainen lex non poluil illos fa- c gem offeruntur_,tunc dixi, ecce venio, ut faciam
cere perfeclos; et qtiia lex per omnes hostias stias» < Deus voluntatem tuarii: auferl primuni, ut se-
cum sir.l umbroe, nullum duxit ad perfectionem, < quens statual. In qua volunlate sanctifitali su-
ideo lale quid offerri debuit, quo perfeclio -justitise c mus per ohlationem corporis Jesu Chiisli se-
daretur humano generi. Non polest eos lex talibus c mel. > i
hostiis facere perfectos, ut eorum conscienlia libera Quoniam hostia corporis Christi suffecit ad mul-
fiat ab omni consensus poUulione. Alioqui, id est si torum exltaurienda peccala, lex atitem non ipsos
aliter fecisset, si illos efficere perfectos posset, jam ponlilices poluil facere perfeclos, idco ad confirroa-
cessassent offerri illse hostise, id est non esset aliqua tionein hujus vcritalis lbquilur ista DeiFilius ingre-
necessitas, nec eliam causa, quare ulterius debe- diens mundutn, id esl assumens carnem, hoc est
rent offerii, et sic cessassent, eo quod cultores, id respectu illius temporis, quo eral mundum ingres-
est saci ificatores semel mundati, id est una oblalione surus assumendo carneri, dicit per prophetam, dum
carum ab omni peccato purgali, nullam kaberent consideraret infirmitatem lcgis, et necessilatem
ullra conscienliam peccali, id est non essentiam sibi oblalionis corporis sui: 0 Pater, noluhli hostiam de
conscii de aliquo peccato, sed tam in corde, quam in R J pecoribus factam el oblalionem qtiss sanguinis effu-
opeiibus mundi perseverarent; et ideo jam hostia sione fiebat. Non enim revera ialibus hosliis dele-
non indigerenl, quoniam perfecli essent, quod lex fa- ctalus est Deus, sed prsecepit, eas ad significandam
ceie non potuit.Una autem hoslia Christi perfectos fa- veram hostiam Christi,, et ut per eas Judaicum po-
cit.Cujuscorpus semeloblatum, oninessuosperfecte pulum retineret a sacrificiis idolorum. Nec unquam
emunri:tviletemundat,quoniamusque infinemsaeculi orioribusillis delectatus est, nisi in fide et devolione
hoslia illa sufliciens erit omnibus ad emundalionem. offerentium. Et prsecipue ab adventu Domini noiuil
Et si millies peccant, non indigent alia, quia haec il'a sacrificia, quoniam omnia illa erant quasi verba
suflicii ad omnia, et omnem conscientiam a peccato proiniltentis ei verba promissiva. cum venerit quod
laval. Ipsa enim et prius per baptismum purifical proiniliunt, jam evacuanda. Tandiu quisque pro-
eos, elsi deinceps peccaverint, per poeiiitentiam missor erit, donee det, |cum dederil, mutat verba.
rursus emundat, et in consummalionem virlutum Non dicil, adhuc dabo, quod se daturum dicebaf,
rcformat, et si nos quolidie ofiferimus, recordatio sed dicit, dedi. Sacrificia ergo illa lanquam verba
mortis ejtts est; et una haec hoslia esl, non multse, pronrissha, ablata sunt,| quia exlribiia esl veiitas
quia semel tantum oblata est. Nec a multis Iiomini- pronrissa, id esl sacrificium Christi quod per ea
Jbusmulii Christi offeruntur, sed unus uhique et " promiitebanlur, et hsec fuit ca?usa quare Deus illa
semper plenus, ubique unum corpus. Semel oblatus primo jussit, el post noluil. Ilosliam, inquit, et
non consumitur. Quod nos agimus, recordalio sa- ohlationem noluisli. Quid ergo?jamiios hoc tempore
crificiiest; ueceausa infirmitalis suae repelitur, quia dimissi surous sine hostia et oblatione? Absil. Cor-
perficil hominem, sed nostrse qui quotidio pecca- pus autem aptasti mihi. Ideo illa noluisti, quia hoc
inus. Dictum est superius, quod legales hostiaeces- niihi aptasti. Perfectio promissi, abslulil verba pro-
sassenl offerri, si perfectionem purgalionis agere niitteutis. Illa jam in lempore gratiae noluisli, sed
possent, quia superflue offerrentur, cum jam culto- corpus aptasli mihi, id est aptum el idoneum cor-
res per eas emundati, scirent se non habere peccali ptts, quia sine peecaio et passibile et mortale mihi
Bordem aliquam. Sed videmus quia non purgant eos. dedisti, quod valeat offerri in redempt'onemomiiiura^
Nam in ipsis hostiis per singulos annos oblatis fit kolocanslomata eliam, id est illa sacrifieia, quaeom-
commemoralio peccalorum. Commemoratio, non ab- nibtis aliis digniora videbanlur, quia lola in altari
solutio; infirmilatis aecusatio, non virtulis oslensio. incendebantur; non placuerunl libi oblala pro aliquo
Dum eiiiin conimemorantur et confiientur peccata peccalo, quia propter haec non relaxasti peccatum.
sua, el offerunt pro eis illas hostas, constat ens _ Et tunc, id est quando vtdeo omnia tibi displicere, -
liabere peccata. Nec mirum : nam impossibile esl et corpus aptum immolationi niilii dalum, dixi:
sanijuine laurorum el kiicorutn, aliarumve pecuduro Ecce, id est sine retardatione venio, id esl ad me
auferri peccata : etsi per illas hostias auferatur ope- offereudum spontaneus laccedo, quia hanc solam
latio, culpa tamen interior et consensus remanet. hosfiam tibi placituram consklero. Nam in capite
Nam solius Chrisli sanguine delenlur peccata etiam- libri Psalmorum scriplum est de me, ut faceretn vo-
si illis qui sub lege^_uondam remissionem per illa lunlatem tuam, Deus, uhi dicluin est: c Bealus vir
sacrificia vide;.>anluraccipere. qui non abiit in consilio impiorum, > etc. (Psal. i.)
< Ideo ingrediens niuiidum dicit: Hostiam et. El oporlebat impleri prophetiam hanc in me. Sunt
_ oblalionem noluisti, corpus autem apiasti mihi, etiam qui universas Scripturas canonieas unum li-
« holocaustomala et pro peccaio non libi placue- brum vocent, eo quod valde mirabili et divina uni-
. runt. Tunc dixi: Ecce venio. ln capite libri scii-. tate concordent. In cujus libri capite scriptum est
< ptum est de me, ut facerem voluiUalem tuami de me, ut facerem voluhlatem tualn, quoniam in
* Deus (Psal. xxxix). Superius dicens qtiia hostias• primis parlibus libri Gencseos, qui principium
< et oblationes et holocarstomala el pro peccato: Sc.iplui_.um cst, legiiurj prophelarum, quia relin-r
«5-29 COMMENT.K. EPISTCLAS PAULI. - JN EPIST. AD HEBtt 16:0
quet homo patrem suum, id-eslDei Filius hominem A lideles sumu: sanctificati, id est non solum a peo
induens, \eniet a sede paterna, et relinqu_t matrem calismundali,sed in \irtutibus consummati; et hoc
suani (Gen. n), id esl synagogam, et adhserebit uxori per oblalionem corporis Jesu Cbiistim crucc facta,
suse, id esl Ecelesioe.Vel caput libri est proedicalio nobis vel amplius, sed semel; et id_,o scquens est
divinitatis, qua nihil allitts in Scripturis invenitur. slatutum, quia perillud sanclificati stinius. Primum
Et in capile libri scriptum est de me, quoniam veio dejcctum est\el alilalum, quia iieminem duxit
Sciipturae sanclae demonslrant me esse Deum super ad pei feclionem.
omnia, cum dicunl: c Verbo Domini cceli firmali -- < Et omnis quidem sacerdos prseslo est, quuli-
stint > (Psal. xxxn), c et Deus erat Yerbum (Joan. < die ininislrans, et easdem ssepe offcrens hoslias,
1),>cl c- tera hujusmodi, el ego, qtti lanlus in emi- c quse nunquam possunl auferre peccata. Hic au-
neiitissiiiwcapite, id esl in altissima prsedicalionc < lem unam pro peccalis offerenshosliam, in sem-
divinilalis libri Scripturarum invenior, induens c piternum sedet in dextera Dei, de csetero exspe-
misericorditer formam seivi, volui o Deus, ut fa- c ctans donec ponanlur inimici ejus scabellum pe-
cerem vcl uiJaciam volunlatem tuam, factus obe- c dum ejus (Psal. cix, I Cor. x\).>
diensusque ad morlem (Philip. n).> Quia volunta- Quxsiio : Diceret aliquis : Sanguis hircorum at
tem meam quam juxla naturam humanitalis ha- laurorum semel in anno per pontificem oblatus, nul-
bebam, divinae \oluntati tuse prorsus concordem lum duxit ad perfectionem, sed illa sacrificia quse
feci, ul sicut immolalione mci corporis humanum jjuolidie fiebant, sacerdoles perfectos jure fecere,
gcnus redimi \olebas, iia el ego vellem,etin omni- quoniam assidue sacrificabant, ej. graliam Dei sem-
lius voJunlalem tuam adimplere optarem. Hoee pei implorabanl. Ad Iioc quasi lespondet, osten-
verba Cliristus in psalmo locutus est, et nunc ape- dens quoniam siculpontifices per hostias suas non
rit nobis Aposlolus, quid ipse de liis sential. Quia sanctificaii sunl, ita nec sacerdotes, licet offerrent
scilicet nc.n Kolum nolat veteres hoslias ha*c au- assidue sanctificali aliqua legali observalione. Quasi
cloritas nulluni perfecisse, et solam Clirisli hosliani dical: Omnis ponlifex per singulos annos offerl, ct
de omnibus credenlilius- Iisec sufficienler cgissc vel non perveirit ad aliquam consummationem; el eo-
agere, sed eliam oblalionem Yeleris Teslamenli el dem modo omnis sacerdos semper offert, el tamen
subslilutionem Novi demonstrat, si diligenter 110- per ea nunquani consun.marctur. Et omnis quidem
lentur hsecverJ.a. Nara ipse Christus dicens supe- sacerdos prmslo cst, id esl juxta paralus ul impleat
rius, illa noluisti, el suhjungens, Tunc dixi: Ecce officiumsuum, quotidie ministrans altari, et smpe
venio, aufcrl pritnum sacrificium et eum eo Velus Q offercnscasdem Jwstias, quas jam obtulerat, id cst
Tesiamentum, el slaluit novum sacrificium, ut sla- similesprioribus, ut qui heri tauium oblulerat,
hile permaneat, et cum eo Novum Teslaraenlum. liodie lauruin, ei cras taurum offeiat, quse hosiia?
Et hoc est: Superius dicens ipse Filius, quia hoslias licct esedem crebro~ repetilse. licet sacerdote qui
et oblaliones el kolocauslotnaia eliam pro peccato praesto est, semper et sedulius in officio sinl obla-
noluhli, oslendit carnalia sacrificia esse reproJiata, tse, quantumcunque offeranlur, nunquatn, id est
ct cum eis carnales omnes ohservanlias. Ulas ho- nullo leropnre possunl auferre peccata. Sacerdos qui-
slias noluisti, el ne videreiiltir di-plicere, qui non dem mullas offert hoslias, semperque tali officiode-
sccundum legis insliiutionem offerebanlur, subdi- dilus esl, et lamen cassolabore consumilur. -Sedkic
tur : N-ecplacila sunl tibi ea qtCmsecundum legem nosler verus sacerdos, de quo loquimur, et cujus
offerunlur. El iunc ctim illa orania tibi displicerenl, esse sufltcicntem hostiam ostendere intendirous,ipse
cl aliud vclles sacrificium, dixi: Ecce venio immo- non S3_pe,non roullas hostias, sed unam quae sola
lari, ut faciam et compleam voluntalem luatn, o sufliciebat offerenshostiam pro peccath omnium cre-
Dcus, quem ego juxlahumanilalem meam adoro et dentium delendis, post expletam suse passionis obe-
colo, hsec dicens Dominus, aufert prhnum sacrifi- dienliam sedel, id est quiescil et regnat et judicat
cium, ul sequens slaluat. Dicendo eiiim hostias el " in dexlera Dei, id esMn potiori dignilate Patris,
oblationes noluisli, auferl primura, id est ostendit in sempiternum ibi permansurus , quoniam ilerun.
ablafionem primi; et suhdendo : Ecce venio, ut fa- laborare et iterum offerre non eget, nec optis est ut
ciam voluntalem tuam, statuit sequens, id esl osten- aliquid pto sua \el suoium imperfectione patiatur.
dil novum, slabile, et firmum fore. Primum et se- Tanlaeenim perfectionis el eflicacisefuit ejus host'a,
quens, vel sacilficium, ut diximus, vel testamenlum ut non sit opus eam rursus offerii pro peccalis ali-
inlelligitur. Nam utrumque videmus impletum. quorum. Etlicetnos eam quoiidie offcramus, non
Qttia et velus sacrificium a populo Dei prorsus est tamen passionis dolorem ultra sentit Chrislus, setl
ablatum, et sequens Dominici corporis sacrificium memoria passionls ejus anolris fit. Multum autem
est subslitulum. Simililer primum testamenlum nobis in hac carne tribueremus, nisi usque ad ejus
juxta carnales observantias alilalum est, et succes- depositionem sub venia viveremus. Proplerea nobis
sil Evangelium. _)_„., JEceevenio ut faciam volunla- per mediatorem prseslita est gratia, ut polluti carne
tem luam, id est rit immoler sieut \is, el novam peccati, carnis similitudine mundareniur, id est sa-
legem staluaro. In qua voluniate, id est in qua sui crifieiocorporis ejus, quod in missarum celebialione
immolalione secunduiii Patiis \oluntateni facta, nos oif ilur. T___,.<*',
quia licel ipse amplius non paliatur,
«531 IIERVEI BURGIDOLENSISMONACIH | 1652
tamen eamdem hosliam per suos sacerdotes adhuc. A quia Illa consummatio i non perYetus, sedperNo-
offerre non deslilit, aple ntiiic dicilur, quia unara vum Testamentum sit, idcirco ipse Spiritus men-
pro peccatis hosliam offerens, sedcl in dextera lionem ejusdem Novi Testamenti facil, ciiin illam
Dci. Offerens namque prsescntis tcmporis est, coiisumniationem proriiittit, dicens: Hoc aulem te-
quia sicut diximus, ipse per suos sacerdoles eam slamenluin, elc. Quasi dicat: Non Yelus Testamen-
a Ihuc offert, quia per semetipsum semel obtulit. lum docebo, non carnales obscrvantias praedicabo,
Nam de passione ejus dictum esl, quia semel oblala sed hoc est les.amentuin spirituale, quod testabor
est ejus hoslia, cum adhuc in ministeriis offeratur. et aflirinabo loquens et accedens ad illos; et hoe
Sacerdos legalis min.strat, hic aulem sedet quia faciam post dies illos, qui sunt apud me praefinili,
ministrare fan.ulorum esl, sedere vero dominorum. dicit Dominus per Jeremiam, non ipse Jeremias.
Ei sedet aJ dexlerain Dei, ut appareal quia bene Et non ita leslabor iliis hoc Novum Testamen-
polcst suos consummare, quia sic meruit exaltari; luni, sicut Yelus teslalus sum , iu lapideis tabu-
</_-ca-tero, id est de eo quod reslat, hoc est glorifi- lis scribendo duris paliibus eorum; sed polius
ratione corporum, quoniam remissis peccatis hoc alio et utiliori modo, scilicet dando leges tneas
solum reslat. Ycl potius de csetero quod lestat, id in cordibus eorum, id csl maiiifeslando iiitcrnis
est de gloria bonorum el poena malorum exspectans '" scnsibus eorum volunlaies meas pcr Spirilum sau-
donec ponanlur inimici ejus, id esl usque ad illud ctum, qui sapientiam et charitaleni iliis infundei, ut
teinpus, quo illi qui adhuc ei inimicanlur et con- inl-lligaiil eas, et deleclaljiliter adimpleanl: et eas
tradicunt, ponentur scabellum pedum ejus, id est leges quas dabo, superscribam in mcntibus eorum,
omniiio ei subjicientur, alii interim per fidem, alii quia lantae dignitalis erunt nova prsecepta, ul arbi-
in fuluro per damnaiioiiem. Causa est, quare jam tiium mentis eorum superetur, mc siiffi.iai ex
gloiilicalus nondum suos glorificet, vel in passione seipso quisquam ea complere, sed auxilio gialijB
judicatus nondum inimicos judicel, quoniam adhuc juvetur et corroboretur infirniilas ejtts, ut ea com-
lioniiulli ex iuiroicis fieiit aniici, et oplimum sibi pleat. Hoc loco designatum esl, quia inviitutibus
locum sub pedibus ejus acquirent. Nam necesse est cos consummaturus erat in seinpiteinum ; ct de
ul habeal ibi qui.que locum aut graliae aul poense; sanclificalione, quam Jatuius eral, siibjuiigitur,
el ideo differtur judicium, ut quseral unusqulsque quia peccalorum quse, quanttim ad se, fccere; et
quem ibi locuia Iiabeat. iniquilatum eotum, quaiitum ad proxiuium, jam a
< Una enim oblatione consummavit in sempiler- terapore baplismatis non recordabor amplius, quia
t iiuin sanctificatos. Conlestatur aulem nos el Spi- /r>ncc in hoc sseculo pro his injungam illis aliqtiam
< ritus sanctus. Postquam enim dixit: Hoc autcm popnileiitiam, nec iii futuro ullam pro eis irrogabo
* leslanienlum quod teslabor ad illos post dies po?nam. Ila promisit Spiritus sanctus per novam
< illos, dicil Domiuus, dabo leges meas in cordibus gratiam peccata remitii. Sed ubi hurum esl remhsio,
< eorum, et in mentibus eorum superscribam eas, jam non esl facienda legis oblatio pro peccalo, seJ
< el peccatorum et iniquitatum eorum jam nonre- cessare debel apud Chris.ianos, quibus peccata sunt
t cordabor amplius (Jer. xxxi; supra vm). Ubi au- in baptismo remissa. Sed, etsi post bapiismum
< tem liorum remissio, jam non est oblalio pro peccaverit, ieniitiiturper|po_nileniiam, nec indigent
< peccato. > oblatione legali. Yel in futuro sseculo remissis om-
Dixi quia unara pro peceatis oblulit hosliani. Et nihus omnino peccatis, jam non offertur oblatio
quare unani, et non multas ? Quia illa suffecit ad Christi pro aliquo pecc|ato eorum, quia iiullum
omnia. Nam una oblatione , id est sui sanguinis erit. I
eflusione, consummavil sanclificatos, id est per ha- c Habentes ilaque fratres fiduciam in intioitu
piismum a peccatis emundans sanclificavit, el san- c sanctorum in sanguine Chrisli, quam iniliavit
£lificatos consummavit, id est adsummam perfeclio- c nobis \iam novam et viventem per velamen, id
nem virlulum provexit, in quantum potest homo in D c est carnem suam, et sacerdotem magnum super
hac vila ronsummationem juslitiae consequi; et c domum Dei, accedamus cum vero corde in pleni-
consummavil illos in sempiternum, quia sine fine c ludine fidei, aspersi corda a conscienlia mala, et
possitlebunt illainjiislitise consumniaiionem in regno c ahluli corpus aqua munda, teneamus spei nostrse
perpetuae bealiludinis, nec immutabitur unquam c confessionem indeclinahilem. Fidelis enim esiqui
illorum perfeclio. Nec solus cgo Jioc dico, sed el < repromisit, et consideremus invicem in prqvoca-
Spiritus sanclus per Jeremiam (cap. xxxi) contesla- < tionem chariialis et bonorum operuni, non dese-
tur nos, id est simnl testatur illud idem quod nos c rentes colleetionem nostram, sicut consuetudinis
t slarourdesanclificationeet consummatione. Yere < est quibusdam, sed consolantes el lanlo magis,
co.ilestatur, Poslquam enim hoc dtxit: IIoc auletn < quanto videritis appropinquantem diem. >
(eslamentum, etc, ibi conlestatus est istud, quod Multis raodis commendalo Christi ponlificio, et
nsserinius. Poslquam hoc dixit, conlestatus esl Islud Judaeorum destructo, et ostenso quod Christus fuit
id est ex co quod hoc dixil, consequens esi euin melior hostia, et ad remissionem peccalorum sufli-
contestari, quod nos de sanctificalione ct consuni- ciens, et quod Iex cum hosliis suis ad hoc eral im-
niaijoiie fidclium Testamenii No\i iestaiuur. Nam potens, finil hoe loco de I.is disputationcm et mo-
1653 COMMENT. IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD HEBR. 163.
nere mcipit, ut s.da Christi fides cum ohservantia A auditus eliam illud idem in fractione, fidos vero
bonorum operum lenealur ; et ex omnibus quaesu- inlegrum agnum a fidelibus sumi sine aliqua ipsius
pra dixit, ex quo de Christi^sacerdolio dispulare Isesione. Non enim sumimus carnem exanimem,
coepit, infert nunc. Quasi dieat : Quandoquidem sed consecratione et operalione divina \iventem.
Ciiristus est sacerdos secundum ordinem Melcliise- Christum scilicet et Agnum pro nobis ohSaium iit
dech, et suo sanguine coelum aperuil, et una nos sacramento accipimus, non ul ipse quidquam eon-
oblatione sanctificavit atque consummavil, et csetera tumeJise vel Iscsionis in sacraroento paliatur, sed
superius traclala, itaque, o fralres, accedamus' ad illud quod pro riostra vita suslinuit, nost sememo-
eum fide et bonis operibus, a quo per infidelitatem rise reprsesentatur. Per hoc itaque velamen Domi-
el pravam operationem longe eramus, nos dico, nicse carnis initiata est nobis vita nova, quia per
habentes ftduciam, id est spem certissimam, qna sacramentum corporis et sanguinis Christi, coe_Ji
non est desperandum, si oLerravimus, sed confi- in Novo Teslamento patere fidelibus ingressus regni
denter possumus accedere ; habentes fiduciam in coelo.um, qui sub veteri lege nulli patebat; et ha-
introitu sanctorum, id est iniroeundi in Sancla san- Lenlcs, inquit, sacerdotem magnum Christum pro
ctorum, hoc esl in co_lum, quo intelligimus pra*- noliis Patrem oranlem. Ipse eiiim per hostiam suam
cessisse Pontificem nostrum. Fiduciam haberous B J in Sancta sanctorum inlroivit, nhi semper vi\it et
quod intrabimus in illa Sancta sanctorum, et hoc offert el interpellat pro nobis. Sacerdotem dico,
11011in Iegalibus sacrificiis, sed in sanguine Chrhli, super domum Dei, id est super Ecclesiam constitu-
qttem ipse ideo effudil, ut eodem redeuipli illuc ac- lum, ut eam regat, et conlra omnes impugnationes
cedamus, etin illa sancla ingrediamur, quam viam, defendat. Hoc totum lale est ac si dicalur : Fiduciam
id est quem intioitum modo facttsm viam tritam in habemus inlroeundi ad Sancta sanclorum, ad vi-
palriam, ipse initiavit riobis, id est ipse primus sionem supernsepacis, lum quia persanguinem Chri-
omnium fidelium inlravit, ipse primus per eam am- sti genus Jiumanum exuit ser\itulem, lum quia
bulavit, et fidelibus suis potesiatem ambulandi per ipse primus intravit, tuin quia fideles suos corro-
eam posl se tribuit. Viam dico, novam, id est per horat ct nutrit esca suse carnis, et potu sui sangui-
quam nullus ante eum ambulavit, et viventem, id est nis, tum quia pro nobis intercedii, lum quia Eccle-
durabilem et manentem atque nos sanctificaios siam gubemat et prolegil. Nos, inquil, halienles
exspeclainem, quia postea fidelihus semper estaper- iiduciam per haec omnia quse dicta stint, 'accedamus
ta. Yel viventem, quia omnes qtti intrant vivere ad eum, id est passibus atfeclionis et grcssibus re-
faeit. Yiveniem, quia nullus per eam ingredilur, Q ligiosse operationis efli-iamur ei magis ac magis
£
nisi quem vila ducit, per velamen, id estpersigni- propinqui ad introittim sanclorum. Accedamus,
iicalum iJJius velaminis quod duo tabernacula divi- lion cuin ficto, sed cum vero corde, ul non simula-
debat, id est per carnem suam, patefacla est nobis torio, sed puro et vero eorde tendainus ad eum
via in Sancla sanctorum, id est in supemam Jeru- sicut scripiuin cst: e Et in simplicitate cordis qnae-
salem. Unde etiam eo in cruce morienle, c scissum rile illum (Sap. i), > et hoc faciamus in pleniludine
est velum templi (Malth. xxvn), s significans morte fidei, id est ut fiJes nostra de illo sit plenaria, nec
ejus apertam esse nobis \iaro in Sancla sanclorum. aliquid niinus quam oportet halicat, ne adhuc in-
Per velamen id est per carnem Christi qua veiaba- fidcliter a*stimemus eum sine carnalibus obscrvan-
tur divinitas, via illa uianet pervia, quia sumunt tiis ad salutem minus posse sufficere. Nos dico,
fideles utTiaticum carnem'Christij-et de hac vita aspersi el purificati corda nostra ab omni mala
recedentes, ingrediuntur januam coeli, et per vela- ronseientia, et al.lulhcorpusaquamunda, id est ba-
men, id esl per carnem stiam initiavit nobis ipse plismo, quo mundantur omnes peccatorum sordes.
viamillam, quiacarne velatus fransiit primus per Hocest, accedamus ad eum vero corde in plenitti-
eam. Per carnem iniliavit eam, quia nisi carnem dinc fidei, nos qui sumus aspersi corda, id est qui
assumpsisset, non eam nobis iiiitiasset. Per carnem ID habemus corda rore Spirilus sancli aspersa in
enini, non per divinitatem polest de loco ad iocum baplismo, et per hoc emundala a conscientia mala,
ire; et ideo per carnem, qua se velaverat, initiavil id est ab omni realu conscientiae, et abluti corpus, i&
nobis iter in coelum, sicut ei Psalmista canit: c Qui est qui habemus ablutum et purgatum a peccato
ponis nubem ascensum tuum (Psal. cni). > Nubem corpus aqua munda baptismi. Omnia enim pec-
quippe posuil ascensum suum, quia carne ascendil, cata delentur in baplismo, lam interiora quam
non divinitate. Nara, quod nunc Apostolus \elamen, exteriora. Quia ergo per baptismum facti sumus a
hoc Psalmista nubem appellat. Vel secundum quod peccato liberi, et restaurata est nobis libertas ar-
nonnullis visuin esl caro Chrisli quam ex altari sn- bitrii, et gratia Dei data, et nullam Iiabennis ex-
mimtis, idcirco vciamen appellatur, quoniara sensi- cusationem, accedamus, ut diclum est, ad. eum
bus nosiris in sacramenio velatur. Nam sensus no- qui tot beneficia nohis largitus est, et vero co.de
_tii aliud renunliaiit, et aliud fides. Visus enim diligamus eum, alquc fidem integram illi serve-
persuadet nobis esse solummodo panem seeundum mus, et fide plena eum credamus, et quod corde
panis spec-iem, fides autem insinuat esse carnem credimus ore confileamur, scilicet tencamus spei
vivamet \ivificalricem ; gustus, panem in sapo.e, nostrw confessionem, id esl nilril sit^tam grave
«555 HERVEI BURGIDOLENSIS MONACHl i_5.
vel asprrum, quod ab ore noslro auferat confes- . . in eodem corpore Ecel^sioe, sed potius consolamini
sionem quse est causa spei quae facit nos coe- eos in adversis dulcedine vestrse exhortationis.
lestem hcatiludiiiem sperare, id esl qua: eonfessio Dico nc deseratis in iribulatione pauperes Christi,
procedit e\ spe. Nisi enim quis bona ftitura spc- sicut quidara, qui videntes immine.e sanclis an\ic-
rarel, non illud confiteretur, pro quo pr__seniia taies, subliahunt illis aJminiculi susientalioncm.
bona anrilteiet. Hanc confessioiicm qu.e facit n<s Non subtrahatis vus ,a sociis in certamine mar-
Eeterna hona sperare, teneamus hidechnabilem, id tyrii, denegando eis soiatium vestrae exhorialio-
esl ita firmiter eam leneamus, ul non deorsum nis, sed consotantes \ silis eos in ipsis passioni-
iiiclinetur ad etipiditatem -vel timorem lerreno- bus; el lanlo magis id facite, quanto mag s videri-
rum, sed semper lendat sursum ad appelilum tis asperbres pcenas jimminere, per quas linis eo-
cceleslium. Et deJ.emus conslanter hanr. spei con- rum appropinquat, in quo de tenebris hujus
fessionem ti nete, quia (idclh esi Dominus in snis saeculi ad diem perpetuse clarilatis transibunl, ne
promissioiiibus, el mentiri 11011polest, qui rcpro- quis unquam desil illiUam felici diei p^opler sub-
misil, id est qui mullolies per Scripturas nobis iraclioncm \eslrse exhorlationis. Vel eliam iu pace
promisit seterna bona, quae sperainus. II.ec quan- vos qui sanctiores videmini, ne deseratis causa
tum ad Deum, monuil eos Aposlolus. Deinde e\- '3 veslrse religiositatis colleciionem fratium, quia mi-
horlatur eos ut sataganl de ulililale proxiinorura, nus religiosi videnlur, sed veslra cohabilatione et
et admonet eos ad charilatem et bonani operatio- collocutione consoJatiqnem illis exhibete, ne de sua
nem. Quae exhoriatio ad eos maxime videtur per- salute desperent propter irreligiositateui suam, si
tinere, \el eos nolare, qui exisliraantes se melio- viderint se desertos a vobis sanctoribus. Conso-
ris vitse, consortium aliorutn deserebant. Quasi lamini eos promilteiido veniam, et in spem eri-
dicat : Fidem et confessionem teneamus quanlum gendo, et ad bene agecdum monendo. Et hoc facito
ad nos vel ad Deum; et considercmus iihicem, id magis ac magis quofidie, sicut \ideritis appro-
est diligenter et altenie inspiciamus alter alterum, piuquare diem mortis. Quasi dicat : Non differa-
non ul invidcat et insidielur, sed in provocalio- tis, quia mors uniuscujusque prope est, ct quotidie
nem chaiilaiis el bonorum operum, id est, ut ma- vicinior efficilur, tanto inientius hoc agite, qtianto
joreiu dileciionis fervorem habcaf, ct ad oninem videritis illum diem singularem et timendutn ap-
bonam operationem provocelnr. Sciliccl peifecti propinguare
considerent imperfeclos, exhortando illos ad Dei < Voluntarie enim peccanlibus nobis post acce-
et provimi dileclionein, et ad fruclum dileclionis, |". c plam notitiam vetilatis (supra 6), jara non re-
id cst ad o'_._.i_bona. lniperfecti vero conside- ' linquitur lioslia pr,o peccalis, terribilis autem
rent perfectos, sumendo ex eis exen.plum ulili- c qua_dam exspeclalio judicii el_.igi.is semulaiio,
talis quod imilentur. Et sic pio\ocainint se vi- f quse consuropiura esl adversarios. t _
cissim in charilatem el bona opera, Vel per omnia Yere non debetis peccare negligendo colleciio-
consideremus quid fratribus sii utile, invicein hoc nem fratrum, el deserendo, quia nobh Ciiristianis
ageules, ut queinadmodum nos de salute alio- volunlarie peccanlibus, id est sponte Deum offen-
rum satagimns, ita et illi vicario modo de salute denlibus, et non ex ignorantia vel infirmitale, sed
nosira sint sollicili, ut nulltis babeatur segnis et ex deliberalione delinquenlibus, post nceeplatn no-
infrucluosus inlcr nos. Quia, duro dicilur, consi- litiam veritatis, id est postquam interius illumiuaii
deremtis iinicem, convenit singtilis illa txhorla- stiinus, el quid eligendum, quidve iesptiendiim
tio. H.ec, inquil. faciamus, non deserenles colle- sit, absque dubio cognovimus, jam posl hsec non
clionem noslram, id est illos qui collecli siint ad relinquilur Iwslia pto\pcccalh, sicul in veteri leg-e
fidem nobiscum, sicul est consuetudinh quibiudam maiidattim erat saepius boslias offerri pro pecca-
vestrum, qui charitatem non habentes, ct quasi de tis. Non enim Christus iterum immolandus est pro
singularilale merilorum gloriantes, segregant se ;} peccatis, quod semeL faclum est et secundo non
a cseleris. Tangit et culpat scindeiites uniiatem e.st opus, seu magis oporlet nos in fide et bonis ope-
charitalis, quasi inler alios non possent habilare rihus mancre. Non excludo pa_nitenliam, sed se-
causa sanc-ilatis suse, qui potius suo exemplo cundum baptismum. Non dico, non est ullra poe-
debucrunt consolari alios. Laborantem quippe con- nitenlia vel remissio, 1 sed hoslia, id est crux se-
solari, est pariter in labore persistere, quia suble- cunda, quia una suffecit, nec amplius hane ex-
valio laboris, est \isio collaboranlis ; sicut cttni in spectemus, sed pcenileamus, quia rebaplizari in
itinere comes jungilur, \ia quidem non allraliilur, niorle Chrisii non possurans. Qui enim iterat ba-
sed lamen de societate comilis Jabor ilineris levi- ptismum, iteral rursus moriem Christi, ul ex ea
galur. Et lanto macjis, inquit, quanlo videritis ap- ilerala fiai iterala remissio. Sed lioc impossibil-
propinquantetn diem. Ac si dicat: Eo labor cre- est. Non lalis hoslia nobis relinquitur, si posl ba-
scat, quo _jam praemia laboris appropiuquanl. Vel plismum nos inquinayeiirous. Vel \oluntarie pee-
si tribulatio et perscculio infidelium ingruerii fia- canlibus, id cst in ivoluiHale peccandi nianenll-
tribus, non deseratis colleclbneiii vestram, id esl bus, nobis non relinquilur Iiostia pro peccatis, id
illos qui \obis per saeramenta lidei sunl associati est rmllum cominodum polesl conferre sactili-
..4657 COMMENT.1N EPiSTOLAS PAULI. -f IN EPIST. AD HEBR. .__S
cium Dominici corporis. Nam pro peccaiis poeni- A quia magis dcterrent eum et eomminuent quain
ieniium offerlur Deo quolidie sacrificium et ob- legis cr.uciamenta. Tam diram ullionem sentiet et
latio, non pro peccatis illorum, qui ipsa peccata in perpetuum, qui nunc Filium Dei conculcaverit,
relinquere nolunf. Si peccare nobis ita perseve- et sanguinem teslamenli pollutum duxerit, id est ila
rar.ler et continue placuerit, Tion relinquitur nobis vilipeuderit, uteum uon suflicere credaladsalutem,
hostia pro peccalis, sed poliusxelinquilur qumdam sihrula animalia secundum legem maclata putet
nobis notabilis exspectaiio judicii quae esl terribilh, adhuc saluti necessaria. Conculcatenim Filium Dci,
id est ad terrendum habilis, quia mullum nos ter- qui fidem et conslitulionera vivendi, quamipsede-
rere potest. Et hoec pcena inlerius est, quia el fo- dit hominibus, non credil ad _elcrnam vitam suffi-
ris ssoviet ignis perpetuus. Nam etiam limor ju- cere, sed in carnalibus observantiis confidit, plus-
dicii r.esurgentibus malis est poena, inenarrahilis quam in pr_eeep.is ejus novis. Conculcat Christum,
-et gravior quam gelicnna. Et dicenle judice: qui post acceplionem Cliristianilatis libere peccat
< Discedite a me, maledicti, in ignem selernuih absque timore el poenitentia, etqui eo indigne par~
(Mattli. xxv), > slalim assumel eos ignis mmulatio, ticipal. Sanguinem quoqueNo\i Teslameiiti, id est
id est vehemens infestatio, quia -_elo quodam ni- sanguinem Chrisli, confirmalior.eni E\angelii, et
mis accenso semper eos puniet, et quasi invide- B sponsorem novae haereditatis, pollutum ducit, qui
bit eis, quia semper ad hoc exardebit, ul eos in- eum minime eredit genus humanuni a peccatis
cessanter exurat, qum nimirum fervens semulaiio eiiiundantem, _sed potius orones in Christum cre-
xonsumplura est, id est perpetualiler devoraiura denles polluenlera. Quoniam neccssario si non mun-
adversarios Christi, ut semper in tormenlis de- da\it, tunc coniamina\it; et peccatores constituit,
ficianl, et nunquam ad finem deficiendo perve- qttia carnales observantias et jtistiflcationes legis
niant qui nunc aut per infidelilaiem, autper raa- eessaie fecii. Omne es.im guod pollu't, in se pr.us
Iam operationem adversantur Christo. pqlluluni fuit ;,et sanguis isl. pollutus in se esset,
. . Irritam^quis faciens legem Moysi, sine ulla el nos pollueret, si jnrie nos retraliercl, uhi remis-
< miseratione duobus vel tribus testibus moritur sio peccalorum esset, id est_si a _car_alibus obse.-
< (Deul. xvn ; Matt/i. xvm; II Cor. xm). Qttanto vantiis nos separarel, cum per eas remissio pecca-
- c magis putalis deteriora inereri supplicia, qtii .torum fieri posset. Ut aulera oslendat acrius cs e
. Filium Dei conculcaverit, ei saiiguinem tesla- puniendum illum, qni tam male ser.tit de hoc .an-
< menli pollulum duxerit, in quo sanctificatus est, guine, audit: in quo sunctificatus est, id est in quo
< et spiritui graiiae eontumeliam feeerit? Scimus p remissioriem peccaiorum accepit, el ita conlia w m
< enim qui dixit : Mihi vindictam, et cgo relri- gravius peccat et ingratus exislit. Ac per hocjna-
-. buain (Deut. xxxn; Rom. xn). Et iterum : Qtiia gis punielur, quia a quo mundationem IiaLuil, iin-
e jiidicabit Dominus populum suum (Psal. cxxxiv). mundum esse credit. Sed et ille sanguinem hunc
< Horrendum est incidere in manus Dei viven- pollutum ducit, qui ab eo mundatus, ad vomitum
< tis. > redit et po.ni.ere negligit (11 Pelr. n), et spiriiui
Vere nobis, voluniaiie el libenter peccanlibus giaiim, id est Spiritui sancto gratias dato vel gia-
poslquam veiitalis notilia sumus ilitiminali, non tiam danii, conlumeliam facit, qui lemissionem
reliuquitur spes fuiuia* salvaiionis, dum in pec- quam ipse spiritus operaitir, ascribit carnaliJras oL-
cato jacere \olumus, sed potius pcena perpctuae servantiis, vel qui euro male vivendo a sc abjicil.Et
damnationis. Qtiod patet a niinori, quia quh faciens quisquis hscc facit, jure sine misericordia morieliir,
irritam legem Moysi, id esl aliquis praevaricans quod in minori per vindictam Jegis est probatum.
aliquod prseceplum \eteris legis, moritur eamorte ubi prsevaricator sine miseralione punitur. Nam, si
qtiam lex decrevit, vel lapidalur, vel incenditur, transgressor legis digna morte perimilur pro uno
vel alio genere morlis exslinguilur, sine ulla mi- mandato scniel prsevaricato, qitanto acrius pu-
seratione, id est sine aliqua poenarum imminu- rj nietur, qui supradiclis Iribus mo.Iis Deuni offen_.it,
lione. Ipse dico, convictus-,_.uo_>«s vel tribus testi- coiictilcaiido Fiiium ejus, elpollutum ducendo san-
lus, qui teslanlur quod legem in aliquo sit trans- guinem ipsius atque contumeliam inf-rci.do Spiritui
gressus, el ille quidem sic inteificiebalur propler sancto? Vereialis quisquepunietur. Scimus enim qui
iiliiis Jegis Iransgressionem, in qua non recipie- dixit, id est scimus quam verax el quam potens est
J.ant observatores divinam graiiam. Ergo quanto ille qui dixit: Miki vindiclam, ez ego reiribuam.
magis putare debetis deteriora ct aceibiora me- Quasi diceret: Homines in prsesenti sumunt vindi-
reri supplicta eum, contra quem in judicio perhi- clam de suis hos.ihus, et ego qtioque reddam mihi
bebunt testiinoniuro augeli saneti et propria con- vindictam in fuluro, id est vindicabo me de mei_>
scientia, quod Filium Dei eonculcaverit. In lege adversaiiis, qui iiune me conciilcanl ct coniumeliis
enim duo vel tres adhibentur testes, sed ibi leslis provocant, hcet sub Christiai.a picfesslone degant.
erit mullitudo angelorum atque sanctorum, et ipse Ubi nos in Ezechiele legimus : « Appropinquaveie
peccator contra se. Et tunc excipient eum sup- visitaliones urhis (Ezech. ix), > Septuaginia irans
plicia, id esl pcenaesub se eum plieantes et incur- tulere : Mihi vindictam , et ego rciiibuam, dicit Do-
vante_s et opprimentes. Supplicia dico deteiio*a, minus. Elitervm ad id.iii' probaisduni, qtiod qui
.6-9 HERVEI BURGIDOLENSISMONACHI 1640
i
Filium Dei conculcaverk punietur, dicit Moj.es A cile ad memoi iam pri tinos dies_,id est recogitate
(Deut. xxxn) vel Psalraista, quia judicabit Dominus quales in illis diebus fueritis, ne nunc deteriores
populum suum (Psal. cxxxiv), id est peccata populi sitis, cum ex tempoiis prolixitale multo -meliores
sui non lelinquet impunita, sedunumquemqueeliam esse debeatis. Recogilale dies, i» quibus luce fitlii
fidelium judicabit secundum vias ejus. Ideo non sibi illuminali, suslinuisth magnum certamen passionum,
de impunilate, si peccaverit, blandialur, quia jam id est non defecistis suslinendo, setl magnaniiniier
est de populo Chrislianorum, sed scial quia crimi- certastis, fidem corde et ore tenendo, quam \obis
nesi non possidebunt regnum Dei. Nam qui nunc extorquere perseculores contendebani. Plus enim
in^Ecciesia male vivendo Filium Dei conculcant, nalal dicendo, suslinuistis magnum certamen pas-
eliminandi sunt ab ea. < Multi enim sunt vocali, sionum, quam si simpliciler dixisset, sustinuislis
pauci vero elecli (Malih. xx). > Doininus judicalrit magnas passiones. Nam quod posuit ibi cerlamen,
populum suum, et quos in eo daranabiles inveniet, ostendit eos non defecisse, sed conslanler cerlasse.
damnahil alrociter. Nam korrendum esl, id esl hor- Quod .non nolarelur, si ccrtamen non essct appo-
rore niroio limendum et praecavcndum, incidere in situm. Yel ideo dixit ceilamen passionum, quia ipsse
tnanus Dei viventh, Id e. t qui semper vivens est, et passiones cerlabant contra eos, ul patienliam ct
poenas semper viventes infert eis quos damnal. In- " fidem eis exlorquerentj sed .ion poiueriint. Et ideo
cidilin manus Dei, qui non sibi providel, sed subito qui sic foililer stclere in principio suse conversio-
deprehendilur, sc licet ventura damua minime pro- nis, non debent nunc nielu persccuiionis deserere
spiciens sine deliclorum poenilcnlia el virlutum de- eollectionem fratrum, iqui eorum solalio indigent.
core venit ad examen _e.eriii judicis, sensurus ca- Sive ideo posuit cerlamen passionum, quia alitid
sum daninalionis. Manus pro polenlia ponuntur, est passio quse inferlur, aliud difficullas passioius
quia, sicut aliquis a manibus iniiuici in quas forte qiia_contra ralionem pugnal et, _t Jidcm poslponiu,
incidit, arctalur ne unquani illsesus effugiat, sic exhortatur. Duobus ilaque modis eos htudai, ttiiu
«^uisquedamnandus cogitur potenti judicio Dei, ut quia passiones et verbera. exltrius sustiniieruni,
quas meruil poenas, senlial. Qui scilicel Deus, si tutn quia inviclissime contra ipsas passiones inte-
aliquando moreretur, possel cessare pcena, quam rius ceilaveruiit, quasi dicens : Duo in uno fecisfis,
ipse decrevit. Sed, quia semper v:vit ei oiniiipolens quia umim paliebamini exlcrius, alius interius. Et
est, semper manei, quidquid in ejus judicio decre- in aliero quidem, id est in hoc quod exterius patie-
ttnn est. hamini facti eslh spectaculum, id est adniiralio
< Rememoramini aulem prislinos dies, in quibus ,~ qusedam universo populo, inDpprobrih quoe conlia
< Muroinati inaguum ccrlamen sustinuistis passio- vos proferebant, quia omnes irridebant vos, et
c num. Et in altero quidem opprobriis et tribula- ainentes atque insensatos dicebant. Et giave qui-
-c tionibus spectaculum facti, in altero autem soeii dem est opprobrium, sed gravius est, .um specta-
< taliter conversantium effecti. Nam el vinclis com- culum liominibtis fil, non secrelo exprobralur. Spe-
< passi estis, et rapinaro bonorum veslrorum cum claculum fuislis in opprobriis, quoniam spectanie
< gauJio suscepistis, cognoscentes vos habere me- iMiiverso populo, irrogabantur vobis mulia con\ilia
« liorem et maneiitem substantiam. Nolite itaque et ignominiosa verbaj el In tribulationibus, quia
< amiltere confidentiam vestram, quse niagnam publicc flagcllabarainij et diversas poenas susline-
€ habet remunerationeni. Patientia eniin vobis ne- balis. In boc raaximani eorum consianliam oslen-
« cessaria esf, ul voluntatem Dei facientes, repor- dit, quando quamvis speclaculum essent, non ta-
. tetis repromissioneiii. > meu deliciebant a fide. Non eiiiin modicum oppro-
Aspere terruerat eos, compescendo a peccaiis brium esl, fieri sppctaculum, et al>hominibus in-
commuiricatione seterni supplicii; nunc vero lerritos stillationes perp.ti, et quasi non sufliceret specta-
lefovel, laudans eos de prseleiilis, et hortatur, ut culum, addebanlur opprobria veriiorum, et oppro-
in honis quoe coeperant, perseverent. Turpe enim 0 br.is i.ibulaliones \erborum. Hsecquidem susiinui-
. et dignum reprehensione, si hi, qui dum adhuc ru- stis in alicro, id est in altera parle certaminis, qusc,
desin fide essent, religiose vixere, modo nequiter sicut dictum esl, fons vigehat; in altero autem,
ag. ndo Deum offendanl; el qui in exordio qtiando qttod inlerius erat, id esl in altera parte cerlaminis,
ad lidcm venere, magnanimiler varias persecutiones quse in corde gerebatur, certaslis sic quotl effecti
toleravernnt, postea pusillanimes effecii, deficiai.t estis per compassionem socii laliler conversanlium.
in Iribulationibus. Rememoratnini autem pristinos Ideo dicil in altero eli in altero,* ut ostcndal has
dies, etc. Osiendit diu esse ex quo ad fidem vene- duas partes ccrtaminis lantum esse, et per hoc eos
rant, et per hoc magis debuisseiit in religione pro- omne genus certaminis sustinuisse. Compatiendo
fecisse, el ad susiiiiendain perseculionem exercilati et necessaria ininistrando effecti eslis socii talilcr
esse. Quasi dicat: Non deseratis collectionem no- conversanlium, id est assidue palienliu.n, sc licet
..tram in tribulalione, neque male vivendo Filittm aposloloruni ei similiuro, qui lotam vilam suam
B.i ulteiius conculcetis; sed recordamini conslan- ducebant patiendo adversa pro Christo, quorum
fciaeveslroe et perfcclionis, quam in prisiinis diebus exemplo perseverare cl vos debetis in obscnalione
liaLuislis, et hoc est: Rememoramini, id est redu- palienlise. Vere socii eorum facti estis. Nam-et vin-
1641 COMMENT.IX EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. A» IIEI5R. iW&
clis compassiestis, quia si pro Christi nomine _pa- j^-repromisit,
4 sludele per prajseiUeni palientiam tune
.iebantur, vos inde sic dolebatis, ac si cum eis vin- reportare.
cti essetis, et dolorem cordis operibus declarabatis, < Adhuc enim modicum et quanlulum, et qui
ministrando illis sustentationem de bonis veslris, < venturus esl, veniet, et non tardabit. Justus au-
quia non poteranl sibi necessaria quserere, utpote e tem meus ex fidevivit (Habac. n). Quod si sub-
vinculis et career.bus detenti. Illis compassi estis c traxerit se, non placebit animse mese. Nos aulem
ministrando, et ob hoc suscepislh rapinam bonoruta c non sumus subtraetionis filii in perditionem, sed
veslrorum. Nam idcirco vobis ab infidelibuspropria c iidei in acquisitionem _him_e.s
hona sunt ablala, quia indc ministrabatis sanctis. Tenenda est, ut dixi, patientia, nam nec longa
Et hanc bonorum direplionem suscepisiis non cum est, nec vehemeiis, sed modica et quantula, ne vo-
Eiosrore, sed cum gaudio et alacrila.e cordis, et hoc bis iongum el durum videatur eam servare. Nam
esl quod dicit, quia et vinctis compassi estis; et bo- piope est fiuis uniuscujusque, et roox requiescetiS
iiorum \estrorum cum gaudio rapinam suscepistis, a Iabore, et percipielis gloriam Christo judice. Nain
id est et de tribulationibus sanctorum doluistis, juxta prophetiam Habacuc, adkuc modtcum reslai,
velut si eas in corpore vestro pateremiai, el de id est parvo tempore adhuc servanda esl patienlia ;
damnb rerum vestrarum- propter sustentaiionem B '. el quantulum, id est non vehemens vel magnum
eorum \obis illato gavisi estis. Suscepistis l_eti aliquid paliendum est, sed_exigua. quantitatis ciit,
quasi donum Dei amissionem facultalum vestrarum, quidquid In hoc saeculo perferendum fuerit. IIujus
cognoscentes, id est quia cognoscebatis vos idcirco enim lemporis patienlia momentanea, et nullius \e-
haberesubstanlium longe melioremista el manentem, hementioeest depulanda, si respicilur quod esl ia
id est non transiloriam, sed seternam, hoc est spe -seternilate et sumroa gloria donandum. Adhuc, in-
cerlissima confidebatis vos selerna bona lucrari quit, restat modicum et quanlulura, et post veniet
amissione lemporalium, et seternam requiem lahore judex, qui sine dubio~venturusest quandoque, et non
irausilorio, atque thesaurum coelestem damno tei> tardabit venire, sed cito veniet, ut reddat vobis pra?,-
reno; et quia spem certam, id est eoiifidenliam su- dietam reprorjissronem, si modo, palieniiam ser-
perna. retriLutionia habuistis, Ilaque, nolite amillere vantes, feceritis ejus volunla.em. Nulla moia eiit
confidenliam veslram, id_est nolile deficere. Illatio in reddenda mercede, sed cito veniet remuneralor,
est ex eo quod dixit eos tanla pertulisse, et vitam inteiim culem vivit in animaea; fidejustus meus, quia
a-teriiam inde exspectasse, id est manentem sub- fides est nunc vita cordis, donec ille veniat, qui vilan.
stantiam. Quasi dicat: Quoniam in prineipio lidei seternam dabiiet animaeet corporis; et per fidem^nou
Jtot adversa passi estis, et inde confidenter speraba- C per opera legis justificatur, quisquis meus justus
tis aeternam mercedem, itaque uolite amiltere con- est. Qui enimperopera legis justificatur, non meus,
fidentiam vestram, id est firmam spem vestram de- sed suus justus est, quia non a me, sed a se justi-
ficiendoa patientia fidei, quia per patientise amis- ficatur; et non in me, sed in se gloriatur. At qui
siouem amittelis et aelernasvitae spem. Et ne amissio per fidem juslificatur, justus meus est, quia dono
spei parva jaclura videretur, addit: Qum maguam graliae mea. justificatur; et non sibi quod justus est
Jiabet remunerationem.Itaque pro certo sperat illam tribuit, sed gratise niese deputat. Et vivit interim ex.
remuaeiationem ineffabilem, quam oeulus non vi- fide, donec venienle Christo introducatur ad^visio-
dit, nec auris audivit (I Cor. n; Isa. IAIV),ac si nem meam, et seternaliter vivat ex speeie. Yel es
jam leneat eam. Yel in praadestinatione divina ha- fide quam nunc habet, vivit postmodum, quia, quo_i
iet lllam. Vere per. impatienliam non debetis amit- nunc credit', tunc acclpit. Ex fidevivit. Quod, id est
tere confidentiam perpeluae relribulioiris. Nam pa- sed, si subtraxerit a fide se, ut vel metu perseeulio-
iientia est vobis necessaria, id est necesse est ut nis deserat i.fidem,vel in operibus legis justitiam
nunc patienter adversa tolereiis pro Deo, si c_m eo qua.rens, incipial corde a fide recedere, non place-
postmodum regnare \ ultis, quia si compatimur, et j, bit animm, id est voluntati tnem; ac per hoc non
conregiiabimus (II Thn. n). Idco est necessaria, _t poterit vivere, sed potius damnationem merebitur.
vos per eam facientes volutitatem Dei, id est sust.- quia me offendet subtrahendo se a fide et grafia,
nentes sequanimiter omnes injurias vobis illatas, Hsecper prophetam locutus est Dominus. Qui sese
quia hoc placet Deo vel facientes voluntatem Dei, subtrahit, displicef Deo. Nos autem non sumus, ta-
id esl mandata ejus senanles, et quidquid ad\er_i- ies, non sumus apostatoe,ut suhtraliamus nos a fi-
taiis propler hsec acciderit, libenter perferentes, re- de. Quasi dicat : non debemus apostatare, ut sub-
trahamus nos, sed in melius proficere. In numero
porteth repromissionem,id est, sicut nunc pro Deo ut magis suadeat; et
re- eorum s>e ponit Aposiolus,
poria.erilis pondus adversitatis, ila postmodum no_t dlcit esse tales, quales non vuit eos esse, ut
portetis pondus bealse remunerationis, quani saepe bjandamonitione retineat eos, ne subtrahant se,
Deus coelestis promisit. Id enim quod in praesenii1 quia- nondum prorsus apostataverant, sed pailim
est momentaneum et leve tribulalionis tiostrse,supra1 adhuc_ih fide manebant, id est partem fidei retine-
modum in sul.Iimitate seternum gioria. pondus ope- 1- banl. Nonsumus, Inquit, subtractionh filii,i& esC
ratur in nohis. Hoc ergo pondus glcriss quaui Deusr aposl-sfeiducentii. cos in perditionem, sed sumu.
PAXRGL.CLXXXI. S2
1643 HERVEI BflRGIDOLENSISMONACllI | 'f3._
lilii Dei ducentis i» acquisitionem anhnm, hoc est, A fldelium, ac per boc juslificans cor eorum, quia m
non sumus geniti ab apostasia trahente flJios suos hac fide conseculi sunl a Domino senes-lesthnomuiii
in perdilionem, sed fldes genuit nos, ducens in ac- justitiae, quia Deus ipse testis fuii pura. conscieiilia_
quisitionem animae, ut per fidem acquirat unusquis- ipsorum, el testatus est eos esse justos, sicut et ad
que nostrum animam suam, non per subtraclionem Roe dixil: « Te vidi juslum coiam me in genera-
perdat. Nam sicut fide acquiritur anima, sic sub- lione hac (Gen. \n), > et si per fidem conseculi sunt
.ractione perdilur. Acquiritur, ut libera possideatur testimonium justi.ise, juslitia \ero causa etmeritum
i nohis in a_.erna bealitudine, ne per sublraciionem est fulurorum bonorum, tunc-fides est subslantia
transeat a nostra po.eslate, et fiat in tormeniis pos- sperandaium rerum. Senes auiem dixit antiquos
-sessio dssmonum. palres, quia morum el fidei maluritatem habuere,
CAPUT XI. et priscis temporibus fuerunt. Unde coustat fidein
« Est aulera fides sperandarum subslanlia rerum, non esse reni novam, nec desere.idam, sed teneu-
c argnmenltim non apparenliuni. In hac enim icsli- dam, quam ienuere antecessores, etper quamjusli-
< moirium consecuii sunl senes. > ficati sunl, el bonilaiis suse testimonium, quod
Quia isti mulluni duri erant ad fidem, ideo pro- quserebanl, a Deo per eam consecuii sunt.
iixttm de fide tractatum facii Apostolus, ut eorum 5 i Fide inlelligimus aplata esse saeculaverbo Dei,
duriiiam prorsus ad fidem inclinet, ostendens oni- c ut ex invisibilibus visibilia fierenl (Gen. I). >
jies sanctos, patres eorum, per (idem placuisse Deo. Proliat quod fides esl argumentum reruro non
Dixi vos esse filios fidei. Qua. fides non est-earum apparcnlium.Nam,fide intelligimus aptata esse lem-
reium qtiaevidenlur, sed earum quae non videntur, poia, etc. Yel quasi illi dicerenl, quomodo rebus
et quae sperantur. Sed fides est substanlia speranda- futuris possumus fidein adhibere, cum nullus eas
rum rerum. id est fides est causa, quare res speran- vidcat, ostendii a simili, quia de fuluris benepotest
dse quandoque subsislent in nobis, hoc est causa fides .iaberi,quoniamhabei. r de prseteritis, qusecum
nobis est consecufionis selernarum rerum , quae fierent, ncnio \ idit, et lamen cieduniuresse facta. Non
modo sunt sperandae et desideranda., et proprie enim vidimus quod Deus muiidum feceril, et tamen
dicilur fides esse subslarilia sperandarura rerum, credimus quia feceiit. Nam, cum non vidissenius
quoiiiam eis substat. Nam, sicut subslantia substat eum lisecoperantem, fioe iitmeniiucllighnus smcula,id
4'orma. eam esse faciendo, sic fides sperandis rebus est omnia qus?.sum transiloria, esse aptaia, id est aple
eas in nobis ponendo. Res speranda. sunt, gloria, qualifatibus et formis assumplis composila verbo, et
bealitudo, requies, selernilas, et hujusmodi; et ista- r- sapienlia jDei,quse Chrislus est, quoniam omnia pe_
rum substantia dicitur esse fides, quia jam facit eas ipsum facla sunl (Joan. i). Et sic aptata, ut ex invi-
-subslare in corde nostro per certitudinem creduli- sibilibus fierent vhibilia , id est ex informibus ele
tatis. Facit eas substare, id est esse vel quasi suh inenlis formata. Nam, antequam formse darentur
-aspectu nostro stare, et immobiles utpole seternas, rebus, teiiebrse erani el i imisibilia elementa, sed in
perroanere, et est eadem fides argumentum rerum eorum separatione nala est lux. Informis euim ma-
von appareniium, id est cerlitudo rerum quae non teria, quam de nihiloj fecit Deus, appellala est pri-
_pparent, et (si quis de eis dubitet) proba.io, sicul mo coelum el leira. Et dictum esl c in principio
adhuc fulura probatur resurrectio, quoniam ita fecil Deus ceelum et lerram (Gen. i), > non quia
credidere prophelaa et aposloli, et cseleri sancti. jam hoc erat, sed quia hoc esse polerai. Omnia
-Nam ea quando non apparent, vel prseterita sunt, enira elementa confuse lenebantui* in illa inforini
sicut de creaiione mundi; vel prsesentia, sicut de maleria, quse chaos !ab antiqnis dicta est, et de
Domino Jesu sedenle ad dexieram Patris: vel ftitu- qua formata sunt universa. Tuneque cedentibus
ra, sicul de die judieii. Et horum omnium est aigu- tenebris, per exortum novselucis sunt facla \isibi-
rnenlum, id est cerliludo et probatio fides. Eorum lia, quseprius videri iion poterant. Vel ex invhibiH-
ergo fides est argumentum, quaeapparere non pos- D bus facla suiit vhib'diar id est e\ intellectuali mundo
sunt. Qua. enim sunt apparentia, fidem non habent, visibilia. Invisibilis
eijim mundus in sapientia Dci
sed agnitionem. Nam, etsi dicuntur credi quse \i- erat, et ad cujus siniiluudinem factus est iste \isi-
dentur, sicut dicit unusquisque oculis suis se credi- bilis, et hsec omnia fide inlelligimus ita esse facla.
disse, iion tamen ipsa est fides, quae in nqhis sedifi- c Fide plurimam hostiam Abel quam Cain oJitu-
c-atur. Sed ex rebus qua. videntur, agitur in nobis c lit Deo (Gen. iv), per quam testimoiiium consecu-
ut ea credantur, quoe non videntur, sicut Thomas t lus est esse
justus,|teslimonium perhibenle mu-
hominem vidit, et Deum credidit (Joan. xx). Est « neribus ejus Deo (Mattli. xxm), et per illam de-
itaque fi_les subslanlia, id esx fundameiUum el fir- c_furic_ils"adhuc
v loquilur. >
i
mittts et essenlia sperandorum bortoruni, et est _._- ' Modo per partes oslendit, quomodo senes fide
gumentum nonapparentium, id <*stteerla eiraliona-' eonsecuti sunl testimonium su_eprobilatis, et inci-
hilis probatio invisibilium, ac -pr_emonstraliQfutu-. pit a primo justo, qui propter fidem suam
justus
rorum. Argy__aerilumenim aicitur esse ratiq dubia. est invenius,"el exempluiri justitiae ac fidei nobis est
rei faciens fidem. Vere fides est substantia speran- faclus. \ere senes inlfiJe testimonium sunt
auepti.
fd
daniffi'rerum*, es|_ subslare faciens easjn corde Nam .4&,e/-priiiiusconseculus.est, qui fide, id est
4fi!S COMMENT.IN EPISTOLAS PAULL—IN EPiST. AD HEBR. - IG.5
perfidem oblulil Deoplurhnam,idest plurispretii,vel iA quam promoveri polesl, ui Deo placeat, nisi rneri-
magis acceplabileni/-os.i-...* quamfraterejus Cain,per lum fidei prsecedat. Patet ergo quia et Henoch per
fidemconsecutus est testimonium esse justus, id est fidem plaeuit, atque per .ixleriitransferri nieruiU
quod esset justus, Deo perkibente teslitnoniummu- Fides enim isla quse sic laudafur ab Apostolo, ea
neribus ejus, dum ea se recipere demonslraret, mil- debet intelligi, quseper charitatem operatur (Galat.
tens ignem de coelo, qui ipsa consumeret. Nam, v). Et vere nulhts Dco placebit, nisi meritum fidei
dum munera Cain non infiammavit, et munera Abel prsemiserit, quia accedeniem ad Deum oportet cre-
coelilus igne misso eombussit, prseclare testimo- dere, id est quisquis Deo vult piopinquare, ut ei
nium dedit eisdem xnuneribus, quod ea suscepisset, proximus fial, et ei placeat, necesse est ul primo
et quod oblalor eorum justus esset, ac fideliter ob- fidem habeat, quoniam fides est primus gradus in
lulisset. Tale lesllmoiiium adeptus est per fidem quo mentem quis consliluit, qui ad Deum accedere
dum viveret. __..defunclus loquitur adkuc per illatn, inlendit. Credere eum oportet quia Deus est, id est
id est monet omnes posteros exemplo suae fidei, ul quia ipse solus proprie habet esse, sicut Moysi lo-
fidem cunt bonis operibus habeant. Yel quia adJmc quilur : c Ego sum qui sum (Exod. vm). > Csetera
recitatur Scriptura, in qua Deus ad Cain dicit: enim verum esse non habent, quia sunt mulabiliasr
t Yox sanguinis fratris tui clamat ad me de tei ra ° Sed ipse solus est, qui nunquam mutatur, sed sem-
""
(Gen. iv), > llle enim clamor sanguinis, est locutio per est quod est; et quisquis varietatem susemuta-
defuncli. Yel defunctus loquitur, id est facit, nos ~ hilitatis superare cupit, ad Deum accedat, el creda.
loqui de se defunclo, qui est nobis materia loquen- quia ipse est incommutabilis, et sibi adhserentes
di, ut de ejus magna iide cseteris denius exemphim. liberat a niutabilitale. Hoc oportet eum credere, e.
Non enim mors exstinxit famam fidei, sed potius etiam qui sit remunerator inquirentibus se, id est il-
los in futuro muneribus donat, qui nunc per ca qu_a
ubique divulgavit. _
faciunt, Deum solum inquirunt, id est in'cordis in-
t Fide Henochiranslatus est, ne videret morlem, tentione
quaerunt, hoc esl nihil aliud quseril inten-
< et non inveniebatur, quia transtulit illum Deus tio cordis
ipsorum nisi Deum ex operibus quse foris
« (Gen.v; Eccli. xi). Ante translationem enim lesli-
ostendunt, et quod lales ab eo remunerentur, debet
c monium babuit placuisse Deo. Sine fide aulem credere
« impossibile est placere Deo. Credere enim oporlet quisquis ad eum vult accedere.
< accedenteni ad Deum quia est, et inquireiuibus c Fide Noe, accepto responso, de his, quse adhuc
< non videbantur, metuens, aptavit arcam in salu-
c se remunerator sit. > v
C c tem donius sua. (Gcn. vi), per quam damnavit
Alterius senis exeroplo habenda e°t fides. Nam < mundum, et justitise quse per fidem est, haeresest
Henoch fide translatus est, id est quia fidem habuit, « institutus. >
e( justitiam tenuit, translatus est in paradisum, Refert Josephus Adam praedixisse extermiuatio-
undeAdara ejeclus fuerat. Translatus est ideo, i.e nem rerum unam ignis virlute, alteram
videret moilem, id est ut non solum non sentiret in vero qninium,
aquarum multitudine fore vcnturam et inde
seipso mortem, sed etiam in alio non videret eani, forsitan Noe' Deum consuluit, et responsum
accepit
ulpote remolus procul a terra morientium, et habi- quia diluvium venturum tune
tans in regione viventium. Nam non est ita transla- est ei ut arcam conslrueret. essel,'atque~ju£:Lm
Qui fideliter Deo cre»
ius, ut in aliam terrse partem hominibus inhabitahi-
didit, et sibi imperata perfecit. Itaque Noe, accepto
lem poneretur; sed ita potius, ut ab omni societate divlnitus id esl per fidem metuens de
responsofide,
i_ortalium separareiur. Non enim inveniebatur,cum kh
quceadhuc non videbantur, id est de inundatione
a suis per multa loca diligenter qusereretur. Ideo
diluvii, quae nondum perpendebatur, quia et aer ad-
scilicet non poterat inveniri, quia traiisiulil illum liuc sererius
erat, nec aliquod hujus rei signum ap-
Deus, qui ipsum occullare potuit, ne a quoquam parebat, aptavit, id est aptam coroposuit arcatn in
invenirettir.' Posuit namque illum in alia secrela saluletn domus
sum, id est ul per eam salvaret a
regione, uSriin magna carnis ac spiritus quiete vi- diluvio suam uxorem et filioscum uxoribus eorum.
veret, donec circa finem sseculicum Elia veniat re- In eo
Israel ad fidem converlere. Yere quod ponit, metuens de his qusenon videban-
liquias propter lur, commendat fidem
fidei merilum translatus est. Nani ante translalionem ejus, qui jam metuobat qua.
habuil testimonium placuisse Deo, quia sicut Scri- nondum videbal, credens ea quae Deus sibi praedixe-
rat. Sic el nos omnia quaeDeusfore promittit aut
ptura refert : AmbulavitHenoch eura Deo, et vixit
Henoch poslquam genuit Mathusalem, tieeentis an- minatur, indubitanler fore complendacredere debe-
i-.is(Gen.v), Valde enim placuit Deo, qui tam san- mus, etejus mandatis in prsesenli deservire, siexem-
cle uxii, ut per viam justilise treeenlis annis am- plo sancii Noe volumus ad salutem perlingere. Cum
hularet cum Deo. Et quia Deus tanlum fecil etim enim nullum slgnum futuri interius videret, sola Dei
amhulare secum in via rectitudinis, evidens illi te- voce auditavcredidit futuram mundi submersionem,,
siimonium perhihuit, quia sibi placeret. Ipse habuit Nos vero multa signa finis saeculiet futuri judicii
teslimonium, quia placeret Deo. Sed sine fide im- videmus, et tamen raro invenitur quideillo judicio
possibile est placere Deo, id est riullus ad lioc un- nunc sic nietuat, ut sanctus Noe de diluvio formi-
.5.7 HERYEl BURG.DOLENSISMONACHI 4643
dabat. Aplavit arcam, per quatn damnavit mnndum, A multoties promissa est, non ut possessor, sed ut
quia laiilo majus peccalum habuerunt homines, advena, lanquam in aliuia terra , non tanquam in
quanlo majorem ejus in fabricanda arca instaniiam propiia. Fide melioris ien_e moraius est ut pere-
v.debant, et non credebant. Cum enim viderenl eum grinus in ea, nec rediit ad patei num solum, sed
per centum annos in consiructione arca laborare, obedire volens, mansit iubi iussuni ei fuerat, non
deberent futuros casus animadvertere, et ad pceni- in domibus pomposis et magnis, sed in casidis et
.entiam eonfugere. Quod, quia non fecere, gravio- tuguriis habitando. Non enim magha domoruni aedi-
iem sibi damnationem acquisiere, el iisec est prima ficia conslruebat, sed parva illi suflicieliant luguria,
laus iidei ejus, quia mundum incredulum damnavil: quoniam mens cjus alio lendebat, et ipse semper
et inslitutus est a Deo hmres juslitim, qum esl per exsulem se credebat, in quocunque ioco praeseiilis
fidem, et post diluvium h_ercdilario jure obtimiit roundi positus esset. Sic baliilavit cum Isaac et
reiigiosos mores, quos fides gencrat: ct quos an- Jacob, quia, sic_t ex Genesi colligilur, Jacoh quiu-
tecessores ejus qui justi fuerant, liabuerant. Id- deciin annorum ei?t q.iando moriuus est Abraham
eirco eiiim facium erat diluvium, ut finis impo- (Gen. xxv). Et hi duo, scilicet Isaac et Jacob, co-
neietur vitiis, et justilia quam Abel et Henoch et hseredes erant ejusdem reproinissionis, quia ad ipsos
csetcri sancti lcnuerant, permaneret, et liujus hae- B fecit Deus eamdein repromissionem terrse Chanaan,
res facius est bealus Noe. Et ila conseculus e.t in qua cceleslis hseredisas figurabatur. Et quare ve-
in fide testimonium, quia juslitiam fidei bseredi- Jut pauper et advena morabatur in casulis Abraham
la.it. eum filio et uepote, nec inagnas domos a.dificabal ?
c Fide qui vocatur Abraham, obedivit in locum Quia exspatabal civiiaiem, id esl coeteslem patriam
< exire, quem accepturus erat hoereditatem, et exiit, Jerusalem supernam, \habentemfundamenta, id est
c nesciens quo irel (Gen. xli, xm). Fide demoratus stabililatem diversorum prsemiorura, quse nunquara
« est in terra repromissionis lanquam in aliena, deficient vel diruentu., c.yiis chitaiis attifex el
c in casulis liabitando cum Isaac et Jacob, colisere- conditor Beus esi, qu>a ipse arte suse sapientise
« dihus repromissionis ejusdem. Exspectabal enim illam diclavit, et post per rei evidentiam condi-
< fundamenta habentem civitatem , eujus arlsfex et dit. Hoc est, Abraliam ita \iiis et advena in ca-
^ coiidiior Deus. > sulis liabilare sustinuit, quia non illam lerram
Adhuc per exemplum ostendil quod fides sit ha- opiavit, sed seternam civiiatem, quam ipse Deus et
henda, et quod in ea scnes lestimonium sintadepli, non homo fecil ac condidit, dari sibi a Deo exspe-
quoniam, ille qui prius vocabatur Abrarii, et post a " clavit.
Beo \oeatns est Abraham (Gen. xvn. 5), dal nobis c Fide elipsa Sara sterilis\irtulem in conceptio-
exer.iplumiidei.Nam fides eausa fuil augmentalioiiis c nem serainis aceepit, etiam praeter tempus aelatis,
vocabuli ejus, ut qui prius dicebalur Abram, id est c quoniam fidelem credidit esse eum qui repromi-
pater excelsus, post, accipiens promissionem quod c seral (Gen. \\u, x\ni, xxi). Propter quod et ah
omnes gentes fidem ejus essent secuturae, et pa- < uno oi li suni, el hoc emortuo, lanqtiam sidera
trem eum habiturae, vocaretur Abraham (Gen. x\n., c cceli in niulUiudinern, et sicut arena quse est ad
id est pater videns muliitudinem, quia factus iu c oram maiis, innumerabilis. Juxla fidem dcfuncti
flde paler credentium, \idit mul.iludineni omnium c sunt omnes isli, non acceplis repromissionibus,
gentium venturam ad suam fidem. Et ille, qui hu- « sed a longe eas aspicienles et saluiantcs, et coa-
iusmodi eausa vecatur Abtaliam, ficle obcdivit Deo, c CleiUesquia peregrini el hcspiles sunl super ter-
non enim Gbediret, nisi crederet. Qi.edhildiceuli : c lam (Pial. xxxvui). Qui enim h__c dicunl, si-
<FExi de te terra itia et de cognalione tua, et \eiii c gni-icant se paliiam inquirere. Eisi quidem ii-
in terram quam monstravero tibi (Gen. xn). > S.c t lius meminissent, de qua exierunl, habebant uli-
obedivit exire, id esl ohediens exivil a teria palruni c que tempus reveriendi. Nunc autem meliorem
suorum, et venit in locum illum, quem accepturus p c appetunt, id esl cceleslem. Ueo non CDiifunditur
eral, id esl in terram Chanaan, quam erat habilurus c Deus, \ocari Deus eorum. Paravit enim iliis ci-
t. hmredilatem in filiis suis, non in seipso. Ei, < vitatem. » !
audito Dei prsecepto, exiit mox de terra sua, s.e- Kon solum Abraham fide probalus esf, sed et
sciens quo irel, sed tanlum obedire cupiens, et cre- Sata, quia et ipsa, id esl in piopria persona, non
dens quod esset a Deo conseculurus longe meliora, in yicaria, accepit fide virmtem in conceptionetn se-
quam relinquebat in patria. Si enim certum loctsm tninis, id est facfa esl virtt.osa ut conciperet, eiiam
"sciret ad quem lendere posset, qui certum pairise prmler tempus mtaih\ Id esl qute virlutem conci-
locum dcserebat, non fam admirandse fidei esset. piendi in frigido sanjguine jam diu pcrdiderat; et
Et si sallcm post invenirel vacuum locum, ad quem hoc deerepita meiuil,,ciun a juventute seniperfuis-
docebatur, ut possidere terram illain posset, non set sterilh. Etlicetista duo impossibilia videreniur,
iia commendarelur fules ejus. Sed invenil locum id est sieiilitas et longseva seneclus, tamen el ipsa
GIianan__is plenum, et inter eos ut advena mansit. Sara quse hsec habebal accepit virtuiem in con-
Et hoc*-esl quod sequitur : Fide demoralus est in ceptionem seroinjs ld est ut possct cum semine
terra repiomissionis, id est quae sihi non semel, sed suo capcre \iri}_xiscaloris semen viri : qtiod fides,
£6.9 COMMENT.1N EPISTOLAS PAULI. _- IN EPIST. AD KEBR. iGSO
non natura operafa est, quoniam fidelem credidit. A exspeciaveiunt, sicut Jacob moriens dicebat: c Sa- -
eum es:e qui promiseiat et repromherat, id est lutare tuum exspectabo, Domine (Gen. XLIX).> Isti
Deum in promissionibus suis veracem credidit, et omnes non elorigati a fiJe per dubilalioiiem \el per
oronia illi possibilia esse non dubita\it. Prius enim malam operationem,sed, juxla eam persistentes, de-
risit, etsi ex gaudio, non tamen plena fide, sed post functi sunt, non acceplis in terra repromissionibus :
.erbum Domini-soiidata est in fide (Gen. xvm). et ideo.exspeclabant eas in ccelo, quia Deum qui
Propter quod, id est ideo quia~ Abraliara credidit, promiserat, seieJiant esse fidelem. Credeliant enim
et Sara Deum lidelem non dubitavit, ei erii sunt ipsas promissiones non esse factas de lerrts.ribus,
i
mulii ab tino patre; quod mirum fuit, quia si tot sed promissa sperahant de" cc.Icstibus. Et in hac
filii a plttribus patri!'us orti fuissent, non esset fide moriebantur. Per hsec omnia monel Apostolus
iam mirnm. Sed quia tot ab uno orti sunt, valde Hebrseos, ut inconcussam fidem exemplo patrum te-
mbandum est; el (quodest mirabilius!) hoc emottuo; ncant, si se filios eorum recognoseunl. Nondum
id est e. toto secundum nattirani seneclutis mortuo, _ acceptis repromissionibusnioriebaniur sed aspicien-
quoniam viscera illius frigida et mortua erant, nec tes a longe eas et selutuntes, id est oculis fidei con-
semen emittere poterant, Emoriuum namque non siderantes, quia post morlem eas erant adepturi,
ad omnia sed ad aliquid; hoc est ad generandum in- B non tamen protinus, sed post longa tempora in ad-
ieliigere debemus eum fuisse. Si enim ad omnia ventu Ci.risti, qui regna coelorum paraturus erat.
inonuus esset, non jam senex, sed defunctus esset. Descendebant tunc enim omncs jusii in infernuro,
Et de tali orta est innumera mullitudo. Yel ab uno .ibique qutescentes, exspectabani Redemptoris adven-
ulero Sarse orti sunt. Orti sunt ab uno et hoe tum. Ex hocestquod in obitu stto aspiciebant non
emortuo. Emortuo, quanlum ad senioreni raaritum. de prope, sed de longe suparnas promissiones, quia
Si eirim femina ila sil provectioris aetatis, ut ei so- desiderium suae considerationis in longum ad eas
lila niulieruin adhuc fluant, de juvenc parere po- percipiendas extendcbaiH, et salutabaitt eas, id est
test, de seniore non potest: quamyis adhuc possit mullum optabant in quibus salutem consequi crtde-
ille senior, sed de adolescentula grgnere sicut Abra- bant. Yel salutabant eas, id est applaudebant eis
ham post morlem Sarse de Celhura potuit, quia vi- liilares, et esf dictum ad simililudinem navigan-
\idam ejus invenit ajtatem. Sed Sara sterilis eral, lium, qui longevisis civitatibus ad quas lendunt,
et cruore mensiruojam desfiluia, propter qaod jam saJutant prse gaudio; el quia promissiones co_iestis
parere non possef, eliam si sterilis ncn fuisset. Ye- patrise post mortcm exspeclabant, ideo eranl confi-
rum comra haec omnia operata est fides, ut steiilis tevtes quia peregrini sunt super lerrum, id cst non
et emoriuus utertts Saroe conciperet ex seniore in propria terra degentes. Et quia posseiu esse pc-
emortuo. Et sie non a pluribusv sed ali uno : et hoc regrini, sed tamcn diu permanentes, ut excludalur
nonjuvene, sed emortuo senectule, ut magis esset diulurna mansio, suhditur, et hospitcs. Hospes enim
miraculum, orti sunt filii, procedentes in multitu- dicilur ille, qui stalim recedit, nec diu nianere qttse-
dinem tanquam sidera cmli, id est qui luce san- rit; peregrinus vero, qui in propria lerra non mo-
cliialis el sui mukitudine eomparantur sideribus, rsttuf, etsi diu in aliena maneal. Et ita per iioc quod
quia et clari sunt et iiimimeri; et sicul arenwqum se dicebanl peregrinos, ostenditur quia seslimabaiit
est ad oram maris innumerabilis, id est qui grave- se in alieno degere : per l>oc quod se fatebantur
dine et infrucluositale aique instabili.ate et multi- hospites, apparet quia credebant sc cito reccssunos,
ludine comparantur ar.nse. Quid vero per mare, nisi et horam mortis quotidie suspeciam liabebanl. Nam
genlililas designalur? Et quid per oram niaris, nisi quod seperegrinos et hospitcs falcrcnlur, non so-
\icinus rilus gentilitatis? Quidam vero Jud_eorum lum ex Aposloii sententia, scd et ex \erbis eorum
instabiles erant ad oram maris, et non in ipso mari, palet. Dixit eiiim Jacoh PJiaraoni : c Dies peregri-
dum adhserereiu litui geniilium, perverse vivendo nationis \il_c mcse centum triginia annorum sunt,^
et idola colehdo, nec iamen geniiles essent, quia D pravi et raali, el non perveneruiH usque addies pa--
circumcisi erant. Isli r.on ex fide Ahrahse vel Saroe tium meoruro, quibus peregrinali sunt (GCH.XVII).>.
tales erant, sed ex proprio vitio, Non enira iides Sed ne quis patriarchas ideo porcgrinantes fuisse
roeruit tales filios Jiabere, sed ibi postquam fue- dictos seslimetrquia in lerra promissionis velut in
rant ab eo geniii, degenerabant ab ejus fide et pro- aliena morati sur.i, quoniam nec ipsi nec iilii eorum
bitale per nequitiam suam. Nihil ergo mali pro- adhuc illam_in haereditatem perccpcrant, atiendat
meruil unquam fides. Quod aulem subditur, juxta qui.. David qui regnum in ea tenebat ait Domino :
fidemdefuncli s«nfom*!esis.i,deillis solummodo qui c Quoniam advena-ego suni apud le, et peregrinus
slellis comparantur, inteli.gendum est, nec solum sicut omnes paires mei (Psal. xxxvin). > Hsec ila-
de filiis, sed de ipsis patriarclris.. Nam omnes isti que saiictorum patrum peregrinatio illa crat, de qua
non ad horam habuere fidem, sed semper eam us- dicit Apostolus : «Qurtndiu sumus in corpore, pere-
quein fidem lenueruntet semper juxta earo vi _e-_ grinamur aDomino (II Cor. v). > Hac ralione se
r.unt, ac juxia eam defuncti sunt: quia, et dum vive- dicebant peregrinos et.hospites, quandiu super tef-
renl, semper suos mores ut fides exigit, i'n religione: ram erant, id est donec corpora eorum sub ten a se-
'htxerun;: ct dura morerenlur, promissiones divinss pelirentur, el animaj ad extra nrigrarenl. Yel supeF
.Goi HERVEs BURGIDOLENSISMONACHI | i652
terram existentes, quia lerrena conculcabant. Unde _> _.rum posterilateprsemonstrata est omnis propagatio
conslat quod exsules se credel.anl et patriam in- bonorum et malorumqui suntin Ecclesia. Nec mi-
quirebant, ex qua cives jam erant. Qui enitn hmcdi- rum si Deus eorum vocari dignatur, qui Deus est
cunt, scilicet qui se fatentur peregrinos et hospiies, angelorum,"quia paravitWh civitalem, id est ccele-
hsec dicendo, significant se inquirere pattiam. Ad steni Jerusalem, in qua illos exciperet, cl non eru-
hoc eonfiiebantur se esse peregrinos, ut signiftca- bescit de illis quia concives angelorum sunt. In illis
rent sein omnibus quae agebant, veram palriam enim honoralur, sicut e contrario demalisblasphe-
quserere, et ad eam pio gemitu suspirare. Et ne quis matur (Isai. LII ; Jer. xxxvi).
pularet quod illam de qua exierant, qusererent, c Fide obtulit Abraham Isaac cum tentaretur, et
subditur : Ei siquidcm illius et eoetera. Quasi dica- c unigenltum offerebat (Gen. xxo), in quo suscepe»
tur : Ipsi quaerebant patriam. Et si illius quidempa- « rat repromissiones, ad quera dictum est: Quia m
triae tneminhsent, de qua exierunt, id est si recogi- « Isaac vocabitur tihi semcn (Gen. xxi), arbitrans
tarent terram suse nativitatis el illam desiderarent, c quia et a mortuis suscitare potens cst Deus. Unde
ac se peregrinos respectu iliius dicerent, habcbant « eum et in parabolam aecepil. >
vlique tempus et spatium revertendi ad eam, et nul- Rursus exemplo Abrahse est habenda fides, quia
lus eis obsistebat in redeundo. Sed, quia iJIuc non B I ipse tantam fidem hahuit, ut et filium offerre para-
redierunt, patet quod aliam palriam qusesierunt. Ad tus esset, et tamen promissionem de semine in eo
illam redissent, si illam quaererent. Nunc autem sibi divinilus factani non dubitaret esse veram Non
eum constet quod illam non qusesierunt, apparet enim h__silavit quod sibi reddi poterat immolalus,
quia apvetunt,id est appetierunl meliorempalriam,id qui dari potuit non speratus. Tentabat eum Deus,
est coeleslem. Ideo seilicet quia non in terra cor id estipse, qui eumj-noverat, oslendebat quis esset
posuerant, sed ad supernam patriam tolis desideriis ad exemplum aliorum. 'Qui fide accensus, obiulit
anhclabant, non confundilur Deus, id est non eruhe- super altare Isaac quem plus diligel.at; non Ismae-
scit vocari Deus corutn, dum dicit : « Ego sum Deus lem, qui ex ancilla natijs erat. Et quem ex libera
Abraham, Deus Isaac, Deus Jacob, Iioc milii nomen conjuge unigenilum babebat, hunc offerebat, in que
est in a.iernum (Exod. m). » Erubescere enim po- eiiam promhsiones posierilatis susceperat, eum ei
lest aliquis dominus cum diciturinutiiem servum ha- diceretur, quia in Isaac vocabitur tibi semen (ibid.).
here. Sed,si bonum servum iiabuerit,per illum hono- Licel enim Isaac esset ,vel unigenitus, nec alium
ralur. Si Deus vocaretur Deus Cain, sicut vocatur haberel, per quem _diniple_.enturpromissiones se-
Beus Abraham,non honor,sed dedecus esset eiexiali -, minis, in neutro tamen "dubitans, filium ebtulit,
scrvo. Sed, quia tres isti patriarclia. optimi servi nec de promissionibus duhita\it; ad quem dictum
fuerunt, idcirco Deus ex quadam familiaritate et pri- esfaDomino, non ad|alium ul diceret ei, id est
vilegio voJuit Deus eorum vocari, tanquam istorum non per alium mandavii, sed per seipsum Dominus
solorum essel Deus, qui Deus est uhiversae crealu- dixitei, quia in Isaac vocabiiur tibi senien, id es-t
rae : non frustra ulique lantum eis tribuens hono- in posieritate Isaac erit vocabulum seminis lui,
rem, sed quia noverat in eis sinceram prsecipuam- qtria vocabunlur filii tui!, qui ex Isaae descendeni.
que charitatem, el quia in ipsis tribus consuinma- Ismael namque el Esau et filii Cethurse cum ex
vit mirabile sacramenlum futuri populi. Per liberas Abraha. stirpe sint, non tanien in filios reputaiitur.
enim genuerunt et in liberlatem, ut per Saram Ipse Deus in solo Isaac, promisit Abraha. posleri-
Isaac; el in servitutem ul per Rebeccam Esau, cui tatem. Esset enim minus auihentica promissio, si
dictum est : « Eris servus 'frairis tui (Gen. xxvn);> alii Deus hanc loqueretur, et ille post nunliaret
et per ancillas noti solum in servilutem , sicut Is- Abiaha.. Qui tamen jussus offcrre Isaae, non sibi
Tnaelem per Agar, sed etiam in Iibertatem, sicut fecit quoestionem quasi de contrariis et sibi adver-
Dan ac Nepthalim per Balam, et Gad, ac Aser per saniibus verbis Dei, ut 1 dieeret : Promiseras mihi
Zelpham (Gen. xxx). Ita el in popula Dei per spiri- _Qin Isaac semen, et nunc Isaac jubes oecidi ? Sed
tales viros nascuntur ad fidem non solum in liber- eiat in corde ejus semper fides inconcussa et uullo
tatem laudabilem, qui eos imitantur, quibus dici- niodo deficiens. Cogiiavit enim quia qui dederat
tur : c Imitatores mei estole sicut et ego Ghristi (I ut ille, cum non esset, nascereiur de senibus, po-„
Cor. iv, et xi), > sed eliam in damnabilem servitu- terat eliani de morte reparare. Et hoc est quod
iem, sicul per Philippum Simon Magus (/.<*..vm); Apostolus subdit : Arbittans quia et a morluis
et per carnales nascuntur non soitim in clamnabilem suscitare polens esl Deus, id esl non solum ab
servitutera qui eos imiiaiHur , sed in laudabilem imniolatione potest illum eruere ne occidalur, sed
.ibertatem, quibus dicitur : < Qttse dicunt, facite; et post occisionem vita. resliiuere. Credel.'al enim
quae autem faciunt, facere nolite (Maitk. xxin). > quod vel Deus illum ab immolatione eriperet,
Hoc sacramenlum quisquis in populo Dei prudenter vel immolatum protinus suscitaret-, sicque -pro-
agnoveril, unitatem spiritus in vinculo pacis usque missionem de fuluro semine silii in eo eomple-
in finem , quibusdain cohserendo , quosdam tole- ret. Quod in verbo ejus palenter osienriilur, cum
rando , cuslodil. Propier hujusmodi causas voiuit dicit pueris : « E.speelate hic.eu-n asino,.ego et
De»s vocari Deus jstorum pairiareharum, in q_o< puer illuc nsque properaates, postq.iam adorave-
SSSS COMMENT.IN EPISTOLAS -PAULI. — IN EPIST. AD-HEBR. I-S4
rimus, revertemur ad vos (Gen. xxn). >'Non enim ALrit super cacumen, scd potius ipsum 'caetutien ct
dixit: Revertar ego ad vos-; sed, Revertemur ego et fastigium virga. ejus. Virga enim Jogeph quaro ipse
puer. Unde, id est quia tam firmiter in omnibus velut sceptrum gerebat ad designalioriem potesta.is
credidit, accepii eutn ab aliari illsesura, quia immo- suse, qua dominabatur in tota _Egyp_io,virgaurpo •
latus non est. Accepit eum et in parabolam, id est tentiaeChristipraefigurabal, qua ipse regriaturu;3erat
in similitudinem Christi, cujus divinitas impassi- in toto mundo. Et per Joseph Christus prsesignaba- -
bilis mansil, licet humaniiaspassionem sustinuerit. tur, per fastigium autem virga. ejus, eelsitudo rega- '
Abraham.enim filium unicum ducens ad immolan- Iis potenliae Cbristi, de qua dictum esl: « Virga di-
dum, significavit Deum patrem, qui « proprio Filio rectionis virga regnilui (Psal. XLIV).>Rec!a itaqu_>
-non pepercit, sed pro nobis onmibtis iradidit ilium -fide adoravit fastigium virgae filii sui, significans
(Rom. VIII).> Isaac sibi ligna ad victimx locum, quia se tota devotione substernebat sublimi imperio
quibus fuerat imponendus ipse, portavit, sic et Christi, qtiem ex sua carne nasciturum praevidebat.
Christus crucem suam. Isaac ligatus est et altari Nam si in Joseph Chrislum non intellexisset, non
superpositus, quia Christus quoque ligatus est in esset dicenda fides, si fastigium virgoe llliusadoras-
passione et cruci impositus. Isaac -de altari ab- set. Sed et ipse Josepk moriens, fide memoratus est
scessit illsesus,sed afies pro eo est imraolatus, quia, * de profectiotwfiliorum Israel, dicens : c Post mor-
sicut diximus, divinilas Cliristi mansil impassibilis, lem meam .isital.it vos Deus, et ascendere faciet de*'
quse per Isaae designala est, sed hunianitas cjus, terra isla ad terram quam juravit Abraham, Isaac
quam figuravit aries, morti suhjacuit. Qui scilicet et Jacob (Gen. i.). > lloc a palre suo audierat, et
aries, lnter vepres Jiaerebat cornibtis, quia Chriblus nunc riioriens fide memorabat. Nisi enim ita fulu.
inter iniquos et peccaiores, qui per \epres signali rum crcderet, non memoraret. Et de ossibus suh
sunt, ila crucilixus est, ut manus ejus traiisfixa. mandavit, dicens : «Aspprlate vohiscum ossa mca
clavis adJiaerereut cornibus crucis, sicut scriptura deloco isto (ibid.). . Et hoc quoque fide -naridavit,.
esl: « Cornua in i.a»ibus ejus (Abac. m). > Simi- quoniam credebat CJirisium in terra promissionis
liter et cselera de immolatione Isaac ad Christi pas- nasciluruni, [et posl passionem resurrcclurum, et
sionem mystice siint referenda. cura eo lesuseitari cujus inter cae.eros sanctos, qui
« Fide el de futurisJieuedixit isaac Jacob el Esau. in ejus passione resuscitandi erani.
. Fide Jaeob moriens, singulos filiorttm Joscph be- « Fide Moyses natus occullaius est mensibus
c nedixil, et adoravit fasiiguim virgoe ejus. Fide c iribus a parenlibus suis, eo quod \idisscnt e.<_-
c Joseph moriens, de profectione filiorum Israel ,C '. gantcm infantem, el non limuerunt regis edi,-
« memorafus est, et de ossibus suis maudarit « ctum (Exod. n). >
« (Gen. XXVII,XLVIII,XLIX).» _ Adhuc exemplo senura babenda cst fides, quo-
- Abraham sic probatus est in fide. Isaac etiam niam Moyses natus occullatus esl fideparentum tri-
fide benedixilde futuris Uliossuos Jacob et Esau, id bus mensibus, quia videbant elegantem parvulum.
est benediclione imprecalus esl illis bona, in futu- Credebant enim Deum faciurum aliquid magni per
rum credens quod ila "illis ventura forent. Nam eum, cum esset adeo eleganiis forroae. Quoniam ab
Jaceb benedicendo dixit: « Det libi Deus de rore onu fuit illi infusa magna graiia venustalis, non
coeliet de pinguedine terrae abundantiam frumenti naiura, sed dono .Dei. Et iiieo non timuerunt cdi-
et vini (Gen.xxvu), elc. > Et rursum Esau promisil: ctum regis (ibid.), qui jusserat onuies masculos in-
«Iu pinguedine lerrse el in rore cceli desuper erit fanles Ilebroeorum mox ut nati essent inierfici. sed
henedictio iua(i_*i(/.),elc. > Nisi-ergosic crederet fide confisi in Deo servaverunl pucrum,.
h_ecillis ventura, nequaquam solemni bcnedictione « Fide Movses grandis factus, negavit se esse fi-
promiiteret ea.- Jacob quoque moriens curo alia c Jium ftlise Pharaonis, magis eligc-nsaJIIigi cura
omnia oblivicni tradcret, fi.de benedixit duos filios « populo Dei, quam lemporalis peccati hahere ju-
Joseph, Epbraimet Manassen, dans cuique propriam D c cunditalem, majores divitias seslimans thesauro
henediciionem quia credidit eis profuturum, el ado- c j-Sgypliorun. _improperium Christi. Aspiciebat
ravit fasligium virgmejus. Hoc in vetcri translatione « enim inj*emuneiaiionem.Fide reliquil-Egyplum,
ibi reperitur, ubi nos in nova legimus, quia adora- « non veritus animosilalcm regis^ Iilvisibilem enim
vit Israel Deum, conversus ad lectuli caput. San- « lanquam videns suslinuit. Fide celebravit pascha
ctus enim et Deo dedilus vir, oppressus sene- « et sanguinis effusionem (Exod. xn), _nequi yasta-
ciute, ita positum habebat lectulum, ut ipse ja- « bat primiliva,- tangeret eos., Fide transierunt
ceutis habilus absque- diflicultate ad oraiionem « mare Rubrum tanquam per aridam terrani, quod
esset. Sed secundum aliam translaiionem adoravit « experti __Egyptii.devoiali sunt (Exod. xiv). >
super caput virgse ejus, id est filii sui, vel super Adliuc exempla fidei prselOcciH in Moyse, qui,
cacumen virgse ejus. Et intelligitur quia tulerat cum esset puer, adopiatus est in filium a filia Phs-
_>Joseph virgam ejus,-et _uper caput ejusdem \ir- raonis, quse juxta Josephum vocabatur Thermui,
gse quam tenebat, incliriavit .se ad Deum adoran- ncc habebat legitimam prolem. Et ideo volebat ut
duni. Sed Apostolus sensum nostruni ad intelligen- Moyses post patrem suum, succederet in regnum,
tsaro mystieam.lraJiens, non dicit quod ille adorave- Moyses vero cum excrevissot, fidc mccen.us, etr_-_
--5S HEIT.Ei BURGIDOLENSISJMONACHI im
gnum /-kgypii dcspiciens, negavit' juxta Apostolum A J geJus qui vastabal printitiva, id est qui inlerftciebat
se esse filium filim Plwraonis, et rejecit regiam di- primogenita jEgyptioruhi, tangeret eos,
quia pro
gnitatem,' magh, id est et
polius eligcns affiigi inju- cerio credebat, quod angelus percussor non ingre-
Tiis subj._i_.fufnpopulo Dci, qui servjebat in luto et deretur £doraos illas, quse haberent in
superlirai-
latere, quant^ lijtbere jucundilaiem lemporalis ac nari et in utroque postei sanguinem agni. Fide eiiam
transitorii peccati, hoc est fide suadente maluit et omnesfilii Israel transierunt mare Rubrum ita illsesi,
super omnia elegit affligi propter Deum ad horam, tanquam si ireni per aridam et siccam terram, quia
quam jucunditatem eorum, in quihus erat peccatum crediderunt Deum ita eos posse educere per mare,
et quae citotranseunt, vivere. Peccatum enim puta- sicut per siccum. Quod scilicet iransire mare
experlt
. it, se laetari in aula, dum fratres sui afiligerentur. el volentes facere_Egyptii, qui nec|partem fidei ha-
Non tamen in libris Moysi refertur, quod negaveril bebant, devorati stint a'b aquis, id est omnino ab-
se filium filiaePharaonis, sed eo Sempore id fecisse sorpti. ^Vel experti uteam fide, an casu fieret ille
non dubitatur, quo fecit et quod ibi leginius, el transitus, devorati sunt gurgiiibus. Si enim casu
posfquam creverat, egressus est ad fratres suos transirent Israelitae, simliem transitum haberent
filios Israei, et vidit afllictionem eorum ; ipse j-Sgyptii. Sed quia talem viam illis fides paraverat,
dico, mstimans improperium Christi esse divilias B I idcireo infideles in ea perierunt.
tndjores thesauro Mgypliorum. Improperium Cliri- « Fide muri Jericho corruerunt circuilu diertim
_-_ti, j_fl est quod paleretur pro Cbiislo, v_I quod « Fide fiahab meretrix non
.--•^uificaret improperium inferendum Chris.o post « septem (Josue n, \i).
* -0;iga._sseeuIa, vel sustinuit a periit cum incredulis. e_:cipiensexploratores cum
quod suis, slcut et
Christus post a suis. Hoc iisproperium magis eiegit « pace. >
ipse, el minus credidit operibus __Egypliorum,quia Non colurn mare dl-.i_.itfides, sed el muros Jeri-
per id seteruis divitiis se locupletan credebat, si pro ,cho prsecipitavit. I«'amEominus jusseral: Circuite
Ghristo eontumelias efopprobria sustineret. Nam urbcm cune.i beCatores Eemei per diem.^lSic facie-
aipiciebat plena fide in remunerationem seternam, tis se. aiebus. Sept.nio autem die sacerdotes tol-
quam Christus pro se patientibus erat daturus: hoc lent sepfcm buccinas, _t prsecedein arcam foederis,
est idcirco elegit esse pauper et despicabilis tempo- septiesque circuibilis civi.atem, et sacerdotes,cIan-
raliter apud horiiines, quia sursum cor habebat, et gent buccini-s. Guroque insonserii vox iuha. longior
de aslernis honoribus cogitab-1, quos se per pauper- atque eoncisior, et in auribus veslris increpcerit,
laiem et patientiam adepturum sperabat. Et eiiaro conclamabi- omr.is poppltjs vociferatione maxima,
fide reliquit JEgyptum, ediieehs inde filios Isracl, el muri -unditus corruent civifatis, ingredienfurque
quia crcdebat quod bene evaderenl, nan vertttis ani- singuii per locam contra quem steierinl. Et filii
mositatem regis, qui eor.tra eum indigr.ationem ma- Isr?el huic dijinss jussion; ac promissionibus fidem
gnam conceperaf, sed de ausilio Dei confidcns, svb- adhiben.es, fecerant iH sibi fueral imperatum, et
iraxit a jugo illius populum Israel. Et vere fide non u\i ordine ceperunt civitatern. Sed imeadem irhe
veritus est regem. Nam sustinvif, id est non corde erai Rahab, quse fide meruit non peiire cum incre-
fractus, sed ut vere fortis sustinuit, idest sursum in dulis crvibus. Onines enini gladio perierunt, praeler
suae nientis constantia tenuit invisibilem, id es.: ecs qui erant in domo ejus. Exceperat enim duos
Deum quera non videbat, tanquam videns, id est aci e .ploratores cum pace, quos Josue miserat, et ab-
si eum prsesentem ibi cerneret. Miles enlm aceu- sconderat eos, ne rex J.rieho inveniret eteccidereS
raiius pugnare solet pnesente rege qaam absenle. illos, quoniam ^visls illis credidit quod iiiii Israel
Sed ffioyses pro Deo, quem non videbat, ita pugna- per Dei pcteniiam essent habituri tcrraro, sicenim
vit, et ita cum sustinuit, id es. au.jliuni ejus exspe- cit: «No\i quod tradiderit \obis Dominus terram
clavit, ac si corporcis oculis eum coram se videret; (Josue n). > Etenim irrhit in nos tertor v.ster, et
praeseiitem et adjuvantem. Unde et ei nil ore pro- D elanguerunt omnes Jialritalores terrse.- Dominus
menii dictum est a Domino : c Quidclamas ad me ?' enim Deus vester, ipsc lest Deus in coelo sursuro et
^Exod. xiv.) > Clamab^t enim eorde, qui tacebat'• in terra deorsum. Et hac fide senavii exploraiores,
ore, quia piis desideriis ipse auxilium majestatis> etper fenesiram snse domus Jatenler emisit, ideoque
implorabat et exspectabat. Et antequam reliquissett pereuntibus postmodum cseteris, ipsa cum omni
vEgyptum, celebravit pascha, et hoc fecit fide, id estt cognatione suavixitinjpopulo Israel. Et antea qui-
celebrem el festum duxit transitum, vel polius no- dem fuerat meretrix, sed populo Dei sociata, legi-
Vtem egit pro pascha, id est pro transilu de -£gy-- time vixit, ita ut ei in genealogia Salvatoris ponere-
pto, quia non dubitavitquin revera transituri essenl. lur (Matih. i). Et quia ctiam meretrixfide jnstifi-
Et ideo fide tetificatus, an.equam exirent^pro trans-- - cari ct salvari meruit, erubescat omnis vir esse in-
ittt sc.ooelebrc festum egit. Celebiavit enim pascha,, fldelis, ne per infidelita.em omnibus peccatis onere-
id est celebrem et communem fecit agni comestio- tur et pereat,-
nem, qua. vocabatur Pascha, id est transitus, quiai ; « Et quid adhuc dicara? deficiet enim me tempus
fuit causa transitus eorum de servitute in liberta- « enarrantem de Gedeon, Barac, Samson, Jephtc,
tem, et sanguinh eifusionem fidc celebravil, ne an- « David, Samuel, et prephetis qui per fidein vice-
1657 COMMENT. IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD EEBR. 16§3
t runt regna, operali sunt jusiitiam, adepti sunt re- .A viroium bellatorum liabebat, et reges corum cepit
« pfomissioncs. » * ' et iiUerfecit. Et ipse operatus est justitiam, qiiia
Hulta, inquit, exeropla veterum de habenda fide " destruxit aram Baal, et aedificavit altare Domino,
vobis attuli, et adhucplura \obis afferre possem. atque liberavit populum Israel. Et adeptus est
Sed quid adhuc dicam, id _est quod factum cujus repromissiones vitae, quoniam moriuus est in
person_eampJius in exeraplum fidei proferam ? Tot senectute hona. Barac quoque per iidem de-
enim exempla protuli, ut oronibus sufficere deheant vicit regna, cui Deus per Deboram prophetissam
ad fidem. Et si proferrem alia omnia quae possent di\it: « Yade et duc exercituni in montem, Tabor,
proferri, fastidium magis quam'utilitatem forlasse tollesque tecum decem millia pugnatorum de fihis
ijenerarent. Nec in his araplius immorari debeo, Nephthaiim et de filiis Zabulon. Ego adducam ad
quia, cum determinassejm tempus, in quo mihi vo- le in loco torrentis Cison Sisaram piincipem exer-
fcis scrihere liceat, si illud consumpsero, exempla c>tus Jabin, et.eurrus ejus alque omnem multitu-
/ldei veterum profeijendo, infra prsescriptum tempus dinem, et tradam eos in manu tua (Judic. iv, v). >
alia quss vohis scribere debeo, peificere non potero. Fecitque Barac ut Dominus jusserat, et ascendit in
Et hoc est quod suliditur: Deficiet enhn me tempus. niontem. Qtiod cum audisset Sisara, congregavit
Quasi dicat: Non est utile ut omnia quse possem, " nongentos falcatos currus, omnemque exercitum
exempla supponairi, quia me enarrantem, id est evi- de Aroselh gentium ad torrentem Cison. Descendit
denter et singula narrantem deficiet, id est deseret atque Barac de monte Thabor, et _eccm millia pu-
.smpus, quod vobis ad scribendum dcteiminavi, nec gnatorum cum eo. Perterruitque dominus Sisaram
poterunt in eo explicari omnia quae vohis scribere et omnes currus ejus, universamque multitudinem
statui, hoc est iemporis brevitas qua sum impedi- in ore.gladii ad conspectum Bai*ac,in santum ut Si-
lus circa alia, non sinit utplenariam istorumenar- sara decurru desiliens, pedibus fugeref, et Barac
rationem faciam. Yel tempus viiae mese deficiet, id perseqaeretur fugientes currus.et exercilum usque
.est deseret me, si voluero o.ronia persequi. Et ideo ad Aroseth gentium, et omnis hostium mulliiudo
-uperseder.dum est, quia deficiet tempus me enar- usque ad internecionem caderet. Humiliavhque
rantem, id esUex lotonarrantem, vel exira el aper- Deus in die cillo Jabin regem Chanaan, donec dele-
te narrantem de GeUeon,Barae, Santson, Jephte, Da- rent cum. Sic Barac per fidem devicit regna. Qui
vid, Samuet, et propheth. Hoc est si omnia forlia el jusiitiani operatus est in iioc ipso, quod libeia-
f_.eta eorum et aliorura q___~ipsiper fidem operati vit fiJios Israel ah ipso rege, qui per vigititi annos
£unf,_voluero in tam brevi tenipore hujus epistolae r vehemeaier oppresserat eos : nec sibi \ictoriam
vel vila. meae explicare, hoc non potero. Grandia arroga\it, sed Deo per jlla canticum cecinit. Unde
suut enim quse fecerunt isti. Qui devicerunt, id est el supernas'repromi3siones adipisci dignus fuit.
deorsum ponentes et sibi suejicientes vicerunt re- Sed ct Samson per fidem devicit regna (Judic, xm,
gna, id est reges c*.m omniiKis sibi subdiiis. Et x\;), quia cum esset unus vir, sed haberet in se
hoc non per suas vires, sed per fidem qua Deo Spirilum Domini, qui confortabat eum, ingeules
credebant, et in Deo confidehant. Ac per eam- slrages Philisiaeofum multoties dedit, nullusquceo-
dem fidem, qua credebant bonorum opetum re- rtim forliiudinem hahere poterat ut illi fesisteret.
muneratorem, operaii snnl jiisiiliam, id est opera .'ustifiani quoque operatus esl, quia judicavit Isrrel
jus.ilia* fecerunf. Et per ipscrn f.dem in qua per- viginli annis, et Philisiseos oppressores eorum _af-
severaverunt, adepti sunl reprosnhsiones, id est re- fiixit, et Nazarseus, id est consecratus fuil ex utero
muneraliones superase bca.iiud.nis, quas Deus in r.iairis sna*, \inum et siceram noii bibens', et niliii
Scripturis promisit ac repfomisit operaiiis justitia., iaisnundurn coniedens (Luc: n). In fine laroen quo
non qttod siatim quando moriebantur, acciperent ss cum hostibus oppressil, non aliter excusatur,
illas, quia nondum Chrlstus cis viam fecerat, et nisi quia spiritus latenter .hoc jusserat, qui per
erant in tenebris causa originalis peccati, sed quia D iJJurn miracula faciebat, sicut et antea illi inspira-
cum Apostolus hsec scriheret, Cli.is.o passo, jam verat vt uxoxem de iiliabus Philisiseorum acciperel,
-lahebant repromissiones jsecundum animam. Ipse cnm lex hoc proliiberet. Nam, sicut in acceptione
namque eos ab inferis abstraxerat et singulis sio- uxoris alienigeua. fecit per vo.untatem Dei, quod
lis induerat (Apoc. vi). Vel adepti sunt promissio- Jex. interdixeraf, et non peccavil, ita credi poles.
jies temporalium bonorum, quas lex observaiori- quod Spiritus sanclus illi jusserit extinguere secum
bus suis fecerat; quia non solum vitam seternam, ingentem illam hosiium multitudinem, quse de ejus
sed et lemporales divitias, et.nimicorum subjectio- humiliatione iaudabat idolum suum, et ad raf-jus
nes propter observantiam Iegis adepti esse dicun- improperium faciebat eum ebrium ludere, praeser-
tur, Gedeon, Barac et cseleri (Judic. vt). Gedeon lim cunTjain ille spiritus cffipisset ei pristinas vires
namque per fidem devicit regna, quia jubente ae reddere, ad desiguationem recuperaiicnis prioris
permittente Deo in trecentis viris, quos non feno, gratise., Unde et nunc Apostolus ponit eum inter
sed lagenis et lampadibus armaverat, superavit Ma- eos, qui adepti sunt repromissiones. Jephle qtioque
dianitas et Amalecilas et alios orientales populos, per fidem "devicit regna, quia est factus super eum
et inde trans-
qtiorum multitudo centum triginta quinque millia Spirilus Domini, et^ircuiens Calaad
1659 HERVEi BURGIDOLENSISMONACHI I «CO
iens ad filios Animon, volum \ovit Domino, di-. A magno stiper eos a.que^extenuit eos, et c_esi's.unta
cens : « Si tradideris filios Ammon in roanus meas, facie Israel; factaque est manus Domini super eos
quicunque primus fuerit egressus de foribus domus cun.lis diebus SamueJ, et redditse sunt urbes qtias
mese, niiliique occurrerit reverlenli cum pace a tuleranl ab Isiael. Liberatusque est Israel de manu
fliiis Ammon, eum holocaustum ofieram Domino. eoium, Sed el jusliliam ita operatus est Samuei, ut
Transivitque, Jephte ad filios Ammou ut pugnaiet nec in modico reprehensiiiilis unquam inveniatur.
contra eos. Quos Dominus tradidit in manus ejus. Ideoque repromissiones beatitudiiiis seternseabsque
Percussitque viginti civilates plaga magna nimis. ulla dubitatione adeptus esl. Nonnulli quoque se-
Et humiliali sunl filii Ammon a filiis Israel. Rcver- quentium propIielarum? \el orationibus vel meritis
tente autem Jephtc doinura suam, oecurrit ei uiri- suis devicerunt leges, sicut oranle Isaia cum rege
genita filia cum t)mpanis et clioris. Qua visa, sci- Ezechia, percussil angelus in castris Assyriorum
dit \esliraenta sua et ait: c Heu! fiha mi, decepisti centum octoginla quinque millia, et lecessit turpi-
me,_ et ipsa decepta es. Aperui enim os meum ad ter a Judaea Sennacherib rex (Isai. xxxvn; I Y Reg.
Dominum, et aliud facere non potero, et fecit ei xix). Elisseus quoque meritis suis obtinuit, ut Be-
sicut voverat (Judic. xi). > Ei merito qiiseritur nadab rex Syria. (IV Reg. vn), qui diu Samariam
utrum pro jjussu Dei sit babendum quod eam im- " obsederai, cum omni exercilu suo territus fugeret.
molavit. Abraham enim non solum non est culpa- Dominus auteni audiri fecit in castris Syrise soni-
tus ctudelitatis crimine, sed eliam laudatus nomine tum curruum et equorum et exercitus plurinri, fu-
pietatis, quod filium \oluit ncquaquam scelerate, geruntque Syri, et dereliquerunt ientoria sua et
sed obedienler occidere. Jephte vero non ita legi- equos et asinos cum au ro et opibus magnis; et hsac
tur accepisse prseceptum ul filiam occideret; sed oinnia diripuerunt filii Israel, ita nt fieret modius
tamen in co quod Scriptura refert quia factus est siretilaeslalere uno, et duo roodii herdei statere uno
super eum Spiritus Domini, el ttinc tale votum pro in poriaTSamaii-e.Multaque hujusmodi eonlra reges
victoria fecil, atque victoriam adeptus esl, non vi- iaipios ssncti propheiseiper fidem egerunt, et jusli-
detur lemerarie \ ovisse, cui Spiritus sanclus prsesi- tiam in omni conversalione sua tenuerunt ac repro-
debat: nec injustum votum vovisse, qui victoriam missiones divinas in reguo coelorum adepti suut.
pro qua volum faciebai, conseculus est. Consecuiio « Obluraveiunt ora leonum, exs.inxerunt impe-
enim victorise lestatur Deo votum non disphcuisse. « tum ignis, effugerunt laciem gladii, convaluerunt
Novit enim Dominus secretas causas, propter quas « de inGrmitate, forles facti sunt in hello, castra
tale sacrificium ei placere potuit. Et ipse Jephte n « verterunt exterorum, aceeperunl mulieres de re-
semetipsum potius in hoc spiritaliler mactavU, « surrectione mortuos suos. > _
quia cum non haberet filium aut filiam prseter Non solum super homines habuerunt antiqui
istam, oninem affectum ejus rigoievoti superavit, sancli per fidem victoriam, sed etiam super bestias
et dolorem compassionis aidore lidei deviGit. Qui adeo fcroces, ut sunt leones, et super insensibilia
et justitiam operatus esl, quia satis ralionabiiiler elementa, ut est ignis, hoc est: Obluraverunt, id
et juste principatum suscepit, et causas suas con- est obturata et clausa fecerunt oraleonum, uteliam
tra regem filiorum Ammon per legatos juste disse- jejuni leones fide servaiite non langercnt eos, sicut
ruit, et juste bellum iniit atque populum Israel sex Daniel (Daniel. vi, xiv)[ quem illsesum in lacum
annis seeundum legem Domini judicavil. Unde et leonum per noctis unius spatium fides servavit,
repromissiones supernarum retributionum adeptus aliaque vice sex diebusi cum sepleni jejunis leoni-
esse creditur. De Da\id vero supetfluum esse hus in Iacu clausus sine>Isesioneperduravit. Plura-
puto, demonstrare quomodo per fidem regna de- lis enim numerus pro sirigulari positus esse nunc
vicerit (255), cum constet eum tot reges impios intelligitur, in hoe quod dictum est, obluraverunt
juvante Domino peremisse. Justitiam autem sic ope- ora leonum, nisi et Davidicum factum in hac sen-
ratus est, ui de illo diceret Deus : «Inveni David D tentia memoratum accipiamus, qui, dum pasccret
filium Jesse, virum secundum cor meura, qui facial gregem, veiril leo et ursus. tuleruntque arietem, et
omnes voluntatesmeas.» Sedet repromissiones ade- ipse persecutus est et percussil eos, eruitque pecus
ptus esl non sohini de selerna vila, sed etiam de de ore eorum, islis consurgentibus in eum, ap-
ad\eniu Cliristi: quia et ipse beatiiudinem seter- prehendit ipse menturo ebrum et suffocavit et inter-
nam possidet, et seternus rex Christus de semine fecit eos (/ Reg. wn). Alii per rorem fidei, exstinxe-
ejus suscitalus esl. Samuel quoque (236) per fidem runt impetum ignis, id etelvehementissimum ignera
viciuegna Philis.__orum, quia, cum satrapse gentis qui -cum iinpelu virlulis irruebat, sicul Moyses :
i.lius cum exercitibus suis adversus Israel conve- nam murmuraiitibus Hchrseis (Num. xi), accensus
ii-ssent, obtulit Samuel liolocaustum et clamavil ad estineos ignisDomini, et devoravitexlremam parlem
Deum pro Israel, et exaudivit eum Dominus. Nam castrorum, cumque cJamassei populus ad Moysen,
in ipsa hora sacrificii conligit Philistaeos inire oravit Moyses ad Donrinum, et absorplns est ignis.
prselium contra israel. Et intonuit Dominus fragore Similiter ei Aaron aiia vice exstinxit- impetum ignis
' *
,25..) I Reg. xvi passim. (258) I Rcg. iii, rv, v,jyi,'YH, passim.
1S31 COMMENT. 1N EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD iiEBR. 1662
(Num. xvi), quando toliens thuribulum cucurril ad A resurrectione venientem (III Reg. xvn), et per Eli-
roediam mullitudinem, quam vastabat incendium et seum Sunamilis accepit nalum suum de -resurre-
oblulit thymiama, ac slans inter merluos et viven- ctione sibi redditum (IV Reg. iv).
les, pro populo deprecatus esl, et plaga cessavil. Sed _ « Alii autem distenti sunt, non suscipientes re-
et t-es pueii in Babjione per iidem exstinxerunt im- « demptionem, ut meliorcm invenirent resurreclio-
petum ignis, cum quilms in fornacem descendit an- « nem. Alii vero ludibria et verbera experti, in-
geius Domini, et excussit flammani ignis de fornace, « snper et vincula et carceres, lapidati sunt, se-
et fecit medium fornacis quasi venlum roris flan- « cti sunl, tentali sunt, in occisione gladii mortui
tem, el non tetigit eos omnino. ignis (Dan. m). - sunt. i
Alii effugerunt acietn gladii, sicutlsaacquoque cum Ostendit quanla per fidem sancti iecernnt, nunc
paterarrepto gladio ve.let.mmolare,prohibuit ahge- autero ostendit quanta pro fide pertulerunt, ut quod
lus eum percuti (Gen.Xxn); et sic-.itDavid, qui dum suaserat fide multorum exemplis pluribus persua-
inanu sua psalleret coram Saul, lenebat Saul deat multarum passionum imitationibus. Quidaro
lanceam et misit eam, putans quod configere patrum in \ita sua per fidem a variis adversitalibus
posset eum cum pariete. Davidau.em decliuavit a erepti sunt. Sed alii eorum etiam pro fide dhlenti
facie ejus (I Reg. xis). Hoe et alia vice similiter B sunt, id est in suppliciis singuia meml.ra tensi, non
factum est de evasione ictus lancese (IReg. xx). Yel suscipienles redemptionem, id est ereptionem de"poe-
efftigcruni aciem gladii, id est exercltum accinctum nis quse inferehanlur illis, ut invenirenl in sseculo
gladio per fidem in fugam ve; lerur.t. sicut Gedeon in alio meliorem redemptionem prsesenli quse respue-
armis armatos Madianitas (ludic. vn), et Judas Ma- batur. Hoc fecerunt septem egregii fratres cum ma-
chabssns ssepe cum paucis fere innumeras hostium -ire, quos rex AiHiochus flagris el taureis crucians,
muititudines (I Mach. m). Alii per fidem convalue- coropellebat contra legem carnes porcinas edere (II
ruiu de infirmiiale, id est-sanaii^a corporco languo- Mach. vn). Qui cum dicerent, Parati sumus mori
re, sicut Job et Ezeehias (Job XLII).Alii per fidem magis quam patrias Dei Ieges prsevaricari, iratus
fortes el insuperabiles facti sunl in bello, sicut Josue rex jussit ci, qui prioi*fuerat locuius, amputari lin-
et David et Judas Machabaeus (IV Reg. xx). Non- guam, et cute capiiis abstractsi, summas quoque
nulli verletunl in fugam castra cxterorum, id estalie- inanus ei ei pedes prseeidi; et cum jam per omnia
nigenarum, qui super se veniebarif, sicut Judith mtuilus faclus esset, jussitignem admoveri, et adhuc
(Judith xm) et saspe dicius Gedeon (Judc. vn). spirantem torreri in sartagine. Sic fecit de secundo
Rotandum vero, quod aliud esl castra vertere, ~ atque oiiincs sepiem ct octa*.ammatrem talibus lor-
quoniani hoc etiam sine pugna, aliud fugare aciem mentis consun.psit. Ita distcnti sunt in variis poo-
gladii, -quod fit pugna. Talia per fldem antiqui nis, atque mamis el pedes ad percipiendum pcesias
patres consequebanlur et tetnporalem felicitatem extenderunl etlinguas piotulcrunt. Ac redinii a poe-
adipiscebantur, sed in Rovo Testamento non est nis nolueruiu, quia, cum suadereiur illis-ut illicitas
tempus talium. Ante dedit talia Domipus, nunc carnes ederenl et poenas evaderent, non conser.se-
datmeliora. Ac si diceiei : Diseite hominesper gra- runt. Optabaiil enim meliorem resurreclionetn, si_u.
tiam.Novi Testanienti vilam concupiscere sempiter- et tyranno dicebant : Tu quidem, sccleratissime, in
r.am. Quid pro magno ita vos vultis a Doniino de praeseini vita nos perdis, sed rex mundi defunctos
roorte liberari, sicut liberati sunt patres vestri, nosprq suislegibus in _e-cmsevit__rcsurrectione sus-
quando commendabal Dominus efiam lerreiiae feli- cuabit. Et hoc quidem isti tali ftde pertulerunl. Sed
citatis pra.ter se non esse alium largitorem ? Illa fe- ulii experli sunt sustinendo ludibria et verbera quia
iicltas ad veterem hominem pertinet, quse veriias et deiisi sunl el verberaii, sicut Jercmias qui ail:
ab Adam ccepit. Ego auteni sum Ciiristus, non « Eaclus sum in derisum tota die, omnes subsan-
A-dam.A-veteri veteres fuistis, a Novo Novi estole nanl me (Jer. xx), > el de quo scriplum est, quia
usqre ad mortem. Unde ipse hoc voluit in conspecfu D percussii Phassur Jeremiam prophefam, et misit
inimicorum pati, quo cum tanquam derelictum pu- eum in itervum (ibid.). El quasi parum essel pertu-
tarent, ut comraendareiur gratia No\i Testamenti, Iisse ludibria et verbera, pertulerunliHs_'pei' et vin-
quadiseeremus aliam quaarere felicitatem, quse nunc cula el carceres. Per hoe enim quod dicit insuper,
est in fide, postea vero erit in specie. Sed suh Ve- noiat hsec quatuor eisdem personis illata fuisse. Et
teri Testamento necesse fuit et temporalia hona Jeremias \incula pertulit et caiceres, quia, sicut di-
sanetis prseberi diviniius. Ideo_i variis periculis li- ctutn est Phassur iri nervum misit, quem Sedechias
berati sunt, quando clauserunt ora leonum, exslin- rcx in atrio carceris clausit, etitertim cum velletire
xerunt impetum ignis, effugeruntaciem~gladii, con- in terram Benjamin (Jer. xxxn), et pervenissel ad
valuerunt de infirmitate. Fonitudinem quoque et portam Jerusalem, apprehendif eum custos portse,
victorias adepti sunt divinilus, quoniam fortes facti dicehs : c-Ad Chaldaeos profugis! etduxiteum ad
suntinieHo, et castra verterunt extcrorum..Hagoa J_riricipes. Quamobrero irati principes conlra Jere-
efiam impeiiaverunt orando , quoniaro acceperuiit . miam, ca_sum cum miserunt in carcerem, irigrcs-
mulieres de resurrectione -mortuos suos. Sareplana susque est in domum Jaci et in ergastulo, et sedit
qulppe mulier, orante Elia, fiiium suum accepit de iJii diebus mullis (Jer. xxx\n). > Sic legitur Je-
.{_... HERVEf RfJRfilDOLENSIS MONACTll IfiiU
icraias experiu. esse ludibria et verbera insuper et A habebaisuperlurobos suos (Judith. i\); e£ fsai_edi-
vircula et carceres. Miehseas qnoquc verbera per-' cti>roest: « Solve sacenm de lumbis luis
(Is... -_x):s
tuiisse legitur et carcerem atque ludibria.Naro, cum id esl cilicium. Hoc iniumento c-*cf.innis et Eliam
rex Achah vellet ire-COiHraSyros adprselium in Ra- usum fuisse (IV Reg. i), nor.nuJIosqoe propheta-
rnolh Galaad, et propiietas suos consultiisset, quos rum. Ferlur ctiami nielota vocari pellis aniroalis,
circiler quadringentos congregaverat, omnesque regi quod dicilur taxus sive Saxo'et religiosi viri doman-
respondissent ut h*eiv,quia prospere sibi evenlurum tcs carnem suam, non roolles et ptetiosas yestes ha~
foret, tandent Miehaeasadductus et iiiterrogatus re- bebanf, sed ciiiciis ufehantur et asperi_ animalium
spondit: t Domimisdedit spiritum raendacero in ore pellibus, ut laxonuro et caprarura. Yel circjieittnt
omnium prqphctarum luorum, qui hic sunt. Aeces- sic induti loca multa, sicut Elias. qui juhe.ie Do-_
sitautem Sedecias filius Cli.naan, ei percussilMi- mino, per varia loca ambulasse ref. rlur {III Reg.
ehteani in ma.illam, el dkit: Kene crgo dimisit xix); et sicut Joannes Baptisla, qtri venit in omnem,
SpiritusDomini, el Jocutus est tibi ? (III Reg. xxn.)> reg'onem Jordanis, prsedicans bapiisraum poenilen-
Ecce ludibria et v.rbera, cum ante regem deridere- tise (Luc. m). Ipsi dico{ egentes necessariis coipoiis,
lur, et percutilur sine judicio. « Et ait rex : ToiJite quia nilril Iiabef.aiU, anqusliati cura animi, quoniam
Michseam et mitlilc eum in carcerem, et susteniate peccata populi plangeJiant : afflicii lal oribus, qtiia
eum -pane tribulationis et aqua aiigusiise, donec re- persecufior.em pro justfilia suslinebant. Qtii ne pro-
vertar in pace (ibid.). > Ecce carcer, ubi et vincula plerpenurias ct aff!-Clionesviderentur contentptibi-
forsitan fuerunl. Alii lapiduti sunt, ut ille, de quo les, subdilur: Quibus dignus non eral mundtis, id est
scripltim est, quia Spiritus Domini induit Zachariam tantse dignitatis erant, quod mundus non erat dignus,
filium Joiadae sacerdotem, et stetit in conspectu po- conversatione illorum. Unde el Elias in eoelum vi-
puli, et dixit eis : c Ha_edicit Dominus : Cur trans- vus est translalus (IV Reg. iil- atque Joannes citius
gredimini prsecepturn Doniini quod vohis non pro- mariyrio coiisummaius (Matth. xiv; Mare. vi). liii
derit, et dereliquistis Dominum ut deielinqueret quoqueerant egenies~et aiignsliati-atque afflicli, _e
vo_? Qui congregati ad\ersus eum miserunt lapidcs quibus referlnr, qtiia Judas Machahaeus cum Jeru-
juxta regis Joas imperium in atriis dorous Domini, salem ab AiUioehenis(occ_pa.a esset, secesserat in
et interfeceruiH eura (II Par. xxiv). > -Sedet Naboth desertum locum, iirique inter feras vitam in monli-
Jezraeliles injuste lapidatus esl (III Reg. xxi). In hus cum suis agebat;
pfeni cibo \escentes. demo-
eo quod subdiiur, secti sunl, pluralis numei us pro rabantur ne parlicipcs essent coinquinaiionis (II
singulari positus esse creditur, quoroam de solius < Q llach. v). Hi se a maliiia mundi separaverant, et
Isaise passione dictum intelligititr, quia Hebrsei cer- itieo dignus eis non eral mundus,

Vous aimerez peut-être aussi